Zirai Mucadele Cilt 5

T.C.
GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLII
TA
EM
TARIMSAL ARATIRMALAR VE POLTKALAR GENEL MDRL

BTK SALII ARATIRMALARI DARE BAKANLII
SUBTROPK BTK HASTALIKLARI

SUBTROPK BTK ZARARLILARI
SERT KABUKLU MEYVE HASTALIKLARI
SERT KABUKLU MEYVE ZARARLILARI
BESN MADDES NOKSANLIKLARI
ANKARA
2008
TA
G
EM
EM
T.C.
GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLII
TARIMSAL ARATIRMALAR VE POLTKALAR GENEL MDRL
BTK SALII ARATIRMALARI DARE BAKANLII
CLT V
SUBTROPK BTK HASTALIKLARI

SERT KABUKLU MEYVE HASTALIKLARI
TA
Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl

Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl
Aratrma ve Teknoloji Gelitirme Kamps stanbul Yolu zeri, No :38
06171 Yenimahalle/ANKARA
www.tagem.gov.tr
CLT V
ZRA MCADELE TEKNK TALMATLARI
Kitap iinde yer alan Zirai Mcadele Teknik Talimatlar, Tarmsal Aratrmalar ve
Politikalar Genel Mdrl Bitki Sal Aratrmalar Daire Bakanl koordinasyonu
altnda; konu uzmanlar tarafndan hazrlanm, Aratrma alma Gruplar ve Program
deerlendirme toplantlarnda kabul edilmi ve aada belirtilen redaksiyon
komisyonlarnda son ekilleri verilmitir
REDAKSYON KOMSYONLARI
Subtropikal Meyve Zararllar
Fungal hastalklar
Ahmet Yasin GKE
Dr. Aynur KARAHAN
Dr. HLYA PALA
Kadir GKALP
Dr. LATFE ERTEN
Dr. Mkerrem ELKER
Nesrin UZUNOULLARI
Bakteriyel hastalklar
Dr. Aynur KARAHAN
Gl LKE
Dr. NURSEN STN
Sert Kabuklu Meyve Zararllar

Cemil HANTA
Cevdet KAPLAN
nan ZGEN
Dr. Kibar AK
zkan BOZBEK
Serpil KARADA
Vildan BOZKURT
Virs hastalklar
Dr. Birol AKBA
Dr. Melike YURTMEN
Nesrin UZUNOULLARI
Sabriye ZDEMR
Sema GNE
Ali ZTOP
Dr. Aye ZDEM
Dr. Bahriye HEPDURGUN
Cemil HANTA
Dr. Kibar AK
Dr. Naime ELEKOLU
Dr. Trkan KOLU
EM
Subtropikal ve Sert Kabuklu Meyve

Hastalklar
Yayn Koordinasyonu: Dr. Mete AYDEMR

Sibel KARAOLU
Editr: Dr. Mete AYDEMR
Sayfa Dzeni: Dr. Mete AYDEMR
TA
Bu kitap, Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel

Mdrl adna, Ankara Zirai Mcadele Merkez Aratrma Enstits Dner Sermayesi
btesinden 15.000 adet bastrlmtr.
Bu kitabn her trl yayn haklar, Fikir ve Sanat Eserleri Yasas gereince,
Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrlne aittir.
steme Adresi:
Zirai Mcadele Merkez Aratrma Enstits Mdrl

Gayret Mah. Fatih Sultan Mehmet Bulvar No: 66
06172 Yenimahalle ANKARA
Tel.: (312) 344 59 94 (4 hat) Faks: (312) 315 15 31
www.azmmae.gov.tr
NSZ
Tarm, nfusumuzun %26sn istihdam eden, tketimde ise herkesi ilgilendiren,
lkemizin en nemli sektr olup; bitki sal, bu sektrdeki tarmsal girdilerin en
nemlilerinden birisini oluturmaktadr.
Bitkilerde zararl etmenlere kar mcadele yaplmadnda, baz durumlarda zarar
%100e ulaabilmektedir. Bitkilerde zararlara yol aan hastalk, zararl ve yabanc
otlara kar mcadeleler, gemiten beri, aratrma enstitlerinin konu uzmanlar
tarafndan, aratrma sonular dikkate alnarak hazrlanan Zirai Mcadele Teknik
Talimatlar esas alnarak yaplmaktadr.
EM
Dnyadaki gelimeler dikkate alndnda, 60l yllara kadar zirai mcadelede en

kolay ve mucize zm olarak kabul edilen bitki koruma rnleri, yan etkilerinin
anlalmasndan sonra, ok dikkatli bir ekilde kullanlmaya balanmtr.
Gnmzde, insan salnn, evrenin ve biyolojik eitliliin korunmas n plana
km ve buna bal olarak, bitkilerde zararl olan etmenlere kar mcadelenin,
agroekosistem ve srdrlebilir tarmsal retim dikkate alnarak yaplmas zorunlu
hale gelmitir. Birok olumsuz etkileri bulunan kimyasal mcadelenin kullanm,
artk sorgulanmaktadr. Nitekim, gelimi ve gelimekte olan birok lke, 1980li
yllardan itibaren, bitki koruma rnleri kullanmnn azaltlmas iin, politika ve
stratejiler oluturarak, bunlar uygulamaya koymutur. Bunun sonucu olarak,
Entegre Zararl Ynetimi ve Entegre rn Ynetimi aratrma ve uygulamalarna
balanlmtr.
Teknik talimatlarda ama, ncelikle kimyasal mcadeleye alternatif metotlarn

kullanlmasdr. Kimyasal mcadelenin gerektii durumda ise, Bakanlk tarafndan
tavsiye edilen bitki koruma rn, nerilen zaman ve dozda tekniine gre
uygulanmaldr. Ayrca, tketici sal bakmndan da ilalama ve hasat aras
sreye dikkat edilmesi gerekmektedir.
TA
ncelikle lkemiz insannn sal ve kaliteli tarmsal rn ihracatmz iin Zirai

Mcadele Teknik Talimatlarna gre mcadelelerin yaplmas; kalnt yn ile
gvenilir rn elde edilmesini, ayrca bitki koruma rnleri nedeni ile ortaya kan
evre kirliliinin asgari seviyede tutulmasn ve biyolojik mcadele asndan doal
dengenin en az seviyede etkilenmesini salayacaktr.
2003 Ylndan itibaren yaplan almalarla revize edilen ve yeni hazrlanan teknik
talimat says 418den 506 adete kartlm ve 6 cilt olarak basma hazr hale
getirilmitir.
Bu talimatn hazrlanmasnda emei geenlere teekkr eder, konuyla ilgili tm
kurululara, kiilere ve lkemiz tarmna yararl olmasn temenni ederim.
M. Mehdi EKER
Bakan
TA
EM
CLT V
CLT V
NDEKLER
1. GR ..........................................................................................................................
Sayfa
1
2. SUBTROPK BTK HASTALIKLARI ..
2.1. FUNGAL HASTALIKLAR ...
NARDA KAHVERENG LEKE (Alternaria alternata) . 5
EM
TURUNGL DEPO RKLKLER ... 7

Yeil kf rkl (Penicillium digitatum)
Mavi kf rkl (P. italicum)
TURUNGL MEYVELERNDE KAHVERENG RKLK VE GVDE
ZAMKLANMASI (Phytophthora citrophthora) . 9
TURUNGLDE KAHVERENG LEKE (Alternaria alternata f.sp. citri) .. 12
TURUNGLLERDE U KURUTAN (Phoma tracheiphila) ... 15
ZEYTN AALARINDA VERTSLYUM SOLGUNLUU (Verticillium dahliae) . 17
ZEYTNLERDE HALKALI LEKE [Spilocaea oleaginea (=Cycloconium oleaginum)]
21
YENDNYA KARALEKES (Venturia inaequalis var. eriobotryae) .. 23

2.2. BAKTERYEL HASTALIKLAR ..
25
TURUNGL DAL YANIKLII (Pseudomonas syringae pv. syringae) .. 27
ZEYTN DAL KANSER (Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi) 29

2.3. VRS VE VRS BENZER HASTALIKLAR ... 33
LMON TIKANIKLIK HASTALII (Lemon sieve-tube necrosis) 35
SATSUMA CCELK VRS (Satsuma dwarf nepovirus -SDV) .. 36
TURUNGL CCELEME VROD (Citrus exocortis pospiviroid -CEVd) . 38
TURUNGL GZENEK VROD (Citrus cachexia viroid -CCaVd) . 40
TA
TURUNGL PALAMUTLAMA (YEDVERENLEME) HASTALII (Citrus

stubborn disease -CSD) (Spiroplasma citri) 42
TURUNGL PSOROSS (KAVLAMA) VRS (Citrus psorosis-associated
ophiovirus -CPSaV) . 45
TURUNGL TRSTEZA VRS (Citrus tristeza closterovirus -CTV) . 47
TURUNGL YAPRAK KIRIIKLIK VRS (Citrus crinkly leaf ilarvirus) 52
TURUNGLLERDE TALAMA (Citrus impietratura disease) . 53
CLT V
3. SUBTROPK BTK ZARARLILARI ....................................................................... 55

AKDENZ MEYVESNE (Ceratitis capitata) 57
AY FLZ GVES [Parametriotes (=Haplochrois) theae] . 61
AY KONL (Chloropulvinaria floccifera) 63
AYLARDA TURUNGL SYAH YAPRAKBT (Toxoptera aurantii) ... 66
EKLK BCEKLER (Carpophilus spp.) 68
GR YUMUAK KONL (Coccus pseudomagnoliarum) . 70
HARNUP GVES (Ectomyelois ceratoniae) 73
NCR MAYMUNCUU (Otiorhynchus davricus , O. meridionalis) ... 78
EM
KANLI BALSIRA (Ceroplastes rusci) 80

LMON EKGVES (Prays citri) .. 83
NAR YAPRAKBT (Aphis punicae) .. 86
SRKE SNEKLER (Drosophila spp.) ... 90
TORBALI KONL (Icerya purchasi) 92
TURUNGL BEYAZSNE (Dialeurodes citri) 94
TURUNGL KIRMIZIRMCE (Panonychus citri) .. 98
TURUNGL PAMUKLU BEYAZSNE (Aleurothrixus floccosus) . 101
TURUNGL PASBCS (Phyllocoptruta oleivora) 104
TURUNGL SARI KABUKLUBT (Aonidiella citrina) VE TURUNGL
KIRMIZI KABUKLUBT (A. aurantii) . 107
TURUNGL TOMURCUKAKARI (Aceria sheldoni) . 112
TURUNGL UNLUBT (Planococcus citri) ... 114

TURUNGL VRGL KABUKLUBT [Lepidosaphes beckii (= Cornuaspis beckii)] 118
TURUNGL YAPRAK GALERGVES (Phyllocnistis citrella) .. 120
TA
TURUNGLLERDE TRPSLER .. 123

iektripsi (Frankliniella occidentalis)
Brtlentripsi (Thrips major)
Ttntripsi (T. tabaci)
T. meridionalis, Pezothrips kellyanus, Haplothrips reuteri, H.distinguendus
TURUNGLLERDE YAPRAKBTLER 125
Turungil siyah yaprakbiti (Toxoptera aurantii)
eftali yaprakbiti [Myzus (Nectarosiphon) persicae]
Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii)
Brlce yaprakbiti (Aphis craccivora)
Turungil yeil yaprakbiti [Aphis spiraecola (=Aphis citricola)]
II
CLT V
TURUNGLLERDE YAPRAKPRELER (Empoasca decipiens, Asymmetrasca

decedens) .. 131
YILDIZ KONL (Ceroplastes floridensis) ... 134
ZEYTN EK SAPI SOKANLARI (Calocoris trivialis, C. annulus) 137
ZEYTN FDANTIRTILI (Palpita unionalis) . 139
ZEYTN GVES (Prays oleae) . 143
ZEYTN KABUKLU BT (Parlatoria oleae) 148
ZEYTN KARAKONL (Saissetia oleae) 151
ZEYTN KIRLANGI BCE (Agalmatium flavescens) 155
EM
ZEYTN KIZILKURDU (Lasioptera berlesiana) ... 157

ZEYTN KURDU [Coenorrhinus cribripennis (=Rhynchites ruber)] 160
ZEYTN PAMUKLUBTLER (Euphyllura spp.) .. 162
ZEYTN PAMUKLUKONL (Filippia oleae) 165
ZEYTN SNE (Bactrocera oleae) 167
ZEYTN SNE (Bactrocera oleae)NE KARI HAVADAN CEZBEDC-LA
KARIIMI UYGULAMASI 173
ZEYTNDE FLZKIRAN (Phloeotribus scarabaeoides) .. 176
4. SERT KABUKLU MEYVE HASTALIKLARI 179
4.1. FUNGAL HASTALIKLAR .. 179
ANTEPFISTIINDA KARAZENK (Septoria pistaciae) ... 181
CEVZ ANTRAKNOZU (Gnomonia leptostyla) 183

KESTANE KANSER (Cryphonectria parasitica) . 186
4.2. BAKTERYEL HASTALIKLAR 189
BADEM DAL KANSER (Pseudomonas amygdali) .. 191
FINDIK BAKTERYEL YANIKLII (Xanthomonas arboricola pv. corylina) 193
TA
4.3. VRS HASTALIKLARI . 197

FINDIKTA ELMA MOZAK VRS (Apple mosaic ilarvirus -APMV) 199
5. SERT KABUKLU MEYVE ZARARLILARI ... 201
ANTEPFISTII BEYAZ KABUKLUBT (Suturaspis pistaciae) 203
ANTEPFISTII DALGVES (Kermania pistaciella) .. 206
ANTEPFISTII DPKURDU (Capnodis cariosa) . 209
ANTEPFISTII GZKURDU (Thaumetopoea solitaria) .. 213
ANTEPFISTII KABUKLUBT [Pistaciaspis (=Lepidosaphes) pistaciae] . 216
III
CLT V
ANTEPFISTII KARAGZKURDU (Hylesinus vestitus) 219

ANTEPFISTII MEYVE GVES [Schneidereria (=Recurvaria) pistaciicola] .. 222
ANTEPFISTII MEYVE KURDU (Megastigmus pistaciae) 226
ANTEPFISTII PSLLD (Agonoscena pistaciae) ... 229
ANTEPFISTII YELPSLLD (Megagonoscena viridis) . 233
ANTEPFISTIINDA IRALI ZENK (Idiocerus stali) .. 234
BADEM KURDU (Eurytoma amygdali) . 237
DALKIRAN (Xyleborus dispar) .. 240
FINDIK FLZGVES (Gypsonoma dealbana) 244
EM
FINDIK GALSNE (Mikomyia coryli) 247

FINDIK KONLLER 249
Fndk konili (Parthenolecanium corni )
Fndk kahverengi konili (P.rufulum)
FINDIK KOZALAK AKARLARI (Phytoptus avellanae, Cecidophyopsis vermiformis) 251
FINDIK KURDU (Curculio nucum) 256
FINDIK TEKEBCE (Oberea linearis) . 260
FINDIK YAPRAKDELEN (Anoplus roboris) .. 263
FINDIK YEL KOKARCASI (Palomena prasina) .. 265
FINDIKTA MAYISBCE (Melolontha melolontha) . 268
FINDIKTA VRGL KABUKLUBT (Lepidosaphes ulmi) . 271
KIRTIRTILI (Lymantria dispar) . 274
KESTANE KURTLARI .. 277

Kestane ikurdu (Cydia splendana)
Kestane hortumlubcei (Curculio elephas)
6. BESN MADDES NOKSANLIKLARI . 283
NKO NOKSANLII 285
TA
DEMR NOKSANLII (KLOROZ) ... 288

ZEYTN AALARINDA BOR NOKSANLII .. 290
7. NDEKS . 293
IV
CLT V
1. GR
lkemizde uygulanmakta olan Zirai Mcadele Teknik Talimatlar, 1984 ylna
kadar, 7 ayr blgede yer alan ve Mlga Zirai Mcadele ve Zirai Karantina Genel
Mdrlne bal olan Zirai Mcadele Aratrma Enstitlerinin (Adana, Ankara,
Bornova/zmir, Diyarbakr, Erenky/stanbul, Erzincan, Samsun Zirai Mcadele
Aratrma Enstitleri) konu uzmanlar tarafndan, blgesel olarak hazrlanmtr.
Hazrlanan her talimat, enstitnn kendi blgesinin bitki sal sorunlarn
zmeyi amalamtr.
EM
Daha sonra, 1984 ylnda, aada belirtilen konulardaki Zirai Mcadele Teknik
Talimatlar, Mlga Zirai Mcadele ve Zirai Karantina Genel Mdrl koordinasyonunda, Zirai Mcadele Aratrma Enstitlerinin laboratuar sistemi esas
alnarak, aratrma enstitleri konu uzmanlar tarafndan hazrlanm ve 14 cilt
halinde lkesel olarak yaynlanmtr:
1- Hububat Zararllar, 2- Hububat Hastalklar, 3- Endstri ve Ss Bitkileri Zararllar, 4- Endstri ve Ss Bitkileri Hastalklar, 5- Sebze ve Yem Bitkileri Zararllar, 6- Sebze Hastalklar, 7- Meyve ve Ba Zararllar, 8- Subtropik Meyve Zararllar, 9- Meyve ve Ba Hastalklar, 10- Bitki Paraziti Nematodlar, 11-Depolanm
rn Zararllar, 12- Genel Zararllar, 13- Virs Hastalklar, 14-Yabanc Ot
Bu lkesel zirai mcadele teknik talimatlarnn, yeni ilavelerle gncelletirilerek

tekrar baslmas amac ile, 1989 ylnda KKGM koordinasyonunda hazrlklara
balanlm, 1991 ylnda kurulan TAGEMin destei ile de son dzenlemeleri yaplan btn talimatlar, 1995 ylnda drt cilt halinde yaynlanmtr. Drdnc ciltte
sadece ila tavsiyeleri yer almtr. Yeni ruhsat ve tavsiyelerden dolay, gncelletirilmesi amac ile, drdnc ciltteki ila tavsiyeleri, genellikle iki ylda bir olmak
zere, Bakanlk veya zel sektr tarafndan, ayr bir kitap halinde yaynlanmtr.
Ancak, bu lkesel talimatlarn da ksa sre iinde mevcudu tkenmitir.
Geen zaman iinde, her yl farkl kltr bitkilerinde, deiik hastalk, zararl ve
yabanc otlar kapsayan yeni teknik talimatlar yrrle konulmu ve yeni aratrma sonularna gre, eski talimatlarda da deiiklikler veya ilaveler yaplmtr.
TA
Hali hazrda, mevcut talimatlarda yaplan deiiklikler ile, ihtiyaca gre hazrlanan
yeni teknik talimatlar, TAGEMin bitki sal aratrmalar ile ilgili program
deerlendirme toplantlarnda veya bu amala dzenlenen toplantlarda grlerek
uygulamaya verilmektedir.
Gerek mevcudunun kalmamas ve gerekse yeni hazrlanan talimatlar nedeni ile,
lkesel Zirai Mcadele Teknik Talimatlarnn bir btn halinde yeniden baslmas ihtiyac ortaya kmtr.
Bu kitap iinde yer alan btn Zirai Mcadele Teknik Talimatlarnn redaksiyonu,
TAGEM Bitki Sal Aratrmalar Daire Bakanl koordinasyonunda oluturulan komisyonlarda, aratrma enstitlerinden ve niversitelerden gelen grler de
dikkate alnarak yaplmtr.
CLT V
Hazrlanan bu lkesel zirai mcadele teknik talimatlar, zararl etmenlere kar

tavsiye edilen bitki koruma rnleri dnda yer alan blmlerini ierecek ekilde, 6
cilt olarak yaynlanmtr.
Bu kitaplarda yer alan zirai mcadele teknik talimatlar, entegre mcadele
prensipleri dorultusunda hazrlanmtr. Teknik talimatlarda, kimyasal mcadeleye alternatif metotlara ncelik verilmitir. Ayrca, bu kitapta yer alan kimyasal
mcadele dndaki yntemler, organik tarmda da tavsiye edilen yntemlerdir.
EM
Zirai mcadele teknik talimatlarnda yer alan zararl etmenlerle mcadeleye

balamadan nce, ekosistem bir btn olarak ele alnmal, btn zirai mcadele
sorunlar bir arada deerlendirilmelidir. Uygulanmakta olan yetitirme tekniklerinin ve bir etmene kar uygulanmasna karar verilen mcadele metotlarnn, dier
zararl etmenleri tevik edici ve zararn artrc ynde olmamasna dikkat
edilmelidir. Aksi takdirde, yeni zirai mcadele sorunlarnn ortaya kmas,
kanlmaz olacaktr.
Zirai mcadele teknik talimatlarnn uygulanmasndaki en ncelikli husus, zararl
etmenin tehisidir. Yaplan tehis sonucuna gre ve etmen gerekten mcadeleyi
gerektirecek durumda ise, zararl etmenin zellikleri de dikkate alnarak mcadele
yntemleri uygulanmaldr. Mcadele yntemlerinden, kimyasal mcadeleye
alternatif yntemlere ncelik verilmeli ve gereksiz yere kimyasal mcadele
uygulanmamaldr.
Kimyasal mcadeleden nce, dier tedbirlerin uygulanmas sonucunda; pestisit

kalnts olmayan rnler elde edilmi, doal denge korunmu ve evre kirlilii
yaratlmam olacaktr. Kimyasal mcadelenin uygulanmasnn zorunluluu ortaya
ktnda ise, teknik talimat esaslar dorultusunda yaplan ilalamalardan azami
fayda elde edilerek, bitki koruma rnlerinin evreye ve doal dengeye etkileri
asgari seviyede tutulacak, pestisit kalnts olmayan veya tolerans limitleri altnda
salkl rn elde edilmesi mmkn olacaktr.
TA
Baz zararl etmenlerin mcadelesinde, kimyasal mcadele etkili olmadndan, bu

yntem nerilmemektedir. Bu gibi durumlarda kimyasal mcadele kesinlikle
uygulanmamaldr. Ayrca, zararl etmenlere kar, Bakanlk tarafndan ruhsat
verilmemi ve tavsiye edilmeyen bitki koruma rnleri de kullanlmamaldr. Aksi
takdirde, bu ekilde kullanlan bitki koruma rnleri etkili olamayaca gibi,
evrenin gereksiz yere kirletilmesine, atlan bu zehirlerin besin zinciri iinde bize
geri dnmesine, doal dengenin bozulmasna ve ileride tamiri mmkn olmayan
zararlara yol aacaktr.
Kimyasal mcadelenin sakncalar nedeni ile, kimyasal mcadeleden nce
dier tedbirlerin uygulanmasna zellikle nem verilmelidir.
Kimyasal mcadele uygulanmas mutlaka gerekiyorsa, mutlaka Bakanlk tarafndan tavsiye edilen, evreye yan etkisi ve kalnt riski en az olan bitki koruma
rnleri tercih edilmeli, teknik talimatlarda belirtilen zamanlarda, nerilen zirai
mcadele aletleri kullanlarak ve tekniine gre kimyasal mcadele yaplmaldr.
EM
2. SUBTROPK BTK HASTALIKLARI

(NAR, TURUNGL, ZEYTN, YENDNYA)
TA
2.1. FUNGAL HASTALIKLAR
EM
G
TA
4
CLT V
NARDA KAHVERENG LEKE

Alternaria alternata (Fr.) Keissl.
1. TANIMI VE YAAYII
Alternaria alternata (Fr.) Keisl., bir fungal hastalk etmeni olup, bitkinin yaprak,
iek ve meyvelerinde zarar oluturur.
EM
Fungusun kolonileri zeytin yeili-siyahms yada koyu gri renktedir. Konidiosporlar koyu kahverengi, siyah renkli, genellikle uzun ve sk dallanm zincirler
eklinde ters armut yada elipsoit ksa konik ekilde olup 1-9 blmelidir.
Konidioforlar dz 1-3 blmeli tek yada gruplar eklinde dallanmtr.
Enfeksiyon iin optimum koullar 26C-28C scaklk ve %65-70 orannda yksek
orantl nemdir. Uygun koullarda penetrasyondan 8-10 gn sonra hastalk belirtisi
ortaya kmaktadr. Enfeksiyon konidiospor ve miseller ile olmaktadr. Hastalk
etmeni rzgr ve su damlacklar ile yaylr ve uygun koullarda yeni enfeksiyonlar
olutururlar. Fungus k misel ve konidiospor olarak yabanc otlarda, yere dklen
ya da aa zerinde kalan enfekteli bitki artklarnda geirir, toprakta yaamaz.
2. ZARAR EKL, EKONOMK NEM VE YAYILII
Narda hastalk ilk olarak ilkbaharda yeni gelien yapraklarda grlr. Yapraklarda
ilk belirtiler; yaprak ularndan balayan kk yuvarlak koyu kahverengi lekeler
eklindedir. Hastalk ilerledike bu lekeler geniler yapraklarn yarya yakn bir
ksm ve ar enfeksiyonlarda ise tamamna yakn ksm kahverengileir ve kurur.
Hastalk iek ve kk meyvelerde de grlr. Ar enfeksiyon koullarnda

yaprak ve kk meyveler dklr. Meyvelerde enfeksiyon genellikle meyve
tacndan balayan koyu kahverengi geni lekeler eklinde olup meyve kabuu zerinde kahverengi semptomlar oluur. Kabuk kuru ve mat bir grnm alr. Meyvede gelime geriler. Hastaln ileri dnemlerinde kabukta oluan kurumalardan
tr meyve atlamalar ortaya kar.
TA
Hastalk nar bahelerinde zellikle ilkbahar dnemlerinde uygun koullar olduunda yaygndr. Meyve enfeksiyonlarna sk rastlanmaktadr. Hastalk Akdeniz
Blgesinde olduka yaygn olup, ekonomik nemde meyvede zarar oluturmaktadr.
3. KONUKULARI
Nar, turungiller, elma, armut ve sebzelerdir.

4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Sk dikim yaplmamal bahe iinde iyi bir havalanma salanmaldr.
Budama dzenli yaplmaldr

Nar srekli yeni gvde oluturduu iin gvde says fazla braklmamal bu
say 4-6 arasnda olmaldr.
Aa zerinde kalan yada yere dklen enfekteli meyveler toplanarak
baheden uzaklatrlmaldr.
4.2. Kimyasal Mcadele
4.2.1. lalama zaman
Kimyasal mcadele uygulamas aada belirtilen zamanlarda yaplmaldr.
EM
1. ilalama: iek tomurcuklar belirginlemeye baladnda yaplr.

2. ilalama: Ta yapraklar dkldnde yaplr.
3. ilalama: Meyveler yar bykle gelince yaplr.

4.2.2. Kullanlacak bitki koruma rnleri ve dozlar
Bu aamada resmi olarak nerilen herhangi bir kimyasal preparat bulunmamaktadr. Ancak ilalama iin zorunlu bir durum ortaya ktnda Tarm
Bakanlna bal teknik tekilatlara mracaat edilmelidir.
4.2.3. Kullanlacak alet ve makineler
lalamada, hidrolik bahe plverizatr veya motorlu bahe plverizatr

kullanlr.
4.2.4. lalama teknii
TA
Aacn tm ilalanacak ekilde rzgrsz havada ilalama yaplmaldr.
CLT V
TURUNGL DEPO RKLKLER

Yeil kf rkl [Penicillium digitatum (Pers.)Sacc. ]
Mavi kf rkl (P. italicum Wehmer)
1. TANIMI VE YAAYII
Turungillerde depo rklkleri, Yeil kf rkl (Penicillium digitatum
(Pers.)Sacc. ve Mavi kf rkl (Penicillium italicum Wehmer) tarafndan
meydana gelir.
EM
Depo rklkleri, turungil yetitirilen tm blgelerimizde, hemen her bahede

ve depolarda grlmektedir. Etmenlerin sporlar havada bol miktarda
bulunmaktadr.
P.italicumun silindirik, elipsoit ya da oval 2-3x3-5 m boyutunda konidiosporlar
vardr. Enfekteli meyveler zerinde mavimsi-yeil renkli koloniler oluur.
Optimum 24Cde geliir. 10Cnin altndaki scaklklar mavi kf geliimi iin
daha uygundur.
P.digitatum konidiosporlar 4-7x6-8 m boyutunda olup farkl ekillidir. Optimum
24Cde geliir, 10Cnin altnda ve 30C stndeki scaklklarda gelimesi ok
yavalar. Etmen yaralardan giri yapar. Enfeksiyondan 5-7 gn sonra inkbasyon
tamamlanr ve meyvenin zerinde etmenin konidiosporlarndan oluan bir fungal
rt oluur. Enfeksiyonun gerekleebilmesi yaralarn yan sra ortamn orantl
nemi ve scaklk ile yakndan ilikilidir.
2. BELRTLER, EKONOMK NEM VE YAYILII
TA
Meyvelerin nce bir tarafnda yumuama

grlr. Yumuak olan ksmda beyaz ve
sarms renkte etmenin konidiosporlarndan oluan bir fungal rt meydana gelir.
Bu fungal rt iki gn iinde renk
deitirerek, zeytin yeili ve mavimsi koyu
yeil renge dner. Yeil rengin evresinde
erit halinde ince beyaz bir bant oluur.
Ayrca meyve stnde ve lekelerin olutuu ksmda ya bezlerinin bozulmas ile
yzeysel bir knt gerekleir (ekil 1).
rklk bahede, depolarda, ileme evlerinde sorundur. zellikle hasat srasndaki

ekil 1. Penicillium sp.nin greyfurt
yaralanmalar bu hastaln depoya kadar
meyvesindeki fungal geliimi.
tanmasna neden olmaktadr. Depolama
srasnda hasta meyvelerle salam meyvelerin temas sonucu rklk hzla yaylmaktadr.
3. KONUKULARI
Bata turungiller olmak zere geni bir konuku dizisi vardr.
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Hasattan nce dier hastalk ve zararllara kar iyi bir mcadele yaplmal,
hastalkl dal ve srgnler zamannda budanmaldr.
Hasat esnasnda meyveler yaralanmamal, yere denler alnmamaldr.
Yal gnlerde ve sabah erken saatlerde hasat yaplmamaldr.
EM
Sarartma odas temiz olmal ve nceden dezenfekte edilmelidir.
Meyveler ileme evlerine yn halinde getirilecekse 3-4 sradan fazla yn

yaplmamaldr.
Paketleme evlerine gelen meyveler kontrol edilmeli, rk olanlar ayrlmal
ve ortamdan uzaklatrlmaldr.
Meyveler ambalaj kaplarna dzgn sralanmal, tama, ykleme ve
boaltma srasnda herhangi bir yaralanmaya neden olunmamaldr.
4.2.1. lalama zaman
lalamalar hasattan nce veya hasattan sonra yaplmaldr. Hasattan nce

yaplacak uygulamalarda son ilalama ile hasat arasndaki sreye dikkat
edilmelidir.
Bakanlk tarafndan yaynlanan Bitki Koruma rnleri kitabnda tavsiye edilen

ilalar ve dozlar kullanlr.
TA
Hasattan nceki ilalamalar hidrolik bahe plverizatr veya motorlu bahe

plverizatr ile; hasattan sonraki ilalamalar ise ileme evlerindeki otomatik zel
makinelerle yaplr.
lalamalarda tm meyve yzeyinin ilalanmasna dikkat edilmelidir.
CLT V
TURUNGL MEYVELERNDE
KAHVERENG RKLK VE GVDE ZAMKLANMASI
Phytophthora citrophthora (Smith and Smith) Leonian
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Miselyum renksiz, blmesiz ve 3-8 m apndadr. Sporangioforlar dallanma

gsterir ya da gstermezler, ancak ularnda sporangiyumlar olumaktadr. Sporangiyumlar ortalama 30x41 m byklnde genelde kresel, yumurta, armut, elips
veya limon eklinde, sarms-kahverengi ve papillaldr. Sporangiyum iinde 5-40
adet hareketli zoospor bulunur.
Hastalk etmeni toprak kkenli bir fungustur. Meyve enfeksiyonlar aalarn alt
dallarndaki meyvelere, yamurla srayan zoosporlar tarafndan gerekletirilir.
Ancak rzgrla kark yamurlu gnlerde fungus aacn st ksmlarndaki
meyvelere de ulaabilir.
Fungus yaraya gereksinim duymadan da meyve de direkt penetrasyon yapar.
Meyvelerde penetrasyondan 5-8 gn sonra lekeler oluur. Meyve yzeyinde
yarann bulunmas inkbasyon sresinin ksalmasna neden olur.
Penetrasyon iin kklerin veya kk boaznn eitli nedenlerle yaralanmas
yeterlidir. zellikle zayf aalarda lentisellerden ve kabuktan da giri olabilir.
Etmen 5-32C de geliebilmekte ve 24-28C scaklklarda optimum gelime
gstermektedir.
TA
Enfeksiyona urayan meyvelerde kahverengi lekeler oluur ve meyve zamanla

derimsi bir grnm kazanr. Aa zerinde ryen meyveler dklrler. rm meyvelerin kendine zg bir kokusu vardr ve nemli havalarda bu meyveler
zerinde etmenin miselyumundan oluan bir kf tabakas grlr. Enfeksiyondan
sonra inkbasyon sresi iinde hasat edilen meyveler depolandklarnda nce
sarms-kahverengi lekeler daha sonra bu lekeler zerinde beyaz renkli bir fungal
rt oluur.
ok yal blgelerde, yapraklarda slak, koyu renkli alanlar geliir ve hastaln
ilerleyen dnemlerinde yapraklar olgunlamadan dklr, bazen aalar tamamen
yapraksz kalr.
Etmenin gvde ve kaln dallardaki enfeksiyonlar daha ok a yerinin zerinde,
gvde kabuunda zamk aknts oluturan byk yaralar meydana getirir. Lekeli
kabuk dokusu zamanla kararr ve atlar. Lekeli kabuk dokusunun altndaki odun
dokusunda fungusun geliimi grlmez. Etmenin enzimatik reaksiyonlar sonucu
odun dokusunun rengi kahverengileir.
Ercan CANIHO
EM
ekil 2. Phytophthora citrophthorann

kaln dalda meydana getirdii
zamk aknts (a) ve meyvede
neden olduu kahverengi
rklk (b).
Ercan CANIHO
Ercan CANIHO
TA
ekil 3. Phytophthora citrophthora nedeniyle yapraklar dklm aa.
Turungillerde hasat gecikirse hastalktan dolay meyve kayplar artar. zellikle

gen limon aalarnda Phytophthorann meydana getirdii yara gvdeyi
tamamen sararsa aacn lmne neden olur.
Hastalk tm turungil yetitirilen blgelerde grlmekle beraber zellikle
Akdeniz Blgesinde yaygndr.
3. KONUKULARI
P.citrophthora ok geni bir konuku dizisine sahip olup, limon, mandarin,

portakal, altntop, turun, kaba limon ve aa kavunu nemli konukularndandr.
10
CLT V
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Taban suyunun yksek olduu arazilerde turungil bahesi tesis
edilmemelidir. Byle yapdaki arazide bahe kurulmu ise, toprak drene
edilmeli ve taban suyu seviyesi drlmelidir. Baheler kurulurken drenaj
kanallar almaldr.
Bahelerde zellikle aa altlar yabanc ot ve dier bitki artklarndan temiz
tutulmaldr.
Ara tarm yaplmamaldr.
EM
Fidanlar sk ve derin dikilmemeli, a yerleri toprak stnden en az 35 cm

yukarda olmaldr.
zellikle limonlarda meyve enfeksiyonlarn nlemek iin hasat sonbaharda
yamurlardan nce tamamlanmaldr.
Aalarn kaln dal ve gvdelerinin deiik nedenlerle yaralanmasndan
kanlmaldr. Yara yeri a macunu ile kapatlmaldr.
Kk boaz enfeksiyonlar grlrse ilkbahar aylarnda kk boaz almal,
gnelendirilmeli ve havalandrlmaldr. Suyun kk boazna demesi
engellenmelidir.
4.2.1. lalama zaman
Meyve enfeksiyonlarna kar:
1. ilalama: Sonbaharda yalar balamadan nce yaplmaldr.

2. lalama: Havalar yal giderse 1. ilalamadan 15 gn sonra yaplmaldr.
Gvde enfeksiyonlarna kar:
TA
Enfekteli aalardaki yaralar ekim, ocak ve mart aylarnda odun dokusuna kadar
temizlenmelidir. Yara yerlerine %3lk potasyum permanganat dezenfektan olarak
srlmelidir.
Meyve ve gvde ilalamalarnda, hidrolik bahe plverizatr veya motorlu bahe

plverizatr kullanlr. Ayrca gvde ilalamalar fra ile de yaplr.
11

Hastalkl bahelerde ekim, ocak ve mart aylarnda aalarn gvde ve dallar
uygun bir preparat ile ilalanmal veya srgn byme dnemlerinde (ilkbahar,
yaz ve sonbahar srgnlerinde) yeil aksam ilalamas yaplmaldr.
EM
lalamalar zellikle yerden 1.5-2 metre ykseklie kadar tm meyvelerin ilala

kaplanmas salanacak ekilde yaplmaldr.
TURUNGLDE KAHVERENG LEKE

Alternaria alternata f.sp. citri
1. TANIMI VE YAAYII
Fungus yaprak, srgn ve aa zerindeki mevsimsiz meyveler zerinde miselyum

ve konidiospor olarak k geirir. Konidiosporlar yapraklar zerinde daha ok
bulunur. Aa zerinde kalan ve yere dklen enfekteli yapraklar hastaln yaylmasnda nemlidir. Srgn geliim dnemlerindeki gen yapraklar ve srgnler,
hastala kar olduka duyarldr. Bu dnemlerdeki yamur, yamurlama sulama,
sk sulama ve i hastal artran faktrlerdir.
Hastalk genellikle gen srgn, gen yaprak ve yeil meyve kabuu zerinde ortaya kar.
Balangta yapraklarda 1 mm veya daha kk olan lekeler zamanla byr (ekil
4a,b). Hastalk yapraklarn delinmesine, yrtlmasna, sararp dklmesine (ekil
4c), gen srgnler zerinde yanklk biiminde kurumu ksmlarn meydana
gelmesine daha ileri durumlarda ise yapraklarn tamamen kurumasna neden olur.
TA
Hastalk yal yapraklarda, gen yapraklardaki kadar etkili deildir. Gen yapraklarn hasta ksmlarndaki lekeler siyahlar, buna karlk daha yal yapraklarda
ise etraf sar hale ile evrili kahverengi lekeler oluur. Bu lekelerin meydana
getirdii belirtileri tayan yapraklarn bazlar dklmeden ertesi mevsime
kalabilir. Yal yapraklarn hastala yakalanmas zordur.
Baz hallerde hastalk belirtileri, bir ksm kimyasal maddelerin ve rzgr gibi
evre koullarnn oluturduu zararlanma belirtileriyle kartrlabilir. Bu durumda belirtinin olutuu dokudan salam ksma uzanan yaprak damarlar incelenir,
damar etrafndaki dokulardan lm ksmlar tespit edilirse belirtilerin hastalktan
ileri geldii anlalr.
12
Hlya PALA
Hlya PALA
EM
CLT V
ekil 4. Turungil kahverengi leke hastalnn yapraktaki belirtileri (a,b), hastalk

nedeni ile dklen yapraklar (c) ve meyve kabuundaki belirtileri (d).
Meyvelerdeki belirtiler, ilk bulamadan yaklak 4 gn sonra meydana gelir.

ukurlam kahverengi veya siyah lekeler eklinde grlr. Bu lekelerin etraf
sarms-yeil bir hale ile evrilidir (ekil 4d).
TA
zellikle petal yapraklarn dklmesinden hemen sonra enfekte olan meyveler,

herhangi bir leke oluumu gstermeksizin dklr. Aa zerinde uzun sre
dklmeden kalan hastalkl meyvelerin kabuklar zerindeki lekelerin altnda bir
yara dokusu oluur. Bu doku, l ksmn kabarmasna neden olarak, kugz
benzeri belirtileri meydana getirir. Enfeksiyon srasnda meyve ne kadar yal ise,
kabuk zerinde meydana gelen lekelerin bykl de o kadar snrl kalr.
Hastaln meydana getirdii ukurlar dolu zararn andrr.
3. KONUKULARI
Turungillerdir. zellikle mineola, tangelo ve kaba limon hastala ok duyarldr.

Hibrit mandarin eitlerinde hastalk olduka yaygndr.
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Yeni kurulan bahelerde sk dikimden kanmal, hava sirklasyonunun

kolayca oluaca bir dikim ekli uygulanmaldr.
13
Hzl srgn geliimini tevik eden sk ve fazla azotlu gbrelemeden

kanlmaldr.
Srgn geliimini arttran sert budamadan kanlmaldr.
Sk sulama yaplmamaldr.
Aa tac zerinde uzun sre slaklk oluturacak biimde yamurlama
sulama yaplmamaldr.
4.2.1. lalama zaman
EM
lalamalara, srgn geliimi ve iklim zellikleri dikkate alnarak srgnler gelimeye baladnda yaklak 5-10 cm uzunlukta olduunda ve ilk hastalk belirtileri
grldnde balanr.
zellikle srgn gelimesi dneminde byyen srgn ve yapraklarn yeni oluan
ksmlarnn ve gen meyvenin hastalktan korunmas iin ilacn etki sresi dikkate
alnarak ilalamalara devam edilir.
lalamalara srgn gelimesinin durduu, yalarn azald ve scaklklarn
artt ve meyvenin yaklak 4 cm apa ulat zaman son verilir.


kullanlr.
TA
zellikle gen srgn, gen yaprak ve yeil meyvelerin iyice ilalanmasna dikkat
edilmelidir. lalama aralklar sresi iinde, zellikle srgn geliimi dneminde,
byyen srgn ve yapraklarn yeni oluan ksmlarnn ilalanmasna dikkat
edilmelidir.
lalamalara iklim koullar dikkate alnarak srgn gelimesinin tamamland ve
meyvenin yaklak yar byklne geldii zamana kadar devam edilmelidir.
14
CLT V
TURUNGLLERDE U KURUTAN
Phoma tracheiphila (Petri) Kantsch.and Gik.
1. TANIMI VE YAAYII
Hastalk etmeni k bulak srgnlerin kabuklar altnda piknit eklinde geirir.
lkbaharda yamurlu ve rzgrl havalarda yaylan konidiosporlar, stoma ve
dallardaki yaralardan bitkiye girerek enfeksiyon yapar.
EM
Hastalkl srgnlerde kabuk ksmnn altnda spor keseleri ve milyonlarca

konidiospor oluur. Konidiosporlar renksiz ve tek hcrelidir. Piknitler 60-165 m
apnda, konidiosporlar 2-4x0.5-1.5 m byklndedir.
Fungusun geliimi iin optimum scaklk 18-20Cdir. 3Cnin altnda, 30Cnin
zerinde aktivitesini yitirir. 35Cde 5 gnde, sporlar imlenme yeteneklerini
kaybederler. Bu nedenle yaz aylarnda enfeksiyon grlmez. Enfeksiyon en ok
ilkbahar ve sonbahar aylarnda meydana gelir.
Hastaln tipik belirtileri dallarda grlr. Hastalanan dallardaki yaprak ayalar

dklr, yaprak saplarnn genellikle dal zerinde kalmas tipiktir (ekil 5a,b).
Tepeden kuruyan dallar kesildiinde odun dokusunda turuncu veya kahverengimsi
ksmlar gze arpar (ekil 5c). Bu belirtileri, fungusun toksin ve enzimleri
oluturur. Fungus kn toksin salglamad iin belirtiler grlmez.
Ukurutan hastalnn enfeksiyonlar ekim-mart aylarnda gerekleir. En fazla

bulama ekim ayndadr. Belirtiler enfeksiyondan 1-1.5 ay sonra grlr. iddetli
enfeksiyonlarda aalar tamamen kurur.
Hastalk Akdeniz blgesinde yaygndr, Ege blgesinde de bulunmaktadr.
3. KONUKULARI
TA
Konukusu, turungillerdir. Srasyla limon, turun ve aa kavunu hastala

duyarldr.
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Baheye dikilecek olan turun veya al fidanlar salam ve sertifikal

olmaldr.
Hastalkl bahelerden retim materyali alnmamaldr.
Kontroller srekli olarak yaplp, hastalkl fidanlar sklp imha
edilmelidir.
Aalardaki hastalkl srgnler budanp baheden uzaklatrlmaldr.
15
Budamalar, hastalkl yerin yaklak 20 cm altndan yaplmaldr.

Yara yerlerine a macunu srlmeli ve budama aletleri her kesimden sonra
%10luk sodyum hipoklorid zeltisi ile dezenfekte edilmelidir.
Hlya PALA
EM
Etmen yaralardan giri yaptndan, don, dolu ve frtnal havalarda

aalarda atlama, yaralanma ve yaprak dklmesi olacandan aalar bu
doal olaylardan sonra ilalanmaldr. Ayrca aalarda yara oluturacak
limon faresi ile mcadele edilmelidir.
c
ekil 5. Turungillerde ukurutan nedeni ile

dklen yaprak ayalarndan geriye kalan
yaprak saplar (a) ve yaprak dklmesi
sonucu aacn grnm (b) ve odunsu
dokuda meydana gelen renk deiimi (c).
TA
4.2.1 lalama zaman

Yeil aksam ilalamalar: Ekim, aralk ve mart aylarnda olmak zere 3 kez
yaplmaldr.
Toprak ilalamalar: Yeil aksam ilalamasnn yan sra, bahedeki ar enfekteli aalara, ekim aynda bir defa olmak zere toprak ilalamas yaplmaldr.
16
CLT V

Yeil aksam ilalamalarnda hidrolik bahe plverizatr veya motorlu bahe
plverizatr; toprak ilalamalarnda szgeli kova kullanlr.
EM
lalamalar, bitkinin her taraf ilala kaplanacak ekilde uygulanmaldr. Toprak

ilalamalarnda aalarn byklne gre ta iz dmne olacak ekilde 25-50
litre ilal su verilmelidir.
ZEYTN AALARINDA VERTSLYUM SOLGUNLUU

Verticillium dahliae Kleb.
1. TANIMI VE YAAYII
Hastalk etmeni toprak kkenli bir fungustur. Miselyum renksiz ve blmelidir.

Konidioforlar renksiz, ince ve vertisillat olarak 1-3 defa dallanmtr. Bir
vertisildeki fiyalit says 2-4dr. Fiyalitler renksiz, ince uzun, dip taraf genitir.
Konidiosporlar fiyalitlerin ucunda tek tek yada ounlukla smks spor
baklar halinde, renksiz, tek hcreli, oval, yumurta eklindedir. Bykl 3-6 x
1.5-2.0 mdir.
Hastalk etmeni k genellikle toprakta ve bitki paralar zerinde miselyum yada

mikrosklerot olarak geirmektedir. Etmen hasta aalarn yapraklarnda da
bulunmakta ve bu yapraklarn dklmesi topraktaki inokulum miktarnn artmasna
neden olmaktadr. Hastalk etmeni dk scaklktaki topraklarda yaamn
srdrrse de 25-28Cde daha iyi gelimektedir. Fungus mikrosklerot formuyla
toprakta 10 yldan fazla canl kalabilmektedir.
TA
Hastalk daha ok taban arazilerde, nceki yllarda pamuk veya sebze

yetitiriciliinin yapld yerlerde kurulan zeytin bahelerinde grlmektedir.
Hastaln iddeti zeytin eidine, aalarn yana, patojenin hastalk oluturma
yeteneine, topraktaki miktarna, toprak tipine ve evre faktrlerine baldr.
Hastaln zeytin bahelerinde yaylmas genelde sulama ve toprak ilemesiyle
topran tanmas eklinde gerekleir. Toprak neminin ve hava scaklnn
etmenin gelimesi ve oluturaca zararla yakndan ilikisi bulunmaktadr.
Fungus duyarl bitkilerin kkn penetre ettikten sonra korteksde kolonize olur.
Hif korteksten endodermise oradan da ksilem demetlerine geerek iletim demet-
17
lerini tkar ve kkten yapraklara doru olan su iletimini engeller. Solgunluk

belirtisi fungus tarafndan retilen toksinler ile dorudan ilgilidir.
Hastaln akut solgunluk ve kronik solgunluk olmak zere 2 tip belirtisi
bulunmaktadr.
EM
Akut solgunluk: Bu durum k sonundan erken ilkbahara kadar grlr. Srgn ve

dallar aniden kurur. Bu belirtiler aacn tek bir ynnde veya daha ok ynnde
olabilir (ekil 6a). Kabuk dokusunun rengi ana daldan balayarak erguvan rengine
dner ve daha sonra tm aaca yaylr. Byle bir daln kabuunun altndan boyuna
kesitler alndnda ksilemin koyu kestane rengine dnt grlr. Yaprak,
srgn ve dallar yeilimsi renklerini kaybederek ak kahverengine dnr.
Hastalkl aalarn srgn ve dallar kuruyarak lr. Yapraklar yeilimsi
renklerini kaybederek, ak kahverengine dner ve orta damar boyunca geriye
doru kvrlr (ekil 6b).
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
TA
ekil 6. Vertisilyum solgunluu nedeni ile zeytin aacnda meydana gelen ksmi kuruma (a)
ve yapraklarn renklerini kaybederek damar boyunca kvrlmas (b).
Kronik solgunluk: Solgunluk belirtisi ilkbaharda grlmeye balar. Genellikle

ieklerdeki hastalk belirtileri yaprak belirtileri grlmeden ortaya kar
Enfeksiyon ieklenme dneminin banda gerekleirse ieklerin bir ksm
dklebilir. Mumyalaan iek tomurcuklar nekroze olur ve aata asl kalr.
Hastalkl daldaki yapraklar nce mat yeil renge dnr, daha sonra srgn
ucundaki yapraklarn dndakiler kurumadan dklr.
18
CLT V
Mkerem ELKER
EM
Hastalkl srgnlerde, salkl alann hemen yannda hastalkl alannn kahverengimsi krmz bir renk ald, iletim demetlerinin daha koyu kahverengi renkli
olduu grlebilir (ekil 7a,b).
Mkerem ELKER
ekil 7. Vertisilyumun zeytin srgnnde, kabuktaki hastalkl alanda (a,b)

ve hastalkl srgnn enine kesitinde, iletim demetlerinde (b)
meydana gelen renk deiimi.
Kronik solgunluk grlen aalarda, zeytinin kendini yenileme yetenei ile

hastalk iddeti azalr ve aalarda iyileme grlebilir. Bu durum, yal veya hastalkl ksilemin evresinde bulunan kambiyum dokusunun gen ksilem tabakalarn
oluturmasndan kaynaklanmaktadr. yileme, aalarn enfekte olmu veya zarar
grm dokularn iyiletirmesi nedeniyle deil, o blgeyi izole etmesi ve onun
yerine ilevsel dokular koymas nedeniyle olmaktadr. Bu nedenle hastaln
bitkilerdeki geliimi bir mevsimden dierine bamszdr. Yani bir aataki
hastalk seyri bir sonraki mevsimde farkl olabilmektedir.
Hastalk zeytin aalarnda verim dklne ve aalarn lmne neden
olmaktadr.
TA
Hastalk zellikle Ege blgesinde olmak zere zeytin yetitiriciliinin yapld

tm blgelerde grlmektedir.
3. KONUKULARI:
Zeytin, sert ekirdekli meyve trleri, badem, antepfst, asma, berberis, akaaa,
atkestanesi, karaaa, brtlen, karpuz, ilek, pamuk, bamya, erbeti otu,
domates, biber, patlcan, patates, ayiei, begonya, gl ve yabanc otlar bata
olmak zere ok geni bir konuku dizisine sahiptir.
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Salkl retim materyali ve fidan kullanlmaldr.
19
Daha nceden hastaln grlmedii alanlarda, zeytinlik tesis edilmelidir.

Ancak, hastaln konukusu olan bitkilerin tarmnn yapld yerlerde
yetitiricilik yaplacaksa, bu topraklarda en az 2 yl V.dahliaenin konukusu
olmayan arpa, yulaf, buday gibi tahllar yetitirildikten sonra zeytinlik tesis
edilmelidir.
Toprak ilemesi kkler zarar grmeyecek ekilde yzeysel ve aacn ta
izdmne girmeden yaplmaldr.
Gbreleme yaprak ve toprak analiz sonularna gre yaplmaldr. zellikle
zeytin aalarnn hastala kar duyarllklarn nlemek amacyla hzl
geliimi salayan ar azotlu gbre kullanmndan kanlmaldr.
EM
Ar sulama ve salma sulamadan kanlmal, damla sulama yaplmaldr.
Zeytin bahelerinde hastaln bulama ve tanma riskini arttrd iin

kesinlikle ara tarm yaplmamaldr (ekil 6a).
Yabanc otlarla mcadele yaplmaldr.
Solgunluk ve kuruma belirtilerinin grld hastalkl srgn ve dallar

salam ksmdan itibaren budanmal ve baheden uzaklatrlmaldr. Yere
dklen hastalkl yapraklar toprakta enfeksiyon kayna oluturacandan,
yapraklar dklmeden nce budama tamamlanmaldr.
Hastaln bulama ve tanma riskini azaltmak amacyla budama aletleri %
10luk amar suyu (sodyum hipoklorid) ile dezenfekte edilmelidir.
Kltrel tedbirlerin yan sra hastalk etmeninin topraktaki younluunu

azaltmak iin solarizasyon uygulanabilir.
TA
Bu hastala kar etkili bir kimyasal mcadele yntemi yoktur.
20
CLT V
ZEYTNLERDE HALKALI LEKE

Spilocaea oleaginea (Cast.) Hughes (=Cycloconium oleaginum Cast.)
1. TANIMI VE YAAYII
Fungus yl boyunca aa zerinde canl olarak bulunur. Konidiosporlarn uuu en
ok ilkbaharda olur ve inkbasyon periyodu 30-61 gn arasndadr. Fungus k
yere dklen kurumu veya aa zerinde kalan hastalkl yapraklarda geirir.
Bulama konidiosporlar ile gerekleir.
EM
Etmenin optimum gelime scaklklar 18-20Cdir. Hastalk 9Cnin altnda ve

30Cnin zerinde geliemez. lkbahar ve sonbahar genellikle yal geen
blgeler hastaln gelimesine uygundur. yi havalanmayan, gne almayan, su
tutan yerlerde sk dikilmi ve budanmam zeytinlikler hastalk geliimine uygun
yerlerdir.
TA
lk belirtiler, ilkbaharda yapraklarn st yzeylerinde grlen siyahms-gri renkte

yuvarlak noktalar eklindeki lekelerdir. Bu noktalarn bulunduu yerde renk alr,
daha sonra bunun evresinde normal yaprak renginde bir halka oluur. Bunu dtan
ikinci bir ak renkli halka
evirir. Sonra tekrar koyu
renkli bir halka oluur. Bu
grnm nedeniyle, hastala
halkal leke ad verilir
(ekil 8). Bir yaprakta aplar
8-10 mm olan 2-30 adet leke
bulunabilir. Hastaln epidemi yapt yllarda lekeli yapraklar mays ayndan itibaren
dklmeye balar ve yapraklarn
tamam
dklerek
aalar plaklar. Bu durum
Aziz ZKAN
az meyve tutumuna ve
meyvenin erken dklmesine
ekil 8. Halkal lekenin zeytin yapraklarndaki
belirtileri.
neden olur.
Hastalk nedeniyle zayflayan aalarda; srgn ve ince dallar kuruyabilir.
Sulanan, nemli ve ar topraklarda ve denize yakn zeytinliklerde hastala her yl
rastlanlmaktadr. zellikle ilkbahar yal ve serin geen yllar hastaln
epidemi yapmas iin uygundur.
Hastalk zeytin yetitiricilii yaplan Ege, Marmara ve Akdeniz blgelerinde
grlr.
21
3. KONUKULARI
Zeytin ve yabani zeytin aalardr.
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Taban arazide, ar ve su tutan topraklarda, hava sirklsyonu iyi olmayan
ve nemli olan yerlerde zeytinlik tesis edilmemelidir.
Su tutan arazilerde tesis edilen zeytinliklerde drenaj kanallar almaldr.
Gbreleme ve sulama tekniine uygun yaplmaldr. Fazla azotlu gbre
kullanlmamaldr.
EM
Aalar havalanacak ve k alacak ekilde budanmal, kuru dal ve dalcklar

budanarak temizlenmelidir.
Yere dklen lekeli yapraklar toplanp yaklmal veya srlerek gmlmelidir.
4.2.1. lalama zaman

Marmara Blgesinde:
1. lalama: Sonbahar srgnleri grlmeden hemen nce,
2. lalama: iek somaklar belirginletikten sonra, iekler amadan nce,

Ege Blgesinde:
1. lalama: lkbahar srgnleri grlmeden hemen nce,

Akdeniz Blgesinde:
1. lalama: Hasattan sonra,
2. lalama: lkbahar srgnleri grlmeden hemen nce,
TA

yaplmaldr.

kullanlr.
lalar aacn tm aksamn kaplayacak ekilde uygulanmaldr.
22
CLT V
YENDNYA KARALEKES
Venturia inaequalis var. eriobotryae Scal.
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Fungus yaam emberini yl boyunca aa zerinde mumyalam meyvelerde,

srgnlerde ve yapraklarda tamamlar. Genellikle mumyalam meyvelerde
konidiospor; srgn ve yapraklarda miselyum ve konidiospor eklinde bulunur.
Sonbahar ve ilkbaharda yal geen gnlerde enfeksiyonlar gerekleir. Gen
yapraklar ve meyveler enfeksiyona daha duyarldr. iek ta yapraklarnn
dklmesinden hasada kadar geen dnemde meyve enfeksiyonlar olur.
Yapraklarda enfeksiyondan 20-40 gn sonra farkl byklkte bozuk ekilli, nceleri sar, daha sonra koyu kahverengi-siyahms renkte lekeler grlr. Srgnlerdeki benzer lekelerde her zaman konidiospor bulunur. Enfekteli srgnler
normal geliemezler, yaprak dkm erken olur ve zamanla aa yapraksz kalr.
Meyvelerde ise yuvarlak veya ekilsiz, nceleri ak yeil, zamanla siyahlaan

lekeler oluur (ekil 9). Leke evresinde meyve ktiklasnn yrtlmasndan
dolay 0.5 mm kalnlnda beyaz
renkli bir bant meydana gelir. Daha
sonra lekeli doku, koyu kahverengine
dnr ve doku geliimi durur. ok
iddetli ve erken enfeksiyonlarda
meyveler atlar, aata asl kalr ve
zamanla kararak mumyalar.
Hastalkl meyvelerin pazar deeri
yoktur. Mcadele yaplmazsa aalar
verimden der ve plaklar.
ekil 9. Yenidnya karalekesinin yenidnya

meyvesindeki belirtileri.
TA
Yurdumuzda yenidnya yetitirilen

tm blgelerde yaygndr.
3. KONUKULARI
Konukusu yenidnyadr.
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Aa zerindeki hastalkl srgnler, meyveler ve yapraklar toplanp

baheden uzaklatrlmaldr.
23
Yenidnya aalarnda ieklenme dneminin 1-1.5 ay olmas nedeniyle

ilalama zamanlar nem kazanmaktadr. Bahe homojen bir ieklenme
iin ayn eit fidanlarla tesis edilmelidir.
Gneten azami yararlanma, iyi havalanma, yaprak ve meyvelerin slak
kalma srelerini azaltmak amacyla aa aras dikim mesafeleri ayarlanmal
ve uygun budamalar yaplmaldr.
4.2.1. lalama zaman
1. ilalama: Sonbaharda iek tomurcuklar kabarmadan nce,
EM
2. ilalama: iek tomurcuklar almadan nce,
3. ilalama: iek ta yapraklarnn dklmesinden sonra,
4. ve dier ilalamalar: 3. ilalamadan hasada 20 gn kalncaya kadar, kullanlan fungisitin etki sresi dikkate alnarak yaplmaldr.


kullanlr.
TA
lalama, aacn her tarafn kaplayacak ekilde yaplmaldr.
24
EM
TA
2.2. BAKTERYEL HASTALIKLAR
EM
G
TA
26
CLT V
TURUNGL DAL YANIKLII

Pseudomonas syringae pv. syringae van Hall.
1. TANIMI VE YAAYII
Pseudomonas syringae pv. syringae, optimum 28-30C, maksimum 35C ve
minimum 1Cde geliir.
EM
Bakteri nemli ve serin havalarda iyi geliir. Bu nedenle enfeksiyonlarn, martnisan aylarnda, yaprak saplarnda ve gen srgnlerde yapar. Scak ve kurak
aylarda pasif duruma geer.
Limon, portakal ve mandarinde hastaln ilk belirtileri, srgn ve yaprak yankl

biimindedir.
Gen srgnlerin yaprak sap siyahlar, yaprak yzeyinde slams esmer lekeler
oluur, yaprak turgorunu kaybeder ve orta damar boyunca kvrlarak aa doru
sarkar (ekil 10a,b). Hastalk, gen srgnlerde souktan yanm gibi zarar yapar.
Srgnler ksa zamanda plaklar ve kurur (ekil 10c).
Hastaln ilerlemi halinde, siyahlk yaprak sapndan dala geerek dalda oval ve
uzunumsu siyah lekeler meydana getirir. Yaprak der ve zamanla lekeler kzl
kahverengine dner. Eski lekeler, atlayarak kabuk eklinde daldan ayrlr.
Bakteri, rzgrn srkledii yamur sular ile kolayca tanr ve yaylr.
4. MCADELES
3. KONUKULARI
Konukular limon, portakal, mandarindir. Ayrca leylak, karakavak, kays,
dibudak, fasulye, armut, eftali, erik, mee, gl, dar, st, yonca, badem, ceviz,
domates, zakkum, bakla ve msr konukular arasndadr.
4.1. Kltrel nlemler
TA
Sulama, gbreleme ve budama ilemleri zamannda yaplmal, yeni dal ve

srgnler k mevsimine, olgunlam ve odunlam olarak girmelidir.
Turungil baheleri hakim rzgrlara kar rzgr kran aalar yardmyla
korunmaldr.
Yeni kurulan bahelerde gen usul dikim tercih edilmelidir.
Fazla su tutan topraklarda drenaj kanallar almaldr.
Hastalkla ok bulak dallar kesilip yaklmaldr.
Budamada kullanlan aletler her seferinde %10luk sodyum hipoklorite
(amar suyu) daldrlarak dezenfekte edilmelidir.
27
EM
Nursen STN
ekil 10. Turungil dal yanklnn yapraklardaki (a,b) ve srgnlerdeki zarar ekli (c) (Mirik et al., 2004) ile aataki zararn
genel grnm (d).
TA

4.2.1. lalama zaman
lalamaya, hasattan sonra ok kuru dallar temizlendikten sonra balanr.

Hafif bulak bahelerde ilk ilalama hasat sonras olmak zere 1 ay ara ile 2 kez
%1.5luk bordo bulamac eklinde uygulanr.
Eer bahede ar bir enfeksiyon sz konusu ve ayn zamanda k ve ilkbahar
aylar yal ve lk seyrediyorsa, hasattan sonra balamak zere birer ay ara ile 23 kez %1.5 dozda bordo bulamac ve iek tomurcuklar patlamadan nce %1lik
28
CLT V
dozda bir uygulama daha yaplmaldr. Bu ekildeki bahelerde en az 3 yl sre ile

kimyasal uygulamalarna devam edilmelidir.
kullanlr.
EM
lalama, aacn her tarafnn iyice slanmasn salayacak biimde yaplmaldr.

Hastala kar bordo bulamac, yayc ve yaptrc madde ilavesiyle kullanlmaldr.
ZEYTN DAL KANSER
Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi (ex Smith) Gardan et al.

1. TANIMI VE YAAYII
Pseudomonas savastanoi pv. savastanoinin optimum gelime scakl 25-26C,

maksimum gelime scakl 34-35C ve minimum gelime scakl ise 12Cdir.
Bakteri, krem-yeil renkteki canl ur ve siillerde bulunur. Ur ve siiller bir

taraftan da fazla k ve snn tesiri ile koyu kahverengi, atlam ve tepesi kk
bir grnm alr. Bu ekildeki ur ve siillerde hastal yapan bakteri lr ve
enfeksiyon yapamaz.
TA
Krem-yeil renkte canl ur ve siiller iinde bulunan bakteri nemli ve yal

havalarda bu taze ur ve siillerin yzeyine kar. Buradan yamur sular, rzgr ve
bceklerle kolayca yaylr. Srkla hasat ve bulak a kalemleri de hastaln
yaylmasn salar.
Zeytin dal kanseri zeytin aacnn gvde, dal ve srgnlerinde deiik byklkte
ur ve siiller eklinde grlr (ekil 11).
Yllk srgnlerde yaprak, iek ve meyve dkm sonucu alan yara yerlerinde
oluan siiller kk, yuvarlak ve sngerimsidir (ekil 11a). Hasat srasndaki
srk vuruu, dolu yaras ve budama hatalar nedeniyle oluan yarann ekline gre,
urlarn byklkleri de deimektedir (ekil 11b,c,d). Don atlaklarnda meydana
gelen urlar ise atlaklar boyunca dal sarm olarak grlr.
29
Nursen STN
EM
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
ekil 11. Zeytin dal kanseri nedeniyle, zeytin dalnda yeni oluan siil (a) ve deiik
byklkteki urlar (b,c,d).
Gen srgnlerdeki yaprak, iek ve meyve dkm sonucu oluan yaralarda

siiller meydana gelir ve dallar plak bir grnm alr.
3. KONUKULARI
Hastalk lkemizde zeytin yetitirilen alanlarda grlr.

