Professional Documents
Culture Documents
aray
VKTOR E. FRANKL
20- yzyln tinde gelen psikiyalrlarndan Viktor E. Frankl,
otuzun zerinde yabanc dile evrilen ve biltfln dnyada 12
milyondan la/la salan nsann Anlam Aray'nda, kurucusu
olduu logotcrapinin ilkelerini. kinci Dnya Sava srasnda
bir toplumu kampnda yaadklar eliinde nnlalmukludr. ,
Okurlar. Franklin tasvir ettii toplama kampnn, dnyay daha
byk hir hapishane olank kavramamz salayacak parlak bir
ncUfor. dntn fark edecektir. Gasset. Heidegger ve
Sartrc'dan aina okluumuz dnceler nda, varoluun etin
koullarnda "anlam"! kefetmemize yatlm edecek sreci anlatan
Frankl. "nsan insan yapan nedir? sorusuna da yanl vermeyi
alyor..
"Gerekten Uivn duyulan ev. yauna yimefik tunnnuzdaki
temel bir deimeydi- Yaamdan ne beklediimizin gerekten
/mendi olmadn, asl onenl olan evin yaamn bizden ne
bekledii olduunu tirenmemiz ve dahas unulsuz mumlara
retmemiz gerekiyordu Yaamn anlam hakknda sorular
sormay brakmamz, bunun yerine kendimizi yaan tarafndan
her gn, her saal sorgulanan birileri olarak dnmemiz
gerekirdi. Yantmzn konuma ya da meditasvondn deil,
doru eylemden ve doru yaam bi\ iminden olumas
gerekiyordu Nihai anlamda yaam, sorunlara doru zmler
bulmak ve her birey iin kesinlisiz olarak koyduu grevleri
yerine getirme sorumluluunu almak anlamna gelir "
AvusturyalI psikiyatr. nc
Viyana Okulu"nun ve
logotcrapinin kumcusu olan Frankl.
varoluu terapinin de cn nemli
isimlerinden biridir, ikinci Dnya
Sava srasnda, toplama
kamplarnda yaadklarn, kendi
psikiyatrik retisi balamnda
geni kitlelere sunduu insann
Anlam Aray, Frankl'n "Freud
ve Adle^dcn sonra sahasnn en
dikkat ekici ismi" olarak
anlmasn salamtr Dier
nemli eserleri arasnda, 77e
Unconscious God, The Will to
Meaning ve Psychotheraphy and
Existentialism saylabilir.
insann anlam
aray
VKTOR E. FRANKL
okuyanjjfus
Psikolog/Psikiyatri 31
mann Anlam Arayj
Viktor E. Frankl
ISBN: S71-105-4054-20-6
I. Batk: stanbul, Haziran 2009
II. Bask: stanbul, Eyll 2009
III. Bask: stanbul, Aralk 2009
Yayn Koordinatr: Zeynep Uzun
Yayna Hazrlayan: Seluk Aylar
eviren: Seluk Budak
Grallk Tasanm: Berna Kuleyin Tolga
Film, bask ve dit Duplicate Matbaa zmleri San. ve Dif Tic ltd. tl.
Maltepe Mah. Litro Yolu Sok. Fatih San. Sit. No: 12/102 Topkap,
Zeytlnbumu, stanbul Tel: (0212) 674 39 B0, Fak: (0212) S65 00 61
Orijinal Ad- Man's Search for Meaning
Copyright Eleonore 6 Dr. Gabriele Vesely Frankl
Bu kitabn yayn haklar Okuyan Us'a aittir. Her hakk sakldr. Tantm in yaplacak ksa
alntlar dijmda yaymann yazl izni olmakszn hibir yolla og alalamaz,
Okuyan Us Yayn Eitim Danifmanlk Tbbi Malzeme ve
Reklam Hizmetleri San. ve Tie Ltd. tl
Alemdar Mah. Saik im st Sok. Keskinler Merkezi, No: 6011 Caalolu 1st
Tel/Fax: (0212) 519 93 B7
okuyanusBokuyanus.eom.tr
Viktor E. Frankl
okuyanfjpf
indekiler
nsz........................................................................................... 7
73. Baskya nsz -1984 Basmna nsz................................13
1. Blm
Toplama Kamp Deneyimleri............... .....
2. Blm
Genel lkeleriyle Logoterapi...........
.111
Anlam lemi
Varolusal Engelleme .......................................................... 114
Nojenik Nevrozlar.............................................................. 115
No-Dinamkler.......
118
Varolusal Boluk
120
Yaamn Anlam .
.122
Varoluun z ..
.123
Sevginin Anlam .
126
Acnn Anlam........................................................................ .126
Meta-Kilirk Sorunlar........................................................... 130
Bir Logodrama ..
130
Nihai Anlam...
133
Yaamn Geicilii..
134
Bir Teknik Olarak Logoterapi................................................ .136
Ortak Nevroz
.143
Pan-Determinizmnm Eletirisi..
145
Psikiyatrik Parola
147
Pskyatnnin Yeniden nsani Klnmas
3. Blm
Trajik Bir yimserlik Tanmas ...
NSZ
Elinizdeki kitabn yazan psikiyatrisi Dr. Fankl, yle veya
byle eitli aclar iinde kvranan hastalarna-bazen Neden in
tihar etmiyorsunuz?" diye sorar. Bir ok durumda, bu soruya ve
rilen yantlardan, kendi psikoterapi yaklamnn belirleyici ilke
lerini bulabilmektedir: Bir hastada, onu yaama balayan ocuklanna ynelik sevgi sz konusudur; bir bakasnda kullanlacak
yetenekler; bir ncsnde belki de sadece korunmaya deer
canl anlar. Paralanm yaamn bu ince ipliklerinden salam
bir anlam ve sorumluluk rgs dokumak, ada varoluu
analizn Dr. Frankl'e zg yorumlan olan logoterapi'nm ko
nusunu ve hedefini oluturmaktadr
Bu kitapta Dr. Frankl, logolerapiy kefetmesine yol aan
kendi deneyimlerini anlatmaktadr tnsanlkd toplama kamp
larnda uzun sre kalan bir tutuklu olarak, kendini, plak varo
lua soyunmu olarak bulmutur. Babas, annesi, erkek kardei
ve kars bu toplama kamplarnda lm ya da gaz fnnlanna
gnderilmitir ve bu nedenle kz kardei hari, ailesinin tamam
yok olmutur. Her eyini kaybeden, btn deerlen yok edilen
aln, souun ve acmaszln altnda ezilen, her an her saat
imha edilmeyi bekleyen bir tutuklu olarak Dr Frankl, nasl olur
da yaam srdrmeye deer bulabilirdi? Syleme olaand
eyleri kiisel olarak yaayan bir psikyansl dinlemeye deer
ntann Anlam Amttf
Viktor E Frankl
10
Viktor E. Frankl
GORDON W. ALLPORT
Viktor E Frank/
1. Blm
TOPLAMA KAMPI DENEYMLER
Bu kitap, gereklere ve olaylara ilikin bir aklama olma id
diasnda deildir, milyonlarca tutuklunun tekrar tekrar yaad
kiisel deneyimlerin bir zetidir. Bu, bir toplama kampnn, ora
da bulunup da sa kurtulmay baaranlardan birisi tarafndan
anlatlan i yksdr. Bu yknn konusu, zaten yeterince an
latlan (yine de yeterince inanlmayan) byk dehetler deil, ya
anan saysz kk aclardr. Baka bir deyile bu kitap u soru
ya cevap vermeye alacak: Ortalama bir tutuklunun zihninde
canland ekilde, bir toplama kampndaki gndelik yaam na
sl bir eydi?
