A. G.

Mchel

Mason
Diktatrl
Franszcadan
eviren:
ESK BB
SEFR

H Y A Y A Y IN L A R I

A. G. MICHEL

MASON DKTATRL
(BELGELER, SMLER V E MASONK SZLK)

LE

COMTE

D IN1TJATIVE

General de CURERES de C ASTE LNAU ;

Abbc BERGEY, depute de la Gronde;
Lous G U1B A L ;

Comte

Je

an

de

LEUSSE;

jAcauES MARCELLOT;
D' OBERK1RCH, depute du Bas-Rhin;
Antoine RED1ER, directeur de la Revue Franaise.
H enky

Comte

REVERDY;
Ed

o uar d

et-Moselle.

de

WARREN, deputc de Meurthe-

A.-G. M ic h e l

LA

D C T A T U R E
E LA

FRANC-MACONNERIE
d

SUR

LA

FRANCE

Documents

E D TJO N S 5 PE S

47, rue Soufflot, 17

PARS (V*)

JJ24

V E S K A L A R I D E R LE Y E N KO M TE :
1 General de Curieres de Castelnau;
2 Gironde Milletvekili (Rahip) Abbe Bergey,
3 Ren Havzas Milletvekili Dr. berkirch,
4 Moselle Mebusu, Kont Edouart de Warren,
5 Revue Franaise Dergisi Mdr Antoine
Redier,
6 Louis Guibal,
7 Kont Jean de Leusse,
8 Hehry Reverdy,
9 Jacques Marcelot.

 N D E K LE R
Mteebbis Komite
Eserin takdimi
nsz
B R N C BLM
Solcu Bloklarn tekili
Parola
Tekilat
Seim Mcadelesi
Hedef
11 Mayz Zaferi
Localarla ttifak halinde
veya bunlarn
mahremi esrar ve Bakanlarn listesi
Baar salayan taktik
Umumi efkarn uzaktan ve umumi olarak
hazrlanmas
- Derhal tatbik ve takip olunacak metodlar
hakkmda tatbikat
Basn faaliyeti
Beyannameler
Konferanslar
Toplumlara nfuz

KNC B L l M
Jcdidar grevini icra eden Mason Diktatrl
Mason parlamenterlerinin localar tarafndan kontrol ve murakabe altnda bulundurulmas
Mason talimatnn hkmet ve solcu Bolk
tarafndan yerine getirilmesi
Cumhurbakannn devrilmesi
17 Haziran tarihli hkmet beyanata
Vatikan nezdindeki Byk Eliliin kalddrlmas
Riihban taifesi hakkndaki kanunun tatbik
mevkne konulmas
Laiklik fikrinin zaferi
Mahkmlar iin af
Kanun - Kararname rejiminin kaldrlmas
Belediye rey sandklan nda seim usul
Memurlarn sendika hakk
Alzas - Lorende laik rejimin yrrle girmesi
Tek tip okul tedrisat monopol
Sovyet Rusya ile mnasebetlerin yeniden
tesisi
Yeni bir iktisadi rejim
Mali sistem de tadilat

Mstemlekelerde laiklik vc Emansipasyon

(Fekki - Hacir) politikas
Localar ve ordu disiplini
Almanya ile yaklaana siyaseti
Cemiyeti - Akvam (Milletler Cemiyeti)

NC BLM
Mason diktatrl ve istikbal ryalar
(Ham hayalleri)
1 Tahrip ve imha politikas
A Messeselerin Devletletirilmesi
a ) Sanayiin miniletirilmesi
b) Bu milliletirme ne iin? Byk ve Snai, mali irketleri tenkit
c) Bu devletletirme ameliyesi nasl icra
edilmeli? Hamiline esham ve tahvil senedlerine el konulmas
B Localar tarafndan iltizam
tedbirleri (vergi Sermaye ve gelir vergisi
Verasetin ilgas
C Ferdlerin sosyalizasyonu
alnma Sosyal hizmet
Bir dnya masonluu iin.
DRDNC BLM
Dnya Masonlarnn listesi
Trkiye Masonlarnn mehurlar

olunan gelir

E S E B I T A K D M

B u eser L A D C T A T U R E D E L A F R A N C - M A O N N E R E
dilen

SUR

LA

FRANCE

DOCUM ENTS

F ranszca a s ln d a tercme

ismiyle nere-

edilmitir.

l'ransifcca asln nereden deerli tii A . G. M C H E L >

Bu eserin cn byk hususiyeti yazarnn li bir ilvesi

olmadan, sadece
dr.

H er

initir ve

vesikalardan

cmlesi M ason
hangi

timada

m eydana

localarnn

getirilm i

olm as-

itinalanndun

aln,

ve nerede, langi giin ve tarihte

olm u ise bu belirtilmitir.

B vesikalar tam dokuz kiilik b ir heyet ele. geirerek
bir a ra y a getirm itir. B u dokur, kiilik heyette, (Jeeraller,
milletvekilleri, rahipler ve gazete drektrler vardr.
Derleyenlerin
lndan dolay

ahsiyetlerinden

neredildii

zam an

ve

vesikalarn
F ra n s a da

arpc,

kyam etle

kopm utur. Biiti'n F ran sz vatanperverlerini a y a a kaldran

b eserde neler vard acaba, ?
Btn milletlerin
nn planlar

M ason

D ik tatrl

altna

alnm as-

vard bu vesikalarda.

M asonlarn

insan iyete i olduu sylendii lalde,

ne ka-

clr vahice ifn a ve yokctne metotlar olduunu gsteriyordu b kitap.

M asonlarn

hi hir

nan ca^m illetlerin siyas yaplarn a

11

i ilerine karmad yalann bir

bir

ortay knr-

yutdu,
Hi bir insana ve zmreye dman olmadklar iddias,
nn palavra olduunu ortaya koyuyordu.
Kendi gyolerinc hizmet etmeyen milletlere, ahsiyetlere
vn hlolllcr' ne kadar korkun bir kinle saldrdklarn anlatyordu bu ( f .
Kendi ItsJrolaM varlklarm tehdit eden ne kadar

va-

tanperver Varna, onlar nasl yok edeceklerini gsteriyordu

bil kllab.
Diktatrlklerini engelleyecek, insanl bu korkun ga.
yeli tarikatn gtrecei ackl akibete mani olacak
kurulu vo fikir hareketlerini ne ekilde Boaca
ve insanl
tutanaktr brakarak nasl eritecei izah ediliyordu bu ki
tabda.
Masonlarn btn dnyadaki biraderleriyle nasl irtibat
1 bulunduunu ve btn milletleri hir a gibi nasl sardk,
arn ispatlyordu. Bir masonun dnyann br unundaki
masonu nasl bal oldllun ve bn balln milletlere neler hazrladn aklyordu.
Taa 11)20 Icrde Avmpa. Ortak 1u u ru u n neden dolay
planlandn, bu tarikatn itinalnrnda nasl karara alndm anlatyordu.
Bu tarikatn bykler seviyesindeki timalarnda suni
sol w ph ele re ayrlarak btn milletlerin iine nasl
nifak sokulacann vo savanlara srkleneceinin kara
ra balandn Ijclirtijordu.
Din Kavramn ortadan kaldrmak
(ar tesbit edildiini gsteriyordu.

iin

ne gibi

pln,

Liklik prensibinin btn diinya milletlerine kabul ettirilmeye allacan ve bu prensibin ne iin kullanlacan gsteriyordu ra eser.
Mlletlerdeki btn mili! vasflarn nakil yok edileceini, kozmopolit tipler meydana getirilerek milletleri na-

sil Vahdi siyonizmlnin emrine vereceini plnlayan

malar dile getiriyordu bu kitap.

iti-

Milletleri idare eden idari ve iktisadi gleri ne tarzda ele geireceklerini

plnlayan b tarikatn liitht bu
plnlarn gzler niic seriyordu.
Btn dnya zerindeki madenleri ellerine geirme yo karar verdiklerini ve bunu da tahakkuk ettirdiklerini
im eser gzleri falta ederek gsteriyordu.
Milletlerin iinde yetien ve yetiecek ola vatanperver dnrleri nasl avlyaoaklann veya avladklarn
gsteriyordu.. Btn seme beyinleri nasl kullandklarm
ve kendi gayelerine, nasl alet ettiklerini anlatyordu.
Muazzam bir iktisadi g temsil ettiklerini, mthi bir
gizlilik iinde ilerini yrttklerini ve bu ekilde btn
dnyaya diktatrlklerini kabul ettirdiini anlatyordu eser,
deki vesikalar.
Byk vatanperverlerin ve gerek dnrlerin neden
dolay bu tekilata mani olamadklarn anlatyor ve
bu
tekilta neden dolay boyun eildiini dile getiriyordu.
Bu eser gsteriyordu ki, bir insan ne Radar bylt yaratlt olursa olsu, langi kaabiliyetlerin sahibi bulunursa
bulunsun, ayet bu korkun tekilata bal deilse, yksele,
mez, li bir nakau ve nansb sahibi olamaz.
Yine b kitab]a grlyordu ki, bu gizli tarikata bala-
her kii, dnyann en ebleh adam da olsa byyor ve
her trl kudret iinde yzyordu,
Fakat bu tekilta balanmayan, hatt balanmamak
bir yana, bu tekiltn insanlk iin ne korkun bir akibet
hazrladn grerek mcadele eden, etmeye teebbs eden
ahsiyetler ne yaparsa yapsn, ne
kadar
byilk kaabili.
yetter sahibi bulunursa bulunsun sesini duyu ramaz, hi bir
makam vo nansb elde edemez ve her tiirl imknszlar
bdu eriyip gider.
ayet bu tekilta kar olan k iiler iinde, mal imkan

13

vo ok stn yetenekleri olan kym etler karsa,

onlar da

vcutlarn ortadan k ald ra ra k yok etmeye baktklarn a n latyordu l>u eser.

B u tekilt btn yeryzn idare eden resmi tekiltlar snfna girm itir artk.
yle ki. bu tekilta taarru z etmek, oyunlarn

bozm a-

ya alm ak, dnyay idare eden sistemlere taarru z etmekle

eit deerde
bulduklar

saylm aktadr. Kendi

btn sloganlar,

dokunulm az

gayelerine

bu sloganlarn

birer tabu o larak

milletlerin

ulam ak iin

sistem leri artk

bann

zerimle

durm aktadr.
anda insanlarn

arkasndan

koturulduu

ne kadar

sistem varsa, hepsi bu korkun tarikat hedefine gtrecek

birer alettirler. Byle olm asna ram en, hu sistemlerden herhangi birine taarruz etmek, bizzat kan un lara k ar gelm ek
gibi

m tala edildiinden,

nun sert penesine h avale

gzleri nnde

cereyan

bu tan rm yapan kiiler

edilerek yok

eden

kanu-

edilir. M illetler de

bu hadiseyi

alklar.

Bilm ez

ki, kanunun penesinde yok edilen o kii kendi varl, kendi hayatnn bakas iin kendisini yok etmitir.
Bilm ez ki, vatanperverleri m alkm etlen kanunlar, kendi

var Irklarn

m ahkm

ederek

dnyay

alan Beynelm ilel Y ah u d i Tekilt

eline

geirm eye

Siyonizm in en

byk

aleti olan M aso n lara yardm eden kanunlardr.

H a tt b ir ey bilm eyen mazlum

halk kitlelerine kendi-

lerini k u rta rm a k iin ortaya atlan byk

insanlar bizzat

yele ettirirler. Btn insanlara bu hareketleri de alklattrrlar.

Onun iiu her trl tehlikeyi gze alm adan, bu k o rk u n ;
tekiltn k arsna

dikilm ek

mmkn deildir.

Bu

sebeble

de evld-i ayal derdine den mcadele adam lar bu korkun

tekiltn

gayelerini bildii halde

kuyor ve

bilgilerini kendileriyle

mcadele

etmekten k o r-

birlikte nieaara

gtrm eyi

tercih ediyor.
B u korkun Yahudi tarikatnn btn oyunlarn gstermeye alanlar kmtr, km tr ama, hereyini de kay.

14

betmitir. olnu ocuu d in d en alnm^ kars kz sokakla ra drlm , kendisi a ve sefil b ra k la ra k

insanlarn

a laylarn a hedef edilmitir. Bttin bu felketleri gze a lm adan bu tarikat hakknda st etm ek mmkn deildir. Y a kut da tam h ir serdengeti o lm k lzm dr.
B u tekiltla mcadele etmek isteyen

kah ram an lar, b -

tn hu tehlikeleri gze alm aldrlar.

te bu

eser

biitn bunlar

anlatm akta

ve milletlerin

gzlerini am aya alm aktadr.

B u k itaba M a so n S zl diye bir blm ilve ettik.
u

szlk

dan

diinyanm en b'yiik M asonlarndan biri

kalem e alnm tr. Szl

hazrlayan

ta ra fn -

halis kan

bir

Yahudidir.
Bu

lgat, masonlarn btn iaretlerini, kulland keli-

m elerin

ne

yatm ak ta

m an lara

olduunu

geldiini,

istilhlarn

altnda

neler

bir bir gsterm ektedir. M asonlarn sr-

larn a k tutacak olan bu lgat gsterm ektedir ki, mason

tekilt beynelmilel Siyonizmin
Bu
vu fu

lgat

gsterm ektedir

K abalizm in

b ir aletidir.

ki,

masonluk,

ve

siyonizmi hedefe gt -

tatbikatdr

Y ah u d i

tasav-

ren b ir Yahudi tekiltdr.

B lu g a tta grlyor ki masonluk, kendilerine gre a n la d k la r H azret)

tdrise k ad a r dayandrlm aktadr.

T a a o zam andan
siyonunu

b ya n a m asonluk tekiltnn fon k -

icra eden tekiltlar daim a vardr.

F a k a t dalu evvelki tekiltlar,

J
t zam an at zemine ve s art.
la.ra gre isimler a la ra k zam anm za k ad ar
gelm iler ve
nihai gayelere, u latracak m asonlua kabolm ulardr.
Okuyuculardan
sunlar.

ricamz, bu

lgati

iinkii m ason tekiltnn

ok dikkatlice oku-

btn gizlilii bu lgati

an lam ak la a a kacaktr.
Bu

tarikatn bizim m em leketteki (hrm mu a

ait bir iki

ey sylemek yerinde* olacaktr.

Mem leketim izde

kurulduu

zam anlar,

15

bu

kurulularda

Padiahlar,

prensler, paalar,

tarikat

eyleri

(k i, bilhassa

nevlttvl v bektaiier bu tekilta girdilileri zam an

14

vo

!I8,

dereceden

ba la m a k ta d rla r)

ve

derhal

beyzade-

ler bulunm akta idi. m paratorlu un ykd.mda da ba rolU

oynam lard. B u m asonlarn listesini kitabn

ark a sn a 1121-

vej ettik, Lopu ve. m ah fil k um cularn n tam listesini verine,

ye (.-altk,
15u durum

ta M u s ta fa

K e m a lin zam anna k a d a r by.

l c gelie JftiHe yrd. F a k a t bildiim iz k ad a ry la M u t a la

Keml tarafn dan

kk

darda b r

tekilt

k uru la,

m iy a ra # l hakknda kanun kartlarak, m ason localar

patld.

llnkll

besbelliydi

ki,

bu tekiltn

kk

di, F a k a t M u t a la K em al v e fat ettikten sonra bu

k aldrlm ad

halde M ason

ka-

darda
kanm

localar te k ra r ald. M u sta fa

K em al devrinde g a lic e yrttkleri faaliyetlerini gene aka yriit m eye ba?ldlar. M u sta fa K e m a li en ok istism ar
edenler bu tarikatn mensuplardr. H albu k i, kendilerine en
byk

darbeyi vurm aya alan b ir insan

o la ra k M u sta-

fa K em ali hi ivm em eleri lzm gelen do hu ta rik a t m ensu plardr.

Mason 1ucalar hakknda baz rivayetler neticede bu tekilattan milletin nefret etmesini temin etti. Bu bizde oldu,
u gibi btn dnyada da byledir.
te bu sebeblcrden tr Mason tekiltnn faaliyet,
terini rtmek, onu saklamak in bu tekilta bal baka
beynelmilel tekiltlar hda* edildi. <Rotary ve Lions kultbleri gibi).
B q kulblcrin de kk danda olmasna ramen, kk
danda bir tekilt yasaklayan kanun maddesi bulunmasna ramen bu kulblor hkmet kararnamelerinin msaadesi le memleketimizde de kurulmutur.
Mesel, lion s Kulb, u anda halklk ampiyonu, iktisiidi ve sair bamszlklar havarisi olan CHP. Genel Bakam Blent Ecevit'in alma Bakan olarak yesi bulunduu hkmet kararnamesiyle kurulmutur. Resmi gazetede neredilen bu kararnamenin kliesini bu kitabda gre,
eksiniz.

16

Dem ek

ki. bu tekiltn k uvveti ntsl bir kuvvetse, ka.

nu bizzat hkm et yelerine inetiyor ve kentlisini b

ekilde zorla k abu l ettiriyor.
H albu k i

ise,

Ecevit

A lt

y a p haklarn

savunm akta-

dr. B u kk (lisan dak i rg tler ise, s t y a p y, hondo

beynelm ilel
dolu

b ir nahiytte temsil

halknn

kendisi

etm ektedir.

olan A l t y a p

tarafls

azndan d kkl bn rgtleri geldikleri

m m kn

yleyse, A n a olmak,

en

yerlere srm ekle

olacaktr.

M asonlarn dinsiz olm adklar kastl bir ekilde rivayet

edilm ektedir.
Eserin

btnnde

bu iddiann

ne

korkun

bir yalan

olduunu zaten anlayacaksnz.

ay et kendi ara larn d a tertib ettii konferanslarn din.
iseniz ve bu konferanslarn teksirlerini okusanz tyleriniz
diken diken olur.
K u r'a n a

ve

peygam bere

yaplan

taarru zlarn

meneini

ayan beyan grrsnz.

B u ra d a m asonlarn slm iyet hakknda nasl bir kanaat
stlibl olduklarn gsterm ek iin, D em irel'in B ilg i locasnn
bir blteninden para iktibas ederek sz b a la m a y a bakn.
In...

yle diyor bltende :

K itlede

Isln medeniyetinden, kalm a ve

medeniyete ba la m a y a

sa

gizli

k uvvetler

onu tek rar o

mevcuttur. B-

nun mevcudiyetini k abu l etmekten kork m am ak lzm ve onu

ezecek tedbirler dnmek ve tatbik etm ek zaruridir. A k si
halde bu gizli kuvvet G a rb medeniyetine intibak tempomuzu
geveterek

bu

yoldaki gayretlerim izi firenyebilir.

A ln acak tedbirlerin neticesini verm esi biraz

uzun md-

dete ihtiya gsterse de intibah kkl ve verim li olmasn*

17

F : 2

salayaca iin vakit 'kaybetmeden fiiliyata gemek lzmdr.

(Rza. Berke. B ilg i I a H k i N e riy a t: N o : 1. 1980)

G rlyor k, b aozlcrdc taarruz, edllv ne yobar., ne

do mrteci. N e saltanat, ne eriat, ne teokrat vo no d<>

mmetidir. B a m d a taarruc dorudan do ru ya H&m medeniyetine

yaplm aktadr. Hem

de apak

b ir ekilde. E lb e t,

te bu szlerin m illet eline geeceini hesaba katm adan, kendi a n lu rm d a s&rfedtlni szler olduunu sylemeye

gerek

yok.
M! 11*t

huzurunda

yaptklar

ise,

IsUUn

medeniyeti

yerlnp, mrteci, yobaz, teokrat, hilafeti, eriat; saltanat,

iddialarm
mline

kullanm aktr. B u n lar

getirm ilerdir.

n kanuni su

D a h a henllz

nasl

olsa

kanun

tsl&m medeniyeti szc-

haline getirm em ilerdir. Bunu getirm em e.

y bir kurnazlk saym aktadrlar.

Yu kardaki

taarruzu

mahkm etmenin
dlr. K im s lim

reddedecek

Bylece

karsa, onu

gerekesi ile cmlenin iinde m ndem i-

medeniyetini temsil etm eye kalkrsa, onu

Gart> medeniyeti dman olarak

medeniyetine

olanlar

ulam am z

illt

etmesi iin,

engelleyebilir

G a r b

demektedir.

m slm an bu fikre itiraz ettii takdirde sulu

du rum a drlecek. nk, (hrhclk b ir d o m a haline g e tirilm itir. B n tab u y a dokunan herkes ezilir.
Fakat

bu locann

l zam an azlarn
nab.

A lla h don

sndaki Cenah- H a k
kim se

dold ra

bahsederek

b ir b e is grm ezler.
in i

devlete

oynayan adam lar

doldur a C e n a b
milleti

G rm ezler

H a k dan, C e -

k an drm aya

bakm akta

nkii, bu adam larn

ve Cenab.

Allahn

bilm ez Kanyorlar.. Lugut

ne m n ay a geldiini

ical> etti,

k a fa -

ne m naya geldi-

ok uyanlar

bunlarn

reneceklerdir.

K itabn en son ksm na dnyann ve memleketimizin en

eskiden itibaren byk m a s o n l a r n listesini lve ettik.
H u isim leri v e bilhassa tvcv kilerin i gren memleket ev.
l&d

bedbinlie

debilir.

13

Fftkat byle b ir bale

rul yoktur. B iz m illet otorak,

bizi m illet eden deerler etrafn da smsk

birleirsek

kin b ir tekilt olm asna ram en ba y a t hakk

ra k

memleketimizden kendi kendine

Yeter ki,

kor.

bulam aya-

k ayboln r gider.

m illetleri esaretleri a lt n

alnann

gayeleri-

ni, b a gayeye n lanutfc iin kullandklar metodu yice kav.

rayalm . lu k avra m a onlarn sonu dem ektir.
T rk
kilt

milleti tad v a sfla rn

m utlaka irts

fik rin i ve
T i rk

jin i
milleti

m ahkm

ykseklii

edecektir.

ile, lu te-

Canm,

ruhunu,

b a tekilt m eller inden

kurtaracak tr.

kendisini yok

alanlar eh i*

etm eye

edene k a d a r be iki Id a tfa b lir am a. ya b ir de tehis ederse

ne y a p a r,

bmm

bit (tin tarih ahididir.

Korkmayn, Trk milletini stn klan vasflara iyinsarlarak lirleb. Greceksiniz ki, ki>k darda olan hic
bir tekilt meneketinrtfzde bannamyaeaktr.
H YA

V A Y IN L A R1

19

E S E R t H V A R I A Y M ) H E Y E T N ftN S0Xt5
Masonluk kentlini her yerde hissettirmeli. fakat hi bir yerde gii.
rttnmemeidr.
(Fran sa M ark azan kongre zabtlar: Sene 1922. sahifo: 362).
Masonluu anlatan bu eserde bir araya getirilmi olan
metinler, alt olduklar kaynaklara gre teyid ve temin edilmi bir tarih sayfasn tekil etm ektedir. Fakat bu metin.
)cr tarafmzdan tenkid ve tahlile tabi tutulmadan olduu
gibi ele almmsdr. Onun iin bu eserde pein hkm vc
samimiyetsizlik aram ak beyhude bir gayrettir. Kitabn hazrlanmasndaki metod ve usul vesikalarn aslna sadk kal.
maktan ibarettir. V e maksadmz, karanlk maksatl grnen bu tekiltn insanlarca
bilinmeyen yanlarn bizzat
kendi yazlarndan beerin gzleri nne sermektir.
Bu vesikalar meseleyi o kadar ak bir ekilde ortaya
koymaktadr ki, biz hi bir ilve etmesek bile, tekilt btn insanlk lemi mahkm etmekten geri durmayacaktr.
Dnn vc bugnn btn hikyesi bu kltabda bulunmaktadr. ayet mkn bulur ve msamaha
grrsek bu
esere son bir blm daha ilve edilecektir.
Bu kitabda hikye edilen mesele, hi bir derdi bulun,
mayan biganelerin, vurdum
duymazlarn veya aldatlarak
i fa l edilmi olanlarn halka nakledilen bir hikyesi deil,
yaptklar ilerden gurura kaplp vnen kimselerin kendi
srdalar arasndaki fsldaamaJann bir hikyesidir.

21

Dn kendine fazla gvenmeden doan kaytszln mtereken sulu bulunduu devrede bu gizli gayeler tayan
rom iyet yer a lt fa a liyeti gsterm i ve gayeleri her neyse
ona ulamaya almtr. Bia o sralarda pek saf b ir ekilde
a7. buuk savunulduunu zannettiim iz iin bu gizli tekilat gafletim izden istifade edip byk m u vaffak iytlere ulam ve cem iyetleri ynetici m akam lara ve btn mhim kademelere itim at ettikleri adamlar yerletirm ilerdir. A rtk
her eyi altca yapacak nreti bulmulardr. P a k a t, hl
bu meseleyi -sktla karlayan ve b ir nebze olsun bahse deer bulmayan fertler vardr.
Bu vurdumduymaz hal devam ettike, gitgid e m em leket geni bir a ile evrelenecek ve hu an iki dm
arasndaki mesafe o kadar uzayacaktr ki, hu m aksatla dikilen kazklar skmek ok zorlaacaktr.
H al ve artlar bu durumdayken halk hal, siyaset sahnesindeki bu adamlara kendi vek illeri zannederek sempatizanltk yapm akta ve szlerine deer verm ektedir. H alk kendisini kendisinin idare ettiin i zannetmekte ve bu sebehle de
iinde bulunduumuz hareketlere ilgi duym akta ve tasvib
etm ektedir E tra fn kuatan tehlikeyi
grm em ekte, g iz li
em irleri duym am akta ve haberdar olmamaktadr. te bu
frftab halkn malmat) djmda cereyan eden g iz li hadiseleri aa karmak ve gzlerini am ak iin kalem e alnmtr. Y an ltm alara k tutmak iin derlenm itir
Bu kitab okuduktan sonra H ristiyan lar
silhlarn
ellerinden brakm ayan basm larn tanyacaklar ve ona g re balarnn aresini aram aya teebbs edeceklerdir. M ason program nn bir kopyesi olan, hkmet beyanatnda u
hususlar tesbit etme mkn bulacaklardr.
Din adamlarnn btn hareketlerini kanun d saymak.
Vatikan ile btn alkanm koparlmas,
Alsa3 Doren'ln likliin boyunduruu altna alnmas,
E itim in bir tek elden idare edilmesi ve tek tp okul
sistem inin kabul edilmesi..

22

Yu karda zikrettiim i?; szleri bizzat ga y et ikna edici

eda iinde msy H erriot tekrarlam tr. Bunlar iki seneden beri mason localar tarafndan hazrlanm, biraderlerinin cem iyete hkim olaca gn iln edilmek zere bekletilmiti, Burada ifade edilen prensipler masonlarn ulaacak
olduklar birinci merhaledir. Bu merhaleden sonra gerekletirm eyi plnladklar menhus gaye A llah szl Kristiyanl a k a r za fere gtrm ektir. Bunu da m illetleraras bir
ihtilalle gerekletirm eyi hedef edinmilerdir. te bu maksada ulamak iin ekilleri m uhtelif olm akla beraber, g iz il
olarak fa k a t ga y et pes perdeden em irler verilm ekte ve bu
em irler habire tekrar edilmektedir.
K a to lik lik ile masonluk arasndaki mcadele, amansz ve aralksz bir ekilde sre bir lm kalm mcadele,
sidir.
im an ehli olanlar, inananlar, adllarna uygun olarak
teksir edilm i olan bu kitab okuyacaklardr. Bunlar okuduktan sonra da muazzeb olan vicdanlarn dile getirince,
kendilerini tevik edici olm akla itJam eden basky bizzat
hissedecekler, byk a cy kendi nefislerinde tatm olacaklardr. Bunlar hi phesiz kendilierine vurulan darbenin
nereden geldiin i bilm ektedirler. F a k a t bununla birlikte etraflarn evirm i bulunan kin ve dmanln derecesini
acaba anlayacak durumda olduklarn syleyebilirler mi ?
Fakat kendi etraflarnda dnen d o la tla r bu kitabdan
rendikten sonra zntleri devam etm ekle
birlikte, bu
min emellilerin hareketlerini durdurmak iin byk b ir cesaretle kendilerini toplam asn da bileceklerdir. Esasen m asonluun ele geirip yerlem ek istedii saha sadece din de
deildir, Tehlike iinde olan sadece katoliK lik de deildir.
Zira, mason localar hakim iyetlerini salayabilm ek iin, m ill hareket ve faaliyetlerin btn m erkezlerini igal etm eyi
karar altna alm bulunmaktadrlar.
Bu kitab okuyanlara, bilhassa iktisad alanda masonlarn husus taktiklerin i dikkatle okumalarn tavsiye ede.
rlz. Btn endiesi ta k tiin i gnn icablarm a uydurmak olan
masonluk, modern dnyann fikirlerden ziyade m enfaatlerle

23

sevk v e idare olunduunun fark n a varm dr.

F elsefeyle

uramaktan, beyhude ilere girim ekten vaz gem em ekle

beraber, daima rakvam lardan v e hesaplardan bahsetmeyi
kendileri iin daha uygun bulmaktadrlar. Siyas m akam lardan daha emin bulduklar iin, memleketin ktisad gcn
ellerine geirm eye alm aktadrlar. Bu arada madenleri,
bankalar ve sigorta irketlerini devletletirm ek istem ektedirler. nk devleti ellerine geirm ilerdir.
M iras kaldrm ay tasarlam aktadrlar. Vatandalar bir
nevi zolam a ile disiplinli alm aya gtreceklerinden bahsetm ektedirler.
Sosyalizm le anlam olduklar seim sonunda belli olan
masonluk, bunun faturasn imdi ok ziyadesiyle demektldir k, aslnda bu faturalarn btn ykn m illetin tima nizam ekecektir.
Masonluk, sratle ve ak olarak gayesine ulatrm ay
umduu kollektivizm e ynelmi bulunmaktadr.
Bu meum ve karanlk mcadelenin bedelini deyecek
olan Fransadr. Zira, mem leketim izdeki mason localarnn
dnya masonluu ile ne derece sk mnasebetler idame ettirdiin i de gzden karm am ak lzm dr. Bu gizli mzakere ve mnasebetlerin mem leketim izin i fa l edilerek kurban
edildii kom binezonlara bu ilerin iinde bulunanlarn ounun bile haberi olmadan, fiilen hizm et ettii, tarihde acaba
ilk defa m vaki olm aktadr? Bundan baka, Ma'n tesindeki mason tekilt (bugn girim i bulunduumuz mcadeleyi andn- bir durumdu) Fransz umur ve m enafiini
g geitlere doru yneltm ek iin m anevralar
dikkati ekmi m iydi?

evirirken

Mason tekilt tarafndan gz dikilen veya igal edilen

blgeleri belirtm ek
hudutsuz

iin

olarak uzatm ak

bu konudaki n sz

lsz ve

gerekecektir.

Bu derecede geni ve umll projelere katm erli v e k a rk meseleler dahil olacaktr. Bunlarn hepsinin birden mnakaasn yapabilm ek iin bir ok sayfaya ihtiya vardr.
Zaten byle bir mnakaaya da burada girim i deiliz. M a-

24

son localar tarafndan taleb edilen ktisad ve itim ai tedbirler tam am iyle kendilerine a lt deildir. Bunlarn arasmda
baz hallerde n celikle. ele alnm alar zarur grlebilecek
m ahiyette olanlar mevcuttur. Bu projelerden bir ou bir
hakikat payn vey a bir emr-i h ayr muhtevi bulunabilir. F a kat bunlarn iine katlan ve dozajlar ustaca ayarlanan halita lar o kadar tehlikelidir ki, bu da panzehir iirm ek iddia,
syla ldrc zehir iirm ekten baka bir ey deildir.
H er ne olursa olsun btn bu tek lifleri sralayarak hanet derecesine varanlarn pheli v e eer aralarnda mevcut
bulunuyorsa m uvafk olanlarn top yekn tahkik ve tetkike
tbi tutulmadan mahkm edilm eleri istenmemitir.
Burada bahis konusu ettiim iz mesele, sadece tesir ve
nfuzunu btn sahalara tem il etm ekte bulunan bir tarikatn durumunu o rta ya koyup kudretini ispat etmek
ve
bilhassa gnll olarak krle rza gsterm eyecek olanlara
kumanda eden gizli ku vvet ile buna tabi resmi iktidarn ka.
rarlar arasndaki uygunluu ortaya koym aktr.
D iktatrlkten, bir aamvo. v e y a br partinin diktatrlnden ziyadesi ile bahsolunduu u srada, bu sahifelerin arzusu kendisini hr sanan b ir millete mutlak efendilerinin kim ler olduunu aka gsterm ektir.

B R N C BLM
VE ZET
Masonluk kendini her yerde hissettirmeli, fa kat hi bir yerde grnmemelidir. (Fransa Meriki zami itimai zabtlar: Y l 1922 Sahife 362)
1 Masonluk Solcu Bloku tekilatlandrmakta ve takviye etmektedir. Nerede? Mason Localarnda ..
2 kdidara gelmek iin mcadele ve hedef...
3 11 Mays Baars (Seimleri) ve M'lletvekili seilenler.
4 Haraket hatt: Proboganda ve icrayniifuz
ve umum efkar nnde faaliyet...
4 Localar tarafndan yaplan metodik anketler. ..
5 Basn yolu ile faaliyet...
6 Yazl ve szl proboganda...
27

7 Topluluklar zerinde nfuz icras,.,

Masonluk Solcu Bloku
tekilatlandrmakta
ve bu tekilat tahkim ve takviye etmektedir.
Parola :
Kanun seimlerin arifesinde Cumhuriyetiler
iin ne yapmak lzmdr. Elverirki parola Franaa
Meriki Azamndan sadir olsun.
Bizler 1919'un
maluplaryz,.. Parolay vermek Masonlua aittir.
Bu parola yerine getirilmeli, masonlar da mstakbel zaferlerin irtibat ajanlar olmaldr. Bunu yapmanz mmkndr. Mill Blok delegelerinin dalmas sizle re aittir.
(Meriki Azam itima zabtlar, yl 1923 sahife 315)
Tutucu taraf, milli blok kisvesi altnda son seimlerden muzaffer kmtr. Fakat Cumhuriyeti
partiler birlii meclise muhakkak bir Cumhuriyeti ounluu getirecek, bu da Cumhuriyeti bir hkmetin kurulmasn icap ettirecektir.
(Haftalk Mason Dergisi 14 Ocak 1922, Sahife 4.)
u halde Cumhuriyetin savunmasn tekiiatJandrmalyz. Locas hcre olacak olan Solcu Birlii sayesinde zafere ulaacaz. Biitiin iyi niyetli
Cumhuriyetileri gruplar haline getirmekliimiz bizim iin lzumludur Hatta Kominstlerle enerjileri
( Meriki-zrm itimai karan, yl 1922 Sahife 236-237)
Czi farklarla btn Cumhuriyetileri sinesinde
toplam bulunan Masonluk, nbet tutan partiler
iinde mevcut olan ayrlklara bir bir son verdirebiiecek durumda deilmidr. Papaz snfna ve tutucu bloka kar demokrasinin ve hr fikirlerin sa 28

vunmasm salamak zere

kardee saflarmzda
bireerek neden lla mabetlerimizin dna kmayalm?
(Meriki zam timai Karar, yl 1922 S. 266 )
kdidar ele geiren Masonluk.
Tekilat :
Cumhuriyeti savunma tekilat
iin Mason
meclisi tarafndan 1921 tarihinde btn eyalet lo calarna gnderilen tamim :
Gelecek seim yoklamalar arefesinde, Cumhuriyeti Demokratlarla mutabk kalarak, en mutedil redikallerden en kalifiye
sosyalistlere kadar btn siyasi partilerin itiraki ile bir kongre
akdolunacak ve bu kongre esnasnda, btn parti
teekklleri arasnda imdiden
varlan anlama
esaslar dairesinde kanun seimlerde gsterilecek
namzetlerin seim ii yaplacaktr. Mezkr anlama semereli olacaktr. Zira, bununla milli bloku
cinayet ajanilanna kar solcu blok namzetlerinin
kazanmalar iin btiim imknlar teminat
altna
alnm inll tnmaktadr.
(Meriki-zam itimai zabtlar, yl 1923 S. 304.)
Marsilyada da buna benzer gayretler sarfolunduu ve tecrbenin bu gayretleri baar ile talandrd mehulmz deildir.
Marsilyal biraderlerimize (F,F.) ve bu kabil denemelerde bulunan dier meriklarmza bu husustaki gayretlerinden dolay takdir ve hrmetlerimizi bildirmek isteriz.
(Meriki zam itimai zabtlar, yl 1923, S. 305)
Localardan byk bir ksmnn,
29

kendilerine

cemiyet konseyi tarafndan verilen talimat sratle tatbik mevkiine koymu olduklarn grmekle sevin duymaktayz.
(Meriki zam itimai Zabtlar karar, yl
1023 sah'fe 306)
Memnuniyetle reniyoruz ki, Mason probogandas. her yndeki baanlar ile kendisini gstermektedir, Yaknda bu memleketin Cumhuriyetti umumi efkarnn uyanna ahid olacaz.
(Meriki zam itimai karan, yl 1923, S. 306)
Solcu gruplar arasnda tekil edilen topluluklar nevinden grup arla ok sk bir surette ibirlii
yapmak zere Kvlcm isimli loca tarafndan
(phalange) tekili. (Falanj, eski MekedonyaJlarn p'yade alay) Bu topluua katlacaklarn (Ca
det) sokanda 16 noda Kvlcm locas reisi Manesterski biradere mracaatlar.
(Hastalk Mason Blteni, 4 ubat 1923. Nr. 400)
Pariste Byk Locada, eitli partilerle
istiare
1 Radikal - Sosyalist
2 Mstakil Sosyalist
3 Birleik Sosyalist
4 Ar (Muhalif) Kominist
Localar tarafldan 1022. 1923 vo 1924 yllarnda tertip edilen toplantlarda istiareye sosyalist (S.F.. O.) partisinin temsilcerini dinlemekle
balyoruz. Komnist ve Radikal - Sosyalist ve mstakil sosyalist partflern temsilcilerini dinlemekle
de itiareye devam edeceiz.
30

Sosyalist parti He iti are, 1.8 Ocak 1922 tarihinde Cadet soka 16 numarada ki Meriki
zam merkezinde yaplm ve toplanty- aada
isimleri yazl localar tertip etmilerdir :
1 Laehaine dUnion-Birlik Zinciri
2 L lntcmationale - Milletleraras
2 Laehaine dUnion - Birlik Zinciri
3 Lelien des peuples et les bienfaiteurs reuris - Milletlerin rabtas ve Birleik Hayrhahlar.
Toplantya, Birleik Sosyalist partisi Umumi
Katibi (Paul Faure) ve Paris Mahkemesinde avukat (G. Mauranges) davet edilmilerdir. Mzakere
konusu : (Cumhuriyet ve Cumhuriyeti partiler)
(Haftalk Mason Blteni, 14 Ocak 1922 numara
353 Sahife 4)
Radikal - Sosyalist parti ile istiare, 29 Nisan
1922 tarihinde Meriki zam merasim salonunda, Cadet soka No : 16 saat 20.45e. Bu toplant
da aadaki localar tarafndan tertip edilmitir :
1
2
3
4
5
6

Kvlcm Locas
Fransa ve Mstemlekeleri Locas
Adlet Locas
Terakkinin ayrlmaz sadk dostu Locas
Sebat Locas
Mason Birlii Lcrcas

u zevat toplantya davet olunarak dinlemilerdir

Cumhuriyet Birlii Bakan Mr. Paul Painleve,
Konu : Cumhuriyet Birliinin dou ve gayesi.
31

Charehto Milletvekili M. Jean Haennessy,

K on u : Birliin harici siyaseti.
Generai Sarrail,
Konu : Birliin Askeri Program.
Stephen Valot,
Konu : Solcu birliinin tekilatlandrlmas...
(Haftalk Mason Blteni, 22 Nisan 1922 Nr.
367 Sahife 3)
Komnist Partisi ile istiare 31 Ocak 1924 tarihinde Ernest Renan locasnda yapld vc bu
toplantya Mr. O. Frossard davet edilmi ve dinlemitir. Toplant konusu: Komnizm, Doktrinleri
ve Program.
(Haftalk Mason Blteni : 1924, Nr, 443)
nc tiare, Sosyalist - Komnist Partisi
ile yaplm ve bu da Sain - Denisde Jean - Jarem
meydannda 3 numaradaki H ayr
ileri Birlii
isimli Loca tarafndan tertip olunmutur. 21 ubat
1924 tarihinde yaplan bu
toplantda Vatanda
Frossardn aadaki konu hak kndaki konumas
dinlenmitir. Sosyalist - Komnist Partisinin Doktrini ve Proram.
(Haftalk Mason Blteni, 17 ubat 1924, Nr, 446)
Btn Sosyalist Partiler Ue yaplan istiare,
15 ubat 1924 tarihinde H ak ve Vazife isimli loca
tarafndan tertip edilmitir. Toplant mahalli: Pariste Fransa Byk Locas Mabedinde,
Puteau*
soka Nr. 8. saat 20. 30da
Dinlenen Zevat ve Konular :
P. P. Brunet, Seine Eyaleti Umumi Meclis Bakan :
32

Konu : Fransz Sosyalizmi hakknda.

F. Droot;
Konu : Sosyalist Parti Doktrini hakknda.
F. Bachelet, Seine Eyaleti Umumi Maviri :
Konu : Sosyalist - Komnist Partisi Merkez Komitesi Azalan hakknda.
(Haftalk Mason Blteni, 10 ubat 1924, Nr. 445)
Muhtelif Partiler arasnda yaplan mavereler
Redikal - Sosyalist ve Sosyalist - Komnist
partileri ile 13 Mart 1924 tarihinde Mttehid ve
sadk biraderler locas tarafndan Cadet soka 16
No: daki Meriki zam Lokalinde toplantlar tertip olunmutur. Ad geen partilerin
prensipleri
hakknda sz alanlar : Grandi gneax, Seine Eyaleti Redikal - Sosyalist federasyonu bakan..
lomet : Eski Sosyalist Milletvekillerinden
Frossard : Komnist Partisinden..
(Haftalk Mason Blteni. 9 Mart 1924, Nr. 449, S 07)
Muhtelif partiler arasndaki mterek istiareler
Milli ve Milletleraras politika ve Cumhuriyeti kuvvetler birlii konusunda, 12 Aralk 1923 ta rihinde Puteax soka 8 N o: da Fransa Byk Locasnn yer alt lokalinde bir toplant yaplm vc
aadaki zevat bu konuda sz almlardr :
1 F. Buisson, Paris Milletvekili ve nsan
Haklan Birlii reisi.
2 Louis Ripault Seine Eyaleti Radikal - Sosyalist Fedarasyonu Bakam.
3 F. Brunet, Seine Eyaleti Umumi Meclis
Bakam.

33

F : 3

4 F. Cha vagnes, Cumhuriyet Birlii Umumi

Katibi.
5 F. Lois L e Foyer, Eski Paris Milletvekili.
6 Drouot, Sosyalist Partisinden (S. F. . O.)
O. Frosaard. Sosyalist Partisi eski umum
Katibi.
(Haftalk Mason Blteni, Aralk 1923 Nr, 435)

I. KISIM
ktlidara Gelmek in Mcadele
Hedef :
Gclecek seimlerde bugn mevcut olan ounluu, yani anane, nizam, riihban snf ve gericiliin (Reaction) rnei olan Milli Bloku Devirmek.
H ah hazrda ki meclisten kurtulmak.
(Meriki zam timai Zabtlar. 1922 S. 104)
u anda ok kark ve heyecanl saatler geiriyoruz. 1919 yunda Bolevizm korkusu ile ve bir
panik annda seilen meclis, imdi artk hi iiphs
yokki semenlerini temsil etmemektedir, 1924 Fr&nsamn da muhakkak bugnknden bambaka
bir
meclis getirilecektir. Usul vc adetlerimize uyarak
burada politika yapmak istemiyorum. u kadar ki
biz Masonlar, her ne kadar meclislerimizde ve localarmzda politikayla uramyorsak da, aramzda bulunan her birinizin vatanda olarak roln ifa
edebilmesi iin en mbrem vazifesi politikaya kar alakasz kalmamakdr.
V e buda, Fransz Masonlar iin 50 yllk
34

bit

Cumhuriyet idaresinden sonra bamzda hal giin.

den gne gericilie doru giden bir hkmetin bulunduunu mahade eylediimiz u anda, hayati
mahiyette br zaruret deil midir?
(Fransa Byk Locas resmi
1922, sahife 197)

blteni, Ekim,

Rh bani yet taraftan gericiliin douu ve

sarfetti kurnazca gayretler,
demokrasi fikrini
tehlikeye maruz klmaktadr. Buna kar halihazr
daki. idarecilerimizin muhtemelen messir bir mdahalesini mit edebil irmyiz? Ben bun'arn, grne nazaran, kapitalist ve ruhbaniyet taraftar gericiliin eserleri olduunu bildirmek isterim.
(Meriki zam itimai zabtlar, 1923, S. 308)
Gayretli demokrasimiz tekrar tutunacaktr. Hiddet ve infialden mtevellit kuvvetli bir tazyik ve
bask ile tesadfn meydana getirdii bu ounluk
yani M illi Blok sprlecek, tart ve defedilecektir. Bize milletin vekaletine haiz olmayan bir parlementoya, ortada mevcut bulunmayan bir meclis a
hayali mevzuata, hepsi aciz seraptan baka, bir ey
olmayan faydasz ve semeresiz bir faaliyete mal
olan bu Milli Blok gsterilen msamahay istihfa f ile karlamakta, hata ve gaflet llerini ise,
amaktadr.
(Meriki Azam timai Zabtlar, 1923, S. 305)
-Bizki, Fransaya Cumhuriyet ve ban iin,
Cumhuriyet ve bar yolu ile yeniden kudret ve
an iktisap ettirmek istiyoruz. ktidar, tamir ve slah edici bir ounluktan bekledii kurtulu arelerini memlekete getirmek zere M illi Bloktan
koparmaa kararl bulunuyoruz.
35

(Y a flas, ya Cumhuriyet! konulu olan bu

konferans, 1. Oise Milletvekili (Jammy Sehraidt)
tarafndan 7 ubat 1924 tarihinde Cadet soka 16
noda Sosyalist Hareketi isimli lo-cada verilmitir.)

