www.solakkedi.

com

Andrei
Tarkovski

ndrei Arsenyevich Tarkovski 4

Nisan 1932de Moskovann
500 kilometre kuzey
dousunda, Volga Nehrinin
zerindeki Zavrazhyede
dodu. Tarkovski ailesinin
yeleri Rus entelijensiyas
arasnda bulunuyordu. Babas Arseni, bir
air ve evirmendi. Annesi Maria vanovna,
Moskovadaki Devlet Yaynevinde editrlk
yapyordu ve ayn zamanda bir tiyatro
oyuncusuydu. Tarkovskinin Marina adnda,
sonradan dilbilimci olan, kendinden daha
gen bir kzkardei vard. Tarkovski drt
yandayken annesiyle babas birbirinden
ayrld ve sonradan da boandlar. Babas
iki kez daha evlenirken, annesi bir daha hi
evlenmedi. Bu ayrlk Tarkovskide derin bir
travma yaratt. Tarkovski bunu sonradan
otobiyografik filmi Aynada irdeleyecekti.
Tarkovski ve kzkardei annesi ve
anneannesi ile birlikte yaad.

ada Rus sinemasnn dehas olan Andrei Tarkovski (19321986) iin zamanmzn en nemli ynetmeni diyor ngmar
Bergman. Tarkovskinin filmlerinin dsel nitelii ve tmyle
zgn ve akldan kmayan grntleri dnyann drt bir
yanndaki ciddi film izleyicilerini byledi. Birok eletirmen
onun ok kiisel vizyonunu yorumlamaya abaladysa da o
hep eriilmez olarak kald.

II. Dnya Sava srasnda Tarkovski ve

ailesi Yuryevetsde yaadlar ama savan
bitmesiyle Moskovaya dndler. Maria
vanovna ocuklarna sanat sevgisi
alamaya alt. Tarkovski nce resim,
edebiyat ve mzik alt. Balangta klasik
Rus bestecilerinden ok holandysa da
sonradan Alman bestecilerine ve zellikle
de Bacha byk bir hayranlk duymaya
balad.
Genken, babasnn o zamanlar

yaynlanmam iirlerini yannda tard.

Katiller
/ 1956
ok
sk grmeseler
de Tarkovski babas

iin byk bir yaknlk duyuyor ve bu da

annesinin otoritesine kar doal isyann
ateliyordu.
Film okulu

Tarkovski rencilik yllarnda ektii Katiller

adl filmde mterilerden biri rolnde.
Katiller Tarkovskinin ilk ynettii film. 1956 ylnda
Devlet Sinema Enstitsnde renci olduu
dnemde renci arkadalar Marika Beiku and
Aleksandr Gordon ile birlikte ektikleri bu film
Ernest Hemingwayin 1927 ylnda yazd ksa bir
yknn uyarlamas.
Film okulundaki ekipmanlarn yetersizliinden
dolay renciler iki veya kiilik gruplar halinde
alyorlard. Andrei Tarkovski ve Aleksandr
Gordon, Marika Beikudan kendileri ile birlikte
almalarn istediler. Ernest Hemingwayin ksa
yksn uyarlama fikri Tarkovskynindi. Btn
roller okul rencileri tarafndan oynand.
Beiku, Gordon ve Tarkovski okulun stdyosunda
bir Amerikan bar oluturdular. Sahne malzemeleri
renciler tarafndan evlerinden, akrabalarndan
ve arkadalarndan temin edildi. Film rencilerin
hocas Mikhail Romm tarafndan byk takdir
toplad.

Tarkovski 1951 ylnda liseden mezun

olduktan sonra Moskovadaki Dou
almalar Enstitsne girerek Arapa
alt. Ama ikinci yl buradan ayrlarak
Sibiryada bir jeolojik expedisyonda
alarak vakit geirdi ve burada hangi
meslee yneleceine karar verdi. 1954te
Moskovaya dndnde Devlet Sinema
Enstitsne girdi. 500 aday arasndan
seilen 15 kiiden biri olan Tarkovski
burada nl film ynetmeni Mikhail
Rommdan ders ald.
1957 ylnda snf arkada olan ve
ynetmenlik alrken sonradan
oyunculukta karar klan rma Rausch ile
evlendi. 1962de ocuklar Arseni dnyaya
geldi. renci olarak bakalaryla ibirlii
ierisinde iki film ynetti: Ernest
Hemingwayin ksa yksne dayanan
Katiller ve 1959 ylnda Sovyet
televizyonunda yaynlanan bir belgeseldrama olan Bugn Kimseye zin Yok.
Kendi bana ynettii ilk filmi 1960 ylnda
ektii mezuniyet filmi olan ve yksek
notlar ald Silindir ve Kemand. Bu
Sovyet-gereki gelenekte olduka
konvansiyonel bir filmdi, ama 46 dakikalk

Bugn Kimseye zin Yok / 1959

Tarkovskinin ikinci filmi olan Bugn Kimseye zin
Yok ynetmenin Devlet Sinema Enstitsnde
renci arkada Aleksandr Gordon ile 1959
ylnda ektii bir film.
Trakovsky filmlerinin tersine bu film bir Sovyet
propaganda filmidir. Tarkovskinin dier rencilik
filmi olan Katillere nazaran bu film daha byk bir
bteyle ekildi. Film, Nazi Almanyasnn 2.
Dnya Sava sonunda teslim oluunun
yldnmnde televizyonda gsterilmek iin
ekildiinden, btenin bir ksm Sovyet
televizyonu tarafndan karland. Btenin
bykl sayesinde ana rollerde Oleg Borisov,
Leonid Kuravlyov ve Stanislav Lyubin gibi
profesyonel oyuncular kullanlabildi. Film 3 aylk
bir sre ierisinde Kurskta ekildi ve yayna
hazrlanmas bir 3 ay daha ald.
Filmin Konusu
Bir kasabada inaat iileri II. Dnya Savandan
kalma bombalar bulurlar. Bir ordu birimi
bombalarn bertaraf edilmesi iin sevkedilir.
Bombalarn patlatlmas ehirde byk hasara
neden olacandan ordu birimi bombalar gvenli
bir blgeye tamak zorundadr. Btn bir kasaba
boaltldktan sonra askerler bombalar tek tek
gvenli blgeye tarlar. Bu tehlikeli grev
srasnda bombalarn bazlarnn patlamasna
ramak kalr. Sahnelerden birinde kahraman bir
asker dier askerleri kurtarabilmek iin
bombalardan birini kapar ve kamyondan aa
atlar. Film kasaba halknn dnmesi ve
bombalarn gvenli blgede patlatlmasyla sona
erer.

Silindir ve Keman / 1960

yksek notlarla mezun olurken, Rus basn

da Tarkovskinin bu filminden vgyle sz
etti.
lk baarlar
Tarkovskinin ilk uzun metrajl filmi vann
ocukluu oldu. 1962 ylnda tamamlanan

film Tarkovskiye ok gemeden uluslararas

bir n salad.
vann annesi roln Tarkovskinin kars
rma Rauschun oynad bu filmde,
ailesinin savata kaybeden bir ocuun
cephede geen yaam sergilenir. Vladimir
Bogomolovun 1957de yazd van adl

vann ocukluu / 1962

Tarkovskinin Sinema okulundaki bu mezuniyet

filmi onun tek bana ynettii ilk filmidir.
Senaryosu Andrei Konalovski ve Andrei
Tarkovskiye ait bu film kk bir ocuk olan Saa
(Igor Fomenko) ve bir silindir srcs olan
Sergey (Vladimir Zamanski) arasndaki
arkadaln yksdr.

bu film o dnemki renci filmlerinden

daha uzundu.
Tarkovski o dnemde bilinmeyen bir sinema
rencisi olduu halde fotoraf ynetmeni
olarak tannm bir isim olan Sergey
Urusevski ile birlikte almay istedi.
Urusevski bu teklifi kabul etmeyince
Tarkovski Vadim Yusov ile birlikte alt.
Yusov, Tarkovskinin sonraki iki filmi olan
vann ocukluu ve Andrei Rublev
filmlerinin kameramanln da stlenecek
olan kiiydi. Sonunda, film byk bir baar
elde etti. Tarkovski bu filmden ald ok

vann ocukluu filminin arkaplan II. Dnya

Savanda igalci Almanlara kar direnen Sovyet
ordusunun Dou Cephesidir. Filmin yks sk sk
geri-dnlerle lineer olmayan bir yapya sahiptir.
Filmin ana karakteri 12 yanda Rus bir ocuk olan
vandr (Nikolai Burlyayev). Bir dizi d sahneleri ve
farkl karakterlerin konumalarndan vann anne ve
babas ve kzkardeinin Alman askerleri tarafndan
ldrldn anlarz. Kamay baaran van bir
partizanlar grubuna katlr. Bir sre sonra grup
Alman askerleri tarafndan ormanda kstrlr.
Partizanlar van Almanlarn elinden kurtarmak iin
onu bir uaa bindirirler. Kurtulan van yatl okula
gnderilir. Ama buradan kaarak Gryaznov (Nikolai
Grinko) komutasndaki bir ordu birimine katlr.
van orduda ileri cephede savamaya kararldr.
Boyunun kklnden yararlanarak yetikinler iin
uygun olmayacakkeif grevlerini baaryla yerine
getirir. Sonunda Gryaznov ve dier askerler onu
asker okula gndermek isterler. Ama van buna
kar inatla direnir. Filmden vann savama
kararllnn ailesinin intikamn almak istemesinden
kaynaklandn anlarz.
Filmin ou, cephedeki bir yeralt snanda geer.
Burada, subaylar gelecek emirleri beklemekte,

lmden korkmakta, saldrlar planlamakta ve vr

zvr konulardan konumaktadrlar. Bu srada van
sabrszca bir sonraki keif grevini beklemektedir.
Filmin sonuna doru askerler ve van cephenin
tesine tehlikeli bir keif giriiminde bulunurlar.
Grubun nnden giden van hibir iz brakmadan
kaybolur.
Filmin son sahnelerinde Nazilerin yenilmesinin
ardndan Sovyetlerin Berline girdikleri grlr.
vann eski subay arkadalarndan biri bir Nazi
hapishanesi bulur. Buradaki bir belgeden vann
Almanlar tarafndan yakalanp idam edildii
anlalmaktadr. Subay, infaz odasna vardnda,
vann ocukluuna ait son bir geri dn grrz:
van gnnn altnda bir kumsalda kzkardeinin
arkasndan komaktadr. Filmdeki son grnt
kumsaldaki l aatr.

ksa ykden uyarlanan filmin senaryosu

Mikhail Papava tarafndan yazld. Byk
lde Dinyeper Nehri yaknlarndaki
Kanivde ekilen filmde, cennetsi d
sahneleriyle gsterilen vann yitik
ocukluu savan yaratt ykmla kartlk
ierisindedir.
Rusyadaki ilk resm gsteriminde byk ilgi
toplayan bu film uluslararas alanda da
byk bir baar kazand. 1962 Film
Festivalinde Altn Aslan dln kazanan
film ayn zamanda ngmar Bergman, Sergei
Parajanov ve Krzysztof Kieslowski gibi nl
sinemaclardan ve Jean Paul Sartre gibi
entellektellerden ok byk vgler ald.
Bu baardan sonra Tarkovski ikinci uzun
metrajl filmi Andrei Rublev zerine
almaya balad. Tarkovski ve sinema
okulundan arkada senarist Andrei
Mikhalkov Konalovski filmin ekimi
balamadan nce iki yl boyunca senaryo
zerinde altlar.
Ortaa Rus keii ve ikon ressam Andrei
Rublevin mcadeleleri hakknda olan bu
film ayn zamanda barbarlk karsnda
sanatn zaferini, Andrei Rublevin ruhan
yolculuunda kiileen insanln ruhan
doasnn bir yn olarak sanatn ilevi ve
sanat fikrinin sradan insanlarn
yaamlaryla derinden btnlemesi
anlatyor. Sovyet hkmeti filmin yzeyinin
hemen altnda yatan alegorik eletiriyi