Burada anlatlan olaylann ou, byk ve nl toplama
kamplannda deil, gerek imha ilemlennn ounluunun ger
ekletii kk kamplarda gemitir. Bu yk, byk kah ra manlann ya da ehitlerin aclarn ve lmlerim anlatmad gi
bi, Kapolarn2 ya da nl tutuklulann yks de deildir Bu
nedenle gl olann aclarn deil, kaytlara gemeyen o byk
adsz kurbanlar ordusunun zverilerim, armha genlilennt vc
lmlerim konu olarak semitir. Bu ordu, kollarnda hibir
2 zel ayrcalklar olan ve vekil olarak hareket eden luiuklukr
insann inlam AraHfi
ViklorE Frankl
risi byle bir nesnelcilie sahip olabilir, ama gerek deere sahip
ifadelerden ok uzak olacaktr. Sadece iinde olan bilir. Yarglannda nesnel olmayabilir; deerlendnneleri orantsz olabilir. Bu
kanlmaz. Kiisel nyargdan kanmak gerekir; bu kitabn kar
karya bulunduu gerek zorluk da ite budur. Zaman zaman,
ok zel deneyimleri anlatacak cesarete sahip olmak gerekecek
Bu kitab isimsiz (anonim) olarak yazmay amalyordum, kitap
ta sadece kampta verilen numaram kullanacaktm. Ama metin
tamamlannca, kitabn, isimsiz bir yayn olarak deerinin yans
n kaybedeceini ve inanlanm aka dile getirme cesaretine sa
hip olmam gerektiini anladm. Bu nedenle, tehircilie kar yo
un bir tiksinti duymama ramen, kitaptaki pasajlardan herhan
gi birisini iptal etmeye kalkmadm.
Bu kitapta anlatlanlardan, kuru teoriler damtmay bakalarna
brakyorum. Burada anlatlanlar, Birinci Dnya Savandan sonra
aratrma konusu olan ve dikenli tel hastal sendromuyla tan
mamz salayan cezaevi yaam psikolojisine katkda bulunabilir
Le Bon'un bir kitabndaki ok iyi bilmen bir deyii biraz deitire
rek anacak olursam, kitlelerin psikopatolojisine" ilikin bilgimiz
deki derinlemeyi, kinci Dnya Savana borluyuz, nk bu sa
va bize sinir savan ve toplama kamplann kazandrd
Bu yk, sradan bir tutuklu olarak benim kendi deneyimle
rimi konu ettii iin, son birka haftas hari kampta bir psiki
yatrisi ya da doktor olarak grev yapmadm gurur duyarak be
lirtmek benim amdan nemli. Meslektalanmdan birka, atk
kt paralarndan bandaj olarak yararlanlan yetersiz stmal
ilk yardm istasyonlarnda alacak kadar anslyd Ama ben
mann Anlam Artnifj
Viktor FrankI
Viktor E Frankl
VklarE FrankI
gerek su akyordu!
Garip bir mizahn yan sra, bir baka duygu daha benliimi
zi sard: Merak. Daha ncesinde bu tr bir merak, baz ganp du
rumlara kar temel bir tepki olarak hissetmitim. Bir trmanma
kazasnda hayati bir tehlikeye girince, o anda tek bir duyguya ka
plmtm: Kazadan sag m kurtulacam, yoksa kafatas para
lanm vs. ekilde yaralanm olarak m kacam konusunda
youn bir merak.
Auschwitz lm kampnda bile souk merak hkm sr
yor, adeta evresini nesnel olarak deerlendiren zihni, bu evre
den koparyordu. O dnemde zihnin bu durumu, bir koruma
arac olarak gelitiriliyordu. Bir sonraki anda ne olacam ve r
nein gz sonunun dondurucu souunda, dutan yem km
ve nlplak bir ekilde ak havada durmamzn sonularnn
ne olacan bilme konusunda kayglydk. Birka gn iinde
merakmz bir srprize dnt: tmemitk.
Yeni gelenleri benzer birok srpriz bekliyordu. Aramzda tp
mesleinden olanlarn ilk rendii ey buydu: "Kitaplar yalan
sylyor!" nsann, u kadar saat uyumakszn yaayamayaca
sylenirdi. Kesinlikle yanl! Kesinlikle yapamayacam evler ol
duuna inanrdm: unsuz uyuyamam ya da ununla veya bu
nunla yaayamam. Auschwitz kampndaki ilk gece yattmz ya
laklar, ranzalar halinde dzenlenmiti, lk-k buuk metre kadar
olan her bir ranzada, kuru tahtann zerinde dokuz k yatm
tk. Her dokuz kii iin iki battaniye verilmiti Elbette skklk
tan tr srt srta, st ste yatyorduk, bu da ac souk nedeniy
le avantajl bir durumdu. Ranzalara ka olmas yasaklanm vc
intann Antant Ar any
.-1/p
VtktorE Frankl
Viktor E Frank
ekilde anmsatan bu figr tek kelime sylemeye, hatta kfremeye bile deer grmemiti. Bunun yerine, ovun oynarcasna,
yerden bir ta alp zerime att. Bu bana, cezalandrlmaya bile ge
rek duymayacak kadar az ortak eye sahip olunan bir yaratn,
bir yabani hayvann dikkatini ekmek ya da evcil bir hayvan ii
ne dndrmek iin bavurulan bir yntem gibi geldi.
Dayak olaylannn en ac verici ksm, artrdklar onur ki
nci eylerdi. Bir keresinde, buzlu, kaygan raylar zerinde, uzun
ve ar kinler tamamz gerekmiti. Birisi kayacak olduu tak
dirde, sadece kendisini deil, ayn kirii tayan dier herkesi de
tehlikeye sokmu oluyordu. Eski bir arkadamn doutan kal
a kkl vard. Buna karn alabilecek durumda olmaktan
memnundu, nk fiziksel sakatl olanlarn bir eleme annda
gaz odasna gnderilmesine neredeyse mutlak gzyle baklyor
du. Aksak ayayla, ar bir krn altna girmiti ve bir an dp
digerlenn de srkleyecek gibi olmutu. O srada kiri tam
yordum, bu nedenle yardm etmek iin dnmeksizin ilen auldm. O anda arkadan bir tekme yedim, sen bir dille azarlandm
ve yenme dnme emn aldm. Beni tekmeleyen gardiyan, birka
dakika ncesinde aalayc bit edayla, biz domuzlar'm voldalk ruhuna sahip olmadn sylemiti.
Bir baka sefennde, su borular demek iin, ormanda, eksi
on yedi derece soukta donan sertlemi topra kazmaya bala
mtk. O gn gelinceye kadar, fiziksel olarak epeyce zayflamtim. Yanma tombul, pembe yanakl bir usta geldi Yz bana
akas domuz kafasn artryordu Ac soukla, ok gzel,
scak, eldivenler giymiti. Bir srt sessizce beni izledi Btr sorun
nsann An hm Annift
Vtktor E Frankl
her adm gerek bir ikence olup kyordu. Karl arazide yrr
ken ayakkablarmzn st buz tutuyordu. Arada bir birisi kayp
dyor, arkadan gelenlerse ona taklp yklyordu. Bu durum
da sra ksa bir an iin duruyordu. Gardiyanlardan birisi hemen
harekete geiyor ve abucak kalkp yrmeleri iin, duranlan
dipikliyordu. Srann ne kadar nndeyseniz, o kadar az dur. mak ve dolaysyla agnl ayaklannzla aray kapatmak iin o ka
dar az komak zorunda kalyordunuz. Efendimiz Kaponun zel
doktoru olmaktan ve srann banda dengeli bir tempoyla yr
mekten mutluydum.
Hizmetim im ek bir deme olarak, iyerinde lenleri orba
datld srece, sra bana geldiinde, Kapo'nun kepeyi kaza
nn dibine daldrp birka bezelye tanesini bemm iin avlayaca
ndan emindim. ncesinde orduda subay olan bu Kapo, kavga
ettiim ustann kulana eilip, beni son derece iyi bir ii olarak
tandn syleme cesaretini bile gsterdi, Bu pek ie yaramad,
ama Kapo hayatm kurtarmay baard (bunun gibi birka kere
hayatm kurtarmtr). Ustayla aramda geen olaydan sonra Ka
po beni gizlice bir baka alma grubuna ald.