II. KISIM
SOLCU BLO KUN K T D A R A G EL
Mason parlementerier, cemiyetten gelen ve yahutta mensup olduklar localar veya birliklerdeki
konferanslar ve istiareler dolaysiyle masonlua sk bir surette bal veya irtibat bulunan kimselerdir.
(Meriki zam timai Zabtlar, 1923, sahife 365)
Hkmette ideallerimize yardm eden Bakan
biraderler
M. Franois Albert: Maarif Bakan,
M. Herriot : Babakan,
M. Paul Pa inleve : Meclis Reisi,
M. Victor Peytral : Bayndrlk Bakam,
M. Justin Godart : alma ve Sh'hiye Bakan,
M. Qeiile : Ziraat Bakan,
P. Ca mille Chautemps : Dahiliye Bakam,
F. Rene Renoult : Adliye Bakan,
P. J. L. Dumesnil : Bahriye Bakan,
P. Bo-vier - Lapierre : Muhassesat zatiye Vekili
(Emeklilik Bakam)
Maitre Moro-Giafferri;
tear...

Teknik Tedrisat Ms-

36

 III KISIM
PROBOGANDA V E NFUS
A. Umumi efkr hakknda tetkikler yapmak
ve hazrlamak.
(Megriki -zam timai Zabtlar, 1922, sahife 281)
1904 ylndanberi Fransa
Meriki zaminin
450 ras, meclisi ve lokalleri, memleketin sathna
yaylm nur yuvalandr. Buralara devam eden binlerce hr vatanda, ortaya atlan teklifleri szgeten geirmekte, gazetelerde izahm yapmakta, siyasi komitelerde bunlan mdafaa etmektedir. Bu suretle umum efkar yava, yava harakete gemekte, semen evke gelmekte ve nihayet umumi rey
ve arzu zahir olmakta ve binnetiee Parlemento da
memleketin isteklerine boyun emektedir. Masonluun esas hareket tarz ite bdr. Demokratik Rejimde de ayni ekilde hareket etmek mecburiyetindedir.
(Meriki zam timai Zabtlar ,yl 1904, S. 432)
B. LocaJara Meriki zam tarafndan gnderilen umumi yaz muhtevas dairesinde metodik
tetkikler yaplmas.
Ge.ecek nizam seimlerde gericilik tehlikesini
bertaraf etmek zere pratik
are ve imkanlarn
aratrlmas.
Masonluk zarar grmeden Cumhuriyeti partilerin hakemliini ifa edebilir mi? Hangi artlarla ne
gibi vastalar ister.
Masonluk rey kullanmada hangi usul iltizam
37

eder? Bugnk rey kullanma usul kalacak olurea, eyaletimizden Meclise seilecek olan milletvekili
saylar, fikrinize gre, partiler arasnda ne nisbette tevzi ve taksim olunabilir?
Solcu Birliin ans ne merkezdedir? Bu birliin eyaletiniz dahilinde kazanma ans var mdr?*
(M eriki zam itimai Zabtlar, yl 1922, S. 414)
C.
Basnn faaliyeti: Masonluun szcln yapan byk gazeteler :
Le Quetidion : Fransa Byk Locas tarafndan
himaye edilen bu gazete, Solcu Blok ile mason tekilatnn gazetesidir. Heessy, Buisson ve Auard
gibi hissedarlar ve idarecileri, masonluun tekilt
dndaki szcleridir. Bunlar parolalarmz umumi efkara ulatrmaktadrlar.
Biraderlerim,
Le Quetidion gazetesine kar mcadele eden,
byk gazeteler konsorsyumunun at bu kam
panya muvacehesinde hemen istikrah ve infial hissedecek; byk locadan mezkr kosorsyumun manevralarna mani olmak iin pratik areler aramasn talep edeceksiniz.
(Brasa Byk Locas Meclisi, yl 1923, sahife 94)
Kendisine Cumhuriyetin en byk akam gazetesi balm veren Paris - Soir gazetesi seimlerin
refesinde (M. Pa inleve) ile (M. Herriot) nun klie
edilmi imzalar da havi olarak Nisan 1924 tarihinde localara hususi bir nsha gndermitir. Mezkr
gazete probogandaa iin lzumlu tesisat elde edebilmek gayesiyle ok muhterem (C. I V .) lere m 38

racaat etmektedir. Bu talep ve ar idare komitesi

adna u zevat tarafndan imza edilmitir.
C,*, Mahieux,
M,', Galliano
Rai son Locas)

H ak

isimli

locadan,

(La.

A .. Bontemps, Milletvekili yardmcs ve (La

Fidelite sadakat isimli locasnn eski hatiplerinden,
R ,. Darey, Em est Renan locasndan.
Paris - Soir gazetesi hisse senetlerini satn
alacak btn (FF1,*.) lere bir (Merle Blanc) abonman hediye etmektedir. (Merle Blanc bulunmayan
bir ahs ve eya manasna gelmektedir.)
SoiVularm takip ettii politikay baarszl
ratan byk gazetelerle mcadele :
Fransa Byk Locas meclisi, solcu gazetelerin intiarna mani olmak zere byk gazeteler tarafndan tekil edilen (Coalition) un ba vurduu
hile ve desiseleri ve bu suretle fiilen bir monopol
hdasyle Basn hrriyetinin yok edilmesini protesto eder. Dier taraftanda
(F F / ,) leri kabul
mmkn olmayan bu nenavralara
mani olmaa
matuf btn are ve imkanlar aratrmaa davet
eder.
(Fransa Byk Locas Meclisi, yl 1923, sahife 94)
Pariste yaynlanan byk gazeteler konsordyumuun baz Cumhuriyeti organlara kar tertip ettii boykot neticesinde, mezkur organlarn satnn eyaletlerin bir ok ehir ve kasabasnda in 39

kansz bir hale gelmesini nazar itibara alan 1923

tarihli (Convent) komisyonu, bu kabil haraketlerin nlenmesini ve basnn tam serbestisnin teminat
altna alnmasn hedef tutan bir kanun projesi ile
keyfiyetin, alr almaz
Parlementonun ttlana
at'zolunmasm karar altna alm ve bu karar meclisce de tasvip olunmutur.
(Mejriki za,m Meclisi Zabtlar karar, 19231,
sahife. 354)
Localar tarafndan, hangilerine giivelebUececelni tayin etnek iizere, byk gazeteler hakknda
icra ola tahkikat.
5 numaral tamim, basrr yolu e yaplacak
proboganday istihdaf etmektedir. Yine bu tamim
ile lokallerden, Metrikli Azamn notlarn neretmeleri mmkn grlen gazetelerin intiar mddetleri (Gnlk, haftalk gibi) okurlar, tirajlar,
siyasi temaylleri hakknda
kendilerine cemiyet konseyince fayda mlahaza edilecek tebligat ifa
olunmak zere malumat verilmesi talep edilmi
bulunmaktadr. Masonluun muhtemelen yardmlarna gvenebilecei Cumhuriyeti basm nezdinde de
tahkikat icras...
(Meriki zam Meclisi, 1922, Sahife 372)
Partiye sadk gazetelerin Beslenmesi
Paralarmzn byk bir ksmnn Cumhuriyeti fikirli basna tahsis olunmas lazmdr.. Bu
husus faal Masonlar tarafndan
sylenmeli
ve
tekrar edilmelidir. Cemiyet konseyi azalan tarafndan da ayni husus, vazife ile eyaletlerde bulunduklar srada tavsiye edilmelidir.
(Meriki zam meclisi, 1922, sahife 374)
40

Mahalli eyaletlerde basnn ele getirilm esi:

Mahdut trajl haftalk mahalli basn ii hal
edilmitir.
(Meriki zam itimai Zabtlar, 1922 sahife 373)
Cumhuriyeti fikrin alevini muhafaza etmi bulunan eyalet basn, ananelerimizin de en iyi muhafzdr.
(Meriki zam Meclisi Zabtlar, 1922 sahife 374)
Seim probogandas yapmak iin, mahalli gazeteler karlmas :
Normandiede yaplan teebbs :
Localarla birlikte bu blgede bize ait olmayan,
yaz ileri de tamamen masonlar tarafndan deruhte edilen haftalk bir gazete kurduk. Bende aadaki dilek yazsn sunuyorum :
Byk Assamble (Meclis)
Caen merikimize
bal Thems locasnn teviki zerine Aa
Normandiyadaki localarmz
tarafndan haftalk
bir gazete tesis edilerek yaz ilerinin tamamen ma.
sonlarca deruhte olduu keyfiyetinlin localarsn/za bildirilmesi ve lokallerimizin mahalli imkanlar
nisbetinde bu misali takibe ve bu suretle de btn
Fransa da kontrolmz altnda intiar edecek gazeteler tesisi yolunda gayret sarfna davet edilmelerini Cemiyet Konseyinden rica eder.
(Meriki Azam
sahife 380)

timai Zabtlarndan, 1922

41

Mason Gazeteleri Tesisi :

L Acacaia (Le triangle) isimli ilavesiyle eski
Acacia tipinde yeni bir dergi karlmaktadr. Btn meclislerimiz Masonluun doktrinlerini izah etmesini, faaliyeti hakknda malumat vermesini ve
tarihi eserim herkese anlatmasn arzu etmektedir.
(Meriki zam timai Zabtlar, 1923. sahife 313)
I). Yazl Prol>oganda :
Proboganda iin gayret sarfetmekliimiz lazmdr... yle ki, l ve imkanlarla denilebilen, yar konferanslarla, beyannamelerle, brorlerle ve
basnda makaleler nerettirmek suretiyle bu propaganda yaplmaldr. Propaganda kasasndaki fonlar
bu konuya tahsis edilmelidir.
(Meriki Azam itimai Zabfc'ar, 1922, sahife 381)
B ir biraderimiz tarafndan ciddi, dikkate ayan ve istifadeli bir- eser ortaya konduu zaman,
isim ve iaret tabedilerek, bunun tabettirilmesnde
loca hi tereddt etmemelidir.
(Me.ariki zam Meclisi Zabtlar, 1922. S. 274)
Yazl proboganda bahsinde komisyonun mtalaas, fikirlerimizin k misali etrafa yaylmasn temin yolunda en messir ve en nde gelen vastann, bror vc beyannameler olduu merkezindedir. (Talep kabul edilmitir.)
(Meriki Azam Meclisi Zabtlar, 1922, S. 279)
-<F.. F '. terimizden btn yazp syleyecekleri 42

nin biradere tedkik ve murakabemizden gemesini

talep etmee mecburuz. Gayret ve faaliyetlerimizi
o ekilde dzenlemeliyiz k. yalnz hakikaten retici ve istifadeye mucib olanlar, Meriki Azamin
himayesi altnda yaylp nerolunabilsin.
{Meriki Azam Meclisi Zabtlar, 1922, S. 275)
1923 ylnda localarda tertip edilen konferanslar neticesinde tabedien ve mesal (Laik Savunma
Haftas) gibi umumi toplantlarda datlan brorlerden rnekler :
1 J. Sehmiet___ flas veyahut Cumhuriyet.
2 Vial Mazel . ...Vatikanm harp esnasnda Alman taraftarl politikas.
3 Ziwes.........Okullara ait hususlarda isbi
ve tevzi ve taksim usul.
X ............... Gericilik, Laik okullara kar .
5 Gamard.........Milli Blok, Laik okula kar
v.s....
E. Szl Proboganda :
Yajnl proboganda, basma mensup biraderimizin ahsi nfuzlar da inzimam edince, mzakere
ve konferanslar eklinde bir kat daha takviye edil,
mi olacaktr.
(Meriki Azam itimai Zabtlar, yl 1922,
sahife 269)
Konferanslar, mzakereler ve enikler, localara iyi bir proboganda vastas
olmaktadr. Bu
konferanslara mason haraketini tefrikaya drebilecek kiileri hari tutmak ve konferans yeri ile
icra vastalar ve konferans konusunun seilmesi gibi hususlarda mutabakat hasl etmek iizere loca de 43

lcgelerinden mteekkil bir komite toplants tekaddm edebilir.

(Meriki Azam timai Zabtlar, yl 1922
sahife 276)
Proboganda kasasndaki fonlarn byk bir
ksmn (Proboganda kasasnda yetmiikibin Frank
tahsisatmz mevcuttur.) Umumi ve hususi konferanslar tertip eylemek zere, mason murahhas em
r;ne tahsis etmelidir. Bu konferanslar tahmin ve
tasavvurun fevkinde faydalt olmaktadr. Zira davetliler gzide insanlar olduklarndan,
bunlar kendi
muhit ve evrelerinde mkemmel probogandaclar
olmaktadr. Kendilerine ahvali hazra meseleleri zerinde tedkikler yapmak iin vazifeler verilecek olan
kalifiye kon fer ansc ^ arw, parlementer, tahs ve
ahs deerlerine gre, durumlarn gsterir bir
listenin tanzimi ve probagandac yapmak istediimiz
adamlar sk bir kontrolden geirmemiz lazmdr.
(M eriki Azam timai Zabtlar, Y l 1922
sahife 383)
Baz rakamlar.
1923 yl Ocak ayndan Aralk ayna kadar
(Austos ve Eyll hari) Paris blgesindeki localarda (localar dnda verilmi olanlar dahil edilmeden) 1050 konferans verilmitir ki, ortalama gnde drt konferans demektir 1924 ylnda Ocak avndan Temmuz ortalarna kadar 870 konferans verilmitir. Bu da, gnde ortalama drt konferans kargldr.
' 1923 vc 1924 yllar iinde verilen konferanslarn konular ve adetleri :
44

1923
1924
415 Mal ve ktisad konular hakknda ...
Konferans
............................ "4J30 Siyaset ve seimler hakknda
......... 110
75 Din aleyhtar konferanslar
............ 45
91 Mstemlekeler ve yabanc lkeler ..... 21
13 Tek tip okul
...................... 99
............ 15
40 Okul meseleleri ve tedrisat
35 Masonluk ve Kadn
................... 12
76 Barseverlik ve nternationalizme ......... 35
..... 9
31 - Harici siyaset ve yabanc lkeler
19 Rusya ve Sovyetler
...................... 7
22 Ahlk konular
............... -i
18 Spritisme ve Tasavvuf
................ 6
...... 34
4 Teknik tedrisat ve renim sresi
21 alma mkellefiyeti
................ 30
95 - Sanayiin Milliletirilmesi (Sosyalize
edilmesi)
............
F. Topluluklar zerinde nfuz icras :
Usl :
Masonluk kendisini her yerde hissettirmeli ve
fakat hi yerde grnmemelidir.
(Meriki Azam timai Zabtlar, yl
nahife 362)

1922

Biz harice kar mtereken fikirlerini yaymak isteyen ve bu fikirlerin biitiin memleketi sarmasn, evrelemesini arzu eden byk ve gizli cemiyet kurmu bulunuyoruz. Dndklerimizi gnlden isteyerek halk topluluklarna aglamah ve nfuz ettirmeliyiz. Fakat btn sevincimiz ise fikirlerimizin filiz vermesinden ileri gelmektedir!
45

(Meriki Azam itimai Zabttan, yl 1922 s.ahife 349)

Masonluun, Demokrasiyi tekml safhasna
eritirecek olan tam hkimi ve dolaysiyie yen'den
ilhamc:s olabilmesi iin faal bir probogadaya acele olarak ihtiyac vardr. .
(Meriki Azam itimai Zabt'ar, yl 1922,
sahife 270)
Localarmz, Cumhuriyetin menfaatleri icab,
din ve mukaddesat ile alkas olmayan ilere de
karmaldr. Bu maksatlada faaliyetlerini laik mdafaa, sosyal ve demokratik ilerleme gibi ayni g?.yeyi takip eden u topluluklarla birletireceklerdir,
insan haklan Birlii, hr fikir cemiyetleri, niversiteler, !a!k cemiyetler, tahsil sonras tetkik, inceleme ve aratrma dernekleri ve siyasi komiteler ki.
biraderlerimiz, kendilerini
setikleri
mefkureye
doru gtren yolu en iyi bir ekide gsteren ve
muhitlerde ferden (militer) mcadele edeceklerdir!
(Fransa Meriki Azami toplant zabtlar, yl
1923, sahife 300)
Localar dndaki mensup olduklar topluluklarda da masonlar, bir nevi irtibat memuru roln
ifa etmekte ve tedrici bir surette, vaktiyle mitsiz
gibi telakki edilen yaklamalar, mterek bir siyasi faaliyete zem'n olmak zere, tesise muvaffak olmaktadrlar. Bu cmleden olarak onlar sayesinde
tekil edilen bir tekilat, vatandalarn talim ve terbiyelerinin ikmal ve itmam maksadiyle localar, insan haklar ve hr fikir birlikleriyle mtereken
umum konferanslar tertibine hazrlanmaktadr.,>
(Meriki Azam itimai Zabtlar, yl 1923, sahife 302 - 303)
46

Ak toplantlar, blge dahilindeki aada yazl Cumhuriyeti teekkller arasnda mutabakata

varlarak tertip olunabilir :
nsan haklar Birlii ubeleri, Talim ve Terbiye Birlii, umumi konferanslar ,Iaik genlik, Cum
Jburiyeti Muharipler Birlikleri, retmen ve Memur Sendikalar, Sandklar, Kooperatifler, Sosyalist, Redikal - Sosyalist, Cumhuriyeti Sosyalist
partileri tekilat...
Mmkn grdnz takdirde b'genin dahilinde bulunan cemiyetler bakaniar He mnasebet
t'S'a etmeniz zaten arzuya ayandr. Cumhuriyeti
Partinin muhtelif ubelere ayrlm bulunan kollarnn samimiyetle birlemesi bugn lzumludur. Ya
kn bir gelecekte ise, bu belki de elzem olacaktr.
yle grnyor ki, masonluk bunlar birletirecek
kavi ve muhkem ba tekil etmek mecburiyetinde
olacaktr.
Bundan baka yukarda zikri geen teekkller
hakknda derleyeceiniz kaffei malumat, proboganda bal ile, yollamanza ve buna mezkiir teekkllerin faaliyetleri, bir irtibat tesisinin mmkn
olup olmayaca ve nihayet h irtibat ve mnasebetin arzedilecei fayda ve mahzurlar hakknda
ti ahsi bilgilerinizde ilave
etmse ok byik
ehemmiyet atfediyoruz. Lokallerinizin zas meyannda mezkiir teekkllere mensup biraderlerimizin
de mevcud olup olmadn keza bildirebilirsiniz
(Fransa Byk Locas Resm Blteni, Eyll
1920, Sahife 39)
Masonluun muhtelif kademlerde olmak zere
nfuz icra ettii teekkllerden baz rnekler :
47 -

nsa ve vatanda haklar birlii,

Maarif Birlii,
Fransa Byk Locas 'nsan Haklan Birliinin,
umumi ve ferdi hrriyetin savunma iini tanzim ve
tertip malcsadiyle, btn partilere ve bu arada solcu,
an solcu gruplarn vaki daveti zerine muvaffakat
cevab vermitir.
(Biiyk Loca Resmi Blteni, Mart 1923, sahife 60)
Unutmamalyz ki, masonluun yannda bir e
tekilat, yani Maarif Birlii buimmafctadr!
(F.
Lecoq, Avignon locas delegesi)
Birliin ii, localarda aklanan prensiplerin
filiyat sahasna intikal ettirilmesidir! (Jean Mece
Maarif Birlii Blteni)
Meriki - Azam tarafndan 1922 ylmda ihdas olunan Selamet adl tekilatlar. (Laik savunma haftas, yl 1923, sahife 2)
Demokratik Konferanslar ve itimai faaliyet
komitesi: (Laik savunma haftas, 1923 proram)
Mason sosyal savunma komitesi. (Haftalk
blten 1923, Nr, 339) Her eyin fevkinde, laik demokratik ve sosyal Cumhuriyeti idaresine hizmet etmekliimiz bize yeter. (Proboganda varakas)
retmenler Sendikas.
reteri bir masondur)

(Glay Sendika sek-

Laik retmenin evi, kurtulan, azad edilen insanln vaftiz mahallidir. (H. Moro-Giafferi. Laik
Savunma Haftas 1923)
48

Sosyalist Partisi, Radikal ve Radikal Sosyalist

Partileri, Cumhuriyeti Sosyalist Partisi, Teknik
renim idaresi, byk ve nemli sayda mason
azam bulunan Sanayi, Ticaret Ziraat Teknisyenleri
Sendika Birlii, lokallerimizde olduu gibi memleket
ekonomisinin yeniden tekilatlandrlmasna almaktadr.
(Meriki Azam
Sahife 335)

itimai Zabtlar, yl 1922,

Painleve tarafndan riyaset edilmekte bulunan

mezkr Federasyon (Halk retim Cemiyetleri Federasyonu) u cemiyetlerden teekkl etmektedir:
Philomathique (Maarifperver Cemiyeti)
Philotechnique (Sanayiperver Cemiyeti)
Polymathique (ilim ve Fenler Cemiyeti)
Halk Laik Tedrisat Mahfili;
Fransz Genler Birlii;
Meriki Azam Kurslar;
Leplot Belian Cemiyeti;
Kooperatifler;
Sandklar;;
niversite Demokrasi Grubu

Fransz Hr Fikir Federasyonu (Laik Savun,

ma Haftas, 1923)
Kiitiin Cemiyetler iin :
(Fransa Byk Locas Resmi Blteni, Eyll,
1920) ve (Lailc Savunma Haftas Program, Aralk, 1923) e mracaat edilmelidir.
Msy Vid&l Mazelin Laik Savunma Haf-

49

F : 4

tas Mnasebetiyle vaki teklif ve teebbs: Daimi Laik Savunma Komitesi Tekilat.
Bu komisyonun ihdas iin 1922 tarihinde Convente yaplan teklif Sahife 299a mracaat.
Bir ok Turistik, Spor ve Musiki Cemiyetleri, Spor Muhipleri
Tiyatro da mason muhipleri Mzikal ve
Dramatik niversite
Choral (Koro Halinde) an Okulu Sinema
Sever Biraderler
Kzlha Cemiyetlerine nfuz iin yaplan teebbs (Cenevre Milletleraras Konvetine Mracaat)
Cemiyeti Akvam 5 Birinci Cihan Harbinde:
sonra, kurulan Birlemi Milletler Tekiltnn o zamanki ad (Milletleraras Mason Cemiyeti).
(Meriki Azam itimai Zabttan, yl
1923
Sahife 356)

50

 IV KISIM

C R A Y I HKMET EDEN MASON

D KTAT RL
Z E T
Masonluk lalmat vermekte, adamlarnn
liri raketini ve emirlerinin tamam i7 icrasn sk
bir surette kontrol altnda bulundurmaktadr.
Solcu, ttlok, Masonluun emirfevni yarine getirmekte vc memleketi idare etmektedir :
1 lk 1$ : Reisicumhurun Devrilmesi.
2 kinci : 1) Haziran 1924 tarihli hkmet
beyannamesi.
Babakan Msy Herriot, loca'.ara ittihaz edilen kararlara aynen ve sadakatle uymaktadr.
(18 Haziran 1924 tarihli Gazetelere Mracaat.)
51

1)

Localar, Vatikan nezdindeki Byk Eliliin

lavn karar altna alnlardr.
Babakan
Msy Herriot bunu vaad etmektedir.

2)

Localar, Ruhban taifesi hakkndaki kanunun

tatbikini talep etmektedir. Babakan Msy
Herriot, bua izutn gsterecektir.

3)

Localar Likliin muzaffer olmasn istemektedir.

Babakan Msy Herriot, bunun iin alacan vaad etmektedir.

4)

Localar, mahkm ve hainler iin srarla tam

ve umum bir af istiyor.
Babakan Msy Herriot, geni bir aff umul iine alan bir projeyi Meclise sunmutur.
Bu proje derhal gndeme alnmtr.

5)

Localar, Diktatrvari kararname rejimine kargdr.

Babakan Msy Herriot, bu rejimin kaldrlmasn istemitir.

6)

Lotalar, seim usulnde slahat yaplmasL iin

mcadeleye girimilerdir.
Babakan Msy Herriot, bunu hkmet proramna dahil etmitir.

7)

Localar memurlar iin sendika kurma hakk

istemektedir.
Babakan Msy Herriot, Bu hakk onlara tanmaktadr.

8)

Localar, Alzas-Lorene tanrnan muafiyetlere

kardrlar.
Babakan Msy Herriot, bu muafiyetleri
kaldracaktr.
52

9)

10)

Localar, tek tip okul (Ecole Uniquo) sistemini istemebtedirier.

Babakan Msy Herriot, Buna rza gstermektedir.
Localar, Sovyetlerle yeniden mnasebetlerin
tesis olunmasn arzu etmektedir.
Babakan Msy Herriot, bunun iin almaktadr.
Mason prorunm ihtiva ettii eso/lclerdeu bay.lar:
a) Localar ve mal, iktisadi slnhat;
b) Localar ve mstemlekeler;
c) Localar ve Ordu;
d) Localar ve Fransz - Alman yaklamas;
e) Localar ve Cemiyeti Akvam...

V KISIM
Milyonluk emirler vermekte ve adamlarnn
hareket tarzn ve emirlerinin tamamen
icrasn kontrol altnda bulundurmaktadr.
Milletvekilleri, masonluun eminlerine itaat etmek mecburiyetindedirler.
YlLsoiLia kar parlementer klelik
. Mason Milletvekilleri, u veya bu surette mason tekiltndan gelmi olduklarna gre, intihap
devreleri mddetinec bu tekiltn Haragzar
kalmak mecburiyetindedirler. Mason meclisinin ele
ald meseleleri direktif olarak telakki etmeleri onlar iin bir zarurettir. Zaten bunun iin milletvekili
olmulardr. S iy a hayatlarnn her hal ve artnda
53

da, bizi sevk ve idare eden prensiplere bal bulunmak mecburiyetindedirler.

(Meriki - Azam tima Zabtlar, yl 1923, s. 3G5)
Amme hzimetleri ile grevlendirilmi bulunan
masonlarn bu prensipleri tatbik etmelerinin vazifeleri cmlesinden o'duu dnlecek olursa, bu ehastan vaki otan talep veya mracaatlar ve yahutta (F F .) lerin tasvibi veya zmm muvafakati ile
mebus seilmi bulunanlarn pek hakl olarak, bugnk ahsiyetlerini ve siyas itibarlann bu prensiplere borlu olduklarn hi bir zaman unutmamalar en stn borlandr.
(Meriki - Azam tima Zabtlar, yl 1923 s. 365)
Bu gibiler:, tabi bulunduklar locaya (Obediece) uhde!erinde bulundurduklar Milletvekillii se
bebiyle ifasiyle mkellef bulunduklar iler hakknda hesap vermee mecburdurlar. Bundan baka mu
ayyen devreler zarfnda bal olduklar lokaller huzurunda da milletvekillikleri srasnda cereyan eden
olaylar hakknda izahat vermekle mkelleftirler.
Yine bu milletvekilleri, iktidarn keyf icraat,
karsnda bir taraftan bal bulunduklar locay haberdar etmek, dier taraftan da hkmeti sorguya
ekmek zorundadrlar.
(Meriki-Azam tima Zabtlar, yl 1923, s. 365)
Bu milletvekillerinin, masonluk menafime uygun bir ekilde haraket etmeleri ve parlamento dahilinde ise, masonluk menfaatlerine en uygun bir
ekilde hizmet edecek guruplar tekil etmeleri mecburidir, Siyas itibarlarn bize borlu bulunan ma 54

son milletvekillerinin kendi ahs menfaatlerine hizmet etmelerine msamaha edilemez.

t Meriki-Azam tima Zabtlar, yl 1923, s. 365)
Masonluk onlardan taahhtnameler talep etleektir.
Gelecek yl yeni namzetlerden lik okulu hakknda yazl beyannameler talep edeceiz. Mason
milletvekillerinden sadece sz deil, kesin teminat
aramalyz. Siyas itibarlarn bize medyun bulunduklar halde bize hiyanet eden mason parlementerler kfi derecede mevcuttur. Onlardan hu sebeble
kati ve sarih taahhtnameler talep etmeliyiz.
(Meriki-Azam tima Zabtlar, yl 1923. S. 264)
Namzetlerin hal ve karakterlerini
dde kontrol,

sk bir sje-

a) Gney - Dou blgesi localar kongresi, cemiyet konseyi ile localarn, intihap olunanlarn reylerini ve hkmetin mason zasmm hal vc hareketlerini, kendileriyle akdolunan taahhtnameler hkmlerine riayetsizlik etmelerini nleyecek bir surette
murakabe altnda bulundurmaa davet eder. Bu kabil hareketler, masonluk eref ve itibarna zarar iras
edebilecek bir mahiyet arzedebilir. Ve dolaysiyle de
Mason adaletini gerektiren, bir su tekil eder. Bu
sebeble kongre, mason parlementerlere ait listelerin,
reylere ait kontrol ve mrakabe ilerini teshilen loca reislerine gnderilmesini talep eyler.
(Meriki-Azam tima Zabtlar, yl 1923. S. 264)
b) Bu gibiler, verilen talimata itaat etmedikleri
takdirde, masonluktan ihra edilmelidir ve yine ma 55

sonluun tayin etmi olduu ceza verilmelidir. Binaenaleyh, parlementer masonlarn her trl uygunsuz hareketlerini nlemeliyiz. (iddetli alklar).
(Meriki-Azam tima Zabtlar, yl 1923, S. 309)
Yukarda zikri geen localar, Mason milletvekillerinden veyahut dier seilenlerden hl ve hareketlerini veyahut tezahr eden kanaat ve reyleri
ile Cumhuriyeti prensiplerle mutlak surette mutabk olmadklar sbit olan ve binnetice, memleketin
sosyal ve ekonomik sahalarda ilerlemesine zararl
grlenlerin masonluk camiasndan ihra olunmalar
arzusunu izhar etmektedirler. Bu gibilerin durumlar mtekabilen mensup olduklar lokallerde tezekkr ve teemml edilmeli ve kendileri emniyet konseyi tarafndan vazifeye davet edildikten sonra haklarndaki ihra karar, temyizi kabil olmamak zere, kesinlemelidir. Bunu takibende keyfiyet mucip
sebebleriyle birlikte Meriki-Azama tebli olunmaldr. Ayrca semenlerinden, rey vermelerini isteyen
ve fakat Cumhuriyet aleyhtar konbinazonlara katdan masonlar da ihra karar ile tecziye olunmaldrlar.
(Baransa Meriki-Azam tima Zabtlar, 1923,
sahife 36.5 - 366).

K N C BLM

Mason emirlerinin sadk icracs olan

Solcu Blok Memleketi idare etmektedir.
1 lk : Keisicumlumu devrilmesi.
Meriki-Azam Meclisinin 1923 tarihli beyannamesi:
Yegane sorumlu (Millerand) dr. (Reisicumhur)
L e Quetidion gazetesi, bu mnasebetle ald
talimata uyarak u propoganday yapm: Mil Bloku kurucusu ve yrtcs olan (Millerand) artk Cumhuriyeti olan Fransay temsil edecek vasflara haiz deildir. (10.6.1924 tarihli L e Quotidion? gazetesinden.)
Mesele Millerandm nasl gidecei deil, asl
mesele onun kovulaca, defedileeeidir. (6.6.1924
tarihli Quotidien gazetesinden).
57

Mecliste verilen talimata 307 milletvekili y

mu ve bunar Millerandm azli lehinde oylarn kullanmlardr,
11 Mays, mill bloku sprm, 10 Haziranda
da ef defedilmitir. (P. Beryrand, 10 Haziran tarihli Quotidion Gazetesinden.)
Bu arada Painlave'nin Cumhurbakanlna
namzetlii kabul ettirilmek istenmitir. Bugn Cumhuriyeti olabilmenin yalnz bir yolu vardr. Bu da,
eski Ayan Meclisi zasndan, ilk devlet bakanlna
namzet gsterdikleri Cumhuriyetiyi, yani Painlevvi Devlet Reisliine semektir. st taraf ihanettir. <13. 6. 1924 tarihli Quotidiln Gazetesinden).
2.

inci h : 17 la/ran 1924 tarihi Hkmet Beyannamesi.

Babakan Msy Herriot, Localarn kararlarn
kemali zilletle tekrar etmektedir.
Quotid'en gazetesi, M. Herriotya verilmi olan
talimat teyid etmekte ve bunlarn yerine getirdii iin kendisini vmektedir.
Msy Herriotda Vatikandaki Bykelilii
lavetmesi beklenirdi,
t'ga olay, mddetsiz olarak tahakkuk edecektir.
A f iln edilmesi bekleniyordu.
Bununla alkal proje meclise tevdi edilmi
bulunmaktadr.
Memurlara, b'r sendika tekil etmeleri iin hak
tannaca bek iniyordu. Bu hak tannmtr.
Sovyet Hkmeti ile yeniden mnasebetlerin
tesis olunmasna intizar olunmakta idi.
58

Bu mnasebetler tesis olunacaktr.

Kararnamelerin ilgas bekleniyordu.
Bunlar da meclisin msa'.ci bir zamannda ortadan kalkacaktr.
Seim kanununda tadilt yaplmasna intizar
olunuyor idi,
Tdil tasars imdiden Meclise sunulmu bulunmaktadr.
imdiye kadar hi bir vekil, szn tutmak hususunda bundan fazla itina
gstermi deildir.
Kotalar Vatikandaki Byk Eliliin lavna
karar verimlerdir.
Fransa ile Vatikan arasnda yeniden siyas
mnasebetlere giriilmesini protesto.
(Fransa Byk Locas Resmi Blteni, 1920, S. 33)
Vatikan ile yeniden siyas mnasebetlere giriilmesi yolundaki kararm, ne Alzas demokrasis'nin
arzusuna uyu'arak, ne Romen katoliklerinin aznlkta bulunduu arktaki menafii milliyenin icaplarn,
dan olduu iin itihaz olunduu ve nede Avrupadaki
durumun byle bir kararm alnmasna ihtiya hissettirdii mtalasnda bulunan kongre, mill blokun istei ile bu mnasebetlere giriilmi olmas
keyfiyetinin, hakikati halinde, Cumhuriyetin eref
vo itibarn, yni lik kanunlarn zedelenmesini istihdaf eden caali ve sahte memleket menfaatleri e
(oamoufler) edilmi bir dahil politika manevrasndan baka bir ey olmad neticesine varmtr. Bu
itibarla milletvekili olanlardan herhangi
birisinin,
ne suretle olursa olsun, Vatikan ile tekrar mnasefcet'erin tesisi lehinde reyini kullanmasna ve
aksi halde partiden ihracna karar verilmitir*.
59

(Bu teklif, 1920 ylnda Stasburgta Valcis sokanda akdolunan Radikal - Sosyalist Partisi kongresinde ittifakla kabul edilmitir.)
Hkmetin yeniden Vatikan ile tesisi mnasebet eylemek arzusunda
bulunduu renilmesi
zerine Federal Konsey, hemen hemen her taraftan gelen ikyetlere kar bigane
kalamamtr.
B.nnetiee btn sorumluluklarm bilen konsey, birer rnei cmlenize gsterilmi bulunan karar ittihaz etmekte tereddt etmemi, basma da bu yolda tebligatta bulunmutur. Bu karar, birbirinden
farkl iki ksm ihtiva etmektedir. Bunlardan birincisi, Fransa Byk Locasnn, Vatikan ile yeniden
mnasebetlerin tesis olunmasn protestosu mahiyetindedir. Zira bu mnasebetler endie ettiimiz gibi yemden teesss etmi ise, bunun bir ok zorlukla ra meciistcn geirebildiimiz lik kanunlara kar
dn hareketinin bir balang-c olaca phesizdir.

23 Aralk 1922 tarihli karar :

Fransann drt kesinden gelen delegelerimizden aldmz ve shhati yine bunlarea teyid olunan haberlere nazaran, Hkmetin Cumhuriyet idaresini rhban taifesinin hkm altna alma gden
muayyen bir politikas mevcut bulunduu anlalmaktadr. Fransa Byk Meriki bu olay senet it-'
tihaz eder.
Bundan baka hkmet ve din ilerini b'rbirin
den ayran kanun rejimi, ruhan idare delletiyle
hkmden sakt klmaa matuf gayretler sarfetme 60

sine ramen, Vatikan nezdinde, bir Byk Elilik

idame olunmasn ounlukla protesto eder,
(Fransa byk locas Resm Blteni, Ocak 1923,
sahife 39).
Maziye dn hareketleri zahir olmaktadr.
Daha imdiden Vatikan ile olan mnasebetler yenilenmi bulunuyor. yleki, Fransa Cumhuriyeti Messeslerinin aka merkezim kurmak isteyen bir
devletle mukavele akdetmi bulunuyor. Bu hususta
hkmet sorumluluklarnn
rhban taifesine ait
olanlardan ayrt edilip, tedkik ve tahkike tbi tutulmasna imkn yoktur.
(Meriki-Azam itimai Zabtlar, yl 1923, S. 33)
Btn bu ilerde eer, parlementodak diplomatik kredilerle vazifeli raportrlere itimat etmek
caiz ise, oyuncak olan Fransz menafiidir. Yava
yava grlyor ki, Vatikanla iadei mnasebet olunmasndan yalnz kilise menfaat ve istifade salayacaktr.
(Meriki-Azam tima Zabtlar, yl 1923 sahife 80 - 81)
Bugn Fransa'daki Katolik tahrikat ile A lmanyadaki Katolik tahrikat arasnda sk bir mnasebet mevcut olduu tahakkuk etmi bulunuyor.
Rhinin karlkl olarak iki tarafn da verilecek diplomatik kararlar zerinde messir olabilmek iin kilise tarafndan Pariste bir Papa vekili (Nonceun)
bulunmasndan faydalanlarak sarfolunan gayret ve
faaliyetler, Berayi tetkik, Lik Savunma Haftas
gndemine kaydettirilmi bulunmaktadr.
(Lik Savunma Haftas, Aralk 1923 sahife 26)

Tli:hiii))fif J.f.raata Geiyor ;

17 I-Iazira 1924 tarihli hkmet beyanatndan:
Kabiilou Miisy Herriot diyor ki;
Vatikan nezdinde artk bir Byk Elilik idame etmemek kararndayz.
11 Mays 1924 tarihinden itibaren tahakkuk safhasna intikal eden iler :
Eyll 1924 - Bavekilin evvelce vaki beyanat
mucibince Hkmet 1925 mal ylma ait bte tasarsndan Vatikan nezdindeki Byk Eliie ait
kredileri kaldrmtr. Meclis bu hususta karan verecektir.
21 Eyliil 1924 tarihinde toplanan Meriki Azam
Meclisi, Vatikandaki Byk Eliliin derhal lavedilmesini yeniden talep etmektedir.
27 Eyll 1924 tarihinde Babakan Msy Herriot, Vatikan'daki Byk Elilik hakknda kardinallere verdii cevabnda diyor k i:
Fransz milletinin d
menfaatlerinin MiU
hkmetten baka bir makam tarafndan mdafaa
olunmasn kabul edemem (Resm Cevap).
24
Ekim 1924 - Maliye Encmeni, Vatikan byk elilii kredilerini, tasarruf hahanesiyle, 12 ye
kar 20 rey ile reddetmektedir. Fakat, Msy Herriot ayni zamanda Sovyetlerle hangi artlar altnda
yemden tesisi mnasebet olunacan izah etmekte,
Moskovada da bir Byk Elilik ihdas eylemektedir. Dier taraftan gya tasarruf politikas gden
Msy Herriot, (Jaures) in kllerinin (Pantheon) a
62

nakli iin 650 bin Franklk bir tahsisat kabul

mektedir.

ettir-

18
Kasm 1924 - Msy Herriot, Vatikan'daki
Byiik Eliliin lav hakkmdaki hkmet kararn
bir kere daha Hariciye Encmeninde teyid etmektedir. Yani Herriot, Liklik prensipleri gereince dnyev ve ruhan olaylarn tamamen birbirinden ayrlmasn istemektedir.
Loea'ar, ruhban taifesi
haklmdaki kanunun
tatbik olunmasn talep etmektedir.
Mason Meclisi, harp hali icab Fransaya geri
getirilerek hepsi de orada yerlemek imknn bulan
rhbain taifesi hakknda, Jezvitlere, talim terbiye ve propaganda yapma meneden 1901 ve 1902
tarihli kanunlarn tatbik olunmasn talep etmektedir. (Talep kabul edilmitir).
(Meriki-Azam tima Zabtlar,
yl 1923, istihzan nergesi).
D ijondaki (Le travail Ecossais - Sko - Emei) locasndan (R\) er tarafndan hakl olarak Mason par.ementerlerin, imdiki parlementonun gevsekliini ve gericilik
taraftarlm itibar nazara
aiarak, hkmetten, Fransada yemden toparlanmak
isteyen rhban taifesi hakknda, ferden veya gurup
halinde din tedrisat meneden kanunun tatbikini talep etmeleri istenmektedir.
(Fransa Byk Locas Kosventt, yl 1822. sahife 220),
B ir Lik Savunma Haftasnda itima eden
Cumhuriyetiler, Fransadan ve mstemlekelerden
kat'an 442 gurup adma parlementodan, semeden
63

bir kere daha devletin zarur olarak daim surette

lik kalmas hakkmdaki fikirlerini reyleri ite izhar
edinceye kadar, Cumhuriyet, kilise ve ruhban taifesi arasndaki mnasebetlere dair olan kanun projesinde gznne alnan tekliflerin mzakeresini talik
etmesini talep etmektedirler.
(Lik Savunma Haftas, Aralk 1923, sahife 28)
Mason Meclisi, Mill Eitim Bakam ile hakikaten cumhuriyeti olan parlementerlerin, ruhban taifesinin Fransaya avdeti ve bir ok blgelerde kanun
hilafna msamaha grmesi neticesi olarak Bilhassa Fransa'nn bat kesiminde ve Alzastki lik okullarn maruz kaldklar mkl duruma zel olarak
dikkatlerini eker
(Fransa Meriki Azam itimai Zabtlar,
yl 1922. sahife 182)
Byk oea, 1901 tarihli kanun gereince haklarnda tart ve srgn karar verildii lalde, imdi
de cemmaat ruhban okullarnn yeniden tesis olunmas maksadyla bir kanun projesi hazrlayan retici rhba taifesinin yerleip faaliyette bulunmasn teshil ve himaye ve dolaysyie lik kanunlar
hilafna, hareket eden bir hkmet zerine Cumhuriyeti memleketin dikkatini eker.
(Fransa Meriki-Azam tima
1922, sahife 182).

Zabtlar, yl

Byk loca, 1901 tarihli kanun gereince haklarnda tart ve srgn karan verildii halde, imdi
de cemaat ruhban okullarnn yeniden tesis olunmas maksadiyle bir kanun projesi hazrlayan retici
rhban taifesinin yerleip faayette bulunmasn
teshil ve himaye ve dolaysiyle lik kanunlar failf_

64

a hareket den bir hkmet zerine Cumhuriyeti

memleketin dkkatini eker.
Fransa Byk Locas. Resm Blteni, Ocak 1923,
sahife 39)
Hkmet Mason talimatna uymaktadr.
Babakan Msy Herriotun 17 Haziran 1924 tarihli hkmet beyanat:
Herriot diyor d:
Ruhban taifesi hakkudaki, kanunu tatbik etmee kararlyz.
Alenon eraf ve yan hakknda tard ve srgn karan.
Evian eraf ve yam hakknda tard ve srgn
karan.
Babakan Msy Herriotuu 27 Kytldeld vaki
kesin beyanat:
Ruhani meclislere gelince: Efendi hazretleri
(Votre Eminence) hayret etmemelidir ki, Hkmet
kanm hkmlerini yerine getirecek ve buna bal kalacaktr. (Hkmetin Fransz kardinallerine verdii cevap) Dahiliye Vekili Msy Chautempsm 5
Ekim tarihinde Toursda verdii beyanat: Btn vilyetlerde ruhban taifesinin faaliyetleri hakknda
tahkikat admasuu emrettim.
Bu emir zerine 10 Ekim ile 1 Kasm tarihleri
arasnda ruhani cemaatler tahkikat yapmak rere
gelen hkmet memurlarnn ziyaretini kabul etmilerdir.
-

65

F : 5

Tahkikat konusu o)au vilayetler;

Paris dahil 15 vilayette ruhban taifesi hakknda tahkikat almtr.
Bu arada Msy Heriot, Rodez rahibelerini ziyareti esnasnda zahiri ve caali bir dostlukla bunlar
nianla taltif etmitir.
Ekim 1924 Saint Vineentde Paul de Bourbonl
Arehambault rahibelerinin tard ve srgnle tehdit,
lcri.
Ka9im 1924 Hkmet, Jezvitler aleyhinde kampanyaya girimitir.
Localar, Laiklik fikrnin baarya ulamasn istemektedirler:
Asl mesele laiklik ruhunun btn dnyada
muvaffakiyete nail olmasdr.
(M. Sehmidt, laik savunma haftas, Aralk
1923).
Okul ve laikliin savunulmas aayeainde elde
edeceimiz programla Cumhuriyeti partiyi tahkim
ve takviye edebiliriz.
(Merik i Azam tima Zabtlar, yl 1923, sahife 225).
Okullar tesis edenler, ihtilli yapm olanlar,
Fransz htillinin kurtulu formllerini terbiyeciler
aracl Ue i alanna intikal ettirebileceklerini ummulard.
(Meriki-Azam timai Zabtlar yl 1923, sa'nife 2556)
Mesele her zamankinden ziyade bugnn konusudur ve cumhuriyetin laik eserinin savunulmas
66

iin yaplacak i iin kesin, enerjik, ve acil tedbirler

alnarak tatbik edilmelidir. Babalarmzn uruna ldkleri ve biz'm de birok zahmetlere katlanarak kazanabildiimiz birka sosyal ve laik kanunun idames iin byk bir azimle mcadele etmek mecburiyetindeyiz.
(Fransa Byk Locas Meclisi, yl 1922, sahiCo
198).
1923 Konveti, 1922 tarihinde varlan karar hatrlatarak bizden evelki bykler tarafndan tesis
olunan laik ve sosyal kanunlarn tatbik olunmasn
va kazanlan hrriyetlere mutlak bir sayg gsterilmesini tem'u edebilmenin imkn ve arelerinin aratrlmas yolundaki dileini teyid eyler.
(Meriki-Azam tir"- Zabt'ar, yl 1923, sahife 341).
Masonluk, masonluun tarif ve izah eyledii
vehile laik olduunu iddia eden btn siyasi partileri kabul eder. Akdedilmekte bulunan kongre,
cumhuriyet rejimi dmanlarnn faaliyetlerine tam
ve gerei gibi bir karlktr. Cumhuriyet rejimini
devirmek iin laik kanunlara tecavz etmekle Cum.
luriyetin ana temellerine saldrdklarn bilmektedirler.
Binaenaleyh, laikliin mdafaas cumhuriyeti
programlar iin mterek ve zarur bir davadr.
(M, Sehmidt. Laik Savunma Haftas, 26 Aralk
sahife 1.)
Bu akidelerden ve tabiatn fevkinde olan hususlardan syrlnca ilim, hak ve idrak hkmn icra
eyler. (Konvet. 1904).
Tedrisat her eyden evvel ruhani ve din aki 67

delerden zade klnmaldr. Byk Loca, bu yeni

tehlikeyi nlemek ve cumhuriyetin lakik mal olan
laiklii mdafaa etmek zere gerekli btn tedbirleri
.lmaa federal konseyi davet eder.
Bizim iin ,din ahlk ve terbiye ile rekabete
elverili bir moralin mevcudiyeti arttr.
Artk Allah, bir maksad bir gaye olarak kabul edemeyiz. Biz bir ideal tesis ettik ki o da Allah
deil beeriyettir. Onun iin masonluk nura doru
yrmekte olan beeriyetin mcessem bir timsalidir. (1)
almalarmz daim olarak insan dnceleri hr klmaa matuf olmaldr.
(Mason Meclisi)
Btn gericilik ve zulm hareketlerine kar
laik ve sosyal bir bok tek etmekteyiz. Bildiiniz
gibi, bizi terk edenlere ramen laik ve cumhuriyeti
kanunlarn dokunulmazln teyid ve ispat edin.
(Meriki-Azam tima Zabtlar;, yl 1923, sahife 17).
17 Haziran 1924 tarihli ilk hkmet beyanatndan:
Babakan Msy Herriot diyor k i:
Bizim anladmz manadaki, laiklik fikri, mill vahdet ve uhuvetin teminat demektir.
11 Maystan bu yuna Icuvveden fiiliyat sahasna
karlan ier:
(Pembe ha rtbesine haiz Tes Sagem nutkundan).
68

Eyll 1924: Mill Eitim Bakanlna valilere

hitap eden ve ocuklarnn tahsil ve terbiyelerini husus okullara tevdi eden memurlara beyan teessf
olunmasn amir tamimi...
Ekim 1924; Yetim ocuklarn devlete ait mekteplere devam etmeleri mecburiyetini koyan talimata aykr olunmas kabule ayan olamaz (alma vekili
Msy Justin Godart, vajlilere yapt tamimde, yukarda bahis konusu olan talimat hilfna verilen
msaadelerin geri alnmasn emretmektedir.)
Bahriye Nazr, Akdeniz ve Dou kesimindeki
okullarda bulunan asker rahiplerin ilerinden karlmasn istemektedir. Ve asker rahipler 1 Ekim
tarihinden itibaren gemilerinden karaya
kmaa
diivet edilmitir. Mayenie lisesi profesrlerinden iki
din adamna, insan haklan birliinin teebbs zerine, nmzdeki 31 Aralkta hizmetlerinin nihayet
bulaca bildirilmitir.
Bilgi locas Neriyat say 1. Masonluk Akln mabedidir.
Bahriye Vekili General Nollet, asker mzkalarn kiliselere girmesini yasak etmitir. Dahiliye
Vekili Msy Cami'le Chautenps ve Harbiye vekillii umum komiseri Paul Nenezet tarafndan valilere gnderilen bir tamim ile, spor cemiyetlerinin
mnhasran beden terbiyesi ileriyle megul olmalarnn luzumu hatrlatlarak bu cemiyetlerin, takip ile
mkellef bulunduklar tarafszlk politikasnn hi
bir surette dma akmamalar gerekt tebli edilmitir. Bu itibarla din ve siyas tarafszlk dna km bulunduklar, bu hususlar tespit iin kurulan
komisyona yaplarak tahkikat neticesinde
tebey 69

yn eden cemiyetlerin ruhsatlar iptal olunacaktr.

