BEYAZPERDE

SAYI: 4

4000 TL (KDV DAHL)

OVAK eyrek asrlk o ld i

Bu
H ttk S
O tu n u

ne

a o

mfVWjr
v4ro*m f
k > Mt*

26. OYAK
G E N E L K U R U L U ORM:!9B3'dedt
TO PLANDI
I S o s y a l H iz m e t le r e
A rlk v e rild i

Bize daktilo edilmi

sayfalanmz getirin,
size dergi olarak
verelim...

MAOENCHER
m j & T n i j f t t a a -u t i t a m B j f l ;

JIm b

v i i > Ay

fM % r _ *^

* ~ * ^ * ,,M 7 ,

U L U S A L M A D E N C L M Z E H Z M E T
V E R E N M E S L E K T A L A R IM IZ IN V E
T M M A D E N C L E R N
H A V R A M I N ! K U T L A R IZ

$ 0 vAvuzrutu ovak
sosyal ayoas byk olan
gerekil t>.r
fcurukfsrur
m

^vMADBCLK AaHhu
SERBEST MADEN MHENDSL
HZMETLERNN
KURUMSALLAMASI ZERNE

t r / u

ii.a u

nlC I n ts c tv

NSAN HAKLARI
BLTEN
y y

H e lv a c a : 4 ,A y r n s # h a r

g e n e l a f k a r l m a l n a . 5 l m
c c r a ftin n k a ld r lm a m n is li y o m *

l M w w.

I. '.<* HM .U * 4 , N^nll
("l ft***
A .. '
.1 -"J-

uHUMtt**

'.

** ii |t

>u/

* 4 *

G.M.K. Bulvar 21/13 Demirtepe - ANKARA

Tel: 231 71 74 (4 hat) Fax: 231 48 12

S evg ili B eyazperdeciler,

k i 's a y d r y a p t m z a n k e tle rd e ,
s z le r in e n o k b e e n d i i k o n u
b a lk la rn d a n b ir is i d e C e m a l
S r e y a n n B i r i n c i B a l k o n u y d u . C e m a l
S r e y a y g e e n a y k a y b e ttik . B u

Beyazperdenin Haberleri

Sinema eretilem e zerine

s a y m z d a o n u n " S o n B a l k o n l u n u
o k u y a c a k s n z .

izgi Roman /

10

1. Canlandrm a Sinemas
seminerinin ardndan

12

Mehmet Ali Birand: "TRT'den

farkllmz,fikrimizi
sylememiz."

l d g n n s a b a h n d a te s lim e tti i
" s o n " y a z s ... " S iv a s ta a k s in e m a ;
K a r s 't a k a p a l " O , y a a m n
s r d rs e y d i, a n la r n d a k a la n S iv a s 'ta k i
a k , K a r s 't a k i k a p a l s in e m a la rn ,
t e k r a r a ld h a b e r le r in i a ld n d a ne
k a d a r d a o k s e v in ird i...

S in e m a n n k a lb i s t a n b u l ik en
A n k a r a 'd a b i r s in e m a d e rg is i
y a y n la m a k z o r g r n y o r d u . A m a
p o lit ik a n n k a lb i A n k a r a ik e n p o lit ik
g a ze te v e d e r g ile r d e C a a l o l u 'n d a
y a y n l a n y o r d u . A m a , o n la r , b y k

Seil Bker

Eastwood'dan mavi
cazn siyah kuu: Bird

30

Seks, yalanlar ve
video kasetler

31

Hayalet Avclan

32

Isabelle Adjani'den gizemli

Camille Claudelin yks

36

Sinema ve psikoloji / Maurice

Merleau / ev: rfan Yaln

38

Kaset Dnyasnda
film mzikleri / Nejat Ulusay

42

Sine-Anket /Siz bir Sis

sever misiniz?

44

alnm Gnlkler / Ali Hakan

46

Bir bakadr Anadolu

sinemalar / Ali Ulvi Uyank

48

Yl boyu sren "Sinema Gnleri"

iin .../Haluk Grgen

50

Sinema Yaynlan

51

Beyazperdenin Takvimi

52

Tarihi Perde

53

Barbara Stanwyck

54

zleyicEletirileri

55

Mektuplannz

56

Videoda ne kanlar

59

TV'de ubat sinemas

62

dll sine-bulm aca

EBS
||j H
flP P iH

k u r u lu la r a , b iz s e , k e n d i g c m z e
d a y a n y o r d u k . S in e m a y a , k e n d im ize ,
s in e m a s e v e rle re in a n y o rd u k ...
O l a y , p r o f e s y o n e lc e y a p p , g e n i
k itle le re u la a lm isted ik ...

Nural Birden

26

14

Ara Gler: "Sinema dnyann

en cid di iidir..."

G e n i k itle le re d e u la tk . H r r i y e t
D a tm , a b o n e , K z lr m a k ve B e y o lu
S in e m a la r s a t la ry la s e k iz b in s a t a
u la tk . B u T r k iy e 'd e , s in e m a d e r g ile r i
i in d e b i r r e k o r d u . A m a re k la m

18

b e k le n tile rim iz d e a m a c m z a
u la a m a d k . u a n k i te k n ik k a lite y i
s r d re b ilm e m iz i in e n a z y e d i s a y fa
r e k la m a lm a m z g e re k iy o r d u . B u sa t a
k a r n , is te n e n re k la m la r a la m a y n c a
d e r g im iz i k a p a tm a y b ile d n d k .

19

Cemal Sreya son yazsn Be

yazd: "Sivas'ta
ak sinema; Karsla kapal"

yazperdeye

Cemal Sreya
Desen: Necati Abac

A m a , y u r d u n h e r ta ra f n d a n , s z le rd e n ,
h e r g n t o m a r t o m a r g e le n m e k tu p la r b u
d n c e m iz i s ilip a tt. B i z h e r e y d e n
n c e , s z le re k a r s o ru m lu y d u k . B y le

/ jjf E

b i r d e r g in in y a a m a s g e r e k iy o r d u .
B u n a in a n y o rd u k . V e d e v a m k a r a r
a ld k ...
B u n e d e n le M a r t s a y m z b ir a z f a r k l
b u la b ilir s in iz . R e n k li b o l f o t o r a f y e r in e
d a h a y o u n a r a t r m a v e in c e le m e
y a z l a r y e r a la c a k .

21

O k u r l a r m z i in i e r i in re n k d e n d a h a
n c e g e ld i in e in a n y o r u z .

Memduh )n: "Bir tek plan iin,

Bykadd'ya am aac
grntlem eye gittik"

***
Y n e t m e n le r d iz is i s z le rin e n o k
is t e d i i d o s y a o ld u . B u d iz i, h e r a y d e il
a m a , y n e tm e n le r g n d e m e g e ld ik e
d e v a m edecek.
G e le c e k a y n e k i H a l i t R e f i o la c a k . B u
ek im d id e n h a z r d u r u m d a . S u n g u
a p a n H a l i t R e f i ile k a p s a m l b i r
s y le i y a p t , K u r t u l u K a y a l , H a l i t
R e f i s in e m a s n in c e le d i v e y in e A g h
O z g ' n z e n g in b i l g i v e a r iv
b ir ik im i... 1
1 M a r t 't a y e n i b i r B e y a z p e r d e 'de
b u lu m a k z e re ...

f i

24

Amerikan lnde bir Alman

kahvesi: Badat Cafe

BEYAZPERDE

A ylk Sinema Televizyon ve Video D ergisi

Sahibi

rfan Demirkol
Genel Yayn Ynetmeni

nci Demirkol
Sorumlu Yazileri Mdr

Fevzi B. Argun
stanbul Bro Sorumlusu

Turgut eviker
stanbul Haber Sorumlusu

Hakan Sonok
Avrupa Tem silcisi

Vecdi Sayar
Derleme

Cumhur Canbazolu
Aratrma ve Ariv

Nur Ertem
Fotoraflar

Harun.Karaku, SIPA Press,

Agh zg zel arivi,
M.lnci Demirkol zel arivi,
AFP(Ajans France Presse)
Reklam Mdr

Meliha Kaya
Teknik Hizmetler

Ferhan zgren, Cemil Burhar

Semih ztrk, Habibe Kaya,
Ahmet Denci.
Katkda Bulunanlar

Nilgn Abisel, Nilgn Grkan

Aslanbay, Hakan Gr,
Nihat lner, Zafer Karaca,
Yeim zben, Nejat Ulusay,
Muammer anl,
lhan C. Balkanl
Ynetim Yeri

G.M.K. Bulvar 21/14

Demirtepe, 06640, ANKARA
(4) 231 71 74 (4 Hat)
Fax: (4) 231 4812
Ofset Hazrlk

Denk Ajans
(4) 231 71 74 (4 Hat)
Fotodizgi k

Cemal Sreya / Fotoraf : Cengiz Civa

Ertem Linomac
(4)1180711
Bask

Hrriyet Ofset A..

"Birinci Balkon " artk bo

/...

Datm

Hrriyet Holding A..

KAPAK:

YILMAZ GNEY

Yazar, ynetmen, oyuncu ve

senarist Ylmaz Gney Umut la
Trk Sinemasnayeni bir boyut
kazandrd. O gnden beri de
gndemden inmedi. Trk Sine
masnnen ok tartlanynet
meni oldu. 1984'deki lmne
karn.
*
4

Dergimiz yaynna balarken sayfalarmz arasnda localar da

yoktu, balkonlar da... Bir sinema dergisinde; yazlarn,
sinema dnyas ile btnletirmek duyarlln gsteren
Cemal Sreya son yazsnda Sivas'n... Kars'n anlatrken
"Birinci Balkon" da son filmini izliyor ve veda ediyor...
Yazdklarna, yazamadklarna... Veda ediyor sinemalarna,
"Beyazperde " ye...Veda bir yana,
"Birinci Balkon" bo artk!...

Beyazperdenin Haberleri

Gney Amerika
Sinemas zm
aryor...

Alman Kltr
Merkezi
Etkinlikleri

Brezilyal Ynetmen ve
yapmclar yeni Hkmet'den
yardm istediler. u sralar
nemli bir kriz yaayan Bre
zilya Sinemasnda on yl n
ce, ylda yz film evrilirken,
80'li yllarda bu say birka
dzineye dm durumda.
Arjantinli Sinemaclar ise ay
n problemi dk faizli bor
lar yoluyla zmeye alyor
lar. Ve imdilik 1990 iin 25
filme kredi saland. Aynca
Madrid, Miami, Los Angeles,
Mexico City, Caracas ve Rio
de Janerio'da ofisler almas
da planlanyor. (AFP)Q

Gsterimleri; herkese ak
ve cretsiz olan Alman Kl
tr Merkezi Film Klbnde,
ubat Ay Program yine Al
man Davurumculuu rnek
lerinden oluuyor. Programa
gre 9 ubat'da Paul Wiegener'in baroln oynayp, y
netmenliini Stellan Rye ile
paylat "Der Student Von
Prag" (Prag'l renci) ve 21
ubat'da Henrik Galeen ile
yine Paul Wiegener'in "Golen" adl filmi gsterilecek.
Aynca "Alman Davurumcu
Sinemas"n ieren bir belge
sel filmin simltane, Trke
gsteriminde programland
belirtiliyor^

Beyazperde'nit Kokteyli

R ic h a rd L e s te r
Efsanevi Rock grubu "Beatles"n unutulmaz "Help" fil
mini yneten Richard Lester,
Paul Mc Cartney'in rol ald
yeni bir filme hazrlanyor.
Film, konser ekimleri ve ar
ivlerden alnma belgelerden
oluuyor.

Kustarica'ya
ingenelerden
protesto
Yugoslav1Ynetmen Kustarica'nn 1989 Cannes Film
Festivalinde en iyi ynetmen
dl kazand filmi, "in
genelerin Zaman" Fransa'da
vizyona girdi. Ancak, Fran
sa'daki ingenelerin tepkisini
toplayan grntler nedeniy
le; "ingeneler ve Gebeler
Demei" Kusturica'y mahke
meye veriyor. Aynca, inge
nelerin Fransz toplumu iin
deki konumlann glendir
mek iin de imza kampanyas
balatld.

G een a y Beyolu si
nem as cafesinde verdi
im iz kokteyl ile rek
lam , sinem a ve sanat
evreleri b ir kez daha
biraraya g eldiler. S o l
da kokteylden b ir ke..
W arner B ross Tem silci
si evket G zalan, O rd.
P rof. D r. A lim e rif
O naran, Ynetm en S i
nan etin ve F otoraf
S a n a ts
G ltekin
izg e n ..

Korsan
Kasetilikle
mcadele
Selamieme, MEPA video'da korsan olarak kiralan
d tesbit edilen 418 adet ka
set ile ilgili olarak yasal i
lemler yrtlrken, bu alan
da yasal haklann korunmas
amacyla alan AMPEC
Filmcilik irketi, bu saynn
bir defada ele geen en ok
kaset olduunu aklad.O

170 k iilik cep sinem as ald

Lleburgaz'dan rnek bir

sinemaclk giriimi...
n
| yk kentlerimiz de sinema salonlarnn birer
r I birer kapand gnler geride kalrken, yeni sinemalarn al haberleri sinemaseverler de
coku yaratyor. Son haber byk kentleri aarak bir
ile merkezimizden geldi. 1950'li 60 l yllar Anado
lu'da ke-bucak sinemann yayld yllar. Gezici si
nemalarn yerini artk sinema salonlar almaktadr. Bu
yllarda Lleburgaz'da sinemacla balyan ve otuzbe yldr bu uran srdren Mustafa Pikinolu,
kriz dneminde ara verdii sinemacla yeniden ba
lad.
170 kiilik bir cep sinemas biiminde dzenlenen du
varlaryla yeri hal kapl ve kaloriferle stlan sinemada
genel dzenin yansra grnt ve ses dzeni de izle
yicinin beenisine ynelik.

lan Charleson
ld
Ate Arabalarnn aktr
lan Charleson ld. lkemiz
de de gsterilen Hugh Hudson'un Ate Arabalar, filmin
de sko koucu Eric Liddell'i canlandran aktr lan
Charleson getiimiz gnler
de Londra'da AIDS'den ld.
1949'da Edinburg (skoya)
da doai ve Edinburg ni
versitesinde mimarlk reni
mi gren Charleson; zellikle
Londra National Theatre'da
oynad ve lmnden do
kuz hafta ncesine kadar ba
aryla srdrd "Hamlet"
rolyle tannyordu.
Aynca gzel bir tenor sese
de sahip olan aktr, Welsh
National Opera'da da sahneye
kmt.Q

Beyazperdenin Haberleri

Jean - Jacques AnnaucTun yeni filmi

"Gln Ad" ve "Ay" filmlerinden tandmz Fran
sz ynetmen Jean-Jacques Annaud yine zor bir film pe
inde.. Annaud, 1990 sonbaharnda Marguerite Duras'm
'sevgili' adl romann beyazperdeye aktarabilmek iin ha
zrlklarn srdryor. Annaud, senaryoyu Gerard
Brach'la yazacak. Marguerite Duras'da danman olarak
senaryo almalarna katlacak. Film; zgn meknlarda
yani Vietnam'da ekilecek.
lkemizde u sralar gsterilmekte olan Annaud'un "Ay
/L'ours" adl son filmi, geen yl Fransa'da ilgi grme
mesine karn ABD'de byk gie geliri salyor. 850 sa
londa gsterime giren film; ilk on gnde getirdii, 1 0 mil
yon dolar ile John Travoltann dn filmi, "Look Who's
Talking" in hemen arkasndan ikinci en iyi i yapan film
oldu.Q

Timothy Dalton
yeni filminde
Valeria Golino
ile...
lkesi dnda alanlar
dan biri de "Son Bond" Ti
mothy Dalton. Axel Corti'nin
ynettii "The King's Wo
man" da kahyasnn kars ta
rafndan reddedilen "Kral
Victor Emmanuel II" rol
iin talya'da bulunan Dalton'a, '"Rain Man"den tan
dmz Valeria Golino "Kah
yann Kars" rol ile elik
ediyor. Btesi 15 milyon
Dolar olan filmde zengin, d
nem kostmleri ve dekorlar
na yer veriliyor.

Disney'in
yeni projeleH
Roma'da Disney Production'm son filmi Oliver and
Company'nin alnda bu
lunan Disney Production
Bakan Roy Disney n
mzdeki yllara ilikin prog
ramlarn aklad. Buna gre
11 yl aradan sonra Mickey
Mouse 1991'de beyazperdeye
geri dnyor. Yine 1991'de
"The Prince and the Pouper", 1992'de "Beauty and
the Beast" ve 1993 de "Alaaddin and the Lamp" yapl
mas planlanan filmler.
Son yllarda yaygnlaan
Japon izgi filmlerine ilikin
grlerini de aklayan Dis
ney; bunlar gerek teknik, ge
rekse ierik asndan kalite
siz rnler olmalar nedeni
ile kendilerine rakip olamyacan belirtti.

Sovyet sinemaclar Fransa'da

Sovyet Sinema teknisyenlerinin Fransa'da eitim gr
meleri iin bir anlama imzaland. Sovyet teknik ynet
menlerinin Pariste Ecole Suprieure dEtudes Cinmatographiques'de eitim grmelerini salayan anlama ayn
zamanda Sovyet - Fransz ortak yapmlarn desteklemeyi
ve sinema sektrndeki ticareti canlandrmay da amalyor.O

Sinemada
Yan
rnler
amz sine
mas, yan rn
lerimde berabe
rinde getiriyor.
Bunun son r
neini
"Bat
man" dan sonra

"Hayalet Avc
lar" nda gm
mekteyiz. Artk
sizin de bir kon
serve
kutusu
dolusu hortla
nz olabilir. An
cak kutuyu a
mann tehlikeli
ve
kesinlikle
yasak olduunu
da bilmelisiniz.
Bu arada, alacanz bir sertifika ile bir hortla evlad
edinmeniz de mmkn. Bununla yetinmeyen yaratclar
hortlaklar Fransz Politikasna da bulatrdlar. Daha do
rusu; Fransz politikaclar, Hortlaklarn Dnyasna girmi
grnyor. Artk Franszlar hortlak hikayelerini Frano
is Mitterand ve Jacques Chirac gibi politikaclarn ben
zer seslerinden doldurulmu kasetlerden dinliyorlar. Bu
durumun politikac - hortlak ibirliini mi, yoksa rekabe
tini mi douraca merakla bekleniyor...

Trk Sinemasnda reti

min her aamasnda kalite
aranmas ve bu konudaki titiz
lik teknik donanmlarn daha
da fazla nem kazanmasn
salad. afak Film Stdyo
sundan Trker Vatan bu alan
da artk Trkiye'de de baarl
sonular alndn belirtiyor.
Son Antalya Film Festiva
linde afak Film Stdyosu
"En yi Laboratuar' dln
kazanmt.
James Dean'n lm
zerinden 35 yl geti ama
1955 ylnda, Fransa'da gein
dii trafik kazas, birok bel
leklerde hala tazeliini koru
yor. imdi, Sanatnn ld
bu noktaya heykeli dikilecek.
Tom Berrenger, Jim Sheriden'n ynettii "The Field"
adl filmi bitirdikten sonra,
geen ay Wolfgang Peterson'n "The Plastic Nightma
re" adl filmine balad.
Hollywood'un devlerin
den Burt Lancaster, "Operada
ki Hayalet"'in TV'ye uyarlan
d dizide rol alilken, Ant
hony Quinn de yine TV iin
ekilecek "htiyar ve Deniz"
adl dizide oynamaya hazrla
nyor.
talyan sinemasnn iki
nl ismi, Dino Rosi ve Vittoria Gassman, yeniden birlikte
alyorlar. "Tolga il distirbu" zr ve Rahatsz) adl
filmleri akl hastahanesinden
yeni km bir adam anlat
yor.
stanbul Taksim'deki Ata
trk Kltr Merkezi Sinema
Salonu'nda yerli film gsteri
leri devam ediyor.
Birer hafta gsterilen Zlf
Livaneli'nin "SS" adl filmi
toplam 1170, rfan Tzm'n
"FAZLET'i 587, Orfan
Ouzun "NC GZ"
432 kii tarafndan izlendi.
Ertem Eilmcz'in "ARA
BESK"! 140 milyon lirayla
"Video hakk en yksek fiya
ta satlan film olma zellii
ni srdryor. Zlf Livane
li'nin "SS"i 115 milyon,
Memduh nn "BTN
KAPILAR KAPALIYDI"s
80 milyon liraya video irket
lerine satld.

Beyazperdenin Haberleri

Altn Kre akland

Sir John Gielgud

Uzun bir sredir tiyatrodan
uzak olan, ngiliz tiyatro ve
sinemasnn nl oyuncusu
Sir John Gielgud, talyan
ynetmen Fabio Carpi'nin
"M avi S ak al" (Blue Beard) adl filmindeki oyunu
ile yeniden byk bir hay
ranlk toplad. Yal (!) sa
nat; filminde talyan psi
kanalist Cesare Musatti'nin
babasn canlandnyor.

I A

I BD'de Los Angeles Yabanc Basn Demei taI rafndan sinema dalnda her yl datlan Altn
Kre sinema dlleri dn Califomiya'nn Beverly Hills kentinde datld.
dle, Vietnam Sava'n konu alan dramatik film
"Tem m uz'un Drdnde Doan" (bom o f the Fo urth
of July) ile Amerika'da i sava srasnda Gney yanls
yal bir kz ile zenci ofr arasnda ilikiyi konu alan
iki film 7 Altn Kre Odl'n toplad.
Altn Kre dllerini alanlar unlar:

En tyi Dram Filmi: Bom o f The Fouth o f July,

En tyi Komedi ve Mzikal: Driving Miss Daisy.
# Dram Dalnda En tyi Erkek Oyuncu: Bom of
the Pourth o f July filmindeki rol ile Tom Cruise.
t Dram Dalnda En yi Bayan Oyuncu: The Fabu
lous Baker Boys (Muhteem Frnc Genler) filminde
ki rol ile Micheel Pfeiffer.
# En tyi Yapmc: Bom o f the Fourth of July filmi
ile Oliver Stone ve Ron Kovic.
# Komedi Dalnda En tyi Erkek Oyuncu: Driving
Miss Daisy filmindeki rol ile Morgan Freeman.
# Komedi Dalnda En yi Bayan Oyuncu: Driving
Miss Daisy filmindeki rol ile Jessica Tandy.

A ntonioni yeni film e balyor

31 Mart -1 5 Nisan tarihleri arasnda dzenlenerek, 9. s
tanbul Film Festivali'nin 'Ustalar' toplu gsterisinde konu
olacak Michelangelo Antonioni uzun bir aradan sonra
(Son filmi "Identificazione di una Donna'y 1981'de ynet
ti.) "Tayfa" (La Giurma) adl filmin ekimlerine balyor.
D ekimleri Miami'de, i ekimleri de Cinecitta'da ger
ekletirecek olan filmin btesi 16 milyon dolar. Oyuncu
kadrosu iin Giancarla Giannini, Roy Scheider, Kurt Russel ve Gerard Depardieu ile grmeler yapld.

Nastassia Kinski
Herzog'un
filminde...
"Cobra Verde"nin bekle
nen ilgiyi grmemesinden
sonra nl Alman ynet
men Werner Herzog, iki
proje zerinde alyor.
Birincisi, Fransa ve Afri
ka'da ekilecek ve eski dik
tatr Bokassa'mn yaamn
konu alan yar-belgesel bir
film, ilkbaharda Patagonya'da ekilecek olan ikinci
filmde ayn kadn (Nastasia Kinski) seven iki dac
nn yks anlatlyor.

Kim Basinger
seks gerilim
filminde
En son "9 1/2 Hafta" fil
mi ile sinemann sex yl
dzlar arasnda zel bir
yer alan Kim Basinger, bu
alandaki araynn yeni
boyutu olarak bir cinsel ge
rilim filmine hazrlanyor.
"Sleeping with the enemy"
(Dmanla Yatmak) adl
filmin senaryosu, "Rain
Man" ile bu dalda Oscar
alan Ron Baas'a ait.Q

Dominique Sanda

Christophe Lambert

Fransz oyuncular Arjantin'de

Fransz Oyuncu Dominique Sanda, u sralar Arjantin'de ve bir rahibeyi canlandr
yor. MeksikalI, air Rahibe Juana Ins de la Cruz'un gerek yaamn konu alan filmin
ynetmeni Maria Luisa Bemberg. Filmde Arjantinli oyuncularn yansra, spanyol
Asunta Semalda rol alyor.
Arjantin'de bulunan bir baka Fransz oyuncu da Highlander II Filminin almalar
n srdren Christophe Lambert.
Lambert, maliyeti 17 Milyon dolar olan filmde, Sean Connery ile birlikte oynuyor.
Ynetmen ise Russel Mulcahy...
Film almalarn aralksz srdren ve bu yzden de ok sayda kt filmde rol ald
iin eletirmenlerin tepkisini eken Lambert, Arjantindeki filminin peinden Adam
Dubovun "futuristik Westem"i Purple West iin hazrlanyor. (FP)

K uram

Sinema Eretileme zerine

Seil Bker

/ Sinem a giderek b ir dil oluyor. D nce ve

anlam n grntde olduunu anladk; karakterin
b ir jestinde, kulland bir szckte, nesneyi
nesneye y a d a nesneyi kiiye balayan alc
devinim lerinde olduunu anladk.
Alexandre Astruc
lc-kalem (La Camra Stylo) adl nl
makalesinde Astruc
sinemann giderek bir dil
olduunu vurguluyor. Tpk resim
gibi, tpk roman gibi. Kuramcya
gre sinema da roman gibi soyut
dnceleri aktarabiliyor artk.
Astruc bu yeni dneme alc-kalem
adn veriyor. Ynetmenin kalemi
alc (kamera). Ynetmen kalemini
kullanarak dilediini anlatyor.
Soyut dnceleri bile anlatyor.
Ynetmen soyut dncelerini
eretilemeler araclyla akratabilir.
Genellikle romann "soyut",
sinemannsa yalnzca "somut"
olduu gibi bir dnce var. Bu
dnceler ou kez sinema
kuramclarndan kaynaklanyor.
rnein, Siegfried Kracauer filmin
nesnel dnyann anlatmn salayan
bir ara olduunu vurgular. nk
film evremizdeki nesneleri
kullanyor. Romansa nesneler,
duygular, dnceler yerine onlarn
simgelerini kullanyor. Romanda
betimlenen nesne ile okuyucu
arasnda szl dil var, oysa
sinemasal anlatm dolaysz. Bundan
dolay sinema yaps gerei somut
konularla ilgileniyor, szl dil ise
soyut konulan anlatmaya yatkndr
diyenler var. Byle dnenler hakl
m?
"T eresa 'n n zeri k a tra n la n m
sa zd a n b ir sep e te ko n u lu p , n e h ir
a a yo lla n a n b ir o cu k olduunu
b ir k ere d a h a g e ird i a kln d a n .
in d e b ir o cu k b a rn d ra n sep e ti
d a lg a l b ir n eh ird e b a bo
b ra ka m a zd , d e il m i? F iravunun
k z, k k M u sa 'y ta ya n sep e ti
d a lg a la rd a n ek ip a lm am o lsa yd ,
n e A h d i A tik n e d e iin d e
ya a d m z u yg a rlk o lm a ya ca kt !
A n tik a a a it b iro k efsa n e,
b ra klm b ir ocuun
ku rta rlm a syla balam az m ?

P o lyb u s k k O ed ip u s'u
ka n a tla rn n a ltn a a lm a m o lsa yd ,
S o fo k le s en g ze l tra g ed ya sn
ya za m a ya ca kt!"
(V a ro lm a n n D a ya n lm a z H a fifli i)

Milan Kundera "Tomas daha o

zamanlar eretilemelerin tehlikeli
olduunu bilmiyordu.
Eretilemelerle oyun olmaz. Tek bir
eretileme ak dourabilir." diye
srdryor.
Jean Mitry'e gre sinemada
gerek eretilemeler bulmak
olanakl deil. nk eretilemede
iki eyin benzerlii o denli ak
deil. Mitry unu demek istiyor:
Romanda yalnzca "zeri
katranlanm sazdan bir sepete
konulup, nehir aa yollanan bir
ocuk" var. Teresa'nn kendisi yok.
Oysa, filmde, ynetmen bize zeri
katranlanm sazdan bir sepet
gsterseydi sanrm o sepetin
iindeki ocuun Teresa olduunu,
ynetmenin Teresa ile sepet iindeki
ocuk arasnda bir benzerlik ilikisi
kurduunu hibirimiz
anlamayacaktk. Ynetmen, bizi
katranlanm sazdan bir sepet
iindeki ocuk rntsnden
Tereza'nm grntsne kesmeyle
geirseydi, eretileme olurdu.
Olurdu da "fice" bir eretileme olur
muydu? Pek sanmyorum. Ama
Mitry bu tr bir benzetmenin de
gerek bir eretileme olmadm
sylyor. nk benzetilen (Tereza)
ile katranlanm sazdan bir sepet
iindeki ocuk (benzeyen) yan yana.
Mitry'ye gre gerek eretilemeleri
ancak szl dillerde bulabiliriz.
Aslnda filmin yapsn gz
nne alrsak Mitry ve onun gibi
dnenlerin o denli hakl
olmadklarn grrz. Filmde
yaratlan eretileme romandakinin
tpatp benzeri deil kukusuz.
Sinema szl dilin kendine gre
zellikleri var. Filmin eretilmeyi

kendine zg bir biimde yarataca

ak. Film eretilemeyi kendi yaps,
olanaktan, koullan elverdiince
yaratacaktr.
Szl dil szcklerden
yararlanarak eretileme yaratyor.
Her dilde belirli sayda szck var.
Her dilin bir szl var. Sinema
dilinin ise szl yok. nk
ynetmen sonsuz sayda grnt
yaratabilir. Szl dilde yazar
r,katranlanm bir sepet iindeki
ocuk" trnden bir eretileme
yarattnda okuyucunun
imgeleminde eretileme ile ilgili bir
imge canlanyor. Aslnda szl dil
yaps gerei imge yaratmaya
elverili. Sinema ise bize gerek
nesnelerle sesleniyor. Bu seslenme
biimi imgelemimizde imgeler
yaratmamz engelliyor mu?
Sanmyorum. Sz dil ile sinema
dilinin imgeseli gndeme getirmeleri
ok ayrml. Roman okurken
"anlaml" olan (yazarn belirledii
katranlanm sepet iindeki ocuk)
imgelemimizde canlandrmaya
alyoruz. Film izlerken ise
"imgelemimizde canlandrmamz
gerekeni" ynetmen bize sunuyor.
Biz onu "anlaml" klmaya
alyoruz. Anlam yaratma olana
bize veriliyor, zellikle de ada
sinema anlatlarnda. Biz Tereza'y
dilersek kedi yavrusuna, dilersek
sepet iindeki ocua, dilersek...
doru benzetebiliriz. Bu durumda
eretileme sonsuza dek yoruma ak.
(Yalnz bu sav tm eretilemeler iin
geerli deil, bu konuya bir sonraki
yazda deineceiz.)
Teknolojik gelimeler
ynetmenlerin bir sahneyi kesiksiz,
doal renklerle, doal seslerle
kaydetmelerini salad.
Ynetmenler sinemada gerekilik
devam ediyor izlenimini ok yetkin
bir biimde yaratyorlar. Eretileme
iin gerekli olan benzerlik ilikileri
de bu gereki grntlerde gizli.
zleyiciye den bu ilikileri bulup
kartmak.Q

izgi Roman / Nural Birden

K o rku frm lerm e
GTMEy OK
SE VE R D ."...

R K I S t S
-.

"

FLM N 3 . HAFTASINDA YER

BULABLD. KORKU AINPA

YA%A P I I M I Z .

K E S N D . ..

BEKLENEN
AN GELD!.
KONT
AVININ
PENDE

B R SEVG PC
KONDURMAK ZE R E .

/A n f ie c i m m

Am m a korkun
^
film d i l **

S E m c L E R 'K O P K U D A N "
KORKARAK RAHATLAMI'
L A R P I-

1. Canlandrma Sinemas Semineri'nin ardndan

T R T , T rk C an lan drm a Sin em asm can l
k lm a y a , gelitirm eye v e d n ya pazarlarna
y a y g m b ir b iim d e so k m aya kararl
g z k yo r.
t. Kimi almalar gerekten hala imre
nilecek bir parlty da tayordu. Rek
lamcln tesinde zgn filmlerin ger
ekletirilebilmesi her zaman riskliydi;
nk yatrlan paray geri dndremiyordu. Bir takm yanmalar bu alana
katklarda bulunmutu. Reklam filmleri
nin nemli bir blm zgn bir metin
den yola kyor, filmlerin sonunda ya
pmc kurumun ad yer alyordu. Bu ne
denle 1960-1975 yllan arasnda ger
ekletirilen canlandrma filmleri, bu
gnde deerlerini korumaktadr.
rk canlandrma sinemas
1940 l yllarda DGSA'da V e
dat Ar'n abalaryla balad.
Ar, akademi iinde bir atlye
kurdu ve eitli blmlerde okuyan bir
gurup renciye animasyon (canlandr
ma) dersleri vermeye balad, ilk dene
me almalar ise bir zeybein canlaridrlmasyd. 1950'de Yksel nsal,
And Film'in sahibi ve ynetmen Turgut
N. Dem ira'a ilk uzun metraj Trk can
landrma filmi projesini kabul ettirmiti.
Filmin ad "Evvel Zam an inde - Nasreddin Hoca, Kelolan, Glderen Sul
tan" idi. Nianta'nda stdyo kuruldu

ve birok izgici gen insan filmi olu

turmaya balad. 1957'de film bitti.
Renkli ekildii ve Trkiye'de renkli fil
min stdyo ilemlerinin yaplamamas
nedeniyle Amerika'ya yolland. Film,
gnderildii stdyonun yer deitirme
si srasnda p filmlere karmas ne
deniyle kayboldu! Yksel nsal ve T u r
gut N. Dem ira bata olmak zere b
tn ekip bu korkun olayla sarsld. Fil
mi kaybeden irket, bal olduu eyalet
mahkemesinde tazminat demeye
mahkum edildi. Bu para Turgu t N. De
m ira'a dendi. Ne ki, filmin kaybol
mas ya da bir yoruma gre kaybedil
mesi, Trkiye'de canlandrma sinema
s heveslilerini byk bir gnl krkl
na ve umutsuzlua itti. 1960-1975 yl
lar Trk sinemasnn altn ayd. Can
landrma filmciliimiz ise bu yllarda
bo durmam, sinemalarda film nce
si gsterilen banka-kurum reklamlar
iin retilmiti. Bu yllar, canlandrma
filmcilii usta-rak ilikisiyle pek par
lak saylmazsa da belli bir dzeye ula

Trk televizyonunun yurt apnda

yayna geiiyle canlandrma filmlerine
olan gereksinme ortaya kt. Yaynlar
yabanc canlandrma filmleri dolduru
yordu. TRT 1975'de Trk sanatlarna
canlandrma filmleri yaptrmaya bala
d. Bu tarih, Trk canlandrma sinemas
iin yeni bir balang oluturdu. Geri
de braktmz on be yllk sre tele
vizyonsuz gemi olsayd, canlandrma
filmciliimiz bundan byk lde etki
lenecekti. Bundan sonraki dnemlerde
de televizyon, Trk canlandrma sine
masna belirleyici bir etken olacaktr.
Bu gerek bir yana, TRT, Trk can
landrma sinemasn canl klmaya, ge
litirmeye ve dnya pazarlarna yaygn

bir biimde sokmaya kararl gzkyor.

Bu konudaki en nemli son iaret Ara
lk 1988'de kendini gsterdi. TRT, Trk
canlandrma sinemasn dn-bugngelecek geni iinde tam krk bir kiiyi
bir araya getirerek tartmaya at.
16-17 Aralk 1989'da TRT Ortaky
Misafirhanesi'nde gerekletirilen TRT
I. Canlandrma Sinemas Semineri1'ba
aryla sonuland. "Baar" szcn
de gizlenen birok ey vard. Birincisi,
canlandrma filmi yaratclarnn bu
denli ciddiye alndklarn ilk kez duyumsamalanyd. iki gn boyunca firesiz- saatlerce seyirli bir tartma or
tamn paylamann getirdii moral ve
bu sorunun masal ve yk kvamndaki
ak oturumlardan kurtuluunun sevin
ciydi. kincisi, en az krk yllk bir ge
mii olan Trk canlandrma sinemas
nn en eski ve en yeni sanatlarn film
leriyle birlikte bir araya getirmesiydi.
Art, TRT, Kltr Bakanl yetkilileri,
ocuk edebiyat yazar, aratrmac,
retim yesi, yapmc, grafiker, kamera
man, seslendirme uzman gibi birbirini
btnleyen ilgi alanlarndan kiileri de
ayn masa etrafnda toplamasyd.
ncs, bu seminer nedeniyle tele
vizyon bnyesinde bir Animatek arivi
nin oluturulmaya balanmasyd.
"Baarfy oluturan baka nedenler
de var kukusuz; ne ki imdilik bunlar
yeter de artar bile.
Seminerin seyir blmlerinde gs-

T R T 1. Canlandrma Sinemas Seminerinden...

la filmleri neredeyse aknlk yarat

yordu. Filmar Reklam damgasn ta
yan bu filmler mthi bir emek tayor
du; son derece baarl, modern ve ge
lecee "umut" veren duygular uyandr
yordu. Seyir blmlerinin dier bir
srprizi ise Meral-Cemal Erez kilisinin
Fransa'da gerekletirdii ve dl ka
zand "pler" adl filmiydi. izgi dnya
s, sinema dili ve mesajyla yepyeni, p
rl prl bir filmdi. Trk canlandrma si
nemas iinde bir u nokta olarak semi
neri oluturan kiileri bylemiti.

TRT 1. Canlandrma Sinemas Semineri, Ankara TV Mdr Dr. Tekin zerem'in dncesiydi.

terilen Yksel nsal -ile Vedat A r- Ayla

Seyhan kilisinin almalar bir olay
saylabilirdi. Olay szc zellikle
Yksel nsal'n almas iin geerli.
nk, haber deeri tayan bir olayd
bu film. 1950-1957 arasnda gerekle
tirilen ve Amerika'da kaybolan ilk uzun
metrajl Trk canlandrma filminden iki
dakikalk bir para seminer seyir seans
larnn banda yer ald. u masalla-

m, neredeyse yapldndan bile ku

ku duyulan "Evvel Zaman iinde" filmi
nin "Glderen Sultan" blmnden siyah-beyaz bir deneme filmi paracy
d bu. Glderen Sultan, haremde dans
ediyordu, izleyiciler, zellikle de bugn
rn veren canlandrma sanatlarna
"Biz gerilemiiz" dedirtiyordu bu film
parac. Vedat A r - A yla Seyhan'n
1960'larda gerekletirdii reklam kuk

TRT I. Canlandrma Sinemas Semi

neri, Ankara Televizyonu Mdr Dr.
Tekin zertem'in dncesiydi. ok
baarl bir organizasyon gerekletirdi,
TRT. Btn tartmalar ses bandna
alnd. imdilerde bu tartmalar bir ki
tapta toplanmak iin almalar srd
rlyor.
Seminerde varlan sonular, bun
dan sonraki dnemde hayata geirilme
ye allacak. Zaman zaman yeniden
bir araya gelip genel ve zel konular
zerine tartmalar alacak. TRT de,
canlandrma sanatlar da bunu istiyor.

Mitos mu gerek mi?

Ava Gardner
Holly vvood'un nl film yldzlarndan
Ava Gardner 67 yanda ld.
1982 Prat'n Regina filmine kadar 64 filmde oynayan
Ava G ardner oyunculuk kariyerine 1941'de
Wrangell'in ksa filmi Fancy Answers'la balamt.
19401 yllarda 25 filmde rol almasna karn, perdedeki
kiiliine 1950lerde ulat. 1940'larda stdyo sisteminin
bir paras olarak MGM'de sradan filmlere kt ve
olaanst gzellii ve ekilcilii nedeniyle "sex
yldz" olarak lanse edilmek istendi.
1950lerde fiziini smrmekten kanarak bu imaj
ykmaya alt. Feminist eletirmen M arjorie Rosen'in
belirttii gibi G ardner baz filmlerinde "deal ve dsel,
bir yaratk" olarak sunulmasna karn o, zellikle de
Joseph L.Mankiewicz'in plak Ayakl Kontesi'nde,
nesneletirmeyi tersine evirdi.
Filmin gerilimi, Gardner'in znel bir kiilie sahip olma
hakknda direnen bir kadm, son derece duyarl bir
biimde izmesinde yatar. Benzeri "syanc"
tiplemesini George Cukor'un Bhowani Junction
filminde de yineler.
Bir dier arpc rolde John Ford'un Magambo'da
izdii Elioise Kelly karakteridir. Bu filmde bir Hawks
kahraman gibi cinsel ekiciliini yitirmeden "erkeksi"
bir g sergiler.
1950lerden sonra G ardner tekrar arpc gzelliini
*
kulland star profiline dner.O

11

rntyle eletiriyorsunuz. nemli olan

gndemi iyi bilmek. Bizim gndemim iz
Dnyadaki olaylar, 32. Gn bir yorum
proram. Yani biz Dnyadaki olaylarn
neler olduunu vermiyoruz, bunu zaten
haberler veriyor. Biz bu olaylarn ne an
lama geldiini anlatmaya alyoruz ve
ilerisine bakmaya alyoruz. Tabii o za
man da bir yerde haberlerin tesine
gemek zorunluluu douyor. Hem yo
rumu yapyoruz, hem de st dzeydeki
yetkilerle konuup onlarn grlerini
aktarmaya alyoruz. Bu kaynama
programn farklln ortaya koyuyor.

32. Gnn teki programlara gre

zgn bir tarz var m sizce?

Biz grnty ss diye kullanm

yoruz, sylediimiz sz .destekleyecek
grnt kullanyoruz. zgn sesine
arlk veriyoruz. TRT den farkllmz
da fikrim izi sylememiz. TRT fikrini sy
lemiyor.

B irand, 32. Gn ekibiyle.. B ir and: "TRT ile 32. Gn arasndaki iliki,

onlarn paray verm esinden ibarettir." (F o to ra fla r: N uri Kaynar)

32. Gn'n yapmcs Mehmet Ali BIRAND:

TRT**den farkllmz
fikrimizi sylememiz,
TRT fikrini sylemiyor
Gn, 1990'a birlikte 5.
ylna girdi. Kamuoyu
nun beenisi bu prog
ram siyasal alkantlardan sk
sk deien genel mdrlerin
gazabndan uzak tuttu. Ancak
gitti-gidiyor,Sylentileri belki de
en ok bu dnemde kt...
N ilgn Grkan Aslanbay

Sayn, Birand, 32. Giin, TRT'nin

en baarl programlarndan biri. Siz
bir gazetecisiniz ve TR T dndansmz... Programn baarsn ncelikle
neye balyorsunuz?

Aslnda 25 yldr yaptm bir ii

tekrar ediyorum. Yani bu kadar zaman
dr yazyla yaptm bu kez grntyle
yapyorum. Buradaki farkllk teknik
ynden. Daktiloyla yazdnz eyi g

Bir yandan Brksel'de yayorsu

nuz, bir yandan gnlk yazlar yazyor
sunuz, bir yandan da program yapyor
sunuz. Byle uzaktan kamuoyunun il
gisini ekebilmek nasl oluyor?

Sezgiyle oluyor. ok rahat undan

bahsedebilirsiniz. Japonya'da impara
to r H irohito'nun lmnn Japon eko
nomisine ve Pasifik dengesine etkisi
nedir? Ama bu kamuoyu iin hi bir ey
ifade etmez. Setiim iz konularda ka
muoyunun nelerle ilgilendiini tahmin
edebiliyoruz. Bazen de yle konular al
yoruz ki, kamuoyunu biz tahrik edebili
yoruz. Biz Azerbeycan konusunu ele al
dmzda patlama noktasnda deildi
henz... Biz gndeme getirdik ve insan
lar ilgilendiler.

Kbrs belgeseli... ilk kez byle

bir ey yapld. Sizce neden ilk kez?

Maalesef ilk kez... Normal olarak

im diye kadar bu konuda drt be bel
geselin yaplm olmas gerekirdi. Gali
ba kim se cesaret edemedi, ya da e ttiril
medi. B.enim bildiim bir konuydu, in
san bildii konuyu daha iyi yapyor. Bu
belgesel iin btn Dnya arivlerini ta
radk.

Var m baka dndnz bel

geseller?

Dorusunu isterseniz, 32. Gn"

bir gazetede ke yazs yazmak, haber
yazmak gibi... Ama belgesel, kitap yaz
mak gibi bir ey. Bir belgeseli hazrla
mak bir sene, iki sene vakit alyor. Ba
ka belgeseller var dndmz. Ya
va yava almaya girdik ama henz

TRT'ye gelen, haberlerde kullanlacak

mal kullanamayz. Buna hi b ir ekilde
hakkmz yok. Onlar gnlk haber zaten.
Gnlk haberi, siz kullanmayn, biz kul
lanacaz diyebilirm isiniz?
Zorluklar olanaklarn ktlndan
kaynaklanyor. Yeteri kadar m ontaj ni
tesinin olmamasndan undan, bundan.
0 zaman ne oluyor, bizim arkadalar ge
ce 10'da balayp sabah 5'lere kadar
alyorlar.

Siz hem yazl basn, hem de

TRT'yi biliyorsunuz. Sizce TRT'de ne
den baka 32. Gn'ier kmyor?

" zel televizyon Trk ekonom isi iin a rttr" diyen B irand, N ilgn
G rhan A slanbay'n sorularn yantlarken
ok balangtayz, isim lerini sylemi
yorum . nk henz onayn almad
nz bir eyi ben bunu yapyorum diye
sylediiniz de o kiilere empoze ediyorm usunuzgibi oluyor.

Peki siz yalnz TR T olanaklaryla

m baaryorsunuz bu proram?

Dardan ariv alyoruz. D e

kim lerim izin byk blmn darda
ki kameramanlarla yapyoruz. Son ola
rak Dou Berlin'e gittik. Dou Berlin'e
buradan kameraman gtrm ek ok da
ha pahalya maloluyor. Halbuki orada
bir kameraman tutm ak ok daha ucuz,
i orada yaplp bitiyor. Buradan byle
b ir ey talep ettiinizde yolluklar izinler
falan... Bir kincisi de oradaki adam ora
nn her eyini biliyor. Taksi nereden bu
lunur, hangi dkkanda ne var gibi. Bu
nedenle onlar kullanmay tercih ediyo
ruz.

Balantlar siz mi kuruyorsunuz,

TR T nin de katks oluyor mu?

"32 Gn her

eyini kendisi yap

yor. Bu bizim kurumsallatmz gs
terir. Biz birini aradmzda Trk tele
vizyonu iin aramyoruz. Trk televizyo
nundaki 32. Gn iin aryoruz.

0 zaman TR T ile 32. Gn'n ba

"N e zam an T R T insanlara

yatrm yapm aya balar,
ne zam an bugnk yasal
stats deitirilir, o
zam an h arika program lar
kar."

lants hangi snrlarla iziliyor?

Onlarn paray vermesinden baka

b ir ey yok.