Halimize zlen ve en azndan inaat alannda durumumuzu
kolaylatrmak im ellerinden geleni yapan ustalar da vard. Ama
onlar bile, sradan bir iinin, ok daha ksa srede bizden bir
ka kat daha fazla i kardn hatrlatp duruyordu. Ama nor
mal bir iinin gnde bir para ekmek ve bir tas sulu orbayla
yaamad; dier kamplara gnderilen ya da derhal gaz odasn
boylayan ailelerimizden haber alamayan bizlerin tbi olduu
ruhsal bask altnda yaamad; normal bir iinin her gn, her
42
VktorE Frankl
gnde bir kere verilen, su gibi bir tas orbadan ve her zamanki
gibi kk bir para ekmekten oluuyordu. Buna ek olarak,
ekstra tayn" denilen ve gnne gre yirmi be gram margarin
den, kalitesiz bir dilim sosisten, bir para peynirden, bir para
sentetik baldan ya da bir kak reelden oluan bir tayn veriyor
lard. Kalori olarak dnldnde, zellikle kas gc isteyen
ar iler ve yetersiz giysiyle srekli maruz kaldmz souk a
sndan, bu diyet kesinlikle yetersizdi, zel bakm altnda olan,
yani i iin kamptan aynlmayp da barakada kalmasna izin veri
len tutuklulann durumu daha da ktyd.
Den altnn son ya tabakalan da enyip zerine deri ve paav
ra geirilerek gizlenen birer iskelete dnnce, vcudumuzun
kendi kendini nasl yediim gzleyebiliyorduk. Organizma ken
di proteinini sindiriyordu, kaslarmz yok olmutu. Bylece v
cudun hibir direnme gc kalmyordu. Barakamzdaki kk
toplumun yeleri birbiri ardna lyordu. Her birimiz, bir sonra
kimin leceini de kendi sonumuzun ne zaman geleceini de he
saplayabiliyorduk. Yaptmz birok gzlem nedeniyle, semp
tomlar (belirtileri) ok iyi renmitik, bu da tahminlerimizin
doru olmasn salyordu. Birbirimize, Bu fazla yaamaz ya
da Sra bunda... diye fsldyor ve akamlan gnlk bit ayklaymz srasnda, kendi plak bedenlerimizi grerek, yle d
nyorduk: te bu vcut, benim vcudum, bir cesetten baka
bir ey deil. Bana ne oldu? u byk insan kulesinin dikenli
tellerin arkasnda, birka toprak barakaya tklan, cansz olmas
nedeniyle her gn belli bir blm rmeye balayan bu kule
nin elinin bir paras olmaktan te bir ey deilim
insann .Anfam .Arar#
Viktor E FrankI
Viktor E. fnrnkl
Vlktor E Frank!
ilkellie zorlanmasna karn, tinsel (manevi) yaamn derinlemesi olasyd. Zengin bir entelektel yaama alm olan duyar
l insanlar daha ok ac ekmi olabilirler (bu insanlar ounluk
la hassas bir yapya sahipti), ancak i zlerinin (benliklerinin)
maruz kald hasar daha az olmutur. Bu insanlar, evrelerinde
ki dehet verici dnyadan kopup, isel zenginlikten ve tinsel z
grlkten oluan bir dnyaya ekilebimlerdir. Daha zayf bir
bnyesi olan baz tutuklulann, kamp yaamna, daha salam ya
pl olanlardan daha iyi dayanabilmesi gibi, grnrdeki bir e
liki ancak bu yolla aklanabilir. Sylediklerime aklk kazan
drmak iin, kiisel deneyimlerime dnme gerei duyuyorum.
yerine ulamak iin yrye koyulduumuz sabahn erken sa
atlerinde olanlan anlatmama izin verin.
Komutlarla yryorduk: Blk, ileri, mar! Sol-2-3-4! Sol-23-4! Sol-2-3-4! Sol-2-3-4! Bataki sol, sol sol, sol! Kep kar1' Bu
szler imdi bile kulaklanmda nlyor Kep kar!" komutuyla
birlikte, kampn kapsndan kyorduk ve tarama klan zeri
mizde gezinmeye balyordu. Ustaca yryemeyen bir tekme yi
yordu. Daha da ktsn, ac souk yznden, kepim izin venlmeden nce kulaklanna ekenler yayordu.
Karanlkta, yol boyunca, byk talara, tmseklere taklp t
kezliyor, su birikintilerine batyorduk. Bize elik eden gardiyan
lar srekli baryor ve bizi dipik darbeleriyle yrtyordu.
Ayaklan yara olanlar yanndakilere yaslanyordu. Kolay kolay
tek kelime edilmiyordu; dondurucu souk konumaya enge
oluyordu. Yanmda yryen adam azn paltosunun kalkk vli
kasna gizleyerek, anszn yle fsldad: Kanlarmz imdi h:
nsann Anlam .4/m i fi
Viktor E Frankl
mini kavradm.
nmdeki birisi tkezledi ve arkasndakiler zen ne yld.
zerlerine adayan gardiyan, denleri kamlamaya balad. Bylece dncelerime birka dakika ara verdim. Ama hemen sonra
ruhum, tutuklunun varoluundan bir baka dnyaya yneldi ve
sevdiim insanla yaptm konumaya dndm; ona sorular sor
dum, yantlad; karlk olarak o bana sordu, ben yantladm.
Dur!" yerimize varmtk. yi bir alet bulma umuduyla her
kes karanlk barakaya dald. Her tutuklu, bir krek veya kazma
alyordu.
Acele edin, domuzlar!" Derhal hendekte nceki gn brakt
mz konuma getik. Buzlanan toprak, kazmalann sivn ulary
la atrdamaya, kvlcmlar samaya balad. alanlar sessiz, be
yinleri donuktu.
Zihnim hl kanmn hayaliyle meguld. Zihnimi bir dn
ce kurcalyordu: Hl hayatta olup olmadm bile bilmiyordum
O ana kadar ok iyi rendiim tek eyi biliyordum: Sevgi, en
len insann fiziksel varlnn ok ok tesine geer. Sevgi en de
rin anlamn, knn tinsel varlnda, i benliinde bulur. en
len kiinin gerekte orada olup olmamas, yaayp yaamamas,
bir anlamda nemli olmaktan kyor
Kanmn hayatta olup olmadm bilmiyordum ve bunu anla
mann hibir yolu da yoktu (tutuklu kaldm sre boyunca hi
bir posta hizmeti venlmemiti); ama o anda bu, nemli olmak
tan kmt. Bilmeye ihtiyacm yoktu; sevgimin, dncelenmr.
ve sevgilimin hayalinin gcne hibir ey dokunamazd O ra
man kanmn lm olduunu biliyor olsaydm, sanrm bunda v.
mann Anlam
.(rai
Viktor E Frankt
Vklor E Frankl
/*
/nu
Anlam Aauf
58
Viktor E Frtmkl
Viktor E Frankl
hayal edemez.
En kk bir merhamet karsnda bile minnet duyuyorduk.
Tavandan buz paralarnn sarkt stmasz bir barakada plak
durmak anlamna geldiinden kendi iinde haz verici olmasa da,
yataa gitmeden nce bitlerimizi ayklamak iin zaman bulduu
muzda memnun oluyorduk. Ama bunu yaparken hava saldrs
alarm verilmedii ve klar kapatlmad zaman da minnet du
yuyorduk. nk bu ii gereince yapmadmz takdirde gece
nin yansm uyank geiriyorduk.
