ERMENi OLAYLARI KRONOLOJiSi

Mlu.t-1 Sldb'dlln Hayk'n aculd.,.na

Yam: Hdavendigar ONUR

Yayan Yan.tmenl: OOuzhan Cengiz
Edldlr: mmhan Cengiz

www.yenlugtanilim.com

Bala/Qlt
Divit Basmevi
Haziran 2006

Kitlbln

uue.... . num,...

USBNI: 975-6217-11-1
www.bilgeoguz.com.tr

lrtlbmt:

111111111
Barbaros Bulvar. IBA Bloklar. 14 / 1 Kat : 3 Daire : 8
Balmumcu /Beikta - ISTANBUL
Tel : (0212) 288 65 42

Faks: 10212) 288 65 27

NSZ
Ermeni meselesi, emperyalist gler tarafndan zaman zaman
kkrt lrken, Trkiye'de soykrm yapldn kabul etmeye zorlanmak
tadr. Bu durum tarihi dmanlarmzn dmanl ktan vazgemeyecein i,
iki de bir nmze 'Ermeni Meselesi'ni sreceklerini bize gstermektedir.
Bat, bu tavryla hem Ermenilere hem de bize ok zarar vermektedir. Biz,
Ermenileri tek yanl olarak yarglamaktansa bir orta yol bulunmasndan
yanayz. Ermeniler artk Tehcir meselesini dillerine dolayarak soykrm
yapld masalndan vazgemelidirler.
Batl kurmaylarnn iki toplumu birbirine drme oyununa
artk 'dur' demeleri gerektiine inanyoruz. Zaten aralarndan kan baz
aydnlarn oynanan oyunlarn farknda olduklarn ve batya tepki gster
diklerini gryoruz.
Biz, genel hukukun bir kaidesi olan 'sular!), ahsilii' prensi
binden yola karak gemiteki hatalarn ancak ilgili ahslar baladn
ifade ediyoruz. Gemiteki o lay lar kayarak yeni nesilleri huzursuz
etmenin ve di.iman kutuplar haline getirmenin yanl olduuna
inanyoruz.
Necip Trk Milleti'nin sabrn istismar etmeye kalkan batl
devletler, kendi karanlk tarihleriyle yzlemeli ve kendilerini sorguya
e k me leri gerekmektedir diyoruz.
"Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna" serisinin bu nc

kitabn bu uurla yaynlyoruz. Hayrl o lmas dileiyle.

H dave ndigar Onur 1961 ylnda Artvin'de dodu. lstanbul'da Trkiye

Gazetesi Yurt

Haberleri Servisi'nde

alt.

H a le n

ihlas Haber Ajans'nda

almaktadr. Gazeteciler Cemiyeti ve Basn Birlili Demeli yesidir. Konya'nn

Takent (Pirlerltondu) kazasndan Hatice Hanmla evlidir. iki ocuk babasdr.
Eserleri:
Trk SaA Szl
Asrn Yesevisi Ahmet Arvasi
Ermeniler Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna/ l

Ermeni Portreleri Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna/ 2

ERMBN1 OLAYLARI KRONOI.OJISI

--------------

- ---

Miller-i Sadka'Jan Hayk'n ocuklarm 3

301- Ermeni Kilisesi, Ermeni Kral Drtad tarafndan tannr.

Hristiyanlk, bylece Ermeniler'in resmi dini olur.

303- Ermeniler'in dini lideri Krikor Lusavori, Kral Drtad ve

Kralie Srpuhi Akhen tarafndan, Vaarabad ehrinde byk bir Ermeni
Kilisesi ina edilir.
'404- Ermeniler' in bir alfabeye ihtiyalarnn olduunu gren
Mesrop Madotz ( Maschtotz) , 36 harften oluan ve daha sonra iki harf
ilaveyle 38'e ykselen bir alfabe hazrlar.

45 1- ran mparatoru

L Yezdcerd, Ermenistan 'a girer.

Rahiplerin isteiyle Ermeniler' i Zerdtl kabule zorlar. mparatorun

askerleriyle hristiyan Ermeniler arasnda kanl atmalar kar, binlerce
Ermeni hayatn kaybeder.

SSZ.. (ll Temmuz) Ermeni Takvimi'nin balangc. Bu takvim

12 ay 365 gn olup her ay 30 gndr.
5

ERMENi OLAYLARI KRONOLOJiSi

Millei Sadka'Jan Hayk'n ocuklarna 3

657- Bizans zulmnden bkan Ermeniler, Hazreti Muaviye b. Ebi

Sfyan dneminde slam hakimiyetini kabul ederler.

885- Ermenistan'a tayin edilen mslman valiler, yanlarna

Ermeniler'den bir yardmc almay gelenek haline getirirler. Ermeniler, bu
yard mclara 'Naharar' adn vermilerdi.

1018- Seluklu Trkleri, ar Be komutrunnda Anadolu'ya

ak nl a r tertip etmeye balar. Bu , Ouz Trkleri'nin Anadolu'ya doru ilk
g gsterileridir. Y an havzasnda baz kaleler ele geirilir. Urfal Ermeni
tarihi Mateous, bu olay anlatrken, "O gne gelinceye kadar Trk
svarisi grmemi olan Ermeniler, ok korktular. Trkler' in yaydan
silahlar ve d a lga l anan uzun salar vard " der.