32. Gn'n TRT'ye maliyeti ne ka

dardr?

Bizim btemizin yzde 8 0 'i dviz

le. Dolaysyla Trkiye'deki enflasyon bi
zim bteyi srekli kabartyor. Bir bu
uk sene nce 1000 TL. olan dolar bu
gn 2 bin 500 TL. Btemizde 35 m il
yonla 70 m ilyon lira arasinda deiiyor.
Ortalamas nedir derseniz bilm iyorum
ama u kadarn syleyeyim, buna en
nemli drt be sylei, dardan al
nan grntler, ekibin harcamalar,
hepsi dahil... Bana soracak olursanz
TRT'deki btn mzik programlar, te
ki proramlara kyasla, verdiinle bt
eyi orantya vurduun zaman en ucuz
proramlardan biri.. Bu rakam ierikle
karlatrdnzda ok daha ucuz...

Basnda TK T ile aranzda anla

mazlk olduuna ilikin bir takm ha
berler kt. Bu konuda ne diyorsunuz?

TRT ile benim b ir sorunum yok.

Aramzda b ir szleme var. Ben proram bana be milyon lira alyorum.
Komik b ir rakam bu. 32. Gn kurumsallat iin de alanlarn says bee
kt. Be kii olunca ister istemez
TRT'nin dier niteleri ile arada sorun
lar kyor. Mesela u ii sen m i yapa
caksn, br m diyerek... TRT'nin
m ontaj olanaklar snrl. Kimin ncelii
olacak bizim m i, onlarn m? leride d
zelecekmi. Ama bu sorunlar basnda
yanl bir biimde kt. Bizim elemanla
rmz TRT'nin eleman deil... Ayrca biz

TRT1nin makinalar kadar insana da

yatrm yapmas gerekiyor. Bu yaplrsa
olur ama sadece bina ve makina ile ol
maz. Bu sadece bugne zg deil.
Dnden bugne gelen bir ey. Bir de
dikkat ediyorum, ynetim ler hep ksa
dnemli kalacaklarn dnm ler ve
makinaya daha fazla nem vermiler...
Yani montaj niteleri almak, bina yap
mak ok daha ncelik kazanm, insan
lara yatrm o kadar iyi olmam. Ne za
man TRT insanlara yatnm yapmaya
balar, ne zaman bugnk yasal stats
deitirilir, o zaman harika proramlar
kar.

" zel T V olmad

takdirde T R T den
beklenen randmann
kam ayacana
inanyoruz. T R T rebakete
gitmedii takdirde hibir
yere gidemez."
Ve son bir ka yldr gndeme ge
len zel televizyon... Ne diyorsunuz?

zel televizyon olmad takdirde

Trkiye'ye gerek demokrasinin gelece
ine inanmyorum. zel televizyon ol
mad takdirde TRT'den de beklenen
randmann kamayacana inanyo
rum. TRT, rekabete gitm edii takdirde
hi bir yere gidemez. zel televizyon
Trk demokrasisi iin artk arttr. Yani
destekliyor deil, ok destekliyorum,
tek k yolu olarak gryorum . Ve
Anavatan Partisi'nin bir para koku al
ma eyi varsa bunu nmzdeki seim
lere kadar yapar. Yapmad takdirde
nmzdeki seimlerden sonra baka
bir iktidar geldiinde, bu TRT'yi o iktidar
kullanacaktr. nk maalesef TRT'nin
genel m dr veya haber dairesi bakanyla deildir ileyii... Yasayladr. Ve
yasa da hkmetin n planda olmasna
gre yaplmtr. Onun iin byle gide
c e k t ir ^

13

Alfred Hitchcock ve Kim Novak: Ara Gler'in sinemaclar...

Ara Gler:
Sinema dnyann
en ciddi iidir...
Harun Karaku
ra Gler le s yle i yapm ak
b e lk i de dnyann en z o r i le
rinden b iris id ir. (A slnda en
kolaydr. Z ira, b iro k "isim"
ile s yle i yapabilm ek i in 128 b in defa
randevu alm a g iriim in d e bulunursunuz
ancak lerinin younluundan dola
y" te k lifin iz gen e llikle g e ri e v rilir ve be
lirs iz b ir ta rih e e rte le n ir.) Usta ile syle
in in zorlu u, onun la fla rn n arasna
ustaca s e rp i tird i i argo szcklerden
g e lir. D orusu, syleinin btnn oto
sansre uratm adan yaynlam ak ok
ho olurd u. Am a lkem izde henz byle
b ir olanak bulunm ad i in okuyaca

14

nz "sohbet" ha fifte n k rp lm tr. Usta,

bugne ka d a r h i b ir s yle i te k lifin i as
kya alm am , ou zaman, "Hemen
gel!" diye k a rlk ve rm itir. B tn fo to
m u h a birlerinin gire b ilm e k i in can a tt
Magnum Ajans nn 40 yesinden b iri
olan Gler, hocas Henri Cartier Bresson g ib i sinem a ile de ilg ile n m i tir. 14
yld a h a z rla d " Kahramann l m "
adl belgesel film i Trkiye 'de g ste rile
m iyor. Hali ve Tarlaba'nda y lla rd r
e k ti i b e lgeselleri b itirm iy e alyor.
Kahraman'n lm "nn bana ge
le n le r bun larn da bana gelm ezse izle
yebileceiz...

"Dnya'nn kahpeliini1(kendi de
yimidir) fotoraf ile grntlemeden
nce sinema ile ilgilendiniz. Fotoraf
daha m cazip geldi? Sinema gnle
rinden biraz bahseder misiniz?

Bak ite orada, duvarda gryor

sun. (Stdyosundaki siyah beyaz foto
rafta 1 3 - 1 4 yalarnda bir ocuk, film
gstericisinin banda cin gzlerle per
deye bakyor). 35 mm. Ernamankinoks
makinadr. Babam bunu Ylba hediye
si diye almt. Bu Suadiye'deki evde
sessiz film leri arkadalarma oynatr
dm. Bugn Sinematek'lerin can att o
sessiz film leri evde oynatyordum. Ba
bam eczacyd. pek Film stdyosuyla i
yapyordu. Onlara ila falan veriyordu,
eski film leri depolara atmlar, ryor.
Ben, cumartesi, pazar gnleri depodaki
herife 3-5 lira veriyordum , kutu kutu
film alp evde oynatyordum. Aslnda bu
film leri kilo ile satacaklar da satacak yer
bulamyorlar. Ben de gidip kiralyor
dum. Ondan sonra babam bakt ki. bu
pi merakl, beni yaz tatillerinde pek
Film stdyosuna verdi. Okul kapannca
hemen stdyoya kouyorum. En ok
Doan Film stdyosunda altm. Beyolu'nda Hackulu Pasaj nda dublaj
stdyosuydu. 0 zaman Yusuf Vehbi'nin

"... Ben sanat adna film yapyorum, izleyici

anlamasa da olur . " diyenler varsa, gitsin evinde
oynatsn. Bizim de iki saatimizi almasn . "
Arap filmleri vard. te, "Akn G zya
lar, M ezarm Tatan Oyun" filan fa
lan...

Ka seneleri ?

1940 filan.. Laboratuvardan tut,

senkron, montaja kadar hep altm.
OradaJoac him Film erid is vard, benim
hocamd. Adamn eline makinay ver,
sker yeniden yapard. Ben de oralarda
merakl merakl dolayorum. Pi'in biri
yim. M atipo filan yapyorum. Birgn
stdyoda yangn kt. 0 zamanlar b
yk tamburlar vard. Developmandan
kan filmleri kurutmak iin. imdiki gibi
otomatik makinalar yok. imdi karanlk
odadan koyuyorsun teki taraftan kup
kuru kyor. Al oynat!.. Biz byk tahta
tamburlara saryorduk banyodan kan
filmleri. Onlar dnerdi; dnerken de ku
rurdu. Tozlanrd, mozlanrd, pislik ite
canm.
"Cem iyet Dman" diye bir Arap fil
minin montajn yapmlar, biz de frag
man seydereceiz. Oturduk seyrettik fi
lan, bitti. Ulan, burnuma bir koku geli
yor. imdi, herkes yerine gidecek ya,
kimse gidemiyor. Hemen kalktm kapy
atm. En pii benim ya. Kapy bir a
tm, stdyo tutumu. Yanyoruz. Vay
anasn! Hemen dama ktk. tfaiye fi
lan geldi. Stdyo yand. Biz de oturduk
yangn seyrettik. (Kahkahalar) Babam
ondan sonra dedi ki, "Bir daha stdyo,
m t d yo yo k . Bu i burada b ite r. Sonra
lar liseyi filan bitirdik. Askere de gitmek
istemiyorum. (Ulan ne yapaym), diye
dnyorum. Acilen ktisat Faklte
sine girdim. 0 arada Y e n i stanbul ga
zetesinde almaya baladm. Foto mu
habiri olarak.

Sinem a bitti m i?

Bitmedi tabi. Biter mi...

Epeyce sinem a eletirileri de ya z

m snz...

Yazdk canm. ok yazdm. Ama o

zaman genlik canm, ne biliyoruz ki, ya
zyoruz. ite yle karalyoruz.
Kahram an'n lm'ne gelelim is
terseniz...

Ha, o Y a vu z filmi. Fakatfotoraf be

ni tatmin etmiti. ekiyorsun hemen
kyor filan. Stern'in, Paris Match'n mu
habiri olmuum. Skemay da gnn bi
rinde ekeriz diye dnyorum, ite

gnn birinde de, Stern benden Y a

vuz'un syleisini istedi. Y a vu z biliyor
sun bir A lm an zrh lsdr. Biz ona Os
m anlI olarak el koymuuz. 0 da gitmi
bir sr yeri bombardman etmi. Os
manlI'da bunun yznden harbe girmi
filan... sonrada adn deitirmiiz... Asl
ad G oeben ... Goeben ve Breslau. Biri
Y a vu z birisi de M idilli oldu. Y a vu z
son zamanlarna kadar H eybeli Ada nn
aklarnda durur, byle dumanlar ka
rrd. Onun duman hi durmazd. n
k bir kere durdu mu bir daha alm
yor. Belki Zonguldak'n kmrnn ya
rsn o bitirmitir. (Kahkahalar) Allahn
belas bir gemiydi. 'anl Ya vu z, Kahra
man Yavuz' arklar, marklar, aslnda
'Anamz bellemi Y a vu z '... Millet bir
Y a vu z tutturmu gidiyor. Ben de gayet
milliyeti bir herifim. (Kahkahalar) Y a
vuz'u satacaklar, kilo ile satacaklar. Jilet
olacak. Stern benden o srada Y a vu z
zrhlsnn syleisini istedi. Tarihi fo
toraflarn filan bul dediler. Gittim pa
alardan, amirallerden eski fotoraflar
n buldum. Hepsinden rprodksiyonlar
aldm. Neyse, rportaj yaptk. Bir bak
tm elimde ok malzeme oldu. Ulan bu
kadar malzemeden film olur dedim. Y a
vuz'u skecekler, skecekler ama kolay
sklmyor ki. Tam 10 ylda skld.
Ulan ilknce filme ekeyim, senaryoyu
sonra dnrm dedim. imdi, kahra
man ldryorlar... Filmin ad da zaten
"Kahraman'n l m ".... Ben de bala
dm gdm gdm ekmeye. 16 mm eki

yorum. Hergn Glck'e gidiyorum fi

lan ekiyorum, iiler de bana altlar.
"Yine geldi bu s e rs e ri. .." diyorlar. (Kah
kahalar). ektim, ektim, ektik artk bit
ti. Yavuz, el kadar kald. Filmi bitirdik.
Fransa'ya gittim. H enry Langloa, Fran
sz Sinem atek ini kuran adam. O stan
bullu dur aslnda. 'Abi bana bir montaj
odas ayarla' dedim. imdi montaj filan
ok para tutar. Bana, 'gir hangisinde is
tersen al' dedi. Bedava montaj odas
bulduk. Bir de orada montajc kar bul
dum. "Haftada bin Frank ver alaym"
dedi. Kar, Orson VVelles'in filmlerinin
montajn yapyor. Ulan vay anasn!...
Ben de onu yemee filan gtryorum.
Benim hanmla da arkada oldular. im
di, ses lazm. Sesi nasl yapacaz? l
han M im arolu'nun ok sevdiim bir
elektronik mzii vard. Onunla seslen
dirdik. Kaynak makinalar, pasl demir
ler, tam demir sklrken, Aaahhh...
diye bir barma sesi filan. Mzik aha
ne...

Srrealist b irfilm ...

Srrealist abi. Zaten benim kafam

da srrealisttir. Benim Y a vu z filmi Bunuel'in 'Bir Endls Kpei'nden beter
oldu. Ben filmi aldm Am erika'ya gtr
dm. Nasuhi Ertegn, lhan M im arolu
filan oturduk seyrettik. Orada eletir
menler tarafndan ok beenildi. Neyse
abi, filmi ben Trkiye'ye getirdim. imdi
gmrkten geiyoruz! Benim yanmda
bir film var onu deklare ettirmek istiyo
rum. Ben bunu sansre sokacam, he
men girsin ksn istiyorum dedim. "Pe
ki" dediler zabt tuttular filmi aldlar. Bu
rada sansr heyetine soktular. Sansr
den, "Yahu bu yerli film, biz burada ya
banc filmlere bakyoruz. Bunun Anka-

Fahri Korutrk ilgilenm edi mi?

ite o sralarda Hora olay kt. Yu

nanistan'la harbe girilecek filan. Bok,
psr unutuldu gitti...

in peini braktnz.

Yakmlardr herhalde. Ya da kilo ile

satmlardr. (Kahkahalar)

ra ya gitmesi lazm" dediler. Haydaa,

n'apcaz imdi... Film tekrar gmre
gitti. Yine dilekeler yazld. Filmi aldm
Ankara'ya gtrdm. O zaman sans
rn en boktan zaman. 70'li yllar, Ben
de o zamanlar Fahri Korutrk'n foto
rafym. Onun fotoraflann ekiyo
rum. Kontrk, Ya vuz filmini yaptm
biliyor.' Ne zaman greceiz' filan diye
ikide bir soruyor. Deniz Kuvvetleri Ko
mutan, o da merak ediyor. "Ben alaca
m o filmi senden hi merak etme fi
lan", diyor.. 'Abi ortada film yok. Neyi
alacaksnz yahu' dedim. "kar canm
merak etme" diyorlar. (Kahkahalar) Abi
film Ankara'da oynatld. Herkes iyi fa
lan diyor. Bir pezevenk, 'olmaz' diyor.
Milli Eitim Bakanl'nn bir herifi...
Takm... MHP'li bir herifmi. Konuma
yok filmde. Sadece elektronik mzik
var. 'Bu Franszca kopya' diyorlar. Ulan
Franszca kopyas ama filmde sz yok.
ksrk bile yok. Franszca kopya ise
neyapaym ulan dedim...
ardlar, anlayam adlar herhal
de...

Anlamasna anladlar da. Bunlar

oturdular, oy birliiyle bu film Trki
ye'ye giremez diye kararaldlar. Filmi al
dlar.
S iz ne yaptnz? Tepkiniz nasl ol
du?

Neyapacam... "Allah hepinizin be

lasn versin" dedim. Benim denecek
senedim yok, bilmem nem yok. Filmin
mesaj u; niye sktnz diyorum. Ma
dem Ya vuz kahramand, anl anlyd
niye sktnz. Mze yapsaydnz. Siz
kahraman ldrdnz. 'Eh iyi haklsn
ama"... , filan fal^n baktm kvryorlar.
Ben de, "Allah belanz versin" dedim.
ktm...
16

Sizde hi kopyas yok mu?

Ana negatifi bende, duruyor abi...

Eh yine de izleyebiliriz.

Aman, kim uraacak abi yeniden.

Ben o filmi 14 senede yaptm. 4 sene
montaj srd. Ses montaj, kulaklkla
dinliyorum imaj seziyorum... Milimetre
ler hesaplyorum. Ses imajdan 16 kare
ne gelir. Her sahneyi yle hesaplyo
rum dnsene. Byle bir almay
Trkiye'de yapamazlar. Atf Y lm a z bile
yapamaz...
Niin? Bilm ezler m i, teknik ola
naklar m yoktur?

Teknii bilmezler. nk oradan ye

time deillerdir. Ben piken stdyolar
da hep bu ilerle uratm. Yoksa ben
de yapamazdm. Bilirler de bir milyon
saat srer. Baygnlk gelir, eziyetli itir.
Bir yanl baladn m senkron baka
sahneye gelir. Ses miksaj ok zordur.
Sesleri st ste bindirmek filan...
Sizin Hali ve Tarlaba'yla ilgili
belgesellerinizde va r...

Var yahu ok var. Fransz Te le viz

iin yaptklarmz filan var. Bir
zamanlar Gne Karabuda ile birlikte
yapmtk. Hali'i, Tarlaba'n gn gn
ektim. Eski halini, ykmlar. Hani Da
lan oralar talan etti ya.. imdi filmini
hazrlyorum. Senaryoyu hazrladm.
Yaknda bitireceini:
yonlar

Srrealist sinema iin ne dn

yorsunuz?

Onlar eskilerde kald.. 1930'larda

kald. Mesala imdi 'Bir Endls Kpe
i' gibi bir film yaplmaz. nsanlar artk
fantezilerden uzaklatlar. imdi daha
gereki filmler filan yaplyor. 'Yol' gi
bi... Ama, geenlerde televizyonda, pek
seyretmem de tesadfen grdm. erif
Gren'in bir filmi. Ar yahu. Film ar
gidiyor abi. Montaj yapamamlar. Fil
mi atmaya kyamyorlar.
Bol film harcam yorsunuz ki. Gali
ba m aliyetlerleilgili...

imdi bak, ben bir sylei yapyo

rum. 2 bin resim ekiyorum. Ben bu iki

bin fotoraf 10taneye indirebilirim. Ge

risini kullanmam. Bunlara braksam 50
tanede kalrlar. Kyamazlar. Bol film har
cayp harcamad beni bir seyirci ola
rak kati surette ilgilendirmiyor. Beni il
gilendirmez. Bakann kararm veririm.
ster 50 kutu harcasn, isterse 500 kutu
harcasn. 0 filmi izlerken beni kantlar
bast. Ulan u plan gsteriyorsun. Kan
duruyor, arkasndan bir adam geliyor.
imdi zoom yapacak, 20 saniyede yap
yor. Ulan, olmaz ite. 20 saniye sinema
da ok uzun zamandr. Oplann 4 sani
yede aksiyona girmesi lazm. Bak, ro
man yazarken cmle kurmak diye bir
olay var. Nokta, virgl hep dikkat ede
ceksin. Nasl edebiyatn bir kural varsa,
sinemann montajnn da bir kural var
dr. Sinemann dabir dili vardr. Bizimki
ler bunlan ocuk oyunca zannediyor.
Bizim o eski filmlere bak. Felaket eyler.
Hepsini usta zannetmiiz. "Helvac Kz"
"Karakoyun" bok psr... Biz "Kahraman'n lm n yaparken 30 dakikalk
film iin yzlerce kutu film harcadk. 4
senede montajn yaptk. Enayi miydik
yani!... Bizim eski filmler ancak komedi
olur. Zavall Nurettin'in ektii, 'Cici
Berber", bilmem ne baba filan, o byk
acayip Alm an taklidi melodramlar,
"ehvet K u rba nf filan bunlar film deil
abi...
Peki, 75 yl geti. Trk Sinemas'n
nasl deerlendiriyorsunuz?

Aslnda sinema btn dnyadayeni

balyor, ite bizde de biraz kprdanma
lar oluyor. Gen ocuklarda ok i var.
Eskilerde hi i yokmu meersem.
Yol un baars da montajnn Fran
sa'da yaplmasndadr. Bunu da belirte
yim. Montajn Franszlar yapt film
onun iin kurtuldu. Atf Ylm az' n eski
filmleri rezalettir. Zaten kendisi de itiraf
ediyor. Bunlar para iin yaplm enayi
filmler. Bak, yeni ocuklardan Ali zgentrk iyi, sonra "Anayurt Oteli" ok
iyi film. Kenan Orm anlar diye bir ka
meraman var. "Hakkari'de Bir Mev
sim'! eken ocuk. Grntler biraz
karanlkama iyi yaplm bir film.
im di, "Ara Gler'in Sinemaclar,
Albm yaynland. Gnlnzde yatan
ynetmen kim?

" Biz byk tahta

tamburlara saryorduk
banyodan kan filmleri.
Onlar dnerdi; dnerken
de kururdu. Tozlanrd,
mozlanrd, pislik ite
canm".

99Kamera kullanmasn,
fotoraf bilmeyen
rejisr olur mu?
Oluyor ite 99.
Stanley
Kbrick, John Huston, Fassbinder, John
Ford, Fritz Lang bunlar byk adamlar.
Trkiye'de Ylmaz Gney'ln film leri ok
iyi. Ama en iyisi Yol'.. Eski kr kz, zen

ok var yahu...

Mesela

Aman estafurullah..... (Kahkaha

lar)

yledir yahu... Bir romanc 50 tane

roman yazar. Kalaca 4 tane romandr.
Tarihe daha fazlas kalmaz. Zaten kal
mas da gerekmez. Msy Picasso iyi
resim yapyor diye, dnya kurtuldu mu
yani. Alk bitti m i?

Konuyu deitiriyorum. imdi

Amerikan film irketleri, biliyorsunuz
Trkiye'ye girmeye baladlar.

gin olan film leri boktan film ler abi. Me

sela eski Hollywood film leri, bizi yllarca
uyutmular. Greta Garbo'nun film leri,
baylyorum glmekten yahu. imdi
bunlan seyret, skntdan kanmaya
balarsn. Tarih dnyadaki en byk
szgetir. Tarihi getim mi geersin, ge
emedin mi orada kalrsn. Mesela, Um
berto De diye b ir film var. talyan'lar si
nemadaki en byk adamlar. Vittorio de
Sica ok nemli adam. Charlie Chaplin,

Batman, Indiana Jones haslat re

korlar kryor. Niye olmasn ?

Orson Welles, Jean Luc Godard, Berto

lucci byk ynetmenler. Bunlarn yap

Indiana Jones,

t film le r sinema tarihi iin ok m him

dir. Salam herifler..! Badat Cafe, son
yllarda grdm en iyi film .. Ancak
Hollywood bir bok deildir.
Tabii bunlarn iinde Bunuel'in ayr
bir yeri vardr benim iin. Ama im di 20.
yzylda insanlarn byk problemleri
var. Bunlarn film lerinin yaplmas lazm.
Nikaragua'da, orada, burada bir sr
boktan olay yaanyor. Artk bunlar anla
tan film lerin yaplmas lazm. Costa Gavras mesela. Dnyann L .li in i gsteri
yor. ahane film le r yapyor. imdi, o ona
ak olm u ona sevdalanm, verem olu
yor, lyor bana ne yahu. Platoon, dn
yann halini sergiliyor. Herif Vietnam'a
harbe gidiyor, niin gittiini bilm iyor.
Bunlarn film lerinin yaplmas lazm.

Fakat yle bir gr de yaygn!

Sanat yapmak, diye bir olay var.. Birisi
kalkp sanat adna film yapyor. zleyi
ci anlam anlamam onu ilgilendir
miyor. Yani sanat adna film yapmak,
kendin iin film yapmak. Bu da bir ter
cih deil mi?

Sanat benim iin nedir biliyo r mu

sun? Sanat palavradr. O zaman evine
git. Yaptn film i arkadalarna gster.
Piyasaya film getirme, benim de iki saa
tim i alma. Ben o saatte belki tuvalete gi
deceim, daha m him bir i yapm olu
rum. Bu bizim fotoraflarn be kare
fotoraf ekip yarm saatte b ir sergi a
malarna benziyor. Ben btn hayatmda
1 5 - 2 0 tane ana resim ekmemiim.
Dnyay gezdiim halde... Benim ektik
lerim de boktan fotoraflar.
Alt taraf sylei, fotoraflar. Sylei
sanat mdr yahu?

Nereye giriyorlar?

Eh ite Wamer Bross, UIP geldi.

imdi sinema salonlarn da almaya
bakyorlar. 0 vakit Trk filmlerinin
pek ans kalmayacak gibi...

Zaten pek Trk film i de ekilm i

yor... Yahu o lu r mu yle ey...

bilm em ne film ini

grm edim de fragmanlarn grdm .
ok fena. Vur, kr, cinayet, polis bilm em
ne, dnyann en m him adam bunlar.
Bu i... ler yahu. Bugn insanl anariz
me hazrlayan birtakm ruh hastaiannn
yapt film ler. Bugnk btn yeni
Amerikal ynetmenler, bu 'eytan'dan
bugne, nitekim 1976'dan bugne ruh
hastas bir sr i.... ynetmen. Aynen
byle yaz. Bir sr ruh hastas i,.... y
netmen. Aalk film ler. Adamlan kur
taracak filan. Sanki o i... gelecek insanl
kurtaracak. (A. Gler ok sinirlenir.
Yz kpkrmz. Dorusu ben de biraz
korktum ). Bunlar com icks'tir be... o
cuklara filan eskiden mecmua diye sat
lyordu. Herif bunu film yapp Ameri
ka'da para kazanrsa m him adam olu
yor.
Mesela yemekten en ok para kaza
nan Mc Donald kfteleridir. Ama alt ta
raf kftedir. Ne bir Tifrk mutfadr. Ne
Fransz m utfadr; Ama m ilyonlar sa
tar. Gie rekorlar/kryorsa bok krsn.
Gie rekorlar krtyor diye bir bok deil
ki o film ler. Ben framanlarn grdm
sinirlendim . Neclir ulan bu. Birtakm ruh
hastas i.... lerin yapt film ler. Dnya
bu ynde^ gidecekse hi gitm esin daha
iyi. Yarn sabah batsn. Biz de kurtula
lm.

(stad epey sinirli. Konuyu hemen

deitirmem lazm) Siz Cannes festi
valini uzun yllar izlediniz. 60'l yllar
da... Bugnk Cannes ile o gnlerdeki
arasnda fark var m?
Ben Cannes'a onbir kere g ittim . Hayat'da alrken. O zaman kim seler git
mezdi. Sunar Film in sahibi Mahmut
Saraer vardr. 0 gelirdi. imdi oraya

giden kim se yok ki. Kimseyi tanmyor

lar. Kendi kendilerini tanrlar ancak. Ben
gittiim zamanlarda Kim Novak geliyor,
bir bakyorsun Carlo Ponti geliyor,
Sophia, filan geliyor. Fotoraf ekile
cek adam geliyor. imdi b ir bok yok.

Plajlarda poz veren, mehur olma

ya gelen hatunlar yok muydu?

Vard, vard ama biz onlarn hepsini

'dzeltirdik' abi... (Kahkahalar). Bak sa
na reteyim . Cannes'da adet udur. lk
nce, mesela Brodway'de arkcdr da
film piyasasna girm ek istiyor. Kendisi
nin orada olduunu nasl belli edecek ?
Kokteyllere filan gelmesi lazm. Daveti
ye bulmas lazm. Bunlarn ilk dncesi
yatmak. Kiminle yatacak? Fotorafnn
gazetede kmas lazm ya. ilknce foto
muhabirleriyle yatarlar. Bir hafta sonra
bunlar el deitirir. Sra prodktrlere
gelir. Belki birisi beni halleder de i bu
lurum diye anladn m ?... Sonra sra re
jisrlere gelir. Tutturan tutturduuna.
Zaten 15 gn srer. (Kahkahalar) On
dan sonra ya artist olur, ya da seneye
bir daha gelir. Bizim rejisrler, gazeteci
ler Cannes'e niye gidiyor sanyorsun,
Abi bak, son olarak unu syleyeyim.
Sinema dnyann en ciddi iidir. Bir fil
me baladn m, baka hibir bok d
nmeyeceksin. Evin kiras gelm i d
nmeyeceksin. Kary dnmeyecek
sin. Yaptn film den baka ey dn
meyeceksin. Sinema dnyann en zor
iidir. Bizim kiler ii hafife alyor. Ama ne
vardr. Hepsi rejisrdr. Rejisrdr i
te... Kamera kullanmasn, fotoraf bil
meyen rejisr o lur m u? Oluyor ite. n
allah bizde de iyi film ler yaplacak. Fo
toraf sinemann babasdr. Bunu bil
sinler film leri ona gre yapsnlar. Detay
rensinler. Hissetmesini rensinler.
Serseri Aklar' da kadn Picasso nun
tablosunun nnden geer. Belmondo'nun gazeteyi okurken gs ekim
leri yaplr. Bunlar hep detaydr. Ulan bi
zim film lerde sokaktan bir kedi gemi
yor be... (Kahkahalar) Hadi sana bu ka
dar sylediim yeter. imdi g it yaz ba
kalm. Aman bizim o kfrleri filan ayar
la...

Son" Balkon

Sivas'ta Ak Sinema;
Kars'ta Kapal
Cemal Sreya

emurluk grevim nedeniyle

ok yeri biraz dolatm. lle
rin hemen hemen hepsi ve
ilelerin byke bir bl
m. Yaz aylar. Sinema olayyla ilgili
bir iki ilgin anm var.
Yaz aylar denetim elemanlarn
Anadolu'da bir araya getirir. Maliye
mfettileri, hesap uzmanlar, banka
mfettileri, baka denetim elemanla
r kentlerde rastlarlar. 0 arada ok
sk, ama byk kente dndkten son
ra abuk zlebilen bir arkadalk
kurulur aralarnda. Askerlik arkadal
gibi bir ey.
Akamlar sinemaya gideceiz ar
kadalarla.
1961'de Sivastaym. Drt ay kal
dm o ilde. Her akam sinema, yazlk
sinema. Dikkat ettim, herkes palto
suyla geliyor Temmuzda yazlk sine
maya. Ust ste iki film gsterimi var.
Birinci filmde herkes ceketli.
kinci film balaynca ama,
paltolar giyiliyor. nk o ara
da s iyice dm. arm
tm buna nce. Sonra gerei
tam vurgulayan bir zdeyi
geldi aklma ve rahatladm:
"Souk dermi ki aslm Erzu
rumludur, ama ben Sivas'ta
otururum." Ksa srede byle
bir s fark...
1963'te de, Paris dn
Kars'taym. Tam bir siyahbeyaz hayat grnm. Orda
da sinemaya giderdik arka
dalarla. Yazlk sinema yoktu
Kars'ta. Yaz o kadar ksa ki,
nasl olsun? Ordan da ben de
silinmez bir an kalmtr. Vali
dahil, herkes sinemada. Ve
herkes, vali dahil, "smka1
(ayiei ekirdeinin Rusa
ad) yiyor. tr da tr. Film
deki sesler o ir'lar iinde

zor ulayor size. Film bittii zaman da

sinema salonunda smkadan geil
miyor. Diz boyu demeyeyim de...
Bir yl sonra da anakkale'ye git
mitim. Bir yardmcm vard, Mustafa
zeler. ok deerli bir arkada.
Onunla da orda zaman zaman yazlk
sinemaya giderdik. Sinema dmdz.
Ama arka sra iin kesilen biletlere
"balkon" deniyordu. Birinci, ikinci,
lks koltuk ve balkon, hepsi ayn d
zeyde ve art arda.
Bir de Bilecik'in Bozyk ilesinde
bir sinemaya rastladm. Ad: Lale Si
nemas. Beyolu'ndaki "Lale S in e
m as11 ad tarada ka sinemann ad
olmam k i !.. Bir ok ilede Lale Si
nemas adna rastladm. Hepsi de tek
sinema oralarda.
k sinemas geldi imdi aklma.
A yn al sinema. Alkazar'n srasnda
ve az tesindeydi.

Desen: Levent Gnen

18

Sinemann, zellikle de tm yerli

filmlerin getirdii bir argo vard, bir
eit zenginletirilmi ofr argosu.
Btn Anadolu'ya kylere kadar yayl
mt. Yerli filmler lkemizde Standard
bir dil yaratmt.
imdi o standard TV oluturuyor.
Argo'nun yerini de reklam spotlar al
m durumda. stelik TV sadece Stan
dard dil deil, Standard insan da yeti
tirmeye balad.
Kt bir yan da var bunun: rek
lamlar sanatn yerini tutmaya da ba
lad. Bunun nasl yanslar olacak kimbilir ? Ahm et Haim'in dizesi deil,
"Benim televizyonum iyidir" sz perseng oldu dile. Bu ynden alnrsa, ye
ni amayoz bir kltr olumakta.
"Artk sinemaya pek gitmeyenin
notlar'n yazarken bunlar dn
dm. Bir arkadam A y filmine git
mi. ok sevmi. Anlatt bana, hem
de btn ayrntlaryla.
Bizim ilk genlik yllarmzda
film anlatma diye bir olay da
vard. Geende deinmitim
buna. Yine de syleyeyim,
TV'den sonra film anlatma olay
olamaz. Etkili olamaz. Bu yz
den A y 'y anlatan arkadamn
btn anlatma yeteneine, ze
nini, beenisini bana kaydrma
tutkusuna karn, grsel planda
imgelemeyemedim o kurdeleyi.
TV kendi somutunu fazla m
ar bastrd yoksa?
Film anlatlamyor artk.
nk TV hi mi hi anlatla
maz.
M .M c Luhan medyalar an
latrken sinemayla TV'yi ayr
yordu birbirinden. Birine "s
cak", birine "souk" medya di
yordu.
Neden?
Q

Desen I Necati Abac

19

F ilm Setlerinden

Btn kaplar kapalyd

Memduh n son filminde,
alt yl politik tutuklu kalan
Nil'in yksn anlatyor.
Filmde Asl Altan, Uur Polat barollerde.
Kameraman ise Orhan Ouz.

KMLK
Oyuncular:
Asl Altan - Uur Polat Nalan rgt - Dilek Damlack Metin Belgin - Ali Uyandran
Senaryo: Sheyla Acar Kalyoncu
Sanat Ynetmeni: Emir Saner
Kameraman: Orhan Ouz
Mzik: nder Focan
Ynetmen: Memduh n

.
Filmin yks
w L

y i

g i K y f

'm . Jp

m m

Gen bir kadn olan Nil, alt yl sren

politik tutukluluk dneminin ardndan
serbest braklr. Yllarca yokedilmeye,
unutturulmaya allm koskoca bir ku
an insanlarndan biri olarak, varolma
abasn ncelikle yaadna ilikin izle
re geri dnle zdeletirir. Ne ki, top
lumsal yaamn politik dokusundaki kk
l deiim, yaadna ilikin btn izleri
silmeyi de byk lde baarm grn
mektedir. Nil geride brakt hibir eyi
yerinde bulamaz. Yaanmln en belir
gin izlerini tayan eyalar oradan oraya
savrulup yokedilmi; yokedilemeyenler
de ke bucak saklanmtr. Evlerinin ka
pma kilit vurulmu, dahas yklp yokedilmitir. Nil kentlerin, insanlarn, top
lumun tam bir duyarszlk iinde yaad
, yalnzca insan deil, ona soluk veren
doay bile tketen bu deiim karsn
da ker, darmadan edilip btn izleri
silinmi olsa da kafasnda srarla yaatt
gemie snmaktan baka are bula
maz. Gemiin gerek ve kurmaca anla
rndan baka tutunacak hibir ey kalma
mtr. Hereye ramen yeni bir gelecek
kurma umudu ise toplumun yeniden ya
planm kurum lan ve insan yadsyan
deer yarglan karsnda paralanr. a
lmak, bannmak, eitimini srdrmek
gibi en temel ihtiyalarn karlamak a
bas Nil'in yaamnda ar darda gelen dknklklan haline dnr.
Sistemli bir yoketme tehditi karsn
da varolma, ayakta kalma, sava, alt yl
nce tutukluluk dneminin ilk gnleriyle
balamtr. Nil'in serveninde. inde
doduu topluma yeniden tutunma abalannn ardarda sonusuz kal, bu dne
min derin izler brakan rselenmiliiyle
pekiince, Nil'in yaam kanlmaz bir
tkeniin yks halini alr. Unutulmu,
yitik bir gemile yokedilen bir gelece
in arasnda boy veren sevginin de gc
yetmez bu tkenii durdurmaya. Yalnz
ca bir lk kalr geride Toplumsal belleksizlie, duyarszla kar sevginin
ldr bu. O

M em duh Un:

"Bir tek plan iin,

Bykadaya am aac
grntlemeye gittik"
Hakan Sonok
Oyunculua arlk vermediniz?

Sinemaya 1947'de oyuncu olarak

adm attm. 1951'de yapmcla bala
dm. u anda bu ii srdren en eski
film c i benim. yi b ir oyuncu olmadm
iin oyunculua arlk vermedim. Ken
di ynettiim film lerde oyuncu sknts
ektiim zaman, dier ynetmenlerin
film lerinde sette bulunmaktan keyif ald
m iin rol almaya devam ettim.

Kendi deyiminizle en byk star

larla alm bir ynetmen olarak
starsz bir film gerekletirdiniz: "B
tn Kaplar Kapalyd." Niin?

Cumhuriyet Gazetesi'nin Yunus Nadi Senaryo Yarmas1na katlm bu

senaryodan, ayn gazetenin Kltr Ser
visindeki gelinim sz etti ve senaryoyu
getirdi. Sinemada insanlarn yeni yzle
ri grm ek istediine inandmdan,
starlar film in bugnk maliyetini (110
m ilyon lira) ok arttracandan ve fil
me 45 gnlerini aylamayacaklarndan,
gen bir ekiple film i gerekletirdim.
Bundan byle ynetmen olarak ya
pacam film lerde yzde yz deil, ama
starlarla almayacam sanyorum.

Film ngrlenden ok daha uzun

zaman diliminde tamamland deil
mi?

Belli bir sre vard. Hazrlandk,

sandk. Halbuki hazrlanamamz. Film
batan kolay gzkt. Bu kadar yllk
tercbeme ramen senaryo beni aldat
t. ekimlere baladktan sonra hazrlk
larmz tamamlamaya altk. Ekibi
mizde grev alanlar film in baars iin
bu uzun zaman dilim i boyunca baka i
almad. Yapmcs kendim olmasaydm
bu film e yaptm harcamalar yapa
maz, gsterdiim 'zeni gsteremez-

dim . rnein, Gmsy srtlarnda

da; Maka Parknda da am aalar
var. Ama Bykada atmosferi kaybol
masn diye bir tek plan iin ekiple bir
likte Bykada'ya am aac grntle
meye g ittim ..

Btn Kaplar Kapalyd" dan son

raki filminiz belli mi?

Kendime objektif olarak bakabildii

mi sanyorum. Kendimde ynetmenlik
yapacak kapasiteyi grdm srece,
film in maliyetiyle - gelirleri baa ba
geldii srece ve film lerim in dzeyli ol
duuna inandm srece ynetmenlik
yapmaya devam edeceim. nk sine
may ok seviyorum. Sinema ayn za
manda benim iin bir hobi nitelii ta
yor. Kendi ynettiim film lerde byk
b ir sorum luluk duygusuyla alyorum.
nmzdeki gnlerde, Fatma Girik'le
b ir film e balayacaz. M illiyet Gazete
s i'n in senayo yarmasnda psikolog
Yusuf zarslan'a nclk dln
kazandrm olan bu senaryo beyin
zrl (spastik) ocuu olan bir anne
nin problemlerine deiniyor. Bu film in
video geliri "Btn Kaplar Kapalydrnn
80 m ilyon liralk vido gelirinden daha
fazla.

"Btn Kaplar Kapalyd" dzeysiz

B izim p iya sa m zd a yle b ir

s z v a r d r ! " P a ra y film
kutularna y a t r m a !"
O nun iin de ya trlm a d
S in e m a p iya sasn d an
ka za nlan para s rekli olarak
sin e m a d n a ka rld .
Bunun iin d e s in e m a m z b ir
trl e n d strile e m e d i.

bir film olsayd ynetmenlik yaamn

za devam edecek miydiniz?

Etmeyecektim.

Fatma Girik ve siz kendi hesabn

za evirdiiniz filmlerden cret alyormusunuz? Yani, yapmcln stlen
diiniz filmlerin maliyetlerine sizin
emeklerinizin karl dahil mi?

Dahil deil.

Trk sinemasnn yetmibe yllk

bir muhasebesini yaparmsnz? Bu
sre iyi kullanlm mdr?

Trk Sinemas ok parlak b ir ba

lang yapmtr. Bir dnemde platolar
da zenle ina edilm i dekorlarda sesli
film le r ekildi. Film sonradan seslendiri
lecekse bu seslendirme bir hafta sr
yordu. Bir dnem her stardan, her film
den para kazanld. Ancak bizim piyasa
mzda yle bir sz vardr! "Paray film
kutularna yatrma!" diye. Onun iin de
yatrlmad. Sinemadan para kazananlar
han, arsa, apartman ald. Baka bir ie
yatrm yapt. Bizim piyasamzdan kaza
nlan para srekli olarak piyasa dna
karld. Bizim piyasamzda sirklasyo
na girm edi. Onun iin de sinemamz bir
trl endstrileemedi.

21

Son durumsa yle, geen yl retti

imiz Kemal Sunal'l filmlerden kazand
mz paraancak yazhanenin giderlerini
karlad.

kadar Yaar Kemal, Aziz Nesin, Kemal

Tahir, Orhan Kemal, Reat Nuri Gntekin, Muzaffer Izg, Feride Celal uyarla
malar gerekletirdim.

Dublaj artk bir haftada deil, nere

deyse bir gnde tamamlanmaya all
yor! Yani yetmibe yl iyi kullanlama
d. Tek umudumuz, yurt dnda liaisonlar kuran ve rnein "Sis* adl filmine
600 milyon lira harcadn duyduu
muz Zlf Livaneli gibi yetenekli arka
dalar. Son dnemde; Sr, Yol, Ad
Vasfiye, Gece Yolculuu, Sis, Uurtma
y Vurmasnlar ve Hanm gibi ok baa
rl filmler gerekletirildi.

Bu s yle iyi yap tm z yazha ne

nin bulunduu Fatm a G irik Han'n
m lkiyeti kim e ait? Sinem adan kazan
dklarnzla m yaptrdnz?

D evlet - Sinem a ilikilerinde

1980'li yllard a birtakm deiiklikler
oldu?

Mesut Ylmaz'n Kltr Bakan oldu

u dnem devlet - sinema ilikilerinde
bir dnm noktasdr. Bu dnemde h
kmetle diyaloumuz balamtr. Polis
denetimi meslektalarmnda grev al
d bir denetime dnmtr. Dene
tim nihayet Ankara'dan stanbul'a gel
mitir. - Ben her trl denetime kar
ym. - SESAMkuruldu. Filmlerin ekimi
ne balanmas iin gereken ilemler, ya
ni brokrasi en aza indirildi. imdi dilek
e veriyor ve filmin ekimine balyoruz.
Gemite iki ay ekim izni beklerdik. Bu
gn Kltr Bakanl filmlere ve film ir
ketlerine kredi veriyor. ( Film Bitti 50,
Kk Balklar 80, Mine Film'de 60 mil
yon lira ald.) Yoksul sanatlara yardm
yaplyor. Kltr Bakanl smarlayaca
ya dayapmclarn kendisine nerece
i filmleri finanse etmeye hazrlanyor.
Devletten beklentilerimiz arasnda, laboratuvar sorunlarmz zmlenmesi
ba ekiyor. Aksi halde yabanc lkele
re Trk filmi sat beklenmemeli.
_ Sayn Cumhurbakanmz Turgut
zal'n bizlere vaad ettii gibi TRT'nin
Trk Sinemasyla sk bir ibirliine gir
mesini istiyoruz.
S in em am zn Trle edebiyatyla s
k bir ib irlii iinde olm asnn nn
deki engel nedir?

Baz yazarlarmz yaptlarnn uyar

lanmas kadlnda astronomik cret
ler istiyor. rnein, "Demirciler ars
Cinayeti", "Ortadirek" ve "nce Memed"
adl yaptlann eitli dnemlerde uyar
lamay istediin^ Yaar Kemal bunun
karlnda yanna yaklaamyacamz
rakamlardan sz ediyor. Yine bu gne
22

Bina tamamen Fatma'ya ait. Sine

madan deil, sahneden kazandklanyla
yaptrd.

Fatm a Girikle nasl tantnz?

Ortaokul birinci snfta okurken fi

gran olan annesiyle birlikte sete gel
miti. Odnemdeki yzn hatrlamyo
rum. 1957'de Neriman Koksal, Talat Artemel ve Nazm Inan'n ba rollerinde
olduu bir filmde figran olarak rol ald.
Beyaz bluz giymi tombul bir kzd.
evirdiimiz bir ky filmi olduu iin
bana bir ey balanarak bir ba sah
nesinde grnd.
" ARKADA" sizin ynettiiniz
b ir efsane film . Yn etm enliin i st
lenm en iz nasl oldu?

Aydn Arakon Emin Film iin bir film

ekmiti. kinci olarak "KUU"yu eke
cekti. "KUU", ARKADA'n ilk
adyd. Hikaye zerinde Metin Erksan,
Aydn Arakon ve Muammer ubuku
alt. Ama ressam Talat Emin'in sahibi
olduu Emin Film iletmekte olduu

muz Yakut Film'le alt iin filmin

ynetmenliini elde ettim. Ortada tam
bir senaryo olmadndan Atf Ylmaz,
Ertem Gre ve ben de hikaye zerinde
altk.
Gnl Dostlar'ndan sonra TR T'ye
bir alm anz olacak m ?

Genel Mdr Tunca Toskay dne

minde TRT bana oniki blmlk rf,
adet ve geleneklerine bal bir Trk aile
sini konu alan bir dizi smarlad. nci
Aral'la birlikte bir senaryo hazrladk.
Senaryo denetimden ve repertuar kuru
lundan geti. TRT bte istedi. Gnder
dik. Sonra bir ses kmad.
Bir iddaaya gre yap m cln st
lendiiniz "BU DEVR N KADINI" adl
film S ayn Sem ra zal'j kzdrd iin
U LU SA L Video Sem ra zal'n benzeri
nin rol ald sahneleri film in video
kasetlerinden kartm.

Filmde Semra Hanm'n bakan ol

duu vakfn benzeri bir vakf hicvedili
yor. Vakfn bakann Semra Hanm'n
benzeri Jale z canlandryor. Ulusal Video'nun Jale z'n rol ald sahneleri
filmin video kasetlerinden karttn
dan haberim yok.Q

Y n etm en Percy Adlon B a d a t C a fe 'd e k i o y u n c u la rla .

Ynetmen
Percy Adlon ve
Badat Cafe
ercy Adlon en son filmi Ba
dat Cafe'nin byk baarsn
dan tr bir para endieli.
Ve de tabi ki memnun, zira
daha nceki filmlerinden hibiri bylesine byk haslat salamad -ama bu
baarnn kendi yaamna yapabilecei
etkilerden tr biraz endieli: "Bu ba
arnn bende ne etkiler yaptm kendi
kendime sormalym. Umarm hibireyi deitirmiyordur". Kareli ceketi
ve rengi uymayan pantolonu ile 53 ya
ndaki Adlon baarl bir film ynet
meninden ok tatile km bir niver
site profesr havasnda.
Mnih'te doan fakat ok sevdii
Bavyera'da yetien Adlon film yapm
clna biraz dolambal bir yol izle
yerek ulat: Tiyatro Sanat tarihi, A l
man edebiyat, arkclk, klasik m
zik, radyo yayncl ve TV belgesel
leri. Yetmili yllarda krktan fazla bel
gesel yapt ve sonuta Almanya'nn en
saygn TV dln kazand. Seksenli
yllarda sinemaya gei yapt. lk
film Celeste, The Swing ve Five Last
Days onu sevenlerce iyi tannmakta.
Televizyon oyunu The Guardian and
The Poet ve Sugarbaby ile daha geni
bir seyirci kitlesi kazand. Fakat onu
btn dnyada tannr hale getiren ey
dokuz uluslararas dl kazanan ve
zellikle Paris olmak zere Avrupa ve
Amerika'da byk gie baars elde et
mi olan Badat Cafe.
Marianne Sgebrecht'in filmin i
man kahramann canlandrd Ba
dat Cafe Jasmin adnda Bavyeral bir
"hausfrau" hakknda komik ve etkile-*
yici bir film. Kaba*saba kocas ile bir
likte Amerika'y gezerken ba kaldrr

ve kirii krar- Mojave l'nn tam

ortasnda. Ar bir bavulu pei sra s
rkleyerek, byleyici isimli Badat'
aramaya kar. Ne yazk ki Badat ar
tk yokolmutur. Onun yerini de Brenda'nn (C.C.H. Pounder) ilettii ve bir
yn topluma uyum salayamam
renkli tipin yaad khne cafe-motel
(ve de bir benzin istasyonu) almtr.
Ama zaten hikaye de burada balar.
1985 New York Film Festivali'nde
Sugarbaby byk bir baan elde etmi
ti, ancak Adlon kendisinin film dnya
sna gerek geiini Badat Cafe ile
yapm olduunun tamamen farknda.
"Badat benim tek ve ilk gerek b
yk baarm. Sugarbaby Badat ile
kyaslanamaz." Film dnyasna bu g i
ri Adlon tarafndan sanatnn doal
bir geliimi olarak grlmekte. Filmin
bu baarsnn, kendisinin herhangi bir
zverisi sayesinde olumadnda s
rarl: "Bylesine bir baan ok gzel,
ama benim zellikle aradm birey
deil. Sadece, bireyi sylemeyi sever
seniz ve istediinizi yapmay srdrr
seniz- yani gerekten de inatla - belki o
zaman, gnn birinde baannn gelebi
leceinin bir kant. Olann hepsi bu!
Tutumumu, bir baan elde etmek iin
deitirmi olsaydm berbat birey
olurdu.
f
O ve kans Eleanore (tantklannda o 2 1 , kans da 16 yandaymlar) Badat'n metnini Almanca yazdlar.
Daha sonra Amerikal bir dost bu met
ni ngilizce'ye tercme etmelerine yar
dm etti- hi kukusuz bu unsur filmin
Amerika'daki baansna byk katkda
bulundu.
Percy Adlon'n "srf baan elde et
mek iin" kendi stilini byk lde
deitirmedii doru. Kendisinin de
hemen itiraf ettii gibi byk bir baanszlk olan The Swing dnda, sine
mann ne olmas gerektii konusunda
ki temel tanm (deiken llerde)
hala tm filmleri iin geerli. "Bir film
bir renk, mzik, hareket ve sessizlik bi
leimi olmaldr ve bunlann etrafnda

geliecei basit bir hikaye ve masum

bir insan." "Benim genelde bir filmden
anladm eyler bunlar. Bu trden bir
filmcilii ayn zamanda "entellektel
olmayan" olarak tanmlamakta- yani,
"iinde bir sr ocuksuluk bulunan"
igdsel bir aktivite. "imdi yapt
m yapmaya baladmda, bazan bu
ocuksuluu kaybetmekten korkuyor
dum."
Adlon, "Bir film yapmak iin d
zenli bir hikayeye pek fazla ihtiyacm
yok, "derken akla derhal Sugarbaby
gelmekte: iman, yalnz bir gen, za
yf bir metro srcsne kaplr. Kadn
srekli adama kur yapar, ta ki onu elde
edene kadar. "Hikaye hibireydi";
Adlon kendisine ilham veren eyi an
latmaktan holanyor - "Bana bu fikri
iki imaj salad: su stnde yzme ve
dansetmek "Bir partide saatlerce "l
y" oynarken grd, ve sonra da
yksek topuklu ayakkablar ile rock
and roll mziine uyarak danseden ka
dn Marianne Sgebrecht idi. "Bu tec
rbeyi, bir metro srcsne ak olan
ve sonuta gzelleen bir temizliki
kadn hakknda duyduum ufak bir hi
kaye ile birletirdim; konuyu ok sev
mitim- bililerinin ak oldular diye
gzellemeleri!"
Adlon Sgebrecht'i ilk kez 1977'de
grd. Sgebrecht kendi yaratt Ope
ra Curiosa adnda bir tiyatroda rol al
maktayd. Adlon ona The Swing fil
minde kk bir rol verdi, sonra da
onun iin Sugarbaby'yi yazd. Adlon
tarafndan Amerika'ya ve "benim al
lmadk lde alldk insanma" bir
eit homage olarak grd Badat
Cafe'den sonra, yeni filmi Rosalie Go
es Shopping olacak. "Bu da yine Mari
anne ile ufak bir hikaye, bylece le
meyi tamamlyoruz. "Filmin konusu
ne olacak? Sylemem!" diyerek kah
kaha atyor Adlon, "Renkli olacak, bir
de Bavyera azndan Amerikan ngi
lizcesi."
Filmlerinin konusu szkonusu ol
duunda "en iyi en kk olandr" g
rne inanrsa da kadnlar szkonusu
olduunda Adlon hi te zorluk kar
myor. Adlon aslnda kadnlarla al
may sevdiini syleyen ilk kii- Sugarbaby'nin salad byk etki, si
nematograf Johanna Heer sayesinde
olmutu. Tercihini aka itiraf ediyor.
"Kadnlarla, erkeklerle ilgilendiim
den daha ok ilgileniyorum... Onlar da
ha ilgin! Sk sk merak etmekteyim,
erkek film yapmclar baka erkekleri
anlatma konusunda neden o kadar is
tekliler. Nedenini anlayamyorum."
Adlon kendisini "igdsel" bir
ynetmen olarak nitelendirirken, ayn
zamanda kat bir ynetmen de, ve do
alamaya hi izin vermemekte. "Film
ekerken bir orkestra ynetmeni haline
geliyorum, yaptm i mzikal terim
lerle daha iyi anlatlabilir. Psikolojiden
szetmiyorum, zira oyuncularn kiile
rini bildiklerini farkediyorum. Ama

23

1
ben diyorum ki, bir an bekle, biraz da
ha. Sonra yavaa soluk al. Sonra sy
leyeceini syle Repliklerini syleye
mediklerinde de gerekten sinirleni
rim "Ancak, kendisinin de hemen ek
ledii gibi, "bas bas baran trden bir
ynetmen" deil.
Her bir duraklamann ve her bir n
ansn nem tad bu trden bir disip
line ynetim, allm tipleri sonradan
onlarla alay etmek iin sunan seviyeli
mizahn buna eklenmesi, filmin duy
gusallk izlerinden kurtulmasn sala
yan unsur olmakta.
Bir sahnede, Brenda'nn hiddeti
karsnda korkuya kaplan Jasmin,
kendisinin lklar atan yamyamlarn
evresinde dans ettikleri kaynar bir ka
zanda olduunu hayal eder." C.C. Pounder bana dedi ki: 'Pereyi, biliyor mu
sun, bu tehlikeli birey. Amerika'da,
eer espriyi anlamazlarsa o insandan
nefret ederler! 'Ben de etsinler o halde
dedim! Ben bu imaj filme ekmek zo
rundaym. ok gzel yrd ve herkes
de anlad. Kullanlan tersyz edilen bir
sr klie var. Bundan holanyorum.
Klielere kar deilim. Jack Palance
de tipik bir tip, biz de onu kullanyoruz! 0 kovboy izmeleri ile yry,
o Western tavrlar, ve sonra biz onun
eline bir silah yerine boya fras veri
yoruz! Jack Palance'a ihtiyacm vard.
O Hollywood kokuyor!"
Adlon'n filmlerinde renk hemen
hemen fazladan bir karakterin nemini
tamakta. Bu nitelik zellikle Sugarbaby ve Badat Cafe iin geerli. Su*
garbaby pembe ve mavinin srreal bir
enlii gibiydi; Badat'da ise baskn
renk san- hem ln scakln hem
de Jasmin'in kiiliini sembolize eden
bir renk. "nsanlann filmlerimi dn
dklerinde belirgin bir rengi hatrlamalann istiyorum."
Mzik te ayn lde nemli bir
unsur. arkc Jevetta Steele tarafndan
sylenen ve Bob Steele tarafndan ya
zlan "Calling You" Badat Cafe'yi
seyreden bir kiinin belleinde uzun
bir sre yer edecektir. Adlon'n Ameri
kan mzii sevgisi- Badat'da 'gospel', Sugarbaby'de 'rock and rol' ikinci Dnya Sava yllarna uzan
makta. "On yamda iken Amerika'ya
ak oldum. Benim iin Amerika porta
kal, ekerleme ve mzik demekti. Ha
yr, Amerikaya yerlemedim; Ameri
ka'y seviyorum. Sk sk oradaym ve
bazan olduka uzun bir sre, ama M
nih yaknlarnda, krsal blgede ya
yorum- buras ait olduum yer."
u halde, Woody Ailen iin kala
balk Manhattan sokaktan ya da Fellini
iin Roma'nm Trastevere'i ne ise, yara
tc igdlerini destekleyen ve "ana
enerji kayna, fantazi, herey"ini sa
layan krsal yre de Adlon iin o anla
m tamakta.

Films and Filming Ekim 1988

eviren Hakan GR
24

Amerikan lnde
Bir Alman kahvesi:
Badat Cafe
KMLK
Ynetmen: Percy Adlon
Yapmc: Dietrich Y. Watzdorf
Senaryo: Percy Adlon,
Eleanore Adlon

Grnt Ynetmeni:
Bemd Heindi
Mzik: Bob Telson
Oyuncular: Marianne Sgebrecht,
C.C.
Pounder,
J^ck Palance

Yapm Yl: 1987

* Sresi:
Yapm: Mainline Pictures
adad Cafe'nin ynetmeni
Percy Adlon'la Premiere
dergisinde yaplan syleiyi
sunuyoruz:

"Badat Cafe" yaamnz

hangi anlamda deitirdi?
Percy Adlon: Kendimi srekli
mutlu hissetmem anlamnda.

Kendinizi bir Alman ynetmeni

olarak m yoksa Wim Wenders'in
dedii gibi bir dnya ynetmeni
olarak m kabul ediyorsunuz?

Wim onu benden daha iyi bilir.

Almanlar sizin Almanya'ya

bak anz karsnda nasl tepki
gsterdiler? Ya da daha dorusu
Bavyerallar.
Bavyerallar ok daha sonra tep
ki gsterdiler.

"Badat Cafe" sizin ynet

menlik statnzde birtakm dei
ikliklere yol atm?
Evet, bana reklam filmi ekmem
teklif edildi.

Bu u anda evirmekte olduu

nuz filmin btesini etkiledi mi?
Hayr, yeni filmimin btesi da
ha nceden temin edilmiti, ve ne
olursa olsun deitirmektense kendi
mi ldrmeyi tercih ederim.

Hollywod'un nde gelen kadn

oyuncular size kur yapyorlarm?
Buna nasl cevap verirsiniz?

Akta batan sona kadar varm.

lerde hangi filmler evirmeyi

dnyorsunuz?

 "Autant en emporte le vent" (Hi

bir iz kalmayacak), "E.T." ya da tav
anlarla ilgili birtakm eyler.
u anda evirmekte olduunuz
film hakknda bize birka ey syleyebilirmisiniz?
Evet. Sloganmz: Bazen bin do
lar bor bulmak ok zordur. yleyse
bir milyon isteyin.
a)
Size
gre
Marianne
Sgebrecht'in nitelikleri nelerdir?
b) Baka bir aktrisle film evirme
yi dnr mydnz?
Hangisiyle?
Yetenei bylesi nicelikleri orta
ya koyuyor, ve nicelii o kadar kali
teli ki ben bile kendimi kaybediyo
rum. Marianne, kendisi de bunu ge
lecek filmimize kadar bir sr olarak
saklamam istediini syledi.
Badat Cafe'nin bylesi bir
yank uyandracan bekliyor
muydunuz?

b) Annemi memnun etmek iin

c) 'Varietyde ismimin gemesi iin.

Evet. Yaptm btn filmlerde

olduu gibi.

ngilizce film evirmeye devam

edecek misiniz?

Einizin filmlerinize katksn

nasl tanmlarsnz? Senaryolar
birlikte mi yazyorsunuz?

Sizi film evirmeye iten et

menler nelerdir?

Size verilecek birok cevabm

var. Hangisini sylesem acaba?
a) Evimden uzaklamak iin

Franszca reniyorum.

Bir stdyonun size verecei bir

senaryoyu mu ynetmek istersiniz
yoksa, sizin iin asl olan senaryo
nun bizzat kendiniz tarafndan ya
zlm olmas mdr?

Evet.....Nasl?

Evet, o benden daha fazla ilgile

niyor ve bana ok yardmc oluyor.

Sizi kadn rolleri konusunda

etkiliyor mu?
O bana dier kadnlar hakknda
hereyi anlatyor ve ben de onun an
lattklaryla yetiniyorum.

Baarnn olumsuz ynleri ne

lerdir ve siz bunun stesinden na
sl geliyorsunuz?
Biraz daha baar elde edeyim,
gelecek sefer size bunu sylerim.

"Amerika hayalinizi" nasl ta

nmlarsnz?

O gerek. Hayal olan Avrupa.

Not: Tanrm bu nemli sorulan

yetersiz bir ekilde cevapladm
iin beni bala. Almanlar'n ve
Bavyerallar'n ne olduunu bilmiyo
rum. Eim, arkadam, sa kolum
Elenorun filmlerimizde ne gibi etki
sinin olduunu bilmiyorum. 28 yl
dan beri btn dncelerimizi pay
layoruz. Marianne'nin ilahi gc
nn yamsra dier yandan son dere
ce olaanst sradan bir insan ol
masn nasl aklayacam bilmiyo
rum. Sadece unu ok iyi biliyorum
ki, kafamdan ktktan anda olduu
gibi, lgn renklerde ve dilde filmle
rimi yazmak, ynetmek ve yapmak
iin herzaman tam bir zgrle ve
denetime sahip olmam gerek.

ev.: Nurhayat ATAN

1
K M L K
Yn.: C lin t Eastw ood
Son.: Joel O liansky
Gr. Yn.: Jack G reen
Oy: Forest W hitaker, D iane V enora , M ich ae l Zelniker, Keith D avid,

Yapm Yl: 1988,

Yapmc: W arner Bros.
Sresi: 160 da kika
Hh* Eastwood, 1982'de yI nettii amatac'da (Honky
| Tonk Man) veremli ve alkolik bir folk arkcsnm ka
nlmaz sona giden yaamn anlatyor
du. Bird ise, uyuturucu ve alkol ba
mls Charlie Parker zerine...
Parker, 1940'larda "bebop" ile cazda
devrim yaratan, bu mziin dans et
mek iin deil, sanatsal amalarla ya
pldn kantlayan nl bir mzisyen.
Otuzdrt yllk yaam boyunca, siyah
derisi, yenilikilii ve bamllklary
la ok youn, youn olduu kadar da
tketici gnler geiren Parker'n y
ks, ayn anda (1988) filme konu
oldu. Bunlar arasnda Bird, en byk
ilgiyi grd ve Clint Eastwood'a, ken
disini "sert - yalnz adam" imajndan
kurtarma ansn verdi. nce Avrupa
(zellikle Fransa), sonra da ABD'de
ok beenildi. Bylece Eastwood y
nettii bu onnc filmiyle kendisini
kantlayabildi.

I
|^

Eastwood Parker'
Kefediyor

Eastwood 1988 Cannes Film Festivalinde Bird'deki oyuncularyla.

EASTWOOD'DAN
MAV CAZIN
SYAH KUU

BIRD
26

Genliinden beri caza ve Parker'a byk sevgi duyan, zengin bir

plak koleksiyonu oluturan Eastwood,
Parker' nasl dinlediini yle anlat
yor:
"Oakland'de, onalt yamda bir li
se rencisiyken Lester Young' 'Fi
larmonikte caz' diye adlandrlan 'otu
rum' (session)lardan birinde dinlemeye
gitmitim. Young en byk favorimdi.
Yine ok beendiim Coleman Haw
kins de oradayd. Gerekten ok yete
nekli cazclard hepsi. Sonra, o alto saksafoncu, aniden kalkt ve almaya
balad. nce izgili bir elbise giyiyor
du. O, Charlie Parker'd; olaanst
etkileyiciydi. Enstrmanyla hereyi
yapabilirdi. Teknik olarak parlak ve
yeniliki olduu kadar, duygulu ve ok
duyarlyd. Bitirdiinde ok, ok zel
bir ey dinlediinizi anlyordunuz.
Yepyeni birdnya alveriyordu nnnzde."
Bird (Parker'n lakab olan 'Yardbird'den -Avlukuu- geliyor), Charlie
Parker'n yaamnn son birka aym
iermekle birlikte, sevgilisi Chan'n
anmsamalaryla, zaman iindeki gidi
gelilerle, daha geni bir dnemi kaps
yor. Film, Parker'n Chan'dan olan k
znn lm zerine tentrdiyot ierek
giritii intihar teebbsyle balyor,

ksa bir tedavi sresini izleyerek birka

ay sonra, 1955'in Mart'nda kalp kri
zinden lmesiyle noktalanyor. Krono
lojik olmamakla birlikte, lci saat krk
dakika sren filmde, Parker'm
Chan'la ilikileri, onbe yanda uyu
turucu kullanmaya balamas, mzik
teki araylar, siyah olarak karlat
engeller, Chan'a sadk kalmay ve
adm adm kendini yok etmeye yneli
i anlatlyor.

zlenimci bir
atmosfer
Bird, Parker'm mziini incele
yen, olgulara belgeselci tavrla yakla
an bir film deil; daha ok yaratma
srecinin dengesizlikleri, sanatnn
duygusal dnyasnn hakikatleri zeri
ne temelleniyor. Dolaysyla, Parker,
filmde 1936'da, henz bestelenmesine
birka sene olan bir paray alabili
yor. Filmin mzii byk uralar so
nucu ve pek ok teknik olanan zor
lanmasyla dzenlenmi. Chan'dan
alman canl kayt bantlar eitli sre
lerden getikten sonra kullanlm.
Eastwood, konusuna yaklamna
uygun bir aydnlatmayla, izlenimci sa
ylabilecek bir atmosfer yaratm. Bun
da tecrbeli grnt ynetmeni Jack
Green'in byk katks var. D ekim
lerde gn yelenirken, i ekim
lerde oyuncularn, zellikle Parker'm
yz geni karanlk alanlar iinde g
zkyor ve bylece hem bir gizemlilik
hem de sert bir yalnzlk duygusu olu
uyor. Filmin btesi yksek olma
makla birlikte, Manhattan'daki 52.
Cadde ya da "Swing Street" batan ba
a o dnemin yaantsna uydurulmu.
Parker' Forest Whitaker, Chan' ise
Diane Venora oynuyorlar. Whitaker,
bu rolyle Cannes'da 1988'de "En yi
Erkek Oyuncu" dln kazand.

Yldz oyunculuktan ynetmenlie

Clint Eastwood
etiimiz ay televizyonda Th e
O utlaw J o s e y W a les (Kanun
Tan m a yan la r) adl filmini iz
lediimiz Clint (on) Eastwood

son yirmi yln en popler film yldz

larndan biri. Bugn, yetenekli ve dene
yimli bir oyuncu, kaliteli filmler gerek
letiren bir ynetmen ve daha da tesi,

Jr.,

Ne dediler:
The Wail Street Journal:
"Olaanst. Eastwood hayret verici bir i baarm. Charlie Parker'm
ba dndrc byclnn rpertisini yakalam. . >
t
The Village Voice:
"Bir 'Fan' n tutkusuyla yaplm. ereve geni, derinlikli ve youn.
Eastwood bu filmle alp ban gidecek.."
The New York Times:
"Bird bir sevgi abas ve etkileyici bir ithaf. Sunulan portre ancak Charlie
Parker'm hayranlarnn tanyaca bir portre. Ses kua harika.."
Sight and Sound:
"Bird bir Eastwood filmi olarak okumak gerekiyor. Ancak bu kez yksek
yaylalarn serseri (avaresi), kendisini doast olmayan ama kesinlikle bir
baka dnyadan olanla zdeletirerek kendini ayor."
Monthly Film Bulletin:
'Bir Eastwood filmi olarak Bird, ynetmenin kahramanna ve onun
mziine ynelik duygularn ifade edii asndan dikkate deer."

projelerini dikkatle seip bunlar belirle

nen btelerinden daha ucuzave planla
nandan daha ksa srede filmletirebilen zeki bir "iadam" olarak kabul edili
yor. Adna retrospektifler dzenlenme
sine karn, ynetmen olarak bugne
dek sanat evrelerinde pek nemsen
meyen Eastwood, son filmi Bird ile iyi
ce ciddiye alnmaya baland.

Bir anti-kahraman
Clint Eastwood 1930'da dodu.
Teknik liseden mezun oldu, daha sonra
i idaresi de okudu. Bir zamanlar yzme
retmenlii ve havuzlarda cankurta
ranla da yapan Eastwood'un iki ocuu
var.
Clint Eastwood'un sinema yaam
1955'de, U niversal irketiyle yapt
kontrat ve ayn yl evirdii Francis in
the N a vy (Francis Donanm ada) adl
filmle balad. Sonraki yllarda kk
roller ve televizyon dizileri ile meslei
srdrd. Eastwood'un ans, Sergio
Leone'nin

"Spagetti

W estem'leriyle

ald. 1964 - 67 yllarnda A Fistful of

Dollars (Bir Avu Dolar), For A Few
Dollars More (Birka Dolar in) ve
Th e Good, the Bad and T h e U gly (yi,
Kotu ve irkin) adl Leone filmlerinde

27

"Sinemaya dnmek iin

politik yaamma son
verdim. Uygun rol
bulunca kamera karsna
da geeceim, ama u
anda yalnzca
ynetmenlii
dnyorum" diyen
Eastvvood, uzun bir
sredir insan haklar
konusunda aktif olarak
alyor
barolde oynad. Bu filmlerde canlandr
d kahramanlarla sinema dnyasna,
hala sil(e)medii bir imaj kazandrd:
Sert, kadnlarla fazla ilgilenmeyen, hep
parann izini sren, dzinelerce adam
vuran, yalnz, pasakl, ttn ineyip t
kren bir silahor. Bu filmler, 'ok fazla
iddet, ok az oyunculuk var* gereke
siyle eletirmenler tarafndan beenil
medi. Amaseyirci bu kabaveyalnzantikahraman ok sevmi, Eastwood'u
dnyann sayl yldzlarndan biri yap
mt.

Sert, Acmasz ve
Yanlz
Clint Eastwood, 1960'larn sonlar
ve 70'li yllarda Hollywood yapm bir
dizi hareketli macera filminde westernler, polisiye dramlar ve sava
filmleri- oynad. ABD'deki ilk barol
1968'de Hang 'Em High (Onlar Ykse
e As)'da Je d Cooper' canlandrmasy
la gerekleti. lk ynetmenlik deneme
sini ise 1971 ylnda yapt: P la y Mlsty
for Me (Bana Misty'i al). Ayn yl, Don
Siegel ile drdnc kez birlikte altlar
ve Dirty Harry'i (Kirli Harry) yaptlar. Bu
film ve devam saylan Magnum Forc
(Magnum'un Gc) ile The Enforcer
(Zorlayc)da Eastwood, elinde magnumu, sulular yok eden, onlar koruyan
krtasiyecilie sava aar sert, acmasz
ve yalnz polisi (Harry Callaban) canlan
drd ve westernlerdeki imajn tazeledi.
Bu filmler de byk haslat yapt ama
eletirmenlerce 'sac, faist propagan
da, iddete vg" olarakdeerlendirildi.

Ynetmen
Clint Eastwood'un yerleik imajnn
inaasna katkda bulunan ynetmeni
karlatrmak ilgin olabilir: Leone, S ie
gel ve Eastwood'un kendisi. Leone'in
vvesternlerindeki'kahraman iin, ne ka-

28

din ne detoplum nemlidir; bunlar film

lerin balam dnda kalr. Temel at
ma-iyi, kt irkin gibi- arkaik karakter
ler arasnda yer alr. Siegel'inkiler de
ise, kartlklar zmsz ya da yan
zlm olarak kalr. nk bu filmlerde
kadnlar ve toplum, 'mao' kahramann
btnlne, bamszlna ve yaam
na bir tehdit oluturur. Benzeri kartlk
lar Eastwood'un filmlerinde de grmek
mmkndr. Ancak Eastwood'un ilgisi
kadnla erkein, bireyle toplumun en

tegrasyonu olduundan bu kartlklar

hepzmtr.

Farkl Karakterler
Eastwood, 1970'lerde bir yapm ir
keti kurarak kendi filmleri zerindeki de
netimini arttrd ve daha farkl karakter
leri de canlandrmaya balad: Bir kk
kasaba disk - jokeyi, neeli bir ifti, i
Sava'n felaketine uram bir asker,
alkolik bir polis, zihinsel zrl bir as
ker, hastalkl bir folk arkcs gibi.
1988'e dek 12 film yneten Eastwood,
bunlardan yalnz
ca birinde perde
de gzkmemiti.
Onnc filmi
olan Bird'de oyun
culuk yapmad
ama 1989'da Afri
ka'da ekilen W hi
te Hunter, Black
Heart'da (Beyaz
A vc, Siyah G
nl) Marisa Berenson ile birlikte

barol oynad. 'Si

nemaya dnmek
iin politikyaamma son verdim.
Uygun rol bulunca
kamera karsna
da geeceim,
ama u anda yal
nzca ynetmenli
i dnyorum"
diyen Clint Eastwood, uzun bir s
redir insan haklar
konusunda aktif
olarakalyor.

anda gitmi durumda.

Dnmek iin uygun za
man bekliyor."
* * *

Clint Eastwood,
Bird v e
Sinem asn
an latyo r.
"Ben herkesten bireyler ren
dim. Seyrettiiniz bir filmden de
birok noktay renirsiniz. zel
likle Ted Post ve Vittorio De Sica'dan etkilendiimi syleyebili
rim."
* * *
"Her ynetmenin slbu zgn
dr. Benim sihrim kendimi filme
ok iyi vermemden doar".
"Film trleri modaya benzer,
gelirler, giderler. Western de u

"Tutucu bir yk an
latmyorduk.
Yalnzca
iddet dolu bir suun
madurlan zerine bir
yk anlatyorduk. Hany
otoritelere sorar "Adamn
gitmesine nasl izin verdi
niz?" Ve onlar "nk"
diyorlar "kanun byle".
Harry bunu yantlyor "o
zaman kanun yanl". Bu,
sizin faist olduunuzu
gstermez. Eer faizm
otoriteye mutlak iteatse Harry ger
ekten faist kart bir kiiydi. Bu
olayda kanundan farkl bir noktaya
dmt. Ve pek ok insan bu du
ruma der ve yasalar hakknda so
rular sorar. Hergn bizi bunu nasl
yaparlar diye dndren eyler
okuruz. Bir yerlerde, bir psikopatn
yeniden sokaklara dnp potansi
yel olarak yeni cinayetler ileme
olasln engelleyecek bir denge
olmal. Filmde nitekim byle bir
cinayet daha iliyordu."
* * *
"Hi kilitlenip kalmam. Senar
yoyu defalarca aklnzdan geirir
ve filmi tekrar tekrar grntlersi
niz. Sonra sete gidersiniz ve bazen
beklentilerinizi grsel olarak yaka
layabilirsiniz. Her zaman deil,
ama bazen olur bu. Oyunculara
ilikin, onlarn yapmas gerektiini

dndklerimden tede birey

planlamam. Olaslklarn nn
kesmek, onlan dondurmak iste
mem. O anda sahneyi nasl hisset
tiklerini izlemeyi severim. Bence
oynamak, annda olan bir ey. ok
titiz bir biimde dzenlenmi, e
kimleri defalarca tekrarlanm pek
ok filmde ok kez eneji eksiklii
bulmuundur. Teknik olarak iyi
dirler, ama ruhlar yok olmutur.
Ben her eyi canl tutmay, srekli
lii severim. Dolaysyla, kararlar
m drtlerimle, reflekslerimle ok
fazla dnmeden veririm. Batan
dnmek iin ne kadar ok zama
nnz varsa, ileri mahvedecek ka
dar ok zamannz var demektir."
* * *

"Joel Olianski'nin senaryosunu

seksenlerin bamda duymu ve ok
ilgin bulmutum. Film, Columbia
adna ekilecek ve Charlie Parker' Richard Pryor oynayacakt.
Daha sonra projeden vazgeildii
ni duyunca Warner'dan bu senar
yoyu almam istedim. Warner o
gnlerde bana bir baka filmi ek
memi nermiti. Holanmadm
bu filme Columbia talipti. Sonun
da iki irket arasnda dei tokuu
saladm. Tony Scott, Columbia
iin Revenge (Intikam)' ekti,
ben de Wamer adma Bird' yap
tm."
* H H*
"Daha nce Round Midnight
(Gecey ar sna Doru)'da Tavemier'in yardmcln yapmtm. Av
rupa beni her zaman takdir etti.
Ben westemlerden sonra caza ei
lerek kendi kltrme katkda bu
lunmak istiyorum. Oysa Ameri
ka'da bunlar kmseniyor."

***
"Kadnlar ne hissettiler emin
deilim ama, bence Chan, perdeye
yansyan btnyle zgr ve ba
msz bir kadm karakter. Chan,
feminizm asndan zamannn ok
tesinde, ama byle bir bilinci ya
da dogmas yok. Sanrm, on-onbe
yl nce olsayd, stdyolar byle
bir karakteri engellerlerdi. Chan,
yamzca iinden geleni yapan zgr
bir ruhtu. Toplumsal ve dini kural
lar, benzeri eyler o'na bir ey ifade
etmiyordu. Chan gl bir bireydi
ve Parker ile ilikilerinde gl
olan o'ydu. O dnem iin ok farkl
bir kimlikti. imdi Fransa'da, Paris'den bir saat uzaklktaki kk
bir kasabada yayor. "

29

Seks, yalanlar ve
Video kasetler
Derleyen: Cumhur Canbazolu
'in Mays aynda usta Japon
ynetmen Shohei Imamura'nn Kara Yamur, AvustralyalI
gen yetenek Jane Campion'un Swe
etie, Amerikal Spike Lee'nin Do
The Right Thing, Fransz Patric
Leoconte'un Monsieur Hire, Yu
goslav Emir Kustirica'nn ingene
ler Zaman ve Steven Soderbergh'in Sex, Lies and videotape
adl filmleri 22. Cannes Film Festi
valinde En yi Film dalnda birinci
lik iin yartlar. Jri srpriz karar
Wim Wenderes'in azndan akla-

30

d: "Altn Palmiye Soderbergh'in fil

mi Sex, Lies and Videotapen..." Si
nema dnyasn bu kadar artan
Soderbergh ok alak gnll bir
ynetmen. Wenders'e, klasik Ameri
kan sinemasma (Welles, Hawks,
Wyler, Preston Sturges, Lubitsch)
ve 70'lerin 'yeni' sinema akmna
(Rafelson, Scorsese, Coppola) tap
yor. Soderbergh seks kavram, ya
lanlar, video hegemonyas zerine
az meknda (birka apartman, i ye
ri) bol diyaloglu, cesur, samimi bir
film ekmi: Lousiana'ya bal Ba
ton
Rauge'dayz
(Soderberg'in do
um yeri). Filmin
dprt kahramann
dan Ann (Andie
MacDowell; gzel
ve baarl) seksten
soumu, psikana
liste giden, temiz
lik hastas gen bir
kadn.
Avukat
John'la (Peter Gal
lagher: yuppie) ev
li. John seks soru
nunu
karsnn
ateli
kzkardei
Cynthia'yla (Laura
San Giacomo) gi
deriyor.
herey
John'n niversite
den arkada Graham'n
(James
Spader Cannes'de
En
yi
Erkek
Oyuncu dl ka
zand.) ehre gel

mesiyle sarpa saryor. Graham'n da

seks sorunlar var. Karlat ka
dnlarla videoda syle yapp kaset
leri saklyor. Onlarn cinsel dene
yimlerini reniyor.
Filmin ilk yansnda yer yer komedi
eleri n plana kyor. kinci b
lmde ise derin, ac, arpc sapta
malara yer veriliyor. Sex, Lies and
Videotape gsterisiz, scak ve yo
un mesajlarla dolu bir film Ritim,
kahramanlarn itiraflarn, kararsz
lklarm ve gvensizliklerini ok iyi
yanstyor. Soderbergh aclarla ge
en gnlerimizi bir sre sonra otu
rup dndmzde birok olumlu
dersler alabileceimizi sylerken
alk olduumuz Hollywood filmle
rinin aksine kimseyi yldzlatrma
dan, allayp pullamadan anlatmay
deniyor. lk uzunmetrajl filmle ge
len bu baardan sonra imdi tm
gzler Soderbergh'in yeni bitirdii
The Last Ship (yapmc : Sidney
Pollack) adl filmde...Q

Ynetmen:
Steven Soderbergh
teven Soderbergh 26 yl
nce Georgia'da (ABD)
dnyaya geldi. 13 yanda
8 mm'lik filmler ekmeye
balad. Ailesi tarafndan destekle
nerek sinema kurslarna gnderil
di. Birka ksametrajl filmden son
ra Los Angeles'a giderek bir buuk
yl montajclk grevinde bulundu.
Baton Rouge'a dnp senaryolar
yazd. Yes grubunun konserini
uzunmetrajl bir film haline getir
mekle grevlendirildi. Film 9012
Live adyla gsterime girdi. Out
law Productions'n gvenini kaza
narak ilk uzunmetrajl filmi Sex, Li
es and Vldeetape ynetti.

valamak zorunda kald. Daha sonra

Oscar'n odasndaki eyalar yer de
itirmeye balad. Dana eski arka
dalarna haber verip hayaletlerle sa
vamak gerektiini syledi. pheler
Manhattan Sanat Mzesi'nde Dana
"ile alan restorasyon uzman Janos
Poha zerinde younlayordu. Ha
yaletler geri mi dnyorlard?...

H a y a le t A v c la r
KMLK
Y netm en: Ivan Reitman
Senaryo: Harold Ramis ve
Dan Aykroyd
G. Ynetmeni:
Michael Chapman
Y apm : Columbia Pictures
adna Ivan Reitman
Sure: 102 dakika
D erleyen: C u m h u r C anbazolu
r ^ T l iraz geriye gidelim: Yl
l - c 1 1984. New York halk haya\ m 3 \ let avclar Peter Venkman
(Bill Murray), Dana Barret
(Sigourney
Weaver),
Raymond
Stantz (Dan Aykroyd), Egon Spengler (Harold Ramis), Winston Zeddemore (Ernie Hudson) ekibini ehri
kt huylu hayaletlerden temizledik
leri iin kutluyorlard. lk serven
byk beeni kazanmt. 220 mil
yon dolar haslat yapan Ghostbus
ters filminin yaratt hayalet modas
dnyay sarmt. Ancak bu hava ksa
sre sonra kayboldu. Filmin kahra
manlan iin de ayn durum sz konu
suydu. Egon Spengler niversitedeki
almalarna dnm, Raymond
Stantz ve Winston Zeddemore yagnlerinde hayalet avlarken kullan
dktan elbiseleri giyiyor, ocuklan
gldryorlard. Peter Venkman tele
vizyonda parapsikoloji ovlanna
kyor, Dana Barrett ise evlenip ayni-

diktan sonra tm ilgisini olu Oscara

vermiti. Anlayacanz drt yl son
ra hibirinin yaam o gnler kadar
parlak deildi. Dana yine esrarengiz
bir gcn etraf kartrmaya balad
n fark etti. Bir sabah ocuunun
arabasn New York sokaklarnda ko

kinci Ghostbusters da Dan

Aykroyd ve Harold Ramis'in fantazilerinden dodu. Sanlann aksine ilk
filmin baars ikinci filmin ekimini
kolaylatrmad. Sorunlar 1986 yln
da David Puttnam'n Columbia'nn
bama gemesiyle balad. Puttnam
Ghostbusters'n ikinci kez ekilme
sini istemiyordu. Putnam Bill Marray
iin "Bu adam milyonlarca film yap
sa da sanat adma ortaya birey koya
maz." demiti. 1987 sonunda Coltmbia'nn ynetimini Dawn Steel ele
aknca sorun zld. Steel seri film
lere kar olmasna karn Ghostbusters'n ekonomik rahatlama getirece
ine inanyordu. Ama yine de yapm
clarn ii kolay deildi. Oyuncular
arasnda gvensizlik ve kopukluk
vard. Hollywood'un nl menajeri
Michael Ovitz araya girip kadroyu
biraraya getirmeyi baard. Film 30
milyon dolara mal oldu. Murray,
Ayooyd ve Reitman yldzlar arasn
da yeni moda olan haslattan pay al
may art kotular. Bylece film aa
yukar 50 milyon dolara km old u .

Sinemada
Hayaletler
| in e m a ta rih in d e h a y a le tle rle ilg ili b in le rc e f ilm v a r. B u n la rn sa lkl
I b ir lis te s ip k a rtm a k o la n a k s z g ib i. B e lle k le rd e n s ilin m e y e n le ri s ra ia rke n p c e y e n i h a y a le t film le r in d e n b a la y a lm : B y k g i e ha sla t

Ghostbusters v e Poltergeist s e ris i d ik k a t e k iy o r.

Poltergeist film i 1 9 8 2 y ln d a T o b e H o o p e r ta ra fn d a n
y n e tilm i , be e n i kaza n m t. B u t r s e v e n le r B ria n G ib s o n 'n ik in c i Poltergeist'ini v e G a ry S h e rm a n 'n n c Poltegeist'ini de k a rm a d la r. J o h n
C a rp e rte r'in Fog'n da u n u tm a y a lm . J a m ie Lee C u rtis b u film le n le n m i ti.
G h o s tb u s te rs 'n yld z la rn d a n B ill M u rra y da ha n c e R ic h a rd D o n n e r'n Scrooged a d l film in d e ro l a lm t. 1981 y ln d a e s k i k u r t Fred A s ta ire , M e lv y n
D o u g la s v e D o u g la s F a irb a n k s J r. y n e tm e n J o h n Ir v in 'in Ghost Story'si ile
o la y y a ra tm la rd . S o n o la ra k B a tm a n 'n y n e tm e n i T im B u rto n 'n Beetlejuiy a p a n la r a ra sn d a

1 9 8 2 y ln d a e k ile n ilk

c e 'i ilg i to p la d . B ira z g e riy e g id in c e n e m li h a y a le t f ilm i o la ra k k a r m z a N o r

m a n Mcleod'un Topper i (1 9 3 7 ), Topper Takes a Trip i (1 9 3 9 ) W illiam Dieterle in k la s ik Portrait of Jennie'si (1 9 4 8 ), Rene Clair'in Hayalet Batya Gi
diyor. The Ghost Goes West i (1 9 3 5 ), Lewis Ailen in The Uninvited'i,
(1 9 4 4 ) k y o r. T rk S in e m a s 'n d a ise h a y a le t film le r i y o k d e n e ce k k a d a r az.
T rk s in e m a s e v e rle r ya b a n c fa n ta s tik film le r i te r c ih e d e rk e n . T rk y n e tm e n
le rin y a p tla rn a sc a k b a k m y o rla r. H erke se iy i k o r k u la r la

31

Isabelle Adjani'den
gizemli
Camille Claudel'in
Cum hur Canbazolu

aris 1885. Gen kz gecenin

karanlnda yol almala
rnn yapld inaattan
gizlice killi toprak alp
evine getiriyor ve lgnca topraa
ekil vermeye balyor. Be Cezar
dl kazanan, Berlin Film Festiva
linde sabetle Adjani'ye Altn Ay
dl (En yi Kadn yuncu) geti
ren Camitle Claudel adl film beyaz
perdede bu sahneyle beliriyor. Ca
mitle Claudel konusunu gerek bir
yaam yksnden alan 1988'in en
dikkat eken filmlerinden biri. Ca
mitte (D.1864) air Paul Claudein

ablas. O gnk basklardan ylmayp kalbindeki heykeltra olma arzu

sunu yerine getirmek iin hereyi
deniyor. Byk bir uratan sonra
19 yanda devrin en nemli heykel
cilerinden Rodin'in nce rencisi,
sonra yardmcs ve nihayet sevgilisi
oluyor. Ancak yaad frtnal, ac
bir ak, nk Rodin hibir zaman
yllardr sevdii kadn Roise Beuretden kopamyor. Camitte zaman
la nl bir heykeltra haline geliyor.
Mattarme, Edmond de Goncourt ve
Jules Renard ona tapyor, Debussy
ak oluyor, ama onun gz Ro33

din'den bakasn grmyor. Mutlu

luu alkolde aramaya balyor.
1913 Mart'nda ailesi onu akl hastahanesine yatrmak zorunda kal
yor. Otuz yl burada kaderine terk
edilmi olarak yaadktan sonra
1943'de yaama gzlerini yumuyor.
Camille Claudel iflah olmaz bir psi
kopat m, yoksa bir sevgili kurban
myd? Bunun yantn filmi izleyen
lere brakrken gelin fsabelle Adjani'nin azndan Camille ClaudeVin
yksn dinleyelim:

# Camille Claudel gibi gizemli

bir kahraman canlandrrken ne
ler hissettiniz?

M thi duygusal bir insanm.

Y aamm incelerken her adm da da
ha fazla etkileniyordum . Film in so
nunda bu etkiyi bir psikanalist yar
dm yla zerim den atm aya altm .
Yaam gizem doluydu. Y netmen
Bruno Nuytten (sabetle Adjani'nin
yaam n paylat, dokuz yanda
ki ocuunun babas) beni ve C am il
le Claudel'i ok iyi inceledikten son
ra ancak bu iki kadnn bileimiyle
sinem ada deiik b ir Cam ille yarata
cana karar verdi.

#
m?

Aranzda benzerlikler var

B enim tepkim de sevgim de

onunki gibi snrszdr. T m yaam
n Rodin zerine kuran, ona tek ger
eiym i gibi sanlan Camille'in
inatl, azm i sadakatine benzer
duygular tayorum .

Camille'in kardei Paul Clau

del ile ilikisi hakknda neler sy
leyeceksiniz?
#
Byle b ir ilikiye hibir zaman
rastlam adm desem doru olur! Paul
C am ille'in deli olduuna inanp
onun iindeki deliyi ortaya karta
bilm ek iin hereyi yapyor, nk o
da bir hayli deli. B alangta birbir
lerini seviyorlar, Cam ille onu model
olarak kullanyor, sonra yaam onla
r aynyor. Rodin ise Cam ille iin
yaam demek. Rodin'e tapyor, R o
din nem sem ese bile.

# Camille'in yaamnda sizi en

ok ne etkiledi, gzellii mi?

Cam ille genken ok gzelmi.

A m a 30'undan sonra alkolden i
m i, tannm az bir hal alm. Atlye
lerde alkol kullanm ok yaygnm.
Isnmak ya d a kendine gelm ek ama
cyla srekli iki ierlermi.

34

0 Neden Camille Claudel'in ya

amn setiniz ve byle bir filmin
yapmcln stlendiniz?
#
Cam ille Claudel'in yeeni Reine-M arie Paris'in onun zerine yaz
d kitab okudum. evremdeki ki
iler de benim bu kiilii ok iyi
canlandrabileceimi sylediler s
rekli. Sonlan kt biten sanatlara
hep ilgim vardr. Bu arada ReineMarie Paris de benim L'ete Meurtrier (ldren Y az) adl film im i izler
ken fiziksel benzerliim izi grp
ok etkilenmi. Birgn buluup g
rtk. K itap ailenin en gizli srlar
n bile ortaya kartan objektif bir
aratrmayd. B alangta birka fo
toraf, m ektup ve doktor raporlarn
dan yola kp yllarca sren bir a
lm ann altna girmiti. H i dn
meden kitabn haklann satn aldm.
A ynca heykellerin yeniden retil
mesi iin de anlatk, film de kullan
mam z gerekiyordu. Son olarak Auguste R odin'i canlandrm ak amacy
la ok ynl b ir erkek oyuncu bul
m am z gerekiyordu. B u ii yalnz
Gerard Depardieu'nn yapabilecei
ne karar verdik.

0 Filme nasl hazrlandnz?

Gerard D epardieu ile G zel Sa

natlar A kadem ilerine gittik. Baka
rak, elleyerek, hissederek renm e
ye altk bu sanat. A tlyeleri ge
zerek, o sessizlii, soukluu, m o
dellerin plakln
gzlemledik.
H eykeltralann dnyasna girmeye
altk, n cele ri ok huzursuzdum,
nk ne bu sanat, ne de malzem e
yi tanyordum . B yle biyografik
film lerde, hele bir sanaty canlandnyofsanz iiniz ok zor. N e yapp
yapp ayn yatknl yanstm ak zo
rundasnz.

35

nceleme

Sinema ve Psikoloji
Sinemann, psikolojinin, yaznn insan"dtan"
anlatmak konusunda birlemeleri geici bir heves
deil, klasik sanatn bile grmezlikten gelmedii
yaamsal bir zorunluluktur".