Zeytin aacndan baka, zakkum, leylak, mersin, kurtbar, sar yasemin ve
dibudak bitkilerinde zarar yapar.
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
TA
Zeytin dikimine elverili olmayan, zellikle sk sk don olaylarnn meydana

geldii yerlerde zeytin dikiminden vazgeilmelidir.
Fazla su tutan, taban killi topraklara zeytin dikiminden kanlmal, eer
dikim yaplmsa drenaj kanallar almaldr.
Bahe tesisinde salkl fidanlar ve a kalemleri kullanlmaldr
Kanserli aalarn budama ilemleri nemli ve yal gnlerde yaplmamal,
aletler sk sk %3lk lizol eriyii veya %10luk sodyum hipoklorite
batrlmaldr.
30
CLT V
Aalara gereinden fazla azotlu gbre verilmemeli, bunun yerine kompoze

gbre verilmelidir.
Zeytin aalarnda srkla hasat yapmaktan vazgeilmeli veya dallar
zedelemeyecek ekilde nlemler alnmaldr.
Budama artklar hemen yaklmaldr.
Budama yerlerine nce %5lik gzta eriyii, kuruduktan sonra da a
macunu srlmelidir.
4.2.1. lalama zaman
EM
Ege ve Akdeniz Blgelerinde kanserle bulak zeytinlikler iki yl budama

yapmakszn ylda 4 defa ilalanr. lkbahar ilalamasnda %1lik, dier
ilalamalarda %2lik Bordo bulamac kullanlr. ki yln sonunda temmuz-austos
aylarnda budama yaplr.
Karadeniz Blgesinde ise 2. ilalama (ubatta) yaplmaz, ancak dolu ve don zarar
olursa ubat ilalamas yaplr. Dier devredeki ilalamalar ayn dnemlerde
uygulanr.
1. ilalama: Aralk sonunda hasattan hemen sonra,
2. ilalama: ubat sonunda dolu, don zararndan sonra,

3. ilalama: lkbahar yamurlar balamadan nce,
4. ilalama: Sonbahar yamurlar balamadan nce,
yaplr

TA

kullanlr.
Aacn her taraf kaplanacak ekilde ilalanmaldr.
31
EM
G
TA
32
EM
2.3. VRS VE VRS BENZER
TA
HASTALIKLAR
EM
G
TA
34
CLT V
LMON TIKANIKLIK HASTALII

Lemon sieve-tube necrosis
1. TANIMI VE YAAYII
Limon tkanklk hastal, limonlarn nemli hastalklarndan biridir. Hastalk
limonlarda floemde tkankla neden olur. Hastalk, virs benzeri bir hastalk
olup, etmeninin zellikleri bilinmemektedir.
EM
Hastalkl limonlarda aalar henz 4-5 yalarnda iken belirtiler grlmeye balar.
nce a yerinin hemen stnde darya doru hafif ime grlr. Aa
yalandka ayn yerde, yer yer ur eklinde ikinlikler olabildii gibi, bu ilikler
aac saran bir kuak eklinde de olur (ekil 12).
10-15 yan gemi aalarda ien ksmlar anacn stne sarkar. Sarkan ksmn
kambiyum ve floem dokular zarar grr.
Dolaysyla kklere besin maddelerinin
gitmesi aksar, aacn gelimesi durur,
yapraklar sararr, dklr ve ince dallarda
kurumalar olur. ien ksmlarda zamk
aknts grlr.
Ann hemen stndeki ien ksmdan

ak ile kabuk kesiti alndnda, kabuun
oduna bakan i ksmnda gzle grlebilen
ok kk irili ufakl delikler ve bunun
karsndaki odun yzeyinde ine ucu gibi
ince kntlar grlr. Hastaln bu belirtileri, Tristezadan farkl olarak sadece a
yerinin zerinde yer almaktadr.
TA
Limon ve turun anacnn floem borular

nekrozlar ve kklere doru gda iletim
fonksiyonunu kaybederler. Bitkinin zmledii maddeler a yerinden geip turun
anacnn kk sistemine ulaamad iin
kkler zamanla ryp lmeye balar ve
aalarda %50-90a kadar verim kayb
grlebilir.
ekil 12. Limon tkanklk hastalnn

a yeri zerinde meydana
getirdii ikinlik.
Hastalk a materyali ile yaylr ve dnyann her yerinde yaygn olarak bulunur.
Tristeza ile bulak olan limonlarda her iki hastaln bulunmas durumunda
belirtiler ok daha iddetli olup, aa ok ksa zamanda iddetli kloroz ve
allama gstererek lr.
35
3. KONUKULARI
Eureka ve birok ticari limon varyetesi bu hastala kar ok duyarldr. Akdeniz
blgesinde retilen ve Ukurutan hastalna kar dayankl olan Memeli (Demre)
limon eidinde, bu hastalk %100 yaygnlk gstermektedir. Ayrca talyan eidi
olan Monocello limon eidinde de hastalk saptanmtr.
4. MCADELES
Hastalk etmenlerinden ari sertifikal fidan kullanlmaldr.
Budama alet ve ekipmanlar ile a ba bir aatan dierine geerken
%2'lik sodyum hipoklorid solsyonuna batrlarak dezenfekte edilmelidir
EM
Ayrca kaba limon (rough limon) ve Troyer citrange gibi dayankl ana
kullanlmas tavsiye edilir.
SATSUMA CCELK VRS

Satsuma dwarf nepovirus (SDV)
1. TANIMI VE YAAYII
Hastalk etmeni her trl a materyali, mekanik olarak ve toprakla tanabilen bir
virstr. zometrik yapdaki virs yaklak 26 nm apndadr.
TA
Hastalkla bulak olan ve yaprakl ana zerine al Satsuma mandarin

aalarnn genelinde gze arpan bir bodurlama ve yapraklarnda anormal ekil
bozukluu grlr. Daralm, ufalm ve kayk eklini alm yapraklar serin ve
lman iklim koullarnda ve aacn glgeli alt ksmlarnda oluur. Kak eklini
alan kk yapraklar ise daha yksek scaklklarda grlr (ekil 13).
lkemizdeki satsuma mandarinlerinde her iki belirti de ayn aa zerinde grlebilmektedir. Mays ve haziran srgnlerinde yeni oluan srgn yapraklarnn u
ksmlarnda kvrlmalar grlr. Aacn gne grmeyen i ksmlarndaki
dallarnda, belirtileri her mevsimde grmek mmkndr. Aacn gne gren tepe
ksmlarnda ise yaprak belirtilerine rastlanmaz. Bazen ayn dal zerindeki mays
ve haziran srgnlerinde kayk eklinde yaprak bklme belirtileri grld
halde, bir yl ncesine ait yapraklarn normal yaprak eklini ald, fakat virsn
etkisinden dolay geliemeyip dar ve ufak kald grlr.
36
CLT V
EM
iddetli yaprak belirtileri gsteren satsuma mandarin aalarnda meyveler ufalm

ve sararm olduundan verim
almak mmkn deildir. Ayrca meyvelerin kabuklar sert ve
kaln olur. Byle meyvelerin
pazar deeri azalr. Bu belirtiler genellikle ilkbahar ieklerinden meydana gelen meyvelerde grlp, yaz ve sonbahar ieklerinden meydana gelen meyvelerde ise nispeten
ekil 13. Satsuma ccelik virsnn yaprakta
meydana getirdii deformasyon.
grlmez.
Virsn iddetli, orta ve zayf rklar olup, belirtilerin iddeti rka gre deiir. Ege
blgesinde bilhassa zmir ve evresindeki satsuma mandarinlerinde Tristeza virs
ile olan kark enfeksiyonlarda ok iddetli belirtiler grlr. Ege Blgesinde
iddetli rklarla bulak aalarda ekonomik zararlar yapt saptanmtr. Virs a
materyali ile yaylmakta ve yaprakl ana zerine al satsumalarda daha fazla
zarar yapmaktadr. Ege blgesinde ve Akdeniz blgesinde varl saptanmtr.
3. KONUKULARI
Bu hastalk genellikle Satsuma mandarinlerinde grlmektedir. Dweet tangor gibi

baz turungil eitleri tipik belirtiler gsterebilmektedir. Citrus natsudaidai, C.
sinensis, Citrus x Tangelo hibritleri, Poncirus trifoliata ve soya konukular
arasndadr. Beyaz susam, brlce ve fasulye indikatr bitkileridir.
4. MCADELES
TA
Bu virs ile bulak aalar sklmelidir.
37
TURUNGL CCELEME VROD

Citrus exocortis pospiviroid (CEVd)
1. TANIMI VE YAAYII
Hastalk etmeni bir viroid olup, ubuk eklinde 371 nkleotid ieren tek sarmal
RNA yapsndadr. Bitkinin btn aksamnda bulunan etmen, her trl a
materyali ve eitli budama alet ve ekipmanlar ile aatan aaca yaylabilir.
EM
Bu hastalk, anac turun olan ticari turungil eitlerinde, gzle grlebilen tipik
belirtilere neden olmaz. Turun ve birok turungil eitleri viroidi tadklar
halde, toleransl olmalar nedeniyle, iyi gelime gsterebilirler. Cceleme viroidi
birok portakal, mandarin ve altntopta belirti gstermez. Ancak, viroidle bulak
a gz, yaprakl hibritler, Carrizo citrange, Filistin tatl laym veya Rangpur
laym zerine alandnda belirtiler grlr. Duyarl analar zerine alanan
portakal, mandarin ve altntop gibi aalarda viroidin rkna gre 8-10 yl iinde
iddetli bir bodurluk ve genel sararma oluur. yaprakl ana zerindeki
turungil aalar, Cceleme viroidi ile birlikte Gren (Tristeza) virs ile
bulaksa ok iddetli bir ekilde bodurlar.
Salkl
TA
Hastalkl
Sema GNE
ekil 14. Cceleme viroidi nedeni ile turungil srgnnde meydana gelen bodurlama (a,b) ile ana zerindeki kabukta kavlamalar ve ana kalem
uyumazl belirtileri (c).
38
CLT V
yaprakl ana zerindeki bulak turungil aacnda iddetli bodurluk (ekil

14b,c), zayflk ve kloroz, ana zerinde kabuklarda kavlama, atlama ve yarlmay
takiben, 3-13 cm uzunlukta dar eritler halinde kabuk soyulmalar ve kalkmalar ile
kabuk lm (ekil 14c) oluur.
Ayn zamanda, bask ve bodur gelime (ekil 14a,15), ie boynu (ekil 14c) ad
verilen ana ve kalem uyumazl ile bazen zamk aknts grlr.
Kabuk kavlamalar, aa 3-8 yalarndayken balar ve a noktasndan aaya
doru, yaprakl anacn btn yzeyini kaplayarak aac aniden lme
gtrebilir. iddetli enfeksiyonlarda aa ksa zamanda lme gider. Orta dereceli
enfeksiyonlarda geriye doru lm olur. Verim azalr ve meyveler klr.
EM
Viroid, yaprakl anacn floem n hcrelerinde aldehit maddesi oluumuna ve

bu nedenle hcrelerin lmne neden olur. Anacn kkleri zayf geliir, bu nedenle
aata bodurlama gzlenir (ekil 15).
Salkl
Hastalkl
ekil 15. Cceleme viroidi nedeni ile aata meydana

gelen bodurlama.
TA
Duyarl analarda %40a kadar verim kayb olmaktadr. Turun anac zerinde de
bitkide genel bir gelime geriliine bal olarak verim kayb meydana gelir.
lkemizde turungil yetitirilen her yerde bulunmakla birlikte, zellikle
yaprakl ana kullanlan Ege blgesi turungil alanlarnda daha fazla etkilidir.
3. KONUKULARI
Akdeniz Blgesinde valencia, sanguinella, magnum, bonum, yafa, washington,
moro (kan portakal) portakallarnda; feminello, interdonato limonlarnda, altntoplarda, klemantin ve satsuma mandarinlerinde geni oranda yaygn olup, ad geen
eitler viroide ok duyarl olan yaprakl anac zerine alandklarnda ok
iddetli belirti gsterirler.
4. MCADELES
Hastala dayankl ana kullanlmaldr.
39
Her trl a materyali ile tanabilen viroid, budama alet ve ekipmanlar

zerinde belirli bir sre (8 gn) etkin olarak kalarak, mekanik inokulasyonlara neden olabildiinden, bu aletler aatan aaca geerken %3lk
sodyum hipoklorid veya %2lik sodyum hidroksit + %2lik formalin
Carrizo citrange solsyonlarna batrlarak dezenfekte edilmelidir.
Hasta olduu anlalan bodurlam aalar derhal sklerek enfeksiyon
kaynaklar yok edilmelidir.
EM
TURUNGL GZENEK VROD

Citrus cachexia viroid (CCaVd)
1. TANIMI VE YAAYII
Hastalk Xyloporosis olarak da isimlendirilmektedir. Exocortis (Cceleme) viroidinin bulunduu her yerde rastlanabilmektedir. Hastalk, her trl a materyali ile
tanabilir. Ayrca, budama aletleri ve a ba ile mekanik olarak da tanr.
Hastalk aacn yaprak ve gvdesinde deiik belirtiler gsterir.
Yapraktaki belirtileri: Genellikle a-lamadan 2-3 yl, bazen de 8-10 yl sonra

yapraklarda sararma, baz hallerde yapran damar aralarnda inko eksiklii
belirtisini andran, sar kk benekler meydana gelir. Bu yapraklar salkl
aalara gre daha kktr. Hastaln ilerlemesi halinde yapraklarn bir ksm
dklr.
TA
Gvdedeki belirtileri: Hastalkl fidanlar 8-10 yan getikten sonra hastalk

belirtilerini gstermeye balarlar. ok hassas olan Orlando tangelo ve Citrus
macrophylla gibi eitlerde belirtilerin ortaya k 18-48 ay gibi uzun zaman
gerektirir. Satsuma mandarini 8 yldan nce belirti gstermez. lk belirti, ann
anala birletii noktadaki kabukta 2-3 mm kalnlnda kahverengi kk lekeler
halinde grlr. Bu lekeler aa yalandka, ann kabuk ksmndan yukarya
doru ilerler ve kabuk ksmnn ii tamamen kahverengileerek kalnlar. Bu
kabuun i ksmnda testere veya balk dii eklinde kntlar ve gvde ksmnda
da bu kntlarn kart olan kntler vardr (ekil 16). Kabuk bakla kesilirse
kabuk iinde zamkl noktalarn grlmesi tipiktir.
Hastalanan aalarn gelimesi yavalar, aalar bodurlar ve ta byklkleri
yaklak olarak salamlarn yars veya 1/3 kadar olurlar. Klemantinlerde hastaln %62 orannda rn azalmasna neden olduu saptanmtr. Hastaln turun
ve yaprakl ana zerine alanm portakal, altntop ve limonlarda belirti gs-
40
CLT V
termemesine ramen, verim kaybna neden olur. Mandarinlerde ise eer bulak a
gz kullanlrsa ya da mekanik olarak tanrsa iddetli reaksiyonlar grlebilir.
lkemizde yaplan kontrollerde, a ksm stndeki gvdede kabuun mantarlam bir hal alp kalnlamas ve kk pul
eklinde kabuk kavlamalarnn meydana
gelmesi, yerli ve klemantin mandarinlerinin
ounda grlmtr. Bu belirtiler a yerinin 10-15 cm yukarsna kadar yaylabilir.
3. KONUKULARI
EM
Hastalk, lkemizde yerli klemantin, rize

mandarini ve ayrca belirti gstermeksizin
yafa, trablus, washington, eker, thomson,
kan ve yerli portakallar ile altntop ve tatl
limonlarda saptanmtr. Akdeniz ve Ege
Blgesindeki mandarinler ve mandarin melezlerinde (fremont, kara, dancy, minneola,
nova, robinson vd.) ok yaygndr. Akdeniz
Blgesi mandarinlerinde hastalk, belirti
oluturmadan bulunur ve rn kaybna neden
olur. Hastaln yerli, klemantin ve Rize
ekil 16. Turungil gzenek viroidinin
mandarin bahelerinde yaplan incelemeneden olduu, odun dokulerinde yerli eitlerinde %20-83, rize eitsundaki girintiler ve kabuun
lerinde %4-60 ve klemantin eitlerinde
i ksmndaki kntlar.
%55-100 orannda mevcut olduu saptanmtr.
Hassas konukular; Citrus macrophylla, mandarinler, klemantin, satsuma,
kumquat, rangpur lime, tatl lime ve tangelolardr.
Dayankl konukular; portakal, grapefruit, limon, eki limedr.
Tolerant analar; yaprakl, citrangelar, citrumelolar, kaba limon ve turuntur.
TA
4. MCADELES
Hastalk etmenlerinden ar sertifikal fidan kullanlmaldr.
Ekonomik zellii olmayan hasta aalar sklmelidir.
Hastalk etmeni, budama alet ve ekipmanlar ile a ba zerinde tanabildiinden bu aletler bir aatan dierine geerken %2lik sodyum
hipoklorit veya %2lik sodyum hidroksit + %2lik formalin solsyonlarna batrlarak dezenfekte edilmelidir.
41
TURUNGL PALAMUTLAMA HASTALII

(YEDVERENLEME)
Citrus stubborn disease (CSD)
Spiroplasma citri Saglio et al.
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Hastalk etmeni Spiroplasma citri, Mollicutes snfnda yer alan bir fitoplazma
olup, Mollicutelar dk seviyede Guanin+Sitozin ieren gram pozitif bakterilerin dejeneratif evrimiyle gelimi prokaryotlardr. Etmenin 1-2 m apnda,
spiral ekilli, hareketli kamlar sv kltrde faz-kontrast veya karanlk alan
mikroskobunda grlebilir. Hastalk etmeni turungillerin floem dokusundan
kolayca elde edilebilmekte ve ieriinde bitki dokusu bulunmayan kat kltr
ortamnda sahanda yumurta eklinde kabark koloniler oluturarak muhafaza
edilebilmektedir.
TA
Hastalk etmeni a materyalleri ve cce austos bcekleri olarak bilinen

Cicadellidler ile salkl bitkilere tanmaktadr. Circulifer tenellus (Baker),
C.haematoceps M.R., C.opacipennis (Leth), Scaphytopius nitridus (Delong),
S.acutus delongi (Young), Euscelis plebejus (Fall.), Empoasca spp. ve Balclutha
spp. nemli vektrleridir (ekil 17).
ekil 17. Spiroplasma citrinin vektrleri [a: Circulifer tenellus; b: C. haematoceps;

c: Scaphytopius acutus; d: Balclutha punctata (F.); e: Balclutha rosea (Scott);
f: Empoasca fabae (Harris)].

Hastaln belirtileri, aacn yaprak, srgn ve meyvelerinde grlr.
Genel olarak aacn st srgnlerinin boum aralar ksalr ve dikine byme
yaparlar. Aa allam gibi grlr. Srgn geliiminin durmas ve bodurlama
meydana gelir (ekil 18).
42
CLT V
salkl
hastalkl
EM
ekil 18. Palamutlama hastalnn turungil aacnda neden

olduu bodurlama.
Yapraklarn normal ekli bozulur, klr, ovale yakn bir ekil alr ve bazen de
kak gibi ukurlar (ekil 19b). Yaprak ularnda beneklenmeler, damar
aralarnda inko noksanlna benzer sarms lekeler meydana gelir (ekil 19a).
Yaprak sap ile dal arasndaki a daralr (ekil 19b).
Hastaln en tipik belirtileri aalarn zamansz iek amalar ve meyvelerin
olgunlama devresinde mee palamudu eklini almalardr. Hastalkl bahelerde
hemen hemen her mevsimde iek ve irili ufakl meyve bulmak mmkndr.
Oluan ieklerin ok az bir ksm meyve balar ve bunlarn da byk bir ksm
olgunlamadan dklr.
inko noksanl
belirtisi
hastalkl
salkl
Palamutlama hastal
belirtisi
TA
ekil 19. Palamutlama hastalnn yaprakta neden olduu inko noksanlna benzer
renk almas (a) ve kk yapraklanma ile beraber yaprak sap ile dal
arasndaki ann daralmas (b).
Hasta meyvelerin sapa yakn olan yarsnn kabuu daha kalndr (ekil 20a,b).
Kaln olan kabuun rengi normal portakal renginde olduu halde ince olan
yarsnn rengi sarms yeildir (ekil 20c). Meyve simetrisi bozulur, tad ekir ve
aclar. Aa zerinde fazla bekletilen meyvelerin alt yarsnn rengi bazen grimsi
kahverengi bir hal alr. Gbekli portakallarda gbein kaybolmas ve ieri doru
kmesi tipiktir (ekil 20a). Meyvelerin ekirdekleri genelde kk ve kahverengi
olup, bu ekirdeklerin imlenme gc de zayftr.
43
salkl
hastalkl
EM
ekil 20. Palamutlamann neden olduu kabuk kalnlamas (a,b)

ve kabuktaki farkl renklenme (c).
Hastalkl aalarda verim dkl salkllara gre ok dktr. Hastalk, rnde %30-50 kayplara sebep olur. Ayrca zamansz aan ieklerin meydana
getirdii meyveler susuz, tatsz ve kabuu ok kaln olduundan ticari deerleri
yoktur.
3. KONUKULARI
Bu hastalk Akdeniz blgesi turungil alanlarnda ok yaygn olup, nemli derecede ekonomik kayplara neden olmaktadr. Ege Blgesinde yer yer zararna rastlanmaktadr.
Hastalk btn turungil eitlerinde zararl olup, en ok Washington portakallarnda grlr. Portakal, mandarin, altntop eitleri hastala kar ok duyarl
olup iddetli belirti gsterirler.
TA
Turungillerden baka Cezayir menekesi, lahana, yabani turp, soan, karnabahar,

yonca, bezelye, kasmpat, susam gibi birok otsu bitki ve sebzeler konukular
arasndadr.
4. MCADELES

Araziye dikilen gen fidanlar sk sk kontrol edilip, hastalk belirtisini
gsterenler derhal sklmelidir.
Hastal tayan vektrlere konukuluk etmeleri bakmndan yabanc ot
mcadelesine nem verilmelidir.
44
CLT V
Vektrleri olan Yaprakpireleri (Cce austos bcekleri) ile mcadele,

Turungillerde Yaprakpireleri Zirai Mcadele Teknik Talimatna uygun
olarak yaplmaldr (Bkz.: Cilt V, Sayfa 131).
TURUNGL PSOROSS (KAVLAMA) VRS
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Citrus psorosis-associated ophiovirus (CPSaV)
Kelime anlam Pulsu kabuk olan Psorosis virsnn yol at hastalk, lkemizde kavlama olarak bilinmektedir. Virs, tek sarmal RNA iermekte ve bitkinin
tm aksamnda bulunmaktadr. Hastalk, her trl a materyali ile yaylmaktadr.
Kavlama (Psorosis) hastalk grubundaki btn etmenler, erken ilkbahar dneminde

gen yapraklarn damarlarnda 0.251.0 mm geniliinde soluk izgiler oluturur
(ekil 22c). Bu belirtiler genellikle olgun yapraklarda kaybolur. Psorosis grubu
iinde Psorosis A, Psorosis B, Citrus ringspot virus (CtRSV) ve Arjantin Psorosis
yer almaktadr.
TA
Kavlama A (Psorosis A): Aalarn gvde ve kaln dal kabuklarnn pul veya
paralar halinde dklmesine neden olur (ekil 21a). Kabuun pulsu soyulmas,
hassas eitler olan portakal, mandarin ve altntopta grlmektedir. Turun, limon
ve kaba limon d kabuk belirtisini oluturmazlar. Kabuk kavlamalar aalarda 525 yalarndan sonra geliir. Kavlayan kabuun altndaki ksm sarms bir renk
alr ve ilkbaharda kavlanan ksmlarda zamk aknts meydana gelebilir.
ekil 21. Kavlama Ann neden olduu, gvdedeki kavlamalar ve kabuk dkntleri (a) ve
gvdenin enine kesitinde grlen kahverengi lekeler (b,c).
45
Hastaln ilerlemi safhalarnda aalarn tepe ksmlarnda, yaprak sararmalar,

dal kurumalar meydana gelir ve sonuta aa lebilir.
Aa gvdesinden enine bir kesiti alndnda, odun ksmnda kahverengi
lekelenme grlr (ekil 21b,c).
EM
Kavlama B (Psorosis B): Aalar Psorosis Aya nazaran daha abuk ldrr.
Psorosis B, gen yapraklarda klorotik lekelenmeler (ekil 22a,b) ve damarlarda
soluk izgiler (ekil 22c) oluturur. Olgun yaprak ve olgunlamam meyvelerde
halka eklinde ve eitli byklkte yuvarlak ak sar veya beyaz renkte lekeler
meydana getirir (ekil 22a,b). Olgun yapraklarn alt yzeyinde kahverengi
kabartlar oluabilir (ekil 22a). Meyvelerdeki lekelerin kenarlarnda doku
kmelerine de rastlanlmaktadr. Kesilen aacn gvdesinin odun ksmnda
Psorosis Adaki gibi kahverengi lekelenme grlmez. Psorosis B hastalna
yakalanan aalar birka yl iinde lebilir.
Citrus ringspot virus (CtRSV): Psorosis grubu ierisinde yer alp, Psorosis Bye
benzer belirtiler gsterir. Otsu bitkilere mekanik olarak tanabilir ve altntop
fidanlarnn yapraklarnda olduu gibi halka eklinde yuvarlak lekeler oluturur.
Arjantin Psorosis: Psorosis grubu hastalklar iinde ok iddetli, ykc, mekanik

olarak tanmayan ve yaylma ekli bilinmemekle birlikte etkili bir yaylma
gsterir.
TA
ekil 22. Kavlama Bnin yaprakta neden olduu klorotik

lekelenmeler (a: yaprak alt, b: yaprak st) ve
damarlardaki soluk izgiler (b).
Psorosis grubu virs hastalklar kendi aralarnda birok farklla sahip olup,
mekanik olarak, tohumla veya kk temas ile tanabilmektedir. Tohumla tanma
Carrizo ve Troyer citrangelarda grlmektedir.
Psorosis A, lkemizde turungil eitlerinde deiik oranlarda mevcuttur. Hastalk
Akdeniz, Ege ve Karadeniz Blgelerinde deiik oranlarda saptanmtr.
3. KONUKULARI
Hastaln turungiller dnda baka bir konuku yoktur.
46
CLT V
4. MCADELES
TURUNGL TRSTEZA VRS
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Citrus tristeza closterovirus (CTV)
Virs ubuk eklinde ve 2000x12 nm boyutundaki virs partiklleri, 6.5x106 molekl arlnda tek sarmal RNA ierir. Etmen floeme zellemitir. Hastaln
stem pitting, seedling yellows ve quick decline olarak isimlendirilen formlar bulunmaktadr.
Tristeza, spanyolcada hzn anlamna gelir. lkemizde Gren hastal
olarak bilinmektedir.
Turungil kahverengi yaprakbiti [Toxoptera citricidus (Kirk)], Turungil siyah

yaprakbiti [T.aurantii (B.d.F.)], Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii Glover),
Turungil yeil yaprakbiti (A.spiraecola Patch), Brlce yaprakbiti (A.craccivora
Koch), eftali yaprakbiti [Myzus persicae (Sulz)] ve Dactynotus jaceae (L.)
hastaln nemli vektrleridir (ekil 23, 24).
TA
ekil 23. Turungil tristeza virsnn en nemli vektr olan Turungil kahverengi
yaprakbiti (a: Kanatsz dii; b: Kanatl dii; c,d: Kanatsz dii ve nimfler; d:
Srgndeki kolonisi).
Tristezann epidemiler yaparak milyonlarca aac ldrd blgelerde ana vektr

T.citricidus olmasna karn Amerika ve Akdeniz lkelerinde asl vektr
A.gossypiidir. lkemiz Akdeniz blgesi turungil alanlarnda virsn vektr-
47
lerinden A.gossypii, A.spiraecola, A.craccivora, M.persicae ve T.aurantiinin

varl saptanmtr.
Virs vektrlerle non-persistent olarak, mekanik yolla ve a ile tanr. Virs
tohumla tanmaz.
EM
Turun anacnn bu virse kar ok duyarl olduu bilinmektedir. Virsn, turun

zerine al eitlerde kurumalara neden olabildii gibi, Ege Blgesinde
yaprakl anac zerine al Satsuma mandarinlerinde lmlere de neden olduu
tespit edilmitir.
TA
ekil 24. Turungil tristeza virsnn dier

vektrleri (a,b: Turungil siyah
yaprakbiti; c,d: eftali yaprakbiti;
e,f: Turungil yeil yaprakbiti;
g,h: Pamuk yaprakbiti ve i: Brlce
yaprakbiti.
lkbaharda, anac turun olan portakal, altntop ya da mandarinlerde ani solmay

takiben yaprak dkm meydana geliyorsa, Gren enfeksiyonundan phe
edilmelidir.
Turun zerine al, bulak aalarda ar bodurluk, dallarda allama ve geriye
doru lm (ekil 25c), yapraklarda soluk yeil renk ve kloroz, mandarinlerde
zellikle Satsumalarda inko noksanlna benzer belirtiler oluur. Srgnler
byyemez ve clz kalr.
48
CLT V
Portakal, mandarin ve altntoplardaki belirtilerden biri de, a yerinin hemen

stnde da doru ikinlikler grlmesidir. Bazen bu ikinlik olmayabilir.
EM
Bulak aacn a birleme blgesinden bir para kabuk soyulacak olursa, turunca
ait (a yerinin alt) kabuun i yzeyinde toplu ine batrlm gibi ukurcuklar
(pitting) ve bu ukurcuklarn kart olarak odunsu ksmnda da balk dii gibi ince
ulu kntlar (invers pitting) olumutur (ekil 26c).
ekil 25. Tristezann neden olduu yapraktaki damar beyazlamalar (a,b) ve geriye
lm (c).
TA
yaprakl (Poncirus trifoliata Raf.) anac zerinde bu belirtiler grlmedii

halde, bu anacn virsten etkilendii, floem kalbur borular zerinde kallus dokusu
olutuu ve floemin nekroze olarak inaktif hale geldii saptanmtr. Ayrca bu
ana zerindeki satsumalarda bodurluk, kloroz, dal kurumalar, ufak yaprak ve
srgn durgunluklar, a yerinin zerinden balamak zere yukarya doru ana
gvde ve yan dallar zerinde kanser yaras eklinde kabuk kurumalar, soyulmalar
ile kabukta ukurcuklar ve kart olan odunda ine ucu eklinde kntlar
grlebilmekte ve gelimi bir aa aniden kuruyabilmektedir (ekil 26b).
ekil 26. Tristezann gvdede neden olduu uzunlamasna ukurluklar (a,b) ve odun
dokusundaki kntlar (b,c).
49
Limelarda yapraklarda damar beyazlamalar (vein clearing) (ekil 25a,b) ve

gvde ukurlamalar (ekil 26a) ile kloroz grlr.
Gvde ukurlamas (Stem pitting) belirtisi; altntop ve hibritleri, pummelo,
tangelo, lime, eitli turungil hibritleri, portakal, nadiren limon, turun,
yaprakl x portakal ve mandarin hibritlerinde gvde ve dallarn odun dokusunda
deiik boy ve sayda uzunlamasna ukurluklar oluturur (ekil 26a,b). Bulak
aalarda gvde ukurlamas yannda, bodurlama, geriye doru lm, kk
meyve oluumu ve gen yapraklarda inko noksanlna benzer lekelenmeler de
grlmektedir.
EM
Altntop ve portakallardaki iddetli ukurlamalar yapraklarda klorotik lekelenmeler ve yukar doru dal bymeleri ile birlikte grlr. iddetli tristeza rklar,
anaca bal kalmadan portakallarda gvde ukurlamasna neden olabilir.
Gren virsnn fidan sarl (seedling yellows) belirtisi daha ok limon,
altntop, aa kavunu ve gen turun fidanlarnda grlr. iddetli bodurlamaya,
genel sararmaya, kk sararm ve ekilsiz yaprak oluumuna neden olmaktadr.
Fidan sarl, iddetli tristeza rklarnn varln gsterir.
Hastaln, hzl gelien ani lm (quick decline) belirtisi; yapraklar aniden solar
ve kurur, ardndan dklrler. Aalar fazla meyve tutar ve oluan kk boyutlu
meyveler mumyalancaya kadar aa zerinde kalr. zellikle a blgesi
yaknndaki floem dokusunun nekrozlar nedeniyle, karbonhidratlar kklere
ulamad iin kklerde depo edilen niasta kullanlr ve sonuta besleyici saak
kkler tamamen yok olur. Bu nedenle hastalkl aalar iddetli bodurluk ve kloroz
gsterirler ve birka hafta ierisinde lrler.
Yava seyreden (gradual decline) grnmde; gen srgnlerde geriye doru lm

ve yaprak dkmne ramen canl kalan, yava yava zayflayan aalarda tekrar
yeni srgnler oluabilir. Meyve rengi bozulur, kk ve fazla sayda meyve
oluur.
TA
Bu virsn zayf ve iddetli olmak zere deiik rklar mevcuttur. ok iddetli

rklar aac birka hafta iinde ldrebilmektedir. Ege Blgesi Satsuma alanlarnda
aac aniden ldrebilen iddetli rklar bulunsa da duyarl ana kullanlmad iin
hastalk etkisini gstermemektedir. Zayf ve orta derecedeki rklarla olan
bulamalarda belirtiler biraz daha hafif, aacn lm ise yava olmaktadr. Ege
Blgesinde her iki lm ekli de mevcuttur. Yava lme durumu az da olsa
Akdeniz blgesindeki portakal, mandarin, altntop ve kamquatlarda grlmtr.
Hastaln arazide belirlenebilmesi iin iyodin testi yaplarak a blgesi altnda
anata ve kklerde niasta azalmasnn olup olmad tespit edilir. Bunun iin
aacn d kenarndan kazlarak 6 mm apl ya da daha kk kkler aa
karlr, iteki odun dokusu aa karacak bir ayla kesilir ve bir damla iyodin
(potasyum iyodr) solsyonu damlatlr. Siyaha yakn koyu mavi bir renk oluumu
grlmezse, bu durum niastann azaldn dolaysyla gren virsnn olma
ihtimalini gsterir.
50
CLT V
Son 50 ylda turun anac zerine al 50 milyona yakn aac yok eden tristeza,
turungillerin en ykc hastalklarndan biridir. Sadece spanyann Valencia
blgesinde 10 milyondan fazla aa tristeza nedeniyle kurumutur. Arjantin,
Brezilya, Kaliforniya, Florida, ve spanyada byk zararlar veren hastalk, srail
ve Venezella gibi balca anacn turun olduu blgelerde yaylmaya devam
etmektedir. rn kayplar ana-kalem kombinasyonuna, virs rklarna ve vektr
aktivitesine bal olarak deimektedir.
Gren hastal Ege ve Akdeniz Blgelerimizde snrl olarak saptanmtr.
3. KONUKULARI
EM
Turungil eitlerinin ou Tristeza virsnden etkilenebilir. Fakat portakal,

mandarin, kaba limon ve Rangpur lime eitleri bu virs ile bulatklarnda
ounlukla belirtiler bariz deildir. Lime, limon, altntop, citron ve Citrus
macrophylla eitleri farkl iddette belirti gsterirler. Carrizo citrange gibi baz
yaprakl x portakal hibritleri tristeza enfeksiyonlarna kar dayankldr.
yaprakl anac ksmen dayankl olarak belirtilmesine karn Ege blgesinde
Satsuma mandarinlerinde ve limonlarda iddetli pitting ve stem pitting
belirtilerinin grlmesi bu anacn virse duyarl olduunu gstermektedir. portakal
(C.sinensis), kaba limon (C.jamphiri), kleopatra mandarin (C.reticulata), volkamer
limon, rangpur lime, carrizo citrange, yaprakl x portakal ve swingle citrumelo
eitlerinin ana olarak kullanldnda tolerant olduklar bilinmektedir.
4. MCADELES
Enfeksiyon kaynaklarnn yok edilmesi amacyla CTV belirtisi gsteren

pheli aalarn testlenip, bulak olduklar saptananlarn eradikasyonu
gerekmektedir.
Budama alet ve ekipmanlar ile a ba bir aatan dierine geerken %2'lik
sodyum hipoklorid solsyonuna batrlarak dezenfekte edilmelidir.
TA
Hastaln vektr olan yaprakbitlerinin mcadelesi, Turungillerde Yaprakbitleri Zirai Mcadele Teknik Talimatnda belirtildii gibi yaplmaldr
(Bkz.: Cilt V, Sayfa 125).
51
TURUNGL YAPRAK KIRIIKLIK VRS

Citrus crinkly leaf ilarvirus
1. TANIMI VE YAAYII
Dzensiz, izometrik virs virionlar 25-32 nm apndadr. Virs izgisel tek sarmal
RNA ierir. Hastalk a ve mekanik olarak tanmaktadr.
EM
Portakal, limon ve mandarinde yapraklarda krklk ve beneklenmeler meydana

getirir (ekil 27, 28). Euraka limonunda yldz eklinde lokal lezyonlar oluur,
yal yapraklarda ise ekil bozulmalar grlr.
TA
ekil 27. Hastaln limon yapraklarnda

meydana getirdii belirtiler
ekil 28. Fremont mandarininin aland Rangpur eidinde, hastaln yapraklarda neden olduu iddetli kvrlma, buruukluk ve renk almalar.
Hastaln belirtileri aacn yeni srgnlerindeki yapraklarda daha iddetli ekilde

grlr. Ancak yal yapraklarda da nceki belirtiler fark edilir. Hastaln meyve
ve dallarda dikkati eken herhangi bir belirtisi olmazsa da meyveler klr ve
ekilsiz bir hal alr. Ancak yapraklardaki belirtilerin iddeti yldan yla ve hatta
ayn yl iinde mevsimden mevsime farkllk gsterebilir. Belirtilerdeki bu farkllk
hava scakl ve dier etkenlerden kaynaklanabilir.
Hastalk el ilinde bata limon olmak zere dier turungillerde grlmektedir.
Adana ilinde ise birka turungil bahelerinde grlmtr.
52
CLT V
3. KONUKULARI
Limon eitleri zellikle Eureka limonu, altntop, portakal ve mandarin
konukulardr.
4. MCADELES
EM
Budama alet ve ekipmanlar ile a ba bir aatan dierine geerken %2'lik

sodyum hipoklorid solsyonuna batrlarak dezenfekte edilmelidir.
TURUNGLLERDE TALAMA
Citrus impietratura disease
1. TANIMI VE YAAYII
Virs benzeri bir hastalk olup, mee yapra eklinde belirti gsteren hastalk grubu iinde yer almaktadr. A gz ve a kalemi gibi retim materyalleri ile tanr.
Hastalk, yal aalarda ve daha ok meyvede zarar yapar. Meyvelerin olgunlamadan dklmesine ve kalitenin bozulmasna neden olur. Yaz aylarnda (TemmuzAustos) fazla miktarda meyve dkm grlr.
TA
Hastalk turungil meyvelerinin kabuk ksmnda dairesel lekelenmeler eklinde

kahverengimsi renk bozulmalarna sebep olur. Bu lekeler, meyve henz fndk
byklnde iken gzle fark edilemez. Meyve byyp normal eklini ve rengini
aldktan sonra tipik kahverengi lekeler hafif kntler ve ilikler halinde dtan
grlr hale gelir (ekil 29a,b). Meyve elle sklp sert olan ksmlar bakla kesildiinde, kabuun hemen altndaki beyaz ksm iinde kahverengi zamkl kesecikler
grlr (ekil 29c,d). Bu lekeler meyvenin etli ksmna gemez. Hastalkl
meyvede bir veya daha fazla leke bulunabildii gibi, bazen kabuun bir ksm veya
tamam sert kahverengi ii zamk dolu lekeler ile kapl olabilir.
Hastalkl meyveler arpklar ve hastaln iddetine gre normal meyvelerin
veya ne kadar klr. Meyvelerin pazar deeri der. zellikle Yafa portakallarnda bu hastalk nemli derecede meyve dkm yaparak, rn azalmasna
neden olur.
Hastaln alanm fidanlarda oluturduu mee yapra belirtisi tipiktir.
lkemizde Akdeniz ve Ege Blgesinde saptanmtr.
53
EM
ekil 29. Talama hastalnn turungil kabuunda meydana getirdii dairesel

lekelenmeler (a,b) ve kabuk altndaki zamkl kesecikler (c,d).
3. KONUKULARI
4. MCADELES
Portakal, altntop ve Volkamer limonu olduka hassastr. Hastalk, Yafa, Kan,

eker, Valencia, Washington, Yerli, Thompson ve Magnum bonum portakallar ile
Pembe ekirdeksiz ve Duncan altntoplarnda grlmektedir. ok az oranda da
Klemantin mandarini, Turun, Tatl limon, Interdonato ve Ktdiken limonlarnda
bulunur.
TA

%2'lik sodyum hipoklorid solsyonuna batrlarak dezenfekte edilmelidir.
54
EM
3. SUBTROPK BTK ZARARLILARI
(AY, NCR, NAR, TURUNGL, ZEYTN, YENDNYA)
TA
AY ZARARLILARI
TA
EM
CLT V
56
CLT V
AKDENZ MEYVESNE
Ceratitis capitata Wied.
(Diptera: Tephritidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Erginleri, 4.56.0 mm boyundadr. Vcudun genel rengi sarms kahverengidir. Ba

sar, gzleri byk, yeil, madeni prltl, kenarlar krmzdr. Toraks abdomene
oranla daha ak renkte olup, st tarafnda ikinci segmentin alt yars ile drdnc
segmentin alt ksmnn te ikisini kapsayan grimsi renkte 2 erit vardr. Kanatlar
geni olup, zerinde siyah ve soluk kahverengimsi eritler vardr. Ayrca kanatlarn
kaide ksmna yakn yerde kk nokta ve lekecikler mevcuttur. Bacaklar
krmzms sar olup, zerinde sar ve siyah kllar bulunur. Diilerin abdomenlerinin
sonunda yumurta brakmaya yarayan ovipozitrleri (yumurta koyma borusu) vardr
(ekil 30a,b).
Yumurtalar mekik eklinde ve beyazdr. Larvas beyaz ve bacaksz, ba taraf

sivri, arkas (abdomen sonu) ise kt bir yapda olup, vcudu 11 segmentten
olumaktadr. Pupa, koyu kahverenginde olup, f eklindedir (ekil 30c).
Naim ZTRK
ekil 30. Akdeniz meyvesinei ergini () (a,b); larvalar ve pupalar (c).
TA
Zararl, k toprakta pupa veya aa zerinde kalan meyveler iinde larva olarak
geirir. klim koullarna gre ilkbahar sonu yaz banda kan erginler, beslendikten sonra meyvelerin vurma olgunluuna (renk dnmnn grld yani
olgunlama balangc) gelmesinden itibaren, yumurtalarn meyve kabuu altna
ovipozitrleri ile atklar delie brakrlar.
Alan yumurtalardan kan larvalar meyvenin etli ksm ile beslenerek dnem
geirir ve olgun larvalar kendilerini topraa atarak, topran 2-3 cm derinliinde
pupa olurlar. Larva gelimesi, zellikle scakla bal olarak 9-18 gndr. Pupa
sresi yazn 1012 gndr.
kan erginler 47 gn beslendikten sonra eey olgunluuna eriir. Diilerin
yumurta brakmas iin scakln 16Cnin zerinde olmas gerekir ve bir dii
57
CLT V
mr boyunca yaklak 200300 yumurta brakabilir. Erginin ortalama mr doal

koullarda 3050 gndr.
Ege Blgesinde ylda 45, Akdeniz Blgesinde ise 78 dl verebilir.
EM
Akdeniz meyve sinei erginleri; turungil ve nar meyvelerinin vurma olgunluuna

geldii dnemde yumurta braktklar noktalarda sarms lekelere, olgun meyvelere
yumurta braktklar noktalarda ise kahverengimsi lekelere neden olurlar (ekil
31a, 30a).
ekil 31. Akdeniz meyvesineinin mandalina meyvesindeki vuruk lekeleri (a) ve

meyvede beslenen larvalar (b).
Akdeniz meyvesineinin esas zarar larvalar tarafndan yaplr. Konukusu

olduu meyvelerin etli ksmnda beslenen larvalar, meyvede yumuama ve knt
meydana getirir. Bulak meyveler zamanndan nce olgunlar ve dklr (ekil
32b,c).
TA
zellikle ihra edilen turungil, nar ve dier rnlerdeki zarar lke ekonomisi
asndan ok nemlidir. Bu tr meyvelerin vuruklu veya bulak olmas, ihracat
engellemekte ve rnn yurtdna karlmasna izin verilmemektedir. Yllk zarar
orannn bulaklk durumuna ve blgelere gre deimekle birlikte %5-80
olabilecei belirlenmitir.
Naim ZTRK
Naim ZTRK
Cevdet ZEK
ekil 32. Akdeniz meyvesineinin nar meyvesindeki vuruk lekesi (a) ve nar meyvesinde
beslenen larvalar ve zarar (b) ile eftalideki (c) zarar
58
CLT V
Dnyadaki subtropik ve tropik iklime sahip hemen hemen tm lkelerde yaylm

durumda bulunan bu zararl, lkemizde de Akdeniz ve Ege Blgelerinin sahil eridi
boyunca uzanan ksmlarnda devaml faaliyet gstermektedir.
3. KONUKULARI
Polifag bir zararldr. lkemizde tespit edilen en nemli konukular limon eitleri
hari turungiller, kays, ayva, eftali, incir, trabzon hurmas, nar ve avokadodur.
Tercih ettii konukularn mevcut olmad hallerde, armut, hintinciri, hnnap,
elma ve bunlarn yabani trlerinde yaayn devam ettirebilme potansiyeline
sahiptir.
EM
4. DOAL DMANLARI VE ETKNLKLER

Dnyada Hymenoptera takmna bal Chalcididae ve zellikle Braconidae
familyasna ait birok parazitoiti vardr. Ancak lkemizde herhangi bir trn
bulunduuna dair bir kayt yoktur.
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Yeni tesis edilecek olan turungil bahelerine ara konukuluk eden eftali,
incir, trabzon hurmas ve nar gibi meyveler dikilmemelidir.
Dklen bulak meyveler toplanp derin ukurlara gmlmelidir.
Hasattan sonra aata meyve braklmamaldr.
5.2. Biyolojik ve Biyoteknolojik Mcadele
lkemizde biyolojik mcadelesi yaplmamaktadr. Baz lkelerde laboratuar

koullarnda retilen bireylerin, iyonize radyasyon ile ksrlatrlp doal
poplsyonlar iine salnmas eklinde ve ayrca parazitoit salm ile birlikte
kombineli olarak uygulamalar yaplmaktadr.
5.3.1. lalama zaman
TA
Akdeniz meyvesinei turungil ve nar eitlerinin olgunluk ncesi dnemlerinden,

turungilde eyllekim ve narda ise austoseyll aylarnda, zellikle en erkenci
eit olan Satsuma mandarinleri ile nar eitlerinin olgunlamasndan nce
meyvelerde vuruk kontrol yaplr. Ayrca, yukarda belirtilen aylarda ierisinde
cezbedici olarak Trimedlure bulunan Steiner ve benzeri plastik tuzaklar veya %2
Amonyum fosfat ieren McPhail tuzaklar aslarak sinek klar takip edilir.
Sz konusu kontrollerde ilk vuruk saptandnda veya tuzaklarda ilk sinek
yakalandnda turungil ve nar meyveleri de ben dme dneminde ise, hemen
ilalamaya balanr. lalamadan sonra tuzaklarda sinek yakalanma devam ediyorsa
7-10 gn ara ile hasada 10 gn kalncaya kadar ilalamaya devam edilir. Gnlk
59
CLT V
scaklk 16Cnin altna dtnde ilalama gerek duyulmaz. Limon bahelerinde

ilalama gerek yoktur.
bitki koruma rnleri ve dozlar kullanlr.
Mmkn olduu kadar iri zerrecikler atan, meme ap 2-3 mm olan srt
plverizatr (mekanik, otomatik, motorlu) kullanlr.
EM
5.3.4. lalama yntemi

Zehirli Yem Ksmi Dal lalama yntemi kullanlr; Hazrlanan cezbedici+
insektisit karm aalarn gney dousunda byk bir dala (11.5 m2lik alan)
yapraklar iyice slanacak ekilde uygulanr. Zerrecikler yapraklarn zerinde
belirgin olarak kalmaldr. Aa bana ortalama 150 gr ilal karm uygulanr.
Bir sra ilalanr, bir sra atlanr. kinci ilalamada ise ilalanmayan sralar ilalanr.
Uygulamada baarl olabilmek iin zararl ile bulak tm bahelerin ilalanmas
gerekmektedir.
6. UYGULAMANIN DEERLENDRLMES
TA
Meyvelerin olgunlama periyodu boyunca hasada kadar tuzaklar haftada bir

kontrol edilir. Bir tek sinek grlse bile ilalamaya devam edilir. Ayrca yere
dklen meyveler ve aa zerindeki meyvelerde bulama oran saptanr.
60
CLT V
AY FLZ GVES
Parametriotes (=Haplochrois) theae Kusnetsov
(Lepidoptera: Coleophoridae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Erginler sarmtrak alaca renkte ve madeni parltl olup 6-8 mm boyunda ve 9-12
mm kanat aklndadr. p eklindeki antenler vcuttan uzun olup dinlenme
annda vcuda yapk ve paralel durumdadr. n ve arka kanatlar dar ve mzrak
eklinde olup uzun saak tylere sahiptir. n kanat zerinde biri ortada ve dieri u
ksma yakn iki koyu leke vardr.
lk brakldnda saydam fildii rengindeki yumurta 0.5 mm boyunda olup
zerinde uzunluuna silik izgiler vardr. Gelime ilerledike renk koyulamakta
ve alma yakn turuncu bir renk almaktadr. Yumurtadan yeni kan larva 0.8 mm
boyunda ve soluk kirli beyaz renktedir. Olgun larva 6.59.0 mm boyunda olup,
zerinde ksa ve seyrek kllar vardr. lk olutuunda ak balmumu rengindeki
pupa 6.58.5 mm boyundadr ve gelime sonunda koyu kestane rengine
dnmektedir.
Erginler 38 gn yaamaktadr. Diiler yumurtalarn toplam 2365 adet olmak

zere (28 adetlik gruplar halinde) yaprak koltuklar ve srgnlerin atlaklar
arasna brakrlar. Gn nda hareketsiz olan erginler, yaprak ve dallar zerinde
bulunmakta ve alaca karanlkla beraber aktif hale gemektedirler. Ergin, kndan
24 saat sonra yumurtlamaya balamaktadr.
TA
Braklan yumurtalar 815 gn sonra almaktadr. Yeni kan larva ksa bir
gezinmeden sonra yapra alt yznden delerek iki epidermis arasna girmekte ve
burada bir galeri meydana getirerek beslenmeye balamaktadr. Yeni larva zellikle
sert yapraklar tercih etmektedir. Larvalar ekim ayna kadar mutlak suretle
yapraklarda beslenmekte ve bu aydan mays ay sonuna kadar buralar terk ederek
srgnlere gemektedirler. Birinci dnem larvann tamam, ikinci ve nc
dnem larvalarn bir ksm yapraklarda, dier ksm ve drdnc dnem larvalarn
tamam srgnlerde beslenmektedir.
Bir yaprakta 146 ve bir srgnde 15 larva bulunabilmektedir. Her galeride tek
larva vardr. Bir larva birka srgnde zarar yapabilmektedir. Ancak larvalarn
ou, k yapraklardaki galerilerde geirmekte olup ilkbahar balangcnda
srgnlere g etmektedir. Olgunlaan larva beslendii srgnde 1.52.0 mm
apnda k delii aarak burada pupa olmaktadr. Pupa sresi 1930 gndr.
Ergin klar haziran ay sonlarnda balamakta ve eyll ay sonlarna kadar
devam etmektedir. Zararl ylda bir dl vermektedir.
61
CLT V

ay filizgvesi, yaprak ve srgnlerde galeri aarak zarar yapmaktadr. Yapraklarda 5in zerinde galeri bulunduunda yaprak dkm meydana geldii halde,
ekonomik dzeyde zarar oluturmamaktadr. Ekim ayndan itibaren srgnlere geen larvalar srgnlerin kurumasna ve gen bitkilerde allamaya yol amaktadr.
Bu zararl, lkemizdeki ay plantasyonlarnda nadir olarak bulunmaktadr.
3. KONUKULARI
Konukular ay ve kamelyadr.
EM
Parazitoitleri:
Bracon sp. nr. suspectus Szepl. (Hym.: Braconidae)
Bracon sp. nr. crocatus Tschmied. (Hym.: Braconidae)
Chelonus sp.
(Hym.: Braconidae)
Pritomerus sp.
(Hym.: Braconidae)
Agathis sp.
(Hym.: Braconidae)
Scambus sp.
(Hym.: Ichneumonidae)
Bu parazitoitlerin hepsi de dk dzeyde etkilidir.
5. MCADELES
TA
5.1. Kltrel nlemler

Zararl genellikle glge yerleri setiinden daha nceleri yanl bir uygulama
olarak dikilen glibriimler ve dier aalar aylklardan kaldrlmal ve yeni
kurulacak aylklarda herhangi bir aa bulundurulmamaldr.
Zararl larva dnemini tamamen yaprak ve srgnlerdeki galerilerde
geirdiinden sonbaharda yaplacak derin bir budama ile zararl younluu
%100e yakn oranda azaltlabilir. Yal aylklarda 5 ylda bir budama
yaplmas da yetitiricilik ynnden zorunludur.
Gen aylklarda ise galerili yapraklarn toplanmas ve zarara uram
srgnlerin kesilip imha edilmesi ile zararl poplsyonu %8090 orannda
azaltlmaktadr.
Hasat dneminde zararl ile bulak srgnler galeriler altndan kesilerek
aylktan uzaklatrlp imha edilmelidir.
Zararlya kar kltrel nlemlerle yeterli sonu alnmas nedeni ile kimyasal
mcadeleye gerek duyulmamaktadr.
62
CLT V
AY KONL
Chloropulvinaria floccifera (Westw.)
(Hemiptera: Coccidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Ergin diide vcut oval, d bkey ekilde, sarms yeil ile kahverengi yeile kadar
deiebilen bir renktedir. Boyu ortalama 5 mm, eni ise ortalama 3 mmdir.
Yumurtlama devresine girmeden nce srtn orta ksm boyunca sarms yeil bir
alan ve buray iki taraftan eviren kahverengi siyahms iki hat meydana gelir.
Antenler sekiz segmentlidir. Anten ve bacaklar vcudun altnda kvrlm halde
dururlar (ekil 33).
Yumurtalar yumurta torbas iinde
bulunur. Yumurta torbas mum iplikiklerden yaplm, kenarlar hemen
hemen paralel devam eden, uzunlamasna beyaz bir yast andran pamuk
demeti gibidirler (ekil 33).
Yumurta torbalar ortalama 67 mm

boyda ve 34 mm endedir. Yumurtalar przsz, oval ekilli olup, ilk
brakldklar zaman effaf ak krem
renkli, almaya yakn ise koyu krem
rengini almaktadr. Boyu ortalama 0.3
mm, eni ise 0.2 mmdir.
ekil 33. Yapraklarda beslenen ay konilleri.
TA
Yumurtadan yeni kan larvalar kirli

sar renkli, oval ekilli olup, ortalama
0.4 mm boyda ve 0.2 mm endedir. Gen diide vcut oval ve hafife
bombelemeye balamtr. Genellikle bej rengindedir. Srt zerinde koyu
kahverengi benekler oluur. Boyu ortalama 4 mm, eni ise 2 mmdir.
Dou Karadeniz Blgesinde iklim koullarna bal olarak mart ay sonundan
itibaren srgnlere gemeye balayan larvalar, buralarda gelimelerini tamamlayarak ergin dii olurlar. Yumurtlamaya hazrlanan diiler, zellikle yapraklarn alt
yzlerine geerek hareketsiz dururlar. Doada ilk yumurta paketlerine genellikle
maysn ilk haftasndan itibaren rastlanr ve temmuz ortalarna kadar yumurtlama
devam eder. Normal artlarda bir dii bir tek yumurta paketi meydana getirir ve
doa koullarnda ortalama 612 (441246) adet yumurta brakr. Yine doal koullarda yumurta alma oran ortalama %88 olup, az da olsa baz yumurta
paketlerindeki yumurtalarn tamamnn almad grlebilir.
63
CLT V
Yumurta paketlerini terk eden larvalar ok hareketli olup, srgn ve yapraklarda

bir sre gezinerek genellikle yapraklarn alt yzlerine kendilerini tespit ederler.
Yaz aylarn tamamen birinci dnem larva halinde geirirler. Sonbahar balarndan
itibaren gmlek deitirmeye balayan birinci dnem larvalar, ikinci dneme
gemeye balarlar.
EM
Sonbahar sonlarndan itibaren poplsyonun bir ksm bulunduklar yerleri terk

ederek kk boazna inerler. ubat sonlarna doru gmlek deitirmeye balayan
ikinci dnem larvalar, nc dneme geerler. Mart balarndan itibaren
bulunduklar yerleri terk ederek bitkinin st ksmlarna doru ar ar hareket
ederler. Bundan sonra hzl bir gelime dnemine girerek ergin dii olurlar. Bu
zararlnn erkek bireylerine rastlanmamtr. Ylda 1 dl vermektedir.
ay konilinin esas zarar, salglad tatlms madde zerinde oluan fumajinden

dolay olmaktadr. Ayrca, bitkinin zsuyunu emmek suretiyle de zarar
yapmaktadr. Bitkinin zellikle yapraklarn ve dier ksmlarn kaplayan siyah ve
isli grnl fumajin tabakas, zmlemeye ve solunuma engel olarak, ay
ocann zayflamasna ve verimden dmesine neden olmaktadr. Konille ok
bulak ve svama bahelerde fumajinden dolay zellikle yal yapraklar daha
erken dklmektedir.
3. KONUKULARI
Konil younluu arttka rndeki kayp miktar da artmaktadr. Genel olarak

ylda ortalama %9(415) rn kaybna neden olmaktadr. Konilin kaliteye etkisini
belirlemek iin yaplan kimyasal analizlerden, kaliteyi etkileyen maddelerde ok az
bir miktarda azalma olduu ancak erganeloptik yntemle yaplan kalite tayinlerinde bulak rn ile temiz rn arasnda hissedilir bir farkn olmad tespit
edilmitir. Dou Karadeniz Blgesi aylklarnn bulak olduu ve konilin btn
ay alanna yaylm olduu tespit edilmitir.
TA
Blgemizde aylardan baka portakal, mandarin, yaprakl, limon ve kamelya

konukusu olarak tespit edilmitir. Ayrca aylklarda bulunan yabanc otlar
zerinde de bulunmaktadr.
Parazitoiti:
Microteys flavus How.
(Hym.: Encyrtidae)
Predatrleri:
Exochomus quadripustulatus L. (Col.: Coccinellidae)
Chilocorus bipustulatus L.
(Col.: Coccinellidae)
Hyperaspis campestris Hbst.
64
CLT V
Hastalk etmeni funguslar:

Verticillium lecanii (Zimb). (Moniliales: Moniliaceae)
Fungusla tam anlamyla enfekte olmu koniller, mat beyaz renkli, mumsu bir
grn kazanrlar.
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Normal verime girmi aylklarn 5 ylda bir budanmas yetitiricilik ynnden zorunludur.
EM
Usulne uygun olarak sonbahar veya ilkbaharda yaplacak derin budama ile
zararl poplsyonunun byk ounluu yaprak ve dallarda olduunda
nemli oranda azalacaktr.
Budama artklar ve sralar arasndaki kk bitkilerin tamam aylktan
karlarak, zararllarn aylklara tekrar gememesi ve doal dmanlarn
korunmas iin yaklmadan uzak bir yere braklmaldr.
5.2. Biyolojik Mcadele
Doal dmanlar iinde yalnzca Hyperaspis campestris L. (Col.: Coccinellidae)

biyolojik mcadelede kullanlabilmektedir. ay konili ile bulak aylklarda
temmuz aynda coccinellid saym yaplmaldr. Eer bahede bitki bana bir veya
daha fazla H. campestris ergini varsa bu bahede ilal mcadeleye gerek yoktur.
Birin altnda ergin varsa bu bahede Coccinellid salm yaplmaldr. Bunun iin
temmuz aynda sabah ve le saatleri arasnda H. campestrisin youn olduu aylklardan ergin toplanmal ve bulak baheye bitki bana bir ergin decek ekilde
baheye salnmaldr.
TA
Doada deiik zamanlarda V. lecanii ile bulak ayr blgelerdeki bahelerde

yaplan saymlarda fungusun %96ya kadar etkili olduu saptanmtr. lkbahar
balarnda bu fungustan dolay gen diilerde grlmeye balanan az miktardaki
lm oran yaz sonlarna doru birinci dnem larvalarda en yksek dzeye ular.
zellikle sahile yakn ay bahelerinde fungusun ay konili zerinde daha etkili
olduu gzlenmitir. Dolaysyla fungusla bulak bu tip aylklarda zararl doal
olarak bask altnda tutulabilmektedir.
Doal dmanlar ve kltrel tedbirler ile zararl bask altnda tutulabildiinden

kimyasal mcadeleye gerek duyulmamaktadr. Bu nedenle kimyasal mcadele
nerilmemektedir.
65
CLT V
AYLARDA TURUNGL SYAH YAPRAKBT

Toxoptera aurantii (Boyer de Fonscolombe)
(Hemiptera: Aphididae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Vcut kahverengiden siyaha kadar deimektedir. Renk ve vcut uzunluu kanatl

ve kanatsz formlarda deimekle beraber, boy genellikle 1.12.0 mmdir. Karnn
her iki yannda 2 adet kornikl bulunmaktadr. Kornikl ve kauda belirgin siyahtr.
Antenler kl gibi ince ve uzundur (ekil 34).
ekil 34. Turungil siyah yaprakbitinin kanatl ve kanatsz ergin diisi (a) ile
nimf ve erginleri (b).
TA
Zararl koloniler halinde bulunmakta ve zarar yapmaktadr. K genellikle yumurta

halinde geirirler. lkbaharda alan yumurtalardan kan kanatsz bireyler
bitkilerin taze srgn ve yapraklarnda bitki zsuyunu emerek beslenmeye balar.
Partenogenetik (dllemsiz) olarak oalan dii bireyler yeni koloniler meydana
getirirler. Bir veya birka kanatsz dlden sonra kanatl partenogenetik diiler
meydana gelmekte ve bazen iki form bir arada grlmektedir. Sonbaharda kanatl
erkek ve kanatsz dii bireylerin iftlemeleri sonunda klayacak yumurtalar dii
tarafndan braklmaktadr. Zararl en iyi 2023Cde gelimekte olup, scakla
bal olarak ylda 1015 dl verebilmektedir.
lkbahardan sonbahara kadar ki tm dnemde bitkilerde bulunmakla beraber daha
ok ilkbahar ve sonbahar balarnda youn olarak grlmektedir. zellikle yeni
srmekte olan srgnlere hcum ederek bitki zsuyunu emmekte ve ayda meydana gelecek taze srgn olumasn nlemektedir. Turungillerde ise srgnlerin
kk kalmasna ve yapraklarn kvrlmasna neden olmaktadr. Ayrca salgladklar tatl madde nedeniyle bitki zerinde fumajin oluturmaktadr.
Tm turungil ve ay yetitirme alanlarnda bulunmaktadr.
66
CLT V
3. KONUKULARI
120den fazla tropik ve subtropik bitkide zararl olmakla beraber turungiller ve
ay en nemli konukulardr.
Karadeniz Blgesi aylklarnda bilinen doal dmanlar
(Dip.: Syrphidae)
(Hem.: Anthocoridae)
EM
Predatrleri:
Adalia bipunctata L.
Coccinella septempunctata L.
Exochomus quadripustulatus L.
Halyzia sedecimguttata Poda.
Psyllobora vigintiduopunctata L.
Propylea quattuordecimpunctata L.
Harmonia conglobata L.
Scymnus ferrugatus (Moll.)
Syrphus spp.
Orius sp.
Bunlar iinde C. septempunctata ve Syrphus spp. en nemli ve etkin trlerdir.

5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
zellikle azotlu gbrelerin ok yksek dozlarda kullanld aylklarda

zararl poplsyonu yksek olmaktadr. Bu nedenle dengeli gbreleme
yaplmaldr.
Zarar daha ok rn oluturan taze srgnlerde grldnden ve nisanaustos aylarnda srgnleri hasat edildiinden poplsyon doal olarak
dmektedir.
TA
Doal dmanlar ve kltrel nlemler ile zararl bask altnda tutulduundan,

kimyasal mcadelesine gerek yoktur.
67
CLT V
EKLK BCEKLER
Carpophilus spp.
(Coleoptera: Nitidulidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Ege Blgesi incir bahelerinde ekilik bceklerinden Carpophilus hemipterus L.,

C. mutilatus Erich., C. bipustulatus Heer ve C. obsoletus Erich olmak zere 4 tr
saptanmtr. Bu trler iinde ilk iki tr daha yaygn olup dierleri daha az
bulunmaktadr.
Erginler 33.5 mm boyundadr. Genel rengi trlere gre koyu kahverengi- kahverengi arasnda deiir ve kanatlarnn (kn kanatlar) zerinde sarms gri renkli
bantlar ve noktalar bulunur. Kanatlar abdomeni tam olarak rtmez (ekil 35a-d).
Yumurta dar, uzun ekilli ve saydam beyaz renklidir. Lavalar sar, silindir
eklinde, 57 mm boydadr. Vcut kll, ba ve son vcut segmenti koyu renklidir
(ekil 35e). Pupalar oval, krem renginde ve 34 mm boydadr.
ekil 35. Carpophilus hemipterus (a), C.mutilatus (b),

C.bipustulatus (c), C. obsoletus (d) erginleri
ve C.hemipterus larvas (e).
TA
K doada nemli ortamlarda meyve ve sebze artklar, yaprak altlar, odun krntlar arasnda veya altnda ergin halde, depolarda ergin veya pupa halde geirirler.
Mart sonu nisan banda klaklardan karak birok rnle beslenirler. Austos
ortasna doru olgunlamakta olan incir meyvelerinin iine yumurta brakrlar.
Larvalar meyveler iinde beslenerek 45 haftada geliirler. Ylda 56 dl verir.
Bir dii 2000 kadar yumurta brakr. Yumurtalar 14 gnde alr. Larva geliimi
414 gndr. Pupa dnemini genellikle toprakta geir ve bu sre 38 gndr.
Genellikle ilkbahar ve sonbaharda olmak zere ylda iki kez poplsyon
maksimum seviyeye ular.
68
CLT V

Bu bcekler ya ve kuru meyvelerde bahe ve depo dneminde zarar yapar. Ya
meyvelerde atklar yaralara mantar sporlar bulatrarak ekime, akma ve bozulmaya neden olurlar. Ayrca aflatoksine neden olan Aspergillus flavus fungusunun
da taycsdrlar.
3. KONUKULARI
ncirden baka zm, armut, elma, limon, kays, erik ve nar konukulardr.
5. MCADELES
EM
4. DOAL DMANLARI
Bilinen bir doal dman yoktur.
5.1. Kltrel nlemler
ncir baheleri taban suyunun yksek olduu arazilerde kurulmamaldr.
Hasattan hemen sonra yere dklm incirler, budamadan sonra da budama

artklar bahe iinde braklmamaldr.
lkbahar ve sonbahar srmleri ihmal edilmemelidir.
ncir baheleri iinde veya arasnda dier meyve aalar (zeytin hari)
dikilmemeli, varsa yere dklm rk meyveler toplanp imha edilmelidir
Sezon sonunda depolarda gerekli temizlik ilemleri yaplmaldr.
TA
5.2. Biyoteknolojik Mcadele

Bu zararlnn mcadelesinde cezbedici yem tuzaklar etkili olmaktadr. Cezbedici
yem tuzaklar incir bahelerinde zararllar ok miktarda yakalayarak poplsyonu
nemli lde drmektedirler. Bu tuzaklar bir ana gvde, bu gvdenin alt
blmnde bir dayanak (yemin konulduu blm), st ksmda bir fitil ieren
bcek toplama blm ve ortasnda elek teli bulunan bir kapaktan ibarettir.
Cezbedici yem olarak litre su, 1 gr kuru maya ve 220 gr (12 adet) kuru btn
incir kullanlr.
Tuzak kabnn en altna dayanak yerletirilir. Dayanan her blmne 3 adet incir
konur daha sonra su ve maya eklenir. Bunun zerine nce elek teli sonra bcek
toplama blm oturtulur. Pamuk yada fitile tavsiye edilen insektisit emdirilerek
kapak kapatlr. Tuzaklar bahelere mart sonu nisan banda dekara bir adet olacak
ekilde aslr. Her 15 gnde bir yem yenilenir ve fitile tavsiye edilen insektisit
damlatlr. Tuzaklar incirlerin olgunlama balangcna kadar bahelerde braklp
daha sonra toplanrlar. nk olgunlama dneminde bcekler incir meyvelerini
tercih etmektedir.
Ekilik bcekleri polifag olduklar, ok dl verdikleri, incire olgunlama dneminde bulatklar ve bu dnem de uzun bir sreyi kapsad iin, ilal savam
sakncaldr. Kimyasal mcadele nerilmemektedir.
69
CLT V
GR YUMUAK KONL
Coccus pseudomagnoliarum (Kuw.)
(Hemiptera.: Coccidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Ergin dii simetrik elips eklinde olup, kabuk saydam ve zeri dzdr. Gri zemin
zerinde iri siyah desenler bulunur. Gen diilerin boyu ortalama 2.4 mm, eni 1.4
mmdir. Gen nimfler ok yass ve saydamdr. Vcudun srt ksm yumurtlama
dneminde ikindir (ekil 36). Ergin diide vcuda alttan bakldnda antenlerin
iyi gelimi olduu grlr. Bacaklar kk fakat iyi gelimitir.
ekil 36. Gri yumuak konilin ergini (a), dalda (b) ve yapraktaki (c) muhtelif
dnemleri.
TA
Erkek narin yapl, bir ift kanatl, ak kahve renkli ve 2.5 mm boyundadr. Pek
hareketli deildir. Yumurtas kirli beyaz renkli ve oval ekillidir. Yumurtadan yeni
km larva yass, uuk pembeye kaan kirli sar renkte, oval biimlidir. Anten ve
bacaklar iyi gelimitir. Olduka hareketlidir. Boyu 0.34 mmdir.
Bu tre ok benzeyen C. hesperidum ise asimetrik ekilli ve ak kahve renklidir.
Ancak bu son tr olduka lokal olup yaygn deildir. Baz aalarn belirli
ksmlarnda kk koloniler halinde bulunur. C. pseudomagnoliarum yumurta ile
oalr (ovipar).
Bir dii 10001500 yumurta brakr. Yumurtlama ve yumurtalarn alma sresi
uzun srer. Ylda 1 dl verir.
70
CLT V

Turungillerin yaprak dal ve srgnlerinde bitki zsuyunu emerek beslenir. Ayrca
kard tatl maddelerle karaballk(fumajin)a neden olur. Srgn ve yapraklar
siyahlar. Gerek beslenme, gerekse de fumajin nedeniyle aalar zayflar ve
verimden der. Meyvelerin kalitesi bozulur.
Yurdumuzda turungil blgelerinde bulunur.
3. KONUKULARI
Turungiller bata olmak zere itlembik, nar, karaaa, ceviz ve baz ss
bitkileridir.
EM
Zararlnn saptanan parazitoitleri, predatrleri ve hastalklar aada verilmitir.
Parazitoitleri:
Coccophagus lycimnia (Walker)
(Hym.: Aphelinidae)
C. scutellaris (Dalman)
(Hym.: Aphelinidae)
Marietta exitiosa Comper
(Hym.: Aphelinidae)
M. javensis Howard
(Hym.: Aphelinidae)
Metaphycus flavus Howard
(Hym.: Encyrtidae)
Microterys tricoloricornis (De stefani) (Hym.: Encyrtidae)
Cerapterocerus mirabilis Westwood (Hym.: Encyrtidae)
Encyrtus lecaniorum (Mayr.)
(Hym.: Encyrtidae)
Trichomasthus albimanus Thomas
(Hym.: Encyrtidae)
Tetrastichus ceroplastophilus Dom. (Hym.: Eulophidae)
Pachyneuron siculum Del.
(Hym.: Pteromalidae)
Ayrca T. ceroplastophilus Dom. ve P. siculum Del. C. lycimnia ve M. flavus How.

trleri parazitlerinin hiperparaziti olarak saptanmtr.
TA
Predatrleri:
Chilocorus bipustulatus (L.)
Exochomus quadripustulatus (L.)
E. quadripustulatus floralis Motsch. (Col.: Coccinellidae)
E. nigromaculatus (Falderman)
Rhyzobius lophantae Blaisdell
Scymnus mediterraneus Khuzarian
S. quadrimaculatus Herbst.
Synharmonia congloblata (L.)
Serangium parcesetosum Siccard.
71
CLT V
Cardiastethus nazarenus Reuter
Entomopatojeni:
Verticillium lecanii (Zimb.)
(Moniliales: Moniliaceae)
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Tozlu bahelerde zararl younluu artacandan toz problemi ortadan kaldrlmal,
havalandrma ve bakm ilerine nem verilmeli, aalar kuvvetli bulundurulmaldr.
EM

Birok parazitoit ve predatr saptanmsa da bunlar yksek poplsyonlarda
yalnz balarna zararly bask altnda tutamazlar. Ancak, mevcut doal
dmanlarnn korunmas iin gereksiz ilalamalardan kanlmal ve spesifik bitki
koruma rnleri kullanlmaldr.
5.3.1. lalama zaman
Scak blgelerde ve yllarda mays sonundan, lman yerlerde haziran bandan

itibaren haftada 23 kez yaplan kontrollerde kn tamamlam konil oran
saptanr. Her saymda bahelerin deiik yerlerinden en az 100 konil kaldrlarak
ters evrilir ve lupla kontrol edilir.
Bu ynteme gre yaplacak srvey sonucunda konillerden %70-80 aktif larva

k tamamlandnda yaplacak tek ilalama zararly kontrol altna alr.

TA

kullanlr.
lalamadan nce bahe mutlaka sulanm olmal ve ilalama gnn serin

saatlerinde yaplmaldr. Aalarn gvde dal ve yapraklar iyice slanacak ekilde
kaplama ilalama yaplmaldr. Scaklk glgede 32Cyi geince ilalama
durdurulmaldr. Ayn bahede kkrt veya kkrtl preparatlar kullanlmas
gerekiyorsa beyaz yalara 1 ay ara braklmaldr.
72
CLT V
lalamadan 10 gn sonra bahenin deiik yerlerinden rasgele alnan bulak
yaprak rneklerinde toplam olarak 500 konil canl ve l olarak saylr. lm
oran %90nn zerinde ise uygulama baarl saylr.
HARNUP GVES
EM
Ectomyelois ceratoniae (Zell.)

(Lepidoptera: Pyralidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Erginlerin vcut uzunluu dii bireylerde 9.511.0 mm ve erkek bireylerde 8.09.5

mmdir. Kanat akl dii bireylerde 1823 mm, erkek bireylerde ise 1619
mmdir. n kanatlar dar, soluk gri bazen de sarms krmz, birka beyaz leke ile
sslenmi ve daha koyu renkli enine iki izgi belirgindir. Arka kanatlar beyaz olup
damarlar belirgindir (ekil 37a). Kelebekler dinlenme halinde iken, kanatlar
zerinde W eklinde bir desen grlr (ekil 37b).
Yumurta 077x0.5 mm boyutunda ve ovalimsi yapda ak renkli yumurtalar

olgunlatka turuncu rengi alr. Larvalarda vcut pembemsi, ba ve pronotum
kahverengidir. Olgun larva boyu 1518 mmdir (ekil 37c). Larva, narn meyve
kaliksinde (ekil 37d) veya aalarnn kaln dal ve gvde kabuklar altnda ak
gri bir kokon rerek iinde pupa olur. Pupa, 3x10 mm boyutunda, kahverengindedir (ekil 37e).
TA
Harnup gvesi k depolarda, aa zerinde veya yere dklm meyveler ile

konukusu olduu aalarn kabuklar altnda veya atlaklarda deiik larva
dneminde geirir. lk ergin k blgelere gre deimekle birlikte, nisan-haziran
aylar arasnda olur. En fazla kelebek k ise, haziran ikinci yars ile temmuz ay
birinci yarsnda olmaktadr.
Erginler, k takip eden 12 gn ierisinde iftleip yumurta brakr. Ancak bu
dnemde turungil ve nar meyveleri fenolojik olarak yumurta brakma olgunluuna
gelmediinden, birinci dln zarar sz konusu deildir. Birinci dl erginleri,
yumurtalarn genellikle ara konukulara ya da nceki yldan aa zerinde kalm
harnup, yenidnya, fernezya akasyas meyveleri ile yeni ylda meydana gelen
kurumaya yz tutmu olgun yenidnya meyveleri ve bozuk gelien harnup
meyvelerine brakr.
73
CLT V
Naim ZTRK
EM
Naim ZTRK
ekil 37. Harnup gvesi ergini (a,b), larvas

(c) ve kokon iindeki pupas (d,e).
Naim ZTRK
Esas zarar, ikinci ve nc dl larvalar tarafndan oluturulur. kinci dl kelebekleri hazirann ortalarndan temmuz sonlarna kadar k yapar. Bu dnemde,
yumurta brakma olgunluuna gelmi 35 cm apndaki nar meyveleri kaliksi
(meyve tac) ile turungillerden gbekli portakallar ve greyfurtlarn zellikle
Unlubit ile bulak olanlarn seerek yumurtalarn tek tek brakr.
Zararl, Unlubit ile bulak olmayan greyfurtlara yumurta brakmadklar gibi,
braksa dahi birinci larva dnemini tamamlayp meyve kabuunu delememektedir.
TA
Unlubit ile bulak olmayan gbekli portakallarda ise, larvalarn bir ksm gbek
ksmndan girerek beslenebilmektedir (ekil 38a,c).
Harnup gvesi, 30C scaklk ve %70 orantl nem koullarnda bir dln
ortalama 38 gnde tamamlar ve 5 larva dnemi geirir. Bir dii, ortalama 80170
yumurta brakr.
Zararl, ylda 45 dl verir. Turungilde 3. ve 4. dl zararl olmaktadr.
Harnup gvesi, en fazla nar ve gbekli portakallarda, ikinci derecede Unlubit ile
bulak greyfurt meyvelerinde zararldr.
74
CLT V
EM
Ergin dii kelebek, yumurtalarn, Turungillerde zellikle, Unlubit ile bulak

gbekli portakallarn gbek ksm (ekil 38a,c) ile greyfurtlarn meyve sap ve
meyvelerin birbirine temas ettii ksmlara brakr. Yumurtadan kan larva, varsa
unlubitin kard tatl madde ile biraz beslendikten sonra gbekten ieri girer ve
meyve etinde gelierek burada zararl olur.
Naim ZTRK
Naim ZTRK
ekil 38. Harnup gvesinin portakal (a) ve nar meyvesindeki (b) zarar.
TA
Greyfurtlarda, larva, meyve kabuunu delerek ieriye girse dahi gelimesini

tamamlayamaz. Her iki meyve trnde de zarar gren meyveler, erkenden sararp
dklr.
Nar meyvelerinde ise, yumurta temmuz ayndan itibaren ben dme dnemindeki
narlarn meyve tacna (kaliks) braklr. Yumurtadan kan larva, varsa Unlubitin
salglad tatlms madde ile narn meyve tacnda zellikle de stamenlerin balant
yerlerinde beslenir. Birinci ve ikinci larva dnemini tamamladktan sonra nc
larva dneminde kaliksten meyveye girer ve tanelerde beslenir.
Beslenme sonucu zarar grm narn d kabuunda (kaliksin yan tarafnda), nce
bir benek eklinde kahverengileme grlr. Daha sonra bu leke byyerek
kabukta kme, atlama ve meyvede tamamen rme meydana gelir (ekil 38b).
Ancak, meyvenin hzl bir ekilde rmesinde larvann meyveye bulatrd bir
75
CLT V
mantar tr etkili olmaktadr. Olgun larva meyveye giri deliinden dar karak,
kaliks ierisinde pupa olur.
Harnup gvesinin zarar oran, bahe evresindeki konuku bitkilerin eitliliine
bal olup, yksek poplsyonlardaki zarar, narda %2530 ve turungilde %532
olarak tespit edilmitir.
3. KONUKULARI
EM
Harnup gvesi, polifag bir meyve zararlsdr. Konukular arasnda harnup, nar,
incir, trabzon hurmas, yenidnya, portakal, greyfurt, ceviz, elma, armut, badem,
kestane, fndk, zm, zeytin ve fernezya akasyas ile japon kava vb. bulunmaktadr.
Predatr:
Orius minutus L.
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Parazitoitleri:
Phanerotoma flavistestacea Fish.(Hym.: Braconidae)
Habrobracon hebetor Say.
(Hym.: Braconidae)
H. brevicornis (Wesmael)
(Hym.: Braconidae)
Bracon lactus Wesmael
(Hym.: Braconidae)
Apanteles sp.
(Hym.:Braconidae)
Pristomerus vulnerator Panz. (Hym.: Ichneumonidae)
Trichogramma spp.
(Hym.: Trichogrammatidae)
Nar ve Turungil baheleri iinde veya evresinde, harnup ve yenidnya gibi

zararlnn dier konukular yetitirilmemelidir.
TA
Hasada kadar haftalk kontrollerle yere dklen bulak meyvelerin

toplanarak gmlmesi poplsyonun drlmesi asndan nemlidir. Bu
uygulama ile zarar %80 orannda azaltlabilmektedir.
Kltrel nlemlerin baarl olabilmesi iin tm turungil yetitiricileri tarafndan
uygulanmas gerekir.
5.2. Mekanik Mcadele
Meyvelerin Harnup gvesi tarafndan zarar yaplabilecek fenolojik dneme

gelmesinden itibaren haftalk kontroller yaplarak, yere dklen meyveler, hasat
srasnda aa zerinde kalm meyveler ile bahe ii ve evresindeki dier
konukulara ait meyveler toplanp imha edilmelidir.
76
CLT V

ncelikle doal dmanlarn doada korunarak etkinliklerinin artrlmasna zen
gsterilmelidir. Harnup gvesinin biyolojik mcadelesinde, Bacillus thuringiensisli preparatlar ilk larva kndan itibaren 1015 gn ara ile kaplama olarak ve
zellikle meyveler iyice slanacak ekilde uygulanmaldr.
5.4.1. lalama zaman
EM
Harnup gvesi ile kimyasal mcadele, larvann tm yaamn gizli yerlerde

geirmesinden dolay olduka zordur. Ayrca, Unlubit ile bulak bahelerde daha
fazla zarar yaptndan nar bahelerinde ncelikle Unlubit mcadelesine zen
gsterilmelidir.
Turugilde, temmuz-austos aylarnda baheler kontrol edilerek meyveler
yumurta brakma olgunluuna gelince,
Narda haziran sonu-temmuz banda meyveler yaklak 35 cm apna
geldiinde, bulaklk oran da %5in zerinde ise,
ilacn etki sresine bal olarak 1015 gn aralklarla, 45 kez ilalama yaplr.


kullanlr.
TA
Turungil ve nar aalarnn tm organlarnn ve zellikle zararlnn yumurtalarn

portakaln gbek ksm ile narn kaliksine ve meyvelerin birbirine temas ettii
ksmlara brakmasndan dolay, uygulama yaparken ilal suyun zellikle meyvelerin bu ksmlarna girmesine zen gsterilmelidir.
Nar meyvelerinde ilalamadan 7 ve 14 gn sonra 10 aatan rasgele 100 meyve
alnr ve yaplan kontrollerde, saym sonular %5den daha az bulunmusa
uygulama baarl kabul edilir.
77
CLT V
NCR MAYMUNCUU
Otiorhynchus davricus Lona., O. meridionalis Gryll.
(Coleoptera: Curculionidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Vcudun genel rengi siyahms kahverengidir (ekil 39). Diiler oval, erkekler ince
uzunca oval ekillidir. Vcut, kl rengi yatk
kllarla, gs ksm birer kl tayan dzgn
kabarcklarla kapldr. Boy ortalama olarak
erkeklerde 6.7 mm, diilerde 7.6 mmdir.
Ba uzayarak hortum eklini almtr. Az
paralar hortumun ucundadr.
ncir maymuncuu k ergin halde, aalarn kk boaz evresinde dkntler ve

ta altlarnda veya topran birka cm
derinliinde geirir. lkbaharda havalarn
snmaya balamasyla birlikte (mart aynda) faaliyete geen erginler zarar
yapmaya balar ve bu faaliyetleri mays ay ortasna kadar devam eder.
ekil 39. ncir maymuncuu (Otiorhynchus meridionalis)
ergini.
Ylda 1 dl verir.
ncir maymuncuunun zararn erginler yapar.

Mart ay ortalarndan itibaren faaliyete geen
erginler, aa gvdelerinden trmanarak gzlere
ular ve tepegzlerini kemirirler.
Zarar gren gzler alamaz ve meyve gzlerini
oluturacak olan srgn meydana gelmediinden
rn alnamaz.
TA
Ayrca, incirde tepegz hkimiyeti sz konusu

olduundan, tepegzleri krelmi olan dallarn alt
gzlerinden ve aacn daha yal ksmlarndan
ertesi yl ok sayda zayf, ksa ve normal rn
veremeyen srgnler oluur (ekil 40). Bu oluekil 40. ncir maymuncuunun umlarn artt durumlarda aalarda allama
incir aacndaki zarar.
grlr. leri derecede zarar grm baz bahelerde ise aalar uzaktan kurumu gibi grnr.
ncir maymuncuu rnn miktarn azaltmaya neden olduu iin, bulunduu
alanlarda ekonomik adan byk zararlara sebep olmaktadr.
78
CLT V
Yurdumuza has (endemik) bir tr olan bu zararl ilk kez 1936 ylnda Ispartada
bulunmutur. ncir maymuncuunun Aydn-Kk, Umurlu, Nazilli, zmir-Bornova
ve Manisa-Akhisar (Zeytinliova)da bulunduu saptanmtr.
3. KONUKULARI
Bugne kadar sadece incirlerde ekonomik zarar yapt grlmtr. Ancak bu
trle ilgili yrtlen almalarda, incir aalar arasnda bulunan birka adet ayva,
elma ve ceviz aacnda da zarar yapt saptanmtr.
5. MCADELES
EM
lkemizde tespit edilen bir doal dman bulunmamaktadr.
Zararl, klamak ve barnmak amacyla

evresinde bulunan talarn altlarn tercih
talar koyarak erginleri bunlarn altna
kontrollerde, buralarda toplanan bcekleri
drmek asndan olduka etkilidir.
aalarn altnda kk boaz

ettii iin buralara yass geni
ekmek ve sk sk yaplan
ezerek ldrmek, poplsyonu
Bcek tuzak yapkan veya kurumayan macunlardan biri, bcein aa

gvdelerine, trmanmasn engellemek amacyla, aa gvdelerinin ortalarnda ve dzgn bir yerinde bir ember oluturacak ekilde uygulanr.
5.2.1. lalama zaman

ubat sonu mart bandan itibaren (hava scaklna bal olarak) haftada en az 2
kez yaplacak kontrollerde ergin faaliyetinin balad ve gzlerde ilk yeniklerin
grld zaman ilalama yaplmaldr.
TA
Ergin faaliyetini kontrol iin aalarn kk boaz evresinde, topran birka cm

derinliinde, ta altlarnda erginler aranr. zellikle akamzeri aa zerinde
erginlere rastlanr.
lalamada, srt plverizatr (mekanik, otomatik, motorlu) ve szgeli kova

kullanlr.
79
CLT V

Aalarn gvdesi srt plverizatr, kk boaz evresi ise topran 8-10 cm
derinliini slatacak ekilde szgeli kova ile ilalanmaldr.
EM
Gzlerde zararl yenii yok veya yok denecek kadar az ise uygulama baarl olmu
demektir.
KANLI BALSIRA
Ceroplastes rusci (L.)
1. TANIMI VE YAAYII
Ergin dii yarm kre eklinde 45 mm boyunda, 34 mm enindedir. stten
bakldnda biri ortada, 8 tanesi yanlarda olmak zere 9 adet kaln, pembemsi,
kirli beyaz mum levhack grlr. Her bir levhann ortasnda beyaz bir leke
bulunur (ekil 41a). Kabuk altndaki vcudun rengi krmz esmerdir. Ezilince
krmz yapkan bir sv karr. Yumurtalar dii kabuu altnda bulunur; elips
eklinde ve koyu pembedir (ekil 41b).
TA
ekil 41. Kanl balsrann ergin diisi (a) ve dii kabuu altndaki yumurtalar (b).
Zararl k genellikle ikinci ve nc dnem larva halinde geirir. Mart sonundan

itibaren larvalar gelimeye balayarak, nisan banda ergin hale gelirler. Mays
ayndan itibaren yumurtlamaya balayan erginler, mays sonunda yumurtlamay
tamamlar. Bir dii ortalama 1500 (5002500) yumurta meydana getirir.
Kabuk altnda depo edilen yumurtalardan, mays aynn ikinci yarsndan itibaren
ilk hareketli larvalar kmaya balar. Her bireydeki alma bir hafta srer. Hareketli
larvalar ounlukla haziran banda grlr.
80
CLT V
kan larvalar yapraklarn st yzeyinin orta ve yan damarlar boyunca kendilerini

sabitleyerek beslenirler. Yaz dlnn hareketli larvalar ise eyll aynn ilk haftasnda grlmeye balar. kan larvalarn ou yapraklarda tutunurlar, bunlardan
ok az eyll ay sonu ile ekim banda k geirmek zere dallara g ederler.
Emziklere (bir yllk srgn) yerleen larvalarn zerleri ksa bir zaman sonunda
kaln bir mum tabakas ile kaplanr ve klamaya ekilirler. Ancak k banda
iklim koullar uygun giderse larvalar gelimeye devam ederek, k ergin halde de
geirebilir. Fakat ergin dnemi ani deien k koullarna dayankl olmadndan
byk ksm lr. Ylda 2 dl verir.
EM

Bu zararl aalarn srgn, yaprak ve youn olduu durumlarda meyvelerinde
bulunur (ekil 42). Hcre z suyunu emmek suretiyle aalarn zayf kalp verimden dmesine neden olur. kard tatlms maddelerde saprofit mantarlarn
gelimesi nedeniyle karaballk da denilen fumajine neden olur. Youn olduu
incir bahelerinde iyi kalite olabilecek olan rn pazar deerini tamamen yitirmektedir.
ekil 42. ncir srgn (a) ve meyvesinde (b) beslenen Kanl balsra kolonisi.
3. KONUKULARI
Meyve aalar ve ss bitkileri olmak zere pek ok konukusu vardr. Bunlar

iinde en nemlileri incir, turungil, kavak, mersin, zakkum, lgn, defnedir.
TA

Parazitoitleri:
(Hym.: Aphelinidae)
Paraceraptrocerus. italicus (Masi)
(Hym.: Encyrtidae)
Metaphicus dispar (Mercet)
(Hym.: Encyrtidae)
Microterya lunatus (Dalman)
(Hym.: Encyrtidae)
Tetrastichus ceroplastae Girault
(Hym.: Eulophidae)
Dinarmus acutus (Thomson)
Pachyneuron sp. nr. concolor (Forster) (Hym.: Pteromalidae)
Scutellista cyanea Motch
81
CLT V
Predatrleri:
Scymnus rubromaculatus Goeze
S. subvillosus (Goeze)
S. apetzi Mulsant
Synharmonia conglobata (L.)
Eublemma scitula (Rbr.)
(Lep.: Noctuidae)
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
EM
Doal dmanlardan en nemlileri C.lycimnia, P.italicus, S.cyanea, C.bipustulatusdur. P.italicusun Ege Blgesinde %48 orannda etkili olduu saptanmtr.
ncir bahelerinde zellikle potasl gbrelerin kullanlmas, kanl balsrann

remesini nleme bakmndan faydaldr.
Fi, bakla, bezelye gibi baklagillerin de incir bahelerinde ara ziraat olarak
kullanlmas, faydal bceklerin barnmasn saladndan yararldr.
Ev bahelerindeki incirlerde veya fidanlarda ve kk aalarda kn, bulak olan

emzikler dipten uca doru uval paras ile srtlmek suretiyle temizlenmelidir.
5.3.1. lalama zaman

Mart-mays aylarnda baheye kegenler dorultusunda girilir. Srada veya birer
aa atlamak suretiyle her aacn drt ynnden rasgele alnan birer emzik kontrol
edilir. Bu emziklerde bir adet bile kabuklu bit bulunursa, emzik bulak kabul
edilir. Bu bahede 50100 emzik saylarak yzde bulak emzik adedi saptanr.
Bulak emzik adedi %5i geerse ilal mcadeleye karar verilir.
TA
Mcadelesi gereken bahelerde konilin %90dan fazlasnn almaya balad

zamanda ilalama yaplr. Bu zaman Ege Blgesinde genellikle haziran bandan
itibaren ilk ileklemeden 1 hafta ncesine kadar olan zamana rastlamaktadr. kinci
bir ilalama zaman son ileklemeden 2 gn sonra balayarak temmuzun son
haftasna kadar olan sreyi kapsamaktadr. lekleme bakmndan en gvenli
ilalama zaman ise eyll ay sonundan (incir hasadndan hemen sonra) ekim ay
ortasna kadar olan sredir. Ancak bu zamanda yaplacak olan ilalama ertesi yln
rnn korumay amalar.
82
CLT V

Motorlu yksek basnl plverizatrler kullanlmaldr.
Aalarn her taraf iyice ilalanmaldr.
EM
lalama ncesi yaplan kontroller ilalamadan sonra sonbaharda da yaplr.

Bulak emzik oran %5e kadar olursa mcadele baarl olmu demektir.
LMON EKGVES
Prays citri Mill.
(Lepidoptera: Yponomeutidae)
1. TANIMI VE YAAYII
TA
Erginleri 56 mm uzunluunda, 12 mm geniliinde ve kanat akl 11.15 mm

olan kahverengi-gri renkli bir kelebektir. Kanatlarnn zerinde kahverengi-siyah
lekeler vardr. Hareketsiz iken kanatlar at gibi vcudu rter ve vcudun orta
yerindeki V eklinde siyah leke belirgin olarak grlr. Diilerde abdomen ucu eik
kesilmi bir silindir boru gibi aktr. Bu akln evresi sert kirli beyaz
pulcuklarla rtldr (ekil 43a,b).
ekil 43. Limon iek gvesi ergini (a,b) ve larvas (c).
Yumurtalar yeilimsi beyaz renkte elips veya daire eklinde hafif kabark grntedir. Yumurta uzunluu 0.2 mmdir. Larvalar hemen hemen saydam olup beyazmsdan yeilimsiye kadar deien renklerde ve ba kahverengidir. Olgun larva
58 mm yi bulur ve koyu tula rengini alr (ekil 43c). Pupalar kahverengi ve 78
mm boyunda olup ipeimsi bir kokon ierisinde bulunurlar.
83
CLT V
Erginler gndzleri konukusunun rengine uygun dal, gvde ve yapraklarn alt

ksmlarnda hareketsiz halde dururlar. Akam karanl ile aktif hale geerler. Diiler
yumurtalarn taze, koyu renkli limon iei tomurcuklarna ve iek bulamadklar zamanlarda nadir olarak mor renkli taze limon srgnlerine brakrlar. Larvas,
yumurtann iee yapk yerinden galeri aarak tomurcuk iinde polen tozu
kesecii, dii organ ve yumurtalkta beslenerek akta veya kokon iinde 4 larva
dnemi geirir. Gelimesini tamamlayan drdnc dnem larva, kokon rdkten
sonra prepupa ve pupa dnemini tamamlar. K genellikle iek iinde larva
dneminde geirmektedir. Ylda 1011 dl vermektedir.
EM
Limon iek gvesi, limon ieklerinde ve kk meyvelerinde zararl olmaktadr

(ekil 44a,b). Limon iei tomurcuuna braklan yumurtalardan kan larva,
yumurtann iee yapk olduu ksmdan galeri aarak iine girip erkek ve dii
organlarn yiyerek meyve tutmasna engel olur. Akdeniz Blgesinin limon
yetitirilen alanlarnda bulunur.
ekil 44. Limon iekgvesinin ieklerde (a) ve meyvede (b) yapt zarar.
3. KONUKULARI
Asl konukusu limon olup, nadiren portakal ieklerinde de rastlanmtr.

TA
Parazitoitleri:
Elasmus flabellatus Fonscol.(Hym.: Elasmidae)
Habrobracon hebetor Say (Hym.: Braconidae)
Bracon lactus Wesmael
(Hym.: Braconidae)
Predatrleri:
Chrysoperla vulgaris Schn. (Neur.: Chrysopidae)
84
C. carnea (Steph.)
(Neur.: Chrysopidae)
Orius minutus L.
Syrphus spp.
(Dip.: Syrphidae)
CLT V
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Yaz aylarnda iek aan virsl hasta aalar yok edilmelidir.
Yediveren eidi daima iek amas nedeniyle bahelerde bulundurulmamaldr.

5.3.1. lalama zaman
EM
Limon iek gvesinin biyolojik mcadelesinde Bacillus thuringiensisli preparatlardan birisi kullanlr.
Nisan ay ieklenme dneminde yaplan saymlarda ieklerin %50den fazlas

zararlnn yumurta ve larvas ile bulaksa 10ar gn ara ile 23 defa ilalama
yaplr.

lalamada, hidrolik bahe plverizatr veya motorlu bahe plverizatr,

kullanlr.
iekler kaplama slanacak ekilde ilalama yaplmaldr.
TA
Uygulamadan 20 gn sonra ieklerde bulama %1-5i amyorsa uygulama baarl olmu demektir.
85
CLT V
NAR YAPRAKBT
Aphis punicae Passerini
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Kanatsz diiler 12 mm boyunda, vcut yeil veya sarms yeil renktedir.

Kornikulus kaide ksmnda mat, u ksmnda koyudur. Kauda ksa olup, kaidede
boum yapmtr. Kanatl formlarda ise ba ve toraks siyah, abdomen yeil veya
sarms yeil renkte; kornikllar siyah, kauda ise yeildir. Vcut uzunluu 1.52.0
mmdir (ekil 45).
Nar yaprakbiti, narn srgn ularnda, yaprak altlarnda, iek ve meyveleri zerine yerleerek koloniler oluturur (ekil 46). lk olarak, mart ay ierisinde (narn
ieklenme balangcnda) grlmekte ve nisan-haziran aylarnda uygun iklim
koullar ile bitkideki srgn geliimine paralel olarak poplsyonu ykselmekte,
mays ay ikinci yarsnda da younluu en yksek seviyeye ulamaktadr.
Haziran ay ikinci yarsndan itibaren

artan doal dman poplsyonu ile
yksek scaklklar, zararlnn poplsyonunu nemli lde drmektedir.
Ayrca, temmuz ayndan itibaren kanatl formlar nar bitkisini terk ederek
sekonder konukularna g eder ve
burada partenogenetik olarak rerler.
Fakat ok azda olsa austos ay sonlarna kadar nar bitkisinde grlebilirler.
ekil 45. Nar yaprakbiti nimf ve erginleri.
TA
Sonbaharda (ekim ayndan itibaren) nar bitkisine tekrar g ederek, kanatsz diierkek bireyleri oluturur ve iftleirler. iftleme sonras dii bireyler, yllk srgnlerde toplanarak k geirmek zere yumurtalarn tomurcuk diplerine, dallara
ve gvdeye brakr ve bu yumurtalar bir sonraki yln ilkbaharnda tomurcuklarn
patlama zamannda alr. Yumurtalardan kan fundatriksler ise, taze yapraklarda
beslenir. Nar yaprakbiti, k yumurta dneminde geirir ve ylda iklime bal
olarak ok sayda dl verir. Zararlnn en uygun gelime scakl, laboratuarda
22.525.0C iken, doada ortalama 21.4Cdir.
Nar yaprakbiti narn yapraklar altnda, srgn ularnda, iek ve meyveleri
zerinde koloniler halinde bulunur. Zararl narn yaprak, srgn, iek ve
meyvelerinde bitki z suyunu emerek beslenir (ekil 46).
86
CLT V
EM
Yapraklarn alt yznden bitki zsuyunu emerek bitkinin zayf dmesine, iek ve
meyve dkmne, yaprak ve meyvelerin deforme olmasna neden olur. Ayrca,
emgi srasnda salglad tatlms madde ile youn fumajine neden olmakta ve
bunun sonucunda da fotosentezi engelleyerek bitki geliimini zayflatmakta, iek
ve meyve dkm ile rnn kalitesine bal olarak, pazar deerini drmektedir.
ekil 46. Nar yaprakbitinin srgn (a) ve iek tomurcuundaki (b) kolonisi.
Zararl daha ok sk dikim yaplm, dzenli budamas yaplmayan, rutubet oran

yksek ve geni spektrumlu insektisitlerin youn olarak kullanld bahelerde
sorun olmaktadr.
3. KONUKULARI
Nar yaprakbiti, ekonomik adan nemli bir zararl olmamakla birlikte, lkemizde
narn yetitii tm blgelerde rastlanmtr.
Nar yaprakbiti lkemizde monofag bir tr olarak bilinmekte olup, tek konukusu
nardr. Yurtdnda; bamya (Hibiscus esculentus), mavi yasemin (Plumbago
capensis), kna (Lawsonia inermis) ve mine iei (Duranta plumieri)nin de
konuku olduu bildirilmitir.
TA
Nar yaprakbitini doada bask altnda tutabilecek birok doal dman tr

bulunmaktadr. Ancak bu trlerden, lkemizde yaplan almalar sonucunda
saptananlar aada verilmitir.
Predatrleri:
Hippodomia variegata Goeze
Oenopia conglobata (L.)
Adalia spp.
Scymnus spp.
87
CLT V
Parazitoitleri:
Lysiphlebus spp.
Ephedrus spp.
Aphidius sp.
Aphidencyrtus sp.
5. MCADELES
(Der.: Forficulidae)
(Dip.: Syrphidae)
(Dip.: Syrphidae)
(Dip.: Syrphidae)
(Hem.: Nabidae)
(Hem.: Miridae)
(Hem.: Miridae)
EM
Forficula auricularia L.
Episyrphus balteatus (De Geer)
Metasyrphus corollae (F.)
Syrphus vitripensis Meigen
Nabis punctatus Costa
Campyloneura virgula (Herr.-Sch.)
Heterotoma dalmatinum Wgn.
Orius sp.
Chrysoperla carnea (Steph.)
(Hym.: Aphidiidae)
(Hym.: Aphidiidae)
(Hym.: Braconidae)
(Hym.: Encyrtidae)
5.1. Kltrel nlemler

Nar yaprakbiti, k yllk srgnlerin tomurcuk diplerinde yumurta dneminde geirdiinden; ge sonbahar, k ve erken ilkbaharda aalar kontrol
edilerek, yksek oranda yumurta grldnde bulak srgnler budanarak
zararlnn poplsyonu drlr.
Yeni tesis edilecek bahelerde sk dikimden kanlmaldr.

Gereinden fazla sulama ve azotlu gbre uygulamasndan kanlmaldr.
Yabanc ot temizliine zen gsterilmelidir.
Her yl dzenli budama yaplarak bahe ierisindeki hava sirklsyonu
salanmaldr.
TA
Nar yaprakbitinin doal dmanlarndan yukarda verilen ve zellikle Coccinellidae, Syrphidae, Anthocoridae, Chrysopidae ve Aphidiidae familyalarna ait
bceklerden biyolojik mcadelede yararlanlmaldr.
Gnmzde bu doal dmanlarn retilerek salnmasndan ok, bulatrma yapmak ve en nemlisi de zararllara kar kullanlan ilalar ve ilalama zamanlarn
doru tespit ederek, mevcut doal dmanlar koruma, destekleme ve etkinliklerinin artrlmas eklinde biyolojik mcadele uygulanabilir. Bu amala, vejetasyon sresince doal dman faaliyetinin youn olduu dnemlerde, zararllara
kar gereksiz ve kaplama ilalamalardan kanlmaldr.
88
CLT V

5.3.1. lalama zaman
Nar yaprakbitine kar genel olarak, ilkbaharda tek ilalama yeterlidir. Bu amala,
bir nceki yldan bulak olduu bilinen bahelerde tomurcuklar patladktan sonra
(iek ncesi) yeterli yaprakbiti younluu varsa ilalama nerilir. Nar yaprakbiti
younluu haziran sonu ve temmuz bandan itibaren hava scaklnn artmasyla
birlikte olduka dmektedir. lalamalarda, aa bana 10 adet bulak srgn
eik olarak kabul edilir.
EM
Bu aamada resmi olarak nerilen herhangi bir kimyasal preparat bulunmamaktadr. Ancak ilalama iin zorunlu bir durum ortaya ktnda Tarm Bakanlna
bal Teknik Tekilatlara mracaat edilmelidir.
lalamada, hidrolik bahe plverizatr veya motorlu bahe plverizatr, kullanlr. Kk aa veya bodur eitlerde, srt plverizatrleri (motorlu, otomatik,
mekanik) de kullanlabilir.
Nar aalarnn tm organlarnn (zellikle yaprak, srgn ve iek) ilal su ile

iyice slatlmasna zen gsterilmelidir.
TA
lalamadan 7 ve 14 gn sonra yaplan kontrollerde, saym sonular mcadele

eii (10 bulak srgn/aa) deerinden daha az bulunmusa uygulama baarl
kabul edilir.
89
CLT V
SRKE SNEKLER
Drosophila spp.
(Diptera: Drosophilidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Ege Blgesi incir bahelerinde Sirke sineklerinin, Drosophila melanogaster Meig.,
D.funebris (Fabr.), D.simulans Stutt. ve D.rufifrans olmak zere 4 tr saptanmtr.
EM
Erginleri, 3.03.5 mm boyunda, siyaha yakn koyu renkten kzlms sarya kadar
deien sineklerdir (ekil 47a,b). Larvalar beyazms krem renkli, ba taraf sivri,
arkas (abdomen sonu) ise kt bir yapda ve bacakszdr (ekil 47c).
ekil 47. Sirke sinei ergini (a,b), larvalar ve zarar (c).
Tuzaklarla yaplan almalarda ocak-mart dneminde tuzaklara hi gelmedikleri

veya ok az geldikleri, younluklarnn nisan bandan itibaren artmaya balad,
ovadaki incir bahelerinde kasm, biraz daha yksek yerlerde eyll-ekim aylarnda
en youn olduklar saptanmtr.
TA
zellikle taban suyu yksek, fazla sulanan yerlerde veya yal yllarda incir
meyvelerinin yarlmas nedeniyle bahelerinin nemli zararllar arasndadr. Byle
bahelerde austos ortasna doru olgunlamaya balayan incirlere gelip ya ilerine
girip karlar ya da gzlerine yumurtalarn brakrlar. Bu yumurtalar 23 gn
iinde alr ve kan larvalar incirlerin iinde beslenerek pupa olur.
Uygun koullarda gelime sreleri 15 gndr. Ylda ok sayda dl verir.
Meyveleri kurtlandrp kalitesini drdkleri gibi rklk yapan organizmalar
da yayarlar. Aflatoksin oluturan funguslarn vektrdrler. lkemizde incir
yetitirilen btn alanlarda mevcuttur.
90
CLT V
3. KONUKULARI
Dier meyvelerde rkl olarak beslenmesine ramen, sadece incirde zararl
olur.
5. MCADELES
5.1.1. lalama zaman
lalamann gerekli olup olmadn saptamak iin,
110 dekar byklndeki bahelerden 10 ocak
1030 dekar byklkteki bahelerden 20 ocak
30 dekardan byk bahelerden de 30 ocak,
EM
3x3.5 m boyutlu beyaz bir rt zerine silkelenmelidir. Ocak bana 3 ve daha

fazla ergin den bahelerde ilalama yaplmaldr. Bu bahelerde ilalamaya,
nisan ay sonlarnda balanmaldr.


kullanlr.
TA
lalamalarda aacn her tarafnn iyice ilalanmasna dikkat edilmelidir.
91
CLT V
TORBALI KONL
Icerya purchasi Mask.
(Hemiptera: Margarodidae)
EM
1. TANIMI VE YAAYII
Ergin dii, 56 mm uzunluunda 3-4 mm geniliinde olup, ovalimsi, kirli beyaz
renkte torba tar (ekil 48c). Bu torbann altndaki vcut kirli krmz; bacak,
anten ve kllar ise siyahtr (ekil 48b). Yumurtalarn torba gibi grlen beyaz
elyaf paketi iine brakr. Daha beyaz olan bu ksm, torba grnmnde olduu
iin torbal konil denmitir. Bu torbann st, uzunlamasna derin, oluk gibi 1416
izgiden olumutur. Torbann iinde, elyaflar arasnda kme halindeki yumurtalar
ak krmz renktedir. Larvalarn antenleri ile gvdeden kan kllar ve bacaklar
siyah, vcutlar ise kirli krmzdr. Bu zararl hermafrodittir.
Bir diinin yumurta torbasnda 3001000 adet yumurta bulunabilir. Larvalar

hareketli olup genellikle yaprak sap ve damar boyunca sralanr, dal ve gvdede
kmelenir. Nimf ve erginleri hareketsiz olup, kendilerini bir yere tespit ederek
beslenirler. Aalarn kuytu yerlerinde klar. lkbahar, yaz ve sonbahar ortalarnda
olmak zere 3 dl verir.
TA
ekil 48. Torbal konil larvalar (a), eitli

dnemlerinin bulunduu kolonisi (b)
ve ergini (c).

Bitkinin z suyunu emerek gelimesini durdurduu gibi, ok fazla tatlms madde
salglayarak fumajine neden olur. Beslendii dallar kurutur, yapraklarn sararp
dklmesine neden olur.
lkemizin tm sahil eridi ve geit blgelerine yaylmtr.
92
CLT V
3. KONUKULARI
Bata turungil olmak zere, dier birok subtropik meyve, ss bitkisi ve baz
yabanc otlar konukulardr.
EM
Rodolia cardinalis (Muls.) (Col.: Coccinellidae) en etkin ve nemli predatrdr

(ekil 49).
ekil 49. Torbal konil kolonisinde beslenen Rodolia cardinalis erginleri(a) ve larvalar(b).
5. MCADELES
Zararl zellikle gvde ve kaln dallarda grldnde, bez paras veya fra ile
syrlmaldr.

Zararl ile bulak bahelerde R. cardinalisin ergin ve dier dnemleri varsa byle
bahelerde herhangi bir ileme gerek yoktur. nk predatr bcek zararly ksa
srede kontrol altna alabilir.
TA
Eer zararl zerinde, faydal bcein herhangi bir dnemine rastlanmyorsa, dier
bahelerden bu faydal bcein erginleri toplanr veya R. cardinalisin dier dnemlerinin bulunduu dallar kesilip baheye getirilerek zararlnn olduu aalara
yerletirilir.
Biyolojik mcadele baarl olduu iin kimyasal mcadele tavsiye edilmemektedir.
93
CLT V
TURUNGL BEYAZSNE
Dialeurodes citri (Ashm.)
(Hemiptera: Aleyrodidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Erginler st beyaz renkli, 1.01.5 mm boylu kk kelebekleri andrr. Diilerde

kanatlar erkeklere oranla daha geni ve uzun, erkeklerde abdomen diilere oranla
daha sivri ve incedir. Yumurtalar saydam, soluk sar renklidir. Larvalar kabuklu
bitleri andrr ekilde yass ve yapran alt yznde sabitlemi bir konumda olup
saydam, soluk yeil-sarms renktedir (ekil 50).
ekil 50. Turungil beyazsinei ergini (a), larvas (b) ve yaprak altnda beslenen
larvalar (c).
Genellikle k byk oranda pupa, dk oranda da nc larva dneminde

geirir. lkbaharda nisan aynn ilk yarsnda erginler ktktan 1-2 gn sonra
yumurtalarn yapran alt yzne tek tek brakrlar. ok ksa bir sap ile yaprak alt
yzne yaptrlan yumurtalar 824 gn iinde alr.
TA
Yumurtadan kan larvalar birka saat dolatktan sonra yapran alt yznde
sabitleir. larva dneminden sonra pupa olur. Larva dnemi 2330 gn, pupa
dnemi 13-34 gn srer. Erginler ortalama 10 gn yaar, bir dii mr boyunca
150200 adet yumurta brakr. Ylda 23 dl verir.
Bitki zsuyunu emerek zararl olurlar. Yaprak alt yzlerinde emgi yerlerinde klorofil paralanmas sonucu sarms lekeler oluur. Byle yapraklar sertleerek zamanla
dklr, bu gibi aalarda gelime yavalar ve verimde azalma grlr.
Bu dorudan zararn yan sra, beslenme srasnda larvalarn ve pupalarn
salglad tatl maddeler nedeni ile de dolayl zarar oluur. Tatl maddenin
stomalar rtmesi sonucu fizyolojik olaylar engellenebildii gibi, yine bu tatl
94
CLT V
madde zerinde saprofit mantarlarn gelimesi ile oluan fumajin nedeni ile de
aalarn gelimesinde durgunluk meydana gelir (ekil 51). Zarar sonucu
aalarda yeni srgn vermede gecikmeler, erken yaprak dkm ile dallarda
kurumalar olmakta, meyvelerin tat ve kalitesi ile pazar deerleri dmektedir
EM
lkemiz turungil alanlarnda yaygndr.
ekil 51. Turungil beyazsinei erginlerinin kaplad turungil yapra

(a) ve neden olduu fumajin (b).
3. KONUKULARI
Genellikle turungilleri tercih etmekle birlikte, trabzonhurmas, tespih aac, kokar

aa gibi 100n zerinde konukusu olan polifag bir zararldr.
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Aphelinidae)
Predatrleri:
Clitostethus arcuatus Rossi
Exochomus quadripustulatus (L.)
Hyperaspis campestris (Herbst.)
Hippodomia variegata (Goeze)
Semidalis aleyrodiformis (Steph.)
Conwentzia hageni Banks
C. psociformis (Curtis)
Deraeocoris pallens Reut.
Campyloma diversicornis Reut.
(Col.: Coccinellidae) (ekil 52)

(Neur.: Coniopterygidae)
(Hem.: Miridae)
(Hem.: Miridae)
TA
Parazitoitleri:
Encarsia lahorensis (How.)
E. armata (Sil.)
95
CLT V
Heterotoma dalmatinum (Wgn.) (Hem.: Miridae)

Cardiastethus nazarenus Reut.
Orius minutus L.
Entomopatojenleri:
Aschersonia aleyrodis Web.
Aegerita webberi H.S.Fawc.
EM
Doal dmanlarndan en nemlileri E. lahorensis, S. parcesetosum, C. arcuatus,

A. aleyrodisdir.
ekil 52. Serangium parcesetosumun ergini (a), 1. dnem larvas (b) ve

olgun larvas (c).
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Yeni tesis bahelerde temiz fidan kullanlmal, sk dikimden kanlmal,
Turungil bahelerinin evresine zorunlu olmadka rzgr kran olarak

yksek boylu it bitkileri dikilmemeli,
Ara tarm yaplmamal, yksek boylu meyve aalar arasnda turungil
bahesi tesis edilmemeli,
Hava sirklsyonunu salamak iin, rn verimini olumsuz ynde etkilemeyecek ekilde budama yaplmaldr.
TA
Tm bakm ilerine zen gstererek aalar gl bulundurulmaldr.

Bahede bulunan dier zararllarn mcadelesinde, ilalama gerektii durumlarda

seici bitki koruma rnleri kullanlarak doal dmanlarn korunmas esas
alnmaldr.
Zararlnn sorun olduu durumlarda Encarsia lahorensis ve S. parcesetosumun
bahelere yerletirme almalarna arlk verilmelidir (ekil 52). Her iki yararl
tr yurt dndan getirtilmi olup, lkemizde k geirebilmektedir. Bunlarn
doada korunmas ve desteklenmesi iin gerekli nlemler alnmaldr.
96
CLT V
S. parcesetosum bahedeki aalarn %10luk ok youn bulak ksmna 1550

ergin/aa olacak ekilde salnmaldr. Salmlar nceki yllarda yerletii bahelerden toplanan bireylerle yaplabilir. E.lahorensis dk zararl younluklarnda
etkilidir. Bu nedenle zararl poplsyonunun yksek olduu durumlarda S.
parcesetosum salmna ncelik verilmelidir.
5.3.1. lalama zaman
EM
Kltrel ve biyolojik mcadele uyguland halde yaplan saymlarda yaprak

bana en az 3 adet canl D. citri bireyi (yumurta, nimf ve pupa) bulunuyorsa kimyasal mcadele yaplr. Doada ilk kez nc dnem nimfler grldnde birinci ilalama yaplr. Doal dengenin korunmas iin yazlk yalara ncelik verilir.
Bu uygulama haziran aynn ilk yarsna denk gelmektedir. Gerekirse ikinci
ilalama, ikinci dle kar austos ay ikinci yarsndan itibaren yaplr. lalama
tekniine uygun ekilde yapld takdirde tek uygulama yeterlidir.
Bahede Beyazsinein yannda kabuklu bit konil gibi zararllar da problem
oluturuyorsa, btn zararllar gz nnde bulundurularak mcadelenin entegrasyonu yaplr.
Ayrca baz zararllar (kabuklubitler, koniller vb.) iin kn yaplan yazlk ya
uygulamas bu zararlnn da poplsyonunu drmede etkilidir.


kullanlr.
TA
lalamada zellikle yeni srm gen yapraklar olmak zere yapraklarn alt
yzlerinin iyice slanmasna zen gsterilmelidir. Yazlk yalarla yaplan ilalamadan nce aalar sulanm olmal, yazn scaklk glgede 32Cyi geince, kn
5Cnin altna inince ilalamaya son verilmelidir. Dier zararllara kar kkrt
veya karmnda kkrt bulunan preparatlarn kullanlmas durumunda kkrt-ya
uygulamas arasnda mutlaka 1 aylk sre braklmaldr.
Yaz ilalamasndan 20 gn, k ilalamasndan 40 gn sonra yaplan saymlarda
yaprak bana ortalama 3 adetten az canl birey bulunursa, kimyasal mcadele
baarl kabul edilir.
97
CLT V
TURUNGL KIRMIZIRMCE
Panonychus citri (Mc. Greg.)
(Acarina: Tetranychidae)
EM
1. TANIMI VE YAAYII
Ergin diiler 0.320.37 mm boyunda, oval ve ounlukla kadifemsi krmz renktedir. Fakat ak krmzdan mora kadar deien renklerde olanlar da vardr.
Vcutlarnn zerinde kabarcklardan kan uzun kllar bulunur (ekil 53a).
Erkekleri diilere oranla daha kk ve vcutlar arkaya doru daralr (ekil 53b).
Ergin ve nimfler 4 ift, larvalar 3 ift bacakldr. Yumurtalar 0.12 mm apnda,
ak krmz renkte ve soan eklinde olup ucunda sap ksm vardr ve sap sonunda
adr andran iplikiklerle yapraa balanr (ekil 53c).
ekil 53. Turungil krmzrmcei (a: Ergin dii; b: Erkek; c: Yumurta).
TA
K ergin veya yumurta dneminde geirirler. Bir dii 2050 adet yumurtay
yaprak, meyve ve srgnlere brakr. Scak havalarda yumurtadan ortalama bir
hafta iinde kan larvalar yaprak ve srgnlerde gezinir ve beslenirler. Yumurtadan kan larvalar kez gmlek deitirdikten sonra ergin olurlar. Yumurtadan
ergin oluncaya kadar geen sre scakla bal olarak 25 haftadr. Krmz
rmcekler daima yal yapraklardan gen ve taze yapraklara doru g eder. Ylda
1015 dl verir.
Krmz rmcekler turungil yapraklarn ve meyvelerini sokup emerek beslenirler
(ekil 54a). Emgi yerlerinde soluk lekeler meydana gelir (ekil 54b). Zararn
devam etmesi sonucu bu soluk lekeler artar, birbirleri ile birleir, yapraklar gmi
bir renk alr. Byle yapraklar kurur, dklr ve srgnlerin lmne neden olur.
Zararl youn olarak bulunduu aalarn zayf dmesine ve buna bal olarak
meyve kalitesi ve verimin azalmasna neden olur. Tm turungil alanlarnda
yaygndr.
98
CLT V
3. KONUKULARI
Tm turungil eitleri ile baz ss bitkileri konukulardr.
Zararlanm
EM
Salam
ekil 54. Yaprakta beslenen diiler (a); meyve ve yapraktaki zarar ekli (b).
Turungil krmz rmceinin nemli predatrleri vardr. Trkiyenin deiik

yrelerindeki turungil bahelerinde Phytoseiidae (Acarina) familyasna bal 9 tr
predatr saptanmtr.
TA
Anthoseius recki (Wains)

Amblyseius finlandicus (Ouds)
A. largoensis (Muma)
A. potentillae (Garman)
A. rubini S.A.
A. stipulatus Athias-Henriot
Euseius scutalis (Athias-Henriot)
Phytoseius finitimus Ribaga
Typhlodromus athiasae P.-S.
Bu familya dndaki dier nemli predatrleri unlardr:

Scymnus quadriguttatus M.
S. levaillanti Muls.
S. rubromaculatus Goeze.
Clitostethus arcuatus Ros.
Stethorus gilvifrons Muls.
S. punctillum Weise
Conwentzia hageni Banks.
Semidalis aleyrodiformis (Stephens) (Neur.: Coniopterygidae)
99
CLT V
Orius minutus L.
Cardiastethus nazarenus Reuter
Scolothrips longicornis Pries.
(Thys.: Thripidae)
Bu doal dmanlardan zellikle Phytoseiidler, Stethorus spp. ve S. longicornis

Krmz rmceklerin en nemli doal dmanlardr. Bu doal dmanlarla
birlikte dierleri Krmz rmcek populasyonunu bask altnda tutabilmekte ve bu
nedenle kimyasal mcadeleye genellikle gerek duyulmamaktadr.
5. MCADELES
EM
5.1. Kltrel nlemler

Baheler mmkn olduu kadar yabanc otlardan temiz tutulmaldr,
Aalarn bakml olmasna zen gsterilmelidir,
yi bir sulama program ile aalarn su stresine girmesi nlenerek zararlnn

poplasyon art engellenmelidir.
Tozlar doal dmanlarn faaliyetlerini byk lde engelledii iin
baheler arasndaki yollardan baheye gelebilecek tozlar engellenmelidir.
5.2.1. lalama zaman

lkbaharda turungil bahelerinde ubat sonu-mart banda, byte ile yapraklarn
alt ve st yzeyindeki hareketli bireyler saylr. On yaprakta 4-9 canl birey var ise
yazlk yalar ile, eer stndeyse akarisitlerden biriyle mcadele yaplmaldr.
lalamaya zararlnn taze srgnlere gemeden nce yani ieklenmeden nceki
devrede balanmaldr. Bu devre geirilmi ise meyve baladktan bir hafta sonra
da ilalama yaplabilir.
TA
5.2.2. Kullanlan ilalar ve dozlar

bitki koruma rnleri ve dozlar kullanlr. Kkrt veya bileiminde kkrt bulunan
preparatlarn kullanlmas durumunda turungil aalarna en az bir ay gemeden
yazlk yalar atlmamaldr.
kullanlr.
Aalarn ii ve d, yapraklarn alt ve st yzeyleri iyice ilalanmaldr. Gnn en
scak ve yapraklardaki i dolaysyla sabahn erken saatlerinde ilalama yaplmamaldr.
100
CLT V
Uygulamann yapld bahelerde ilalamadan 15 gn sonra kontrol edilen
yapraklarda canl bireyler on yaprakta drt adedin altnda ise kimyasal mcadele
baarl kabul edilir.
TURUNGL PAMUKLU BEYAZSNE
EM
Aleurothrixus floccosus (Maskell)

(Hemiptera: Aleyrodidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Erginleri pupadan yeni ktklarnda ak sar renklidirler. Daha sonra

abdomenlerinin ventralinde bulunan mum plakalarndan salgladklar beyaz
mumsu madde tm vcutlarn kaplar ve bu nedenle de beyaz bir grnm alrlar.
Ergin diilerin boyu ortalama 1.16 mm, erkeklerin boyu ise ortalama 1.0 mm
kadardr. Erginlerin dinlenme halinde kanatlar vcut zerinde at gibi durur,
ancak kanatlar birleik deildir (ekil 55a).
Yumurtalar ilk brakldklarnda ak sar renkte ve yaprak zerinde dik dururlar.

Ergin yumurtalarn dairevi ekilde brakr (ekil 55a,b). Embriyo olgunlatka
yumurtalar yaprak zerine yatar ve rengi ak kahverengine dnr. Yumurtalarn
u ksmlar hafif ie doru bkk olup, muz eklindedir (ekil 55b).
Birinci larva dnemi ak yeilimsi, ikinci ve nc larva dnemi ile pupa dnemi
kahverengimsidir. Larvalarn vcutlarnn kenar ve zeri uzun, yapkanms
parlak ve pamuksu maddelerle kapldr (ekil 55c,d; 54).
TA
Pupa, oval yapda dorsal ksm kahverengi, yanlar ise ak kahverengidir. Vcut
kenarnda da doru uzam, kirpik eklinde uzantlar vardr. Pupa kabuu
zerinde pamuumsu madde birikintileri bulunur.
lkbaharda erginler ktktan sonra yumurtalarn aacn gen yapraklarna, bazen
de yal yapraklarna, yapran alt ksmna daire veya yarm daire eklinde
brakmaktadr (ekil 55a,b). Erginler yumurta brakmak iin alt dallarn ve aacn
i ksmlarn tercih etmektedir. Erginler dier beyazsineklerin aksine yapran
altnda kmeler halinde deil, tek tek bulunurlar. Bir yaprakta zararlnn tm
dnemlerini bir arada grmek mmkndr. Sonbaharda zararlnn youn olduu
bahelerde zellikle hasata yakn dnemde tatlms maddeler damlama eklinde
akmaya balar. Ylda 5-7 dl verir.
101
CLT V
EM
TA
ekil 55. Turungil pamuklu beyazsineinin yumurta brakan erginleri (a),

daire eklinde braklan yumurtalar (b), larva kolonisi (c) ve
olgun larva (d).
ekil 56. Turungil pamuklu beyazsinei larvalarnn yapran alt yznde

meydana getirdikleri pamuklu maddeler ve kolonileri.
102
CLT V

Larvalar bitki zsuyunu emerek zararl olurlar. Youn olarak beslendikleri
yapraklar zamansz dklr ve bu gibi aalarda gelime duraklayarak verim
kaybna urar. Bu dorudan zarar yan sra, beslenme srasnda larva ve pupalarn
salglam olduu tatlms madde nedeniyle de ok youn bir fumajine sebep
olurlar. Bu oluan fumajin bitkinin fotosentezini engelleyerek bitki geliimini
olumsuz ynde etkiler. Ayrca fumajin sonucu meydana gelen kirlenme de rnn
Pazar deerini drmektedir.
3. KONUKULARI
EM
Zararl Akdeniz ve Ege Blgelerinde sahil eridindeki turungil bahelerinde

grlr.
lkemizde turungillerde ekonomik nemde zarar yapmaktadr.
4. DOAL DMANLARI
Parazitoiti:
Cales noacki How.
(Hym.: Aphelinidae)
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Predatrleri:
Conwentzia sp.
Clitostethus arcuatus Rossi.
Yeni kurulacak bahe tesislerinde sk dikimden kanlmaldr.

Turungil bahelerinin etrafna rzgr kran olarak yksek boylu it bitkileri
zorunlu olmadka dikilmemelidir.
TA
Hava sirklsyonu salanacak ekilde budama yaplmal, i ksmlardaki

obur dallar alnmaldr.
Zararl ile bulak fidanlarn baka yerlere nakli nlenmeli ve bu durumdaki
fidanlar hemen imha edilmelidir.
Bu zararlya kar yaplan biyolojik mcadele olduka etkilidir. Bu nedenle zararl

ile mcadelede biyolojik mcadeleye nem verilmelidir. Doal dmanlar mevcut
ise ok iyi korunmal, eer bahede bulunmuyorsa, olan yerlerden temin edilerek
bulak bahelere salnmaldr. zellikle, zararl ile biyolojik mcadelede ok etkili
olan C. noacki, bulak bahelere yerletirilmelidir.
103
CLT V

Zararlnn vcudu youn bir ekilde yapkanms ve pamuksu maddelerle kapl
olduu iin kimyasal mcadele etkili olmamaktadr. Bu nedenle kimyasal
mcadelesi yoktur.
TURUNGL PASBCS
EM
Phyllocoptruta oleivora (Ashm.)

(Acarina: Eriophyidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Diiler yumurtalarn turungil meyve ve yapraklarna teker teker veya

gruplar halinde brakrlar. Yumurtalarn alma sresi kn 2430 gn,
yazn ise 24 gndr. Gelime eii
9.2C olup, bir dln gelimesi iin
etkili scaklk toplam ise 105 gnderecedir. Uygun artlarda ylda 30
40 dl verebilir.
Ergin dii ve erkeklerin rengi limon

sars kahverengi arasnda deiir.
Hysterosoma zerindeki halka says
58 dir. Batan arkaya doru incelen
bir i veya havu eklinde 0.1 mm
boyunda, orta ksmnda tutunmaya
yarayan bir uzants bulunur. ok
hareket eden bir akar olup iki ift
baca vardr (ekil 57a,b).
TA
ekil 57. Turungil pasbcs ergini (a) ve

yaprakta beslenen Turungil
pasbcs bireyleri (b).

Nimf ve erginleri taze yaprak, filiz ve meyvelerde emgi yaparak zararl olurlar.
Emgiye uram yapraklar normal rengini kaybederek sararr ve hafif solar. Taze
srgn ve yapraklarda krmzms mor lekeler meydana gelir (ekil 58a).
Meyvelerin zeri pas renkli lekelerle kaplanr (ekil 58b,c,d). Limonlar ise gmi
bir renk alr. Zarar grm meyvelerde byme durur, tad bozulur, deerini
kaybeder. Portakal meyvelerinde lekeler danktr. Mandarinlerde ise, meyvenin
104
CLT V
her taraf esmer, donuk ve ak gri bir renkle kaplanr. Turungil yetitirilen btn
blgelerde bulunur.
3. KONUKULARI
Turungil, zeytin ve birok sebze trleridir.
EM
Predatrleri:
Orius minutus L.
Cardiastethus fascifentris Garb
Stethorus gilvifrons Muls.
S. punctillum Weise
Pharoscymnus berytensis Weise
Conwentzia hageni Banks.
Semidalis aleyrodiformis (Stephens) (Neur.: Coniopterygidae)
Scolothrips sexmaculatus Perg.
(Thys.: Thripidae)
TA
ekil 58. Turungil pasbcsnn yapraktaki zarar (a) ve meyvelerdeki zarar

ekilleri (b,c,d).
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Kltrel ilemler zamannda ve yeterince yaplmaldr.
105
CLT V

5.2.1. lalama zaman
Mays ay bandan itibaren 78 gnde bir bahenin deiik yerlerinde el lupu ile
100 meyvede yaplan kontrollerde bir gr alannda (1 cm2) 12 adet pasbcs
grldnde ilal mcadeleye balanr.
Yine, bahede bir sene nceki aalarda en az %51 orannda zarar grlm ise o
bahede ertesi sene kontrole gerek kalmadan ilalama yaplr.
Bir nceki yl pas bcs tm aalarda olmayp, baz aalarda grlm ise,
yalnz o bulak aalar ilalanmaldr.
EM
Bahe ar bulak ise her taraf ilalanmaldr.
Eer bir bahede k ilalamas yaplyorsa ve o bahenin bir nceki yl pas bcs
ile bulak olduu saptanm ise, k ilalamasnda kullanlan yazlk yalarn iine
pas bcs ilalarndan biri katlmaldr.
lk ilalamadan sonra haftalk olarak yaplan kontrollerde zarar devam ettii srece
ilalama tekrarlanr.
5.2.2. Kullanlacak ilalar ve dozlar


kullanlr.
Aalarn nce i, sonra d ksm ilalanarak her yerinin iyice ilalanmasna zen
gsterilmelidir.
TA
lalamadan sonra haftalk lupla yaplan meyve kontrollerinde ortalama 1 adet pas
bcs/cm2den az olan bahelerde uygulama baarl olmutur.
106
CLT V
TURUNGL SARI KABUKLUBT

Aonidiella citrina (Coq.)
VE
TURUNGL KIRMIZI KABUKLUBT
A. aurantii (Mask.)
(Hemiptera.: Diaspididae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Bu iki tr birbirine olduka benzer. Olgunlam ergin diinin kabuu daire

eklindedir. Kabuk rengi Aonidiella citrinada kirli sar, A. aurantiide krmzdr
(ekil 59a,b). Ayrca A. citrinada kabuk yass, dierinde ise daha bombelidir.
Kabuk ap ortalama 1.8 mmdir. Kabuk altndaki vcut bbrek eklinde ve limon
sars rengindedir. Vcudun boyu ortalama 1.0 mm, eni 1.3 mmdir. Vcudun alt
ksm beyaz renkli, ince zar eklinde ikinci kabuk ile rtldr. Olgunlamam,
yani henz yavru vermeye balamam olan gen ergin diilerde kabuk gri renkli,
vcut ise armut eklindedir. Altta karn zar olumamtr. Bu dnemdeki
Aonidiella trleri bu zellikleriyle Chrysomphalus dictyospermi Morgan (Hem.:
Diaspididae)ye ok benzediinden ou kez onunla kartrlmaktadr.
TA
Erkek prepupa ve pupa kabuu uzun ekilli olup diininkinden olduka kktr
(ekil 59c). Ergin erkekler dier kabuklubitlerde olduu gibi bir ift kanatldr.
Pupa kabuunu terk eden ergin erkek kanatl olmasna karn fazla hareketli
deildir ve dllenme olduktan sonra lr.
erkek
dii
ekil 59. Turungil sar kabuklubiti diisi (a); Turungil krmz kabuklubiti
diisi (b) ve Turungil krmz kabuklubitinin erkei, diisi ve farkl
dnemleri (c).
107
CLT V
A.citrina k %75 orannda ikinci dnem larva halinde geirir. Klk poplsyonun geri kalan ksmn ise ergin dii, birinci dnem larva, prepupa ve pupalar
oluturur. A. aurantii ise k her dnem fakat en ok (%50) ergin dii dneminde
geirmektedir.
Bu kabuklu bitler ovovivipardrlar. Yani yumurta brakmazlar. Yumurtalar diinin
karnnda alr ve dii hareketli larvalar dourur. Gzle grlecek kadar kk ve
sar renkli olan bu larvalar 12 gn diinin kabuu altnda barndktan sonra, dar
kar ve birka saat gezinerek uygun bir yer bulup sabitleirler.
Ergin oluncaya kadar, diiler 2 (birinci ve ikinci dnem larva), erkekler 4 (birinci
ve ikinci dnem larva, prepupa ve pupa) dnem geirirler.
EM
Ege Blgesinde sar kabuklubitin bir diisi ortalama 1.5 ay sre ile dllere ve
yllara gre deierek 3060 adet, krmz kabuklubitin bir diisi 3095 adet,
Akdeniz Blgesinde ise 100150 adet yavru vermektedir. lk hareketli larvalarn
grlmesi Ege Blgesinde A. citrina iin mays sonu, A.aurantii iin mays badr.
Her iki tr Akdeniz Blgesinde mays banda, Karadeniz Blgesinde ise haziran
aynda ilk hareketli larvalar vermektedir.
Her iki zararl Ege Blgesinde ylda 3, Akdeniz Blgesinde 45 dl vermektedir.
Zararl hortumunu beslendii bitki dokusuna sokarak, salglad zehirli maddelerle

hcrenin parankima dokusunu paralar ve hcre suyunu emer. Bu ekilde dokularn
lmn abuklatrr, yapraklarda klorofil oluumunu, stomalar kapad iin de
zmlemeyi engeller.
TA
A.citrina turungil aalarnn en ok yapraklarn, sonra meyvelerini tercih eder

(ekil 60a). Srgn ve dallarda ise yok denecek kadar azdr. A. aurantii ise meyve
ve yapraklar tercih etmekle birlikte srgn ve dallarda A. citrinaya oranla daha
ok rastlanr (ekil 60b,c).
ekil 60. Turungil sar kabuklubitinin (a) ve Turungil krmz kabuklubitinin (b,c)
zarar ekilleri.
108
CLT V
Tozlu yol kenarlarnda ve fabrikalarn kard zehirli gazlarn etkisinde bulunan

bahelerde poplsyonlar artar ve dolaysyla zararlar daha ok olur. Yaprak
dkmne neden olarak aalarn gelimesinde durgunluk yapar, meyvelerin
grnmn bozarak pazar deerini drrler (ekil 56c). Bu kabuklubitlerle
kaplanm meyvelerin sat deeri yerine gre sfra kadar dmektedir. Younluklar aalarn i ve alt ksmlarnda daha oktur. A.citrina yal, A.aurantii gen
aalar daha ok tercih etmektedir.
3. KONUKULARI
EM
Turungil yetitirilen tm blgelerde yaygndrlar. Bat Akdeniz Blgesinde her

iki tr ayn oranda bulunur. Dou Akdeniz Blgesinde ise A aurantii hkimdir.
A.citrina Ege ve Karadeniz Blgesinde hkim trdr.
Bu zararllarn saptanan konukular turungil, zeytin, zakkum, akasya,
keiboynuzu, sedir, Japon elmas, okalipts, incir, kauuk, dut, karaam,
antepfst, ba ve birok ss bitkileridir(taflan, gl, yasemin vb.). Ayrca Dou
Akdeniz Blgesinde dut, nar, melengi, al ve mersin bitkileri nemli
konukular arasnda yer alr. Ancak k konukular yalnz turungiller ve nadiren
de mersin bitkisidir.
(Hym.: Aphelinidae) (ekil 61a)
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Encyrtidae)
Parazitoitleri:
Aphytis melinus DeBach
Aphytis aonidae (Mercet)
Aphytis chrysomphali (Mercet)
Aspidiotiphagus citrinus Craw
Aspidiotiphagus lounsburyi B.P.
Comperiella bifasciata How.
Grasseiteles ciliator Aubert
TA
Predatrleri:
Chilocorus bipustulatus (L.)
Lindorus lophantae (Blaisd)
Cybocephalus fodori minor E-Y.
Scymnus apetzoides M.
Scymnus (Pullus) levaillantii Muls.
Scymnus rubromaculatus Gozeze
Pharascymnus oveides Sic.
Pharascymnus pharoides Mars.
Cheletogenes ornatus C. and F.
(Col.: Coccinellidae) (ekil 61b)

(Acarina: Cheyletidae)
109
CLT V
Hemisarcoptes coccophagus Meyer. (Acarina: Hemisarcoptidae)
EM
Doal dmanlarn poplsyonlar austos ayndan itibaren artmaya balar ve

sonbahar aylarnda en yksek dzeye ular.
ekil 61. Chilocorus bipustulatus (a) ve konukusunu parazitleyen Aphytis

melinus (b).
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Aalar kuvvetli bulundurulmal, tozlu yol kenarlarndaki aalarda bu zararllar

arttndan bu konuda da gerekli nlemler alnmaldr.
Zararl ile youn bulak olan kuru veya kurumaya yz tutmu dallar kesilip
parazitoit kndan sonra dallar yaklmaldr.
TA
Doal dmanlardan gerektii gibi yararlanlmas iin gereksiz yere ilalama

yaplmamal; yazlk yalar dnda ila atlmamaldr. Ege Blgesinde
Aspidiotiphagus citrinus, A.citrinay Dou Akdeniz Blgesinde ise Aphytis
melinus, A. aurantiiyi baz bahelerde %50nin zerinde parazitledii saptanmtr. Sk kontroller yaplarak parazit zerinde durulmal parazitlenmenin
%50nin zerinde olduu bahelerde ilalama yaplmamal, parazitlenmenin dk
olmas durumunda bile mevcut tm doal dmanlarn korunmas ynnden
ilalamalar en ge temmuz ay sonunda bitirilmeli, zellikle parazitoit knn
youn olduu sonbahar aylarna kaplama ilalamalar braklmamaldr.
5.4.1. lalama zaman
lalamaya karar vermek iin yaplan yaprak kontrollerinde, A. citrina iin yaprak
bana den canl ergin ve nimf 20den, A. aurantii iin 0.5den fazlaysa, her iki
zararl iin yaplan meyve kontrollerinde (meyveler fndk byklnde) ise % 15
110
CLT V
meyve bulakl (bir kabuklu bit bulunsa bile meyve bulak kabul edilir)
saptanrsa ilalama iin yeterli younluk olduu kabul edilir.
lalama zamann belirlemek iin kullanlan feromon tuzaklar 100 aaca bir adet
gelecek ekilde yerden 1.52 m ykseklie ve aacn i tarafna mart sonu-nisan
banda aslmaldr. Tuzaklarda yakalanan ergin erkek says minimuma geldiinde
ilk beyaz ya uygulamas yaplmaldr. Daha sonra tuzak kullanm ve saymlarna
devam edilerek tuzaklarda yakalanan ergin erkek says tekrar minimuma
geldiinde ikinci ilalamaya karar verilmelidir.
EM
Kn, yazlk yalarla yaplan ilalamann poplsyonu drmede daha etkili olduu saptanmtr. Herhangi bir nedenle klk ilalama yaplmamsa veya yapld
halde poplsyon dmemise, yazlk ilalamalar uygulanr ve mcadeleye
kontroll olarak devam edilir.


kullanlr.
lalamaya aacn i tarafndan balanmal, aacn dal ve yapraklar tam kaplama

salayacak ekilde ilalanmaldr. lalamalardan nce bahe mutlaka sulanm
olmal ve ilalama gnn serin saatlerinde yaplmaldr. Scaklk glgede 32Cyi
geince ilalama durdurulmaldr. Ayn bahede kkrt veya kkrtl preparatlar
kullanlmas gerekiyorsa yazlk beyaz yalarla 1 ay ara braklarak uygulanmaldr.
TA
Sonbaharda baheye kegenler dorultusunda girilip 34 aa ara ile aalarn

orta yksekliinde 4 ynden birer ve merkezden bir adet olmak zere her aatan
toplam 5 yaprak alnr ve 100 meyve kontrol edilir.
Yapraklarn her iki yzndeki canl kabuklubitler saylarak yaprak bana den
kabuklubit adedi saptanr.
A. citrina iin yaprak bana den canl ergin ve nimf 20den, A. aurantii iin 0.5
adetten az ise ve meyve kontrollerinde her iki zararl iin meyve bulakl
%15den az ise ilalama baarldr.
111
CLT V
TURUNGL TOMURCUKAKARI
Aceria sheldoni (Ewing)
(Acarina: Eriophyidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Erginin vcudu silindirik geriye doru daralan havu eklinde ve uzun olup
hysterosoma 6570 halkadan oluur. ki ift bacaa sahiptir. Rengi sarms veya
hafif pembemsidir (ekil 62). Diinin boyu 0.170.18 mm, erkein boyu ise 0.12
0.13 mm kadardr. Yumurtalar beyazmtrak olup tomurcuk iine veya meyvenin
altna braklr.
ekil 62. Turungil tomurcukakarnn ergini (a) ve konukusunda beslenen bireyler (b).
Limon tomurcuu kapslleri arasnda k geiren zararl, mart sonu nisan ay

balarndan itibaren yeni srgnlere ve oluan taze gzlere gemeye ve oralarda
oalmaya balar. Burada oalan yeni bireyler zarar verdikleri gzleri terk edip,
yeni srgn gzlerine geer ve tm gelime dnemi sresince geie devam
ederler.
Bir dii ortalama 50 yumurta brakr. Gelimelerini yazn 10, sonbaharda 15, kn
da 2030 gnde tamamlar. Lup ile dahi grlemeyecek kadar kktr.
TA
iek, yaprak ve filizlerin eklini bozar, sokup emdii yerler esmerleir, yaprak ve
filizler rozetleir. iekler normalden ksa, kaln ve atall olur; byle ieklerin
ou meyve balamaz, balayanlarda da tipik ekil bozukluklar grlr (ekil 63).
Zararlnn youn olduu aalarda ertesi sene gzleri ok zarar grecei iin
meyve veriminde 45 kat azalma, aalarn gelimesinde de duraklama olur.
Yurdumuzda zellikle limon yetitirilen her yrede yaygndr.
3. KONUKULARI
Esas konukusu limon olup, bazen portakal, altntop ve greyfurtlarda da zararl

olmaktadr.
112
CLT V
EM
ekil 63. Turungil tomurcukakarnn

iekte (a,b), yaprakta (c) ve
meyvedeki (d,e) zarar ekilleri.
e
Etkin bir doal dman saptanamamtr.
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
TA
Mevsimsel bakm ileri aksatlmadan yaplmal, fidanlklar temiz olmal, yeni a

gzleri zararlnn bulak olmad aalardan alnmaldr.
5.2. Karantina nlemleri
Fidan satlar sertifikal olmal, fidanlklar temiz deilse sata izin verilmemelidir.
5.3.1. lalama zaman
Zararl ile bulak olduu bilinen bahelerde, iklim koullarna gre ilkbaharda
srgnler 810 cm olduu zaman, eski gzlerden yeni gzlere geiin en fazla
113
CLT V
olduu mart sonu nisan balar ilalama yaplr. Birinci ilalamadan 2025 gn
sonra ilalama tekrarlanr.
ilalar ve dozlar kullanlr. Ayn bahede kkrt veya kkrtl preparatlar
kullanlmas gerekiyorsa yazlk beyaz yalarla 1 ay ara braklarak uygulanmaldr.
EM

kullanlr.
Aacn nce i sonra d ksm, kuru yer kalmayacak ekilde ilalanmaldr.
TURUNGL UNLUBT
Planococcus citri Risso.
(Hemiptera: Pseudococcidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Ergin diiler, uzunca oval biimde ve beyaz unlu gibi grnr. Ortalama uzunluu
3.7 mm, eni ise 1.8 mmdir. Ergin diilerin vcudunun etrafnda epeevre ince
ipliimsi 36 uzant vardr. Abdomenin sonunda bulunan bir ift uzant dier
uzantlarnn bir buuk kat uzunluktadr. Vcudun her taraf beyaz ince mumlu
iplikiklerden olumu bir rt ile kapldr (ekil 64a).
TA
Bazen tek bana, ounlukla gruplar halinde grlr (ekil 64).
ekil 64. Turungil unlubiti (a: Tek bana; b: Grup halinde).
114
CLT V
Erkekler sarms ve krmzms esmer renktedir. Vcut 1 mm uzunluktadr.