Andrei Rublev / 1966

Andrei Rublev yedi blmden ve ana filmle gevek
bir ekilde ilintili bir prolog ve epilogdan oluuyor.
Ana film yaamnn eitli blmleri boyunca
byk ikon ressamnn hayatn anlatyor. Filmin
arkaplann 15. yzyl Rusyas oluturuyor. Bu
dnem alkantlarla dolu ve rakip prenslerin
mcadeleleri ve Tatar igalleri bu dnemi
karakterize ediyor.
Prolog: Filmin prolog blm bir scak hava
balonu gezisi iin hazrlklar gsteriyor. Balon bir
kilisenin atsndan havalanr ve altnda balona
balanm olan Yefim isimli bir adam vardr. Adam
havadan grd manzaradan byk keyif duyar
ama balonun yere aklmasn nleyemez. Yefim
birka yaratc karakterin ilkidir, umutlar kolaylkla
suya den cretkr hayalperesti temsil eder.
Soytar, Yaz 1400: Andrei (Anatoly Solonitsyn),
Danil (Nikolai Grinko) ve Kirill (Ivan Lapikov) i
arayan gezici keilerdir. Her de farkl yaratc
karakterleri temsil eder. Andrei gzlemcidir,
insanlardaki iyiyi arayan ve korkutmak deil esin
vermek isteyen hmanist bir sanatdr. Danil ie
kapanmtr ve yaratcla kendini-gerekletirme
kadar meyilli deildir. Kirill yetenekten yoksundur
ama nl olmak iin aba harcar. Kskantr,
bilgitir, ok zeki ve kavrayldr. Bu kei uzun
yllar yaadklar Andronikov Manastrndan henz
ayrlmlardr. Saanak yaarken bir iftlik
ambarna snrlar. Burada bir soytar (Rolan
Bykov) grup kyly elendirmektedir. Soytar sivri
dilli ve mstehzi bir devlet dmandr. Hayatn,
sert ve aza alnmaz toplumsal yorumlaryla ve
Boyarlarla dalga geerek kazanmaktadr. Bir sre
sonra bir grup asker tarafndan yakalanr ve fena
halde hrpalanr.

Yunanl Theopanes, Yaz-K-Bahar-Yaz 14051406: kei Andronikov Manastrna geri

dnmtr. Yunanl Theophanes (Nikolai
Sergeyev) Moskovadaki Mjde Katedralinin
resimlerle sslenmesinde kendisine yardm etmesi
iin Andreiye bir haberci yollar. Yunanl
Theophanes bilinen bir sanatdr, sinizmi ve d
krkl ierisinde sanat daha ok bir zanaat ve
skc bir i olarak grmektedir. Hem Danil hem de
Kirill, Andreinin grd bu takdir karsnda
bozulurlar. Danil Andreiye elik etmeyi reddeder,
ama ona iyi dileklerde bulunur. Kirill kskanlk ve
byk bir fke iindedir ve manastr din d
dnya iin terkeder. Andrei ra Foma (Mikhail
Kononov) ile Moskovaya doru yola kar. Foma
bir dier yaratc karakterdir, isel ikilemleri
olmayan pratik kafal ticar sanaty temsil eder.
Ama yine de Andrei ile iyi geinecek kadar derin
dncelidir.
Tatil, 1408: Bir gece yry srasnda Andrei bir
grup plak paganla karlar. Kutlamalarnda
tensel zevkler ve ehvet vardr. Andrei grd
ritellerden etkilenir. Bu srada paganlar tarafndan
yakalanarak bir armha balanr ve sabah olunca
suda boulmakla tehdit edilir. Marfa adnda,
zerinde yalnzca pelerini olan bir kadn (Nelly

yaznn devam arka sayfada

gzden karmad ve Andrei Rublev 1971

ylna kadar Sovyetler Birliinde
gsterilmedi. Ama bu srada eletirmenler
filmi bir aheser olarak nitelediler. 1969
ylnda film Cannes Film Festivalinde
yarma dnda gsterildi ve Federation
Internationale de la Presse
Cinematographique (FIPRESCI) dln
ald. 1971de ise Fransz Sinema
Eletirmenleri Sendikas tarafndan en iyi
yabanc film seildi.
Tarkovski filmi siyah-beyaz olarak ekti
ama filmin epilog blmnde, Andrei
Rublevin 15. yzylda yapt gerek
ikonalar gsterilirken renkli film kulland.
Filmin bu ekilde gereklie yerletirilmesi
hikayeyi etkili bir ekilde
sonlandrmaktadr.
Andrei Rublev zerine alrken, Tarkovski
filmdeki meczup kadn oynayan karsndan
ayrld ve oyuncu Larissa Pavlovna
Yegorkina ile birlikte yaamaya balad.
Tarkovski ve Yegorkina 1970de evlendiler
ve ayn yl ocuklar Andrei dodu.
Bilim-kurgu ve Otobiyografi
Bu sralarda Tarkovski, Polonyal bilimkurgu yazar Stanislav Lemin 1968 ylnda
yazd Solaris adl romanndan ayn adla
uyarlad filmi zerine almaya
balamt.

Snegina) Andreiye yaklar. zerindeki pelerini

yere atar, Andrei&yi per ve onu serbest brakr.
Ertesi sabah Andrei bir kaykla blgeden
uzaklarken, bir grup asker paganlar kstrr.
Marfa nehre doru koarak kamaya alr ve
Andreinin kaynn yanna kadar yzerek
uzaklar. Andrei onu grmezden gelir.

tutmaktadr. Yllardr ortada grnmeyen Kirill

kagelir ve ieri alnmasn ister. Bakei onun
geri dnmesine izin verir ama Kutsal Kitab onbe
kez yazmasn art koar. Bir gn Tatarlar
yolculuklar srasnda manastrda dururlar.
Tatarlardan biri Durochky sekizinci kars olarak
yannda gtrr.

Hesap Gn, Yaz 1408: Andrei ve Danil

Vladimirde bir kilisenin sslemesinde
almaktadrlar. Andreinin kendine ilikin
phelerinden dolay aylardan beri i
ilerlelemektedir. Danile kendi resimlerinden
tiksindiini ve insanlar korkutmak istemedii iin
Hesap Gn gibi bir konu zerinde resim
yapamadn syler. Vard sonu bir sanatnn
ii iin gereken zihinsel dinginliini kaybetmi
olduudur. Byk Prens iin alt zaman bir
geri dnle hatrlar. Kendisini honutsuz eden
zanaatlarn gzlerini kartmtr. Geridn
bittiinde meczup bir kadn olan Durochka (Irma
Raush) kiliseden ieri girer. Onun akldan
yoksunluu ve masumiyeti Andreann zihninde bir
len resmi yapma fikri uyandrr.

an yapm, Bahar-Yaz-K-Bahar 1423-1424:

Bir an yapmna tank olduunda Andreinin
yaam altst olur. an yapmcs lmtr. Olu
Boriska (Nikolai Burlyayev) adamlara yalan
syleyerek an yapmann srrn bildiini syler.
Boriska bir dier yaratc karakterdir. Kendi
neminin ve elindeki iin zorluunun farkndadr.
Doal yetenek ve saf inancn bileimiyle
yaratabilme yetenei vardr.

Saldr, Sonbahar 1408: Byk Prens

Litvanyadayken, Byk Prensin kardei ve bir
grup Tatar Vladimire saldrr. gal ve bunun
sonucundaki katliam ayrntl bir ekilde gsterilir.
nl sahnelerden birinde bir mzrak saplanan bir
atn merdivenlerden d grlr. Bir dier nl
sahne yaklan bir inei gsterir. Tatarlar kiliseye
girerler. Andrei bir Rusu ldrerek Durochkaya
tecavz etmesini nler. Bu olaydan sarslan Andrei
kendinden pheye der ve resim yapmay
brakarak sessizlik yemini eder.
Hayrseverlik, K 1412: Andrei bir kez daha
Andronikov Manastrndadr. Ne resim yapmakta
ne de konumaktadr ve Durochkay yannda

Boriska ukurun kazlmas, kilin seilmesi, kalbn

yaplmas, frnlarn yaklmas ve ann yukar
ekilmesi srasnda talimatlar verir. Ve al treni
srasnda ann kusursuz bir ekilde almas
zerine gzyalar ierisinde olduu yere ylr.
Treni izleyen Andrei sessizlik yeminini bozar ve
ocua birlikte gitmeleri gerektiini syler: Sen
an yapacaksn ve ben ikonlar yapacam.
Epilog filmin tek renkli olan blmdr. Bu
blmde Andrei Rublevin eitli ikonlarndan
ayrntlar gsterilir. Son sahnede ikonlar
soluklarken yamur srasnda bir nehirdeki drt
at belirir.

Tarkovskinin bu proje zerinde

almasnn iki nedeni vard. Birincisi,
Lemin yaptlarnn hayranyd. kinci olarak,
son filmi Andrei Rublev rafa kaldrlmt ve
Beyaz, Beyaz Bir Gn adl senaryosu geri
evrilmiti (bu senaryo sonradan 1976
ylnda ekilen Ayna filmi olacakt). Ve
Tarkovskinin yeni bir ie ve paraya ihtiyac
vard. Sovyetler Birliinde popler ve sayg
duyulan bir yazar olan Lemin romanna
dayanan bir film projesi bu erevede
doal bir seimdi.
Tarkovski bu proje srasnda Lemle birlikte
alt. Senaryonun ilk versiyonunu senarist
Fridrikh Gorentein ile birlikte 1969
yaznda yazd. lk senaryo taslanda filmin
te ikisi Dnyada geiyor ve Kris Kelvinle
eski kars Harinin gemiteki ilikileri
zerine younlayordu. Bu versiyon hem
Lem hem de Mosfilmdeki komite
tarafndan eletirildi. Son ekim
senaryosunda dnyada geen sahneler
iyice azaltld. Ve Kris Kelvinle ikinci kars
Maria arasndaki iliki tmyle kaldrld.
Lem, kitabnda insan biliminin insan
idrakinin tesinde olan bir yabanc yaam
biimiyle baa kamayn betimlerken,
Tarkovski, Kelvinin karsna ynelik
duygular ve uzay aratrmas srasnda
insann durumu zerine odaklanr. Kelvinin
uzay yolculuuyla balayan ve tmyle
Solariste geen romann tersine, Tarkovski,
filme Kelvinin dnyadan ayrlmadan nce

Solaris / 1972
Film psikolog Kris Kelvinin (Donatas Banionis)
babasnn evinin evresindeki arazide
dolamasyla balar. Bu, Solaris adl uzak, sv
kapl, gezegen benzeri cismin yrngesindeki uzay
istasyonuna doru yola kmadan bir gn ncedir.
Onlarca yl sren almalardan sonra bile oradaki
bilimsel aratrmalar gezegenin anlalmas
konusunda ok az ilerleme kaydetmi ve bir krizle
yzyze kalnmtr. Kelvin durumu deerlendirmek
ve istasyonun geleceine karar vermek iin
gnderilmektedir.
Burton (Vladislav Dvorjetski) adndaki eski bir pilot
ziyarette bulunmaktadr. Birlikte yllar nce alnm
ifadelerin ekimlerini izlerler. Bu filmde Burton, iki
kayp bilimadamnn aranmas srasnda Solarisin
yzeyinde garip bir ekilde kocaman bir ocuk
grdn anlatmaktadr. Gemisinin kameralar
sadece bulutlar ve sakin yzeyi kaydetmi,
iddialar da halsinasyon olarak reddedilmitir.
Deneyiminin doruluu hakknda Kelvini ikna
etmeye alr. Bunu baaramaynca da fkeli bir
ekilde ayrlr. Ve arabasndayken, sonradan
bilimadamlarndan birinin ocuuyla karlatn
ve bu ocuun, boyu dnda, Solariste grd
ocukla ayn olduunu syler. Bir sonraki uzunca
sahnede Burton yannda olu olduu halde
kalabalk ve yabanc bir ehrin (Tokyo)
caddelerinde araba srer. Kelvin, ayrlmadan nce,
ne kadar ok ey biriktirmi olduunu belli
edercesine, eski katlarnn bir ounu bir ak
hava ateinde yakar.
Yolculuu sonrasnda Solarise vardnda Kelvin
kalan bilimadamndan hibiri tarafndan
karlanmaz ve uzay istasyonunu tehlikeli bir ihmal
ve intizamszlk ierisinde bulur. Onlar ararken

arkada Dr. Gibariann (Sos Sargsyan) gizemli bir

ekilde ldn grr. Geri kalan ikisi sadece ie
yaramaz ve kafa kartrc bilgiler verir. Dr.
Snautun (Jri Jrvet), eer allmadk bir eyler
grrse ar tepki gstermemesi tavsiyesini
aldktan ksa sre sonra istasyonda bakalarnn
gznn nnden grnp kaybolduklarn grr.
Solarisin yavaa kaynayan, civams yzeyine
ynelik aratrmalarna balar.
Derin bir uykudan uyandnda, kapsnn kilitli
olmasna ramen odasnda bir kadn grr. Bu,
kars Haridir (Natalya Bondaruk). O da orada
bulunmaktan en az kendisi kadar akndr. Onun
bir tr grnt olduunu anlaynca, kadnn akln
elerek onu kendi uzay gemisine bindirir ve uzaya
frlatr. Aceleden roketin kard atee yakalanr.
Dr. Snaut yanklaryla ilgilenir ve daha fazla
alarak ziyaretilerin, bilimadamlarnn Solarisin
dikkatini ilk aratrmalaryla ektikten sonra
grnmeye baladn syler.
O akam Hari odasnda yeniden belirir. Kelvin bu
kez daha sakindir ve gece boyunca onunla birlikte
kalr. Uyandnda, bir nceki Harinin brakt eelbiseleri saklamaya alr. Ama odadan
ktnda Hari panie kaplr ve metal kapya

yaznn devam arka sayfada

anne ve babasnn krdaki evini ziyaretini

gstererek balar. Bylece yeryz ile
uzayn souk ve yabanclatrc atmosferi
arasnda bir kartlk yaratr.
Filmde Johann Sebastian Bachn bir koral
preld ve eski ustalarn eitli resimleri
grlyor. Uzay gemisinin iinde Bruegelin
Aylar resimlerinin orijinalleriyle ayn
boyutta reprodksiyonlar vardr. Filmde
ayrca karusun D ve Kardaki Avclar
resimlerinden ayrntlar kullanlmtr. Son
sahnede Kelvin babasnn nnde diz
kt ve babasnn onu kucaklamas
Rembrantn Msrif Evldn Dn
tablosunu hatrlatr. Bu resimlerin filmde
kullanlmasnn nedeni Tarkovski iin
sinemann ok gen bir sanat olmasnda
yatar. zleyicinin bilinaltnda yzyllarn
derinliinden tarihsel bir perspektif
kazandrmaya ve bylece izleyicinin
sinemann eski bir sanat olduunu
dnmesini salamaya almtr.
Solaris filmi 1972 ylnda Cannesda hem
jri byk dln hem de FIPRESCI
dln kazand.
Tarkovski bundan sonra en kiisel filmi olan
Ayna zerine almaya balad. 1975
ylnda tamamlanan film Tarkovskinin
kendi ocukluunu ve ailesinin daln
yeniden canlandrr.
Tarkovski burada siyah-beyaz ve renkli film

vururken kendini kt bir ekilde keser. Kevin onu

yatana gtrdnde, yaralar gznn nnde
iyileir. Dr. Sartorius (Anatoli Solonitsin) bir toplant
nerisinde bulununca, Kevin onu dierlerine kars
olarak tantr ve ona sayg gstermeleri konusunda
srar eder. Tartma srasnda bilimadamlar
Solarisin onu Kevinin ona ilikin anlarndan
yarattn anlamaya balarlar. nsan deildir ama
dnceleri ve hisleri vardr. Sartorius bunlarn
ntrinolardan yapldn ve onlar yok etmenin
mmkn olabileceini ne srer.
Kelvin Hariye ocukluk gnlerinden kalma
kendisinin ve anne-babasnn ve sonra Harinin
kendisinin filmlerini gsterir. Hari uyurken Snaut
gelir ve Kelvinin beyindalgas rntlerini Solarise
gnderme planndan sz eder. Bu ekilde Solaris
onlar anlayabilecek rahatsz edici hayaletleriyle
iliki kurmaya almaktan vaz geecektir.
Sartoriusun ise daha radikal bir plan vardr:
Solarise ar radyasyonla bombalamak suretiyle
saldrmak.
Zaman getike Hari daha bamszlar ve
Kevinin gr dnda varolabilmeye balar.
Sartoriustan gerek Harinin on yl nce intihar
ettiini renir ve Kelvin de ona btn hikayeyi
anlatr. Hari sv oksijen ierek Kelvinin odasnn

kullanmnn tesine giderek kendi

hikayesini anlatmak iin baka film
kliplerini filmin ierisine katar. Ayna
kekemelikten kurtulmak iin hipnotizma
tedavisi olmaya gelen bir ocuun bir
psikolog tarafndan muayene edilmesiyle
balar. Film srdke, Tarkovskinin
bilinalt aa kar gibi grnr ve filmsel
sesi ayrlk, aile paralanmas ve savatan

dnda yeniden canna kyar ama ac ve spazmlar

iinde birka dakika sonra yeniden hayata dner.
Solarisin yzeyi alkalanmaya balar. Kelvin
ateler iinde bir uykuya dalar. Ryasnda annesi
ve birok Hariler odasnda dolanmaktadr. Kendine
geldiinde Hari gitmitir. Ve Snaut ona Harinin
brakt bir notu okur. Hari notta kendisini yok
etmelerini bilim adamlarndan kendisinin istediini
yazmaktadr.
Snaut Kelvine, beyin dalgalarn gndermeye
baladktan bu yana Solarisin yzeyinde adalar
olumaya baladn syler. Kelvin Dnyaya
dnmekle bir zamanlar sevilmi ve yitirilmi olanla
yeniden bir araya gelmek umuduyla Solariste
kalmak arasnda kararszdr.
Sonra gerisingeri babasnn evinin yanndaki
donmu gln kysnda grlr. Kpei ona doru
koar ve o da ona doru mutlu bir ekilde yrr.
Ama bir eylerin yolunda gitmediini grnce yz
aslr: evin iine su dolmaktadr ve babas (Nikolai
Grinko) ierde olmasna ramen bunun farkna
deilmi gibi durmaktadr. Kapnn nndeki
merdivenlerde kucaklarlar. Bu srada kamera geri
ekilir; ev, gl ve evredeki arazinin bir adada
olduu grlr. Ada Solarisin yzeyinde
yzmektedir.

etkilenecek yaa gelmi bir ocuun

yaad kargaay anlatr. Ayna youn bir
biimde kiiseldir ve konusu, yksel
olmayan bilin-ak yaps daha ok uzun
metrajl filmlerin deil, deneysel filmlerin
alanna girer.
Bir para Freudu bir davurum olarak,
gen bir kadn olarak anneyi oynayan

oyuncu, ayn zamanda anlatcnn karsn

da oynar. Tarkovski filmde yal anne roln
kendi annesine oynatarak filmi daha da
znelletirmitir. Ayrca Tarkovskinin babas
da aktel anlatcnya kontrpuan olarak
okuduu iirleriyle filmde yer almaktadr.
Bunun yansra Tarkovski bu filmde ikinci
kars ve vey kzna da rol vermitir. Ayna,
hi de artc olmayan bir biimde Sovyet
brokrasisine taklan Tarkovski filmlerinden
bir dieri olmutur.
1977 ylnda Tarkovski sinemaya ara
vererek Shakespearein Hamletini bir
tiyatro oyunu olarak sahneledi ama bu
oyun Moskova eletirmenleri tarafndan pek
beenilmedi.
Tarkovski daha sonra 1979 ylnda
tamamlad bir sonraki filmi z Src
zerine almaya balad. Boris ve Arkadi
Strugatskinin Yol Kenarnda Piknik adl
bilim-kurgu romanndan uyarlanan film
Tarkovskinin ekim aamas en sorunlu
olan filmi oldu.
Filmde bir iz src biri kukucu bir
profesr, dieri de sinik bir yazar olan iki
kiiyi Kuak ad verilen gizemli bir
blgeye gtrme konusunda anlar. Buras
ssz ve fiziksel gerekliin yeniden
biimlendii bir yerdir. Burada en derin
arzularn gerekletii sylenen bir oda
vardr. Bu odaya varmakla birlikte ieri girip
girmedikleri filmde belli edilmez.