Maurice Merleau - Ponty

Trkesi: rfan Yaln
ir elence aracyd sinem a
b ir zam anlar, b ugn yle d e
il artk; b ir sanat olarak ba
klyor ona; sinem ann kendine zg
"anlatm yollar" inceleniyor; sonra
d a bunlar, rom ann anlatm yollaryla
falan kyaslanyor. D ahas, b ir "d
nce sinemas" ndan sz ed iliy o r b u
gn A m erika'da. Y aznn ve felsefenin
ortal kaplay, sinem a ynetm enle
rinin houna gitse de, onlar tedirgin e t
m iyor deil yine d e biraz. Y a onlardan
"dnce" film leri, psikolojik film ler
ekm eleri istenirse nolacak? " D n
ce sinemas" dediim iz ey, skc o l
m az m n e d e olsa? R essam lar, g enel
likle, eletiriden nasl holanm yorlar
sa, sinem a ynetm enleride, eletiriden
uzak, keyiflerince film y ap tk tan ; sine
m ann yalnz sinem a o larak sevildii,
o n a m etafizik h i b ir ey katlm ad o
dnem leri yitirm i olm aktan holanm
y orlar bazan.
A m a ilerinin rah at etm esi gerek
artk; onlarn gnm zde yararlanaca
psikologlar, esk i p sikologlar deil.
B undan elli yl nce, psikolog dedii
m iz kii, b ir i atm alar, bir "i gz
lem" uzm anyd. A m a o tuz yl oluyor
ki, kendini yenileyen b ir atlm yapt
psikoloji; labo ratu v arlan , kaydedici bi
lim sel ara la n soktu incelem e al anm a,
f k e ve kskanlk, belirli ruhsal d u
rum lar olarak tanm lanm az oldu; heye
canlanm a srasndaki yrek atlar, so
luk alp verm e y ounluu, kan basn
lar llm eye baland. B ugnk psi
kologlar iin heyecan, anlam y a da
varlk nedeni bulunm as s z konusu
olan b ir olgu. fkeli kii, karsndaki
n i inandrm ay, yattrm ay b ir yana
brakp s vp say ar yalnz; onu ldr

36

d o k seyrek grlr; yum ruunu

gsterm ekle falan yetinir. Psikologlar
Janet'nin bulgularyla yle b ir sonuca
vardlar; b arp aran, konuurken
d ili sren, g z da v eren b ir kiinin
fkesi, d ah a iyi biim de kullanam ad
m z glerim izin yo lu n u arp ba
k a y an a sapm as, uradm z b ir y e
nilgiyi kabullenm eyeim izdir b ir eit.
Sonra psikologlar, Sartre'la birlikte
unu bulguladlar; fk e, do ru b ir dav
ranta bulunm adm z zam an, bize
sim gesel, dsel b ir doyum salayan
byleyici b ir tav r altr. A rtk o , bir
ruhun derinliklerinde sakl, "tinsel"
b ir olgu olm ayp gerek dnya, gerek
insanlar karsnda b elli b ir tav r alm a
biim i; jestlerd e v e y zde okunabilen,
dardan anlalabilen b ir davrantr.
G enellikle, Pierre, Paul, yani b a
k alar, bizim iin belli b ir davran ve
tutum biem i (Style), o rtay a kan du
ru m lara b elli b ir y an t v erm e biim idir
ler. G olan, h r kiinin bu davran
biem ini zm leyebilm ek v e bunun
form ln verebilm ektir. A m a n e ki,

Eer psikoloji
sinemayla ilgileniyorsa
bunda aacak
bir ey yok; kukusuz ki,
sinema btn
sanatlar iinde,
insanolunun grnen
davranlaryla
en iyi aklayabilen
bir sanat.

bizler, bu karm ak insan davranlar

n ortaya karm akta, onlar tanm akta
h e r naslsa pek ustayzdr. B ize biri, bir
dostum uzla ilgili b ir ey anlattnda;
'Tam am , yapm tr" ! y a d a tam tersi;
"Yoo, yapmaz, nasl o lu r!" deriz. B ir
kiinin en ok taknd tavrlar, kendi
ni d a vurm a biim leri, sesi yry,
genel grnm , elyazs, b elli bir or
tak biim tar. te bu belli ortak bi
im , o kiinin kendisi dem ektir ve biz
o t u hep tanrz.
A m a bunun nasl ol
duunu, bunu nasl yaptm z syliyem eyiz hi b ir zam an. D enek olarak
setiim iz b az kiilerin nne onlarn
tanm ad b ir ok yzn, b ir ok siletin, bir ok elyazsnn fotorafn ko
yup onlara bir ok sesin bantn dinle
tip onlardan b ir yz, bir sileti, bir se
si, b ir elyazsn b ir aray a getirerek b ir
kiilik oluturm asn istediim izde, on
larn oluturduu "bir araya getiri
ler" doru km aktadr genellikle.
yle b ir elyazsm da yle b ir yz,
yle b ir sesi haber veren b ir ey var
nk. Mikelanj'n elyazsm otuz alt
kii Rafael'e m al ederken, iki yz yir
m i bir k ii neyin kim le ilgili olduunu
doru b ir biim de ortaya koyuyor. G
nm zde, psikolojinin grevi, akla
m ak, davran tiplerinin saym n ve
dkm n b ir b ir yapm aktr.
E er psikoloji sinem ayla ilgileni
yorsa bunda aacak b ir ey yok; ku
kusuz k i, sinem a, btn sanatlar iin
de, insanolunu grnen davranlary
la en iyi aklayabilen b ir sanat. B ir ro
m anc, fkeyi y a d a kskanl tanm
lam ak istediinde, bunu "ierden" ya
pabilir, "Pierre kann beynine srad
n duyum sad; evresinde n e varsa
grm ez oldu adeta. T ek grd, l
dayan b ir sisin iinde beliren yzyd
hasm nn. Btn dnyas, onun o k
m seyici, iren glm seyii olup
km t.... V .b. "Film deyse, PieiTe,
hasm nn karsna oturm utur, sessiz
ce konum aktadrlar.
B ulunduklar yere sevilen kadn gi
re r girm ez, h av a d eiir birden. K adn
la hasm arasnda b ir eylerin olduu
gn gibi ortadadr artk. Pierre, "dev
reden kmak" istem ez, b ara bara
konuur, kendini kaybetm i gibidir
adeta; illa d a kendi dncelerini kabul
ettirm ek ister. O nun fkesini y a d a ks
kanln davrannda okuruz artk.

inceleme
Bu davran, romancnn Pierre'in ii
ne girerek, i gzlem yaparak, bize ta
nmlamasndan daha iyi anlarz. Sine
ma, dnceyi jestlerde; kiiyi tutum
ve davranlarda; ruhu bedende gste
riyor bize; davranlarn psikolojisini
inceleyip onun gerekliini ortaya ko
yuyor. Szn ettiimiz bu davran
psikolojisinde, sinemann esiz ekici
liinin anlam yatmaktadr.
Kukusuz, sinema ynetmenleri,
eski psikolojideki i gzlem yntemini
zaman zaman denediler, ne ki, baar
szla uradlar hemen hemen hep.
Daquin, "Premier de Corde" adl
filminde, bir kayaya smsk sarlm
ve birtakm anlalmaz davranlarla
iinde bulunduu uzamn altst oluu
nu engellemeye alan adam gster
diinde, ba dnmesi duygusunu verir
bize. Ama ne zaman ki, o, kahramann
i dnyasn ortaya koymak iin, salla
np duran, bir anda karmakark olan
bir grnm sokar filme, o az nce
duydumuz ba dnmesini duymaz olu
ruz artk. Malraux, "Sierra de Tem
el" de, pilotun gzlerinin pek grmedi
ini, onu yolcularn bulunduu blm
den karken, beceriksiz, zavall zaval
l yryor gstererek ak-seik bir bi
imde alglatr bize. Ama o, pilotun
gr asndan, bize ince bir tlle r
tl bir grnm izlettirdiinde, hi bir
ey anlamaz oluruz, duyarllmz kal
maz. "Falbalas" filminde, Clarence'in sama sapan sayklamalar bir e
it by yapmay andrmal; szler
uzun uzun baklarn, trl jestlerin so
nunda sylenmeliydi. Daha etkileyici
olurdu o zaman. Clarence'in gzne
grnen eyi, yani tahtadan mankenin
kadn oluveriini gsteren ynetmen
Becker bizi inandramyor. sel yaa
mn bir davran, bir tutum biim ola
rak ele alm, ne denli kesin olursa ve
isel yaam, uzaktan yakndan bal ol
duu bu dnyada ne denli gzle gr
lebilir bir duruma getirilebiliyorsa
onun (isel yaamn) aklan da, o
denli gl oluyor.

Bu btnyle "nesnel" olan yn

tem, bir gelenekle ilikili gerekte. Si
nemann, ada psikolojinin, Ameri
kan romannn yapt gibi insan d
tan ele alan byk klasik yaptlar var.
Sthendal'n Parma Manastr adl ro
manndaki Mozca'nm kskanln
anmsayalm. Orda, "Mosca yle y

le dnyordu.., "Mosca yle

yle ac ekiyordu..." diye bir ey

yok hi. Fabrice'le Gina apaydnlk

bir k iindedirler; hep birbirleriyle
ilgili, en akrak, doal... Sevgi ve
mutluluk onlar daha da gzelletirmi
tir. Yandaki karanlk odada oturan
Mosca onlarn sesisini duymaktadr.
B ir ara, eie kadar gelir, onlara bakp
geri dner karanla elini hanerine
gtrr, keyifli keyifli, "Szlere iyi ak

am lar!" diye bararak eker gider.

Onun bu tavrlar, bu szleri, bir inceli
i, bir yrek gcn, bir kkanln
acsn her trl "i gzlem "den daha
iyi dile getirmektedir. Sinemann, psi
kolojinin, yaznn insan "dtan' an
latmak konusunda birlemeleri, geici
bir heves deil, klasik sanatn bile gr
mezlikten gelmedii yaamsal bir zo
runluluktur.

KIZILIRMAK. SNEMASI
LETM E D E N K A JA N S

DO LBY STEREO SES DZEN

125 53 93

9 yi H afta

Kim Basinger Mickey Rourke

Yn: Adrian Lyne

12.15

S e a n s la r
/ 14.30 / 16.45 /

19.00 / 21.15
37

K aset dnyasnda
film m zikleri
Sinem a ile rock m ziinin bulum as ellili y llara k ad ar
u zanr. kinci D nya Sav a'n d an so n ra p lak endstrisindeki
deiim , 45 devirli plaklarn yan sra 33 devirli uzun alarlarn
d a yaygnlam asn getirdi

Nejat Ulusay
e k s e n li

y lla r d a ,

T r k i

y e 'd e p la k r e tim in in n e
r e d e y s e t m y le d u r m a
s , k o la y t a n a b ilir r a d y o / k a s e t
a la r la r n y a y g n la m a s v e c o m
p a c t d is c *in h e n z p a h a l o lm a s

MZK
LER

r in d e k i b u a r t , b ir y a n d a n m z ik
t r le r in d e k i e itle n m e n in b ir s o
n u c u g ib i g r n y o r s a d a , g e r
e k te T r k iy e 'd e 's o u n d tra c k 'le r i
b a s la n film le r in p o p m z ik a r
lk l y a p m la r v e o u g e n lik f ilm
le ri o lm a s n d a n k a y n a k la n y o r .

g ib i n e d e n le rle , s e s k a s e tle ri, m

z i in

t k e tim in d e

baat

Film ve Plak
irketleri birlii

r n le r

h a lin e g e ld i. S o n y lla r d a c a n la n
m g r n e n

k a s e t p iy a s a s n d a

's o u n d tr a c k ' d e n ile n film m z ik le

r in e d e o k a ra s tla n y o r. G a z e te
v e d e r g i h a b e r le r in e , d e e r le n d ir
me

k e le r in e

g ir e c e k

k a d a r ( i)

d ik k a t i e k e n film m z i i k a s e tle (1) Film M zikleri B aa G re iyor M illiyet,

9.11.1989, s.10.; Burak Eldem "Listeler

S in e m a ile ro c k m z i in in b u
lu m a s e llili y lla r a k a d a r u z a n r .
k in c i D n y a S a v a 'n d a n s o n r a
p la k e n d s tr is in d e k i d e i im , 4 5
d e v ir li p la k la r n y a n s r a 3 3 d e v ir li
u z u n a la r la r n d a y a y g n la m a s
n g e tir d i. S a v a s o n r a s n d a k i b ir
b a k a n e m li g e li m e d e , " te e n a

den nmeyen Film M zikleri"', Cumhuri

yet Dergi, 16.11.1989, s. 7.;
Levent Acar, "Son Zam anlarda Film D in
le m ed iniz m i", Gne, 3.12.1989, s. 7.

g e " ( y e n iy e tm e ) d e n ile n k e s im in ,

B urak Eldem , "V itrinlerdeki Film M zi

i", Cumhuriyet Dergi, 21.1.1990, s.13.

s iy d i. T o p lu m s a l re fa h , b u k e s im i,

o c u k lu k v e y e ti k in lik a r a s n d a
a y r b ir s ta t o la r a k k a b u l g r m e b o z a m a n la r y la v e h a r c a y a c a k
p a r a la r y la y e n i b ir t k e tic i k itle
o la r a k n e k a rd a . G e n le r, g iy im
- k u a m , o to m o b il, y e m e k , s in e
m a v e m z ik g ib i a la n la r d a n e m
li b ir m te r i'o ld u la r . E llili y lla r n
b a la r n d a v A m e r ik a 'd a b e y a z y e n iy e tm e le r in z e v k in e u y g u n y e n i
b ir p o p le r m z ik a n la y g e li ti.
P o p le r s in e m a d a , b u y e n i p a z a
ra g ir e c e k ti e lb e t. F ilm ir k e tle r i

kan

film le r in in

ses

k u a k la r n

s s l y o r d u . r n e in , A le x N o rth

Streetcar Named Desire (Arzu

Tramvay / 1951), E lm e r B e r n
s te in The Man With the Golden
Arm (Altn Kollu Adam, 1 9 5 6 )
v e D u k e E llin g to n Anatomy of a
Murder (Bir Cinayetin Anatomi
si, 1 9 5 9 ) a d l film le r e c a z t r n d e
m z ik le r b e s te le d ile r .
S in e m a d a r o c k m z i in in e tk i
s i, a ltm la r d a d a h a d a a r tt. D
n e m in , Easy Rider ( 1 9 6 9 ) v e
Midnight Cowboy (Geceyars
Kovboyu, 1 9 6 9 ) g ib i, y a n k u y a n
d r a n film le r i b u e tk in in g r ld
e n iy i r n e k le r d ir . T a b i, b u r a d a
z e llik le ,

The Graduate'i (Ak

Mevsimi,

1 9 6 7 ) v e P a u l S im o n /

A r t G a r fu n k e l'in a s ln d a film d e n
n c e g e r e k le tir d ik le r i, b u film le
b ir lik te h r e ti a r ta n v e h a l d ille r
d e d o la a n a r k la r n n k a z a n d
p o p le r li i d e b e lir tm e k g e re k ir.

Soundtrack: yan rn

ile p la k ir k e tle r i, " B M o v ie s " d e n i

e k ilm i ,

Y e tm i li y lla r d a A m e r ik a n s i

ro c k 'n 'ro ll a r k c la r n n ro l a ld k

n e m a e n d s tr is i, film le r in ta n tm

le n

kk

b t e le r le

la r b ir d iz i g e n lik m z ik a lin i p i

i in y a z l b a s n , r a d y o v e te le v iz

y a s a y a s r d le r . B u n la r a r a s n

yon,

d a , z e llik le o k s a y d a k i E lv is

g s te r ile n fr a g m a n la r d a n

P r e s le y

a r a la r d a

film i

d ik k a ti

e k iy o r d u .

b illb o a r d

ve

k u lla n d

s in e m a la r d a
ve

baka
g id e r e k

G e le n e k s e l film m z i in d e n fa r k l

y a y g n la a n y e n i b ir 'y a n r n le r '

e z g ile r in d u y u lm a y a b a la d b u

p a z a r o r ta y a k t. B u n la r film d e

y lla r d a , c a z v e r o c k 'n 'ro ll, A m e r i-

k u lla n la n e itli te k n ik a y g tla r -

Yetmili yllarda Amerikan sinema endstrisi, filmlerin

tantm iin yazl basn, radyo -TV, billboard ve sinemalarda
gsterilen fragmanlardan baka aralarda kullanld ve
giderek yaygnlaan yeni bir "yan rnler"
pazar ortaya kt.
dan ya da film in tantm n zerin
de tayan rnlerden oluuyor
ve bylece film in kendisi b ir m ar
ka haline geliyordu. rnein, The
Deep (1977) adl film de kullanlan
N ikon kam eralar, Rolex saatler,
D acor dal takm lar, denizcilikte
kullanlan Hy - G ain haberlem e
donanm vb., film in yapm clar
iin bu t r m alzem e giderlerinin
ya ok az olm asn ya da btny
le ortadan kalkm asn salad.
Steven S pielberg'in nl Jaws
(1975) film i ise, plaj antalar, ti
rtle ri, plastik bardaklar, battani
yeleri, oraplar, posterleri, kra
vatla r, iirilm i plastik kpek ba
lkla r, kpekbal diinden yapl
m kolyeleri, film in ekim ini anla
tan kitaplar ve soundtrack alb
m ile bu konudaki en arpc r
neklerden b irid ir. (2 ) Bugne ka
dar kendisine bu t r b ir yan pazar
oluturan daha b ir ok film den szed ile bilir. Sperman, Ghost-

m ilyon adet satarak 90 m ilyon do

la r toplam t. (3) Jesus Christ

Superstar
(1973),
Tommy
(1975), Sergeant Pepper's Lonely Hearts' Club Band (1978)
g ib i rock m zikallerinin de yapm
cs olan RSO 'nun m dr Al Coury, film in nceden satn ga
rantilem ek iin m zii kullandkla
rn; doru ark doru oyuncu ve
m ziin radyoda srekli yinelen
m esi sonucu, b ir t r, nceden sa
t saladklarn belirtiyordu. (4)
yle ki, bu t r kim i film le rin soundtrack albm leri film in kendi
sinden daha fa zla g e lir salyor
du. Bu gerek, 1978 -1979 dne
m inde ok sayda m zikal (ya da
(3) Robert C.Toll, The Entertainment
Machine, Oxford University Press, New
York, 1982, s.155.
(4) Aym kaynak.

busters (Hayalet Avclar), Indi

ana Jones, Batman g ib i_
Soundtrack albm ler bu paza
rn nem li rnlerinden b iriydi ye
1970'li ylla rda rock plaklar eskk
sinden daha fa zla satlm aya ba
lam t. Bu ylla rda , rock topluluu
m enajerliinden m zik endstrisi
ne geen R obert Stigw ood adl
bam sz b ir yapm c, sinem ada
da ansn denedi. S tigw ood, yap
t film le r iin kitle iletiim arala
rn kullanarak geni boyutlu rek
lam kam panyalar dzenledi; rock
m zikalleri,
bunlarn
'soundtra ck'le ri ve 4 5 'lik plaklar ile po
pler m zik - popler sinem a i
birliinden krl sonular elde etti.
rnein, b ir R obert Stigw ood O r
ganisation (RSO ) yapm olan Sa

turday Night Fever (Cumartesi

Gecesi Atei, 1977) adl nl fil
m in albm 1978 ortalarnda, 12
(2) Garth Jowett, James. M. Linton, Mo
vies as Mass Comjnunication, Sage
Publications, Beverly Hills, 1981, s.61

K
MZK; ATTILA ZDEMROLU
YORUM: ZDEMR ERDOAN

m zikli) film in planlanm asna ya

da yaplm asna neden oldu. (5)
Seksenli ylla rda popler m
zik ile sinem ann ilikisi daha da
younlat. A rtk pop m zik ark
larnn b ir film de yer alm as iin o
film in ille de b ir genlik m zikali
olm as gerekm iyor. Farkl t rle r
de film lerin soundtrack'lerinde n
l arkc ya da topluluklarn rn
le ri yer alyor. nk gnm zde
sinem a izleyicilerinin byk bir
ounluu genlerden oluuyor.
Popler arkla r film in ilgi grm e
sine katkda bulunuyor ve bu arklar/arkcla r film in uyandrd
yankdan besleniyor. stelik, film
lerin tantm nda video diple rde n
ve televizyonun dayanaklarndan
yararlanlm oluyor. A rtk ekran
lardan
Rain Man (Yamur
Adam, 1988), Dirty Dancing (lk
Dans, lk Ak; 1988) ve A View

to a Kill (007, Bir Cinayete Ba

k) gibi film le rin grntleri e li
inde Iko, Iko, The Tim e o f My Li
fe gibi arklarn ya da Duran Du
ran gibi topluluklarn d ip le rin i iz li
yoruz. G iorgio Moroder*in(S) mziklendirdii F ritz Lang'n nl
Metropolis'i (1926) seksenlerde
ki bu "elden ge irilm i ha liyle bir
t r 'uzun d ip ' deil m iydi aslnda?
Seksenli yllarda, sinem a popler
m zikle bu denli i li dl olm as
na karn ok sayda ve nem li
saylabilecek genlik ya da rock
m zikaline rastlanm ad. T abii, bu
dnem iinde, Pink Floyd'un m
zii esas alnarak, video d ip m an
t n a uygunbir anlayla ekilen
The W all'u (1982) ayr b ir yere
koym ak gerekiyor.

Derleme gibi...
Son zam anlarda kaset piyasa
snda saylar artan 'soundtrack'ler, ounluk nl topluluk
ya da arklar biraraya getiren
birer derlem e grnm tayor.
(5) Frank Barron, "Movie-themed films
aimed at large recordbuying audience.",
Hollywood Reporter, 1978, (March 22):
1.16.
(6) Giorgio Moroder, Midnight Express
(Geceyans Ekspresi), American Gigo
lo (Amerikan Jigolo), Flashdance ve
Scarface (SicilyalI) adl filmlerin de z
gn mziklerini bestelemiti.

39

rnein, Arthur 2, The Color of

Money, Slaves of New York,

Bull Durham, Cobra, Ghostbusters 2 g ib i film m zii kaset

BUSTER - 1 ho Unginai Motion nciu ro aounairucK t * k . o

BUSTIER

STARRING

Phil Collins ano Julle Walters

le ri, ilerinde C hris de Burgh, Eric

C lapton, Joe C ucker, A-Ha, M ia
m i Sound M achine, E lton John ve
Boby Brown g ib i adlar olm asa ya
ynla nr m yd? Y a da zaten Ima
gine John Lennon'a, Yentl Bar
bara S treisand'a, Beaches Bette
M idler'a a it olduklar iin piyasada
deil m i? yle ki, P rince'in Batm an'den esinlenerek gerekle
tird i i paralardan oluan kaset
bile b ir 'soundtrack' deil. Film in
zgn m ziklerinin asl sahibi
Danny E lfm an'n bestelerinden
oluan b ir Batman kasetine rast
ladnz m hi?
S aylar ok olm am akla b irlik
te, bu 'derlem e' grnm l kaset
le rin dnda kalan lar da var. r
nein, Bir Zamanlar Amerika
(M zik: E nnio M orricone); Son
mparator (M zik: Ryuichi Saka
m oto, D avid Bryne ve Cong Su),
Cehennem Silah 2 (M z ik : M ic
hael Karnen / E ric C lapton / David
Sanbern) Siesta (M z ik : M arcus
M iller / M iles D avis), zgn film
m zii tad brakan kasetler.

Yaynclarn dikkatine
P opler a rlkl d a olsa, m a
dem ki film m zii kasetleri ilgi
gryor ve kaseti yaynlanan m
zik trle rind e b ir eitlenm e szkonusu, U nkapan, piyasay daha
da zenginletirm eyi dnm ez
m i? rnein, V angelis'in getii
m iz yl bizde Direct ve Antarcti
ca (bu, film m ziiydi) adl iki ka
seti k t. V ig e lis'ln m ziklerini
yapt The Bounty ve Blade
Runner bdl film le rin 'soundtra ck'le ri yukarda adlar geenler
kadar arpc rnler... Plak yap
m nn henz canl olduu yetm ili
ylla rda , film m ziinin popler
adlarndan talyan besteci Ennio
M orricone'nin ik ili b ir albm ya
ynlanm t. S anat, son yllarda
bizde de ilg i gren The Mission
(Misyon) ve Frantic (lgn) gibi
film le rin de m ziklerini besteledi.
Caz, pop - caz g ib i t rle r ilg i gr
yorsa - (ki yle olduu an la l
yor), Bertrand Tavem ier'in (Ro-

Seksenli yllarda Amerikan

sinema endstrisi, filmlerin
tantm iin yazl basn,
radyo -TV, billboard ve
sinemalarda gsterilen
fragmanlardan baka
aralarda kullanld ve
giderek yaygnlaan yeni bir
"yan rnler"
pazar ortaya kt.
und Midnight (Geceyarsna
Doru), A lan R udolph'un Choose Me (Beni se), lin t Eastwood'un Bird (Ku) gibi film lerinin
soundtrack albm leri en az film le
rin kendileri kadar ilg i ekici olabi
lir... Eer firm alar gnce llik pein
deyseler - (o zam an, The Sound
of Music nereden kt diye soru
la b ilir)-, O scarl arklar da kendi
si kadar sevilen Working Girl
(alan Kz), Sinem a G nleri'nde gsterilen ng iliz yapm
genlik film i Absolute Beginners (Yeniyetmeler) g ib i yapm
larn m zikleri de alc bulabilir.
Bitm di; The New Tango ve Tan
gos Argentinos gibi kasetler ya
y nlanabiliyorsa, A stor Piazzola'nn m ziklerini besteledii Tan
gos (Tangolar) ve Gney (Le
Sud)
g ib i
film le rin
soundtra ckl'le rin i neden dinlem eyelim ?
(7) ite bunlar hem en aklm za ge

len rnekler. Daha bakalar da

e klen ebilir ta b ii...

Trk Sinemasndan
A rtk Trk film le ri iin de z
gn m zik besteleniyor. T rki
ye'de ilk soundrtrack albm ya
ynlanan film , yanlm yorsak, m
zii M ehm et S oyarslan'a a it olan
(7) Kaset piyasasndaki greceli eitlen
menin gstergelerinden bir tanesi de
Philip Glass'n, iki ayr bale yapt iin
besteledii mziklerden oluan Dancepieces adl kaset Ya, Trkiye'de de minial
mzik merakllarnn says artt ya da ka
seti yaynlayan firma ansn denedi. Ka
set, video piyasasnda olduu gibi bir pa
ket program dahilinde de (zorunlu olarak)
yaynlanm olabilir. Bu durumda, belki,
Pihilip Glass'n, byme ve evre sorun
laryla ilgili baarl bir belgesel olan Kovasnisquatsi iin besteledii mzikler
den oluan bir kaseti de vitrinlerde gre
biliriz...

Topran T e riy d i (1981). D aha

son ra, m zii A tilla zdem irolu 'n a , yoru m lar zdem ir E rdo
a n'a a it Fahriye Abla'nn (1984)
kase ti ya yn la n d . Y eni T rk'nn
film m zikleri ile Z lfi L iva n e li'n in
e itli film le re b e ste le d i i m zik
lerden oluan ka se tle ri de yin e
se kse n li y lla rd a k t. M ehm et
G re li'n in , 198 6 'd a e k ti i Vapur
lar ad l k s a film i i in be ste le d i i
m ziin y e r a ld ka se ti de bura
ya e kle ye lim ... B un la rn dnd a
ye n i b ir rn yo k.. A tilla zdem iro lu 'n un Anayurt Oteli (1987),
Gece Yolculuu (1988) ve Kaa
mak (1988) g ib i film le re katkda
bulunan b e ste le ri ka se t o la ra k ya
ynla nm a T rk sinem as iin de
b ir be lg e o luturm a z m ? Z lf Liva n e li, Yer Demir Gk Bakr
(1987) ve Sis (1989) g ib i kendi
film le ri d n d a Yedi Uyuyanlar
(1988) ad l film iin de b e ste yap
m t. L iva n e li'n in ka s e tle ri zaten
o k s a tt n a g re, ad la r geen

film le rin m zikleri de ilg in b ir to p

lam o luturm a z m ?...

M erakls iflah olm az

M zik ve sinem a e n d s trile ri
nin g e lim i olduu ye rle rd e , film
le rin ve te le vizyo n d iz ile rin in - (b i
le) - 'so u n d tra c k 'le ri plak, kaset
ya d a com p act d is c o la ra k yayn
la n yo r. ok b a slm yo r belki,
am a m e ra klla rn a y e tiy o r olm al.
M erakls i in S ergei P rokoviev'in
Korkun Ivan iin be stele di i
m zik, Yurtta Kane, Ran ya da
Betty Blue g ib i film le rin zgn
m zikleri de nem li o la b ilir... T op
lum sal hayatm z e itle n ip ren k
le n d i i k ita p la r da ha o k s a tld
, ga zetde tria jla r ykse kld ii
zam an, film m ziin in ifla h olm az
m era kllar da daha fa z la ve e it
li 'so u n d tra ck' b u la b ilirle r ve bizim
bu yazm z da, b e lki o zam an he
d o n ist (ha zc) b ir m etin olm aktan
- (ya d a g ib i grnm ekten) - ku r
tu lu r c a

PHILIP GLASS
DANCEPIECES

Piyasada bulunan film mzii kasetleri

Cocktail
(Elektra / MMY)

Good Morning
Vietnam
(A & M Records /
Topkap)

Once Upon a
Time in America
(Mercury / Yonca)

The Color of
Money
(MCA / MMY)

Ghostbusters 2
(MCA / MMY)

The American Tale

Yentl

The Karate Kid 2

(CBS / Uzelli)

(WB / MMY)

Little Shop of Horror

Siesta

(WB / MMY)

(WB / MMY)

(MCA/Topkapi)

La Bamba

Slaves of New York

(London / Yonca)

(Virgin /Topkapi)

The Last Emperor

(Virgin / Topkapi)

La Bamba - 2

Licence to
Kill (007)

Hearts of Fire

(London / Yonca)

Sexpress
(Bite Records /Yonca)

Dance Academy
(CBS / Uzelli)

imagine
(Parlophone / Kent)

The Sound of
Music

(CBS / Uzelli)

(MCA / MMY)

Bull Durham
Top Gun

(Capitol / Kent)

(CBS / Uzelli)

Police Academy
(Motown / MMY)

(MCA / MMY)

The Living Daylights

(007)
(WB / MMY)

Salsa
Buster
(W ea/M M Y)

Mona Lisa
(EMI / Kent)
The Karate Kid 3
(M CA/MMY)

Arthur 2

Cobra

A Fine Mess

(CBS / Uzelli)

(Motown / MMY)

(A & M / Topkapi)

Lethal Weapon2
(WB / MMY)

Rambo 3

Perfect

(Mercury / Yonca)

(Arista / MMY)

Dirty Dancing

Ovear the Top

Amadeus (iki kaset)

Vapurlar / Blues

(RCA/M M Y)

(CBS /Uzelli)

(Kent)

(AHTAPOT YAPIM)

Beaches

Batman

(Atlantic / MMY)

(WB / MMY)

Less Than Zero

(CBS / Uzelli)

The Golden Child

(EMI / Kent)

(RCA/M M Y) ,

41

Sine - Anket

Siz bir SS' sever misiniz?

alar Tuncay
1) Her eyden nce; siz SS'i seyret
tin iz m i?
a) Hayr. Ama, film e ilikin sylei ve
eletirileri okuyuncu, seyretmi kadar
oldum . (-7 puan)
b) Tarikat sahnesine kadar. im d
ma knca, ben de salondan ktm. (-5
puan)
c) Benim bam kel deil ya, tabii ki
seyrettim! (10 puan)
d) Birgn televizyondan ve rilir elbet. O
zaman seyrederim ben de... eyyy, izle
rim demek istem itim . (Filmin ynetme
nine, devletin tantm vakf dl verdii
ne gre; televizyonda da film i oynatrlar
elbet..) (-10 puan)
2) A li Frat'n Fatsa yolunda (PolatlI
dolaylarnda, b ir balk* lokantasnda)
karlayp, arabasna alp daha sonra
att "n ih ilis t kaak", otostop yapar
ken, polis arabas'ndan nce ka ara
baya el kaldrm t?
a)

!!!!...
(zr dilerim . Haklsnz tabii. Anketi
kim in yantlayp kim in yantlamyacana karmak benin haddim deil... Ama
o nlemler de ne oluyor yani? Kzp si
nirlenmeye de gerek yok herhalde. Deil
m i? Kardeim.)
b) ...Bir. (1 puan)
c) Bir ya da iki, ne deiir? Bence
nemli olan; Ali Frat'n, delikanly ara
badan att yetm iyorm u gibi, bir de
polisler gelinceye dek kmldamadan
beklemi olmas. Takalpliliin bu kada
r grlm ey deil. (Oldu olacak, pu
annz da kendiniz saptayn bari.)
d) Ben saydm, d. ama bence, s
tnde asl durulmas gereken nokta; po
lislerin, hemencecik orada bitiverm i ol
malar. Polis kader m i ki, elinden kimse
kap kurtulamasn? (Filmde, "sac terrst" "sac rgt" diye, faistlerin de
il de eriatlarn gsterilmesinden de
nem kapmadm deil dorusu. Ama ha
yr I Filmde, -birazck, u kadarck da ol
sa - ideolojik birpa rpm a/ arplm a/ ar
ptlma bulunduunu syletemiyeceksiniz bana. Asla I) (10 puan)
3)

A li Frat?

a) Gna geldi canm o oyuncudan da.

H eryerdeo! H e rfilm de ! (-7 puan)
b) Osman Reis'in (siyah-beyaz n
oyunda) hediye olarak getirdii iki bal
kabul etmiyecek kadar namuslu; ama en
sonda, ayn balklar satnalm ak iin (!)
kalan btn parasn verecek kadar da
bonkr...(linizden bir say tutun. Ayn

42

sayy bir sevdiiniz iin de tutup, sizinkine ekleyin. kan sayya benim iin de
10 ekleyip ikiye bln, ve bata tuttuu
nuz sayy karn. Kalan say sizin puannzdr: yani 5.1
c) O eski telefon kulbesinden babas
na telefon ederken yedi rakam ^evirm esi neyse de, telefonun alacan nere
den bildi ki; jeton atmadan nce ahizeyi
kulana gtrerek alyor olup olma
dn kontrol etmedi? (b) kkndaki i
lemi tekrarlayn. Ama bu kez benim iin
14 ekleyin. Sonuta kalan say sizin puannzdr. Bozdurup bozdurup harcayn).
d) Sadece ta kalpli deil, stelik de
gaddarn biri. Fatsa yolunda arabasna
ald kaa uyurken, bir ey sormak
iin uyandrp, ald yantlar beenme
yince, arabasndan kap dar ederek
polislere yakalanmasna ve hatta belki
de ( "Hayr!" dediine baklrsa) vurul
masna neden olmad m? (Sizin Rutkay Aziz'e havale ediyorum. Ka puan
kazandnza o karar versin.)
4)

dil?

a) O da kim ? Haa, hani u, nianls

M urat'n cesedi stndeki arafta yol
izi brakmadan omzundan aa akverm i kan elliyen kz m? Sahi, kim di o?
(Byle bir yant iin puan beklemiyorsu
nuzdur herhalde.)
b) (Pist I Pist! Yakla biraz. Biraz da
ha. Bir polisti o! Anlamadn m?
Sen kalk, hem Murat'n nianls ol;
hem de seni hi kim se tanmasn, ola
cak i mi ya n i? )
n -h, hh -hm ! iyi kz d, iyi kz.
(Sizin puannzn saptanmas iin, elekt
riklerin gelmesini bekliyorlar. Benden
sylemesi.)
c) Ali Frat'n metresi olan Suzan'n bir
kk kopyas, canm, kocandan ayrldysan avukatn ile... pardon, nianln
ldrldyse kardei ile iliki kurman
art m Allah akna) (Okuduunuz foto
roman saysnn 10fa blp kan sayy
yuvarlay verin.)
d) Kitaplarn katlardan, katlarn da
aatan yapldn bile bilemiyecek ka
dar cahil biri; sandal suda yzdrp, ki
taplarn suya batacan sanacak kadar
hem de. (Sizin puannz hamamda d
rdm. Birazdan, Arim end'in tasna
taklacak ve Arim ed, "--Buldum! Bul
dum *'1 diye haykrarak, hamamdan d
ar ini plak frlayacak. Bekleyin.)
5) Siz b ir Osman Reis olup da; sizi
yargladndan beri neredeyse y irm i
y l sonra ilk kez grdnz b ir yarg
cn olunu, lke dna karm ak zere
teknenizde bekler iken; at kap tan

madnz b ir adam - han kapcs - ile

b irlik te p o lis le r i e ri doluuverse; (Ve
de stelik, o yarg / avukat sizi bul
m ak iin taa Fatsa'larda gnlerce ara
np e li bo dnmken, p o lis le r pn
i i sizi bulu verm ii erse.)
a) Yirmiden fazla yl kaaklk ii iin
deyken enselenmeyip, bir siyasi davaya
kysndan bular bulamaz enselenme
yi kr talihin bir cilvesi sayardm. (Size
puan deil, bir karton mavi bandrollu
Maibora I ierde, dumanna bakarak
avunursunuz hi deilse.)
b) Ali Frat'n, olunu karma masal
ile beni konuturup, onsekiz yl nce
mahkum edemeyiinin intikamn ald
na inanrdm. yle ya; polisler beni derbest edip arabaya tktktan sonra, asl
hedef, kaatil zanls Erol ile babasn ya
kalamak iin brakn evrede tertibat al
may, teknede bile beklemediler ki.
(zlmeyin I Bakn ben size tam 20 pu
an veriyorum .)
c) Bir eski yargcn, m uhbir ve hatta
polis; ama yine de esas olarak, lkenin
bu hallere dm olmasna yanardm,
(size de 30.)
d) Yirm i yldr grm ediim birine he
mencecik inanveriim in aptalln asla
affetmez, bir de stne adama iki balk
hediye etm i olduumu hi m hi hatr
lamaa alrdm. (Size de teselli puan
olarak: A li Frat'tan aldnz parann do
lar karl kadar.)
6)

M ura t' kim vurdu?

a) (Dardan sklan bir kurun, pen

cere nnde, pencereye yan dnm
hi kimseyi kalbinden vurabilemiyeceine gre;) M urat' vurduysa vurduysa
ieriden biri, belki de gerekten kardei
tro l vurdu. ( 0 puan)
b) Sisli bir manzara iinde, o sac terrstin vurduunu gryorum . Savc
yle aklyor film de, "O vurdu, bunu bi
liyoruz" diyor. (0 puan)
c) ilk d rt cinayeti yznden idam
edilecei kesin olar o sac terrst, ne
diye, inatla reddetsin -ilediyse - bein
ciyi ? M urat'n rgt - olsa bile- idam
edilmi birinden intikam alamaz ki. Mu
rat' kim se vurmad, o kim vurduya gitti.
(-10 puan)
d) M urat' bence de kim se vurmad.
nk vurulan falan olmad. Herey, iki
kardein babalar ile birlikte hazrlayp
yrrle koyduklar b ir plandan ibaret
ti. Maksat, iki kardein ortadan kaybola
rak, Fransa'daki amcalarnn yannda ra
hat rahat okumalarn salamakt. Murat
kat. Erol da az kalsn kayordu ki, han
kapcnn m uhbirlii btn planlar alt

Sine - Anket
st etti, ikinci olunu karmay baara
maynca baba da, filmin en sonunda
"Bala! zerinize bir glge kt." di
yerekErol'dan zr bile diledi ya.
Zaten filmin banda da, "vuruldu" deni
lerek zerine beyaz bir arafla rtlm
olan (sahipsiz kald iin, yarg eskisi
avukat babasnn kimblir hangi morg
dan ayarlad) cesedin yzne desade
ce bababakt. Niin bizegstermediler?
Ah u pencere, akolmayacakt ki! (-10
puan)

ezen bir g vardr, orada davranan in

sanlar vardr... Sis'de byle Bir sis var,
insanlar ezen birey var, ama ne? Ve
sonunda, bunun 'sistem' olduu ortaya
kyor. Benim anlatmak istediim, 'sis
tem' ve bu 'sistem' iinde insanlarn bir
birine dmesi." (*)
e) No comment* "Bir sanatnn ese
rini aklaynn doruluu, nemi ve
deeri bir eletiricinin ya da izleyicininkinden / okuyucununkinden fazla deil
dir." (**)

7) yi bir film ynetmeni saylmann

art Katr?

S O N U : Aldnz puanlartoplam
POSTV ise:

Be. Pardon! Oislamn artyd ga

liba. (-5 puan)
b) Drt. Neolduklar sorulmuyor ki za
ten. (4. Ama art m eksi mi? Onu da ben
syle.piyeceim.)
c) U. Para, para para! (Sizin puana
deil, gzel bir uykuya ihtiyacnz var.
Peme ryalar!)
d) nl bir arkc iseniz, mesele yok.
Hem paranz, hem de, bir tr dokunul
mazlnz vardr artk. Kimse aleyhiniz
de yazp izemez kolay kolay. stelik,
Elia Kazan gibi sinemaya birbirinden
parlak starlar kazandrm, "Actors1Studio" hocalaryla da dp kalkabilir,
filmlerinizde kk roller bile verebilirsi
niz ki; yurt d festival ve yarmalarda
hi de yabana atlamyacak bir etkiyi
batan cebinize koymu, bizim gibi ken
di halindeki sinema merakllarn da ks
kanlktan arm arm atlam olur
sunuz. (Hiii! Tvbe deyin! Tvbe deyin!
Sizin puannz Livaneli'nin br cebin
de.)
a)

8) Filmin ynetmeni siz olsaydnz.

Sis hakknda ne sylerdiniz? (Artk pu

an vermiyoruz. nk bize kalmyor.

Ama, kendi kendinize puan vermenize
de karmyoruz.)
"Bir Trk ailesin zerine kurulmu
bir film. Bir ailenin 1960-78 yllarna ya
ylan yks." (*)
b) "Filme, "bir yargcn Odysse'si",
kendi lkesini kefedi demek mm
kn. nk; Ali Frat, gerek oullarnn
bana gelenler dolaysyla, toplumda
saclar solcular olduunu, derin bir
yoksulluk yaandn, dini tarikatlar,
akmlar olduunu kavryor. Ve bu kavra
y, onun ykl oluyor. Trkiye'deki
gereklii farkettii anda yeniliyor. O
Trkiye'nin eitli boyutlarn kavrarken
bizde bunlar gryoruz." (*)
c) "FilminTrkiye ile, Trkiye'nin olaylan ile birebir balants yok. kendi at
mosferi, kendi tarihi ve kendi dnyas
var. Ne dardan birsey gsteriliyor ne
olaylar denk geliyor. stanbul baka s
tanbul, dnem baka dnem, olaylar
bakaolaylar." ('*)
d) "rnein, Kamamn Sato'sunda bir
ato vardr, ve ne olduunu bilinmeyen,
a)

Hayran olunacak bir iyimserliiniz

var demek ki. Ekmek paras bulamayan
Hseyin Altn, ne diye sinek kayd tralyd yle ise?Yada; bir lkede basn, ne
diye gerekleri arptarak, "solcu karde
kardeimvurduyu ilemek istesin? Da
has; lf Basn, devletin adalet mekaniz
masyla i iedir." mi denmek isteniyor
ki, eski yarglarn bile ancak zel izinle
girebildii cezaevi kelerinde gazeteci
ler hayn pusular yatabiliyor? Ne yani,
bir dnemin "solcular solcular vuruyor"
resmi propagandasn ileyen tek ba
na basn mdr ki btn su omuzlarna
yklyor? Hem sahi, lkedeki gereki /
namuslu basna ne olmu? Hele hele,
filmin sonunda, baba-oulun stne
den glge/cami glgesi hadi diyelim;
sur estetik kaygularlave bir kent gster
gesi olarak oradayd. (Gerekten de, sa
nat felsefesi asndan bakldnda ca
mii siletii slamdncesine uygun bir
biim olarak, tm yerdekileri kapsyan
bir yukandan-aa-tahakkmanlamna
denk der.) Nedir ki; o glgenin illa
sesli olmas neden gerekti de minarele
rinden ezanlar okunan cami grntleri
izlettirildi?... Vedierleri. HepSS'li.
Dahazenli bir almayerine,
7aten benim sanat yapma biimim,
buna yatkn. Bir sis var, insanlar ezen
bir ey var, ama ne? (*) sepeti aarak;
filmindeki tm, "karanlkta, sis ardnda
(*)" braklarak YANITLANMAMI deil,
- ne kadar dnce de (***)- YANITLANAMAZsorular!; busepeteatarakha
fiflemek kurtulu olmasa gerek... "Ve
sonunda, bunun 'sistem' olduu ortaya
kyor. Benimanlatmak istediim, 'sis
tem' ve bu 'sistem' iinde insanlarn bir
birine dmesi... (*)" de dense; soru
(+n) deil ama belki o sepetin ad dei
mi oluyorsadece.
te yandan; Atmosfer yaratmak ve
insan psikolojisinin derinletirilebilmek
ile hz, devaml elien eyler. (*)" olsa
da, "Biraraya kesinlikle gelemiyor. (*)"
deildir. Bir China Town/in Mahalle
si, bir A Street Car Named Desire /Arzu
Tramvay, bir nce upon a time in
America/Bir Zamanlar Amerika'da bir
Gramofon Avrat, Bereketli Topraklar
Uzerinde'yi ekmeye akl banda hi

kimse kalkmazd yoksa.. Ama; Se-

zar'n hakk da Sezar'a... Zaman zaman,

mulakla, zaman zaman da 'feminist'
esprisinde olduu gibi gereksizlie d
se de film, ipi gslemeyi baaryor.
Tpk, ynetmenin ilk filmi Yer Demir
Gk Bakr'daki gibi. yle sanlr ki, ba
arnn kayna; (her zaman; 12'yi bulmasa da, hedef tahtasna debilen)
grsel gsterge deeri olduka yksen
imge ve imajlarla kotarlmaya allm
bir sinema dilinde ve bu dilin izleyende
yaratt olumlu etkilerde yatyor. (Bu
dilin, fsltya dnt yerler de yok
deil hani. Srtnda parka belinde silah
var diye ve polislerden kaan birini 'sk
eylemci' ve solcu olarak alglamasak da
byje alglamamzn istendiini kavr
yor! burun ameliyat olmak istemediini
sylediinde de, elikiyi glmsiyerek
karlyoruz. Cinayet san, Hseyin'in
deaslnda 19 deil 3 ya kk olduu
nu yine bylesi bir monologdan reni
yoruz. Hem sahi; Ali Frat neden idam
cezalarna kar deil? Sz konusu olan,
kendi olunun katili olduu iin mi?
gen bir insann ipe gitmesine itiraz et
miyor? Hemde 18 yandan bile kk
olduunu bile bile....Yoksa o delikanl
sac diye mi?)
Gnl isterdi ki; film, "bir insanlar labi
renti" kurma arzusuna kurban edilme
mi ve bu yzden banndrd trl e
itli safralardan bak kalm olsun,
varsn, filmi beenmiyenler yine de be
enmesin.
Eee, ne demeli? Allah'n (Pardon!
"Sezar'n) hakk ..." m? (****)
NEG AT V is e :

Sizin bir SSsever olduunuzglk

le, bulduka bunayan bir tip olduunuz
ise kolaylkla sylenebilir. Kusur (ama
kimilerince ikincil) saylabilecek kimi
unsurlannn yan srafilmin, birok sah
nede grsgl bir lene dnt yad
snamaz. stelik, sylem dilini kurmak
amacyla - her iyi filme pekyakr - gr
sel imgelerin kovaland daapakorta
da.
Hal byle iken "ideallerimiz, yldzlar gi
bidir; onlara ulaamasak bile, bize yol
gsterirler." dsturuna snmal ve al
lagelen izgi dnda zgn sesler sor
gulayan yeni Trk ynetmenlere destek
olmay denemelisiniz.
n

Z.Livaneli im g e le r ve Tatlar...'

Beyazperde Say 1, Sayfalar: 8-11

C.Altnay 'Sis film i zerine sesli
dnceler*

( ...)

e * ..)