Kanatlar saydam ve vcuttan uzundur. Abdomenin ucunda uzun beyaz bir ift
flament denilen kl vardr.
Yumurtalar saman sars renkte, uzunca oval ekilde ve yaklak 0.4 mm apnda
100150 adetlik kmeler halinde, zerleri mumsu ipliklerle rtldr.
K ounlukla yumurta ve yumurtal ergin olarak gvde atlaklar arasnda,
yumurtasz ergin ve larva olarak da srgn ular arasnda beslenerek geirir. Yeni
meyvelerin teekkl ile anak yapraklar arasna yerleir. Burada meyveye gelen
bireyler zsuyu emerek beslenir.
EM
Bir ergin dii 100-150er adetlik kmeler halinde 300400 adet yumurta brakr.
Braklan yumurtalarn zerini salgladklar mumsu ince iplikiklerle rterler.
Ylda 45 dl verir. Orantl nemi yksek, glgeli ve scak yerler gelimesine
uygundur.
Meyvelerin sapla birletii anak yapraklarn altnda, meyvelerin birbirleri ile
temas ettii yerlerde ve gbekli portakallarn gbek ksmnda oalmaya balarlar.
Yaz sonuna doru bu belirtilen yerlerden gvde ve dallara dalrlar.
Dii bireyler nimf dnemi geirerek ergin olur. Erkek bireyler ise iki nimf,
prepupa ve pupa dnemlerinden sonra kanatl hale gelir. Eeyli ve eeysiz olarak
reyebilirler.
Mays ay balarndan itibaren turungillerde meyvelerin sapla birletii anak

yapraklar ve meyvelerin birbiriyle temas ettii yerlerde, gbekli portakallarn
gbek ksmnda emgi yaparak meyve kalitesini drr ve sap dipleri zayflayan
meyvelerin dklmesine neden olurlar. Ayrca salglad tatlms madde ile de
yaprak ve meyvelerde fumajine neden olur.
TA
Bu zararlnn bulunduu yerlere Harnup ve Portakal gveleri yumurta brakrlar.

Zararlnn kard tatl maddeler, bu gvelerin larvalarnn besin kayna olur.
Daha sonraki dnemlerde Harnup gvesi ve Portakal gvesinin zarar vermesine
neden olur.
Akdeniz ve Ege Blgesinde yaygndr.
3. KONUKULARI
Polifag bir zararldr. Birinci derecede turungiller olmak zere zeytin, dut, ba,
nar, muz, zakkum, yerfst, balkaba, kavun, karpuz ve pek ok ss bitkisi
konukulardr.
lkemizde kitle retimi yaplan ve bahelere salnan, blge artlarnda k
geiremeyen Cryptolaemus montrouzieri Muls. (Col.: Coccinellidae) (ekil 65a,b)
115
CLT V
ve Leptomastix dactylopii How (Hym.: Encyrtidae) (ekil 65c) en nemli doal

dmanlardr. Bunlar dnda lkemizde bulunan yararl bcekler aada
verilmitir.
Parazitoitleri:
Achrysophagus sp.
Anagyrus pseudococci Gir.
Leptomastidae abnormis Gir.
Dicrodiplosus pseudococci Felt.
(Hym.: Encyrtidae)
(Hym.: Encyrtidae)
(Hym.: Encyrtidae)
(Hym.: Encyrtidae)
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
EM
Predatrleri:
Hyperaspis polita Weise.
Scymnus quarimaculatus Herbest. (Col.: Coccinellidae)
Scymnus includes Kirsch.
Scymnus sturalis Thonbrg.
Exochomus var. floralis Motsch. (Col.: Coccinellidae)
Scymnus apetzi Muls.
Sympherebius sanctus Tjed.
(Neur.: Hemerobiidae)
Orius minutus L.
Cardiastethus fascifentris Garb. (Hem.: Anthocoridae)
Bahede yabanc ot temizliine dikkat edilmelidir.
TA
Budama, aa talar birbirine temas etmeyecek, gnelenme ve hava akm

salayacak ekilde yaplmaldr.
ekil 65. C. montrouzieri (a: Ergin ve b: Larva) ve L. dactylopii ergini (c).
116
CLT V

Bu zararlnn biyolojik mcadelesinde C.montrouzieri (ekil 65a,b) ve L.dactylopii
(ekil 65c) baarl bir ekilde kullanlmaktadr. Bunun iin, bahe nisan ay
ortasndan itibaren 15 gn ara ile kontrol edilir. Yeni meyvelerin olumasndan

meyvelerin anak yapraklarnn kapanmasna kadar olan devrede, aacn gvde dal
ve srgn ular; bu devreden haziran aynn son yarsna kadar, meyve anak
yapra aras; temmuz ayndan itibaren ise bitiik meyveler ve yapraa temas eden
meyveler kontrol edilir.
EM
Mays ay sonuna kadar %5 aa ve haziran ay sonuna kadar %8 aa veya meyve

bulakl saptanrsa, aa bana 23 adet C.montrouzieri ile 10 adet L.dactylopii
salnmas gerekir. Austos aynda gerek aa ve gerekse meyve bulakl %15
olursa, aa bana 45 adet predatr ile 10 adet parazitoit verilir. Bu devrede
meyve bulakl daha yksek oranda tespit edilir ve koloni teekkl grlrse 5
10 adet veya daha ok sayda predatr ile bu miktarn 2 kat parazitoit salnr.
Eyll aynda %20 aa ve meyve bulakl bulunan baheye, iklim durumuna
gre kasm sonuna kadar aa bana 10 adet predatr ve 20 adet parazitoit
salmna devam edilir. Daha nce hi parazitoit ve predatr salnmam ve youn
Unlubit grlen bahelerde, yazlk beyazyalarla bir uygulama yaplarak Unlubit
poplsyonu drlr ve uygulamadan bir hafta sonra yukarda belirtilen deerler
dikkate alnarak, parazitoit ve predatr salm yaplr.
Karnca faaliyeti olan bahelerde, yararl bcek salmlarndan nce, aalarn kk
boazlar daire eklinde karnca ldrc toz bir ilala ilalanmaldr. Ayrca
aalarn toprakla temas eden dal ular budanarak karnca faaliyeti nlenmelidir.

5.3.1. lalama zaman
Turungil bahelerindeki doal dmanlarn korunmas ve desteklenmesi amacyla

zorunlu olmadka hibir kimyasal mcadele yaplmamaldr.
TA
Meyveler fndk iriliinde iken, %10 ve daha fazla zararl bulakl saptanan
bahelerde biyolojik mcadele uygulamasndan nce, poplsyonu drmek ve
dkm ksmen nlemek iin yazlk beyaz yalar kullanlr.

kullanlr.
Aacn nce i sonra d ksm, kuru yer kalmayacak ekilde ilalanmaldr.
117
CLT V
Gerek yazlk beyazya uygulamasndan sonra, gerekse parazitoit ve predatr
salmndan sonra yaplan saymlarla, zararl poplsyonunun belirtilen eiklerin
altna dp dmediinin deerlendirilmesi yaplr.
TURUNGL VRGL KABUKLUBT
EM
Lepidosaphes beckii [= Cornuaspis beckii (Newm.)]

(Hemiptera: Diaspididae)
1. TANIMI VE YAAYII
Ergin dii kabuu uzunca 2.53.5 mm, hafif virgl eklinde kvrk olup, ne doru
gittike daralr. Rengi kahverengi bazen soluk morumsudur (ekil 66a). Erkek
pupa kabuunun iki yan birbirine paralel ve dz olup 1.5 mm boyunda, ak kahve
renklidir. Ergin diinin vcudu beyazdr. Erkekler 1 ift kanatldr.
K yumurta halinde geirir. Yumurtalarn almas 2 hafta srer. Bir dii mr

boyunca 4080 yumurta brakr. Ylda 34 dl verir.
TA
ekil 66. Turungil virgl kabuklubitinin ergin diileri (a) ve dii kabuu altndaki
yumurtalar (ventral) (b).

Bu kabuklubit, daha ok sk dikilmi nemli ve yal bahelerde grlr. Yaprak
altlarnda, zellikle yaprak orta damar etrafnda fazlaca bulunur. Meyve, yaprak ve
srgnde zarar yapar. Ar bulamalarda yapraklar sararr ve dklr. Aalarn
zayf kalmasna, meyve verim ve kalitesinin dmesine yol aar.
118
CLT V
3. KONUKULARI
Bata turungil olmak zere antepfst, zeytin ve baz ss bitkileri konukulardr.
Parazitoitleri:
Aphytis proclia (Walk.)
(Hym.: Aphelinidae)
A. lepidosaphes Comp.
(Hym.: Aphelinidae)
Aspidiotiphagus citrinus Craw. (Hym.: Aphelinidae)
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
EM
Predatrleri:
Scymnus spp.
Lindorus lophantae (Blaisd)
Zararlnn mcadelesinde kltrel nlemler byk nem tar. Baheler tozlu

yerlerde deilse; bakml, havadar ve iyi gne gryorsa kabuklubitin fazla zarar
olmaz. Bu nedenle bu gibi hususlara dikkat edilmeli ve gerekli nlemler
alnmaldr.

5.3.1. lalama zaman
Zararlnn ekonomik zarar eiinin altnda tutulmasn salayan en nemli

parazitoiti A. lepidosaphesdir. Parazitoit ve predatrlerin korunmas asndan
zellikle sonbaharda doal dengeyi bozacak ilalamalar yaplmamaldr.
TA
lk aktif larvalarn grlmesinden bir hafta sonra ve orta younlukta (515 canl
kabuklubit/yaprak) veya youn (15den fazla kabuklubit/yaprak) bulak bahelerde ilalama yaplmaldr. Dier zararllara kar (Aonidiella spp., Coccus spp.,
Ceroplastes spp.) yazlk beyaz yalar kullanlm ise, bu zararlya kar ayrca ila
atmaya gerek kalmaz. Buna ramen ila atmak gerekirse, ilalamalar zellikle
zararlnn bulunduu tozlu aalara nokta ilalama eklinde yaplmaldr.

kullanlr.
119
CLT V

Aalarn her tarafnn, zellikle i ksmlarnn ve yaprak altlarnn iyice
ilalanmasna zen gsterilmelidir. lalamadan nce baheler mutlaka sulanm
olmal ve ilalama gnn serin saatlerinde yaplmaldr.
EM
lalamadan 20 gn sonra yaplan saymlarda; yaprak bana ortalama 5 adet canl

kabuklubit saptanan bahelerde uygulamada baar salanmtr.
TURUNGL YAPRAK GALERGVES

Phyllocnistis citrella Stainton
(Lepidoptera: Gracillaridae)
1. TANIMI VE YAAYII
TA
Erginler, beyazms-gmi renkli olup vcut uzunluu yaklak 34 mm kadardr.

nce ve uzun antenlere sahiptir. Kanatlarn n ksmnda boyuna koyu renkli
izgi bulunur. Bunlardan uzun olan ve kenarda bulunanlar bir kavis oluturarak
kanadn orta ksmnda birleirler. Kanat ucunda siyah renkli belirgin bir benek
bulunur (ekil 67a).
ekil 67. Turungil yaprak galerigvesi ergini (a), galeri iinde beslenen
larvas (b), larvas (c) ve pupas (d).
120
CLT V
Yumurtalar yeilimsi beyaz renkli, olduka saydam ve gzle grlemeyecek kadar

kktr. Larva, yeilimsi sar renkte olup, yaprak veya srgnde at galeriler
ierisinde bulunur (ekil 67b,c).
Pupa kzlms veya sarms kahverenginde ve yaklak 45 mm uzunluunda olup,
yapra kvrmak suretiyle oluturduu yuva ierisinde bulunur (ekil 67d).
EM
Zararl k deiik dnemlerde ok dk poplsyonlarda geirmektedir.

Erginlerin pupadan k, iftleme ve yumurta koymaya balamas 1-2 gn iinde
meydana gelir ve bir ergin 2-6 gn sreyle yumurta brakabilir. Erginler sabahlar
aktiftir ve gndzleri bitki tac ierisinde gizlenmi halde bulunur. Yumurtalarn
akam alacakaranlkta ve geceleri brakr. Yumurtalarn gen srgnlerin
ularndaki ok taze yapraklara, alt yzn tercih etmekle beraber yapran her iki
yzne tek tek brakr. Larva yaprak iine girerek galeri aar. Ylda 915 dl verir.
Larvalar yaprak ve srgn sapnda galeri aar. Bir yaprakta 23 galeri bulunur.
Bazen bu say 89a kabilir. Galerili ksmlar kvrlr, kahverengileir ve ila
yanklna benzeyen grntler ortaya kar ve bitki gelimesi nemli lde
yavalar (ekil 68). Asl zararn yaz ve sonbahar srgnlerinde yapar.
Yeni tesis edilmi bahelerde ve fidanlklardaki zarar nemli olup, 5 yandan
byk aalarda ekonomik nem arz etmez.
TA
Tm turungil alanlarnda bulunmaktadr.
ekil 68. Turungil yaprak galerigvesi larvalarnn yapraktaki zarar ekilleri.
3. KONUKULARI
Turungillerin btn tr ve eitlerinde zararldr.
121
CLT V
Predatrleri:
Chyrsoperla carnea (Steph.)
Scymnus spp.
EM

Parazitoitleri:
Cirrospilus sp. nr. lyncus Walker
(Hym.: Eulophidae)
C. variegatus (Masi)
(Hym.: Eulophidae)
C.vittatus Walker.
(Hym.: Eulophidae)
Pnigalio mediterraneus Fer.-Del.
(Hym.: Eulophidae)
Pnigalio sp.
(Hym.: Eulophidae)
Ratzeburgiola incompleta (Boucek)
(Hym.: Eulophidae)
Neochrysocharis formosa (Westwood) (Hym.: Eulophidae)
Neochrysocharis sp.
(Hym.: Eulophidae)
Chrysonotomyia sp.
(Hym.: Eulophidae)
Chrysocharis sp.
(Hym.: Eulophidae)
Baryscapus sp.
(Hym.: Eulophidae)
Diglyphus isaea (Walker)
(Hym.: Eulophidae)
Semielacher petiolatus (Girault)
(Hym.: Eulophidae)
Pteromalus sp.
5.1. Kltrel nlemler
5. MCADELES
Gereinden fazla azotlu gbrelemeden kanlmaldr.
5.2. Biyolojik mcadele
neri d bitki koruma rnleri kullanlmayarak yararl trlerin varlk ve

etkinlikleri artrlmaldr.
TA

Kimyasal mcadele sadece fidanlklarda ve be yandan kk aalarda tavsiye
edilmektedir.
5.3.1. lalama zaman
lkbaharda srgn faaliyetlerinin balad dnemden itibaren kontrol edilen taze

srgnlerde %1520 bulama olduunda birinci ve ikinci dnem larvalarn ounlukta bulunduu zamanda ilalama yaplmaldr. lalama sonras oluan taze
yapraklarda larva grldnde, taze srgn younluu da fazla ise ikinci ila
uygulamas yaplmaldr. Daha sonralar duruma gre ilalamalar tekrarlanabilir.
122
CLT V


Yeil aksam ilalamalarnda yksek basnl motorlu plverizatrlerden biri
kullanlmaldr.
EM
Bu zararlya kar yeil aksam ve gvde ilalamalar tavsiye edilmekte olup,

ilalarn etiketlerinde nerildii ekilde uygulamalar yaplr.
lalama ncesi ve ilalama sonras zararl ile bulak srgnlerdeki canl larva
saylar karlatrlarak % etki bulunur.
TURUNGLERDE TRPSLER
Thysanoptera: Thripidae
iek tripsi [Frankliniella occidentalis (Pergande)]
Brtlen tripsi (Thrips major Uzel)
Ttn tripsi [T. tabaci (Lindeman)]
T. meridionalis (Priesner), Pezothrips kellyanus (Bagnall)
Thysanoptera: Phlaeothripidae:
Haplothrips reuteri (Karny), H.distinguendus Uzel
TA
1. TANIMI VE YAAYII
lkemizde turungil alanlarnda hkim tr Frankliniella occidentalis (Pergande)
olmakla birlikte, Thrips major Uzel, T.meridionalis (Priesner), T.tabaci Lind.,
Pezothrips kellyanus (Bagnall), Haplothrips reuteri (Karny), H.distinguendus
Uzelin de bulunduu belirlenmitir.
Tripsler ince ve uzun yapda ve hareketlidirler. Tripsler, trpleyici-emici az yapsna sahiptir. Larva ve erginler ekil olarak birbirine benzer. Larvalar kanatszdr. Erginler ise kanatl olup, kanatlarnda saakl tyler bulunur. Dinlenme
halindeyken kanatlar, vcudun zerinde uzunlamasna katl halde durur.
iektripsi (Frankliniella occidentalis): Erginleri silindir biiminde ince, uzun ve
123
CLT V
ok kk bir yapya sahiptir. Yaklak 0.91.4 mm boyunda ve iki ift saakl kanatlar vardr. Ergin diinin rengi krmzms sardan koyu kahverengiye kadar deiir. Diiler scakla bal olarak 1571 gn yaarlar. Erkek bireylerin mr ise
diilerin yars kadardr. Zaral 2 larva ve bir pupa dnemi geirdikten sonra ergin
olur.
Brtlen tripsi (Thrips major): Erginleri silindir biiminde ince, uzun, ok
kk bir yapya sahiptirler. Erginlerin iki ift saakl kanatlar vardr. Polifag bir
zararl olup genellikle bisekseldirler. Zararl, 2 larva ve bir pupa dnemi
geirdikten sonra ergin olur. Scakla bal olmakla birlikte yumurta dnemi 710
gn, larva dnemleri 1821 gn pupa dnemi 4 gn srer.
EM
Pezothrips kellyanus: Erginleri siyah renkte, 23 mm uzunlukta silindir biiminde

bir yapya sahiptir. Erginlerin iki ift saakl kanatlar vardr. Larvalar limon sars
renkte ve kanatszdr. Zaral 2 larva ve prepupa ve pupa dnemi geirdikten sonra
ergin olur.
Tripsler k ergin halde toprakta ve eitli bitkiler zerinde geirir. iek tomurcuklarnn olumaya balamasyla birlikte dier konukulardan turungile geerler
ve iek dneminde (nisanhaziran) younluklar artar. Tripsler, en fazla uu
faaliyetini gnn serin saatlerinde yaparlar.
Tripsler, turungillerin iek organlarna braklan yumurtalardan kan larvalarn

beslenmesiyle zarar olutururlar.
Bunlar iek polenleri ve iek ta yapranda bitki zsuyunu emerek iek

dkm ile verim dklne, meyvenin dzensiz olgunlamasna, meyve zerinde gmi lekelere ve ekil bozukluuna neden olarak rnn pazar deerini
drmektedir.
Bununla birlikte tripsler, emgi yerlerinden stiletleri yardmyla bitkiye virs
hastalklarn bulatrarak dolayl yoldan da tayc (vektr) olarak zararl
olmaktadr.
TA
Trkiyede bugne kadar yaplan almalarda tripslerin turungil bahelerinde

ekonomik nemde rn kaybna neden olmad belirlenmitir.
Tripsler Trkiyede tm turungil alanlarnda grlmekte olup younluklar nisanhaziran aylarnda en yksek dzeye ular. Rzgrn da yardmyla uzun mesafelere
tanrlar.
3. KONUKULARI
Bu trips trleri polifag olup, turungiller, sebzeler, endstri ve ss bitkileri, meyveler ile yabanc otlar ve zellikle iekli bitkiler konukulardr.
lkemizde, Orius spp (Hem.: Anthocoridae) ve Scolothrips longicornis (Priesner)
(Thys.: Thripidae), Chrysoperla carnea (Steph.)(Neur.: Chrysopidae) tripslerin
124
CLT V
nemli birer avcsdr.

5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Turungillerde tripsler ile mcadelede kltrel tedbirlere nem verilmelidir. Bunun
iin; zararlnn youn olarak kt alanlarda, yabanc ot temizliine dikkat edilmelidir. Tripslerin konukular arasnda zellikle iekli yabanc otlarn ok nemli
olduu ve bunlardan kltr bitkilerine geerek zarar yaptklar belirlenmitir.
EM
Trkiyede bugne kadar yaplan almalarda tripsler turungil bahelerinde rn

kaybna neden olmadndan dolay kimyasal mcadele tavsiye edilmemektedir.
TURUNGLLERDE YAPRAKBTLER
Turungil siyah yaprakbiti (Toxoptera aurantii B. de F.)

eftali yaprakbiti [Myzus (Nectarosiphon) persicae (Sulz.)]
Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii Glover)
Brlce yaprakbiti (Aphis craccivora Koch.)
Turungil yeil yaprakbiti [Aphis spiraecola Patch
(=Aphis citricola V. der Goot)]
TA
1. TANIMI VE YAAYII
Turungillerin taze srgn ve yapraklarnda; siyah yeil, gri renklerde 1.52.5 mm
byklkte, vcutlar dolgunca eliptik, i gibi, nadiren uzunca veya yarm kre
eklindedir. Vcut zeri hafif plak veya hafif tozlu gibi, ya da beyaz bir mum
salgs ile az veya ok rtldr. Ba, kktr. Az paralar sokucu emici tipte
olup, 4 ineye sahiptir. Antenler sert, uzun ve kl gibidir. 36 paral olabilirler.
Kanatl, kanatsz formlarda abdomenin her iki yannda deiik boylarda tatlms
sv karan iki adet boru (kornikl) eklinde yap bulunur. Kornikl ad verilen bu
yap koloniyi dardan gelebilecek tehlikelere kar uyaran bir salg salglar.
K, yumurta dneminde konuku bitkilerin dal ve gvdelerinin stnde geirirler.
Eer iklim koullar lmansa yl boyu dii dourarak remesine devam edebilir.
lkbahar balarnda alan yumurtalardan dlIemsiz oalarak hzla koloni
125
CLT V
olutururlar. 25Cde haftada bir dl verebilirler. 40Cye kan scaklklarda

lmler oalr.
Yaprakbitlerinde dllemli ve dllemsiz remenin birbirini takip etmesi karakteristik bir olaydr. Yksek scaklk ve klanma sresinin uzun olduu koullarda
partenogenetik reme meydana gelir. Dk scaklk ve birka saat gibi ksa sreli
k koullar erkek bireylerin ortaya kmasna neden olur. iftleen diiler
dllenmi yumurta brakr ve k yumurta dneminde geirir.
EM
lkbaharda yumurtadan kan fundatriksler (dllerin anas) primer konukularnda

partenogenetik vivipar olarak oalrlar. Daha sonra kanatl bireyler meydana gelir
ve sekonder konukularna geerek burada beslenirler. Sonbaharda dllemli
remeye gemek zere erkek ve dii bireyler meydana gelir.
Turungil siyah yaprakbiti (Toxoptera aurantii Boyer de Fonscolombe) (ekil
69a,b):
Vcut kahverengiden siyaha kadar deimektedir. Renk ve vcut uzunluu kanatl
ve kanatsz formlarda deimekle beraber, boy genellikle 1.12.0 mmdir. Karnn
her iki yannda 2 adet kornikl (tatl madde karan borucuk) bulunmak-tadr.
Kornikl ve kauda (karnn son blm) belirgin siyahtr. Antenler kl gibi ince ve
uzundur.
eftali yaprakbiti [Myzus persicae (Sulzer)] (ekil 69c,d):
TA
Kanatsz vivipar diilerde vcut rengi beyazms sarms yeilden grimsi yeil,
soluk sar yeil ya da pembemsi ve kzlms yeile kadar deimektedir. Kanatl
vivipar diide abdomen olduka parlak, ba ve gs siyahms renktedir.
ekil 69. Turungil siyah yaprakbiti (a,b) ve eftali yaprakbiti (c,d).
Primer konuku olarak setii Prunus persicae ve dier Prunus trleri ile ok
sayda sekonder konuku zerinde holosiklik yaam gstermekte, lman
blgelerde ve sera koullarnda parthenogenetik vivipar oalmaya yl boyu devam
etmektedir. Citrus sp. nemli bir konukusudur. 100den fazla virsn vektrdr.
126
CLT V
Turungil yeil yaprakbiti [Aphis spiraecola Patch (=Aphis citricola Van der
Goot)] (ekil 70a,b):
Vcut parlak yeilimsi sar, ya da sarms yeilden elma yeiline kadar deiik
renklerde, kornikl ve kauda siyah renklidir. Prunus domestica, Citrus aurantium,
Citrus limonum, Citrus grveis kounkular arasndadr. Citrus tristeza virs,
Sharka, Patates Y virs ve Hyar mozaik virsnn etkili vektrdr.
Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii Glover) (ekil 70c,d):
Kanatsz bireyi ak yeil dumanl, koyu yeil renkli olup, koyu kornikl ve soluk
ya da tozlu grnmnde kaudaya sahiptir. Kanatl bireyde soluk sarms yeil
veya koyu yeildir.
EM
Primer konukusu Frangula alnustur. Daha sonra Citrus sinensis, Hibiscus

esculentus, Euphorbia sp. gibi geni bir konuku eitliliine sahiptir. 50den fazla
virsn vektrdr.
TA
Brlce yaprakbiti (Aphis craccivora Koch.) (ekil 70e):

Parlak siyah renkli bir yaprakbitidir. Gen bireyler hafife mumsu salgl
grlmektedir. Kanatsz bireylerin srtnda belirgin koyu renkli bir desen vardr.
Kanatl bireylerde ise bu koyu leke kesik bantlar halinde grlr. Scak blgelerde
kozmopolit bir trdr ve ok geni bir konuku eitliliine sahiptir. 30 kadar
virsn etkili vektrdr.
ekil 70. Turungil yeil yaprakbiti (a,b),

Pamuk yaprakbiti (c,d) ve Brlce
yaprakbiti (e).

Yaprakbitlerinin bitki zsuyu ile beslenmeleri sonucu ortaya koyduu dorudan
zarar, rnde kalite ve kantite zerinde ekonomik kayplar oluturmaktadr. Bunun
yannda zellikle bitki virs hastalklarn, kltr bitkilerine nakledilmesi ile de
127
CLT V
dolayl olarak bir zarar oluturulmakta ve bu olduka nemli ekonomik kayplara

neden olmaktadr.
Turungillerin btn varyetelerinde her zaman bulunurlar, genellikle turungil
fidanlar ile mandarinlerin gen srgn ve yapraklarn tercih ederler. Emgi
yaparak beslenmeleri sonucu yapraklar kvrlr, klr ve dolaysyla gelimesi
durur. Ayrca kardklar tatl madde ile yaprak ve taze srgnlerin zeri kaplanr.
Bu tatl madde zerinde gelien is (fumajin) tabakas da solunumu engeller. Yal
aalarda fazla younluk oluamayacandan zarar daha az veya nemsizdir.
3. KONUKULARI
EM
Zararl genellikle ilkbaharn yal aylarnda daha ok oald iin bu dnemde

aalarda taze srgn oluumu da ayn zamana rastladndan, bymekte olan
gen srgnlerde zarar daha ok olur. Turungil yetitirilen her yerde vardr.
lkbaharn balangcnda genellikle turungil, daha sonra dier kltr bitkileri ve
yabani floradr.
Turungillerde en ok doal dmanlar bulunan zararllardan biridir. lkbahar

balangcnda kan ve hzla oalan yaprakbitlerinin arkasndan gelen faydallar
yaz balarna kadar zararly bask altna alrlar. Yaprakbitlerinin doal dmanlar
aada verilmitir.
(Hym.: Aphidiidae)
(Hym.: Aphidiidae)
(Hym: Aphidiidae)
(Hym.: Aphidiidae)
(Hym.: Aphidiidae)
(Hym.: Aphidiidae)
(Hym.: Braconidae)
(Hym.: Braconidae)
(Hym.: Eulophidae)
(Hym.: Encyrtidae)
Predatrleri:
Adalia bipunctata (L.)
Adalia decempunctata (L.)
Adalia faciatopunctata revelierei (Muls.)
Adonia variegata (Goeze)
TA
Parazitoitleri:
Aphidius matricariae (Haliday)
Aphidius colemani Viereck
Lysiphlebus confusus Tremb. and Eady
Lysiphlebus fabarum (Marshall)
Praon volucre (Holiday)
Trioxys acalephae (Marshall)
Trioxys angelicae Hal.
Lysiphlebius spp.
Tetrastichus ceroplastophilus Dom.
Aphidancyrtus aphidivorus Mayr.
Phachyneuron aphidis Buche
128
(Hem.: Lygaeidae)
(Hem.: Lygaeidae)
(Hem.: Lygaeidae)
(Hem.: Lygaeidae)
(Hem.: Miridae)
(Hem.: Nabidae)
(Dip.: Cecidomyiidae)
(Dip.: Syrphidae)
(Dip.: Syrphidae)
(Dip.: Syrphidae)
(Dip.: Syrphidae)
(Dip.: Syrphidae)
(Dip.: Syrphidae)
(Dip.: Syrphidae)
(Dip.: Syrphidae)
TA
EM
C. conglobata L.
C. undecimpunctata L.
Exochomus spp.
Hyperaspis quadrimaculata Redtk.
Nephus includens Kirsch
Pharoscymnus pharoides Marscul
Rhyzobius lophantae (Bleisd)
Propylea quaturodecimpuntata L.
Scymnus araraticus Lab.-Khnz.
Scymnus flagellisiphonathus (Frsh)
Scymnus levaillanti Mulsant
Scymnus pallipediformis Gnther
Scymnus quadrivulneratus Muls.
Scymnus rubromaculatus (Goeze)
Scymnus syriacus Mars.
Scymnus subvillosus (Goeze)
Stethorus punctillum Weise
Stethorus gilvifrons (Mulsant)
Piocoris erytrocephalus (p.S.)
P. luridis Fieb.
Campyloneura virgula (H.S.)
Heterotoma dalmatinum Wgn.
Deraeocoris pallens (Reut.)
Nabis pseudoferus Rmb.
Orius minutus (L.)
Aphidoletes aphidimyza (Rondani)
Episyrphus balteatus (De Geer)
Melanostoma mellimum (L.)
Meliscaeva auricollis Meig.
Metasyrphus corollae (Fabricius)
Paragus aegiptius (Macquart)
Paragus tibialis (Fall.)
Paragus quadrifasiatus (Merg.)
Scaeva selenitica (Meigen)
CLT V
129
CLT V
Scaeva pyrastri L.
Sphaerophoria rueppelli (Wied.)
Allotrumbium sp.
(Dip.: Syrphidae)
(Dip.: Syrphidae)
(Acarina: Tromibdiidae)
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Gereinden fazla azotlu gbre verilmesinden kanlmaldr.
EM
5.2.1. lalama zaman

Meyveli turungil aalar genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarnda bazen de yaz
aylarnda olmak zere ylda 3 dnemde taze srgn verirler. Bu srgnlere arz
olan yaprakbitlerinin en nemli zarar, ilkbaharda yapt zarardr. Bu nedenle
yaprak bitlerine kar mart ve nisan aylarnda bir aata ortalama 15den yukar
srgn bulaksa ilalama yaplmaldr. Doal dmanlarn korunmas ve
desteklenmesi amacyla ilalamalarda spesifik afisitler tercih edilmelidir.
Fidanlarda ise devaml srgn bulunacandan, zararl poplsyonu art gsterdiinde ilalama yaplmaldr.
Yaz aylarnda hava scaklna bal olarak zararl poplsyonu kendiliinden azalmaktadr. Ayrca doal dmanlarn youn ve etkin olduu bahelerde yaprakbiti
poplsyonu bask altnda tutulabilmektedir. Byle durumlarda ilalamaya gerek
duyulmamaktadr.

TA

kullanlr.
zellikle taze srgnlerin iyice slanmas salanmaldr.

Uygulamadan nce belirli aalarda bulak srgn saylr. Uygulamadan bir hafta
sonra da ayn srgnler kontrol edilir. zerinde canl yaprakbiti bulunan srgn
saysna gre etki oran deerlendirilir.
130
CLT V
TURUNGLLERDE YAPRAKPRELER
Empoasca decipiens Paoli, Asymmetrasca decedens (Paoli)
(Hemiptera: Cicadellidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Erginleri genellikle 34 mm boyunda, narin yapl, yeil renkli kk bceklerdir.

Vcutlar silindir eklinde olup, n ksm genitir. Arkaya doru incelir. Kl
eklinde olan antenler, gzlerin arkasndan kar. Bata ok defa 2 nokta gz
bulunur. Arka tibialarda genellikle ift sral olarak dikenler dizilmitir. Bu durum
familyann balca karakteristiidir. n kanatlar kaln ve ok defa parlak renklidir
(ekil 71). Erginleri aktif olup kolaylkla srar ve uarlar. Ergin ve nimflerin yan
olarak yrmeleri ok karakteristiktir.
ekil 71. Yaprak piresi ergini (a,b) ve nimfi (c,d).
TA
K ergin halde ve yere dklm yapraklarn alt, aa veya asma kabuklar altlar
veya yarklar arasnda geiren bcekler, baharda erkenden karak takriben nisan
ay balarndan itibaren nce yabani bitkilere, daha sonra da asma, turungil ve
dier bitkilere geer.
Diiler iftletikten sonra, yapraklarn alt yzlerine ve yaprak damarlarna olmak
zere yumurtalarn ovipozitrleri ile gmerler. Bunlar yaklak 10 gn ierisinde
alarak nimfler kar. Nimf sresi ilk dlde 5 hafta kadar srer ve be dnem
geiren nimfler ergin olur. Daha sonraki yaz mevsimlerinde yumurtalarn alma
sresi ve nimf sreleri ksalr.
Poplsyon younluu haziran ayndan itibaren artmaya balar ve mevsim sonuna
doru en yksek dzeye ular. Erginler sonbahar balarnda klamadan nce
131
CLT V
turungillerde meyve rengi yeilden sarya dnerken zararl olurlar. Ylda 34 dl

verir.
Yaprak pireleri, turungiller ierisinde
zellikle portakal ve mandarin eitlerinde nemli derecede zarara neden
olur, ancak bunlar turungiller zerinde
dl vermezler.
ekil 72. Yaprak piresinin meyve

kabuundaki zarar.
EM
Sokucu-emici az par-alar ile bitki

zsuyu ile beslenirler. Bu nedenle yapraklarda klorofil azalr veya tamamen
tahrip olur ve yapraklarn alt yzeyi
kk, beyaz veya sarms renkte emgi
lekeleri ile kaplanr.
Meyvelerdeki emgi sonucu ise meyve

kabuundaki hcrelerden ya salnmasna neden olurlar. Bunun sonucu olarak
kabukta lekeler ortaya kar, meyveler gerek rengini alrken emgi yerleri ak
yeil veya sar renkte kalr (ekil 72).
3. KONUKULARI
Emgi lekeleri youn olan meyvelerin sat deeri der. Pamuk ve msr tarlalarna
yakn turungil bahelerinde daha fazla zararldr. Yurdumuzda daha ok Ege ve
Akdeniz Blgelerinde zararl olmaktadr.
Polifag bceklerdir. Pamuk, fasulye, bakla, brlce, susam, msr, yonca, domates,
patlcan, patates, eker pancar, turungiller, asma olmak zere birok kltr bitkisi
ve yabani bitkiler konukulardr.
TA
Predatrleri:
Nabis pseudoferus L.
(Hem.: Nabidae)
Chrysoperla carnea (Stephens) (Neur.: Chrysopidae)
rmcekler
(Areneae)
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler

Aalarn kuvvetli olmas nemlidir. Budama, gbreleme, sulama, toprak
ilemesi gibi bakm ilerinin zamannda ve uygun bir ekilde yaplmas
gerekir.
132
CLT V
zellikle turungil bahelerinde yabanc ot kontrolne ve temizliine nem

verilmelidir.
Yaprak pirelerinin zararl olduu dier kltr bitkilerinde, bu zararlya kar
mcadele yaplmas zerinde durulmaldr.
Pamuk, msr ve sebze ekim alanlar yaknnda turungil baheleri kurulmamaldr.
EM
5.2. Fiziksel Mcadele

Sonbaharda Yaprakpirelerine kar savamda, bu zararlya kar uzaklatrc
etkiye sahip kire uygulamas yaplr. 100 lt suya 4 kg saf snmemi kire dozunda
hazrlanan zelti aalarn d yeil aksamn kaplayacak ekilde motorlu yksek
basnl plverizatr ile pskrtlr. Bu uygulamann bir kere yaplmas yeterlidir.
5.2.1. Uygulama zaman
Meyveler renk dnm balamadan nce, takriben austos sonu eyll banda, her
aacn 4 ynnden, toplam 10ar meyve olmak zere, her 2530 dekarlk bahede,
deiik yerlerde 25 aatan 250 meyve zerindeki emgi lekeleri saylr.
Ortalama 1 cm apndaki lekeler tek leke kabul edilir. ok kk lekelerin 23
tanesi 1 leke, birleik byk lekeler var ise her cm2si bir leke kabul edilir. Bahe
byk ise 25-30 dekarlk parseller halinde yukarda anlatld ekilde saymlar
tekrarlanr.
Bir nceki yl hasat zaman meyvelerdeki lekelenmeler, srvey yaplan nitelerdeki

ot ve aa zerindeki yaprak piresi poplsyonu da gz nne alnarak, srvey
yaplan bahede her bir nitede bir leke grlr, grlmez (toplam 250 meyve
zerinde 1 emgi lekesi) mcadele yapmaya karar verilir.
Bu zaman, meyvelerindeki renk dnm olmadan nceki zaman olup, genellikle
erkenci ve orta erkenci eitlerde (satsuma, fremont, minnola vb. mandarin eitleri
ile vaington ve baz yerli portakallar) eyll ba, dier ge olgunlaan eitlerde
(valensiya ve baz yerli portakallar ile kara mandarin) ise eyll sonu ekim badr.
Limon ve greyfurtlarn meyvelerinde lekelenme sz konusu olmadndan
mcadele gereksizdir.
TA

Kimyasal mcadele nerilmemektedir.
Hasat zaman meyveler henz aa zerinde iken 5.2.1.de anlatld gibi
rnekleme yaplr. Her meyve zerinde leke adetleri ve aada verilen 04
skalasna giren meyve adetleri kaydedilir.
133
CLT V
Skala
Deeri
0
Zararlanma iddeti
Lekesiz meyve temiz
13 lekeli meyve az bulak
47 lekeli meyve orta bulak
810 lekeli meyve ar bulak
11den fazla meyve ok ar bulak.
EM
Saym yaplan lekeli ve lekesiz meyve adetleri skaladaki bulaklk derecesi ile
arplr. Elde edilen bu deerler toplanarak saym yaplan 250 meyve adedine
blnr. Bu suretle bir meyveye isabet eden lekelenme says bulunur. Bu son
deer skalann az bulaklk snrn amamaldr.
YILDIZ KONL
Ceroplastes floridensis Comst.

1. TANIMI VE YAAYII
TA
Ergin 23 mm apnda, oval, kubbemsi, hafif kirli beyaz renkte ve bir balmumuna
benzer tabaka altnda bulunan bir zararldr. Larva dneminde belirgin olan blme
ve beyaz kntlar vardr. Ergin olduktan sonra kntlar ksalr, blmeler karr.
Birinci dnem larvalarn kntlar uzun olduundan, yldz gibi gzkr. Yanlarda
ikier ift, arkada 4, ortada 3 ve bir hrg gibi ortada kalmak zere 16 mumsu
knts vardr. Ergin dnemine geite, orta blge byr, yan blgeler yana doru
klr (ekil 73a).
ekil 73. Yldz konilleri (a,b) ve meydana getirdii fumajin (b).
134
CLT V
C. floridensisin dier yldz konillerinden ayrt edici zellii; nc dnemde

nde 1, yanlarda 3er ve ortada 1 olmak zere 8 blmden olumasdr.
C. ruscide larva ve ergin dneminde yanlarda 3er, n ve arkada birer olmak zere
derin oluklarla ayrlm 9 blmeden olumasdr. C.sinensisde ise ergin dneminde
yanlarda 2 er; n, arka ve ortada birer olmak zere toplam 7 blmeden
olumutur.
Ergin diinin altnda bulunan yumurtalar ilk konduklarnda ak sar veya krem
renginde, olduka saydam grnl olup, yzeyleri przsz ve ok parlaktr.
Olgunluk zamanna doru ilerledike bu renk sar olur. inde larvann krmz
gz grnr. Yumurtalar uzunca ovaldir.
EM
Yldz konili dllemsiz olarak oalr. Akdeniz Blgesinde haziran ortastemmuz balar ve eyll sonu-ekim sonunda olmak zere senede iki dl verir.
Yumurtadan kan larvalar birka saat dolaktan sonra yaprak, filiz ve dalcklarda
uygun bulduu yerde yerleir. Hortumunu bitki dokusuna sokup, emmeye balar.
zerinde mumsu kntlar oluturur.
Yldz konilinin larva dnemi vardr. Erkei yoktur. Yumurtal dnem hari
bazen yer deitirebilir. Genellikle ilkbaharda, klayan bireylerin taze srgn ve
yapraklara getii grlr. Ortalama olarak yaz aylarndaki birinci dl 34 ay,
sonbahardaki ikinci dl 89 ay sre devam eder. Ergin dii ortalama 795 (417
1243) adet yumurta brakr.
Bitki zsuyunu emerek aalarn zayf kalmasna ve verimin azalmasna hatta

meyvenin kalitesinin dk olmasna neden olur. Ayrca, kardklar tatl madde
ile fumajin oluumuna neden olarak solunum ve zmlemeye etki eder ve
meyvelerin deeri der (ekil 73b).
Ege ve Akdeniz Blgelerinde yaygndr.
3. KONUKULARI
TA
Ege Blgesinde saptanan konukular bata turungil, harnup, ayva, Japon ayvas,
yenidnya, erik, trabzon hurmas, taflan, kk yaprakl kauuk, defne, muz,
mersin, zakkum, sakz ve palmiye gibi bitkilerdir.
Parazitoitleri:
Scutellista cyanea Motsch.
Coccophagus scutellaris Daim.
Coccophagus lycimnia Walk.
Tetrastichus sp.
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Eulophidae)
135
CLT V
Predatr:
Scymnus spp.
Bu parazitoit ve predatrler %2530 arasnda etkili olabilmektedir.

5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Aa talar arasnda 11.5 mlik ara braklmaldr.
EM

5.2.1. lalama zaman
Yaprak bana ortalama birden fazla zararl varsa ilalama yaplr. K aylarnda
yaplacak olan bir yazlk ya uygulamas ayn zamanda dier konilleri, krmz
rmcekleri ve pas bcsn de kontrol altna alr. Yaz aylarnda ise; haziran
ortalarndan itibaren dal ve yapraklardaki erginlerin altndaki yumurtalarn boalp
boalmadna baklr. Deiik yerlerdeki kontrollerde %100 boalmsa derhal
birinci ilalama yaplr.
Eer mays ay ortalarndan haziran bana kadar olan zamanda krmz kabuklubit
iin bir ilalama yaplmsa, haziran sonuna kadar yldz konili iin bir ilalama
daha yaplr. Eer haziran ay balarna kadar olan zamanda kabuklubitler iin bir
ilalama yaplmamsa haziran sonuna kadar Yldz konili iin yaplan birinci
ilalamadan sonra ikinci bir ilalama yaplabilir.
kinci dl zaman olan eyll ortalarndan itibaren kontrol yaplr, her yapraa
ortalama bir canl ergin dyor ve %100nde yumurta alp yaprak damarlarnda
kk beyaz yldzcklar dizilmise, mart ayna kadar olan 6-7 aylk dnemde bir
k ilalamas yaplmaldr.
TA

kullanlr.
Aalarn her tarafnn, zellikle i ksmlarnn ve yaprak altlarnn iyice
ilalanmasna zen gsterilmelidir. lalamadan nce baheler mutlaka sulanm
olmal ve ilalama gnn serin saatlerinde yaplmaldr.
lalamadan 25 gn sonra yaplan saymlarda, yaprak bana ortalama l adet canl
zararl varsa uygulama baarl olmutur.
136
CLT V
ZEYTN EK SAPI SOKANLARI

Calocoris trivialis Costa. , C. annulus (Brull)
(Hemiptera: Miridae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Erginler 7-8 mm boyundadr. Genel grn itibari ile uzunca bir vcut yapsna
sahiptir. Renk yeilimsi olup, erkekleri diilere nazaran daha koyu renklidir. Ba
kk bir gen eklindedir. Antenlerde genellikle sarms yeil renk hakim
olmakla beraber, segmentleri arasnda renk farkllklar mevcuttur. Kanatlar effaf,
damarlar olduka belirgindir. Karn ksm ve bacaklar sarms yeil renklidir.
Abdomenin u ksm erkek ve diilerde farkl yapda olup, erkeklerde bu sivri bir
ksmla son bulduu halde, diilerde bir yark eklinde grlr. Diiler erkeklere
nazaran daha uzunca bir vcut yapsna sahiptir.
Yumurtalar ak krem renginde olup, muz
eklindedir. zeri dz ve przszdr.
Yumurtadan ilk kan nimfler yeil renklidir.
lk dnemlerde hareketleri nispeten yavatr.
Zaman getike hare-ketleri artar ve zellikle
son dnemde, yani beinci dnemde kanat
izleri belirgin hale gelir.
ekil 74. ieklerde beslenen

Zeytin iek sap sokan.
K, srgnlerde atklar yarklar iine

braktklar yumurta halinde geirir. Havalarn snmaya balad mart sonu-nisan
balarnda yumurtalar almaya balar.
iek salkmlarnn belirgin bir hal ald bu dnemde bu zararlnn nimflerine tek
tk rastlanr. iek salkmlarnn gelime periyodu iinde zararl knda da
sratli bir art grlr. Nimf ve ergin dnemleri tamamen zeytinde geer. Gerek
nimf ve gerekse erginler, hortumlarn iek tomurcuklarna sokarak beslenirler
(ekil 74).
TA
Gelimelerini genellikle nisan ay sonuna kadar tamamlayarak ergin dneme

geerler. Eey olgunluuna ulaan diiler, iftlemeyi takiben yumurta koyma
borular (=ovipozitr) vastasyla, gen srgnlerin kabuk ksm stnde atklar
yarklar iine yumurta brakrlar. Bir ergin dii 50ye yakn yumurta brakabilir.
Ylda 1 dl verir.
Zeytin iek sap sokanlar dorudan doruya bir iek zararlsdr. iek tomurcuklarnn belirmesi ve kabarmas ile balayan zarar ieklerin meyve balamasna
kadar devam eder.
137
CLT V
Zarar nimf dneminde balar, ancak ergin dneminde oburca beslendii iin zarar
daha da artar. Her iki dnemde de bcek, hortumu vastasyla nce tomurcuun
anak yapran ve daha sonra iek i organlarn emerek beslenir. anak
yaprann emilmesi srasnda dairesel bir leke meydana gelir. Zaman ilerledike
emgi yeri koyular, iek alamaz, renk kahverengiye dnr ve sonuta da
zarar gren tomurcuk kuruyup dklr. Alm ieklerde de reme organlarnn
tahrip edilmesi suretiyle, zarar devam eder. Normal yllarda bir iek salkmndaki
3040 tomurcuktan 48 tanesi bu zararlya hedef olmakta ve meyve balayamamaktadr.
EM
Ayrca ergin dii, yumurta koymak iin gen srgnler zerinde ovipozitoru
vastasyla yaralar oluturmaktadr. Bylece srgnler, sanki dolu vurmu gibi bir
grnm alrlar. Bu gibi srgnlerde gelime yavalar.
Bu zararlya zeytin yetitirilen her yerde nadiren de olsa rastlanr.
3. KONUKULARI
Ana konukusu zeytindir. Tesadfen zeytin altlarnda bulunan otsu bitkilerde ve

civarda bulunan meyve aalarnda da grlebilir.
Anthocoris nemoralis (Fabr.) (Hem.: Anthocoridae)in bu zararlnn predatr

olduu saptanmtr.
5. MCADELES
5.1.1. lalama zaman
TA
Zeytin iek sap sokan mcadelesi, Zeytin gvesinin iek nesli mcadelesi ile
ayn zamana rastladndan, Zeytin gvesi mcadelesinin yapld bahelerde, bu
zararl iin ayrca kimyasal mcadeleye gerek yoktur.
Zeytin gvesi mcadelesinin yaplmad bahelerde ise, zeytinin iek ama
zamannda, Zeytin iek sap sokannn nimf ve erginlerin zararl olmaya balad
nisan sonu mays balarnda, aa bana yaklak 25 adet zararl saptandnda
ilalama yaplmaldr.

kullanlr.
138
CLT V

Kaplama eklinde bir ilalama yaplmaldr.
lalamadan sonra yaplan saymlarda, aa bana ortalama 25 adetten daha az
ergin ve nimfe rastlanrsa ilalama baarl saylr.
EM
ZEYTN FDANTIRTILI
Palpita unionalis (Hbn.)
(Lepidoptera: Pyralidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Ergin kelebein kanat akl 2233 mmdir. Genel grn parlak beyaz renkte
olup, n bacaklar hari bcein tm vcudu beyaz pullarla kapldr. Hafif effaf
grnm olan n kanatlarn yan kenarlar saakldr ve n kanadn st kenar
boyunca kahverengi ince bir bant bulunur. Ayrca bu bandn hemen yannda
birbirinden farkl uzunluklarda, ancak ayn hat boyunca dizilmi 4 adet siyah leke
mevcuttur. n ve arka kanatlarn tam ortasnda birer siyah leke vardr. Arka
kanatlarn ortasnda bulunan lekeler n kanatlara gre nispeten daha kktr.
Bileik gzlerin yanndan toraksa doru kahverengi bir bant uzanr. Antenleri kl
eklinde ve ak kahverengidir (ekil 75a).
TA
Yumurtas, ortalama 0.9 mm boyundadr. Taze zeytin yapraklarnn alt ve st yzeyine genellikle de damar boyunca bazen tek tek, bazen de 10lu, 40l veya maksimum 120li kmeler halinde braklr. lk braklan yumurtalar yeknesak beyaz,
soluk sar renkte ve yasslam elips eklindedir. Almaya yakn yumurtann rengi
koyular ve larvalar yumurtann iinde belirmeye balar (ekil 75b).
Larva, yumurtadan ilk kt zaman sar renkte olup, daha sonra yeile dner. Ba
vcuda gre daha ak renktedir. Larvalarn her segmentin yannda 3 ift kk kl
ve ilk iki segmentinde birer ift siyah leke mevcuttur. Olgun larvann boyu 2025
mmdir (ekil 75c). Olgun hale gelen larvalarn segmentleri bzlr, vcut ksalr
ve larvalar birletirdikleri yapraklar arasnda a rerek pupa olur. Pupa ilk olutuunda ak sarms yeil olup, daha sonra kahverengilemeye balar (ekil 75d).
Zeytin fidantrtl, Bursa ili koullarnda k son dnem larva olarak toprak altnda
geirir. lk erginler mays ay sonu-haziran ay ortalarnda grlr. Ancak bu aylar
iinde grlen erginlerinin says olduka az olup, genellikle yasemin gibi ara
konukusu olan bitkileri tercih ederler.
139
Aziz ZKAN
EM
CLT V
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
ekil 75. Zeytin fidantrtl (a: ergin, b: yumurta, c: larva; d: pupa).
Erginleri Bursa ili zeytin alanlarnda ilk olarak temmuz ay ortasndan itibaren
grlr. Gnn alacakaranlk periyodunda aktif olup, gndzleri ise zeytin
dallarnn srgnleri arasnda gizlenirler. Erginler, sadece rahatsz edildiklerinde
bir aatan dierine uarak yer deitirirler. Laboratuar koullarnda diiler,
mrleri boyunca 150660 yumurta brakr ve yumurta gelimesi 35 gn srer.
Alt dnem geiren larva, gelimesini 1423 gnde tamamlar. Pupa dnemi 610
gn iinde sona erer ve ergin klar balar. Ergin mr 1020 gndr.
Bursa ili zeytinliklerinde austos, eyll ve ekim-kasm aylarnda birbiri iine

girmi 2 dl ve 1 ksmi dl verir. Son dln larvalar scaklk ortalamalarnn
9Cye dt aralk ay sonundan itibaren klamaya ekilir. Literatr bilgilerine
gre, Zeytin fidantrtlnn k ve zarar meydana getirme zamanlar blgeden
blgeye deiiklikler gsterebilir. Nitekim, yabanc lkelerde yaplan almalarda
zararlnn Akdeniz sahillerinde daha fazla dl verdii (3-6 dl) saptanmtr.
TA
Yumurtadan kan Zeytin fidantrtl larvalar, taze bir yaprak arar ve bunun
zerinde beslenmeye balar. Yeni km larvann ilk tercihi, taze zeytin fidanlar
veya srgnleridir.
Bakmsz bahelerde zeytin gvdesinin yanlarnda bulunan kkten veya gvdeden
km taze srgnler (obur srgnler) larvalar tarafndan zellikle tercih edilir.
Gen larvalar taze zeytin yapraklarnda beslenirken dantelimsi bir zarar meydana
getirir (ekil 76e). Zeytin fidantrtl 3. larva dneminden sonra ok oburca beslenmekte ve zeytin yapraklarnn tamamn tketmektedir. zellikle son dnem
larvann zarar ok nemlidir. Larvalar, zeytin fidanlarnn tm taze srgnlerini,
zeytin aalarnn ise ertesi yl meyve verecek yeni srgnleri ile dier srgnlerini
tamamen yemektedir (ekil 76a-d).
140
CLT V
Larva poplsyonunun ok yksek olduu durumlarda ise, 3. larva dneminden

sonra zeytinin ben dme dneminde olgunlamam meyvelerle de beslenirler.
Larvalar, zeytin meyvelerinin kabuunu kemirerek beslenmeye balar ve meyve
etini ekirdee kadar yemek suretiyle zarar yapar (ekil 76f).
Aziz ZKAN
TA
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
EM
Zeytin fidantrtl, lkemizde zeytin yetitirilen tm alanlarda yayl gstermektedir.
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
ekil 76. Zeytin fidantrtlnn srgn ve yapraktaki (a-e) ve meyvedeki

(f) zarar.
141
CLT V
3. KONUKULARI
Zeytin fidan trtlnn birok konukusu vardr. lkemizde Zeytin (Olea europea
L.) dnda dibudak (Fraxinus fruticans L.), yasemin (Jasminum sp.), kurtbar
(Ligustrum sp.) ve akakesme (Phillyrea media L.) zerinde beslendii grlmtr.
lkemizde yaplan almalarda, Zeytin fidantrtlnn az sayda doal dman
saptanmtr.
EM
Predatr:
Chrysoperla carnea (Steph.) (Neur.: Chrysopidae)
Parazitoiti:
Apanteles syleptae Ferrire.(Hym.: Braconidae)
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Bahe kenarlarnda veya evresinde bulunan zararlnn dier konukularnn
yok edilmesi birinci dl larvalarnn beslenmesini engellemesi bakmndan
yararldr.
Toprak altnda klayan larvalarn souk gnlerde toprak yzeyine
karlmas iin k aylarnda yaplacak toprak srm yararldr.
lk dnem larvalarn obur srgnleri sevdii ve bunlar zerinde kolay

geliebildii gz nne alnarak, bunlarn temizlenip yaklmas ve bylece
larva poplsyonunun drlmesi mmkndr.
TA

Bu zararlya kar ruhsatl bitki koruma rn bulunmadndan kimyasal
mcadele nerilmemektedir.
142
CLT V
ZEYTN GVES
Prays oleae Bern.
(Lepidoptera: Yponomeutidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Ergin kelebein boyu 78 mm, kanat akl 1316 mm kadardr. Genel grn
gmi renklidir. st kanatlarn zerinde siyah renkli lekeler ve kenar ularnda da
gmi renkli saaklar bulunur. Antenler 34 mm uzunluunda ve kl gibidir.
Diilerin vcudu erkeklerden daha tombul yapldr (ekil 77a,b).
EM
Yumurta 0.25 mm apnda ve bask kubbe biimde olup, zerinde ar peteini

andran desenler bulunur. Yumurta ilk brakldnda effaf, almaya yakn kirli
beyaz ve sarms renk alr (ekil 77c).
Larvalar, genellikle yeilimsi, kirli beyaz-sarmtrak renkte olup, olgun larvann
boyu 810 mm kadardr. Vcudun iki yannda boydan boya koyu renkli birer bant
bulunur. Larvalar genellikle bol klldr, bazen klsz olanlarna da rastlanabilir
(ekil 77d). Pupa dtan grlebilen seyrek dokulu beyaz bir kokon iinde bulunur.
Zeytin gvesi ylda 3 dl verir ve her dl zeytin aacnn ayr fenolojik

dnemlerinde zararl olur. Dller zarar yapt dneme gre "yaprak dl", "iek
dl" ve "meyve dl" olarak isimlendirilir.
Aziz ZKAN
TA
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
ekil 77. Zeytin gvesi ergini (a,b), yumurtas (c) ve larvas (d)
143
CLT V
Yaprak dl (Phyllophagus): Meyvelerde beslenen larvalardan oluan erginler,

eyll-aralk aylarnda karak, yapraklarn genellikle st yzeylerine yumurta
brakrlar. Yumurtalar scakla bal olarak 816 gnde alr ve kan gen
larvalar, hemen yumurta kabuunun altndan yaprak epidermisine girer. Burada iki
epidermis arasndaki etli ksmda (parankima) biraz beslenerek 23 mm boyunda
bir oyuk aar ve k bu oyuk iinde geirir.
EM
Larvalar, blgelere gre deimekle beraber, ubat sonundan balayarak, kladklar odacktan karak taze srgn ular ve yapraklarla beslenir. Olgunlaan
larvalar ya iki yapra birbirine yaptrarak, ya bir yapra bkerek, ya da u
yapraklarda kokon rerek pupa olurlar. Mart sonu-nisan bandan itibaren de ergin
klar balar.
iek dl (Anthophagus): Yaprak dlnden oluan erginler, yumurtalarn
nisan-mays aylarnda, henz olumu iek tomurcuklarna ve tomurcuk saplarna
brakrlar. 810 gnde alan yumurtalardan kan larvalar, iek tomurcuklarnn
iine girerek beslenirler. Bir larva 1015 gn sren gelimesi boyunca 3040
tomurcua zarar verebilmektedir.
Gelimesini tamamlayan larvalar, salgladklar iplikiklerle tomurcuklar birbirine
bir a eklinde balayarak iinde pupa olurlar. Bunlardan 710 gn iinde
kelebekler kar.
Meyve dl (Carpophagus): Zeytin meyvelerinin iri karabiber bykln

ald, mays sonu ile haziran ay balarnda, iek dlnde meydana gelen
erginler, meyvelerin anak yapraklar zerine yumurta brakr. Bir haftada alan
bu yumurtalardan kan larvalar yumurta kabuu altndan, meyve sap dibinden
meyvenin iine girer ve ekirdee doru yol alr.
Larvalar meyveye girerken sapla meyvenin balantsn bazen bozarlar, bu tr
meyveler buruup, kararr ve dklr. Bunlara "karabiber dkm" denir.
TA
Meyve iine giren larvalar, nceleri ekirdek evinin i yznde, daha sonra ekirdek iinde tohum teekkl etmeye balaynca, tohumla beslenerek gelimelerini
srdrr. Larvalar blge ve iklim koullarna gre 2.53.5 ayda olgunlaarak
gelimelerini tamamlar ve pupa olmak iin meyvelerin iinden ve yine sapa yakn
bir yerden (sap dibinden) dar kar. Bu k esnasnda sap dibinde gzle
grlebilecek byklkte bir delik (yaklak 0.5 mm apnda) aarlar. Bu k
delii, genellikle meyve sapn ayrdndan, bu meyveler birka gn iinde
dklr. Bazen aa zerinde dklmemi ve larva kl meyvelere de rastlamak
mmkndr.
Bylece meyvelerden kan larvalar, aalarn kabuk altlarnda ve eitli yerlerinde
pupa olurlar. Pupa sresi, 10 gn kadardr. Ergin klar eyll-aralk aylarnda
olur. kan erginler yapraklara yumurtlar ve yaprak dln olutururlar. Zeytin
gvesi bu ekilde ylda 3 dl verir.
144
CLT V

Zarar, Zeytin gvesinin larvalar oluturmaktadr. Zeytin gvesi larvalarnn meydana getirdii zarar zeytin aacnn 3 ayr fenolojik dneminde incelemek
mmkndr.
EM
Yaprak dl zarar: Larvalar, yapran iki epidermisi arasnda, atklar galerilerle, yaprak ve srgn ularnda beslenmeleri ile zararl olur (ekil 78).
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
ekil 78. Zeytin gvesinin yapraktaki zarar ekilleri.
iek dl zarar: Larvalar, iek salkmlar arasnda beslenerek salkmlardaki

tomurcuk ve iekleri tahrip ederek meyve tutumunu nlerler (ekil 79a,b).
Aziz ZKAN
TA
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
ekil 79. Zeytin gvesi larvasnn iekte (a,b) ve

meyvedeki (c,d) zarar ekilleri ile
meyvedeki k delii (e)
Meyve dl zarar: Yumurtadan yeni kan larvalar meyvenin iine meyve sap
dibinden girerek meyve ile meyve sapnn birletii ksm tahrip eder ve bu
145
CLT V
meyvelerin dklmelerine neden olur. Haziran aynda meydana gelen bu dkme

"karabiber dkm" ad verilir. Meyve iine giren larvalar, meyve ekirdeinde
2.53.5 ay kadar beslenerek pupa olmak iin yine meyve sap dibinden dar kar
(ekil 79d,e). Bu k srasnda meyve sap ile meyve etinin balantsn tahrip
eder ve meyveler dklr (ekil 79c). Bu meyveler henz yalanmadan
dkldkleri iin deerlendirilmeleri de mmkn deildir.
Zeytin gvesinin meyvelerdeki zarar oran yllara ve blgelere gre deiir. Baz
yllarda bu zarar %30a kadar ulaan rn kaybna neden olabilmektedir.
Zeytin gvesi, lkemizde zeytin yetitirilen her yerde bulunur.
EM
3. KONUKULARI
Zeytin gvesinin esas konukusu zeytin (Oleae europaea L.)dir. Ancak
zeytingillerden Phyllyrea latifolia L. (Akakesme) zerinde de zarar grlmtr.
lkemizde yaplan almalarda, Zeytin gvesinin birok doal dman saptanmtr. Ancak bunlar yeterince etkili bulunmamtr.
(Hym.: Braconidae)
(Hym.: Braconidae)
(Hym.: Braconidae)
(Hym.: Braconidae)
(Hym.: Braconidae)
(Hym.: Chalcididae)
(Hym.: Elasmidae)
(Hym.: Elasmidae)
(Hym.: Eulophidae)
TA
Parazitoitleri:
Bracon variegator Spinole
Chelonus cingulipes Niez.
Chelonus oculator Panz.
Chelonella depressa Thom.
Phanerotomella kerteszii Szepl.
Gelis areator Panz.
Lissonata proxima Fons.
Aganiaspis fuscicollis praysincola Silvestri
Elasmus albipennis Thom.
Elasmus flabelletus Fons.
Oomyzus sempronius Erd.
Predatr:
5. MCADELES
5.1.1. lalama zaman

