SEVAKIB-I

MENAKIB
M E V L N A D A N
HATIRALAR
Ord. P rof. D r. A. Sheyl nver

ro r e n o rj

S T A N B U L

9 7 3

Fotoraflar : Haan Ali Gksy

Bask ve *him

Kt ve "Bsm slen A. S.

Her hakk rrahfuzdur.

Organon llar A. .

TRKYE CUMHURYETNIN 50. YILDNMN KUTLARKEN; L

MNN 700. YILINDA. BYK TRK MTEFEKKR MEVLN CE
LLEDDN- RM'NN MENKIBELERN CANLANDIRAN VE RESML NS
HASI DNYADA LK DEFA BASILAN BU ESER TRK TIP LEMNE ARMA5AN ETMEK, BZM N BYK BR SEVN KAYNAIDIR.
BU HZMET GEREKLETRMEMZDE BZE REHBER OLAN SAYIN ORD.
PROF. DR. A. SHEYL NVER'E, HER TRL KOLAYLII GSTEREN TOPKAPI SARAYI MZES YETKLLERNE VE ESERN YAYINLANMASINDA
EMEK SARFEDENLERE CANDAN TEEKKR EDERZ.
ORGANON LLARI A. .
STANBUL

S Z

M evlevlik mi?.. Hayr, M evlevlik Kltr. Yalnz Trk halk deil, btn m ille tle r ay
dnland lde, M evlevliin ruh irfan ve asletin benim siyor. Mevln hakkndaki e itli yaynlarn okluu ile her sene Konya ve e itli illerim izde, hatta Bat da
yaplan ih tifa lle r ve sem g sterilen bunun m is lid ir. Peki neden ?
Zamanmz dnyasnda insann en byk ihtiyac, ruh zle yile rini tatm in etmek veya
baka bir deyile gnl huzuru'na sahib olm aktr. Bu hususu kim i nsan kendi te rb i
ye, bilgi ve grgsnde; yahut, kendisinden sonra gelecek ne sille rin bile gnllerim
tatm in edebilme yaradlna sahip kim selerin m anev kudretinde bulur. Kimi insan
da bunlar ve kendi aslndaki g zellikleri anlamaktan yoksun, manev sand yanl yol
lara sapar, ite o zaman, gnmzn meden ve ahlk grlerine ters den lsz
ve zc durum lar ortaya kar.
Mevlnya artk eklen deil, ama kalben bal olanlar kendilerim tatm in olm u gr
yorlar. Bu husus, XX nc asr Trkyesi'nde en deerli ruh kazantr. Bunun spat,
700 y llk M evlev M edenyetlnn rehber, dstur ve kitaplarnn revata olm asdr.
M evlevlik hakknda birka sz
M evlevlik, slm -kaidelerin lyl karlad ?e sl m iyet kadar eski an anelere sahip 12
tarikat tan biri olup, 7 asrlk b ir tarihe sahiptir. Hz. M evln'nn 1273 de vefatndan
sonra Konya'da, olu SuJtan Veled tarafndan, babasnn fe lse fe si se m b olletirilerek ku
ruldu. Usl ve erkn snrlandrld. Mevln hanedannn erkek tarafndan gelen ve
eleb denen erkn, srasyle ve drst artlarla Tarikat n eyh'liinI ve ifah tz
n devam e ttird ile r. Konya dak Derghda Sertabbah [Aba) denen ve ba mrd saylan Dedelern yannda binbir gn cile karp pien (olgunlaan) derviler,
merkezin onaylamas ile herhangi bir ehirde tekke ap eyh'lik yaptlar.
M evlevlik hem halk a ve hem de aydnlara ak b ir ta rika tt. Gayesi, insann dou.undaki iyi taraflar olgunlatrm akt. Tekkelere bal derviler, dedeler ve eyhlerin rab
tal, slm disiplin sahibi, b ilg ili ve rnek insan olm alar cem iyeti memnun eder, onlar
gibi olma yollarnn kendilerine her zaman ak olmasndan sevin duyarlard. M evle
vlie intisabn yegne art, Islm eriatna uymak ve M evlevliin husus kaidele
rine riayet etm ekti, iine M evlevlik atei dp derghlara koan kimseye yol
akd :
1 ile karp Dede olmak dileyenlere D ervilik kolay deil, dem ir leblebidir. Ne
inenir, ne yutulur. Yol uzundur, tam bnbir gn. Yoruldum demeden sylene
ni yapacak, hereye Eyvallah diyecek ve klrn^seden ik ye t etmeyeceksin. e-riata m uhalif-hareketin olmayacak,- denirdi.-

2 Yalnz sem'a g irip dervi olmak isteyenlere, M evlevlik rf ve detinden kma

dan, kinatn seyrine uyup sem etm ek ve d e rvilik vecibelerini yerine g e tir
mek derdi.
3 Dede veya dervi olmak gayesiyle deil de, onlarn arasnda bulunup ruh halle
rinden istifade etmek, Mevln'nn sohbetlerinden feyiz almak ve onlarn kaide
lerinin haricine kmamak zere intisab edenlere ise M evlevlii seven anlam
na Wluhib derlerdi.
Bunlarn her n b ir arada yapmaya karar verip sebat edenler oktu. Hayatlar bo
yunca M evlev'liih yksek tim a ahlkn srdrrler ve cem iyette zel kyafetleri
ile grnm eseler bile, hal ve tavrlaryla M evlevlikle rim yalnz lisanen deil ahsi
y e tle ri ile belli ederlerdi. Ciddiyet, vazifeinaslk ve drstlkle ruh tekmlde za
manlarnda cidden rnek olm ulardr.
.Mevlev tekkelerinin en youn bulunduklar y e r stanbuldu. deta buras M evlevlik
merkezi di. M nevverler ve her sn f halk, aradklarn burada buluyorlard. Bu tip
yerler deta birer sanat akademisi idiler. Daima ilerlem e gsteren Trk M usiksini
burada dinleyip anlyor, edebiyat m erakllar aradklarn burada buluyorlard. El sa
natlar ile megul baz derviler-, eer Dede ise le r kendilerine tahsis olunan odalarda
gzel yaz (hsn- h a t], kalem m aktalar ve baz fild i i oyma ilerini merak olanlara be
lirli, gnlerde retiyorlard. M evlevler fe yzin, yan ruh inkiafn b ir keram et olduuna
inanrlard. Dergh'a giren en cahii insan b ile her hususu anlamaya alr, edeble ko
numasn renirdi. M esnevi ta krirle rin i dinler, slm terbiye ve ruh alemimizden
irfan hissesini alr, cem iyette drst ve sekin b ir insan haline gelirdi.
XIX uncu asrn ortalarna doru tekkelerde eyhlik babadan oula gemeye balad.
Bu durumu; kmil, fzl ve bir byk zt olan Kuadal brahim Efendi yle deer
le n d irir ; Artk tekkelerden feyz kalkt, Bu sz tekkelerin sonunun geldiini belli
ediyordu. Nitekim kapand tekkeler. Fakat M evlnnn 700 yl nceki b ir sz gerek
lem i ve Konyadaki Hz. M.evln sitne's kapanmamtr. Hl gnller onun sev
g isiyle dolup tamaktadr. Eskiden M evlevlie a it yaynlar bugnk -kadar ok deildi.
Tarikatn ruh ve mns gnllere pek kolay aktarlam yordu. Mevlnnn neslinden ge
len Prof: Dr. Feridun Naf|z U^
ve em sa linin.ilk teebbLeriyle^bu konuda^yayn yo
lu acildi. Bugnn nesli eskilere nazaran M evlny daha iyi anlyabiliyor. Onun ce
m iye t yaaynda saadet yolunu aan fik irle rin e sahip oluyor. A rtk M evlevlik re ji
m ini ihyaya lzum yoktur. Ama hepimize, hi b ir garaz ve ivaz olmayan M evlnlk
yolu alm tr. ,Bu kolay ve klfetsiz b ir yoldur. Hem zarnanmza da ok uyar. Or
taya koyduu ruh ve ahlk kaideler o kadar ye n id ir ki. Kendisini bu yolda ye ti
tirm eye alacak olanlar bunun ne kadar doru olduunu anhyayiecek seviyeye var
mlardr. Biz bugnk m spet anlayla M evln'larn oalmasn istem ekteyiz. Bun
lar herhangi bir te kke ye bal olmadan, asrmza en uygun, sevgi ve ballk yollariyle herkese ak ilerlem e yolunu tutm u kim seler olm aldr. Herkes nasl b ir kudret-i
grebilm elidir.__ Uzayye_atpm_d_evrinde_

klliye'ye balj olduunu, kendi j_h ylyet^

bunu benim sem em iz,-kolaylkla-tekm l-etm em izi-salyacaktrr

VI

Mevlnnn hayatna bir nazar

M evln Celleddin-i Rm cidden deerli b ir anne ve baba'dan 1207 ylnda Horasan n Belh ehrinde domutur. Nfusu tamamen Trk olan Belh'de babas Sultan-l Ulem Mehmed Bahaeddin Veled, ok saylan ve sevilen b ir lim olup, soyunun
Hz. Eb Bekir'e dayand sylenir. Annesi ise Harizmahlar sllesinden gelir.
Sultan-l Ulem, olu Cel/eddin S yanda iken Belh'den ayrlr. Hicaz'a, am'a g i
derler ve Diyar- Rma (Anadolu'ya) g e lirle r. M alatya ve Erzincan'a, oradan da Karaman'a gelip ye rleirle r. Karaman'da M evln'nn annesi lr ve buraya gmlr. Son
Seluklu hkmdar Aleddin Keykubafn davetiyle Konya'ya gelip y e rle irle r. Baha
eddin Veled hayat boyunca muhafaza e tti i Sultan-l Ulem 'lk payesi ile Konya'da
m derris olur ve bir medresede otururlar. 1231 de Sultan-l Ulem l r ve im di g
ml bulunduu yere defnedilir.
Mevln Celleddin, etrafnda bulunanlarn ve bu arada Seyyid Burhaneddin Muhakkk-i
Tirm lz'nin gayret ve Irdlar ile tasavvufa m eyleder, b ilg isin i gen ile tir. 1244'de Kon
ya'ya gelen Tebrz'li emseddin ile karlarlar, [kis uzun sre lh sohbetlerde bu
lunurlar. Hayat, M evlevlik yolunun esaslar olur. Bu tarikat olu Sultan Veled ku
rar ve te kil tla n drr. M evlnnn ilk halefi Hsameddin e lebid ir. Sonra onun ye
rine olu Sultan Veled ve onun olu Ulu A rif elebi geerler. Mevln grnen ha
yatndan 1273de ayrlm ve babasnn yanna gmlm tr.
M evlnnn en byk eseri, krk yedi bin beyitli^alt c ilt M esnevdir. Ayrca Otuz bin
b e yitli Divn- Kebr'i, Fih-I m a-fihi ve kendisinden feyz alanlarn toplad Yedi Mec
lis adl e serleri vardr. Mazbut esaslara, Kur'an- Kerim 'e ve Peygamberimizin hads
lerine bal ahlk yorum lar, fkralar ve m enkabelerle dolu olan Mesnev, Trke.ye
Sleyman Nahif tarafndan manzum olarak e v rilm i tir. Nicholson tarafndan ngiliz
ceye ve sonra dier Avrupa d ille rin e tercm e e d ilm i tir. Ayrca dilim izde b ir ok
deerli ahsn tercme ve erhleri vardr.
*

M evln'nn htralar ve m enkabeleri, veftm dan sonra olu Sultan Veled ve torunu
Ulu A rif elebi'nin Ahmed-I Eflk'ye te lk in le riy le to p la ttrlm ve Farsa olarak yazl
m tr. Sonra bu ve emsali toplam alar ayn dilde ksaltlarak Sevkb- Menkb
(M enkabelerin Yldzlar) adl bir eser meydana g e tirilm i tir. Farsa yazlm olan
eser Trkeye Mesnevhan Mhmud Dede tarafndan XVI nc asrda ak ve gzel bir
dil ile tercm e e d ilm itir. lerde te kra r temas edeceimiz gibi, bu tercm enin mte
addit yazma nshalar m evcuttur, resim li n s h a s se iki tanedir. Ben bu eserin, Am e
rika'da Morgan Library'deki ve Topkap Saray Ktphanesindeki iki resim li nshas
ile, dostumuz Sayn Eczac Uur Dermanda bulunan b ir resim siz nshasn karla
trdm . Gnl isterdi ki Sevkb- Menkb'n baka resim li nshalar da bulunsun. Biz,
eser ve tercm esi hakknda gerekli malmat bundan sonraki blmde ncelediim iz
iin burada tekrara lzum grmyoruz. Elinizdeki 1<itapta m evcut olan 22 resim-, za
ten eserin ruh ve mnsn aklamaktadr. Ayrca, her resm in karsnda o rijin a l ns
hadaki m etni a yn e n rksa b r-za h a tla b irlik te koymakla -yetindik.