Kamp yaamnn ender bulunur hazlan, bir tr negatif mut
luluk -ichopenhauerin dedii gibi acdan kurtulu- salyor,
ama bu bile nsbi kalyordu. Gerekten pozitif mutluluk ise ok
azd. Bir gn, bir tr haz bilanosu kardm ve geen onca
hafta iinde sadece iki haz deneyimi yaama frsat bulduumu
anmsyorum Bunlardan birisi, i dnnde uzun bir bekleyi
ten sonra yemekhaneye kabul edildiim ve tutuklu a Fnin
orba datt sraya dtm gnd. Bu a, dev kazanlardan
birisinin arkasnda duruyor ve hzl hzl geen tutuklulann uzat
t kselere orba dolduruyordu. Kselerini doldurduu insan
larn yzne bakmayan; alana bal olmakszn orbay eit da
tan ve patatesleri tandklarna, kazann stnden alnan sulu
orbay da dierlerine datarak kendi zel arkadalarn ve yurt
talarm kayrmayan tek a oydu.
Ama kendi halkn baka herkesten stn tutan tutuklulan
yarglamak bana dmez. Er ya da ge, bu bir lm kalm soru
nu olduu zaman, o koullar altnda kendi arkadalann kayran
bir insan kim talayabilir ki? Benzer bir durumda ayn eyi ya62
Viktor E Frank/
Viktor E Frankl
Vtktor E. Frankl
Viktor E Frank!
az insanca yapyordu.
Auschwitz kampnda, kendime, ie yarad kantlanan ve da
ha sonra yoldalarmn ounluu tarafndan uyulan bir kural
koymutum. Genellikle her soruya doru yant veriyordum
Ama aka sorulmayan eyler konusunda sessiz kalyordum. Ya
m sorulduunda sylyordum. Mesleim sorulduunda, dok
tor yantm veriyor, ama ayrntya girmiyordum. Auschwuzdeki ilk sabahmzda gsteri alamna bir SS subay geldi eitli
gruplara aynlmamz gerekiyordu: Krknn stnde, krkn m al
tnda, metal iilen, makineciler vs. Daha sonra, kmk kk mu
ayenesi yapld ve baz tutuklulann yeni bir grup oluturmas ge
rekti. inde bulunduum grup, bir baka barakaya gtrld,
orada tekrar sraya girdik. Bir kere daha sorgulanp yama ve
mesleime ilikin sorulan yantladktan sonra, bir baka kk
gruba gnderildim. Bir kere daha baka bir barakaya gtrldk
ve farkl ekillerde gruplandmldk. Bu, bir sre byle devam, et
ti ve kendimi, anlayamadm dilleri konuan yabanclarn ara
snda bulup mutsuzlua kapldm. Derken son bir seme yap idi
ve kendimi, ilk barakada birlikte olduumuz grubun iinde bul
dum. Geen zaman iinde o barakadan bu barakaya tanp dur
duumu farketmemilerd bile. Ama ben, bu birka dakika iin
de, kaderimin birka kere yn deitirdiinin faikndaydm
Dinlenme kampfna gidecek hastalar iin sevkyat dzenle
mesi yaplnca, benim adm (yani numaram) da listeve alnmt
nk birka doktora ihtiya vard. Ama sevkn gereklen de bu
dinlenme kampna yaplacana kimse inanmyordu. Birka bat
ta nce de ayn sevk hazrlanmt. O zaman da herkes sc\ Mn t*:
Humn Anlam
VlktorE Frank I
Vkfor E- Frank!
Vik/orE Frank!
Vlkt or E Frank
VlkorE. FrankI
wr Hrvifi
namn AnU
Viktor E Frank!
Viklor E FrankI
benzer. Her an, daha ktsnn henz yaanmadna namrsnz, oysa zaten yaanm bitmitir." Bunu deitirecek olursak,
toplama kampndaklerin ounun, yaamn gerek frsatlarnn
gemite kaldna inandn syleyebiliriz. Oysa gerekle
kampta bir frsat da, meydan okuma da vard. Kii, bu deneyim
leri, yaam isel bir zafere eviren bir baanya dntrebilir ya
da tutuklulann ounluunun yapt gibi, bunu grmezlikten
gelip yaam bitkisel dzeyde srdrebilir.
Psikoterapi yntemiyle veya koruyucu ruh sal nlemleriy
le, kampn tutuklu zerindeki hastalk yaratc etkisiyle mcade
le abasnn, tutukluya gelecekte bir hedef gstererek, ona isel
bir g kazandrmay amalamas gerekiyordu Baz tutuklular,
igdsel olarak kendileri iin byle bir ama bulmaya alyor
du. Sadece gelecee bakarak -kendi evrensel doas iinde- yaa
yabilmek, insana zg bir olgudur. nsann, bazen kendim ko
nuya younlatrmak zorunda kalsa da, varoluunun en zor an
larndaki kurtarcs da ite budur
Kiisel bir deneyimi anmsyorum Acdan gzlerim yaanma
sna (yrtk ayakkablar giydiim im ayaklarmda berbat bereler
olumutu), kamptan iyerine giden grupla birlikte birka kilo
metre topallam!un Ac souk ve rzgr iimize iliyordu. Ac
nas yaammzn sonsuz kk sorunlarm dnmeye kapmum kendimi. Bu aece yemekte ne vard? Ekstra tayn olarak
bir para sosis venlrse bunu bir para ekmekle deimeli miy
dim? ki hafta nce dl olarak aldm son sigaram bir tas or
bayla deimeli miydim? Tel bagcklan kopan ayakkablanma
back olarak kullanmak zere, bir para metal teli nereden bu99
Vtktor E Franhl
olurdu, arkadalarmz iin- korkardk. Bu genellikle, tutuklunun bir sabah giyinip ykanmay ya da toplanma alanna gitmeyi
reddetmesiyle balard. Ne yalvanp yakarmalar ne dayak ne de
tehditler ie yaryordu. ylece kmldamadan yatyordu. Krizi
yaratan ey bir hastalksa, revire gtrlmeyi ya da kendi yarar
na bir ey yapmay reddediyordu. Ksaca pes ediyordu. Olduu
yerde, kendi dksnn zerinde ylece uzanp kalyor, artk hi
bir eye aldr etmez oluyordu.
Bir keresinde, gelecee inancn yitiriiiiyle bu tehlikeli pes
edi arasndaki yakn ilikiye dair dramatik bir olaya tank ol
dum. Olduka nl bir besteci ve libretto yazan olan kdemli
blok muhafzmz F, bir gn bana unlan syledi: Sana bir ey
anlatmak istiyorum, Doktor. Garip bir rya grdm. Ryamda
bir ses, bir ey isteyebileceimi, bilmek istediim eyi syleme
min yeterli olduunu, ne sorarsam soraym yant verebileceim
syledi. Ne sordum dersin? Savan benim iin ne zaman bitece
ini sordum. Ne dediimi anlyorsun: Benim iin! Kampmzn
ne zaman zgrle kavuacam, alannzn ne zaman bitece
ini bilmek istemedim.
Peki bu ryay ne zaman grdn? diye sordum.
1945 ubatnda, diye yantlad. Ryay anlattnda Man
balanyd.
Ryandaki ses ne dedi?
30 Man," diye fsldad saklamak istercesine.
F., bu ryay bana anlattnda hl umut doluydu ve ryada
ki sesin doru kacana inanyordu. Ama vaat edilen gn yak
latka, kampa ulaan sava haberleri, o gn zgr olmamzn
90
Vtktor E FrankI
Viktor EFrank!
Vlkor E FrankI
mzda olan bir konuda doalama bir konuma yapu. Son birka
gn iinde, hastalktan ya da intihar ederek len birok yolda
tan sz etti. Ama aynca lmlerinin gerek nedeni olabilecek bir
eye de deindi: Umudun yitirilmesi. Gelecekteki olas kurbanlann bu an duruma ulamasna engel olmann bir yolu olmas
gerektiini savundu. Ve beni gstererek, bu iin bana dtn
syledi.