Beyazperde Say 2, Sayfalar: 44 45

... ok dolu bir film ve her olay
zerine ok dnmek gerekiyor.'
Z.Liuvaneli
(Bkz. *)
'Belki de, benim... b ir leme yap
mam gerek.' Z.Livaneli (Bkz. * )

43

alnm Gnlkler
alan: Ali Hakan/ Desen: Levent Gnen
2 1 H a zira n aram ba

l / Mustafa Keleolu'nun
defterinden:
ok kt hissediyorum ken d im i." Kr
D le ri' ism i bile berbat film im in. Nasl
pimanm im di, byle ektiim iin. Oysa
m itliydim her eye ramen. Ama M elih in
yzndeki o ifade: 'tenlikli b ir aba'.
Btn syledii bu kadar. Sonra Janette'e
bakp glm sedi. Janette ok beenmi.
Beni krmamak iin yle dem itir kzcaz.
Hatta belki de M elih yle aktarm tr bana.
Sahilde yrdk mz. Am a kimse
konumad. Yalnz M elih ile Janette,
Franszca b ir eyler konutular arada bir.
Ama bana tek kelime bile etmediler. Ben
de dalmtm biraz zaten. Sahi, neden yle
suskundu bu akam M elih? Oysa, film im i
grm eye ardmda, ta b ii' dedi, ben
de merak ediyordum senin film in i'. Ama
btn syledii tek cm le.-'Kr D leri'm i
m i dnyordu acaba? Gerekten
beenmi olabilir m i? Yok canm,
sinemadan iyi anlyor o... Yoksa, beni m i
dnyordu? Glmsemesi ne kadar
gzel. ini styor insann. Gzleri,
gzlklerinin ardnda bile etkileyici.
Sahil klarnn denizdeki
yansmalarna dalp, dndm durdum .
Niye ektim bu film i? Akn bilinm ezliini
anlatmak iin m i? Derinliine
varamamm ama. Benim iin ok uzak
b ir konu bu. Ak hi tatm adm ki. Her
seferinde, 'ite bu kez ak' diyordum , ama
hep kullanldm. Enayiliimden deil elbet,
duygusallm dan!!! Ama yanl olan
benim dururnum deil ki; insanlarn
giderek duygulardan kopmas,
birliktelikleri salt b ir bedensel ihtiyacn
erevesinde ele almas. te sorun bu!
M urat, Ah M urat. En ok sen krdn beni.
Srad bir akt. Onun iin sevm itim
senaryoyu. Yapmc olacak adam da,
'M ustafa bey tam size gre b ir hikaye, bu
duygular ancak siz anlatabilirsiniz' diye
elm iti aklm. Koray'n kiiliini salam
izebilm iim . Tandm birini artrd
iin herhalde. Am a eyda tip i? O kadar
tutarsz ki. Kimi kez iyi davranyor kim i kez
de nefret ediyor gibi K ofty'dan. Senarist
olacak o herife sylem itim 'biraz
rtulayalm" diye. 'Yok efendim, zaten
akalarnn zellii bu, eyda'nn
gidi-gelileri* dem iti. 'zellii b u lm u .
0 gidi-geliler benim anlatmma da
yansm sanki. Kimi kez ar, kim i kez
hzl b ir tempo. Bazen kasvet, bazen
aydnlk. Byle gidi - geliler. Hepsini
anladm da, eyda'nn evden karken
giydii krmz kazak, keyi dnene kadar
nasl mavi oldu? 0 asistan olacak karnn..
Koray oynayan ocua aslmaktan yemek
bile yiyem iyordu salak... Peki, ben nasl
farketm em iim m ontajda?... Neyse ki,

44

byle abeslikler fazla deil. Am a kendimi

gelitirm em gerek. Bol bol okumalym.
Hazr bara da gitm edim ... Melih, Janette
ile oturuyor lobide, iki iiyorlar. Onunla
oturup konusa m ydm biraz? Artk
alsam m ? Neyse artk yann konumaya
alrm. ok m oralim bozuk im di...
Yeni b ir senaryo kitab almtm,
yanmdaysa onu okuyaym bari. Bundan
sonra bakasnn senaryosuyla film
ekmek m i! Kim dem iti onu: T r k
sinemasnda m hendis ok da, m im ar
y o l f ... Bundan sonra ben de m im ar
olacam.

Melih Canyand'nn
defterinden:
Janette anlatt sonunda. Bu Murtaza
denen hyaraas, Belediye Bakannm
akrabasym. M elih beyin methini
duyduk zaten, dl onun alaca kesin
canm ' yollu laflar etm i. 'Bayaa iyi
Franszcas var" dedi Janette. Uzun sre
Paris'te yaam. Bakann ald
rvetlerdir... Eee, yani bir boka yarayacak
m im di? Janette 'ne bileyim, 'aman j riyi
etkileyin de dl M elih'e versinler'
diyecek halim yoktu ya' demez m i ! Ulan
bouna m gezdin dolatn btn gn
herifle peki? B ir de evine davet etmi
bizim kini, cesarete bak herifteki. "Fransz
kars a b i!' Ulan ayoluay. im iz
olmasa... Neyse ki, kendi vatandalan gibi
adam sanp da gitm em i Janette... 'Dn
geceki o havalarn neydi kzm' dedim .
Suratma bakp, 'Est-ce que tu veux
obtenir tous ce que tu desires?' demesin
m i! Ben sana gsteririm ...
Akam da, M ustafa'm n "Kr Dleri 'ni
grmeye gittik. Allahtan "rmcek
Kadnn pc'n daha nce
izlem itim . Srkleye srkleye gtrd
bizim ki. Tatl adam ama: 'Ben de senin
film in i grm eye gelnjem bak' deyii var ki.
ocuk gibi. Film i dq fena deildi. ki
niversite re n c ilin in ak. Dnyaya
baklar farkl iknnsan. Ama yine de bir
ekim var aralarnda, tarifsiz bir ey.
Dsel b ir ak gibi yayorlar. Ama kzn
ini-klar var. ocuk daha tutarl.
Farkllklarn grdke birbirlerine daha
sk sarlyorlar sanki. yknn
gerektirdii biimde, dm dz gitmeyen,
ini-kl b ir anlatm da tutturm u
Mustafa. Finali de iyi balam. Gne
batarken, deniz kenarnda oturuyorlar,
ayrlmaya karar vermiken, yeniden
bulum ular. Koray bir ta atyor denize,
bir kez sekip batyor ta, ardndan kz da
bir ta atyor, iki kez sekiyor ve havada
donuyor grnts... Yer yer reji
aksaklklar olmasna karn, gerekten
deiik b ir film di. kta M ustafa'ya
'tenlikli bir aba' dedim. yi ocuk filan

ama, fazla havaya girm esin, bu kadar

yeter. Sahilde yrrken, Janette'le de
konutuk film hakknda, o da ok
beenm i,' ok yetenekli adam dedi.
Ama Mustafa'ya sylemedim.
Gece bara gitm edik. M ustafa otele
dnmeye karar verince, biz de onunla
gittik. Lobide oturup bireyler itik.
M ustafa'nn nesi var bilm iyorum , biraz
oturup odasna kt... Janette odasna
davet etti beni. O herifle kesinkez b ir ey
olmam arasnda. yle ateliydi ki.
Boynumu srd b ir ara kzarm birazck.
Umanm rmez, rezil oluruz valla... Hay
Janette, ne kz ya.. Neyse ki, odama attm
kendim i. Bu otelin tek iyi yan da, gece
servisi herhalde. Neyse, s in irim yatt
biraz. nsana byle zamanlarda iyi gelen
iki ey var: Yazmak ve yatmak... Sevgili
konyak, erefe Sinemky.. Sevimelerin
ardndan dnya ne kadar gzel geliyor
insana. Neden acaba?

Saadet Elkoyar'n
defterinden:
Bir bu eksikti! Ahmet hyar ne diye
yle baygn baygn bakp durdu bana? Al
bana belay. Ne yapmal im di bilmem,
oturup konuacak biri de yok ki. Jale'ye
telefon ettim , o da evde yok. Hay allah.
" rm cek Kadnn pc' zerine
konuuyorduk barda. Refik ile sohbet
edebilirim diye sevinerek gittim , rezil etti
akamm herif. B ird e esir alyor insan.
Filmden karabildii tek ey, 'devrim ci
mesaj' herifin. *0 ibneyi nasl dnme
uratt di m i' deyii var ki, zerine basa
basa, ay midem bulanyor. Bir de sevimli
m i grnm eye alyor nedir, utanga
ocuk pozlarnda, tam dnp bakamyor
da bana, ite yle kk kk gz
karmalar. Ay ldrcam...
M olina'nn duyarll, kadnslndan
gelen o incelii hi m i ilgilendirm iyor bu
adam? Valentin bile, balarda ecinsellii
yznden nerdeyse irenerek bakarken
ona, giderek duyarllndan etkilenmeye,

ektim . A rtk byle yrtem eyeceiz

anlalan. Tijen de huysuzluk etmeye
balad. Daha retken olm ak istiyo rm u.
Ne retecekse... Yine de yazk, hevesini
krm am ak lazm. Reklam film i ekm ekten
baka are y o k galiba. Herkes alay
edecek, am a ne yapalm . Bari nce benim
azmdan duysu nlar da, fazla
saldrm asnlar. Dnnce T ijen'e m jdeyi
vereyim . Hem gn ln alm olu ru m .

hayata farkl bakm ay renm eye,

insanlara insan olarak yaklamaya
balam ad m ? Am a bizim szde
devrim cilerde bunu anlayacak birikim
nerde? leri k yl adam lann. B ird e
R efik'le tartm aya kalkyor. Aznn payn
iyi ve rd i ama, aferin Refik'e. Az burnu
yam uld u ikiden, 'h k m k' d iy o r Ahmet.
K ltrsz hayvan. Akl fik ri eylerinde bu
herifle rin. Sevim elerine de yatm ak* deyip
durdu. Am a nasl anlatacaksn buna,
ikisinin farkn? Bak senin yaptna
'ya tm a k' d e n ir belki am a, insanlar
seviirler" m i dem eli? Dvm eye fila n da
kalkar bu. Erkek y a ! Oysa film ne kadar
gzel se rgiliyordu, kadnsln M olina'ya
katt eyleri. V a lentin'den fark,
erkekliin btn i ren yanlarn stnden
s ile b ilm i olm asyd. Valentin de bunu
anlam aya balayarak insancllam ad m ?
Bizim de vrim ci hyara bakarsan, M olina
dev rim cile ti! A cyorum aslnda herife.
Cahillik, kendi seim i deil ki...
A m a ne cesaret? B ir tepki de
gsterm e dim .. Am an canm , sen de
Saadet. Ne yapacaktn y a n i? " Ne
bakyorsun lan yle" fila n m diyecektin?..
Ne bileyim , b ir ey dem edim diye, kar da
bo deil galiba" fila n deyip, i i aztmasn
da herif. Y ok canm , saldracak deil ya.
A cyorum , acyorum bu tip adam lara...
Am a onu nla geen saatlere daha ok
acyorum . R efik'le sohb et etm ek varken.
Hay allah.. stanb ul'a m dn sem ? Am a
M elih var. Sahi onu nla do ru dzgn
konuam adk bile. Hi yanm zdan
ayrlm ad ki A h m et hyar... Odasna
gitsem m i im d i? Saat de 1 'i gem i. Ne
olacak? Ya b iri g r rse ? Kim mesela?
Ahm et m i? B ir ey geirive ririm kafasna
valla. M e lih le Janette zaten m eguldr
im d i, kzn odasndan b ir sesler g e liy o r ..
sam alam a kzm Saadet.. M elih de
uyum utur, film in e de gidem edik, ayp
o ldu ocua... Peki otelden baka biri
grrse. Gecenin b ir vakti, kadnn biri
adam n b irin in odasna g iriy o r.. Ne olursa
olsun, gid ip konuacam im di. Refik'le,
baka t rl gem eyecek sin irim zaten.
Kat oda num aras? inallah

uyum am tr.. A y, nce b ir banyo

yapaym . Berbat kokuyorum ...

Refik aheserin

defterinden:

Tijen telefon ettiyse m ahvoldum .

Saadet H a n m la o k yl suratl adamn
g n l n edeceim diye Tijen'den azar
iiteceim . O berbat is p irto oran fazla
ikile ri m ideye in d irm i olm ak da cabas...
Belki M elih g e lir de film hakknda biraz
laflarz diye m itle n m i tim . Ne o geldi, ne
de M ustafa. S a a d e tin aygn baygn
baklaryla A h m e t'in saldnlan arasnda
kaldm . Ahm et dndakiler hi deilse
b iim olara k nazik. Sabah kahvaltda
film im e gelem edikleri iin z r dilerler.
Bugn de M usta fa'nn filp li vard. M e lih 'i
de g t rm anlalan. " rm cek Kadnn
pc"n grem ediler. Film fena
de ild i, am a sonu bana pek inandrc
gelm edi. A h m et Beyim ize kalrsa
M olina'nn dn m film in en gzel
yanym . B ir de de v rim c i m esaj bulm u
film d e nerden bulduysa.. M olina
V a le n tin le ayn hcrede kald iin her
t rl burjuva pislikten, yozluktan
k u rtu luyorm u. O hom oseksel (gerekte
kulland sz azm a alam yorum .
Saadet bile t m fe m in is tli in e ram en
kpkrm z kesildi.) bilin leniyorm u film in
sonunda. G lm em ek iin kendim i zor
tu ttu m . Adam n yafasnda belirli
kategoriler ve bunlar da vurm aya
yarayan szck kalplar var. "Burjuva",
'd e v rim c iy d e v rim c i bilin" "yozluk". Tabii
bu szckleri de iik varyasyonlarda
kulland da oluyor. A rtk o (adar makine
deil de in san olm asnn hikm etinden
herhalde. Saadet e de abay yakt
anlalan. Kadnn yzne bakam yor b ir
t rl . s tifin i hi bozm uyor am a. Aslnda
acm ak lazm byle adam lara. Neyse,
ikiden olacak, m erh am e tliliim tu ttu .
Buraya biraz da karar verm e k iin
g e lm i tim aslnda. u reklam film in i
ekm eyi kabul etsem m i ki.
D ayanabilirm iyim b ilm iy o ru m . im diye
kadar T ije n 'in kazandyla geiniyorduk.
Pederden kalanlarla da b ir ka film

Ahmet akr'in defterinden:

Yahu h e r ne kadar to p lu m u n en
gelim i ve gelecei elinde tutan
insanlarysak da, bizde biraz feodal
zihniyetin kalntlar v a r galiba. Dn barda
otururke n dndm ... O beni bardan at...
darya davet eden ay garson stm e
ikiyi devirince kan beynim e srad.
eytan dedi ki kalk u h erifi parala. Ama,
o da b ir em eki ne de olsa. Henz kendi
bilin cine varam a... Ck ck, y in e de ne
hakk va r m te... ff! Neyse, nereden
takld im d i kalem im e bu yarm a proleter?
Ha, feodal zihniyet... u Saadet mesela.
Kadncaz aslnda ezilen b ir kesim i
savunm aya alyor. Tabii bu abasna
nihai b ir k u rtu lu perspektifiyle
yaklam as en iy is i am a, im d ilik yok
byle b ir bilin ci. Bu h i olm ayacak dem ek
deil ki. Belki biraz otursam , tartsam ...
Ne gzel gzleri varm m eer katp...
kzn be. Bana bakp bakp i ekti bugn.
Evet evet, yarn oturup konum al.
Tabii benden etkilenm esinden
rmcek Adamn y o k Kadnn pc
zerine yaptm z tartm ann da pay var.
Zaten oradan u m u t grdm . Demek
devrim ci grlere ak b ir tip . yle
bakt bana. Eh, Refik de bana baya
malzeme oldu am a. Ad ile iyorum ...
Neym i, film in sonunu inandrc
bulam am . Akl a lm y o rd u r zaten, b ir
d evrim cin in hcre arkada ibne bile olsa,
onu de i tire b ile c e i. ok ayp oldu.
Allah'tan toparlanp "ibne" diye dzelttim .
Aslnda film bana da pek inandrc
gelm edi. u h e rifle r d evrim ci m esaj
tayabilecek film le re bile burjuva
duygusall adna olm ayacak eyler
katyorlar. Hangi devrim ci hcre
arkadalaryla o vaziyet ili k i kurar?
Duygu m uygu bahane, yle sahneler
koyacak ki, seyircile rin bazlarnn houna
g its in . Yani, film fena de ild i derken,
btn bu sakatlklarn artk norm al
olduunu dnerek d iy o ru m . Ehven-i er
yani.
Yarn b ir baka bara g id ip Saadetle...
Tarih bize byle b ir m isyon verm i. Bilin
tayacaz. Baka b ir barda... Hayr o
garson attracak tepem i, fena olacak diye
baka b ir bar. V a r m d r burada? Niye ille
bar? Ne olu y o r o lu m A hm et?
Ha, R efik film iin b ir de ey diyordu.
Gya rmcek Kadn daki eyin,
ecinselin lm , kszlk im aj verm ek
iin ola b ilirm i . Hadi oradan... B e n ce ...

45

zlenimler

Bir bakadr, Anadolu sinemalar^)

M evcut sinemalarn
en az yars,
"belden aa, ile ayakta...

eitim ci vb. vatandalarm z pek il

gilendirm iyor. O ysa her 'sorumlu'
ve evresine ilg i duyan insann, ya
ad kentteki bu 'lgin etkinlik
leri' saptam as ok kolay. Tabii
vurdum duym azlk da ok kolay.

KLTREL VE SANATSAL
KAYGILARI OLAN
NSANLARIMIZ NEDEN
OK AZ?_______

Ali Ulvi Uyank

EYAZPERDEn in son ik i
saysnda, kim i Anadolu
kentlerinden izlenim lerim i
aktarmaya altm. Bu yazda, ile
lerine dek gittiim , saylar 30'u bu
lan kentlere ilikin genel dncele
rim i anlatmaya alacam.
Seks filmlerinin sinsice igali
Anadolu sinem alarnn ylla r
iinde giderek bozulm as ve sayla
rnn azalm asnn balangc, - ma
lum - , televizyonun Trk halknn
karsna 'ucuz elence arac' ola
rak km asna dayanyor. Bu olguy
la b irlikte , 1970'lerin ortalarnda
Trk sinem as b ir kaosun iine g i
rip, bu kaostan ortaya 'seks ve
porno' tr kyor. Trkiye apn
da hemen her sinem a, bu tre
ucundan kysndan bulam ak zo
runda kalyor. Bu tr, yabanc ve
yerli, gayet masum gldrlerden
m azoistgsterilere kadar geni
b ir yelpaze iinde yzlerce film i
ierm ekte.
Pekiyi nasl oluyor da, m uhafa
zakar Anadolu insan, zellikle
gen kesim , b ir anda kaptn veriyor
kendini bu t r film lere?.. Bu soru
nun yantn, 'erkek toplum' olm a
zelliklerim izden-cinsei eitim a l
madan bym enin zorluklarna, ilk
cinsel deneyim lerini hayvanlarla

Pekiyi nasl oluyor da,

m u h a fa za k a r A nadolu
insan, zellikle gen
kesim , b ir a n d a
k a p trv e riy o r kendini
bu t film lere...

46

gerekletiren krsal kesim insan

m zn yanl koullanm alarndan
ocuk yata evlenenlerin m utsuz
yaam larna, ok geni b ir platform
da verm ek gerekiyor. Am a b ir ger
ek var: Byk kentlerde bile, en
yetkilisinden-en yetkisizine, en yalsndan-en gencine hem en herke
sin bu t r film le rle tant. Hem
de, sinem alara ''aman grlme
den gireyim" korkusu tayarak
adm att halde...
te bu olgu ve bu olgunun bera
berinde getirdii 'alkanlk', u
iinde yaadm z ylda da sre
cek. T abii, video ile b irlikte bu 'ke
y if, b ir kesim iin-evlere tand.
zerinde durm ak istediim ve gz
lerden kaan, dikkat edilm eyen,
pek farkedilm em ekle b irlikte asln
da yaygn olan sorun u: Anado
lu'nun byk blm nde (en azn
dan benim gittiklerim in tm nde),
m evcut sinem alarn en az yarsnn,
en ok tm nn - hl- bu t r film
le rle m teri ektikleri...
rnekler verm ek istiyorum : Bursa'da m evcut d rt sinem adan ikisi
(bazan ), Diyarbakr'da m ev
cut sinem dan biri (bazen ikisi),
Trabzon'da m evcut iki sinem adan
biri, Ordu'd m evcut iki sinem adan
biri, Samsun'da m evcut be sine
m adan-ikisi (bazen ), bu trde
film le ri, olanaklarn ve denetim lerin
elverdii srece izlettiriyorlar. Ana
dolu'daki toplam sinem a says, ilk
bakta 'parlak' g rlebilir (400 c i
varnda). Ancak bu sinem alarn en
az yars gidilem ez durum da.
in ilgin yan; gen insanlarn doal olarak- rabet e ttikle ri seks
ve porno endstrisinin en kt, en
baya, 'hileli', yan llk ve sapk
lkla rla dolu rnekleri, ye tkili, ilg ili,

Anlatm aya altm arpklk

la r yznden, o sinem alar ileten
le ri sulam ak kolayclk olur. Nite
kim o insanlar da, o salksz salon
lar iletm eye alm akla, - b ir a
dan- ayakta kalm a sava verm ekteler. Tm bilgi ve birikim leri, ancak
bu yo lla ayakta kalabilecekleri do
rultusunda.
Bu arpkl saptayp, zerine
gidebilm ek iin belediye grevlisi
ya da st dzeyde ye tkili olm ak da
gerekm iyor. Her kentin 'elit' vatan
dalar vardr. O e lit vatandalarn
ye olduklar dem ekler ve olutur
duklar bask gruplar da... Ve de o
derneklerin -bildiim iz kadarylakltrel ve sanatsal fa a liye tle ri des
teklem e, organizasyonlar gerek
letirm e 'tim' le ri vardr. stne
stlk, kentin nde gelen kiilerinin
m addi gleri vardr. B ir kentin ve o
kentin bulunduu lkenin ada/
uygar dnyada kabul grm esi iin
de, insanlarnn kltrel ve sanatsal
kayglarnn olm as gerekm ektedir.
nsanlar, m asa zerinde oynattkla
r danszlerin gbeklerine para s
ktrm alarndan nce, kltr ve
sanatn o usuz bucaksz verim li
alanlarna ne kadar girdikleriyle de
erlendirilip, llm ektedirler artk,
21. yzyla az kala.
Am a ekolojik dengeleri altst
eden, evre" kavram n hie sa
yan b ir toplum ounluu var ki, s i
nem ann, tiyatronun, plastik sanat
larn, fotoraf, karikatr, ksaca tm
b ir sanat yaam nn yanndan bile
gem ek istem eyip, gzel duyular
reddetm ekte. Ltfen, Trabzon'a
hava yoluyla giderseniz, karadeniz
zerindeki turda sahile baknz. i
niz kalkacak, m idenizin buland
n hissedeceksiniz. G zelim ky

izlenimler
T rk iy e 'n in gen
n fu su , sin em ay a k a r
ilgili ve
a n n e -b a b a la rn d a n
d a h a bilgili, bilinli.
e rid in i o k irk in , b u la n k su g
rntsne dndren insanolunun,
gzel d u yu la rla ne ilg is i o la b ilir k i? ..
E vet, tm ka yg la rn b irb iriy le
ilin tis i var. S anatsal kayg larn ev
reyi korum a ka yg syla , dem okra
tikle m e kayg sn n k lt re l eitim
k a yg syla ... Kayg szc, p
he siz, iin d e yaad toplum i in
de b ire y olm an n , yaayan, sorun
la r karsnd a rah atsz o lu p , zm
retm eye ala n, sorum lu b ir b ire y
olm ann berab erin de g e tird i i 'sa
lk l ra h a ts z lk ' anlam nda. Bu e r
eveden ba kt m zda , in san larn
k a ytszl n n , bu sa yfa la rn konu
su olan sinem a sa lo n la rn n 'ber
bat' du rum la rna d a yo l a t n , en
azndan o kt g r n t le ri devam
e ttird i in i b e lirtm e k y erind e o lu r.
K ukusuz h e r ken tim izd e, a
da san atn a t u fu kla ra yn e
len, b a kalarn da y n eltm e k is te
yen in sa n la rm z va r. N e y a zk ki
'aznlktalar' ve ke n tle rin 'grnen

yzlerine pek birey yanstam

yorlar".
SEYRCLER
stanbul, Ankara, zmir de da
h il, Adana, Bursa, Gaziantep, Es
kiehir vd. b yk ken tlerd e, seks
ve porno, 'oynatmayan' sin em a la
ra g id e n le r, g e ne lde n ive rsite
re n cile ri. Y an i ge n in sa n la r'. S eks
ve po rno 'o yn a ta n ' sin e m a la r da
g e n le rle dolu. Bu ge nler, daha
ok, ya la r onbe le - y irm ili rakam
la r ara sn d a o lan k k sa n a yii vs.
i ile ri. K zl e rke kli sa lo n la r d o ld u
ran n ive rsite re n cile ri, film in e
g re, 'a m a ta 'd a ya p a b iliyo rla r, b
y k b ir d ik k a t ve s e s s iz lik iin d e iz
le y e b iliy o rla r d a ...
u ya d a bu kesim ; kesin olan
birey var. T rkiye 'n in gen nfu
su, sinem aya kar ilg ili ve anneba ba larnd an dalya b ilg ili,' b ilin li.
Bu olgu d a um u t vaad ed iyor.O

zmir'in deien
sinema cephesi
Ouz M akal
zmir'de sinema alannda ya
anan deiim ve gelime
ler kentin kltr hayatna
nemli etkide bulunuyor. Bu etkide,
canlanmada sinema salonlarnn hi
bir yl olmad kadar paynn olm a
s kadar, geen yl "uluslararas si
nema enlii" ni balatan ve kincisi
iin hazrlklar yapan Gzel Sanatlar
Fakltesi'nin (Sinema - TV - Foto
raflk A na Sanat Dal) katksn
unutmamal. 16-25 Nisan 1990 ta
rihlerinde
yaplacak
'^.U lu s

lararas zmir Sinema Gnle

ri" nde Akdeniz lkelerinden gelen
film lere, zel gsterilere ve bilimsel
toplant, sylei, konferanslara daha
ok yer verilecek. G zel Sanatlar Fa
kltesi, ayn zamanda eitli etkin
liklerinde odak noktas. Alman de
neysel film ynetm eni Werner Ne
kes filmlerini burada sundu. B ir da
vet zerine, Yavuz zkan "Film
Bitti" ile kageldi. "Film Bitti"nin
ilk gsterimi burada gerekleirken,
Yavuz zkan ile renciler ve sine
m a dostlan tartma, konum a frsa
tm buldular.
Evet, deiim in sinema salonlan
cephesine gelince, ultra stereo ses
dzeni ve tertem iz i dzeniyle mev
sime balayan zm ir Sinemas'ndan,
unutulmu bir kenar sem t sinemas
olan lk'nn Eri Akman'n katk
syla yenilenerek "Yeniehir Sanat
Merkezi" ne dnm esinden ve
K aryaka'da bir sinema salonunun
da deiim den payn olarak Deniz
Sinemas adyla aldndan sz
edelim. zm ir Sinemas "K okteyl",
"B atm an ", "Tehlikeli likiler" ve
imdilerde "R oger Rabbit" ile sine
maseverlere ynelirken, "Yeniehir
Sanat Merkezi" ok nemli bir ba
lang yapt, Atf Ylmaz'n " l
Bir Deniz"inden sonra programna
"S is"i ald. Bylece zm irli sanatse
verlere ok uzun zaman gemeden

Trk sinemasnn yaptlarna kavu

tu. B u tutum dier Trk sinemas r
nekleriyle de srecek olursa, "Yeni
ehir Sanat Merkezi" en gzel kat
klardan birini yapm olacak, hepi
m iz iin. Bu arada Kk Sinemas'm
es geemeyiz. Adndan sz etmeye
deer filmlerle, bu istikrarl tutumu
nu srdreceinin altm izen bu si
nem a salonu mevsime "Fatih Pelle" ile balam "B ig BlueDerinlik Sarholuu" ile devam
etmi, "Varolmann Dayanlmaz
Hafiflii" yle srdrmt. Dier
sinema salonlan " n ar", "S e
m a", "an , "K on ak" ne yazk is
tikrarl bir sinema politikas izlemi
yor. Sradan bir filmin ardndan ba
kyorsunuz " L a Luna - A y", ya da
"M ississippi Burning" karnz
da!.
zmir'in sinema hayatnda TrkAmerikan Demei Sinema Salonu'nun, Fransz Kltr M erkezi ve
Alman K ltr Merkezi'nin, Bilar'n
da rolleri var. Erol zpeen'in s
tanbul'dan gnderdii film lere (Ka
sm aynda Falling in Love, Platoon, House o f Games yer veren
T AD- Fransz sinemasndan rnek
ler vermeyi srdren Fransz Kltr
Merkezi yine sinema dostlan iin
buluma yerleri. TAD "1939 - Hollywood'un Altn Yl"m da Aralk
iinde sundu, bu program Gzel
Sanatlar Fakltesi retim yeleri
Do.Dr.Ouz Adanr ve Do. F a
ruk Kalkan'n syleisiyle noktala
d. Bilar ise, Ouz Makal ile balat
t "sinem a sylei" lerini devam
ettiriyor. Do.Dr.Ouz Adanr n
nl sinema kuramcs Jean
Mitry'nin "Sinemann Estetii ve
Psikolojisi"ni evirdiini ve GSF
yaynlan arasnda ktn d a belir
terek, szmz bitirelim:
te, zm ir'in grnen sinema
cephesi...

yi v e eitli film programlaryla

Y l boyu sren
"Sinem a G n leri iin...
Sinem a salon iletm ecilerinin salonlarn
yenilem eleri dnda, film p ro g ram la rm dzenlem e
anlaylarn d a deitirm eleri gerekiyor
H aluk G rgen

Ikemizde zellikle byk kent

lerde uzun zamandr zlemini
duyduumuz bir "sinema
leni" yaanyor. Televizyonun artan ka
nallarna, video teknolojisinin ekicilii
ne karn yeniden sinemaya gidiyoruz.
Kendilerini, ses ve grnt sistemlerini
yenileyen sinema salonlarmz bizlere
ada film izleme olana sunmak iin
yaryorlar. Sinemaya olan bu ilginin iv
mesi ne oldu da bylesine birdenbire
ykseliverdi? Bu sorunun yant toplum
sal dinamikler incelenerek verilebilir. Fa
kat yine de bizde zaten nceden varolan
sinemaya gitme gereksiniminin canlan
masnda etkili olan baz gelimelerin al
tn izmekte yarar var. Sansr ve para
sal sorunlara karn srdrlen "stan
bul Sinema Gnleri" organizasyonlar
nn belirli bir dzeyin zerinde sinema

izleyicisinin olumasndaki roln kim

yadsyabilir? yle ki kendisini uzun yl
lar sinemann rakibi olarak konumlayan
televizyonumuz bile byk lde bu
gelime karsnda tavrn deitirmek
zorunda kald. Trk ve Dnya Sinemas
nn iyi rnekleri -ne yazk ou sansr
edilerek- ekranlara gelebildi. Haldun
DO R M EN'in "Dnya Sinema Tarihi",
"Kamera Artas" gibi programlar, Mi
mar Sinan niversitesi, Sinema Tele
vizyon Enstits'nn hazrlad Trk si

nema tarihine ilikin belgesel tr ya

pmlar, TRT'nin sinemaya bakndaki
deiiklii yanstan sayca az olmalarna
karn gzel rnekler. Hatta TRT, reklam
ilkelerine ters dme pahasna yaynla
rnda sinemalarda gsterilen filmlerin
tantmlarna bile yer verir oldu. Bu ara

San Francisco'daki Castro Sinemasnn bror

jay
S a tu r d a y
feruary 3
Ih. Accuwd
J'beomWe

undy

irrt

I960
NothingSound

HighSiena

T u e s d a y W w liw w liy T hursday

NlgMal

HighSoomu
TholowtempioHon

M on d ay
KiuMoDeoJy

I T

ByeByeBraid

DaHWalEight

T H E

M SS?"

O N E W IT H TH E W I N D
DoAVictory
olNomOome
Tht PnvoiIwmoI Th#OUMaid

S L L d i 01

I N

s T

Soojfcye
Sflnotehko

"ocfcOdw

Ion

AF 1 Aprl' 1 landMore time

MoonWvck

TheGoodMother

22

GIANT *

G
BabyDoll
IheNight ol
(heIgvono

||

KngKonfl

E S I

Suddenly
owSomme

T
21

Idioi'i Delight

ORCHESTRA'S
z r n 20ClUB NFOOT
s
O SFER ATU

"sS "
E

DewyBidetAgain

tacheterMother

libeledtody
PEDRO AIM OOVAB'S
Matador
DarkHabite
What Havo1DonetaDoierv* This?
Lawof Dttira

cSSfe *Ml'

LOVE

I f f

pass,
Beoulyand

MonlrryBos-ne BlockOrpheu

Id
SjjjjSfcl

JOSEPHINF BAKER in

[ O U

Z O U

48

and

P R N C E S S

T A M

T A M

da yabanclarn Trkiye'de irket kurma

yasas yrrle girdi. Canlanan sine
ma pazarn ekici bulan Warner Bross
ve U IP gibi Amerikan film yapm ve da
tm irketleri de en yeni film listeleriy
le sinema severlere ulama olana bul
du. Hollyvvood filmleri Amerikan izleyi
cisi ile hemen hemen ayn anda izlen
meye baland. Fakat bu oluum baz
sorunlar beraberinde getirdi. Yabanc
film yapm ve datm irketlerinin sine
ma salonlarn igalinden, Trk filmleri
iin gsterilecek salon bulunamayan
dan, Trk sinemasnn kendi topranda
yabanc konuma drldnden, d
landndan sz edilmeye baland.
Gerekten ilk bakta bu durum Trk
sinemas adna rktc, vahim bir tab
lo oluturuyor. Evrensel bir sanat olan
sinema ile ilikimizi yalnzca Hollyvvood
yapm ticari filmler araclyla kurmak
zorunda braklmamz sinema sanat
adna endie verici. Aslnda sorun, Trk
sinemasyla da snrlandrlmamak. Re
kabeti pazar sistemi ierisinde szkonusu yabanc film irketlerince pazar
lanmayan Dnya Sinemasnn nitelikli
yapmlar da sinema severlere ulama
olanan nemli lde yitirebilir. Sine
ma tarihinin eski fakat bayapt olmu
filmlerini, deneysel ve belgesel tr a
lmalar grme olanamz eskiden ol
duu gibi yine yabanc kltr merkez
lerinin abalarna bal olabilir.
Sinema sanat olduu kadar bir sa
nayi. Onun bu zellii pazar koullarna
bal olmasn gerektiriyor. Fakat 24
Ocak 1980 'den sonra eksik ve arpk
biimde de olsa yaadmz serbest re
kabeti pazar sisteminin yasalarn en
kat ekliyle sinema iin de iletirsek
ok byk yanlgya deriz. Bu sistemi
uygulayan en gelimi lkelerde bile si
nema, devletin maddi ve manevi koru
yuculuu altnda gelimesini srdr
mektedir. Oysa Trk sinemas devletin
en ufak desteini almakszn, tam tersi
ne ksteklenerek clz gelimesini kendi
bana srdrmek zorunda braklm
tr. Sinemamzn yabanc film yapm ve
datm irketleriyle yaracak ne tekno
lojisi, ne bilgisi ne de deneyimi var. Trk
sinemasnn bylesi eitsiz ve hakszya
rma koullar karsnda yaamas
olanaksz. Bu rktc gelimenin yal
nzca Trk sinemas adna deil, evren
sel sinema sanat adna engellenmesi
gerekiyor. En kestirme yol, yabanc film
yapm ve datm irketlerinin Trki
ye'deki faaliyetlerine son veren bir yasa
y yrrle sokmak gibi grnebilir.
Fakat bu aklc olmayan, fkeyle aln
m, sinemann gelimesini nleyebile
cek, ucuz bir nlem olacaktr. yleyse
sorunun zm iin neler yaplabilir?

San Francisco'da yalnzca

yeni Amerikan filmleri
deil, dier lke
sinemalarnn eski ve yeni
filmleri de program larda
yer alyor ve en az yenileri
kadar izleyicileri salonlara
ekebiliyor.
Hereyden nce devletin Trk sine
masnn glenmesi iin gerekli alt yap
yatrmlarnn kurulmas ve zgr bir si
nema yapma ortamnn salanmas ko
nularnda zaman yitirmeksizin gerekli
almalara balanmas gerekiyor. Bu
arada yabanc film yapm ve datm ir
ketlerinin faaliyetlerini yeniden dzenle
yen yasann, bu irketlerin Trk pazarn
dan ekilmelerine yol amayacak biim
de bir an nce kartlmasnda yarar var.
Bu nlemlerin yansra Trk yapm ve
datm irketleri ile salon iletmecileri
nin ve yerel ynetimlerin de zerine d
en grevler var. Film yapm ve datm
irketlerinin rekabeti pazar koullarn
da varolabilmeleri iin sermaye, bilgi ve
deneyimlerini birletirerek bymeleri
gerekiyor. Gerekten ada iletmeci
lik, pazarlama ve tantm teknikleri kulla
nldnda karl bir yatrm alan olan si
nema sanayinin yalnzca ulusal deil,
uluslararas bir rekabet gcne sahip
olabilmesi iin devletin destei art.
Devletin turizm sektrn destekledii
gibi Tevik Kredileri" vererek bu sekt
r ekici klmas kanlmaz gibi gr
nyor. Bylece yalnzca devletin kasas
na giren vergi gelirleri artmayacak dev
let ayn zamanda sinemann lke tant
mndaki inanlmaz ilevinden de yararla
nacaktr.

hatrlamann yaanan sorunlarn z

mne katkda bulunacana inanyo
rum.
Sinemalar San Francisco'nun kl
tr ve sanat yaamnda nemli bir rol
oynuyor. Hollywood'un hemen yan ba
ndaki bu kentte yalnzca yeni Ameri
kan filmleri deil, dier lke sinemalannn eski ve yeni filmleri de programlar
da yer alyor ve en az yenileri kadar izle
yicileri salonlara ekebiliyor. Dahas de
neysel ve belgesel almalarnda gs
terildii salonlarn says hi az deil.
Ayrca orada bulunduum srece ok
sk tank olduum film festivalleri arac
lyla da San Francisco'lulara dnya si
nemasn yakndan izleme olana sa
lanyordu. Dolaysyla insanlar yalnzca
belirli bir sinemay izleme durumunda
kalmyor onlara inanlmaz bir seme z
grl sinemann ticari yan gzard
edilmeksizin sunuluyordu. Szgelimi
nl Castro sinemasnn bahar progra
mnda 3 ubat-27 Nisan tarihleri ara
snda gsterilen 115 filmin yapm tarih
leri 1922 ile 1988 yllar arasnda deii
yordu. Sinema, Hollywood'un altn yl
olarak niteledii yln kutlamak amacy
la hafta ayryor ve bu sre iinde
1939 yl yapm, 23 film gsteriyordu.
Program boyunca Pazartesi gnleri ise
Dnya sinemasnn klasik polisiye film
lerine ayrlm. Dier yandan "Dnya
Sinemasnn Klasikleri" ad altnda,
Cocteau, Bertolucci, Lang ve Oshima
gibi nl ynetmenlerin. filmleri ise
mevsim sresince aramba gnleri iz
leyicilere gsterildi. Programda Per- |

embe gnleri de Tennessee Willioyunlarndan sinemaya uyarla

nan filmlerin gsterimi gerekletirildi.
nl spanyol ynetmen Pedro Almodavar'n drt filmi ise drt gn boyunca
Mart aynda gsterildi. Programda, ses
siz sinemann en sekinrnekleri de yer
alyordu. Bu z6Tprogramlarn yansra
Castro sinemas, deneysel ve belgesel
filmleri de, ya toplu olarak ya da gste
rilen filmlerin banda veya sonunda
gstererek, bu almalara da progra
mndayer vermi oldu.
ams'n

Kukusuz San Francisco'da ki tm

sinema salonlarnn bu tr programlar
hazrladn syleyemeyiz. Fakat yine
de bylesine zengin programlarla sine
ma severlere hizmet sunan salon says
epeyce fazla. Sinema salonunu yalnzca
para getiren bir elence merkezi olarak
deil, bir sanat ortam olarak da gren
bu anlayn lkemizde de uygulanmas
ok zor olmasa gerek. Bu konuda zel
likle yerel ynetimlerin destei kanl
maz gibi grnyor. Belediyelerin bir
grevi de illerinde sanat ve kltr hare
ketlerinin gelimesine katkda bulun
maktadr. Bu nedenle Kltr Bakanl
mn zel tiyatrolara parasal yardm
yapt gibi belediyelerimiz de bu anla
ya sahip sinema salonlarmza benzer
trde parasal yardmda bulunabilir.
Ylboyu sren "Sinema Gnleri"
yaamak bizlerin de hakk olsa gerek.
Bunun iin herkesin zerine den g
revi yerine getirmesi gerekiyor. Zaman
yitirmeden.

San F rancisco - C astro S in em a s n ...

Sinemasalon iletmecilerinin salon

larn yenilemeleri dnda film gsterim
programlarn dzenleme anlaylarn
da deitirmeleri gerekiyor. Bylece
Trk sinema salon iletmecileri uzunca
bir dnem sinemamzn yapsn belirle
mede ki baarlarn bu kez daha olum
lu, daha ada, daha sinemaya yakr
biimde gerekletirme olanan bula
caklardr. Yabanc film irketlerinin im
dilik i yapan film listelerine kaytsz
artsz teslim olmak, gemite yaanan
kt gnlerin yeniden yaanmasna yol
aacandan kimsenin kukusu olma
sn. Burada bir sre yaadm San
Francisco1daki sinema salonlarnn film
gsterim programlarndan sz etmek
istiyorum. nk salon iletmecilerimi
zin byk bir olaslkla bildii fakat e
itli nedenlerle uygulamad rneini
vereceim trden program anlayn
49

Sinema Yaynlar

tii konumunu, bu konumun ona sun

duu olanaklar terk etmekten ok kork
tuunu da saklamyor. Kazan, kendine
ve olaylara kukusuz kendi gzyle ba
kyor ama okurunu, itiraflannn itenli
ine inandryor. Bylece, kendi i dn
yasn, fiziksel saplantlarn, cinsel so
runlarn, babasna ynelik nefretini,
ona inat niversiteye gidiini, neredey
se bilinsizce tiyatro ortamna srkle
niini, kadnlarn yaamndaki etkisini,
zellikle annesi ve ilk kars Molley'in,
sadakatsizliklerini ve hrete trman
n ayrntlaryla sergileyebiliyor.

B ir Y aam /E lia KAZAN

Fes giyiciler
N ilgn A bisel

Anadolu kkenli
Amerikal ynetmen Elia Ka
zan'n otobiyografisi. 1940'lann ortalarndan. 1960'lara dek, Ameri
kan toplumunun en temel hedeflerinden
biri olan "baarfmn zirvesinde kalan
Kazan, ok ayrntl biimde - gnlkle
rine, yazmalara dayanarak - kendini
nasl "tandn11anlatyor.
R YAAM ,

Altml yllara rastlayan orta ya

dneminde Elia Kazan, skp kald
kurallar silsilesi'nin bilincine vararak
"yabanc " oluunun olumsuzluklarnn
yok etme yntemlerini nasl gelitirdii
ni irdeliyor. "Kendisi" olmaktan k
srecinin ne denli gerilere gittiini fark
ederek, tm yaamnn "dardaki"' ol
maktan kurtulu "ierdeki'lerden biri
olma abalar zerine kurulduunu itiraf
ediyor.
Gne yaynlarndan kan, 830
sayfalk bu yaam yks, ok akc bi
imde - neredeyse roman gibi - yazld
ndan ve tecrbeli evirmen Nihal Yeinobalnn kalemiyle Trkeletirildiinden byk bir rahatlkla okunuyor.
Metin, olaylarn kronolojik srasna t
myle sadk kalmyor. Ancak, arm
lar ya dq.kiiler araclyla zaman iinde
kk gidi gelileri olmasna karn
Kazan'n anlar, temelde onun "fes giyici" kiiliinin biimleniinin, meslek ya
amnn ve baarlarnn izini sryor.
Kazan, belki de tm "yabancflar
gibi, salam bir Amerikan hayran. Kii
liinden verdir dnlerle, kendini ka
ntlama konusundaki abalarylaelde et-

50

"Uslu" ve tavizkar olma, evresine

ters dmeme, komplo kurma gibi nite
likleri "fes yiyicilik" diye adlandran
Kazan n itiraftan, nl "Komisyon"
nnde eski yoldalanna ihanet ediini
de ieriyor. Yapt uzun aklamalara
ve piman olmadn sylemesine kar
n Kazan, okurunu - en azndan bir
blmn - hi ikna edemiyor. Ancak
bunlar okumann retici bir yan da
yok deil. Komnist Parti'ye yeliini
de "ierdeki" olma abalanndan biri
olarak deerlendirebileceimiz Kazan,
elindekileri yitirmemek uruna, zaten
zorla edinilmi baz ilkelerden vazge
menin nasl rasyonelletirildiine tipik
bir rnekoluturuyor.
Kazan'n oylumlu yaam yksn
okurken, pek ok nl isimlede karla
yoruz: Marilyn Monroe'dan Tennesse Vtfllliams'a, Lee Strasberg'den Ce
lal Bayar'a dek... Kazan nfilm alma

lar nedeniyle Trkiye'de geirdii gn

lere ilikin izlenimleri de ilgin. Elia Ka
zan son olarak yle diyor: "Sizin anla
yacanz mutluyum.. Genelde. Bu
son sz eklemem gerekiyordu nk
iimden bir gd beni uyaryor: Geri
bana gvenilir ama hayata gvenil
m ez. Anadolulular her zaman terslik
beklerler.. Hele iler yolunda gidiyor
sa."
f

Tiyatro ve sinema ynetmenlii

denli romanlaryla da ilgi toplam "ya
l" Elia Kazan'n yazdklarn okumak
retici, elendirici ve ok keyifli.Q
A gh Z G

Trk Sinemas'nda
cinselliin tarihi
M urat Kenan

en alkan sinema
yazarlarndan Agh zg,
LKEM ZN

"Trk Sinemasnda Cinselli

in Tarihi" adl kitabnda daha nce s

reli yaynlarda km yazlarn topla

m. Arif olann anlayaca gibi bu ya

ynlarn birou erkek dergileri. ok iyi
bir sinema arivine sahip olan zg,
bir gnlk titizlii ile sinema tarihimizi
cilt cilt kitaplarla okuyucuya sunuyor.
Bu kitabna daarivinden pek okfoto
raf eklemi.
Kitap, onbe blmden oluuyor.
Trk sinemasnda yabanc kadnlar, ka
dn kiilikleri, travestiler, hayat kadnla
r, alvar erotizmi, cinsel zorbalk, strip
tiz, toplu sevime, fetiizm, genlikfilm
lerinde erotizm, lezbiyen ilikiler, por
nografi sosyal ierikli erotik filmler, ol
gunluk an yaayan kadnlarn erotiz
mi ve cinsel fanteziler konulann ieren
blmler filmlerden rnekler ve foto
raflarla sunulmu. Ancak bu yazlarda
zg, kitabn arka kapandaki tantm
yazsnda yazld gibi "toplumbilimsel
veriler" getirmiyor. Bir sinemac bak
ile kaleme alnan bu yazlar (Selim leri'nin de belirttii gibi) olayn sosyolojik
boyutuyla ilgilenenler iin bir k nok
tas olabilir ancak.
in en ilgin yan, sinemamzn cin
sellik ynn incelemeyi hedef alan bir
almann en ok kadn zerinde dur
mas. Kitapta, sadece kadn zerine ya
zlm yazlar bir yana tm yazlarda ka
dn unsuru belirleyici. Cinsellik deyince
kadndan baka bir ey anlamayan toplumumuzun sinemadaki kanlmaz
yansmas bu. Trk sinemasndaki se
vime sahnelerine bir de bu adan bak
mayanedersiniz?
Kitaptaki her yaz stnkr yakla
mlara teslim olmam, derinlii olan
almalar. Yani yazlar daha nce ya
ynland dergilerdeki fotoraflar (film
den alnan kareler) iin yazlmam. Ve
bir dilek: Umarm bu kareleri Agh z
g seiyordur.

Beyazperdenin Takvimi

ubattaki Festivaller

M IA M I
ABD

Miami Film Festival

3000 Biscayne
Boulevard,
Miami,
Florida 33137,
USA
Tel. 001305/5730658
BUDAPETE
MACARSTAN
Hungarofilm, Bathory uta
10,1054 Budapest,
HUNGARY.
Tel. 00361/125425
OPORTO
PORTEKZ
Rua Diogo Brandao
87,4000 Oporto,
PORTUGAL.
Tel. 003512/320759

BERLIN
F. ALMANYA
Internationale Filmfestspiele
Berlin Budapester
Strasse 50, D-1000
Berlin
30. RFTTel. 004930/254890
LOS ANGELES
ABD
AFMA, 9000 Sunset Boule
vard, suite 515, Los Angeles,
90069 California,
USA.
Tel. 001213/2753400
OUAGADOUGOU
BURKINA
FASO
Festival Panafricano
Fespaco Embassy
Burkina Faso 159
Boulevard Haussmann,
Paris,
FRANCE
Tel. 00331/43592185

5 soru 5 yant

10 KASET
ubat saymzn som lan United
Artist Cooperation'n W arn er Ho
me Video tarafndan Ocak aynda
piyasaya srd R ain M an'le ilgi
li. Kazanan okurlarmza R ain
M an'in 10 kasetini veriyoruz. Son
katlma tarihi 15 ubat 1990. Kaza
nrsanz, kasetinizi VHS mi BETA
m olacan belirtiniz.
Adres: Beyazperde 5 soru 5 yam t
G M K B ulvan 21/14
06640 Demirtepe
ANKARA

15 Claire Bloom -1931

Florinda Bolkan-1941
Jane Seymour - 1951
2 Farrah Fawcett-1947
16 Molly Ringwald (1968)
3 James Bridges -1936
Morgan Fairchild -1950 17 Alan Bates -1934
Raf Vallone -1916
4 Ida Lupino -1916
Milos Forman -1932
5 CharlotteRampling-1946
Barbara Hershey/1948 18 SigourneyWeaver-1949
John Travolta -1954
JohnCarradine/1906-88
Jack Palance -1920
6 Ronald Reagan -1911
Kim Novak -1933
Franois Truffaut /1932
Matt Dillon -1964
-84
Greta Scachi -1960
ZsaZsa Gabor-1918
Cybil Shepherd -1950
7 Hector Babenco-1946
19 LeeMarvin/1924-1987
Juliette Greco -1927
20 Robert Altman -1925
8 Jack Lemmon -1925
Sidney Poitier-1924
Nick Nolte -1941
21 ChristopherAtkins-1961
Lana Turner - 1920
22 Miou Miou -1950
Mathilda May -1965
23 Peter Fonda -1940
9 Mia Farrow -1945
25 David Lean -1908
10 Robert Wagner - 1930
Marisa Mell -1939
11 Burt Reynolds -1935
27 Elizabeth Taylor -1932
12 Franco Zeffirelli -1923
Joanne Woodward -1930
13 Oliver Reed -1938
28 VincenteMinnelli/1913-1986
George Segal -1934
29 Michele Morgan -1920
14 Alan Parker - 1944

I ubat Aynda Doanlar

sevgilisi rolndeki gen talyan

oyuncu Valeria Golino'nun barol
n oynad ve onun Trkiye'de ta
nnmasn salayan Ak yks
adl filmin ynetmeni kimdir? 1987
stanbul Sinema Gnleri ve 87 - 88
sezonununda Trkiye'de vizyona gi
ren film ayrca Venedik Film Festivali'nde en iyi kadm oyuncu ve sei
ci kurul byk dln kazand.

R ain M an'de Raymond Bab-

bitt roln oynayan Dustin Hoff

man, John Schlesinger'in iki filmin
de oynamt. Bu filmlerin isimleri...
O
Dustin Hoffman ka kez ve
hangi filmleriyle Oskar dl ald?

R ain M an'de Charlie Babbitt'i

oynayan Tom Cruise'un son filmi
"B o rn on th e F o u rth of Ju ly "nin
ynetmeni kimdir?
Geen Ay - Sessiz Sinem a ile ilgili
sorularm zn y a n tla n
1.
2.
3.
4.
5.

Aya Seyahat
Mack Sennet
Bir Milletin Douu
Metropolis
Jan Dark'n ilesi

SO RU LA RIM IZ_______________

K azanan O k urlarm z:

O
R ain M an'in ynetmeni Barry
Levinson'un televizyonda gsterilen
bir filmi. Filmde Robert Redford bir
beyzbol oyuncusunu canlandrmak
ta. Gerek bir yaam yksne da
yanan bu filmin ad nedir?

zgr zt rk (Eskiehir), Servet

G ren (stanbul), H ak an Ylmaz
(Ankara), Ycel nl (Ankara),
kr Saygnsoy (Sinop), U ur
V ard an (Bursa), H ay d ar G u ra n
(Eskiehir), Ali C evahir (Samsun),
A rzu D em irba (Samsun), Eyp
Aygul (Samsun).

R ain M an'de Tom Cruise'un

Tarihi Perde
Hazrlayan: Turgut eviker

Trk Canlandrma Sinemas'nn

Tarihine ilikin iki belge

M teharrik Resimlerin
Trkiye'deki yegne stdyo mdrnn szleri
T etk ik ve N akleden: Fethi M ustafa

rk canlandrma sinemas 1950'den balatlrd

hep. Profesyonel ilk alma iin bu tarih do
SF E N D Y A R B E Y
ruydu. TRT 1. Canlandrma Sinemas Semineri
D Y O R K :
organizasyonu iin giritiim aratrma srasn
da Vedat Ar'n 1941 'de ilk denemeyi rencileriyle gerstanbul'da ve btUn Trki
ekletirdiini rendim. Yine ayn yl Efltun Nuriye'de
Er- (Mteharrik hareketli re
sim) flmler yapan yalnz bir
ko'un dorudan film eridi zerine izdii bir film par
stdyo vardr. Resmi bir daire
ac ise seminer sonras karma kyordu.

Eski dergileri kartrrken karlatm iki belge

canlandrma filmciliine olan ilgi, deney ve stdyo kurma giriimlerini 1930'lu yllara gtryordu. Tarih yaz
m iin ilk balang noktalar imdilik bu iki belgede di
le getirilen abalardr. Bu nedenle belgelerin gnmze
tanmasnda yarar gryorum.Q

Amca Bey Pljda

Cemal Nadir ibda ettii [yaratt] tipi harekete
geirmek zere alyor.

| kam" gazetesinde
I karikatrleri ve ibda
I ettii (Amca bey) tipi
ile memleketin her s
nf halkna her gn biraz ne'e
ve ferah vererek hakl bir mu
habbet kazanan ve mecmuam
za da kymetli yardmn esirgemiyen Cemal. Nadir, mteharrik
resimler usul ile (Amca bey,
pljda) isimli bir filme bala
mtr.
Cemal Nadir, tek bana bu
ii becermiye alyor. Muvaf
fak olabilecek mi?
- Hi bunun iin endie bile
etmiyorum, diyor, ben, byle
bir film yapabilirmiyim diye
kendi kendime bir tecrbe yap
yorum. Vaktimden attrabildiim zamanlar buna hasrediyo
rum. Bugne kadar 700 den
fazla resim yaptm. Bunun iin
de maystan beri alyorum.
Eer bir stdyo, bir atlyem ol
sa tabii i yzde seksen kolay
lam olur. Mamafi acelem
yok.
Cemal Nadir'in bu mahviyetkr mesaisinin ne demek ol
duunu size anlataym. Eer bu
film yaplrda gidip seyrederse
niz, Cemal Nadir'in maystan
bu gne kadar yapt resimleri
ne kadar zamanda greceksiniz, biliyor musunuz?_______
\

yapmak, (ine ile kuyu kazmak)

demekten hi de farkl deildir.
Fakat nasl (Mickey)'in ba
bas Disney muvaffak oldu ise,
(Amca bey)'in babas Cemal
Nadir de muvaffak olacak, yani,
filmini yapacaktr. Eer o zama
na kadar bizde sesli film std
yolar alp veya bir mteeb
bis tarafndan Avrupa stdyola
rna gtrlp bu film seslilendirilmezse su Cemal Nadirin
olmayacaktr.
ffikret] a [dil] Artist, 17 Ey
ll 1931, say: 1, sayfa: 14.
Not: Fikret Adil baz yazla
rnda fa imzasn kullanrd.

ye ait olan ve yapt filmler pi

yasaya karlmayan bu std
yonun banda Isfendiyar bey
isminde uzun zaman Alman
ya'da alarak bu iin btn
tekniini renmi bir zat bu
lunmaktadr.
Grtmz bu zat Av
rupa ve Amerika'da son za
manlarda pek ziyade taammrn
eden
(genelleenyaygniaan) tedris eitim ma
hiyetinde mtehamk resim
filmlerinin memleketimizde
de yaplmas lzumu hakknda
diyor ki:
- Bilhassa bu sene pek o
alan mteharrik resim filmle
rinden stanbul'da grdkleri
mizin hepsi komik filmlerdir.
Halbuki garp memleketlerinde
bu filmler mhim bir tedris va
stas haline gelmitir. Alman
ya, Danimarka, talya ve dier
baz Avrupa memleketler ile
imali Amerikann bir ok
mekteplerinde dersler bu film
lerle gsterilmektedir. Bu film
lerle okutulan dersler talebe ta
rafndan daha abuk anlal
maktadr. nk eski usulde
okutulan derslerde talebenin
yalnz kulana hitap edildii
halde filmle gstenldii za
man ayn zamanda gzne hi
tap edildii iin daha fazla tesir
brakaca muhakkaktr.

T A M 4 7 S A N Y E D E

te, mtefiarik resimler

52

DOnya tersine dnd :

Amca bey ile babas

Baka memleketlerde bu
flmleraen yalnz mekteplerde
deil ayn zamanda halk ten
vir etmek (aydnlatma) husu
sunda da istifade edilmektedir.
Tedrisat retim iin her
trl vesait itibari ile ok zen'in olan dier memleketler bie bu yeni keiften istifade iin
istina etmezlerken (yetinmez
lerken) bizim hala bir teeb
bste bulunmamamz teessre
(zlmeye) deer.
Anadolunun i taraflarnda
fizik ve kimya laboratuvarlan
mevcut olmayan, tedris vesaiti
noksan olan mekteplerimizin
bu filmlerden edeceimiz isti
fade ok byktr.
Anadolu'da kylerde do
latrlarak kylye gsterile
cek hususi surette yaplm,
halka ziraat usullerini, shhi
yaamay retecek filmlerden
edeceimiz istifade ok b
yktr.
Hususi surette yaplacak
bu ekildeki filmlerle bilhassa
saik vilayetlerimizdeki halk
irat etmek [uyarmak] onlara
inklabmz hakknda malumat
vermek, memleketimizde im
diye kadar ne kadar yol ve imendfer [tren] yapld, im
paratorluk devrindeki yaay
mzla imdiki arasndaki
farklar canl ve vazh [ak]
bir ekilde gstererek telkinatta bulunmak suretiyle de istifa
de edilebilir.
Bu i o kadar fazla masrafa
da ihtiya gstermez. Yapla
cak resimleri fotorafa alan ve
azami (2000) liraya satlan bir
makine bir veya iki ressam, bir
senaryocu ve oir operatr Tr
kiye'de bir mteharrik resim
stdyosu kurmak iin kfidir.
Bunun iin yaplacak masraf
en ok 5000 liradr. Yalnz bu
ilerden anlyan mtehasss
[uzman] ressam ve operatrler
memleketimizde olmad iin
ya Avrupa'dan mesela bu ile
rin ok ilerledii Almanya'dan
mtehasss getirmek veya bu
radan bir iki gen gndererek
yetitirmek lazmdr.
Bu suretle tesis edilecek
bir stdyonun memleketimiz
de gayet az masrafla yapaca
flmler nihayet 500 liraya al
nabilecek sinema projeksiyo
nu makineleriyle mekteplerde
ve yukarda sylediim ekilde
kylerde gsterilebilir.
Bu lzumu Maarif vekale
tinin takdir edeceini zannedi
yorum...
A rtist, 22 Terinievvel

Barbara Stanwyck

Foto: John Engstead Her Zaman Yarn Olacaktr /1956

Her Zaman Yarn Olacaktr.

20 O cak 1990 C um artesi gn
82 yanda Santa M onica, K alifornya'da kalp yetm ezliinden ld.
84 film de ve b ir ka TV dizisinde rol alm t.
A zim li, bam sz, erkeklerin dnyasndaki rekabette cin selli ini kullanm asn bilen
kad nlardf oy nad .
Hollyvvoodun o iyi kalpli kt kadnlarndan biri. Kim i zam an tam kt, VVilder'in ifte
T azm in at'n da oynad P hyllis D ietrichson gibi.
Kim i zam an ise, ana drm eye alt adam a ak olup iy ile r katna ykselir;

Sturges'in Bayan Eve , Havvks'n Ate Topu.

Hem sert, alayc; hem scak, duyarl. Arada hrn ve kavgac. Am a her zam an gl.
Bu yzden vvesternlerin ideal anne, e ve sevgilisi.
G erek yaam da Robert Taylor'la yaad ak, e vlilikle ri ve
ayrlm alar epey sansasyon yaratm .
D rt kez O skar'a aday olm u. Am a b ir kez, o da, O nursal O skar' alabilm iti.
H ollyw ood'dan nce ne m i yapm ?
M aazalarda paketleyicilik, santral m em urluu, sekreterlik, gece klplerinde danszlk,
m zikal kom edilerde, dram larda oyunculuk.
Bouk sesi de kendisi kadar nl.

53

zleyici Eletirileri
VAROLMANIN DAYANILMAZ HAFFLI'nin AIRLII
yaplan
bir rportajda, onun
Kundera'nn "Roma
nma ne yapmak isti
yorsunuz?". sorusuna "Irzna
gemek!" diye cevaplandn
anmsyorum. Filmi henz gr
meyenlerin ve Kundera'y yete
rince tanmayanlarn epeyce
ciddiye alacaklar bir espiri bu.
"Yaamn bir tuzak olmas.
Bilinen bir eydir bu: isteme
den domuuz, bizim semedi
imiz bir bedene kaplmz ve
lme mahkum edilmiiz" diyor
agfmann'la

Kndera...

Sanyorum bu temelde va
roluun ykn -ya da belki ya
amn ykn- kaldrmann daha dorusu kaldramamannkiilerdeki tek tek biimleniini
izleme olana bulmaktayz.
Thomas'n "hafifliklerinin derin
"arlk" anlamnda arln yo
rumlamann yeri elbette buras
deil. Ancak insan yine sorma
dan edemiyor: Nedir hafiflik de
nilen AIRLIK?
Durmadan aynadaki gr
nmyle uraan Sabrina'nn
davranlar, erotik teknolojiye
yeni katklar amacyla yaplm
sahneler deil kansndaym:
varoluun ve deiimin -belki
de- ne kadar mmkn olabile
ceinin aratrlmas, ilkel narsisistik dneme ait regressif bir
srecin yaanmas olabilir.
Kiilerde varoluun aran,
ddnyann kiileri farkllatr
ma biimlerinin romanda belir
tilen amalar iinde filmde de
verilebilmesi ve doyurabilmesi
filmin evriminden nce varo
lan kukular silip atyor.
Bir aray yaanyor yaam
larn iinde: bulma midinin
srekli yinelendii, ama bir tr
l de bulunamad... Bir ka
yaanyor: yeniden bulamama
nn umutsuzluunu bir daha
yaamamak iin... Bu ka
iinde sk sk aynada "Kltchmensch'i bulabilme ihtiyac,
umudu ve sonsuz yaanan ara
y... Geride temel olarak kalan
yalan sylemeyen, kzansevinen, fkelenen-holanan
ifadeleri dile getiren, sadece o
gerek olan GZ TEMASI'nn
varl, yakalanmas!
Bir yanyla narsisitik eilim
lerden, dier yanyla SELF s
nrlarn tanma amacndan kay
nakland hissedilen, temelde
psikanalitik okulun LAGAN'da
ifadesini bulduu "AYNA" aa
masnn hangi zelliklerle b
yd... Kendini aratran, ta
nmaya alan insann zaman
zaman yaamnn jlk dnemine-bedensel olarak tanma ge
54

sonra da ayn kalite ve kantite

etkiyi duyabilmeniz. Filmin bir
ok insan iin bu ynde etkisini
tartmak istemiyorum. Ancak
varolu tiplemelerinin gerek
ya da gerek olmayan ynleriy
le -her eye ramen kendisidirsergilenii bireyler daha yaz
may engelliyor...
Filmdeki insan tiplemelerine
deinmeden gemek ok zor:
Sabrina'nn ylesine dolu ve
katksz baklar, davranlar,
drtsellii, zaman zaman da
umulmayacak kadar olgun dav
rantan... zaman zaman da
Thomas'da sergilenii. Filmde
ki tiplemeler romandakinin d
nda tiplemeler deil znde:
insanlann isel -dsal ynle
riyle cesaretle sergilenmesi.
Varolmann Dayanlmaz Haffliinde Kaufmann'n yardm ve
"UURTMAYI VURMASINLAR" ZERNE
yntemiyle Kundera'y izleme
_ . _ | urtmay Vurmasnlar" hi phesiz imdiye kadarki olanan buluyoruz.
Varolmak biri iin ne "daya
| I Trk filmlerine gre, oyuncu olmayan bir ocuun yI netimi asndan "ehveni er" olarak kabul edilebilir. Se- nlmaz bir HAFFLK" ne de da
^Jyirciye bu kadar gzya dktrebilmek mmknm yanlmaz bir AIRLIK kuku
suz. Bu bir sre. Tereza iin
demek ki. Eer bu bir l ise "baarl" saylabilir.
hafifliin timsali, ThoSanrm, duygusalln nerede, duygu smrs yoluyla seyir Tlomas
iin kaldnlamyacak kadar
ciyi aalamann nerede, sanatsalln nerede olduu zerine bi mas
byk bir arlk: yokedilmesi
raz dnlmesi gerekir.
gereken -tolerasyon dahil- bir
Konu olarak episod episod cezaevi fkralarnn biraraya getiril arlk.
mesinden olumutur. Dramatik bir konu btnlnn olmay
"Deneysel insan tiplemeleve olaanst gzel denebilecek bir sinema tekniinin bulunma ri'ni gerek yaamdaki karlk
y ynnden de eksiklikler bulunmaktadr. Bu nedenle byle bir larn aramak tabi ki anlamsz,
filmi ekmek zoru baarmak saylamaz.
nk yaanlan gereklikle de
Filmin arpc temas cezaevinde byyen ocuk olgusundan neysel insan tiplerinin deneysel
baka dnce sulular ve onlarla dier tutuklu ve mahkumlar yaantlar arasnda uurumsu,
arasndaki ilikilerdir.
anlalmaz farkllklar vardr,
Aydn denebilecek nitelikteki insanlara lmpence bir biimde insanlan anlamamz konusun
tokat ve dayak attrlmas filmin savunduunun aksine orada bu da olduka belirgin yardmlar
lunmalarn da hakl klar. Demekki dnce sululan, kendi d szkonusudur ama. Yani g
ncesinden olmayanlara tokat atarak dncesini kabul ettiren, rnmeyen bir benzerlik de var
dr.
duygularnayenik den, kontrolsz iddete bavuran kiilerdir.
Filmdeki 4 ana ve saysz di
Ortada dnce sulularnn da anlatld politik bir film var
dr. Dnce sulusu ve apolitiklik birbiriyle badamayacana er insan tiplemeleri her nekagre, "bir ksm insann" savunduu gibi politik film deil savlar dar deneyselse de yaamn
j da geerli deildir. Sinema olduka geni yaptrmlara sahip ve iinden kopup gelen ama hi
etkin bir kitle iletiim aracdr. Bu yzden baz konular grntle sorgulanmayan nedenlere da
me cesaretini gstermek, o konuda tam bilgi sahibi olmay ge yanan olaylarla yaanlmakta
rektirir. Cezaevi gibi kamuoyunun hassas olduu bir konuda onu olduu da gerektir. Yaamn
her ynyle ilemeyen eksiKbir film yapmak ve seyirciye iyimser nerde olduu ve nasl olduu
tablolar izmek, resmi politikann szcln yapmaktan, "i defalarca sorulmaktadr. Oysa
kence yoktur" iddialarn ince bir biimde kantlamaktan baka ne "Yaam Baka Yerde", ne
bir ileve sahip olamaz. Bunada hikimsenin hakk yoktur. Ney yaanlan aklar "Glnesi Ak
olmakta, ne de yaam bir
mi efendim bask varm, kitap yrtlyormu, doktor gerekli ol lar"
ya da "Dayanlmaz Bir
duunda koullar elverili deilse bulunamyormu ya! Hatta o "aka"
Hafifliktir. Hepsi ama hepsi
kadar ileri gidiyormuki yneticiler uurtmay bile vuruyorlarm. Kundera'da da Kaufmann'da
Ne ayp! Vah vah!
da deneyselliin tesinde bilin
Uurtmaya, doktora gelinceye kadar, kendilerinin doktorluk alt ile bilin arasndaki bir d
ettii, mrboyu ikenceden sakat braklan ve len insanlar ne zeyde insan tanma ve tantma
olacak? Trkiye'deki btn cezaevleri bylesine konforlu ise atk - sergileme deneyimi gibi g
grevleri neden yaplyor? Bu sorulara hangi filmlerde yant verile zkmektedir. Filmin bellekler
cek, hangi filmlerde gsterilecek?
den yaamboyu kacan san
Gerek dnce sulular ve gerekler ne yazk ki uurtma, myorum: Dayanlmaz bir
ku ve ieimolduka uzandadr.
AIRLIK hissiyle...

reksinimini hissettii ilk dne

me- geri dnmeye engel ola
mamas ve bu regresyon ihti
yacnn her insanda farkl an
lamlarla -farkl biimlerle sergi
lenmesi: kimi kendinde bu s
reci yaarken, kimisinin dier
insanlardaki farkl zellikleri
yakalamaya alarak sonsuz
bir aray iine girmesiyle, ki
misi de durmadan bu biimde
araylar iinde olan bir insann
abasnn anlamn aratrma
syla... bu sreci "efkat" gste
rerek krabilecei umudunu ta
masyla.
Btn bunlarn dnda yap
t iin -sadece zel ilgi- hi
dnmedii kt sonular
dourmas, insanlar hi um
madklar biimde ve zamanda

zlem ERTRK - stanbul

baka insanlar yoketme ama

cyla kullanabilmesi.
Yeniden baa dnmek isti
yorum: Kaufmann1n Kunde
ra ya vrdii cevap, Kundera'y
ne kadar derin anladnn,
kavradnn tesinde bir ce
vaptr. Daha dorusu Kunde
ra nn kiiliindeki zelliklerin
psikodinamiklerinin farknda
olduunun baka bir ifadesidir.
Ve ortaya ylesine bir film k
yor ki, bylesine bir romandan
yola klmasayd da ayn
AIRLIKTA, YOUNLUKTA ilgi
toplayacakt sanyorum.
Olay yle: gerek roman
okurken, gerekse okuduktan
sonraki dnemlerde insanda
brakt total etkinin kalite ve
kantitesi neyse, filmi izledikten

Dr. .Caner EMK

Psikiyatri Uzman-Eskiehir

M ektuplarnz
Sayn Beyazperde,

Bundan daha birka yl nce

sine kadar; sinema salonlan ka
panmakta, yerlerine ihanlar ve
pasajlar yaplmaktayd. Ksacas
Trkiye'de yedinci sanat yok olu
yor, kyordu. Her nedense o
zamanlar, 'Sinemamz kurtarn'
feryatlar bugnk kadar youn
ve canl deildi. Ne zaman Majors irketler piyasamza girdi,
seyirci salonlara dnmeye bala
d, yeni yeni sinemalar ald o
zamanda imdiye kadar sinema
sektrmze hibir katkda bu
lunmam, sadece kpn dol
durmay dnm zat- alileri
de birden ayaklanverdiler. n
k her yaa, zevke hitap edebilen
ve Bat ile hemen hemen ayn an
da vizyona giren filmlerle, sine
ma izlemenin keyfini bizlere yeni
den yaatan yabanc irketlerle
rekabet edebilmelerine imkan
yoktu. Eskisi gibi halk aptal yeri
ne koyan, nc snf filmlerle
ii ucuza kapatp parsay topla
namayacaklard. Zaten kaliteli
film olursa salon da bulunuyor
du, seyirci de SS, UURTMAYI
VURMASINLAR, Beyolu sine
masnn al filmi DOLUNAY
rneklerinde olduu gibi. Hatta
SS, haslat bakmndan gsteril
dii ilk gnlerde BATMAN' bile
sollamt. Demek ki "Salon bula
myoruz" yaygaralarnn altnda
baka sebepler yatyor.Bak ke
mie dayannca m aklnz ban
za geldi? Neden kazandnz pa
ralarla sinema sektrmze yat
rmlar yapmadnz? Devletden
yardm isteyip, % 25'lik yerli film
gsterme zorunluluu koyup se
yirciye sevmedii yemei zorla
m yedireceksiniz? Siz kaliteli,
dzeyli filmler yapn, seyirci za
ten dier rneklerinde olduu gi
bi hakkn verir. Neden korkuyor
sunuz? Sayenizde kendinizin de
iinde oturduunuz evi dinamit
lediinizin farknda deil misi
niz? Sinema seyircisine acm
yorsanz bari Beyolu sinemas
na, kendini yenileyen Eti Sanat
Merkezine ve yeni alan dier
salonlara acyn. Trk sinema
sektr hzla gelimekte, Batl
sektrlerle kyaslanabilecek du
ruma gelmektedir. Benim otur
duum yer bir tara ehri olma
sna karm, uzun sredir kapal
olan MR sinemas yeni d
zenlemelerle alarak, byk
kentlerimizdeki sinema salonlar
ile yarabilecek duruma gelmi
tir. Bu atlmlar bozmaya, sabote
etmeye kimsenin hakk yoktur*.
Bu duruma yaptnz, hatalarla
bencilce dncelerle siz geldi

niz, bunun vebalini de kimseye

yklemeye hakknz yok. Bu kanunun kmasn bile Majorslar'a
borlusunuz. Acaba hi dn
dnz m, neden bizde de bir
Wamer Bros, bir MGM yok? Ni
ye gbirlii yaplarak byle bir
irket oluturulmad? 70'li yllar
dan beri ucuza yaplan Porno
Filmlerle vurduunuz paralan
yerken dnecektiniz bugnle
ri. Zontalann ynetmenlik bile
yapabildii bir yerli filmler man
zumesi mi sizin kurtarmak iste
iniz? Ama son gnlerde sinema
yazarlarmzn, eletirmenlerimi
zin ve byklerimizin ^ok byk
laflar ediyormu gibi- dillerine
doladklar SIIR OBANLARI,
sinema olgusunun bal bana
bir yaam tarz olduunu, bir
zevk olduunu seyircimiz gste
rince; Vatan, Millet, Sakarya ar
klar hemen balad. Zaten sizin
egoistliiniz Beyazperdemin 3.
saysndaki bir laftan belli olu
yor; Alt yazl filmler hakknda
SESAM adna konuan bir zat
aynen yle diyor;
'Seyredemeyen deeh artk si
nemaya gitmesin'. Demek bu ka
dar basit. Nasl olsa sizin filmle
riniz hangi kalitede olursa olsun,
zorla gsterilecek Siz paranz
kazann yeter. Sinema salonlar
nn kapanmas, sektrn batma
s umurunuzda deil. Eh! haliyle
byle pikince laflar rahata
syleyebilirsiniz artk. Fakat yle
bir an gelecekti ki % 25'lik sa
natsal zorbal uygulayabilece
iniz sinema salonlar da bula
mayacaksnz.
Ben bu olayla, TRT arasnda
da bir paralellik gryorum. zel
TV irketlerinin kurulmasyla,
TRT'mizin foyas nasl ortaya

kacaksa (izin vermeyecekleri ke

sin ya), -kendine eki dzen ver
mek zorunda kalacaksa- film
sektrmzde de Majors'lann
kurulmasyla baz kiilerin rahat
kamtr. nk bu sefer kar
larnda onlar kaliteli fimler yap
maya zorlayan itici bir g var
dr. Demokrasinin anlam da budur zaten. Greceksiniz; lke
mizde zel TV irketleri kurulur
sa, TRT'den de; -bugn sinema
zerine olan- yaygaralar kopa
caktr. Sanki zel TV'ler kurul
madan nce ki durum stliman'm gibi.
Ksacas; Majors'lann gelirle
rinin bir ksmnn Trk sinemas
iin kullanlmas ve Trk yapm
clarla ibirliine gitmeleri gibi
olumlu ynleri dnda yaplan
bu yasa deiikliinin, sinema
salonlarn yeniden pasaja dn
drecei gn gibi ortadadr. Bu
nu grmek istemeyenlere de, kafalanndaki at gzlklerini biran
nce karmalann tavsiye ede
rim.
Bir de Yabancnn iyisinden
benim kendi ktm iyidir" gibi
komik laflar retmeyide braka
lm ltfen. Kt film diyebilece
imiz Kk Ceylan'n "Seni Sev
meyen Olsn' ile Dustn Hoffman'n RAN MAN'ini karlat
ralm isterseniz. Aslnda insan
mantn darmadan eden bir
karlatrma olacan biliyo
rum. Ancak bu ilgin szlere ba
karsak byle hareket etmemiz la
zm. Zaten sinemaseverler kimin
iyi, kimin kt olduuna amaz
bir adaletle karar veriyor.
Btn dergi alanlarna
sayg ve sevgilerimle.
Mehmet M EN G -B a lke s ir

Hogeldin B E Y A Z P E R D E ;

Yllardr eksikliini, zlemini hissettiimiz, Trk sinemacs ve sa

lonlarnn bunalmda olduu u dnemde; zenle hazrlanm dergi
nizi grmek bir nevi biz gen sinemaseverleri memnun etti.
Biz yalar 16-18 arasnda sinemaya ve zellikle 1930-60 aras
dnem film ve sanatlarna gnl vermi genleriz. Bu kandan yola
karak birleip 1960'h Yllar Fan Clup' kurduk. Szlerden ricamz
bilhassa o yllarda yaayamam, o yllarn sinemasn tanmak iste
yen biz genlere o dnem film ve sanatlarn tantan yazlarnzla
yardmc olmanz.
Buradan da bizim gibi o dnemlerin zlemini yaayan rencisinden-yazarna yardmlarn ve cretsiz yemiz olmaya aryoruz.
Her yeni yemize ye kart ile beraber, o dnemlerin sevilen arklar
n ieren zel kasetimizi armaan ediyoruz.
Beyazperde dergisinin uzun yllar sinemaseverlerle birlikte olmas
dileiyle!...
Talip KO/Murat G V E N E L
Adapazar

Sayn Beyazperde Yetkilileri,

zellikle Benim gibi tara

kentlerinde yaayan arkadalar
mn ortak sorunu sinemayla ya
kndan ilgilenememesi. Sinema
salonu bulmak bir sorun, bu si
nemalarda pomo film haricinde
film izleyememek ayn bir sorun.
Biz bu a sadece Video ile gi
derebiliyoruz. Ama o da hibir
ekilde yeterli olmuyor, onun sorunlan apayn. Bizim bu adan
tek kaynamz u andan itibaren
'Beyazperde*. Bu yzden sizden
ricam bu beklentilerimizi bo
karmayacak bir yayn anlayyla,
srekli trmanan bir izgide yayn
hayatna devam etmenizdir. Bir
de ar yapmak istiyorum Be
yazperde okuyucular olarak bir
sinema kulb kurarak dayan
ma iine giremezmiyiz. Bu iin
organizeside Beyazperde'ye d
yor. Ben imdiden sinemase
verlerle yazmak istiyorum. Se
lam ve Sinema Dolu gnler dilek
lerimle.
Ali KO -Kreh ir

& %&
Sevgili Dergi Yneticileri,

Sayn Tun Baaran'n eleti

renler (gen eletirmenler) hak
knda syledii szlere katlma
mak elde deil. Basndan takip
edebildiim kadaryla, Trk sine
mas ld, Trk sinemas can e
kiiyor gibi szleri artk iyice ez
berledik. Trk sinemasnn bu
gnk yerinde olmasnn sebep
leri oktur. Bu oklarn tartma
s uzun srer. Fakat size unu
yazmadan edemeyeceim, ben
ce Trk sinemasnn bugnk
durumda olmasnn en byk et
keni YA P IM C ILA R D IR . Sular
byktr.
Ali Ulvi Uyank'n yaz dizisi
nefis bir dizi. Ben bu yazya da
bir aklama getirmek istiyorum.
Osinemalardaki ktlkler ilet
mecilerin deildir. Tabiki baz ha
talar var yok deil fakat bu hata
lar giderilebilir. Gaziantep'deki
Byk Sinemann kalitesinden
sz ediyor. Osinemann arkasn
daki g Film getiricisidir. Anla
tabildim mi sevgili Beyazperde
yneticileri.
Beyazperde dergisinin deva
mn sabrszlkla bekliyorum.
Ayrca unu yazmadan gee
meyeceim. Tam 19 yl yazlk si
nema altrdm sadece hobi
olarak, para kazanmay dn
meden severek, sinemaya ak
olarak tam 19 yl Mlkyle be
nim olan sinemam artk alm
yor.
Salih G L -Y a lo v a

55

Videoda One kanlar

David Cronenberg'in en iyi filmlerinden

l tkizler
DEAD RINGERS/AVT Home Video/The Rank Organisation
etiimiz sinema mevsiminde
The Fly (Sinek) adl filmi gste
rilen KanadalI ynetmen Davld
Cronenberg'in Dead Ringers ( l kiz
le r) adl son filmi video kaset olarak pi
yasada.. Jeremy Irons ve Genevlev
Bujold gibi iki usta oyuncunun rol aldk

lar 1988yapm film 117dakika.. Aa

da, ynetmen ve filmle ilgili olarak Sight
and Sound Dergisi'nin K 1988/89 sa
ysnda kan Alan Stanbrook imzalya
zy ksaltaraksunuyoruz.
"Yeni Tenasl Hastalklar Enstit
s'nde, ortadan kaybolmu olan derma
tolog Antoine Rouge'un bir keresinde
ortakln yapm olan Adrian Tripod,
hastalarndan birinin "bir zamanlar azl
bir ehvet dkn" olduunu, imdi de
saf bir metafiziki haline geldiini re
nir. Vcudu akl almaz organizmalar
retmeye balamtr. Karmak, kusur
suz fakat hibir fonksiyon gstermeyen
organizmalar. Bu hastalk muhtemelen
bir kansertrdr".
Bu anlatlan, 1970'de, o zamanlar 27
yanda olan David Cronenberg tarafn
dan 15.000 dolara Toronto'da ekilen,
ok az gsterilmi Kanada filmi Crimes
of the Future'dan alnma. Hemen he
men bir aile film i havasnda olan bu
56

film, yaklak yirmi yl iinde Cronen

berg'in korku alannda alan en ilgin
ynetmen olarak n plana kacan
haberleyen izler tamaktayd.
Cronenberg'in biri dnda (araba
yars konulu Fast Company) btn
filmleri hastalk ya da anormallik konu
sunda odaklanr ve plastik cerrahi ve ge
netik konusunda anlatlamaz deneyler
srdren lgn bimadamlar ile dolu
dur. lettikleri kliniklerin isimleri bile
korku salmaktdr.
David Cronenberg'in filmlerinde bu
hastalklar ve dzensizliklerin nedenleri
ve belirtileri ayrntl bir biimde tart
lr. Uydurmada olsa hemen olayda pataloji mevcuttur... nsan bu adam nasl
ciddiye alabilir? Bunlar aslnda kaba sa
ba duygu smrs filmleri deil mi
dir? Hasta ya da deli bir beynin rnle
ri? Onu tamsanz bunlar asla dn
mezdiniz. Geni, bayku gibi gzlkleri
ve tad eitmen havas ile, eski bir
okul retmeni grntsnde. Aslnda,
yumuak mizah anlay da olmasa ok
ciddi grnebilecek bir insan. Filmlerin
de bu zellik garip isimlere olan d
knlnde kendisini gstermekte. VIdeodrome'da, televizyon ann tehli
kelerini spiker Brian O'Blivlon (oblivion

: bihaber) dan daha iyi kim anlatabilir?

O'Bllivion ki, hikayede oktan ldr ve
bir videoda elektriksel vurularn dzen
lenmesi olarak varln srdrmektedir.
Cronenberg, karakterin ismini tes
pit edene kadar o rol yazamadn, bu
yzden de isimlerin kendisi iin bir an
lam tadklarn itiraf etmekte.
Herey komik isimlerle snrl olsa,
Cronenberg'i yine pislik ve irenlik ko
nusunda uzmanlaan John Carpenter'dan ayrmak zor olurdu. Ancak, film
leri kyaslandnda arada arpc bir
fark vardr. Carpenter'n The Thing ve
Prince of Darkness filmlerinin anlata
cak hibir eyleri yoktur. Oysa Cronen
berg'in filmleri ok ey anlatmakta. Bi
lim sahte olabilir ama kaytszlmza
meydan okumaktadr. Cronenberg'in
filmleri, eer Darwin hakl ise, insann
evrim yolundaki en son aama olduu
na inanmak iin hibir neden yoktur fik
rine dayanrlar. Ayn Kubrick'in 2 0 0 1 : A
Space Odyssey'i gibi, bu filmler homo
sapiensin tesinde neler olabileceini
ilemektedirler. Yine bu filmlerde, ka
rakter stne karakter zel gler yo
luyla domakta, o gleri elde etmeye
abalamakta ya da bir hastalk veya ge
netik mhendislik sonucu deimekte
dir.
Cronenberg'in meslek yaantsnn
en banda, Crimes of the Future fil
minde, evrim temas ile flrt edilmek
teydi.
The Fly filmine kadar, Cronenberg
hala mutasyon fikri ile uramaktayd.
Vincent Price'n ayn ismi tayan fil
minde, deiim esnasndaki birkaza, bir
sinein kafasnn bir adamn vcuduna
eklenmesi ile sonulanrken, Cronen
berg'in filminde, Seth Brundle, bir in
san olarak varln srdrmeyi baara
maz ve nce Brundlefly haline, sonra
da bir sinek - makine karmna dn
r. Videodrome filminde, bir adamn
midesi, her naslsa, iine bir pomo vi
deo kasetinin yerletirildii esneyen bir
delik haline gelir ve adam "yeni ere d
nr ne tamamen insan ne de kaset,
ikisinden de ksmen. Video anda, bizler artk seyrettiimiz ne ise oyuz. Ve
Scanners'da, Darryl Revok ile kardei
Cameron Vale'in birbirlerinin beynini
patlatmak abas ile yaptklar dello, ki
iliklerinin tmden birlemesi ile sonu
lanr. nce iyi kalpli Cameron Vale'in
sesini duyarz ve kameraya dndn
de, kt kii Dereyi Revok'un yzn
grrz. Sonuta kim kazanmtr? Cro
nenberg bu soru ile birlikte insan rknn
da geleceini olabildiince ak brakr.
ki ana karakterin karde ktklar
Scanners 1980'de yaplmt ve Cro
nenberg'in en son filmi Dead Ringers
da kardeleri, bu kez ikizleri, ele alr. ki
si de Jerem y Irons tarafndan canland
rlan Elliot ve Beverly Mantle, Toron-

Videoda One kanlar

ikizlerin trajedisi,
Jinekoloji, uyuturucu...
Ali Ulvi Uyank
inde yaadmz dnyada
ylesine ok aclar yayor,
ylesine ok aclarla karlayoruz ki!.. Psiko-seksel rahatszlk
lar, sanayilemenin anne kanmdaki
ocua dek varan kt etkileri, tekd
zelik, un ufak olan insan ilikileri, yal
nzlk, genetik bozukluklar, can eki
en evre, uyuturucu kullanm, ila
lar.. Ve lm. Ar, souk ve kanl
maz lm.
47 yandaki Kanadal ynetmen
David C ronnberg iin yaam o ka
dar tozpembe deil. Onun yaama ba
k as, hep bu saydmz rahatsz
lklar erevesi iinde ve kanlmaz
biimde trajik. Onun iin, lm, baz1arnn yazglarna daha ana rahmine
dtkleri anda yazlr. Yaam sresi
ni hi uzatmamacasna... Tek yumurta
ikizleri Elliot ve Beverly Mantle
kardelerin yazgs gibi.
Cronenberg, gnmz Toronto'suna gemeden, iki ksa zaman dili
mine gtrr izleyeni: Bu hazrlk
sahnelerinden birincisi, 1954 ylnn
Toronto'sunda ikiz afacanlarn seks ve
reme ile ilgili meraklan; kincisi,

to'da jinekologluk yaparlar ve d gr

nlerinden baka ortak hibir ynleri
yoktur. Elliot kadn dkn gece kuu,
Beverly ev dkn kitap kurdu. Yine
de ikisi de birbirinin yerine geebilir. Ka
dnlarn bile paylarlar. Beverly uyu
turuculara kapldnda onu kurtarmak
iin kollan svayan "sorumsuz" Elliot
olur.
ki karde birbirlerinin yaamlann
tamamlarlar ve film gelitike onlar bir
birinden ayrr gibi grnen unsurlar
eriyip yok olurlar, sonuta onlar ayrdetmek olanakszlar. Artk tek bir et
haline gelmilerdir, tpk evli iftler gibi.
Cronenberg bu ilikiyi vurgular. Elliot
alan erkek iken Beverly ahdr (za
ten Beverly hem erkek hem de kadn is
midir). Fakat, byle bir i blm yap
malarna karn Elliot en az Beverly ka
dar kolay yara alr trdendir. Beverly'i
uyuturucudan kurtarmaya alrken
Elliot kendisi kaplr ve ikisi de birbirleri
ne paralel olarak delilie srklenirler.
Mantle kardelerin yks, filmde
bir aktris olan Claire Niveau ile iyice
kaynar. Claire ile hem kiisel hem de

1967 ylnn Cambridge'nde jineko

log aday ikiz rencilerin baarlan
dr.
1988 yl Toronto'sunda kentin en
nl ikizleri olarak tannan Mantle
kardelerin kliniine en az onlar kadar
nl bir yldz Claire (Genevieve Bujold) gelirse ne olur?.. ncelikle il
gin bir i organ, bir jinekolog iin da
yanlmaz gzellie sahip, dl boru
su olan bir rahim, bu nl ama hibir
zaman ocuk sahibi olamayacak kad
nn rahmi kefedilir!.. Onunla ilikiye
giren kii, duygusal 'Beverly a gre
daha 'sosyal' ve zgvenli olan Elliot
olacaktr.
Ama bu iliki ve bu ilikiyle bir
likte gelen uyuturucu bamll,
ikizler iin sonun balangcnn hazr
layclardr.
Kadnlan 'dourgan klabilmek
iin', tm bir yaamlann akademik/
bilimsel almalara ayran Mantle
ikizleriyle, gsleri yapk dnyaya
gelen Siyaml ikizler Chang ve
Eng'in 'kout trajedileri', jinekolojinin-konuya yabanc biri iin-i kaldnc/zel alma alannn tiksindiricilii ve ikizlerin ayn eyleri duyumsa
malarnn 'ilginli'yle birleerek g
kazanyor, salamlayor. Bu trajediyi

mesleki olarak lgilidirler. Gerek u ki,

Claire Niveau en az kardeler kadar al
lmadktr. Claire, kendileri de anormal
olan ikiz kardeler arasnda bir hilkat ga
ribesidir ve onlarn ilikisine bir tehdit
oluturur.
Dead Ringers uydurma tiptir. Cronenberg in tbbi eitim konusunda hi
bir fikri yoktur. Aslnda bilimsel eyler
konusunda ylesine uzmanca davranan
bir ynetmen iin bu alanda hayret
uyandrc lde az resmi gemie sa
hiptir. 1963'deToronto niversitesinde
genel bilim grm ise de, bir yl sonra
ngilizce'ye gemi ve drt yl sonra da
mezun olmutur.
Cronanberg'in filmde iledii bir di
er tema estetiin doas ve snrlardr.
Yan aka; Elliot, vcudun i ksnlan
iin de bir gzellik yanmas dzenlen
mesi gerektiini syler - "en iyi dalak,
falan". Fakat Cronenbeg ciddidir: "Has
talklar iin gelitirdiimiz estetiin
yarsn bile vcudun i ksmlar iin
gelitirmedik. ou insan, rnein, bir
bcein deiimini seyrederken tiksi
nir. Fakat ondan bir estetik gelitirir-

besleyen altyapda, iinize karamsar

l iyice kertmek irince bir ekil
de planlanp, uygulanm bir set tasa
rm var. rnein Mantle klinii, "Si
nek" deki sinek-adamn deney sahas
denli koyu ve "karanlk!
Cronenberg'in on yldr zerinde
alt bu projenin gereklemesin
deki en byk katk, tartlmaz bir bi
imde Jeremy Irons'dan gelmekte.
1975 ylnda New Yok'da bir apart
man dairesinde l olarak bulunan
ikiz jinekolog kardeler Cyril ve Stewart'rn yaamlarndan esinlenerek si
nemaya aktarlm bu yknn her iki
kiisini de oynayan Jerem y ("Ni
jinsky", "The French Lieutenant's
W oman", "Swann in Love".)
Irons, uyuturucu tutkunu bir izof
ren, ekici bir bilim adam, duygusal
bir deli, itici bir hekim... Ksaca, iz
lenmesi keyif veren bir oyuncu.
" l ikizler"le ilgili teknik bir
not: " l kizler"in bir zellii, e
kimlerde yepyeni bir tekniin kulla
nlmas. Daha nce ikizlerin anlatld
filmlerde, oyuncularn ayn anda
ekranda grnmesi iin sabit kamera
larla iki ayr ekim yaplp .sonradan
kurguda birletiriliyordu. " l kizler'de ise bilgisayar kontroll hareket
li kamera kullanlm. ki ayr rol bir
den canlandran oyuncu, bilgisayarn
hafzasna kaydedilen grntlerin
devreye girmesiyle ekranda ayn anda
grnebiliyor. Bylece, daha nce ya
anan grnt efektlerindeki eitli
riskler bilgisayar kullanlmasyla t
myle ortadan kalkm oluyor.
eniz irkinlii gider. Benim seyirci
lerden istediim, filmlerimdeki karak
terler gibi, estetik duygularn dei
tirmeleri."
Bu gr, zellikle, The Fly iin geerlidir. Film boyunca, Setdh Brundle
sevimli, hayat dolu Je f Goldblum'dan

disiz, kulaksz, trnaksz, ksacas hi

bir eysiz bir haareye dnr, stelik
bir de yiyeceinin stne kusma huyu
nu edinir. Bu grnty ok az insan
estetik buldu.
Cronenberg'in daha nceki eserle
rinde grlen bilim - kurgu unsurlarnn
oundan yoksun olan Dead Ringers'da mutasyon temas bir lde yu
muatlmtr. Karakterler ve konu daha
gerekidir.
Dead Ringers, Geneviev Bujold'un yamsra Jerem y Irons'n deerli
almalar ile Cronenberg'in en iyi film

lerinden biridir. Ciddiyetle ele alnmay

hak eden bir film..."

eviren: Hakan GR
57

Videoda One kanlar

Rumuz
Goncagl
(Hakan Film ve Video)
|
| yky anm sarsnz.. AnnesiyI
I le birlikte oturan Glsn, GonI
I cagl rum uzuyla b ir gazetenin
L h u m Gnl Postas'na b ir mektup
gndererek koca arar. Karlnda 261
m ektup alr ve taliplerin birkayla tan
r. Bu arada, gazetenin bir m uhabiri de
bu konuyu yaz dizisi yapm ak amacyla
iin iine karr... O ktay Arayc'nm bu
eserini M acit K oper senaryolatrm,
rfan Tzm ynetm i. G oncagl' Tr
kan oray, annesini Altan K arnda, ga
zeteciyi Hakan B alam ir oynuyorlar.
M zik O nno Tun'a ait... Film , m alze
menin aslndan gelen belli b ir scaklk
tayor, ama aslyla da, film haliyle de
(duyarllk olarak) eskim i grnyor.
O yunculuklar iyi, am a galiba bu film
den en fazla aklda kalacak olan Altan
Karnda... (1988 yapm / 105 daki
ka) .

Gece Dans Tutsaklar

(Hakan Film ve Video)
eynep, bir gazetenin sanat
sayfas sorumlusu; ykler
yazyor, "Gece Dans Tutsak
lan" adnda da bir kitap hazrlyor. H a
luk, ayn gazeteye yaz ileri mdr
olarak geliyor. K adnlara "erkeke"
(am a masumca) oyunlar oynamaktan
holanan kendi halinde bir adam. Pazar
gnlerini daha ekilm ez bir hale getir
memek iin aile kurmam. Hlya, ba
na buyruk, dans tutkunu bir gen
kz...

GECE DANSI TUTSAKLARI

.111

M * M n a m

mm

(M # * m

. HAHAM H I M

G ece Dans Tutsaklarnn "ehir

li" bir yks var. Kiileri rahat, zeki
ve scak. D iyaloglan, kimi sop dizile
rindeki hazrcevapl ve espri potansi
yelini tayan zelliklere sahip (bu di
zileri, hele onlarn diyalog yazarlarn
hi kmsemeyelim ). Btn bu mal
zeme, kskanlk, aldatm a, ak, evlilik,
arkadalk,
monogam lk/poligam lk
gibi olgular ieriyor. Yani, G ece Dan
s Tutsaklar, epeyce melodram ola
bilecek iken, insann aklna melodra
mn 'm'sini getirm eyen bir film olmu.
Trk filimlerinde de ender rastlanan
bir rahatla sahip ye bunu izleyicisine
de bulatryor. N e istediini bilen, ta
klp tkezlemeden akp giden b ir se
naryo... Ak, .aldatm a, kskanlk ve
entrika var diye kim se alayp dvn
myor, basitleip bayalamyor. Arabozucular, habis ruhlar ve m elodramatik canavarlar yok bu filmde. Yani, Yeilam . yapm geleneksel ak ya da
benzeri film lere benzemeyen bir film
G ece Dans Tutsaklar. ki kadn
batan karan "dayanlm az erkek" te
mas bile insan rahatsz etmiyor...
Reklam ve tantm film lerinden gelen,
Ankara niversitesi Basn ve Yayn
Yksek O kulu Radyo ve Televizyon
Blm m ezunu M ahinur Ergun, o
beylik kalplan kullanrsak "umut ve
ren bir sinemac" olarak "eli yz dz
gn bir film" yapm. Ergun, ilk kez
1987'de video iin Yabanc Bir Sevgi'yi ekmiti. 1988'de sinema filmi

olarak yaplan G ece Dans Tutsaklan

yalnzca stanbul'da gsterilmiti. Fil
min senaryosu da M ahinur Ergun'a ait.
Grnt ynetmeni Erdoan Engin.
Mzik, Fuat Domani im zasn tayor.
Film de H lya Koyiit, Cihan nal,
A m anda J. G rant, Orun Sonat, Shan
Baydar ve Ali Srm eli rol almlar.
Yapmc, Hakan Balamir.
u sralar videonuzda faikl, ilgin
ve akac bir yerli film izlem ek isterse
niz G ece Dans Tutsaklar'n neri
riz...

Garip Kutlama
Hitting the Fan!
(Standard Video)
yi gldrler hep Amerikan
ya d a Ingiliz olacak deil ya...
Hollanda yapm GA RP
KU TLAM A, kendi lkesinde ve gs
terildii baka yerlerde byk ilgi gr
m olan b ir filmin ardndan ekilmi
bir ikinci film. Bu da ayn ilgiyi gr
mt. (Belki bizde de o yzden video
kaset olarak kt), tikinde drt kiilik
b ir ailenin iki ocuu, anne ve babay
b ir otobann altna gm ecek kadar ca
navarlayordu. kincisi de zaten ilk
filmin bu son grntleriyle balyor.
M eer bu, babann grd bir kbus
mu. Adam Nato grevlisi, kadn ina
nlm az bir cadaloz, ilk film e gre biraz
yatm grnen ocuklar yine de ye
terince yaram az ve hnzr... Bu filmde
zvanadan kan ise anne... Theo Van
De Sande'in senaryosunu yazp ynet
tii film, Nato'dan 'kutsal aile'ye, n
ne ne karsa hereyi alaya alyor. l
gn bir gldr... Peter Faber, G eert De
Joney, Adelheid Roosen ve Rijk De
G ooyer oynuyorlar. 1986 yapm. V i
deocunuza sorun.Q

Televizyon'da ubat Sinemas

Plenty
(B olluk)
AvustralyalI ynetm en Fred
Schepisi'nin, 1987 - 6. stan
bul Uluslararas Sinem a
G nleri'nin U yarlam alar b
lm nde ve daha sonra sine
m alarda gsterilmi ve vi
deo kaseti de km olan
M eryl Streep'li film i. Y net
meninin M eyl Streep ile
yapt son film i A Cry in

the Dark / Karanlktaki

Gzya u sralar sinem a
larda gsteriliyor.
S yanda reklam cla ba
layan, ok sayda reklam , te
levizyon ve sinem a filminin
yapm ynetm enliini stle
nen Schepisi 1975'de Libido

adl film le ynetm enlie

gemiti. Sanatnn, u sra
lar, barollerinde Steve M ar
tin ve D arly H annnn oyna
dklar Roxanne adl film i
nin video kaseti d e bizde b
yk ilgi gryor.. Plenty,
ikinci D nya Sava sansand a igal altndaki Fransa'da
D ireni Haraketi saflarnda
savam olan Susan Traherne adl ngiliz b ir kadnn
dram n anlatyor. Kendisine
gvenen ve zgr bir kadn
olan Susan, lkesine dnd
nde karlat yaant
nedeniyle hayal krklna
urar.
Diplom at kocas,
dostlan ve sevgilisi ile olan
ilikilerini
yrtem eyerek
ruh saln kaybeden Su
san, bo b ir ky otelinde di

reni haraketindeyken tan

t sevgilisi ile karlar...
D avid Hare'in kendi oyu
nundan senaryosunu yazd
Plenty, M eryl Streep'in ola
anst oyununun yansra
Sam Neill, Charles Dance
ve John G ielgud gibi usta
ngiliz oyunculannn katkla n ile daha d a zenginlei
yor. Sting de film e renk ka
tan unsurlardan biri. 1985
yapm filmin sresi 124 da
kika. Televizyonda ayn en
iyi film lerinden biri. Tem po
su ar gelebilir, ama bu
farkl film i karmayn.
(6 U BA T SALI / 1. Kanal)
*
*

*
Zorro The
Gay Blade

M askeli svari Zorro'nun

m odem b ir uyarlamas. 1981
yapm film de George Ha
milton, Leuren Hutton ve
B renda V accaro ro l alyor
lar. Peter M edak'n ynettii
film 93 dakika.
(10 U BA T CUM ARTES/
1. Kanal)
*

The Absent Minded

Professor

Anne Trister
1Q87 A ltm a Uluslararas Sinem a Gnleri'nden b ir ba1 7 0 / ka film. Uluslararas Y arm a blmnde gste

rilm i olan Anne Trister, 1950 svire doum lu kadn

ynetm en L ea Pool'un imzasn tayor. 1975'de Kanadaya g eden Pool, M otreal niversitesinde letiim O ku
du. K sa film ler yapt. Daha sonra televizyonda alt.
1979 - 83 yllan arasnda M ontrea niversitesinde sine
m a ve video dersleri verdi, ilk filmi, 1984'de yapt
Oteldeki Kadn, Anne Trister ynetm enin ikinci filmi.
Anne Trister, 25 yandaki A nne'n, babasnn l
m zerine sanat eitim ini y an d a brakarak, annesi, sev
gilisi ve doup byd lke svire'den ay n lp Kanada'ya gitm esini ve burada 4 0 yalarndaki psikolog arka
da Alix M oisan ile karlamasn anlatyor. Film , "in
sann sevme yetenei ve sevgi aray" zerinde duruyor.
Anne Trister, psikolojik film lerden holananlar iin ni
telikli bir rnek. Yine Plenty gibi, ekranda aym (eitli
nedenlerle program dan kan m azsa) en iyi film lerin
den... A lbana G uilhe, Louise M arleau, Lucie L aum er ve
G uy Tlauvette gibi oyuncularn yansra N vit zdoru
da filmde nemli bir rolde oynuyor. 1985 yapm Anne
Trister'in sresi 101 dakika.
(16 U BA T C M A / 1 . Kanal)

Pazar sabahlarnn vazgeil

m ez W alt D isney yapm la
rndan biri. "Basit" b ir film.
Robert Stevenson ynetmi.
Fred M acM urray Nancy O l
son, Tom m y K rk ve K ee
nan W ynn oynuyorlar. 1961
yapm , 104 dakika.

de halen piyasada bulunu

yor.
(17 U BA T CUM ARTES/
1. Kanal)

Charlie Chan
and The Curse
o f The Dragon
Queen
Earl D err Biggers'in yaratt
nl karakter zerine si
nem ada ok sayda film ya
plmt. Clive Donner'in y
nettii 1980 yapm bu film,
sinemann nl dedektifi
Charlie Chan' yeniden kar
m za getiriyor. Peter Ustinov, Angie Dickinson, R ic
hard H atch, B rian K eith ve
Rood M cDowall gibi adlarn
y er ald kadrosuyla ho bir
gldr.
(14 U BA T CUM ARTES /
1. Kanal)
*

1. Kanal)
*

Rollover
Byk sermaye evrelerinde
geen karm ak b ir gerilim
yks. A rap petrollerinin
paras Amerikan bankalarn
dan birdenbire ekilirse ne
olur? lgin bir som ve il
gin b ir film. A lan J. Pakula'nn ynetim i baarl. Jane
Fonda ve K ris Kristofferson
olduka iyi. 1981 yapm fil
min sresi 115 dakika. (TRT
blteninde ise 95 dakika ola
rak belirtilmi). A ym iyi
filmlerinden. V ideo kaseti

Napolon and
Samantha
B ir W alt Disney masal da
ha. Bernard M c Eveetty'nin
ynettii 1972 yapm film
de Jodie Foster ve Johnny
W hitekar'i ocuk oyuncular
olarak izleyeceiz. Michael
Douglas da o zam anlar bir
telvizyon yldzyd. Pazar
sabahna uygun, ailece izle
nebilecek, elenceli bir film.
(25 U BA T P A Z A R /
1. Kanal)
*

A l U BA TPAZAR/

La Banquiere
G etiim iz ay ikinci kanaln
toplu gsterilerinin oyuncu
su RomySchneider'in en iyi
film lerinden. O gsteride
yer alm as gereken Banker,
yaynclk hatas olarak bu
aym birinci kanal filmleri
arasnda yer alyor. Francis
Girod'un ynettii film de Je
an - L ouis frintignant da var.

The Huster of
Muscle Beach
Jodie Foster'a O scar dl
kazandran Sank / The Ac-

59

Televizyon'da ubat Sinemas

cused

filminin ynetmeni
Jonathan Kaplan'n imzasn
tayan
film de
Richard
H atch ve K ay Lenz rol al
yorlar. Jonathan Kaplan ad
na m erak edilebilir.
(3 U BA T CUM ARTES /
2. Kanal)
*

Transplant
Sigara ve iki yznden 35
yandaki, kalp krizi kurban
bir adamn yks. 1979 ya
pm bu televizyon filminin
ynetm eni W illiam A. Graham. Kevin D obson ve Melinda D illon oynamlar.
(17 U BA T CUM ARTES /
2. K anal)

* * *
Bandido .

A merikal servenciler 1916

devrimi srasnda silah sat
m ak zere M eksika snrn
geerler... R ichard Fleischer'in ynettii 1956 yapm
film de Robert M itchum ve
U rsula Thiess oynuyorlar.
(24 U BA T CUM ARTES /
2. Kanal)
*

They Made Me
A Criminal
Bir boksrn yks. Busby
Berkeley'in ynettii 1939
yapm film de John Garfield'in oyunu baarl bulun
mutu.
(6 U BA T SALI / 3. Kanal)
*
*
*

Rch, Young
And Pretty

Jane Poweel'in yeteneklerini

nce karan tipik bir M GM
mzikali.
N orm an
Taurog'un ynettii 1951 yap
m filmin sresi 95 dakika.
(7 U BA T ARAM BA /
3. Kanal)
*

(10 U BA T CUM ARTES /

3. Kanal)

* * *
Stranger
Wore A Gun

Randolph Scott, Claire T re

vor ve Lee M arvin'in oyna
dklar, A ndre De Toth'un
ynettii 1953 yapm bir
western.
(11 U BA T PA ZA R / 3.
Kanal)
*

Pal Joey
George Sidneyin ynettii
1957 yapm bir Broadway
uyarlamas. Frank Sinatra,
R ita Hayworth ve K im Novak'n oynadklar film ho
bir mzikal. Sresi 109 da
kika.
(14 U BA T ARAM BA
/ 3. K anal)
*

The Landroy
1988 ylnn son gnlerinde
len
ynetm en
Hal
Hasby'nin ilk filmi. Kristin
Hunter'in b ir rom anndan
uyarlanan 1970 yapm film,
Brooklynin siyah gettosun
da b ir apartman kiralayan
b ir m ilyarderin olunun y
ksn anlatyor.
Hal Ashby'e zg b ir alayc
gldrde beau Bridges, Lee
G rant ve D iana Sands rol
alyorlar.
r
(17 U BA T CUM ARTES /
3. Kanal)
*

lgn bir kadn, Amerikal

bir gen kz, len olunun

ynettii 1967 yapm bu

film, sinem alarda gsterildi
i yllarda ilgi grmt.
Spencer Tracy ve Katherine
H epbum iftinin yansra
Sidney Poirier ve Katherine
Houghton oynuyorlar. (Ho
ughton,
K atherine
Hepbum 'un gerek hayattaki ye
enidir.) Film , eitli dallar
da O scar aday olm u, Kat
harine H epbum ve senaryo
yazar W illiam Rose O scar
dl kazanmlard.
(13 U BA T S A L I/
3. Kanal)
*

A Date
With Judy

Guess W hos
Coming To
Dinner

Die ! Die ! My
Darlng

60

nianls olduu iin hapis

tutar... Silvio N arizzianonun
ynettii 1965 yapm film
de Stefanie Pow ers ve T allu
lah Bankhead oynuyorlar.

San Francisco'lu iyi bir aile

nin kz siyah bir adam la ev
leneceini aklar, ve annebabas, sandklarndan daha
az ak fikirli olduklarn g
rrler.. Stanley Kramer'in

Ho mzikal blm lerinde

olduu elenceli b ir genlik
gldrs Richard Thorpe'un ynettii 1948 yapm
film de Elizabeth Taylor'(u
16 yandaki haliyle izleye
ceiz. Film de ay n ca Jane
Pow ell, Robert Stack ve
W allace B eery rol alyorlar.
(28 U BA T ARAM BA /
3. Kanal)
*

The Big
Gundown

Our Town
K k bir N ew Hampshire
topluluunda doum , hayat
ve lm ... Thornton W ilder'in bir oyunundan uyarla
nan 1940 yapm filmin y
netm eni Sam W ood. W illi
am Holden, M artha Scott ve
Thom as M itchell ro l alyor
lar.
(20 U BA T S A L I/
3. Kanal)
*

Flight From
Ashiya
$oap opera tarznda yapl
m hareketli b ir gerilim fil
mi. 1964 tarihli b ir Japon /
Amerikan ortak yapm nda
Yul Brynner, R ichard W idmark v e George Chakiris rol
almlar; M ichael Anderson
ynetmi.
(24 U BA T CUM ARTES /
3. Kanal)
*

Bird Of
Paradise

Italyan - Ispanyol ortak ya

pm b ir spagetti western.
Sergio Sollim a imzasm ta
yan 1966 yapm film de Lee
V an C leef ve Tom as Millian
oynuyorlar. Bu trden holananlar iin elenceli olabilir.

Servenci bir adam , adal

b ir yerli kzla evlenir ve so
runlarla karlar. 1951 ya
pm film in ynetm eni Delm er Davis, Louis Jourdan,
L eff C handler ve D ebra Pa
get oynuyorlar. Bird o f Pa
radise, ilk kez 1932'de ev
rilm i ve film i K ing Vidor
ynetmiti.

(18 U BA T PAZAR /
3. Kanal)

(27 UBAT S A L I/
3. K anal)

* * *
Gentlemen
Prefer Blondes

Smoky

Howard H awks'in 'erkek

dnyas'nn gldr trnde
ki nl rneklerinden biri...
Zengin koca avlam ak zere
Paris'e giden b ir kzn yk
s. M arilyn M onroe, Jane
Russell ve Charles C obum
oynuyorlar. Elenceli bir
mzikal-gldrii. 1953 yap
m film in sresi 91 dakika.

Smoky adl atn ok seven

b ir adam n yks... Duygu
sal filmlerden holananlar
iin iyi bir rnek. 1934'de il
ki yaplan film in televizyon
d a 1946 versiyonu gsterile
cek. Sm oky, 1966'da yeni
den
evrilm iti.
Louis
K ing'in ynettii filmde
Fred M ac M urray, Anne
B axter ve Burl Ives oynu
yorlar.

(21 U BA T ARAM BA /
3. Kanal)

(25 U BA T P A Z A R /
3. Kanal)

Televizyon'da ubat Sinemas

TOPLU GSTERLER/TV2
Sinema tarihinin mitolojik
kahramanlarndan

Humprey Bogart
inemanm en byk ikonlarndan biri Jam es Dean
ve M arilyn M onroe kadar deilse bile hayranlar,
posterleri, kitaplar ve festivallerde adna dzen
lenen toplu gsterileri ile sinema tarihinin m ito
lojik kahram anlarndan; aslnda bir anti-kahraman..
Bu ay, ikinci kanaldaki Toplu G steriler bal altn
d a drt film ini izleyeceim iz Humprey Bogart, 1899 y
lnda New York'da dodu. B ir sre Yale'de tp renimi
gren Bogart, disiplinsizlik yznden kovuldu. Birinci
Dnya Sava'na denizci olarak katld. Savatan dnn
ce, aile dostlan bir yapm cnn yardmyla tiyatroda i
buldu. Yirmili yllar boyunca, deiik rollerde, zellikle
rom antik ve toy gen rolleriyle sahneye kt. Bogart,
Holywood'a ilk yolculuunu 1930'da yapt, ilk kez on da
kikalk ksa bir film de oynadktan sonra, ardarda Fox,
Universal, C olum bia ve baka irketlerin film lerinde
ikinci rollerde grnd.. Bununla tatm in olm ayan Bogart,
Broadw ay'de de sahneye km ay srdrerek Holywood
ile New York arasnda m ekik dokudu. Robert E. Shenvood'un The Pertified Forest adl oyunun da bir gangsteri
canlandran Humprey Bogart, W arner Bros'un, oyunun
film haklarn satn alm as sonucu, ayn rol, yazarn ir
kete basks sonucu Edward G. Robinson'un yerine oyna-

d. 1936 yapm Him, Bogart'a yldzlk yolunda ilk

nn kazandrd Bogart, 1926 ile 1940 arasnda
28'den fazla film de gangsterleri canlandrd. Bu ara
da iki de w estern evirdi. 1941, "Bogey efsanesi
nin balad yld. Bogart John Huston'un Malta
Kartal (The Maltese Falcon, 1941) ve daha sonra
Altn Hzineleri (The Treasure o f Sierra M adre,
1948) film leriyle byk baan kazand. Sanat,
Ingrid Bergman ile birlikte Casablanca (1942) adl
film le, bugnlere kadar sren ilginin yaratclarn
dan biri oldu. Rol arkada Lauren Bacall ile dr
dnc evliliini yapan Bogart, 1947'de Santana Pic
tures adyla kendi irketini kurdu. The African Quenn (Afrika Kraliesi) adl film le 1952'de O scar
dl kazan Humprey Bogart 1956'da grtlak kan
seri nedeniyle ameliyat oldu. Sanat, 14 O cak
1957'de Holly wood'daki evinde ld.
Humprey Bogart'n, kendine gvenen, yalnz
alayc, pheci ve gvenilen adam rolleriyle olu
turduu im ge, onun bugn de bir efsane olarak ya
amasn salamaktadr. G iyim i, kuam , yry,
bak, gl ve tavn ile Bogart, sinema tarihinin
kendine zg tiplerinden biridir.
Sanatnn, toplu gsteriler erevesinde ekrana
gelecek film lerinden biri olan Brother Orchid,
Lloyd Bacon'un ynettii 1940 yapm siyah-beyaz
bir film . Bogart'n yine bir gansteri canlandrd
film de gldr ile dram baaryla harm anlanm .
Filmde ayrca Edward G.Robinson, A nn Sothem ve
Ralph Bellamy rol alyorlar... Zoltn K orda'nn y
nettii 1943 yapm ve yine siyah-beyaz olan Sah a
ra baarl bir sava filmi. Bogart'dan baka Bruce
Bennett, Lloyd Bridges ve Dan Duryea'nn d a rol
aldklar Sah ara 1952'de Komanilerin Sonu
adyla bir western film i olarak yeniden evrilmiti...
Curtis Bem hardt'n ynettii 1945 yapm ve siyahbeyaz Conflict adl film de ise Homprey Bogart,
karsn ldren bir adam canlandryor. Sydney
G reenstreet, Alexis Smith ve Rose H obert'in dier
rolleri paylatklar film , eletirm enlere gre, "eer
kadrosu iyi olm asayd kt bir m elodram olabilir
di"... Toplu gsterinin son film i olan The Barefoot
Contessa (plak Ayakl Kontes), bir Sinderella
yks. spanyol kabaresinde alan bir dans(!)
kzn bir Hollywood yldzna dnm esini anlatan
filmin ynetm eni Joseph L.M ankiewicz. Filmde
Bogart'dan baka, A va Gardner, Edm ond O'Brien,
M arius G oring, Valentina Cortesa ve Rossano Brazzi oynuyorlar. 1954 yapm film , Edm ond O 'Brien'a
O scar dl kazandrm, M ankiewicz de senaryo
suyla O scar aday olmutu...
BRO THER O RCH ID
3 ubat Cumartesi
SAHARA
10 ubat Cumartesi
C O N FLIC T
17 ubat Cumartesi
T H E BAREFOO T CONTESSA
24 ubat Cumartesi

61

dll Sinebulmaca
H azrlayan: S edat YAAYAN

Soldan Saa: 1. 1888-1956 yllan arasnda yaam, Ruslarn

Ayastefanos'taki 1876-1877 sava ans olarak diktikleri antn ykl

n filme alarak ilk Trk filminin ekimini gerekletirmi sinemacmz Ylmaz Gney'in senaryosunu yazp yapmcln stlendii ve erif
Gren'in ynettii, 1982 Cannes Film enlii'nde byk dl kaza
nan film. 2 . ipek earp - kt bir durumdan kurtulu, felah - Asker. 3.
Koca - Trk karikatr sanatnn, 1900 - 1953 yllar arasnda yaam
nl bir ustas kalori. 4. Gen yanda lmyle sinemann efsanele
ri arasna girmi James nadl Amerikal aktr - iskambilde bir kt ok sren - Trabzon'un bir ilesi. 5. Kapclar Kral, pler Kral,
Sr, Dman gibi filmleriyle tannm sinema ynetmenimiz Cehen
nemde iki Devre, Macarlar, Requiem gibi filmleriyle amzn en
nl ynetmenlerinden biri saylan Zoltn nadl Macar sinemac. 6.
Vilayet - Kripton elementinin simgesi - Rtbesiz asker - Sevi - Alan l
s hektarn ksa yazl, 7. Berilyum elementinin simgesi - Kadn
seslerinin en pei - Bo gezen, avare. 8. Bir meyve - Jamaika'nn pla
ka iareti - rdn'de arkeolojik bir kent - Olumsuzluk belirten bir
nek. 9. Yunan mitolojisinde gzel sanatlann dokuz perisinden biri aret - Birok filmde de konu olmu, 1001 Gece Masallar'nn nl
bir kiisi. 1 0 . 1925'te domu, belgesel ve eitsel filmlerle sinemacl
a balam, daha sonra konulu filmlere ynelerek uluslarararas bir
n kazanm, Wojciech nadl PolonyalI ynetmen - almay ama
layan gizli dmanlk - ilkel bir silah. 1 1 . 1925'te evirdii Potemkin
Zrhls ile geni yanklar uyandran, daha sonraki Aleksander Nevski
ve Korkun Ivan adl filmleriyle adn sinema dnyasna en byk y
netmenlerden biri olarak perinleyen Sovyet sinemacs - Kaltmla ge
en. 12 . Bir nota - Bir sanatya poz veren kimse - Kemiklerin yuvar
lak ucu. 1 3 . Sodyumun simgesi - Kiiler arasnda gzetilen sayg sra
s - Antalya'nn bir ilesi. 1 4 . Shakespeare'in bahtsz bir kral 1953'ten balayarak 300'e yakn film ynetmi ve bunlarn bazlarnda
oyuncu olarak da rol alm Kemal nadl ynetmen - Gzellii ile n
l bir Amerikal sinema yldznn kk ad. 15 . 1901 - 1966 yllar
arasnda yaayan ve canlandrma sinemasnn nclerinden biri olan
Amerikal sinemave televizyon yapmcs - Sommer soyadl sarn ve
gzel Alman sinema oyuncusunun kk ad.

Yukardan Aaya: 1 . 1907'de domu, Kahraman erif, insan

gibi filmleriyle tannm

Avusturya asll Amerikal sinema ynetmeni. 2 . Gerek - nl bir ka
dn oyuncumuzun soyad - Kark renkli. 3 . Balama - Bir renk plak Ayakl Kontes, Venedik Tatili, Ac Tebessm gibi filmleriyle
tannm Rossano nadl Italyan oyuncusu - Bir organmz. 4. Haraketli ve apraz iki koldan oluan, yalnz bir kiinin girmesi istenen yer
lere konulan dzenek - Tabaka. 5 . Mula'nn bir ilesi - it, perde 1895 -1973 yllan arasnda yaam, drt kez en iyi ynetmen Oskar'n kazanm, Gazap zmleri, Vadim O Kadar Yeildi ki, Kadn Sa
tlmaz, Baharda Hcum gibi filmleriyle Amerikan sinemasnn en b
yk ynetmenlerinden biri saylan nl sinemac. 6. Alminyum, bakr
ve magnezyum katlm inko alamlarna verilen ad - Bir haber ajan
snn simgesi - eskiden harman rnlerinden onda bir orannda alnan
vergi. 7 . Emmanuelle filminin inanlmaz baarsndan sonra bir yld?
olmu ve genellikle erotik filmlerde oynam Sylvia nadl Hollanda
kkenli Fransz oyuncusu - stanbul'un ksa yazl - Dingil. 8.1219 1989 yllar arasnda yaam ve Hababam Snf dizisiyle tannm
ynetmenimizin nad - Bir Asya lkesinin bakenti. 9. Japon lirik
dram - tlm tahl - Mstahkem yer -zellikle Akira Kurosava'mn ynettii "Raomon" filmiyle uluslararas ne sahip Maiko
nadl Japon kadn sinema oyuncusu - Bir soru sz. 10. Ekin biil
dikten sonra toprakta kalan kkl sap - Antalya ilinde iki antik kentin
ortak ad. 1 1 . Gnmz Arap sinemasnn en yetkin temsilcisi olup
Merkez Gar, Niin skenderiye, Bellek, Elveda Bonapart gibi filmle
riyle dnya apnda n kazanm Msrl ynetmen - Bir gz rengi. 12.
Tanzimat dnemi Trk tiyatrosunun Gil Agop'la birlikte en nl
oyuncularndan olup kurduu OsmanlI Dram Kumpanyas yla nc
bir rol oynam Ermeni asll Trk tiyatrocusu - Ek. 1 3 . ilenmemi
toprak - Kimileri uur sayar. 14 . Osmiyum elementinin simgesi - Vu
run Kahpeye, Ayr Dnyalar, Hkrk, Dila Hanm, syan gibi filmle
riyle tannm ynetmenimiz. 15 . Trkiye'de sinema dilinin oluup ge
limesine nclk etmi ve sinema tarihimizde dnm noktas olutu
ran birok nemi}filme imzasn atm nl ynetmenimiz - Tespihle
rin ba tarafna geirilen uzunca para.
lar Yaadka, Her Devrin Adam, Julia

62

1 0 O k u r u m u z a 1 0 k ita p
S.SPIELBERG
NC TRLE
YAKIN LKLER

Bu ayn d l: Steven Spelberg'in nc Trle Yakn

likiler. A ltn K ita p la r Y ay
ne vi tarafnd an N ilgn Him m etolu'nun T rkesiyle ya
ynlanan bu kita b kazanabil
m ek iin , sinebulm acanz 15
ubat 1990 ta rih in e kadar
gnderm eniz ge rekiyor.

Adres:

BEYAZPERDE-SNEBULMACA
G.M.K. Bulvar 21/14 Demirtepe
06640 ANKARA

Geen Ayn zm
G een ayn sinebulm acasn doru dold urup Ara

Gler'in

Sinemaclar

is im li albm kazanan
o ku rla rm z: Halit Kuladelikolu - B alke sir, Il
han Yaar zm - A nka
ra, Bayram Ali Ercan stanbul, Sava Sner sta nb ul, Dr. Bar Arac
- M anisa, Serpil Gl
Danyal - B ursa, zge
enay - A nkara, Alev
Karaca - stanbul, lke
Veral - zm ir, A. Onur
Da - A nkara.

ankara sanat tiyatrosu

TEL:125 02 56

HOWARD FA ST

NAZIM HK M ET

SACCO LE VANZETT

YUSUF LE MENOFS

YN: Rutkay AZZ

YN: Ylmaz ONAY

4 ubat Pazar gn
15.30-18.30

1-2 ubat Per - Cuma 20.30

3 ubat C.tesi 15.30-18.30

Jd& JM I
DERYA KLTR-SANAT MERKEZ
Necat bey C.No:57 Tel^ 2 9 9618

T A L P S N E M A S I

Tl
p r>

T u n a l H ilm i C . N o :6 7 T e l: 1 2 6 9 9 3 6

Y n etm en :
R O G E R D O N A L D SO N

S E

'n

/r Z

- p

COCKTAIL/
. 1 5 - 1 4 . 3 0 - 1 6 .4 5 - 1 9 .0 0 - 2 1 .1 5
6

6 O M U

TAI

ip

R IN F M A S IN n A

J G lt . Kurs Kaytlar Balamtr.

|

ASM

1255468

A N SA N A TEV Y a k t la r C .N o :6 /8 S h h iy e T e l : l 3 l 9 5 6 6

B R f iP A M n *

- kirm Tz i a p k a s iz Kir v e

" S H R L G Y S " C . l e s i - P a z a r : 1 1 .3 0

AHN KAYGUN

D L U N A Y

MACT KOPER - ASLI ALTAN - KENAN BAL

"4.5 YILDIR SALON BULAMAYAN FLM"

JEANJACQUES ANNAUI)

1 2.15/14.30/16.45/19.00/21.15
Geleceiniz varsa, greceiniz de var!
Hayal e tti in iz hayaletler
hayal perdesinde.

HAYALET# AVCILARI II

GLN AD'nn ynetmeni [H hafta |

IHfifenfiBfil
v |v v l

I I l y i

k l t r - s a n a t - e l e n c e STES o a .
Selanik Cad. 76
Tel: 1257478 3 A L U I M

STEVEN SPIELBERCDEN zaman kavramn

altst eden bir kurgu bilim filmi...

GHwSTBUSTERSIl
B ill MURRAY DAN AYKROYD SIGOURNEY WEAVER
HAR01D RAMIS RICKm ORANIS
Br IVAN REITMAN film

U L T R A 'S T E R E C

sinenin AKN
127 76 56
'

12.15,14.30,16.45,19.00,21.15

63

Merakldr sinema tutkunu:

Sadece sinemaya deil, hayatn kendisine.

Hergn yaanan "hayatn sinemasna".

Bir sinema tutkununun

Hrriyetsiz kalmas
dnlemez.

Olaan genellemeler, basmakalp yorumlara

yz vermez.

Yeniyle, larklyla. "perde arkasyla" ilgilidir.

Dnyada ve lkede olan bitene tkenmeyen

b ir ilgiyle yaklar.

Bu yzden b ir sinema tutkununun tercihleri

ne olursa olsun." Hrriyet"siz kalmas

>

dnlemez.

DOSYA

Beyazperde ubat 1990 eki.

Fotoraflar: Agh zg kolleksiyot

YILMAZ GNEY

B E YA ZPE R D E Y N ETM EN LER D Z S: 2

Ylm az G ney

YILMAZ GNEY:
BR YAAMIN KAYNAKASI
Agh ZG
frtnal ok zel b ir yaam yla, politi'li yllarda sinemaya
oyuncu ve senaryocu ola
ze olm u dnyasyla ve hapishane y l
laryla... Bu paralanm ve ksack ya
rak girdii " ilk film
ler" i, *"Bu V a ta n n o
am dilim leri iinde G n e y 'in b ir sa
c u k la r" ve "A lageyik" ten Fransa'da
nat olarak T rk sinemasna " b y k "
katklarda bulunduu b ir gerektir.
ynettii 1983'deki "so n film "i " D u
v a r" a (le M ur) kadar tam 26 y l ge
Elbette kim i zaman kendi istei
mi... Y lm az G ney'in bu 26 yllk
dorultusunda, kimi zaman da " k a d e
"sin em asal y a a m " " zafe rle r " le do
rin elm esi"yle " k a r a y azg"sm deludur kukusuz... N e var ki, Y lm az
itiremeyip ok nemli zamanlarm
G n ey 'in olduu kadar Trk sinem a
tketirken, yazk ki asl yapm ak iste
tarihi'nin de " a c z a fe rle r" i d ir bunlar.
dikleri kafasnn iinde gm l kal
nk dem ir parm aklklar ardnda, hamtr... rnein, angut kazna ak
siphane avlularnda ve srgnlerde el
olan bir ocuun yks; drbnl bir
de edilen zaferlerle aclar, i-iedir.
tfekle gizlendii pencereden adam l
G ney'in yaam nda... " A c la r" , ge
drm ek isterken, vapurdan kan bir
derek " frtn a " y a dnen " a lk a n t
kzn drbnnn objektifine taklm a
l" , yanllklarla dolu bir " zel y aa
syla sevdalanlan bir serserinin yk
m n " " f a tu ra " s , " z a fe rle r" ise bir
s... Ve daha bakalar...
"y k seli d n em i"n in
"kaynak
G n ey y llan, yllar da G ney'i
a" sidir.
acm aszca harcamtr.
26
ylk bir "sin e m a yaam "m n
toplam olarak 12 yl hapishanelerde,
K A H R A M A N I O LM A Y A N
lm nden nceki son 3 yl da Pariste
T O P L U M A N E M U TLU ?
"v a ta n sz " ve " k a a k " b ir sanat
olarak getiini dnrsek, Y lm az
Y lm az G n ey bir " p u t" deildir.
G n ey 'in geriye kalan 11 yllk srede
Olm am aldr da...
yapm ak istediklerini, yani yaratc de
Bir " l "n n " s e rv e t b eyan"
hasn bireysel anlam da tm yle ger
"p u tk a trm a k deil, ardnda brakt
ekletirdii savunulam az. K onukan
zaferleri v e film leri olmaldr...
talebesi(l) e rif G re n 'in deyiiyle
G ney'de, tm "se v a p " ve " g
"A v ru p alI " Y o l" la d zd vgle
n a h k a ry la bir "in san "d r...
ri " D u v a r" la g eri alm Y lm az G
N e var ki fm elerinin her yasakla
ney bu "son film "in d e baarsz olduy
nnda Y lm az G n ey , gndem e gele
sa ve bu bir " g e rile m e k s e elbette belli
cektir.
Putlaac aktr,
"k ah ra
nedenleri vardr. rnein M u r a t Belm an "! aacaktr.
ge'nin " D u v a r" zerine yazd eleti
Oysa B re c h t ne diyor:
risinde szkonusu nedenleri som ut b i
"K a h ra m a n O lm ayan to p lu m a
im de grrz. V e yeri gelm iken alt
ne m u tlu ..."
n iziyorum : Y lm az G n ey film le
riyle ilgili o la ra k Ali G evgilili'nin
FLMOGRAFYA:
" H u d u tla rn K a n u n u " O n a t K u t
la r' n "S ev y it H a n " , A tilla D orsay 'n "Y o l" ve M u ra t B elge'nin
" D u v a r" zerin e yazd eletiriler
nitelikli, zgn rn e k le rd ir. K ald ki
BU VATANIN OCUKLARI (sb.) Y.:
Y lm az G n ey , M etin E rk s a n 'la bir
Atf Ylmaz / S.: A.Ylmaz, Ylmaz Gney /
likte yeilam 'n zerinde uzun uzun
0.: Ylmaz Gney, Nurhan Nur, Talat Gzdnlmesi, ok boyutlu incelemeler
bak.
yaplm as gereken iki sinemacs, ayn
zam anda lkem iz sinem a tarihinin de
ALAGEYK (sb) .: Atf Ylmaz, / S.:
en nem li iki ynetmenidir.

1958

D R T D N E M L B R
Y A A M S E R V E N
Y lm az G n ey 'in g p e l olarak ya
am serven flrt dnem den oluur.
rnein sinem a-edcbiyat ilikileriyle,

A.Ylmaz, Halit Refi, Y. Gney / 0.: Yl

maz Gney, Pervin Par, Talat Gzbak.

1959
TTN ZAMANI (sb) Y. ve S.; Orhon
Arburnu/0.: Ylmaz Gney, Pervin Par.

1963
KS DE CESURDU (sb) Y.: Ferit Cey
lan / S.: Ylmaz Gney / 0.: Ylmaz Gney,
Semra Sar, Samim Meri.

1964
PRANGASIZ MAHKUMLAR (sb) Y.:
Orhon M.Arburnu / S.; Arburnu, Y.Gney
/O.: Ylmaz Gney, Filiz Akn.
ON KORKUSUZ ADAM (sb) Y.: Tun
Baaran / S.: Recep Ekicigil /0.: Tamer Yi
it, Ylmaz Gney, Erol Ta.
ZIMBA GB DELKANLI (sb) Y. ve S.:
Remzi Jntrk / 0.: Ylmaz Gney, Nilfer
Aydan.
M OR DEFTER (sb) Y .: Nuri Ergn / S.:
Erol Aksoy / 0.: Ylmaz Gney, Evrim Fer.
HALMEDEN MEKTUP VAR (sb) Y. ve
S.: Sha Doan / 0.: Ylmaz Gney, Ahmet
Mekin, Turgut zatay.
KAMALI ZEYBEK (sb) Y.: Nuri Aknc /
S.: Ylmaz Gney / 0.: Ylmaz Gney, Nebahat ehre.
KARA AHN (sb) Y.: Nuri Aknc / S.:
Remzi Jntrk / 0.: Ylmaz Gney, Semra
Sar.
K0ER0 (sb) Y.: mit Utku / S.:
Y.Gney / 0.: Ylmaz Gney, Muhterem
Nur.
KOCAOLAN (sb) Y .: Ziya Demirel /
S.: Z.Demirel, Orhan Asena / 0.: Ylmaz
Gney, Evrim Fer, eref Grsoy.
HERGN LMEKTENSE (sb) Y.; Ferit
Ceylan / S.: Ylmaz Gney / 0.: Ylmaz G
ney, Pervin Par.

1965
KANLI BUDAY (sb) Y.: Ferit Ceylan /
S.; Ilhan Engin, / 0.: Ylmaz Gney, Nurlan
San.
BEYAZ ATLI ADAM (sb) Y. ve S.:
Remzi Jntrk / 0.: Ylmaz Gney, Tlin
Elgin, Glsn Kamu.
KASIM PAAI > b ) Y. Nuri Aknc /
S.: Y.Gney / 0.: Ylmaz Gney, Tijen Par,
SelmaGneri.

Ylmaz Gney

KASIMPAALI RECEP (sb) Y.: Nuri

Aknc / S.: Y. Gney / 0.: Ylmaz Gney,
Selma Gneri.

ANASI YT DOURMU - Hakimo

(sb) Y. ve S.: Nazif Kurthan /O.: Ylmaz
Gney, Nilfer Aydan.

RKN KRAL AFFETMEZ (sb) Y.: Yl

maz Atedeniz / S.: Y. Atadeniz, Y. Gney /
0.: Ylmaz Gney, Nebahat ehre.

KONYAKI (sb) Y.: Tun Baaran / S.:

Y.Gney / 0.: Ylmaz Gney, Neriman
Koksal.

YED DAIN ASLANI (sb) Y.: Ylmaz

Atadeniz / S.: Y.Gney / 0.: Ylmaz Gney,
Nebahat ehre, Erol Ta.

KUDUZ RECEP - Aslan Arkadam

(Sb) Y. ve S.: Duygu Sarolu / 0.: Ylmaz
Gney, Figen Say, Tuncel Kurtiz.

TORPDO YILMAZ (sb) Y.: Cevat Okugil / S.: Temel Tezol / 0.: Ylmaz Gney,
Tlin Elgin.

ARSLANLARIN DN (sb) Y.: Yl

maz Atadeniz / S.: Ylmaz-Gney / 0.: Yl
maz Gney, Nebahat ehre, Sevda Fer
da.

NCE CUMAL (sb) Y.: Ylmaz Duru /

S.: Trkan Duru / 0.: Ylmaz Gney, Tijen
Par, Erol Ta.

YARALI KARTAL (sb) Y.: Tark Dur

sun K. / S.: lhan Engin / 0.: Ylmaz Gney,
Pervin Par, Muhterem Nur.
GNL KUU (sb) Y.: Hayri Glnar /
S.: Safa nal / 0.: Ylmaz Gney, Yldz
Tezcan.
TEHLKEL ADAM (sb) Y.: Haan Kazankaya / S.: Bilge Olga / 0.: Ylmaz G
ney, Selma Gneri.

KBAR HAYDUT - Yalnz Adam (sb)

Y.: Ylmaz Atadeniz / S.: Blent Oran / 0.:
Ylmaz Gney, Nebahat ehre.
TLK SELM (sb) Y.: Nian Haner /
S.: Y.Gney, / 0.: Ylmaz Gney, Birsen
Menekeli.

KIZILJRMAK-KARAKOYUN (sb) Y. ve
S.: Ltfi .Akad / 0.: Ylmaz Gney, Nil
fer Koyiit, Kadir Savun.
BALATLI ARF (sb) Y.: Atf Ylmaz /S.:
Aye esa / 0.: Ylmaz Gney, Nebahat
ehre.

NZDE DE MIHLARIM (sb) Y.:

Bilge Olga / S.: Ycel Uanolu / 0.: Yl
maz Gney, Pervin Par, Hayati Hamzaolu.

AT AVRAT SLAH (sb) Y.v. S.: Ylmaz

Gney/O.: Ylmaz Gney, Nebahat ehre

KURBANLIK KATL (sb) Y. ve S.: Ltfi

.Akad / 0.: Ylmaz Gney, Hlya Darcan,
Hayati Hamzaolu.

SLAHLARIN KANUNU (sb) Y.: Ylmaz

Atadeniz / S.: Blent Oran / 0.: Ylmaz G
ney, Nilfer Aydan.

KOZNOLU (sb) Y.: Atf Ylmaz / S.:

Aye aa / 0.: Ylmaz Gney, Suna Kes
kin, TuncerNecmiolu.

KRALLAR KRALI (sb) Y.: Bilge Olga/

S.: Y.Gney / 0.: Ylmaz Gney, Glsn
Kamu.

RKN KRAL (sb) Y.: Ylmaz Atadeniz

/ S.: Blent Oran / 0.: Ylmaz Gney, Nil
fer Aydan.

HARACIMA DOKUNMA (sb) Y.: Haan

Kazankaya / S.: Ycel Uanolu / 0.: Yl
maz Gney, Hayati Hamzaolu Tuncel
Kurtiz.

EREFPAALI (sb) Y.: Erdoan To

katl /.S.: Y.Gney / 0.: Ylmaz Gney, Ne
bahat ehre, Kadir Savun.

SAYILI KABADAYILAR (sb)Y.: Haan

Kazankaya S.: Ycel Uarolu 0.: Ylmaz
Gney, Tuncel Kurtiz..

YT YARALI OLUR (sb) Y.: Ertem

Gre / S.: Ltfi .Akat / 0.: Ylmaz G
ney, Hlya Koyigit, Muhterem Nur.

DAVUDO (sb) Y.: Haan Kazankaya /

S.: Ycel Uanolu / 0.: Ylmaz Gney,
Pervin Par, Hayati Hamzaolu.

KOVBOY AL (sb) Y.: Ylmaz Atadeniz

/ S.: Aykut Dz / 0.: Ylmaz Gney, Yld
rm Gencer.

SLAHA YEMNLYDM (sb) Y.: Kemal

nci / S.: Ycel Uanolu / 0.: Ylmaz G
ney, Nebahat ehre.

HUDUTLARIN KANUNU (sb) Y.: Ltfi

.Akad / S.: L..Akad, Y. Gney / 0.: Yl
maz Gney, Pervin Par, Erol Ta.