Zararlnn tercihen sadece meyve dlne kar ilalama yaplmaldr. Kontrol
edilen mercimek byklndeki zeytin meyvelerinin %10unda canl
"yumurta+larva" olmas halinde ilalama yaplmaldr. Mays aynn ikinci
yarsnda yaplan kontrollerle uygun ilalama zaman saptanr. Ancak zararlnn
146
CLT V
mevsim banda yaprak ve yeni srgnlerde %10dan yksek dzeylerde zarar

yapmas halinde, iek dlnde ilk kelebeklerin yakalanmasndan 710 gn sonra
ilalama yaplmaldr. lalama zamann belirlemek iin Delta tipi feromon
tuzaklardan yararlanlr. Bu tuzaklar nisan aynda bahelere aslarak haftada bir kez
kontrol edilir. Zeytin gvesinin zellikle iek dlnde, doal dman younluu
fazla olduundan, tercihen bcek geliim engelleyici preparatlar kullanlmaldr.
EM

kullanlr.
Aalarn btn yaprak, iek ve meyvelerinin ilala temasn salayacak ekilde
kaplama ilalama yaplr.
iek dl iin, ilalamadan bir gn nce etiketlenmi srgnlerde n saym yaplr. lalamadan 4 gn sonra da deerlendirme saym yaplr. Bu saym, her aata
iaretli srgnlerde ve en az 200 somak zerinde uygulanr. Bu somaklardaki
tomurcuklardan bir tanesi bile zarar grmse bulak olarak kabul edilir. Deerlendirmeler ilalama ncesi ve sonras, somaklardaki zarar oranlar arasndaki
farkla bulunur.
TA
Meyve dl iin, ilalamadan 23 gn sonra, larvalarn giri izi belli olan zeytin
meyveleri toplanr. Meyve sapnn ekirdek evine doru olan uzants ile, bu
zamanda henz pelte durumunda bulunan ekirdek kabuunun i yzeyi binokler
altnda dikkatle kontrol edilir. Bulunan larvalar canl ve l olarak, saylar toplam
25 oluncaya kadar sayma devam edilir. Canl yzdesi zerinden deerlendirme
yaplarak etkiler saptanr.
147
CLT V
ZEYTN KABUKLUBT
Parlatoria oleae (Colv.)
EM
1. TANIMI VE YAAYII
Ergin diinin kabuu ovalimsi yuvarlak ekilde ve kubbelidir. Rengi, beyazms
krem renginden koyu kl rengine kadar deiir. Koyu yeil veya siyahms olan
larva kabuu (=exuvia), dii kabuunun kenar ksmnda veya dna tam
durumdadr. Kabuk boyu 2.02.5 mmdir. Ergin diinin vcudu oval ekilde olup,
koyu eflatun veya mor renktedir (ekil 80).
Erkein ergin ncesindeki pupa kabuu
uzun, larva kabuu ba taraftadr (ekil 80).
Ergin erkek, pembemsi eflatun renkte, 1 mm
uzunluunda, narin yapl ve bir ift kanatldr.
Erkek
Yumurta, koyu eflatun veya mor renkte

olup, dzgn oval biimdedir. Dii kabuu
altnda, birbirleri zerine ylm ekilde
dururlar. Yumurtadan kan ve hareketli olan
larva, bask oval grnml ve eflatun
renktedir. Larva dneminin sonlarna doru,
gen larvann zerinde, mum salglarndan
oluan kabuk rts meydana gelerek
hareketsiz dnem balar.
Dii
K olgun dii dneminde geirir. Yumurtalarn o yln iklim koullarna gre, nisan
aynn ilk yars veya mays ay ilk haftasnda brakmaya balar. Yumurtlama 2 aya
yakn sre devam eder. Mays ay ortalarna veya sonlarna doru grlen hareketli
larvalar dallara, yaprak ve meyvelere giderek, kendilerini uygun bir yere tespit eder
ve beslenmeye balarlar. kinci dle ait yumurtalar temmuz ay ortalar veya
sonlarnda grlr. kinci dln erginleri genellikle klamaya ekilir.
TA
ekil 80. Zeytin kabuklubiti kolonisi.
Zeytin bahelerinde genellikle nem oran yksek sahil kesimleri ile sulanan
bahelerde yer alan ve yeil sofralk olarak deerlendirilen zeytin eitlerini daha
ok tercih eder. Ylda 2 dl verir.
Zeytin kabuklubiti, ekonomik ynden nemli bir zararldr. Zararn, meyve
aalarnn gvde, dal, srgn, yaprak ve meyvelerinde meydana getirir (ekil 81).
Poplsyonu yksek olduunda, aalarn kurumalarna neden olur.
148
CLT V
Zararlnn beslenirken salglad toksik madde sonucu, yerletikleri yerlerde 34

mm apnda krmz veya mor lekeler meydana gelir (ekil 81a,b). Bir Amasya
elmasnda en ok 96 adet leke saylmtr. Bu leke adetleri meyve eitlerine gre
deimektedir. Byle lekeli meyveler pazar deerini kaybetmekte, depolamada
byk kayplara uramakta ve konserveleri yaplmamaktadr.
Aziz ZKAN
EM
lkemizin tm blgelerinde bulunmaktadr.
Aziz ZKAN
ekil 81. Zeytin kabuklubitinin meyvedeki (a,b); srgn ve yapraktaki (c) zarar ekilleri.
3. KONUKULARI
Polifag bir zararldr. Yurdumuzda elma, eftali, kiraz, vine, erik, kays, yeni
dnya, mumula, ahlat, zeytin, vez, ceviz, ba, kestane ve baz ss bitkileri
konukular olarak saptanmtr.
Parazitoitleri:
Aphytis maculicornis (Masi)
Aphytis proclia (Walker)
Aphytis mytilaspidis (Le Baron)
Aspidiotiphagus citrinus (Craw.)
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Aphelinidae)
TA
Predatrleri:
Chicolorus bipustulatus (L.)
Exochomus quadripustulatus (L.) (Col.: Coccinellidae)
Scymnus apetzi (Muls.)
Pullus sp.
Cybocephalus fodori minor E.-Y. (Col.: Cybosephalidae)
Lestodiplogis sp.
(Dip.: Cecidomyiidae)
Typhlodromus sp.
(Acarina: Phytoseiidae)
Ambyliseius sp.
Allothrombium sp.
(Acarina: Trombidiidae)
149
CLT V
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Bulak bahelerde toprak ilemesi, sulama, gbreleme ve budama ileri
usulne uygun olarak yaplmaldr.
Budamadan kalan artklar mutlaka yaklarak yok edilmelidir.
Bulak aalardan alnan dayak ve srklar temiz aalarda kullanlmamaldr.
EM
Bahe kenarndaki it bitkileri kontrol edilmeli zararlya rastlanrsa, bu

bitkiler de ilalanmal veya kesilip yaklmaldr.
Zeytin kabuklubitinin doal dmanlar, zeytin bahelerinde zararl poplsyonunu
snrlayc neme sahiptir. Bunlar, zellikle ilk dle ait ergin dii ve ikinci dle ait
nimfler zerinde olduka etkilidir. Bu durum gz nne alnarak, zararlya kar
yaplacak mcadelelerde, nce parazitlenme durumlar saptanmal ve gerekiyorsa
ilal mcadeleye karar verilmelidir. Eer %50 gibi yksek parazitlenme varsa,
ikinci dle kar kimyasal mcadele yaplmamaldr.
5.3.1. lalama zaman
Bulak meyve baheleri devaml kontrol altnda bulundurulmaldr. Gzler

patlamadan nce baheyi temsil edecek 5 aacn eitli ynlerindeki dallar kontrol
edilir. Canl bireylerin varl ve oran incelenir. Mays aynn ilk haftasndan
balayarak da hareketli larva k gzlenmelidir.
Zararl k genellikle olgun dii dneminde geirmektedir. Bu dnemde dii
kabuklar ok sert ve kalndr. Bu yzden klk ilalarn etkisi pek yksek
olmamaktadr. Ancak, Marmara Blgesinde younluun fazla olduu bahelerde
bir k ilalamas ile younluun azaltlabilecei belirtilmektedir.
TA
Zeytin kabuklubitinin yaprak ve srgnlerde zarar yapan birinci dlne kar, ok

yksek poplsyonlarn dnda, ilalama yaplmamaldr.
Zararlnn ikinci dlnde ise, bahedeki zararl younluu ve parazitlenme oran
gz nne alnmaldr. Zararl younluunun yksek, parazitlenme orannn da
%50den dk olduu bahelerde, kim-yasal mcadele yaplmaldr. Bunun iin,
temmuz sonu-austos balarndan itibaren, yumurtal diiler kontrol edilerek ve
yumurtalarn %50sinin ald (ikinci dl ergin orannn %70-80i bulduu)
zaman ilalanmaldr. lalamalarda, mmkn olduu kadar seici bitki koruma
rnleri tercih edilmelidir.
150
CLT V

kullanlr.
Aalarn tm yzeyleri iyice kaplama eklinde ilalanmaldr.
EM
Meyvelerde krmz lekeler grlmezse ilalamalarda baar salanmtr.
ZEYTN KARAKONL
Saissetia oleae (Olivier)
1. TANIMI VE YAAYII
Yumurtasz ergin dii balangta mat gri renkte olup, olgunlatka kirli gri renk
almaktadr. Vcut yarm kre eklinde olup, zerinde H harfine benzeyen kabark bir yap vardr. Mum tabakas iyice belirmitir. Yumurtal ergin dii, mat
siyahms koyu kahve renktedir. Aknt ile bulat zaman parlak grnldr.
Ykseklii tam yarm kre eklini alm, H harfine benzer yapnn grnts
daha az belirli ve mum tabakas sertlemitir (ekil 82a,b).
Yumurta uzunca oval, ilk anda parlak krem renkli, embriyonun olgunlamas ile
turuncu renk alan yumurtalar dii kabuu altndadr (ekil 82c).
TA
Aktif larva, turuncuya yakn sar renkte ve hareketlidir. Bann iki yannda nokta
halinde siyah bir ift gz ve bunlarn nnde 6 segmentli antenler mevcuttur (ekil
82d).
Birinci dnem larva yass ve hareketsizdir. Renk nce sar sonradan koyulamakta,
srtta boydan boya omurilik gibi bir knt belirmektedir. Anten ve bacaklar vcuda yaparak, hareketliliini kaybetmitir (ekil 82c). kinci dnem larva, sarms
bej renkte, srtta H harfi gibi bir ekil belirmekte ve evresinde koyu kahverengi
leke olumaktadr. Birinci dnem larvaya oranla vcut ykseklii artmtr. nc
dnem larva, kremsi bej renklidir. Enine ve boyuna daha ok gelimi, ykseklik
artm ve Hharfi eklindeki yap iyice belirginlemitir (ekil 82b).
K genellikle yapraklarda ikinci ve nc dnem larva halinde geirmektedir.
Bu arada dier dnemlere de rastlanmaktadr. K geiren larvalar, havalarn
151
CLT V
b
Dii kabuu
Yumurtalar
larva
EM
snmas ile srgnlere g etmekte, buralarda gelierek yumurtasz dii dnemine

girmektedirler.
ekil 82. Zeytin karakonilinin ergin diisi (a); ergin diileri ve 3. dnem larvalar (b);
dii kabuundan dklm yumurtalar ve birinci dnem larvalar (c) ve aktif
larvalar (d).
Yumurtal dii dnemine gei, Akdeniz Blgesinde nisan sonlarnda, Ege

Blgesinde mays sonlarnda, Marmara ve Karadeniz Blgesinde de temmuz
ayndadr. lk yumurta al, Akdeniz Blgesinde maysta, dier blgelerde
haziranda grlmeye balar ve bu periyot 13 ay kadar srer.
TA
Yumurtalar ana kabuu altnda alr ve aktif larvalar ana kabuu altndan karak
yaprak, srgn gibi yeil aksama dalrlar. Yaz boyunca kan aktif larvalar 1-7
gn yaprak ve srgnlerde dolaarak, kendilerine elverili yer bulduktan sonra
buralara yerleerek birinci dnem larva haline geerler. Yaz sonlarna doru ikinci
ve nc dnem larva olurlar ve ka bu durumda girerler. Ancak, baz bireyler ilk
yumurta almndan sonra, yaz boyunca gelimelerini hzla tamamlayarak
sonbaharda tekrar aktif larva k olmakta, bylece ksmen ikinci bir dl
grlmektedir.
Zeytin karakonilinin reme gc yksektir. Bir ana kabuu altnda 5003000
civarnda yumurta saylabilir (ekil 82c). Ancak kn scaklk 56 gn 0C altna
dt takdirde, yaz aylarnda da kuru scaklarn etkisiyle nemli lde doal
lmler grlmektedir.
152
CLT V

Zeytin karakonili larva ve ergin dnemlerinde aacn zsuyunu emerek beslenir
ve ayn zamanda salglad tatl madde btn aac sarar. Bu tatl madde zerinde,
saprofit mantarlar rediinden karaballk (=fumajin) meydana gelir. Bir yandan
zsuyunun emilmesi, dier yandan karaballn fotosenteze engel olmas, aalar
zayflatr ve rnde azalmalar meydana gelir. Konilin younluu arttka yaprak
ve meyve dkmleri ile dallarda kurumalar balar. Byle zamanlardaki rn kayb
%6070 kadardr. Daha sonraki yllarda aalar hi meyve veremez ve allamalar
grlr.
3. KONUKULARI
EM
Zararlnn ana konukusu zeytindir. Ege Blgesinde narenciye, nar, ayva, nar,
defne gibi bitkilerde de bulunmakta ve zarar yapmaktadr.
Zeytin karakonilinin doal dmanlar, ok fazla ve etkili olup, btn blgelerde

rastlanmaktadr. Bunlar, kimyasal mcadele yaplmayan bahelerde, zararly bask
altnda tutacak younlukta bulunmaktadr. lkemizdeki doal dmanlarndan en
nemlileri aada verilmitir.
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Encyrtidae)
(Hym.: Encyrtidae)
(Hym.: Encyrtidae)
(Hym.: Encyrtidae)
Parazitoitleri:
Aspidiotiphagus citrinus (Craw.)
Cocophagus scutellaris (Dalm.)
Scutellista cyanea Motsch.
Chelionorus claviger Thomson
Metaphycus flavus Howard
Metaphycus spp.
Microterys lunatus (Dalman)
TA
Predatrleri:
Nephus pallidiventris Mulsant
Propylaea quattuordecimpunctata (L.)
S. rubromaculatus (Goeze)
S. syriacus (Marseul)
Synharmonia conglobata (L.)
153
CLT V
anakkale ve Balkesirde yaplan almalarda, Metaphycus spp.nin ilalama

yaplmayan bahelerde zararly bask altna alabilecei saptanmtr.
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Konil, kuvvetli aalarda daha az yaama ans bulabildiinden, eitli sebeplerle
zayf dm aalar kuvvetlendirmek gerekir.
EM
Bu amala kuruyan dallarn kesilmesi, aalarn i ksmlarnn hava ve k

almasn salayacak ekilde budanmas ve gbrelemenin tekniine uygun olarak
yaplmas gerekmektedir. Zeytin karakonili mcadelesinde, budama nemli rol
oynar. Bunun iin, blgelere ve yllara gre deiim gsteren, son don ve kradan
sonra budama yaplarak, zararl poplsyonu drlmelidir.
Zeytin karakonilinin lkemizde, ok fazla ve etkili doal dmanlar bulunmaktadr. Bunlar korunmal ve etkinliklerinin arttrlmas iin, gerekli tedbirler
alnmaldr.
5.3.1. lalama zaman
Mevsim banda yaplacak kontrollerde, doal dman saymlar yaplarak,

%50nin zerinde parazitlenme grlen ve fumajin saptanmayan bahelerde
ilalama yaplmamaldr.
TA
Doal dmanlarn zararly bask altna alamad ve parazitlenmenin %50nin

altnda bulunduu yerlerde Zeytin karakoniline kar ilalama yaplabilir. lalama
zaman aktif larva kna gre saptanr. Bu amala ilalama yaplacak bahelerde,
baheyi temsil edecek sayda aacn 4 ynnden 2025 cm uzunluundaki srgnler zerinde bulunan, o yla ait yumurtal diiler kontrol edilerek, yumurtadan
aktif larva k saptanr. Yumurtalarn %50sinin ald devrede birinci,
%90nnn ald devrede ise ikinci ilalama yaplr. Yaplacak ilalamalarda,
ncelikle faydallara en az zararl olan preparatlar tercih edilmelidir.

kullanlr.
Aalarn tm yzeyleri iyice kaplama eklinde ilalanmaldr.
154
CLT V
lalamalarn etki orann tespit iin ikinci ilalamadan 20 gn sonra zeytinliklerdeki aalardan ve aalarn deiik ynlerinden 20-25 cm uzunluunda en az
10ar adet yeni srgn alnr. Her srgndeki 5 yaprakta bulunan canl ve l
koniller saylr. Canl ve l konil saysnn toplam ile yzde canl oran
hesaplanr ve etki oran ilalama ncesi saymyla mukayese edilerek bulunur.
EM
ZEYTN KIRLANGI BCE

Agalmatium flavescens Oliv.
(Hemiptera: Issidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Genel grn itibariyle Austos bceinin kltlm bir modeli gibidir. Erginler 45 mm boyunda, genellikle kirli sar renkte olup, baz farkl beslenme
ortamlarnn etkisiyle bal veya kahverengi gibi deiik renklerde grlebilirler.
Ba dikdrtgen eklindedir ve aaya doru sivrilerek bir gen meydana getirir.
Antenler kl eklinde ve koyu renktedir. Kanatlar vcut renginde olmakla beraber,
yine de effaftr ve u ksmna doru hafif lekeleri vardr. nc ift bacaklar iyi
gelimi olup, bcein sramasnda yardmc olurlar (ekil 83a).
Yumurtalar elips eklinde, krmzms kahverengindedir. Dz yzeyli, 1 mm
boyundaki yumurtalarn 5-14lk gruplar halinde ve 2 sral olarak amurdan
yaplm paketler halinde zeytin aalarnn dal ve gvdeleri zerine brakrlar
(ekil 83b).
TA
Yumurtadan yeni km nimfin rengi nce kavunii renginde olup, gelitike renk
griye ve ergin rengine dnr.
K yumurta halinde geirir. Mart-nisan aylarnda havalarn snmasyla yumurtalar almaya balar. kan nimfler nceleri zeytin aalar altnda ve civarndaki
otsu bitkilerde 23 ay kadar beslenir. Bu sre iinde 3 gmlek deitirerek ergin
hale geerler. Erginler nceleri nimflerin beslendii otsu bitkilerde gezinirler, daha
sonra evrede bulunan eitli meyve ve zeytin aalarna geerler. Bu dnemde
zeytinler iektedir. Zeytinin iek tomurcuklarn ve srgn ularn hortumlaryla
emerler. Eey olgunluuna erien erginler haziran-temmuz aylarnda yumurtalarn
yukarda anlatld ekilde aalara brakrlar. Ylda bir dl verir.
155
CLT V
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
EM
ekil 83. Zeytin krlang bceinin erginleri (a) ve yumurta paketleri (b).

Bu bcek konukusu olduu bitkilerin, iek, taze srgn ve meyve saplarna
hortumunu sokarak beslenir. Bu beslenme srasnda yara alan dokunun zamanla
rengi deiir, kurur ve dklr. Zeytinliklerde ok grlmesine karn ekonomik
bir zararl deildir.
Bu zararl zeytin yetitirilen her yerde grlebilir.
3. KONUKULARI
Polifag bir zararldr. Esas konukular zeytin aac altndaki otsu bitkiler olup,
zeytin, elma, armut, incir ve antepfst da konukular olarak saylabilir.

Bilinen doal dman yoktur.
TA
5. MCADELES
Aalarn gvde ve kaln dallarna braklan yumurta paketleri temmuz ayndan
itibaren sonraki yln mart ayna kadar olan sre iinde sert fra veya uval
parasyla kaznr ve ezilir.
Dier zararllara kar yaplan kimyasal mcadele ile bu zararlya kar uygulanan
mekanik mcadele zararly bask altnda tutmaktadr. Bu nedenle kimyasal
mcadelesine gerek duyulmamaktadr.
156
CLT V
ZEYTN KIZILKURDU
Lasioptera berlesiana Paoli
(Diptera: Cecidomyiidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Erginler 1.061.15 mm boyunda, narin, tyl ve uzun bacakl sineklerdir. Genellikle kzlms, toraksn dorsal ksm, abdomenin dorsal plakalar ve antenler
siyahtr. Diilerde karn daha iri olup, sonunda yumurta koyma inesi bulunur.
EM
Yumurta ortalama 0.34 mm boyda, oval grnl olup, her iki ucu kt bir yapdadr. Ba ksm kapsl eklinde ve mat beyaz renkte, geri kalan ksm ise effaf kirli
beyaz renktedir.
Yumurtadan kan larva saydam beyaz renkte olup, yan ksmlar beyaz noktaldr
(ekil 84a). Larva olgunlatka krmzms portakal rengini alr (ekil 84b). Olgun larvann boyu ortalama 2.1 mm'dir.
Pupa, oval ekilde, ipeimsi, nceleri beyaz renkte olan, daha sonra kzlms
kahverengine dnen bir kokon iindedir. Pupa serbest pupa eklindedir. Pupann
ortalama boyu 1.66 mm, eni ise 0.98 mm'dir.
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
ekil 84. Zeytin kzlkurdunun gen larvalar (a) ve olgun larvas (b).
TA
Zeytin kzlkurdu, k kokon iinde toprakta olgun larva dneminde geirir. lkbaharda ergin kndan ksa bir sre nce pupa olur. Erginler hazirandan itibaren
kmaya balarlar. Yumurtalarn genellikle Zeytin sineinin yumurta brakt
delie, ender olarak da Zeytin sineinin meyvede at k deliine brakr.
Yumurtalar ounlukla 5'erli gruplar halinde tek tek brakld gibi, bazen 1-3'er
adet, ok ender olarak da 7'er ve 10'arl gruplar halinde braklr. Yumurtann
kuluka sresi 12 gndr.
Yumurtadan kan larvalar, zeytin meyvesinin kabuu altnda kk bir oyuk
aarak, nceleri bir arada gelimelerini srdrrler. Daha sonra gen larvalar
arasnda tr ii ekime grlr ve ilerinden sadece biri, larva sresini tamamlayp
olgun larva olabilir. ok ender olarak bir oyukta iki adet olgun larvaya rastlanr.
157
CLT V
Zeytin kzlkurdunun larva sresi yaz aylarnda 710 gn, sonbahar aylarnda ise
1015 gn srer. Gelimesini tamamlayan larva, zeytin meyvesini terk ederek,
kendini topraa atar ve burada 12 gn iinde kokon rer ve pupa olur. Pupa sresi
yaz aylarnda 615 gn, sonbahar aylarnda ise 820 gn srer.
Ege Blgesinde 34 dl verdii saptanmakla birlikte ylda verdii dl says Zeytin
sineinin dl saysna baldr.
EM
Zeytin kzlkurdu, yumurtalarn Zeytin sineinin yumurta brakt deliklere

braktnda; Zeytin kzlkurdunun yumurtas, Zeytin sineinin yumurtasndan nce
alrsa kan larva Zeytin sineinin yumurtasn tahrip eder, hatta yumurtann iini
boaltarak, sadece yumurtann zarn brakr. Buna karn Zeytin sinei yumurtas
nce alrsa kan larva ekirdee doru ilerleyip, yaamn srdrr. Zeytin
kzlkurdu ise meyvenin hemen kabuk altnda at oyukta larva dnemini
tamamlar. Bylece zeytin meyvesi iinde her iki tr de yaamn srdrr.
Zeytin kzlkurdu ile bulak meyvelerde 2-3 mm apta kk, yuvarlak ve hafife
ie kk, koyu kahverengi lekeler oluur. Bu lekeler daha sonralar 57 mm'ye
kadar ulap, kuru leke grnm alr. Meyve dokusu da kabuktaki lekenin altnda
kahverengileip, rr ve yer yer boluklar oluur. Bu meyve dokusunda oluan
yaralardan funguslar girer ve lekeler byyp, belirginleir. Bu nedenlerden dolay
meyvelerin sapa tutunmas zayflar ve meyve dkmleri grlr (ekil 85).
TA
Zeytin kzlkurdunun varl tamamen Zeytin sineine bamldr. zellikle Zeytin

sineine hassas olan zeytin eitlerinde bulunuu ve younluu daha yksek
olduundan, bu eitlerde erken meyve dkmlerine ve daha fazla rn kayplarna
neden olur.
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
ekil 85. Zeytin kzlkurdu zararna uram meyveler.
lkemizde Ege ve Marmara Blgesindeki zeytin yetitirilen alanlarda bulunduu

saptanmtr.
158
CLT V
3. KONUKULARI
Konukusu sadece kltr zeytini (Oleae europaea L.)'dir.
Sadece Platygaster sp. (Hym.: Platygasteridae) bulunmu olup, zararly kontrol
altna alacak dzeyde deildir.
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
EM
Pupalarn yok edilmesi iin k aylarnda topran srlmesi gerekmektedir.
TA
Zeytin kzlkurdu'nun varl Zeytin sineine bal olduu iin Zeytin sineine
kar uygun ve etkili bir mcadele yaplmas durumunda sorun olmamaktadr. Bu
nedenle Zeytin kzlkurdu'nun kimyasal mcadelesi bulunmamaktadr.
159
CLT V
ZEYTN KURDU
Coenorrhinus cribripennis (Desb.) (=Rhynchites ruber Schilsky)
(Coleoptera: Attelabidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Genel grn itibariyle batan arkaya doru hafif konik ve yuvarlak ekillidir.
Ergin genellikle kzl kahve renkli ve zeri sarms renkte sk tylerle rtldr.
Ba torakstan uca doru hafife daralan bir dikdrtgen grnmnde, ne doru
biraz meyilli olup, zeri olduka noktal ve sk tyldr. Kzl kahve renkli antenler, hortumun hemen hemen yarsna yakn bir yerden karlar. Vcut renginde ve
yaklak 2 mm kadar uzunlukta olan hortum yanal ukur izgilere sahiptir.
Bacaklar vcut renginde ve karn ksm ise siyah renktedir. Vcut uzunluu
ortalama 5.7 mm kadardr.
Yumurta, limon sars renginde olup, eliptik bir ekle sahiptir. D ksm parlak ve
przszdr. Uzunluu ortalama 0.56 mm, genilii 0.46 mmdir.
Larva bacaksz, kvrk, kirli krem renginde olup, 5 mm boyundadr. Ba ve ba
takip eden vcut ksmlar iricedir, vcut geriye doru gittike incelir. Pupa 1.51.6
mm apnda olup, toprakta bir kokon olarak bulunur.
K toprakta pupa dneminde diyapoz halinde geiren zararl, yllara gre

havalarn erken snmasna bal olarak mart sonu ve genellikle nisan ayndan
itibaren kmaya balarlar. Meyveler nohut bykln alncaya kadar ki
zamanda bitkinin taze srgn, yaprak, iek ve meyvelerini yemek suretiyle
beslenirler ve eey olgunluuna eriirler.
Diiler, nohut bykln alm meyvelerin kabuk altlarna yumurtalarn
brakrlar. Yumurta iklim koullarna bal olarak 914 gnde alr. Yumurtadan
kan larva zeytinin etli ksm ile beslenerek gelimesini srdrr. Olgun larva
topraa inerek pupa olur. Ylda bir dl verir.
TA
Zeytin kurdunun zeytin aacnda yapt zarar 3 e ayrlarak incelenir.

Taze srgn ve yapraklardaki zarar: Mart sonu nisan banda klaktan kan
erginler beslenmek iin henz iek ve meyvenin olumad bu devrede gen
srgn ve taze yapraklara saldrrlar. Beslenmek sureti ile zarar gren gen srgnlerin, renkleri deiir ve kurur. Zarar gren yapraklar delik deik bir grnm alr.
ieklerdeki zarar: Erginlerin iek tomurcuundaki zarar ilk bakta iek sap
sokan zararna benzer. Ancak, farkl olarak emgi lekesi yerine zarar gren iek
tomurcuunda delik, kenarlarda yrtk ve iek i organlarnn yenildii grlr.
Byle bir iek tomurcuunun zamanla rengi deiir, alamaz ve meyve
balayamadan kuruyup dklr.
160
CLT V
Meyvelerdeki zarar: Erginlerin en nemli zarar meyvelerde grlr. Leblebi

kadar bydkten 11.5 cm boy alncaya kadarki zamanda bcein beslenmesi
sonucu meyvelerde birok yaralar belirir. Zarar grm meyveler geliemez,
buruup kurur ve dklmeye balarlar. Kuruma esnasnda yara yerlerinin kenarlar
kabarr ve ortas kk karakteristik bir durum alr. Erginlerin meyvelerde yapm
olduu bu zarar ok nemlidir ve gerek rn kaybna sebep olmaktadr.
Bu zararl yurdumuzun anakkale, Antalya, Kahramanmara, Mula, Bursa, zmir,
Manisa, Balkesir ve Aydn illerinde bulunmaktadr.
3. KONUKULARI
Zararlnn ana konukusu zeytindir.
EM

Doal dmanlar tespit edilememitir.
5. MCADELES
Zeytin kurdu, ufak bir sarsntda kendisini yere atar veya uar. Gneli havalarda
ok hareketli ve eviktir. Gnesiz havalarda ise uyuukturlar. Bu sebeple martnisan aylarndan itibaren, gne domadan aalarn altna araf serilip, aalar
silkelenmeli, den bcekler ve temmuz, austos ile eyll aylarnda da dibe
dklen zeytinler toplanp imha edilmelidir.
5.2.1. lalama zaman
Yaplacak srveyler sonucunda bir ergin dahi grlse hemen ilalamaya balamak
gerekir.
5.2.2 Kullanlacak bitki koruma rnleri ve dozlar

TA

kullanlr.
5.2.4 lalama teknii
lalama kaplama eklinde ve aacn tm iyice slatlacak ekilde yaplmaldr.

Fenolojik dnemler arasnda uzun sre varsa ilalama tekrarlanmaldr.
161
CLT V
ZEYTN PAMUKLUBTLER
Euphyllura spp.
(Hemiptera: Aphalaridae)
1. TANIMI VE YAAYII
lkemizde zeytinlerde zararl olduu tesit edilen Euphyllura phillyreae Foerster, E.
olivina Costa ve E. straminea Loginova trleri tespit edilmitir.
EM
Ergin pamuklubitin boyu 23 mm kadardr. Vcudu kk bir austos bceini

andrr. Erginlerde, ba bykedir (ekil 86a). Gzleri krmz, hortumu gelimitir. Kanatlar kirli sar, karn ise yeil renklidir.
Yumurtalar 0.3mm boyundadr. Hafif elips eklinde olup bir ucu daralm, dier
ucunda ise brakld bitki dokusuna temas eden bir sapa sahiptir. lk brakldnda krem renginde olup, almaya yakn renkleri sarya dner ve iki gz lekesi
oluur.
TA
Gen larvalar genel olarak sar veya ak yeildir (ekil 86b). Larvalar olgunlatnda 2 mm kadar olur. Olgun larvalarn gzleri krmz, kanat ve abdomenin
sonu siyah, dier ksmlar hafif yeilimsidir. Banda ise iki byk kahverengi leke
bulunur. Larvalar vcutlarndan ok ince iplikiklerden meydana gelmi balms
mumlu bir madde karrlar. Bu iplikikler bir pamuk yn gibi toplanarak
kmelenirler (ekil 86c).
Yasemin ZDEMR
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
ekil 86. Zeytin pamuklubiti Euphyllura olivina ergini (a), nimfi (b) ve nimflerin meydana
getirdii pamuk yn grnts (c).
Pamuklu bitler, k ergin olarak, aalarn kabuk altlarnda, yark ve atlaklarnda

ve hatta srgn ve koltuklarnda geirirler. Erginler ubat ay ortalarndan itibaren
faal duruma gemeye balarlar.
E. phillyreae: Erginler, Bursa ili koullarnda ubat ay ortasndan itibaren faal duruma geerek zeytine gre erken fenolojik gelime gsteren akakesme iek
162
CLT V
EM
tomurcuklarnn alt yapraklar iine 5-10lu kmeler halinde yumurtalarn

brakmaktadr. Erginlerin yumurtlamas tamamen bitki fenolojisine (iek
tomurcuunun olumas) bal olduundan, zeytinde ilk yumurtalar nisan ay
banda grlmeye balamaktadr. Ancak, erginlerin akekesmeden zeytine g
edip tekrar yumurtlamas veya dl vermesi sz konusu deildir. Scaklklara bal
olarak yumurtalar 715 gnde alr. Zeytinde ilk yumurtalarn braklmasna
takiben 4.6C gelime eiine gre 162 gn-derece sonra larva klarn
balamaktadr. kan larvalar 3-5li kmeler halinde tomurcuklarla beslenmekte ve
vcutlarnn arkasndan kardklar tatlms mumlu bir madde ile (pamuk gibi)
vcutlarn rterler. Be larva dnemi geiren zararl gelimesini haziran ay
sonuna kadar tamamlayarak ergin olur. Bu erginler gelecek yln nisan ayna kadar
yumurtla brakmadan zeytin dallar arasnda grlr. Zararl ylda 1 dl verir.
E. olivina: Erginler, mart ay balarndan itibaren faal duruma geerek nceleri srgn ularna ve u yapraklarna yumurta brakrlar. Daha sonra iek tomurcuklarnn
olumas ile yumurtalarn tomurcuk saplarna brakrlar. Yumurtalar 46 gnde
alr. kan larvalar yass bir grnmde olup kardklar tatlms bir madde ile
(pamuk gibi) vcutlarn rterler. Tomurcuklarla beslenirler ylda 34 dl veririler.
E. straminea: Bu trn biyolojisi hakknda herhangi bir bilgi bulunmamakla birlikte lkemizde de bu trle ilgili yaplm herhangi bir alma bulunmamaktadr.

Zeytinde pamuklu bitlerin larvalar zeytin somaklarnda tomurcuk saplar ve srgn ularnda bitkinin z suyunu emerek, aalarn ve srgnlerin zayflamasna,
iek ve iek tomurcuklarnn dklmesine neden olarak zararl olurlar. Ayrca
ergin ncesi dnemlerinde balms madde reterek iek tomurcuklar ve ieklerde zararl olurlar. Bylece zeytin aalarnn ieklenmesi ve dolaysyla meyve
balamasn olduka drr. Zararlnn younluu arttka zarar oran ykselir.
Ancak dk younluklarda pek zarar hissedilmez.
lkemizde zeytin yetitirilen btn blgelerde yaygndr.
TA
E. phillyreae, lkemizde Dou Karadeniz, Gney Marmara ve Ege Blgesindeki

zeytin yetitirilen btn blgelerde yaygn olmakla birlikte Antalya, Balkesir,
anakkale, Gaziantep ve zmir illerinde saptanmtr.
E. straminea ise Adana, Antalya, Diyarbakr, Gaziantep, zmir ve Mardin illerinde
saptanmtr.
3. KONUKULARI
lkemizde zeytin (Olea europea L.) ve yabani zeytin (Olea oleaster) dnda
akakesme (Phillyrea spp. ) trleridir.
Parazitoitleri:
Aphytis spp.
Psyllaephagus euphyllurae Sil.
(Hym.: Aphelinidae)
(Hym.: Encyrtidae)
163
CLT V
5. MCADELES
(Col.: Nitidulidae)
(Hem.: Miridae)
(Hem.: Miridae)
(Hem.: Miridae)
(Hem.: Miridae)
(Hem.: Miridae)
EM
Predatrleri:
Phroscymnus pharoides Marsh.
Cybocephalus fodori minor (E.-Y.)
Anthocoris nemoralis Fabr.
A. minki Dohr.
Orius niger (Wolf.)
Deraeocoris delagrrangei Puton
Heterotoma dalmatinum (Wgn.)
Campyloneura virgula (H.S.)
Myrmecoris gracilis (J. Sahlb.)
M. coartatus (M-R)
Rexa raddai (Hlzel) )
5.1. Kltrel nlemler

Btn konillerde olduu gibi bununda zararn, nlemek amacyla aalar daima
salkl tutulmal, bol gne almasna ve havalanmasna dikkat edilmelidir.
5.2. Kimyasal mcadele

5.2.1. lalama zaman
Zeytinde pamuklu bitler, genellikle ilkbahar aylarnn yal getii nemli ve
budama yaplmam zeytinliklerde, zeytinin ieklenme dneminde zararl olabilmektedir.
TA
Ayn dnemde zararl olan Zeytin gvesi iek nesline kar bir ilalama yaplmsa, bu zararly hedefleyen ayr bir ilalamaya gerek yoktur. Zeytin gvesine kar
ilalama yaplmayan bahelerde ise, aalarn sadece youn zarar grm
somaklar ilalanmaldr. Bylece doal dmanlarn fazla zarar grmesi nlenecek
ve bunlar, somaklardaki zararl ile beslenecekleri iin, bahedeki doal denge
korunmu olacaktr.
lalamann mutlaka gerekli olmas halinde, Zeytin pamuklu bitinin en uygun
mcadele zaman, srgn ularnda ilk pamuklanmalar grldkten 10 gn sonra
balamak zere ieklenme zamanna kadar olan dnemdir.
Bakanlka resmen tavsiye edilen ilalardan biri kullanlr.

kullanlr.
164
CLT V

lalama kaplama olarak yaplr. lacn pamuklarn bulunduu blge ve srgnlere
iyice temas etmesi salanmaldr.
EM
Bunun iin ilalamadan 15 gn sonra ilal ve ilasz aalarn drt ynnden
yeteri kadar tesadf yaprak numunesi alnarak, bu yapraklar zerindeki zararlnn
1.-2. dnem larva ve ergin diilerinin her birinden 300er birey l-canl olarak ayr
ayr saylacak, etki oran, ilalama ncesi saymyla mukayese edilerek bulunacaktr.
ZEYTN PAMUKLUKONL
Filippia oleae (Costa.)
1. TANIMI VE YAAYII
Erginler ilk bakldnda beyaz pamuksu bir grnmdedir. Ergin bu pamuksu
tabaka altnda bulunmaktadr. Oval ve yass ekilde olup, 5-8 mm boyunda ve
kiremit krmzs renktedir (ekil 87a,b).
Yumurtalar elips eklinde, ak renkte ve 0.5 mm kadar boydadr (ekil 87c). Yeni
kan larva 0.50.8 mm boyunda, yass ve bask olup balmumu renktedir. Gelime
ile birlikte rengi krmzlamaktadr (ekil 87d).
TA
Zararl, k gen ergin dii olarak yaprak alt ve srgnlerde geirmektedir. lkbahara girerken yumurtlamaya balamaktadr. Yumurtann alma sresi 2030
gndr. Yumurta alm ile aktif larvalar grlmeye balar (ekil 87d). Birka gn
hareketli olan larva kendini yapraklar arkasna tespit ederek burada beslenir (ekil
87e). Larva 2 ay sren beslenmesi srasnda 12 kez yer deitirmektedir. Bu sre
sonunda vcut kenarlarnda pamuklanma grlmektedir. Pamuklanma 1015 gn
srmekte ve bu sre sonunda gen dii durumuna gemektedir. Bu dnemde tatl
madde salglamas en yksek dzeydedir. Mays ay sonlarnda ve haziran
aylarnda diiler tekrar yumurtlamaya balamakta ve 1520 gn sonra kan
larvalar yaprak ve srgnlerde beslenerek ka gen dii olarak girmektedirler.
Ylda 12 dl verir.
Bitki zsuyunu emmek suretiyle ve salgladklar tatlms maddeyle fumajine neden
olur. Younluunun fazla olduu hallerde aalarda genel bir zayflama ve ince dal
kurumalar grlmektedir.
165
CLT V
Yurdumuzun zeytin yetitirilen btn blgelerinde rastlanabilir.
Aziz ZKAN
EM
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
3. KONUKULARI
ekil 87. Zeytin pamuklu konilinin ergin diileri (a,b), dii kabuu altndan
kan yumurtalar (c), yaprak zerinde gezinen hareketli larvalar (d) ve
sabitlenen larvalar (e).
lkemizde tm zeytin alanlarnda yer yer grlmekte olup, genellikle bakmsz

bahelerde rastlanr ve tek konukusu zeytindir.
TA

Parazitoiti:
Psyllaophagus euphyllurae Sil. (Hym.: Encyrtidae)
Predatrleri:
Deraeocoris delogrongei (Put.) (Hem.: Miridae)
Zararl ok ender olarak grldnden doal dmanlarn etkinlikleri bilinmemektedir.
166
CLT V
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Zararl genellikle yol kenarlarndaki zeytinliklerin etek dallar ve dip srgnlerinde
bulunmakta ve zarar yapmaktadr. Bunun iin de tozlanmay nleyen nlemler
alnmal, dip srgnleri kesilmeli ve younluun az olduu hallerde pamuklanma
grlen dallarda budama yaplmaldr.
EM
Genellikle ilkbaharda zellikle Zeytin gvesine ve Zeytin pamuklubitine kar

yaplan ilalamalar zararly bask altna aldndan ayrca kimyasal mcadelesine
gerek yoktur.
ZEYTN SNE
Bactrocera oleae (Gmel.)

(Diptera: Tephritidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Ergin, 46 mm boyunda, parlak kahve ve bal renklidir. Ba ve antenler sar, gs

zerinde 3 adet ak kahverenginde bantlar vardr. Diilerde karn daha geni yapl
olup, sonunda yumurta koyma borusu (Ovipozitr) bulunur (ekil 88a,b).
Yumurta, 0.7-0.9 mm boyunda, mat beyaz renkli ve mekik eklindedir (ekil 88c).
Larva, bacaksz ve effaf beyaz renklidir. Ba ince, vcudu geriye doru kalnlar
ve konik silindirik grntedir. Olgun halde 6.08.5 mm boyunda, 1.31.9 mm
enindedir (ekil 88d).
TA
Pupa, 3.85.0 mm boyunda, 1.72.0 mm eninde kahve renkli ve f eklindedir

(ekil 88e).
Zeytin sinei, ounlukla k topran 25 cm derinliinde pupa halinde veya
zeytinlik ve fundalklarda ergin halinde geirir. Klayan erginler, kabuklu bitlerin
ve yaprak bitlerinin ekerli ve tatl salglar, meyve z, bal gibi ekerli maddelerle,
karaaa, nar ve zeytin aalarnn akntlar ve iek nektarlar ile beslenirler.
Erginler, toprak scaklnn 10Cyi bulmasndan itibaren, ender olarak nisan
balarnda, genel olarak hazirandan itibaren topraktan kmaya balarlar. Yumurta
koyma olgunluuna gelmek iin, bir sre civardaki tatl maddelerle beslenirler.
167
CLT V
Aziz ZKAN
EM
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
ekil 88. Zeytin sinei'nin diisi (a,b), yumurtas (c),

larvas (d) ve pupalar (e).
Aziz ZKAN
TA
Meyvelerin yumurta konulmaya elverili hale gelmeye balad haziran sonlarnda

iftleen diiler, ncelikle iri, parlak ve yalanmaya balam zeytin meyvelerinin
0.51.0 mm derinliine i eklindeki yumurtasn, yumurta koyma borusu ile am
olduu V eklindeki yara brakr. Bir dii, bir zeytin meyvesine ancak tek bir
yumurta brakabilir. Younluun yksek olduu yerlerde bir zeytin meyvesine
farkl diilerce 79 adet yumurta braklabilir. Yumurta konan yer, bir gn sonra
koyu kahverengine dnr, buna "vuruk" denir (ekil 89). Bir dii hayat boyunca
200250 yumurta koyabilir. Yazn yumurta
alma sresi 18Cde 2 gndr. Bu sre sonbaharda 610 gne kadar uzar.
Aziz ZKAN
ekil 89. Vuruklu zeytinler.
168
Yumurtadan kan larva meyve etinde galeriler

aarak beslenir (ekil 90a-d). larva dnemini tamamlayarak olgun larva haline gelir.
Larva gelime sresi 1516 gndr. Olgun larva, meyvenin yzeyine gelir ve meyve zarn
kemirerek inceltir, 23 mm geri ekilerek pupa
olur (ekil 90d) ve daha sonra buradan ergin
kar (ekil 90e,f). Pupa sresi, iklim koullarna bal olarak 412 gnden birka aya kadar
CLT V
devam edebilir. Son dl larvalar, toprakta pupa olurlar. Bir dln gelime sresi
3040 gn kadardr.
Egede 45; Marmarada 34; Gney Anadoluda 25; Karadeniz Blgesinde 34
dl vermektedir.
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
EM
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
ekil 90. Zeytin sineinin meyve etinde beslenme zarar (a-d), k delii yaknndaki
pupalar (d) ve ergin k delii (e,f).
TA
Zeytin sinei larva dneminde ve meyve etinde zararl olur. Larva gelime sresinde ekirdek etrafnda galeriler aarak beslenir. Bylece meyvelerin ryerek
dklmesine, ya miktarnn azalmasna, ksmen de yada asitliin ykselmesine
neden olur (ekil 91). zellikle sofralk zeytinlerde zarar daha byk nem
tamaktadr.
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
ekil 91. Zeytin sinei zararna uram zeytin meyveleri.
169
CLT V
Zarar oran normal yllarda %1530, salgn yllarda ise %100e kadar ulaabilmektedir. rn kayplar da zarar oran ile balantl olarak deimektedir.
lkemizde zeytin yetitirilen tm alanlarda bulunur.
3. KONUKULARI
En nemli konukusu kltr zeytini (Oleae europaea L.)dir. Yabani zeytin (Oleae
oleaster L.) ve Akakesme (Phyllyrea latifolia L.)de de zararl olmaktadr.
lkemizde zeytin sineinin saptanm doal dmanlar aada verilmitir.
EM
Parazitoitleri:
Psyttalia(=Opius) concolor Szepl.
Zaglyptus multicolor Gra.
Aprostocetus epicharmus Walker.
Inveria subaenea Masi
Metaphycus silvestrii Sugon
Pinigalio mediterraneus (Fer. and Del.)
Eupelmus urozonus Dalm.
Eurytoma parvula (Thom.)
Eurytoma strigrifrons (Thom.)
Eurytoma tibialis Boh.
Cyrtoptyx latipes Rond.
Cyrtoptyx dacicida Masi.
(Hym.: Braconidae)
(Hym.: Chalcididae)
(Hym.: Chalcididae)
(Hym.: Encyrtidae)
(Hym.: Eulophidae)
(Hym.: Eupelmidae)
(Hym.: Eurytomidae)
(Hym.: Eurytomidae)
(Hym.: Eurytomidae)
Ancak bu doal dmanlar zararly kontrol altna alacak younlukta deildir.

5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
TA
Pupalarn yok edilmesi iin k aylarnda toprak srlmelidir.

Zarar periyodu boyunca 34 gnde bir, kurtlu zeytinler toplanarak
zeytinlikten uzaklatrlr.
Zeytin sineinin sonbahardaki youn zararn nlemek iin erken hasat
yaplmaldr.
Ege ve Akdeniz Blgelerinde yaplm almalarda, Zeytin sineinin pek ok
doal dman saptanmtr. Ancak bunlar, doada zararly tek bana kontrol
altna alacak younluk ve etkinlikte deildir. Bu yzden, zellikle yalk eitlerde
yaplacak ilalamalarda, doal dengeye daha az zararl olan bitki koruma rnleri
seilmelidir.
170
CLT V

Kitlesel tuzaklama metodu kullanlarak Zeytin sinei poplsyonunun yksek
olmad alanlarda (en az 5 ha) zeytin sinei ile baarl bir ekilde mcadele etmek
mmkn olmaktadr. Bu ama iin Bakanlka ruhsatlandrlm tuzak tipi nerilen
ekilde kullanlmaldr.
5.4.1. lalama zaman
EM
Ergin k zamanlar iklim, toprak karakteri, eit vb. etkenlere bal olarak
deiiklik gstermektedir. Blge farkllklar dikkate alnarak, meyvelerin yumurta
koyma olgunluuna geldii dnemde vuruk saymlar yaplarak, yeterli vuruk ve
tuzaklarda yakalanan Zeytin sinei ergin saysnda art grlmesi halinde,
ilalamaya geilmelidir. Bu nedenle tuzaklarn haziran aynn ilk yarsndan
itibaren aslmas gerekmektedir.
Ergin artlarnn belirlenmesi amacyla, iinde %2 diamonyum fosfat eriyii olan

McPhail tuzaklar (ekil 92a) ile feromonlu sar yapkan tuzaklar (ekil 92b)
kullanlr.
Aziz ZKAN
Aziz ZKAN
TA
ekil 92. McPhail tuza (a) ve feromonlu sar yapkan tuzak (b).
Vuruk saymlar haftada 1-2 kez, aalarn gney-dou ksmlarndaki parlak,

yalanmaya balam, floresans sar renkteki en az 1000er meyvede yaplarak,
vuruk yzdesi belirlenir. Yaplan saymlar sonucunda, salamuralk eitlerde %1
vuruk, yalk eitlerde ise %68 vuruk saptandnda, yer aletleri ile zehirli yem
ksmi dal ilalamas veya kaplama ilalama yaplmaldr.
171
CLT V

Kaplama metodunda hidrolik bahe plverizatr veya motorlu
plverizatr en uygun ilalama aleti olup, sfr nolu meme kullanlr.
bahe
Zehirli yem ksmi dal ilalamasnda dk basnl ve iinde kartrcs bulunan

srt plverizatrleri kullanlmal, 23 nolu meme ile ilal karmn iri damlalar
halinde yaprak ve meyvelerde tutunmas salanmaldr.
EM
ULV Bait-Spray teknii (cezbedici-ila karm uygulamas) uygulanmasnda

uaktan yararlanlabilir (Bkz.: Zeytin Sinei [Bactrocera oleae (Gmel.)]ne Kar
Havadan Cezbedici-la Karm Uygulamas. Cilt V, Sayfa 173).
Kaplama metodunun amac meyve iindeki gen larvalarn ldrlmesini hedef
almaktr. Bunun iin aalarda iten da, dtan ie olmak zere tam bir kaplama
salanmal, zellikle meyvelerin slanmasna dikkat edilmelidir.
Zehirli yem ksmi dal ilalama metodunda ise ama, erginleri belirli bir noktaya
ekerek ldrmektir. Bunun iin "ila+cezbedici" karm, aacn byklne
gre deimek zere aalarn gneydou ynlerindeki 1.52 m2lik alana, yaprak
ve meyveler iyice slatlacak ekilde atlr. Bu yntemin etkili olmas iin, d
bulamalarn olmad zeytinliklerde ilalamalar her 10 gnde bir tekrarlanarak
hasada 20 gn kalncaya kadar devam edilmelidir. Kurak ve yasz dnemlerde
ilalama aral, ergin ve vuruk saymlarna dayanlarak uzatlabilir.
Deerlendirmeler uygulanan ilalama yntemine gre ayr ayr yaplr.

Kaplama metodunda, ilalamadan 20 gn sonra deiik aalardan 100120 adet
yeni vuruklu meyve toplanr. Bunlar stereoskobik binokler mikroskop altnda
alarak birinci ve ikinci dnem l ve canl larva olarak saylr. Elde edilen yzde
canl larva saysna gre deerlendirme yaplr.
TA
Zehirli yem ksmi dal ilalama metodunda, ilalanacak zeytinlik deiik karakter
gsteren 45 niteye ayrlr. Her nitenin merkezinde o niteyi temsil edebilecek
510 aa saym iin iaretlenir. Bu aalarn her birinin drt ynnden tesadfen
50er, toplam 200 meyve temiz ve vuruklu olarak saylr ve vuruk adedi saptanr.
Bu ekilde, birinci ilalamadan bir gn nce ve son ilalamadan 10 gn sonra
olmak zere 2 saym yaplr. lalama sonras yaplan saymda elde edilen vuruk
oran ekonomik zarar eiinin altnda ise mcadele baarl kabul edilir.
172
CLT V
ZEYTN SNE [Bactrocera oleae (GMEL.)]NE KARI HAVADAN

CEZBEDC-LA KARIIMI UYGULAMASI
EM
Zeytin doal olarak engebeli arazilerde yetien bir bitkidir. Yayl alan
bakmndan da ok geni alanlar kaplamaktadr. zellikle Ege ve Marmara
kylarnda bulunan zeytinler engebeli arazide geni alanlarda yer almaktadr.
Buralarda bulunan milyonlarca zeytin aacnn yer aletleri ile ylda 4-5 dl
verebilen zeytin sineine kar ksa zamanda ilalanmas mmkn olamad gibi
baz alanlar uygulama zorluu ve su problemi gibi nedenlerden dolay hi
ilalanamamaktadr.
ULV Bait-Spray teknii (cezbedici-ila karm uygulamas) ile btn bu zorluklar
en dk dzeye inmekte ve ksa zamanda geni alandaki zeytinlikler ilalanmaktadr. Zeytin sineine kar havadan ULV Bait-Spray teknii ile yaplacak
ilalamalarda zararlnn poplasyon dalm ve younluu ok nemli bir rol
oynar. Havadan ULV Bait-Spray ilalamalarnn hedefi zararlnn ergin dnemidir.
Burada esas, sinein vuruk yapmadan yani meyveye yumurta brakmadan
ldrlmesidir. Bunu salamak iin ila, besi cezbedicisi ile birlikte kullanlr.
Zeytin sinei, besi cezbedicisi tarafndan aalara ekilir ve cezbedicinin

proteininden beslenmek amacyla gelen sinek, beslenme srasnda vcuduna ilac
alarak lr. ULV Bait-Spray ilalamalar geni alanlarda yapld zaman daha
etkili olmaktadr. Bu ilalamalarda ULV tekniine gre ilalama yapabilecek
ekilde zel olarak hazrlanm uaklar kullanlr.
1. MCADELE ALETNN AYARLARI VE KALBRASYON
Kalibrasyon almalar ilalamadan 12 gn nce bu konuda uzman teknik
elemanlar tarafndan yaplmaldr. Kalibrasyon ilalamada kullanlacak ilacezbedici karm ile yaplmaldr.
TA
Uan plverizasyon basnc kontrol edilerek deiik basnlarda (P.S.) meme

verdi ortalamalar alnarak uygun meme verdisini veren basn saptanmaldr.
Kullanlmayan meme yerleri, damlatma yapmayacak ekilde kreltilmelidir.
lalama iddeti, zerre datm ve birim yzeye den damla adedi solventlere
hassas ktlar kullanlarak saptanmaldr.
2. LALAMA ALANININ SEM
lalama alan olarak teknik ynden uan normal artlarda uabilecei ok

engebeli olmayan ve yerleim yerlerinin az bulunduu yerler seilmelidir. lalama
yaplacak alanlar toplu halde bulunmal, birbirlerine bitiik olmal, aralarnda
deiik kltr bitkisi yetitirilmi veya ekilmi arazi bulunmamaldr.
173
CLT V
3. LALAMA ZAMANININ BELRLENMES

3.1. Tuzaklarn Aslmas
ULV ilalamalarnda en nemli hususlardan birisi aslan tuzaklarla Zeytin
sineinin poplsyon durumunu takip etmektir.
3.2. Tuzaklarn Kontrol
EM
Bilindii gibi, ilalama Zeytin sineinin poplsyon durumuna baldr. Bunu

saptamak iin McPhail tipi besi tuzaklar ile feromonlu sar yapkan tuzaklar
kullanlr. McPhail tipi tuzaklarn iine %2lik di amonyum fosfat eriyii
konulmaktadr. Tuzaklarn eriyii scaklk ve neme gre haftada 1-2 kez
deitirilmelidir. Feromonlu sar yapkan tuzaklarn feromon kapsl kullanm
sresi sonunda, sar yapkan tuzaklar ise kirlendiinde veya yapkan yakalama
zelliini yitirdiinde deitirilmelidir. Tuzaklar ilalama alannn byklne
gre o blgeyi temsil edebilecek yerlere, iklim koullarna bal olarak haziran ay
ortalarnda aslmaldr. Tuzak aslan aalar ok kurak alanlarda, tepeler veya
ukurlarda olmamaldr.
Tuzaklar balangta haftada bir kez, daha sonralar ise haftada iki kez kontrol
edilmelidir. Bu kontrollerde McPhail tuzaklarndaki eriyiin iine den Zeytin
sinekleri elek yardmyla toplanp, saylmaldr. Feromonlu sar yapkan tuzaklar
her kontrolde saymdan sonra temizlenmeli ve yapkan bir ubuk yardmyla
kartrlmaldr. Saymlarda erkek, dii ve toplam sinek adedi ayr ayr
kaydedilmelidir.
3.3. Vuruklu Zeytin Saym
TA
ULV ilalamalarna karar vermede ikinci nemli konu, Zeytin sineinin zeytin
meyvesinde yapm olduu vuruun balama tarihi ve vuruk orandr. Bunun
saptanmas iin ilalama yaplacak alanda tuzaklarn asld parsellerde tuzak
aalarnn dnda en az 10 aa saym aac olarak saptanmaldr. Saymlar her
aacn drt ynnden 200er meyve kontrol edilerek, bir parsel iin 8.000 meyve
gzden geirilerek yaplmaldr. Vuruk saymlar ilalamadan 1 gn nce ve
ilalamadan sonra ilalama alanlarndaki tuzaklarda ergin artnn grld
zamanda yaplmaldr.
3.4. lalama Zaman ve Says
ULV ilalamalarnn en zor olan blm budur. ok geni alanlar kaplayan byle
bir ilalamaya karar vermek iin ncelikle poplsyon takibinin ve vuruk
saymlarnn salkl bir ekilde yaplmas ve saym blgelerinin ok iyi seilmesi
en nemli rol oynar. Ege ve Marmara Blgesi koullarnda Zeytin sineinin zarar
periyodu en az 45 ay devam etmektedir. Bu sre iinde sinek, yln iklim
koullarna gre 45 dl verebilmektedir. Bu nedenle zararly kontrol altnda
tutmak iin 24 ilalama yaplmas gerekmektedir.
174
CLT V
lk ilalamaya karar vermek dier ilalamalara gre daha kolaydr. Tuzaklarda

(McPhail ve feromonlu sar yapkan) ergin yakalanmalar artmaya baladnda ve
zeytin vurma olgunluuna geldiinde yaplan meyve kontrolleri sonucunda vuruk
saptanr saptanmaz hemen ilalamaya balanr. lk ilalamada ama, k ergin
halde geiren erginlerle, topraktan yeni kan erginlerin poplsyonlarnn
artmasna frsat vermeden ve meyveye yumurta brakmadan yok edilmesidir. kinci
ve sonraki ilalamalara, tuzaklarda yakalanan ergin artlarnn grlmesiyle
birlikte, meyvelerde yeni vuruklar saptandnda karar verilir. lalamalarda, evre
dostu olan scakkanllara ve doal dmanlara en az etkili biopreparatlar
kullanlmaldr.
EM
4. LALAMADA DKKAT EDLECEK HUSUSLAR

Uak firmas ile gerekli anlamay nceden yaparak, ilalamaya karar
verilince hemen balanmaldr.
Uan hz gsterge saati ile ilalama srati yerden kontrol edilmelidir.
Mayi ila pskrtme sistemi yerde ve havada kontrol edilmelidir.
Kalibrasyonda saptanan deerlerin ilalama annda deimemesi gereklilii

ve verilerdeki kk deiikliklerin ilalama normunda byk farkllklar
douraca pilota bildirmelidir.
lalama srasnda ilalanmam saha braklmamaldr.
5. DEERLENDRME
Yaplan mcadelenin ne oranda etkili olduu, vuruklu meyvelere gre yaplr.

Bunun iin birinci ilalamadan nceki vuruk saymlar ile son ilalamadan 710
gn sonra yaplan vuruk saymlar arasndaki farka Abbott forml uygulanarak
etki oran (%) bulunmaldr.
6. LALAMANIN YAN ETKS
TA
lacn yaprak, srgn ve meyvelerde yapabilecei fitotoksisite durumunu tespit

etmek iin ilalama yaplan alanda, soruturma ve gzlemler yaplr. Ayrca
ilalamalarn insanlara, hayvanlara, kulara, balklara, doal dmanlara ve evreye
olumsuz etkileri de aratrlmaldr.
7. LALAMA MALYET
ULV teknii ile yaplan ilalamalar, yer aletleri ile yaplacak bir ilalamaya oranla
ila, alet, ii, ve zellikle zaman ve bunlara bal olarak parasal ynden avantaj
salamaktadr. Maliyet hesaplamalarnda her ilalamann maliyeti ayr ayr deil,
tm ilalamalarn toplam maliyeti bulunmal ve aa bana den ilalama masraf
ortaya karlmaldr.
175
CLT V
ZEYTNDE FLZKIRAN
Phloeotribus scarabaeoides Bern.
(Coleoptera: Scolytidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Erginin vcudu silindirik bir yapda ve koyu kahve renkte olup, zeri gri renkli ksa
tylerle kapldr. Vcut uzunluu 2.02.5 mm kadardr. Antenleri 3 paraldr ve u
ksm yelpaze gibidir (ekil 93a,b).Yumurta, parlak beyazms renkte ve ovaldir.
Yumurtadan yeni kan larvalar kirli beyaz renkli olup, gz ve bacaklar yoktur.
Odun dokusunda galeri aarak beslendii iin az paralar iyi gelimitir(ekil
93a,b). Pupalar galeri iinde, serbest pupa tipinde ve beyaz renklidir.
ekil 93. Filizkrann ergini (a:Dorsal; b: Lateral) ve larvas(c).
TA
K ergin olarak aalarn dal ve dalcklar zerinde ve yaprak koltuklar arasnda

atklar galeri (odack) iinde geirir (ekil 94a). ubat sonu-mart bandan
itibaren bu klaklar kitle halinde terk ederek, evredeki budama artklarnda ve
zayf aalarda toplanrlar. Burada
toplanan erginler birer ift olarak
(dii ve erkek) zayf dal ve budama artklarnn kabuk ile odun dokusu arasna girerek dala dikey bir
galeri aarlar. Diiler bu galerilerin her iki yanna 60180 adet yumurta brakrlar. Yumurtalar 48
gnde alr. kan larvalarn her
biri ana galeriye dik ve hibir
zaman birbirini kesmeyen galeri
a
b
aarak beslenir (ekil 94b). Olgunlaan larvalar galerilerin u
ekil 94. Filizkran erginin k geirdii odack (a) ksmnda nceden hazrladklar
ve larvalarnn dalda at galeriler.
odacklarda pupa olur. Nisan sonu
ile mays banda da pupadan
176
CLT V
kan erginler kabukta atklar deliklerden karak evreye yaylr (ekil 95).
reme yalnz zayf den ve kurumak zere olan zeytin aac dallar ile budama
artklar zerinde olur. Ylda 24 dl verir.
EM
reme yerlerinden yeni kan gen erginler srgnlerin yaprak koltuklarnda galeri aarak beslenir (ekil 94a). Zararlnn beslenmesi srasnda
veya daha sonra hava koullar nedeni ile bu
srgnler, galeri yerlerinden krlarak kurur. Bazen
de bu galeri noktalarndaki veya daha u ksmlarndaki meyvelerin ve srgnlerin buruup
kuruduklar grlr. Bir ergin birka yaprak veya
meyve koltuuna bu ekilde galeri aarak zarar
verebilir. Ayrca zayf aalar, reme srasnda
larvalarn beslenmeleri ve erginlerin klar ile
aacn odun ve kabuk ksm tahrip olduundan,
aa daha ksa srede kurur (ekil 95).
Zeytin yetitirilen btn blgelerde bulunur.
3. KONUKULARI
ekil 95. Filizkran erginin

k delikleri.
lkemizde sadece zeytinlerde zararl olmaktadr.
(Hym.: Eurytomidae)
(Hym.: Braconidae)
Parazitoitleri:
Cheiropachus quadrum (F.)
Rhaphitelus maculatus Walk.
Eurytoma sp. nr. morio Boh.
Dendrosotinus ferrigineus (Marshall)
Zararlnn tespit edilen, etkin bir doal dman yoktur.
TA
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Zeytin filizkran, remesini kesinlikle, zayf kalm ve kurumu dallarla, tarla

iinde kalm veya evlerin nne ylm budama artklarna girerek yapar.
Zararlnn bu zelliinden yararlanlarak, en nemli dl olan ilkbahar dlnn
kmasn nlemek veya poplsyonun dmesini salamak mmkndr. Bunun
iin ubat aynda, bahenin iine yer yer budama artklar tuzak olarak braklr. Bu
tuzak dallarla birlikte, bahe iinde aalarn kurumu ve kurumaya yz tutmu
dallar iine giren erginlerin atklar deliklerden nisan aynda tala kmaya
177
CLT V
balaynca, bu dallar toplanr ve hemen yaklr. Bu kltrel nlemlerin blgesel

olarak btn iftiler tarafndan benimsenerek yaplmas ile sorun ortadan kalkar.
Yaz aylarnda ise, poplsyonun durumunu renebilmek iin 10 aatan 20 er
srgnde meyve ve yaprak koltuklar kontrol edilir. Salam ve zarar grm gz
saylar bulunarak zarar oran (%) saptanr. Eer gzlerde %15 ve daha yukar
oranda zarar saptanrsa kltrel nlemler titizlikle uygulanmaldr.
TA
EM
Zeytin filizkran, yaamnn byk bir ksmn kabuk altnda geirdiinden, etkili
ve ekonomik bir kimyasal mcadele metodu yoktur.
178
EM
4. SERT KABUKLU MEYVE

HASTALIKLARI
TA
4.1. FUNGAL HASTALIKLAR
EM
G
TA
180
CLT V
ANTEPFISTIINDA KARAZENK
Septoria pistaciae Desm.
1. TANIMI VE YAAYII
Fungusun konidiosporlar ince, uzun hilal eklinde, 4-6 blmeli ve koyu renklidir.
Fungus k enfekteli yapraklar zerinde peritesyum olarak geirir.
EM
lkbaharda nisan-mays aylarnda hava scakl 15-17Cyi bulduunda, yapraklar

zerinde bulunan peritesyumlardaki askuslarda, elipsoit ekilli koyu renkli askosporlarn uular balayarak, yapraklar zerinde primer enfeksiyonlar gerekletirir. Askospor imlenmesi iin 10 saatlik yaprak slaklk sresi gereklidir. lk
enfeksiyondan yaklak 19-30 gn sonra yapraklar zerinde toplu ine ba
byklnde, siyah renkli piknitler grlmeye balar.
Piknitlerde binlerce konidiospor oluur ve bunlar salkl yapraklara ve meyvelere,
bcekler, yamur sular veya rzgr tarafndan tanr ve vejetasyon dnemi
boyunca sekonder enfeksiyonlar meydana getirirler. Sekonder enfeksiyonlar en az
6 saatlik yaprak slaklk sresinde balar, 18 saatlik yaprak slaklk sresi ve 2122C scaklklarda maksimuma ular. klim koullarnn uygun olduu dnemlerde hasattan sonra da, hatta eyll ayna kadar devam edebilir.
Hastaln tipik belirtisi, daha ok yapran st ksmnda, ksmen de meyve kabuklarnda grlen siyah lekelerdir. Bu nekrotik lekelerde siyah piknitler bulunur
(ekil 96a,b).
Balangta 0.5 cm apnda olan lekeler ikincil yaprak damarlar ile snrlanmtr.
Daha sonra bu alanlar genileyerek yapran bir ksmn kaplar. Sezon sonunda bu
alanlar klorotik ve sonuta nekrotik bir hal alr (ekil 96a,b,c). iddetli enfeksiyon
koullarnda erken yaprak dkmlerine sebep olabilir. Meyveler zerinde
enfeksiyon nadir oluur (ekil 96d), fakat iddetli enfeksiyonlarda piknitlerin
hemen hemen meyve sapna kadar yayld grlebilir.
TA
Hastalkl yapraklarda fotosentez alan azaldndan, aalarn zayf der ve

meyve ilerini dolduramaz. Dolaysyla rn miktar ve kalitesi azalr. Bu durum
bir sonraki yln rn miktarnn da dmesine neden olur. Hatta iddetli
enfeksiyon yllarnda aa zayf deceinden, bu aalardan birka yl rn
alnmayabilir. Hastalk, enfeksiyon iddetine bal olarak rnde %100e varan
kayplara yol aabilmektedir.
Hastalk antepfst yetitiricilii yaplan tm blgelerde, zellikle Gneydou
Anadolu Blgesinde yaygn olarak grlr.
3. KONUKULARI
Konukusu antepfstdr.
181
Fahri TATLI
Fahri TATLI
EM
Fahri TATLI
ekil 96. Karazenkin antepfst yaprandaki (a,b,c) ve meyve kabuundaki (d)

belirtileri.
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Sonbahar ve erken ilkbaharda yere dklen yapraklar toplanarak yaklmal
veya gmlmelidir.
Hastaln yaylmamas asndan sulama yaplan yerlerde damlama sulama
tercih edilmelidir.
TA

4.2.1. lalama zaman
1. ilalama: lk enfeksiyonlarn balamasndan nce yaplmas gerekmektedir. Bu ilalama, iek dkmnden sonra, dllenmeyi takiben
meyvelerin buday danesi byklne ulat devrede yaplmaldr.
2. lalama ve dier ilalamalar: Kullanlan ilalarn etki sresi dikkate alnarak, enfeksiyon koullar sona erinceye kadar ilalamalara
devam edilir.
182
CLT V

kullanlr.
EM
CEVZ ANTRAKNOZU
Gnomonia leptostyla (Fr.) Ces et de Not.
TA
1. TANIMI VE YAAYII
Etmenin miselyumlar blmeli olup, nceleri renksiz ve effaf, daha sonralar
koyulaarak, kirli beyaz-krem rengini alr. Epidermis ve ktikula arasnda gelierek, aservuluslar oluturur. Geliimini srdren fungus, aservuluslar olgunlatka, i basncn etkisiyle konidiosporlar doaya frlatr.
Konidiosporlar renksiz ve effaf, ortadan tek blmeli, hilal eklinde, eit olmayan
iki blmeden olumutur. ok nadir olarak da mikrokonidiosporlara rastlanabilir.
Peritesyum, sonbaharda dklen yapraklardaki lekeli ksmlar zerinde olumaktadr.
Peritesyum kremsi ekilde, kahverengimsi sar renkte ve olduka uzun bir boyuna
sahiptir. Peritesyumlar mikroskop altnda bu grnleri ile taze incire benzemektedir. lkbaharda peritesyumlar iinde askuslar ve onlarn iinde de askosporlar
olumaktadr.
Askosporlar, askus iinde sarmal vaziyette ve 8 adettir. Fungusun askuslar i
eklinde, askosporlar hilale benzer, ortadan tek blmeli, renksiz ve effaf grnmdedirler. Askosporlar, konidiosporlara gre daha az kvrk hilal ekilde ve
boyutlar konidiosporlardan daha kktr.
lkbaharda bitkiler uyanrken, havann yal geme durumuna gre, bir nceki
ylda bahede kalan l yaprak dokular zerinde gelimesini tamamlayan peritesyumlardaki askuslar paralanarak, askosporlar havaya frlatlrlar.
Dallarda gelien yaprakklar, yar bykln getikten sonraki dnemden
itibaren enfekte ederler. Penetrasyon noktasnn evresinde, enfeksiyondan 12-14
gn sonra gzle grlr ekilde renk almalar olur (ekil 97a). Daha sonra bu
ksmlar sarms bir hale ile evrilerek, orta ksmlar ak kahverengiden, koyu
kahverengine deien nekrotik dokulara dnr (ekil 97a,b). Bu dokular
zerinde de, daha sonra etmenin kirli beyaz miselyum kitlesi zerinde, toplu ine
183
ucu gibi ve i ie konsantrik daireler eklinde dizilmi aservuluslar oluur ve

plak gzle kolayca grlebilirler.
Aservuluslar, daha ok yapran st yzeyinde olumakla beraber, alt yzeyde de
oluabilirler. lk belirtilerden sonra aservuluslar olutururlar ve bunlardan da
konidiosporlar doaya frlatlarak, yaz boyunca sekonder enfeksiyonlarn
olumasna neden olurlar.
Hastaln belirtileri, aacn yaprakk, meyve, gen srgn ve yaprak saplarnda
grlr. Daha ok bir yaprak hastal olmasna ramen, iddetli enfeksiyonlarda
yeil meyve kabuunu enfekte ederek meyve iine de geer.
EM
Nekrotik lekeler balangta yaprakk yzeyinde noktalar halinde olup, zamanla

birleerek yaprakn belirli bir ksmn veya tamamn kaplar (ekil 97a,b). Aa
hastalktan dolay yaz ortalarnda, hastalkl yapraklarn kenarlar oluan nekroz
nedeniyle kvrlr, kurur ve bu yapraklar zamanndan nce dklr. Epidemi
yllarnda, sonbahar gelmeden, aa tmyle yapraksz kalabilir.
Servet UZUNOK
TA
Hastalkl meyvelerin yeil kabuu zerinde, noktalar halinde veya birleik

nekrotik lekeler bulunur (ekil 97c,d). Bunlarn zerinde kirli beyaz miselyum
rts grlr. Hasta meyvelerin yeil kabuu kaldrldnda, sert kabuk zerinde
koyu lekeler grlr ve byle meyveler rr.
Servet UZUNOK
ekil 97. Ceviz antraknozunun yaprak (a,b)ve meyvedeki (c,d) zarar ekli.
184
CLT V
Primer enfeksiyon orannn dk olduu yllarda, yaz aylarnn yal gemesi ve

yksek i oran sekonder enfeksiyonlarn artmasna yol aar. Bunun sonucunda
hastalk hzla yaylr. Mcadelede zellikle bu durum dikkate alnmaldr.
Hastalk nedeni ile yapraklarda fotosentez alan azald iin bir sonraki yln
srgn ve meyve oluumu olumsuz ynde etkilenir, verim azalr.
lkemizde ceviz retimi yaplan her yerde bu hastala rastlanr.
3. KONUKULARI
Etmenin tek konukusu cevizdir.
4.1. Kltrel nlemler
EM
4. MCADELES
Primer enfeksiyon kayna olan yere dklm yapraklar sonbaharda toplanp
yaklmal veya gmlmelidir.
Hastaln her yl iddetli olarak seyrettii yerlerde kimyasal mcadele gerekir.