Tann bilir ya, psikolojik aklamalar yapacak ya da vaaz vere
cek -yoldalanma ruhlan iin bir tr tbbi bakm salayacak- du
rumda deildim yordum, kamm at, sinirli ve yorgundum,
ama aba gstermem ve bu esiz frsat deerlendirmem gereki
yordu. imdi cesarete her zamankinden daha ok ihtiya vard.
lk nce, sze rahatlatc ama yzeysel bir eyler syleyerek
baladm, kinci Dnya Savanm altnc knda, Avrupa da bi
le, durumumuzun dnebileceimiz en berbat durum olmad
n syledim. Hepimizin, o ana kadar yaanan yerine konulmaz
kayplarn ne olduunu, kendi kendine sormas gereknm an
lattm. Birou iin bu kayplarn gerekten az olduunu ne
srdm. Hal hayatta olanlarn umutlanmak im nedeni vard
Salk, aile, mutluluk, mesleki yetenekler, talih, toplumdaki ko
num. Btn bunlar tekrar kazanlabilecek ya da eski durumuna
getirilebilecek eylerdi. Her ey bir yana, kemikle : hla ver
il yerindeydi. Yaadmz eyler, gelece1
iin bir dee^
olabilirdi. Nietzscheden alnt yapm
mch m<hr um
bringt, mach midi starker * ("Beni ld \vn ev. beni d-h.c
da gl klar.")
Derken gelecekten sz ettim Tarafsz bns iin gekvefi'r
/iminin Anlan Vfw.
Viktor E Frank!
4 5
w<
Viktor E FrankI
Viktor E. Frankt
Rengrenk tyl bir kuyruu olan bir horozu grnce ilk nee
kvlcmn yaadk. Ama bu sadece bir kvlcm olarak kald; he
nz bu dnyaya ait deildik.
Barakamzda akam tekrar bir araya gelince, birisi bir dieri
ne Anlat bakalm, bugn elendin mi?" diye sordu gizlice.
Dorusu hayr! diye karlk verdi dgen utana skla, n
k hepimizin benzer eyler hissettiini bilmiyordu. Kelimenin
tam anlamyla, elenme, honut olma yeteneimizi kaybetmitik;
bunu yava yava tekrar renmemiz gerekecekti.
zgrlne kavuan tutuklulann yaad eye, psikolojik
adan 'kiiliksizleme" denilebilir. Her ey, tpk ryalardaki gi
bi gerekd, geree aykn gzkyordu. Gerek olduuna inanamyorduk. Geen yllarda ryalara nasl da kanmtk! zgr
lk gnnn geldiini, zgrlmze kavutuumuzu, evleri
mize dndmz, dostlarmz selamlayp kanlanmz kucak
ladmz, masann bana oturup bamza gelen her eyi anlat
tmz dlerdik; zgrlk gnn ryalanmzda bile ne kadar
sk grrdk! Derken uyan iareti olan tiz bir ddk sesi ku
laklarmzda nlam ve zgrlk ryalannn sonu gelmiti. R
ya gerek olmutu. Ama gerekten inanabildik mi?
Vcudun kellemden ruhunkinden daha az oluyor. Vcudu
muz, ilk andan balayarak yem zgrln tadn kanyordu.
Saatlerce, gnlerce, hatta gece yanlan, doymak bilmez bir itah
la yiyorduk. Tutuklulardan birisi bitiikteki dost bir ifti tara
lndan davet edildii zaman, ara vermeksizin yiyor, kahve iiyor,
tekrar yiyordu; bu da dilini zyor ve saatlerce konumasna
104
M klor E FrankI
uzun bir sreyle bylesine ar bir ruhsal bask altnda olan bir
insann, zellikle basknn birdenbire kalkmas nedeniyle, zgr
lnden sonra doal olarak tehlikede olduunu dikkate almak
zorundayz. Bu tehlike (ruh sal anlamnda), vurgunun (dal
g hastalnn) ruhsal karldr. Tpk ok byk bir atmos
fer basnc altnda bulunduu dalg hcresinden birdenbire ay
rlmas halinde, dalgcn fiziksel salnn tehlikeye girmesi gibi,
ruhsal baskdan birdenbire kurtulan bir insann, ahlki ve ruhsal
sal da hasar grebilir.
Bu ruhsal evrede, daha ilkel bir kiilik yapma sahip olanla
rn, kamp yaamnda kendilerini evreleyen acmaszlklarn et
kisinden kaamadklar gzlenmitir. Artk zgr olduklan iin,
zgrlklerini saygszca ve acmaszca kullanabileceklerim d
ndler. Onlar iin deien tek ey, eskisi gibi bask altnda ol
mak yerine imdi artk baskc olmalaryd. Kastl g ve adalet
sizliin nesneleri deil, tahrikileri olmulard. Kendi davranla
rn, yine kendi yaadklar korkun deneyimlerle hakl karma
yoluna gitmilerdi. Bu da sk sk nemsiz olaylarda ortaya k
yordu. Bir arkadamla birlikte, tarlalarn arasndan kampa do
ru yryorduk, nmze yeil bir tarla kt. Otomatik olarak
tarlaya girmekten kandm, ama arkadam kolumu kavrayp
beni ekili tarlaya soktu. Henz yeermekte olan ekini ineme
memiz gerektii konusunda bir eyler kekeledim. Cam skld,
fkeyle bana bakt ve bard: Konuma! Bizden yeterince ey
alnmad m? Kanm ve ocuum gaz odasnda ld -baka
eyleri anmama gerek yok- ve sen birka yulaf sapm inememi
yasaklayacaksn!
106
Vlhlor E. front I
Vtklor E Frankl
2, Blm
GENEL LKELERYLE LOGOTERAP6
Ksa zyaamykmn okurlar genellikle, tedavi greume
ilikin daha eksiksiz ve dorudan bir aklama istemekledir Bu
na uygun olarak, From Death-Camp to Existentialism (lm
Kampndan Varoluulua) adl kitabmn zgn basmna, logoterapiye ilikin ksa bir blm ekledim. Ama bu yeterli deildi
konuyu daha geni apl ele almam yolundaki isteklerle kuatl
dm. Bu nedenle bu basmda, aklamam tamamen yemden yaz
dm ve nemli lde genilettim.
Bu, kolay bir i deildi. Okura, Almancada yirmi cilt gerekti
ren onca malzemeyi ksa bir blmde aktarmak, neredevse
umutsuz bir iti. Viyana'daki broma gelip Syleyin doktor, sz
psikanalist misiniz? diye soran Amerikal bir doktoru anmsa
dm, Ona, Tam anlamyla psikanalist deil; ama psikoterapist
diyelim, diye karlk vermitim, Bunun zenne soru sormay
srdrd; Hangi ekol savunuyorsunuz7 Ben dc Kendi teo
rimi, adna logoerapi deniliyor, diye yantladm Bana bir
cmleyle logoerapinn ne olduunu anlatabilir msnz'' d\r
srdrd konumasn, "En azndan psikanalizle logoterap a-a
floor
Vlklor E. FrankI
Viktor E. Frank
NO-DNAMKLER
Kukusuz insann anlam aray isel denge yerine isel geri
lim yaratabilir. Ne var ki, ruh salnn vazgeilmez n koulu
da ite bu gerilimdir. unu rahatlkla syleyebilirim ki dnyada,
kiinin en kt artlarda bile yaamm srdrmesine, yaamnda
bir anlam olduu bilgisi kadar etkili bir ekilde yardmc olan
baka hibir ey yoktur. Nietzschenin u szlerinde bilgelik var
dr: "Yaamak iin bir nedeni olan kii, hemen her nasla daya
nabilir. Bu szlerde her psikoterapi iin geerli olan bir parola
grebiliyorum. Nazi toplama kamplarnda, yerine getirilmesi ge
reken grevleri olduunu bilen insanlarn, yaama ans en yk
sek olan insanlar olduklarm gzlemek olasyd. O gnden ben,
toplama kamplarna ilikin yazlan dier kitaplann yazarlan, aynca Japon, Kuzey Kore ve Kuzey Vietnam sava tutuklusu kamplannda yaplan psikiyatrik aratrmalar da ayn sonuca varmtr
Kendi adma, Auschwitz Toplama Kampna alndmda, ya
yna hazr olan kitabmn metnine el konmutu.7 Kukusuz, bu
metni tekrar yazmaya ynelik derin arzum, yaadm kampn
ar artlannda hayatta kalmama yardm etti. rnein, Bavariadaki bir kampta tifs ateiyle hasta dnce, zgrlk gnne
kadar yaayabildiim takdirde kitab tekrar yazabilmek amacy
la, kk kt paralarna srekli not alyordum. Bavaria Topla
ma Kamplarnn karanlk barakalarnn arkasnda kaybettiim
kitab yeniden yazma iinin, kardiyovaskler k tehlikesinin
stesinden gelmeme yardm ettiinden eminim.