Ayna / 1975
Geni bir balamda Ayna Alexeinin (Ignat
Daniltsev) dnce ve duygularn ve onun
evresindeki dnyay anlatr. Filmin yaps
sreksizdir ve kronolojik deildir, allagelmi bir
olay ak yoktur ve ocukluk hatralarylaaktel
film ekimlerini bir araya getirir. Film ayr zaman
ierisinde gidip gelir: sava ncesi dnem, sava
zaman ve 1960larn sava sonras dnemi.
Film Alexeinin televizyonda bir doktor tarafndan
bir kekemenin muayene ediliini izlemesiyle balar.
Bir sonraki sava ncesi dnemde krdaki bir
sahnede, anne Maria (Margarita Terekhova)
yoldan yayan olarak geen bir yolcuyla (Anatoli
Solonitsyn) konumaktadr. Evin ii ve d
gsterilir ve bir ahr yanmaktadr. Bir d
sahnesinde Maria salarn ykar. Sava sonras
dnemde, 1960larda, Alexei telefonda annesi
Maria ile konuurken evin ii grlr. Sava ncesi
dneme dnld bir sonraki sahnede Maria bir
yaynevinde dzeltmen olarak almaktadr. Maria
gzden karm olabilecei bir hatadan endie
duyarken i arkada Lisa (Alla Demidova) onu
rahatlatacak szler syler.
Sava dneminde Alexei, kars Natalia ile
tartmaktadr (Natalia rol, Maria rolndeki ayn
kii yani Margarita Terekhova tarafndan
canlandrlmtr). Natalia ondan boanmtr ve
olu gnat ile birlikte yaamaktadr (gnat roln de
yine Ignat Daniltsev canlandrmtr). Bunu
spanya Sava ve bir balonun ykselii
sahneleri izler. Bir sonraki sahnede ayn ev
grlr. eride garip bir kadn (Tamara
Ogorodnikova) oturmaktadr. gnat, Pukinin bir
mektubunu okur ve babas Alexei tarafndan
telefonla aranr. Film sava zamanna dner:
Alexei silah talimi srasnda grlr ve bu arada

in-Sovyet snr ihtilaf ve II. Dnya Savana

ilikin aktel film sahneleri grlr. Bir sonraki
sahnede, sava sonrasnda baba (Oleg
Yankovsky) ile oulun bir araya gelii gsterilir.
Film sonra sava sonras 1960larda Alexei ve
Natalia arasndaki tartmaya geri dner.
Sava ncesi dneme dnen filmde ev ve
evresindeki kr ve dsel bir sahnede yatann
zerinde havaya kalkan anne grlr. Sonra film
sava sonras dneme geer ve Alexeiyi lm
deindeyken gsterir.
Son sahne, sava ncesi dnemdedir. Anne Maria
hamileyken gsterilir ve ara ara gen ve yal
Maria grlr (yal Mariay Tarkovskinin kendi
annesi Maria Vishnyakova oynamtr).
Ayna byk lde Tarkovskinin ocukluunu
resmeder. Sava srasnda Moskovadan ayrlp bir
kr evine yerlemeleri, iekapank baba ve bir
yaynevinde dzeltmen olarak alan annesi
filmde belirgin bir ekilde gze arpar.

z Src / 1979
korunabilmek iin kendisi ne yaparsa aynsn
yapmalar gerektiini syler. z Src yeni bir yere
doru yrmeden nce ileriye doru kuma
eritlerine balanm metal somunlar frlatarak
eitli gzerghlar test eder. Kuak genellikle
zararsz ve sakin bir grnmdedir, herhangi bir
yerde grnr bir tehlike yoktur. Yazar gerek bir
tehlike olduu konusunda kukuludur,. Profesr ise
genellikle z Srcnn tavsiyelerine uyar.

Filmin mekn Kuak ad verilen ve hkmet

tarafndan kapatlm bir blgenin civarndaki kk
bir kasabadr. Filmden anlaldna gre Kuak bir
meteor arpmasnn veya belki de bir UFO iniinin
yaand insansz bir blgedir. Filmin ana karakteri
olan z Src, insanlar Kuaa ve zellikle de en
derin arzularnn kabul olunduu bir odaya gtrp
getiren bir klavuz olarakalmaktadr.
Film z Src kars ve kzyla evdeyken balar.
Kars yasal sonular dolaysyla, yeniden yasak
kuaa gitmemesini istese de o karsnn
yalvarmalarna kulak asmaz. z Src Kuaa bir
sonraki yolculuunda gtrecei mterileri olacak
Yazar ve Profesr ile bulutuu bir bara gider. Yazar
ve Profesrn adlar filmde gemez, z Src
onlara bu isimlerle seslenmeyi tercih eder. , bir
jip kullanarak Kua koruma altnda tutan asker
barikattan gemeyi baarrlar ve geerlerken
askerler tarafndan stlerine ate alr. Ve sonra
Kuan kalbine doru kk bir drezin zerinde
ilerlerler.
z Src dierlerine, evrelerindeki tehlikelerden

Film byk lde tehlikeli Kuak zerindeki

yolculuk ve karakterlerin neden oday ziyaret etmek
istediklerini anlattklar felsef tartmalar zerine
odaklanr. Yazar esinini kaybediyor olmaktan endie
duyuyor gzkmektedir. Profesr bir Nobel dl
kazanmay umuyor gzkmektedir. Odaya gi
girmediini syleyen z Src Yeni Ahitten alntlar
yapar ve toplumda inancn yok olmasndan yaknr.
nce ayrlardan yrrler ve sonra z Srcnn
et tc dedii bir tnelde ilerlerler. Her ne
kadar z Src srekli byk bir tehlikeden sz
etse de adamn hibirine hibir zarar gelmez.
Odann giriine geldiklerinde yolculuklar sona erer.
z Src film boyunca Oklu Kirpi adndaki bir
nceki z Srcden sz eder. Kuaa birlikte
girdikleri air kardei burada lm, kendisi de
dnte piyangodan ikramiye kazanm ama bir
hafta gemeden canna kymtr. Yazar, z
Srcyle Kuak ve Oda hakkndaki bilgisiyle ilgili
olarak uratnda, z Src bilgisinin Oklu
Kirpiden geldiini syler.
Bu noktada Profesr, ksmen meslektalarndan
biriyle yapt bir telefon grmesiyle odaya
gelmesinin gerek nedenini aa vurur. Yannda bir
bomba getirmitir ve Oday, kt insanlar tarafndan
kiisel kazan amacyla kullanlabilecei korkusuyla
yok etme niyetindedir. adam hem szl hem de

fiziksel olarak kavga ederler ve sonuta Profesr

bombay kullanmaktan vazgeer. Kamerann odann
ierisinde olduu klasik bir Tarkovski uzun ekimi
adamlar odann dnda oturuyor halde brakr ve
ieri girip girmediklerini akla kavuturmaz.
ekim, bir saanan kendiliinden balayp sona
ermesini gsterecek kadar uzundur.
Bir sonraki sahne, z Src, Yazar ve Profesr
gerisingeri barda gsterir. Yazar ve Profesr ayrlr
ve z Srcnn karsyla kz gelir. z Src
ailesiyle birlikte bardan ayrldnda Maymun
lkapl ocuunun sakat olduu ve yardmsz
yryemediini grrz. Daha nceki bir diyalogda
onun kuan ocuu olarak bir tr genetik
mutasyona urad belirtilmitir. Film Maymunun
tek bana mutfakta oturduu uzun bir ekimle son
bulur. Kz bir iir okur ve sonra kafasn masaya
dayar ve grne gre telekinetik olarak
barda masa zerinde oynatr ve bunlardan biri
yere der. nc bardak hareket etmeye
baladnda, (filmin balangcnda olduu gibi) bir
tren geer ve btn evin sarslmasna sebep olur.
Ve seyirci bardan hareketinin Maymundan m
yoksa trenden mi kaynakland konusunda meraka
kaplr.

z Srcnn ekimi srasnda eitli

sorunlar yaand. Dahas Tarkovski filmin
ekim senaryosundan honut deildi.
Bunlar yetmiyormu gibi 1978 ylnn Nisan
aynda Tarkovski bir kalp krizi geirdi. Ve en

Yolculuk Zaman / 1979

kts filmin ekimlerinin yars

tamamlandnda kullanlan filmlerin bozuk
olduu anlald. Bunun zerine Tarkovski,
daha kk bir bteyle de olsa filmi yeni
batan ekme konusunda izin ald ve
Strugatski kardeler Tarkovskinin istei
dorultusunda senaryoyu yeniden yazdlar.
Yeni batan ekilen film 1979 ylnda
tamamland ve 1980 ylnda Cannesda
Ekmenik Jri dl verildi. (Ekmenik Jri
dl, hristiyan dini kurulular tarafndan
1974ten beri veriliyor ve jri heyeti sinema
alannda alan profesyoneller ve deiik
kltrlerden gelen hristiyanlardan
oluuyor.)
Batya iltica
1979 ylnda Tarkovski talyaya giderek
burada bir televizyon filmi olan Yolculuk
Zamann ekti. Burada, senaryo yazar
olan arkada Tonino Guerra ve talyan
ynetmen Michelangelo Antonioni ile bir
araya geldi. Tarkovski ve Guerra yllardr
birlikte bir film yapmay planlyorlard,
sonunda 1983 ylnda tamamlanacak
Nostalji filmini planlamaya baladlar.

Yolculuk Zaman 63 dakikalk bir belgesel ve

ynetmen Andrei Tarkovskinin Nostalji filminin
ekim hazrlklar srasnda talyada yaptklar
yolculuklar anlatyor.

talyada almak iin kendisi ve ailesine

k vizesi bavurusunda bulunduunda
Sovyet otoriteleriyle yeni sorunlar yaad.
Kendisine ve karsna k izni verildi ama
oullarna vize verilmedi. Eer birlikte
yurtdna kacak olurlarsa Tarkovskilerin
iltica bavurusunda bulunacaklar

Nostalji / 1983

Nostalji, talyada yaam bir 18. yzyl Rus

bestecisini aratrmak zere talyay gezen Rus
yazar Andrei Gorakovun (Oleg Yankovsky)
hikayesini anlatyor. Anlat soyut, dsel
sahnelerle kesintilere uruyor. Filmin
temalarndan biri mlteci Ruslarn duygularn
irdelemek. Eletirmenler bunu Tarkovskinin
kendi talyada yaama deneyimiyle
zdeletiriyorlar. Hikayedeki dier nostalji
biimlerini, eitli karakterlerin kendi ruhsal
yabanclamalarnn stesinden gelme ve dier
insanlardan fiziksel ayrlklarn onarma istekleri
oluturuyor.

dnlyordu. Ne var ki Tarkovski

Nostaljiyi evirecekti ve bu film
tamamlandnda gerekten de Bat
Avrupada kalmaya karar verdi.
Guerra ve Tarkovskinin birlikte yazdklar
Nostalji, Ayna kadar olmasa da yine kiisel
bir filmdir. Ad yine Andrei olan filmin

Kurban / 1986
gemi yaam hakknda daha fazla ey reniriz.
Ayn ekilde postac Ottonun paranormal
grngler hakknda deneyim ve bilgisi olduunu da
reniriz.