VII

Cum huriyetin 50 ncl ylnda, Anadolu Trk - Islm m isti in in en byk te m silcisi olan
Hz. Mevln, sanki zamann zerinden aarak gnmze varyor ve istikble bakan di
namik Trk G en li in in mnev destei oluyor; .m uasr m edeniyete erim enin gerek
esini hazrlyor. Bu adan Cum huriyet m
e tti im iz bu^ s^^
Hz.
M evln'nn lmnn 700 nc yhna tesadf etm esi, mnev b irli im izin bir ifadesi
olarak karmzda durmaktadr.
Emsali az grlen bir anlayla, hibir fedakrlktan kanmayarak, Trk San atnn bu
mmtaz eserini bastrmaya karar veren. Tp ve Sanat lemimize armaan eden
ORGANON il Firmas'na ve y e tkilile rin e ne kadar teekkr etsek azdr.
Bunun yannda, m etnin tanzimi zerinde yardmlarn eksik etmeyen, deerli Do.
Dr. A y k u t KAZANCIGL'e, resim lerin ekilm esinde hizm eti byk olan, sanatkr fo
toraf uzman Haan li GKSOY'a, elinizdeki bu gzel kitabn baslmasna byk
itin a 'g s te re n Kt ve Basm leri A. . messesesi'ne ve y n e ticile rin e teekkr
b ir bor bilirim .
stanbul, Mayjs 1973

Ord. Prof. Dr. A. S. NVER

VIII

 N D E K L E R

1 Sevkb- M enkbm Farsas

2 Mesnevhan Mahmud Dede hakknda ksa b ilg i
3 Sevkb-i Menkb Tercmesi
4 Sevkb- M enkib'n dier nshalar
5 B irleik Am erika'daki nslalar
6 Tercme-i Sevkb blm leri
7 Topkap Saray Mzesindeki Sevkb- Menkb
tercm esi nshasnda resim leri olan menkabeler
8 M inyatrlerin evsaf
9 Tablolarm fih ris ti
10 Resimler ve izahlar

1 Sevkb- M enkbn Farsas

rAnkara T p Fakltesl Tp Tarihi Enstits Mdr, deerli lim ve fzl; Dr. F, N. Uzluk'un; ran'n kym etli lim lerinden, Bed-z-zaman, Furzanfer'In Mevln Celleddin
adl eserini. Trkeye tercm e ederken lve e tti i notlardan reniyoruz ki Sevkb-
Menkb'da, Eflk Dede'nin bu ok geni ve mhim menkbnda, eriatn d buy
ruklarna uygun olmayan ye rleri, Hemednl Abdlvhab bin Mehmed Dede karp,
yine Farsa olarak kisltm tr.
2 M tercim Mesnevhan Mahmud Dede hakknda ksa b ilg i
Konya l Dervi Mahmud Mesnevhn- Hdvendigr-l Mevlevi, merebi itibariyle
eyhi ve senedi sayd A b d ll tif bin eyh Sinan Dede M evleviye intisap ile 15 yl
hizm et eder. Sonra Kbeye gider, avdetinden sonra eyhi lr. e yh in in biraderi
Abdlkerim bin Sinan Dede. Konya Dergh'na eyh ve Mesnevhan olur. Dervi Mah
mud 17 sene bu zta hizm etten sonra 983 (1575) de M evlev icazeti ve h ilfet alr.
kinci eyhi de lnce garip, yetim ve kim sesiz kalr. Ihtiyn olmadan Recep gurresi
[Recep ay'nn ilk gnj 997 (1589) dfe stanbula gelir. Azz-i UhrevT diye mehur
em Efendideh, M evlevlie d air eserle^in rabette olduunu renir.
eyh Ahmed-i Eflk'nn, m ridi olan eleb Feridddn A rif [Ulu A r if elebi) Haz
retle rin in iltifa t ve rdlar ile toplad Menkb-l A rifin adl eserinden, Abdlvahab bin Mehmed-l Hemednnin yapt ksaltlm Farsa toplamay tercme et
meyi dnen Mahmud Dede, tasavvurunu III. Sultan Muradn yaknlarndan, fa kirle r
muhibbi ve zayflarn m rebbiyesi Zeyrek Aa'ya syler. O da b ir mnasebetle Padiaha arzeder. Padiaha Mahmud Dede yine Konya'ya, Mevln sitnesm e varp,
benim im de huzr'da dua etsin, gnl huzru le tercm eyi yapsn ve hitmnda y i
ne stanbula gelsin der. Maddeten de 1<endisini fa kirlikte n kurtaracak derecede ta l
t if eder. Bunun zerine Mahmud Dede Konya'ya dner ve tercm eye balar.
998 Zilkadesinde (1590) tercm eyi 9 bb ve fasllarda b itirere k stanbula g etirir. Bir
sureti hattat a yazdrlr, hikyelere a it 29 m inyatrle sslenir ve M evln'ya k, ke
mline ve kermetine, hakknda yazlanlara rabeti fazla olan III. Sultan M urada takdim
olunur k bu nsha halen, fiinde yanllkla ;
Mahzen-i Esrar- Nizm
yazl olarak ve M. 476 numara ile kaytl olup, New-York'da Morgan Library'de bulu. nuyor. (1)
1958- 1959 yllar arasnda. B irleik A m erikada Columba niversitesi Ziyareti Pro
fesr bulunduum srada pek ok defalar bu hne nshay hayranlkla te tkik ettim
ve notlar aldm. Konya M evln Mzesine ve Prof. Dr. F: N. Uzluk'a b ild ird im . Onlar
da fotokopilerine ve renkli rneklerine sahip oldular.

(1)

Nizam, Mahzen-al-asrar, treaste

of secrets th Persan. Turkish XV III the Cent. Nshay 5, 17 ve

30.XII.1956 tarihlerinde c defa grdm.

Bu hatay bildirdim.

Eser, Sevkb- Menkib tercm e

sidir, XVI. asra aittir dedim. Dzeltiriz dediler.

23.VII.1959 da tekrar ve 3,5 saatlik tetkikim de grdm ki maalesef dzeltilmemi.

Bu nshann Padiaha takdiminden 12 sene sonra, tercm e eden Mahmud Dede 1011
(1602) tarihinde lm tr. Hakknda bakaca b ir b ilgiye sahip deiliz.
3 Sevkb'i Menkb Tercmesi
Topkap Saray Mzesi Ktphanesindeki nshalar
Revan Odas K.-No 1479, basl katalog R. 1068, 289 varak, 22 m nyatrl. .Bal tezhpli. Menkb- Hazret-i Mevln; yaz ; nesih, beher sahife 17 satr. Bblar mavi,
fa slla r ve yetler krmz mrekkeple. N a kille r altnla aretli. Ba tezhibi XVI. asr
klsik tarznda. Gzel, harekesiz, okunakl nesih. Zilkade 1007 (1599) de yazlm.
Ktlar
1 7 X 27 eb adnda kaln Hind bdis. Yaz eb'ad 16 x 10. A ltn cetvelli
22 resim 1 7 X 27 iinde m uh te lif byklkte. M inyatrler stanbul Trk ressamlarnmdr. Fevkalde vukufu olan kim seler tarafndan iz ilm i tir. Resim ler metne uygun
dur. Sde ve zarif olarak ren kle n d irilm itir. Ahenklerl hrikuldedir. Cetvellerinde
ki yeil boya hizasndan ktlar yanm tr.
Bu nsha Ahmed isminde b ir ztn hususi kitaplna gemi. mzas ve mhr var.
.Ayrca I. Sultan Mahmud'un vakf olduu, mhrnden b e lli, ite bu nshann resim le
rin i yaynlyoruz.
T. S. M. Revan Odas'nda No : 458, Basl Kat. No 2194, . erhi bz ebyt- M esne
vi diye kaytl, noksan, Menkb- Hazret- M evlev nshas da, aslnda Sevkb- Menkb tercmesi olan dier b ir yazmadr.
4 Dier nshalar
Mahmud Dedenin Sevkb tercm elerinin baz nshalarna nazaran kelim e farklar gr
dmz bu nsha ak- farkla tercm e e d ilm i tir. Ktphanelerim izde ok sayda
resim siz nshalar vardr. Prof. F N. Uzluk un evindeki ktphanesinde 4 ayr yazma
s mevcuttur. Yine B. Furuzanfer, Farsa Mevln Celleddin adl matbu eserinin
nsznde Mesnevhn Mahmud Dede nin 998 (1590) de yazd Trke Menkb
Bahislerinin ou Eflk rivayetine dayanmaktadr. Bu kitap Yksek retmen Okulu
rencilerinden Zeynelabidn Rehberi tarafndan Farsa'ya tercm e e d ilm itir de
m ektedir.
Tahsin Yazc, A rifle rin M enkbeleri ism iyle 1953 de tercm e edip M ill Eitim Ba
kanlnca neredilen. Ahmedl Eflknin Menkb-l rlfn adl eserinin nsznde
(C I, S, X C Viri) yle d iy o r; Hemednl Celleddin Mehmed tarafndan, aslndan
ih tisa r edilerek yemden yazlan ve Sevkb- Menkb ad verilen nshadan ilk nce
baz tadillerle Dervi Seni Halil (l. H. 850 - M. 1447 ) tarafndan; sonra da 997
(1589- 1590) de Konya'dan stanbula gelen Dervi Mahmud Mesnevhan tarafndan
yaplan tercme. M u h te lif nshalar iin bkz. H. Ritter - Philologika XI Der Islm
C. XXVI, 8.131. (1)

(1 )

M ill Eitim Bakanl : ark-slm Klsikleri iin yardmc eserler 2, stanbul. 1963.

5 -v ^ Sevkb- Menkb T ercm esi,-B irleik Am erika nshalar

Birleik Amerika'da gidebildiim ktphanelerde iki Sevkb-i Menkb Tercmesi gr
dm.
1) Morgan Librarydeki nshada 27 tablo vardr. Topkap Saray Ktphanesi resim
li, nshasnda ise 22 tablo vardr. Bunlarn drd ayni mevzularda ve 45 resim de
iik konulardadr. Yani her iki nshadaki resim ler bazan ayni, bazan da ayr mev
zulara .aitdir. N erettiklerim izle birbirin i tamamlamas n New-Yorkdaki nshann
resimlerinin liste sin i veriyoruz :
1 '
2
3
4
5 .
6
7
8
9
10
11 '
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26

(* )

Sultan-ul U lem nn va'z, ( * ).

Sultan-ul Ulem'nn, bir zalim e mbarek ass ile vurm ak stemesi.
Hazret-I Peygamber'in huzrunda.
Hallc- Mansur'un ber-dr edilm esi.
Kasaplar ve kz hikyesi, kz'n, M evln'ya dehleti, ( * ] .
Avc bin Unk hikyesi, [ * ) .
Mevln'nn Kasap namnda bir nediminin hikyesi.
Hazret-i M evlnnn,; lecei zamanda fa kirlerin tamamn stemesi,
Hazret-i Mevln'nn hastal ve cenzes! (Mevln yatakta, 10 sikkeli, -2
destarl zt. Sarkl 2 lim, birisi hekim o lm a l).
Ah Ahmed h'n ziyareti. Sultan Bayezld olu Yavuz'un Konyaya g irii,
Mevln Dergh ve d ervileri, Konya Kalesi ve toplar.
Bir m eclisle, eytan hakknda szleri.
Hazret-I M evlnnn, Hsameddin e le b iye ifra t muhabbeti hikyesi, blrlikde resim leri ve bir m eclis.
Hazret-I Peygamber'in huzrunda, CPeygamberimIzn yz rtl. Peygambe
rim izin M esnevy beenmesi. Hsameddin elebinin ryasnn resm i).
Hazret-i eieb Hdavendigr'm, veftndan sonraki h il fe ti zamanna ait re
sim.
Hazret-I Mevln ahlbbs'ndan b ir civan'n Msra seferi, (*),
Konya'da Hazret-I Mevln'nn m nkir'i hikyesi.
Pervane, Hazret-i Mevln'nn huzrunda.
iyd Aleyhlsselm hikyesi.
Bir Azize, m aiet darlndan ikyet eylemesi.
Mevln ve eyh Evhadddin.
Akbinde bunun devam ve b ir sema sahnesi.
Mevlnnn, Hamza-I Ny sim li derviinin dirilm e si.
Suitan-ul Ulemnn vefatndan sonra M evln'nn am'a azimeti.
Kad 'Seraceddin Urmuv ile b ir sahne.
Mevln'y Kayseriyeden Pervane'hin hizm etine risale emreylem esl.
ems-i Tebrzi buyurdu k ; Bu gece vaktinde M evlny grp, (K lli
eyhin hrikn ill vecheh...) resmi.

Nerettiimiz hshadki resim lere jb'enzeyenler.

27

Ah Sddk derler b ir ahsn, Emr A rif dnyaya geldii gn b ir olu dnyaya

geldii, resmi.
22. resim olan Hamza- Nyden sonra, arada bir resim koparlm, bir
dieri de alnm tr. Onlarn mevzular da unlardr-

28
29

Hazret-I rif eleb brgn Trbe- Mukaddese-I Hazret-l Mevln'da.

Bir hamam sahnesi. Hoca M ecdddinin, bir maldr hoca'y HazreM Mevlnnn hizmetine gtrm esi.