Netice, 30 Kasm tarihinden evvel dahiliye vekletine bildirilmi olacaktr.
Mill Eitim Bakan May Franois Albertin
okullarn, rahiplerin idaresi ve himayesi altnda kalmasna kar yaplacak tamamlayc iler haklmdaki tamimi.
.I,alar, naikmtar ve hainler iin tam ve umumi bir at' iln istiyorlar.
Umum tima halinde toplanan Fransa Byk
Locas, geirmekte olduumuz korkulu ger ve msibet devrelerinden sonra iyilikseverliin itimai bir
zaruret olduuna kn* bulunduundan, birinci derecede licenaplk tedbiri olarak tam ve umumi bir
affn ilnm teklif ve yaygn hale gelmi byk hayrhahlk hamlelerinin insanl umumiyetle uhuvet
ve tesante doru yneltecek mahiyette bulunduuna inananlar faaliyete itirake davet eder.
(Fransz Byk Locas
btlarndan. 1922, sahife 200).

Umum tima

Za-

Fransa Meriki-Azmi Umum Meclisi, yeniden

tam t ir umum affn iln olunmasn talep eder.
Mason parlementerleri de (R. Marty) ile btn siya
s mahkumlarn serbest braklmalarn salamak
zere mdahalede bulunmaa davet eder.
Pek cz farklarla fikren cumhuriyeti olanlarn cmlesi ile biitn blgelerdeki, her snftan masonlar temsil etmekte bulunan Federasyon ad hareket eden Fransa Mcrki-Azmi Umum meclisi:
1 Harp

dolaysyle
70

zedelenmi

bulunan

memlekette acilen tima huzurun teesss lzumuna;

2 rf bir ekilde ok defa tarafgir bir adalet mekanizmas tarafndan kanunlara ademiriayet
olunarak giriilen bir darbe, zayf bir anlarnda itirak etmei reddden subaylarla fikir ve itimai sularndan dolay mahkm edilmi bulunanlarn;
3 - Fransz vatandalarndan byk bir
ounluun adalet ve huzurun teesss etmesi yolundaki arzulan seimler srasnda defalarca ortaya
konulmasna ramen, bu askerlerle sivillerin tam ve
umum bir affa lyk olmalarn ve bu hususun reye
mracaat olunarak kabul ve tasdiki yeniden talep
eyler;
4 Fransa
Meriki-Azmi Umum Meclisi,
(F. Marty) nin serbest braklmas lehinde, seimer
mnasebetiyle yaplan tezahrat ile de bu biraderimizin asil karakteri teslim edilmi bulunduundan.
Mason Miletvekillerini en ksa bir zamanda bu hususta teebbs mdahalede bulunmaa davet eder.
(Meriki-Azam Umumi Meclisi, yl 1922, sahife
114-120).
Bu yln banda, Paris merikine bal (Les
Amis de I Humanita) insanln Dostlar isimli loca,
cemiyetimizin (R.R,*,) lokallerine bir tamim gndermi ve bununla (Caillaux ve Marty) ye ait davalarn
tamamen hak ve adalet esaslar iinde yeniden grlmesini istemitir.
Lyon mcrikinin (Msamaha ve kalbi muhabbet), parthenay merikinin (Cumhuriyetin dostlan),
Paris Merikine bal (Ayrlmaz birleik kalpler)
71

Ora merikinin (A frik ada sosyal gn dou), Boulogne-sur-Seine merikinin (Delta), isimli localar bu
talebi yeniden ele alarak Federal Konseye bildirmilerdir, Konsey ad geen localara verdii cevapta,
Fransa Byk Locasnn bu maksatla faaliyete gemi olduunu bildirmitir.
Filhakika, tavsifi mmkn olmayan bir adaletsizlik ilenmi bu memleketin doru ve namuskr vatandalarna bir amar indirilmitir, bu da Senatonun gerici guruplar iin unutulmayacak bir leke ve
yz karasdr.
Umum Meclisiniz, komisyonumuzca da tasvip
olunduu vehile, Caillaux ve Martyye ait davalarn tahsien ve yeniden ryet olunmasn kendi ii,
kendi sava olarak yapacaktr.
(Fransa Byk Locas, Umum Meclisi, yl 1922,
sahife 33).
Esaslar ve sebebleri siyas bir mesele olan btn mahkmiyetler protesto edilmelidir. (Teklif kabul edilmitir.
(Fransa Byk Locas, Umum Meclis, yl 1920,
sahife 38).
Sizin reylerinize, birok vatandalarn lehte
kullandklar reylere ve Senatonun fikir ve mtalaasna ramen biraderiniz (F , , Marty) hl mahpustur... Biraderiniz Marty. Anayasaya aykr hareket
etmei red ettii iin halen hapistedir. Fakat bu hususta yanlmamak gerekir. Hkmet onu hapiste alkoymakla, gericilie yeni bir teminat vermi bulunmaktadr. Onu af etmeyen Cumhurbakanna gelince, kendisininde vaktiyle mason olduunu hatrlamas icap ederdi.
72

(Fransa Byk Locas,

1922, sahife 197).

Resm Blteni, Ekim

( F,* Amire M arty) inin A ff:

Fransa Byk Locas Federal Konseyi, Poincarede (F*. Marty) nin affn temin etmek gayesiyle,
F. Janet ile Franois Martini, Muharipler Federasyonuna iltihak etmekle grevlendirmitir. Heyet u
zevattan mteekkil idi :
Insa Haklan Birlii adna: Buisson, Aulard,
Westphal,
Cumhuriyeti Muharipler Mill Federasyonu
adna: Fonteny, Grisem Frasehi, Nevina ve Mollet,
Heyet Andre Martynin affn salamak iin u
dilekeyi sunmutur:
Saym Bakan,
Eski ark Subay Andre Marty hakknda af
yetkinizi kullanmanz talep etmek maksadyle size
bii" dileke takdim etmi bulunuyoruz.
Bu dileke, fahri reislerimiz Gaston Dcumergus,
Paul Pa inleve, Eski Babakan Herriot, eski bakanlardan Bonecur, Paris Milletvekili Ferdinand Buisson, Paris Belediye Mavir Frederio Brunet, General Gerard ve takriben 200 milletvekilinin imzalann
ihtiva etmektedir.
Memleketin btn Cumhuriyeti
kuvvetlerini
tekil etmek gibi bir iddia sahibiyiz. te nc
Cumhuriyetin ismet ve istikametini temsil eden insan Haklan Birlii, Cumhuriyeti ananeyi seribolize
eden Fransz Masonluu ve biz Cumhuriyeti Eski
73

Muharipler, biz hepimiz birlikte (M arty) iin af

lalep etmek zere buraya geldik. Merhamet ve atfe*
saati almtr. Martynin af kararm imzalayn*
(Fransa. Biiyk Locas, Umum Blteni, 21 Mart
1923, sahife 65-66).
Adliye vekletinin (Jean Goldsky) davas hakkmdaki istinaf mahkemesini, 29 Nisan 1921 tarihli
kanunu 20. inci maddesine dayanarak re d ettii tebeyyiin eylemesi zerine Umum Meclis, Devlete
verilen kararlarn mucip sebeplerinden hi birisinin
hakl gsteremeyecei bu keyfi muameleyi bir kere
daha protesto eder; Siyas mahkm olarak alt yl
dan ber zindanda bulunan (Jean Goldsky) hakknda
aei bir tedbir olarak siyas mahkmlar hakkmdaki
rejimin tatbik olunmasn talep eder. Cumhuriyeti
fikir ve itihad ile kendisine rejim dmanlarnn
kin ve garezine kurban eden ( Jean Goldsky) ye de
btn sempatilerini ve himayesi hakkmdaki teminatm arzeder*.
(Meriki-Azam Umum Meclisi, yl 1923, sahife
353).
(htili ve Masonluk hakkndaki nc ksma
mracaat).
A f mevzuu hakknda, biroklan meyannda 31
Ocak 1923 tarihinde (Cadet) soka 16 numaradaki
Meriki-Azam mabedinde akdedilen byk konferans,
lu konferans, Hanryner, Georges Piocfa, F. Oscar
Bloch F.Antonion Cohen, F. Rene Dubbid ve Victor
Mericin yardmlar maaon sosyal savunma komitesi
tarafndan tertip edilmi,
bunu (U-S.T.C.A-) ve (A.R.A.C.) nsan
Haklar
Birlii, Sosyal Savunma Komitesi, Denizciler Komi 74

tesi ve Anaristler Birlii ktip ve delegeleri katlmlardr. (Haftalk Blten No: 339, sahife 13).
17

Hazira 1924 tarihli ilk hkmet beyanatn-

dan:
Hkmet Mason talimatna
mektedir.

uygun hareket et-

Msy Herriot iliyor ki:

Hemen bugn geni lde bir af projesini meclise sunuyoruz.
11 Maystan beri yaplan iler:
A f kanunu Parlamento da 185 reye kar 325
reyle kabul edilmitir.
Senato 30 Temmuz da umum af projesinin
mzakeresini Ekim ayna tali etmi, fakat cezalarn
aff reye mracaat olunarak kabul edilmitir.
Kanunun derhal meriyete konmass.
31 Temmuz da General Carrail Parlamentonun
ve Senatonun tasvibi ile vazifesine iade edilmi ve
ya tahdidine tabi tutulmadan faal vazifede braklmtr. Ayrrca ay tarihte (Jean Hateau) affa mazhar olmutur.
1 Austos tarihinde (Lefranois) affedilin itir.
10 Austos da (Jean Goldsky) tahliye edilmi, nsan Haklar Bir'ii de (Marion) iin teebbse gemitir.
17 Austos da Germaine Berton) affedilmit<r.
75

 29 Austos da (Jeanne Morand) affedilmitir.

10 Eyll de Ruhr havzasndan ilerinden karlan btn memurlar vazifelerine iade edilmilerdir.
Austos ve Eyll aylarnda hizmetlerine nihayet verilen Devlet sektr Demiryolu mstahdemleri tekrar hizmetlerine alnmtr. Dier kumpanyalar zerinde de umum surette iilerin ism etlerine
iadelerini salamak iin bask icra olunmaktadr.
14 Eyll de Msy Herriot, Adliye ve Mstemleke vekilleri ile mutabk kalarak, smrge, zindan usuln kaldrmtr.
Mitli Eitim Bakan Msy Franois Alberi,
ilerine nihayet verilmi olan Komnist retmenlere
vazifelerine iade edileceklerini vaad etmektedir. Bu
gibiler 1 Austostan itibaren maalarn alacaklardr.
Bayndrlk Bakan Msy Peytral, ilerinden karlan yol iilerinin hizmete alnmalar iin
hi bir eyin ihmal edilmeyeceini teyid eylemektedir. (Quentidion Gazetesi 6 Austos 1924).
Kasm 1924: Ayan Encmeni ve bizzat Ayan
Meclisi, vazifelerine son verilen memurlarn, ihtiyari
olmak kayd ile, hizmetlerine iade edilmeleri lehinde karar vermitir.
Ekim 1924: Bahriye Vekili Msy Dunesml,
mahkm bahriyelileri affetmekte ve bunlarn hapiste kaJdklar mddetleri hizmetlerine saymaktadr.
Ekini 1921: Harbiye Vekili General Nollet,
76

asi Aizas - Lorenli lejyonerierin hepsini affetmektedir:

Kasm 1924: Komnist Partisi, 1923l, talanc askerlerin tahliyesini talep etmektedir. General
Nollet, bu talebin bir ksmn kabul etmektedir.
Umumi A f memlekete 130 milyona mal olacaktr:
Zindan usulnn kaldrlmas konusunda Mebusan ve Ayan meclislerinde bir karara varlamadndan, ceza rejiminin slah arelerini aratrmak
zere, 1 (Kasm 1924 tarihinde bir komisyon tekil
edilmitir.
18
Kastnda Cailiaux ve Malvy Ayan meclisi tarafndan affedilmitir af, 105 reye kar 165 reyle
kabul edilmitir.
Ialar, Kararnamelerle idare eklini protesto
ediyorlar:
Fransa Byk Locas, diktatrlk rejimi kararnamelerini, hrriyet mefhumundan mlhem olmas
lzm gelen Cumhuriyet rejimi ile kabilitelif addettiinden mill hakimiyetin bir ifadesi demek olan
Millet meclisinin bu konuda tasvipkr rey kullanmasn mill hakimiyete ihanet sayarak protesto
eder. Senatonun bu ie katlmaktan vazgemesini
diler>.
(Fransa Byk Locas, Nisan 1924, sahife 208).
Kararname usulnn, kanunsuzluktan medet
uman keyfi bir muamele olduuna ve bundan baka
demokrasi iinde muhataral bir tedbir bulunduuna
kaani olan Diderot locas, Anayasamzca, cumhu 77

riyeti ve demokratik kanunlarmza yaplar tecaviz karsnda hakl olarak teessre kaplm ve federal konseyden, mi'l hakimiyete vaki olan bu tecavz btn gc ile protesto etmesini istemitir.
(Fransa Byk Locas ubat - Nisan 1924, sahife 209-210).
17 Haziran Tarihli ilk hkmet beyanatndan:
Miisy Htrriot diyor ki:
Herkese kar borlu bulunduumuz teminatm
yeniden teesss edebilmesi iin, kararname ve eminname usulnn kaldrlmasn talep ediyoruz.
(Fransa Byk Locas, umum tima zabtlarndan, 1920, sahife 33).
Seim usulnn deitirilmesi isteniyor:
M T arzu ve idareyi daha halisane bir ekilde
parlamentoya aksettirebilecek yeni bir nisb temsil
forml bulunmasn istiyoruz. imdiki seim kanununun deitirilmesi, sunulan projelerin ve muhtemelen rey usulnde yaplacak tadil ekillerinin tedkiki,
belediye daireleri rey sandklar nisb usuln tatbiki
le rey listelerinin tanzimi. Seim kanunu hak kndaki
rapor ve demokrasinin atisi.. Halen yrrlkte bulunan seim kanunu, localar tarafndan ittifakla makbul grlmemekte ve bunlarn ekserisi yalnz bir tek
isim zerine rey usuln iltizam etmektedirler.
(Fransa Byk Locas, yl 1922, sahife 287).
17 Hazra 124 tarihli hkmet beyanatndan:
Msy Herriot diyor lu:
Seim Kanunu hakknda fikir beyan eylemek ve
rey vermek zere meclisleri davet edeceiz. Bugnk
78

hal ve artlar inde belediye rey sandklarnda gizV

rey kulanma usul bize, halk rey yoklamalar iin
ak ve adalete en yakn ve uygun bir rey usul
g iti grnmektedir.
11 Maystan beri gerekletirilen fer:
9 Temmuz da Dahiliye Vekili Msy Chautemps,
yalnz bir tek isim zerine messes (uninominal) rey
usulnn tesisi bakndaki kanun projesini Vekiller
Heyetinden geirtmitir. Belediyelerde giz' rey kullanma usulnn yeniden ihdas ve milletvekilleri iin
seim devresinin alt yla karlmas hakkndaki projeyi tedkik eylemek zere Ayan azasndan mteekkil bir komisyon tekil edilmitir.
23
Austos 1924 tarihinde Ayan Meclisi, 32yc
kar 232 rey Belediye daireleri rey sandklarnda
gizli surette rey kullanlmas usulne dnlmsi halikndaki teklifi kabul etmitir.
Loalar, Memurlar iin sendika, hakk talep ediyorlar :
Gayesi, memurlarn fikir ve itihad hrriyetlerini tehdit etmek olan (Guisthau Barthou Bonnevay) kanun projesine kar (Loudun) lokalinin
sert protestosu.
Fransa Byk locas ak olarak, bu projenin
reddedilmesini talep etmitir. Ayn maksad'a Byk
Loca, bir hakann arzusuna mani olmak nere mdahalede bulunmalarn ve yaplan teklifin, Cumhuriyetilerin hiddet ve infial tezhrleri arasnda muvafakiyetsizlie uratlmasm
btn parlamenterlerden istemitir.
79

(Fransa Byk Locas Zabtlar, y 1920, sahife 33)

Mason, milletvekillerinden, memurlara tahmil
edilmek istenen btn kanun projelerini red etmelerini ve dier taraftan memurlarn 1884 tarihli kanundan istifade edebilir duruma getirilmelerini isteyen
teklif.
(Fransa Byk Locas timai Zabtlarndan,
1922, sahife 220)
Fransa Biiyk Locas, Umum Meclisi, nsan
Haklar Beyannamesinin 10uncu maddesi mucibince:
1 Vazifesi haricinde bir vatanda sfatiyle
memurunda bakalar gibi ayn artlarla serbeste
umum hayata itirk edebileceine;
2 Meslek ve cezay iltizam bir su ilemi
olmak ihtiraz kaydi ile her memur veyahut husus
ahslardan herhangi birisinin, doru faydal olduuna inand fikirleri mdafaa etmesi lzm geldiine;
3 Ve nihayet idare grevini haiz memurlarn
hkmeti deil milleti tems etmekte bulunduklarna binaen resm dairelerde vazife grenler hari, dierleri iin siyas hayata igtirk hakk tannmasn
talep eder. Dier taraftan, Msy Berard-Maunoury,
Saraut ve Poincarenin (Villele-Fortou) beyan tarzndaki nutuk ve umum yazlarn protesto eder.
(Meriki-Azam Umum tima Zabtlar, yl
1923, sahife 265)
Btn Cumhuriyetiler gibi Fransa Meriki Azam da istisnai kanunlar kabul edemez. Bu sebeble
de Bonnevay, Barthou ve Guisthau isimil milletvekil 80

](T tarafndan Meclise sunulan kanun projesini btn kuvveti Ue protesto eder.
Bundan baka Mil Etim Bakanlnca gnd-:len ve cumhuriyeti retim yelerine tannp, garip denecek kadar mahdud bir ekilde snrlandrlm bulunan fikir serbestisi hakkndaki umum yaz
UUkUmlerinin, teminatsz ve suiistimal derecesine vaian bir suretle tatbik mevkiine konulmas keyfiyetini kanunsuz t ir muamele olarak hatrda kalmas
iin bir tarafa kaydeder.
(Merik-i Azam Tamimi, Richard Matbaas, Milton Soka No: 3. Paris)
Meriki-Azam Umum Meclisi, Demokratik, Cumhuriyeti rejime birbirini takiben indirilen darbelerden derin bir surette mteessir olarak defalarca devaml bir ekilde vatanda ve zellikle fikir ve basn
haklarn snrlamak iin yaplan her teebbse ve
meslek mkellefiyetleri dnda memurlarn hukuku
istisna hkmlere balayan talimat ve nizamnameprojelerine kar sesini ykseltir.
(Merik-Azam Umum Meclisi, yl 1922, sabife
182).
Fransa Meriki-Azam Konveti, siyas ve sendikac fikirlerden dolay memurlar aleyhine giriilen
takibat da protesto eder.
(MerikAzam Konveti, yl 1922, sahife 111).
Cumhuriyeti retmenlere daima unu syleyeceiz... Vazifelerinizin dnda tecavze maruz kaldnz anda bize kuvvet ve kudret unsurlarm vermi olacaksnz. Bu takdirde sizi savunacak olan masonlua gvenebirsiniz.
81

F : 6

(Meriki-Azam Umum

Meclsi, yl 1922, sahife

I S O ).

1922 Konveti, memurlar zaman am ile kaybedilmemesi lzm gelen haklarndan ksmen dahi olsa yoksun etmek zere dzenlenen btn projeler
hkmlerine kar cesaretle sesini ykseltir. Memurlar iktidarda bulunan siyas partilerin deil, milletin hadimleridir, vazifelerini sadakatle ifa etmelidirler. Tam bir fikir serbestisine haklan olan memurlara, hi bir suretle dierlerinden daha kk,
daha deersiz nazariyle baklmamaldr.
( Meriki-Azam Umum Meclisi, yl 1922, salife 405).
Memurlar Sendikaya sahip bulunduklarm sanyorlard. Pakat, 16 Kasm tarihinde vuku bulan
seimler sonunda Mill Bok teekkl etmi bulunduundan hkmet ve meclis, yalnz memur sendikalarna takibata girimekle kalmam, sendikalar
hukuken lavolmutur. (Bununla beraber sendikalar yine de mevcuttur. Moral bakmdan durumlar
ise tel mucip deildir), Memurlara sendika hakk
tannmamtr. Hkmette mill bloka ho grnmek iin bu hakk memur statsnden karacandan bahsetmektedir.
(Fransa Meriki-Azam Umum Meclisi, yl 1922
sahife 404).
17 Haziran 1924 tarihli
da:

hkmet beyamatu-

Msy Herriot diyor k:

Bylece sivil memurlar problemi bahis konusu
olmaktadr. Hkmet memurla meslek tekilt kur

82

malarm men etmemektedir. u halde,

sendika haki tannm bulunmaktadr.
11
Maystan beri
ede iler :

memurlara

tahakkuk; safhasna

intikal

9 Austosta da, Vekiller Heyeti, servis eflerine. memur sendikalar delegelerim kabul etmelerini yasak eden sirkleri geri almaktadr. Bu tedbirde, hkmet tarafndan vaad edilen sendika hakknn memurlara tannmas demektir.
11 Eyll 1924 tarihinde Ml Eitim Bakan
Msy Franois Albert akademi mfettileri ile valilere gnderdii bir yazda, retmen sendikalar ile
mnasebet kurulmasn emretmektedir.
24 Eyll 1924 tarihinde, Dahiliye Vekili Msy Chautemps, valilere ve eyalet eflerine mahall
memur sendikalar ile mnasebet kurmalar lzumunu
25 Eyll 1924 tarihinde, Bahriye, Vekili Msy Dumesnil, Vis Amirallere, bakomutanlara ve sahil ehirleri valilerine,, sendika topluluklar ile tekrar mnasebete girimelerini emretmektedir.
14 Kasm tarihinde, alnma Vekili Msy
Justin Godard, Mecliste yapt bir konumada, yaknda, Sendika hakkna tecavz edecek her hangi
bir ahsn arplaca cezai meyyidelere dair bir kanun projesi sunacan sylemitir.
Ekim - Kasm 1924 aylarnda, maalarna
zam yaplmas iin memurlarn at kampanya ve
bu maksatla hkmet zerine icra olunan bask.
83

Localar eski vaadlerinc ramen Alzas - Lorcnde

Laik Kejimin tatbikini karar alta almtr:
Fransa MeriUi-Azam aklm bir kararla AlzasLoren'deki;
1 retmen okullarmda ve dierlerinde din
ve mezhep rejimini idame eden ve hl meriyet mevkiinde bulunan kanun hkmlerin derhal kaldrlmasn ;
2 Memleketin Cumhuriyeti noktai nazardan
inkiaf etmesi iin esas olan ve istirdat olunan eyaletlerde tarafsz bir retimin ve vicdan hrriyetine
uygun talim, terbiye sisteminin salanmasn mmkn klacak olan rejimin, yeni Fransz tedrisat ve
laik rejiminin kabuln talep eder.
3 Tarafsz ve laik olmas lazm gelen bir
cumhuriyet dahilinde Alsaz-Loreni (Home-Ruie) modeli katolik bir devlet haline getirmek isteyen ve
kendi fikir ve hususiyetlerini savunan bir partinin
basks altnda ileri srlen iddialar kargsnda sesini ykseltir.
(Bu dilek kabul olunmu ve basma da bildirilmitir) .
(Meriki-Azam Umum Meclisi, yl 1923, sahifs
271).
Alzasda vaki olacak herhangi reaksiyon, basmlarmzn cretini artrabilecei cihetle, mmkn olduu kadar sratle tam laik bir okul sisteminin kabul mnasip grlmektedir.
(Meriki-Azam Umum Meclisi, yl 1922, sahife
164).
84

Alzas-Lorende bir umum komiserin bulunmas, protesto ettiriimiz istisnai rejimi (Symboliser) ettii iin tehlikelidir.
Daha imdiden teessr ve heyecan iinde bulunan Cumhuriyeti Fransa unu bilmelidir ki, Alzas
da takip edilen politika Fransa Cumhuriyetine yakma maktadr.
(Meriki-Azam Umum Meclisi, yl 1922, sahif<; 184).
Komisyon geen yl Aizas-Loren mevzuunda
ittihaz edilen karar hatrlayarak ayn karar, Cumhuriyet Umum Komiserliinin sallantda bulunduu u srada, yeniden teyyid ve tasdik eder.
Umum komiserliin ortadan kalkmas ve selahiyetlerinin valilere devredilmesi keyfiyetini k a ytsz ve artsz olarak Fransz kanunlarnn tamamnn aa ve yukar Rhin havzalaryle (Mosclle)
deparmanlarnda kabul ve tatbil olunmasyle birletirerek, kl halinde mtalaa eder.
(Bu teklif propaganda komisyonu tarafndan yaplm ve kabul olmutur).
(Meriki-Azam Umum Meclisi, yl 1922, sahife
185).
Alzasda din tedrisat mecburiyetini vazeden
1871 tarihli emirnamenin geri alnmas teklif ve kabul edilmitir.
(Fransa Byk Locas Umum Toplants, Resm Blteni, sahife 33).
Molhouseda Tam Ahenk (L a Parfaite Harmonie) isimli loca geri alman departmamn da 85

ha 1923 ylnda kanun eitlie nail olamamasn ve

bilhassa ocuklar zerinde, zaten dahilde tima snflar arasnda mevcut olduu gibi, ayrlk ve din
kin ve husumet hisleri tevlid eden bir retim rejiminin idame olunmasn esefle karlar.
Dier taraftan (Falloux kanunu e ihdas olunun rejimden faydalanan Alzas ruhban partisinin
bu mesele ile alakal durumu aklar. Falloux kanunu gerekte bir Fransz kanunudur. Ve PrusyalI
Generalin emirnamesiyle daha da arlamtr. Bu
partinin arta muallak olarak, Cumhuriyet rejimine
ve Fransz Miletine ball ve liderlerinin vatanseverlik tarafndan iki tarafl durumlar daayn bir
meseledir...
Drt yldan beri ruhban taifesine ait basn tarafndan, Fransz oan her eye ve hususiyle Fransz
okuluna, espirisine, ahlak, metod ve kitaplarna ve
personeline kar takip olunan tahrik ve yalan kampanyasn bozmak ve ihll etmek zere, dahilde yi
rrlkte bulunan retim ile alakal kanunlarn
tahdide tabi tutulmakszn derhal kabul ve bunlarn
demokratik ve sosyal ynde tekaml etmi ekilleriyle tatbik olunmasn talep eder.
(Meriki-Azam Umum
252 253).

Meclisi, yl 1023, sahife

Alzas-Lorende husus bir blgecilik politikas

takip etmek, devlet iinde devlet yaratmak demektir. Tekrar ediyorum, bu hal ihtill prensiplerimize
aykrdr.
(Meriki-Azam Umum
267).

Meclisi, yl 1923, sahife

86

21 Temmuz da intiar eden bir kararname ile

Strasburgtaki Cumhuriyet umum konseri Msy
Aalpetitein istifas aklanm bulunmaktadr. Kendisine halef tayin olunmamtr. Alzas-Loren'de yrrlkte olan bugnk rejimde yaplacak olan tadilta intizaren genel ktip Msy Cacaod umum komiserlik iini grecektir. Binaenaleyh, imdiye kadar
adliyeye bal bulunan Alsaz-Loren servisleri, bundan byle hriciyeye devredilmi bulunmaktadr.
7 Austos tarihinde Adliye Vekili Msy R. Renc-ult Alzas Lorenin kat ve niha statsn tespit
eden bir proje hazrlamasn devlet urasndan talep etmitir.
17 Eyll Resm Gazete de kan bir karamama
ile, evvelce Strasbourg'taki umum komiserlik uhdesinde bulunan servisler, 11 Temmuz 1924 tarihli hkmet karar gereince, Pariste (Cicille-du-Temple) sokana nakledilmitir. Austos 1924 tarihinde
Alzas - Lorende, laik okul sisteminde mevcut olduu gibi, bir departman konseyi dasiyle kabul
(Goblet Kanunu) retmenlere Fransz kanunlarnn
bahettii teminat vermek lzmdr... Bu konseyde
dii okullarn hi birisinin temsilcisi yoktur. Eski
eyalet konseyi, mahall olmak kayd ile, yine baki
olacaktr.
14- Eyll 1924 tarihinde, Ticaret Vekili Msy
Raynaldynin seyahati esnasnda din okullarn muayyen sayda talebeye retim yapacak, veyahut yar din tedrisatta bulunabilecek bir hale kalbolunmas
maksadyle Strazbourgda okul mdrlerinin byk
gizlilik iinde akdettikleri toplant...
18 Eyll 1924 tarihinde Meriki-Azam mecl 87

si, btn laik kanunlarn

Alzas-Lorende tatbik
mevkiine konulmasn yeniden talep etmektedir.
24
Eyll 1924 tarihinde Babakan Msy Hem ot Alzas'da (mtereomfesaioncilc) bir okul sistemi
tesis hakkndaki kat niyet ve tasavvurunu teyid
eylemektedir. Bt da, laik okul sistemine doru birinci safhay tekil etmektedir. (Strazbourg Belediye Reisine gnderilen resm yaz) 27 eyll 1924
tarihinde, Babakan Msy Herriot Fransz kardinallerinin. Alzas ileri ile itigal etmelerini
reddetmektedir. Kardinallere verilen resm cevapta:
Anavatana ilhak hesabiyle ortaya kan saysz problemin halledilmesi, merkezi iktidar ile bizzat Alzasl ve Lorenlilere ait bir keyfiyettir.
28 Eyll 1924 tarihinde. Babakan Msy Herriot, aa-Ren havzas milletvekili
(G.Weille) e
ektii resm telgrafta: 17 Haziran
1924 tarihli
beyanatnda teyid ile hareket ve faaliyetlerinin bu
beyanatta mezkr hususlara uygun olacam bildirmektedir. Strazbourgda karlanan alma
Vekilide bu yoldaki hkmet beyanatn teyid eylemektedir.
Kasm 1924 tarihinde, 1920 ylnda Alzas-Lorende ihdas olunan istiar
komitenin lav ve
Babakanlk nezdinde, Alzas - Lorende laik
kanunlarn kabul ve tatbikine dair olan proje hakknda mtalaa sarfetmek zere bir Alzas-Lore istiare komitesi tekili.. Bu komitenin grevi sadece istiarf mahiyette olacaktr.
Umum komserlik bir Ocak 3925
lavedilmi bulunacaktr.

tarihinde

Strazbourgda halen mevcut

olan (alma,
Sosyal Sigorta, salk ileri ve iileri gibi servisler) 12 Kasm tarihinde parlamentoya tevdi olunan kanun projesi gereince, ya ait olduklar Bakanla ve yahutta Babakanla
balanacaklarda*. imdiki halde yalnz maarif ve mezahip Bakanlklar Strazbourgda ibka olunacaklardr.
Lotalar, tek tip oku1
. (Ecole Unique) sisteminin tesisini ve tedrisat
inhisarlar altna alma -istiyorlar :
Bu konuda Ocak ayndan Temmuz 1924 ayna
kadar, Paris Blgesi dahilindeki localarda 99 konferans verilmitir.
Localarn byk bir ekseriyeti tek tip okul
lehinde fikir beyan etmilerdir. Lokallerden

hi bir ekimserlik gstermeden telifi prensip olarak kabul etmilerdir. Bu fikir, mtalaalarn ouna tekabl eden raporlar, Byk Locann sorusuna tamamen intibak eden bazen gzel dnceJeri. bazen de byklk grleri bol, bol ihtiva e tmektedir. Lokaller ise vardklar neticelerin mucip
sebeplerini de tebarz ettirmek iin gayret sarfetm ilerdir. ocuklar hangi
sosyal snfa mensup
olurlarsa olsunlar ayn eitim ve retim prensibi. iinde bir araya getiren (Tek Tip Okul) sistemi
onlara tabiatyle 1789 ve 1793 ihtillcilerinin kendi telkkilerine gre yaptkJar erh ve izahtan mlhem gibi grnecektir.
Bu tekilt halk snflar arasndaki fikir ayrlklarna en mesud bir ekilde aresiz olacaa
benzemektedir, Bundan baka bu tekilt memle 89

ketin moral bakmndan ve sosyal ynden de birlii iin son <ierece msait bulunmaktadr.
(Fransz Byk Locas, yl 1923 sahife 46).
Bu bak eitlii sadece ho bir szden ibaret
kalmakta devam ettii ve her dereceden tahsib
ana ve babalarn varlk durumlar hesabiyle deilde rencilerin tannan liyakatlan gz nne alnarak imkn verilmedii mddete ayn memleketin ocuklarnn hakik liyakat ve kabiliyetlerinin
gelimesi ve bu suretle de ileride gerei gibi uygun
bir sosyal rol oynamalar mmkn olamayacakt;r. Bu konvent'in mtalaasdr.
(Fransa Byk Locas, Konvent. yl 1923, sahife 26).
Konvent, daha evvelki
itimalarda tek tip
okul ta-iebe kayt ve kabul metod ve programlan hakknda vard sonulan tezekkr ve teemml ederek:
Fransada bugnk tunumi maarif rejiminin,
bir taraftan ve fiilen devlet lehine, dier taraf tanda Ilhban Partisi lehine olmak
zere katmerli
(Douple) bir inhisara mncer olduunu beyan eder;
Btn temayllere kar kendisini mdafaa
hususundaki aczi ve yetersizlii, bUtn vicdan sahibi
insanlar iin bu hale kar koymalarn icap ettiren mbrem bir vazife olur. Tazyik ve bask altnda bulunanlar mdafa eden Masonluk ocuklar
da himayesi altna almaldr; rencilerin tali ve
yksek derecelere terfnin
deer ve liyakatlara
esas tutularak yaplmasn, devletin bu husustaki
rolnn herkes iin meccarri olacak olan bu re 90

timin masraflarna katlmaktan ibaret kalmasn is

temek. Ve seim devresi sona ermi bulunduu cihetle parlemento da istekler herhangi bir suretle
verdirilmesi imkan da mevcut olmadndan :
Cemiyet konseyinden, yeni parlementonun Mason azas olan milletvekillerine bu talep dairesinde
tanzim olunacak bir programn sunulmasm rica
eder,
(Fransa Meriki Azami Konveti, yl
sahife 265 - 266)

1923,

Yksek Sosyal limler Okulu eitim ve retim meselelerini tetkik etmek zere toplanan Cumhuriyetiler, talim ve tedriste en yksele gayenin
mill vahdete ve .dolaysiyle Tek Tip okula matuf
bulunduunu nazar itibare almlar ve istisnasz
olarak tahsil mecburiyetinde bulunan btn ocuklara, Demokratik kaidelere uygun bir ekildi
ve aynen Cumhuriyet rejim prensipleri gereince
eitlik hakk tannmasn istemilerdir.
.Laik Savunma Haftas, Aralk 1923, sahife 15)
Btn insanlar kardetirler

tek

tip

okul

onlarn ayrla dmelerine ve daha ocukluk yllarndan itibaren yekdierlerine dman olmalarna bir nihayet verecek ve hakiki birer karde olacaklardr. Bizim istediimiz esasnda aydn bir demokrasidir. Bunun en iyi hal aresi de Localarmzdan bir ounun raporlarnda grld gibi
liyakat esasna mstenit ve her tahsil derecesi parasz olan Tek Tip Okuldur yani fark gzetmeyen ve yarn aydnlarn hkimiyetini hazrlayadak
olan bir okuldur.
91

(Meriki Azam Umumi Meclisi, yl 1-923, salife 259 - 260)

Fransa Byk Locas Meclisi, hemen, hemen
tam ittifak halinde bulunan lokaller gibi :
1 Tek Tip Okula ve btn tahsil derecelerinin, eleme usul ile, parasz olmasna taraftardr;
2 Az kabiliyetli zeklar iin (Postcolarie)
tedrisat mecburiyetini teklif eder;
3 Fikir hareketleri renimine geni bir pay
verilmesinde srar ederek programlarn tadilini talep eder;
4 Btn terbiyeciler haknda geni bir umum kltr esasna dayanan
tek usul yetitirme
(Formation) usulnn tatbikini ister;
Bundan baka retici personelin azilden masun klnmasyle Talim ve Tarbiye inhisarna taraftar bulunduunu beyan eder.
(Fransa Byk Locas Umum Meclisi, y 1923.
sahife 48)
Tedrisatn milliletirilmesi ve tek elden idaresi hakknda meselelere, lokallerimizden l l i
suret: katiyede taraftardr. Ancak bu lokaller retim
bahsinde veli hakknn tahdidi ve her eyden evvel
toplum ile ocuk haklarnn gznnde bulundurulmas lzumuna da iaret etmektedirler.
(Fransa Byk Locas Umumi Meclisi, 1923,
sahife 47)
Okul masonluu neir ve tamim cdecektir.
(Havre Locasnn temennisi)
1 ilk tedrisat iin kabul edilen ahlkla ilgili
92

cl kitaplarm (Mauel) zetle masonluun bir tarif ve izahn ihtiva etmelerini;

2 Tali ve yksek kurslar takip eden renciler iin renim mecburi olan Pedegojik eserlerin
veya benzerlerinin bu tarif ve izah, masonluun
gayesine ve balca esasnn tesand; temiz ahlk
ve serbest bir vicdan hrriyetinin savunmas olduuna iaret etmek suretiyle, tamamlamalar;
3 Tarih el kitaplarnda, Masonluun muhtelif olaylar ve beeriyet muvacehesindeki faaliyeti hakknda ilaveler yaplmas;
4 Lgat kitaplarnda, pek ziyade benimsediimiz fikirlerin ve bu cmleden insan severlik,
Hrriyet, msavat, uhuvet, tesand ve ahlk gibi
mevhumlarn, masonluk bahsi arasnda anlmas;
5 - Meriki Azam tarafndan muhtelif yaz ilerini hazrlamak zere bir komisyonun grevlendirilmesi ve btn bu hususlarn mektep kitablarna konulmas iin Mill Eitim Bakanl nezdinde teebbs edilmesi.
(Meriki Azam Umumi timai, 1922, sahife 260)
17 Haziran 1924 taj-ihli ilk hkmet beyana,
tndan:
Msy Herriot, Tek Tip Okul sisteminin tahakkuk etmek zere olduunu ihsas ediyor ve diyor k i;
Eitim ve retim bakmndan gelimedike,
iilere serbesti verilmi olabileceini kabul etmek
ve buna bylece anlamak mmkn deildir. Tali derecede tahsile kabul iin, ocuklarn gerektii gibi,
93

deer ve liyakati ar yerine ana ve babalarn varlk durumlar esas tutulduu mddete, memleketimizde tam bir demokrasinin teesss edemiyecei
fikir ve mtalaasndayz.
11
fylcr :

Maystan itibaren faaliyet sahasna dklen

17 Eyll 1924 tarihinde Meriki Azam yeniden, mill, laik karakteri haiz mecburi Tek Tip
Oku! sistemi zerine dayanan ler tahsil derecesinin lehinde bulunduunu beyan ve teyid etmektedir.
28 Eyll 1924 tarihinde, Mill Eitim Bakan
M3y Pranois Albettin lise ve kollejlertn ilk
snflarnda slahat yaplmas suretiyle Tek Tip
Oku! hazrlamak ilzere
rektrlere ve Akademi
mfettilerine yollad tamim.
Bunlar bundan byle (Commmal) okullarn bir benzeri olacak ve ayni makamlar tarafndan
idare olunacaktr.
Bu okullar deme gc olmayan btn ocuklara, elde mevcut bo yer nisbetinde ak bulundurulacaktr. Hkmet bylece okuldaki Sosyal fark gayritabiliini gidermek istemektedir.
Ekim 1924 tarihinde, Mll Eitim Bakan
Msy Franois Albert, MilU Eitim ve retim
yapmakla grevlendirilecek bir niversite ihdas*
hakknda d tasavvurunu aklamaktadr.
Bu niversiteler teknik, ziraat ve hatta
beden terbiyesi dahil, btn tedrisat yaplacaktr.
Bakan bu konuda ilaveten diyorki: Bu niversite

ye, serbest tedrisat ile rekabet edebilecek tesirli

bir vasta olarak bakyorum.
3 Kasm 1924 tarihinde,
Msy Herriot,
kendisine gm bir madalya tevcih eden maarif
terliine yazd mektupta yle demektedir : Maarif konusundaki arzularmdan biri, ihtilalin cmert programn tahakkuk ettirmek olacaktr. Sizden bana yardm etmenizi istiyorum. Birliin Tek
Tip Okulun tahakkuk etmesi are ve imkanlarn,
teknik bir tertip ve dzen iinde tetkike tabi tutmasn arzu ediyorum. Bu husustaki gayret ve fa aliyetlerinizi hkmetin btn gc ile destekliyeceim.
17 Kasm 1924 tarihinde, Ba - Raportr
Msy (Ducos), Mill Eitim Bakanln Tek Tip
Okul Tekilat ile tedrisatn tek elden idare olunmas hakkmdaki projesini meclise sunmaktadr.
18 Kasm 1924 tarihinde, Msy Franois
Albert, Tek Tip Okula tahakkuk ettirmek hususundaki arzusunu izhar etmektedir: Programlarda retici personelde ve lokalde birlik...
Msy Franois Albert ayni vesile ile u
beyanatta bulunmutur :
Bakanln siyasi bir bakanlktr. Ve laiki
en emin bir ekli ile tecessm ve temessl ettirecektir!
tjocalar yemden Sovyetlerle nasebat olunmasn istemektedirler :
Sovyetlerle ticar mnasebetlerin yeniden tesis olunmas hakknda ki temenni. Sovyet hk 95

meti, kendisi ile normal mnasebetleri yeniden tesis ettiimiz takdirde bize kar olan borlarn tanyacan: ihsas etmitir. Fakat politikamz, bu
yaklamay temin ii hi bir ey yapmamtr.
(J. Schmidtin 7 ubat 1924 tarihinde Sosyalist
Haraketi isimli locada irad ettii nutuktan: Konu:
Y a flas Ya Cumhuriyet)
17 Haziran 1924 tarihli hkmet beyanatndan:
Msy Herriot :
Rusya ile mnasebetlerimizin
yeniden tesis
olunmas iin imdiden hazrlk yapmaktayz.
15 Temmuz da, Msy Herriot, Fransz vatandalarna kolaylk talep etmek zere ierin ile
telgraf tealisinde bulunmaktadr.
25 Temuz tarihinde, Ingilterenin Sovyet nezdinde icra ettii teebbsler neticesinde, Msy
Herriot'nun Sovyetlerle yeniden mnasebet kurmak
hususundaki tasavvuru aklanmtr.
Yeni Fransz, Sovyet dostluu siyasi komisyonu, cemiyetin fahri bakan olan Msy Herriotya Fransa ile Sovyet Rusya arasndaki mnasebetlerin daha fazla geikmesine mahal kalmadan yeniden tesis tanzimi hakkndaki kararm bildirmi olmasndan dolay tebrik etmitir.
Eyll 1924 tarihinde, Babakan Msy Herriot, Sovyet Hkmetinin Cemiyeti Akvama kabuln prensip olarak kabul etmektedir.
Babakan, Fransa ile Sovyetler arasnda
yeniden mnasebetlerin tesisi konusunu tetkik etmek zere bir komisyon tekil etmektedir. Koms-

yon bakam Msy, de Monzie, aza: Nuoleng, Fromagaot, Gronart, Yvon Delbo...
28 Ekim 1924 tarihinde, Fransz hkmeti
resmen Sovyetler hkmetini tanmtr.
29 Ekim 1924 tarihinde Sovyetlerin bunu teyid eden cevab sabah saat 1,45 te alnmtr.
5 Kasm 1924 tarihinde, Msy Krasine,
Sovyetlerin Paris Byk
Eliliine, Msy Jean
Herbette'de Fransaun Moskova Byk Eliliine
tayin olunmulardr, Grassinein Parise gelinceye
kadarki geen zaman iinde Sovyet Byk Elilii
grevini Msy Rakovsky deruhte etmitir.
Sovyetler, Fransa
Bankalarna el koymay
Gelecek olan Diplomatik
takip etmek zere, itina

da yerlemi bulunan Rus

dnmektedirler. Parise
personel, htillci gayeleri
ile seilmitir.

Mason Programnda dier baz noktalar :

Mason program, bir ok noktalarda sarih
ve kesin ifadelidir. Halbuki, Hkmet beyannamesi mphem kolat anlalmaz bir haldedir.
kdidar efleri zahiren biraz tedbirli bulunmak lzumunu hissetmektedirler. Fakat Solcu blok
liderleri daha serbest hareket etmekte ve beyanlar
da localarn gayelerine uygun dmektedir.
Bu muhtelif noktalar tetkik edelim :
a)
b)
c)

Localar ve ekonomik rejim ;;

Localar ve Fransz Mstemlekeleri;
Localar ve Ordu;;

97

F : 7

d)
c)

Localar ve Fransz - Alman yaklamas;

Localar ve Cemiyeti Akvam.

Looal&r yeni bir iktisadi rejim tesisi iddiasndalar :

iktisadi meselelerin bugnk nemi.
Bahse konu olan yeni bir iktisadi rejim kurmadan yaanp yaanamyacam bilmektir.
(Fransa Meriki- Azami Umumi Meclisi, yl,
1923, sahife 234)
Ekonomik grler, yaadmz btn devre
hkim olacaa benzemektedir. Btn Avrupann
ve yeni dnyann politikas, iktisadi menfaatlerin
arzettii neme gre istikmet
deitirmektedir.
ktisad meseleler, yarnn politikas ikmal ve itmam
edecektir. Bunlar devaml olarak tedkik etmek lzumludur.
Bu noktai nazardan Mill Bloku karsna
ak, net bir programla kmalyz. Arzu edilsin ve.
ya edilmesin, iktisadi meseleler politika ilerine daima karacaktr. Paral devletlerle i ve sanayi devletleri arasndaki mcadele mahallilemektedir. Masonluk bunlar arasnda bir tercih yapacaktr.
(Meriki Azam Umumi Meclisi, yl 1923, sahife 285)
Devlete ait sanayiini milliletirilmesi :
Btn imkanlarmzla sanayiin miiiletirilmesini tatbik mevkne koymal ve bunu takip ve
idame ettirmeliyiz.
Umumi Meclisimiz, iletilen
98

mill servetlerin.

toplum iin yararl olmasn grmei arzu ettiini

bir kore daha teyid eder.
Binaenaleyh :
1 zel Sektre, yeni monopeller verilmesineve bilhassa son defa yapld gibi, parlementonun
haberi dahi olmadan, telsiz ve telgraf cihazlar
(T.S.T.) iin ruhsat verilmesini kabul edemeyiz.
2 Bu durum karsnda ilk adm oarak halen mevcut olan fiilen monopol tekil eden Sigorta, Banka, Madenler, Demiryollar v.s. gibi kuramlarn devletletirilmesini lzumlu addeder.
Ameliyesinin hangi artlar altnda yaplabileceini tespit eylemek tecrbe iin mmkn olacaktr ki, bu da, btn demokratlar iin sarf olunacak gayretlerin ynelecei gaye olmaldr.
(Meriki Azam Umum Messeseierini, Madenleri ve (P.T.T.) yi, tecrbe mahiyetinde devletletirilmesinin arzuya ayan olduunu ve bu gayeye erimek iin de Masonluk tekilt iinde devletletirme fikrini yaymak iin bir komisyon tekil
olunmasnn uygun olaca kanaatindedir.
(Bu
kararlar ittifakla kabul olunmutur.)
(Meriki Azam Konveti, yl 1923, sahife 108>
Mezkr konular 231 loca cevaplandrmtr.
Bunlardan 27si bu konular zerinde bir ey yapanyac aklarn bildirerek zr dilemilerdir. Bylelikle de alman cevaplarn says hakikatte 204e
intikal eylemi bulunmaktadr. 122 Konvertforiln,
alm olduu prensip karar, ounlukla tasvibe
nazhar olmutur. Localardan 6s, daha geni ve
derin tahkikat icras dileiyle gnderilen evrak iade etmilerdir,
99

Localardan 50si Umumi

de grme yapmlardr.

prensipler zerin-

i23 Deniz Yollarnn Devletles

tirilmesi konusunda.
5'i Madenlerin
Devletletiril
mesi.
5i Maden kmr ve elektrik
enerjisi zerinde.
4 P.T.T. Hakknda.
6s Bankalar Hakknda.
2si Sigorta Messeseleri Hakknda.

4 Zirai konular hakknda,

l i Deniz Ticaret hakknda,
l i Petrol meseleleri hakknda.
l i Orman meseleleri hakknda.

Bu arada tespit ettik ki, lokaller, memleket sanayiin devletletirilmesi hakkmdaki probogandaya
masonluk kanal ile devam olunmasn arzu etmektedirler. (nc ksmdaki Ekonomik
programa
mracaat)
(Meriki Azam Umumi Meclisi, yl 1923, sahife 74)
imdiki vergi sisteminin tamamen ortadan kaldrlmas ve devlet hzinesine, sermaye gelirlerinden 8/10 nisbetine kadar
varidat salanmasn
mmkn klan, mmeyyiz vasf da istihsali kolaylatrmak olan bir tek vergi sisteminin ihdas.. Vergi kaaklna mani olmak iin bir muhasebe ofisi alacak ve patronlarla - kapitalistler ve haslatlarn bu ofis kanal ile temin edeceklerdir.
istihlk

vergilerinde

indirmeler

100

yapabilmek

iin vergi mekanizmasnn slah icap etmektedir.

Bunun iin de reticilere ait bor senetlerinin (Taahht senetlerinin) ilga -ve iptali keyfiyetinden ekinilmesi gerek ecektir.>
(Fransa Byk Locas Umumi Meclisi, yl 1923,
sahife 66)
Sermaye, lm halinde ve veraset esnasnda
kati olarak itfa edilmi bulunmaktadr. ok daha
biiyiik sermayeler iin, cumhuriyetilerin tatbik etmek mecburiyetinde bulunduklar veraset vergisi,
takviye olunarak, slah ve tekaml ettirilmelidir.
(Sosyalist Haraketi
simli Loca da verilen
konferans)
Localarn mstemlekelerde tatbik etmek istedikleri vesayetten kurtarma ve laikletirme politikas :
Bu konuda tamamiyle usul ve nizama uygun
o'arak devrin (Grande Epoque) jakobenleri (Ja.
kop:n: Vaktiyle Sen - Dominik tarikatna mensup
Ruhban taifesine verilen isimdir.
Bunlar, ihtill
devrinde kurulan siyasi bir cemiyetsin yesi bulunmakta idiler) gibi sert tedbirler ittihaz olunmaldr. ktidardaki dostlarmz da, memleket menafdi
iin muzr ve meum olan bir menfaatperestlie
son verilmelidir.
(L'Oise Milletvekili Schmitin Y a flas, Ya
Cumhuriyet adl Konferans)
1923 Konveti, Deniz an Fransa da insani, ahlk ve maddi ynden eserler meydana getirmek arzu ve kaygusiyle :
1 - Fransz mstemlekelerinin yerli veyahut
101

yc-rii olmayan ahalisine ait dahili nizamnamenin,

Cumhuriyeti rejimin z ve esas olan demokratik
prensipler zerine bina eden bir nizamname ile vazh olarak tayin, tahdid ve tedvin olunmasn.
2 Yerliler hakknda esas prensip olarak, temsilde f Asimilation) tam ve daimi bir ilerleme kaydedebilmelc-r maksadiyle,
mlayim ve geni bir
itirak politikas takip olunmasn;
3 Parlementonun, mstemlekelerin yararl
bir bale getirilmesi maksadn gden raporun tmnn tetkik ve reye arzolunmasm husullerini tacil etmesini ve programn faaliyet sahasna intikal
edebilmesi iin lzumlu mal tedbirleri tespit ve
tayin eden bir kanun projesi ile de tamamlamasn
temenni eylemektedir.
Konyet bundan baka :
a) Genel sal koruma ve
prensiplerinin
toplumlar aras renilip yaplmas ve bilhassa o-cuk lm, frengi, verem, stma uyku hastalklar ile, mcadele olunabilmek zere en ksa bir zaman zarfnda yerlilere ait shh yardm tekiltnn slah ve gelitirilmesi, hastahane, hastalklardan korunma merkezlerinin, yerli tabib yarhmc1riyle ebelerin yetitirilmesi iin tp okullarnn
saysnn arttrlmas;
b) Tamamen laik olmak zere umum
ve
meslek tahsil ve terbiyenin neir ve tamimi ve bu
durumdan faydalanlarak Franszln yaylmas ve
mukaddes birlik gibi hilakrca bahanelerle ruh.
ban taifesinin hkmetin
himaye ve sahabetin-.;
rnazhar olmas keyfiyetinin protesto edilmesi;
102

c) Fransa ile mstemlekeler arasnda tenzilatl tarife ile nakliyat temin ve bu arada mstemlekeler istihsalatmn inkiafn, bir taraftan ithaf'at ve dier taraftan mezkr istihsal maddeleri
iin Fransz limanlarnda pazarlar kurulmasn kolaylatrmak maksadiyle, ihtiyac karlayacak nisbette bir ticaret filosu tekilatnn kurulmasn;
d) Metropol (Fransa) ile deniz ar mstemlekelerimiz arasnda karlkl olarak her iki
taraf iin de muteber olmak kayd ile, mutlak bir
gmrk muafiyetine dayanan bir serbest mbadele rejiminin tesisini, ksm ve umum mahiyetteki
btn yasaklarn kaldrlmasn;
e) Her eit, snai, maden ve arazi iletmeleri
imtiyazlar mddetinin tahdit olunmasn ve bunlarn kr Ve menfaatlerine, milletin hkmran haklarna tamamen riayet olunmas artiyle, toplumlannda mecburi olarak itirak edebilmelerini;
f ) Fiilen ve gerek bir Fransz eyleti olan
eski mstemlekelerimizde, bil mehil, Metropoldakine (Fransadakine) benzer bir idare sisteminin
tatbik olunmasn talep eder.
(Meriki Azam Umumi Meclisi, 1923, sahife 247)
Alenen teyid ve tasdik ederizki, nc Cumhuriyetin mstemlekelerde giritii i, haddi zatnda meden bir eserdir. Eer mezkr eser btn
noktalarnda tam ve mkemmel olmasa, bu bir bar ve klelikten azad klma eseri olamaz. Bu takdirde, Frangz cemiyetine eref varen ve kendilerini Paris Barosunda, Parlemento sralarnda, saf 103

lamnzda ve hatta cemiyet konseyimizin sinesinde

grmekte haz ve memnuniyet duydumz renkli
(zenciler) FF,\ biraderlerimizi i bana davet ederiz.
(Meriki Azam Konveti, yl 1923, sahife 246)
Siyaset, ilmi icab muayyen ve kademeli devreler zarfnda makul bir seim (Selection) ekline
gre, geni bir itirak politikas yapmak esasl bir
laik tahsil ve terbiyenin neticesi demektir.
Kilisenin mstemlekeler de tatbik ettii tahsil
ve terbiye sisteminin tesirleri, metropoldakinden
daha ok ahlk bozucu ve esef verici olduundan
bu hal, esas prensip olarak vaaz olunan tedrici bir
temsili (assimilation) mmkiin klmakla, nihayet
bulacaktr.
(Meriki Azam Umumi timai Zabtlar, yl
1923, sahife 240)
Konvet aadaki gndemi kabul etmi bulunmaktadr :
Mstemleke temsilcilerinin yenlilerin dedi,
iftilerin (Colonlarm) temsilcileri olduklar tespit
edilmi bulunduundan, parlemontoda
yerlilerin
temsil edilmeleri temenni olunmaktadr,.
(Byk Loca, Konvet, 1922, sahife 241)
Konvet,
mstemlekelerdeki topraklarmzn
daha 1934 ylnda tespit ve tanzim olunan ekli e.
hareket imknlarm ve Cumhuriyeti Fransann
yaylma ihtiyalarna bol, bol cevap verebilecei fikir ve mtaalasndadr. Bundan baka (gal ve
nfuz) denile harekt devresi de bugn Fasta
bile kapanm bulunmaktadr, Bu sebeble hkmetin
104

askeri mahiyetteki btn harekta son Vermesini

ve mstemlekelerimize, yalnz emniyet ve asayiin
temin olunmas iin yeteri kadar birliklerin evkini
d iler
(Bu diler bilhassa Suriye ve Fata tatbik olunabilir.)
(Meriki Azam Konveti, yl 1923, sahife 248)
17 Haziran 1924 tarihli hkmet, beyanatndan:
Mstemlekelerimize, Fransann tebas
deil
ocuklar olarak telakki ettii yerlileri, medeniyetimizin nimetlerinden istifade ettirerek yararl bir
hale getireceiz.
1
Maysdan beri fiiliyat sahasna intikal ettirilen ier :
3 Temmuz 1924 tarihinde Mstemlekeler
Yksek Konseyinin, iktisat konseyinden Baka
Msy Daladiernh bakanlnda akdettii ijtima, Msy Daladier, idare projelerinin izahn yapmtr. Vaiiiee gnderilen bir tamim ile yerli iiliin himayesi ve shhi tedbirlerin ittihaz olunmas talep edilmitir. (1 Austos 1924 tarihli Quotidien ve iki Austos 1924 tarihli Croix gazetelerinden)
9 Austos tarihinde, Dahiliye Vekili Msy
Chautempste Pariste bir Kuzey Afrika ubesi ihdasna karar vermitir.
14 Austos tarihinde Msy Daladier, mstemleke idaresinde grevlendirilen yksek derece
105

do memurlara ait, kararnameyi, Cumhurbakanna imzaya arzetmitir.

(15 Austos 1924 tarihli CJuetidio gazetesinden)
Localar, ORDU Disiplinine kar :
Asker bakmndan vatanda, ancak lzum hissedildii bir zamanda talim ve terbiye iin davet
edilmelidir. Mill ordunun seferber bir hale getirilmesi, bir blge tekilat zerine kurulu olmaldr.
Seferber ordu kadrolarnn btn snflan milletin
iinden alnmaldr. Bar devresinde, meslek bir
retmen ve idareci kadrosu ile yksek klimanda
personeli mevcut olmaldr. Bu kadrodaki grevliler, milletin dier memurlar gibi ayni statye ve
ayni avantajlara tabi tutulmaldr. Hkmet sull
zamannda olduu gibi, harp esnasnda vazifesini
ifaya davet edecektir Meclisler devaml olarak timalar akdeceklerdir. Mezkr
meclisler, ordular
nozdinde komiserler gnderecek ve dorudan doruya meclis reisinin selahiyetlerine muadil yetkileri haiz bulunan bu komiserler,
deruhte ettikleri
tahkik ilerini sava hattna kadar temil edebileceklerdir. Mnhasran, bu meclisler seferberlik ilan selahiyetini haiz olacaklardr. Ayrca rfi dareyide onayyacaklardr.
Asker
kumandan sivil
idarenin emri altnda bulunacak, asker haraketin
icrasnda ise, istikllini muhafaza edecektir. Asker
ceza kanunu lavedilecek, Mill Savunmaya kar
ilenecek crm ve cinayetleri iddetle cezalandrmak zere ceza kanununa husus hkmler konacaktr. Bar devresi esnasnda bu gibi sulara ait
davalar, umum mahkemeler tarafndan ryet olunacak, harp zamannda ise yalnz adliye vekleti 106

ne bal kalacak olan hukukulardan meydana gelen jriden mteekkil mhkemeler, ordular ezdinde vazife greceklerdir.
(Megriki Azam
Konventi yl 1922, sahife
142 - 143)
Marsilyadaki Sko Localar Fedarasyonu, harp
uralarnn yeniden slah ve tanzimi
hakkmdaki
hkmet teklifine muttali olduktan sonra ki
bu teklif, hakiki bir seim blfn tekil etmektedir. Gerek mebusan ve gerekse senato meclislerine
seilmi bulunan Cumhuriyetilerin bu tekliflerinden faydalanarak harp uralarnn lav iin neticelenecek bir karar istihsaline doru, almalarn
temenni eylemektedir.
(Meriki Azam Konventi, yl 1&22, sahife 61)
Zaten Harbiye Nazr bundan byle ordunun
efi deildir. Cumhuriyet idaresi kendisine, ruhan
iler iin Papanm elcisi olan (Mgr. Cerefcti) yi
yardmc olarak kabul ettikten sonra yannda, Vatikan adna birliklere resm emirler yazdran bir
efendisi (Maitre) bulunmaktadr. Dier taraftan
(Cisma) Piskoposu, Ren ordusu papas ve mfettii
olan (Mgr. Remund), Ekselans (Arisd Briand) n
kerem ve inayeti ile kilise ayinlerinin btn senaryolarn dzenlemekte, Marianne ise (Fransay kastediyor), muti ve nedamet getirmi bir kz gibi hakir ve mahcup, mihrabn ayaklan dibine diz km
bulunmaktadr.
(Fransa Byk Locas, Resm Blteni, Aralk
1923, Sahife 143)
O R D U ..... Eer bugn elan ve eklen ve kaideye riayeten Cumhuriyet kanunlarna itaat edi-

107

yersa... Ordu bilhassa, kilisenin emirlerine itaat etmektedir. Kurmay heyeti yalnz, jezvit tarikatna
mensup kimseler arasndan toplanma benzemektedir. Yalnz bunlarn meslekdalar, yani iyi dnen, dini hkmlere ve emirlere riayet eden, ibadette kusur etmedii sabit olan subaylar, Cumhuriyetin emsalsiz bir byklkle kendilerine bahettii terakki anslarndan istifade edebilmektedirler.
Bu suretle Mill Savunmay alet ederek daha hartan
bandan beri ifrat derecesine varan bir evk ile
Almanyann muzaffer olmasn temin eden Ruhani bir devlet lehine hizmette uaklk durumuna
denler hakknda, ne demeli ve neler dnmeli?
(Meriki Azam
1922, aahife 64)

timai Zabtlarndan,

yl

Sulh zamanlarnda, harp konseylerinin lavedilmesi icap edeceini ve milli savunma aleyhine ilenen crm ve cinayetler
hakkmdaki davalarn
Hukuk - Umumiye mahkemelerinde grlmesinin
gerektiine teemml ettik.
(Meriki Azam timai
1922, sahife 141)

Zabtlarndan,

yl

17 Haziran 1924 tarihli Hkmet Beyanatndan:

Babakan Msy Herriot diyor ki :
Askerlik bahsinde ve Fransann hi bir zaman mdaafasz kalmasna mahal verilmeyecek artar altnda fiili askerlik hizmeti mddetini indirme e matuf olmak zere yeniden bir tanzim ve tensik iine girimeyi dnyoruz.
108

11 Maystanberi fiiliyat sahasna intikal eden

iler :

2 Temmuz tarihinde, Ordu Komisyonunun

akdettii toplant. General Nollet, ordularda, kadrolarda giriilecek tanzim ve tensik ileri projeleri
hakknda izahat veriyor.
Nihai ve kati teklifler
Ekim ayna talik olunmutur. Milli Savunma Yksek Konseyi Tetkik Komisyonu, her memlekette yaplacak silah tahdidinin Cemiyeti-Akvam tarafndan messir bir ekilde kontrole tabi tutulmas iini
tetkik etmitir.
Msy Herriot, bu meseleyi. Msy Paul Boncour 'ile mzakere etmitir. Kati proje Eyllde
hazrlanm olacaktr.
30 Temmuz Tarihinde, nsan Haklar Birlii,
Fastaki vilayet servislerinin asker hviyetlerinin
kaldrlmasn talep etmektedir.
12 Austos tarihinde Parlemento da harp konseyleri aleyhinde huemlar yaplmtr. Bu konseylerin lav talep edilmektedir.
21 Austos tarihinde, solcularn tertip ettikleri
bir nmayi esnasnda konuan (Msy Renaudel)
askerlik mddetimin, milis kuvvetlerinin ihdasfcna
ve alt aya indirilmesine intizaren imdilik bir yla
indirileceini sylemitir.
9 Eyll 1925 tarihinde, Harbiye btesinden
900 milyon Franklk bir indirim yaplmtr.
Eyll 1924 tarihinde, fiili askerlik mddetinin
indirilmesi hakknda basnda kampanya almtr.
109

Adalet Bakam Msy Reoult, irat etlii resm bir

nutukta bunu teyid ile yle demektedir:
Silahlanm bir milletin demokratik anlay,
hkmetin de anlay demektedir.
Eyliil 1924 tarihinde, Fransz Babakan ve delegeleri Cemiyeti - Akvam da mecburi hakem usuln ve silahszlanmay, muayyen baz artlarla ve
milletleraras bir silahszlanma konferans tarafndan tespit olunmak zere kabul etmilerdir.
Ekim 1924 tarihinde, Harbiye btesinden 700
milyon Franklk bir indirme yaplmtr. General
Nollet, askerlik hizmeti mddetinin bir yla indirilmesi hakkndaki tasavvurunu bildirmekte ve ordunun silahszlanma yznden bir tensikat yaplmasn dnmektedir. General Perin (.*,) harp konseylerinin lav iin mcadele etmektedir.
Memur sendikalar iin o kadar liberal hareket
eden hkmet, maalarn yeniden gzden geirilmesini isteyen subaylara btn toplantlar yasak
etmitir. Subaylar ise, disipline riayet etmektedir.
Localar, uzun zamandanberi Almanya ile yaklama istemektedir :
1923 ylnda Paris Localarnda bu mevzu zerinde 4L konferans verilmitir. 1924 ylnda Paris
localarnda Ocak ayndan Temmuza kadar alt ay
zarfnda ve Fransz - Alman yaklamas hakknda
7L konferans verilmi. Ak Dostluk isimli loca,
(F,*J Mochun Masonluk
vastasiyle bir Alman
Fransz yaklamas imkn, konulu probogandas.
(Haftalk Mason.
Blteni, 11
Mays 1923,
No: 405)
110

Masonluk, sulh anlamas imza edilir edilmez,

sulh adamlarna nasl bir vazife tereddp ettiini
idrak etmiti: Bir yattrma ve anlama faaliyeti.
Fransa Byk Locas kendi evresi dahilinde, ite
bu ie baland, 1921 ylndan itibaren de Byk A l man Locas ile mnasebete giriti. Bu da harp esnasndaki bar durumu ile dier Alman Mason
tekilatnn tahrikatna ak bir tezad tekil eden
t ark Gnei isimli Alman Locasdr, Fransa Byk Locas, bu mnasebetin tesisinden en iyi neticeleri istihsal edeceini muntazr bulunmaktadr.*
(Fransa Byk Locas,
1923, sahife 15)

Resmi Blten, Ocak

Nmberkli (FF*.) Biraderlerimizle biz Fransz masonlar halisane mnasebetler tesisinde hi

tereddt etmedik, Fransz, Belika ve talya stad Azamlan da 1921 tarihinde Cenevredeki Milletleraras Mason Cemiyetine girmek ve bu cemiyeti
himayeleri altna almakla iftihar duydular.
(Fransa Byk Locas, Resmi Blteni, Eyll
1923, Sahife 163)
Bu artlar al ti utla :
E er iki memleket demokrat ve aydnlan arasnda mevcut olup harp dolaysiyle kopan balarn
imdi yeniden teesss etmemesi icap ediyorsa; bunun mucip sebeblerini: Eer iki hkmet yeniden
yaplmas lzm gelen inaat ve tamirat ilerini ikmal ve itmam da acz gsteriyorlarsa, bu ilerin bizzat iki memleket halk tarafndan icra olunacak mterek etdler ve birletirilen gayret ve faaliyetler
sayesinde hazrlanp deruhte edilmesi mmkn olup
111 -

olmayaca hususlarnn aratrlmas uygun olur.

(Fransa Byk Locas, Resm Blteni, yl ubat Nisan 124, No: 214)
Alman (F%) biraderlerimiz arasnda geirdiim 13 gn bende silinmez bir iz brakmtr, Biraderne kabulleri, samimi konukseverlikleri, hali
hazrdaki btn maddi glklere ramen midin
ok stnde olmutur. almalarma gefince, denebilirki, Anglo Saksonlardan aldklar arlk ve
emsaline hi bir yerde raslamadm yenilik hareketi
ile Latin Masonluu hrriyet mefhumunu birbiriyle
mez ederek bir (Synthese)
meydana getirmee
muvaffak olmulardr. imdi
ahitlerimde var...
Halbuki (F * F,*.) Arensdorf, Juvanon ve Dermine
isimli biraderlerimizin ihzar ettikleri hayret, ciddi
evk ve heyecan, bana her iinunde gnlden raporumun mutabakatm kabul ve tasdik edebileceklerini sylemekliime imkan
vermektedir...
(F , ,
Mochun) ark Gnei isimli Alman Locas nezdinde, memuriyeti mahsusas hakkndaki raporu)
(Fransa Byk Locas, Resm Blteai, yl 1922
Sahife 295)
17 Haziran 1934 tarihli Hkmet beyanatndan:
Babakan M.sy Herriot diyor d :
Cumhuriyet Hkmeti, sulh ve
demokrasi
yolunda kararl olarak taahhde giriecek ve A lmanya'nn sarfedecei gayretlere cevap vermesini
bilecektir.
1 Maystan bu yana tahakkuk safhasna intikal eden iler :

16 Austos tarihinde,
_

112

Fransz ve Alman

Maliye Bakanlan Msy Clementel ve Luther, iki

memleket arasndaki iktisadi mnasebetlerin yeniden teesss edebmesi iin iki taraf delegelerinin
1 Ekim tarihinde Pariste toplant yapmalarn, karar altna atan bir notay imzalamlardr,
21 Austos tarihinde, Msy Herriot, A lmanya ile ktisad mnasebetlerin yemden teesss
etmesi maksadiyle giriilen teebbsler hakknda
Parlemento da izahat vermitir. Alman murahhas
heyetinin Parise doru hareket ettii bildirilmektedir.
Eyll 1924 tarihinde, Fransz Alman Ticari mnasebetlerini tedkik etmek zere bir komisyon kurulmutur.
Eyll 1924 tarihinde, Msy Herriot ile M.
Mac Donald mutabakata vararak, Almanya'nn Cemiyeti - Akvama girmesini prensip olarak kabul etmilerdir.
Bu arada evrilen Alman manevralarna U r gz
atalm :
1914 Harbinin sorumluluunun re d d i:
Almayann Cemiyeti Akvam'a
ileri -srd artlar.

girmek iin

- Alman mallarna konan yzde 26 nisbetinde vergiyi protesto.

Eyll 1914 tarihinde, Fransz Alman Ti
car mnasebetleri proplemini tetkik etmek zere
bir komisyon tekil olunmutur.

113

F :8

 2 Kasm 1924 tarihinde, Ticaret Bakan Msy Raynaldy, Fransz Alman Ticaret Anlamasn mzakere edecek Fransz heyetine katlacak
eksperler listesini tamamlamtr.
Bir ile 14 Ekim tarihleri arasnda iptida mahiyette 'mzakereler cereyan etmitir. 5 Kasm da
grnen meseleler bilhassa unlardr :
Sarre Havzas meselesi, Alzas Loren ve Alnanyann en fazla msaadeye mazhar olan devletler gibi muameleye tabi tutulup tutulmayaca meseleleri...
Localar ve Cemiyeti Akvam :
Bizim istediimiz ve arzu ettiimiz Cemiyeti
Akvam, Btn dnya mason topluluklarna ist'nad edecek olursa milletler zerinde gerekten daha stn bir manevi kuvvet ve nfuza sahip olacaktr.
(Fransz Byk Locasnn temennisi, yl 1923,
sahife 97)
Localarmzdaki, biraderlerin ekserisi, barseverlik ve (Altruisme) idealine doru takdir ve
tahsine layk olan bir emilin, yani modern bir organizim (Teekkl) olan Cemiyeti Akvam in tam
ve mutlak olarak fiiliyat sahasna intikal etmesi ile,
tahakkuk edebileceini mit etmektedirler.
(Fransa Byk Locasnn dilei, 1923 S. 90)
Fransa, hakiki bir milletler cemiyetinin en iyi
bir yapcs olarak kendisini bar ampiyonu sfat
ile tantmal ve bu tesisde bundan byle milletler

arasnda bir harbi imknsz klacak kadar

vetli olmaldr.

kuv-

(Fransa Byk Locas Umumi Toplants, 1923,

Sahife 28)
cKonvent (Umumi Meclis) bilhassa masonlara,
milletleraras mason federasyonu ise milletler cemiyetine (Cemiyeti- Akvar) iltihak etmektedir:
Milletleraras mason cemiyeti ve Nevvyork B
yk Locasnn yardm ile, gelecek itimamzda daha geni bir loca da bir milletler cemiyeti kurmay
mit ediyoruz.
(Fransa Byk Locas Umumi timai Zabtlarndan, Sahife 102)
Fransa Meriki Azam Umumi Meclisi... Cem iyeti Akvam bugne kadar
Dnya barnn
idamesi iin vcudu elzem bir hakem olduunu ve
bu neticeyi istihsale kadir yegane merci olduunu
da sab'.t bulunduunu nazar itibare alarak... Cemiyet Konseyini, keyfiyetten acele olarak Milletleraras Mason cemiyetini haberdar etmee ve elindeki btn imkanlar ile Cemiyeti Akvam lehinde mdahalede bulunmasn talep
etmee davet,
eder.
Cemiyeti Akvam m bundan byle, alakadar
hkmetlerin tesirleri altnda kalmamas iin btn dnya masonluunun mutlak ve artsz bii ekilde yardm etmesi vazifesidir.
<Laik Savunma haftas,
milletlerin barn
salamak zere takviye edilmi ve demokratik bir
hale getirilmi bulunan b;r
milletler cemiyetine
115

(Cemiyeti Akvam) gveni olarak milletleraras

iyi mnasebetler unsuru olan bu yksek messeseyi,
kendi doktrinin rakibi olmasndan
endie etmesinden dolay ykmak isteyen kilisenin girimi bulunduu takibat aklar ve milletleri kendi aralarnda, herkes iin doru ve eit olan kanunlar
muteber addetmelerini temenni eder.
(Laik Savunma Haftas, Aralk 1923, Sahife 27)
Masonluun dnd gaye:
Milletlerin bir
karma laline getirilerek Dnya Federasyonunun
kurulmas (Beynemilelcilik)
Umumi Meclis (Konvent),
Rol, insanln elele verip imtiza etmesini,
tekilatlandrmak ve retmek olan masonluun
umuma mil bulunan bar sever gayesini bir kere
daha aka iln eder;
Cemiyeti Akvamm bir
milletler karmas tekiline matuf prensibine taraftar bulunduunu beyan eder, bar ile birlikte 27
devlet tarafndan imza edilmi bulunan szleme
sayesinde CemiyetiA k va m n kurulmu olmasnda dolay da mutluluunu ifade eder.
Cemiyeti Akvam balca vazifeleri :
a)
b)
c)
d)
e)

Bar tekilat erevesi iin gizli diplomasinin kaldrlmas,

Milletler Hukunun tatbiki,
Serbest mbadele prensibinden mlhem olarak ticar mnasebetlerin tesisi,
bdidai maddelerin tevzii ve taksimi ve
transit ilerinin tanzimi,
Mill dvizler arasndaki normal mnase 116

f)

g)

betlerin yeniden ifaya ve slah ve milletleraras bir para sisteminin meydana getirilmesi,
Milletleraras i mevzuatnn gelitirilmesi
ve zel olarak ii snflarnn milletleraras konseylere itiraki,
Umum bir bar eitim ve retimin bilhassa milletleraras
bir dil ile yaplmas
suretiyle bir Avrupah ruhunun tesisinden
ve ksaca bir Avrupa Birleik Devletleri ve
daha ziyade bir dnya federasyonu kurulmasndan ibarettir...

(Fransa Byk Locas Umum itimai Zabtlar, Y l 1922, Sahife 235 - 236)
Umum Meclis Cemiyeti Akvamm teekkl itibariyle gerekten milletlerin iinden km olmas lazm geldii kanaatindeyiz.
(Meriki Azam timai Zabtlarndan, 1923,
Sahife 356)
Mlletler Demokrasisi:
Byk Hatip F\ Nathan. Larrier, Cemiyeti
Akvamm alaca nihayi ekil muvacehesinde masonluun oynayaca rol nasl anladnn izahn
yapmtr. Bu meselenin mzakere ve mnakaas
yapldktan sonra Umumi Meclisce aadaki karar ittihaz olunmutur.
Umumi Meclis :

Bir milletleraras Perlenmentonun ilk belirtisi olan Cemiyeti-Akvamn nndeki Kasm ay igin 117

de, umum itima halinde toplant yapmasn memnunlukla karlad.

Bu meclis, bnyesinin demokratik ynde tekml kaybetmesini ve btn milletler temsilcilerinin sratle kabul olunmalar lzumuna da bilmnabe teyid eyler, bu yeni miiesselerin milletlerin eitliini teminat altna almas gerektiini beyan eder. Cemiyeti - Akvam nezdinde daima bir organ olarak bir
Milletleraras I Brosu tesis edilmi bulunmasnu honutlukla karlar...
(Fransa Byk Locas timai Zabtlarndan,
Resmi Blilten, sahife 34)
Ede Silahl Kuvvet Bulundurulmas:
Federatif bir milletler tekilat, teekkl halindeki her cemiyet iin vucudu elzem olan u unsurla, yani icra, kanuni ve hukuk organlarla mcehhez
ve (Sur - Etat) veyahut (Etat - Supre - National)
vasfna haiz bir messesenin kurulmasyla mmkn
olabilir. yleki: Bir hkmet, bir parlemento ve
bi- Adalet Divan...
Adalet Divannn, ceza, medeni ve birde milletleraras muhakeme usul kanunu ile tehiz olunma
s icap eder. Milletletaras otoriteye gelince; bununda hkmn icra edebilmesi iin emrinde milletlera
ras bir ordu veya polis kuvveti bulundurulmas lzumu derkrdr. Federasyonu kalknmam devletlerin
silahtan tecridi,itirak etmi olanlarn ise silahlandrlmas, buda ayni yndeki Derleme hamlesinin iki
muhtelif safhasdr.
(Byk Loca, Resmi Blteni, yl 1922, sahif e 235).
118

Cemiyeti - Akvam tarafndan, hkmete ve ahslara ait emlak ve arazinin hkmen menkul ad ve
itibar olunmas esasma mstenid olarak milletleraras bir bankann kurulmas keyfiyetinin etd edilmesi,,
(Fransa Byk Locas Resm Blteni, yl 1922,
sahife 286)
Grenoble Meriki, (stikbal) locas (344), dnyada hkm sren ktisad buhrana, yeleri dorudan doruya dnya milletleri tarafndan seilecek
bir (Milletler Umumi Cemiyet) kurulmas siiretiyle
bir hal aresi bulunabileceini mit etmektedir. Bu
cemiyet veya Milletler Senatosu mstakil olacak,
milletleraras mnasebetlerde tedavle etmek zere
tek bir rnek kt para sisteminin karlmas esbabna bavuracak ve emisyon miktar 1.600 milyara
kadar ykselebilecek, buda milletlerin kendi aralarnda borlandklar meblan tasfiyesine hizmet edecektir.
(Byk Loca Resmi Blteni,, Ekiml22, sahife 282)
17 'Hazinin 1924 tarihili hukmt beyanatndan:
Msy Herriot diyor ki;
Cemiyeti - Akvamd ve btn milletleraras is.
lihtmrat, yaklama ve bitraj teekkllerini takviye
etmek iin elimizde bulunan btn imkanlar kllanacaz.
11
Maystan
eden iler:

itibaren faaliyet

sahasna intikali

Msy Herriot, Londra Konferansnda Cemi 119

yeti - Akvam hakem usul pirensibini kabul ettirmee muvaffak olmutur.

Msy Paul Bonourun bakanl altndaki
Milli Savunma Yksek Konseyi, Cemiyeti - Akvamm silahlan brakma hakkndaki projesini kabul etmitir.
Eyll 1924 tarihinde, Frasz ve ngiliz hkmetleri, Cemiyeti - Akvama byk bir ehemmiyet
atfetmektedirler. Msy Herriot ve Mr. Mac Donald
mzakkerelere itirak etmektedirler.
Cemiyeti - Akvam hali hazrda, hakem usul,
emniyet, silahszlanma milletleraras karlkl yardm gibi byk problemler tanzim ve tertip ile itigal etmektedir. Dier tarafdan bar, demokrat bir
st devlet (Sur - Etat) olmak gayesini gden faaliyetine de devam etmektedir.

120

 NC BLM

Dnya Diktatrlne doru giden mason

program
zet
1 imha politikas
a ) kilisenin tahribi
ihtill
2 Yeni bir rejim kurulmas
a) ktisad ve itimai program
b) Mal ve vergi reformu
c) Fertlerin sosyalletirilmesi
Dnya Masonluu
stikbale Doru
Hkmet beyanatmca hi deitirilmeden tekrar edilen ve olduka etrafl olan birinci mason program, aslnda ok geni bir plann, yani top yekn
dkm yaplacak bulunan ilerin tahakkuk attiril 121

meine doru ancak bir safhadan ibaret bulunmakta

i.
Siyas ve merut (Cnstitutionnel) rejim
ktisad rejim ;
Sosyal rejim;
ile rejimi;
Grlyor ki, toplumun laiklemesi ve dolay S'tyle devletler ve fertler zerinde nfuz kuran bir
masonluun hkimiyeti ile nihayet bulan bir rejim.
1 Fakat, hkimiyet kurmak ve yeniden bin;
edebilmek iin evvel ykp tahrip etmek lazmdr.
Masonlar, karlarnda
hkimiyet ideallerine
muhalefet eden kuvvetler bulunduunu ve nazarlarnda bu kuvvetlerin en kudretlisi ve en korkucunun
Katolik Kilisesi ile bu kilisenin dnya apndaki efi, yani Papa olduunu kabul ve teslim etmektedirler. Bunun iindir ki, Fransada olduu gibi dier
memleketlerde ve sahalarda, iddetli bir kin ve dmanln tesir ve tahriki ile esasl bir Hristiyanlk
aleyhtar harekete girimilerdir. Maksadlar, hainini elde ettii yerlerden ve mevkilerin karmaktr.
2 Yeni lemin inaasna, beeriyete yeniden
hayat verilmesiyle birlikte devam olunacaktr. Masonluk, beeri btn faaliyet nfus ve idaresi altna almay kendisine gaye edinmekte, bu sebeble de
mill ve milletleraras olmak zere safha, safha tatbik mevkiine koyacan iddia ettii yeni ve umumi
bir tekilt plann hazrlamaktadr.
3 Masonluk, muayyen bir gerek duygusu
ile mstakbel yapsn, o ana kadar mnhasran siyasi olan anlaylardan rticu ederek, gnn zaruret
122

v<i ihtiyalar zerine bina etmek istemektedir. Dier taraftan da iktisadi hayatn gnden gne geliip ehemmiyet kesbettii bir anda ekonomik bir projenin etlidUn yapmaktadr. Masonluun bu programndan baz formller ve projeler miihip ve kabuk
ayan olduundan elbette her ey rededilip karlamaz. Zaten bu, masonluun haddi zatnda yararl
oJan messeseleri (Mesela Cemiyeti Akvam gibi)
kendi moral ve prensipleriyle nfuzu altna almakta tatbik ettii taktiin en kudretli ve tesirli usullerinden biridir.
Yukarda grld vehile, htirazi bir kayt
dermeyan ettikten sonra diyebiliriz ki, masonluk
aka sosyalizme doru gitmekte ve ayni admlar
la sosyal bir inkilaba doru yrmektedir.
Katolik Kilisesinin mhas :
Katolik ile Masonluk
arasndaki mcadele
amansz ve aralksz bir lm kalm mcadelesidir.
(Yksek Konsey Muhtras, N o: 85, Sahife 48)
1900 ylnda, kilisenin yalnz nfuzuna kar
Mcadele etmek, onun tecavz vastas haline getirdii gibi ktye kuMand otoritesini elinden almak iin kfi gelmez. Asl tahrip ve yok edilmesi
gelen, kilisenin topluluklar boyunduruu altna almak iin kulland vasta.. Yani din ve mezheptir.
(Milletleraras Paris Kongresi, Sahife 102)
1902 ylnda, Papa ve ruhban taifesi gibi, uzlalmaz bir hasmmz var yleki, havay zehirleyen mikroplar gibi srii, sr gecenin zulmeti gi 123

b.\ kara, itaatli, disiplinli, nihayet kuvvetli ve mttehid bir ordusu olan hasm... Bu ordu, er iin
mcadele etmektedir. Halbuki masonluk iyilik iin
savamaktadr. Bizim llere deil, ak, hakikat
ve nurun zafere ulamasna yardm edebilecek canl zekalara ihtiyacmz var. Bizde sayca ouz, kuvvetli olabilmek iin saflarmz sklatralm.
(Milletleraras Paris Kongresi, Sahife 93)
1903 ylnda, btn dnyadaki masonlar, mterek bir hasmla mcadele etmek mecburiyetindedirler. Yklmas icap eden bu hasm, jezvit muhafzlariyle Papalktr.
(Milletleraras Cenevre Konferans, Sahife 35)
1904 ylnda, btn Ltin memleketlerinde sivil kuvvetlerin karsnda
dman olarak rahip
tayfas bulunmaktadr.
Papala kar mcadele
sosyal bir zarurettir. Bu masonluk iin daimi bir
vazife tekil etmektedir.
(Milletleraras Brksel Konventi, Sahife 43)
1910 ylnda, Fransz masonluu, dnya masonluunun medar iftihardr, Mabedlerimizde hazrlanan mason prensiplerinin Fransz ihtilali sayesinde tahakkuk ettirebildii hi bir zaman unutulmayacaktr. imdide btn gzler, dier btn
milletlerden evvel Papaya aka meydan okumaa ve iyi hazrlanm bir harbi, karmza daima
Romen kilisesi eklinde kan bu deve kar idare etmee cesaret eden asil Fransz milletine tevecch etmi bulunmaktadr. Fransay bu mcadeleye
tevik eden yine masonluk olmutur.
(Milletleraras Brksel Konferans, Sahife 124)
124

1904 ylnda, Papa ne bir din ve mezhep, ne

bir fikir ve nede beer vicdan iin bir idealdir. O
sadece, din bakmndan bir kuvvet ve varlktr. Bugnde taparcasna bir sevgiyi temsil etmektedir.
Mason grne gre ise bir dmandr. Papa istran edilirse, masonluk baka hi bir kimseyi dil?'
man nazar ile grmemektedir.
(Milletleraras Brksel Konventi, Sahife 43)
1911 ylnda, kiliseye
dman
olduumuzu
unutmayalm ve ne suretle tezahr ederse etsin, kilisenin nfuzunu krmaa alalm.
1918 ylnda, Katoliklik ve Masonluk birbirleriyle imtiza edemezler. Bu bakmdan biri muvaffak olursa dierini o yok olmas icap eder.
(Belfort Dou Fransa
25 - 28 Mays)

Blgesi

Kongresi,

1922 ylnda, biraderlerim, din rahip tayfasnn oalmasna hizmet eden bir vastadr. Herkes
iin bir akide hrriyeti tanyalm. Fakat beeriyetin hakiki dmanlar olan btn dinlere kar mcadele amakta daha fazla tereddt etmeyelim. K iliseler, yzyllar boyunca ferdler, kavimler ve milletler arasnda ikilik domasna hizmet etmilerdir.
Grdnz gibi biraderlerim, bir ok zahmetlere ve babalarmzn hayatlar bahasna elde
edebildiimiz bir ka laik ve sosyal kanunu ayakta
tutabilmek iin en byk bir azimle mcadele etmek mecburiyetindeyiz.
alalm, atik ve evik ellerimizle bir gn, btn dinlerin gmlmesine yarayacak olan kefeni dokuyalm, Bu suretle de btn dnyada hurafe ve
125

btl itikadlarm veud bulmasna sebebiyet veren

kiiisenin ortadan kalkmasna hizmet edelim.
(Fransa Byk Locas, Umumi tima Blteni,
Ekim 1922 Sahfe 198)
1922 ylnda, yzyllardan beri maarifin taamn m edip yaylmasna aleyhtar olan bu kuvvet hegemonyas lemmul olduu iddiasndadr. Tesir ve nfuzu ise, ne yazkki btn kavimler zeri
ne yaylm bulunmaktadr. Bu ruhan hkmran
l iinde, Vatikan ve Papalk idaresinin mteaddit servisleriyle birlikte yle bir ahtapotki, nfuz
va itahasm btn dnya zerinde gelitirmektedir.
Kilise, btn insanlarn kanunun hkmii altnda
eilmesini ve gnein ldad her yerde, k elik
ve ibadethanelerin mehum karanlnn, milletlerin
yann i, bar, adalet ve kardelk ideallerini araya
caklara hak ve nur ufuklar arasndaki gz kamatrc mesafeleri rtp gizlemesini istemektedir.
Biraderlerim, (F F .\ ) eer beer tefekkr ve
tarihte uzun kan izleri brakm buunan btn cinayetlerde itirak pay o!an bu meum karanln
uursuz genilemesini ve btn dnya zerine yaylmasn istemiyorsak, eer nesilleri btl itikad ve
domalarn tesiri atlnda kalmaktan kurtarmak istiyorsak. bu apostolik korku, sayg
senbol ve
umum er yuvasn ykalm. Her zamanki etin
mcadeleye de (Voltaire) in ii vecizesini tekrarliyarak atlalm: Bed - Nm ezelim.
(Meriki Azam Meclisi, yl 1922, Sahife 102)
1922 ylnda, kiliseye gerei gibi karg koyalm.
1923 ylnda, eer yaknda c ve azimli bir
126

hareket ile memleket, ihtillci kilisenin hkm altndan kurtanlmazsa, evvelce olduu gibi, devletin ayrlmaz bir paras imi gibi rol oynamak isteyecektir. Kilise diktatrlk etmek istiyor. Ve daha imdiden iradesiz, programsz bir parlemento
ounluunun yardm ile laik kanunlar meselesinin yeniden mzakere mevkiine konulmasn salayabilmitir. Ruhan mutlakiyet sistemine kar devletin istikllini savunmak zere bir (Laik Savunma Haftas) alacaktr.
(Laik Savunma Haftas, program, Aralk 1913)
1923 ylnda, vaktiyle harp zamanlarnda manev kuvvetten felah ve necat areleri aranr ve bittabi yzydlardanberi kudret ve itibarm btn dnyaya kabul ettirmi bulunan makama, yani Papala bavurulurdu. Kilise her an kuvvetli grnmekte ise de, buda bo bir ekilden baka bir ey deildir. Fakat beeriyet, btn bunlara ramen kendisi iin lzumlu olan bir manev kuvvet tarafndan idare edilmektedir.
Bu manev kuvvet de, zahir ve ayan olmutur
ki, teekkl halindeki masonluktur.
(Fransa Byk Locas timai Zabtlarndan,
yl 1923, sahife 124)
1923 ylnda, Cumhuriyeti memleketen bir imdat sesi ykselmekte ve bu ses arkas kesilmeden
bymektedir. Bu ary cemiyet konseyine aksettirmeyen bir tek loca yoktur. Kilise tehlikesi
gnden gne daha vehamet kesbetmektedir, ktidar
gnden gne mlyemetle ruhban taifesinin talepleri karsnda inkyad ettii iin onlarn da creti,
hi bir eyin kendilerine red olunmadm grerek,
yava, yava artmaktadr.

127

(Meriki Azam Meclisi, Sahife 33)

Kilisen,in tamamen devlet ilerinden ayrlmas:
Devletin kiliseyi grmemezlikten gelmesi ve
hi bir suretle siyasi mnasebatta bulunmamas uygun olur.
{Fransa Byk Locas, Umumi Toplants, yl
1923, Sahife 26)
1907 ylnda, masonluun btn sorumluluunu zerine alabilecei bir i varsa o da, devlet ilerinin kiliseden ayrlmasdr. Yanm yzyldan beri
bir gn gememitir ki, masonluk bu ar klelikten kurtuluu istememi olsun. Eer localarn gndemleri gzden geirilecek olursa grlecektir ki
bunlarn iinde devlet ilerinin kiliseden ayrlmas
meselesi iinde olmayan bir tek gndem dahi mevcut
deildir. Bu mesele Fransa'nn bir ucundan bir
ucuna, btn lokallere kadar hakiki bir parola eklinde yaylm bulunmaktadr.
(Meriki Azam almalarna ait zabtlardan,
Ocak - Mart 1907, Sahife 62)
1911 ylnda bize den vazife, devlet ilerinin
kiliseden ayrlmas ile ilgili kanunu tamamlamak
ve onu son haddine ulatrmaktr.
(Belfirt (Dou Fransa) blgesi mason kongresi, 25 - 28 Mays, 1911)
1923 ylnda, kilisenin devletin asil bir paras (Cz) imi gibi rol oynama faaliyetlerini ve
bi bir hakk ve selahiyeti olmad halde mme
hizmetlerine karmasnn vatanda hrriyeti iin
yaratabilecei tehlikeyi dikkate alarak parlementodan, semenlerin devletin daimi olarak laik kalma 128

lzumu hakkadakl, rey ve fikri 'bir kere daha

belirinceye kadar, bu konu ile alakal teklif v
projelerin mzakeresini baka bir zamana talik
etmesini talep eder,
(Laik Savunma Haftas, Aralk 1023, Sahife 45)
sj

Vatikan ile siyasi mnasebetlerin kesilmesi :

1 1789

dan byk rol oynayan masonluk, vukuu her ihtimal dahilinde bulunan bir ihtill iin
kadrolarn hazr bulundurmaldr.
( Angers Locas, Byk Loca Resm Blteni,
Ekim 1922, Sahife 281)
ihtilli yapm olanlar,
Fransz ihtillinin
kurtarc formllerini olay sahalarna intikal ettirebilmek iin terbiyecilere gvenmektedir.
(M erikiri Azam IgtJmai Zabtlarndan, yal
1923, Sahife 256)
Biraderlerim, (FF,*,) bana yalnz masonluk
hakknda beslediim mit ve gveni belirtmekliime msade edin. nsanlarn hrriyete kavumalar
iin ok eyler yapan, milli inklaplar tarihimizlnde
kendisine ok eyler borlu bulunduu masonluk,
daha byk bir devrim yni milletleraras devrimi
de yapmasn bilecektir.
(Byk Loca Resm Blten, Aralk 1922, S. 236)
Mabedlerimizde hazrlanan prensipleri, Fransz
inkU&bmm fiiliyat sahasna intikal ettirildii daima
hatrlarda kalacaktr,
Milletleraras devrim, yarn iin, masonluun
eseri olacaktr.
26 Mart 1922 tarihinde, Federation Univer-

129

F : 9

selle ve Zeles Philanthropes

isimli
localarn
yardm ile tertip olunan konferanslar: ihtill
1789 - 1871 ve 19...
(Haftalk Mason Blteni.. No: 362. Sahife 3)
Masonluun ihtilli devam ettirmesindeki zaruret.
htill ile masonluk arasndaki mnasebet ve
rabtalarla ilgili mteaddit konferanslar verilmitir.
1922 ylnda Paris blgesi dahilinde ki, localarda ihtill ve masonlukla ilgili olmak (izere ceman
43 konferans verilmitir.
(Haftalk Mason Blteni, yl 1922)
11 Maystan buyana cereyan eden olaylar :
Hkmet, Sovyet ihtillci faaliyetlerine kaplar amaktadr.
Koministler bundan faydalanarak istenilen
proboganday yapmakta.
ihtill mahkemesinin kurulmas (Humanite
gazetesi, Kasm 1924)
2 Silh kuvveti ile proleterya diktatrlnn kurulmas;
3 Kadn proleteryalatrmak gayesiyle aile
mefhumunun ortadan kalmas lzumundan bahsedilen daylar gazeteler aklamaktadr.
Bunun iinde hcrelerde, reyonlarda ve komitelerde iddetli bir probogandaya giriilmi bulunulmaktadr. Bu konuda Paris blgesi localarnda 12
Kasmdan 17 Kasma kadar 589 toplant tertip olunmutur.
ISO

 VI KISIM
K TS A D SAH AD A
Miiessesatn Monopol (Telek haline getirilmesi:)
ktisad meselelerin bugU masonluk nazarnda
arzctti nem :
Ben, bazlarnn iddia ettii gibi, iktisadiyatn
politikaya ayak uydurmas icap ettiine inanlardan deilim, ktisad meselelerin gnden gne fertlerin ve toplumlarm hayatnda arzettii ehemmiyeti
ve bunu daim bir surette artaj bir yer igal eylemekte bulunduunu mahede etmek gerektir. Bunun aksini iddia etmek en azndan doru grten
yoksun olmak demektir.
(M eriki Azam Umumi timai, yl 1923, Sahife 324)
Siyas sahada bir terakki ve serbesti eseri ortaya koymaa alrken, iktisadiyat ilerinin idaresini, nfuz ve kudreti her zamankinden daha tehdit edici olan gericilie ve maliyeci kuvvetlere terk
edersek, hatalarn en byn ilemi oluruz.
Btn dnyann, halihazrdaki durumunda istenilsin veya istenilmesin ekonomik iler politik ilerden nde gelmektedir. Burada samimiyetle ifade
etmek lazm gelirki, Fransa'da Avrupada ve btn dnyadaki paral devletlerle i devletleri arasndaki mcadele mahallilemektedir. Masonluk ok
gemeden bir tercih yapmak mecburiyetinde kalacaktr.
(Meriki Azam Umumi timai Zabtlarndan,
yl 1923, Sahife 285 - 286)
131

Kanaatimce hi bir zaman yeteri kadar ktisad meselelerle megul olamyaeaz, Biri dierinden
dha tehlikeli olan ar solcu ve ar sac demegoglari), Cumhuriyetilerin sadece politika ile megul olabilmeleri iin iktisad proplemleri ihmal ettikleri syleyip yazmalarn imkansz bir hale koymak gerekir.
( Meriki Azam i tim a i
Z a btlarn d an ,
yl
1923, Sahife 326)
Millet iin siyas bir mevcudiyet devrinin nihayet bulmak zere olduunu biraz hznle mahade ederken hakikatten uzaklamyorum: dealist
devri, insanlarn Cumhuriyeti prensip ve fikirlerinin muzaffer klnmasn temin iin mcadele ettikleri devir... Cumhuriyetin kahramanlk devri bu
suretle kapandktan sonra bu defa ktisad meseleler bu insanlar dine ekmi bulundu.
Memleketin iktisadi ve itimai menfaatlerini
korumak zere parlementonun yan banda bir nevi meslek temsilcilik ihdas lzumu ileri srlmektedir. Onun iin bizzat Meriki Azam, bu temsilciliin teesss edebilmesi iin gerekli (Constftutionnel) Meruti artlarn
aratrlmasn burada
biaden talep etmekle harakete gemi bulunuyor. Bu
temsilcUie, hi phe yok, byle bir ihtimal dnlmeden tanzim edilmi bulunan 1875 tarihli tekilat kanunun da bir yer bulunabilir mi?
(Fransa Meril Azam Umum itima Zabtlarndan, 1923, Sahife, 276)
Biz Fransz masonluu iin, aslnda ktisad
meselelerin ehemmiyetini anlam bulunan ve kendilerini azimle hal areleri aratrmaa hasretmi
132

oian etd gruplar arasnda en bata gelen yerlerden birini talep edeceiz,,. Gelimekte olan mcadele de basiretli olalm. Ve siyas parlementolann hkmranln mdafaa iin birlik halinde kararl
saflar tekil edelim.
(Fransa Meriki Azam Umum tima Zabtlarndan, yl 1923, Sahife 283)
ii snf tarafndan etd ve tasla yaplan
ekillere doru tekml kaydetmek mecburiyetindeyiz.
(Meriki Azam
1922, Sahife 338)

itimai

Zabtlarndan, yl,

Sanayiin Milliletirilmesinin ekil ve mahiyeti:

Kapitalist organlar, iilerin
(Umum, Mill,
blgev vc mahall) eklindeki servislerinin emrine
amade klnmak zere, iilen milliletirilmelidir. Bu
yp-ni teekkller, Cumhuriyeti esas ve prensipler
zerine bina 'Olunacaktr :
1 Husus messeseler^ ve bilhassa son defa
meclisin hile malumat olmadan, verilen (T.S.F.)
telsiz mtiyaz iinde olduu gibi monopoller verilmesine muarzdr.
2 lk adm olarak halen mevcut olup, flen
monopol tekil eden Sigortalar, Bankalar, Madenler,
Demiryollar ve maden kmrleri gibi messeselerin
derhal miniletirilmesi lzumunu beyan eder.
Konvent bu ilk admn hemen gerekletirilmesiyle yaplacak tecrbenin tam milllegtirilmenin hangi artlar altnda icra olunabileceinin tayininin
mmkn olaca fikir ve mtalaaamdadr. Btiin
133

Demokratlarn sarfedecekleri gayret ve faaliyetler

bu gayeyi ama hedef tutmaktadr.
(Fransa Meriki Azami Umum tima Zabtlarndan, y J 1023, Sahife 96)
Sanayiin milliletirilmesi iinin btn imkn
vs vastalarla tatbik mevkiine konulmasna devam
olunmaldr.,
1922 - 1923 konventleri mtereken, btn mill servetlerin toplumlar yararna iletilmesini grmei arzu etmektedirler. Kapitalist Devletlere ait
monopollerin zel sanayiine devredilmesi lehinde giriilmi bulunan kampanya ya Umum Meclisin dikkatini eker. Mezkur amme miiesseselerinin mill ve
milletleraras kapitalist firmalara terk edilmesinin
msamaha gtrmez bir i olduunu; takdir ve tahminlerine nazaran milliletirilen sanayi kollarnn
da memlekette acilen ihtiyac bulunduu amme messeslerini vermee msaid olduu beyanla; milliletirme lehindeki kampanyann teksif olunmasna ve
amme mesleselerine de mani ve dar istikll verilmesini talep etmei karar altna alr...
Komisyon, sigortalar, madenlerin ve I T T nn
milliletirilmesi suretiyle bir tecrbe yaplmasnn
arzuya ayan olduunu arz ve gayeye ulamak iin
tedbir komisyon tekiliyle milliletirme fikrinin bu
komisyon marifetiyle mason camias arasnda yaplmasn talep eder. 1923 Konventi komisyonu, bu
pvobogandaya hizmet etmek stene devaml bir surette vazifede kalabilir.
(Fransa Meriki Azami itimai
dan yl 1923, Sahife 107 - 108)
.134

Zabtlarn-

Bankalarn ve sigortalarn milliletir i'lmesiyio

byk sna ve ticar operasyonlarn tmnn messir b'r ekilde murakabesi imkn dahiline girecektir. Bu da, yani kilid noktasn tekil edecektir.
Bunlar takiben dier milliletirmeler derhal ele alnabilir. Demiryollar, yollar, kanallar, posta ve telgraf, ttn ve kibrit, deniz ticareti, deirmen ve frnlar motorl kuvvetler, elektrik enerjisi, retim
ve datm, maden ve ta ocaklar, gaz retim ve
datm, su ileri, ikmetgh ve meskenler... Bu millletirmenin snai bir ekilde (Sous laforme ndustrielle) tahakkuk ettirilmesinin bizi, demir ve elik
gibi maden sanaii ile dokuma sanayiine vesaireye
ynelmesi mukadderdir.
(Meriki Azam Umumi
tima Zabtlarndan, yl Ekim 1923, Sahife 77)
Hemen hemen hi bir tesir altnda kalmayark
kapitalist usulnden, sosyalist usulne geebilmek
iin yeter derecede gelimi, merkezilemi bir amme servisleri topluluunun mevcuduyetinden az evvel nerek bahsetmitik. Bunlar, vastasz ve f i ilen monopol tekil eden kurumlardr. Vastasz monopoller, hkmet tarafndan idare edilen veya imtiyazla devredilmi olanlardr. Fiil monopolllar ise,
demir, elik, petrol, eker ve maden istsalat gibi
iletme itigal eden messeselerdir ki, bunlarda prodktrler arasnda varlan anlamalarla iletilmekte ve sonunda rekabet ortadan kalkm bulunmaktadr.
Binaenaleyh, hakikaten demokratik bir ruhla
Cumhuriyeti her hususta dnen bir hkmetin,
kapitalist hkmetin elinde beerin kaderi zerinde ar bask yapmak imknn ekip koparacak
135

sosyalistletirme cabas ile megul olmas icap etmektedir.

(Fransa Meriki Azam Umum tima Zabtlarndan, 1923, Sahife 86)
Bu milliletirme ne iin :
Fransada veya dnyanm dier memleketlerinde bir ka yz adam, petrol, demir ve elik, gibi
sanayi ve maden gruplarn idare etmektedir. Yine
bu adamlar, mill arzu ve isteklerin stnde olarak
yukarda bahis konusu olan btn sanayi faaliyetlerine hkim bulunmaktadrlar. Bunlar keyifleri isterse, kendi yararlarna olmak zere ihtilaflar da
karabilirler. (Alklar) Biz bu gibi zihniyetlerle
mcadele etmek istiyoruz.
(M eriki Azam . Umum! tima Zatfctlanndan, yl 1923, Sahife 84)
Bu mcadele, yksek maliyeci, demir ocaklar
komitesi ve haris olduklar kadar salaan bir tekilata malik olan sanayicilere (Patronlara) kar yneltilen bir mcadeledir. O patronlar ki, harp esnasnda biz felkete uramlarn kanlar ile rezilne servet yapmlardr... Bu mcadele bir senboldr... Ve ben diyorum ki, hayat bu kadar pahal
da olsa, yksek maliyeci beylerle demir ocaklar komitesi erkan iin, ifrat dereceye varan kr hisselerinin sevincini muhafaza etmek istedikleri mddete,
her snftan iinin istihkakna zam yaplmas ehemmiyeti haiz olan bir mesele deildir.
(Umum Toplant, Y l 1922, Sahife 152 ve 163)
Bu sonuncu (maden ocaklar komitesi) btn benzeri teekkller gibi kmr piyasasna hkimdir. Mill istihsali ve istihlak fiatlarm kendi
136

menfaatlerine ayarlayan bir komitedir. u halde

yakanda sylenenleri hulasa ile denebilir ki, maden kmr irketleri, toplumlarn ihtiyalar gz
nnde bulundurularak
deilse ahs ve hussus
menfaatler itibar nazarna alnarak teekkl etmilerdir. Bu kumpanyalar iin ister elde ettikleri
kr ve kazanlar bahis konusu olsun, ister istihsallerin veya sat fiyatlarnn tanzimi bahis konusu olsun, mesele yoktur. Zira, zarar gren hep ii ve alcdr. Bu imtiyazlara ve usullere en ksa
zamanda nihayet verilmelidir. Madenler hakkndaki
1S10 numaral ve bunu takip eden kanunlar, yeni
bi* rejime yer vermelidir. Kendisine ait olan millete verilmeli ve sanayi milliletirilmelidir.
(Meriki Azam itima Zabtlarndan, yl 1923,
Sahife 101)
Sanrm ki Umum Meclis oy birlii ile kapitalist rejimin arl altnda mahkm bulunduunu takdir edecektir. Zira bu rejim devam eden gelimesiyle insanl says snrl bir ka yz kiiye kul, kle etmek ve insanln tekmln bunlarn niyet ve arzularna tabi klmak gibi bir tehlike arzeylemektedir. Milletlerin serpilip yaylmalarna, bankalarla sanayii ve dolaysiyle kredi ve
istihsal imknlarn ellerinde bulunduran hep ayni
adamlar mani olmaktadrlar. Bunlar yeniden krc
ve ldrc ekimeler karmaa da yeterildirler.-
(Alklar)
Hakikatte Fransadaki ktisad
menfaatler
temsilcilii daha imdiden mkemmelen tekiltlan
t , bulunmaktadr. Gmrk rejimimiz iin kymet
ve itibar olan, dier taraftan tabii kaynaklarmzla hi bir ba bulunmad halde sanayiimizin de in 137

kiaf edebilmesine o kadar msait bulunan ite bu

tekilttr.
Hkmet islerini idare eden ve ona ilham veren iktisadi menfaatlerin husus temsilcileridir. Hkmete gelince; Bunun da ikdidan, zaten u mehur iktisad menfaatler_biriiiaden gelme bir ounhktan baka bir ey olmayan meclise istinat etmektedir. (Alklar)
u lalre esasen mevcut olan bir temsilcilii
(Representation) yeniden ihdas edecek deiliz. Yalnz onun tek tarafl grn kaldrmalyz. Yksek maliye adma, byk sanayi tarafndan talep
edilen menfaatler yamnda alp mihnet eken millete de, kendi ihtiyalarn syleyebilmesini mmkn
klmalyz.
(Fransa Meriki Azam Umum tima Zabtlarndan, 1923, Sahife 289)
Deniz Ticaretimizin kusuru, kendi kendini kifayetli mstakil bir sanayi kolu olduunu iddia etmesidir. te bu, byk bir hatadr...
Nakliyat meselesi... Bahis konusu olan gerek
kara ve gerek deniz nakliyatdr. Fakat prensip olarak proplem ayndr. Ancak husus menfaatler
anarisinde terk-cdilemez. Oun iin ikdidann menfaatlerini gz nnde bulundurarak nazm sfat ile
harakete gemesi ve nakliye
ilerini, memleket
-nginlklerinin gelimesine uygun olan bir tarzda
yapmas gerektir. Demiryollar nakliyatnda bu
husus daha iyi anlalmtr. Bu iinde mililetirilmesinin ne kadar luzumu olduu kendiliinden belirmitir. En lzumlu olan bir iten
kanlmas
mmkn olamaz.:
138

(Fransa Meriki Azam Umum tima Zabtlarndan, 1923, Sahife 243 - 244)
Bu milliletirmeyi asl tahakkuk ettirmeli :
Byk amme servisleriyle ar sanayiin kadrolarm devlet idaresinden baka yerlerde aramal.
Bu messeseler filvaki halen mevcuttur. Ancak, tamamen mal bir Oligarinin murakabesi altndadr.
V e fiilen monopol tekil etmektedirler.
Sanayiin milliletirilmesiyle devleti bir (Socialisation) n gayeleri birdir. Yalnz yollar ve vastalar ayrdr. Mutlak bir devletilik btn memleket dahilinde memur zihniyetinin gelimesi gibi bir
tehlikeyi tevlid eder. Halbuki Sanayiin milliletirilmesiyle ahs emek geliir, iead kabiliyeti olan fikir sahipleri mkafatlandrlr,
(Fransa Meriki Azami Umum timai Zabtlarndan, yl 1923 sahife 76)
Parlemento nihayet be yllk bir tereddt
devresinden ve vakit zayiinden sonra (Toulouse)
baruthanesini sentetik amonyak iletmesinde sanayiin milliletirilmesi halkndaki prensipleri tatbik
mevkiine koymu bulunmaktadr
Sosyalizasyon iini yapalm
fakat kooperatif
eklinde. Devlet kapital sahibi, arazi sahibi oluncs st taraf dorudan doruya kendi ajanlar tarafndan temsil ve idare edilmee kalmaktadr.
Arzu ettiimiz iktisadi temsil (Representation)
ekli geree uygn olmas iin milliletirme prensiplerinden domu olmalardr. Milliletirilmi messeselerden her birinin mill konseyleri, delegeleri
vastasiyle bir (Mill Ekonomi
Merkez Konseyi)
139

tfikil edecekler, Bu konsey de adaleti bir ekilde

temsil ilerini greceklerdir.* (Alklar)
(Fransa Meriki Asam Umumi itima Zabtlarndan, yl 1923, sahife 286)
Bundan sonra yaplacak i, parlementoya iktisadi ve itimai meseleler hakknda doru bilgi verilmesi arele'iii aratrmak ve sanmda parle
mentonun da ne yaptn bilerek bu proplemleri
diizenliyeeck kanunlar karmaln mmkn klacaktr.
Dier taraftan parlementoya liiaumu annda
geikmeden gerekli bilgileri ve mtaalay verebilecek yetkili bir itiare organ tekil olunarak parlen*nto nezdinde vazife grmesi uygun gibi grnmektedir. Bu fikir her ne kadar teoride mkemmel
ise de, gereklemesi g ve nazik bir meseledir.
(Fransa Meriki Azami U m u m tima Zabtlar, yl 1923, Sahife 279)
M lletin iktisad ve tima menfaatlerinin korunmas gayesiyle messeslerimize bir diizen verilmesinde fayda olduu dnlebilir.
Devler urasna dikkat edelim, hreti zamanla artmakta bulunan bu eski devler messesesinden, balangta sadece bir fikirden ibaret bulunmakla beraber, belki de ekseriyeti seilmi yelerden meydana gelmi bu toplulua iktisad ve tima bir ube ilavesiyle faydalanabiliriz.
Bu hususta imdiye kadar bir ok fikir ve mtalaalar ileri srlm ve bunlar arasnda kayda
deer olarak memleketin her trl faaliyetini rekabet vazifesini grmek zere bir M illi Ekonomi
idare Konseyi kurulmas dnlmtr.
140

(Meriki Azam Umum itima Zabtlarndan;

yl 1922, Sahife 332)
Bu konsey, mali politikay, tarifeleri ve fiyatHar, ithalat ve ihracat ilerini tanzim ve tayin eyleyecektir. Yine bu konsey, ihtiya istatistiklerini
yapacak ve tespit edecek, ihtiya hissoluna yerlerde
eyann datm blmn yapacak, bundan baka
da, sosyal ileri tekilatlandracaktr.
Byle Konseyleri, husus ve amme ihtiyalarn
tespit edecektir. Bundan sonra da istatistikler merkezde toplanacak ve istihsalin idare ve tahsis iini
merkez teekkl tayin edecektir.
Kanton konseyleri, blge konseyinden verilen
talimata gre, istihsalin fabrikalar arasndaki tahsis iini yapacak, dier taraftan da milli haraketin
muhtelif kollar ile irtibat temin eyleyecektir.
(Meriki Azam Umum tima Zabtlarndan, yl 1922, sahife 330 - 333)
Mill sat maazalarnn ihdas :
Bu maazalar, umum istihsal yekunu ile mill ihtiya miktar hakknda tam ve doru bilgiler
verilmesi lazm gelen idare konseyleri tarafndan
ynetilecektir.
(Meriki Azam Umum tima Zabtlarndan,
yl 1922, sahife 331)
Eski mal sahiplerinin durumu :
Milliletirme kaytsz:, ve tazminatsz bir istimlak ii olacaktr. Ve yahutta eski mal sahiplerinin
tasarruf hakk hal ve artlarna gre, teminat altna alnacaktr. Lokallerden, byk bir ksm hu sonuncu teklif zerinde karar klmlardr. u halde:
141

Eer zenginliklerin hakiki yaratcs olan toplum, istihsalin bir ksmn milliletirirse bu evvelce
yaplan hakszlklara bir mukabele olsun diye deil,
fakat bilakis bu hakszlklar tamamen bertaraf etmek iindir. Halbuki, maden tahvillerini bugnk
rayileri zerinden satn almak, yalnz ar masraflar ihtiyarn mucip olan bi hareket olarak kalmaz, fakat bu milliletirme meselesine kar olanlarn ellerine o derece byk bir kapitalin gemesini
inta ederki, bu sonuncular bu imkandan faydalanarak toplumun istihsal ettii neticeyi de yok edebilirler.
Binaenaleyh, bahis mevzuu olan bir .sermayelin denmesi deil, amortissable bir gelirden fa ydalanmaktr.*
(Fransa Meriki A 2 am Umum itimai Zabtlarndan, 1923, Sahife 79)
stimlak, tazminat ile mi, yoksa tazminat verilmeden mi yaplmaldr. Bu konuda alman raporlarn te biri bir ey sylememektedir. Fakat,
(Gauss, Lasalle, Stahl, Bastiat, rodbertus ve KarlMarka) kadar btn yetkililer byk iletmelere
tazminat verilmeden el konulmasn, ancak bunlarn
toplum yararna olmak zere yeni iletmelere devi?
olunmasnn art bulunduunu tavsiye etmektedirler.
Ben, Lassalein fikrine itirak ile diyorumki,
haksz faaliyetine son vermee zorlanan bir teekkle tazminat verilemez. Zaten durum yeter derecede kritik ve buhranldr. Byk mlk sahiplerinin
bilmukabele kendi (4 Austos gecelerini) yaratmalarna msaittir.
142

(Meriki-Azam itimai Zabtlarndan, yl 1922,

Sahife 326)
Meselenin arzettii bu kark manzara kargsnda :
1 ktisad ve itim menfaatlerin ya kt
veyahut yetersiz bir ekilde temsil edildiini;
2 MUletin ktisad ve itimi sahalardaki
menfaatlerinin korunmas ve temsil edilmesi emrinde messeselerimizi bir dzene konulmas lzumunun meydana km bulunduunu gznne alan
umum meclice :
Gelecek toplantda ele alnarak, milletin ktisad ve tima menfaatlerinin korunmas iin en hakl ve dil bir metodun bulunmas arelerini aratrmak ve fakat bu arada 1923 tarihli umum meclisin dilei dikkate alnmak ve dier taraftan siyas
meclislerin nfuz ve itibarm drmemek zere
meselenin tetkiki iin localarmza sunulmas karar altna alnd.
(Fransa Meriki Azami Umumi itimai Zabtlar, 1923, Sahife, 283 - 284)
.11 Maystan buyana faaliyet
cd iler :

sahasna inK

23 Temmuz tarihinde, alma Bakan Msy Bodard, bir mill ktisad konseyin ihdas maksadiyle bir komisyon kurmutur
29 Temmuz, 18, 19 Austos tarihlerinde yaplan hazrlk toplantlar.
30 Austos tarihinde, Mill ktisad Konseyi nizamnamesinin tespiti. Hkmet ve Bakanlkiar
143

enirinde vazife ifa edecek ve Babakanla balanmas da normal ve mantk grnen bir kurul, Mill ktisad Konseyi, Hkmetin ve Parlementonun
teknik maviri olacaktr.
(alma Bakam Msy Godardm, 23 Austos
1924 gn konumas)
9 Temmuz, Yksek Ticaret ve Sanayi Komitesinin kurulmas. Bu komiteyi kimler tekil edecektir Ticaret ve Sanayiin byk mmessilleri, maden kmr, demir ocaklar, ziraat, bankalar, makine, ipekilik, eker, kat, elektrik enerjisi, camclk: Bunlar kim tayin edecektir? Tabii: Bakan..
Komite yelerinin rol; sadece faaliyetlerine gre.
Ticaret Bakanlnda almalar vesika toplamak
ve bilgi vermekten ibarettir. Reyleri karar tesir etmeyecek itiari mahiyette olacaktr. Bakan bu surette, ii kavradktan ve vesikalar aldktan sonra
karar verecek, tertip ve tanzim ederek ve bunlar
muteber bir hale koyacaktr. I bittikten sonra da
bunlar ihtiyari olarak geri evirebilecektir.
Sanayiin bu ekilde bir alay tekil eden byk
efleri, kendilerine ait olan iletmelerin uzun zama
sahibi kalabilecekler midir, bunu zaten zaman gsterecektir.
Hakikaten demokratik ruhlu bir hkmet, kapitalist hkmetlerin elinden insanln kaderi zerinde bask yapma imknn ekip koparabilmek iin
derhal bu sosyalizasyon iini ele almaldr.
(Meriki Azami tima Zabtlarndan, 1923,
Sahife 86)
Yksek Ticaret ve Sanayi Komitesinin rol
esasnda hayaldir, ite; Ticaret serbestisini ortadan
kaldran kanun projeleri, mahut komitenin fikir ve
144

mtalaas alnmadan, hkmet tarafndan meclise

tevdi olunmutur.
(Kasm 1924)
Tekelcilik politikasnn birinci merhalesi:
30 Temmuz 1924 tarihinde kibrit, devlet te.
keline girmitir.
Austos ay iinde, Mtear Msy Robert, PTT, monopoln yeniden tekilatlandrmaa
blam ve bu maksat iin 1,540 milyonluk
bir
kredi alnmtr.
Bakan, Yksek Ticaret Komitesine muayyen
miktarda Mil Ofisler ihdasn teklif ediyor.

Selloz ve kereste Mill Ofisi.

Zeytinya ve sabim Mill Ofisi,
Pamuk Sanayii Milli Ofisi,
Yn ve pek Sanayii Mill Ofisi,
Nebat Maddeler Mill Ofisi,
Petrol ve Akaryakt Mll (Tahakkuk yolun-

da)
13 ve 20 Austos tarihlerinde, en ksa bir
zamanda bir Buday Mill Ofisinin ihdas lzumundan bahsedilmektedir
1 Temmuzda, hkmet tarafndan hayat artlan ortamn dzenlemek zere, alt Bakandan meydana gelen bir komisyon tekil edilmitir
- Kasm 1924 tarihinde, Fabrikalarn, ekerin
ve demiryollarnn devletletirilmesi iin, meclise
teklif yaplmtr,

145

F : 10

Localar, Koilektif karakterli ve muhtelif tedbirleri ihtiva eden br vergi sistemi talep ediyorlar:
7 ubat 1921 tarihinde, Sosyalist Hareketi
isimli locada verdii konferans esnasnda, Msy
Jammy Schmidt, Fransz mliyesini itham etmi vs
son bilanolarn bir envanterini yapmtr. Fransa,
mkemmel arazi ve mstemleke kaynaklarna sahiptir. Onun bir noksan, salam, sade ve kanunun izdii snrlar tecavz etmeyen bir mali tekilt bulunmamasdr. Biz bunun nasl temin ouabeeelni dneceiz.
Mali rejimimizin Anti - Demokratik karakterine ve vastal vergilerin aikar hakszlna iaret
olunmaktadr.
(Fransa Byiik Locas Umum tima Zabtlarndan, 1923, Sahife, 74 - 75)
imdiki vergi sistemimizin tamamen tadili ve
devlet hzinesine, bir taraftan sermaye gelirlerinden 8 - 10 nisbetinde bir gelir salayan, dier taraftan da mmeyyiz vasf istihsali kolaylatrmak olan
tek verginin ihdas... Gizli tutulmak istenen muameleleri nlemek zere bir muhasebe ofisi ihdas
olunacak ve patronlarla kapitalistler demelerini,
para tahsilatm veya haslatn bu ofis kanal ile
yapmaa mecbur tutulacaklardr. Netice: V ergi
rejiminin tadili ve vastal vergilerin ilgas.
(Fransa Byk Locas tima Zabtlarndan,
1922, Sahife 284)
Vastal vergiler, hayat pahalandrmakta, toplumlara yk olmakta, milleti a brakmak ve bu da,
farkna varlmadan bu kolaylkla tahsil olunabildii iin, mrteci burjuvazi tarafndan pek ziyade il 146

tizam edilmektedir. Gelir vergisinde indirici yaplmas iin, gelir vergisi mekanizmasnda slahat yaplmas ehemmiyetlidir. Bunun iinde (Cedule) denilen ve retlere denen para ile ilgili bir nevi se
nedin kaldrlmasndan saknlmaldr. stihlk vergisinin tahfifi, mktesep servetlerden alnacak, vergi miktarnn ise artmasn temin eden bir mali
politika takip edilecek.
Veraset, hibe ve teberru' hakknn kaldrlmas
Veraset hakknn ok yakn karabeti olmayan ahslara tannmamas ve bu hakkn yalnz dorudan
doruya yaknl olan kimselere de, tahditler yaplmas s etiyle tannmas yolunda almalar yaplmas.
(Fransa Meriki Azami
dan, l23r Sahife 6d - 70 - SS)

timai Zabtlarn-

11
Maystan buyana tahakkuk safhasna intikal
eden i le r:
Fransa. Bankas tarafndan devlete verilen
avanslarn amortismanna matuf olmak zere, menkul ve gayri menkullerin mutad dnda bir ifras
(l*relevemeOt) muamelesine tabi tutulmas hakknda 8 milletvekili ve dierlerinin yapm olduklar
kanun te k lifi:
a)

ina olunmam mlklerden yzde 15;

b)

na edilmi bulunan emlkten yzde 20-

c)
says lks ve gelir zerinden alnan
vergilerin kaldrlmas;
d)

Ey 1U1 1924 tarihinde sermayeye kar h 147

kmetlerin vergi anlamas ile ilgili raporun Cemiyeti Akvama sunulmas.

e)
Mene, memlekette ve yabanc memleketlerde olmak zere iki tarafl vergi tarh sistemi.
f ) Vergi kaaklna kar milletleraras anlamalar.
g) 2- Eyll 1924, vergi kontrolnn sklatrlmas.
Gayrimenkul kymetlerinin
hakknda ittihaz olunan muhtelif
gazete de yaynlanmas. Kuponlu
1 Ocak 1925 tarihinden itibaren
konulmas.

vergi
kontrol
tedbirlerin resm
bordro sisteminin
mer'iyet mevkne

Kasm 1924 tarihinde, mal kanunlar mzakkere ve mnakaa edilmektedir. Ayrca, bir ka projenin daha mzakeresi devam etmektedir. Bunlardan bazlar henz gizli tutumaktadr. (Msy Leon Blumun nutuklarndan)
Msy Frederik Brunet'in kapital zerinden
ifraz yaplmas hakknda meclise sunulan raporu.
Zenginlik vergisi projesi (Sermaye vergisi
olarak isim deitiren kanun).
Sosyalist Partisinin, ithalat ilerinin devletletirilmesi hakknda ki teklifi, gayri nizam borsa
ileri ve lzumu halinde msadere yaplmasna dair kanun.
Devlet taraftndan monopolize edilmek zere bulunan rak okullarnda ve teknik retimde
ihdas olunacak bir fon iin, btn messeselere, dedikleri retler tutarnda yzde yarm nisbetinde
bir vergi tahmili.
Fertlerin Sosyalizasyonu :
148

Kanunen herkes iin alma mkellefiyeti.

Reit ve salam olan her vatanda kanunen bir
i grmek, sanat veya meslek icra etmek veyahutta herhangi bir suretle umm refaha fiilen yardim ve hizmette bulunmakla mkelleftir.
(Fransa Byk Locas itimai Zabtlarndan,
Eyll 1923. Sahife 27)
Daha imdiden herkes, uhdesine den mterek vazifeyi kabui ettirmee almal. Buna muvaffak olmak iin de lokallerimiz, kanun yollarna
ba vurmakta tereddt etmemelidir.
Hi bir i yapmadan, almadan yaayabilen bir
kimse, tazminatsz bertaraf edilmelidir.
Yalnz,
emek, gelir kaynaklarm mmkn klmaldr. almayan bir insan bakalarnn zararna olarak,
kcllektif bir varln bir ksmm gtrmediini iddia edemez. Bu halde bylesi, hakikaten sosyal crm ilemi olur.
(Fransa Meriki Azam tima Zabtlarndan,
Eyll 1923, Sahife 8 )
Bu alma rejiminin, bilhassa Rusyada olduu gibi, tatbik olunmasnn btn dnya ii kitleleri zerinde derin izler brakm olduunu inkr
edemeyiz. Biz bunun masonluk camiasna ne gibi tesirler icra ettiini, lokallerimiz tarafndan gnderilen raporlar tahlil ederek miLalmde etmekteyiz.
Lokallerimizin 18i fertlere tahmil edilen alma
mkellefiyetinin lehinde fikir beyan etmilerdir. Bu
lokallerin yedisi (1-4. 133, 2-9, 288. 421, 491) numaral localar tahakkuk imkn ve areleri hakknda bir iar ve imada bulunmakla beraber, prensip
olarak alma mkellefiyetini
kabul etmilerdir,
Mamafih alman raporlarn bazlarnda bu reformu
149

tahakkuk safhasna sokabilmek iin gerekli ve hatla kanlmayacak baz tedbirlerin alnmas lzumuna iaret olunduu mahede edilmektedir.
yleki :
Milletleraras bir anlama;
Verasetin kaldrmas;
- Meslek durum iin istikmet tayini;
entation Professionelle)
alma hakknn tannmas...

(O r1-

11
Lokal, yani 11 loca ve dolaysiyle Bat Frannaso Localar KongTesi de mkellefiyetin kanun
yolu ile tahakkukuna taraftar olduklarn bildirmilerdir, Bu lokallerin hemen hemen ekserisi, kainin metnin gayet itiyatla hareket edilerek hazrlanmas lzumuna kanii bulunmaktadrlar. Mezkr
localarn raporlarnda u telkinlerin yapldm gryoruz :
A r sanayiin milliletirilmesi :
Veraset, hibe ve teberru hak'arnm kaldrlmas;
alma mkellefiyetinin vekaleten yerine
getirilmesi vc yahut ksmen askerlik hizmeti;
Localardan 8i ise, makul doru alma sisteminin ancak, istihsal ve servetlerin tevzi ve tak
simi ile ilgili tekiltn btn dnyada
ekil deitirilmesiyle teesss edebileceim kani bulanmaktadrlar. Buna intizaren ve muvakkat bir tedbir olmak zere de u reformlar teklif etmektedirler:
Tentoel ve bo. gezerleri ele geirmei hedef
tutan bir tenbellik ve atalet vergisi ihdas;
150

 Tufeyli (Parazit) telakki edilen baz mesleklerin. icrasnn yasak edilmesi;

Her blgede, hi bir i yapmayan veya beyhude ilerle uraanlar bulmak zere bir aratrma konseyi kurulmas...
(Fransa Byk Locas Umum tima Zabtlarndan, 1923, Sahife 83 - 84)
kanununun resmen neir, iln ve herkesin
mecburen tabi tutulduu bir nevi sosyal hizmetin
ihdas, phesiz menfi fikirli insanlarn nazarnda
kabul ettirilmesi g bir tedbir olarak grnmektedir. Toplumlarn gaye ve prensipleri iin ok daha az tavsiyeye ayan olan baz messeseleri kabule zorlandklarn, bu vesile ile hatrlatmak yerini
olur...
Bununla beraber herkesin almak mecburiyetinde bulunduunu, bo ve isiz gezmenin bir su
ti'kil edeceini karar altna almakla nihayet bulan,
hu (dirccte) metod yerine dolambal, elbette daha
az samimi ve fakat daha az tehlikeli tedbirlerle fiiliyet shasnda ayni neticeye varmakta varid olabilir. Bazlar localarmz tarafndan da tetkik edilmi bulunan bu tedbirler arasnda u hususlar zikrolunabilir: Verasetin tahdidi, yani yeter decede
servete sahip bulunduklar iin almadan yaayabilen imanlarn saysnn kanlmas mmkn olmayacak bir suretle azaltlmas.
Avare insanlar
iin ar vergiler ihdas, toplumun madd ve moral
ynden refahna ahs gayret ve faaliyeti ile katlmayan ehasa, ceza olarak baz siyasi haklarn snrlandrlmas.
(Fransa Byk Locas, Resm Blteni, ubat
Nisan 1924, Sahife 221)
151

almayan bir kimsenin sosyal bnye iinde

parazit olarak yaadn dikkate alan Umum Meclis, meselenin 1924 Konventinde mzakere ve mnakaas yaplmak zere localara gnderilmesini karar altna almtr. Tetkik konusu :
alma mkellefiyeti prensibinin bugnk cemiyete tatbik kabiliyeti.
Konvent tarafndan federal konseye, tarih, i
kavram ve alma mkellefiyeti prensibi konular
hakknda tam bir etd yapmak grevi ile bir komisyon kurma yetkisi verilmitir. Bu etd, 1924
Milletleraras Mason Federasyonu toplantsna sunulacaktr.
(Fransa Byk Locas tima Zabtlarndan,
1923, Sahife 85)
Sosyalizasyon ameliyesini tam olarak geirecei merhaleler :
Unutmamak lazmdr ki, alma mkellefiyeti fikr ile veraset hakknn ilgas ve meslek durumda istikmet tayini meselesi arasnda sk bir rabta mevcut bulunmaktadr. Bu sonuncu ise esasnda tedrisatn blmleri hakkmdaki reform sistemine bal bulunmaktadr.
(Fransa Byk Locas, 1923, Sahife 85)
Hususi Mlkn Kollektif Miilke Tahvili :
Kollektif mlk, yerini terketmek zere ortadan
kalkt gn, sarfolunan emek yerini bulacak ve
kanun herkese .amil olacaktr.
Sosyal
ynde alma
inaksa iliyle ferdleri
ncs'eld durumlarna gre seilmesi :
152

H er eyden evvel ferdierin (P , .) Lahy tarafndan aka erh ve izah edilen metodlara gre
seilmesi, yani sosyal i ynnden mlhem olarak
sosyal deerlerinin ls gerekmektedir.
(Fransa Meriki Azami Umumi tima Zabtlarndan, Eyll 1924, Sahife, 320)
Tek Tip Olal (Ecole Unique) lzumu te burada kendisini gstermektedir:
Rasyonel bir alma tekilt, Tek Tip Okulun mevcudiyetine bal bulunmaktadr,
(Meriki Azam Umumi Toplants, yl 1922,
Sahife, 326)
Bahsettiim tekilatn yani, Masonluun ida.
resi altndaki Proleterya birliinin tamamlanp ikmal olduu gn, hakikaten yenilmez bir ordu olacAlK.
(Brksel Milletleraras Kongresi, 1910, S. 15)

V II KISIM
l>t)N YA MASONLUU N
1923 ylnda Meriki Azam Umum Meclis
Rakanmn Fransz ve Dnya Masonluu erefine
kadeh kaldrmas :
Fransz Masonluunun
Cumhuriyetinin erefine,

(K z)

olan Fransa

Dnya Masonluunun (Kerimesi) olan Dnya

Cumhuriyeti erefine...
Her trl menfaatten azade olarak btn dn
153

ya insanlna ait hareket ve faaliyeti tertip ve

tanzim edebilecek olan yegane tekilt, Masonluk
Tekiltdr. Milletler arasnda ebed bir bar douracak olan milletler aras faaliyeti, ancak o yaratabilir ve yaratmaldr.
(Meriki - Azam
Sahife 410)

Umum

Toplants, 1923,

-Masonluun sadece (Mill) olmakla yetinmemesi, fakat kendi dmanlarmza kar mcadele
ile onlar yani Ruhban taifesini yere sermee muvaffak olan dnya apnda bir masonluk olmas gerekmektedir.
Bir gn dnyada hatalar, btl itikad ve hurafeleri izale ederek her tarafta adalet, hakkaniyet ve hrriyeti tesis ettiini grmei umduumuz
alemumul bir masonluk erefine. (iddetli alklar)
(Meriki Azami Umum tima
dan, 1923, Sahife 431)

Zabtlarn-

Bu insanlk her ne kadar kendisine lzumlu

olan bir manev kuvvet tarafndan korunmakta isede, ben bu kuvvetin teekkl yolunda bulunan dnya apndaki masonluun ahsnda zahir ve ayan
olduunu mahade etmekteyim. Ve bu kuvveti elinde bulundurann Masonluk olduunu sanyorum. Zira, masonluk hakikaten nsan olan yegane teekkldr. Siyasete veya ruhn ilere mteallik bu
lunsun, btn fikir ve kaytlarndan teeerrt etmi, g asrdan beri sadakatla ve mefaat gzetmeden cmlenin hizmetinde bulunmu ilerici ve halende baki olan bir teekkldr.
154