4.2.1. lalama zaman
Aadaki takvime gre ilalama yaplr.
1. ilalama: Tomurcuklarn yeni patlamaya balad, yaprakklarn kedi kula olduu dnemde,
2. ilalama: Yapraklardaki, yaprakklarn yar bykln ald dnemde,
3. ilalama: Meyvelerin fndk bykln ald dnemde yaplr.

4. ve dier ilalamalar: Yal geen yerlerde kullanlan fungisitin etki
sresi dikkate alnarak ve enfeksiyon koullar devam ettii
srece tekrarlanr.
TA


kullanlr.
185
KESTANE KANSER
Cryphonectria parasitica Murr.Bar.
I. TANIMI VE YAAYII
EM
Kestane kanseri miselyumunun rengi nce beyaz, sonradan sarmtrak renktedir.

Enfeksiyondan 1-3 ay sonra oluan stromalar zerinde turuncu renkli piknitler
meydana gelir (ekil 98a). Olgunlanca kabuk zerinde nce toplu ine ba
byklnde kntlara neden olur, yal dnemlerde bu kntlardan sarturuncu renkli youn bir aknt ile birlikte konidiosporlar kar. Bu sporlar silindir
eklinde ve renksiz olup, 3.78-2.14x2.160.54 m boyutundadr. Piknitlerin gelitii stromalarn dibinde, aplar 250-445 m olan, iinde ok sayda askus bulunan
peritesyumlar geliir. Her askus 8 askospor ierir. Askosporlar 2 hcreli olup,
11.0-7.9x4.1-3.0 m boyutundadr.
TA
Kestane kanseri bir yara parazitidir. Kestane aalarnn kabuk dokusuna yeni
oluan yaralardan girdikten sonra, geliimini aacn toprak st aksamnda, i
kabuk ve kambiyum dokularnda miselyal yelpazeler eklinde srdrr (ekil
98b). Hastalk nedeniyle kurumu yada kesilmi aalarda da saprofitik olarak
geliir ve hastalk kayna oluturur.
Mkerrem ELKER
Mkerrem ELKER
ekil 98. Kestane kanserinin oluturduu piknitler (a) ve kabuk altndaki miselyum
geliimi (b).
K mevsiminde nemin yksek olmas nedeni ile olgun peritesyumlara ve

askosporlara bu dnemde daha fazla rastlanmaktadr. Konidiosporlar ise yln her
mevsiminde meydana gelebilmektedir. Konidiospor ve askosporlarn her ikisi de
enfeksiyon yapar. Kn dk scaklkta geliemezler. konidiospor oluumu iin
en uygun scaklk 20-27C, askosporlar iin ise 18Cdir.
186
CLT V
Konidiosporlar kularla, bceklerle ve yamurla; askosporlar ise rzgrla tanarak

yeni oluan yaralara ular ve hastalk oluumuna neden olurlar.
Kestane kanseri, aalarn tamamen kurumasna neden olan ve hzla yaylan ok
nemli bir hastalktr.
Kestane kanserinin yaylmasnda en nemli faktr, bulak a kalemlerinin
kullanlmasdr. Dier bir nemli faktr de hastaln sorun olduu yerlerde
hasadn dallara srkla vurularak yaplmasdr. Hasat srasnda meydana gelen
yaralardan hastalk etmeni girerek yeni enfeksiyonlara neden olmaktadr.
Mkerrem ELKER
Mkerrem ELKER
TA
EM
Etmen bir yara paraziti olduu iin salkl aalara taze yaralardan girer ve giri
yapt ksmdaki kabuk dokusu normal rengini kaybederek krmzms
kahverengine dnr (ekil 99a). Hastalkl kabuk dokusunda nce kntler,
daha sonra atlak ve yarklar meydana gelir. Canlln kaybeden kabuk dokusu
odun dokusundan ayrlr ve ikinlemi gibi bir grnm alr (ekil 99b,c). Hasta
ksmlarda kabuk alt normal rengini kaydedip, sarmtrak devety renginde misel
yelpazeleri ile rtlr.
Mkerrem ELKER
c Mkerrem ELKER
Mkerrem ELKER
ekil 99. Kestane kanserinin kestanenin kabuk dokusundaki zarar ekli (a,b,c), hastalk
nedeni ile kuruyan srgn (d) ve aa (e).
187
Olgun piknitler kabuk dokusunun yzeyinde sivilce eklinde kntlarn meydana

gelmesine neden olur. Yal dnemlerde bu kntlardan sarms turuncu renkli
youn bir aknt ile birlikte konidiosporlar kar.
Hastalk etmeninin i kabuk ve kambiyum dokusunda gelimesi nedeniyle
aalarn iletim demetleri zarar grr. Bu nedenle hastalkl dallardaki yapraklar
nce solup ie doru kvrlr sonra kurur. Gvde enfeksiyonlarnda ise enfeksiyon
noktasnn stndeki ksmn geliimi nce duraklar, sonra aa yaamn
srdrebilmek iin hastalkl ksmn altnda dormant gzlerden yeni srgnler
oluturur. Hastalk gvdeyi evreledike ve aaya doru ilerledike bu srgnler
de kurur ve sonuta aa lr (ekil 99d,e).
3. KONUKULARI
EM
Bu hastalk Marmara, Karadeniz ve Ege Blgelerinde grlmektedir.
Konukular, btn kestane eitleri ile mee, sumak, karya ve akaaatr.

4. MCADELES
4.1. Karantina nlemleri
Bu hastalk etmeni i ve d karantina listesinde yer almaktadr. Bu nedenle

karantina nlemlerine titizlikle uyulmal ve hastalkl bitki ve retim materyalleri
hastalktan ari yerlere tanmamaldr.
4.2. Kltrel nlemler
Tamamen kuruyan aalar kk boazndan, hastalkl dallar yada ana gvde

hastalkl ksmn 25 cm altndan kesilerek yaklmaldr.
Kesilen yerlere hastalk etmeninin giriini engellemek iin 3 ksm ard

katran+1 ksm gzta srlmelidir.
Budama ve a iin kullanlan aletler %10luk amar suyu (sodyum
hipoklorid) iinde dezenfekte edildikten sonra dier dallarn budama ve a
ilemine geilmelidir.
A kalemleri hastaln sorun olmad yerlerden alnmaldr.
TA
Yara oluumunu en aza indirecek bir hasat yntemi seilmelidir.

Bu hastaln kimyasal mcadelesi yoktur.
188
EM
TA
4.2. BAKTERYEL HASTALIKLAR
EM
G
TA
190
CLT V
BADEM DAL KANSER

Pseudomonas amygdali Psallidas and Panagopoulos
1. TANIMI VE YAAYII
Pseudomonas amygdalinin minimum gelime scakl 3C ve maksimum 32Cdir. Termal lm noktas 46Cdir. Bakteri, k badem aacndaki kanser yaralarnda ve yaprak izlerinde geirmektedir.
EM
Hastaln en nemli belirtisi, yllk srgnlerde, dal ve gvdede oluan kahverengi

kanser yaralardr. Aalar erken ilkbaharda henz dormant dnemde iken, yaprak
izlerinin bulunduu kabuk ksmnda zamanla uzunlamasna bir atlaktan odun
ksmna doru yaylan ikinlikler oluur. Enfekteli kabuk dokusu para para
yarlr ve kanserler alr (ekil 100). Bu oluan kanserlerin kenarlar kahverengi,
kabark, ikin ve 0.5-2 cm uzunluundadr. Gzler etrafnda yaylan kanser
yaralar ise gzlerin lmesine ve rn azalmasna neden olurlar. Bu kanser yaralar
yldan yla byrler. Hastala yakalanm aalarda gelime ve yaprak durumu
zayflar, aa zamanla kurur.
Hastalk enfekteli retim materyalleri ve hasatta kullanlan srklarla yaylr.
TA
Nursen STN
Nursen STN
ekil 100. Badem dal kanserinin badem dallarnda meydana getirdii kanser yaralar.
3. KONUKULARI
Hastaln konukusu sadece badem eitleridir.

4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
A kalemlerinin ve a aletlerinin temiz olmas gereklidir.
191
Kanserle bulak bahelerde budama ilemi austos-eyll aylarnda

yaplmaldr. Budama aletleri sk sk %3lk lizol eriyiine veya % 10luk
sodyum hipokloride batrlmaldr. Budama artklar hemen yaklmaldr.
Kanserle bulak bahelerde hasat srkla deil elle yaplmaldr.
Budama yerlerine %5lik gzta eriyii srlmeli, gzta kuruduktan sonra
da a macunu ile kapatlmaldr.
Yeni bahe tesis ederken hastala dayankl badem eitleri dikilmelidir.
4.2.1. lalama zaman
EM
1. ilalama: Sonbaharda yapraklar %75 orannda dklnce,
2. ilalama: lkbaharda iek tomurcuklarnn patlad ve krmz ularn

grld pembe dnemde yaplr.

Yksek tazyikli bahe plverizatr kullanlr.

TA
Aacn her tarafnn iyice ilalanmasna zen gsterilmelidir.
192
CLT V
FINDIK BAKTERYEL YANIKLII

Xanthomonas arboricola pv. corylina (Miller et al.) Vauterin et al.
1. TANIMI VE YAAYII
Xanthomonas arboricola pv. corylina, 0.5-0.7x1.1-3.8m boyutlarnda, Gram
negatif bir bakteridir. Optimum gelime scakl 2832C, maksimum 37C ve
minimum 5-7Cdir. Termal lm noktas 53-55C dir.
EM
Bakteri yaralar ve yapraklar zerindeki ak stomalar yoluyla bitkiye girer.

Kanserlerde ve enfekteli tomurcuklarda canlln srdrr. Bakteri bitkiden
bitkiye yamur, rzgr ve budama aletleri ile yaylr.
Gen aalar uygun olmayan evre koullarnda, yksek taban suyu, elverisiz
toprak yaps, topraktaki besin maddeleri noksanl ve kltrel ilemler sonucu
bakteriyel yankla kar duyarl olurlar.
Hastalk, tomurcuk, yaprak, dal, gvde ve ara sra zuruf ve meyvede zarar yapar.
zellikle yaprak ve iek tomurcuklar hassastr. nce en dtaki tomurcuk pullar
enfekte olur, daha sonra bakteri tomurcuun iine hareket eder. Enfekteli
tomurcuklar ya tamamen lr ya da ksmen zarar grr. Bakteri ile bulak olan
tomurcuklar yazn ksmen veya tamamen alabilir. Bu tomurcuklardan gelien
srgnler enfekteli olarak karlar.
TA
Yapraklar zerindeki lekeler, yuvarlak veya dzensiz bir ekilde grlrler.

Lekelerin aplar genellikle 1-2 mmdir. Yeni oluan lekeler donuk, sarms yeil
renkte olup, zamanla krmzms kahverengine dnebilir (ekil 101a).
ekil 101. Fndk bakteriyel yanklnn fndk yapranda (a), dalnda (b) ve meyve
kabuunda (c) meydana getirdii belirtiler.
193
Enfekteli dallar ise dardan kurumu gibi grnr. Yapraklar bu dallar zerinde
kvrlarak kurur ve asl kalr. Dallardaki lezyonlar tespit etmek g olabilir, fakat
yakndan kontrol edildiinde, kabuun hafife kk ve krmzms mor bir renk
ald grlr (ekil 101b). Kabuk kaldrlrsa i ksmlardaki dokularn kk
lekeler eklinde krmzms kahverengine dnt grlr.
Gvdede kanser oluumu, bu hastaln en nemli devresidir. Yaralar genellikle 4
yana kadar olan aa gvdelerini kuatr ve onlarn lmlerine neden olur.
EM
Zuruflar zerindeki lekeler 1-2 mm apnda yuvarlak veya eitli ekillerde ve

koyu kahverengi veya siyah renkte grlr. Lekeler balangta yzeysel olup
zamanla ukurlar ve sertleir. Meyve kabuu zerindeki lekeler 1 mm apnda,
yzeysel, genellikle yuvarlak veya deiik ekillerde ve koyu kahverengidir(ekil
101c).
Tomurcuklar, srgnleri, dallar ve hatta ocaklar kurutmakta olan bu hastalk baz
durumlarda ekonomik rn kaybna neden olmaktadr.
Hastalk lkemizde fndk yetitirilen alanlarda grlmektedir.
3. KONUKULARI
Konukular fndk eitleridir.
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Fndk baheleri tesis edilecek yerlerde toprak normal derinlikte ve bitki

besin maddelerince zengin olmaldr.
Taban suyu yksek ve su tutan topraklarn bulunduu yerlerde bahe tesis

edilmemelidir.
Gbreleme ve toprak ilemesi zamannda ve tekniine uygun yaplmaldr.
Bahe tesis edilirken salkl fidanlar seilmeli ve sonbaharda dikimi
yaplmaldr.
TA
Enfekteli dallar kesilip imha edilmelidir.

Budama srasnda bir ocaktan dierine geerken budama aletleri sk sk
%3lk lizol eriyii veya %10luk sodyum hipoklorite (amar suyu)
batrlarak dezenfekte edilmelidir.
Hastalkl bahelerde budama, bakterinin aktif olmad yaz ve k aylarnda
yaplmaldr.
Budama artklar baheden uzaklatrlp imha edilmelidir.
194
CLT V

4.2.1. lalama zaman
1. ilalama: Hasattan sonra sonbahar yalar balamadan nce austos sonu
veya eyll banda,
2. ilalama: Sonbahar sonlarnda yapraklarn %75inin dkld bir devrede,
3. ilalama: lkbaharda yaprak tomurcuklar patlamaya balad bir devrede,
yaplr.
EM


kullanlr.
TA
lalama, rzgrsz havalarda ve aacn her tarafna ila gelecek ekilde

yaplmaldr.
195
EM
G
TA
196
EM
TA
4.3. VRS HASTALIKLARI
EM
G
TA
198
CLT V
FINDIKTA ELMA MOZAK VRS

Apple mosaic ilarvirus (ApMV)
1. TANIMI VE YAAYII
Elma mozaik virs (ApMV) 25 ve 29 nm apnda izometrik yapda, yuvarlak tek
sarmal RNAlardan oluan partikllere sahiptir. Her bir partikln nkleik asit
oran %16, protein oran ise %84dr. ApMV mekanik olarak ve a ile tanr.
Ancak tohum ve polen ile tanmaz.
EM

ApMV ile bulak elma yapraklarnda, ak sar, kenarlar belirgin leke ve izgiler
ile beraber mozaik belirtisi, ayn zamanda bulak yapraklarda damar sarl da
grlr (Bkz.: Elma Mozaik Virs. Cilt:IV, Sayfa 79).
Virs, gllerde nekrotik halkal lekeler, erbeti otunda ise beneklenmeler oluturur.
Elma mozaik virs, fndk yapraklarnda klorotik halkal leke (ekil 102a,b),
izgi, bant (ekil 102c,d) ve mee yapra formu (ekil 102c,d) eklinde belirtiler
oluturur. Bazen bu belirtilere ilaveten yapraklarda genel bir sararma da
grlebilir.
Fndkta meydana getirdii belirtiler, genellikle fndk ocann tek tarafnda
grlmektedir. Virsn oluturduu belirtiler vejetasyon periyodu sresince
grlr.
3. KONUKULARI
Hastalk belirtisi grlen ocaklarda, otanak saysnn ve buna bal olarak da

fndk veriminin azald gzlenmitir.
ApMVnin esas konukusu elma olup, bundan baka Prunus triloba, badem,
mrdm erii, ku kiraz, gl, brtlen, hu aac, fndk ve erbeti otu gibi
bitkilerde hastalk yapmaktadr.
TA
4. MCADELES
Fidanlklar her vejetasyon dneminde kontrol edilerek, hastalk belirtileri

gsterenler hemen sklp yok edilmelidir.
Hastalk belirtisi gsteren fndk ocaklarndan ve etrafndaki ocaklardan
retim materyali alnmamaldr.
199
Birol AKBA
Birol AKBA
TA
Birol AKBA
EM
Birol AKBA
ekil 102. Elma mozaik virsnn fndk yapraklarnda meydana

getirdii klorotik halkal leke(a,b), izgi, bant ve mee
yapra formu (c,d) eklindeki belirtileri.
200
CLT V
EM
5. SERT KABUKLU MEYVE
TA
ZARARLILARI
TA
EM
CLT V
202
CLT V
ANTEPFISTII BEYAZ KABUKLUBT

Suturaspis pistaciae (Lind.)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Antepfst beyaz kabuklubiti (Suturaspis pistaciae) erginleri, 2.0-2.5 mm boyunda, uzunca bir yapda ve ba ksm sivricedir. En dta beyaz renkli bir tabaka
bulunur (ekil 103a,b). Bu beyaz tabakann i ksmnda kabuklubitin kahverenkli
saydam ve salam yapl bir kabuu vardr. Bu kabuk aldnda erginin turuncu
renkli olduu grlr. Gen larvalarn kabuklar zerinde beyaz tabaka yoktur. Bu
beyaz tabaka, larva ergin dneme geerken meydana gelir. Bir erginin karn
aldnda turuncu renkli yumurtalar grlr.
Halil BOLU
Halil BOLU
ekil 103. Antepfst yapra (a) ve meyvesindeki (b) Antepfst beyaz kabuklubitileri.
TA
K bir yllk ve daha yal srgnler zerinde dllenmi dii durumunda geirmektedir. Mays aynda ergin vcudunda teekkl eden yumurtalar, haziran ay
banda almaya balar.
Alan yumurtalardan kan larvalar aacn vejetatif gelimesine uygun olarak nce
yaprak ve srgnlere daha sonra meyvesi zerine yerleir. Yapraklara yerleen
larvalardan temmuz ay sonunda yeni erginler meydana gelir. Bu erginlerden
austos ay ortalarna doru ikinci dl larvalar meydana gelir. Srgnlerde ise,
kasm ayna kadar ancak birinci dl tamamlar.
Antepfst beyaz kabuklubiti yavru dourarak oalr ve Gneydou Anadolu
Blgesinde 2 dl verir.
203
CLT V

Zararl yaz aylar boyunca yapraklara, srgnlere bazen de meyvelere yerleir ve
bitkinin zsuyu ile beslenir. Bu beslenme sonucu zararl younluu fazla ise bitki
zayflar ve srgnler deforme olur, boylar ksalr.
Antepfst yetitirilen btn blgelerde bulunur. Gaziantep ve anlurfa illerinde
younluu daha fazladr.
3. KONUKULARI
Antepfstnn yabani ve kltr trleri konukulardr.
EM
Gneydou Anadolu Blgesinde aadaki doal dmanlar tespit edilmitir.
TA
Predatrleri:
Exochomus nigromaculatus (Goeze) (Col.: Coccinellidae)
E. quadripustulatus L.
Hyperaspis reppensis Herbest
Pharoscymnus pharoides Marseul (Col.: Coccinellidae)
Scymnus araraticus Khrzorian
S. subvillosus (Goeze)
S. suturalis Thunberger
S. apetzi Mulsant
S. quadriguttatus Frsch
Oenopia conglabata Linnaeus
Anthocoris minki Dohrn.
(Hem.: Anthocorideae)
Orius horvathi (Reuter)
Anisochrysa carnea (Steph.)
(Neur.:Chrysopidae)
Parazitoiti:
Encarsia sp.
(Hym.: Aphelinidae)
Parazitoitler doada antepfst beyaz kabuklubitini; %10-17 orannda parazitleyebilmektedir.

5. MCADELES
Bulakln az ve belirgin olduu srgnler kesilip bahelerden atlmaldr. Bu

nlemler aktif larvalar meydana gelmeden alnmaldr.
204
CLT V

5.2.1. lalama zaman
Zararlnn klayan erginlerine kar ubat ve mart aylarnda, gnlk ortalama hava
scaklnn 5Cnin zerinde olduu yasz gnlerde ve tomurcuklar patlamadan
20 gn nce k mcadelesi uygulanr.
EM
Bahe byklne gre aalarn %10undan kontroller yaplr, her kontrol edilen
aatan 20 srgn incelenir. zerinde en az 10 ergin bulunan srgn bulak kabul
edilir. Bulak srgn oran %10 ve daha yukar olduunda kimyasal mcadeleye
karar verilir. lalama bahenin tmnde yada bulakl saptanan aalarn
ilalanmas eklinde yaplacaktr.


kullanlr.
Srgnlerin ve dallarn ilala iyice kaplanmasna zen gsterilmelidir.

TA
lalamadan en az 20 gn sonra, canl erginlerin bulunduu bulak srgn oran

%10un altnda olmaldr.
205
CLT V
ANTEPFISTII DALGVES
Kermania pistaciella Ams.
(Lepidoptera: Tineidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Antepfst dalgvesinin kanat akl 11-12 mm kadardr. Antenleri ip gibi ince

olup, 66 segmentlidir. Kelebein stten grnnde hakim renk siyahtr. n
kanatlar ince ve uzun olup, kanat kenarlar saak eklinde kllar ile evrilidir. n
kanatlarn ucunda ve orta ksmlarnda ikier adet altn sars renkli leke vardr
(ekil 104a). Arka kanatlarn zeri hafif kahverengi desenlerle kapldr.
Yumurta, ak portakal renginde olup, fnda benzer ve zerinde uzunlamasna
izgiler bulunmaktadr. Yumurtann boyu 0.5 mm, genilii ise 0.3 mmdir (ekil
104b). Yumurta brakldktan 10 gn sonra alr.
S. KARADA
S. KARADA
Serpil KARADA
TA
Yumurtadan ilk kan larva 0.5 mmdir. Olgun larva, st beyaz renkli, 7.4 mm
boyundadr. Larvann 3 ift gs, 5 ift abdomen baca bulunmaktadr.
Abdomenin ilk iki segmenti bo, dier 4 segmentinde birer ift abdomen baca ve
yine son abdomen segmentinde de bir ift bacak bulunmaktadr. Vcudu 11
segmentlidir. Az paralar ok iyi gelimi ve src ineyici yapdadr.
ekil 104. Antepfst dalgvesinin ergini (a),

yumurtas (b), srgn iinden kan
larvas (c) ve srgn iinde
beslenen larvann zarar (d).
206
Halil BOLU
CLT V
Dal iinden kan larva, tutunduklar yerde kendilerine rdkleri kokon ierisinde
pupa olur. Kokonun rengi genellikle antepfst aalarnn srgn rengi olan
kuruni renklidir. Kokon 6.4 mm, pupa ise 6.2 mm boyundadr.
Gneydou Anadolu Blgesinde antepfst dalgvesinin ergin uular nisan
ayndan balayarak mays ay ortalarna kadar srmektedir. Erginler iftlemelerinden 4-6 gn sonra yumurta brakmaya balarlar. Dii genellikle yumurtalarn
srgn ularna veya meyve salkmlarna (cumba) birer adet olmak zere toplam
33-60 yumurta brakr.
EM
Larva yumurtadan ktktan sonra doku iine girene kadar birka saatlik bir srede
bitki zerinde dolaarak, srgn ucu veya salkm ucundan doku iine girer ve
srgnden ieriye doru galeri aar. Beslenme srgn ucundan gvdeye doru
olur, ancak hi bir zaman, bir larva son yl srgnnden bir nceki yl srgnne
gemez. Larvalarn srgn iindeki hayat 10 ay kadar srer.
Bu sreyi tamamlayan larvalar, ubat ay sonundan nisan ay ortalarna kadar
bulunduklar srgnlerden bir delik aarak dar kar. Dar kan larvalar, bu
k deliinin birka cm evresinde ve genellikle srgnlerin alt yzeyinde pupa
olurlar. lk erginler, pupadan 20-25 gnde kar. Ergin karken pupa gmlekleri
kokon iinde kalr. Eer kokonun iinde pupa gmlei yoksa, bu kokondan
parazitoit k olmutur. Ylda 1 dl verir.
Yumurtadan yeni kan larva, srgnn en hassas olan u ksmnda dolaarak

byme konisine zarar verir (ekil 104c). Zarar gren tepe tomurcuu bir sonraki
yln bahar aylarnda bazen yapraklanamaz veya yapraklansa da geliimi zayf olur.
Yapra bulunmayan byle meyve salkmlarna kr cumba ad verilmektedir.
Larva bazen salkm yolu ile srgn iine girmektedir. Bu ekilde zarar grm
salkmda taneler dklerek, tane seyreklemesi meydana gelmekte, bazen de bu
salkmlar tamamen kurumaktadr. Antepfst dalgvesinin dier bir zarar da,
srgnlerdeki meyve gzlerinin dklmesine yol amasdr.
TA
Zararl Gneydou Anadolu ve Dou Anadolu antepfst alanlarnda yaygn

olarak bulunmaktadr.
3. KONUKULARI
Konukusu yalnz antepfstdr.

Pupa parazitoitleri:
Mirax spp.
(Hym.: Braconidae)
Microchelonus fissilis Tob. (Hym.: Braconidae)

Parazitlenme oran %2945 olup, zararly tamamen bask altna alamamaktadr.
207
CLT V
5. MCADELES
Antepfst dalgvesinin bir yllk srgnleri zerinde bulunan pupalar mart ay
ba nisan ay ortalarna kadar toplanarak baheden uzaklatrlmaldr.
5.2.1. lalama zaman
EM
Antepfst dalgvesine kar kimyasal mcadele yaplp yaplmamasna karar

vermek iin, ubat aynda 10 aatan 100 adet son yl srgn kontrol edilir. Srgnlerde %10 pupa bulunduunda kimyasal mcadele yaplmaldr.
Yumurtalardan yeni kan larvalarn, srgn iindeki asl beslenme yerlerine
girmeden ilalamann yaplmas gerekir. Bu nedenle ilalama zaman iyi
saptanmal ve 25-30 gn kadar sren yumurta alma sresi boyunca aalar ilal
bulundurulmaldr. Yumurtalarn alma zaman nisan ay ortalarndan mays ay
sonuna kadar srmektedir. Bu srenin tamamn ilal bulundurabilmek iin nisan
ay sonunda birinci ilalama, mays ay ortalarnda da ikinci ilalama yaplmaldr.


kullanlr.
Kaplama ilalama yapmak gereklidir. zellikle srgnlerin ve meyve salkmlarnn ilala iyice kaplanmasna zen gsterilmelidir.
TA
Temmuz-austos aylarnda bahedeki tesadfi 10 aacn her birinin drt ynnden

birer yeni srgn kesilir ve utan itibaren yarlarak larva tahribat ve temiz srgn
saylar saptanr. Bulama orannn %10unun altnda olmas gerekir.
208
CLT V
ANTEPFISTII DPKURDU
Capnodis cariosa Pall.
(Coleoptera: Buprestidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Scak ve gneli havalarda grlt

ile dz bir hat zerinde uar.
Erginlerine ounlukla gvde ve
kk boaznda rastlanr. Yaklaldnda aacn veya daln ekseni
etrafnda dnerek saklanmaya alr, yakalanaca anda bacaklarn
vcut altna ekerek kendini topraa atar ve l taklidi yapar, kuru
yapraklar ve otlar arasnda hareketsiz olarak gizlenir.
Serpil KARADA
Serpil KARADA
ekil 105. Antepfst dipkurdu erginleri.
Erginlerin eni 1216 mm, boyu 29

39 mm olup, diiler erkeklerden
daha byktr.
EM
Erginleri siyah renkte, gri veya beyaz noktal zemin zerinde siyah, eitli kabark
desenlidir. Kn kanatlarnn zeri eitli ekilde beyaz ukurcuklarla desenli olup,
st kanatlar bir inenin kolayca batrlamayaca kadar serttir (ekil 105a,b).
Yumurtalar ortalama 0.51.0 mm eninde, 1.01.9 mm boyunda ve oval ekillidir

(ekil 106a,b).
TA
Yumurtadan yeni kan larva 2.43.1 mm, son dnem larva ise 60.280.6 mm
boyundadr. Larva genellikle sarms renkte 13 segmentli ve yassdr. Ba,
protoraksa derince sokulmu, protoraks yass ve dier segmentlerden ok daha
genitir (ekil 106c). Gen larva ok tyl olup birinci gmlekten sonra tyler
kaybolur. Pupalar, 12.516.5 mm eninde ve 30.439.2 mm boyunda olup oval
ekilde ve ok muntazamdr (ekil 106e).
Ergin dii yumurtalarn tek tek veya 510 ve daha byk gruplar halinde
kkboazna yakn aa gvdesindeki atlaklara, kabuk aralarna, a gzlerine
veya yine kkboaz civarndaki topraa brakr. Yeni braklan yumurtalar
yumuak ve sar renkte olup, daha sonra hava temasnda sertleerek st beyaz
rengini alr.
Kklerde beslenerek olgunlaan larvalar, kkboaznda pupa olur. Ergin k
temmuz aynda balar kasm ayna kadar devam eder. En fazla ergin k austos
aynda olur. K aa kovuklarnda, yaprak altnda, toprakta ve kayalarn talarn
209
CLT V
altnda hareketsiz olarak geiren erginler; ilkbaharda a gz ve taze srgnlerde

oburca beslenip, scaklk 2526Cnin stne ktnda iftleirler ve yumurta
brakrlar. Bir nceki yla ait erginler bir sonraki yln mays aynn 2 haftasndan
itibaren yumurta koymaya balar.
Serpil KARADA
EM
Serpil KARADA
Serpil KARADA
ekil 106. Antepfst dipkurdu yumurtas ve yeni km larvas (a) ve aa gvdesine

braklan yumurtalar (b), larvas (c), prepupas (d) ve pupas (e).
Ayn yln erginleri ise temmuz ortalarndan itibaren yumurta koymaya balarlar.
En ok yumurta temmuz aynda braklr. Bir dii 2000den fazla yumurta brakabilmektedir. Yumurtalar scakla bal olarak mays aynda 16 gnde alrken
austos aynda braklan yumurtalar 6 gnde almaktadr. 28Cde 12 gn sonra
alr. kan larvalar 3 mm boyunda ve ok tyldr (ekil 106a). Bu tylerin
yardm ile toprak iinde hzla hareket ederek kke girerler. ok nemli toprakta
larvann hareket etmesi ve kke girmesi daha gtr. Kke giren larva kk
kabuunun altnda kambiyum tabakas ile beslenip byr. Larva sresi k ve yaz
dnemine rastlamasna gre 4.5 ile 11 ay arasndadr. Kk boaznda pupa olur ve
pupa dnemi bir ay kadardr. ki ylda 1 dl verir.
Kk kabuklarnn altnda, larva ve larva zararnn olmas; aalarn kk boaznda
veya kk boaznn civarnda toprakta oval ekilde deliklerin grlmesi; aa
altlarnda sap dibinden yenmi taze yapraklarn bulunmas; a gzlerinin veya taze
srgnlerin kemirilmi olmas, bu zararlnn varln gsterir.
TA
Erginler, konukusu olduklar bitkilerin yaprak saplarn, yapraklarn ok ender

olarak da meyve saplarn yiyerek beslenirler (ekil 107a,b).
Gen larva daima toprak yzeyinden aada, kk kabuunun altnda bulunur ve
kambiyum tabakasn kemirir (ekil 107c). Larva kk kabuu altnda galeriler aar,
bitkinin beslenmesine engel olur, galerilerin ii pislik ve tala ile doludur.
Herhangi bir nedenle susuzluk eken, bakmsz, strese girmi aalarda byk
lde zarar verir. Aalarda nce byme durur, sonra larva saysnn oalmas
ile gittike artan bir zayflk ve sonunda lm grlr. Fidanlar ok abuk, dier
aalar ise 25 sene iinde kururlar.
210
Serpil KARADA
Serpil KARADA
EM
CLT V
ekil 107. Antepfst dipkurdu ergininin neden

olduu yaprak dkm (a), srgndeki (b) ve kkboazndaki (c) zarar.
Serpil KARADA
3. KONUKULARI
itlembik, antepfst zararlnn konukusudur.
4. DOAL DMANLARI VE ETKNLKLER:
5. MCADELES
Zararlnn belirlenen doal dmanlar; hindi, tavuk, Melanotus sp. (Col.:

Elateridae), Bataklk seresi (Passer hispaniolensis Temm.), ehir seresi (P.
domesticus L.) (Aves.: Ploceidae) ve ehir kargas (Corvus monedula L.) (Aves.:
Corvidae)dir.
5.1. Kltrel nlemler
TA
Aa altlarnda erginlerin kolayca saklanabilecei yksek boylu ot, al vs.

bulundurulmamaldr.
Su ve gbrelemeye dikkat edilerek aalar kuvvetli bulundurulmaldr.
Bahede srm ilemi yaplrken aalarn kklerine zarar verilmemeli, ta
iz dmne yaklalmamal.
Sabahn erken saatlerinde ve akamzeri gvde ve kkboaznda kolayca

toplanabilecek erginler yok edilmelidir.
211
CLT V
Ergin zarar nedeniyle, aa dibine dklm olan sap dibi yenik yapraklarn
bulunduu fidanlar, hzla sarslarak yere drlen erginler ldrlmelidir.
5.3.1. lalama zaman
EM
Kimyasal mcadeleye karar vermek iin aata zarar ve zararlnn grlm olmas
gerekir. Bu nedenle; aalarda maysn ilk haftasndan balayarak ergin k
gzlenmelidir. Aa altlarnda sap dibinden yenmi taze yapraklarn bulunmas, a
gzlerinin veya taze srgnlerin kemirilmi olmas, zararlnn varln gsterir.
Byle aalarda ergin grldnde veya bu aalarn kkboazlar alarak
incelendiinde larvalara rastlanrsa mcadelesine karar verilir.
Kimyasal mcadele mays aynn 1520 si aras erginler yumurta brakmadan
yaplmaldr. Bir dier ilalama ise temmuz aynn 15 inden itibaren 20 gn ara ile
2 defa yaplmas erginlere kar yaplacak mcadelede poplsyonu drecektir.

lalamada, srt plverizatr (mekanik, otomatik, motorlu) kullanlr.

Bu zararl iin nerilen ilalardan biri ile aalarn 1 m ykseklie kadar olan
gvdeleri ve 1 m apl daire iinde kalan kk boaz civarnda toprak yzeyi
ilalanmaldr. lalar daima su ve apadan sonra toprak yzeyi kurumaya balad
dnemde ve zellikle gnn serin saatlerinde yaplmaldr. Al aalarda a ve
civar mutlaka ilalanmaldr.
TA
Zararlya kar koruyucu mcadele yapldndan, bir yllk mcadelenin sonucunu

hemen grmek mmkn deildir. Devaml ve en az 2 yllk kesintisiz bir
mcadelenin sonucu, gzle fark edilebilir.
212
CLT V
ANTEPFISTII GZKURDU
Thaumetopoea solitaria Frey.
(Lepidoptera: Taumetopoeidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Antepfst gzkurdu diileri boz, erkekler ise ak kahverengindedir. Alt kanatlar

beyaz, st kanatlarn st kenarlarndan alt kenarna ulaan kahverengi (diilerde 2,
erkeklerde 3 adet) zikzak izgiler vardr. Diilerde kanat akl 28.037.8 mm,
erkeklerde 21.024.5 mmdir. Antenleri ift tarakl anten tipindedir. Erkeklerde
anten daha gelimitir. Abdomen ucu diilerde yuvarlak ve koyu kestane rengi
pullarla rtldr. Erkeklerde ise abdomen ucu sivri olup kl demeti vardr (ekil
108a).
S. KARADA
Halil BOLU
TA
Yumurtalar altgen eklinde olup, birbirine bitiik 68 sral dikdrtgen eklindeki

paketler halindedir. lk braklan yumurtalar kestane renginde, daha sonra kuruni
renge dnrler. Yumurta paketlerinin eni 5.56.3 mm, uzunluu 1520 mm olup,
stleri kestane renginde st ste kiremit gibi sralanm pulcuklarla rtldr. Bir
yumurta paketinde ortalama 140 (90300) yumurta bulunur (ekil 108b).
Halil BOLU
Serpil KARADA
Aziz ZKAN
Serpil KARADA
ekil 108. Antepfst gzkurdu ve ergini (a), yumurta paketleri (b), gen larvalar (c,d),
gndzleri istirahat halindeki olgun larvalar (e), pupa kokonlar (f).
213
CLT V
Yeni kan larvalar 2.53.0 mm uzunluundadr. zerinde uzun, sk beyaz ve siyah

kllar bulunur (ekil 108c,d). Genellikle ba siyah, vcut kuruni-yeil renktedir.
Olgun larvann kllar beyaz, vcut rengi krmzms siyah renktedir. Boylar 20-30
mmdir(ekil 108e).
K yumurta halinde geirirler. Ege Blgesinde nisan banda antepfstnn
srgn gzleri patlayp srmeye balad srada yumurtalar almaya balar.
Yumurta almas tamamlannca larvalar topluca gzlere ve srgnlere saldrrlar
(ekil 108b).
EM
lk anlarda larvalar kk olduundan, gzlerdeki ve srgnlerdeki zarar ok az ve

yava olur. Larvalar bydke zararlar artar ve sra halinde, nc dneme
kadar ayn aacn bir dalndan dier dalna, nc dnemden sonra ise bir aatan
dier aaca beslenmek iin geerler.
Beslenmelerini genellikle geceleri yaparlar. Gndzleri aa gvdelerinin kk
boazlarnn veya kaln dallarn kuytu ve glge yerlerinde toplu halde istirahat
halinde geirirler (ekil 108e). Larvalar 5 gmlek deitirerek gelimelerini
Adanada 4550 gnde; Ege Blgesinde ise ortalama 59 gnde tamamlarlar.
Gelimelerini tamamlayan larvalarn zerindeki beyaz kllar 1 mm uzunluunda

olup dip ksmndan kopar. Kllarn kopmasndan 1 gn sonra, Ege Blgesinde
mays ay sonunda Adanada haziran ortasndan itibaren aalarn kk boaz
blgesinde, 26 cm toprak derinliinde
gruplar halinde kirli beyaz renkte rdkleri
kokon iinde pupa olurlar (ekil 108f).
Pupa sresi Ege Blgesinde ortalama 120
gndr. Pupa sresi Adanada eyll ortalarna veya Ege Blgesinde eyll sonuna
kadar srer.
TA
Halil BOLU
Ege Blgesinde austosun son haftasndan itibaren ergin klar balar. Ege
Blgesinde eyll sonu ve Adanada ekim
ayna kadar srer. Diiler ktktan bir sre
sonra yumurtalarn, paket halinde ounlukla orta kalnlktaki dallarn ve gvdenin
dzgn yerlerine ve gney ynne brakrlar. Ylda bir dl verir.
ekil 109. Srgnde toplu halde beslenen

gen larvalar.

Yeni kan larvalar toplu olarak srgn, meyve gz ve yeni olumu yapraklar
yediinden aacn iek amasna, meyve balamasna ve yeni srgn vermesine
engel olurlar (ekil 108c, 109). Larvalar gelimeleri sresince, srgnden srgne
ve aatan aaca geerek zararlarna devam ederler. Larvalar ikinci ve nc
dnem-den sonra yapraklar sap ve ana damar kalacak ekilde tamamen yerler.
214
CLT V
Yapraklar tamamen yenmi bir aacn meyveleri dklr, gelimesi durur, gelecek yln meyve ve srgn gzleri de olumaz. Bylece aalar meyve veremeyecei iin, verim ynnden zarar %100 olur.
Yurdumuzda antepfst ve melengi bulunan tm blgelerde yaygndr.
3. KONUKULARI
Antepfst (Pistacia vera), melengi (P. terebinthus), buttum (P. khinjuk) dier
analarlarda P. mutika konukulardr.
5. MCADELES
EM
Gneydou Anadolu Blgesi ve Ege Blgesinde Hymenoptera takmna bal

larva ve yumurta parazitoitleri bulunmakla birlikte etkili bir parazitoitine
rastlanmamtr.
Kn yumurta paketleri dallar zerinde ezilir. lkbaharda sk sk bahe dolalarak

grlen larva gruplar ezilerek yok edilmelidir. Bahe etrafndaki yabani antepfstklar da kontrol edilmelidir.
5.2.1. lalama zaman
Yaplan srvey almalarnda aa bana 23 yumurta paketi bulunan baheler

bulak saylr. Bahede aalarn %50si bulak ise bahenin tamam, bu oran
daha dk ise yalnz bulak aalarn ilalanmas gerekir.
TA
Tomurcuklarn patlamasndan 20 gn ncesine kadar yumurtalara kar k

ilalamas yaplr. Tomurcuklarn patlama dneminde, yumurtalardan klarn
tamamlam birinci ve ikinci dnem larvalarna kar nisan ay bandan sonuna
kadar ilalama yaplr. Ege Blgesinde birinci ilalama, dii antepfst
tomurcuklar farekula devresinde iken (nisan aynn ilk yars), tomurcuklarda
kme halinde larvalar grlnce yaplr.

kullanlr.
215
CLT V

K ilalamasnda aacn tamamnn, zellikle orta kalnlktaki dallarn ve gvdenin, kuru yer kalmayacak ekilde bitki koruma rn ile kaplanmasna zen
gsterilir.
Larvalara kar yaplacak kimyasal mcadelede ise, larvalarn 1. ve 2. dnemlerinde, toplu olarak bulunduklar srgnler ve gzler iyice ilalanr.
EM
Canl larva kmelerine rastlanmyorsa ilalama baarldr.
ANTEPFISTII KABUKLUBT
Pistaciaspis (=Lepidosaphes) pistaciae Arch.

1. TANIMI VE YAAYII
TA
Antepfst kabuklubiti (Pistaciaspis pistaciae)nin ergin diileri 2.23.0 mm,

erkekleri ise 1.52.0 mm boyundadr. Ak kahverenginden, siyahms kahverengine kadar deien renklerde bulunabilir, sert ve koruyucu kabuu virgl andrr.
Kabuk arka ksma doru genileyen halka grnmldr (ekil 110). Erkekler,
diilere gre daha dardr.
Halil BOLU
ekil 110. Antepfst kabuklubiti ergin diileri.
Yaz aylarnda meydana gelen birinci dl erginlerinin kabuklar kaldrldnda

renklerinin portakal sars olduu grlrken, k geiren erginlerin renkleri ise
daha koyudur. Birinci dln larvalar ak kahve renkli ikinci dln larvalar ise
216
CLT V
koyu kahve renklidir. Birinci dln larvalarnn vcutlar, balangta elipsoid

olduu halde ikinci dln larvalar virgle benzer.
K son yl srgnlerinde, meyve ve srgn gzlerinde yumurtasz ergin
durumunda geirmektedir. Erginlerde yumurtalar nisan ay balarnda oluur.
Mays aynda btn erginlerin yumurtalar ergin kabuu altnda depo edilmi
durumdadr.
EM
Yumurtadan ilk klar nisan ay sonlarnda balar ve haziran ay ortalarna kadar

devam eder. Birinci dl larvalar genellikle yaprak sap ve yaprak alt yzeyinde
damarlar arasna dizilir, bunlarn ok az srgnlere geer. Austos aynda
meydana gelen ikinci dl larvalar ise genel olarak srgnlere ve bu srgnlerdeki
gzlere yerleirler.
Zararl yaz aylar boyunca yapraklarda, meyvelerde, srgnlerde ve gzlerde

yerleip, bitkinin zsuyunu emerek beslenir (ekil 111a,b). Bu beslenme sonucu
bitki zayflar, youn bulunduu hallerde srgnler clz kalr.
Antepfst aacnn yetitii yerlerde deiik younluklarda grlmektedir. Siirt

ve Mardin illerinde daha youn bulunmaktadr.
Halil BOLU
Halil BOLU
TA
ekil 111. Antepfst kabuklubitinin dalda (a) ve meyve zerindeki (b) kolonisi.
3. KONUKULARI
Antepfstnn yabani ve kltr trlerinde bulunmaktadr.

Gaziantep ilinde aadaki doal dmanlar tespit edilmitir.
217
CLT V
Predatrleri:
Hyperaspis reppensis Herbest
Oenopia conglobata Linnaeus
Scymnus spp.
Orius horvathi (Reuter)
Anisochrysa carnea (Steph.)
(Neur.: Chrysopidae);
5. Mcadelesi
EM
Ayrca, doada antepfst kabuklubitini %1225 arasnda etkileyen Hymenopter

parazitoitler vardr.
Bulamann az ve belirli olduu durumlarda bulak srgnler kesilip baheden

uzaklatrlmal bu nlemler aktif larvalar kmadan nce uygulanmaldr.
5.2.1. lalama zaman
Zararlnn klayan erginlerine kar ubat ve mart aylarnda, gnlk ortalama hava
scaklnn 5Cnin zerinde olduu yasz gnlerde ve tomurcuklar patlamadan
20 gn nce k mcadelesi uygulanr.
Bahe byklne gre aalarn %10undan kontroller yaplr, her kontrol edilen
aatan 20 srgn incelenir. zerinde en az 5 ergin bulunan srgn bulak kabul
edilir. Bulak srgn oran %10 ve daha yukar olduunda kimyasal mcadeleye
karar verilir. lalama bahenin tmnde yada bulakl saptanan aalarn
ilalanmas eklinde yaplacaktr.
TA


kullanlr.
lalamalar kaplama olarak yaplmaldr. Bilhassa srgnlerin iyice ilalanmasna

dikkat edilmelidir.
218
CLT V
lalamadan en az 20 gn sonra, canl erginlerin bulunduu bulak srgn oran
%10un altnda olmaldr.
ANTEPFISTII KARAGZKURDU
Hylesinus vestitus M.R.
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Antepfst karagzkurdu ergini genellikle koyu

kahverengi olup, boyu 33.5 mm kadardr. Antenlerin ucu topuz gibidir. Vcudu ince ksa kllarla
kapldr (ekil 112). Yumurtalarn bykl bir
topluine ba kadardr. Larvalarn boyu 34 mm,
rengi beyaz ve vcudu boumludur. Ba vcuda gre
daha byk olup, kitinimsi bir yapdadr. Kanatlar
yoktur. Pupann uzunluu 3.3 mm. ve rengi kirli
beyazdr.
K karagzlerin (meyve gz) dibinde veya aalarn kuytu yerlerinde ergin olarak ve ok az bir
beslenme ile uyuuk bir halde geirir. ubat ve mart
aylarnda klaklardan kan erginler kurumaya yz ekil 112. Antepfst karagzkurdu ergini.
tutmu dallarn veya budama artklarnn kabuk ve
odun ksm arasna girerek, odun ksmnda ve daln
boyuna doru 23 cm uzunluunda geni bir galeri aarlar (ekil 113). Diiler bu
galerinin her iki yanna 6080 adet yumurta brakrlar.
TA
Yumurtalar 810 gnde alr. kan

larvalar odun ksmnda beslenerek
diinin at galeriye dik galeriler
aarlar. Larvalarn at bu galeriler
birbirlerini hi kesmez (ekil 113).
Antepfst karagzkurdunun larva
dnemi 4050 gn kadar srer. Bu
srede larvalar 12 cm uzunlukta
galeri aabilirler. Larva dnemini
tamamlayan olgun larvalar, kendilerine bir odack hazrlar ve burada
ekil 113. Antepfst karagzkurdu larvalarnn

at galeriler (b: izim).
219
CLT V
pupa olurlar. Pupalardan 810 gnde erginler meydana gelir.

Yeni erginler, ergin olduklar odac-n hemen stndeki ksm delerek dar kar.
Bu ekilde reme orta-mnn kabuk ksmnda bu delikler saylarak ka erginin
kt kolaylkla saptanr.
Ergin k mays aynda balar. kan erginler evre-de bulunan en yakn aalara
ve bahelere uarak taze srgnlerin karagz ve srgn gzlerinin koltuklarnda
beslenirler. Erginler bu beslenme srasnda 34 cm uzunluunda galeri aarlar. Bir
ergin bir yaz mevsimi boyunca 810 gzde beslenebilir.
EM
Erginler ka kadar bu ekilde beslenerek kn gizlenirler. ubat ayndan itibaren

remek iin uygun ortam ararlar. Ylda 1 dl verirler.
2. ZARAR EKL EKONOMK NEM VE YAYILII
Fstk karagz kurdunun zarar, larva ve ergin zarar olmak zere iki ekilde
olmaktadr.
Larva zarar: Klaktan kan erginlerin kuru-mu veya kurumaya yz tutmu
zayf aalarn dal ve gvdelerinde kabuk
altlarna braktklar yumurtalardan kan gen
larvalar bu aalarda galeri aarak iletim
demetlerini tahrip eder ve kurumalarna neden
olur (ekil 113).
Ayrca, larva ve pupa dnemlerini tamamlayan

bireylerin, ergin olduktan sonra kabuu delerek
kmas ile de kabuun delik deiik bir hal
almasyla, kurumay hzlandrrlar.
Serpil KARADA
TA
ekil 114. Antepfst karagzkurdu erginlerinin srgnde

meydana getirdii
beslenme zarar.
Ergin zarar: reme ortamlarndan mays ay

ortalarnda kan erginler, bahelerdeki
aalara dalarak srgn ve meyve gzleri
diplerinde beslenirler (ekil 114). Bu beslenme
sonucu oluan 24 cm uzunluundaki galeriler
nedeniyle meyve gzleri kurur ve daha sonrada
dklr.
Zararl ayn yl ve 1 yl sonra rn verebilecek salam gzleri tercih eder. Bir ergin
810 kara-gz veya birka srgn tahrip edebilir.
Yurdumuzda antepfst yetitirilen tm blgelerde yaygndr.
3. KONUKULARI
Yalnz antepfstnn kltr ve yabani trleridir.
220
CLT V

nemli etkinlii olan bir doal dman tespit edilmemitir.
5. MCADELES
ubat ayndan itibaren nisan ayna

kadar bahede bulunan tm erginler
iftletikten sonra, bu dallarn iine
girip yumurta brakrlar. Nisan ay
sonlarna doru ve tuzak dallarda ilk
giri deliinden tala kmaya baladnda, tuzak dallar toplanp yaklmaldr.
EM
Zararlnn reme zaman olan ubat, mart aylarnda bahelerdeki budama artklar
veya kurumak zere olan dallar demet yaplr ve her 10 aatan birinin
altna, yada gvdesine tuzak olarak
braklr (ekil 115).

5.2.1. lalama zaman
ekil 115. Antepfst karagzkurdu erginlerinin yumurtlamas iin braklan

tuzak dallar.
Baarl olabilmek iin; bu nlemler

yaygn ve blgesel olarak yaplmaldr.
TA
Bir bahede en az 200 srgn kontrol edilerek, srgnlerin zararl ile bulama oran
saptanr. Bu oran %10 ve zerinde olunca kimyasal mcadele gerekir. Mcadelesi
gereken bu bahelerde; ilk ergin k grlnce birinci ilalama yaplr. Ergin
k sresince (ortalama 50 gn) 1520 gn aralklarla ilalamalara devam edilir.

kullanlr.
221
CLT V

lalama kaplama eklinde yaplmal ve tm dallarn iyice slatlmasna zen
gsterilmelidir.
EM
Ergin k tamamlandktan sonra (temmuz ortas) en az 1020 aacn 4 ynnden

2er srgnde meyve gzlerinin tamam aa zerinde kontrol edilir. Zarara
uram gz says bulunarak ilalama ncesi zarar oran ile karlatrlr. Bulama
oran %10un altnda ise uygulama baarl olmutur.
ANTEPFISTII MEYVE GVES
Schneidereria (=Recurvaria) pistaciicola (Danil.)

(Lepidoptera: Gelechiidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Antepfst meyve igvesi erginlerinin kanat akl 9.812.2 mm, vcut

uzunluu 5.26.5 mmdir. Ba ve toraks ksm koyu gri renkli, antenler ip gibi, grisiyah renkli ve uzunluu vcudun yaklak 2/3 kadardr. Birinci ift kanatlar ak
gri renkte, zerinde koyu renkli desenler bulunur. Alt kanatlar daha ak renkli, yer
yer koyu renkli desenlerle bezenmitir (ekil 116a).
Yumurtas 0.5-0.6 mm uzunluunda, 0.4-0.5 mm eninde oval yapl, bask, zeri
boyuna izgili ve sar renklidir (ekil 116b).
TA
Larva klama dneminde sarms yeil renkte olup, meyvelerde beslendike

sarms renge dnmektedir. Her segmentte enine ve genie, pembe-krmz
renkte bir bant yer almaktadr. Larva boyu 7.411.6 mmdir (ekil 116c-f). Larvalar meyveleri terk ettikten sonra, klamak amacyla kabuk altlarna ekildiklerinde,
balangta belirgin bir ekilde grlen ve her segmentinde yer alan enine pembe
renkli bantlar zaman ierisinde kaybolur ve larva ak yeil veya sarms yeil
renge dnr (ekil 116h).
Pupa ak kahverenginde ve boyu 4.27.6 mmdir.
lk ergin klar nisann ortalarndan itibaren balar ve mays sonuna kadar devam
eder. Diiler iftletikten sonra, yumurtalarn meyve salkmlarnda, meyve sapnn
222
CLT V
meyve ile birletii yere brakrlar. Yumurtalarn alma sreleri 2 hafta kadardr.
lk larvalar mays ay banda grlr.
a S. KARADA b
Serpil KARADA
S. KARADA
Serpil KARADA
Serpil KARADA
Serpil KARADA
ekil 116. Antepfst meyve igvesinin ergini (a),

yumurtas (b), meyve iinde beslenen larvas
(c) ve meyveye giri yapan larvas (d),
yaprakbiti gali iinde beslenen larvas (e,f),
meyve kabuunda beslenen larvas (g), aa
kabuu altnda klayan larvalar (h).
S. KARADA
EM
Birinci dle ait olan bu larvalar, fstk meyvelerinin kabuunda yuvarlak bir delik
aarak ieri girerler. Larvalar gelime srelerini meyve iinde 3040 gnde
tamamlar ve meyveden karlar. Larvalar meyveden kmak iin meyve kabuuna
bir madde salglar ve bu salg kabuun kolayca delinmesini salar.
Serpil KARADA
TA
kinci dle ait larvalar, Forda hirsuta Mord. (Aphididae: Fordinae)nn oluturduu
gallerin ierisinde (ekil 116e,f); 3. dl olgunlaan meyve kabuu arasnda (ekil
116g) bulunur. Zararl ylda dl vermektedir.
Zararl larva dneminde klar. Antepfst meyvelerinin kemik dokusunun
sertleip, meyve i doldurmaya balad dneminde meyveyi terk eder ve
antepfst aalarnn kabuklar altna (ekil 116h) ve F.hirsutann oluturduu
gallerin ierisine ekilirler ve burada pupa olurlar.
Birinci dle ait larvalarn aa kabuklar altna ekilme zaman iklim koullarna
bal olarak Gaziantep ilinde mays aynn ortalarnda balar ve haziran aynn
sonuna kadar devam eder.
223
CLT V
Meyvelerde beslenmesini tamamlayan son dnem larvalar, ierisinde beslendii

meyveyi delerek terk eder ve aa dallar zerinde dolaarak gvdeye doru ilerler.
Aa gvdesi veya dallar zerinde yark ve atlaklarn bol olduu, l doku
yapsnda olan kabuklarn youn bulunduu ksmda gvde ile kabuk arasnda
kendisine bir yuva hazrlar daha sonra beyaz renkli bir kokon rer ve bunun
ierisinde diyapoz halinde klar (ekil 116h). Aa kabuu altnda k geiren
larvalar, mart aynda pupa olurlar, pupa sresi bir ay kadar srer.
EM
Asl zarar 1. nesil meyvede meydana getirmektedir. Yumurtadan kan 1. nesile ait
larvalar meyve sapna yakn olan ksmdan meyve ierisine girmekte ve yeni
olumaya balayan meyve embriyosu ve meyve kabuunun yumuak i dokusu ile
beslenmektedir (ekil 116c). Meyve ierisinde besin azaldktan sonra meyveyi terk
ederek, genellikle ayn meyve salkmnda veya bitiik meyve salkmda bir baka
meyveye girmekte ve beslenmesine devam etmektedir (ekil 116d).
lk dnem larvalar daha ok meyve sapna yakn ksmlardan meyveye girerken,
daha ileri dnem larvalar meyvenin deiik yerlerinden meyveye giri yapabilmektedir. S. pistaciicola zararna uram meyvelerin kabuk renkleri deimekte
ve kzl kahverengine dnmektedir. lk dnem larvalarn giri delii meyve
reinesi ile kapatlmakta ve fark edilmemekte, ancak meyve aldnda meyve
ierisinde larvann atklar grlebilmektedir. Bir larva 910 meyvede zararl
olmaktadr. Bir larva salkmdaki meyvenin %4042 sine zarar verebilmektedir.
2. nesile ait larvalar F. hirsutann oluturduu gal ierisinde beslenirken 3. nesile

ait larvalar meyvenin yumuamaya balayan d kabuu (Pericarp) ierisinde
beslenmektedir.
Zararl, Gneydou Anadolu ve Ege Blgesinde yaygndr.
3. KONUKULARI
TA
Konukular antepfst (Pistacia vera L.) ve buttum (P. khinjuk)dur.
224
CLT V

Larva paraziti olarak Phanerotoma parva Kokoujev (Hym.: Braconidae) tespit
edilmitir. Doal koullardaki parazitlenme
oran %1 civarndadr.
5. MCADELES

5.2.1. lalama zaman
Serpil KARADA
EM
S. pistaciicola larvalarnn aacn gvde ve

dallarna
sarlan
oluklu
mukavvalara
klamak amacyla girmesi, zararl ile
mcadelede kullanlabilir (ekil 117). Bu
amala eritler halindeki oluklu mukavvalarn
mays ay ortasndan itibaren antepfst
aalarnn gvde ve dallarna sarlmas ve
birinci dln inileri tamamlandktan sonra
bunlarn toplanarak baheden uzaklatrlmas
gerekmektedir.
ekil 117. Antepfst aacnn

gvdesine sarlan
oluklu mukavvalar.
Kimyasal mcadele klayan dln yani birinci neslin larvalarna kar

yaplmaldr. 10 aacn deiik ynlerinden meyve salkmlar kontrol edilmeli,
meyvelerdeki bulama orannn %3 bulmas durumunda ilal mcadeleye karar
verilmelidir.

TA

kullanlr.
lalama kaplama olarak yaplmal ve meyve salkmlarnn ilala temas

salanmaldr.
Haziran -temmuz aylarnda, uygulama yaplan aalardan en az 300 meyve rnei
alnr ve meyveler kontrol edilir. Larva forml ile says belirlenir. Canl larva
oran % 3n altnda ise uygulama baarl kabul edilir.
225
CLT V
ANTEPFISTII MEYVE KURDU

Megastigmus pistaciae Walk.
(Hymenoptera: Torymidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Antepfst meyve ikurdu (Megastigmus pistaciae) erginleri 4.6-5.1 mm boyunda, genellikle sar renklidir. Ba sar, petek gzler byk ve krmzdr. Antenlerin
u ksm iplik gibidir. Mezotoraks olduka iyi gelimi olduundan, zararl kambur
gibi grnr.
Serpil KARADA
Yumurta koyma borusu (ovipozitr) iyi gelimi ve hemen hemen abdomen boyu
kadardr (ekil 118a). Kanatlar effaf ve parlak, zerleri izgiler halinde esmer
noktal ve klldr. Yumurtalar kirli beyaz renkli ve uzuncadr. Larvalarn rengi
donuk kirli beyaz, yay biiminde, ba ve abdomen ular ince, ortas kaln ve
bacakszdr (ekil 118b). Pupann rengi mat beyaz olup, serbest pupa tipindedir
(ekil 118c).
Halil BOLU
Serpil KARADA
ekil 118. Antepfst meyve ikurdu ergini (a), larvas (b) ve pupas(c).
TA
K antepfst meyveleri ierisinde geirerek, mays ay ortalarnda pupa olur.

Pupa dnemi 2025 gn kadar srer. Larva, pupa olmadan nce k deliini
hazrlar. Gneydou Anadolu Blgesinde haziran aynn ilk haftasnda balayan
ilk ergin k, haziran ay ortalarndan sonra gittike artar ve 2025 gnlk bir
srede btn poplsyon ergin olur.
Erginler, klarnn nc veya drdnc gnlerinde yumurta brakmaya balar.
Yumurtalarn meyve sap ksmna yakn ve meyve tanesinin kabuu iine
ovipozitr ile iyice gmerler. Erginler her meyve tanesine bir yumurta brakr,
baz tanelerin embriyosu iinden nadiren 2 larvann kt da grlmektedir.
Braklan yumurtalardan 56 gn iinde kan larvalar, meyve embriyosuna girerek
beslenir (ekil 119a,b). Bu larvalarn bir ksm hzla gelierek, temmuz-austos
aylarnda ergin olarak karlar. Ancak bu dnemde meyvenin kemik dokusu sertlemi olduundan, braklan yumurtadan kan larvalar, sertlemi meyve kabuunu delerek meyve iine giremezler. Bu dnemde kan erginler poplsyonun
226
CLT V
ortalama %15ini oluturmaktadr. Dier larvalar, aa zerinde veya yere dklen

meyveler iinde k geirmektedirler. Ylda bir dl verir.
Esas zarar haziran ay iinde kan erginler meydana getirir. Yumurtalarn kemik
dokusu sertlemeyen meyvelerin sap ksmna yakn yere brakr. Burada siyah
renkli bir halka grlr ve reine k olur. Zarara urayan meyveler ya kurur
kahve renkli bir grnm alr, yada hasada kadar dier meyvelerden farksz, ancak
isiz olarak geliir. Meyve ii gelitikten sonra zarara urayan meyveler,
karakteristik olarak olgunlam gibi krmzlar ve genellikle u ksm siyahlar
(ekil 119c,d,e). Zarar %40a kadar varabilir. Her larva bir meyvede zararl olur.
Serpil KARADA
Halil BOLU
EM
lkemizde antepfst yetitirilen btn alanlarda bulunmaktadr.
Halil BOLU
Halil BOLU
Serpil KARADA
TA
ekil 119. Antepfst meyve ikurdunun meyve iinde beslenen larvalar (a,b), zarar
grm meyveler (c,d,e).
3. KONUKULARI
lkemizde yalnzca antepfst (Pistacia vera L.) meyvelerinde zararl olmaktadr.

talya da menengi (P.terebinthus L.) meyvelerinde de zararl olduu bildirilmektedir.
lkemizde zararlnn doal dmanlar bilinmemektedir.
227
CLT V
5. MCADELES
Hasattan sonra, aa zerinde kalan rk ve bozuk meyve salkmlar ile yere
dklen ticari deeri olmayan meyveler toplanarak yaklmaldr.
5.2.1. lalama zaman
EM
Aa zerinde kalm veya topraa dklm bir yl ncesine ait 300 meyve martnisan aylarnda kontrol edilir. Meyve iinde saptanan canl larva oran %10 ise
kimyasal mcadele yaplmaldr.
lalama yaplmas gerekli olan bahelerde yaklak 100 adet kurtlu meyve tel
kafes ierisinde kltre alnarak mays ayndan itibaren ergin k izlenir. Yaplan
gnlk kontrollerde ilk ergin knn grlmesinden bir hafta sonra ilalamaya
balanr.


kullanlr.
TA
lalama kaplama eklinde yaplmal ve meyve salkmlarnn iyice slanmalarna

dikkat edilmelidir.
228
CLT V
ANTEPFISTII PSLLD
Agonoscena pistaciae Burck. and Laut.
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Antepfst psillidi (Agonoscena pistaciae) erginleri 1.01.8 mm boyundadr.