KAN GVDEY GTRD (sb) Y.: Yl

maz Atadeniz/S.: Blent Oran/O.: Ylmaz
Gney, Glsn Kamu.
KAHREDEN KURUN (sb) Y.: Ylmaz
Atadeniz / S.: Enis Olcayto / 0.: Ylmaz G
ney, Sevda Ferda.
DALARIN OLU (sb) Y.: Ylmaz Ata
deniz / S.: Blent Oran / 0.: Ylmaz Gney,
Nebahat ehre, Erol Ta.
KORKUSUZLAR (sb) Y. ve S.: Semih
Evin / 0.: Ylmaz Gney, Fikret Hakan, Erol
Ta.
SOKAKTA KAN VARDI (sb) Y. ve S.:
Vedat Trkali / 0.: Ylmaz Gney, Esen
Pskll, Tuncel Kurtiz.
BEN LDKE YAARIM (sb) Y. ve
S.: Duygu Sarolu / O'.: Ylmaz Gney,
Selma Gneri, Tuncel Kurtiz.

1966
VE SLAHLARA VEDA (sb) Y. ve S.:
Remzi Jntrk / 0.: Ylmaz Gney, Nilfer
Aydan.

1967
BOMBA KEMAL (sb) Y. ve S.: Nazif
Kurthan / 0.: Ylmaz Gney, Figen Say.
EKYA CELLADI (sb) Y. ve S.: Remzi
Jntrk / 0.: Ylnfaz Gney, Nebahat eh
re.
/
BANA KURUN LEMEZ (sb) Y. ve
S.: Ylmaz Gney / 0.: Y. Gney, Nihat Ziyalan, Mjne Mutlu.
BENM ADIM KERM (sb) Y. ve S.: Yl
maz Gney/O.: Y. Gney, Birsen Menek
eli.
BYK CELLATLAR (sb) Y.: Ylmaz
Duru /S.: Trkan Duru / 0.: Ylmaz Gney,
Nilfer Aydan.

1968
AZRAL BENM
(sb) Y.: Ycel Ua
nolu / S.: Y.Gney / 0.: Ylmaz Gney,
Esen Pskll, Nihat Ziyalan.
BEYOLU CANAVARI (sb) Y.: Edem
Gre / S.: Safa nal / 0.: Ylmaz Gney,
Nebahat ehre, Hayati Hamzaolu.
MARMARA HAAN (sb) Y. ve S.:
Mehmet Aslan / 0.: Ylmaz Gney, Birsen
Menekeli.
CAN PAZARI - leceksin (sb) Y.: Er
tem Gre / S.: Safa nal / 0.: Ylmaz G
ney, Nil Kutval, Hayati Hamzaolu.
LDRMEK HAKKIMDIR (sb) Y.: Nuri
Ergn /S.: Yahya Benekay / 0.: Ylmaz G
ney, Sema zcan.
KARGACI HALL (sb) Y.: Yavuz Yaln
kl / S.: Y.Gney / 0.: Ylmaz Gney, Ni
hat Ziyalan.
PRE NUR (sb) Y. ve S.: Ylmaz G
ney / 0.: Ylmaz Gney, Nebahat ehre,
Nihat Ziyalan.
ASLAN BEY (r.) Y. ve S.: Yavuz Yaln
kl/O.: Ylmaz Gney, Seyyal Taner. Erol
Ta.
SEYYT HAN (sb) Y. ve S.: Ylmaz G
ney / 0.: Ylmaz Gney, Nebahat ehre,
Hayati Hamzaolu.

1969

AT HIRSIZI BANU (sb) Y.: Remzi

Jntrk / S.: Y.Gney / 0.: Ylmaz Gney,
Semiramis Pekkan.

A KURTLAR (sb) Y. ve S.: Ylmaz

Gney / 0.: Ylmaz Gney, Hayati Hamza
olu.

EYTANIN OLU (sb) Y.: Mehmet A s

lan / S.: Y. Gney / 0.: Ylmaz Gney, Bir
sen Menekeli.

GNEY LM SAIYOR (sb) Y. ve S.:

Ylmaz Atadeniz / 0.: Ylmaz Gney, Yl
maz Koksal.

Ylmaz Gney
KURUNLARIN KANUNU (sb) Y.: Nu
ri Ergn / S.: Safa nal / 0.: Ylmaz Gney,
Hlya Darcan.
KAN SU GB AKACAK (sb) Y.: Meh
met Aslan / .: rfan Atasoy / 0.: Ylmaz
Gney, lk zen, Ylmaz Koksal.
BELANIN YED TRLS (sb) Y.: Nu
ri Ergn / S.: Y. Gney / 0.: Ylmaz Gney,
Feri Cansel.
BN DEFA LRM (sb) Y.: Mehmet
Aslan / S.: Y. Gney / 0.: Ylmaz Gney,
Deniz Akar.
FTE TABANCALI KABADAYI (sb) Y.
ve S.: Mehmet Aslan / 0.: Ylmaz Gney,
Sezer Gvenirgil.
BR RKN ADAM (sb) Y. ve S.: Yl
maz Glney / 0.: Ylmaz Gney, Feri Can
sel, Hayati Hamzaolu, Sleyman Turan.

1970
ONU ALLAH AFFETSN (sb) Y.: Orhan
Elmas / S.: Nurettin Erien / 0.: Ylmaz G
ney, Birsen Menekeli.
PYADE OSMAN (sb) Y. ve S.: Ylmaz
Gney / 0.: Ylmaz Gney, Nihat Ziyalan.
KANIMIN SON DAMLASINA KADAR
(sb) Y. ve S.: Yavuz Figenli / 0.: Ylmaz
Gney, Sevda Ferda.
MZAM KANLA YAZILIR (sb) Y.: Meh
met Aslan / S.: Y. Gney / 0.: Ylmaz G
ney, Hayati Hamzaolu
FTE YREKL (sb) Y. veS.: Semih
Evin / 0.: Ylmaz Gney, lk zen, Altan
Gnbay.
UMUT (sb) Y. ve S.: Ylmaz Gney /
0.: Ylmaz Gney, Tuncel Kurtiz, Osman
Alyanak.
YED BELALILAR (sb) Y. ve S.: Ylmaz
Gney / 0.: Ylmaz Gney, Ketayun, Bilal
inci.

ZEYNO (r.) Y.: Atf Ylmaz / S.: Blent

Oran / O.: Ylmaz Gney, Hlya Koyiit.
RKN VE CESUR (r.) Y.: Nazmi zen
/ S.: Y. Gney / 0.: Ylmaz Gney, Hayati
Hamzaolu.
BRET (r.) Y. ve S.: Ylmaz Gney / 0.:
Ylmaz Gney, Orhan Gniray, Erol Ta.
YARIN SON GNDR (r.) Y. ve S.: Yl
maz Gney / 0.: Ylmaz Gney, Fatma Girik, Sleyman Turan, Erol Ta.
ACI (r.) Y. ve S.: Ylmaz Gney, /O.:
Y. Gney, Fatma Girik, Hayati Hamzaolu.
AIT (r.) Y. ve S.: Ylmaz Gney, / 0.:
Ylmaz Gney, Hayati Hamzaolu.
UMUTSUZLAR (r.) Y. ve S.: Ylmaz
Gney, / 0.: Ylmaz Gney, Filiz Akn, Ha
yati Hamzaolu.
VURGUNCULAR (\) Y. ve S.:Ylmaz
Gney / 0.: Ylmaz Gney, Fikret Hakan,
Nazan oray, Hayati Hamzaolu.
BABA (r.)'Y. ve S.: Ylmaz Gney / 0.:
Ylmaz Gney, Merref Tezcan, Kuzey
Vargn, Yldrm nal, Ayta Arman.

1972
SAHTEKAR (r.) Y.: Ertem Gre / S.:
Volkan Kayhan / 0.: Ylmaz Gney, Yld
rm nal, Sevda Karaca.

1974
ZAVALLILAR (r.) Y. ve S.: Ylmaz G
ney, Atf Ylmaz / .: Ylmlaz Gney, Yld
rm nal, Gven engil.
ARKADA (r.) Y. ve S.: Ylmlaz Gney
/ 0.: Ylmaz Gney, Melike Demira, Ke
rim Avar.Azra Balkan.
ENDE (r.) Y.: erif Gren / S.: Yl
maz Gney / 0.: Erkan Ycel, Kamuran
Usluer, Emel Mesi.

1975

NAMUS VE SLAH (r.) Y,: Ertem Gre / S.: Erdoan Tokatl / 0.: Ylmaz G
ney, Zuhal Aktan.

ZN (r.) Y.: Temel Grsu / S.: Ylmaz

Gney /O.: Azra Balkan, Halil Ergn.

CANLI HEDEF (r.) Y. ve S.: Ylmaz G

ney, / 0.: Ylmaz Gney, Hlya Darcan, Yl
drm Gencer.

BR GN MUTLAKA (r.) Y.: Bilge Olga / S.: Ylmaz Gney / 0.: Azra Balkan,
Oktay Szbir, Semra zdamar.

EYTAN KAYALARI (r.) Y.: Ilhan Filmer / S.: Y. Gney / 0.: Ylmaz Gney, Tina Ross, Erol Ta.
SON KIZGIN ADAM (rj Y. ve S.: Zafer
Davutolu /0.: Ylmaz Gney, Sevgi Can.
SEVGL MUHAFIZIM (r.) Y.: Remzi
Jntrk / S.: Y. Gney / 0.: Ylmaz Gney,
Fatma Karanfil.

1971
KAAKLAR (r.) Y. ve S.: Ylmaz Gney
/ 0.: Ylmaz Gney, 'Fatma Karanfil, Meh
met Bykgngr.

1978
SR (r.) Y.: Zeki kten / S.: Ylmaz
Gney / O.: Tark Akan, Melike Demira,
Tuncel Kurtiz.

1979
DMAN (r.) Y.: Zeki kten / S.: Yl
maz Gney / 0.: Ayta Arman, Gngr
Bayrak.

1981
YOL (r.) Y.: erif Gren / S.: Ylmaz

Gney / 0.: Tark Akan, erif Sezen, Halil

Ergn.

1983
LE MUR - Duvar (r.) Y. ve S.: Ylmaz
Gney/O.: Tuncel Kurtiz, Emel Mesi.

1986
ON L'APPELAJT LE ROJ LAJD-ONA
RKN KRAL DERLERD (Gney Majrl
Kk Trk Siti) Y.: Claude Weisz (1 saat
55 dakikalk Ylmaz Gney belgeseli)
AUTOUR DU MUR (r.) Y.: Patrck
Blossier (Y. Gney belgeseli)

D LLER:

1959
Alageyik" v e " Bu Vatnn ocuklar"
adl filmlerindeki baars nedeniyle Atf
Ylmaz, 1. Trk Film Festivalinde "en iyi
ynetmen dl" kazand.
"Alageyik"le Atf Ylmaz, SinemaTiyatro dergisi tarafndan "sinema zel
armaan" verildi.

1966
Ylmaz Gney, zel Gazetecilik oku
lu tarafndan "yln erkek oyuncusu" seil
di.

1967
4. Antalya Film enliinde "Hudut
larn Kanunu""en iyi dram filmleri daln
da 2." oldu ve Ylmaz Gney, ayn filmde
ki rolyle "en baarl erkek oyuncu" se
ildi.

1968
"Seyyit Han", Yeni Sinema Dergi
sinin soruturmasnda "67-68 mevsimi
nin en baarl filminden biri" seildi.
"ince Cumali", 5. Antalya Film Festi
valinde "en iyi film", Ylmaz Duru, "en
iyi ynetmen", Trkan Duru "en iyi se
naryocu" ve Erol Ta "en iyi yardmc
oyuncu" seildi.

1969
"Seyyit Han", 1. Adana Film enli
inde "en baarl film" seildi. Ve G
ney, bu filmdeki rolyle "en baarl erkek
oyuncu" dl ald.

1970
"Bir irkin Adam", 7. Antalya Film
enliinde "en baarl film", Ylmaz

Gney "en baarl erkek oyuncu" ve Ha

yati Hamzaoglu "en baarl yardmc
oyuncu" seildi.
"Umut", 2. Adana Film enlii'nde
"en baarl film", "en baarl senaryo"
ve Ylmaz Gney "en baarl erkek oyun
cu" dllerini kazand.

1971
"Umur, Grenoble Film enlii'nde
(Fransa) "zel jri dl" ald.
3. Adana Film enlii'nde "At" en
baarl film "Ac" "2. film", "Umutsuzlar"
"3. film" seildi. Ve Gani TuranlI "en ba
arl grnt ynetmeni" dl ald. Ay
rca Ylmaz Gney, "Arla "en baarl
ynetmen", "en baarl senaryocu" ve
gene "Ac"yla "en baarl erkek oyuncu"
dllerini kazand. Fatma Girik "en baa
rl kadn oyuncu" seildi.
"Yarn Son Gndr"!e Sleyman Tu
ran 3. Adana Film enlii'nde "en iyi
yardmc oyuncu" seildi.

1973
Gney, Milliyet Sanat Dergisi nin d
zenledii oturumda "yln sanats" seil
di.

Gney, Ankara Gazeteciler Cemiyeti

tarafndan "Yln halk sanats" seildi.

Belika Kraliyet Film Arivi Ulusla

raras Sekin Filmler Yarmas nda "b
yk dl" kazand.
Sinema Yazarlar Dernei tarafndan
"en iyi film"i, Zeki kten "en iyi ynet
men", Ylmaz Gney, "en iyi senaryocu,
Zlf Livaneli "en iyi zgn mziki", z
zet Akay "en iyi grnt ynetmeni" ve
Tark Akan la Melike Demira "en iyi
oyuncular" seildiler.

1980
"Sr" Londra Film Festivali nde "en
iyi film dl" kazand.
10. Uluslararas Antwerp enli
i'nde (Belika) "en iyi film" seildi.
"Dman" 30. Berlin Film enli
inde Ylmaz Gney "en iyi senaryo jri
zel dl" ile Uluslararas Katolik Film
Organizasyonu Byk dl'n kazand.

1981
"Dman" Sinema Yazarlar tarafn
dan Ylmaz Gney "en iyi senaryocu",
Yavuz Top "en iyi mziki", Gngr Bay
rak'la Ayta Arman "en iyi oyuncu" seil
diler. Ayrca Fehamet Atilla ve Gven
engil "en iyi yardmc oyuncu dlleri"
aldlar.

1975
"Endie" 12. Antalya Film enli
i'nde "en baarl film", erif Gren "en
baarl ynetmen", Ylmaz Gney "er.
baarl senaryocu", Kenan Ormanlar
"en baarl grnt ynetmeni" ve Erkan
Ycel "en baarl erkek oyunu" dlle
rini kazandlar. "Arkada"'?, film", anar
Yurdatapan ile Atilla zdemirol "en
baarl zgn mzik" dalnda dllendi
rildiler. Ve ayn enlikte "Zavalllar" '3.
film" seilirken Seden Kzltun'da "en
baarl yardmc kadn,oyuncu" dl al
d.

1982

"Yol" 35. Cannes Film enlii'nde

"byk dl" Altn Palmiye yi Costa Gavras'n Missing-Kayp" adl filmiyle payla
t.

1983
"Yol Fransa'da "eletirmenler d
l" kazand.

VE YILMAZ GNEY L E
LGL KTAPLAR:

"Arkada", Sinematek Dernei'nin

dzenledii "mevsimin en iyi fiimleri soruturmasf'nde "birinci" oldu.

1974

"Arkada" 4. Yarmca Sanat enli

inde (zmit) "en iyi film" seildi.

Selimiye Mektuplar (Ylmaz Gney)

Yumurtalk Oiay ve Ylmaz Gney

"Sr" 29. Berlin Film enlii'nde

"Uluslararas Protestan Film Jrisi" ile
"Katolik Film Organizasyonumun dlle
rini kazand. 32. Locamo Film enli
inde "en iyi film" seilip "altn leopar
dl" kazand ve Melike Demira "en iyi
oyuncu dl"n Rebecca Horn ile pay
lat. Yapmcs ve senaryocusu olmas
nedeniyle de Ylmaz Gney e "enlik zel
dl" verildi.

1974
"Umut", Yedinci Sanat Dergisi'nin
"btn zamanlarn en iyi on Trk filmi
(1914-73)' soruturmasnda "birinci ol
du.

Ylmaz Gney

1979

1972
Ylmaz Gney, "Boynu Bkk ld
ler" adl romanyla "Orhan Kemal dl"
kazand.

Erkan Ycel, 20. San Remo Film

enlii (talya) "en baarl erkek oyun
cu" dl ald.

Neden Ylmaz Gney (Agh zg)

Ylmaz Gney Olay (Ayhan Bardak
Erdoan Tokmakolu)
Ylmaz Gney Dosyas (Altan Yaln)

1975
Boynu Bkk ldler (Ylmaz G
ney)
Umut/senaryo (Ylmaz Gney)
Arkada/senaryo (Ylmaz Gney)
Umutsuzlar/senaryo (Ylmaz Gney)
Salpa/yk (Ylmaz Gney)
Sank/yk (Ylmaz Gney)
Hcrem/yk (Ylmaz Gney)

1976
Ben ldke Yaarm/senaryo (Duy
gu Sarolu)
Kurbanlk Katil/senaryo.(Ltfi .Akad)
Seyyit Han/senaryo (Ylmaz Gney)
Endie/senaryo (Ylmaz Gney)
At/senaryo (Ylmaz Gney)
Zavalllar/senaryo (Ylmaz Gney)
Baba/senaryo (Ylmaz Gney)
Dnya Basnnda Ylmaz Gney (Tur
han Grkan)

1977
Ylmaz Gney Gerei (Metin ztrk)
Ac/senaryo (Ylmaz Gney)
Kzlrmak-Karakoyun (Ltfi .Akad)
Hudutlarn Kanunu/senayo
(Ltfi .Akad, Ylmaz Gney)
A Kurtlar/senaryo (Ylmaz Gney)

Birgn Mutlaka/senaryo (Ylmaz G

ney)
Soba, Pencere Cam ve iki Ekmek Istiyoruz/yk (Ylmaz Gney)
Savunma (Ylmaz Gney)

1978
Bir Sinemac ve Anlatc Olarak Yl
maz Gney (Mehmet Ergn)

1987
Ylmaz Gney / Yaam / Sanat (A.A.
Hseyinov) Bilim Yaynevi Dou Edebiyat
Ba Redaktrl Moskova.

1988
Ylmaz Gney Kitab (Atilla Dorsay)

Btn Filmleriyle Ylmaz Gney

(Agh zg)

Arkadam Ylmaz Gney (Agn z

g)

Mahpus Ylmaz Gney (Haan Kya

fet)

KISALTMALAR: Y.: Y ne tm en /r.:R en kli/

sb.: Siyah-beyaz/ S.: S enaryo/O .: Oyun
cular.

Ylmaz Gney

Umutta entellektel boyut

ile popler boyutun
baarl btnlemesi zerine
nsal OSKAY
mut'u on yl akn bir sre
sonra ikinci kez seyrederken
Milan Kundera'nn Roman Sanat'n ve Kundera'nn kitapta hep sz
n ettii Diderot'nun Kaderci Jacques
ile Efendisi'ni okuyorum. Kundera,
'Romanc olarak bir tek Cervantes'e he
sap vermek zorunda olduuna inanyo
rum*' diyor. Kundera'ya gre, 'roman ki, biz roman yerine kurmaca/fiction
da diyebiliz - bir tuzaa dnm dn
yamzda insann varolu biimlerinin
koullarnn aratnlmas, sorguya ekil
mesidir. ' Diderot, knn son gn
lerinde feodal toplumdaki insann varo
lu olaslklarn aratrmtr. Fransz
Devrimi ncesindeki Fransa'da Dide
rot'nun kitabnda Kaderci Jacques ve
efendisi hi durmadan yol almaktadr.
Hanlarda gecelemekte, soylulardan ya
da sradan insanlardan her eit insanla
karlamaktadr: hrszlar, servenci
askerler, orospular, birbirlerine kur yapan markiler ve markizler, rahipler, rahi
beler, dava vekilleri, aklar. Ne var ki,

Diderot kitabnda Kaderci Jacques ile

efendisinin nereden gelip nereye gittii
ni bir trl renemeyiz. Bir yere gitmiyorlarm gibi, boyna yol alrlar, ama
amaszdrlar. Diderot, bize devrim n
cesindeki tkenmi toplumunun insan
larn resmeder. t
Cervantes, Amerika ktasndaki
soygunla elde ettii zenginlii retim
tarzn deitirmekte kullanamad iin
Fransa'nn, ngiltere'nin gerilerinde kal
maya balam feodal Ispanya'daki do
nuklam hayatn yaand kasabas El
Tobosso'dan kurtulmak iin dlere
dalm gibi yapan ki yz yl gerilerde
kalm, yitirilmi bir valyece yaamn
canlandrlacan sanar. Glnlemeleri ile, bize, eski grkemi kalmam, lgnlemi bir toplumda samalklarla
ve aclarla dolu akl d bir hayatn yeri
ne daha akla yakn bir hayatn oluturul
mas iin gemi'e deil, gelecee bak
mak gerektiini syler. Yaanan gnde
gemiin miras olan keilerin, tfeylilerin, soylularn, rahiplerin, hakimlerin

savunduu akln snrllklarn gsterir.

Don Quxote'nin lgnca servene ko
mak istemesinin insan' bir hie indirge
mekte olan yaanan gnn efendilerin
den, onlarn rasyonalitesinden kurtul
mak iin olduunu syler.
Gene Kundera'ya gre, tuzaa d
nm bir dnyann karsnda' Proust, bir mucize olan insann i dnyas
na ynelir. Ama, I. Dnya Savana do
ru gelindiinde dnya ylesine dei
mitir ki, 'insann i dnyas bile tuzaa
drlmtr.' O nedenle, Proust'un
yaptn yapmak olanakszdr. nsann
snaca bir i dnyas da kalmam
tr. nsan' kuatan toplumsal hayat
onun i dnyasn da kuatm, ele ge
irmi; insan'n kendi i dnysn bile
onun iin bir tuzaa dntrmtr.
'Baka bir deyile, total bir kuruma d
nen gnmzn toplumlarnda en
sakl arzularmz, korkularmz, hevesle
rimiz, kskanlklarmz, umutlarmz
dlerimiz bile, iinde yaadmz bize
kart realitenin gdmne girmitir.
Gn be gn yaadmz ve bize hi ra
hatszlk vermiyormu gibi grnen ru
tin hayatmzda benimsediimiz, kullan
dmz, inandmz rasyonalite anlay
, aslnda, kartmz olan realitenin
kendini yeniden-retmekte bizi ie ko
mak iin kesip bitii bir irrasyonalitedir.
Bunun byle olduunu ilk kez Kafka
grebilmitir. Deiim'i yazarken arka
dalar ile konutuu srada yazd ken
di yksne glmesi ise kurmaca yk
snn glnlnden deil; farkettii
hayatn rktc trajikliindendir. Kaf
ka, hepimizden nce, Proust'un dnya
sn bile yitirdiimizi farketmitir... Gl
mesi, bu yitiriin dehetindendir...
Umut, Trkiye'de kapitalizmin ras
yonellemesini hzlandrd bir dnem
de silinip gitmekte olan kendi kendini
istihdam eden* eski mesleklerden biri
nin yesi olan paytoncu Cabbar'n yk
sn anlatr gibi grnyor. Bu, filmin
fiziksel aksiyonunun koordinatlann bu
lacamz sathtaki yk. Zihnimizi fazla
altrmadan da filmi ilgi ile izlememizi
salayan bir yk. Uzatmadan, yapaylamadan, tkr tkr* ileyen bir akla
anlatlyor. Bunda, Ylmaz Gney'in
kovboy filmleri de dahil, Amerikan sine
masn - yani, kitle sinemasn- ok iyi
bilmesinin byk rol var. Filmin sathdaki bu yksnn ardnda ilenen ise,
gei dnemindeki toplumumuzun in
sanlarnn varolusal koullardr. Yal
nzca paytoncu Cabbar'n deil; komserin, tefecilerin, yem satclarnn, araba
tamircilerinin, taksicilerin, Adana'da
yzme havuzunun banda viskisini yu
dumlayan metamorfoz'a uram eski

Ylmaz Gney
'beylerin,' onlarn konuu olarak grd
mz Adana'ya gelmi arkc ya da
sahne yldzlarnn, tabelalarda isim leri
ni okuduumuz bankalarn, Cabbar'n
kars, Cabbar'n ocuklarna ngilizce
retmek iin oluturulmu ders prog
ramlarmzn, ngilizce retmenlerimi
zin, Cabbar'n atn ldrp arabasnn
boyasn dnen orta snftan birinin
ve btn bunlarn oluturduu hayat
mzn sorgulanmasdr.
Cabbar' en sonunda lgnla s
rkleyen aresizliinin yaratt yanl
umuttaki usdlk, ite, btn bu yaa
dklarmzdaki, yaptklarmzdaki usdln ta kendisidir. Masum gndelik ha
yatmzdaki te k kiilik, ben- merkezli
ussallmzdr1. Yaadmz hayatn bi
ri dierinden farkl deilmi gibi gr
nen gnlerinde bizi evremizde olan bi
tenlerin trajikliini grmekten alkoyan
masum 'saduyumuzdaki' darlktr, kstlanmlktr, arptlmlktr.

Umut ta Ylm a z Gney in yapt,

gndelik hayatmzdaki bu alglama bii
mim iz iinde grmediklerimizi grme
mizi salayan b ir kurmaca oluturmak.
Yzeydeki basit yky, film in ban
dan sonuna dek, asln gremediimiz
iin olaan saydmz, 'insanca* sayd
mz hayatmzn asln ortaya karma
mz salayacak soruturmalar ar
trmamz salayacak metaforlara daya
nan b ir anlatmla, derindeki ikinci kat
manda, daha zengin b ir yk olarak an
latmak.
Y lm a z Gney bunu yaparken; yani,
gndelik hayatmz srdrrken bize
olaan gzken bu hayatmzn bize na
sl kendimizi yitirtti in i gsterirken; akla
uygun gibi grnen bu hayatmzn, as
lnda nasl inanlmayacak kadar fantas
tik b ir kurgulama olduunu iaret eder
ken hibir zorlamaya bavurmuyor. Me
kanlar, insanlar, insan ilikileri son de
rece sradan. Hep grdmz, yaad
mz gibi. Cabbar'n arabas eski. Yeni
olsa ne yazar. Taksicilik km ortaya.
nce Cabbar gitse bile, bugn yarn,
paytonlar cicili bicili olanlar da gidecek.
Paytoncularn tarihin akna direnircesine yaptklar 'd ire n i' gsterisi, hemen
dnyoruz ki, Cabbar'n M illi Piyango
'm ahkm iyetini' izleyecek olan define
ve defineci hoca umudu kadar botur.
Paytoncularn topland bo arsa da
paytoncularn hepsinden yukarlarda
'bankalarn' b illboard'lar vardr. At l
dnde yardm istemek iin Cabbar'n
bavurduu eski aalarnn artk eski
aalk vecibelerini yerine getirmekten
rahata kanabilmeleri 'bankalarn' en
yukarda yeralmaya balad yeni top
lumsal oluum un etik anlaynn etkisiyledir. Tarihsel b ir iliki olarak nala

mmm

srdrdmz 'efendi / kle ilikisi'

artk gayri ahsidir ve daha da acmas
dr, 'efendi' iin daha da dk maliyet
lidir.
Paytoncu Cabbar'n piyangoya, defi
neye merak sarmas onun modernle
meye kar oluundan da deildir. o
cuklarnn okumasn ister. Kz ocuu
nun bile okumasn ister. ocuklarnn,
tuz paras ile bisiklete binmelerine kz
maz. Hak verir, binsinler ister. Binebilmelerini ister. Hayatn yeni olanaklarn
dan yanadr. Onlara erimek ister. Ge
mie 'ynelmesi; frk, cinci, defi
neci hocann peine taklmas yobazlk
tan deil, modernleme srecinde ken
disi iin haka bir yer alabilmek iindir.
ocuklarn dmez. Yamurun oluk
oluk akt b ir dam altnda, define ara
mak iin yola kaca sabah beklerken
karsnn ak arsn duymadan ede
mez. O, ocuuna baknda, karsna
baknda,. protesto gsterilerine bir
bayrak vererek katlmaya alt pay
toncu arkadalarna baknda, cebinde
ki paray almak isteyen bir baka yok
sula baknda 'insandr* ve hayattan ya
nadr. Hayat ise, gzeldir: Cabbar, arka
da ve kendisine umutsuz insanlar
kandrarak i yaratan Cinci Hoca define
nin yerini aramaya giderlerken yanlarn
dan getikleri ocuklar nehirde yzmek
tedir. ' ocuklar, yzlerce yl nce ze
rinden, belki de, 'M ool istilaclarn'
gemesi iin yaplm, onarlm eski bir
kprden nehre atlamaktadr; eski bir
zulmn kalntsn, gelecekteki ocuklar
oyun'a dntreceklerdir... Cabbar'n
umutsuzluktan define arad topraklar
da, 'ocuklarn' insanca bir dnya kur
mas, vazgeilmez, gzard edilmesi
olanaksz bir beklentidir!...
Paytoncu Cabbar'n; yani, 'insann'
bugnk, yer yer hep grnen trajik bo
yutlara varan gln halleri ise, yoksul
luundan, b ir bana kalmlndan;
'bankalarn' en ne ve en yukarya geti
i modernleme srecinin en aalar
dan yaarken bu -yeni dnemin kurum
sallam 'a kln'/ fendini' karlayabile
cek rgtlenmeden, kurumsallamadan
yoksun kalnclandr. Modernleme s
recine ister istemez giren; ve girdii
iindir ki, eski varolu biimini yitirm ek
zorunda olan birbana kalm insann
geriye ynsemeli araylardan baka ya
pabilecei bireyin olmayndandr.

ni iaret ediyor: grltsz, yapaylamadan, abartsz...

Ve Ylm a z Gliney'in Umut'u imdi
sinemaclarmza, sinema izleyicilerimi
ze soruyor: 'Neredesiniz? Benimle bir
likte, hatta benim nmde misiniz?
Yoksa, benim gerilerimde kalp, yolalmam m durdurmaya alyorsunuz?*
Bu soru, kendi zamanlarnda Cervantes'i, Diderot'yu, Proust'u, Kafka'y
'kurmacann' byk ustalar yapan so
rudur.
Gney, bu soruyu sorabilen bir si
nemacyd. Kt sinemaclarn, kt si
nema eletirmenlerinin, kt sinema izleycilerinin byle bir soru ile karla
madklarn sylemelerini zorlatrd
iin Ylm az Giiney'e gerek bir sinema
cya duyulmas gerektii biimde, sayg
duyuyorum.
U m ut, ancak doru drst kurmaca
rneklerindeki gibi, film in yzeydeki y
ks boyunca izlediimiz popler boyu
tu ile, bu boyut zerine konumlandrl
m olaylar, kiiler, olgularn metaforlar
biiminde kullanmn salayan zengin
ve gerekliin sahih halini yakalayabilen
entellektel boyutunu btnletirebilen
bir sinema yaratclnn rn. Gitgide
daha karmaklamakta olan grnm
leri ile gnmzdeki / amzdaki 'efen
di / kle' ilikisinin i'te, akta, barta,
savata, Bat'da ve Dou'da nasl ince
ince hesaplanm b ir ileyile kendini
srdrdn anlayabilecek ve sinema
ya bunu anlad iin bireyler yapabil
me umuduyla balayacak olanlarn 'as
gari yola k noktasdr* Gney'in
Umut'u
Sinemamza byle bir balang
noktas izebildii iin sayg d uyyorum
Gney'e...
Gn gelecek ve sinemamzda herey U m ut'un yapld gnden ncekiler
ve sonrakiler diye deerlendirilecek. Si
nemamzda bir tarafa atlamayacak,
gzlerden saklanamayacak bir kstastr
Gney'in sinemas. Onun insan'a bak,
varolusal koullarmza bak, gele
cekteki ok daha yetkin deerlendirme
lerimizde kullanabileceimiz anlaml bir
yarglama kstasdr,..
Ona saygm, hereyden ok, bunun
iindir!

Siyasal tercihi m i dediniz?

Umut, ite btn bu ve daha pek
ok incelikleriyle, Cabbar'n aldanmc
umudunu anlatrken,fiziksel aksiyonu
nun akn izlediimiz sathtaki ykle
me boyunca, 1950'lerden sonra hzla
narak srmekte olan modernleme s
recimizin karsnda kendi varolusal
koullarmza nasl bakmamz gerektii

Sanat, sanatsal retiminde kendi

siyasal tercihinin snrllklarn da aar.
Sanatsal retim, aktel politikann tarih
sel snrllklarn aar. Sanat, bu yz
den, ayr ve ok daha zgrce bir insan
etkinliidir. Sanatsal retimde insan,

Ylmaz Gney
gemiin, yaanan gn'n ve gelecekte
ki potansiyel insann bireimi olmaya
ynelir, insann kendi iindeki sonsuz
ufkun arandr sanatsal retim. Sanat
sal retimin yaratclk oluu, has sanatjnn, reel insanlarn yapabilecei aktel
siyasetin de tesindeki henz realize edi
lememi snrsz / kstlanmam insan
varoluunu aramay dlemesindendir.
Has sanatlarn bize fantastik bir
masal gibi gelen anlattklarn masallar
dan ayran semantik yap da, onlarn, ya
admz hayata tarihsel kstlamalrn,
mistifikasyonlarn tesini grecek derin
likte bir bilgi birikimi ile bakabilmelerindendir.
Bu bilgi, organik bir btnle ka
vuturulamam ordan burdan arma,
aktarma alntlar ve dipnotlar bilgisi de
ildir. Dandy'lik, ya da 'malumatfuru
luk* bilgilenmesiyle kazanlm bir takn
ma, sslenme bilgisi' deildir.
Hemcinslerinin zerinde egemenlik
kurmak, onlar yldrmak onlar boyun
durua vurmak iin elde edilmek istenen
bir bilgi deil; kendisinin ve hemcinsleri
nin inasansal/toplumsal varolu koulla
rndaki onursuzlatrc durumu sorgula
mak iin kazanlm ve bakalarna kar
hogrl, eitlii esas alan bir hayata
insanca anlam verebilme bilgisidir.
Cervantes'ten nceki spanyol tra
gedya yazar Lope de Vega'nn engizis
yon yarglnda gsterdii stn hiz
metlerden tr Papa'nn verdii berat
ve nianlarla ssl grnm oktan ka
ranlklarda kald. Lope de Vega ok bilgi
liydi.
Cervantes belki de Lope de Vega ka
dar 'malumatfuru' olamamt. Ama, y
kma yz tutmu feodal Ispanya'da insa
nn varolusal koullarnn ne olduunu,
nereden ileri geldiini grebilmek iin
gerekli bilgileri derleyen ilk spanyol o
oldu, insann varolusal koullarn anla
mak isteyen o olduu iin o oldu... Lope
de Vega'larn hayat anlatrken yaptklar
nn masahn semantik yapsn aamad
n gsteren de o oldu. Kurmacay /fiction'u, roman', modern edebiyat o kur
du, o balatt...
Bu yzdendir ki, Milan Kundera, 'Ro
man yazar olarak, yalnzca Cervantes'e
hesap vermek ykmllm var* diyor.
Umut'ta nsanolunun kt ser
venin Cervantes'in Don Quixote'sinin
kt serveni ya da Diderot'nun kader
ci Jacques ile efendisinin servenini ha
trlatabilmesi de, hzl toplumsal dn
mlerin yaand farkl toplumda,
ayr zamanda ayn eylerin grlebilmi olmasndan...
Bu, sevinilecek birey...O

rfan Atasoy:

"Mal Gvenliimiz inendi"

Skynetim dneminde Ylmaz Gney'li ka filminize el konuldu?
Bunlarn akbetini renebildiniz mi?
Yapmclm stlendiim ikisi renkli toplam ondrt filmin btn negatif
ve kopyalarna el konuldu. Bir ara bunlarn imha edildiini duymutuk. Ama
negatif ve kopyalarn bakm iin mracaat ettiimizde, bizden alnan filmle
rin nerede olduu saptanamad.

Sizin gibi davranm ayan ya da polise teslim edilen uvallara Ylmaz

Gney'li deil de, baka filmler koyan meslekdalarnz olduu syleni
yor?
Keke ben de onlar gibi yapsaydm. Teslim ettiim filmleri be Bakanl
n temsilcileri denetlemi ve Trk halkna gsterilmesinde bir saknca bula
mamt.. Ve bu filmler yllarca Trkiye'de gsterimde kalmt.

Niin teslim ettiniz?

Kadir Kesemen adl yapmc arkadamzn bir Ylmaz Gney'li filmin

fragmanndan dolay Selimiye Klas'na hapsedildikten ksa bir sre sonra l
mesi gzmz korkuttu.

Filmler sizden nasl alnd?

Hibir yasal gereke yoktu. Mal gvenliimiz inendi. Bir polis geldi.
Kendisine teslim makbuzu karlnda filmlerin negatif ve kopyalarm v e r
d i k . verdiklerimiz uvallara konuldu ve gtrld. Bir daha da mallarmzdan
haber alamadk. Oysa geen yl Trk Kltr Bakanl'mn yaynlad bir ki
tapta bile Ylmaz Gney'e yer verildi.

imdi ne yapmay dnyorsunuz?

Ylmaz Gney'in "UMUT" adl filmi tekrar gsterilme iznini ald anda
el konulan filmlerimizin imdiki uygulamaya gre yeniden denetlenerek sa
hiplerine iade edilmesini isteyeceiz. Devlete alman bu mallarmz bize geri
verilirse, yurtd sinema, TV ve video satlaryla Trkiye'ye bol miktarda
dviz girecektir.
i

Balangta " UMUT" un yapmcs szdiniz?

O dnemde, Ylmaz Gney, filmlerinin hikayelerini ve senaryolarn ken

di yazdndan ya da bunlarsz film ektiinden, yapmc ekim tamamlandk
tan sonra filmden haberdar olurdu. "UMUT'da da byle oldu. Yalnz, ocuk
luk arkadam Ylmaz Gney, filme balamadan nce benim de tandm,
kendini ikiye verdikten sonra avukatl brakmak zorunda kalan ve paytonculua balayan Adanal Halo'nun hikayesini filmietireceini sylemiti. Halo'nun paytonuna, zavally "iletmek" iin ok kii nce biner, sonra da faik
etmeden aa inerlerdi.
Bir erkek filmi olduu gerekesiyle Yeilam'da "UMUT'a kadn oyuncu
bulunamad. Abdurrahman Keskiner arkadamz filmin kadm oyuncusunu
Ankara'nn tiyatro evrelerinden getirdi. ekim tamamlandktan sonra filmi
Lale Stdyo'sunda seyrettik. Gney'in dayak yedii ve kat sahneler vard.
Filmde aksiyon'sahnesi bulunmuyordu.
Ylmaz Grfeye "Ben bu filmi istemem dedim. Ylmaz'da "Filmi bana ver.
Yerine istediin gibi bir film yapaym" dedi. Kabul ettim. Ama, filmin Adana
hakkm kenefime sakladm. Sonra film sansr tarafndan reddedildi. Buna ra
men Adana Kozan'da gsterime kt. Sinema iletmecisi filmi bir sabah ald,
ertesi sabah getirdi., ve aynen yle dedi: "Byle filmi bilmem ne yapaym.
Film bitmeden salonda seyirci kalmad." stanbul dahil hibir yerde filmi gs
terecek salon bulunamad. Bunun zerine, filmin Adana sinema hakkm Gazi
anteplilere devrettim. Adana Film festivali'nde birinci olduktan ve gazeteler
de hakknda olumlu yazlar ktktan sonra film salonlar doldurdu
"UMUTtan aldm ders, Ylmaz Gney'in bizlerden daha uzak grl ol
duunu renmekti. O Trk Sinemasnn dnya apmda tek ynetmeni, se
naryo yazar ve oyuncusuydu. Sinemay bizlerden ok iyi bildiini daha o za
man gstermiti. Daha o zamanlar bugn ve gelecei grmt. Yaasayd
ok daha byk filmler gerekletirecekti.
Bir gn yazhanede otururken seyirci-film ilikisi konu edildi. Ylmaz G
ney, "Seyircinin filmlerimi seyretmedii, onlara ilgi gstermedii gn, beni
bir kede l olarak bulursunuz" dedi.

(Hakan Sonok)

Ylmaz Gney

YILMAZ GNEY
"Umut aresizliin tasviri bir film"
W

m n d a
l m
n e y '

y ln d a
n e n

d e l N u o v o

Y lm a z

a n s n a
a d l

G n e y

ile

U m u t film

t a ly a 'd a

M o s tra

C in e m a

k a p s a

G n e y 'e

a y r la n

y a y n la n a n

y lm a z

k ita p ta n
1 9 8 4 'd e
iy le

rum. Cabbar'm zenginlesin oturduu

semtte hrszla kalkmas da dier
bir gszlk rnei. Cabbar zen
ginlerin yaamlarn tehlikeye atma
mak iin her trl fedakrl gze
aldklarn duymu. Ama zenginle
rin ok iyi korunduklarndan kolay
kolay korkutulamadklann rene
memi. Filmde de grld gibi
Amerikallar Cabbar gibi bir zavall
nn tetii ekemeyeceini iyi bili
yorlar. Bu da ikinci gszlk. Fi
nalde istediiniz btn yollan dene
yin, btn metafizik izleri takip
ederseniz edin k yolunu bulama
yacaksnz. Bu balamda Umut a
resizliin tasviri bir film. aresizlik
olmazsa Umut'u aramazdk. aresiz
lik ile Um ut arasnda bir balant
var. Finali yuvarlak ekmek umudu
deil, aresizlii yanstyor.

d z e n le -

In te r n a z io n a le

J a n e

C o u s in s 'in

y a p t s y le in in

ilg ili

b l m n

a k ta

ry o ru z :

U m ut, T rk Sinem as'nn k i

lom etre talarndan biri kabul
ediliyor. U m ut nasl dodu?
# Umutu doru deerlendirebil
mek iin 1968'de ortaya kan sosyal ve politik deiimi incelemek
gerek.1968 - 70 devresi Trkiye iin
bir deiim ve kargaa dnemiydi.
B durum hem tm sanat dnyasn,
hem de benim sinemam etkiledi.
Umut Trk Sinemasndaki deiimi
yanstmakla kalmayp, aym zaman
da Trkiye'deki gelimenin de altn
izdi. Dahas yaantmdaki yenilii
de sergiledi. 1971 askeri mdahalesi
sonucu Um ut domad, yani Umut'u
bu mdahale sonucu ekmedim.
Yalnzca bu dnemde ekilen zor
luktan yanstmak amac tadm
sylemde istiyorum. Ylmaz Gney
bu durumu 'irkin Krallnn yk
ledii sorumlulukla deerlendirdi.
Halkn beklentilerine yant verme
liydi. Artist olarak amalanm tam
anlamyla gerekletiremiyordum.
1968'de Seyyit Han' ynettim, ya
sakland. te o zaman bir sre sakin
sakin dnmem gerektiine karar
verdim, Askere gittim. Bu bir bu
uk, iki yllk aradan sonra sinema
ya dndmde hereyi deitirme
yi, gelien halka uygun filmler yap
m ay planladm.

t Film babanzn yaam zeri

ne kurulm u...
# Sanrm Umut ailem zerine
ektiim tek filmim. Umut'ta baba
m anlatmaya altm. Babamla ilk
kez ehre gitmeye kalktmda hl
kank gnler yayorduk. Amerika
llar Adana'ya havalan kurmay
planlyorlard, herey deiiyordu.
Etrafta ok para dolayordu, kyl-

lcrin gzlerinde parann ekicilii

okunuyordu. Babam da iini brakp
havaalan inaatnda almaya gitti.
Ama kendine ok ters bir alma
disipliniyle karlanca doal olarak
baaramad. Bu kez de Hazine bul
ma fikrine kapld.
#

B abanz define m i arad ?

Balangta babamn bir arka

da defne bulmakla kafasn boz
mutu. siz kalnca babam da bu
konuya ilgi duydu. Defne bulunca
yaamlarnn kurtulacana inan
yorlard. Ben de b serveni ban
dan sonuna dek yaadm. rnein
filmde batakla bakan ocuklar
sahnesi var. Stfyu inceleyen ocuk
lar ben ve kz kardeim. Umut'ta,
zde metafiziin kmaz sokan
gstermeyi hedefledim. Bu halkn,
zellikle ii snfnn bamszl
nn kendi ellerinde, topranda oldu
u ve yalnzca aktif abayla elde
edilebilecei demek. Filmin kahra
man Cabbar arabalarnn ellerinden
alnmasn protesto eden arabacla
rn gsterisine katlyor. Bu istek z
de halkn gelimesine ters bir hare
ket. Tarihsel geliime, kar gelmek,
otomobil devrinde a t arabasna sa
dk kalmak demek. te bundan do
lay Cabbar ve dier arabaclarn
gsz olduklarn anlatmak istiyo

U m ut v a r m , yok m u?

# Yok. Ama o artlarda yok. art

lar deimedike her aray boa gi
decek. Durumun deimesi de d o u
politikalara bal.
t

U m ut neden yasakland?

Size sansr komisyonunun ka

rarm anlataym. Filmde zengin ve
fakir ayrmnn yapldn, fakirle
rin yaantsnn korkun deyimlerle
yanstldn sylediler. nk res
mi gre gre Trkiye'de snflar
yoktur. Trkiye snfsz, herkesin
zgr olduu, fakirlerle zenginlerin
arasnda derin uurumun bulunma
d b ir toplumdur. kinci olarak
soygun kurbannn Amerikallardan
seilmesini eletirdiler. Adana'daki
Amerikan ss ve Amerikan emparyalizmine gndermeler yaptmz
belirttiler. Din konusunda ok has
saslard. Hibir ekilde dinin alatlamayacan savundular. Drdnc
olarak arabaclarn rgtlenmesinin
her trl direnie an anlamna
geldiini sylediler. Bunlarn dn
da komisyon deiik nedenler de ile
ri srd, sabah namaznn gne do
arken klnamayaca, bir hocann
define aramaya dem eyecei gibi...
( eviren: C .Canbazolu)

Ylmaz Gney

Fotoraflarla Ylmaz Gney

lk filmi
B u Vatann ocuklar

Yn: Atf Ylmaz

Davudo Yn: Haan Kazankaya -1 965

K oero Yn: mit Utku -1 964

Tehlikeli Adam
Yn: Hasan Kazankaya
1965

Sayl Kabadaylar
Yn: Hasan Kazankaya
1965

Yedi Dan Aslan

Yn: Ylmaz Atadeniz
1966

Anas Yiit Dourmu

Yn: Nazif Kurthan
1966

Yiit Yaral Olur

Yn: Ertem Gre
1966

Hudutlarn Kanunu
Yn: Ltf.Akad
1966

Kozanolu
Yn: A tf Ylmaz
1967

tn c e C um ali
Yn: Ylmaz Duru
1967

B yk C ellatlar
Yn: Ylmaz Duru
1967

Seyit Han
Yn: Ylmaz Gney
1968

Umut
Yn: Ylmaz Gney
1970

Namus ve Silah
Yn: Ertem Gre
1970

Arkada
Yn: Ylmaz Gney
1974

Ac
Yn: Ylmaz Gney
1971

Zavalllar
Yn: Ylmaz Gney
1974