(Fransa Byk Locas, Umumi itima Zabtlarndan, 1923, Sahife 124)

mit ve temenni edelim ki, byk teekklmze mensup olan btn insanlarn her trl maddi
menfaatlerin stnde ve yalnz yksek adalet ve
hrriyet mefkurelerine bal olarak byk ve umuma mil bir sosyal organizasyon tesis edecekleri
giin gelecektir.
(Meriki Azami tima Zabtlarndan, 1923,
Sahife 426)
Cumhuriyetin o byk kurucularna, o Cumhuriyeti masonlara ve mason olduklar iinde Cumhuriyetilere lyk bir halef imiim gibi arzetmekliime msade edin ki, nihayet uyanm bulunan egemen milletimizin, u bir ka ay zarfnda i huzur
ve selmet iini tamamlayacandan asla phem
yoktur. Ancak onun yannda d huzur ve semet
ii kalmaktadr ki, bunu da halli emrine, bu meseleye agah olanlara en ileri Cumhuriyetilerimiz kendilerini btn gayret ve hmiyetleriyle vakfetmi
bulunmaktadrlar. Bu da masonluun takviye edilmi ve yaygn hale gelmi bir milletleraras eseri
olacaktr.
(Fransa Byk Locas, Umum tima Zabtlarndan, 1923, Sahife 111)
(Konuan F,\ Lucien Le Foyer, Byk stad
Muavini)
Eer masonluk beer imkn ve realitelerin
stne ykselirse ki, bunu byle farzedelim, btn
dnya da milletleraras byk mason birliini tahakkuk ettirmek mmkn olacaktr.
Bu husustaki gayret ve faaliyetleri dzenliye
155

bilmek ii F,% Ingiliz biraderlerimizden

pratik
ynden lzumlu olan yardmlarn, Ispanyol ve Srp
F. , biraderlerimizden de kendi hususiyetleriyle hisselerine deni yapmalarm isteyelim ve btiin bunlitra bizimkileri ilave edelim. Bu suretle aramzda
mevcut olan farklara ve idealimize ramen cmlenin
hayrna ileyen milletleraras bir masonluun tahakkukuna hizmet etmi oluruz.
(Fransa Byk Locas, 1923, Sahife 107)
4 Cemiyet,

biraderlerim,
tehlikeli bir
dnm
noktasnda yani gebelik annda
bulrnaktadr.
Her ne kadar harp bir ok kurbanlar verilmesine
mucip olmu ise de, ne de olsa yeni bir dmaru
iinden kabilecei bir rahim deildir. Bu yeni dnyann kabuundan kmasna yardm etmek masonlua der. Henz kabuu iinde bulunan yeni
dnyann a kavumasna almak da yine masonlua der.
(Nutuk, Resmi Blten, EylUl 1920, Sahife 19)
Masonluk tamamiyle milletleraras deil, mill de deil ve fakat umuma mil olan insan bir
cemiyettir. Masonluk milletleraras kardelik deil, umum ve insan bir kardelik kurumudur.
(Fransa Byk Locas Resm
1922, Sahife 237)

Blteni, Ekim

Fransann Dnya Masonluu zerindeki

stn ve nfuzlu rol
A z evel, F,\ Towsend biraderimiz, bizim kk (Fransa Byk Locamz) a taraftar olanlarn
pek czi bulunan saysn hatrlatt; 10.000... Yani
milyonlarla fcaraftariyle vneblen dier mason
156

teekkllerinin nazarnda bir hi... Mamafih bu da,

fiilen bir kuvvet tekil ettii iin yksek insan dnlerde ehemmiyet ve itibar nazarna alnmaa
balamtr.
Bu neden byle olmutur? ite biz, bu insanlk
embriyon'u (ekirdei) Ue ve Fransa Byk Locas kanal Ue bir tire - dnyon tekil etmek yollarn aratrdk. Ve bir tire - dnyonu, kesin olarak bir araya gelmeleri bahis mevzuu olan dank
ve byk bir beer cemiyet azas arasnda etnik,
dm, mezhep ve akl ve fikr ynlerden gerekten
tahakkuk ettirme yolundayz.
(Fransa Byk Locas Umum tima Zabtlarndan, 1923, Sahife 121)
Fransa byk locas umumiyetle Ltin masonluu arasnda klase edilmektedir Zira Fransa
Ltin bir millet olarak kabul edilmektedir. Fakat,
Fransa yalnz bundan ibaret deildir. Klfcr bakmndan itiraz gtrmez bir ekilde Yunan - Ltin
menelidir. Etnoloji mebdei noktai nazarndan bu
kltrn (Celtique) bir esas zerine istinat eylemekte bulunduunu kabul etmemekte mmkn olamayacana nazaran, dorudan doruya Sakson, A lman ve hatta Slav biraderlerimizle akraba durumuna girmi bulunduumuz belirmi olmaktadr. Bu
derece hususiyet arzeden medeniyetimiz... Birletirdiimiz milletlerin zek ve ferasetine kar anlay
gstermekliimizi mmkn klmaktadr. Bu sebebdir ki, bir taraftan birinin manev halleri hakiki
maddelerden addeden felsefesi (realisme) ile, te
yandan da dierlerinin yalnz fikir ve idrake kymet veren felsefesi (deasme) dle bu kadar kolaylkla ve ayni zamanda uzlaabiliyoruz...
157

(Fransa Byk Locas Umum tima Zabtlarndan, Sahife 122)

Fransa BiiyiU'. Locas Dier Milletlerin Kehber
Olarak Ortaya kyor :
Amerikal ve spanyal biraderlerim. (Obedience) leri burada temsil etmekte bulunan F. F,*J biraderlerim, Fransa Meriki Azanmdaki (F.F.*,)
biraderlerimize ba vurmak
istediimiz veyahut
tercihan demokratik masonluun lemi (bayra)
olan Meriki. Azam da saf tekil ettiimiz bir gn.
size gnlden demokrasi renimi ve bhassa terakki yolundaki insanln sevk ve idaresi iin gerekli btn yardmlar salayacaz.
(Meriki Azam Umum tima Zabtlarn
dan, 1923, Sahife 435)
Eminim ki, Ispanya da en iyi bir ekilde tahsil ve terbiye grm olan zeklar, ihtilli yanz
kendisi iin deil btn dnya iin yapm bulunan
ebed Fransa davasna tamamen bal bulunmaktadrlar.
(F,*. Barcia. spanya Meriki Azami eski
Byk stad)
(Fransa Meriki Azami Umum tima Zabtlarndan, 1923, Sahife 426)
Amerikal Tovvsed Fransa liiyiik Loaasda :
Masonlukta bizden daha ileri fikirleriniz var.
Fakat sizi takip edemiyeceimiz kadar uzaa gitmeyin. Orada yaknda kaln. Size el vereceiz. Sizde bizi sevk ve idare edin. (Uzun ailklar)
Bizler kz, ufak ocuklar gibi kk... On- 158

la r ellerinden tutarak gtrmek Sazmdr. Bizi kk ocuklar gibi telakki ederek yardmda bulunmak isterseniz, buraya bu ilerin nasl cereyan ettiini grmek iin 120 milyon insan gelecektir.
Milletler bu insanlar arasnda teesss arzu
edilen anlamay, bilhassa masonluun sinesinde sabrla, yava yava ve fakat emin olarak hazrlanmaktadr. Sie kemali tevaz ile fakat iftiharla sylemek
isterim ki, aziz F. T. Scudder, Fransa Byk Locasnn 10 bin masonu hi durmadan, dorudan doruya netice istihsaline ve karde sevgisine dayanan
bu anlama iin zemin hazrlamaktadrlar.
Masonluk, hakiki Fransz zeksnn daha iyi anlalmasna yardm ve hizmette bulunabilir. Ve bunun birde izahn yapabilir...
(Meriki Azami LTmum tima Zabtlarndan, Y l 1923, Sahife 421)
Fransa Bylt Locas, Dier Milletlerin Terbiyecisi olmay en byk vazife addediyor :
Hatrlatmak isterim ki, Ruslar ki, mmessilleri F,', Kousmins - Karavaeff burada aramzda bulunmaktadr. Mabedimizin himaye 1ve teminat yar.
dmlariyle Slav Masonluunun byk hcresini (Cellule) hazrlanm bulunmaktadrlar. Localarn ziyaret ederken yle insanlar grdk ki, bunlar yalnz mason olmakla kalmyaeaklar, memleketlerine
dndkleri zaman ef olabilecekler
ve rnek bir
mason tekilatna hayat verebileceklerdir. ok elem
ve zahmet ekmi olan bu byk memlekette, bslki
biraz hu2 uru ve kardelik fikrinin tesis etmesi mmkn olabilen byle takdire 'lyk bir haraketin ilhamcs olduumuzdan dolay gurur duyuyoruz.
159

Biz Rus mltecileri, sizlerin renci siyiz. iy i birer mason yetimek, ve u mason dvizlerini tahakkuk ettirmee muktedir olabilmek iin alyoruz.
Hrriyet, Msavat, Uhuvot
(zgrlk, Eitlik,
Kardelik)
(F% Kousmins - Karavaeff,
Ekim 1923, Sahife 120)

Resm Blten,

Yugoslavya ByUk Locasn, Fransa Byk Locasnn (Manev Kerimesi) olarak telakki edebilirsiniz.
(Yogoslavya Mmessilli F* Toumitch, Fransa Byk Locas Umum tima Zabtlarndan, Yl
1923, Sahife 103)
F*, Gretois biraderimiz, Cezayir ve Tunustaki mkemmel probogandasma devam etmektedir.
Fransa Byk Locas da oralarda yava, yava, byk bir inkiaf kaydetmektedir.
(W elhoff F.\ 1922 Umum Toplants, Resm
Blten, Ekim 1922, Sahife 194)
Hi bir locamzn mevcut olmad Suriyeden
geiim, orada bir haraketin teesssne hizmet etmi bulunmaktadr. Orada imdiki halde lokalimiz bulunmaktadr. Bu hareketin
gelieceinden
emin bulunmaktayz. Mezkr ark memleketlerinin
her bir tarafnda mason faaliyeti faydal olmaktadr. Zira masonluun, baka yerlerden ziyade bu
memleketlerde, btl itikad ve hurafelere kar mcadelede yardm bulunmaktadr.
(W elhoff F/, Umum Toplant, Resm Blten,
Ekim 1922, Sahife 195)
160

Arzettii karakter hesabiyle Suriyedeki localarn akdettii kongre, hususi surette zikredilmee deer. Suriyedeki 'localarmz yeni teekkllerdir. Fakat daha bidayetten itibaren dikkate ayan bir faaliyet ve masonluk bir fikir vc ruha sahip olduklarn gstermilerdir. Din kin ve adavetin daima elan zdrabn ekmi bulunan bu memlekette, ruhban taifesinin de faaliyeti Fransz Yksek Komiserlii nezdinde tevik ve himaye grd
halde, Suriyeli F.F* biraderlerimiz, zihinleri yumuatarak laik proboganda maksadiyic faaliyete
gemilerdir ki, bu teebbsleri muhakkak surette
en iyi neticeleri verecektir. Bu biraderlerimiz yz
kadar laik okulun kurulmasna, yardm etmiler ve
nayak olmulardr. Proje, Yksek Komiserlik muhalefet etmedii takdirde, tahakkuk safhasna intikal edecektir.
(Fransz Byk Locas Resmi
1922, Sahife 34)

Blteni, Ekim

Fransp Byk Locasnn

tjaiyan Meriki
Azam ile mutabakata vararak, Macar Convent Partisi tarafndan halen feshedilmi bulunan Macar
masonluunun yeniden tegkilatlandnlmasm talep
eden, (R,* talia) locasnn dileinin isafn K omisyonumuz, btn kalbi ile Umum Meclise teklif
eder.
(Fransa Byk Locas Umum tima Zabtlarndan, 1922, Sahife 227)

Bu yl aadaki Mason Tekilatlar ile dostuk teminat teatisinde bulunduk :

161

F : 11

 Trkiye Meriki Azami;

Panama Meriki Azami;
Honduras Meriki Azami;
Polonya Meriki Azami;
Bu suretle kendileriyle temasta bulunduumuz
masonik devlet says 59a ykselmi bulunmakta
dr.

162

MASONK

SZLK

T R K Y E B Y K LOCASI
B Y K D A M H E Y E T
4/8/1965 Tarih ve 1937
Numaral izin bildirisiyle
yaynlanmtr.
Aziz Kardelerim
Her dilde mkemmel benzeri bulunduu halde
bizde olmayan bu szl szler iin derledim.
Kusuru her halde pek ok olan bu denemede bulacanz eksii, ya'ns bildirirseniz msvedde makamnda kaleme alman bu kk eserin ikinci bas,
lus topluluumuza lyk gzel bir rehber olur.
Hepimiz namma teekkrler.
A.
163

ZOIJETT

A ILI Hemzen le vakti Locada almaa balama

A G A P Toplantdan sora ritel d kardee yenen yemek, Bavetyelerle bildirilmesi usuldendir. Ritelik resm lene de Trkede Agap deniliyorsa da bunun asl Banquet dir.
Hristiyanln ilk alarnda da birlikte yenilen
yemee, Agap denirdi.
A lD A T Genel masraf karlamak zere her
yenin, ayda bir demesi gereken senelik para,
her topluluk bunu ihtiyacna gre ve senelik zi
yafet bedeli dnda olmak zere tayin eder.
A K A S Y A (Rumca A K A K IA ) Masonluun
deerli aac, Hiramm mezar zerinde yapraklar
gece eilip gndz ge doru bakan, odunu rmeyen bu aa Zia'ya kavumaa alan Masonun timsalidir.
Fransada 1902 den beri, bu isimde bir mason
risalesi ner edilmektedir.
A L M E T Locada vazifelilerin
taktklar
earp kordon, nlk ve saire gibi iaretler.
Gnye, stad Muhteremin; Cetvel, Birinci Nazrn; akul, ikinci Nazrn kordonlarnda bulunur.
Hatibin kordonunda, ak bir kitap, Ktibinkinde.
apraz iki ty; Hazinedannkdnde, apraz iki anahtar; Hasenat Eminin - kinde, bir sadaka kesesi;
Muhakkikinde, aprazlama me cetvel ve teyakkuz
manasna bir gz; Tegrifatnmkinde, apraz
iki
me, bir asa; Muhafzda, kabzas 'aada bir me
vardr.
164

A L I Sofra terimi : eker,

A L K I Her derecenin kendine gre el rp Locada srekli alk olmaz -Matem alklarnda almetler ters evrilir. Senbolik dereceninkine
Mselles* denir.
A.M.t Uluslararas mason ittihad demek olan
Association Maormique ntemationele in ksaltlm ekli yani ilk harfleri,
A M R H AKM SUPREM KO NSEY (Supreme Coseil) yani Y KSEK URA reisi : SOUVER A N G RAND COMMANDEUR
A M U T (Bk. A K L)
ANDERSON Maziden gelen nizamlara dayanarak 1721 senesinde masonluun esas tekiltm
hazrlamtr. Temel fikirleri ihtiva eden metni ngiliz Gran Loji tarafndan 1723 de tastik edilerek
yaynlanmtr. (Bk. Konstitusion)
AREO PAJ Sko Ritinde 19.dan 30. (dahil) dereceye kadar alan ve ekserisi tarihi bahislerle
megul olan Atelyeler zmresine verilen isim.
A R V Locann resmi evrak deposu.
A R V MEMURU Locajun resmi evrak, def.
ter, muhabere dosyalaryla Matrikulleri Obediansm
genel ve 2d stat ve tzk nshalarn muhafaza
etmekle devlidir, tari reyle seildii gibi, vazifesi K itip birader taralndan, da grlebilir.
A Y (Bk. H L L )
A Y N A Refik derecesinin senbollerinden biri.
Nefsini tasfiye ederek yardmlama ve anlamada
165

kendini tanyarak slh yoluna gidilmesini retir,

tnsann hayatta en yksek ve en gze] eylere ancak kendini tanyarak, zat himmet ile ulaabileceini bildirir.
A Z A (M U N TAZA M A M L ) Loca toplantlarna muntazaman devam eden, aidatn vaktinde deyen, Uata derecesine geldiinde vazifeye seilebilen Mason, Locasnn izni ile uzaklaan bu sfatn
muhafaza eder.

B (Bk.SUTUN)
B A R U T Sofra tabiri: Kuvvetli barut: arap; zayf barut: Su; sar barut: bira veya ra;
yldrm barutu: likr. Bir zamanlar araba krmz barut; suya beyaz barut; kahveye, kara ha.
F u t ; likre kuvvetli barut, rakya arpan barut denirdi. Lbnan barutu, eskiden enfiyeye verilen isim.
BASAM AK (U ) Mabet eiinde ve arkta bulunan basamak mptedinin kemle ermesi
iin maddi manevi ve al merhaleyi amas gerektiini remzeder.
B A Y R A K Sofya terimi: Peete
BEKLEM E ODASI nlk kuanmak, mevcut defterini imza etmek ve giri iznini beklemek
iin mabet kapsnn nnde bulunan ve mabet kadar kudsiyeti olan hcre. Ekseriya nnde
bir
sofras bulunur.
166

B N A E M N Sko Riti felsefesi derecelerinin sekizincisi.

B RD ARE Masonlarn her derecede birbir.
lerine hitap etmek iin kullandklar kelime. Her
birader btn dnya masonlarnn kardeidir. Ve
onlara hayat pahasna da olsa yardm etmee ve
hakszla kar korumaa sorunludur. Eit artlar olursa kardeini tercih eder.
BOOZ (Boaz) Sleyman mabedinin giri
kapsnn i sol tarafndaki tun direin ad. ibranice manas Tam Gcnde
B Y K M A R F E L (Grand Loge) Sko Riti
ile alan localarn setikleri murahhaslardan kurulmu byk heyet. Senede bir icabnda daha
fazla defa toplanr. Topluluun genel konularn ynetecek kararlan alr. Bata byk statla
kaymakam bulunan 15 kiilik bir idare heyeti vardr. (Bk.Mahfel)
B Y K M ARIK (Grand Orient)
Ayni
heyetin Fransadaki tekilt. Merkezi: Paris. 16
Rue (Cadet)

CELSE Locann ritele uygun tarzda almak iin toplanm hali.

CENU P Locann giri taraf.
CE TVEL Tekml, usul, kanunu, tatbikatta hassasiyeti ,bir bakma da sonsuzluu remze der. Genel olarak Masonluun hi bir surette ay 167

rlmayaca moral ve dev prensibini benimsediini hatrlatan aktif bir eleman.

C L L I Veya M K Y A P TA st pramit
eklindedir. Refiklerin alt ve edevatn bilemelerine yarar.
C IVA Tanrlar m habercisi, Jpiterin olu
olan Hermesi temsil eder.
Masonlukta bir horoz
eklinde remizlendirilmitir; N uru
Ziarnn temsilidir. Tefekkr hcresinde sebat ve teyakkuzu
ihtar eder.

AKM AK Yeni bir mabedin tesisinde klar yakacak atei karmaa kullanlan ta. H er eyi canlandran tab atein remzi saylr.
EK (Bk. M A T R A K A VE K A LE M )
MENTO (K E S K N ) Sofra tabiri, hardal.
IR A K

(Bk. MPTED)

I)

D A H L M UHAFIZ (Bk. M UH AFIZ)

DARBE (Bk. A L K I )
DEBHR Bir zmanlar mabet perde ile ikiye
ayrlrd. Birine H K A L , birine DEBHR denir.
Hikal Hramn ldrld, Debril tekrar hayata kavutuu blme, Hikalin duvarlarnda
beyaz
168

gz yalar; Debhirin duvariarnda altn sarlan ile

ssl perdeler olur.
DELEGE (Bk. M URAH H AS)
D E L T A Grek alfebesinin drdnc harfine benzedii iin bu isimle anlan ve arkta stad Muhteremin bann stnde bulunan kl gen. nsanlar aydnlatan bilginin timsalidir. Ortasndaki ak gz, gren ve ngren usu remz eder.
(Bk. TETRAG AM M A)
DERECE Terkis ve terfi yolu ile tevcih edilen bilgi basama. Sembolikleri: rak, Kalfa, stad olmak zere ; Sko Ritinin felsefelerindekileri ise 33 dr.
DEVAM Mason tekris edildii gn Locann almalarna devaml katlacana yemin eder.
Bu her Masonun, mazeretsiz
kusur edemeyecei
esas vazifedir. Toplantda bulunamyacam --tercihan yaz ile stad Muhtereme bildirmesi ve
Dul kesesine sadakasn gndermesi bortur.
DEME (Bk. P A V E MOSAlQUE) Mahfelin zemini siyah beyaz karelerle denir. Bu ekil,
rtbe, snf, felsefe ve fikir sistemlerinin bir arada
birbirlerine karmadan imtiza ettiine almettir.
Vaktiyle beyaz kare: Masonun saf ve pak ruhunu;
s'yah kare ise haricinin fena huylann temsil eder
denirdi.
DUL KESES Hasenat Emininin her oturum sonunda, bilhassa muhta biraderler iin toplad iane kesesi, iine daldrlan kapal elle para
brakld gibi ihtiya halinde gizlice alnabilir de.
Buna H A S E N A T KESES de denir.
169

EKOS'ZM (Bk. R tT )
E LD V E N Saflk timsali, Terkis srasnda
eldivenin ehemmiyetli bir manas vardr. Yani biradere, biri kendisine, dieri en taktir ettii kadna
verilmek zere iki ift beyaz gderi eldiveni verilir. ayet doru al lk yolundan ayrlrsa bu eldiven kendisine kusurunu ihtar edecektir .
E N V A R Locann ynetimiyle devli esasl
be simas: stad Muhterem, Birinci ve kinci Nazrlar, Hatip ve Ktip,
E SSE N YEN LER Milttan evvel
onbirinct
asrdan beri mevcut bir musevi mezhebi. Doktrinleri ve sembolleri vardr; birbirlerine karde derler, Mpteder beyaz bir nlk takarlar. Ettikleri
andla Allaha tapmay adaleti tatbik etmeyi, fenalkla mcdele etmei ve srlar hakknda sktu
muhafaza eylemeyi taahht ederler
E V L T (M A N E V ) Locann, tahsil ve terbiyesi ve maddi ihtiyalar ile ilgilenmeyi dev edin
dii Mason ocuu, bu yabanc bir ksz de olabilir.

FII Sofra terimi: ie veya srahi.

FIR A Yaz kalemi.
FRAN-MASON (Bk. MASON)
_ _

170

 G
G Yabanc dillerde God, Grand, Architecte, Geometrie, Generation, Gravitation gibi
kelimelerin ba harfini tekil eden ve kl yldzn ortasnda bulunan bu sembolik harf remzi 2. derecenin talimat srasnda aydnlanr.
G ARP Mahfelin giri taraf. Reisin
tam
kargsna den bu stunlarla Nazrlarn bulunduu taraf.
G A Y R M U N A Z A M Nizam dairesinde kurulmam veya tannmayan bir Ritle alan bir Locada tekrs edilmi kimse Muntazam devam olmad ve aidatu demedii iin matriklden silinen iiye.
GECE Y A R IS I
Sembolik Localarda ie son
verme zaman.
GR Her derecede kapya vuru, adm atm-
ve iaret bakmndan Locaya giri usul farkldr.
Verilen talimat srasnda retilir, raklkta kapya vurulan ilk iki darbe Masonun niyet ve gayretine ,encsa sebatna almettir.
Ziyareti kapy aldktan sonra muhafz biraderin iaretini bekler ve ekseriya muhakkik birader tarafndan yoklanmadan Mabede alnmaz.
GRAND LOJ (Grand Loge) (Bk. B YK
M A H FE L)
GRAND METR (Grand Maitre) (Bk. BY K STAD)
G RAND O R Y A N (Grand Orient) (Bk.
M ARIK)
171

GNOZ (Gnose). Hristiyanlk devrinde doKan gizli bir doktrin. Dnya iinde Allah ve isafn rotu ile megul olmakta ve kilise esaslar ile
taarruz halinde bulunmaktadr.
Gnose bir nevi batn Hristiyanlk tr. Bir ok
goostik mektepler bu batmliin yavayd. Masonik srlarn, bir kam Gnosedat gelmekte ve bu
da onu manevi bakmdan gemi zamanlara balamaktadr.
G NYE stad Muhteremin
mcevheri.
Gnye le alan, ham ta mikp ta haline getirir. Bazen adalet ve nesafeti ,bazen msbet ve menfi kuvvetlerin
dengesini remzeder. Genel olarak
maddenin zapt- rapta girdiini, geme alndn,
nsann maddeye etki ediini, baka bir anlamla
da nsann nefsine hkmn ifade eder.
Gnye
olumlu ve olumsuzun birlemesinden doan dengeyi remz ettii iin stad Muhteremin earpnda
amildir. Bu durumda, uzun ucu gsnn sa tarafna gelir ve bu suretle msbet kuvvetin menfi
kuvvete hakim olduu farz edilir. Amudi koli ilme,
mstevi kolu da tatbike dellet ettiinden btn almalarmzn ilme dayanmas lzumunu da bildirir. Gnye Masonluun ok nemli remzi aletlerinden biridir, {ekli tesviye ile akuli! de birletirdiinden doruluk, eitlik ve hakkn da timsali saylr.
Goz Deltann iinde. Rite gre, ya i&h
Gz veya Tetragamma*- (bu kelimeye bak) denen drt brani harfi rlr. Gz fizik plnda hayat ve nur saan gnei temsil eder. Orta veya ast
rai plnda yaratc Prensibi ifade eder. Ruh ve lhi plnda Kinatn Ulu Mimarn temsil eder.
172

G R A N METR (Grand Matre) (Bk. Byk

stad)
GNE Tabiata can
verdii gibi ldren,
aktif bir elmandr. Zenitte olduu vakit,
yan
remzetirle vakti Locada ie balanr. arkta stad Muhteremin sanda Hatibin unsurudur. (Bk.
Hill)

H
H A K M Sko Ritinin felsefi 7. derecesi
H A K M
(A M R (SOUVERArN G RAND
COMMANDEUR). Yksek ura (Supreme Conlele) Reisi.
H A K M (P E K ) apitr reisi.
H AM TA Miiptedi Masonun bizzat kendisi. Onu yontmaa almakla benliine, i alemine,
semboller sayesinde yeni bir ekil vermee, przlerinden, yani fena huylarndan arnmaa alr.
Baars orannda mikp taa inkilp edebilir ve ancak o zassy mabedin bir rkn, insanlk aleminin
temel taslarndan birisi tekil eder.
Hamta .bundan mada bilgisiz ve ilkel falde b
lunan, yahut d aleminde bilgi ve hner sahibi olduu halde, bencil ve mstebit fikirlerle yaayal
insan temsil eder ki byle bir kimsenin ancak fa zilete kavuturan abalar sayesinde shhat ve hakikat kademelerine ulat zaman mutlulua varacan ihtar eder.
H A R C Masonluk topluluuna dahil olmayan yabanc.
173

H A SE N A T KESES

(Bk. D U L KESES)

H A S E N A T EM N Mahfelin hayr ileri ile

devli yesi. Oturumlarn sonunda dul kesesini dolatrr ve muhteviyatn mahfelin kararma gro
idare eder. Gizli reyle seilir.
H A T P Locann be E N V A R IN D A N
biri,
kanun ve nizamlarnn koruyucusu, her konunun
tartlmasndan sonra reyine mracaat edilir. Mtalaasn bildirdikten sonra kimseye sz verilmez.
Tekrislerde ve nafaka artrmalarnda bir syleve
yeni biraderlere dev ve vecibelerini anlatr. Seneba ziyafetinde Locann faaliyetinin raporunu veril1.
H A Y S Y E T D V A N I 1. Sko ritinin idare
blm 31. derecesi. Buna bir zaman
mahkeme-i
Kbra denirdi. 2. Biri mahfelde. biri byk L o cada ve biri de Blge Mahfelinde, Disiplin Kurulu
adyla kurulu heyetler. Azalan gizli reyle ve Locada bka hi bir vazifesi olmayanlar arasndan seilir. Localarla .yelere ait disiplin konulan
ile
megul olur.
H A Z N E EM N Locann mali ilerine ba
kar. Aidat toplar ve stad Muhteremin emrettii
sarfiyat yapar.
HEMRE: Karde ei,
HEMRE M A H FE L Bir Locann mensup
olduu Obedyanslara bal
btn dier Localara
verdii isim.
H E YE T (Bk. KOMtSYON)
H K A L (Bk. DEBHR)
174

H L L arkta, cephede ,sada, J stunu tarafndan Gne ( A k t i f ) ; solda, B stunu tarafndan Hill (passif) grlr Eski Ritellere gre Locann Nuru: Ortada stad Muhterem ,bir vanda Hill (Ktip)dir. (Bk. Gne)
H R AM Tevrat menkbesine gre Sleyman
Mabedinin Mimar, Mrur
kelimesini bildirmei
reddettii iin iki Refik (K alfa) tarafndan ldrlmtr.
HOROZ

(Bk. C IV A )

HCREl V A S A
Yalnz stad derecesinde
olan Masonlarn toplant atelyesi.
H RRYET, ETLK, K A R D E LK Mason
aleminin temeli, Fransz Ritinde alan Masonlar bu kelimeyi alkn arasna almlar bir
de Adalet kelimesini ilve etmilerdir.
H ZE As! ngilizce HUZZA
kelimesidir,
Yaasn manasna kullanlan bir alktr. brance
OZA kuvvet demektir. Araplar U ZZA eklinde kullanrlar.

ihtiram (Bk. V A Z I H TR A M
N T H A B A T Masonlukta her devli seimle
atanr. Mabet vazifelilerle murahhaslar (delegeler).
Komisyon yeleri her sene bamda gizli reyle seilir. Be Envardan her biri ayn pusulalarla, dierleri, karara gre, liste halinde seilebilir.
stad Muhterem, evvel Hcrei Vasatide ka 175

rar]atrlan U namzet arasndan Mptediler Mahfelinde reylerin ekseriyetiyle seilir. lisl vazifelere anc^k stadlar seilir. Kalfalarla raklar-Hitabet makam hari dier vazifelere yardmc olabilir
ler. Lkin muhakkik Muavini stad Muhteremlik
ekicini kullanmaz. Semek ve seilmek iin nizamnamede gsterilen mddetleri doldurmu olmak ve
Hazine iliiini muntazam bulundurmak gerekir.
N T Z A M Masonlukta intizam esastr. D evamda, aidatn denmesinde, alma usullerinde, evrak. kayt ve her trl muamelede intizam balca
devlerden bilinir.
N TZ A M A RCA stifa ve gayr muntazam
iJm suretiyle uykuya dalm her Mason nizamnamede gsterilen artlar yerine getirmekle tekrar Locaya dnp almalara katlabilir.
N Z B A T Locada edep ve terbiyeye sayg, sz
ve ifadede nezaket, tavn harekette nezahet uygar
bir topluluun tabii iarndan olduundan phe
edilmez.
Resmi oturum srasnda konuann sz stad
Muhteremden mada hi kmse tarafndan kesilmez.
Hele stad Muhteremin szne asla mdahale
olunmaz. Yalnz Hatip. Birader. Umum ve husus
nizamnamelere aykr hareketler halinde stad
Muhteremi ikaz eder. Tezahrat ,alk ve grlt
yaplmaz; mevzuun ve ll szn haricine klmaz. Sz daima derecenin muayyen ihtiram vaziyetinde ve stad Muhtereme tevcih olunur ,aksi halde disiplin tznnn icaplar uygulanr. Mahfelde
stad Muhteremin inzibat kararlarnn infaz unsuru Muhakkik Biraderdir.
176

SA T Her sene banda, seimlerden hemen

sonra ilk celsede, vazifeliler, zel bir trenle yer ei'ine oturtulur. Bu trende btn hemire mab telleri
nin delegeleri hazr bulunur.
Evvelce stad Muhterem, ya Byk Mahfelin
mmessili, ya sabk stad Muhterem, ya da mddeti hitam bulan 1. Nazr tarafndan tahlif edilerek
vazifesine davet edilir. Bundan sonra stad Muhterem dier vazifelileri is bana geirmeden evvel
Hatip Biradere hepsinin namna yemin ettirir. Bu terenin zel bir Ritel vardr
ARET Her derecenin kendine has tantma
iareti vardr, ancak bunlarn Mabet haricinde kullanlmamas tavsiye edilir
T T H A T Z N C lR l Masonlarn ,remzen, mihveri doudan batya uzanmak zere ve sa eli sola
sol eli saa aprazlama birletirmek suretiyle tekil ettikleri daire. stad Muhterem douda durur,
?a ve soluna Hatip ve Ktip Biraderleri alr; tan
karsnda Muhakkik birader 1. ve 2. nazrlar iki
tarafnda 'bulundurur.
Bu zincir Masonlar arasndaki sk karde
dostluunu remzeder. Senelik kelimenin verilmesinde, matem celsesinde ve senelik ziyafeitn sonunda
tekil edilir. Ziyafette eller yerine bayraklar (Bk.)
Bayrak) aprazlanr. Yabanclarn huzurunda tekil edilen ittihat zincirinde kollar
aprazlanmaz,
sarkan eller birbirini tutar.
IZ lN (Bk.M EZUNYET)

177

F : 12

I IK L I Y IL D IZ garkta, ortasnda G harfi

ile parlayan be dall nl yldz insan byk eserlere ykselten, dehann mukaddes atei, hr dncenin amblemi ,zek ve ilmin ifadesidir. Sko Kitinin remzi 1. dcrece bilgisinin esasdr. Ik saan bu
yldz, her kesin ktan faydaland gibi ilim ve
fenden de herkesin istifadeye hakk olduuna dellet eder. ie iki genden birinin kenarlar kuvvet, hikmet ve gzellik, tekininkiler ise yaradl
mr ve lm manasn tar ve btn grntle,
rin eit ilikilerde bulunduunu ve birbirlerinin yardmcs olduklarn ifham eder .(Bk. G harfi)

J Sabit, metin manasna gelen mukaddes kelimesinin ba harfi. 2. Nazrn stunun zerinde bulunur. Mevhum, hikmet yahut ilm-u marifette tekml etmi aklu idraktir.
JAKN (Teesss edecek, sabit klacak) Sleyman mabedinin giri kapsnn i sa tarafndaki
tun stun Booz kelimesiyle birletikte Allah, bizzat kendisinin merkezinde bulunduu mabetle dim,
salam bir surette kuvvete istinat ettirir. demek oluyor (Bk. BOOZ).
JBELOS, Jbelas, Jiibelon: Hiram ldren 3
kalfann ad sahife 92
178

K A B B A LE Menei douya ,ayni zamanda

msevi dinine bal gizli bir doktrin, Esaslarm tasvir etmek olduka gtr. Allahn, insann ve dnyann bir temsilinde tecelli eder. Buna stronomik.
astrolojik, matamatik ve sair telakkiler ilvesiyle
Occultismee sapmtr. Elan dahi baz mnevverlere etki yapan ehemmiyetli bir rol vardr. Baz
Mason sistemleri tamamyle kabalistik bilgi ve fikirlere dayanr.
K A B U L MERASM (Bk. TE K R S )
KAD M V E M AKB U L SKO R T l ------- (Bk.
R lT )
KADO (Bk. V A LY E )
K N A T IN U LU M M ARI (Bk. M M AR)
K A LE M (T A I..... ) Aratrmada
temyuz kudreti. eki, irade; kalem anlattr. Ham ta yontmaa yarayan bu iki aletten sa elle tutulan
kalem pasiftir, kullanann etkisiyle bir kuvvet haline gelir.
K A L T A (Bk. R E F K )
KARDE (Bk. BRAD ER)
K A R A R G H (Bk. MABET - LO CA).
K A P A N I Locada almann

sona ermesi.

K T P Locann be Envarmdan biri. Oturumlarda zabt tutar, muhaberat ynetir. Dosya ve

matriklleri tanzim eder.
179

SIR K T B (Chancelier) Ayn

memur apitr eleman.

deve

K A Y M A K A M (B Y K STAD ..... I) MUAVN..

K A ZM A Sofra terimi: atal.
K E LM E trldr: Mukaddes, Mrur ve
Senelik, ilk ikisi her derecede deiir; teksir ve terfilerde bildirilir. uncs her sene bakadr. Ve
yalnz muntazam yelere verilir.
KESE (Bk. DUL H A SE N A T V E T E K L F KESES)
KETUM STAD Sko Rtinin felsefi 4. derecesi
K ILI Namus ve eref sembol. Vaktiyle
Avrupada yalnz asilzadelerin kulland bu silh
Localarda herkesin elinde bulundurmas Masonlukta eitliin timsali saylmtr. Halen, icabnda zafer
taknn tekiline yarar. Agap sofrasnda, bak demektir.
K ISILTM A Mason yazlarnda br ok kelimeler btn yazmayp ksaltlarak veya ilk iki
harfnda sonra eit kenarl ken eklinde
nokta ilvesi usuldendir; rnein: B ,'
M ah, ,
Muh.% st.. M.', vc saire. Locada da u,, ekilde
gsterilir.
K T A P A R K ta stad Muhteremin nndeki rahle zerinde gnye, pergel ve klcn altnda
K ran, ncil ve Tevrat bulunur. Yeminler bu kitaplara el basarak yaplr.
KOMANDOR (Souverain Grand Comman 180

deur) (Sko 33, dereceli Yksek ura)

Conseil) reisi.

(Supreme

KOMSYON Localarda fikri, mali, yardm,

ziyafet komisyonu terifat
biraderin bakanl
altnda er azadan ibarettir.
KONKORDA Sprem Konseyle Gran Lojin
karlkl mnasebet artlarn ihtiva eden andla-

KO NSlSTUAR (Consistoire). Sko Ritinde

Mason kanun, nizam ve ritellerin heyeti umumiyesini nazm 32 dereceliler heyeti.
KONSTTS Y O N LA R (AND ER SO N..... I)
ngilterede Anderson tarafndan
kaleme alnp,
1723 ylnda Franmasonluk (Obligations) vecibelerini tekil etmek zere yaynlanan ilkelerin btn.
Kitap, 106 sahife ve ksmdr. Birinci ksm 60
sahifedir. 18. yzyln balarna kadar ameli (operatif) masonluun bir tarihesidir. kinci ksm 26
sahifedir. Ve bir Masonun vecibelerini ve masonlarn tabi olduklar genel nizamlar havidir. Ve alt
paragraftan ibarettir.
a) Ahlk ve din. b) st ve alt otoriteler.
C) Localar, d) stalar, Nazrlar, Biraderler ve
Mptediler. e) Franmasonluun mesai esnasnda idaresi. f ) Nizam ve usul.
1738 tabnda btn bu kaidelerden kan manay hlasa eden ve ihtilf halinde kardelerin Byk Locaya mracaatlarn tavsiye eyleyen bir yedinci vecibe ilve edilmitir. (Bk. Landmark).
K O N VAN Her sene baka bir memlekette
181

buluan Mason reisleri toplants A.M.I. (Asscoiation Maomique Internationale) harfleri ile anlr.
KORDON Masonun derecesine ve vazifesine gre boynuna veya omuzundan aprazlama taklan geni kurdele. Her dereceninki ayr renklerdedir ve ilemler, harfler ve sembolik resimlerle ssldr.
KUBBE (Bk. Y IL D IZ L I KU BBE).
KUM Sofra terimi: Tuz.
KU RU CA A Z A Yeni bir Locann kurulusunda ibirlii eden ye. Ana loeaayle iliiini muhafaza edebildii gibi ondan ayrlp yeni Locada da
alabilir.
K K R T Ruhu temsil eder. H er varln
nvesinde mevcut, uzviyetin esas yapcsdr. Ruh.
Kinatn Ulu Mimarnn bir tecessiimdr.
Krek Sofra terimi: Kak.

L A N D M A R K LA R Anglo-Sakson
Masonluunun temel kaideleri ,Landmark, lgat manasiyle
hudud, snr demektir. Anderson Kostitiisyonunda
sralanan usul ve kaidelerinden ibarettir. ngiliz Ma
sonluunda deimez prensip manasn tar. ngiliz Byk Locas dier mason tekiltn tanmak
ve mnasebette bulunmak iin Landmarklara, mu
lak surette riayet edilmesini art koar.
L A N D M A R K LA R A.C. Mackaye gre 25, H.B
Granta gre 54dr.
182

En fazla taammm eden Mackaynkiler unlardr.

1 Ananevi tanma usulleri,
2 Remzi Masonluun deeceyc

ayrl-

mas,
3 nc dereceye ait efsanesi
4 Camiann hir Gra-metr tarafndan
idaresi
5 Gran Metrin her Mason toplantlarn*
bakanlk etmek imtiyaz.
6 istisna zamanlarda tekrisler yapabilmek iin baz muafiyetler bahetmek hususunda
Gran Metre tannan selhiyetler
7 Yeni Localarn almas iin gerekli patentleri vermek hususunda Gran Metre tannan hak.
8 Kaza Mason sfatm dilediine izafe etmek selhiyeti,
9 Masonlarn Localar halinde toplanm*
vecibeleri,'
10
Localarn bir stad ve iki Nazr tarafr
dan idaresi
11 Her Locann mahfuz olmas,
12 H er Masonun camiann umumi heyetlerine katlmak ve mmessillerini semek hakk,
13 * H er Masonun kardelerinin kararlar
aleyhine Loca, Byk Loca ve Umumi Heyetlere m
racaat hakk,
14 H er Masonun her muntazam ve umumi
heyetlere ba vurma hakk,
15 H er mehul ziyaretinin bir imtihana
tabi tutulabilmesi,
183

16 Localarn birbirine
kar buyrukluu
(stiklli) ve birbirlerinin i ilerine karmamalar,
17 - Her masonun ikamet yeri, Mason teekklnn kaidelerine tabi omas,
18 Her adayn drt vasfa sahip olmas zo
runluu, yani: erkek olmak, vcut sakatl olma
nak, zgr domu ve olgun ada olmak,
19 Kinatn Ulu Mimar diye tannan A llah tanmak,
20 lmden sonraki hayata inanmak,
21 Mukaddes Kitap (Tevrat)n Locada bulunmas,
22 Btn biraderlerin eit olmas,
23 Messeselerin gizliliinin muhafazas,
24 Bir ameli san'atn temelleri
zerine
nazari bir ilmin tesisi ve bu sanatm ifadelerinin
sembolik tefsirleri sayesinde dini ve ahlki telkiuatta bulunmas,
25 Bu eski prensiplerin deimezlii,
LEMS Her derecenin elle temasta tanma
iareti. Teksir ve terfi srasnda retilir.
L E V H A Her trl resmi yaz, mektup vesa
ire. Kadn Localarnda M ERD VEN denir.
LOCA Birinci dereceden nc dereceye ka
dar ,en azdan yedi masonun muntazam surette almak zere vcuda getirdii manev topluluk. Toplandklar yere (Loca, Mahfel veya Mabet) denir.
Her Masonun nura kavutuu Locaya Ana Locas denir.
Localar tamamiye mstakil olabilirlerse de
184

umumiyetle bir Obsdiansa (Bk. Obedians) bal bulunurlar.

Her Locann kendi mmeyyiz vasf ve bir de ismi
vardr. Baz memleketlerde ayn meslek erbabnn
zel localar kurduklar grlr. (Bk. M ABET)
L B N A N PRE NS Skog Ritinin 22. derecesi.

M
M ABET (Bk. LO CA). Masonlarn toplanp
altklar lokal. Mahfuz ve msait her hangi bir
binada olabilir. Yere sembol (rumuzlarn) izili bulunmas artiyle herhangi bir yer olabilir. lk masonik toplantarda bu tablo tebeirle topran zerine izilir ve celseden sonra silinirdi.
Asl mabed mstatil eklindedir.
Uzunluu
remze Garptan, arka genilii imalden cenuba,
ykseklii Nadirden Zenithe kadardr. Mabet (Cosmos) u yan Alemi temsil ettiinren ebad tasrik edilmez.
Leota Y L : ESRARI FARM ASON sahife 278 :
Trke tercme kitabn Franszca ad: Les Moysteres FRANC Maonerie: Trke tercmesi ESR A R I Farmason
stad Muhteremle Hatip ve Ktibin yer aldklar tarafa ark denir. Karlarndaki kapdan girerken sol taraf, kuzey, sa taraf gneydir. Adlar
Hikmet, Kuvvet ve Hsn (gzellik) olan stuna dayanan tavan yldzlarla ssl bir kubbedir.
tezyinat vardr. Mozaik deme, ziya saan yl 185

diz ve dalgal sayvan. muharrik: gnye, akul,

gayr muharrik; resim tahtas cill mikyap tas
ve ham ta olmak zere alt mcevheri vardr.
Dou, bat ve gneyde penceresi vardr. Nazrlarn nlerinde oturduklar ve J ve B harflerini
tayan iki direin balar akasya yapraklan ile r.
tldr, tepelerinde yark narlar {bu kelimeye bak)
bulunur.
M AH FE L (Bk. LOCA M A B E T ).
M AHABON Pederin olu
M A H FE L (B Y K .... ) (Grande L o je) her
Locann delegeleri tarafndan kurulan ve en az senede bir kere toplanarak memleketteki mason kitlesinin btn ilerini -seim yolu ile devlendirdii- bir
Daim heyet araclyla yneten tekilt. Bu heyet
banda bir Byk stad, bir Byk stad Yardmcs, iki Nazr, Hatip, Ktip, Hazine ve Hasenat
Eminleri, iki Muhakkik terifat ve Dahili ve Harici Muhafzlar olmak zere onbe kiiden ibarettir.
MAHKEM ES K BRA Sko Riti 31 dereceli
Haysiyet Divan.
M A K B E N A K Etin kemikdeu ayrlmas asi
ibratice 95 - 147 sahifa
MAHUF B RAD ER Namzetlerin Tefekkr
Hcresinden Mahfel kapsna kadar muamelesini idare eden Birader.
M A L A Harc kullanarak binay tekil eden
taslarn birletirilebilmesine ve Vahdetin teesssne yardm eder. Ve bu sebeple birletirdi tevhit edici, Uluslararas kardelii, sevgiyi, herkese kari
msamahay remzeden bir alettir.
186

Sofra Tabiri: Kak.

M A N V E LA Tefekkr aleminin st merhalelerinde bilgiyi, irade ve yaratma kudretinin dayanan remzeder.
MASON nsanln bar ve mutluluk iinde
yaamasn ama bilen, hakikati ve adaleti her eye
tercih eden, batl fikirlerden ve avamn beendii
hurafelerden nefsini tecrit eylemi bulunan, zengin
fakir herkesin muhibbi olan, faziletli, hsn ahlk
sahibi .vatanna, dinine sadk hr adam.
MASONLUK nsanlar arasnda adaleti tesis, uhuvveti tahkim, alemin sulh fe selmetini temin maksadm takip eden hayrl .faydal, bir yol.
Din ve siyasetle megul olmaz. Ulusal kardelik ilkelerini Dnya mutluluuna temel bilir.
M ARIKI A ZAM (B Y K M ARIK)
Grand Orient - Fransa, masonlar federe atelyelerinin mmessilleri tarafndan kurulu byk idare
heyet, Merkezi: Paris 16 Rue Cadet.
MATEM CELSES Ebedi Marka intikal edn biraderlerin hatrasn anmak iin Mahfillerde
yaplan zel toplant, Trenin hususi bir riteli vardr.
M A T R A K A (EK) stad Muhterem ile
Nazrlarn elinde otoritelerinin ifadesi. Nizam vaziyetinde bulunduklar zaman sa ellerinde olan ekici sol omuzlarna dayanmak suretiyle gnyeyi resmederler. Fil diinden matraka temizliin semboldr. eki msbettir ve kuvveden fiile geen iradeyi de ifade eder, fakat hi bir' vakit ar ve krc olmamaldr.
187

ran elinde, ham ta yontmaa yarayan eki, mesaiye aktif bir ekilde itirakini ve bu sahadaki iradesini, arzusunu ifade eder.
Yksek derecede biraderlerin Mahfele kabullerinde birbirini takip eden sratli darbelerle tekrim
vazifesini grr. Birinci, ikinci, nc matrak a terlmieri stad Muhteremle iki Nazrlan nurad eder.
Bir konuyu -eki; altna almak, incelemek zere ertelemek demektir.
M A TR IK L Bir locann yelerini btn teferruatiyle gsteren ana defter. Ktip veya ariv
memuru tarafndan tutulur.
M A V M ASO NLUK lk U remzi derecelerin grubuna verilen isim.
En st kat idari grubuna. Beyaz; felsefi grubuna, siyah ;apitr grubuna,
krmz, denirse de bu
renk bahsi yabanc lisanlara mahsustur, Trkede
adet edinememitir, (Bk.RENK)
ME (Bk. K IL I )
M E N A F lI UMUMYE VE HUSUSYE Oturumlarn sonunda biraderler tarafndan teklif ve
mta'aa eklinde konuulan konular.
MESA Makul ve muteber herhangi bir se
beple muvakkat bir zaman iin toplantlara katlmyacaklar keyfiyeti yaz ile stad Muhtereme bildirip Locadan izin istemee mecburdur. Reye mracaat edilmek suretiyle verilir. art ve mddeti nizamnameye baldr.
MMAJR, (K N A T IN U LU .^...I) Sko Kitine mensup Masonluun Allah mevhumuna verdii
isim .
188

M M AR ( STAD ) Sko Riti felsefi 12. derecesi.

MSRAM Lugavi manas, Msr, Msrda 90
dereceli bir nevi masonluk taklidi.
M OZAK

|Bk. F A VE M O AK)

M U A V N Byk stad, Hatip, Ktip, Hazine

ve Hasenat Eminleri, Muhakkik, Terifat ve Dahi
li Muhafz biraderlere, bulunmadklar zaman veklet etmek zere seilen vazfedarlar. Bu vazifeyi grdkleri mddete asillerin btn selhiyet ve zomnluklaryla ykl olurlar. Ancak, Muhakkik muavini
stad Muhteremlik makamn igal edemez. Kalfalarla, raklar - Hatiplik hari ,icabnda muavinliklere seilebilirler.
M UHADENET K E F IU Obedianslann irtibat vazifesini grmek iin birbiri nezdinde karlkl bulundurduklar mmessili, oturumlarda arkta
eref mevkiine alnr.
M K P TA Felsefenin, tefekkr aleminin
asldr; meneine dnmek isteyen ruhun remzidir ve
stunlarn dayanak tadr; bu sebeple de istikrar
remzeder.
lim ve marifet elde etmi arif ve fadl bir masonun maruz kalabilecei irkinliklerden ve lekelerden temiz ve saf kalmak yolundaki azm ve sebatn ilham eder.
Kalfalarn kulland aletlerin biley ta; heva
ve hevesten, hrs ve tamadan nefsini tenzih etmek,
lzumunu belirtir.
M U H AKKK Mahfelin zaptu raptuna nezarete, stad Muhteremin inzibat emirlerini infaza,
189

ziyaretilerin sfat ve derecelerini tahkike, takrisle

terfilerde trenleri hazrlayarak ynetmeye memur,
stad Muhterem ve srasyla birinci ve ikinci nazrlar bulunmad taktirde birinci ekici idare eder,
icabnda Mahuf birader vazifesini de grr.
M UHAFIZ Biri ierde (dahili) dieri darda (Harici), mesainin emniyeti altnda bulunmasn
temin eder. Celsenin almasndan sonra gelenlere
kapy ancak stad Muhteremin msaadesiyle acar.
MUKADDES KELM E Okunmaz ve yazlmaz, yalnz hecelenir. Birinci harfi syleyene kincisi sylenir. Tekris ve terfilerde bildirilir. Kuvvet
ve metanet ifade eder; Sleyman Mabedinin stunlarnda amelenin yanna gelip, cretlerini aldklar
stunlarn isimleridir.
M UNTAZAM Kamu, nizam ve usulu dairesinde kurulmu Loca veya tekris edilmi Mason;
Matriklde kaytl ve vecibelerine riayet eden mdavim biruder.
M URAHHAS Locay Byk Mahfelde, tren veya komisyonarda temsil etmek zere seilen
ye, murahhaslar daima stad derecesinde olmal, fakat seimlerine refik ve mptediler de rey verir. (Bk. D ELEG E).
M CEVHERLER Muharrik : Gnye,
cetvel ve gakl, de gayri muharrik: resim tahtas, cilal mikyap ta ve hamta olmak zere altdr. (Bu kelimelere bak.)
MDDET (T E R F ..... L E R ) raklkta yedi ay, Refiklikte, bir, stadlkta iki senedir. Fevkalde hallerde kararlarla ksaltlabilir.
190

MFETT alrm'lara nezaret edip her sene raporla bildirmek kaydyla Byk Locann kendi yeleri arasndan Localar nezdinde memur ettii mmessil zel nizamnamesi vardr.
MFETT (B Y K UM UM ) Sko Ritinin 35. dereceli yesi, Bunlara Pek Mnevver ve
Pek Muktedir denir.
MHR 1 Locann, her trl resmi evraknn
altnda bulunmal. Eskiden tekris srasnda mptedinin omuzu bununla damgalanrd. Bu, mason vasfnn. artk silinmez olduuna iarettir.
MHRDAR Loca devlilerindendir; Resmi
levhalar mhrlemee memurdur. Bunu ktip de
yapabilir.
MFTED Bir dereceli Mason, Susmak, dinlemek, dnmekle olgunlamal. Aletleri ekile kalemdir. Vazifesi ham ta yontmaktr. Nafakasn J
stunundan alr. Samimi Mason, Refik ve stad
oisada daima mptedi kalacam unutmaz.
MRUR KELM ES Bu kelime ile MUKADDES kelime her derecenin tevcihinde bildirilir. Telaffuz edilmez, karkl hecelenir. Her birinin karlkl manas vardr. Jles Bouchernin L e aymboIique Maonnique inde mukaddes ve mrur kelimelerinin mufassal izahl tam listesi vardr S. 347 354.
M U SAVVAT Dierleri H R R YE T V E K A R D ELK olan masonluk temelleriden biri.
MSELLES Masonluun esas amblemi, q
kenar, a ve noktadan yapl bu ekil en byk mesafeleri lmee yarad iin pozitif ilmin
191

ana temellerinden saylr. yi dnme, iyi sz, iyi

i; akl-u hikmet, kuvvet, gzellik; Hrriyet, Eitlik, Kardelik; gemi hal, ati; tuz, kkrt, cva;
doma, hayat, lm mason msellesinin formlleridir, <Bk. A L K I ).
M tSTATT, Mason Mabedinde stunla snrlanm olan Kuzey ve Gne stunlarndaki biraderler arasnda ve gark n nnde bulunan ksm..
M T A LE A (H A T B N ..... SI) Loca tartmalarnda reye mracat edilmeden evvel Hatip Biraderden alnan fikir. Bakan, bizzat tartlan konuyu deil, Hatibin reye arzolunmak zere formle ettii ekli teklif eder. Hatibin, bu ekilde mtaleasndan sonra kimseye sz verilmez. Al ve kapanlardan evvel de Hatibin fikrine danmak usul
dendir.

. N
NAFAKA
-eceye gemek.

(Bk. T E Z Y D ..... ) Bir st de-

NAM ZET Tekris ve terfie istekli mason veya teklif edilmi harici.
N A R Mabette J ve B Stunlarnn tepesinde ak bulunur, ince bir zar iinde birbirine bitiik taneleri mterek idealle birbirine balam masonlar.temsil eder. Baz masonik tefsirlere gre de
nar, cinsiyeti telkin sembol saylr. Jules Boucher
der k i : Narin kabuu zehirli olduundan Masonlarn, esasnda fena olan bir alemden kp ykselme
192

alemine geilerinin remlidir. Bu yazarn La Symfaolique Maonnique eserinde

Narn tarihesiyle
daha bir ok tefsirler vardr.
N A Z IR Mahfelde stad Muhteremden sonra
gelen ve almalarn j'netimi ve intizamn teminiyle devli iki otorite. Birincisi B, kincisi J, stununda
yer alr. (Fransz Ritinde bunun aksidir). Her ikisinin elinde br Matraka vardr. (Bk. Komisyon).
1. Nazr, stad Muhteremin dorudan doruya
yardmcsdr. Biraderler arasnda disiplini temin
ve onlarn devam ve almalarn mlirakabe eder.
2. Nazr mahfe yelerinin masonluk bilgisini ve fikri seviyesini ykseltmekle grevlidir.
stad Muhterem bulunmad vakit her ite
kendisine veklet ederler.
N ZA M (veya H T R A M ) V A Z Y E T Her
derecede ayakta duru hali.
NZAM N AM E (Bk. Statut).
N O K TA () Mason
lan kelimelerin eksik 'harfleri
ken B. . , st. . , Mh.
lanlr. Yaklarnda kendilerini
BAZI masonlar bu noktay
da ilve ederler.

yazlarnda ksaltyerine eit kenarl

. eklinde kulbelletmek isteyen
imzalarnn sonuna

N U R A KAVU M AK Mason topluluuna katlarak mistererine ermek. (Bk. N U R )

N U R Masonluun kendine mahsus bir nuru
yoktur. Masonluk Nurunu nefsini bilmek ten doan doruyu severlikten alr.

193

F : 13

O BED YAN S (O BED ENCE) Kendi kendini idare eden byk bir mason teekkl. Belirli bir blgede alan Masonlar bir araya toplar.
Remzi derecede alan Obediaas eitleri unlardr :
Byk Mahfel (Grand Lofe),
Byk Mark
(Grand Orient), Byk Milli Buyruk Gran
L oj
(Grande Loge Nationale ndependante), Droit Humain (Muhtelit Masonluk).
Birleik Anerikada
Jobs Daugghters
ve Daughters af the Nile>
isimleriyle, yalnz kadnlar tarafndan tesis edil
ini bir mason tekilt da mevcuttur.

N L K Masonlukta fikri almalar kadar

ameli almalara da. kymet verildiini ifaide eder.
Her derecenin kendine gre nl vardr, nlk,
Masonun asl almetidir. Kordonlar, earplar, madalyonlar birer asten ibarettir. rak ve kalfalarn
nl beyaz kuzu derlemdendir. rak nlnde bavet Arkaya kvrlr. stad nl siyah astarl,
mavi kenarl, ilemeli beyaz satendendir,
lara kar korunmak iin taklmtr. Genel
olarak eref almeti saylr. Israilde rahipler, randa Mithra misterlerinde adaylar, Japonyada dini
merasimde. H?.beretan"ida, Msrda herzaman Ve
her yerde bir mmtaz snf almeti saylmtr. Halen Masonlukta da yledir. Beyaz kuzu deri, Saflk, Masonluk ifade eder.
194

LE V A K T Mptedi derecede Locada alnmaa balama vakti.

P A T E N T Muntazam surette teekkl eden

her Locaya Byk Loca tarafndan verilen almaa izin kad. H er sene stad Muhteremler tarafndan halefe devir ve teslim olunur.
P A V E MOZAK
(MOSACJUE) Mabedin
beyaz ve siyah karelerle dama tahtas biiminde
demesi Renk, iklim, siyaset ve itikat farklarna ramen birbirlerine bal olan biitn dnya masonlarn temsil eder. Birlemi, fakat yine de ayr
olan vcut (madde) ve Ru'hu andrr. Birbirine zt
fakat birbirine bali kla karanl da hatrlatr.
k i zt renkte ta ayrca materializm ile spiritaiizm,
fizik ve psiik arasndaki ba ve zddiyetlerin almetidir. Her fiil bir aksiilamel yaratr. Ve her an
bozulur her an tekrar teesss eder (Bk. DEME)
PENCERE Mabedin Dou, Gney ve Batsnda renzen, kafesli birer pencere vardr. Yalnz
Kuzeyde yoktur. Dou penceresi afa yan tekrar faaliyete geme zamann bildirir. Gney, gnein kuvvet ve scan aksettirir. Baz penceresi
tedricen hafifleyip istirahate davet eden b;r k
verir. Kuzeyde k olmadndan pencere yoktur.
Mptedi, yani rak, kuzeyde oturur nk aydmlanmaa muhtatr. Gney penceresinin hararet ve
ndan faydalanr. Gneyde oturan Refikler da
ha bilgili olduklarndan daha az a muhtatr
lar; Kuzey duvarna, akseden onlara kafi gelir. s 195

tad Muhterem Batnn n alr. Nazrlar ise dounun ziyasndan lemen haberdar olur ve almalarn balayabileceini daima mjdeleyebilir.
PERG EL Daire izmeye yarayan bu alet fikir hareketlerini remzeder ve izdii dairenin bykl, iki kolu arasndaki aklk derecesine
ei'e
deiir raklk devresinde kollar arasndaki a
45 derecedir. 90 derecede, pergel gnyeye eit olur.
Bylece gnye halinde menfii
(maddeyi) pergel
halinde msbeti (tefekkr) ifade eder. Aratrmada l arac saylan pergelin iki kolunda vcuda gelen a tefekkr kudretine gre ayarlanrsa, geni dnce ak zaviyeye, kk a mnakaaya karlk tutulur.
Mabedin kapsnda ve yemin krssnde pergel
ile gnye biri teki ile bir arada bulunur. Ve kardelerin samimiyet ve anlayn sembolze eder.
Relativite sembol olarak kabul edilen pergel
insana da tebih edilmektedir. Pergelin iki kolu insann iki koluna ve iki kolunun birletii nokta da
dimaa tekabl eder.

R E F lK Remzi Masonluun 2. derecesi, stihkakn J stunundan alr. Aletleri eki, kalem,

cetvel ve pergeldir; bu kalfalk devresinin mddeti
en azndan 12 aydr; fevkalde hallerde ksaltlabilir,
REGUS POEM (Hallivell Document) En
eski Franmason,
yazl konstitsyonlan.
Tarihi
takriben milad 1390 dr. Chau'cerian English de 196

nilen ve tercmesiz
anlalmas g bir eserdir.
British Museumda muhafaza edilmektedir. 4x5,5
ineh boyunda, parmen zerine, krmz ve vaktiyle siyah fakat imdi koyu kahve rengini alm mrekkeple yazldr. nemi, nazm eklinde yazlm
olduu iin destan denilmesindedir.
R E N K Safirin mavi rengi remzi mahfeller
zmresinin rengidir. Kinatn mavi kubbesi altnda alan masonluun evrensel bir
btn olduunu belirtir.
incinin rengi olan beyaz, drst bir hayatn,
temiz bir ahlkn, iffe t ve ismetin
semboldr.
Ekosizimde 4. dereceden 18 dreeeye kadar ara fasln rengi krmzdr.
Zek, kudret, an ve feragat timsali saylr,
ly. dereceden 30. dereceye kadar uzanan blmn
rengi siyah 31. dereceden 33. idari derecelerin rengi beyazdr. (Bk. M A V MASONLUK)
REMZ SYMBOLE Mason leminde fikir ve
eyann mecazi mansn canlandran kelime veya
ey.
REM Z ( SYM BOLQUE) Sko Ritinin ilk
dereceli blmne verilen ad (Bk. LO CA).
RESM TA H TA S I stadlarn
plnlarn
izmeye kullandklar bu levha arz zerinde dam btn insanlarn rnek olacak ilerde ve davranlarda bulunmalar lzumunu sembolize eder.
R E Y Masonlukta rey gizli ve erbettir. Buna azami riayet arttr. Yalnz idari ilerde Loca
yelerinin arzusu ile aleni olabilir. Skrtende, tahkik varakalarnn tam olarak okunmasnda hazr
197

bulunmayanlar reye katlamazlar. Haricinin Masonlua kabulne dair verilen rey maddesi zel bir ustle
tabidir. (Bk. SKRTEN)
R lT Mason alma sistemi. Eskiden mevcut
saysz R iterden imdi ancak ada ngiliz Rit,
York Riti, Eski ve Kabul edilmi Sko Riti ile Fransz Rti kalmtr. Bunlardan mada Royal Order
Of Scotland ile halen Almanlarla Norvelilerin ve
Felemenlilerln kullandklar kendi zel (ritlcri ile
Rectifie, Sdhrder, Memphis ve Misraim Killerini
de zkr etmek gerekir.
R T E L Mahfelde eitli derecelerin mu.
t azam alma ve ananevi merasim usullerini ihtiva eden rehber.
RUMUZ (Bk. REM Z).
R.OYAL ARCH Sko Riti felsefe derecelerinin onncs.
ROT K R U A (ROSE CROX) Sko Riti felsefi 18. derecesi. Buna apiir yesi de denilir.
RUZNAM.E (GNDEM) Oturumlarda grlmesi tasarlanan
konularn cetveli. Davetnamelerde bildirilir. Reye bak her mesele mutlaka,
her yeye gnderilen. Ruznamede gsterilir. Buna
yaplan deiiklikler oturum srasnda reye mracatla yaplr. Gndemde bdirilmeden tekris, terfi
merasimi ile tahkikat akrteni yaplmaz. Her oturum g'ndemini stad Muhterem veya envar meclisi tayin eder.
S
SAAT

(M ASO NK) Oturumlarn balang

198

ve sona erme vakti remzen ifade edilir. Ve derecelere gre deiir.

S AN T A N D K E B Y K SKO VALYES
Sko Ritinin felsef 29. derecesi.
S AN T JEAN LOCASI Remzi ti derece
Localarna verilen isim. Eski inaatlar (Confrattrnite de Saint Jean) localarmdar kalmadr.
SAN CAK arkta, stad Muhteremin sanda eref mevkiini igal eden milli Bayrak.
SAN D IK (Y A R D IM ..... ) lm halinde
biraderin cenaze masrafn varisine yetitiren servis.
S A N II AZAM-I K A N A T (Bk. M lM AR).
S A Y V A N (D A L G A L I) Mabedin drt kenarn birbirine balarki hakikat matla olan Masonlarn arzn her hangi noktasnda olurlarsa olsunlar
birbirlerine bal olduklarn ima eder. Buna ilmekli ip de denir.
SEtM (Bk. intihap),
SEMA (Bk. Yldzl Kubbe).
SEMBOL V E

SEMBOLZM

(Bk. Remz).

SENE Mason tarihi, Mildi senenin rakamna 40O ilvesiyle gsterilir, Prensip olarak Mason senesi 1 Martta balar ve gn, ay, sene ile belirtilir. Bylece 1 Ocak 1965 tarihine: Hakiki Ziyann 5965 inci senesi, 11. aynn, birinci gn, denir.
Tiirkiyede mason senesi, yeni devir Trkiye
Gi'an Lojunun Kurulu tarihi olan 16 Aralkta balar. Senelik seimler bu tarihten sonra yaplr. Ve
199

15 gn ardndan da isatlar yaplr. Halbuki aslnda bunlarn 22 Aralktan itibaren yaplmas umumi
bir adettir.
SE N E LK K E LM E Her sene bazlarnda her alt ay deien ve ancak mahfel dahilinde gizlice ve ittihat zinciri ile kulaktan kulaa verilen bu kelime, Gran L o j Byk stad tarafndan
tertip edilir. Srf Obedi ansna tabi olan Loca!
verilen bu kelime muntazam Masonlarn mabetlerine girebilmelerine yarad iin yeler ancak ka
pida Muhakkik Biradere
aktarrlar. Bakalarna
bildirmeleri yasaktr. Unutanlar onu yalnz stad Muhtereme sorabilirler.
S E Y Y A H A T Tekris ve terfi merasiminin
nemli bir safhasn tekil eder. Bunda namzet toprak, hava, su ve ate tecrbelerinden geerek, ocukluk, genlik orta ya ve keml gibi hayat merhalelerini remzcn yaar. Tefekkr hcrelerinden Mabede geli namzedin topraktan km (bazlarna gre ana rahminden kurtuluunu), kincisi hayatta ilk
admlarnda rastlad zorluklarla engelleri cesaret
ve sebatla yenmesini; ncs ihtiraslar yenmek
iin att metin admlar, drdncs de azn ve
meramla faziletin zaferi sayesinde nura kavumam sembolize eder.
S L A H L A R (Sofra terimi : Kadehler.
Sra Mahfele girite en kk dereceliden,
kta, en yksek dereceden balar.
SKO R T (E S K VE K A B U L ED LM )
Templier valyelerinin garkta aldklar batmi bilgileri kapal ekilde alan operatif masonlara retmeleriyle meydana gelmitir. Dereceler unlardr,

200

1 Mptedi (rak) Entered app rentice)

2 Refik (Kalfa) FelIoweraft)
3 stad (Master Mason)
4 Ketum stad (Secret Master)
5 Kmil stad (Perfect Master)
6 Sr Ktibi (nkimate Secratary)
7 Nazr ve hkim (Prevost and Judge)
8 Bina Emini (Intendent of the Building)
9 Dokuzlar mntahab (Master elect of Nine.
Elu of the Nine.
10 Onbeler mntehab (Elect of Fifteen, Elu
of the Fifteen.
11 Onikiter mntehab (Sublime Master Eleeted, Elu of the Twelve)
12 stad Mimar (Master, Grand Master Arehitect)
13 Royal Arch de Salomot (Master of the Nith
A r eh. Royal Arc of Salomn.)
14 Kmil Mntehap (Grand Elect Master. Perfect Elu)
15 ark ve Kl valyesi (Knight of the East
and Sword.)
16 Kuds Prensi (Prince of Jerusalem)
17 ark ve Garp valyesi (Knights of the East
and W est).
18 Roz-krua valyesi (Knight of the Rose-Croix).
13 Pontif (Grand Pontif) Kpr yapcs veya
merasim alay kavas.
20 Remzi Mahfeller stad (Master and VitamManter of the Symbolic Lodge)
201

21 Prusya valyesi (Patriarch Noachite-Noachite o f Prussian Knight)

22 ; Lbnan Prensi veya Asil
Balta valyesi
(Prince of' Libanus Knights of the Royal
A rc h ).
23 Eraf Sandukas efi (Chief of the Tabemacle).
25 Eren Ylan valyesi (Knight o f the Bragen Serpent)
26 Mersi Prensi (Prince of Mercy : nayet)
27 Mabet Byk Amiri
(Knight Commander
o f the Temple)
24 Gne1valyesi (Knight of the Sun or Prince Adept)
20 Saint-Andr Byk Skou (Scottish Knight
of Saint-Andrew).
30 Kado valyesi (Grand E lett of Knight Kadosh)
31 Amir Mfetti (Inquisitor, Commander Ins'pector, Grand Inspector Inquisitor).
32 Ulvi Sr Prensi (Sublime Prince of the Royal Secret, Maater of the Royal Secret) '
33 Biiyk mfetti umumi
(Sovereign Grand
Inspector General).
SKRTEN (O Y L A M A ) Haricilerin tahkik ve kabuhna, Mptcdi ve Refiklerin nafaka artrmna mutlaka gizli reyle karar verilir. Harici
hakknda gelen btn tahkik varakalaryla 3air yazlar oturumda biraderlere alenen okunur. Ve yalnz, bunlarn hepsini dinlemi olan biraderler, (ziyaretiler de dahil) reye katlrlar. Ciran Lojdan
haricinin evvelce red, tard ve imha edilenler arasnda bulunmadna dair cevabi levha gelmedike
202

skrten yaplmaz, idaresi ve neticesi tzn oze'i

artlarna baldr. (Bk. Rey).
SOFA (Pas Perdus) Mabedin bekleme odasna alan ksm. 18. yzylda en son tekris
edilen Mptedilerden ikisi,
elinde klla turada
bekletilirdi. devi, yaklaan yabanclar uzaklatrmaktr. Nbeti kendilerinden sonra Nura kavuanlara devrederlerdi. imdi bu vazife 'harici Muhafz
Birader tarafndan gdlmektedir.
SZ Mabette daima Hazrlarn ian ve stad Muhteremin rnsadesiyle sylenir. stad Muhteremden mada kimse konuann sziin kesemez
ve mdahalede bulunamaz. Hele stad Muhterem
asla itiraz olunamaz, tenkit muaheze ve muhalefet
edilemez. Ancak hatip Birader Anayasa veya i tze aykr bir hali, ikaz makamnda, hatrlatabilir.
Hatibin mtalaasndan sonra bir de, Dul kesesi muhteviyat iln edildikten sonra kimseye sz
verilemez; sz daima ayakta ihtiram vaziyetinde,
sakn ve edep dairesinde stad Muhtereme hitaben sylenir; karlkl tartlmaz.
S PE K LA TF M ASONLUK inaat mesleinden olmayan kimselerin Mason Localarna intisab zerine vcuda gelen teekkl.
STATU T Genel Tzk.
SULP (K A T I) Sofra terimi : Her trl yiyecekler.
UPREM CONSEL (Supreme Conseil Bk,
Y K SE K URA).
STUN (K l..... ) COLONNES Sleyman

203-

Mabedinin nnde ve dnda bulunan iki tun Stun, Mason Mabedinin, biri giri kapsnn i ksmnda teki sa tarafn yan ortasnda J ve B harfleri e durur. Jackm tesis edecektir.>> Booz
ise
kuvvet demektir. J erkek stundur nk ibranicede, J (Jod, Jot) erkek-faal manasna. B (Beth)
ev, mesken, rahim, kabul, yani pasif, dii manasna gelir. Mptedilerle Refikler nafakalarn bu stunlarda alrlar. Biraderler Stunlar tezyin eder.
Stunlarda Skt cari kimse sz istemiyor demektir.
STUN (..... ) (Piliers)Sko Ritine
gre drtgenin ortasnda Gney-Dou Gllney-Bat,
ve Kuzey-Bat taraflarnda, alan gnye eklinde
bulunan bu stunlar vazifelinin hususiyetlerini
yani, Akl-u hikmet (stad Muhterem yaratr)
Kuvvet (1. Nazr - ssler) e karlktr. Mustatil;n tam olmas iin, yeri bo dran drdncs, grnenle grnmeyeni birletiren Yksek Zeky temsil eder. Mevcut olmakla beraber fani gzlerimize
gzkmek. Byleee bu drt stun Drtgenin. snrlarn (deal dnyay) izer ve prensip itibaryla kimse bunlarn arasndan gememeli. Iklarn
yaklmas zel bir trene tabidir. Anglo-Sakson Masonluunda bu stunlar birer minyatr seklinde stad Muhteremle Nazrlarn masalarnda durur.

A K L Anlay ve msamahay temsil eden

2 Nazrn amblemidir. Dikey durumu salamaya
yarayan all, derinlie doru yneltili bir gayret-

204

tir; saa sola en ufak bir kaymann vukuunu nler,

ailevi ve kiisel etkilerden azade olarak tefekkrde
doruluu ve hakikatin aranmas lzumunu; dncede dengeyi ifade eder.
AN S LYE
(Chaneelier), Supreme Conseil ve apitr (Chapitre) ktiplerinin nvan.
APTR (Chapitre) Sko Riti felsefi 15-18.
dereceleri blm,
ARK Mabet kapsnn tam karsmda, sadan ve soldan basamakla klan, parmaklkla
aynlm blme. Ortasnda bir basamak yksekte
stad Muhteremin koltuu ile masas ve bunu hemen nnde yemin krss vardr. Bunlarn her
ikisi bir arada bir mihrap mahiyetini tad iin
aralarndan geilmez. Pepelerinde gzl gen, sada ve solda Gne ve Hill grlr. Ik Doudan
geldiinden Mabedi aydnlatan stad Muhterem
almalar buradan yneltir. Her iki tarafna ereflendirilmesi icap eden derecelileri davet eder.
TBULET Yahut EYBULET 2 nci derece Kalfa paralan, E SRARI FARM ASON Sahife
76.
M AL stad Muhteremin sa, 2. Nazrn idaresine tabi taraf.
VALYE (ARK, GARP, ROZ, KRUA,
KAD O ..... SI). (Bk. Y K S E K URA)'.

T
T A H K K A T Mason topluluuna girmek isteinde bulunan herkes aratrmaya tabi tutulur. Ara

205

trma, mesleki, itimai ve masonik iig koldan yrtlr. Malfeldc okunup tasvip edilmesi iin davetnamelerde isim tasrihi ile bildirilmesi arttr. stad Muhterem her zaman tahkikat eki altna alabilir; Mahfelde her zaman aratrmann geniletilmesini isteyebilir. Oylama ve teferruat Nizamnamenin zel maddelerine gre yaplr.
T A K ( E L K ..... ) . eref misafirlerini ve celse aldktan sonra gelirse. stad Muhteremi istikbal iin zairini derecesine ve sfatna gre stunlar arasnda ii, be, yedi mele kurulur. Bu
adet 18. asrdan kalmadr.
17
Temmuz 17S9 da 16. Louis, Pariste Betedi
ye Sarayna girerken hazr bulunan Masonlar binann merdivenlerinde byle bir tali kurmutur; ondan sonra adet haline girmi.
T A K V M (Bk. Sene)
T A L E P N A M E Mason topluluuna
karmak isteyenin ba vurma kad, Okunaca, davetnamelerde bildirilir.
Kabul skrtene tabidir.
Ynetim ve sonucu zel tzkte bertilmir.
TA (Bk. HAM TA M K Y A P T A I).
T E A V N SAND I I Yardm fonu. zel tz vardlr.
TE B E N N Muntazam bir Masonun Ana L o casndan gayri baka bir Locann matriklne da
gemek suretiyle almalarna katlmas. leminin
usul tzn zel maddesinde gsterilmitir.
T E F E K K R HCRES Tekris edilecek haricinin ilk sorulan eye (Bk. V A S Y E TN A M E )
206

hertrl d etkilerden uzak kalarak cevap verebil

cesi iin kapatld sembolik oda.
TEKEM M L M AH FE L Sko ritinin 4. il
14 derecelerde alan mahfeller 'blm.
T E K L F V A R A K A S I yelerin kendi mahfillerine alnmasn uygun grdkleri bir kimseyi
bildirmek iin imza ile verdikleri pusula. Okunacann davetnamelerde ilm usuldendir.
T E K LF KESES yelerin mahfel reyine
arzetmefe istedikeri ileri yazl olarak bildirmek
iin attklar torba. Oturum sonunda terifat birader tarafndan dolatrlr. Ve stad Muhterem
tarafndan alr; gerei reyine baldr'.
TEK RS Bir kimsenin masonlua kabul
srasnda Mabette yaplan geleneksel tren. Btn
teferruatiyle PJtelden takip ve icra edilir. Ancak,
nsan yalnz bu merasimle Mason olmaz. Mason
olmak iin temessl kabiliyetinde olmal ve ruhuna
nfuz edebilmek iin aba sarf etmeli. nsanlar tekiltlarnda daima
trenlere nem vermilerdir.
Zamann vahi kabileleri bile genlerinin blu an bazan dehet veriii merasimle kutlamlardr.
Eski dinlerde ancak, tam bir inisfasyon, kurcunu muvaffakiyetle tamamlyam mabede alrlard.
Sanat Korporasyonlar ile Localar da
tarih
boyunca mensuplarn bir takm trenlerle aralarna. alrlard. Bizde ahiler de yle yapard.
Temsili trenler insann ruh ve dimana da
ha derin etki yapar. Fakat imdiye kadar yapa
gelenlerin hi biri Mason riteliinkinden daha iyi
olmamtr. Zira yaanan,
duyulan, nfus edilen

207

sembolik ekli yzyllar arasmda amaca vardran

en emin yol olduunu iba t etmitir.
T E R F (Bk. Tezyidi Nafaka)
TERSM AT Mahfelde bir evvelki oturumun
zapt. Her toplant banda Ktip Birader tarafndan okunur, icabnda tartlr; Hatibin mtalaasyIe reye konulur. Ve stad Muhterem, Hatip ve K itip Biraderler tarafndan imzalanarak Mhrdar
birader tarafndan mhrlenir.
TEESSS MERASM Kurucu stad Masonlar tarafndan tekil edilmi bir Locann Byk
Loca Murahhaslarnca yapan resmi bir trenle
almaa banlamas. Locaya icabnda kendi kendini teessise sel&hiyet verilebilir. Byle hallerde Stad
Muhteremle Nazrlar teesss trenini Byk Loca
namna idare ederler.
T E S V Y E alkanl, ceht ve abay temsil
eden, 1. Naznn amblemidir. Muvazi hatt tersime
yarayan pasif bir unsurdur. Bilgilerin tatbik alannda doru yola yneltilmesiyle daima insanla faydal olmaa allmas lzumunu belirten bir semboldr.
TE R FA T I Mabette her eit treni idare eder. stad Muhteremin emri zerine ziyaretileri Mahfele almak, teklif kesesini dolatrmak ve Mahfelin sair hizmetlerini grmekle grevlidir.
TETRAG AM M A Deltann iinde Obedianslara gre ya ilh gz veya tetragamma denilen
brani Jod, Ne, Vau, Ne harfleri grlr. branilerde Allah isimlendiren bu harfler 'ba rahip tarafndan senede ancak bir defa telaffuz edilirdi.

208

Gz, fizik plnda, H ayat ve Nur saan Gnei

temsil eder. Orta veya Astral plnda Yaratc prensipi ifade eder. Ruhi ve ilh plnda Sanid Azam
Kinat temsil eder.
TEZ Nafakasnn artmasn isteyen 'her Masonun bulunduu derecenin felsefesini anlam olduunu isbat etmek iin vermee mecbur olduu
zel etd. Terimler, Franszcadan tercme edilirken alnd iin buna Travay (Travail) da denir.
TE Z Y D N A F A K A Bir derece ilerleme.
Mddetleri Vadisine gre Refiklie 5-7, statla 7-12 aydr. Yazl ve imzal talepler teklif kesesine atlr. Talip devaml, ve Hazine ile alakas
tam olmaldr. H er talep. Mahfelde
tartldktan
sonra kabul karar bir st derecede verilir.
T E Z Y N A T Stunlar, Mabedin zemini, Ziya saan yldz, Delta, iie iki gen, Sayvan, i
aralar, nlk kordonlar ve sair amblemler.
TO PLAN TI

(Bk. celse).

TO PR A K (K U V V E T L ) Sofra terimi : Hardal.

TO NUBLAN (TEN U E B LA N C H E ) Masonlarn e, ana ve 18 yandan yukar evli olmayan
kzlar ve kzkardeleri ile yaptklar resmi toplant ve sofra, zel Ritele tabidir.
T R A V A Y (T R A V A L ) Her trl Mason konular zerine hazrlanm bir etde verilen, ve Ritiieller franszcadan tercme edilirken lisana aktarlan bir terim. (Bk. TE Z)

209

F: 14

TU LA Dul kesesinden kan parann kuru olarak ifadesine kullanlan birim.

TUZ Akl ve hikmetin ayn zamanda imtizacn sembol. Eskiden beri mukaddes telkki edilmi bir dostluk remzi.
U

U L V SIR PRE NS Sko Ritinin 32. derecesi

STAD Remzi Masonluun 3. derecesi. U slu, bilgili, nur saan tam Mason.
STAD I MUHTEREM Locann bakam. Her
sene stad derecesinde gizli reyle seilen aday
arasndan rak oturumunda aranan ounluu ile
intihap olunur. Locay toplantya davet eder, celsenin devammca grmeleri yneltir. Konuurken
sz daima kendisine tevcih edilir. zni olmadan kimse konuamaz. Kendi sz kimse tarafndan kesilemez, ancak ktip birader tze aykr hallerde ikazda bulunabilir.
stad Muhtereme mutlak itaat arttr. Toplantda, asla tenkit ve muaheze edilemez. (Ek. Soz). zni olmadan mahfele girilip klamaz. Mason trenlerinde mahfeli temsil eder -veya ettirir. Btn
komisyonlarn tabii bakamdir. Bulunmad zaman
1. ve 2. nazrlar, bunlarda olmazsa 1. Muhakkik kendisine veklet eder. Ancak, bir oturum srasnda inzibati her hangi bir sebeple celseyi tatil ederse kendisinden mada veya izni alnmadan kimse otu
rumu tekrar aamaz.
STAD (B Y K Grand Maitre) Her
memlekette Mason topluluunun Genel Bakan Konvalara riaset eder, ieride ve darda memleketin
Mason lemini temsil eder. Ve her trl ilerinin
210

ynetimini dzenler. Her dnemde tekrar tekrar seilebilir.

U Y A N M A Masonluk
aleminde, intizama,
avdet ederek, tekrar almalara katlma.
U YK U Mason faaliyetinin durgun hali.

Sko Kitinin remzi rakkam. nokta,

ya, darbe bunun tezahrdr. (Bk. N O K T A ).
GEN Masonluun ana amblemi, arkta,
stad Muhteremin koltuunun arka ve st tarafnda bulunan kl gen
(Delta.) lhi kuvvetin
timsali saylr. inde yazlar (Ek. Tetragamma)
veya bir gz (Bk. Gz) vardr. kenar iyi dnmek, iyi sylemek, iyi yapmak; veya Hrriyet, Msavat, Uhuvvet; ucu, Hal, Mazi, stikbal; Al: r A k lu Hikmet, Kuvvet, Gzellik veya Dou,
Hayat lm manalarn alr. (Bk. D E L T A ).
N O K TA Mason yazlarnda ksaltlan
kelimelerde eksik harflerin yerine kullanlr.
Bazan bir kelimenin, ba bir veya iki harfi ve eit
kenarl gen eklinde, nokta ite iktifa edilir.
Yazlarnda kendilerini belirtmek isteyen baz Masonlar imzalarna nokta ilve ederler (Bk. Nokta).

V A D ehir.
211

V A S A T HRE Sko Ritmin remsi 3 derecede alma mahfeli.

V A S Y E T N A M E Mason lemine katlmak
zere bulunan kimsenin d dnyann karanlndan syrlarak Nura kavuma merasimi srasnda,
tefekkr Hcresinde, Vatanna, nefsi ile ailesine
ve insanla karg olan vazifelerine dair sorulara
verdii yazl cevaplar, Mabette her kese okunur,
tartlr, ve sonra yaklr.
VA ZF'E D A R LA R (Bk. STAD I M UHTER E M ).
N A Z IR , H A TP , K A T P H A Z N E ve H A SE N A T EM N, M U H AKKK, TERFATI, MUHA.
F IZ ).
V A Z T H T R A M Ayakta sayg duruu. Her
derecenin iaretine giSve eitti ekildedir.
V.LT.K-.O.L. Tefekkr Hcresinin duvarlarnda grlen bu harflerin manas: Visita nteriora Terra Rectificandoque nvenies Occultum Lapidem.;> Topran iini ziyaret et, tasfiye et, gizli ta bulursun. Bu, i. alemini, yani skn ve skt iinde bizzat kendi ruhunu aratr, bam ta
insan ruhunun karanlklarnda gizlidir demektir.

Y
YA M U R Y A IY O R Masonlarn bulunduk,
la n yerde kendi ilerinden bahsederken yabanclarn
dinlediini veya iitebileceini
birbirlerine bildirmek iin kullandklar ikaz.
212

Y A R I GECE Remzi 1. derece almasnn

sona erdii vakit.
Y A Dereceye gre deien remzi bir say.
Y E M N Her derecede tazelenmesi icap eden
and.
Y E M N KRSS Mahfelde stad Muhteremin nnde Mukaddes kitaplarn bulunduu
mihrap, stad Muhteremin Krss ile bu mihrap
bir kl ettiinden aralarndan gemek caiz deildir.
Y IL D IZ

(I IK L I)

(Ek. I IK L I Y IL D IZ ).

Y IL D IZ L I KUBBE Mabedin tavan kubbe

halinde gece vakti mavi g andrr. Mevki, rtbe, inan, rk ve renk fark gzetmeksizin btn
insanlar barndrabileceini belirtir.
Y O N T M A K (Bk. H AM T A ).
YO R K R T f zellikle Anglo-Sakson Memleketlerinde tatbik edilir. almalar sadece blmden ibarettir. Buraya katolik olmayanlar alnr. A n cak, herhangi bir inanca mensup olann dinine sadk olmas aranr. Amerikada dini ne olursa olsun,
bu dereceler herkese aktr. York Riti u ekilde
ii blme ayrlr.
1 Chapitre rak, Kalfa, stad. Mark
Master, Past Master (Virtu al), Most Excellcnt Master, Royal Arei Mason.
2 Coseil. Royal Master, select Master,
3 Commanderie Sper Excellent Master,
Order of the Red Gross, Order of Knights of Malta,
Order o f Knights Templar.
B\ R it kendine eski Templer valyelerinin

213

lalefi nazaryla bakarsa da bunu hakikatte asii

yoktur.
Y K S E K URA (SUPREME
CONSEL)
Sko Riti 33. ve son derecesi yelerinden kurulu idare heyeti.
Y R Y Mahfel iinde her dereceye gre ayr bir ekilde olan adm atma usul. Sko Ritinde sol ayaktan, Fransz Ritinde sadan balanr.

Z lY A (N U R U Z Y A ) Mason aleminin bilgi

ve felsefi, ruhi ve ahlki i srr. (Bk. N U R ).
ZNCR (Bk. T T H A T Z N C R ).
ZYA RE T Hviyet czdan ile, bir Mabedin almalarna katlmaa gelen muntazam Mason,
Derece ve sfatna gre ihtiramla
kabul olunur.
Mahfelin hususi mali ilerinden ve tebenni
oylamasndan, ve vazifedarlar seimlerinden mada her
eye itirak eder. Mahfelin aile celselerinde bulunmaz.
Z Y A R E T (Bk. T E Z Y N A T ).
ZULM ET Masonlua gre d alem.

214

M ASONLUK H A K K IN D A T A K V Y E EDC
B LG LE R
MEHUR M A S O N L A R :
cvab : Iskoyal bir mhendis olup, bir mason nizamnamesi yazmtr. 18 Nisan 1602 de lmtr.
Komnlyus: Mehur bir filozoftur. Son a masonluunun kurucusu gibi telakki olunur. Ve 15
Kasm 1671 de lmtr.
lyas tmol : Arkeolog. 1617 da dodu, 1692
de ld.
Ramsey .- Yazar ve hatib. 1668 den 1743 e kadar yaamtr.
Deza Golye : ngiltere byk mahfeli kurucularndan biridir. 1683-1749.
Aderson: Maziden gelen nizamlara dayana.rak 1721 senesinde Masonluun esas tekiltn ha 215

zrlam tr. Temel fikirleri ihtiva eden metni ngiliz Gran Loju tarafndan 1723 de tasdik edilerek
yaynlanmtr.
Remz tarikatlarn esas kanunlarnn mellifi.
1684-1772
ivedenber: Bir mason metodunun kurucusu.
1688-1772
Lui Dehez : Fransz filozofu. 1694-1778
Vya H u ga rt: Mehu- ngiliz ressam. 1697
1764
Kselin : akoya byk stad. 1700-1778
John Vesley : ngiliz Protestan papaz. 17031791
Bejami l'ranklet : Filozof ve hkmet adam. 1706-1790
Dk Danten : Fransz byk stad. 1707 1743
Dk Deuren : 1. Fransuva namyla Almanya
mparatoru olmutur. 1708-1765
Prens Lui d Burbon : Fransz Mark- azami ve stad azami. 1709.1771
Adolf Frederik : sve Kral. Ve sve masonluunun koruyucusu. 1710-1771
kinci Frederlk : Prusya Kral :: skoya tarik-i atik-i ve makbulnn kavanini esasiye mellifi. 1712-1786
Ddero : Fransz filozofu. 1713-1784
Bk arl d Brovik 1713-1780
Pres d Hostayn : 1719-1763
Baron d udi: svire tarih yazan. 1720-1769
Dk d K o m b e rla n d : 1721-1765
Feld Mareal FerdinantJ : 1721-1792
216

Baro Fon Hm t : Sitrikt observans kurucusu.

1722-1775
Prens Ogst Vilyam d P r o s : 1722-1758
Jorj Vaington : Birleik Amerika kurucusu ve
lk Cumhur Bakam: 1732-1799
Lalam! : Mehur Fransz mneccimi. 1732-1807
Mesmer :
1734-1815

Hayvan

mktatisiyetin bulucusu.

Frederik d Gal : Ingiltere ve rlanda imparatoru. 1738-1820

ikinci Jozef : Almanya imparatoru. 1740-1790
ikinci Frederik Vilhelm : Almanya imparatoru. 1744-1797
nc Gstav : sve K r a l: 1746-1793
Jon Pol Cos : Amerika istiklalinde Amiral.
1747-1792
Dk D aret: Fransada stad azam. 1747 1793
Visha Opet: Illmineler nank tesis
1748 - 1830
13. ar]: sve Kral. 1748 - 181
Gte: Alman Filozofu: 1749-1832

etti.

Mirabo: Mehur Fransz ihtillcisi ve hatibi.

D&broski: Mavi papas adyla tannan mehur
Cizvit papaz: 1753-1829
Dk d Paren: Birinci Napolyon zamannda
Fransada stad- azam. 1753-1824
Frederik Vilhelm
ari:
Votenburg
Kral.
1754-1816
Ilahnemaf: Omopati rmrcidi. 1755 1843
217

1. Maksmilycn Bavyara Kral. 1756-1825

Mozart: Mehur msikiinas. 1756-1791
T a fa yet: Mehur Fransz Generali. 1757-1843
Amiral NeHon: Cebelitark fatihi. 1758-1805.
Prens Ojen d Votebnrg: 1758-1823
Tori: Mehur Mason yazar: 1759-1794
Danton: Fransz ihtillcisi. 1759-1794
tliye: Belika Yksek
uras
kurucusu.
1759-1815
KaniH d Miilen: Avukat ve ihtillci. 1760 1791
Monter. Kopenhag bapapaz. 1761-1830
Fichte: 1702-1814
4. Jorj; ngiltere imparatoru. 1762-1830
Bernatfote: Fransz Generali. 14.arl ilamyla
sve Kral. 1766-1820
Dezelan: Fransz mason yazar. 1766-1847
Prens arl: Bat mark- azmannn kurucusu.
17661820
Dk Ogust de kent: ngiltere Kraliesi Viktorya-nn babas. 1767-1820
Def ren: Remzi tarikatnn Belikada ilk stad-T azami. 1767-1820
Dalo: Gney Amerika yksek uras kurucularndan. 1770-1836
3. Frederik Vilieln:
17701840

Almanya

mparatoru.