Vcut ak kahverengi veya pembemsi sardr. Ba beyazms lekeli, bileik gzler
gri-siyah, nokta gzler portakal sarsdr. Antenler 10 segmentli ve sar renkte, son
iki segment ise koyu kahverengidir. Toraksa stten bakldnda ak koyu lekeli
olup, izgili grnmdedir. n kanatlar saydam ve renksiz, arka kanatlar ise donuk
beyaz renktedir. Kanat damarlar arasnda, kahverengi noktacklardan olumu
koyu renkli lekeler bulunur. Klk formlar yazlk formlardan daha byk ve koyu
renklidir. Dii bireyler, her iki formda da erkek bireylerden daha byktrler (ekil
120a).
Yumurtalar ilk brakldklarnda beyaz, almaya yakn koyu sar ve portakal sars
rengindedir. Yumurtalar 0.2 mm uzunluk ve 0.1 mm geniliinde, elipsoit
biiminde olup, bir ucu daha sivridir.
Yumurtadan yeni kan nimfler nceleri beyaz, sonra sar, ergin olmaya yakn ise
ak kahverengine dnr (ekil 120c,d).
Halil BOLU
TA
Halil BOLU
Serpil KARADA
Halil BOLU
Serpil KARADA
ekil 120. Antepfst psillidinin ergini (a), 3. nimf dnemi (b), 5. nimf
dnemi, yaprakta beslenen kolonisi (d) ve salgladklar tatlms
maddelerin kristallemesi (e).
229
CLT V
K ergin olarak aalarn kuytu yerlerinde ve yere dklen yapraklarn arasnda

uyuuk olarak geirirler. Klk erginler, klaktan nisan ay ortalarnda kar ve bir
sre beslendikten sonra, ilk yumurtalarn taze yapraklara ve srgn ularna tek
tek, mays ayndan itibaren ise 1520lik gruplar halinde, daire veya yarm ay
eklinde brakrlar. Bir ergin yaam sresince 120150 adet yumurta brakr.
Birinci dl yumurtalar 710 gnde alrken, temmuz ve austos aylarnda ise bu
sre 4.55 gndr.
EM
Alan yumurtalardan kan nimfler yapraklarda bitkinin zsuyunu emerek

beslenirler. Gen nimfler nceleri pek dalmazlar ve yapraklarn zerinde damar
aralarnda toplu olarak bulunurlar (ekil 120d). Birinci gmlei deitirdikten
sonra dier yapraklara da geerler. Nimfler btn dnemleri boyunca tatlms bir
madde karrlar. Bu tatlms maddeler kuruyunca kristalleip toz ekeri andrrlar
(ekil 120e).
Nimfler be gmlek deitirerek ergin duruma geerler. Nimflerin gelime sresi
ilkbaharda 25 gn, yazn ise 15 gn kadar srer. Ekim ay sonuna kadar reme
faaliyeti devam eder. Eyll aynn sonlarna doru son nimflerden koyu
kahverenkli ve yaz erginlerine gre daha byk erginler oluur. Bu erginler
scakln dmesi ile birlikte klaa ekilir. Ylda 56 dl verir.
Ergin ve nimfler, aacn yapraklarnda bitki zsuyunu emerek zararl olmaktadr.

Ancak yksek poplsyonlarda srgn zerinde de beslendii grlmtr.
Emilen yapraklar zararlnn younluuna gre sararp dklr

(ekil 121). Yapraklarn zamanndan nce sararp dklmesi,
hem aacn zayf kalp bodurlamasna, hem de srgnlerdeki
bir yl sonra meyve verecek
karagzlerin dklmesine neden
olur. Ayrca yapraklarn ok erken dklmesi meyvelerin i
balamasn azaltr.
TA
Serpil KARADA
ekil 121. Antepfst psillidi nedeni ile dklen

yapraklar.
Bunun yan sra salgladklar

tatlms maddeler zerinde saprofit mantarlarn gelimesi sonucu, fumajin oluturarak dolayl ynden de zarara
neden olmaktadrlar. Zararl, youn pestisit kullanlan antepfst bahelerinde,
doal dmanlarn etkilenmesi sonucu, daha zararl olmaktadr. Gen aalar yal
aalara gre daha hassastr.
Antepfst ve yabani formlarnn bulunduu Gney ve Gneydou illerimiz ile
zmir ili ve evresinde bulunur.
230
CLT V
3. KONUKULARI
Konukusu lkemizde yalnz antepfst ve antepfstnn yabanileridir.
Yaplan almalarda birok doal dman tespit edilmitir;
Nimf parazitoitleri:
Psyllaephagus sp.
Metaphycus sp.
(Hym.: Encyrtidae)
(Hym.: Encyrtidae)
TA
EM
Predatrleri:
Orius horvathi Reut.
Temnostetus reduvinus (H-S.)
Piecoris luridus Fr.
(Hem.: Lygaeidae)
Campyloma lindbergi Hb.
(Hem.: Miridae)
C. diversicornis Reut.
(Hem.: Miridae)
Nabis punctatus Rem.
(Hem.: Nabidae)
N. pseudoferus Rem.
(Hem.: Nabidae)
Anisochrysa carnea (Stephens)
Oenopia (=Synharmonia) conglobata L. (Col.: Coccinellidae)
Hyperaspis quadrimaculatus Redten. (Col.: Coccinellidae)
H. reppensis Herbest.
Pharascymnus pharoides Mars.
Adonia variegata (Goeze)
Coccinella conglobata L.
C. septempunctata L.
S. suturalis Thunberg
S. araraticus L.
Psyllaephagus sp., zararly %22-28 orannda parazitlemektedir. Yukardaki

predatrlerden 3 tanesi (A.minki, P.luridus ve C.lindbergi) zararlnn poplasyonu
zerinde daha fazla etkili olmaktadr. Bu parazitoit ve predatrler, uygun
koullarda zararlnn bask altnda tutulmasnda olduka etkilidirler.
231
CLT V
5. MCADELES
5.1.1. lalama zaman
lalama zamann belirlemek iin dikkat edilecek hususlar unlardr:
Mays ay ortalarndan itibaren, haftada bir yaplacak saymlar sonucunda
100 bileik yaprakta yaplacak saymlarda bileik yaprak bana ortalama 20
30 nimf grlmesi,
lk yazlk ergin ve yumurta saysnda belirgin bir artn kaydedilmesi,
EM
Konulan yumurtalarn birounun alm olmas,

lk ergin parazitoit klarnn henz balamam olmas,
Bu koullara uyularak yaplan tek bir ilalama yeterli olmaktadr.
Psillid zarar baladktan 3040 gn sonra, youn karagz dkm olduundan

mcadelede asla ge kalnmamaldr. Ayrca, yararllarn en fazla olduu temmuz
ve austos aylarnda antepfst bahelerinde ila atlmamasna zen
gsterilmelidir. lalama zorunluluu olan bahelerde ise mutlaka seici bitki
koruma rnleri uygulanmaldr. Bu ekilde doal denge de korunmaktadr.

lalamada, hidrolik bahe plverizatr, motorlu bahe plverizatr veya srt
atomizr kullanlr.
TA

Bahelerde aalara kaplama eklinde ilalama yaplmaldr.
232
CLT V
ANTEPFISTII YELPSLLD
Megagonoscena viridis (Bajeva)
EM
1. TANIMI VE YAAYII
Antepfst yeilpsillidi (Megagonoscena viridis) erginleri 2.03.0 mm boyunda,
yeil ve ak yeil renklidir. Ba byk, gzler kabark ve krmz renkli, antenleri 10
segmentlidir. Kanatlar saydam olup, kanat damarlar iyi gelimitir. Yumurtalar ilk
brakldnda uzunca bir ie grnmnde ve renkleri mat beyaz olup, birinci ayda
beyaz, daha sonra bal rengine ve en sonunda da koyu krmzya dnr. Yumurtalar
yaprak ve karagz (meyve gz) koltuklarnn gizli yerlerine braklr. Nimfler,
yumurtadan yeni ktklarnda sar renkli ve bask vcutlu, daha sonra ise yeil renge
dnr.
K yumurta olarak, yllk srgnlerdeki srgn ve meyve gzlerinin korunakl
yerlerinde geirir. Mart ay sonundan itibaren srgn ve meyve gzlerinin
kabarmas srasnda yumurtalar alr. kan gen nimfler, kabaran tomurcuklar
iine girerek, yeni oluan yaprak ve iekler arasnda beslenirler. Nimfler 25-30
gn kadar sren bu beslenmeleri srasnda be gmlek deitirir ve nisan sonu ile
mays balarndan itibaren doada erginler grlmeye balar. Gneydou Anadolu
Blgesi koullarnda yumurtlama mays ay bandan haziran ay ortalarna kadar
devam eder. Bir dii ortalama 190 adet yumurta brakr. Braklan bu yumurtalar
ertesi yln mart ay sonuna kadar klar. Ylda bir dl verir.
TA

M.viridis nimfleri, antepfstnn yeni oluan yaprak ve meyve salkmlarnda
beslenerek bitkinin zsuyunu emerler. Nimflerin poplsyon younluuna gre
aacn btn yapraklar ve srgn ular kvrlr ve deforme olur. Uzun sre
bulak olan bahelerde genellikle aalarn bymesinde bir durgunluk grlr.
Bylece aalarda meyve tutumu normale gre azalr. Nimfler beslenme srasnda
ayrca tatlms bir madde braktklar iin fumajin mantarlarnn oalmasna neden
olurlar. Bu durum yapraklarn zmleme yapmasn engeller.
3. KONUKULARI
Kltr ve yabani antepfst trleri zararlnn konukulardr.
Parazitoiti:
Psyllaephagus sp.
(Hym.: Encyrtidae)
Predatrleri:
Anthocoris minki Dorn.
Campylomma lindbergi Hb. (Hem.: Miridae)
233
CLT V
C. diversicornis Reut.
(Hem.: Miridae)
Gaziantep ilinde yaplan almalarda M. viridis nimflerinde Psyllaephagus sp.un

az oranda etkili olduu saptanmtr. M.viridisin nimf ve yumurtalarnn en nemli
predatr A.minkidir. Ayrca C.lindbergi ve C.diversicornis de M.viridisin
yumurta ve nimfleri zerinde beslenirler. Bu parazitoit ve predatrler uygun
koullarda zararl poplsyonunu bask altna alabilecek younlua eriebilir.
5. MCADELES
EM
Doal dmanlar zararly bask altnda tuttuundan kimyasal mcadele

nerilmemektedir.
IRALIZENK
Idiocerus stali Fieb.
(Hemiptera: Cicadellidae)
1.TANIMI VE YAAYII
TA
ralzenk erginleri 34 mm boyunda ve sarmtrak yeil renklidirler. Ba ksm

geni ve vcudu gen grnmndedir (ekil 122). Rahatsz edildiklerinde srar
veya ksa uu yaparlar. Nimfler 3.03.5 mm boyunda olup, sar renklidir. Erginde
olduu gibi ba byke ve vcudu genimsidir. Yan yan yryerek hareket
ederler. Yumurtalar beyaz renkli, i biiminde ve 0.8 mm uzunluundadr.
ekil 122. ralzenk ergini (a: izim; b: Foto).
K ergin olarak genellikle yal aalarn gvdelerinde yark ve atlaklarda geirirler. Erginler ubat ay balarndan itibaren gneli havalarda aalar zerinde
gnelenirken grlebilir ve nisan ay balarnda da tamamen aktif duruma
geerler. Klaktan kan erginler, srgnlerin henz patlamam tomurcuklar
234
CLT V
zerinde beslenerek nisan ay ortalarndan itibaren yeni olumaya balayan srgnlere, daha sonra yaprak saplarna; meyve salkmlar olutuktan sonra
yumurtalarnn byk bir ounluunu meyve salkm saplarna brakrlar.
Yumurtalar doku iine, ounlukla dikine olarak ve genellikle gruplar halinde
braklr. Bazen tek tek braklm yumurtalara da rastlanr. Yumurta braklan
yerler birka gn iinde esmerleerek kendini belli eder. Yaz aylarnda oluacak
ralzenk younluu, bu yumurta izlerinin kontrolnden anlalr.
EM
Erginlerin yumurtlama sresi 3540 gn kadar srer. Yumurtalar 810 gn iinde

alarak nimfler karlar. Nimfler beslenmek zere cumbalara (meyve salkm)
giderler. Yumurtalarda alma oran mays aynda en yksek dzeye ular. Meyve
salkmlarnda beslenen nimfler 5 gmlek deitirerek 45 gnde ergin olurlar. lk
erginler haziran aynn ilk haftasnda grlr. Erginler aalar zerinde toplu
olarak ve gnein aksi ynnde bulunur. Btn yaz boyunca aalar zerinde
grlr ve sonbaharda da klaa ekilirler. ralzenk erginleri klama srasnda
tam uyuuk deildir ve aa kabuklar kaldrlnca hemen aktif duruma geerler.
Ylda bir dl verir.
Ergin ve nimfler, bitkinin taze srgn, yaprak, meyve saplar ve meyvelerinde emgi
yaparak beslenirler. Bu beslenme srasnda bitkinin nemli oranda zsuyu kaybna
neden olurlar. Ayrca zararlnn kard tatlms salg maddesi yapraklara
bulaarak fumajin oluumuna neden olurlar. Bu fumajin gzenekleri kapatr ve
zmlemeyi nler.
Zararlnn epidemi yapt yllarda, bir yl sonra rn verecek meyve gzlerinin

tamamnn dklmeleri sonucu rn kayb %100 e ulaabilir. Ayrca zararlnn
srekli bitkinin zsuyunu emerek beslenmesinden dolay da aalarda genel bir
durgunluk ve zayflk grlr.
lkemizde antepfst yetitirilen tm blgelerde yaygndr.
3. KONUKULARI
Zararlnn konukusu antepfstdr.
TA

ralzenkin parazitoit ve predatr saptanamamtr.
5. MCADELES

5.1.1. lalama zaman
Zararlya kar yaz ilalamas veya k ilalamas olmak zere iki dnemde
kimyasal mcadele yaplabilir.
235
CLT V
Yaz aylarnda kimyasal mcadelede hedef nimflerdir. Nimflere kar yaplacak

ilalama zamann belirlemek iin; 10 aata 100 meyve salkm kontrol edilir ve
meyve salkm bana 25 yumurta izi sayldnda ilalama yaplmas gerektiine
karar verilir. Yumurtalarn %50 orannda ald mays ortas ile hazirann ilk
haftas arasnda kimyasal mcadele yaplr.
K aylarnda kimyasal mcadelede hedef erginlerdir. Erginlere kar yapacamz
mcadele; ubat-mart aylarnn gneli gnlerinde, erginlerin gnelenmek iin
srgnler zerinde bulunduu ve hava scaklnn 5Cnin zerinde olduu ve
gzler patlamadan 20 gn nce yaplmaldr
EM


kullanlr.
TA
K ilalamasnda aalarda srgnler ve gvdeler ilala iyice kaplanacak ekilde;

yaz ilalamasnda ise zellikle cumbalarn iyice ilala temas salanacak ekilde
uygulama yaplmaldr.
236
CLT V
BADEM KURDU
Eurytoma amygdali End.
(Hymenoptera: Eurytomidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Badem ikurdunun ergini siyah renkli bir arcktr. n kanatlar gen eklinde,
saydam, renksiz, madeni prltl ve ortada hafif kahverengimsidir. Bacaklarn
eklem yerleri ve tibia ksm sar renklidir. Diiler erkeklere gre daha iri vcutlu
olup, ovipozitrleri ile erkek bireylerden ayrlmaktadr (ekil 123a,b).
EM
Yumurtalar kk, oval yapl ve st beyaz renginde olup; biri ksa, dieri uzun
olan iki uzantya sahiptirler. Larvalar beyaz renkli ve bacakszdr. Larva boylar
normal durularnda (kvrk) 45 mm, alm olarak 78 mm'dir. Vcutlar 13
segmentli olup, zerleri vcut renginde seyrek kllarla kapldr (ekil 123c).
Pupas serbest tipte olup, balangta beyaz renktedir. Pupa dnemi ilerledike
rengi de siyahlar (ekil 123d).
Badem ikurdu, k badem meyvesi iinde olgun larva dneminde geirir ve

meyve iinde pupa olur. Ancak larvalarn byk bir blm, bir sonraki yln
ilkbaharnda pupa dnemine gemektedir. Pupa sresi byk lde scaklkla
ilgili olup, 1851 gn srmektedir. Doada ilk erginlerin grnme zamanlar, nisan
ay ortalarndan hazirann ilk haftasna kadar deiiklik gstermektedir. Dou ve
Gneydou Anadolu Blgesinde ilk ergin klar, mays aynn ilk haftas
ierisinde olmaktadr.
TA
Halil BOLU
Halil BOLU
Halil BOLU
Halil BOLU
ekil 123. Badem ikurdu ergini (a), n kanatlar (b), larvas (c)
ve pupas (d).
237
CLT V
En fazla ergin k, ilk klardan 1012 gn sonra olmaktadr. iftleme, ilk

ergin kndan hemen sonra olduu gibi, genellikle 36 gn ierisinde olmaktadr.
Erginlerin yaama sresi erkek bireylerde 57, diilerde 912 gndr. Diiler
yumurtalarn meyveler ala dnemindeyken birer adet olmak zere endosperme
brakrlar. Bir dii 4788 adet yumurta brakr. Yumurta kuluka sresi 2427
gndr. Alan yumurtalardan kan larvalar, meyvenin ekirdek evine doru
ynelir ve orada beslenirler. Ylda 1 dl verir.
EM
Badem ikurdu ergini, yumurtasn meyvenin endospermine koyarken, ovipozitryle meyve zerinde ok kk yara izi oluturmaktadr. Ancak meyve
geliimiyle birlikte bu iz kaybolmaktadr. Diiler sertlemi meyvelere yumurta
brakamadklar iin bu dnemden sonra zarar oluturamazlar.
Asl nemli zarar larvalar yapmaktadr. Larva saldrsna uram bademler,
salamlardan daha abuk kuruyarak renk deitirir. st kabuktaki ak yeil renk
kaybolur ve sarms bir renge dnr. K aylarnda ise st kabuk rengi tamamen
esmerleir. Ayrca alt kabukta salam meyvelerde gze arpan parlaklk yoktur.
Beslenme ilerledike ekirdein i ksmn tamamen yiyerek boaltr ve sadece
tohum kabuu kalr.
Erginin k yapt meyvelerin kabuk ksmnda yaklak 2 mm apnda k
delii grlr.
lkemizde geni bir yayl alanna sahiptir.
3. KONUKULARI
lkemizde bilinen konukusu badem, kays ve eriktir.

Badem ikurdunun parazitoiti olarak Gneydou Anadolu blgesinde aadaki
parazitoitler tespit edilmitir.
TA
Aprostocetus bucculentus (Kostjukov) (Hym.: Eulophidae)

Gugolzia bademia Doganlar
(Hym.: Pteromalidae).
Adontomerus amygdali (Boucek)
(Hym.: Torymidae),
5. MCADELES
Badem ikurdu ile bulak tm bahelerde, hasat srasnda veya k aylarnda

aalar zerindeki ve yere dklen kurtlu bademler toplanarak imha edilmelidir.
5.2.1. lalama zaman
Badem aalarnda hasattan sonra yaplacak kontrollerde, asl kalm rengi esmer
veya kararm meyveler varsa, bunlar o bademlikte badem ikurdunun zarar
238
CLT V
yaptn gsterir. Ancak mcadele sahalarnn tespit edilebilmesi iin, sz konusu

meyveler krlarak larva olup, olmadna baklr. Bu kontrollerde eer saha bulak
bulunursa mcadele yaplr.
Badem ikurduna kar ilalamada ama, ergin k sresince aalar ilal
bulundurarak, bunlar iftleip yumurtalarn brakmadan nce yok etmektir. Bunun
iin ilk ergin k ile birlikte, ergin k sresini de iyi belirlemek gerekir. lk
ergin k ve dolaysyla ilk ilalama zamann belirlemek amacyla aadaki
yntem uygulanr.
EM
lkbaharda ieklenmeden hemen sonra alalar belirginlemeye baladnda

adet ince delikli tel kafesin her birine en az bir nceki yla ait 200'er kurtlu meyve
konur. Bunlardan biri bademlikte aacn gneybat ynndeki bir d dalna aslr.
Dieri ayn yerde topraa braklr. nc kafes gnlk gzlemler iin ilgili
kurulua getirilerek doa koullarna terk edilir.
Blgelere gre iklim koullar gz nnde bulundurularak, ergin kna yakn bir
zamanda kafeslerdeki meyveler her gn kontrol edilerek, ilk ergin k saptanr,
ilk ergin diiler grldnde birinci ilalama yaplr.
klar tamamlanana kadar kafes gzlemlerine devam edilir. Badem ikurdu ergin
k, gnlk ortalama scaklklardan ziyade maksimum ve minimum
scaklklardan daha fazla etkilenmekte olup, k sresi 2045 gn srmektedir.
Scakln yksek ve sabit olduu yllarda, k topluca olmakta ve ksa srede
tamamlanmaktadr. Byle durumlarda ilk ergin kn takiben yaplan kafes
saymlarnda, toplu k tespit edildiinde tek ilalama yeterli olmaktadr.
Baz durumlarda ikinci ilalama gerekebilir. Bunun iin, kafeslerde takip edilen
ergin k sresi, ilalarn etki sresi ve ergin k sresince meyvelerin sertleme
durumuna gre karar verilir.

TA

kullanlr.
lalama havann rzgrsz olduu sabahn erken saatlerinde veya akama doru
aalarn zeri iyice kaplanacak eklinde uygulanmaldr. Ayrca sabah ve akam
saatlerinde erginler genellikle aacn gney-bat ynnde younlatndan bu
ksmlar iyice ilalanmaldr.
239
CLT V
DALKIRAN
Xyleborus dispar (F.)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Dalkran (Xyleborus dispar)nn diileri 3.03.5 mm, erkekleri 2 mm uzunluktadr.

Yarm kre eklindeki erkekler ak kestane renkte ve uucu kanatlar yoktur.
Diilerin rengi ilk ktklarnda ak kahverenginde olup, daha sonra koyular
(ekil 124a,b). Larva ve pupalar 45 mm uzunlukta ve kirli beyaz renktedir (ekil
124c,d). Pupa dneminin sonuna doru ba ve karn blgeleri kzarmaya balar.
ekil 124. Dalkran (a: Dii; b: erkek; c: Larva; d: Pupa).
Dalkran galeri iinde ergin olarak klar. Mart bandan itibaren, scaklk 18
20Cye ulanca galerilerden kan diiler, salkl dallarda yeni galeriler amaya
balarlar. iftleme galeriler iinde veya darda olabilir. Ortalama olarak
galerilerde 10 diiye karlk bir erkek bulunur.
TA
Galerileri aan dii ba kapslnn iinde tad Ambrosia mantarnn sporlarn

galeriye bulatrr ve btn galeri ii, kirli beyaz renkteki bu mantarla kaplanr.
Galeri ama balangcndan 1015 gn sonra dik galerilerde yumurtlama balar.
Yumurtalar brakldktan 810 gn sonra larvalar kar ve larvalar galerilerde
gelimekte olan Ambrosia mantar ile beslenirler. Aalarn odun ksmnda
beslenmezler. Larvalar 34 hafta beslendikten sonra geliirler ve pupa olurlar.
Pupadan 810 gn sonra yeni erginler, ertesi yl k zamanna kadar bulunduklar
galeride kalrlar. Bir dii ortalama 50 kadar yumurta brakr. Fakat bunlarn ancak
yars ergin hale gelebilir. Nisan ve mays aylarnda eitli nedenlerle kurumaya
balayan dallar, bu bcek zerinde cezbedici etki gsterdiinden byle dallarda
galeriler daha fazla grlr. Ylda 1 dl verir.
240
CLT V

Ergin diiler 0.87 cm kalnlndaki aa gvde ve dallarnda galeriler aarak
zararl olurlar.
EM
Genellikle bir srgn dibinden 2 mm apnda yuvarlak bir delik aarak (ekil
125a), dala giren ergin, kambium dokusunun 2 mm kadar altnda aacn yllk
halkalarn takip eden bir evre galeri ve buradan da merkeze doru bir galeri aar
(ekil 125b). Bu at galeriden de aa ve yukar olarak ince dallarda 1, daha
kaln dallarda ise 8 adete kadar yeni galeriler meydana getirebilir (ekil 125c).
Galeriler 6 cm uzunlukta olabilir.
Dala giri deliinin kapatlmas mmkn olmadndan, buradan devaml bitki z
suyu dar szar ve aa zayflar (ekil 125d). Bu sznt aa gvdelerinde
siyahms izler brakr. Zarara urayan dal zamanla kurur. Genel olarak 23 cm
kalnlktaki dal 1 galeri, 56 cm ve daha fazla kalnlktakileri ise 34 galeri
kurutabilir.
Karadeniz Blgesinde sahile yakn tm fndk bahelerinde, orta ve yksek

kuaktaki baz bahelerde yaygn olduu saptanmtr.
ekil 125. Dalkran diisinin dalda at giri delii (a), kambiyum dokusunda at
yatay (b) ve dikey (c) galeriler; giri deliinden szan bitki zsuyu (d).
TA
3. KONUKULARI
Fndk, eftali, elma, kays, erik, armut, kivi, trabzonhurmas gibi meyve aalaryla, kzlaa, kestane, grgen ve mee gibi orman aalar konukular arasndadr.
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler

Fndk bahelerinde kltrel bakm ilemleri tekniine uygun olarak
yaplarak aalar salkl bulundurulmaldr.
241
CLT V
Bulak dallar kesilip en ge mart ayna kadar fndk bahelerinden uzak bir
yere braklmal veya yaklmaldr.
Fndk baheleri taban suyu yksek yerlerde tesis edilmemelidir.
Kltrel ilemler btn komu bahelerle birlikte yaplmaldr.
EM

Kitlesel tuzaklama yntemiyle bu zararlya kar baarl bir mcadele uygulamak
mmkndr (ekil 126). Bununla ilgili tuzaklar Bakanlk tarafndan ruhsatlandrlmtr.
Kibar AK
Kibar AK
ekil 126. Dalkrann mcadelesinde kullanlan kitlesel tuzak (a) ve tuzakta yakalanan(b)
dalkran erginleri.
5.3.1. lalama zaman

Srvey, mcadeleden bir yl nce younluk tespit amacyla yaplmaldr. Bunun
iin,
110 da
byklkteki fndk bahelerinden 10 ocak,
1130 da
byklkteki fndk bahelerinden 20 ocak,
30 dadan byk fndk bahelerinden
TA
30 ocak,
iaretlenir. aretli ocaklarn her birinden temsil edici nitelikte er dal seilir.
Mart-haziran arasnda bu dallar zerindeki btn galeriler saylarak kaydedilir.
Austos ortalarndan sonra ayn dallar zerindeki galeriler tekrar saylr. ki saym
arasndaki art, yeni galeri saysn gsterir. Bundan yararlanarak 10 ocakta seilen
30 dala isabet eden yeni galeri says bulunur. Eer 10 dalda 3 yeni galeri
bulunmusa orada ilalamaya karar verilir.
Dalkran mcadelesi, ergin diilerin galeri amalarn nlemek amacyla yaplr.
Bunun iin de ergin k dneminde diiler dallara girmeden nce ilalama
yaplmaldr.
Zararlya kar kimyasal mcadele aada belirtildii ekilde yaplmaldr.
242
CLT V
Ergin klarnn balad mart ayndan itibaren hava scakl 1820Cye

ulatnda bahelerde yeni galeriler aranmaldr. Taze odun talalarnn grld
yeni galeriler tespit edilince bir ilalama yaplmaldr. Ancak hava scaklna bal
olarak zaman zaman kademeli k yapan erginlere kar bu dnemde yaplan
kimyasal mcadeleden etkili bir sonu alnmayabilir.
EM
Zararlnn youn ve srekli knn olduu esas mcadele zamann belirlemek

iin Bakanlk tarafndan ruhsatlandrlan tuzaklar izleme (monitr) amal
kullanlr. Tuzak baheyi temsil edecek ekilde yerden 11.5 m ykseklie, haziran
ay banda aslr. Haftada bir tuzaklar kontrol edilerek yakalanan erginler saylr,
tuzakta yakalanan ergin saysnda ani bir ykseli grldnde bir ilalama
yaplr, bu dnem yaklak olarak haziran sonu temmuz bana denk gelir. lacn
etki sresine bal olarak ikinci ilalamann yaplmas gerekir.
lalamadan sonra 24 saat iinde iddetli ya olmusa ilalama tekrarlanmaldr.
Kimyasal mcadele iin hidrolik bahe plverizatr, motorlu bahe

plverizatr veya srt atomizr kullanlr.
TA
Kimyasal mcadelede bitki koruma rnleri, ergin k dneminde dallarn

gvdelerini kaplayacak ekilde uygulanmaldr.
243
CLT V
FINDIK FLZGVES
Gypsonoma dealbana (Frhl.)
(Lepidoptera: Tortricidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Fndk filizgvesi (Gypsonoma dealbana) ergini 4.55.0 mm boyundadr. n

kanatlar stl kahverengi-beyazdr. Kanadn dip taraf gri-siyah izgili, orta ksm
sar-kahverengi geni bantl, d kenar koyu kahverengi izgilidir. Arka kanatlar
kahverengi gridir (ekil 127).
Yumurta 0.50.7 mm boyunda, mat beyaz ve basktr. Larva ak sar renkte, ba
ve boyun siyah-kahverenginde, seyrek ve ksa kllarla kapldr. Pupa kzl
kahverengi ve 78 mm boyundadr (ekil 127).
ekil 127. Fndk filizgvesi ergini (a,b) ve

larvas (c).
Fndk bahelerinde ilk erginler mart ay sonlarnda grlmeye balar. Ergin k

50 gn kadar devam eder. Dii yumurtalarn ktan 56 gn sonra genellikle
yapraklarn st yzne tek tek koyar.
TA
Yumurtadan kan larva, yapran alt yzne geerek iki damarn birletii yerde
44.5 ay beslenir, bu srada zeri a ve pisliklerle kaplanr. Larva yapran st
epidermisinde beslenmedii iin, bu ksm gen eklinde bir zar grnm
kazanr (ekil 128). Sonbaharda erkek organ veya kozalak akarlarnn (Phytoptus
avellanae) meydana getirdii kozalaklara gemeye balar ve k burada geirir.
Tm poplsyonunun %20-30u ergin olana kadar kozala terk etmez. Larva
ertesi yl mart ay balarndan itibaren gz ve srgnlerin zne girerek galeri aar.
Mays ortalarna doru pupa dnemi balar.
Fndk filizgvesi larvalarnn ilk zarar temmuzda yapraklarda grlr. Larvalar,
yaprak alt yznde orta damarla yan damarlarn birletii koltuklarda beslenerek
244
CLT V
gen eklinde karakteristik kahverengi lekeler meydana getirirler. Bu lekeler,

larvann rd a ve beslenme artklarndan meydana gelir. Yapran st epidermisi daima salam kalr (ekil 128). Larvalar orta damarlarda bir galeri aar ve
beslenmedii zaman orada gizlenir.
EM
Sonbaharda larvalar erkek organlara (ps), gz

diplerine ve kozalaklara geer. ki erkek organ
alarla birbirine birletirerek, aralarnda koyu
renk pisliklerle kark bir kabarklk meydana
getirir. Kemirilen erkek organ geliemedii iin
kvrlr. Kozalak ierisindeki larvalarn galeri ve
beslenme artklar kolayca grlr.
Mart ortalarnda, kozalaklarda beslenenler dndaki btn larvalar, srgnlerin dip muhafaza
yapraklar arasnda rdkleri kabark a
ierisinde bulunur. Henz gelimekte olan
srgnler zarara uraynca kurur, ancak a ile
dala yaptrlm olduklarndan dmezler. Bu
ekil 128. Fndk filizgvesi
ekilde kurumu srgnler filizgvesinin tipik
larvasnn zarar ekli.
zarar eklidir. Bu ekildeki gz ve srgnler
koparlnca ortada larva giri delii grlr.
Srgnler geliince larvalar, srgn znde uca doru galeri aarak srgn
ularnn kurumasna sebep olurlar. Bir larva 5 ayr srgn kurutabilir.
3. KONUKULARI
Bu zararl tm fndk retim alanlarnda grlmekle birlikte ekonomik nemde bir

zararl deildir.
Zararlnn konukusu fndkdr.
TA
Parazitoitleri:
Macrocentrus grandii Giodanish (Hym.: Braconidae)
M. thoracius Ness.
(Hym.: Braconidae)
Apanteles sp.
(Hym.: Braconidae)
Agathis (Microdus) rufipes Mess. (Hym.: Braconidae)

Pristomerus vulnerator Panz
Meteorus fragitis Wesm.
Larva parazitoitleri olan bu doal dmanlarn doal parazitleme oran %15

civarndadr.
245
CLT V
5. MCADELES
5.1.1. lalama zaman
Fndk filizgvesi ile bulak olan bahelerde bir n saym yaplarak mcadeleye
gerek olup olmadna karar verilmelidir. Bu amala;
110 da
olan bahelerde
10 ocak,
1130 da
olan bahelerde
20 ocak,
30 dadan byk bahelerde
EM
iaretlenir.
30 ocak,
Her iaretli ocaktan alt, orta ve st ksmlarndan 10ar olmak zere toplam 30
yaprak alnp, zarar belirtisi olanlar saylr. Zarar grm yaprak oran %15
olduunda kimyasal mcadele yaplr.
Larvalarn erkek organlara veya kozalaklara g ettii yaprak dkm balangcna
(eyll sonlar) kadar ilalama yaplmaldr.

Kimyasal mcadele iin hidrolik bahe plverizatr motorlu bahe plverizatr

veya srt atomizr kullanlr.
Btn yapraklar ilala iyice kaplanacak ekilde kimyasal mcadele yaplmaldr.
TA
Mcadele yaplan bahelerde, ilalamadan 5 gn sonra n saymda anlatld gibi

alnan yapraklar zerindeki larva beslenme belirtileri grlen yerler alarak l ve
canl larvalar kaydedilir. Birinci saymdaki zarar says canl larva kabul edilerek,
iki saym sonularna gre ilalamalarn baars hakknda karar verilir.
246
CLT V
FINDIK GALSNE
Mikomyia coryli Kief.
(Diptera: Cecidomyiidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Fndk galsinei (Mikomyia coryli)nin erginleri 1.82.0 mm boyunda, krmz

renkli ve narin yapldr. Antenler, her iki cinsiyette de 14 paraldr. Erkein
anteni, segmentlerinin daha uzun olmas nedeniyle diinin anteninden daha
uzundur. Vcut, anten, bacak ve zellikle kanat kenarlar uzun tyldr. Kanatlar
biri dz dieri atall olmak zere 2 damarldr. Diilerde olduka uzun bir yumurta
borusu bulunur. Yumurtalar, 0.20.3 mm boyunda, soluk krmz renkli ve uzunca
oval biimlidir. Larva, balangta saydam grnl, sonralar ise beyaz bir renk
alr. Larva olgunlatnda 2.5 mm boya ular.
K, larva dneminde topran 1 cm derinliinde beyaz bir kokon ierisinde
geirir. Martta pupa olur ve yaklak 2 haftalk pupa dneminden sonra ergin k
balar. Ergin klarnn byk ounluu nisan aynda olur. iftlemeden hemen
sonra yumurtalarn brakan erginlerin mr 12 gn kadardr. Yumurtalarn yeni
srgn tomurcuklarn ucuna ve korunmu yerlere brakrlar. Ergin kndan 34
hafta sonra ilk galler grlr. Galler, yaprakta damarlar boyunca, meyvelerde ise
zuruf zerinde oluur. Her gal ierisinde olgunlaan larvalar isenti veya yamurdan sonra topraa inerek kokon rer ve ertesi ilkbaharda ergin olarak karlar.
Fndk galsinei ylda bir dl verir.

Zarar larvalar yapmaktadr. Larvalar yaprakta damarlar boyunca, otonakta yeil
zuruf zerinde, ya da srgnlerin u ksmlarnda galler oluturarak zararl olurlar
(ekil 129).
TA
Larva kndan sonra, nce galler

sonra da galler aras kurumaya
balar. Fazla sayda gal, yapran
tmn kurutup dkebilir. Meyvelerde ise dkm olmaz, ancak meyve, zuruftaki gallerin basnc altnda geliemez ve biimsiz bir
durum alarak zarara urar. Srgn
u tomurcuklarnda oluan galler,
srgn gelimesini engeller. Srgn ucu ve zellikle meyve galleri,
yaprak gallerine oranla daha
nemli olmaktadr.
Kibar AK
ekil 129. Fndk galsineinin yapraktaki zarar

ekli.
247
CLT V
Dou Karadeniz Blgesinde baz fndk bahelerinde yaygndr.

3. KONUKULARI
Fndk galsineinin konukusu fndktr.
Larva d parazitoiti:
Torymus cultriventris Retz
(Hym.:Torymidae)
5. MCADELES
5.1.1. lalama zaman
EM
Larva i parazitoiti:
Amblyaspis angustula Thoms (Hym.: Platygastridae)
Inostemma sp.
(Hym.: Platygastridae) .
Projectogaster oebalus Walk. (Hym.: Platygasteridae)
Uygulamalar koruyucu olarak yapldndan, ilalanacak bahelerin bir yl nceden

saptanmas zorunluluu vardr. Bu amala, gallerin iyice belirdii mays ay
ierisinde bahelerin belirlenmesi gerekir. Bunun iin de 10 dekara kadar olan
bahelerde 10, 1130 dekarlk bahelerden 20 ve daha byklerinden 30 ocak
rastgele seilip bu ocaklarn birer dalndaki gal adedi ve tm otanaklar saylr. Bir
otanakta tek bir gal bulunuu onun bulak olduunu gsterir. Saym sonunda o
bahedeki yzde bulaklk bulunarak, bulakln %50'yi getii bahelerde
ilalama yaplmaldr.
lalamalara ergin kyla birlikte, o bahedeki yeni fndk srgnlerinin ounluunun 2 yaprakkl olduu dnemde (srgn dibindeki 2 kk koruma yaprak
saylmamal) balanr. Yaklak mart sonu-nisan balarna rastlayan ilk ilalamadan
20 gn sonra da ikinci uygulama yaplr.
TA


lalamalar tam bir kaplama yapacak biimde uygulanmaldr
248
CLT V
FINDIK KONLLER
Fndk konili [Parthenolecanium corni (Bch.)]
Fndk kahverengi konili (P. rufulum Ckll.)
EM
1. TANIMI VE YAAYII
Ergin diinin kabuu balangta esmer kahve renkli, sonralar ak kahve renklidir.
Yumuak ve yarm kre biimindeki kabuun boyu 3.5 mm, ykseklii ise 1.52
mmdir (ekil 130). Ergin erkekler kanatl olup, kahverengindedir. Erkein
abdomeninin sonunda uzun 2 beyaz uzant vardr.
Yumurta beyazms oval ve yaklak 0.3 mm boyundadr. Birinci dnem larvalar
kahverengimsi sar, yumurtalar ak ve donuk pembemsidir. Larvalar balangta
ak sar, sonralar kahve renklidir (ekil 130d). P. rufulum, P.corni 'den daha kk ve parlak renklidir. ki trn biyolojik zellikleri ayndr.
Cevdet ZEK
TA
ekil 130. Fndk konilinin diisi (a,b,c) ve dii kabuu zerinde dolaan
yumurtadan yeni km larvalar (d).
Yumurtalar mays ay sonlarnda almaya balar. kan larvalar srgn ve

yapraklara dalrlar. Gerektiinde yer deitirebilen bu larvalar austosta gmlek
deitirip ikinci dneme geerler. Zararlnn en uzun sren biyolojik dnemi bu
dnem olup, yaklak 7 aydr. Yaprak dkmnden nce yapraklar zerindeki
bireyler de srgnlere geerek klarlar. Martta dii bireyler kabarmaya ve
bymeye balarlar. Erkekler ise prepupa ve pupa dnemini geirirler. Nisan
balarnda da ilk erginler grlr. Yumurtlama nisan sonlarnda balar. Bir dii
249
CLT V
yaklak 1400 yumurta brakr. Yumurtalarn kuluka sresi ortalama 18 gndr.

Bu zararllar Karadeniz Blgesinde ylda bir dl verir.
Larva ve erginleri yaprak ve srgnlerde emgi yaparak beslenir. Bylece bitkilerin
zayflamasna, verimin dmesine, youn bulamalarda da kurumalara neden
olurlar. Ayrca kard tatlms madde ile karaballk (fumajin) oluumuna da
neden olur.
3. KONUKULARI
Polifag bir zararldr. Fndktan baka birok ta ve yumuak ekirdekli meyve
aalar ve asmada zararldr.
EM
Entomopatojenler:
Verticillium lecanii (Zimm.) (Hypocreales: Hypocreaceae)
Cordiceps clavulatus (Schv.) (Hypocreales: Clavicipitaceae)

5. MCADELES

Bulamann az ve snrl olmas durumunda bulak srgnler kesilip baheden
uzaklatrlmaldr.

Zararlnn etkin doal dman V.lecaniiyi korumak iin zen gsterilmeli;
zellikle bu mantarn etkili olduu yerlerde dier zararllara kar yaplan
mcadelelerde bu entomopatojeni olumsuz etkileyen bitki koruma rnleri tercih
edilmemelidir. zellikle kozalak akarna kar mcadelede kkrtl preparat
kullanlmasndan kanlmaldr.
TA
5.3.1. lalama zaman

Bulak olduu bilinen bahelerde genel bir inceleme yaplarak zararlnn bahe
ierisindeki dal ve younluu zerinde bir gzlem yaplmaldr. Eer bulak
ocak says 10'un zerinde ise bunlardan rasgele 10 ocak belirlenir. Sonra her bir
ocaktan 3'er bulak olmak zere toplam 30 srgn (13 yal) alnarak zerindeki
koniller saylr. Srgn bana ortalama 5 canl konil varsa o bahede ilalamaya
karar verilir.
Zararlnn hareketli ve birinci dnemlerinden oluan gen larvalarna kar
mcadele yaplr. Bu amala yumurta almnn tamamlanmasna yakn, haziran
sonlarnda (ilk almadan yaklak bir ay sonra) ilalama yaplabilir. Poplsyonun
dk olduu yerlerde ilalama yaplmamaldr. Bulak bahelerde zararl lokal
alanlarda mevcutsa, doal dmanlar korumak ve etkinliklerini artrmak iin
sadece bu alanlar ilalanmaldr.
250
CLT V

Kimyasal mcadele iin hidrolik bahe plverizatr motorlu bahe plverizatr,
srt plverizatr (mekanik, otomatik, motorlu) veya srt atomizr kullanlr.
Baarl bir mcadele iin tam bir kaplama ilalama gereklidir.
EM
lalamadan 20 gn sonra yaplan kontrollerde (5.3.1'de anlatld gibi), toplam 30
srgnn her birinde ortalama canl konil says 5'in altnda olmaldr.
FINDIK KOZALAK AKARLARI
Phytoptus avellanae Nalepa (Acarina: Phytoptidae)
Cecidophyopsis vermiformis (Nal.) (Acarina: Eriophyidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Fndkta zarar yapan iki tr Fndk kozalakakar bulunmaktadr. Bunlar Phytoptus
avellanae ve Cecidophyopsis vermiformisdir. Vcutlar ince uzun, silindir veya
havu eklinde, mat beyaz renkli iki ift bacakldr. Her iki tr de ok kk olup,
boylar 0.150.35 mmdir (ekil 131). C.vermiformis ise P.avellanae dan daha
kktr.
TA
P.avellanaenn gal ve vagrant olmak zere iki deiik formu vardr. Gal
formun dorsalinde, zerinde kk kntlar bulunan ortalama 77 halka (tergit),
vagrant formda ise 67 halka bulunmaktadr. Kozalak iindeki nimfler erginlere
benzer. Yaz mevsiminde yapraklarda grlen vagrant formun nimfleri ise kozalak
iindekilerden farkldr, dorsoventral olarak basktr, geni tergitlere sahiptir ve
abdomende yanlara doru kntlar vardr.
C.vermiformisin dorsal plaka setalar ve subdorsal abdominal setalar yoktur.
Ayrca, diileri olduka sertlemi genital kapakklara sahiptir. Dorsalde ortalama
82 halka vardr.
Nimfler, yap olarak farkllk gstermez, erginlere benzer. Her iki trn de
yumurtalar effaf beyaz ve yuvarlaktr.
251
EM
CLT V
ekil 131. Zarar nedeni ile kozalak haline dnm tomurcuun kesiti (a) ve iinde
beslenen fndk kozalak akarlar (b).
P.avellanaenn gal formu basit bir yaam dngsne sahiptir. Yeni bulamalar
yapacak olan kozalaklar iindeki ikinci dnem nimfler, nisan ay ortalarndan
itibaren, alan ve kurumakta olan kozalaklardan salam tomurcuklara g etmeye
balarlar. G, mays aynn sonuna kadar srer. Salam tomurcuklarn iine giren
nimfler byme konisi zerine yerleirler ve bir aydan fazla bir sreyi kapsayan
sakin dnem geirirler. lk erginler genellikle haziran ortalarndan itibaren grlr
ve byme konisi zerine veya etrafndaki bolua yumurtalarn brakmaya
balarlar. lk braklan yumurtalardan kan nimflerin ergin olup yumurtlamaya
balamas ile temmuz sonundan itibaren dller birbirine karr. Akarlarn
beslenmesi sonucu tomurcuklar iinde deformasyon olumaya balar. Zamanla
tomurcuklar irileir ve 0.53 cm apnda kozalak denilen galler oluur. K
boyunca kozalaklar iinde ok youn olarak beslenme ve remelerini srdrrler
ve dl vermeye devam ederler.
TA
P.avellanaenn vagrant (serbest yaayan) formu ise, olduka kark ve gal

formundan farkl bir yaam dngsne sahiptir. Yaamlarn, dii ieklerde
(karanfil), erkek ieklerde (ps), tomurcuklarda, srgn ularnda, yapraklarda
olmak zere generatif ve vejetatif organlar zerinde ve kozalaklar iinde
srdrrler. Tm yl boyunca aktif olarak beslenme ve remelerine devam ederler.
Ayrca birbirine benzemeyen grnmde iki tip nimfe sahiptirler. Yln byk bir
ksmnda erginlere benzeyen normal grnml nimfler oluur. Nisan sonundan
itibaren yapraklarda, zellikle de alt yzde olmak zere erginlere benzemeyen
yanlarnda kntlar bulunan yass grnml nimfler oluur. Yaz boyunca
grlen bu nimflerden kan erginler generatif ve vejetatif organlara ve kozalaklara
g ederler.
C.vermiformisin de yaam dngs olduka karktr. lkbahar ve sonbahar olmak
zere iki g dnemi bulunmaktadr. kinci dnemdeki nimfler, ilkbaharda P.avel-
252
CLT V
lanae nimfleri ile beraber kurumakta olan eski kozalaklardan salam tomurcuklara
g ederler. Yeni oluan kozalaklar iinde P.avellanae ile birlikte yaamlarn srdrrler ve P.avellanaeda olduu gibi dller birbirine karr. Baz kozalaklarda
C.vermiformis poplsyonlar P.avellanaeya gre daha ksa bir srede artar. Yaz
kozalaklar denilen C.vermiformis younluunun daha fazla olduu bu tip kozalaklar austos ortalarndan itibaren almaya balar. G, ekim aynn ortalarna
kadar srer. Kuruyan yaz kozalaklarn terk eden C.vermiformislerin byk bir
ksm olumsuz evre artlarndan dolay lr. Bir ksm da vegetatif tomurcuklara,
dii iek tomurcuklarna, pslere ve P.avellanael kozalaklara g ederler. Her
iki trnde bulunduu k kozalaklar denilen bu kozalaklar iinde gelecek baharda
kozalaklar kuruyana kadar yaamlarn srdrrler.
EM
Yaz banda yeni bulaan, kozalak oluacak tomurcuklardaki P. avellanae says

ok dk olmasna ramen (34 nimf/tomurcuk) bir sonraki ilkbaharda en yksek
younlua ular ve binlercesi bir arada bulunur. Ylda ortalama 6 dl verirler.
TA
Fndk kozalakakarlar fndn generatif ve vejetatif organlarnda beslenerek

byk ekonomik kayplara neden olurlar. P.avellanaenn gal formu yalnzca
generatif tomurcuklar zerinde beslenmekte, vejetatif tomurcuklar zerinde
beslenmemektedir. Dii ve erkek iek tomurcuklarnda (generatif tomurcuklar)
beslenmesi sonucu kozalaklar olumakta ve verimi dorudan etkilemektedir.
Kozalaklar ksa srgnlerde genellikle u tomurcuklarda, uzun srgnlerde ise
utan nceki orta ksma yakn tomurcuklarda olumaktadr (ekil 132).
ekil 132. Fndk kozalak akarlarnn meydana getirdii galler.
P.avellanaenn vagrant formu ise kozalak oluturmamakta, generatif ve vejetatif

ksmlarda beslenerek dii ve erkek ieklerin, yeni gelimekte olan meyvelerin ve
tomurcuklarn dklmelerine ve deformasyonlu bitki organlarnn ortaya kmasna
neden olarak gal formunda olduu gibi verimi dorudan etkilemektedir.
C.vermiformisler de kozalak oluturmamakta, P avellanaenn oluturduu kozalaklar iinde beslenmektedirler. Her iki trn beslenmesi sonucunda dii ve erkek
iekler, tomurcuklar ve kozalaklar dklerek kuru srgnler olumaktadr.
253
CLT V
Her iki tr de Karadeniz Blgesinde yaygn olarak bulunmaktadr ve btn fndk

eitleri zerinde beslenmektedirler. Yetitirilen fndk eitlerinin Fndk kozalakakarlarna kar hassasiyetleri farkldr. P avellanae hassas eitlerde %70e varan
zararlara neden olmaktadr. En duyarl eitler Tombul, Mincane ve Uzunmusa, en
dayankl eitler ise Ac, Ku ve Palazdr.
3. KONUKULARI
Sadece fndk eitleri zerinde beslenmekte, baka konukular bulunmamaktadr.
EM
Predatrleri:
Kampimodromus aberrans (Oud.)
Phytoseiulus plumifer Can. & Fanz.
Tydeus spp.
(Acarina: Tydeidae)
Orius minutus (L.)
(Hem.: Anthocoridae),
Arthrocnodax corylligallarum (Targ.) (Dip.: Cecidomyiidae)

Tetrastichus sp.
(Hym.: Eulophidae)
Predatrler fndk bahelerinde yaygn olarak bulunmakta, fndk kozalak akarlar

stnde beslenmekte ve yl boyunca faaliyetlerini srdrmektedirler. K.aberrans
gnde 20 adet P.avellanae ergini tketmekte ve bir kozalak iinde 21 adet K.
aberrans bulunabilmektedir.
Kozalaklar iinde bulunan predatr tripsler ve rmcekler de doal dmanlar

arasnda yer almaktadr.
Funguslarn gelimesi iin uygun koullara sahip Karadeniz Blgesinde
Verticillium lecanii (Zimm.) Viegas tm blgede yaygn olarak bulunmaktadr.
Kozalak akarlar stnde %99.5 gibi yksek bir etki gstermektedir.
TA
Fungusla youn olarak bulak kozalaklarda hifler her taraf sarmakta, akarlarn
hepsi lmekte, yumurtalar alamamaktadr. Yar ak durumdaki bu mantarl
kozalaklar ilkbaharda kurumakta ve ou dklmeden gelecek ilkbahara kadar
dallarda asl kalmaktadr.
5. MCADELES
Mekanik mcadele, kozalak akarlarna kar olduka etkili bir yntemdir. Kn

yapraksz dnemde kozalaklar toplanp bahe iinde bir yere braklmaldr.
Kesinlikle yaklmamal veya gmlmemelidir. Kozalaklarn ii dier faydal akar
ve bcekler iin de bir barnak yeridir. Fndk kozalak akarlar ok yava hareket
ettikleri ve olumsuz evre artlarndan ok abuk etkilendikleri iin kozalaklar terk
edemezler ve kuruyan kozalaklar iinde besin bulamadklar iin lrler.
254
CLT V

Srekli mekanik mcadele yaplan fndk bahelerinde kimyasal mcadeleye gerek
duyulmaz.
5.2.1. lalama zaman
Kimyasal mcadele yaplacak bahelerde bir n saym yaplmaldr. Bu amala,
110 da
byklkteki bahelerde 10ar ocak,
1130 da
byklkteki bahelerde 20er ocak,
30 dadan byk olan bahelerde de 30ar ocak,
EM
tesadf olarak iaretlenir. aretli her ocan 1er dalndaki kozalak saylarak
kaydedilir. Bulunan rakamlardan yararlanarak, bir daldaki ortalama kozalak says
hesaplanmaldr. Bir dalda ortalama 5 kozalak varsa, o bahede kimyasal mcadele
gereklidir.
En uygun kimyasal mcadele zaman akarlarn gnn youn olduu nisan sonu
mays bandaki bir haftalk sredir. Bu dnemde u srgnler 44.5 yaprakl, yeni
tomurcuklar toplu ine bann yars byklkte ve yeni gelien meyveler
mercimek (yaklak 3 mm apnda) byklndedir. lalamalar bir hafta iinde
bitirilmelidir.


TA
Kimyasal mcadele iyi bir kaplama salayacak ekilde yaplmaldr. isentili ve

mevsim iin anormal derecede scak olan gnlerde ilalama yaplmamaldr.
lalanan bahelerde yaprak dkmnden sonra, n saymlarda anlatld gibi
ikinci bir saym yaplmaldr. Bu saym sonucunda bir dala isabet eden ortalama
kozalak says 5den az ise uygulama baarldr.
255
CLT V
FINDIK KURDU
Curculio nucum (L.)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Fndk kurdu (Curculio nucum) erginleri kl renginde 67 mm boyunda ince uzun

hortumludur. Hortumun boyu, diide vcudundan uzun, erkekte ise vcudundan
ksadr (ekil 133a,b). Larvalar bacaksz beyaz, tombul ve kvrk; ba kahverengindedir (ekil 133c). Pupa serbest pupa tipindedir (ekil 133d).
ekil 133. Fndk kurdu ergini (a: erkek, b: dii), larvas (c) ve pupas (d).
TA
lk erginler iklime bal olarak mart ay ierisinde grlr. Ergin k mays

balarnda olduka fazlalar, kan erginler 16Cden dk scaklklarda fazla
aktif deildir. Mays aynda ergin k tamamlanm olur. Yumurtlayncaya kadar
uzun bir sre beslenirler. Ancak scaklk 20Cye eriinceye kadar bcekler
umad iin ayn ocak zerinde beslenmek zorunda kalrlar. Mays sonu haziran
banda yumurtlamaya balar.
Bir dii ortalama 42 yumurta brakr. Yumurta kuluka sresi 8 gndr. Yumurtalarn meyve kabuunun hemen altnda hazrlad bir yuvaya brakr. Yumurta
braklan meyvelerin kabuu zerinde 45 mm uzunlukta kahve renkli bir izgi
grlr.
Yumurtadan kan larva i fndk zerinde bir ay kadar beslenip geliir. Beslenme
artklar kabuk iini doldurur. Gelien larva, kabuk zerinde 1.52.0 mm apnda
bir k delii ap topraa iner. Larvalar, hazrladklar bir toprak yuva iinde
256
CLT V
pupa olurlar. Burada 13 yl kaldktan sonra ergin kar. Ayn yl topraa geen
larvalarn %18i bir yl sonra, %75i ikinci ylda ve %7si de nc ylda ergin
olarak topra terk ederler. iddetli k, ergin k orann artrr. Erginler ay
kadar yaarlar.
Fndk kurdu, beslenme ve yumurta brakma yoluyla meyvelerde zararl olur.
Erginler ncelikle karanfillerde zarar yapar, daha sonralar fndn meyve kabuunu, hortumunun ucundaki az paralaryla kemirerek deler ve kabuk iindeki
yumuak etli ksmla beslenir.
EM
Normal irilie eriinceye kadar zarar gren meyvelerde kabuk iindeki etli ksm
bozularak sar bir renk alr. Sonradan bu renk kabuk zerinde de belirir. Meyve
beslenmedii iin kabukta kntler oluur. Bu zarar ekline halk arasnda sar
karamuk denir (ekil 134a,b). Meyve normal irilie eritikten sonra zarara
urarsa meyve ii kararr. Kabukta oluan atlaklardan dar szan siyah bir sv,
zuruf ve kabuu kirletir. Bylece halk arasnda kara karamuk denilen zarar ekli
meydana gelmi olur (ekil 134c,d). Bir ergin beslenme yoluyla yaklak 80
meyveye zarar verir.
slam SARUHAN
slam SARUHAN
TA
slam SARUHAN
slam SARUHAN
ekil 134. Fndk kurdu erginlerinin meyvede meydana

getirdii sar karamuk (a,b) ve kara karamuk
(c,d) zarar.
Meyve ierisinde beslenen larvalar ise meyve iini tamamen yediklerinden sonra
bir delik aarak dar kar. Bu ekilde beslendii fndk meyvesi ie yaramaz hale
getirirler (ekil 135).
257
CLT V
EM
ekil 135. Fndk kurdu larvasnn zarar verdii fndklar (a) ve larvann
beslendii fndn ii(b).
Fndk kurdu fndk retilen blgelerde yaygn olmakla birlikte, fndk retimi
yaplan alanlarn yarsnda mcadeleyi gerektirecek younlukta bulunmamaktadr.
3. KONUKULARI
Fndk kurdu fnda zellemi bir zararldr. Erginler, nisan ve mays aylarnda,
elma, kiraz, karayemi, armut, dngel, mumula ve birok iekli ve ieksiz
bitkiler zerinde de beslenirler.
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Fndk kurdunun etkin doal dmanlar yoktur. Ancak baz kularn ergin avcs
olduklar ve Beauveria densa Link.nn topraktaki larvalarn entomopatojeni olduu saptanmtr.
Bahe toprann apalanmas, bcek younluunun azalmas zerinde nemli bir

etkendir. Ancak bu ilemin bitki kklerine zarar vermeyecek ekilde yaplmas
gerekir.
TA

5.2.1. lalama zaman
Fndk kurdu mcadelesi, meyvelerin zararldan korunmas amacna dayanr.

Bunun iin ergin bceklerin ekonomik zarar yapmaya baladklar dnemde,
baheleri ilal bulundurmak gerekir.
lalama, bahedeki hkim eitlerin yardan fazlas mercimek iriliine yaklanca
(34 mm) yaplmaldr. Ergin knn tamamlanmak zere olduu bu dnem,
Karadeniz Blgesinde nisan sonu mays ay bana rastlar.
Ergin younluunun saptanmas amacyla bir srvey yaplmaldr. Bunun iin;
258
110 da
byklkteki bahelerde 10 ocak,
1130 da
byklkteki bahelerde 20 ocak,
30 dadan byk bahelerde de
CLT V
30 ocak,
3.0x3.5 m ebatlarnda bir bez rtye silkelenmelidir. lem sabah erken veya
akamzeri sakin rzgrsz ve yasz gnlerde yaplmaldr. Bulutlu gnlerde
gnn her saatinde saym yaplabilir. iddetli ya ve rzgr sonras saym
ertelenmelidir. Saym sonunda 10 ocaktan 2den fazla ergin bcek derse
mcadele gereklidir. Ancak saym yaplan rtnn boyutlar kkse, o takdirde
verilen rtnn alanna eit gelecek biimde saylan ocak says artrlmaldr.
EM
Poplsyonun yksek olduu yerlerde, yumurta koyarak yapt zarar engellemek

iin iftleme dneminde (mays sonu -haziran ba) ikinci bir ilalama
yaplmaldr.


lalama yamurlu gnler ve gneli le saatleri dnda yaplmaldr. lalamalarda atomizr kullanlyorsa, dekara 810 litre ilal su atlacak ekilde
kalibrasyon yaplmaldr. lalamalar bir haftada bitirilmeli ve tm blgede bu sre
20 gn gememelidir.
TA
lalamadan 10 gn sonra n saymda anlatld gibi kontrol saym yaplmal ve

saym sonunda 10 ocakta 2den az ergin bulunuyorsa uygulama baarl saylr.
259
CLT V
FINDIK TEKEBCE
Oberea linearis L.
(Coleoptera: Cerambycidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Fndk tekebcei (Oberea linearis) ergini 1115 mm boyunda, 34 mm eninde,
siyah renklidir. Bacaklar sar renklidir. Antenler kaln ve vcut boyuna yakndr.
Diilerde anten erkee gre daha ksadr (ekil 136a,b).
EM
Larva, mum sars renkte, 2025 mm uzunlukta ve bacakszdr. lk 7 abdomen

halkas ve toraks halkalarnn srt ksmnda sert levhacklar vardr (ekil 136c).
Yumurta 3x0.6 mm boyutlarndadr.
ekil 136. Fndk tekebcei ergini (a,b) ve larvas (c).
Karadeniz Blgesinde erginler mays ve haziranda karlar. Saat 15.0017.00

arasnda uumaya balayan erginler, yksek dallarda iftleirler.
TA
iftleen diiler, yllk srgnlerin utan 1015 cm aasna yumurtalarn

brakrlar. Yumurtlamadan nce dii, kabukta bir yuva hazrlar. Bu yuva dardan
da fark edilebilir (ekil 137a,b). Yumurta braktktan 10 gn sonra kan larvalar
nce yarm daire eklinde ve srgn kalnlnn hacmine erien bir evre
galeri (srgn eksenine dik) aarlar. Sonra iki yllk srgne geen larvalar, ilk yl
yukardan aaya doru 4060 cm uzunluunda galeri aar (ekil 137c).
Larvalar beslenme artklarn, yan deliklerden dar atar. Bu galeri iinde klayan
larva ertesi ilkbaharda bu defa yukar doru ksa bir galeri daha aar. Sonbahar
sonlarnda bir yuva hazrlayarak ikinci k geirir. Ertesi nisanda burada pupa olur.
Pupa sresi 3 hafta kadardr. Erginler, kabukta yuvarlak bir delik aarak kar
(ekil 137d). Bylece gelimesi 2 ylda tamamlanm olur.
260
EM
CLT V
ekil 137. Fndk tekebcei diilerinin dal zerinde yumurta braktklar

giri yaras (a,b), dal iinde beslenen larva (c) ve larva k
delii (b,d).
TA
Bir iki yllk gen srgnlerin znde beslenen larvalar, uzunluuna galeriler aarak, srgnlerin kurumalarna neden olurlar (ekil 138a,b). Younluun fazla
olduu bahelerde nlem alnmazsa, nemli oranda rn kaybna yol aarlar.
ekil 138. Fndk tekebcei larvalarnn srgnde at kanal (a) ve

beslenme sonucu kuruyan srgn (b).
Karadeniz Blgesinin sahil kesimindeki fndklarn byk bir blmnde

yaygndr. Orta ve yksek blgelerde de yer yer bulak bahelere rastlanmaktadr.
261
CLT V
3. KONUKULARI
Tercih ettii balca konukusu fndktr. Nadiren ceviz, grgen, kzlaa, kavak,
karaaa ve dibudaklarda zararl olur.
5. MCADELES
EM

Gen srgnlerde kurumalarn iyice belirdii temmuz ortalarndan yaprak
dkmne kadar olan sre iinde, kurumakta olan tm u srgnler budanarak
baheden uzaklatrlmaldr. Yaprak dkmnden sonra kuru srgnlerin ayrm
zor olacandan mcadelede gecikilmemelidir.
5.2.1. lalama zaman

Temmuz ortalarndan, yaprak dkmne kadar olan sre iinde zarar gren
srgnler, yapraklar kuruduundan kolaylkla ayrt edilebilir. Bu dnemde bir
bahede rasgele 10 ocan tm srgnleri kontrol edilmeli ve bir ocakta ortalama 5
ten fazla zarar grm srgn varsa kimyasal mcadele yaplmaldr. Zararl
srgn says daha az ise mekanik mcadele yeterlidir.
Kimyasal mcadelede hedef erginlerin yumurta brakmalarn nlemektir. Bunun
iin ergin k takip edilerek buna gre ilalama zaman belirlenir. Ergin kn
saptamak iin baheden seilen 10 ocan mays ortalarndan sonra 3'er gn
aralklarla ve sabah erken 3x3.5 m boyutlu bir arafa silkelenmesi gerekir. Ergin
tespit edildiinde kimyasal mcadeleye balanr.
TA

Erginlere kar yaplan ilalamada, aacn her tarafn kaplayacak ekilde ilalama
yapmaya dikkat edilmelidir. lalamalar 1 haftada bitirilmeli ve tm blgede bu
sre 20 gn gememelidir.
lalamay takip eden sonbaharda, 5.2.1. lalama zaman blmnde anlatld
gibi ikinci bir saym yaplmal ve iki saymn sonularna gre kuru srgn
saysndaki azalma oran bulunmaldr. Bu oran ilal ve mekanik mcadelenin etki
orann gsterecektir.
262
CLT V
FINDIK YAPRAKDELEN
Anoplus roboris Sufr.
1. TANIMI VE YAAYII
Fndk yaprakdeleni (Anoplus roboris)nin ergini grimsi siyah renkte, elitras daha
ak renkli tylerle kapl, ksa ve kt hortumludur (ekil 139). Larvalar ak sar
renktedir.
EM
Karadeniz Blgesinde k korunakl yerlerde ve toprakta ergin halde geirir.

lkbaharda tomurcuklarn patlama dneminde zellikle mart ayndan itibaren gneli ve scak gnlerde
fndk tomurcuklar ve yapraklar zerinde beslenirler. Bir iki hafta beslenen diiler iftleerek yumurtlamaya balarlar. Nisan ay boyunca yumurtlayan erginler ortalama olarak 56 yumurta
brakrlar. Yumurtalar, yaprak alt yzeyinde
ounlukla orta damar olmak zere, damarlar
zerinde hazrlanan yuvalara braklr.
Scakla bal olarak, yumurtalarn kuluka sresi

915 gn, larvalarn gelime sresi ise 2025 gndr. Larvalar yaprak dokusu iinde beslenerek galeriler meydana getirirler. Olgunlaan larvalar topraa
iner, orada pupa olur, 712 gn sonra, haziran ay ekil 139. Fndk yaprakdeleni
ergini.
iinde yeni dl erginleri grlr.
Ergin mr yaklak 3 aydr. Yaprak alt yznde beslenen erginler klaklarna
ekilir ve k ergin halde geirirler. Ylda 1 dl verir.
TA
lkbaharda erginler, gen yapraklarda ok sayda kk delikler aarlar. Yaprak

bydke bu delikler de geniler (ekil 140a). Yaz ve sonbaharda ise yaprak alt
yzeyinde ok sk ve kk delikler aarlar. Ayrca erginler yumurtalarn damarlar
iine koyduundan, damarlarda krlmalara ve gelime bozukluklarna neden
olurlar. Yaprak ve tomurcuklarda ortalama %20 orannda zarar yaparlar.
Larvalar, ilkbahar dneminde gen yapraklarn epidermisleri altnda galeriler
aarak beslenirler (ekil 140b). Yapraklar geliince bu galeriler geniler ve yrtlmalar meydana gelir. Bu dnemde zarara urayan baheler kahverengi bir grn
arz eder. Zararl, bulak olduu bahelerde nemli zararlara sebep olur. Sadece dar
alanlarda salgn yaptndan nemli deildir.
263
CLT V
a
3. KONUKULARI
EM
ekil 140. Fndk yaprakdeleni ergininin (a) ve larvasnn(b) zarar ekli.
Karadeniz Blgesinde fndk ve mee de zarar yapt tespit edilmitir.

lkemizde tespit edilen bir doal dman bilinmemektedir.

5. MCADELES
5.1.1. lalama zaman
lalamay gerektirecek younlukta zararl bulunup bulunmadn saptamak iin

bir n saym yaplmaldr. Bu amala;
1-10 da
byklkteki bahelerden
10ar;
11-30 da
byklkteki bahelerden
20er,
30 dadan byk bahelerden de
30ar ocak,
3x3.5 m boyutlu beyaz bir rt zerine silkelenir veya her ocak iin steiner darbe
hunisiyle 10ar darbeden toplam 100 darbe yaplr. Ocak bana 5 ergin veya 100
darbede 50 ergin den bahelerde kimyasal mcadele uygulanr.
TA
lalamalara ilkbaharda mart sonlarnda balanmal; 15 gn sonra n saymda

anlatld gibi kontrol yaplmal ve ilalamay gerektirecek zararl younluu
varsa ikinci ilalama uygulanmaldr.