Resimlerde ahslar, stanbul'dakinde olduu gibi hep boyun atkl. Keza, destar ve
sarklar e itli. Bu mkemmel nshann kab kendisinin deildir. stanbul'da yeni
den ciltle n irke n ktlar birka m ilim k e s ilm itir. Tlik yazldr. Hattat malum de
ild ir.
2) Sevkb Tercm esi'nin resim siz ve noksan b ir dier nshasn, B irleik A m erika
da Prlnceton niversitesi Ktphanesinde Els. 2104 T. numarada kaytl grdm.
4.VI.1959 ve 17.IX.1959 tarihlerinde, nc ve drdnc gidilerim de te tk ik ettim .
Nesih olarak yazlm, 55 sahife. Sonunda srh (krmz mrekkep) ile yazldr. n
sznde -.
....... bu fakr-i pr taksr, pern-- rzlgr Dervi Mahmud, Wesnevhn- Hdvendigr-l M evlev mereben ve Konev m evlden... Menkfe- Sevkbdan intihb edip Trke'ye tercm e eyledim ve teberrken ism ini Tercme-i Sevkb
koydum... demektedir. (1).
6 Tercme-i Sevkb Blmleri
M tercim Mahmud Dede, ifadfesine gre eseri 9,- blme ayrm tr.
b ir sultann ahvalinden bahsediliyor.

Her ksmda

Mevln Menkb. Sevkb sahibi Hemednl Abdlvahab'n beyanna gre 10 b

lmdr. Her blm iki fasla a yrlm tr. Mahmud Dede'nin blm leri
Bb 1 Sultan-l Ulem B elh'li Bahaeddin Veledin halleri ve tavrlar,
> 2 Seyyd Burhaneddn Muhakkk-I Tirm z beyn,
>3 Hazret-l Mevln'y Kermetrerl.
4 eyh emseddin Tebrz m lakat,
5 eyh Salhaddin-I Zergb-i Konev te slim iye ti,
6 elebi Hsameddin-l Urmuv te s lim iy e t ve Sadkati,

Sultan Veled-l M evlevi,

8 Sultan Veled-l A r ifi (Ulu A r if eleb),

9 Hidyet eleb emseddn-l A bid (Abld eleb).

( t ) Bu yazmada, C am li Kebir- Bedesten _Kapsr ittisalinde sahht Ktai>yal smail yazl lstik
-----------kitap-m tr ile ve -stampa mrekkebiyle basl; -inde -T e l.; .Istarrbul,-2252 iareti vardr..

.7 Jopkap-Saray M zesindeki Sevkb- Menkb Tercmesi nshasnda resim leri

olan menkabeler
22 Tablo'da kim lerin resim leri var ?

Sultan-l Ulem Bahaeddin Veied

Mevln Celleddin (14 yerde)
Ah oban
Itanbul Ba Keii
Minddin Pervane (2 yerde)
Bacu ve askerleri
Sultan Veled (3 yerde)
Avc Ibn Unk
Hazret-I Ms
eyh emseddn-I Tebrz
Salhaddin-i Zergb- Konev
eleb rif (Ulu rlf eleb, 2 yerde)
Ah Mehmed
Sultan Mahmud Sevktekin (Gazneli Mahmud).

8 M inyatrlerin evsaf'
Zamannn ekbirinden birin e takdm olunan bu nshann yazs nesihledir.
stanbul neshl'dir.

Trk ve

M inyatrler stanbul'da Trk ressam larnn eseridir. Hepsi bir k tarafndan yaplma
yp, m terek alma mahsul olduu cihetle, imza yoktur. M evzularn terkibi met
ne uygun ve ok sanatkrnedir. leniindeki renk ahengi ve yzlerdeki ifadeler dei
ik olup derin zler tamaktadr. Hikyeler okunup resim lere baklnca, sahnenin gzler vastasiyle zihinlerde brakt te sir ok kuvvetli ve daim dir.
Resimler ok serbest ilenm i ve zerlerinde lzumsuz teferruata yer verilm em i, l
kin arzu edilen tesire dikkat olunmutur. Resimlerde ncelik hususundan ziyade, sanat
sadeliine dikkat edilm i ve serbest allan mevzu cidden az ve uydurmalardan uzak
almalarla, teii- bakmndan muvaffak olm u.
H ibir sahifedek te rtip dierlerine benzemiyor. M etin aralarnda bunlar adeta birer tab
lo te s irin i hissettlrm ekde ve mevzua cidden canllk verm ektedir.
1918 deh beri m inyatr sanat ile megul b ir niz fe rt sfatyla unu sylemek ste
rim, k, te rtip le ri hazrlayan ressam, dikkate ayan ve herbiri zerinde behemehal du
rulmas icabeden bir surette, ok sadakatle alm ve adeta birer aheser vcuda
g e tirm i tir. Her kim ise, bu ztn gr ve ihatasna hayret etmemek mmkn deil
dir. Levhalarn zerinde alan ressamlar^ arzu e ttik le ri havay vererek, sanatta ileri
bir derecede olduklarn ortaya koym ulardr.
Her noktadan bu eserle; XVI nc asr sonunda san at intibalar ile yetien Trk ressam
larnn sayl eserlerinden b irisin e 22 tablo ile shib bulunuyoruz. Bunlar Trk Resim
T arihinn mkemmel ve m uvaffak olmu belgelen sayarm. Ressamlarn isim leri yok
tu r. Fakat eserleri Trk j;e v j^ v e _ s a (^ li ijin b ^ e i^ r . H e r y m jn ayn ^Y IL d e e rle ri^
-o ktu r. _ -B u n u-sa n ;a t-m a zim iz-iin -ka zan -te l kki-e d e rim ^

9 Tablolarn Fihristi
1
2
3
4
5
6

Konya'da ehir tnusailsnda Sultan-l U lem nn va'z (V. 14'b.)

Hazret-i M evlnnn belindeki kemen b ir m dilenciye verm esi (V, 35 a.)
stanbuldan gelen Ba Keiin M evln ile karlamas (V. 54 b.)
Mevln'nn mum u dinlendirm esi ve tekrar flem eyle aydnlatmas (V. 82 b.)Hacda kervan karan b ir Konyal yolcuya M evlnnn hikm eti (V. 88 a.)
Bacu nun Konya'y askerleri ile muhasaras, ile ri srd art, kabul olunarak
ekilm esi (V. 95 b.)
7 Ticaret in skenderiye'ye giden b ir geminin kurtulm as iin stimdd edilen
IVtevlnnm yardm (V. 101b.)

8 Bir sem a sahnesi ve birka huysuza M evln'nn cevab (V. 110 a.)
9 M evlnnn ailesi ile lca ya gidip su m eleini affetm esi (V. 114 a.)
10 Mevln'nn, ykanan fa kirle re M evln'lk bu cem iyette kim indir ? szn
izah (V. 132 a.)
11 Mevln'nn Sultan Veled'i b ir ikaz (V. 135 a.)
12 Mevln'nn huzrunda hasis vezir in bana gelenlerin hikyesi (V. 146'b.)
13 Mevln'nn, birgn ziyaretine gelen Munddin Pervne'yi mahsus bekleterek;
iin yanna gelip bekleyenlerin strabn anlatma dersini verm esi (V. 186 b.)
14 Kasaplarn elinden kap M evlnya snan b ir kzn maceras (171 a.)
15 Hazret- Ms ile dev adam A vc bnl Unk fkras (V. 176 a.)
16 em s-iTebrzinin ehd edilm esi (V.215a.)
17 Hazret- Mevln ile Selhaddin Zerkub Konev (V. 219 b.)
18 elebi rif ocuk iken (Ulu A rif elebi)

Hazret-

M evlnnn

kucanda

(V. 238 a.)

19 Hazret- Mevln'nn oullar Sultan Veled ve Aleddinin gtrlp getirilm esi
(V. 246 b.)
20 Ulu rif eleb'nin, Sivas'da
(V. 261 a.)

Ahi Mehmed elebyi mnsn tedav etmesi

21 U lu ' rif eleb AnasyajJa, gurur mey inden m est olunmamas.. (V. 275 b.)
22 Hakim Sen'nn tvbe sebebi

(V. 279 b.)

RESMLER VE ZAHLARI

Fasl- Hmls der beyn- kerm t ve teferruat.

Byle naklolunur ki :
Sultan-l Ulem'nn Ah Natur derler b ir pr m ridi vard. Yzon yanda id i. Anlar ha
ber v e rirle r ki. Sultan Aleddin b ir defa iltinnas eyledi k 'Sultan- Ulem nasihat buyura. Kabul edib buyurdular k Cam ilerde krs peyda eyleyeler. Temam hazr olub
etraftan b nlhye halk cem' olub. azm kesret vak' olub. Mahruse- Konya'da Hazret-l M evln sitnesi'nin kurbnde ol ta rih te ehir musalls ol mahalde im i.
Krs konulan yerden, m usall'nn etrafnda olan kabirler grnr im i. Tezkr- va za
suru' m ahallinde hafzlar. el-Karla. sresini kraat eylediler.
Sultan-l Ulem te fsirin d e kymetin ahvlini ve ehvlin ve a male olcak ivazlar ve
har nerin shhatine ve hakikatine m teallik maani ba s edb m essir kelim at bu
yurdu. Zr kuvveti velayeti ile malm olm u idi k m eclisde har-i m nkir bz kimesne hzr idi. Anlarn inkrn izle iin tahkik mahallinde ihtim am eyledi. M eclisin
germ yetinden, gzyalar rmak gibi revn oldu. Hatta iki kabir akkolub. m edfn olan
dem ler harolub hayat buldular. Kelenleri boyunlarnda sarlm idi. Nutka gelib de
d ile r k ;
Ehed en lilhe lllllah ve Ehed enne Muhammeden abduhu ve Reslh,
eylediin tahklka biz .shidiz. ste harolub ahadet eyledik
deyb yine mezarlarna dhil oldular. Mezar dah kavudu. im diki zamanda dah
ahall Konya tyin edb. hdler M ezardr, deyp ta z im Iderler. M eclis ahar olub
duya uru' zamannda cmle mezardan ikie r el kub, ikre min dediler. Havas
ve avam grb avazlarn istim a' eylediler. N icelerin akllar zil oldu ve inkr haredenlerin nicesi ikrara geldi.

HazreM Mevlna'ntn babast Sullan-l Ulem Konya'da, ehir mezarl yaknnda bir hut
be verir.

mn etmenin ve birlik otmanm nemtnt anlaltr.

dehetinden bahseder.

Kyamet gnnn vau vc

O esnada iki mezar atp ller tkar ve Suttan-iH L'lema'ya ja-

hitlik ederler. Kur'an-t Kerm den lel-Karta sresi okunur ve du edilir. Mezarlarn hep
sinden ikier d kar ve btn ller, uAmma deHer.
anlmakladr.

Bu yer hal, vhitler Mezar diye

Sullan-l-Ulem -monevt-kudreli ile,- halk- arasndaki-nana^olmayaH-bir-ok kiiyi ikna-eder

Byle naklolunur k i :

Bir-gzsz, dalma Hazret-! Mevln akna diyb, s il'le r deti zere her kiiden b ir
nesne iste rd i. ttifa k Hazret-I Mevln'ya rast geidi, ce rr eyledi. Hazretin belinde
bir kemeri var id i, 01 s ile verdi.
Ah oban nmma ayndan, ol mya yz altun vereyim ol kemeri bana versin dedi.
Kabul etmeyb, bin altun-olursa da-vermezim. Vasiyyetim oldur ki stre-i hiret
id in e m . deyb, ol gece alayup, Yarabblizze I Benim canm al deyb du eyledi.
-Hikm eti lh, ol gece v e f t eyledi. A h oban, ann tehiz ve te kfin in i tedarik edb ta
mam izzetle defneylediler. Nm Hdavendigr sdk ile e fi edinp dnyev ve uhrev muradtndan isteyen, mahrum olmaz. Hem m' muradn bulup ve hem Ah
oban..

Kr bir dilenci, her zaman tH z . Mevln akmav diyerek sadaka isterdi.

Bir^n O'na

rastlad ve sadaka istedi. Hz. Mevln belindeki kemen karp dilenciye verdi. Ahi o
ban adnda .gzleri gren birisi, kemen yz altna almak istedi. Dilenci , (fiBin altna
bile vermem, son yolculuumda rtm olsun dilenm-a, dedi. Gece alayarak, cann al
mas iin Allaha yalvard ve o gece ld. Cenazesini Ah oban kaldrd.
Hz. Mevln'ya sadkatle i^n p , onu Jendine.^ejml bilen, hem bu dnyada, ..hem_ teki.
dnyada -dileine -kavuur. Bykln-anlamak-tn-gzler-grr-veya-grmez^olmakbirdir.