Valter Skot: Mehur sko romancs. 1771-1832

Prens Morat: Napoli Kral. 1771-1815
Ragon: Mehur mason yazar. 1775-1834
4. G stav: sve Kral. 1778-1837
218

Kegalai d iv: Mehur mason yazan.

1780-

1885

Kravs: Mason yazar: 17S1-1832

Ojef d Buhame:
Milanda
stad
1781-1824
Erncst Ogust Knberland:
Hanover
1781-1851
OSiver: ngiliz tarihisi: 1784-1885
1. Leopold: Belika Kral. 1790-1865
Jakop Mayer. Musikiinas. 1791-1864

azam.
Kral.

2. Villeln: Hollanda Kral. 1792-1849

Ogust Kont: Mehur filozof. 1798-1857
1. Don Pedro: Brezilya Kral. 1798-1834
Litre: Mehur Fransz filozofu: 1801-1881
Kout: Macar vatanperveri. 1802-1894
Cuizepe Masini: Mehur talyan siyasisi,
Cuizeppe
Garibaldi:
Italyan
vatanperveri.
1807-1882
A dolf Krdiye: Belikal tarihi. 1809-1879
Alhert Payke:
Gney Amerika uray
alisi
amir hakim azami ve mason tarihisi. 18091891
Abraham Liitoln. A.C.Bakan. 1809.1856
Bde: Mehur Fransz tabibi. 1811-1851
Fraz List: Papaz ve mehur piyanist. 18111886
Jii Siraon. Fransz filozofu. 1814-1896
5. Jorj: Hanover Kral. 1857-1878
Krisp: Mehur talyan babakan. 1819
David Morey Lio: Mason tarihisi. 1820-1903
Kont Adrai; Macar bavekili.1823-1890
15. r i: sve Kral. 1826-1872
219

Brngas Paa; Ecibtoiog. 1827-1894

Finrel: Alman mason tarihisi. 1828-1905
Hari Duran: svireli isansever ve kzlha
milletleraras dernei kurucusu. 1829-1859
2. Oskar: sve Kral: 1839-1907
3. Frederik: Alman mparatoru. 1831-1888
Jul Feri: Fransz siyasetilerinden. 1832-1883
Emil d Komeo: Alpna mahfeli kebiri stad
azami. 1883-1906
Polber: Meghur Fransz' filozofu. 1833-1886
Oamberta: Fransz Babakan: 1838-1882
H;tnri Sadlcr: ngiliz mason yazar. 18401911
7. Edvartl: Ingiltere Krab. 1841-1910
Prens Artur diik d knogt: 7. Edvarn biraderi olup 1910 dan beri Ingiltere masonluunun koruyucusudur.
Josef Yung: Lksenburg uray alsi amir hakim azami 1838-1922
Kaynak: (stad kitab. Dersaadet matba fazet Taso vaklopolo-Galata yksek kaldnm. Numara. 66 Sene 1341. Yazan Suhami: 33. Sayfa 78
il 84.

220

T R K Y E 'D E MASON LO C A LA R IN IN V E
M A H F E L L E R lN N KU R U C U LA R IN D A N
B A Z IL A R I:
1 Melned Ali. Muhibbam Hrriyet Mahfeli. 1872
2 Prens Halim Paa. 1861
3 Beind Murat. stad
4 Prens Nureddi.
5. Prens Kemalettin.
6 Prens Aziz Haan Paa. Msr, uray
A li yelerinden. Vatan Mahfeli.
7 Cavit. Ispanyol mahfeline bal Merutiyet (Constitution) mahfeli.
9 Doktor Suhan. afak (Ourore) mahfeli,
10 - Osman Fehmi. Resne mahfeli.
11 Miel Noradunkyan. ittihat ve Terakki
liihibleri. Mahfeli
12 Nadra Mitran. Uhuveti Osmaniye mal
feli
221

13 Talat Pa$a. Uhuvveti Osmaniye Mahfemi stad azamlna sonradan getirildi.

14 Sleyman Faik. Talat Paadan
sonra
onun yerini alan kii.
15 Doktor smail Hrit.
Necat
(Delivrane) mahfeli.
16 Necmeddin. Selamet mahfeli.
17 Nail Kefjit. Eski intibah (Reveil) mahfeli
B A ZI MEHUR M ASO NLAR
18
19
20
21

Pertev Paa
Sadrazam A li Paa
air Ziya Paa
Namk Kemal

22
23
24
25
26

eyhlislm Musa Kzm efendi.

Sadrazam Keeci zad e Fuad.
Mitat Pasa.
Ahmet Veflk Paa
Tunuslu Hayrettin Paa.

27 Sadullah Paa.
28 Seyit bey
29 Mir Fuat Paa
30 Saffet Paa.
31 Memdu'h Paa
32 Tevfik Paa
33 -- Nuri Paa
34
35
36
37
38
39

Rauf Paa
Behet Paa
R a if Paa
Kenan Nuri
Prens Salahattin. Beinci Muratu olu.
Osman Saip

40 brahim Temo

222

Mhibbam Hrriyet Mahfelinde byk stadddar ve yksek biraderiik payesi alm olan baz
isimler:
Pertev Lvj, Fuat Sadk, Ahmet Sedat, Ahmet
Rifat, Haan Rza, Hafz kr, Yusuf Ziya, mer
Faruk, Doktor mer Fuat Paa, Abdullah Hsrev,
Mehmet Sreyya, A rif Hikmet, Fazl Ahmet, Reat Nuri, Ah hsan Paa, Sava Paa, Emin Ali,
Haim Naom. (Bu halis kan Yahudi olan mason Mustafa Kemal'in doktorluunu yapyordu. Tedavisinde kulland usul ile Mustafa Kemali tedricen lme gtrd rivayet edilir.) Ahmet kr, Malmut Celalettin, Servet Yesar, Halit Ziya, Haan
Tahsin, Hikmet Feridun, Hayri Paa, A rif Rt,
Muallim Fuat, smail Hakk, Sabahattin Sami...
Muhibban Hrriyet Mahfenden aldmz isimler bu kadar. Esasen bu mahfelin mensuplarn buraya alsak, sayfalar yetmez ve sizler de sklrsnz.
nk 1909'dan 1934e kadar gelmi gemi btn
bu mahfel biraderlerinin listesi elimizdedir ve 400
akndr. Kaynak: (Muhibban Hrriyet
Mahfeli.
-Bir eyrek asrlk hayat 1909-1934- Tarihesi. Baslan Matbaa: Leddin: Matbaas. stanbul 1934)
B R LK (T E K ).. MAH.. AL..S Azalan.
Ali Galib Ta D.33
A li Kemal Saiay D.33
A saf Sirmen D.15, Hrriyet
M. A rif Rt Grgn. D.9, lk
M.Burhanettin Develiolu D.33. lk
Baba Kurbang D.33 lk
M.Cemil Balm D.33. deal L.
Cemil peki D.33. Kltr L.
223

Cevat Meru D.32. Kltr L.

Celal Dikmen K LT R L. imar Bankas Mdr
Cevdet H jfz Oar Kardelik Tj.Borsa ve Osm an lI Bankas Refakat memuru;
Edvard Lobe Atlas L.33 D.
Ferit Zht rc. Kltr L.33 D.niversite
Umumi Katibi.
Ferit p.Kardelik 33.
Ferit Assoy. Kardelik 33. Maliye Mfettii.
Fethi Erden Hrriyet 27. Beyolu Hastanesi
Bahekimi.
Fahri Arel Hrriyet 22. Tp Fakltesi 1. Cerra
b klinii profesr.
Fahri Can. Kardelik 22. Adli Tp da vazifeli.
Fehmi Fndkolu. deal 22. Merkez Bankas'
tavsiye memuru.
Fahri Gnergin. Kltr 15. Cerrahpaa Dahiliye efi.
Fuat Diyar. Kardelik 9. Cumhuriyet Gazetesi istihbarat efi.
Fuat Ramazanolu Kardelik 9. Ticaret Odas thalat ve Muhaberat efi.
Haydar A li Kerman Sevgi 33. Kzlay Depo
mdr.
Hazm A tf Kuyucak ideal 33. iktisat Prof. Soloni Vakm Maviri.
Hsamettin Reha al.
SEVG 14.
.E.T.T.
Tahsilat mdr.
Hseyin Bezmi tkeran Hrriyet 14. eker ir
keti ba mfettii.
224

Hseyin Salor ideal 14. Beyolu Has.Kl.efi.

Hsn Ahm et Cezayirli deal 9. Zahire Borsas mbayacs.
Halit Cemal Evsen Kltr 9.'.E.T.T. iletmesi
Hareket Dairesi Mdr.
smail Faik Baar Hrriyet 33.
smail Memduh A ltar lk 33. Konsolos.
smail Kni deal 33. Maliye Mfettii.
brahim Hoyi 14. Muharrir.
Jah Esseyan Atlas 27. Hollanda Bankas stihbarat efi.
Kemal Hilmi Sarica Hrriyet 22. Yeni stanbul gazetesi mdr.
Kemal Salih Sel Kltr 14.lanclk Kok.rt.
Kemalettin Kamelebi Hrriyet 4.ili oeuk
Has.Po.efi.
Kenan nal Kltr 4.Ko A.T.Mdr.
M.Kemal ke lk 33.
Muhip Kuran lk 33. Emniyeti Umumiye Mfetti^.
Mustafa Hakk Nalac Kltr 33. Prof.
Mecdi Akasya Jdeal 33 stanbul Ticaret Odas
Sicil Mdr.
Marko Nahun Kltr 33.
Mustafa Zht inhan Kardelik

33. ktisat

Prf.
Mustafa Hulki Krem deal 27. Ord-Prof.Teknik
ni.Rektr.
May,har Kazan Kltr .Em.Subay.
Mithat Gll deal 4.ZrJBankJ4d.Mua vini.

225

F: 15

Mehmet Srr Hogr Sevgi 4.Eczaclar Cemiyeti ktibi.

Necmettin Tahsin Erol lk 33. Bahriye AlbayNihat Sezai Kardelik l.Salk Sosyal yardm mfettii.
Nurullah Ata. Kltr 15.retim Mfettii.
Nurettin Tarih Ankoy. Meal 14.Belediye salk mdr.
Nazif Bigat Hrriyet 4.Toprak Ofisi Konrolr.
Namk Pekergin lk 4.1stanbul Defterdarl Maliye Bakanl Kontrolr.
N ejat Sunar Hrriyet 4. Merkez Bankas Mdr
Muavini.
Orhan Tahsin lk 33.
Reat Mimarolu lk 33. Dantay Bakanl.
Rasit Erer Kardelik 33.Efkaf Nazrl.
Reit avdar deai 33. Emniyet Sand Mdrl.
Rait Hsn Ergn Kardelik
30. Jandarma
Albay.
Reat Trak Hrriyet 15.Merkez Bank. u.
Md.
Safa Feyzi lksel Sevgi 33. Tahran Bykelilii.
Salim Ahmet alkan lk 33. .E.T.T. Tabibi
Sedat Aziz Erim Kltr 22.Vali.
Salim Dikdik Hrriyet 18.Tekel Makina
ubesi.
Sacit ncel deal 15.1k Lisesi Mdr.
226

Al

Sefahattin Gvendiren
Bankas ikinci Mdr.

Hrriyet

14.Selanik

Stk inikolu deal 14.Ticaret Odas muamelat mdr.

Settar Hayri Ergim l.E.T.T. Muamelat miid
kr Hazm Tiner Msavat l8.Haseld bahekimi.
Tahsin Hamdi Yazcgil 33.Em.San_Hesab uzman.
Tahsin Hamdi Gencay Hrriyet 29.st.ni. Ziya Gn Tesisi muhasebecisi.
Tevfik Kamil Keperler Kardelik 18.Prof. ve
Bykeli.
Tank Ziyal Hrriyet 15.imento irketi mdr.
Vedat Baar Hrriyet 27.Borsa acentesi.
Vahit Demirkan deal
lS.Eczaelar Cemiyet
Bakam.
Yakub elebi deal
Has.Verem Pavyonu efi.

15-Haydarpaa Numune

Ziya Osman Gkin deal 33-Ko Ticaret irketi Veznedar.

Zht Kamil Ergin deal 33 Haseki Has. La krahlar efi.
Ziya Erdem deal 27.Belediye
Fen Maviri

Sular daresi

Ziya stn deal 4.Tp Fak.Kadm Klinii Doenti.

227

A li Kemal Saray. emekli general.

M.Ali Hamet Krca, Kolej Mdr.
Jozeb Habib Gerez. Yazar.
Orhan Hanerliolu.
Kaynaklar; (Birlik) Tek..Mah..AL.si..
Fahri
ve Amil Azas. Basld yer, Kliecilik ve Matbaaclk T.A., 1950, Ve Kardelik Muh.Mah.Amil aza
e Albm.
Yukarya aldmz isimler deil,
meslekleri
mhimdir, grdnz gibi. Onun iin mesleklerini
gstermeye ok dikka tettik. Dikkatle incelersen
bu tekiltn elleri milletin cebinde, cannda, btn
bayat kaynaklarndadr. ktisad ve kltrel sahay hemen hemen igal etmilerdir. Onun iin de bu
memleketin bymesini isteyen samimi insanlar bu
emberi yarb hizmet imkn bulamamaktadr. Fakat durum aka, bilinmedii iin bu durumdadr
vatanseverler. Durum bilindii takdirde, ona gro
tavr taknmasn bilecektir bu memeketin gerek
evlatlar.
Elimizdeki vesikalarda grdmz
isimlerin
hemen hemen yarsndan fazlas yahudi,
ermeni
ve rum isimleridir. Bunlar bu sayfalarda sralamadk. Sralasak byk bir cilt kitab haline gelirdi. Listede verdiimiz ou isimler ise Trk ismi
olmasna, ramen dnmeler ounluu tekil eder.
ayet doum yerlerini vermi olsaydk siz de bunu
bizzat grecektiniz.
Hulus Mahfeli Localar yaynndan rendiimiz, bu locann btn biraderlerinin Rum olmas
dr. Omn iin burada bu mahfelden isim zikretme
dik.
238

POLTKACI MA SOIV1.AKI) AN B A ZI1A K I

A F F A N K IK IMTJ: Yksek mimar. 1950 senelerinde kapatlan

komnist
barsever cemiyeti yesi iken mahkm olmutur. Bu mahkumiyetini
ise hapiste yatarak demitir. stanbul Belediyesinde estetik maviri olarak almtr. Komnistin
mason olamyacam. iddia edenlerin iddiasn tegzib eden bir tiptir. Sevgi locasmdandr.
AH M ET DEMR: C.H.P. devrinin tannm polis mdrlerinden biridir. eit illerde valilik yapt. 27 Maysta sonra nn tarafndan Emniyet
Genel Mdr tayin edileli. Sonradan ismi baz suiistimallere kart. Bylece veklet emrine alnmaya mecbur olundu. Fakat bu dava uyutularak unut
turuldu. Bugn hala byk iler alm durumdadr. Erenler locasnn faal bir elemandr. 1944de
milliyetilere yaplan ikencelerde en ba rol oy
ram bir kiidir.
AH M ET EM N Y A L M A N :
Yahudi dnmesi
dir. Selnikte domutur. Gazetecidir. mr boyu
mslman Trkn btn deer hkmlerine taarruz etmi iddetli b r sionisttir Israili Trk basnnda iddetle destekleyen yazlarn sahibidir. Trk
gazeteciliini darda temsil eden bir adamdr. Ya
hudi tekilt olan beynelmilel basn tekilt tarafndan stn liyakat madalyas almtr. O kadar
iddetli bir slm dmanl yapmtr ki, bu hale
dayanamayan bir ka mslman gen tarafndan
vurularak ldrlmeye allm, fakat yaral olarak kurtulmutur. Otuz dereceli masondur. lmtr.
229

A H M E T TEKELO G LIJ: darecilerden. Emniyet Umum Mdrl ve yiiksek devlet kademelerinde Umum Mdr Muavinlii yapmtr. Bir ara
skdar Kaymakaml ve stanbul Emniyet M
drl yapt. Mara, Malatya ve Bolu valiliklerinde bulundu. Kardelik locasndan.
A K F lYD O G A N : Eski valilerden. eitli vazifelerde bulundu. 27 Mays hareketinden
sonra
Devlet Bakanlna getirildi. Sonradan C.H.P. milletvekili oldu.
A T A T A L : Doktordur. D memleketlerde
temsilcilik yapt. eitli Avrupa lkelerinin biraderlere ait kliniklerinde vazifeler ald. Yap Kredi
Bankas doktorluunda da bulundu.
A L E S A T P.ROL: Profesr doktor. A.P. stanbul milletvekili oldu. D.P.nin eski ilce bakan.
Faal masondur.
A L R A T P D NER: 1967 de locasnn stad muhteremliini yapt. Merkez Bankas Kambiyo servisinde bulundu.
A L P A S L A N K O YU N LU :
stanbul Belediyesi
eski eserler eflii yapmtr. Turizm vekletinde
yksek memuriyetlerde bulunmutur. Sevgi
locasnda muhakkik.
A T L L A
TEN G REK: Mehur Ten gir s
ailesinden. Uyan locasna bal. ktisat. Orta Dou Sanayi ve Ticaret Anonim irketi Umum Mdrl yapt.
A Y D IN BA KA N O G LU : Tercman Gazetesi
servisinde alr. Masonluu tabadan gelmedir.

230

B A H A A lT : stanbul Belediyesinde mfettilik yapt. Be Sanat Mecmuas sahibi. Trk musikisi aleyhindeki yazlaryla tannmtr.
B A H A E S A T T E K AND. D.P.devrmin
eker
fabrikalar umum mdr. eker Sigorta ve eker
Bank kurucularndan. 27 Mays hareketinde suis
ti maklen dolay tevkif edilerek balmumcuya atld.
Fakat Yassada mahkemesinde hkm giydirilmedi.
Ayn zamanda Ateisttir. En eski masonlardan.
BARBAROS G NERG N: Emekli deniz albay.
Amiral Necdet Tiryakinin mason locasna girmesini temin etmitir. Bminsu ve donanm cemiyetinin yeleini yapmtr. 1964 de emekli olduu haldi kardan bir kanunla kendisine kdem verilmi
ve maa amirallie terfi ettirilmitir. Erenler locasmdandr.
BED SjEHSUV A R O G LU : Cerrahpaa Tp
Tarihi krs profesr. Mehur tarikat mensubu
Sheyl Unver tarafndan desteklenerek bu krsii
ye getirilmitir.
BED S N G tT A Y:
Avukat. Eski alma
mdr C.H.P.li. Mebus aday. Denizcilik Bankas
Sosyal ler Mdrl yapmtr. Sendika Hukuk
maviri.
BEHET U Z: zmir Eski Belediye Reislerinden. D.P. niletvekillerinden ve bakanlarndan.
B E S A LE T B A R IN ;
Tccar. Aslen Yahudi.
Bozkurt Mensucat Fabrikasnn aset asitiui Hollandadan ithal eden kiidir. Fazilet locasndan.
BERNARD NAH U M :
Yahudi. Royal Lastik
Fabrikas Tevzii Umum mdr.
231

B U R H A N B E LG E:
D.P.Mebuslarndan. Yassadadan kendini kurtaranlardan. Tan
locasndan.
C E L A L A D A L : Eski Hrriyet partili, sonradan C.H.P.ye girdi. Ticaret ve Sanayi Bakanl
avukatln yapt. Kardelik locasndan.
CEM L P A R M A N : Toprak Mahsulleri Umum
Mdrl yapt. Sonradan C.H.P. Bursa Milletvekili aday oldu.
CKML SENA ONGUN: Mehur felsefeci. Masonlar arasnda slm dinini dejenere etmek vazifesi verilen kii. Peygamberi filizof, Kuran ise bir
filosofun tearruz iindeki kitab olarak iln etti.
Mevlananm
ahfadndan
olduu sylenmektedir.
Kltr locasndan.
CE VAT MEMDUH A L T A R .
Gzel Sanatlar
Akademisi Eski Genel Mdr. Yurd dnda eitli beynelmilel tekiltlarda azadr. Basn yaynda ve mzelerde vazif almtr. Trk musikisinin
amansz
dmanlarndandr.
Erenler
locasnda
yksek dereceli bir masondur.
CEVDET A LA : Mzisyen, bestekr, stanbul Radyosu Mzik yaynlan eflii yapt. Erenler
locasndan.
CEVDET KERM N C E D A Y I: Mehur C H P.
lilerden. Milletvekili. lmtr.
CEZMt B E R TE K N : Maarifgi. Mill Eitim Bakanl mfettilerinden. Ayrca Amerikada reti
ci mfettilii yapt. Kltrel d mnasebetler mdrlnde bulundu.

232

ETN A L T A N : Herkesin tand bir gazete

fkra yazar. Solcu. i partisinden mebus oldu.
Erenler Locasnn faal yelerinden. 12 Mart muhtrasndan sonra tevkif edilerek mahkm edildi. Fakat, btn beynelmilel kurulular, solcu eylemlerde
yzde yz yol gstericilik suunu ilemi olduu
halde, bir hastalk bahanesi icat ederek zamanmzn devlet reisinden af kartlarak serbest brakld.
D LA V E R A R G U N : Eski Ankara valisi. Mebusluk yapt. Demirelin locasndan.
DO&AN SO YLU : stanbul Radyosu Program
Mdrl yapt. T.R.T.yi Madritde temsil
etti.
Erenler locasndan.
EKREM ZELMAS:
Smerbank alm satm
mdr olarak alt. ktisat profesr.
EN V E R Z Y A K A K A L : Tarih proflsr. Dil
Tarih Kurumu yesi. C.H.P.li.
Ykselis locasnn
yksek dereceli masonlarndan.
ERO L S M A V : Hrriyet gazetesi sahibi. Bir
baka mason olan Prf.Sahir Ermanla mason balolarn tertib eder. Erol Simavinin eliyle bir
ok
insan mason yaplmtr.
F A H R E T T N KERM GK A Y : Akl hastalk
lan hekimi. Eski stanbul Valisi. Bern Bykelisi. mar ve skn Bakanl yapt. Beynelmilel hreti olan bir mason.
F A H R A R E L: Cerrahpaa Tp Fakltesi Cerrah klinii direktr. 27 Mays hareketinde niver
siteden uzaklatrlanlardan olmasna ramen, son
radan tekrar yerine dnenlerden. Emeklilik yals-

233

rn ok gemesine ramen
krssnn banda
kalabilmitir. Hrriyet locasndan ve yksek derecelilerden.
F A H R E N TE L: stanbul Belediyesi eski reis muavini. stanbuldaki imar ve istimlak hareketlerinin mal hkmlerini yrtt. Bu durumda istimlak suistimaUerinin kimlere yaradm
kefetmek 2 or bir ey olmasa gerek. Ne
hikmetse,
zaten btn biraderler, bulunduklar vazifelerin mali ynn idare edenler daima. Bylece, niin masonlarn mali imknlara sahip olduklar
sualinin
cevab kendi kendine verilmi olur. Bu suiistimallerden birader oluuyla paasn mahkemeden
kurtarmg, fakat btn mesuliyetleri, bu suistimallere
kattiyen dahil bulunmayan bir takm garibanln mahkmiyet giymitir. Bu garibanlar
arasnda,
merhum Menderesde bulunmaktadr. Masonlarn
kazd kuyuya kendi ayayla gitmitir nkii.
Masonlara imkn tanmak,
onlarn yaptklarnn
mesuliyetim yklenmektir.
F A R U K ERTEJKtN: Selanik doumlu. Ziraat
Bankas mfettilerinden. Sna Yatrm ve Kredi
Bankas yneticileri tidendir. deal locas konumaclarndandr.
FA R U K KOML.' Fabrikatr. Masonluun en
kuvvetli yan kurulularndan olan Rotary
Kulp
yelerindendir. Yksek akasya locasna mensuptur.
FA R U K T A R K A N : Babakanlk Yksek Denetleme Kurulunda uzmanlk yapt. Ankara Uyan Locas Mensubu.
F A Z IL LOLlJ: Muhtelif Devlet kademelerinde bulundu. Yldz .locas mensubu.

FEHM C A N A L : Elektrik idaresinde muhtelif mdrlklerde bulundu.

FE RD U N M U TA FA H E N D E K : Avukat vs
retmen. Ankara Polis Enstitsnde hocalk yapt. Uyan. locasndan.
FEKKOTf D E R E L: stanbul Barosu Bakan.
Memlekette irtica olduunu syler her frsatta ve
irticanm yok edilmesi iin hukuk kaideleri
icat
eder; Fazilet locas mensubu.
D R .FK R ENOCAK: Cerrahpaa Tp Fakltesinde eylemli Doent. lk locasndan.
F U A T SADIK<XLl7: Armatr. Baz ya.b3.nc1
fabrikalarn Trkiye mmessili. Ayn zamanda Rotary ve tntemasyonal kulbleri azasdr.
H A L U K A M A N : Politikac. Yap Kredi Bankas Umum Mdrlerinden. Demokrat Partiden bakan oldu.
H A L U K EHSVAKOLU:
Topkap Mzesi
eski mdr. Tarih yazlar yazmtr. lmtr.
H A A N S A K A : Mehur babakanlardan. nnnn yakn adamlarndan. Muhibban Hrriyet
locasndan.
H A Y R B A A K : Sigorta Mdr. Ziraat Bankasnda ve ktisat Bakanlnda alt. C.H.P. milletvekili aday.
H A Y R U L L A H RS: Kn byk masonlardan.
stanbul masonlarmm badr. Mze olarak
dnyann en zengin mallarna sahip bulunan Topkap
Mzesi Mdrln yapmtr. Konferanslar verir. Yahudilik dini zerine kitaplar yazar.

235

HAZIM ATIK K U YU C AK : En byk yerli ve

yabanc irketlerin hukuk ve mali mavirliini

yapt. Masrkt azam. 11 kiiden mteekkil yksek
masonlar derneindeki 11 bykten biri;
HKMET TUR AT: Yksek Mhendis.

Devlet Su feri Eski Genel Mdr Muavini. Demirele

A.P.kongresi yelerine mason olmadm ispat
edebilmesi iin locasndan eline belge veren
masonlardan biri. Bu sebeble, bir mddet uyutulmu
tur. Sahte belge uydurmak ve bu suretle maeo
olmadn ispatlamaya almak locada sutur.
H ULK SANER: Film rejisr. Trk sinema
sanayiini elinde tutanlarn
banda gelmektedir.
Film irketi vardr.
H ULUS M ELEK : zmir Baro reislii, zmir

Belediye Reislii ypmtr. C.H.P.lidir. Seim

nunu hazrlayan heyette bulundu. Muhtelif
malarda hukuk maviridir.

kafir-

BRAHM DERNEE: Eski .E.T.T. Umum

Mdr. Bakanlk eski mstearlarndan. A.P. hkmeti bakanlarndan. ok yksek dereceli masonlardan. Demirel'in bilgi locasna mensup.
HSAN CEYHUN: Enerji ve tabii kaynaklar
bakanl D.S.. Genel Mdr muavini.
HSAN K A Y IN : Emekli General, Petrol Ofisi Eski Mdr. Ankara nan Locasndan.
SMAL .MEN: Annesi Yaiudidir. Mhendis mteahhiddir. srail Hkmetinin mehur ELAL, byk nianna sahip olduu iin krl devlet

236 - -

ihalelerini alarak kesesini doldurur ve Yahudi kardeleri mslman Araplar ldrsn diye onlara
yardm eder. Ayn zamanda Lions kulb yesi ve
Rfeedom locasna mensuptur.
Mensucat Santral
fabrikasnn hissedarlarndandr.
SMAtL DEVLETKUU: Gerekten de biraderlii kendisinin bana devlet kuunu daima kondurmutur. Birok ehirlerde bayndrlk mdrlklerinde bulundu. mar Bakanl Teftig Heyeti
Reislii yapt. mar ve iskn Bakanl Mstearl yapti. Locasnda hesanet eminlii gibi yksek
bir vazife yapmtr.
SMAL HSREV TOKN.
Solcu masonlardandr. Mehur komnist Kadro dergisi yaz kadrosundadr. Ticaret Odas Genel Sekreterlii yapmtr. Yksek dereceli bir msondur. Devrim locasn dnndr ve sk sk konferanslar vererek, biraderlerini uyank tutmaya alr.
SMET SEZGN: A.P. Genel Bakan Demirci
in en yakn mesai arkada. Baz ne milliyetisi olduu beli olmayan A.P.li milletvekillerini tasfiye
etmede Genel bakanna alayangil
fle birlikte
fevkalade hizmetleri gemi faa] bir mason. Bte
komisyonu bakanl yapmtr. Halen biraderi
Demirelin resmen yardmcsdr.
30ZEF SALOSION:
rndan.

Demokrat Parti mebusla-

KAKACA TAKENT:
Mehur masonlardan
Yap Kredi Bankas sahil Kazm TagkentLn o.
ludur. ok gen yata mason olmutur, istikbali
ok parlak grnmektedir, nk stadlar tara-

237

fmdan ok sevilmektedir. Bir bankann imknlarn cmerte dul kesesine doldurmalttadr. Bu kesede toplanan mali imkn Yahovanm dul kars Yahudiye oluk oluk akmaktadr.
K A Y A A L P A T A K U R T : A.P. stanbul
siyet Divan Bakam. Murat locasndan.

Hay-

MAZIM ZA LP: Emekli General. 33 dereceli

masonlardan.
M A ZH A R EIJEBt: Mslman genlii ilmilendirmek maksadyla kurulu ilim yayma cemiyetin
de idare heyeti yelii yapt. Kardei Nazif elebi ile birlikte Mslmanlarn hamisi tannr. Ayn
zamanda Lions kulb azalarmdandr. Hicaza hac
gndermitir ve gzel paralar kazanmtr zavall
haclardan. Moe alom isimli arkada ile birlikte Murat locasna devam etmektedir.
MEDEN B E R K : D.P. bakanlarndan. 27 Maysn zarar veremediklerinden biri. u anda
Akbrrnk umum mdr.
MESUT CEML T E L : Mason stad. Locada
konferanslar verirdi. Muzukiinas. Devrim
locasndan,
M U ZAFFER A LA R : Her stanbullu stanbul Emniyet Mdrl srasnda onu tanmtr.
Demirelin yakn adamlarndan. u anda A.P. mebusudur. Locas Fazilet.
MMTAZ T A R H A N : DP. hkmetinin bakanlarndan. Eski stanbul Valisi ve Belediye Reisi.
ok yksek mevkilerde bulundu. A P . stanbul l
bakanl' srasnda, kongrede yeleri bir promete
gibi selmlad.
238

N A M IK K E M A L ENTtRK. Hep byk illerin

valiliini yapyor. u anda en byk ilimiz stanbulun valisi.
N A S IR Z E Y T N O LU : Bir tuhaf aile olan Zey
tinolu ailesinin 27 Maystan sonraki iileri baka
tu. Cemal Grselin umumi katibi. Yksek derece!i masonlardan.
NECM l K TE N : Emekli General. 27 Maystan sonra, spor ilerine bakan vekalete getirildi. A y n zamanda Blent Ecevitin yesi olduu hkmetin kararnamesiyle kurulan Lions kulb yesi ve
C.H.P..
N U R P E R E : Yap Kredi Bankas Umum M-

dr. Ayn zamanda Lions ve Rotary kulb yelerinden. sdat masonlardan. Dirlik locasndan.
O R H A N H A N E R L O L U : Yazar ve roman-

c. 3. ube ve ehir tiyatrolar mdrln yapt. Dil Kurumu azas. Kardelik locasndan ve mark azamlardan.
OSMAN NEBOCrLU: Nair. Nebiolu yaynevinin sahibi.
MER ZEK: Mehur solcu prf.lardan etin
zek nam kiinin, mason yetitirmede yekta babas. ok sze ne gerek var. 2. nazrla kadar ykselmitir. etin zek btn solcu eylemlerine ramen niversitede kalabildiine gre, ne kadar kuvvetli bir mason olduu kolaylkla anlalr.
KASIM A D A S A L : T.R.T.ni deimez ruh
hastalklar konumacs. Yksek dereceli
masonlardan. inan mafelinin stad muhteremliini
yapmtr.

239

RAUF MELEKSOY: Spor Toto mdiir. Ykseli locasndan.

RECA ERGtJER: Emekli General.
A.P.
milletvekili. Mehur loca, kurucusu M.Kemal ke-Din asistanlm yapmtr.
SAFFET GRTAV: Mlki amirliklerde bulundu. Uzun mddet stanbulda mhim vazifelerde
bulundu. Halen .E.T.T. Genel Mdrdr.
Kardelik locas mensubudur.
SAHtR ERMAN: Ceza hukuku profesr.
Mslmanlar mahkum etmek iin deimez bilirkii. ok yksek dereceli masonlardan. Masonluun faziletini anlataj konumalar yapar.
SALH ZEK EVEN: Bayndrlk Bakanl
Demiryollar ve Limanlar naat Dairesi stimlk
Mdr..
SAMET A AO LU: DP bakanlarndan. Yassadada bakanken devrilmesine ramen affedenlerden.
SEBAT ATAM AN: DP bakanlardan. 27 Mays mahkemelerinden sonra affedilenlerden. Zhal locasndan.
SELAMI IINI) AG: Localarda konumalar
yapar. Masonlara verdii konferanslardan biri de
Kuran. zerinedir. yle korkun eyler sylemitir
ki Kuran 'hakknda bir mslman ayet bu konferans metnini okusa, darmadan olur. Bir ok Tp
cemiyetleri yesidir. Dirlik locasndan.

240

SELAMt KtPER: Emeki Levazm Albay. Mim

Kemal kein mason ettiklerinden. Bankac
Umum Mdrlk mdrlerindendir. nan locasndan.
SELM RAGIP EME: Son Posta gazetesinin
sahibi. DP mebuslarndan. Yassada mahkemelerinden sonra affeddi.
SERACETTlN ERGUN: Liman letmesinde
Bakontrolr olarak almtr.
SEYF CENAP BERKSOY: Gre federasyonu
bakanl yapt. Neden Trk grei yok oldu, sualinin cevab byle spor adamlarnn varl ile cevaplandrabilir. Tksek locasndan.
SIRRI ENVER BATUR: Trkiye Odalar Birlii reisidir. Trkiye Ticaret ve Sanayi erbabnn
hkmetler ile temasn temin eder. ok yksek
dereceli bir mason. Kotalarn tespitinde ve kredilerin datmnda mhim roller oynar daima. Beynelmilel Lions kulb yesidir. Devrim Locasndan.
SITKI YIR C A LI: DP, bakanlarndan. Zuhal
locasndan.
SNAN KORLE: Ahmet Emin Yabuann gazete orta. Gazetecidir.
SLEYMAN BARDA: Milletleraras Siyonizm
tekiltnn yesd, solcularn hamisi, iktisat fakltesi proflardan. Mensup olduu locada sk sk
konferanslar verir.
SLEYMAN DEMREL: Bunu anlatmaya lzum yoktur. Herkes bilmektedir ki,' bilgi locasndan olan bu zat, Babakanlk yapm, Trkiye siya-

241

F : 16

s hayatnda bir hayli yer tutmu ve ha'.en AP. Genel

Bakan, Son 14 Ekim umum seimlerinde mason
oluu AP.yi iktidardan drd denmektedir.
A H A P KOCATOPU: 27 Mays bakanlar'
dan. Eski sanayi odalar bakan. Trkiye ie cam
fabrikalar umum mdr iken 12 Mart asker
muhtrasndan sonra kurulan
Erim hkmetinde
bakan, olan, sonradn tekrar eski iine dnen faal
bir mason.
EFK ERENS:
Mill Savunma Bakanl
Harita Genel Mdr. 27 Mays harektndan sonra stanbul Belediye Reisliine getirildi.
Erenler
locasndan sonralar istifa etti ve ne hikmetse locadan istifa etmek diye bir kaide olmad halde,
istifas kabul edildi denmektedir.
EREF G VENGZ: Emekli Hava Generallerinden. inan locasnn yksek dereceli masonlarndan.
EFKET E R B A Y : Bir ok fabrikalarn sahibidir .Locada ktisad konularda konumalar yapar.
EFK ET ERSOL: Milli Eitim Tefti Reislii
yapt.
EYD A A K A D : Rodos doumlu. Trkiye Petrolleri mali iler grub bakamdir. Uyan locasndan.
TA H S N ZTN: Gazeteci, Hrriyet gazetesinin eleman. Ahenk locasndan.
TA U A T L A L K : Devlet Demir Yollarnda mfettilik yapt. Trk dil kurumu yesi ve CHP. asasdr.
242

T A R IK Z tY A L ; Selanikte dodu. Trk-Yunan

mbadele komisyonunda vazife ald. Loca katibi olan bu mason ok faaldir.
TURGUT DEMRAG: Film yapmcs ve rejisr. And film irketinin sahibi. lke locasndan.
NAL BERKAY:
Atom enerjisi komisyonu
Genel Sekreterlii mali ube mdr. Ne hikmetse
bunlar hep mali ilerle uramaktadr.
V A C lT A S E N A : Mebuslardan. Demirelin locasndan.
V E D A T D A L O K A Y : Mehur halk adam, bamszlk ampiyonu CHP. Genel Bakan Blent
Ecevit tarafndan Ankara Belediye Reisi setirilen, yanyana pek sempatik bir tarzda birbirlerine
bakarken gazetelerde fotoraflar kan mehur
mason. Tesadf bu ya, Demirelin locasndan. Yani
bilgi locasndan.
V E D A T SO KU LLU: stanbul Emniyet
Mdrl yapt. Faal mason.

Genel

VE H B E R A L P : Selanik doumlu. Trk-Fransz kltr cemiyeti kurucularndan. Birara Rektr

Ekrem erif Egeliye vekalet etti. Ahenk locasndan. Locada konferanslar verir.
V L D A N AIR S AV A IR :
Beden Terbiyesi
Umum Mdrlerinden. Masonluk tekilt beynelmilelci olduu iin, her beynelmilelci de Mslman
Trkn kendisine gelmesini istemedii iin, sporda
Trk genlerinin kendilerini gstermemelerinin sebebi bellidir artk. Ykseli locasndan.

243

Z A F E R T N A Y : Merkez
Mdr Muavinliinde alt.

Bankas

Muhasebe

Z Y A S E IJ IK : Esiri M ill Em niyet Balkanlarndan, nama locasndan.

Z H T H L M B E I B E E : DP. Bakanlarndan. Ticaret Bakanl yapt. Byk
stadlardan
Fran-Masonluk adl bir eseri vardr,
Z LF SAM ONGEN;
H eybeli A d a verem
sanatoryomn
bahekimlerinden.
H rriyet locas
stad muhteremi.

244

LONS KULBNE TRKYEDE KURULMASI

N ZN VEREN HKMET KAKANAMES
VE HKMET (YELER
K A K A SAYISI: 6/1607
Merkezi stanbul'da bulun&n "stanbul
Llom Kultlbifn, merkezi ikafio'da ulac
Mllletlra*B Lions Kulpleri DMnegt
- (Laoa International) ile iifbirliji yapnas
t izin verilmeai Diileri. Salk ve Sosyal
Yardm Bakanlarnn uygun mtalaalarna
dayanan ibileri Bakanlnn
25/8/1963
tarihli ve 30-8967/88530 sayl ja t u iiz-erincj 3512 sayL kulunun 10 uneu haddesine
gre, Bakanlar Kurulunca 1/4/1963 tarihinde -kararlatrlmtr.
C U M H U R BAK AN I

C. O U E L
Bajbakaa I. NN - - Devlet Bakan ve
Bab. yardmcs E. Al.tCAN Devlet Ba
kan ve Bab. Yardmcs H. D N EB -
Devlet Bakan ve Bab. Yardmcm T. FKY
z IO& t .t : Devlet Bakam A. . AOANOG'L U Devlet Bakan. R. A Y B A B Devlet
Bakan N. OK TEN Adalst Bakan A. K.
Y R K Mill Sa. Bakan t. SANCAK
bileri Bakan H. O. BEK ATA Dileri
Bakam F. C. E R K N Maliye Bakan JE.
MRLisfJ - Milli Egt. Bakan .B. KATIP
OftLC - Bayndrlk Bakan t. SEK N
Ticaret Bakan M. ETE 8a. vo $o. Y. Bakan Y. A ZZO G Ll' Gtm. ve Tek. Bakan O. ZTRAK Tarn Bakam M. ZM EN

Ulatrma Bakan R. OTEN alma

Bakftm Tt. KCEVT Sanayi Bakam P. E
LKBA Ba. Ya - ve Turum Bakan C.
KAftASAPAN t ma,r ve lnkfln Bakan F.
K. GOKAY.
__ 12

Yukardaki kliede, merkezi ikagoda bulunan

ve beynelmilel bir rgt olan L O N S kulbne
Trkiye'de kurulmas iin Hkmet kararnamesiyle
245

'erilen iain ve bu 2 n) veren hkiimet yeleri grlmektedir.

Resm gazetede yaynlanan bu hkmet kararnamesini ve imzas bulunan hkmet yelerini tehir etmemizin aebebi Mason tekiltnn gcn gsterebilmektir.
nk, eseri takdim ederken de sylediimiz
gibi, L O N S kulb, Mason diktatrlnn, hedefine gitmesi iin paravan olarak kulland beynelmilel kurululardan biridir. Ve de merkezi ikagoa
bulunduuna gre, kanunlarmzn yasak ettii kk
darda bir cemiyettir.
Byle olmasna ramen, yukardaki kliede grdnm Hkmet yelerinin kararyla d kkl bu
cemiyet memleketimizde de kurulabiliyor.
Acaba
beynelmilel bir gce sahib bulunan Mason tekiltndan baka hangi d kkl tekilt yurdumuzda temsil imkn bulabilir? Hi biri bulamaz...
Bu durum apak ortadayken, bugn Trk hal
knn, hususen Trk milletinin hemen hemen btnn tekil eden A lt Yap nm haklarn korumaya ve Trk milletini tam bir bamszla kavuturmaya urar grnen sayn Eeevit -byle d kkl
tekilta izin veren hkmet kararnamesine nas!
olur da imza atabilir.
Bu durum savunur grnd bamszlk fikrine tam anlamyla ters dmektedir. Hele hele A lt
Yap haklarn koruma iddialarna bsbtn kar
bir durumdur.
Zira, Hkmet kararnamesi ile kurulmasna msaade edilen bu beynelmilel rgt btn dnya ze 246

rinde mutlak sz sahibi durumunda olan para babalar ve ktisad trstlerin veya bu trstlere bal brokratlarm kurduu veya aza olabildii bir rgttr.
Sayn Eeevitin savunduu A lt Yap mensubu bir
tek ferdin bile bu rgte girebilme imkn yoktur.
Ayrca, bu rgte vcut verip hayatiyetini salayan trstler, baz solcu yazar - izer takmnn solcu
genleri zerine kkrtt kapitalist Amerikanm
temsilcisi olan trstlerdir. Amerika demek bu trstler demektir. Amerikan sermayesini elinde tutan ve
bu sermaye gcn yitirmemek iin sper bir devlet
oiaj Amerikann btn imknlarn seferber ederek
dnyaya saldran ve Amerika, devletinin adm Emperyaliste karan bu trstlerdir.
Dnyann orasnda burasnda kendi retimlerini
tketecek pazarlar kurabilmeli iin harpler kartan bu hain trstlerin kontrolnde bulunan bu ve
benzeri rgtlere memleketimizde hayat -hakk tandka, her trl bamszlk iddias ancak laftan ibaret kalr.
Trk milletini bamszlk, ama tam manasyla
bamszlk sahibi olmaya layk grenler ve inananlar (ster sac olsunlar isterse solcu) d kkl btn kuruiuar ve onlara paravan olan yan rgtleri
geldikleri yerlere srmeye almadan byle byk
bir gayeye bal olduklarm kimseye inandramazlar.
Bu bakmdan, Trk milleti iin yeni bir dnem
aldn ileri sren sayn Ecevit iddiasn ispat etmek, edebilmek iin gereken imkn eline geirmitir. Gerekten milletin umudu olmaya devam etmek
istiyorsa, burada ifade etmeye altmz gerek__ 247

lere kulak vermelidir. Ve gereini yerine getirmeye

almaldr.
Tetkik etsin, ayet bu ve benzeri rgtler, dediimiz gibi,, dnyay smren ve bu maksatla milletleri birbirine krdrtan trstlerin kontrolnde deilse, biz her szmz g'eri almaya ve bir daha byle
iddialar ileri srmemeye hazrz.
Ama dediimiz gibi ise ve gerei yaplmyorsa,
o zaman ltfen bamszlktan ve A lt Yap haklarndan hi kimse bahsetmesin.
nk byle bir iddia milleti kandrmaya bakmaktan baka hi bir mna tagmaz. kar evrelerinin ikidar olduunu ileri srd bir siyas teekkl iktidardan dren Ecevit, bu ve buna benzer
bamszlk savanda, hkmet orta olan partiden engelleme deil, sadece yardun grecektir. Bir
kere denesin...
Hadi bakalm. Savunduunuz haklarn tahakkuk etmesi iin her trl imkn, elinizdedir. Hodri
meydan...
H YA YAYIN LAR I

S o n b a s k ta r ih i:

15. 2 .

1974

ESERN ORJNAE
A .- G

LA

Mj c hc l

D IC T A T U R E
II* Ivt

FRANC-MAONNERE
SU R

LA P R A N C E

D ocum cnts

ty, ma A*wnal. $7
N

ESERN VESKALARINI
TOPLAYAN FRANSIZ
HEYET
LE C O M IT fc

D1NITIAT1VE

Gtnnf de CURlfeES t CASTfcl.NAll;

r, ,

A b b e B E R G E Y , d^pu ti de la C trovd e;

Lovs GUIHAL;

"Si.

O r m e ] e a k d e LEUSSG;
Jakojjes M A R C E LU JT;
D- OflERKIRCH, dtpu ti 4u B ni-kW j;
A m t ^ E R E D IE K , directm r de la Revtu Franfaise.
H f n h y KEVERD Y;
Com te E s o im k d b e W (\JlR fcN , dtpute de M rurheet-Mo&eite-

'
\
/ C; 1
V
f Jv -/.
I.

7/ ; : '

steme Adresi:
F-K. 321 - Sirkeci
FAT1: 15 LRA