1021- Seluklu Trkleri, ar Be komutasnda Anadolu'ya

ikinci fe ti h hareketini balatrlar. Van'da Ardzruni soyundan Ermeni

Prensi Se nek e rim, Trk fetihlerinden rahatszlk duya rak lkesini Bizans
mparatoru 1. Basil'e devreder. Senekerim'in, 22 kalesi, 10 kenti ve 4000
ky vardr.

105+ Turu! Be , Anadolu'daki harekat geniletir. Ermeni

kkenli tarihi Mateou s , Vekayinamesi'nde, Turul

Be 'den, "Ermenistan

zerine zehirli ve ldrc bir rzgar gibi esti . Turul, deniz kumu kadar
kalabalk askeriyle Ermenistan'a yrd" diye bahsetmektedir.

1064- Sultan A lparsl an , Azerbaycan\\ hareket ederek Lori

Ermeni prensliini itaat altna alr. Bagrat Hanedan'nn bakenti Ani
ehri n i Bizansllar'n biri Grc dieri Ermeni as ll iki valisinden alr.
slam Halifesi, Sultan Alparslan'a, hu baa r s nd an dolay 'Ebl Feth'
nvann verir.

1066- Sultan Alparslan, Afin ve Balak Bey gibi byk komutan

la ,

Bizans'a

---

doru yol a m ak g<yesiyle grevlendirir. Ordu, Malatya yre-

---

..

----

ERMENi OLAYLARI KRONOLOJ1S1

Miller-i Sadka'dan H:yk'n oc:ukl:rna
--

--

sine kadar gelir. Bu blgede Bizans'a kar ayaklanan Ermeni kkenli

Bazrigoullar, Trkler gelince ayaklanmay bitirirler.

13 Mart 1071- Romanos Diogenes, Bizans'tan yola karak

Kzlrmak vadisini takip edip Sivas'a ular. Rumlar, Ermeniler'i ikayet
edince, mparator Sivas' tahrip ederek birok Ermeni'yi ldrr.
Ermeniler, kendilerine zulm yapan Bizans ordusuna destek vermeyecek
lerini belirtir. imparator

Romanos Diogenes sinirlenerek "Trkler'i

perian ettikten sonra Ermeniler'i tarihten sileceim" der.

1076- Trk ordular , Martnara kylarna kadar ularlar.

1 149-

Urfa konduunu ortadan kaldran Atabey l madddin

Zengi lnce, Suriye'deki hallar Ermeniler'in yardmyla b u e hri

igal

ederler. Zcngi'nin olu Nuruddin de, bir sre sonra bu ehri tekrar

hall a rd an alr.

1157- Antakya prensi Rcnaud de Chati llon ile Kilikya prensi

Ermeni asll Toros, hallarn s olarak kullandklar Kbns' igal ederler.
Kbrs'n ileri gelenlerini fidye alana kadar Antakya'ya gtrrken, halk
da deniz kenarlarna srerler.

1222- Mool katliamlarndan kaan Ermeniler, dil boyun d an

batya doru gid e n 3 kilometrel ik bir sahada Ermeni yerleim birimi kurar
lar.

1275- Trk Mem l uk Sultan Baybars, Sis, Tarsus ve A d ana y ele

-

'

geirir. Ermeni ve. frenk askerleri ehri terk etmek zorunda kalr.

1299- Osmanl Cihan Devleti

kurulur.

1326- Orhan Gazi Bursa'y fethedince, Trkler'in himayesindeki

Ermeniler'in Ruhani Reislik Merkezi'ni de Bursa'ya nakleder.

ERMENl OlAYUJU ICR.ONOLO)tSl

Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

142S- Kbrs'n Magosa ehr inde Msrl hristiyanlar tarafndan

,

ina edi len Surp Manastr, Ermeniler'in eline geer. Manastra, Surp
Magar Manastr ad verilir.

14S9- Ermeni kkenli Tp bilgini Amirdovlat Amassiatzi

( 1420-

1496), 'Tp renimi' adl eserini kaleme alr. Ayrca, 'Halk n Kitab' adl

bir eseri Arapa'dan Ermenice'ye evirir. Byk Trk Hakan Fatih

Sultan Mehmet'le grme nimetine kavuur.

1461- Fatih Sultan Mehmet Han, Bursa'daki Ermeni Piskoposu

Hovakim'i (Ovagim) stanbul'a getirterek kend isine Patrik nvann
verir, Ermenilere birok haklar tanr. Hovakim, 1478 ylna kadar patrik
lik yapar.

1470- Fatih Sultan Mehmet dneminde bir grup Ermeni N ide

Aksaray'dan alnarak lstanbul'a yerletirilir.

31 Aabk 1S16- Yavuz Sultan Selim Han, Kuds' ziyaretinde

kendisini karlamaya gelen Kuds Gregoryen Ermenileri Patrii il. Serkis
hakknda

bir ferman verir. