You are on page 1of 5

VERBETES

AUTOR: Ricardomarques
TAGS: ECOCRTICA
ECOCRTICA
A Ecocrtica, de um ponto de vista etimolgico, nasceu da juno de duas
palavras Ecologia e Crtica, tendo sido referida pela primeira vez num
artigo de 1978 por William Rueckert, em que o autor tentou uma aproximao
ecolgica ao fenmeno literrio. A sua incluso oficial como novo ramo dos
estudos de literatura foi anunciado com a publicao, em 1996, do primeiro
volume de artigos sobre o assunto (um reader que ainda serve de vade
mecum).
A anlise ecocrtica de um texto pretende, de certa forma, dar voz a uma coisa
silenciada a natureza e o mundo exterior. Isto s foi possvel acontecer
com o advento dos estudos ps-estruturalistas e em particular dos estudos
culturais, dos quais muitas abordagens mais descentralizadas nasceram (os
estudos ps-coloniais, os estudos de gnero, entre outros). uma perspectiva
que deixa assim de ser homocntrica, para ser ecocntrica, o que implica uma
abordagem completamente diferente, porque privilegiando o contrrio. O que
est em questo o lugar do que est exterior ao autor e de que maneira
este informa o texto produzido, de que forma influencia a forma de o
ver.
Assim, mais do que a pessoa que o escreve e a sua inteno, o que importa
num estudo ecocrtico sobretudo o lugar e o contexto da escrita, por onde ele
passa. o que diz Peter Barry, no seu Beginning Theory An Introduction to
Literary and Cultural Theory:
For the ecocritic, nature really exists, out there beyond ourselves, not needing
to be ironised as a concept by enclosure within knowing inverted commas, but
actually present as an entity which affects us, and which we can affect,
perhaps fatally, if we mistreat it. Nature, then, isnt reducible to a concept which
we conceive as part of our culturalpractice. (

(2009: 252)
Para a ecocritica, a natureza realmente existe, l fora, alm de ns mesmos ,
no precisando ser ironised como um conceito pelo gabinete dentro sabendo
aspas, mas na verdade presente como uma "entidade" que nos afeta, e que
ns podemos afetar , talvez fatalmente , se ns maltrat-lo . Natureza, ento,
no redutvel a um conceito que ns concebemos como parte da nossa
prtica cultural.

Para alm disso, se atendermos mais de perto etimologia da palavra eco,


ela remete-nos para o de casa, do grego oikos, e encontramos a essncia
deste novo paradigma dos estudos literrios sobretudo da relao do
homem com o seu meio, seja qual for o tipo de relao estabelecida, que se
deixa entrever a partir de uma perspectiva ecocntrica no texto literrio. Desta
forma, podemos falar de uma perspectiva mais ou menos comprometida para
com o meio ambiente, por parte de quem escreve. Tal como na defesa do
ambiente e na ecologia, podemos verificar, nos estudos ecocrticos, uma
tomada de posio mais assertiva, que poderamos denominar de deep
ecocriticism ou, caso apenas se trate de uma aluso ou de uma referncia
mais velada, shallow ecocriticism.
No que toca aos temas da poesia ecolgica ser til ver o artigo de James
Engelhardt intitulado The language habitat: na Ecopoetry manifesto. Quer o
ttulo do manifesto, quer a sua frase inicial deixam entrever, ab ovo, que o que
preocupa a esta poesia, de uma forma geral, a conexo do exterior com o
poeta Ecopoetry as connection, sendo esta o habitat da linguagem.
Assim, o autor desenvolve este conceito inicialmente, vendo essa conexo do
escritor com o mundo como natural, partindo do pressuposto que we can only
speak from a bodied connection to the world. O enfoque, desta forma, da
teoria ecocrtica, ter passar por todos os motivos que encontramos na
natureza no s os elementos que compem o planeta, a sua fauna e a sua
flora, como tambm assuntos to abstractos como o espao celeste e tudo o
que o caracteriza. No entanto, e isso est expresso nesta afirmao, a forma
como experienciamos isso parte sempre do nosso prprio corpo, pelo que este
um outro tema bastante caro ecocrtica. Em ltimo lugar, e como
perspectiva que privilegia o lugar, a ascendncia e tudo aquilo que nos

primordialmente intrnseco e identitrio fazem tambm parte da nossa conexo


com o exterior. As famlias so o primeiro exemplo disso mesmo Families
form culture, they connect us to culture, they are where culture begins [...] the
ecopoem must connect to the culture and society that it inhabits.
A Ecocrtica refere-se, num sentido lato, a qualquer produo cultural do
homem (filmes, livros, quadros) e sua relao com ele, com o mundo exterior,
e tomando uma posio de responsabilidade sobre tudo aquilo que lhe
deixado e tudo aquilo que ele produz. Assim participa da teia cultural que nos
forma e enforma, no esquecendo a prpria aluso que o simples termo texto
faz em relao natureza a teia.
Nesta teia de nomes, textos e vozes que a prpria histria da literatura, a
preocupao da Ecocrtica igualmente a de manter os textos presos aos
lugares e espaos de onde surgiram. Paralelamente, a perspectiva ecocrtica
til aos estudos literrios porque esta parece eliminar-lhe um pouco dessa
aridez que muitas teorias literrias podem conter em si. o que diz John Elder
logo no prefcio a Ecopoetry:
One of the greatest advantages of na ecological approach to poetry may in fact
be that it releases us from the fractiousness of the prevailing scholarly culture.
Sometimes academic discourse can feel like a conversation doomed to be
carried out in rebukes and thus to have limited prospects for mutual
understanding and growth [] (2002: x)
Podemos concluir propondo assim que a Ecocrtica traduz a importncia do
lugar e do contexto de produo e recepo, mais do que a posio tica que
a juno das duas palavras implica, e que j vimos. O que esta abordagem
toma, ento, uma abrangncia de perspectivas, no estamos efectivamente
perante um novo paradigma da teoria da literatura. E a novidade est tambm
aqui

leitura

dos

textos

no

se

reduz

condicionalismos

lingusticos/histricos nem a paradigmas metodolgicos parciais de uma


disciplina. O que a metodologia ecocrtica faz condensar numa s as
metodologias das diversas disciplinas como o caso da cincia literria e
das diversas cincias exactas, analisando o fenmeno literrio nesta
perspectiva.

Assim, verificamos, com a Ecocrtica, a famosa afirmao de Lavoisier: Na


natureza, nada se cria, nada se perde, tudo se transforma.

BIBLIOGRAFIA
BARRY, Peter. "Ecocriticism", in Beginning Theory: An Introduction to Literary
and Cultural Theory. 3 ed. Manchester: Manchester UP, 2009.
BRYSON, J. Scott, Ecopoetry A critical introduction, Utah, The Univ. of Utah
Press, 2002
BUELL, Lawrence. The Environmental Imagination: Thoreau, Nature Writing,
and the Formation of American Culture, Cambridge, MA and London, England:
Harvard University Press, 1995.
______________, Writing for an Endangered World: Literature, Culture, and
Environment in the U.S. and Beyond, Cambridge, MA and London, England:
The Belknap Press of Harvard University Press, 2001.
COUPE, Lawrence, ed., The Green Studies Reader: From Romanticism to
Ecocriticism. London: Routledge, 2000.
GARRARD, Greg, Ecocriticism. New York: Routledge, 2004.
GLOTFELTY, Cheryll and Harold Fromm (Eds). The Ecocriticism Reader:
Landmarks in Literary Ecology. Athens and London: University of Georgia,
1996.
GOMIDES, Camilo. 'Putting a New Definition of Ecocriticism to the Test: The
Case of The Burning Season, a film (mal)Adaptation", in ISLE 13.1 (2006): 1323.
HEISE, Ursula K. "Greening English: Recent Introductions to Ecocriticism." in
Contemporary Literature 47.2 (2006): 289298.
KROEBER, Karl. Ecological Literary Criticism: Romantic Imagining and the
Biology of Mind. New York: Columbia UP, 1994.

MARX, Leo. The Machine in the Garden: Technology and the Pastoral Ideal in
America. Oxford: Oxford University Press, 1964.
McKUSICK, James C. Green Writing: Romanticism and Ecology. New York: St.
Martin's, 2000.
MOORE, Bryan L. Ecology and Literature: Ecocentric Personification from
Antiquity to the Twenty-first Century, New York: Palgrave Macmillan, 2008.
PHILLIPS, Dana. The Truth of Ecology: Nature, Culture, and Literature in
America, Oxford: Oxford University Press, 2003.
RUECKERT, William. "Literature and Ecology: An Experiment in Ecocriticism."
Iowa Review 9.1 (1978): 71-86.
ROJAS PREZ, Walter. La ecocrtica hoy. San Jos, Costa Rica: Aire Moderno,
2004.
SELVAMONY, Nirmal, Nirmaldasan & Rayson K. Alex. Essays in Ecocriticism.
Delhi: Sarup and Sons and OSLE-India, 2008.
SLOVIC, Scott. Seeking Awareness in American Nature Writing: Henry
Thoreau, Annie Dillard, Edward Abbey, Wendell Berry, Barry Lopez, Salt Lake
City, UT: University of Utah Press, 1992.
ZAPF, Hubert. "Literary Ecology and the Ethics of Texts." in New Literary History
39.4 (2008): 847-868.
LINKS
ENGELHARDT, James, "The language habitat: na Ecopoetry manifesto"
inhttp://www.octopusmagazine.com/issue09/engelhardt.htm
Isle:

Interdisciplinary

Studies

in

Literature

and

the

Environment

<http://isle.oxfordjournals.org/>
Journal of Ecocriticism <http://ojs.unbc.ca/index.php/joe/index>
Ecozon@:

European

Journal

of

Literature,

<http://ojs.unbc.ca/index.php/joe/index>

Culture

and

Environment

You might also like