10

11

Tevazu- Hzret-i Mevjn bahsinde-;

Byle irakIlnur ItH
Konstntiniyye'de b ir k e i var idi. C em ii Rm'da ve Frenkde olan ruhbanlar nlsbetlerin i mezbfjr Rahibe eylem i d.
Hazret-i slevlTi'nm tevazu' ve d e rvili i sadsm Iidp hizmete yetim ek arzusiyle
KonyaTya geldi. ehir ruhbanlar istikbal edb izzet ve ihtiram ile alup gtrrler iken,
ittiffcHazret- M evlnya d olup, bileince olanlar haber y e rd ile r ki, ite Hzrel-I
Mevlna bu gelen Sultn'dr. 01 hd Hazret-i M evlnnn mlk arzusiyle gelm i
idi.
Hizm etine vsl o lc a kta p u kldr. Mukabelesinde Hazret-i Mevln dahi oncileyin eyle
di. V^lhasl mabeyinde otuz nbet, Rahlb b a y ire k o d . Her baoialdrdka Mevlnnrii ban yerde grd.
hir, Pfhb'eJir h a le t oub, feryd eyleyb b ih tiya r cm le tevab'.i ile Hazret-I Mevlnnn ayana dp mslman oldular. Bdeh, Hazret-i Sultan'dan sul eylediler k i :
b ir kiiye k bu m ertebe eylemek ne sebebdir ? Cevab buyurdu ki ;
Hazret- Resulllh Sallllah Aleyhi Vesellem , hads-l e rifinde buyurmulardr.
Elfiads :
Tb limen rezekahullahe Cem len...
Pes feer Allah- Tealnn kullarna tevazu? etmeyb, ya -kim e eyleyelim ; ol gn
tevazdur bu m ertebe te sri Oub bu m ertebe m erdleri mana getiren deyb cevap
verdikten sonra. Sultan Veled Hazretlerine buyurdular ki :
Bijgn bu Rahib kasdeyledi ki bizde olan dervilie ve tevzu'a galebe eyliye, bi
zim elim izden ala. L ill h il hamd, biz ann elinden aldk. Zira bize Sultan- Enbiy
(S '^.V .) dan m lrasdr. Kaadir m o lur ki elimizden a labilip galebe eyleye deyb,
beset gsterip fkara ve ahibbsna tenbih ve rd buyurdu.

stanbuldan nl bir Rhip, Hz. Mevlnyla grmek i^in Konya'ya gelir.

KartlaUk-

lartnd^, Rahip-selni:Verm&k-tm eilir. Hz. Mevln da eilir-. Rakip ba^tm kaldtrdtka

Bz. ^^lhdmn bojtm eilmi grr ve otuz deja bam eip kaldran Rakip, her defasn
da Hz. Mevln'yt selm makamnda bam emi bulur. Bu sayg ve alak gnlllk
karsnda Rahip ve beraberindekiler mslman olurlar.
Davrammm sebebini soranlara Hz. Mevln u cevab verir Biz Yce Allahn kullarna
alakgnll ve saygl davranmayp kime davranalm} Hareketimiz onlara tesir edip, on
lar imn'a getirmedi mi? Rahip, bizim dervilik ve alak gnlllmz elimizden al
maya SitiJ'').iz. onun .elirideit aldik. -Zira bu hasle.t -biie:~Pe?v'fai>iber'~Eiendimz. den-jnu-rasdtr.--

12

13

Byle naklolunur k :

Muinddin Pervne bir gece Hazret- M evln'nn muhabbetine cem iyet edb ekbir-i
ehr cemin anda hzr oldular. Amma her gelen kmesne nne b ir mum yakd. hr
Hazret- Mevln geldi ve yrnna buyurdu ki, Bizim nmze b ir kck mum ko
yun. Halk cem' olcak Hazret-i Sultn'm nnde olan mumun kkln teaccb
eylediler. Bz akl olmayan sfeha ry ve Sema'a ham leyledlier. Hazret feraset
le bildi ve buyurdu ki ;
Bizim kck hakrce mumumuz, szn byk mum larn cndr. Eer kabOl eyle^
mezsen nazar edin, dey f deyb kendi mumlarn dinlendirdi.
Ehli m eciisjtham m l edemeyb havflennden fery'd eylediler. Yine Hazret- Sultan
f deyb, kendi m umlan ren oldu. Ahibba ve dostn d ve hassd ve dmenn
gam ateinden y'anub yakldlar. Bu remz tesirinden Sem'a k a lk (l)d , sabah vaktine
dek frlg olmadlar.
Sabah grdler, cmle m um lar yanup tamm olm u. Hazret-I M evln'nn
mumu evve lki'h lind e di ve pervne etrafnda dolaub alar.

hakrce

Ehlllhn .mbarek nefeslerinde olan te sirin bilinm ek lzmdr.

ehrin ileri ieienler bir gece Hz.. Mevlnntp meclisinde toplandlar. Herkes kendi n
ne birer mum yakt. Hz. Mevln tse nne ok ufak Hir mum yaktrd. Bu hl herkesin
garibine gitti. Baz aklszlar riyakrca sem etmee Uavrandar. Hz. Mevln dedi ki
t Bizim bu kck mumumuz, szn byk mumlarmn camdr.
ve kendi mumunu fleyip sndrd.

nanmazsanz bakn~hK

Sonra-yine jledi, mum yand.

Bu hareketinden

dostlar d oldu, dmanlan ise derde dtler. Sonra herkes kendinden geti ve sabaha
kadar sem edildi.

Sabah olunca grdler ki btn mumlar yanp bitmi ve Hz.. Mevln-

nmki hl eski haliyle yanmakda, etrafnda da bir pervne dolap .alamaktadr. Allah -Adamiun-altp-verdii-neiesde~bile-aydnJtk-vardtr

14

15

B ylellklolunur ki ;

eyh Mahmd Shib-krn dedi k i: Bir kerre Konevlerden dhi M emallk-i Rm'
dan baz kimesne hac seferm e g itm ile rd i. M racaat vaktinde Konya'ya geldiler. Me
er Konev'lerden b ir civan bile haccetm i idi. Haclar b ir b ir alub Hazret-I M evlnya getrp rhrd ederdi. Ve yrn teacb ederlerdi. Bu m ertebe neden el verdi deyu ahr sual eylediler. Cevap verdi k : Bir gece beriyye'de hb galebe edb, kafile
gidb ben kalmjm. Uyanicek kafileden eser kalmayub, ne canibe g ittik le rin bilmeyb, b nihyet alayub, niyazlar eyleyb, hatrm b ir canibe karar idb ikindi namaznadek g ittim . Nagh b ir sahraya rast gelb anda b ir adr grdm.
Arzu edb varnca grdm, b ir m ehabetl adam helva b i irir. Varub selm verdim .
Selmm aiub buyurdu k, bir m ikdar karar eyle, Emrini yerine getrb sual eyledm
kl, bu helvay kim e hazr edersin?, Buyurdu ki, Sultan-l Ulem olu Mehmed Celleddin hergn b ir kerre bu tarafdan gzer der. mid varm k bu helvadan b ir m ikdar
tenvl eyleye, deyince b ir saat gemeden grdm.
Hazret- Mevln geldi. Ol azz, helva taban nne getrdi. Dah.Hazret-i Mevln
bir m ikdar tenvl eyleyb, bana da verdi. Helvay alub. Hazretin mubrek dmenine
yapup.dedim ki :
Konya ehrinden b ir m uhtacm. A llah akna bana destigr ol. Kafileden kaldm
Buyurdu ki :
n hemehrimiz im isin, gam yeme, gzn yum, dedi.
Emrini kabul edb,yumdum. Yine atm grdm k i, kafilede kendi refiklerim arasmdaym. te b u 'h iz m e tle r k grrsz, ol sebebdendir, dedi.
mdi bu kssadan hisse Konev'lere kadar hsl olub, Hazret-i M evlnnn dnyada
ve hiretde anlara efk ve refk olduuna bhe kalmad. Her kim Konevlere mu
habbet ve ihsn eder, mahz Hazret-i Mevln'ya ider, her kiin ki esaret ider, yine ol
Sultn'a bilb lyk olan ameli elden komamak lzmdr.

Gen bir Konya'h hac, Konya'ya gelen haclar bir bir alr Hz. Mevlnya miird ederdi.
Sebebim sordular. Dedi ki Birgn lde uyuyakalmm. Kafile gidince yolumu kaybet
tim.

Rastgele yryp bir adrla kartlatm.

Bir adam helva piiriyordu.

Sordum,

hergn bir kere buradan geen Hz. Mevln'ya ikram edeceim syledi. Sonra O geldi,
helvadan ald, bana da verdi. Eteine'yaptm, .Konya ehrndenim, kafileyi kaybettim,
Allah akna batta yardmc olv, dedim.
dedi.

Madem hemehrmzsin, zlme, gzn yumr>.

Yumdum, aitm kendimi kajilede buldum.

te bu hizmetlerimin sebebin dedi.,

Hz. Mevlh'nn Konyalara jK_derKejnerhatnetli ve. arkada olduunajmsldir..-.Kon-yqlMrais>gi.gstenpAyk-etmek-O-na-etmtklirrBu-ehre-estr- 0 lmak~Omt~<ilma.k~de~

mektir.

16

17

Byle naklolunur k i :

Bir zamanda Konya ehrim Leker-i Bacu gelb muhasara eyledi. Ehl-i ehir gayetle
zdrba db Hazret-1 M evln'nm hizm etine geldiler. Ziyade tazarru' edb stina
dmz sanadr, dediler. Zir Bacu herhangi vilyete vardse halk helk edb esva
bn yama eylem ldi. Ana binaen yn- ehir, Hazret-I Hdavendlgr mahall-i merham etdir, ahali-i vilyet za ifle rd ir. Snmalar sizin hlzm etlnlzedir dediler.
Hazret-1 Mevln buyurdular ki ! Siz kendu re'y ve tedarikinizi hatrdan karub tevekkl- Hak eylen ve itikd- pkle bizden stlmdad edin. Hud-I M tel ztrbnz d e f
eyleye deyb, Hazret- Mevln ehrin meydan- canibine kd. Grd ki b ir azm
askerdir. Bacu nun kendi haymesini t i r yk dibine kurm ular idi. Ann stne kub
namaza uru eyledi.
01 hlde Hazret- Mevln'y grb Bacu'ya haber ve rd iler k b ir my! kaftanla, duhn emamelu kimesne tamam feragat ve heybetle namaz klar, amma heybetinden leker birbirine-kard. Hi klrnesne yakn varmaa kaadir olmad, dediler.
Tr-l brn e'dn, deyu em reyledi. Eline yay alub ok atmak kasd eden klmesnenn kolu felek zahmetine yetim edi. Atlanm ak em reyledi. Suvar, olub hamle etm ek
murad edenlerin atlarnn ayaklar yere batt, kald. Cidden hareket edemedi.
A h ir Bacu kendisi nbet ok att. c bile nne dd. Ziyde gazaba gelb'em reyledi. A t gtrdler. Bindi, at yrm edi, piyade oldu, hcum eyledi, aya tu tu lub
.yz stne ykld.
01 zamanda ehir kavml hisar'dan bu ahvli grb te kb ir eylediler. hr-l emr. Bacu
ciz olub dedi ki ; Bu e r yarlgandr. Yni meyyed-i min in d illa h dr, dem ektir. Bun
dan hazer lzmdr, deyb, m teveccih olub zr edb cenkden fa ri oldu. Hazret-1
Mevln hrmetine ehri balad. Lkin iltim a s eyledi ki burcun bedenlerini ykub,
ekin ekeler. Z ir ehir kavml te kb r edicek ahdetmi di k, hisar ykp yerine arpa
eke. Ana binaen rica eyledi k ta ahdi yerine gele.
Hazret- Mevln kabul edb buyurdu k ; Bu .ehrin hisar tadan ve toprakdan d e il
dir. Merdn- lh hm m eti'dir. Bu diyarn bur ve barusu bizim dir. Zira Cenb- Hud'dan, tasarrufu bize emrolunmudur. Bizim rzmz olm aynca kim esne el uzadub
zabt eylemee kaadir olmaz, deyu buyurdular.
Hazret- Mevln hatrlar in rz gsterb, anlar dahi kalkub muhabbet ve radetle eh
re grb tem edb, cnib-l ahr'de Tarfil-abd nam ayra konub, ahidleri yerine
varmak iin hisarn baz bedenlerini ykub arpa akdiler. Hl hisarda bu hl m ahlddlr. Sonradan bn olunduu malm olur. Bu hikyetin vukuuna hid ve sbld. Padih- lempenah Zllullah- b Itibah Hazretleri nin babalar, Sultan Selim Han bin
Sultan Sleyman Han Tegammuhumullah Tel f Bihar-il Gufran Sultan Bayezd Han
ile Konya ehrinde cenk v ki'o ld u kd a cem i halk mahede e yle d ile r ki, Konya ehrl'nn ahvline Hazret- M evlnya mufavvaz mi. Devletl Saadetl Pdihmzn
Hmyn zafer, eserlerinin malmudur. Ziyde kstahlna hamlolunur.
r merdanend der lem m ededSn zaman k e fp tv T mazlfran re s e a '

18

Bacu'nun askerleri bir zaman Konya'y kuatt. ehir ahalisi zgn, Hz.. M evlttadan are
sordular.
O, kalkt ehirden tkt ve Bacunun otann kurulduu tepenin stne ka
rak namaza durdu. Askerleri Bacu'ya haber verSler. Heybetinden kimse yanma yak
laamadn, dediler.

Bacu, tstne ok yadrn dedi. Kimse kolunu kaldrp ok atamad.

Atlara binip hcum etmek istediler.

Atlarn ayaklan yere batt.

Sonunda Bacu kendisi

defa, ok atl. Hepsi kendi nne dt. Atnm ayaklar yere batnca yaya saldrd.
Aya tutuldu yzst dt. Bacu anlad ve kuatmay kaldrd. Yalnz yemini yerine
gelsin diye kale'nin bir yerini ykp oraya arpa ektiler.