7 Bu, 1955 ylnda Alfred A Knopf, New York iarafndan yaymlanan ilk kitabmn Tle
Doctor and the 5oul An Introduction to Logotcrapy adm tayan ngilizce eviriiydi
18
Viktor E Frankf
Vklor E Frank!
Imuji
122
Viktor E. Franhl
olan, genelde yaamn anlam deil, daha ok belli bir anda bir
insann yaamnn zel anlamdr. Sorunu genel terimlerle ona
ya koymak, bir satran ampiyonuna somlan soruyla kyaslana
bilir: Syleyin Ustam, dnyadaki en iyi hamle nedir? Bir ma
taki belli bir durumdan ve rakibin zel kiiliinden bamsz bir
en iyi hamle ya da iyi bir hamle diye bir ey kesinlikle yoktur.
Ayn ey insann varoluu iin de geerlidr. Kiinin, soyut bir
yaamn anlam arayna girmemesi gerekir. Herkesin yaa
mnda zel bir meslei veya uruna aba harcanacak bir misyo
nu, yerine getirilmeyi bekleyen somut bir grevi vardr Ne onun
yeri deitirilebilir ne de yaam tekrarlanabilir. Bu nedenle her
kesin ii, bunu yrtmeye ynelik zel hrsatlan kadar esizdir
Yaamdaki her durum insana meydan okuduu ve zlecek
bir sorun getirdii iin, yaamn anlam sorunu gerekte tersine
evrilebilir. Nihai anlamda kiinin, yaamn anlamnn ne oldu
unu sormamas, bunun yerine bu sorunun muhatabnn kendi
si olduunu kavramas gerekir. Tek kelime ile her insan yaam
tarafndan sorgulanr ve herkes, sadece kendi yaam iin cevap
verirken yaama cevap verir; sadece sorumlu olarak bunu
yapabilir. Bu nedenle logo terapi insan varoluunun zn, so
rumlulukta grmektedir,
VAROLUUN Z
Sorumluluk zerindeki bu vurgulama, logoterapnn katego
rik koulunda kendini gstermektedir "kinci defa Yayormu
asna ve ilk kez imdi yapmak zere olduunuz gibi hatal ha
insann Anlam Annifi
VtktorE Frankl
SEVGNN ANLAMI
Bir baka insan, kiiliinin en denndeki ekirdeinden kav
ramann tek yolu sevgidir. Sevmedii srece hi kimse, bir ba
ka insann znn tam olarak farkna varamaz. Sevgisi yoluyla
insan, sevilen kiideki temel kiilik zelliklerini ve eilimlerini
grebilecek duruma gelir ve dahas, ondaki gereklememi olan
ancak gerekletirilmesi gereken potansiyelleri grr. Ayrca sev
gisi yoluyla kii, sevdii insann bu potansiyelleri gerekletirme
sini salar. Sevdii insann, ne olabileceinin ve ne olmas gerek
tiinin farkna varmasn salayarak, potansiyellerim gerekle
mesini salar.
Logoterapide sevgi, yceltme anlamnda cinsel itkilerin ve i
gdlerin sadece bir yan olgusu (epifenomen)9 olarak yorumla
namaz. Sevgi de cinsellik kadar temel bir olgudur. Normalde
seks, sevgi iin bir davurum biimidir. Seks, bir sevgi arac olur
olmaz ya da sadece bir sevgi arac olduu srece hakl grlr,
hatta merulatrlr. Bu nedenle sevgi, seksin sadece bir yan et
kisi olarak anlalmaz; daha ok seks, adna sevgi denilen nihai birliktelik deneyimini davurmamn bir yolu olarak grlr.
Yaamda bir anlam bulmann nc yolu, ac ekmektir.
ACININ ANLAMI
Umutsuz bir durumla karlatmz, deitirilemeyecek bir
kaderle yz yze geldiimiz zaman bile, yaamda bir anlam bu9
Viktor E Frank/
VlklorE Frankl
132
Viktor E Frank!
NHA ANLAM
Bu nihai anlam, zorunluluk gerei insann snrl zihinsel yeti
sini aar; logoterapide bu balamda bir nihai anlamdan sz ederiz.
nsandan istenen ey, baz varoluu felsefecilerin savunduu gibi
yaamn anlamszlna katlanmak deil, yaamn koulsuz anlam
llm ussal terimlerle kavrama yetkisinden yoksun oluuna da
yanmaktr. Logos (anlam), mantktan Gogc)12 daha derindir.
Nihai anlam kavramnn tesine giden bir psikiyatrisi, er ya da
ge, alt yandaki kzmn beni u soruyla utandrmas gibi, has
talan tarafndan utandnlacaktr: Neden iyi Tanndan sz ediyo
ruz? Kzmn bu sorusu zerine, Birka hafta nce kzama ya
kalanmtn ve iyi Tann seni iyiletirdi," dedim Ne var ki kk
kz yant yeterli bulmamt; hemen yaptrd: Peki ama baba,
ltfen unutma: Her eyden nce bana kzam gnderen o "
Ancak bir hasta dinsel inancna skca balysa, dinsel inana
nn tedavi etkisinden yararlanlmasna ve tinsel kaymaklarn kul
lanlmasna kimse itiraz etmez. Bunu yapabilmek iin pskiyarist kendini hastann yerine koyabilir. rnein Dou AvrupalI
bir hahamn bana gelip hikyesini anlatt bir olayda yaptm
tam anlamyla buydu. lk karm ve alt ocuunu, gaz odasna
gnderildikleri Auschwitz Toplama Kampfnda kaybetmi; imdi
ise ikinci karsnn ksr olduu ortaya kmt. ocuk sahibi ol
mann yaamn tek anlam olmadm gzledim, nk o zaman
yaam kendi iinde anlamsz olurdu ve kendi iinde anlamsz
olan bir ey, sadece kalclatmlarak anlaml klnamazd. Ne \*r
12 Logic terimi de logos kknden gelmektedir ( N 1
Viktor E Frank!