264
CLT V

lalamalarda aacn her tarafnn iyice ilalanmasna dikkat edilmelidir.
EM
lalamadan 15 gn sonra, ilal bahelerde ilalama ncesi yapld ekilde ikinci

bir saym yaplmaldr. kinci ilalama yaplan bahelerde ise son saym ilk
ilalamadan 30 gn sonra yaplmaldr. Saymlarda ocak bana 5 veya 100 darbe
iin 50 erginden daha az sayda ergin saptanrsa uygulama baarldr.
FINDIK YEL KOKARCASI

Palomena prasina (L.)
(Hemiptera: Pentatomidae)
1. TANIMI VE YAAYII
TA
Fndk yeil kokarcas erginleri 1114 mm boyunda, stten grn yeil, kahve
renkli yada yeilimsi kahverengidir (ekil 141). Alttan grn ak yeil, yada
krmzdr. Abdomenin zeri mor, antenlerin u halkalar ve bacaklar koyu
krmzdr. Antenler 5 paral olup, ikinci ve nc halkalar eit uzunluktadr.
Erkein abdomen ucu ukur, diinin ise entiklidir.
ekil 141. Fndk yeil kokarcas ergini (a), yumurtalar (b), I. ve II. dnem nimfleri (c).
Ak yeil renkli yumurtalar f biiminde ve ortalama 1.3 mm yksekliktedir

(ekil 141b). st ksmlarda daire biiminde ve nokta nokta kapakk izi bulunur.
Yumurtalarn zerinde almadan 12 gn nce siyah ve gen biiminde yumurta
krcs ile embriyo'ya ait krmz 2 gz izi belirir. lk iki nimf dneminde ba ve
gs siyah, abdomen yeil renklidir (ekil 141c). Son dnemde ise tm vcut
yeildir. Nimflerde antenler 4 halkaldr.
265
CLT V
K ergin olarak dklm yapraklar altn-da, yada benzeri korunmu yerlerde

geirir. Klayan erginler mart sonlar, yada nisanda scakln 1820C'yi
bulmasyla klak-larndan kmaya balarlar. k ksa bir srede tamamlanr ve
kan erginler iftleip yumurt-lamaya balarlar. Diiler yumurtalarn genellikle
1428lik kmeler biiminde ve fndk yaprak-larnn alt yzlerine brakrlar.
EM
810 gnde alan yumurtalardan kan birinci dnem nimfler yumurta kmesi
zerinde yada ok yaknnda ve toplu olarak beslenirler. kinci dnemi otlar
zerinde geirip, nc dnemden sonra fndklar zerine geerek zararl olmaya
balarlar. 5 nimf dneminin toplam sresi 2 ay kadardr. Temmuzda grlmeye
balayan yeni erginler, hasata kadar meyveler, daha sonra da yapraklar zerinde
beslenmelerini srdrrler.
Ergin ve nimfler fndk meyvelerinde emgi yapmak suretiyle zararl olurlar. Zarar
biimi, dier baz hemipterlerde olduu gibi fndn deiik gelime dnemlerine
bal olarak 4 ekilde ortaya kar. Normal irilie ulancaya kadar geen dnemde
zarar gren meyveler sar karamuk, normal irilie ulatktan i
dolduruncaya kadar geen dnemde
zarar gren meyveler ise kara
karamuk olur.
Meyveler de i doldurmaya balad dnemde emilmek suretiyle buruuk ve yer yer kntl olan ekilsiz iler oluur. Ergin ve nimfler,
olgunlamakta olan meyveler zerinde (temmuz ierisinde) beslenerek d satm ynnden nemli
olan lekeli i zarar olutururlar
(ekil 142).
ekil 142. Fndk yeil kokarcasnn fndk

meyvelerindeki zarar ekli.
TA
Karamuk ve ekilsiz i biiminde zarar gren meyveler dklmekle birlikte, lekeli

iler dklmezler. Zararl bylece hem rn kaybna (Karamuk, ekilsiz i) ve
hemde rn kalitesini olumsuz ynde etkileyen emgili i (ekilsiz lekeli i)
oluumuna neden olurlar.
Zararl tm Dou Karadeniz Blgesinde yaygn fakat dk younlukta bulunur.
3. KONUKULARI
Polifag bir zararl olmakla birlikte, Karadeniz Blgesinde daha ok fndk zararls
olarak bilinir. Bundan baka kiraz, dut, elma, narenciye, kzlaa, brtlen,
zdikeni ve fndk alt otlar blgedeki dier konukulardr.
266
CLT V

Yumurta parazitoiti:
Trissolcus grandis Thoms
(Hym.: Scelionidae),
Ergin ve nimf parazitoitleri:

Gymnosoma rotundatum L. (Dip.: Tachinidae)
Aridelus sp.
(Hym.: Braconidae)
5. MCADELES
5.1. Kimyasal Mcadelesi
EM
Ergin ve nimf parazitoitleri klam erginlerde yllara gre %11-39 orannda

parazitlenmeye neden olurlar.
5.1.1. lalama zaman

Klam erginlere kar ayr bir mcadele gerekmemektedir. Belirtilen ilalarla
yaplacak fndk kurdu ilalamalar ile bu zararl da kontrol altnda tutulabilir.
Fndk bahelerinde klayan erginlerin k nisann ikinci yarsnda en st dzeye
ulamaktadr. Bu bakmdan ilalama uygulanacak bahelerin seimi bu dnemde
yaplmaldr. Bu amala;
1-10 da
bahelerden
10 ocak,
11-30 da bahelerden
20 ocak,
30 dadan byk olanlarda ise 30 ocak seilir.
Bu sahalarda sabah yada akam serinliinde bir bez araf zerine silkelenerek
den erginler saylr. 10 ocakta ortalama 1 veya daha ok klam ergin bulunan
bahelerde ilalama yaplr.
Nimflerin saptand bahelerde ise ayr bir ilalama gereklidir. Bu amala
temmuzun ilk yarsnda, yine yukarda belirtilen yntemle almalar yaplarak,
ocak bana ortalama 1 nimf bulunan bahelerde ilalama uygulanmaldr.
TA


Erginlere kar yaplan uygulamalar kaplama bir ilalama gerektirmez. Ancak
nimflerin ok az hareketli oluu nedeniyle temmuzun ilk yarsnda yaplacak
ilalamada tam bir baar salamak amacyla btn bahenin kaplama eklinde
ilalanmas gerekmektedir.
267
CLT V
lalamalardan 7 gn sonra, ilalama ncesinde yapld gibi kontrol edilerek
ortalama 10 ocaktaki zararl says bulunur. Ocak bana den ortalama nimf says
1'in altnda olmaldr.
FINDIKTA MAYISBCE
EM
Melolontha melolontha (L.)
(Coleoptera: Scarabaeidae)
1. TANIMI VE YAAYII
Fndkta maysbcei (Melolontha melolontha) erginleri 2.53.0 cm boyunda,

genellikle kzl kahverengi grntedirler. Toraks parlak siyah olmasna ramen,
zeri sar-gri sk tylerle kapl bulunduundan, esas rengi belli olmaz. Elitrann
zerinde birbirine paralel uzayp sonunda birleen izgi eklinde kntlar vardr.
Elitra abdomeni tamamen rtmez, son 3 abdomen halkas akta kalr. Diilerin
anteni kk, erkeklerinki ise byk ve yelpaze eklindedir. Abdomen parlak
siyah, yanlarnda gen eklinde 5 adet beyaz leke vardr (ekil 143a,b).
TA
Yumurta oval, krem renginde ve 2 mm boyundadr. Karakteristik olarak, larvalarn

abdomeni kvrk, tombul ve beyazdr. ift baca vardr. Vcudun son halkas
ok bym ve ikin bir hal almtr. Bu ksm, iindeki besin nedeniyle siyah
grnr. Tam gelimi larvann boyu 44.5 cm kadardr. Larva halk arasnda kad
lokmas veya manas olarak isimlendirilir (ekil 143c). Pupa koyu kahverenginde ve serbest pupa tipindedir (ekil 143d).
ekil 143. Mays bcei ergini (a: Dii; b: Erkek), larvas (c) ve pupas (d).
268
CLT V
lkbaharda havalarn snmas ile genellikle nisan ve mays aylarnda, erginlerin

nce erkekleri sonra diileri topraktan kar. k 13 hafta devam eder. Gne
battktan sonra uuarak aalar zerine konar, yaprak ve ieklerle beslenirler.
Diiler iftletikten sonra yumurtalarn zellikle 23 yl ilenmemi ve zeri hafif
otlanm bahelerde, topran 1525 cm derinine, 25-30luk gruplar halinde
koyarlar. Bir dii ortalama 60 yumurta brakr.
EM
Yumurtalarn kuluka sresi ortalama 30 gndr. kan larvalar toplu yaayp ot

kklerini kemirir ve 2 ay sonra gmlek deitirerek ikinci dnem larva olurlar.
kinci dnem larvalar birbirinden uzaklar ve oburca beslenirler. Sonbaharda k
geirmek zere topran derinliklerine inerler. Bu derinlik fndklarda 50 cm
kadardr. Mart ve nisana kadar devam eden hareketsiz dnemden sonra nemli
zararlar yapacak bir beslenme balar ve haziran balarna kadar devam eder. Daha
sonra bir gmlek daha deitirip nc dnem larva haline gelirler. nc
dnem larva sresi 1 yldr ve nemli zarar da bu dnemdedir. K topran 60 cm
kadar derinliine inerek geirirler. Temmuzda toprak yzeyinden 1535 cm
derinde topraktan bir yuva ierisinde pupa olurlar. Eyllde ergin hale geerlerse de
yuvay terk etmeyip ertesi ilkbahara kadar beklerler. ylda bir dl verir.
Erginler yaprak ve iek zerinde beslenerek zarar yaparlar. Youn bulunduklar

meyve ve orman aalarn yapraksz brakabilirler. Fakat Zifin ieklerinin fazla
bulunduu yerlerde bu iekleri tercih ettiinden, kltr bitkilerinde zararl
durumuna gemezler.
TA
Larvalar, ilk dnemlerinde toprak yzeyine yakn ot kkleri zerinde beslendiklerinden fndk ve fidanlklarda zararl deillerdir. Ancak ilek gibi otsu bitkiler bu
beslenmeden zarar grr. Fakat ikinci dneme geen larvalarda gelime hzlanr ve
buna bal olarak ta, aldklar besin miktar artar. Ayn zamanda daha derinlere
indiklerinden, ot kklerinden uzaklap aa ve aaklarn kkleriyle beslenirler.
Fndklarn 1 cm apna kadar olan kklerini kolayca koparp saak kkleri tahrip
ederler. Daha sonra oluan clz srgnler yaz scaklarndan dolay kurur.
ieklerde kurumalar daha hzldr. Fidanlklarda kkleri kemirilmi rler ve
fidanlar a tutmaz hale gelir ve kururlar. Larvalarn nc dnemdeki zarar
ikinci dnem larvalarn zararndan daha iddetlidir. Baz fidanlklarda %50
dolaylarnda zarar yapt saptanmtr.
Tm fndklklarda yaygn olarak grlr. Ancak, lokal alanlarda mcadeleyi
gerektirecek younluktadr.
3. KONUKULARI
Fndk, ilek, zifin, kiraz, erik, kzlaa, kayn ve meedir.

269
CLT V
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Erginler grldkleri zaman toplanp ldrlmelidir. Civarda zifin varsa
erginlerin zellikle bunlarn iekleri zerinde toplandklar unutulmamaldr.
Bahelerin ilenmesi srasnda, larvalar toplayp ldrmek, younluun
dmesi bakmndan nemlidir.

5.2.1. lalama zaman
EM
Fndk bahelerinde kullanlan hayvan gbresi ve zuruf artklar ile zararly

fndk bahelerine bulatrmamak ve poplsyonlarn arttrmamak iin, bu
tip gbre ve artklar ak alanlarda uzun sre bekletilmemelidir.
Zarar grlen bahelerde kimyasal mcadeleye karar vermek iin larva

younluunun tespit edilmesi gereklidir. Bunun iin 25 cmye kadar toprak derinliinde larvalar aranr. Younluk ksa mesafelerde byk deiiklik gsterebildiinden rneklemelerde buna dikkat edilmelidir. rneklemelerde 50x50 cm
boyutlu ereveler kullanlr. Bahe byklklerine gre rnekleme saylar
belirlenir. Bunun iin,
1-10 da
byklkteki bahelerde
16 ereve,
11-30 da
byklkteki bahelerde
24 ereve,
30 dadan byk bahelerde
32 ereve atlr.
ereve iindeki toprak 25 cm derinlie kadar alnp, iindeki larvalar saylr. Elde
edilen rakamlardan 1 m2deki ortalama larva says bulunur. Eer 1 m2de (4
ereve) 3 veya daha fazla larva varsa orada kimyasal mcadele yaplmaldr.
TA
Kimyasal mcadele sonbahar yamurlarndan sonra hava scakl henz uygun

durumdayken ve larvalar toprak yzeyine yaknken yaplmaldr. Eyll bandan
ekim ortalarna kadar olan sre iinde ilalama yaplabilir. Bu srede larvalarn
ou kolayca mcadele yaplacak ikinci dnemdedir. Toprak bu aylarda, ilacn
kartrlmas iin en uygun durumdadr.
Kimyasal mcadele iin srt plverizatr (mekanik, otomatik, motorlu) veya veya
szgeli kova kullanlabilir.
270
CLT V

lalar szgeli kova veya plverizatrle atldktan sonra topran ilenerek ilacn
20 cm derinlie kadar kartrlmas gereklidir. lalanan yerde 1-2 yl sreyle
tekrar mcadeleye gerek kalmaz.
EM
lalamadan 1 yl sonra sonbaharda n saymdaki gibi ereve atlarak saym

yaplr. Bu saymda 1 m2de (4 ereve) ortalama 3ten az larva bulunmas halinde
uygulama baarl kabul edilir.
FINDIKTA VRGL KABUKLUBT

Lepidosaphes ulmi (L.)
1. TANIMI VE YAAYII
Fndkta Virgl kabuklubiti (Lepidosaphes ulmi) ergin diinin kabuu virgl yada
midye biiminde, koyu kahve renkli, 2.53.0 mm uzunluktadr (ekil 144a,b).
Portakal sars rengindeki larvann bulunduu kabuun n ksm dar, arka ksm ise
daha genitir. Erkek pupa kabuu daha kk, dar ve uzuncadr.
Yumurtalar oval ve beyaz renklidirler (ekil 144b). Yumurtann almasyla kan
hareketli larva ak sar renklidir (ekil 144c).
TA
K, ergin diinin kabuu altnda yumurta dneminde geirir. Yumurtalar mays

balarnda alrlar. kan larvalar dal ve yapraklara dalrlar. Dal zerindekiler 12 gn ierisinde yerleerek, hortumlarn bitki dokusuna sokup beslenmeye
balarlar. Ksa bir sre ierisinde anten, bacak ve gmleklerini atarak bir kabuk
olutururlar. ki larva dnemi geirdikten sonra temmuzda ergin diiler grlmeye
balar. Bunlar kanatl ergin erkeklerle iftleerek yumurtlarlar.
Yumurtalar, stten dii kabuu, alttan beyaz ve saydam bir zarla korunurlar. Dii
yumurtlamas ilerledike kabuun u ksmna doru ekilir ve yumurtlamann
sonunda lr. Bir dii ortalama 66 yumurta brakr. Bu zararl Karadeniz
Blgesinde ylda bir dl verir.
Zararl, yapraklarda larva, gvde ve dallarda ise hem larva ve hem de ergin olarak
bulunur. Bitki zsuyunu emerek beslendiklerinden bitkinin zayflamasna ve youn
bulamalarda kurumalara neden olurlar (ekil 144d).
271
CLT V
Cevdet ZEK
EM
Naim ZTRK
ekil 144. Virgl kabuklubiti diileri (a,b), dii kabuu altndaki

yumurtalar (b), yumurtadan yeni km hareketli larvalar (c) ve
dalda meydana getirdii koloni (d).
Karadeniz Blgesinde daha ok yksek kuakta bulunan fndk retim alanlarnda

rastlanmaktadr.
3. KONUKULARI
Fndktan, elma, armut, erik, eftali ve narenciye gibi meyve aalar ile kavak,
kestane ve baz ss bitkilerinde grlr.
TA

Karadeniz Blgesinde virgl kabuklubiti poplsyonunu etkileyen parazitoitler
olarak aadaki trler saptanmtr.
Anabrolepis zetterstedtii (Westwood) (Hym.:Encyrtidae)
Thysanus ater Walker,
(Hym.: Signiphoridae)
Aphytis mytilaspidis Le Baron
(Hym.: Aphelinidae)
Bunlardan baka birka Coccinellid avcs ile %20 orannda etkili olan bir akar
avcs vardr.
5. MCADELES

Bulamann az ve snrl olduu durumlarda, bulak dallar yumurta almndan
nce kesilip baheden uzaklatrlmaldr.
272
CLT V

5.2.1. lalama zaman
Bulak olduu bilinen bahede nce genel bir inceleme yaplarak zararlnn
dal ve younluu zerine gzlem yaplmaldr. 10 dekarlk alanda bulak ocak
says 10'un zerinde ise bunlardan rasgele 10 bulak ocak ve her bir ocaktan yine
bulak birer dal belirlenir. Her daln en youn ksmndan 10 cm'lik bir rnek
alnarak bunlar zerinde canl yumurta bulunduran kabuklu bit says saptanr.
Sonuta her bir dal rneinde ortalama 5 canl yumurta bulunduran birey varsa, o
bahede ilalamaya karar verilir. lalama bulamann dalna gre ya bahenin
tmnde, yada belirli ksmnda uygulanabilir.
EM
Zararlnn klayan yumurtalarna kar ubat-mart aylarnda ve tomurcuklar patlamadan nce baarl bir k mcadelesi uygulanabilir. Tomurcuklarn patlamasndan sonra yaplacak k ilalamalar fndk yapraklarnda yanmalar yapabileceinden, ilalamada ok ge kalnmamaldr. te yandan yumurtadan kan larvalara
kar, mays aynda ve kn %70-80'i bulduu dnemde yaplabilecek yaz
ilalamas zorunluluk olmadka nerilmemelidir.


lalamada tam kaplama gerekli olduundan, zellikle bulak dallarn iyice
slatlmasna zen gsterilmelidir.
TA
lalamadan bir ay sonra 5.2.1. lalama zaman blmnde anlatld gibi

rnekleme ve saym yaplr. Her dal rneinde ortalama canl birey says 5'in
altnda olmaldr.
273
CLT V
KIRTIRTILI
Lymantria dispar L.
(Lepidoptera: Lymantriidae)
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Ergin diiler sarms beyaz renkte olup, kanatlar zerinde ak kahve renkli lekeler
bulunur. Erkekler ak kahverengi grntedir. Dii kelebeklerin kanat akl 5
cm, erkeklerin kanat akl ise 3.5 cmdir (ekil 145a,b).
TA
ekil 145. Krtrtl (a: Dii; b: Erkek; c: Yumurta kmesinin zerini tyle
kaplayan dii; d: Larva).
Yumurta kmelerinin zeri sarms kzl tylerle rtldr. Bir yumurta

kmesinde, ortalama 481 (260721) adet yumurta bulunur (ekil 145c).
Koyu kahverengi grnl ve zerleri tylerle kapl olan larvalarn ilk 5
halkasnda mavi, dier 6 halkasnda krmz renkli birer ift yuvarlak leke vardr.
Olgun larvalarn boyu 46 cm olup, 6 larva dnemi geirir (ekil 145d).
K yumurta halinde geirir. Maysta yumurtalardan larva k balar. Gndzleri
toplu halde ve hareketsiz olan larvalar, akam zeri faaliyete geer. Ksa srede
274
CLT V
geliip 46 cm boya ular. Temmuz balarnda aa gvdesi atlaklarnda seyrek

bir koza ierisinde pupa olur. Pupa sresi 1520 gndr. Temmuz sonlarnda
erginler kar. Dii kelebekler uamaz ve beslenemezler. ktan ksa bir sre
sonra, yumurtalarn kmeler halinde aa gvdesi ta vs. zerine yapk olarak
brakp, zerini tylerle kapatrlar. Ortalama 3x3.5 cm boyutlarndaki kmelerde
yaklak 400 yumurta bulunur.
ok obur olan larvalar, bitki yapraklarn yemek suretiyle zarar yapar. Yapraklar
yiyerek delik deik eder. ou kez aalar yapraksz braktklar grlr. Fndk
meyveleri henz yumuak kabuklu iken bunlar da kemirerek zararl olabilirler.
lkemizin her yerinde bulunur.

3. KONUKULARI
EM
Kr trtl 56 ylda bir, baz lokal fndk bahelerinde salgn yapt iin fndk
zararllar arasnda nemli bir zararl olarak kabul edilmemektedir.
Btn meyve (vine, erik, elma vs.) ve geni yaprakl orman aalar ile ss
bitkilerinde zarar yaparlar. Karadeniz Blgesinde en ok zararl olduu bitki
fndktr.
Kr trtlnn birok doal dman olup, zararly bask altna alabilecek

niteliktedirler.
(Dip: Tachinidae)
Exorista larvarum (L.)
(Dip: Tachinidae)
Compsilura concinnata (Mg.)

Apanteles solitarius Ratz.
(Dip: Tachinidae)
(Hym: Braconidae )
A.liparidus Bouche.
(Hym: Braconidae)
Larva ve pupa parazitoitleri:

Zenillia libatrix Panz.
(Hym: Chalcididae)
TA
Brachymeria intermedia Nees

Yumurta parazitoitleri:
Ooencyrtus masii Merch.
(Hym: Encyrtidae)
Ooencyrtus kuwanae Haw.
(Hym: Encyrtidae)
Anastatus disparis Rusch
(Hym.: Eupelmidae)
Anastatus bifasciatus Fonsc.
(Hym.: Eupelmidae)
Anastatus disparis, Anastatus bifassiatus ve Ooencrytus masii Ankara ilinde Kr

trtl yumurtalarn %20ye varan oranlarda; O. kuwanae Antalyada Kocayemi
(Arbutus sp.) aalarnda zararl yumurtalarn %89 orannda parazitlemektedir.
275
CLT V
5. MCADELES
5.1. Mekanik mcadele
Kn yumurta paketlerinin yok edilmesi, poplsyonun azaltlmasnda etkilidir.
5.2. Biyolojik mcadele
Kr trtlnn bilhassa yumurta parazitoiti olan Anastatus disparis, A.bifassiatus ve
Ooencrytus spp. ile larva-pupa parazitoitlerini korumak ve bunlarn oalmalarn
desteklemek suretiyle biyolojik mcadele yaplabilir. Ayrca lkemizde ruhsatl
olan Bacillus thuringiensis bakterisi ieren hazr preparatlar kullanlmaldr.
EM

Doal dmanlarnn fazla olmas nedeni ile gerekmedike kimyasal mcadeleden
kanlmaldr.
5.3.1. lalama zaman
lalamaya gerek olup olmadn saptamak iin bulak fndk bahelerinde;
110 da
byklkte olanlarda
10 ocakta,
1030 da
byklkte olanlarda
20 ocakta,
30 dadan byk olanlarda
30 ocakta,
saym yaplr. Her ocan 10ar yapranda larva saym yaplr. 100 yapraa isabet
eden larva says 1 adedi geince ilalama yaplmaldr. lalama larva kndan
hemen sonra, mays ierisinde yaplmaldr. Bir ilalama yeterlidir.

Kimyasal mcadelede srt atomizr kullanlr.
TA
Atomizrle dekara 50 lt su atlacak ekilde ayarlanmal ve ilalamalar bir hafta

iinde bitirilmelidir.
lalamadan 7 gn sonra ilalamaya karar vermede kullanlan saym yntemi ile
uygulamann etkisi deerlendirilir. lalama ncesi saym ile karlatrlarak
deerlendirme yaplr.
276
CLT V
KESTANE KURTLARI
Kestane ikurdu (Cydia splendana (Hbn.) (Lepidoptera: Tortricidae)
Kestane hortumlubcei [Curculio elephas (Gyllenhall) (Coleoptera:
Curculionidae)]
1. TANIMI VE YAAYII
EM
Kestane ikurdu (Cydia splendana): Erginleri, genel olarak gri ve gri kahve
renkli; kanat akl 1719 mm olan kelebeklerdir. n kanatlar gri-kl renginde
veya kahverengi gri olup ak renk enine izgiler ile desenlidir (ekil 146a).
Yumurtalar 0.55x0.72 mm boyutlarnda; genellikle oval veya mercimek eklinde
olup fildii renklidir.
Mete AYDEMR
TA
Mete AYDEMR
Mete AYDEMR
ekil 146. Kestane ikurdu ergini (a) ve larvas (b), kestane meyvesinde larvalarn
k delikleri (c) ve larvann meyve iindeki zarar (d).
Larvalar genel olarak st beyaz veya pembe beyaz renkli olup, 5 larva dnemine
sahiptir (ekil 146b). Son dnem larva 1217 mm uzunlukta olup, toprakta oval bir
kokon yapmakta ve bu kokon iinde hafif sarms bir renk alp pupa olmaktadr.
Pupa kahverenginde, 811 mm boyundadr.
Kestane hortumlubcei (Balaninus elephas): Erginleri, gri-sar ve krmzmtrak gri renkli, 6.010.5 mm boyundadr. Ban n tarafnda az yaps uzayarak
277
CLT V
hortum eklini almtr. Hortumun uzunluu diilerde hemen hemen vcut

uzunluu kadar, erkeklerde ise bunun yars kadardr (ekil 147a,b). Yumurtalar
0.5x0.3mm boyutlarnda; ovalimsi beyaz renklidir. Larvalar, krem beyaz renkli
bacaksz larva tipinde olup, 712 mm uzunluktadr (ekil 147c). Larva 4 dnem
geirir. Pupa serbest pupa tipindedir.
EM
Yasemin ZDEMR
ekil 147. Kestane hortumlubcei ergini (a), dii ve erkei(b), larvas (c) ve larvalarn
meyve iindeki zarar (d).
TA
C. splendana, k son dnem larva olarak toprakta, yzeye yakn derinlikte, d

etmenlere ok dayankl, topraktan yaplm bir kokon ierisinde geirir. Bu sre
810 ay kadardr. Larvalar, temmuz ay iinde kokonlarda pupa olur, 2030 gn
sonrada kelebekler kar. Ergin uular, austos aynn ilk haftasnda balayp
eyll ay banda en youn olur ve eyll aynn sonuna kadar srer. lk erginler
grldnde fenolojik olarak; kestane kirpileri 5.07.5 cm d, 1.53.5 cm i
apldr. Uu sona erdiinde ise kirpiler iinde meyveler hasat olgunluuna
yaklamtr. Yumurtlama, diilerin k ve iftlemeden 45 gn sonra balar.
Bir dii 60300 yumurta brakabilir. Yumurtalar genellikle kirpilerin yanndaki
yapraklara ve yaprak orta damar boyunca tek tek braklr. Yumurtadan 1012 gn
sonra kan larva, hemen kirpiye girer ve meyveye geerek tm gelimesini meyve
ierisinde tamamlar. Bir meyve ierisinde bir tek larva gelimesini tamamlar ve bu
sre 4045 gn kadardr. Olgun larva, ounlukla hasat ile birlikte (ekim ay ba)
meyveleri terk edip k geirmek zere topraa iner. Bu terk, kademeli olarak en
az 1.52 ay srer. Ylda 1 dl verir.
278
CLT V
B. elephas, k toprakta ounlukla 315 cm (en fazla 70) derinlikte larva olarak
geirir ve bu sre 810 aydr. Larvalarn byk ounluu, ertesi yl pupa olduu
halde; bir ksm toprakta 23 ve hatta 4 k geirir. Toprakta klayan larva,
ounlukla kendi salglar ile eperi svanm; d etkiler ile hemen bozulan
topraktan bir yuva hazrlar. Larvalar haziran ayndan itibaren pupa olmaya balar
veya austos ay ilk haftasndan itibaren de erginler kar.
Ergin uular austos sonu eyll ortalarnda en youn olup, ekim ay ilk haftasna
kadar devam edebilir. Bu dnemler fenolojik olarak da C.splendana ile ayn
dnemlere denk gelmektedir.
EM
Ergin kndan hemen sonra iftleme olur ve 810 gn sonra yumurtlama balar.
Bir dii 2050 yumurta brakabilir. Ergin diiler, uzun hortumlar ile yumurtalarn
genellikle kirpilerin iindeki kestane meyvelerine, bazen meyve kabuuna
braklmasna yardmc olur. Yumurtalarn kuluka sresi 58 (en fazla 1520) gn
olup, yumurtadan kan larva, meyve iinde beslenip gelimesini tamamlar. Bir
meyve iinde birden fazla, ounlukla 12 (en fazla 810) B. elephas larvas
geliebilir. Larva gelime sresi 3040 gn kadar olup, larvalar olgunlanca
meyveyi terk edip topraa inerler. Bu terk olay da C. splendana'da olduu gibidir.
Ylda 1 dl verir.
Her iki zararl da dorudan kestane meyveleri ile beslenip zararl olurlar. Zarar
ekilleri birbirine benzer.
C.splendana larvalar, kirpi iinde gelimekte olan meyvelerden birinin kabuunu

delip iine girip olgunlama sresince zararn ayn meyvede devam ettirmektedir.
Bu arada, larvann iine girip beslendii kirpi ve meyve de gelimeye devam
ettiinden, larva giri delii kapanp fark edilmemektedir. Genel olarak hasat
zamannda gelimelerini tamamlamam olan larvalar, hasattan sonra yldklar
gmlerde, depolarda veya sat srasnda gelimelerini tamamlayp, meyveyi delip
terk ederler (ekil 146c). Larvalarn meyve iinde beslenirken at galeriler,
beslenme devam ettike enileyip birbiriyle birleerek meyvenin byk ksmn,
bazen tamamn kaplar (ekil 146d).
TA
B.elephas'ta ise meyve iine braklan yumurtalardan kan larvalar C.splendana'da olduu gibi meyve iinde beslenerek zararl olurlar (ekil 147d). Gelimelerini tamamlaynca C.splendana'ya (1.5 mm) oranla daha irice (34 mm) bir
delikten meyveyi terk ederler(ekil 146c).
Grld gibi her iki zararl, meyve iinde zararlarn ayn zamanda oluturduklar gibi, ayn meyve iinde de birlikte de bulunabilirler. Bu iki zararlnn
meyve iinde atklar galeriler ve zellikle kardklar pislikler ile ayrt edilmeleri
mmkndr. C. splendana, daha dzensiz galeri aar ve kahverengimsi granl
eklindeki pisliklerini birbirine hafife yaptrarak brakr. B. elephas larvalar ise,
daha dzgn bir oyuk meydana getirir ve beyaz renkli ok ince pislikleri ile oyuk
279
CLT V
iini doldurur. Sonuta her iki zararl larvas da zarar verdikleri meyvelerin
tamamen elden kmasna ve pazar deerini kaybetmesine neden olur. Ayrca larva
zararna urayan meyvelerin, eitli funguslarn (Aspergillus spp. ve Penicillum
spp. gibi) enfeksiyonuna maruz kalmas nedeniyle dolayl zarar ortaya kmaktadr.
Kurtlanma oran eitlere gre deiiklik gsterir. Kirpi zerindeki dikenlerin
birbirinden uzak ve seyrek olduu; dikenlerin, kirpi zerinde yer yer dikensiz
alanlar brakacak ekilde demetler halinde kt ve zararlnn yumurta brakma
dneminde, dikenlerin sertlemedii eitlerde kurtlanma oran yksektir.
3. KONUKULARI
EM
zmir ili evresinde kestane yetitirilen hemen her yerde, kestane meyvelerinde
anlan zararllar bulunmaktadr.
Her iki zararlnn da konukusu kestanedir.

Doal dmanlar bilinmemektedir.
5. MCADELES
5.1. Kltrel nlemler
Her iki zararlnn da larvalar meyveleri ounlukla hasat zaman terk etmektedir.
Ege Blgesinde ounlukla hasat, ekim ay banda olmakta ve hasat edilen
kirpiler gm (=kozaklama yeri, kuyu) ad verilen yerlere ylmakta, pazarlanncaya kadar orada kalmaktadr. Bu davran zelliine dayanarak saptanan
mcadele yntemlerinden, kltrel nlemler ok nemli bir yer tutmaktadr.
zellikle baar oran yksek, uygulamas kolay olan bu ilemlere herkesin uymas
iin zen gsterilmelidir. Bu nlemlerin titizlikle uygulanmas halinde ilal
mcadeleye gerek kalmayabilir. Bunlar;
Kestane ileme evlerinde ve bahede ayrlan kurtlu meyveler derhal imha
edilmelidir.
TA
Kestane ileme evlerinin tabannn beton ve duvarlarnn iyi svanm

olmasna zen gsterilmelidir.
Gm yerlerinin taban ve 1020 cm ykseklikte evresi beton yaplmal,
sattan sonra beton zerinde toplanan larvalar imha edilmelidir.
Gmlerde bulunan rnlerdeki larvalarn hepsinin topraa veya beton gm
zeminine inmesi iin, hasat ile sat arasnda en az 1.52 ay gibi bir sre
braklmaldr.
Gm yerleri, sat iin rn ktktan sonraki aylarda; zellikle haziran ay
iinde sk sk apalanmal, grlen larvalar ldrlmelidir.
Sat iin getirilen kestane uvallar, toprak zemin yerine beton zemin
zerinde bekletilmelidir.
280
CLT V

5.2.1. lalama zaman
Hasattan hemen nce, rn gmlere ylmadan gm topra ilalanr. Bu
ilalamadan 2025 gn sonra gmdeki yn nemlendirilirken 2. ilalama
uygulanmaldr.
EM

Uygun hacimde bir szgeli kova kullanlmaldr.
Gm zemini betondan yaplmamsa, gm topraklar hasattan hemen nce ve

kestaneler gmye konulmadan nce apalanp dzeltilmeli ve ilalanmaldr. la
1 m2 alana 20 g hesab ile ve 30 cm toprak derinliine ileyecek suya kartrlarak
kullanlmaldr. lal su, gm toprann her yerine eit olarak datlmal ve rn
hemen ilal topraa ylmaldr.
Bu ilalamadan 2025 gn sonra, gmdeki yn nemlendirilirken, ayn preparat,
ayn miktarda hesaplanarak nemlendirme suyuna kartrlarak ikinci lalama
uygulanmaldr.
Gm evresinde ta veya beton duvar var ise ayrca bu ksmlarn da ilalanmas

yararl olur.
TA
Mcadelesinde nerilenler, her yerde herkes tarafndan uyguland takdirde

meyvelerdeki kurtlanma orannn azald ancak birka yl iinde anlalacaktr.
281
TA
EM
CLT V
282
EM
TA
6. BESN MADDES NOKSANLIKLARI
TA
EM
CLT V
284
CLT V
NKO NOKSANLII
1. NKO NOKSANLIININ SEBEPLER
Hastalk belirtileri topraktaki inkonun yeterli miktarda olmamas veya bitkinin
mevcut inkodan yararlanamamas nedeni ile meydana gelir.
EM
inko, bitkilerin normal ekilde gelimeleri ve yaamalar iin gerekli olan temel
mikro besin elementlerinden biridir. Bitkiler tarafndan ok az miktarda
kullanlrlar ve bitki metabolizmasnda nemli rol oynarlar. ounlukla, kumlu,
akll, nemi az topraklarda inko noksanl grlr. Ayrca ar ve killi, asit
karakterli topraklarda da noksanlk grlebilir.
inko noksanl belirtileri meyve eidine gre farkllklar gsterir.
TA
Turungiller:
inko noksanlnda olgun yapraklarda, yapran orta ve yan damarlar boyunca ve
onlarn evresinde kuak eklinde yeil bir renk grlr. Damarlarla birlikte erit
halindeki bu yeil alanlarn etraf ise ak renklidir. Hastalk ilerledike bu
ksmlarn da rengi alarak sarya hatta beyaza dnr (ekil 148a,b,c). Yaprak
ucu ve kenarnda kuruma balar.
ekil 148. inko noksanlnn portakal yapraklarndaki belirtileri (a,b,c) ve

srgnlerde meydana getirdii yaprak dklmeleri ve kurumalar (d).
285
CLT V
Ayrca yapraklar kk, dar ve sivri ulu olup, rozet eklinde ve yukarya doru
byrler. iddetli noksanlk durumunda, srgnler ve kk dallar olgunlamadan
kurur ve buradaki yapraklar dklr (ekil 148d). Hasta aalarda verim azalr.
Meyveler kk, susuz ve kabuklar kalndr.
Turungil yetitirilen blgelerde zellikle Akdeniz Blgesinde yaygn ekilde
grlmektedir.
Elma:
EM
Tipik belirtisi elma aalarnda kamlama ve rozetleme oluumudur (ekil

149). Aa tacnn alt ksmlarnda srgnler ve yapraklar normal olduu halde,
yukar ve u ksmlarda srgnlerde plaklama ve ularda 4-5 yapraktan oluan
rozetleme grlr. Yapraklar hafif sararm, srgnlerin plak olan ksmlarnda
gzler ya tamamen krelmi, ya da ok ufak yaprakklar olumutur. Rozet
oluumu, boum aralarnn ok ksalp adeta st ste binmelerinden ileri gelir.
Yapraklarda damarlarn sararmas da tipiktir. Yapraklar daralr, klr ve
kvrlrlar.
Meyveler klr ve verim nemli oranda der. Hastalk ilerledike kamlam
srgn ve dallar kuruyabilir. Aa giderek meyve vermeyen al grnm
kazanr.
TA
inko noksanl zellikle Orta Anadoluda baz yrelerdeki meyve baheleri iin
retimi etkilemesi nedeniyle byk ekonomik nem tamaktadr.
ekil 149. inko noksanlnn elma dallarnda meydana getirdii kamlama (a) ve
rozetleme (b).
286
CLT V
3. NKO NOKSANLIININ GRLD BTKLER

inko noksanl elma, armut, turungiller ve zeytinde grlr.
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Toprak ve iklim koullar uygun olmad yerlerde bahe tesis edilmemelidir.
Toprak analiz sonucuna gre gbreleme yaplmaldr.

EM
Sulama, topran durumuna gre ayarlanmal ve ar sulamalardan

kanlmaldr.
inko uygulamas iin uygun zaman, ilkbahar byme dnemidir.

4.2.2. Kullanlacak preparatlar ve dozlar
Uygulamalar analiz sonularna gre yaplmaldr. Bakanlk tarafndan yaynlanan

Bitki Koruma rnleri kitabnda tavsiye edilen preparatlar ve dozlar kullanlr.
4.2.4. Uygulama teknii
Kimyasal mcadele iin hidrolik bahe plverizatr veya motorlu bahe

plverizatr kullanlr.
TA
Uygulamalar, aalarn dal ve yapraklarn kaplayacak ekilde yaplmaldr.
287
CLT V
DEMR NOKSANLII
(KLOROZ)
1. DEMR NOKSANLIININ SEBEPLER
EM
Demir eksiklii; demir elementinin toprakta yetersiz veya alnabilecek formda

olmamas, toprak bnyesinin ar ve topraktaki suyun fazlal nedeniyle kklerin
yeterince havalanmamas, toprak konsantrasyonunda (kire miktar, nem oran,
azot, fosfat, inko, bakr ve mangan gibi.) bulunan besin elementleri dengesinin
eitli sebeplerden dolay bozulmas halinde ortaya kmaktadr. Demir, bitkilerde
klorofil gibi nemli bileiklerin yap tan oluturur ve bitkide uygun dzeyde
olmamas sonucu kloroz (sarlk) ortaya kar. Bitkilerde dier biyotik ve abiyotik
faktrler nedeniyle de kloroz meydana gelmektedir.
TA
Kloroz belirtileri meyve aalarnn gen yapraklarnda hafif sarlkla balar.

Damarlarn yeil kalarak, damar aralarnn sardan sarms-beyaza kadar deien
renk almalar demir noksanlnn tipik belirtisidir (ekil 150).
ekil 150. Demir noksanlnn elmadaki (a,b), kirazdaki (c), portakaldaki (d)
ve ilekteki (e) belirtileri.
288
CLT V
Toprak ve hava koullarna bal olarak gen yapraklarda balayan klorotik

belirtiler, yal yapraklarda hzla yaylr. Hastalk ilerledike yapraklarn
kenarlarnda krmzmtrak ve kahverengi kurumalar grlr ve ou kez yapran
tm evresini kaplar. Hzla sararan ve nekroze olan yapraklar zamanla dklrler.
Kloroza yakalanm aalar hemen kurumaz. Ancak sarlk ve yaprak dkm
sonucunda asimilasyon alan azalan bitkinin fzyolojik dengesi bozulur. Gelime
yavalar, ieklenmeyi olumsuz ynde etkileyerek verimin dmesine neden olur
ve nlem alnmazsa kuruma grlr. Bu nedenle hastalk zellikle bazik karakterli
toprak yapsna sahip yrelerde meyve aalarnn dorudan rnn etkilemesi
nedeniyle byk ekonomik neme sahiptir.
EM
Demir elementinin noksanlndan kaynaklanan belirtileri, dier belirtilerle

kartrmamak iin yaprak ve toprak analizi yaptrlmas uygundur.
3. DEMR NOKSANLIININ GRLD BTKLER
Tm bitkilerde kloroz grlebilmektedir. Elma, armut, eftali, kiraz, vine, ayva,
turungiller, asma, antepfst ve ilek demir noksanlna en duyarl bitkilerdir.
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Hastaln oluumuna uygun ar ve ok kireli topraklarda bahe kurulmamaldr. Bahe kurulmadan nce kesinlikle toprak ve sulama suyu analizleri
yaptrlmaldr.
Toprak karakterine gre, sulama aralklar ok iyi belirlenmeli; taban suyu
yksek bahelerde drenaj kanallar almal ve su seviyesi istenilen dzeyde
tutulmaldr.
Organik maddece zayf, ar ve bazik karakterli topraklarda, toprak yapsn

asite dntren ticari gbreler ile bol ahr gbresi kullanlmaldr.
Fazla k klorozu artrdndan, ar gnelenmeyi engelleyecek ekilde
budama yaplmaldr.
TA
Uygulamalar kloroz belirtisi grlnce yaplr.

4.2.2 Kullanlacak preparatlar ve dozlar

preparatlar ve dozlar kullanlr.
Yaprak uygulamalarnda hidrolik bahe plverizatr veya motorlu bahe

plverizatr; toprak uygulamalarnda uygulama kab ve toprak ileme aletleri
kullanlr.
289
CLT V

Kloroza kar uygulama 2 ekilde yaplr.
Toprak Uygulamas: Aalarda, her aacn ta izdmnde, toprak yzeyinde
20-50 cm geniliinde ve 10-15 cm derinliinde evresel kark alr. Preparat bu
alana kuru olarak homojen ekilde serpilir veya aalarn byklne gre 1-4
teneke suda eritilerek sulama eklinde uygulanr. Uygulamadan sonra, evredeki
toprakla, uygulama yaplan ksm kapatlr. Daha sonra normal sulama yaplr.
EM
Yaprak uygulamas: Demir noksanl belirtisi gsteren bitkilerde, 1. uygulama

iek ta yapraklarnn dklmesinden 1-2 gn sonra yaplr. Klorozun iddetine
gre 10-15 gn aralklarla 2-4 kez tekrarlanr. Kloroz durumu bilinmeyen bitkiler
ise, kloroz belirtisi grlr grlmez ayn aralklarla uygulama yaplr. Gnn
scak saatlerinde uygulama yaplmamaldr.
ZEYTN AALARINDA BOR NOKSANLII

1. BOR NOKSANLIININ SEBEPLER
TA
Bor noksanl fizyolojik bir hastalktr. Bor aacn en az hareketli elementidir ve

bitkinin normal gelimesi iin srekli alnmas gereklidir. Birok besin maddesinde
olduu gibi fenollerin biosentezini ve balayc formlarn etkiledi-inden, bitki
savunma mekanizmalarnda nemlidir. Ayrca bitki gelime dnemlerinde borun
alnmas nemlidir. nk birok aktivite yannda kk gelimesi ve u meristem
oluumunda grev alan bir elementtir. Daha nce alnan bor, byyen gen
dokulara zor tanr. Bitki kkleri tarafndan alnan bor yapraklara anorganik
formda ulanca az hareket eden kompleks bor moleklleri oluur. Zeytinde
yapraklardaki bor miktar gelimenin balamas ile birlikte, ekirdeklerin
sertletii devreye kadar artmakta, meyvelerin olgunlat devrede en az dzeye
inmektedir.
Verim andaki zeytin yapraklarnda bor miktar (ppm) aadaki gibidir.
ok dk
<6
Dk
6-18
Yeterli
18-50
Yksek
50-65
ok Yksek
>65
2. BELRTLER, EKONOMK NEM VE YAYILII:

Bor noksanl, zeytin aalarnn yaprak, srgn ve meyvelerinde deiik belirti
oluturur.
Yapraklardaki belirtiler; yaprak ucundan balayarak sapa doru yapran te
ikisini kaplayacak ekilde soluk yeil renk alarak ilerlemekte, daha sonra yapran
290
CLT V
Aziz ZKAN
EM
sararp dklmesi eklinde grlmektedir (ekil 151). Yapraklarda klme, kvrlma, kalnlama, bzlme ve boum aralar ksalarak rozetleme meydana gelir.
Aziz ZKAN
ekil 151. Bor noksanlnn zeytin

yapraklarnda meydana
getirdii kurumalar (a,c) ve
meyvesinde meydan getirdii
ekil bozukluu (b).
Aziz ZKAN
Srgnlerdeki belirtiler; srgn ucunda kurumalar eklinde grlr. Buna bal

olarak, yan tomurcuklar faaliyete geerek srgn oluumu artar. Aalarda
bodurlama ve allama grlr. Dallarda ve gvdede hatta yaprak saplarnda
atlak ve yarklar oluabilir. Tomurcuk, iek ve meyve oluumu engellenebilir.
TA
Meyvelerdeki belirtiler; ekil bozukluklar olarak grlr. Meyve ekirdeinde

byme devam ederken, meyve kabuunda bymenin durmasyla oluan
maymun yzl meyve oluumu ok tipiktir. Ayrca iek ve gen meyve
dnemlerinde dkmler tipik belirti eklidir. Meyvelerde bor noksanl rn
miktar ve kalitesini nemli lde etkiler.
3. BOR NOKSANLIININ GRLD BTKLER
zellikle zeytin aalarnda grlr.
4. MCADELES
4.1. Kltrel nlemler
Tesis kurulmadan nce toprak analizi yaplarak topraktaki miktar belirlenmelidir.

Dikim, sulama ve gbreleme tekniine uygun olarak yaplmaldr.
291
CLT V
4.2. KMYASAL MCADELE

Yeil aksam uygulamas:
1. uygulama: ieklenme ncesi,
2. uygulama: Meyve tutum dneminde
3. ve dier uygulamalar: 15 gn ara ile 2-3 defa yaplmaldr.
Toprak uygulamas:
lkbaharda srgn gelimesinin olduu dnemde (mart-nisan) bir uygulama yaplr.
EM
4.2.2. Kullanlacak preparatlar ve dozlar
Aalarda noksanln iddetine gre, aa yana, toprak teskstrne, strktrne

ve dier elementlerin miktarlarna bal olarak uygulama yaplmaldr.
Toprak uygulamalar iin apa vb. toprak ileme aletleri, yeil aksam uygulamalar
iin hidrolik bahe plverizatr veya motorlu bahe plverizatr kullanlr.
TA
Toprak uygulamalarnda verilecek miktarn iyi belirlenmesi ve arazide eit dalmn salanmas nemlidir. Topraa uygulanacak toz veya granl gbreler,
aalarn ta izdmlerine alan 20-25 cm derinlik ve genilikteki bantlara
verilip topraa apa ile kartrlmaldr. Toprakta yeterli nem yoksa uygulamadan
sonra her aaca 40-50 lt su verilmelidir.
292
EM
7. NDEKS
(CLT V)
TA
(TRKE-BLMSEL)
TA
EM
CLT V
294
CLT V
TRKE NDEKS
Sayfa
57
203
206
209
213
216
219
222
226
229
233
181
234
234
191
237
290
123
125
183
61
63
66
123
285
240
288
68
193
244
247
249
249
249
251
256
260
263
TA
EM
Akdeniz meyvesinei (Ceratitis capitata) .

Antepfst beyaz kabuklubiti (Suturaspis pistaciae) ..
Antepfst dalgvesi (Kermania pistaciella) ..
Antepfst dipkurdu (Capnodis cariosa) .
Antepfst gzkurdu (Thaumetopoea solitaria) ..
Antepfst kabuklubiti [Pistaciaspis (=Lepidosaphes) pistaciae] ..
Antepfst karagzkurdu (Hylesinus vestitus)
Antepfst meyve igvesi [Schneidereria (=Recurvaria) pistaciicola]
Antepfst meyve ikurdu (Megastigmus pistaciae) ...
Antepfst psillidi (Agonoscena pistaciae) .
Antepfst yeilpsillidi (Megagonoscena viridis) ...
Antepfstnda karazenk (Septoria pistaciae) ..
Antepfstnda ral zenk (Idiocerus stali) .
Antepfstnda ral zenk (Idiocerus stali) (Antepfst) ...
Badem dal kanseri (Pseudomonas amygdali)
Badem ikurdu (Eurytoma amygdali) ...
Bor noksanl (Zeytin) .
Brtlen tripsi (Thrips major) (Turungiller) ..
Brlce yaprakbiti (Aphis craccivora) (Turungiller) ..
Ceviz antraknozu (Gnomonia leptostyla) ..
ay filiz gvesi [Parametriotes (=Haplochrois) theae]
ay konili (Chloropulvinaria floccifera) .
aylarda Turungil siyah yaprakbiti (Toxoptera aurantii) ...
iek tripsi (Frankliniella occidentalis) (Turungiller)
inko noksanl (meyveler) .
Dalkran (Xyleborus dispar) (Fndk)
Demir noksanl (Kloroz) (Meyveler) .
Ekilik bcekleri (Carpophilus spp.) (ncir) .
Fndk bakteriyel yankl (Xanthomonas arboricola pv. corylina)
Fndk filizgvesi (Gypsonoma dealbana)
Fndk galsinei (Mikomyia coryli) ...
Fndk kahverengi konili (Parthenolecaniu rufulum) ..
Fndk konili (Parthenolecanium corni) ..
Fndk konilleri (Parthenolecanium rufulum, P. corni) .
Fndk kozalak akarlar (Phytoptus avellanae, Cecidophyopsis vermiformis) ..
Fndk kurdu (Curculio nucum) .
Fndk tekebcei (Oberea linearis) .
Fndk yaprakdeleni (Anoplus roboris) .
295
CLT V
265
240
199
268
271
70
73
78
12
5
80
45
277
277
186
277
274
288
83
35
7
268
86
5
125
45
36
90
125
234
92
123
94
38
27
7
40
107
98
TA
EM
Fndk yeil kokarcas (Palomena prasina) ...

Fndkta Dalkran (Xyleborus dispar)
Fndkta elma mozaik virs (Apple mosaic ilarvirus -APMV) ...
Fndkta maysbcei (Melolontha melolontha)
Fndkta Virgl kabuklubiti (Lepidosaphes ulmi) .
Gri yumuak konil (Coccus pseudomagnoliarum) ..
Harnup gvesi (Ectomyelois ceratoniae) ..
ncir maymuncuu (Otiorhynchus davricus, O. meridionalis) ..
Kahverengi leke (Alternaria alternata f.sp. citri) (Turungiller) .
Kahverengi leke (Alternaria alternata) (Nar) ...
Kanl balsra (Ceroplastes rusci) ...
Kavlama (Citrus psorosis-associated ophiovirus -CPSaV) (Turungiller) ..
Kestane hortumlubcei (Curculio elephas) .
Kestane ikurdu (Cydia splendana) ..
Kestane kanseri (Cryphonectria parasitica) .
Kestane kurtlar .
Krtrtl (Lymantria dispar) (Fndk)
Kloroz (Demir noksanl) (Meyveler) .
Limon iekgvesi (Prays citri) ....
Limon tkanklk hastal (Lemon sieve-tube necrosis) ...
Mavi kf rkl (Penicillium italicum) (Turungiller) ...
Maysbcei (Melolontha melolontha) (Fndk) ...
Nar yaprakbiti (Aphis punicae) .
Narda kahverengi leke (Alternaria alternata) ...
Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii) (Turungiller)
Psorosis (Citrus psorosis-associated ophiovirus -CPSaV) (Turungiller)
Satsuma ccelik virs (Satsuma dwarf nepovirus -SDV) ...
Sirke sinekleri (Drosophila spp.) (ncir) ...
eftali yaprakbiti [Myzus (Nectarosiphon) persicae] (Turungiller)
ral zenk (Idiocerus stali) (Antepfst) .
Torbal konil (Icerya purchasi)
Tripsler (Turungiler) ...
Turungil beyazsinei (Dialeurodes citri)
Turungil cceleme viroidi (Citrus exocortis pospiviroid -CEVd) .
Turungil dal yankl (Pseudomonas syringae pv. syringae) .
Turungil depo rklkleri ..
Turungil gzenek viroidi (Citrus cachexia viroid -CCaVd)
Turungil krmz kabuklubiti (Aonidiella aurantii) .
Turungil krmzrmcei (Panonychus citri) .
Turungil meyvelerinde kahverengi rklk ve gvde zamklanmas
(Phytophthora citrophthora) .
296
42
101
104
45
107
66
125
112
47
114
118
120
52
125
12
TA
EM
Turungil palamutlama hastal (Yediverenleme) (Citrus stubborn disease CSD) (Spiroplasma citri) ..
Turungil pamuklu beyazsinei (Aleurothrixus floccosus) ...
Turungil pasbcs (Phyllocoptruta oleivora)
Turungil psorosis (kavlama) virs (Citrus psorosis-associated ophiovirus CPSaV) ..
Turungil sar kabuklubiti (Aonidiella citrina) .
Turungil siyah yaprakbiti (Toxoptera aurantii) (ay)
Turungil siyah yaprakbiti (Toxoptera aurantii) (Turungiller) ...
Turungil tomurcukakar (Aceria sheldoni) ..
Turungil tristeza virs (Citrus tristeza closterovirus -CTV)
Turungil unlubiti (Planococcus citri) ..
Turungil virgl kabuklubiti [Lepidosaphes beckii (= Cornuaspis beckii)] .
Turungil yaprak galerigvesi (Phyllocnistis citrella) ..
Turungil yaprak krklk virs (Citrus crinkly leaf ilarvirus)
Turungil yeil yaprakbiti [Aphis spiraecola (=Aphis citricola)] .
Turungilde kahverengi leke (Alternaria alternata f.sp. citri) .
Turungilerde tripsler (Frankliniella occidentalis, Thrips major, T. meridionalis,
T. tabaci, Pezothrips kellyanus, Haplothrips reuteri, H.distinguendus) ...
Turungillerde mavi kf rkl (Penicillium italicum) ..
Turungillerde talama (Citrus impietratura disease) ..
Turungillerde u kurutan (Phoma tracheiphila) ..
Turungillerde yaprakbitleri ..
Turungillerde yaprakpireleri (Empoasca decipiens, Asymetrasca decedens) .
Turungillerde yeil kf rkl (Penicillium digitatum) .
Ttn tripsi (Thrips tabaci) (Turungiller)
Unlubit (Planococcus citri) (Turungiller)
Vertisilyum solgunluu (Verticillium dahliae) (Zeytin) ...
Virgl kabuklubiti (Lepidosaphes ulmi) (Fndk) .
Yaprakbitleri (Turungiler) ...
Yaprakpireleri (Empoasca decipiens, Asymmetrasca decedens) (Turungiller) ...
Yediverenleme (Citrus stubborn disease -CSD) (Spiroplasma citri)
(Turungiller)
Yenidnya karalekesi (Venturia inaequalis var. eriobotryae) ..
Yeil kf rkl (Penicillium digitatum) (Turungiller) .
Yldz konili (Ceroplastes floridensis) .
Zeytin aalarnda bor noksanl .
Zeytin aalarnda Vertisilyum solgunluu (Verticillium dahliae) ..
Zeytin iek sap sokanlar (Calocoris trivialis, C. annulus)
Zeytin dal kanseri (Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi) ..
Zeytin fidantrtl (Palpita unionalis)
CLT V
123
7
53
15
125
131
7
123
114
17
271
125
131
42
23
7
134
290
17
137
29
139
297
CLT V
143
148
151
155
157
160
162
165
167
173
290
176
21
EM
Zeytin gvesi (Prays oleae) ..

Zeytin kabuklubiti (Parlatoria oleae) ...
Zeytin karakonili (Saissetia oleae) ..
Zeytin krlang bcei (Agalmatium flavescens) .
Zeytin kzlkurdu (Lasioptera berlesiana)
Zeytin kurdu [Coenorrhinus cribripennis (=Rhynchites ruber)] ..
Zeytin pamuklubitleri (Euphyllura spp.) ...
Zeytin pamuklukonili (Filippia oleae)
Zeytin sinei (Bactrocera oleae) ..
Zeytin sinei (Bactrocera oleae)ne kar havadan cezbedici-ila karm
uygulamas .
Zeytinde bor noksanl .
Zeytinde filizkran (Phloeotribus scarabaeoides) .
Zeytinlerde halkal leke (Spilocaea oleaginea (=Cycloconium oleaginum)]
BLMSEL SM NDEKS
Sayfa
TA
Alternaria alternata (Narda kahverengi leke) ...

Aceria sheldoni (Turungil tomurcuk akar) .
Agalmatium flavescens (Zeytin krlang bcei) .
Agonoscena pistaciae (Antepfst psillidi) .
Aleurothrixus floccosus (Turungil pamuklu beyazsinei) ...
Alternaria alternata f.sp. citri (Turungilde kahverengi leke) ..
Anoplus roboris (Fndk yaprakdeleni) .
Aonidiella aurantii (Turungil krmz kabuklubiti) .
Aonidiella citrina (Turungil sar kabuklubit)
Aphis citricola (Turungil yeil yaprakbiti) ..
Aphis craccivora (Brlce yaprakbiti) (Turungiller) ..
Aphis gossypii (Pamuk yaprakbiti ) (Turungiller) ...
Aphis punicae (Nar yaprakbiti) .
Aphis spiraecola (=Aphis citricola) (Turungil yeil yaprakbiti) .
Apple mosaic ilarvirus -APMV (Elma mozaik virs) (Fndk) ..
Asymmetrasca decedens (Yaprakpiresi) (Turungiller) ....
Bactrocera oleae (Zeytin sinei) ...
Calocoris trivialis, C. annulus (Zeytin iek sap sokanlar)
Capnodis cariosa (Antepfst dipkurdu) (Antepfst) ..
Carpophilus spp. (Ekilik bcekleri) (ncir) ..
298
5
112
155
229
101
12
263
107
107
125
125
125
86
125
199
131
167
137
209
68
251
57
134
80
63
40
52
38
53
45
TA
EM
Cecidophyopsis vermiformis (Fndk kozalak akar) .

Ceratitis capitata (Akdeniz meyvesinei) .
Ceroplastes floridensis (Yldz konili)
Ceroplastes rusci (Kanl balsra) ...
Chloropulvinaria floccifera (ay konili) .
Citrus cachexia viroid -CCaVd (Turungil gzenek viroidi)
Citrus crinkly leaf ilarvirus (Turungil yaprak krklk virs) ...
Citrus exocortis pospiviroid -CEVd (Turungil cceleme viroidi) .
Citrus impietratura disease (Turungillerde talama) ..
Citrus psorosis-associated ophiovirus -CPSaV [Turungil psorosis (kavlama)
virs]
Citrus stubborn disease -CSD [Turungil palamutlama hastal
(Yediverenleme)] .
Citrus tristeza closterovirus -CTV (Turungil tristeza virs) ..
Coccus pseudomagnoliarum (Gri yumuak konil) ..
Coenorrhinus cribripennis (=Rhynchites ruber)] (Zeytin kurdu) .
Cornuaspis beckii (Turungil virgl kabuklubiti) .
Cryphonectria parasitica (Kestane kanseri) .
Curculio elephas (Kestane hortumlubcei) .
Curculio nucum (Fndk kurdu) .
Cycloconium oleaginum (Zeytinlerde halkal leke) ..
Cydia splendana (Kestane ikurdu) ..
Dialeurodes citri (Turungil beyazsinei)
Drosophila spp. (Sirke sinekleri) (ncir) ...
Ectomyelois ceratoniae (Harnup gvesi) ..
Empoasca decipiens (Yaprakpiresi) (Turungiller) ..
Euphyllura spp. (Zeytin pamuklubitleri) ...
Eurytoma amygdali (Badem ikurdu) ...
Filippia oleae (Zeytin pamuklukonili) .
Frankliniella occidentalis (iek tripsi) (Turungiller)
Gnomonia leptostyla (Ceviz antraknozu) ..
Gypsonoma dealbana (Fndk filizgvesi)
Haplochrois theae (ay filiz gvesi) .
Haplothrips distinguendus (Turungiller) .
Haplothrips reuteri (Turungiller)
Hylesinus vestitus (Antepfst karagzkurdu) .
Icerya purchasi (Torbal konil)
Idiocerus stali (ral zenk) (Antepfst) .....
Kermania pistaciella (Antepfst dalgvesi) ..
Lasioptera berlesiana (Zeytin kzlkurdu)
Lemon sieve-tube necrosis (Limon tkanklk hastal) ...
CLT V
42
47
70
160
118
186
277
256
21
277
94
90
73
131
162
237
165
123
183
244
61
123
123
219
92
234
206
157
35
299
CLT V
118
216
271
274
233
226
268
247
125
260
78
265
139
98
61
148
249
249
7
7
123
176
15
120
104
TA
EM
Lepidosaphes beckii (Turungil virgl kabuklubiti) .

Lepidosaphes pistaciae (Antepfst kabuklubiti)
Lepidosaphes ulmi (Virgl kabuklubiti) (Fndk) ..
Lymantria dispar (Krtrtl) (Fndk)
Megagonoscena viridis (Antepfst yeilpsillidi) ...
Megastigmus pistaciae (Antepfst meyve ikurdu) ...
Melolontha melolontha (Maysbcei) (Fndk) ...
Mikomyia coryli (Fndk galsinei) ...
[Myzus (Nectarosiphon) persicae] (eftali yaprakbit) (Turungiller) ...
Oberea linearis (Fndk tekebcei) ..
Otiorhynchus davricus, O. meridionalis (ncir maymuncuu) ..
Palomena prasina (Fndk yeil kokarcas) ...
Palpita unionalis (Zeytin fidantrtl)
Panonychus citri (Turungil krmz rmcei)
Parametriotes (=Haplochrois) theae (ay filiz gvesi)
Parlatoria oleae (Zeytin kabuklu biti) ..
Parthenolecanium corni (Fndk konili) (Fndk)
Parthenolecanium rufulum (Fndk kahverengi konili) ...
Penicillium digitatum (Yeil kf rkl) (Turungil depo rkl) ...
Penicillium italicum (Mavi kf rkl) (Turungil depo rkl) .
Pezothrips kellyanus (Turungiller) ..
Phloeotribus scarabaeoides (Zeytinde filizkran) .
Phoma tracheiphila (Turungillerde u kurutan) ..
Phyllocnistis citrella (Turungil yaprak galerigvesi) ..
Phyllocoptruta oleivora (Turungil pasbcs)
Phytophthora citrophthora (Turungil meyvelerinde kahverengi rklk ve
gvde zamklanmas) .
Phytoptus avellanae (Fndk kozalak akar) ..
Pistaciaspis (=Lepidosaphes) pistaciae (Antepfst kabuklubiti) ...
Planococcus citri (Turungil unlubiti) ..
Prays citri (Limon iekgvesi) ..
Prays oleae (Zeytin gvesi) ..
Pseudomonas amygdali (Badem dal kanseri)
Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi (Zeytin dal kanseri) ..
Pseudomonas syringae pv. syringae (Turungil dal yankl) .
Recurvaria pistaciicola (Antepfst meyve igvesi) .
Rhynchites ruber (Zeytin kurdu) ...
Saissetia oleae (Zeytin karakonili) ..
Satsuma dwarf nepovirus -SDV (Satsuma ccelik virs) ...
Schneidereria (=Recurvaria) pistaciicola (Antepfst meyve igvesi)
Septoria pistaciae (Antepfstnda karazenk) ..
300
9
251
216
114
83
143
191
29
27
222
160
151
36
222
181
21
42
203
213
123
123
123
66
125
23
17
193
240
TA
EM
Spilocaea oleaginea (Zeytinlerde halkal leke) .

Spiroplasma citri [Turungil palamutlama hastal (Yediverenleme)] ....
Suturaspis pistaciae (Antepfst beyaz kabuklubiti) ..
Thaumetopoea solitaria (Antepfst gzkurdu) ..
Thrips meridionalis) (Turungiller) .
Thrips major (Brtlen tripsi) (Turungiller) ..
Thrips tabaci (Ttn tripsi) (Turungiller)
Toxoptera aurantii (aylarda turungil siyah yaprakbiti) .
Toxoptera aurantii (Turungil siyah yaprakbiti) (Turungiller) ...
Venturia inaequalis var. eriobotryae (Yeni dnya karalekesi) .
Verticillium dahliae (Zeytin aalarnda vertisilyum solgunluu)
Xanthomonas arboricola pv. corylina (Fndk bakteriyel yankl) .
Xyleborus dispar (Dalkran ) (Fndk) ...
CLT V
301
TA
EM
CLT V
302

Zirai Mucadele Cilt 5

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zirai Mucadele Cilt 5

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLII

TARIMSAL ARATIRMALAR VE POLTKALAR GENEL MDRL

SUBTROPK BTK HASTALIKLARI

SUBTROPK BTK HASTALIKLARI

SUBTROPK BTK ZARARLILARI

BESN MADDES NOKSANLIKLARI

Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl

Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl

ZRA MCADELE TEKNK TALMATLARI

Sert Kabuklu Meyve Zararllar

Subtropikal ve Sert Kabuklu Meyve

Yayn Koordinasyonu: Dr. Mete AYDEMR

Sayfa Dzeni: Dr. Mete AYDEMR

Bu kitap, Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel

Zirai Mcadele Merkez Aratrma Enstits Mdrl

Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl

Dnyadaki gelimeler dikkate alndnda, 60l yllara kadar zirai mcadelede en

Teknik talimatlarda ama, ncelikle kimyasal mcadeleye alternatif metotlarn

ncelikle lkemiz insannn sal ve kaliteli tarmsal rn ihracatmz iin Zirai

Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl

ZRA MCADELE TEKNK TALMATLARI

Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl

ZRA MCADELE TEKNK TALMATLARI

2. SUBTROPK BTK HASTALIKLARI ..

2.1. FUNGAL HASTALIKLAR ...

NARDA KAHVERENG LEKE (Alternaria alternata) . 5

TURUNGL DEPO RKLKLER ... 7

YENDNYA KARALEKES (Venturia inaequalis var. eriobotryae) .. 23

TURUNGL DAL YANIKLII (Pseudomonas syringae pv. syringae) .. 27

ZEYTN DAL KANSER (Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi) 29

TURUNGL PALAMUTLAMA (YEDVERENLEME) HASTALII (Citrus

Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl

ZRA MCADELE TEKNK TALMATLARI

3. SUBTROPK BTK ZARARLILARI ....................................................................... 55

KANLI BALSIRA (Ceroplastes rusci) 80

TURUNGL UNLUBT (Planococcus citri) ... 114

TURUNGLLERDE TRPSLER .. 123

Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl

ZRA MCADELE TEKNK TALMATLARI

TURUNGLLERDE YAPRAKPRELER (Empoasca decipiens, Asymmetrasca

ZEYTN KIZILKURDU (Lasioptera berlesiana) ... 157

CEVZ ANTRAKNOZU (Gnomonia leptostyla) 183

4.3. VRS HASTALIKLARI . 197

Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl

ZRA MCADELE TEKNK TALMATLARI

ANTEPFISTII KARAGZKURDU (Hylesinus vestitus) 219

FINDIK GALSNE (Mikomyia coryli) 247

KESTANE KURTLARI .. 277

DEMR NOKSANLII (KLOROZ) ... 288

Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl

ZRA MCADELE TEKNK TALMATLARI

Bu lkesel zirai mcadele teknik talimatlarnn, yeni ilavelerle gncelletirilerek

Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl

ZRA MCADELE TEKNK TALMATLARI

Hazrlanan bu lkesel zirai mcadele teknik talimatlar, zararl etmenlere kar

Zirai mcadele teknik talimatlarnda yer alan zararl etmenlerle mcadeleye

Kimyasal mcadeleden nce, dier tedbirlerin uygulanmas sonucunda; pestisit

Baz zararl etmenlerin mcadelesinde, kimyasal mcadele etkili olmadndan, bu

Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl

2. SUBTROPK BTK HASTALIKLARI

2.1. FUNGAL HASTALIKLAR

Tarmsal Aratrmalar ve Politikalar Genel Mdrl