Bu i Hz. Mevln'nn kabul

etmesiyle oldu. Dedi ki

Bu ehrin hisar ta ve toprakdan deil, Tanr erlerinin gay
retidir. Bu diyarn kalesi ve burcu bizimdir. nki Allah tarajndan. sahip olmak bize
emredilmitir.

Rzamz olmadan zaptedUemezf

Hz. Mevln bu ehrin ebed koruyucusu ve shibidir.

Nitekim Kanun Sultan Sley

man ile ehzade 'Bayezid arasnda geen savada bile ehri O'nun koruduuna halk hitdir.

Byle naklolunur k i :
Kad Krd Konev haber ve rir k ; Tazelik zamannda tica re t iin skenderiye'ye git- m idim. ttifaka gemrniz girdaba dd. Gemide olanlarn her birisi prlerine kurban
nezr edb hals rica eylediler.
Bu fa kir de Hazret-l Mevln'y e fi' getrdm. Ya Mevln, sen yeti dey aikre
feryd eyledim. Hemen Hazret-l Mevln hzr oldu. Cmle gemide olanlar grdler
ki Hazret gemiye yapub, grdabdan hals edb deryaya srd. Az zamanda ntakiyyeV e yetldlk. Badehu ahali'i sefne cemin Hazret- M evlnnn hizmetine geldik.
Kefedb buyurdular ki. mzur tutun, hizm ete elenip yetidk. Zahmetlerden hli
niz n ice d ir? deyu hatm vazlk eyledi ve buyurdu ki :
Elhamdlillh bu zahmetle dolu lemin elehni d e f oldu, deyu buyurdu.
M sra' : Reide bd hay.r bely- bl tiaber gzet
Yn tercm e ;
Bel yetim i idi. Hz ile geib g itti , nki Hazret-i Mevln'nn hizmet-i pr rahm etinden taraya ktlar. Sultan Veled Hazretleri Kad dan, musahabetih asln sul
eyledi. Anlar dah zikrolunduu gibi erh eyledi.

skenderiye'ye giden bir ticaret gemisi yolda anafora kaplr. Gemidekern herbir, inan
dktan azz'e kurban adayp yardm dilerler. Kad Krd Konev de Hz.. Mevlndan e
faat diler y e . Yeti} Vo-,Mevln h , diye Kaykrj.r, - Jiemen ,O.- grnr. ve^.herkesin.^gz.
-nnde-gemyi-yakalad-gibi-anaiordan-karp-denize-srerr~Antukyaya'~karlar7'S'oHra~

20

21

gemideki herkes Konya'ya, Hz. Mevlnmn huztruna gelirler.

ki

Ajjedin, hizmetinize biraz geciktik.

Onlar grr grmez der

Skntlarnzdan sonra durumunuz nasldr. ok

kr hepsi geliy>.
Felket yetimidi, ama hzla geip gitti.

nki Hz. Me'dndan, onun rahmet dolu hu

zurundan ayrlp yola kmlard.

Byle naklolunur k i :
Hac Mbarek Hayder derler, Kutbddin Haydar'n hulefsndan bir kimesne var idi.
Hazret-i IVlevln fukarsindan Tac Vezir'in Darkir-i nam buk'asina eyh eyledikleri
gn, Hazret-i Mevln Cellddn Sema'da azm ri ve ci eyledi. D mertebe
zevk- saf oldu ki, gkler carha gelb raks-l cem el makaminda oldu. Nitekim buyu
rurlar, b e y t;
y smn k\ ber ser- m .erh mTzenT
Der k- aftb tu hem hrka- men

Tercme-

Ey Felek: bam zre dnmekde, ak- Hak'da bana mabih m isin?-, de-

y u .b u y u r u b c-u hur ederken Seyyid erafeddin -birka bedh ve bed nefs-i hasd

le b ir kede Hazret-r M evln'nin fukarasnn m ezem m etinde megul oldu. Haz

ret-i M evlhya malm oiub hemen b ir sehim nk bank Idb, bu yet-i kerm eyi kraat
eyledi. Eyuhlbb ehadkm enyekle lahme ahih meyl:en. Hazret-i Hdvendigr'n bg kudret ve tasarrufun grnce eyh Sadrddn ve Muinddin Pervne ve
ir ekbr hayran olub, acaba Hazret-i Suitnn hitb ve it b kime idi, dediler.
Ba dehu erafeddin'in kstahl malm lar olub de d ile r kl
Her zaman bu b edebli l edersin. Ya feragat eyle, ya bn m eclise gelme, deyb enva serzeniler eyle
d iler. mdi malm oldu ki huzrlarnda g izli ve aikr beraberdir. Edeb gzetmek
cmleden hoterdir.
Hac Mbarek Haydernm eyh layn edildii gn toplanan meclisde Hz. Mevln sem
ederken ylesine aka gelip evkle dnd ki, sanki gkler bile sem'a katlp Ona e oldu.
Nitekim,
Ey Sem (gkyz)! Bamn zerinde dnerek, bana m benzemek islersin?
mealindeki beyti okudu. Hz. Mevln byk bir cokunlukla dnerken, Seyyid eraleddin
birka kt huylu kiiyle bir keye olurmu, herkesi ekitiriyordu.
1 herhangi biriniz, l kardeinin etini yemek den holanr m ...(')

Hz. Mevln birden,

melli yeti syledi.

Herkes ard ve-kimi kasdettiini anlamad. Sonra anladlar ve eraleddin'i knadlar.

(* )

E y imn edenler, zan'nm bir oundan kann.

Birbirinizin kusurunu aratrmayn.

nki baz zan vardr ki gnahdr.

Kiminiz de kiminizi arkasndan ekitirmesin.

-Sizden herhangi biriniz l kardeinin -etim yemekden holanr m ?-te bundan tik
sindiniz.. Aahdan korkun. nSTAttak tevbBeri~Hbl edendi~cTk esir'eyicd f "
(Kur'an- Kerm, Sre

49, yet

12)

22

23

Byle nklolnur k i :

eyh Mahmud Neccar buyurur : -Hazret- Mevln cmle taalluktiyle ve eshb ve

evld ile Ilca ya g ittile r. Eb-I Hseyin kprsne nuzl edicek Harem-i Muhte
rem '! Mevln Celleddn'e haber verdi k
Bu suyun kenarna tenh gitm ek lyk deildir.
M ehurdur ki Su M lik! var
m. Her yl elb e tte b ir dem veya b ir hayvan alub, suyun iine gider im i. Helkden sonra yine getrb dem eer hayvan suyun zerine g e lir im i
D iyicek tilh l
Hazret- Mevln yerinden srayub hemen buyurdu ki
Nice yllardr k ben an isterim , deyb ferci ve dlbendi ile kendusin suya
atd. Fukara cem!an feryd ve fign eylediler. Bir lhzadan sonra grdler ki bir ca
navar alub getirdi. Yz dem yzne m abih id. Ayaklar ayu ayana benzerdi.
Kendsini, Hazret-i Mevln haymesine brakd ve Hazret- M evln'nm Ehl- Beyti'ne
fasih d il ile selm verdi. Dedi ki
Ben Hazret- M evlnnm fukarsmdan olal bir nice zamandr. Zir Hazret-l Mev
ln b ir kerre bu suyun k rn m erref edb, bz mna dvet eyledi. Biz de ka
bul edb ol Sultan'n eline tvbe eyledik ve a rt eyledik. Asla kimesneye zarar y e -,
tidirm iyevz. Lkin bu zamanda bizden bir gnh sdr oldu. Bir civan helk ey
ledik. im diki hlde e fi ederiz, Hazret-l M evlndan bu .gnahkr mahcubu dilek
idek. hsn db affeylesin. Derken Hazret- Sultan kageldi. Cemian ahvle mut
ta li' oiub Ehl-i Beyti'nn efaatini "kabul edb affe yled i. 01 canavar dahi tecdid-i t v
be ecfb b ir dne inci yuvarlad k letafetinden lem hayran olurdu. Ba'deh yer pd, yine suya revn, oldu.
Derya mahlkuna tasarruflar bu mertebe olicek, m ridine ve ahibbsna ne mertebe
m u tta li'd ir, ana gre zevklenmek lzmdr.

Hz. Mevln ve berabenndekiler, suymtda bir canavarn yaad sylenen kaplca'ya

gittiler. O, suya dald ve bir an sonra canavar alp getirdi adrna brakt. Yz insan
yz, ayaklar ay ayana benziyordu. Gayet ak bir diVle Uz. Mevlnnm beraberindekere dedi ki
etti.

nok zamandr Hz. Mevlnnm yoksullarnd'--n!m.

Bizi imna davet

Mizde kabul edip Onun eline tvbe ettik. Kimseye zarar vermedik. Lkin bu sra

larda bir gnah iledik.

syleyin.

Bent ajjetsino

Bir genci ldrdk. imdi sizden efaat dilerim. Hz. Me-lnya

Sylediler.

Hz. Mevln affetti.

Canavar tvbesini yeniledi ve

ok deerli bir inci brakp suya dald.

Sudaki yaratiklf~bi~duece~shib~olan~0,~ttiirtdlerr ve-sevdiklerine-kimbir ne-derecemfikdir ve hallerinden haberdardr.

24

Byle naklolunur k i :

Yine Hce Nefisddln mezkr rivayet eder ki ; Hazret-l Mevln b ir kerre hamam
da fukaradan defa sul eyledi ki, Bu cemiyyetde M evln'lk k im in d ir A sl '
cevab verm ediler. h r buyurdular k
"Eer b ir m isafir, hamamn cameknna gelse ve sizin tac ve hrkalarnz gors,
bilb hkmeder ki, Hazret-i Mevlnnn fukaras hamamda. Ancak yle siz grn
meden hrkalarnz size m uarrif oldu. Ve heman kanaat ederm iiz. Niceye dek tac
ve hrka size m uarrif olur. Kasd.ve him m et idin. Siz cm elerinize m uarrif olasz. Zh ir libsnz size m ua rrif olduu lbi. deyub tenbih eyledi ki, btnnz dahi maan
ve m arif nuriyle m nevver ve mzeyyen ve ihls ve itikad pk ile rste gerektir,
deyu buyurdular. Zira Hads-i e rifde vrld olm utur, c<jnallahe l yenzuru il suverikm belyenzuru il kulbikm ve niytikm , ile mil olmak g e re ktir ki herhalde
M evly olasz, yan M evlev olmaa liykat hsl edesiz, deyu buyurdular.

Uz. Mevln bir gn hamamda berabenndekilere defa sordu ,

.Bu cemtyet'de M ev-

lnUk kimindir H. Hi cevap vermediler. Dedi ki

.Bir yabanct gelip kamamtn camn
dan baksa, sizin elbiselerinizi grse, Mevln yoksullarmtn hamamda olduunu anlar. D e
mek elbiseleriniz sizi tarij eder. Bilirmisintz, ktyajelimz stzi ne kadar anlattr> Niyet ve
gayret edin ki stz ktyaletmizi (kiiliinizi) tarij edestttz. Elbisenizin sz anlattt gibi,
iinizi, de .(dfntz, gibi) .mn ve bilg nuru e aydnlatp, temiz, imn ile bezemeniz gere
kir. Ancak ~o'"zTiman~~Mivlyt~{7illhS~oit)Tyan~Mevlev~olmaa~hak~kazantrsmz:

26

Byle naklolunur ki :

Sultan Veled Hazretleri buyururlar kr : Birgn benden b ir gnh- sagrre sdr oT'
du. Filhl yine isti fa r eyledim. 01 gn Hazret- Mevln Sem'da benim yakama
muhkem yapub ve ahadet parma ile iaret eyledi ki
Ey Veled ! Sakn kerre eer feragat eylemezsen sen b il rs n -, deyb ziyade
tenbih eyledi. mdi ey yrn, perhiz ve ih tiya t zere olun.
Sultan Veled'den murad m rdleridir. Yan tenhda olan gnah ve fsk, anlarn mal
mudur. Zhir ukr- azd olicak Hazinedarlk ve Em inlik verm ezler. Nihayet bir ulu'
nun efaati ile azd e derler-, deyub buyurdular. Mesnevi
Dozdr ger alv bsed can bered
Key vezTr u ilzn- mahzen" eved

Sultan Veled anlaltr

Birgn kk bir gnah iledim. Hemen tvbe ellim. Ayn gn

sem edilirken Hz. Mevln yakama skca yapt v e n E y Veled! V kere tekrar edersen
(dervt^likden) fergal edersin diye stkt tenbih elit. E y dosllar, yasaa riayet edip dik
katli olun Sultan Veledden kastd, mrdlerdir. ...Gizli yaplan gnak jue ahlkstzlkdan Onun Jaber
vardr.-^- Kendim-su~ts,lemekden~altkoyamtya'nlafa;~gv<3~!S'teyen~t'fl'efi~Tfefmezlef:~'~AncSk^
hir yce kiimn ^elaati ile kurtulur.

28

S '', ^ iT

:f&ii

f-

II

29

Byle naklolunur k ! :

eyh Mahmud Shib-kran riva yet eder k ; Celleddin Kassab haber verir, b ir gn
Hazret-i Mevln'nn huzurunda b ir ahs, m nasebetle bu darbm eseli hikye eyledi
ki, hy- bed ve bargrn. Hazret-I Hdvendigr buyurdu ki, Bu meselin asl nedir
b ilir msn? deyb hikye eyledi k
;
2aman- sbkda b ir pdih var idi ve ol Pdihn saray kapusunda bir mlek
i dkkn var idi. 01 dkknn sahibi b ir pr idi, amma ehl-l dl idi. Hergh kl P
dih ol yoldan gemek va ki olayd. Pdih a bmihaye dualar ederdi.
ttifa k, b ir nevruz gn Pdih seyrna kd. Pr dahi detine gre du eyledi. P
dih hazzedb, her ne dilersen dile! dedi. Ol dahi dedi ki ; Askerine emreyle,
bu yoldan her kim geerse benim bardaklarm dedm bahaya alsunlar ve mey
danda senin hizm etine hazr eylesnler, diyicek; Pdih hkmeyledl k, h e rkim ki
benim le meydana gider, bu pr'den her barda bir altuna alub meydana getirsin,
diyicek; Pdihn b ir hass veziri var di ve bedhuylukda m ehijr idi. hr pr'in
dkkn nne geldi. 01 pr- pr tedbr b ir desti eline alub vezire gsterdi ve yz altun bah taleb" eyledi. Vezir pazarda m cadele db p re ztrab verdi. Bir nice mer
tebeden sonra bahis hadden geti. hr pr dedi ki ; Bu destiyi bin altuna veririm .
Bir artla ki destiyi boazna asub ve beni arkana gtrb, Sultandn hizmetine ali
desin dedi.
Bu te k lif ve zire dvar gelib ziyade mnakaa eylediler. Hatt hizm et fe vt olmak za
man oldu ve mekkil ki Pdih.bu hizm ete tyin eylem i idi. V ezir e destiyi alma
dan yol verm edi.. h r itaat lzm geldi. Bre olub vezir, d estiyi boazna asub ve
p ri arkasna gtrp Sultn n hizm etine hzr eyledi.
Bu kazyyeyi Pdiah a haber ve rd iler ki. vezir destinin pazarnda hisset ve bedhuyluk edb b ir altunu bin altuna ye titird i, ve hem rz payml oldu, dediler,
Hazret- Mevln buyurdular k Huyu bed ve brigran m eselinin asl bu hikyetdir, ol gnden beru, diyb dnyann hasis olanlara m ekrini beyn, bahlleri kadheyledl.

Eski zamanda bir pdih arayt'mn yannda bir mleki dkkn vard. Sahibi olan yal
adam, ker geiinde Padiha uzun dualar ederdi. Birgn Pdih
uDiU benden ne
dilersin?!! dedi. htiyar nAkerlerine. emret bu yoldan her geen, benim bardaklarm is
tediim fiyata alsna

dedi.

Padiah maiyetine

bir barda bir altna alacak,

^nnden geen herkes bu ihtiyardan

diye emretti. Bir cimri vezir vard ve ihtiyarn yz altn

istedii bir testiyi pahal bulup almak istemedi. Pazarlkda ok ekiti. Sonunda Padihdan korkusuna, ihtiyarn dayatmasiyle ayn testiyi bin altna ald ve boynuna asp
ihtiyar da srtna alp dolamak zorunda kald.
Vezir pazarlkda hasislik ve kt huyIvluk edip bir altnlk testiyi bin altna ald ve stelik
rezil oldu.

'Hz:Memrir'kSt-hIyla-Jukni-tmdrdarinro~g:ndiirber-b-yle--oldmirdiny<0(''f~>f^sislere her zaman oyun oynadn anlatp, cimrilen ktledi.

30

31

Byle naklolunur ki i

Sultan Veled Hazretleri rivayet ederler ki; Birgn Munddln Pervane, Hazret-i Mevln'ya m lazemet ve musahabet kasdna gelm i di ve tou fakr, Sultanma haber ey
ledim. Lkin kmayub M uinddin'i bnlhaye muntazr kildi. Hatt hicabmdan Pervne'nln hatn m teseli olmak iin Hazret-i Mevln'nn kendisine ziyade iltifa t olma
sna m te a llik kelim at idb megl eyledim. zr mahallinde hemen Kutb-l Vsln
tara kb mlkatdan sonra Pervne Hazret-i Mevln'ya dedi ki ; Bahaddin zr
ler dileyb l t fla r eyledi. Amma bu bende Sultnmn elenip ge ktnzdan bu
reti tasavvur eyledim ki, bz niyz iin veya mradt ve m eslihi iin gelen muh
tacn m untazr klm ak nice ecirdir ve ne m ertebe zahm etlidir. Sultanmn ge kma
sndan bu faideyl hsl eyledim, deyince Hazret-i Mevin buyurdu ki :
"Bu tasavvur gayet hb'dur. Amma k bir mns dahi budur ki bir murd husl
iin gelen kim senin sureti irkin olsa hemen muradn v ir r, tez savarlar. A m m a ol kim esnenin su re ti hib ve ta lati mergubu vardr, ana bir bahane ederler. Hatt bir
saat te h ir eder, nn hsnnden behremend olurlar. mdi benim ge gelmekden mura
dm budur k i ; Siz muntazr olub ve hizm etinizde nyazmend olan adamlar ziyade
zevk idb, fade ele getlreler, deyb enva-i m erham etler eyledi. Pervne bu Ihsnnkrnesi, alt 'bin adet Sultan'y Hazret-i M evln'nn fukarasna nezr ve irsal edb
ittik d arzeyledi.

Mutnddm Pervane [Seluklu Veziri) birgn sohbet iin Hz. Mevln'ya geldi. Sultan
Veled haber verdii halde O, kmayp uzun zaman Pervane'yi bekletti. ok zaman sonra
tktt ve sohbet ettiler. Bir ara Hz. Mevln ya Pervne dedi ki : aGe kmanzdan ka
zancm j a k i; bana bir tj iin mracaat eden kimseleri bekletmekle ne eziyet edermipm^.
H z: Mevin ise . aok gzel bir dncedir. Yalnz bir mns daha var ki
Dilekde
bulunmak iin gelen irkin bir yze sahipse, iini abuk grp savarlar. Ama gzel bir
insansa, bir bahane uydurup oyalarlar ki onun gzelliinden zevk alsntar. Benim niyetim
buyduv diye iltifatlar etti.
Pervne, bu iltifat-karl -Hz: -Mevln'mn yoksdlanna~aU~bin~altinlik~bai~yapt:

32

33

Nkte :
Hazret-i Mevln zaman- e rifind e kassaplar bir kz alub ehre getrdler. ttifak
baladklar yerden hals o lu b kad. Ardna db seirdb tozuna yetem ediler.
Hazret-I Sultan-l Evliya, pederi Sultan-l Ulem nn ziyaretine varm idi. Ziyareti ta
mam etm i gelir iken, kz hemen M evlny grnce hizm etine varub yzn yere
srb, cidden hareket etm eyb kald.
Hazret-i Mevln, mbarek e lini arkasna ve yzne srb okad ve iltifa t eyledi.
Kassaplar gelip bulup, alub gitm ek murad eylediler. Hazret-I Mevln buyurdu k ;
Bu kz azd eylen.
Anlar dahi kabul edb, M evln hrm etine koyub g ittile r. Andan sonra ol kz klmesne grmedi ve kande g itti in i bilm ediler. Ba'deh Hazret-I M evln buyurdu k
Bu hayvan boazlayub erha eylemee kasd ideler.
Bizim canibe gelm ekle ol
mihnetden hals ola. A cebm idir ki eer bir nsan cn- dlde bize tevecch Idb
merdn- hd hizmetine, sohbetine vsl ola, Cehennem kassaplanndan hals ola,deyb Sultan-l fukarya ve cd hlet gelb sema'a uru' eyledi. 01 gn akamadek
sem edb cme ve destarn cmle kavallere vlrb uryn oldu.

Hz. Mevln zamannda, kesilmek itn ehre gettren bir kz alandtt yerden kaar.
Kasaplar peine derler.

Babasn ziyaretden

nnde durup, yzn yere srer.

dnen Hz. Mevlnya

rastlayan

kz

Kasaplar yetiip hayvan almak isterler Hz. Mevln ;

Bu kz serbest brakn, der. Hrmet edip brakrlar, kz kaybolur ve bir daha kim
se onu grmez. Sonra Hz. Mevln der ki
nNiyetler bu hayvan boazlayp paralamakd. .'Bizim.iarajmza.gelmekle bu akbet'den kurtuldu. nsanolu-da..kalben.bize.yne-

lip,~Tann-mmlatwm-ylma-ve-sohbltine-vanncaC-ehenng>n'-knrcCplanmafr(:k-tMklefr
den, dertlerderf) kurtulur.

34

35

Byle naklolunur k i ;

eyh Bedreddin Nakka rivayeti ; (Uzun ve iinde bir ok m enkbeler bulunan bahis
.ortalarnda)
Avc bnl Unk, nice yk ekmek le doymaz di. Hergn ekm ekilere m eellkden bir
arka yk odun getrrd. Yetm i ekmeki ann in ekmek p iirirle rd i. Getrd
odun kifayet eder ve p iirdii ekmei cemin yiyib doymaz idi.
BIrgn Hazret-i Ms Aleyhisselm rast g elib A vc'n ekmek yediine nazar edib gr
d ki, deste deste idb azna atar yine doymaz. Hazret-i Ms Aleyhisselm de
di ki ;
Eer ben sem yedi lokma ile to k idersem nice edersin ?
Avc dedi k i ;
lY e d l lokmay burnuma koysam ban aksrtmaz
Hazret-i Mijs dedi ki ;
Kalk, elini yka ve Blsm lllhirrahm nlrrahm , deyb al sun' bu anaa, dedi. 01
dahi buyurduu gibi edb, yedi lokma yemee m lik olmad. Hazret- Ms A le yh is
selm tekrar te kra r te ke ll f eyledi. Avc dedi k :
-K aadlr deilim . mdi bilm ek g e re ktir ki, tokluk ve alk Allah- Tel'dandr. Ek
mek ve ir gdalar bahanedir. Hazret-I Mevln'nn naklinden.

Avc tbni Unk adtndaki dev yaptlt adam, yetmi ekmekinin piirdii ekmei bir gnde yer
De doymazd. Birgi'm Ms Peygamber ona rastlad. Avc'n nasl ekmek yediini grd.
Dedi ki tBen seni yedi lokma ile doyurursam ne dersin?, Acv
Yedi lokmay bur
numa koysam beni aksrtmaz.-!!, dedi. Hazret-iMus :
BismiUahirrakmamrrahim den, dedi.

<^Kalk,

elini

yka

ve

bu

anaa

Avc syleneni yapt ve yedi lokma yiyemedi.

Hz.

-M s tekrar tekrar-teklif elli. Avc

nYiyemem, imdi anladm ki ekmek-ve-dier-gdarlar'bahanedir. Td'kllrTe~lt)rYic^~AUahUndir~

36

' [^ -5 L ' ': ^/ L 8

J-

37

ZZ'\(ij

'

l - ^

>

'V

; .Av -!

Byle naklolunur ki ;

Sultan Veled Hazretleri rivayet buyururlar ki : eyh emseddin'in ol beliyye-l Hunbar-i mukaddema Hazret-i M evln'nin ikinci bb'inin fasl-i n'sinde bazi ta fsil t va-k olub, keyfiyeti ahadeti eyh emsddin mahallinde zikrolunur, deyb tevakkuf
lnm iid."H l l kissa-i prgussa zikr-lr ashH-i akval-i mutemidin byledir k b ir
gece eyh emsddin Hazret-I Mevln ile halvette musahabet ederlerken, hassd-i
ehl-l fesd, Hazret-i. Mevln'nin ortanca olu Aleddin eleb ki sni-i veled-l Haz
ret-i Nh A leyhsselm di k annda Innehu ameli gayri slih nian var idi.
Ana iva edb d e d ile r ki ; 01 Tebrz bee yine gelp baban azdrub, halvete koyub
sizden ve bizden ayrd, husus ki sana cem iyet olunub eviensen gerek idi ana dahi
mn oldu. Cemlan akraba ve ahibba bhuzurdurlardr ve cevr- cef edb terk-l diyar
ettirm e kle hals olam adlar. Hemen re ann vcdunu dnydan kaldrm aktr. Biz
sana muavenet ederiz, diyb el b ir edb ittifa k eylediler.
elebi Aleddin e. gurur verib peder-i azizine syan eylemek kabahati asla hatr
na gelmedi. Ne v a r'k Hazret- Nuh'un olu Kenan, ikre Tufan grm ve b il
mi iken kk olub, nasihat- pederi reddedb hr gark olub helk olmad mi ? Za
h ir evld- vel, evld- neb'den masum ohcak deildir. Anlarn hakknda yet-i Ke
rm e ;
Innehu leyse min ehlike innehu Am eln gayrislih... elye, buyruldu.
im di evld-i enby ve evliya, babalar huyunda olurlarsa m akbullerdir ve ill faide
olmaz. eref-l neseb hiretde amel iledir. N itekim Hads-i Merik-l Envarda, rlva
yet-l Ebi3 Hureyre ile vrid olmu
Men ebta bih am elih lem yesra bih nesebih, Sadaka Resulllah
Eer eref-i neseb'de faide olayd, Hazret-i Nuh'un veledine faide olur idi. Zira sarh
n.asihat istim a' eyledi. Lkin inayetullah'dan mahrum idi. Kabul etmeyb helk ol
du. Ve Hazret- M evln Celleddn dah Mesnev-i e rfde buyurur. B e yit:
Ey bes m ihter bece k'ez r u er
od z f il-i 2 it-i hod neng- peder

buyurduklar mahz bu hususdur.

mdi mutlaka Enbiy ve Evliy evld maf v olm adlar ve am elleri babalarna mu
vafk olursa anlarn baz se yyie le ri af oluna ve ill amelde kusurlar olur ise, yet-
Kerme ;
"Yevm e yefrrl m er' m in ahihi ve m m ihi ve ebhi ve mmihi ve ebihi...elye.
mn-i ertine d a h ille rd ir. Asla hiretde farklar olmad. Nusus-u kesre delletiy
le s a b ittir efhem.
mdi yle olcak Hazret-i Mevln'nin A leddiii eleb nam olu ehl- hava ifsad ile
gelb halvet kapusuna yedi kimesne hazr oldular. ttifa k ile dakk-i bb eylediler.
Hemen Hazret-i emseddin ayak zre kalkb dedi ki ; Bekotenem mihned
yani, beni kati iin taleb ederler, dem ektir.
Pes Hazret- Hdvendigr buyurdu k : ~?El lehl halk vel amr~,~yani;~gh 'ol,~ya"
ratm ak A llah n 'd r ve em ir dah Ann dr, deyb nza gsterdi. B tevakkuf eyh em
seddn kapuyu aub tara knca, hemen biak hazrlanm idi. B mahaba urdular
01 n eyh emseddin yle na'ra urdu ki, ehl-i fesdn yedisi de lya'kil olub ykld
lar. Akla gelicek 01 Sultan n birka katre kanndan gayr nian bulamadlar.
<Hod heman bud dier r kes nedd

39

Suttan Veted anlatr Hz. M evlana ile ems arasndaki aosttuu ve muhabbeti ekeme
yen birka kskan ve kt ruhlu kip, Mevlnmn ortanca olu Aleddin elebiyt de kandrarak, ikisinin sohbet ettikleri yerin kapsn a'arlar. ems-t Tebnzt aylar ve, Beni l
me aryorlar^, def. Hz. Mevln yavaa Bil ki yaratmak ve buyruk Allahndr, der.
ems kar ve dtardaker tarafndan bakla vurulur. yle bir nara atar ki hcum eden
lerin yedisi birden yere yklr.

Kendilerine gelince ems kayptr ve yerde birka damla

kan kalmtr.
Aleddin elebVnin, babasna isyan-etmek aklna gelmemiti. Ama evliya evld bile ol
sa mutlaka babasna ekmesi gerekmez. Nitekim Hz. Nuhun ikinci olu babasna si ge
lil), Onu dinlemeyip Tuln'da mahvolmad m?

Byle naklolunur k i :
Hazret-l eyh Salhaddin Ferdun-l Konev Zerkb avail-i hlde M rid-i Hazret-i Seyyld Burhaneddin di. Badeh Hazret-l Mevln C elleddin'e mrd oldu.
Byle naklolunur k ;
eyh emseddin'deh sonra M evlnnn mbarek hatr eyh Salhddin'e m tevec
cih oldu.
Yine heman slb-u sbk zre k ve mukluk ve kelim at ve maan k emseddin
ile m abeyinlerinde var idi. 01 tark ile sulk eyledi. Yine hassd- b tikd ve bnyd- fesd ve Inad eylediler. Ama netice hsl olmad. Hatt tez malb olub b
edeblikleri suret balad. Rsvy oldular.
Ibtid-I m lakat ve Musahabet-i Mazret-l Mevln eyh Salhaddin ile byle vak oldu kl
brgn Hazret- M evln Zergblar ars na urad. eyh Salhaddinin aklrdlerinin altun dme sadsn Istim a' edb ol Sultan'a b ir hlet mstevIT oldu ki b Ihti^
yr sem'a u ru eyledi. Vecd ve hlet ziyade olduka halk cem' oldular. eyh Salhaddin e haber eylediler. Tara kub Hazret-l M evlnnn mbarek ayana db
niyaz eyledi ve klrdlerlne iaret buyurdu k cidd- cehd db altunu deler. Evrkn z yi'o lm a sn a mukayyed olm ayalar. Ta evk- Mevln ziyade ola. Velhasl le
namazndan ikindi namazna yakn olunca zevk de eyledi.
Ba'deh kavvallar gelb m ecls germ oldu. Ve eyh Selhaddn ve akirdleri grdler
kl bu .m ikdar darblar ile evrk asla zayi olmam. Tekrar eyh, dkknn iine na
zar idb grd kl, cemin let-i dkkn altun olm u. Ahval-i tebdl edb, zerkb'luu te rk idb dkkn yama eyledi ve Hazret-l M evln ile yr olub hizmetin ihtiyr
eyledi.
On y il m lazemet edb emsddn Tebrz makamnda manzur-u nazar- kimya, eser-i
Cenb- Mevln oldu. Hatt kerm esi Ftm Htn k Hazret-i Mevln Kur'n-
Azm t lim eylem i idi ve Hazret-l M evln'nn nazm- nesrin ve m aarif ve hakykmdan b nihye hfz eylem i di. Ve saim-d dehr ve kaim-l leyi idi ve Jikefat
ve kermat- garbe'de M eryem -lV a k t"v e Rabi-i Snlye idi:Sulta n -V e le d -H a z re tle r ine nikh eylediler.

40

41

emseden ayr ddkden sonra Hz. Mevln birgiin Kuyumcular arsna gitii.

eyh

Selhaddin adndaki kuyumcu'nun dkkn nnden geerken, raklar altn derken

kan sesi duydu.

Bu sesin ahengine kaplp jarknda olmadan sem etmeye koyuldu. Co

tuka halk topland. eyh Selhaddin'e haber verdiler.

kt, Hz. Mevlnnm ayana
kapand. raklarna, altn levhalar ziyan otsa bile dmeye ara vermemelerim tenbih
Sena,~Sle~ndntazndaM'ikindiye kadar srd.

O zaman grdler ki bu kadar d-

lmeye ramen altn levhalara bir zarar gelmemi.

etti.

stelik dkkn'da ne kadar let var

sa hepsi altn olmu.

Bumm zerine eyh Selhaddin kuyumculuu brakt, dkkn da

tt ve Mevlnnm mridi oldu. On ytl hizmet etti, emsin yerini ald. Hatt kz Fatma
Htunu Sultan Velede nikhladar.

Byle naklolunur k i :
Birgn Hazret-i Mevln, b ir m evzi'de oturm udu. Sultan Veled Hazretleri sa cani
binde ve Alddin Mehmed sol canibinde id i. Ngh iki ahs- sebzp zuhr edb
selm verdiler. Sultan V eled'in mubrek e line yapp, alub g ittile r. Bir saatten son
ra yine getrdler ve buyurdular i< ;
Bu olunu beka- neslin ve bu Hnedn'n cihnda mean ve hakyk iin karar
eylediler.
Ba'deh A l d d in i alub g ittile r. Hazret-i Hdvendigr hi sylemedi.
Hatt yarn feryd Idb sul eylediler. N iin rz gstenrslz? dediler Buyurdu-^
lar ki
Bizim srrm z Bahaddin'dir ki (el-veied- srr- E bihjye mutabkdr. Amma Alddin tez gider, <eyb kefeyledi. Biaynihi buyurduu gibi oldu.
Sultan Veled: Hazret-l Mevln'dan sonra ok zaman mr srd ve Hazret-l Mevln'nn him m et ve nazariyle c ilt M esnevi ve bir Dvn ina' buyurdu ve dmenlnden n ice le r d e vle t ele getrb bnihye u lu la r hsl oldu. Hulef's ve fukars
lemde b kyasdr.
Amma. Alddin eleb, emsddin Tebrzinln husiDs-u mehresinden zikrolunmudur; ne hle varduu ; ki evld kald. Am m a sret-i divar gibi b mn oldular.
Hazret-i Mevln'nn cannda olan m n'dan bhaberleridi. Erzil'I ns dan oldular.
Hazret-i Mevln rkndan olub da erzil ve echel olanlarn kaderi ele getredir.
Hazret-i M evlnnn anlara nazar dah yle gredir. Fefhem.

Hz. Mevln birgn, sanda Veled -elebi, solunda Aleddin elebi ile bir
yorlard. Yeil elbiseli iki kii yaklap selm verdiler ve Sultan Veledi-alp
saat- sonra getirdiler ve .Bu olunun, neslini devam ettirip, aileni temsil ve
iin karara varldn dediler. Sonra Aleddini alp gittiler. Hz. Mevln hi
mad.

Eprahndakiler barp tella sordular ;

yerde oturu
gittiler. Bir
isbat etmesi
sesini kar

Neden msaade ediyorsunuz?!!

Dedi

ki
.Biiim Srrmz Bahaddin'dir (Veled elebi), babasnn srrt'na edir. Ama Aleddi,-'tez:'pdert,: Dedii gibi oldu: Sultan Veled, Hz. Mevlndan sonra ok yaad,
Onun volu ve nda c cilt Mesnevi bir de Dvan yazdi. Huzurundan byk insanlar
vctti.
"Aleddin~elebi~ise; ne oldl~ems^i~TebriJniit~htk~yesnde belirtilmitir, iki evld
kald. Ama duvar gibi manszddar. Hz. Mevlnnn varlindaki mandan habersiz., re
zil kimseler oldular. Onun rkndan olup da rezil ve cahil olanlarn kaderine vardlar.
42

43

Byle naklolunur ki :

eleb rif yedi aylk m ertebesine vardkda, cem l-l dil-c'su gya drr- giranbh di. Bir vakitte ki kerre mbarek yzne hi kim esne bakamaz di. Gayet letafe
tinden Ysuf- Sn d e rle r di.
Sultan Veied Hazretleri buyururlar ki ;
Bu mertebe sabhat makamnda iken ngh m barek boynunda bir verem hsl
olub ziyde zdrab verdi. Etrbb, ilcnda ciz o ldular. Emir rif hod ol marazn der
dinden st emrrieyp taam yemedi. Gayet zaif o ld lj. Ve biz dahi Emir rif elem in
den bkarr olub mid k a f eyledik. A h ir-l em r b ih tiy a r olub, feryd ederek Haz
ret-) Hdvendigr hizmet-i e rfl'n e lledb, Emir r ifim gider, dey aladm. He
men Hazret- Mevln buyurdu ki ;
Yok yok, Bahaddin perin olma. Hatrn cem eyle. rif gitm ek iin gelmedi.
Bu lemde bir nice zaman benim yadigrm olub, nice acib ve garib ameller ve gn
gn tasarruft zuhr eylese gerek. Gam ekme,
deyb mubrek eline kalem alub. Emir r if'i dizine alub, verem inin zerine yedi
hatt- tuln ekdi, yedi dah arzna ekdi ve hr yazd ki !
El kil ye kfih il ire
Hemen ol zaman Emir rif mubrek gzlerini aub s t taleb eyledi. Validesi st verib Hazret-i Mevln'nn him m etiyle shht bulub nice m ddet mr srd. Numne
ve ydigr- Mevln oldu. Ba'deh 61 hatlar erbb- uki t e v il murd eylediler. Bzs yedi yl mre re ttir. dey ta b ir eyledi, bazlar ye tm i y la Irettir dediler.
Rivyet olunur ki ;
Ulu rif elebf krk dokuz yl mr srd ve rih le t eyledi. Ol zaman ma'lm edindi
le r ki murd- Mevln, h f f u n jt l ve arz'ndan ye d i iinde yedi dilem ek im i. Adet
de krk dokuz olur. ehsvr- tfan- lan s u lta n la r sr ve mnevi ahvle byle lim
lerdir. Devlet, itikd- pk s fiib in in 'd ir. Allhm m erzukn.