138
Vlklor Frankl
Vblor E Frank/
nemdi, diye itirafta bulunmutur. Yaad glk ve bakenyofobi saplants yznden yapamaz duruma gelen hasta, sonunda btn gn yatakta kalmaya balamtr. Elbette ank semptomlanndan tamamen kurtulduunu sylemek doru olmaz
nk saplants her an aklna gelebilir. Ne var ki, kendisinin de
dedii gibi Bu konuda aka yapabilmektedir," yan, eliik niyet
tekniini uygulayabilmektedir.
eliik niyet teknii aynca uyku bozukluu olaylarnda da
uygulanabilmektedir. Uykusuzluk korkusu20, uyumaya ynelik
an bir niyete yol aar. Bu da dnp, kiinin uyumamasna ne
den olur. Bu korkunun stesinden gelmesi iin genellikle hasta
ya kendini uyumaya zorlamamasn, bunun yerine tam tersini
denemesini, yani yatakta olabildiince ok uyank kalmaya al
masn tlerim. Baka bir deyile, uyumamaya ilikin beklentisel kaygdan kaynaklanan ve uyumaya ynelik olan an niye
tin yerini, uyumamaya ynelik eliik niyetin almas gerekir; bu
durumda hasta abucak uyumaktadr.
eliik niyet, her derdin devas deildir. Saplant-zorlanmh
ya da fobi ieren rahatszlklann, zellikle de altta yatan beklentisel kaygl durumlann tedavisinde yararl bir ara olarak gr
mektedir. Dahas, bu, ksa sreli bir terapi aracdr Ne var k
bylesine ksa sreli bir terapinin, zorunluluk gerei sadece gei
ci tedavi etkileri yaratt sonucuna vanlmamaldr Emil A Guheilden bir alnt yapmak gerekirse, Ortodoks Freudculugur.
20 Olaylarn ounluunda uykusuzluk korkusu, hastann, pnsmnr.
ihtiya duyulan minimum uyku miktarn kendi kendine sajtbd.fr ff-rv^
den kaynaklanmaktadr
Atsanr A tam A ra u-'
"w*
Vtkor E Frankl
koterapi byle bir olayla kitlesel boyutta baa kamaz; aks tak
dirde kitle nevrozunun olas bir tedavisini retmek yerine bunun
bir semptomunu temsil eder. Byle bir durumda psikoterapi nihilistik bir felsefeyi yanstmakla kalmayacak, ayrca, istemeden
ve farknda olmadan da olsa, hastaya insann doru bir tablosun
dan ok bir karikatrn aktaracaktr.
insann, biyolojik, ruhsal ya da toplumsal koullarn sonu
cundan ya da kaltmla evrenin rnnden baka bir ey olma
dn ileri sren nihilizm retisinde, yapsal bir tehlike sz
konusudur. nsana ilikin bu gr, nevrotk bir bireyin, zaten
inanmaya yatkn olduu eye, yan d etkilenn ya da i koulla
rn kurban olduuna inanmasn salar, insann zgr olduu
nu reddeden bir psikoterapi, bu nevroik lmcll besler ve
glendirir.
Kukusuz, insan sonlu bir varlktr ve zgrl snrldr
Bu, koullardan zgrlk deil, koullara ynelik bir tavr alabil
me zgrldr. Bir keresinde sylediim gibi: Nroloji ve
psikoloji gibi iki alanda alan bir profesr olarak, bir insann,
biyolojik, ruhsal ve toplumsal koullara ne lde tbi olduu
nun lam anlamyla farkndaym. Ama ben, k alanda birden pro
fesr oluumun yan sra dn kamptan -yan toplama kampla
rndan- sa km ve bu nedenle, insann dnlebilecek en
kt koullara bile grlmemi lde direnip gs germe ye
tisine tanklk etmi bir insanm.25
25
California Junior College Association iin Holywood Animators, Inc tarafndan
gerekletirilen 'Value Dimension in Teaching' adl renkli televizyon filminden
144
Viktor E Frank!
PAN-DETERMNZMN ELETRS
Psikanaliz sk sk pan-seksualist (topyekn cnselci) olmakla
sulanyordu. Bu sulamann yerinde olduundan kukuluyum
Ne var ki "pan-determinizm" (topyekn belrlemecilk) denen
ey bana daha hatal ve tehlikeli gibi gzkyor. Bu tenmle, in
sann u ya da bu koullara kar bir tavr alabilme yetisini gz
ard eden bir gr sz konusu ediyorum. nsan, tamamen ko
ullandrlm ve belirlenmi deildir, daha ok, isler koullara
boyun esin, ister kar gelsin, kendim belirlemektedir Baka bir
deyile, insan nihai anlamda kendini belirleyen bir varlktr. n
san varolmakla yetinmez, bunun yerine her zaman iin varolu
unun kaderine, bir sonraki anda kendisinin ne olacana karar
verir.
Ayn nedenden tr her insan, herhangi bir anda deime
zelliine sahiptir. Dolaysyla, insann geleceini ancak bir gru
bun tamamna ilikin bir istatistiksel aratrmann geni ereve
si dahilinde tahmin edebiliriz; ancak bireysel kiilik. z inham
la tahmin edilemez kalr. Tahminlenn temeli biyolojik, ruhsal ve
toplumsal koullarla temsil edilebilir. Yine de insan varoluunur
temel zelliklerinden binsi, bu koullarn stne kabilme
bunlann tesinde geliebilme yetisidir. nsan, olas olduunda,
dnyay ve gerektii takdirde de kendim daha iyiye doru dei
tirebilme yetisine sahiptir
Dr. Jnin durumunu anlatmama izin venn Yaamm bovvv-
karlalm, ii ktlk dolu, eytani bir figr diyebileceim tek
kiiydi o. O zamanlar genel olarak Scmhofun Vvana 4*i.- w
Viktor E Frank!
148
VikorE FrankI
3. Blm
TRAJK BR YMSERLK TARTIMASI^
Birleik Devletlerde logolerapi alnndak nc almalar
1955 ylnda balatan ve alana paha iilmez katklar olan Edith
Weisskopf-Joelsonun ansna adanmtr
Trajik bir iyimserlikten ne anladmz soralm ilk nce
kendimize. Ksaca bu, insan varoluunun (1) ac, (2) sululuk.
(3) lmle tanmlanabilecek yanlanndan oluan ve logoerapde
trajik l ad verilen eye karn, insann iyimser olduu ve
byle kald anlamna gelir. Aslnda bu blm u soruyu ortaya
koymaktadr: Btn olup bilenlere karn yaama evet demek
nasl olas olur? Soruyu baka terimlerle ortaya koyacak olursak,
yaam, trajik yanlarna karn, potansiyel anlamn koruyabilir
mi? Her ey bir yana, Almanca yaynlanan bir kitabmn adna
kaynaklk eden bir deyii kullanacak olursak, her eye kar yaama evet demek," yaamn, her koulda, hatta en kt koullar
altnda bile potansiyel olarak var olduunu varsavar Bu da so
nu itibanyla insann, yaamn olumsuz yanlarn olumlu v, oa
yapc eylere dntrme yetisine sahip olduunu varsjv.-.?
26 Bu blm Bat Almanya, Regensburg niversitesi lidr
Dnya Logoerapl Kongresi'nde verdiim hr sunuma davansak haruUnm**n
vmdj vvv-<
Baka bir deyile belli bir durumda nemli olan, en iyisini yap
maktr. Ne var ki burada en iyisi, Latince'de optimum27 deni
len eydir. Dolaysyla trajik bir iyimserlikten (optimism) sz et
memin nedeni budur. Yani trajedi karsnda ve olabilecek en iyi
insan potansiyeli asndan iyimserlik, her zaman iin, (1) acy
bir insan baarsna dntrmeye (2) sululuk hisseden kiinin,
kendisini daha iyiye ynelik olarak deitirme frsatm kazanma
sna ve (3) yaamn geiciliinden, sorumlu bir tavr almaya
ynelik giriim gc kazanlmasna olanak vermektedir.
Ancak iyimserliin emredilecek ya da smarlanacak bir ey ol
madn unutmamak gerek. nsan kendini, her trl olumsuz
lua, umuda kar aynm gzetmeksizin iyimser olmaya zorlaya
maz bile. Ve umut iin geerli olan, inan ve sevginin de emredilmemesi veya smarlanamamas asndan, lnn dier iki
bileeni iin de geerlidir.