Uzun bir jenerik blm Leonardonun bitmemi

resmi Bilge Kraln Ziyareti adl tablosu zerinde
grlrken, buna Bachn Aziz Mattann Acs
eserinden bir blm elik eder ve jenerik blm
tablonun merkezindeki aaca doru yukar bir
hareketle sona erer.
Film Alexander ve gen olunun ltl bir denize
kar kuru bir aac dikmeye almasyla balar. Bu
srada Alexander oluna Zen meseline benzer bir
ey anlatmaktadr. Az sonra postac Otto bisikletiyle
gelir; kutlama telgraflar getirmitir. Bylece
Alexandern 50. doumgn olduunu anlarz.
Ailesiyle yapaca kutlamaya postacnn yansra
yakn bir aile dostu ve doktor olan Victor da
katlacaktr. Victor, kendisinden hep Kk Bey
diye sz edilen gen ocuun grtlan ameliyat
etmitir ve ocuk bu nedenle henz
konuamamaktadr.
Alexander eski bir oyuncu ve u anda baarl bir
gazeteci, dnr ve akademisyendir. Grnte
sakin ve kendine hakimdir ama gerekte kiisel bir
bunalm, varolusal bir huzursuzluk yaamaktadr.
Gnn arbal kutlamalar srasnda Alexander ve

Akama doru bir TV yayn, nceden yukardan

hzla geen jetlerin (veya fzelerin) sesinin patlak
veren bir nkleer savala ilintili olduunu haber verir.
ocuk karyolasnda uyumaktadr. Geri kalanlar ise
suskun ve mitsiz bir ekilde aa katta bekleirken
Alexander sevgili evinin st kattaki alma
odasnda (bu ana kadar inanmad) Tanrya yemin
eder: Eer Tanr olanaksz gerekletirir ve dnyay
eski haline getirirse Alexander bundan sonra
sessizlik ierisinde yaayacak, olu ve sevgili evi de
dahil olmak zere en sevdii ne varsa her eyden
feragat edecektir.
Gecenin ilerleyen saatlerinde postac Otto
Alexander alma odasnda ziyaret eder ve ondan
gidip Maria ile yatmasn ister. Maria adann te
tarafnda yaayan ve evde de yar-zamanl
hizmetilik yapan bir kzdr ve Otto onun en
iyisinden bir cad olduunda srarldr. Otto, ilerin
eski haline dnmesinin tek yolunun Alexandern
Maria ile yatmas olduunu syler. Alexander
Ottonun bisikletini dn alarak gecenin
karanlnda Mariann evine gider. Ayinsel bir
ekilde ellerini ykadktan ve annesiyle ilgili
dokunakl bir hikaye anlattktan sonra uysal ve
ltufkr Mariay kendisiyle sevimeye ikna etmeyi
baarr. Cinsel birlemeleri birbirine sarlm
bedenlerinin havaya kalkmasyla son bulur.
Alexander sabahleyin evindeki alma odasnda
uyandnda elektiriin geldiini farkeder. Sanki bir
nceki gn gibidir. Grne gre Tanrya verdii
sz tutmak zere, dierlerini kandrarak evden

uzaklatrr ve sonra neeli bir ekilde evi atee

verir. Ev cayr cayr yanarkenAlexander evredeki
amurlu arazide deliyle yaramaz bir ocuk aras bir
halde dolanp durur. Yangn akn haldeki aileyi
geri getirmitir ve Alexandern maskaralklarna bo
yere engel olmaya alrlar ve bu srada iyi cad
Maria da br taraftan grnr. ok gemeden bir
ambulans gelir. Yar-komik koturmalardan sonra,
sessizlik yemininden dolay yaptklarn
aklayamayan Alexander sonunda araca tklr ve
gtrlr. Takip ettiimiz ambulans Kk Beyin
yanndan geer. ocuk, filmin banda dikmi
olduklar (nceki gn m, ayn gn m bilmeyiz)
aac sulamaktadr.
Ambulans son bir kez grmek iin bu noktaya kadar
bisikletiyle gelmi olan Maria sessizce uzakta
kayboluunu seyreder ve sonra Ottonun gelmi
olduu yoldan bisikletiyle uzaklar. Kk Bey
aacn dibine uzanm bir halde gkyzne ve
aacn dallarna bakarken ilk ve tek szlerini syler:
nce Sz vard. Neden, baba? Film kamerann
yavaa yukar doru aacn gvdesi boyunca
hareketiyle sona erer (filmin balangcnda
Leonardonun resmettii aataki yukar doru
hareketi tekrarlamaktadr). Ve sonra kuru dallar
prltl denizin nnde grrz. Bunun zerinde
Tarkovskinin filmi oluna ithaf grlr.

kahraman Kuzey talyada yaayan bir

airdir. Burada lkesinden ayrlm bir Rus
besteci olan Pavel Sosnovskinin bir
biyografisi zerine almaktadr. Bu hayal
besteci iin model oluturan kii 18.
yzylda yaam Ukraynal besteci
Maximillian Beryozovskidir. Filmin
kahraman Andrei, tpk Tarkovskinin
kendisi gibi, kendini iki dnya arasnda,
kendi vatan ve yaamay setii lke
arasnda skm bulur. Andrei Rublev bir
kenara braklacak olursa Nostalji
Tarkovskinin en iirsel filmi olduu
sylenebilir. Bu film Cannesda Ekmenik
Jri dlne ve FIPRESCI dlne lyk
grld. te yandan L'Argentin ynetmeni
Robert Bresson ile birlikte en iyi ynetmen
dln paylat.

Nostaljiden sonra Tarkovski Bat Avrupada

kald ve svete son filmi olacak Kurban
ekti. Bu film bir adamn nkleer bir
felaketi nlemek iin kendini feda edii
etrafnda dner. Ama Tarkovski burada da
yine dler ve gereklik ile oynar. Film
1986da Cannesda Ekmenik Jri
dln, Jri Byk dln ve FIPRESCI
dln ald ve iki yl sonra British
Academynin en iyi yabanc film dln
kazand.
Tarkovski Kurban filminin ekimleri
srasnda hastaland. Film ekimleri
tamamlandktan sonra akcier kanseri
olduu anlald. Yaplan tedaviden bir
sonu alnamad ve hastalk ilerledi.
Tarkovskinin yaknda leceini anlayan
Sovyet otoriteleri nihayet oluna k vizesi

steyen herkes filmlerime ierisinde kendisini

grebilecei bir aynaya bakar gibi bakabilir.
Benim ilevim filmlerimi seyredenleri sevmeye
ve sevgilerini vermeye ihtiyac olduklarnn ve
gzelliin kendilerini ardnn farkna

varmalarn salamaktr.

verdiler. Tarkovski oluyla bir araya

geldikten birka hafta sonra 28 Aralk
1986da hayata gzlerini yumdu.
Tarkovski, ardnda az denebilecek sayda
eser brakm olmakla birlikte bunlar hi
kukusuz dnyann en byk filmleri
arasnda yer alyor.