Sultan Veledin olu ril elebi, mslesna gzeUikde bir ocukdu. Yedi ayitk olunca boy
nunda bir ^tban tktt. Yemeden imeden kesildi.
Tabipler are bulamadlar. Sonunda
Veled elebi altp Hz. Mevlnya. getirdi. Emir Arifim gidiyorfr, dedi. Hz. Mevln \
Yok Bahaddin, akhm bana topla, rif gitmek iin gelmedi. Daha ok zaman bu
dnyada benim kUram olup, pek ok iler grecekti, dedi. Emir rifi dizme alp, yara
snn stne kalemle; yedi izgi dikine yedi izgi enine izdi ve nakk olana bir tret
yetern diye yazd. rif elebi hemen iyileti ve 49 yl yalad. izgilerin mansn o zaman
a n l a d l a r 7 ). Man leminin stad olanlar,- bilinen ^ve. bilinmeyen..ahvle.-bylesine.
~vaktfdirlar. YucUik~7iin'eli~temzrinan^sMbMndir~

44

45

By le naklolunur k i :

nc defa k eleb A rif Sivas'a vard. A h Mehemmed Divne'ye sels-l bevil ma

raz rz olmu muhkem elemde iken ve etbba dah mualecaden ciz olm ular iken
eleb A r if ! dvet ediib ziyafet eyledi. 01 gece anda ehrin ekbir ve eraf hzr idi
ve cm lesi, elebi sem' ederken ayak zre d u rurlar idi.
Hakikaten Hazret-I M evlnnm cem iyyet-i mecma- ervah olduuna bhe yokdur. 01
m eclis e ta zim, shibne ta zim 'dir. Edeb riyeti lzmdr. 01 ecelden asl kelinit ey
lem ei ciz grm em iler. Hatt sem' Mevln'da lzm gelmedin syliyen kmesne, hayz grm avret g ib id ir. Yni n pkdr dem iler. Zir eer Hazret-i Mevln
hayatta olsa, ann huzr-u erifinde kstahne oturub musahabet edemez dik. Mehm-emken edeb riayetiyle mukayyed o lur idik. yle olicak ruhlarndan hicb eylemez
misin? Belki hod hicb edecek ruhlardr. M uhabbet ve Irdet da'vsn idb dahi yine
bu makule evza eylemek ziyde b edeblik'den oldu. Mukayyed olub edebe m uhalif
amelden perhiz eylemek lzmdr. Fefhem.
Badeh eleb A rif Ah Mehemmed'i kendi :haline koymayub yapub sema ekdi.
Ann hatrna geldi k : Acaba maraza zarar vki ola m? Deyu fikreder ken eleb
kefedb buyurdu k
imdiden sonra fari ol ve sem'a megul ol, t shhat bulup marazdan hals
olasn, deyb te se ll eyledi. Ah Mehemmed hemen mbarek ayana db feryd
eyledi. Ve ol marazdan cemin hals oldu.
mdi bilm ek ge re ktir k m eclis ve mecma-i merdne hazr olmak saadet-l uzmdr. L
kin adabn gzlemek ziyde lzmdr,

elebi Arif Sivas'a gitmttt. Ahi Mehmed Divne O'nu davet elti. ehrin er gelenle
rinin de bulunduu toplantda elebi sem ederken herkes ayakda duruyordu. elebi, Ahi
Mehmedi de sema ard. Hasta olan Ah Mehmed, kimsenin ilcm bulamad hasta
lna bir zarar olur mu, diye dnrken elebi hissetti
h
lRahat ol ve kendim sema
ver ki shhatini kazanp bu deriden kurtulasm< dedi.
Hz. Mevlnmn, btn ruhlarn birletii makam olduuna inanmak gerekir.

Onun mec

lisine sayg, Ona sayg demektir. Mevlnnm semnda baz kimselerin sayg ve edeb
d davranp, sevgi ve dek havasnda olduklarn grdk. Sa olsayd. O'nun huzurunda
saygszlk edemezdik. Dikkatli olurduk. Peki O'nun ruhundan utanmaz myz? Dikkatli
olup, terbiyeye zt ilerden saknmalyz.
Ah'Mehme~drdir:dtndm~h'emen~kurlddur. imdi,~bilelim~ki-erenlermec-lisme-grebilmekaadel'in en ycesidir.

Lkin edeb gzetmek arttr.

46


'

'

"

'
o m

, -

- i/

>

47

J U -------

: i

- /

Byle naklolunur kij^

Nureddinzde Pulad Bey rivayet eder k... (bir nkteden sonra srh ile) averde end
ki ;
Am asyada Mevln Alddin ki Hazret-i Mevln hanedannn hulefsndandr. Zhd-
salh ile ve tehret ve rvayet-i kavaid-i eriat-j garra da yed-i beyz's varidi ve dmeninden nice hulef- kibr, devlete vsl olmu idi. ttifa k. elebi rif seyahat za
mannda mahrse- mezkre ye urayb b -j hav vastasiyle mzac- e rfle n perin
olub, Mevln Alddin hizm et kem r-l meynna muhkem Idb asla dakika fe v t eyle
medi. nki birka gn geti, shhat bulmayub ziyde zaf hsl oldu.
h r etbba ittifa k e yle d ile r k def- zarar ve hfz- mizac rif-I Ekber iin bir mikdar
arab karm erbet tenvl eylem ek lzmdr, dey ikdm eylediler. Fukara ve yrn ve Halife-i mezkr bu ma'ndan ziyade i raz edb ba'zlan i'tira z kap'usun kde
eyledi.
Bu haber eleb A r if e ye tid i. Hemen fil hl kalkub halvete g irdi. Onbe gn mikdr hc taam yemedi ve kimseye yo l verm eyib rz amad. Ne m ertebe ilhah ve k
dam ki eylediler, kabul itm eyb hr-l emr buyurdu ki ;
Bizim yrnmz bizi nn ve b ile ve taam ve arab ile diri sanurlar ve bizim
m estliim z arab ve kebab dan kyas id e rle r amma.
Ebt inde Rabb
Hads-I e rifin d e n g a fille rd ir , deyb saf-i h tir ele getrb c-u hur zuhr edb
cum a namazndan sonra sem a u ru edb. Ashb ve ahbb yecd- hlette germ
olm ulariken nagh elebi r if sem'dan kub yle na ra urdu ki cemin lyakil ol
dular. Cenb-) elebi rif sem'n devrini aksine idb gnagn revile r ve urilerden fari olub ve bu ruba'y bedbe in buyurdu
nan kl ber smn- devlet m lhend
Ber tehte- atran- m elm et Slend
V anan ki srr*> n sohen ghend
Gomrh- halykend u hod ber rhend

Ba'deh meer ol diyarda olan semhane fevkani m. Etrafnda pencereleri varm i.

Dvarn dibinden b- gur salbetle akub, birey ol suyun heybetinden emin deil
im i. Hemen vcd-u e rifin i pencereden b- gur'e brakub stne bada kurub ot'>
rub su alub giderdi.
Mevln Imadddin ve eyh Hsamddin suyun kenarna db tazarru' idb, Hdvendigr n rh- pk- hrm etine hsan eyle, gel tara k, derler jd i.
elebi rif murabba' oturup mezkrn' b huzr olm ak ta rikiyle itab ederdi :
Benden ne stersz?, deyb ke lim a tlarn reddederdi.
Mezkrn feryd idb nyz iderler idi. Rh-u pk-i M evln-i Bzrk hrm etine ke
nara gel ve valde- muazzama yi; gam-u guss derysna gark eylem e ve bdiye-i taleb'de sergerdn lan bireleri zll- vslin den m a h r ^ eyleme, deyb gngn
kass.irCLkredetekJHak-Sbhaneh-i/e-Teal-inyet-db-kenara--kd Hemen-buyurduki :

48

49

-B ir mk ziyade eski arab getreler, em riyle hazr e y le d ile r. Halvet-i harare

tiy le ve riyazet susuzluundan sabredemeyb ol tulum u cem in ib asla bk kalmad. M ik ta r da b ir katr dengi arlnca varidi. A sla b ir kim esne men'etmee
kaadir olmad. Averde end ki,
Hazret-i elebi r if ehirden kub g itti. Ba'deh iki nbet zaviyesine ate db ihrak v a k i olub, az gnde pern olub inkr ve i'tira z edenlerden eser kalmadi.
Sahib-i Menkib-l rifn Ahmed Eflk v a siyye t db b u yu ru rla r k bu nevi hikytn ta fs jfi ve vkt ve havadis, Hak Teal kaza ve kaderinin esrarndandr.
Yine lim-l esrr olanlar yekrek b il rle r, belki biz asl bilm eziz. Nihyet ummen
kssa'dan hisse bu m ikdar kyas olunmak lzm dr ki, merdn- Hud nm zikrolunan
makamda ve kendilerin vcd- kesr-l berektlan huzrunda te rk-l edeb eylemeyb
ve kends efdal ve alem addeylemeyb b ir czice hlet-i m uhtasar'a marur olub
beraberlik davasn eylem yesin. Meh-m-emken ird ve i a re tle riy le mil olasn ve
hizmet-i pr rahm etlerinde v k i olan kusur ve noksan ile m u kirr olub daim istigse
ve isti fa r dan dr olmayasn. Ve mdam- erbb- maannn senden hond olm alar
tevfikin Melik- M steandan taleb eyleyesin ve kerm tlanna in k rdan begayet hazez zre olasn. T saadet- dreyn-i ikr edesin. Vesselam .

Seyahati strastnda Amasya'ya giden elebi rif, orada hastaland.

H z. M evlni'ya men-,

sup Mevln Aleddin 'adtndakt ulu kijt riii misafir edip hizm etine ko^tu.
jenala^tp zayflad. .Tek babna bir yere kapand, yem edi imedi.
mesi ve arap imesi iin srar ettUer.
yem ek yznden diri sanyorlar.

Sonunda dedi ki

O ise gitgide

Onbe^ gn, bir ey y e

Dostlarm z bizi ekm ek ve

Bizim sarholuumuzu arap ve kebapdan biliyorlar^:

sonra gnl rahatl ile kalkp oarak sem etti. Arkasndan, semhne'nin yanndan
akan cokun rmaa kendini att. Suyun stnde ol-urdu ve akmaya balad. kmas iin
ok yalvardlar. kt ve bir tulum dolusu arab sonuna kadar iti. K im se mm olama
d. elebi rif ehirden ayrtidt. Bir zaman sonra o yere yldrm dikerek yand ve tekke
dald.

O nu anlamayanlardan eser kalmad.

B ilm ek lzmdr k i ; Tanr erlerinin makamnda ve Onun huzurunda insann saygy el

den brakmayp, kendim ermilerle kyas etm em esi gerekir.

Yine Nafhat-l nsde, Hakm Sen H a zretle rinin sebeb- t vb e le ri beynnda.

M ezkrdur k i ;
Sultan Mahmud Sevktekin k faslnda k ffa r diyarndan bazsn fe tih recsna as
ker cem' eylem i idi. Ve Hakm Sen, Sultan Mahm ud'un medhne m teallik bir ka
side na db sunmaa gider iken, b ir klhan kapusuna rast geldi. Anda grd, teklifden brn bir meczub arab-hrlik ider. Hatt sk'sine ikdam der ki Sultan Mah
mud S e v kte kin -k rl n e -b ir kadeh doldur, ns edeyim. Sk de ana, Sultan
M K m LidrP a'dih-rlslm -penah-blr-m erd-l-gzyirr-N iln-rabetsl2lk-idersln-,-dey4nw
ce divne dedi ki ;

50

 k \ i i

oxKx4
. y

'-:# 1

'

51

 .Annn ramh iste rim ki Allah- Telnn bahiine kir deildir. Zira tait-
tasarrufunda olan emlke kanaat etmeyb ve reaya ve berysmn zabtmda adi ey
lem edin kfran- n m etlik idb, b ir m em leket dahi taleb eder, deyb kadehi alub
n eyledi. Ba'deh yine sk'ye dedi ki
Hakim Sennin krlne b ir kadeh dahi doldur.
Yine sk dedi k ;
Hakm Sen b ir l tif tabiat, lim ,'f z l, rif, ir kim esnedir.
sin ?

Niin byle der

Divne dedi ki :
Eer ol merd-i rif olayd, b ir amele megul olurdu ki dnyada ve hiretde faldesl olurdu. M enfaatine yaramaz lf-u gzf ile ktlar doldurub mrn zayi ey
lemez idi. Belki ne iin halk olunduun fikred e r idi>, deyince, Hakm Sen divne'nin
kelim atn is tim a ' db mtegayyr-l hl olub ol arab-hr meczb'un ird ve iare
tiy le gaflet sarholuundan aylub akl- m id ele getrd. Tib olub tark-l Hakka
slk idb, ibdetle megul oldu. Klhan-da rb- hamr'e m btel olan divne bu
ksm kelim t eylemek kil olmasna d e l le t eder. Lkin, muhabbetullahda merdane'dir.

Snitan Mahmut Sevklekin (Gazneli Mahmul) bir sefere hazrlanmak zere asker toplamtdt. Hakm Sena de Sultan Mahmida bir kaside yazm, kendisine gtryordu. Bir
klhan kapsnda kendinden gemi arab ien birini grd. Kendisine jarab dolduran'a
diyordu ki tBir kadeh daha doldur, Sultan Makmudun krl iin teyimv. Yamnr
daki soruyordu :

nYiit ve byk Padiah iin neden byle sylyorsunU. Adam cevap

veriyordu
nki O, AUah'n verdiklerine kretmiyor. Bunca devlete sahipken bir
memleket daha istiyorv. Sonra tekrar bir kadeh isteyip Bir kadeh de Hakim Senai'nin
krl iin doldurt), diyordu. Beriki gene, nHakm Senai ly huylu, bilgili, jazetli, tannmy. hir air k ^ s e r , neden byle dersin?y>, diye soruyordu.

Eer O, bilgili bir yiit ol

sayd, dnyada ve ahretde faydas olan bir ile urard. e yaramaz bir takm ktlar
doldurup mrn ziyan etmezdi. Belki {hi olmazsa) neden yaratddtm dnrd-. Ha
kim Senai bunlar duydu ve gaflet sarholuundan aylp Hak yoluna yneldi.
Klhanda arap iip sarho olan deli'nin akl banda olmas icap eder. Ama Allah sevgi
sinde ineri davranl olduu muhakkaktr.

52