Avrupal iin, kiiye tekrar tekrar mutlu olmasnn emredilmesi. Amerikan kltrnn tipik bir zelliidir. Ama mutluluk
aranmaz; ortaya kmas gerekir. nsann, mutlu olmak iin bir
nedeni olmaldr. Bu neden bulunduktan sonra mutluluk otoma
tik olarak gelir. Grdmz gibi insan, mutluluk araynda de
ildir; belli bir durumda yapsal ve uykuda olan potansiyel anla
m gerekletirmek yoluyla mutlu olmak iin neden aramaktadr.
Bu neden ihtiyac, insana zg olan bir baka olguya -glme
ye- benzer. Birisinin glmesini istiyorsanz, ona bir neden sun
manz, rnein bir fkra anlatmanz gerekir. Onu glmeye zorla
yarak ya da kendim zorlamasn salayarak, gerek bir kahkaha
27 Belli bir durumda olabilecek "en iyi*, iyimserlik" anlamna gelen "optimism" szc
de bu kklen gelmekledir ( N.).
150
Viktor E Frankt
152
VlklorE Frankl
ini34 gzlemitir.
Ancak daha nemlisi, yaamdaki anlama giden nc yol
dur: Deitiremeyecei bir kaderle yz yze gelen umutsuz bir
durumun aresiz kurban bile kendini aabilir ve bvlece kendi
ni deitirebilir. Kiisel bir trajediyi bir zafere dntrebilir.
"Acnn Anlam balkl blmde de and gibi, logoterapimn,
"Ac eken ve bundan kurtulmas olanaksz olan bir insana, bu
acy alalc bulduu im mutsuz olmakla kalmayp, mutsuzlu
undan lr bir de utanmak yenne, ektii acyla gurur duy
mas ve bunu onur verici bir ey olarak deerlendirmesi iin pek
frsat tanmayan gnmz Amerikan kltrndeki baz salksz
eilimlerin dengelenmesine yardm edebilecei umudunu dile
getiren Edith Weisskopf-Joelson olmutur.
Yirmi be yl sreyle genel bir hastanenin nroloji blmn
de altm ve hastalarmn, yaadklan zorluklar baanya d
ntrme yetilerine tanklk ettim. Bu pratik deneyimlere ek ola
rak, insann acda da anlam bulabilecei olasln destekleyen
deneysel veriler de mevcuttur. Yale niversitesi Tp Faklte
sindeki aratrmaclar, Tutsaklklarnn olaand lde stres
li -ikenceyle, hastalkla, yetersiz beslenme ve tecritle dolu- ol
masna karn bundan yararlandklarm aaa ne sren Viet
nam Sava tutsaklarnn saysndan etkilenmilerdir.33
Ama trajik bir iyimserlik lehine olan en gl tartmalar,
Laineede argmota ad homineni denilen tartmalardr Bir r34 The Place of Logotherapy in the World Today, The International Forum Jor
Logotherapy, Vol 1, No. 3 (I960), Sf 3-7
35 W H. Sledge, J A Boydsun ve A J. Rabe, Self-Concept Changes Related to War
Captivity." Arch. Gen Psychiatry, 37 (1980), sf. 430-443
58
Viktor E Frank/
160
Vtktor E FrankI
Viktor E Frankl
Vktor E Frankl
tr,42 szleriyle dikkati ektii gerek asndan, byle bir bal k srdrmek zor deildir. Bnnc Dnya Logoterap Kongre
sinde (San Diego, California, Kasm 6-8, 1980). gerek pskoerapinin yeniden insani hale getirilmesi, gerekse logoterapnn ho
calk kavTamndan arndrlmas konulan zerinde durmutum.
stediimiz ey, sadece ustalannn sesim taklit eden papaanlar
yetitirmek deil, mealeyi bamsz, yaratc ve yeniliki ruhla
ra" teslim etmektir.
Sigmund Freud bir keresinde Birbnnden son derece farkl
bir dizi inam ayn ekilde ala terk edin. Kanlmaz alk dr
tsnn artyla birlikte, btn bireysel farkllklar bulanklaa
cak ve bunun yerine doyurulmam bir gdnn tekbml d
avurumu grlecektir, demiti. krler olsun k Sigmund
Freud toplama kamplanm ierden tanmaktan kurtuldu. Onun
hastalan, Auschwitzdeki kuru tahtalann 2enne deil. Victoryen kltrn pel tarz sedirlerine uzamyordu. Toplama kamplannda bireysel farklar bulanklamyordu, tam tersine daha
bir farkllayordu; orada insanlann, hem domuzlarn hem de
azizlerin maskeleri iniyordu. Artk azz" szcn kullanmak
ta tereddt etmeniz gerekmiyor: Auschwitzde nce a braklan,
sonra da karbonik asit enjeksiyonuyla ldrlen ve 1983 ylnda
kilise tarafndan kutsanarak aziz ilan edilen Peder Maximilian
Kolbeyi dnn.
Beni, kural olmaktan ok istisna olan rnekler vermekle su
lamaya yatkn olabilirsiniz. Sed omnia praeclara tam dffciu
12 Psikoterapye ilgi duyanlara logoterap emporc edilme: Bu. dogv* be por.* V#*
bir spermarketle kyaslanabilir lkinde mteri bir ey almas n dkkan? w buna karlk kincisinde mteriye, yararl vt deerli gordg bir c'
.
nafler sunulur
hvmm Anlm 4'inu
166
Vikfor E Frank!
okuyandfas
YAYINLANAN KTAPLAR:
SANAT
1* Dtscn m Demeen mi7 Cem Mumcu. Yldrm B Doan. Desenler SeiA Demire!
2Artrlt ve Sanat. Kolektif
3ocuk ve Sanat Kolektif
* Bedava Gergedan, Orhan Cem etin
5- Orson Welles, Andr* Bazin ev. Senem Deniz
$- Sinema Ketelerinde. Ilhan Mimarolu
EDEBYAT
ROMAN
1Planmz Katliam. Haldun Aydngn
27, Cem Aka}
3Altn, Blaise Cendrars - ev. Nuriye Yiitler
4Bir Kuzgun Yaz, Mehmet Llnver
5Marella, Ma* Gallo - ev. Asena Sarvan
4Math ilde. Max Gallo - ev. Il Brcan
7* Sarah. Max Gallo - ev. Asena Sarvan
IZiyaretiler, Giovanni Scognamlllo
*- Salta Dur, Semra Topal
10- Put, Mehmet nver
II- Kentlerin Kraliesi, Hakan Senbr
12- Cowrie, Cathie Dunsford - ev Funda Tatar
13- SelkleTerin arks, Cathle Dunsford - ev Funda Tatar
14- stifa, Aka Zeynep
15- Acayip Hisli, Kate Atkinson, ev. Devrim Kler Yarangmel
IS- Makber, Cem Mumcu
17- Kt l, Erkut Deral
IS- Bojlukta Sallanan Adam, Saul Bellow - ev. Nete Olcaytu
1*- Tuhaf Bir Kadn, Leyi* Erbil
20- Hazdan Kaan Kadnlar, Fidan Terzlolu
21- Kurban, Saul Bellow, ev. Perran Fgen zik
22- Hey Nostradamus, Douglas Coupland. ev. rem Ba>aran
23- Kseden Hise, Tlbor Fischer, ev. Duygu Gnkut
24- Getrude 2'ye nasl blnd?, ule nc
25- O Batl Ejderha, Leyl Erbil
YK
1Beyolu Kbuslar ve Dier ykler, Giovanni ScognamHo
2Bir Gamze-Br Kfly Yastk, Glseren Tucu Karabulut
3nc Sayfa Gzeli / Bnblr nsan Masallar , Cem Mumcu
4nsel ykler, Kolektif - Editr Cem Mumcu
5Hepimiz Gogol'un Palto sundan ktk, Sreyyya Evren
6Muallkta. Araf'ta ve Dzerde t Bnbr nsan Masallan-li. Cem Mumcu
7r. Cem Aka
iAk ykler, Kolektif - Editr Sevengi Snmez
9- Deli ykler, Kolektif - Editr Cem Mumcu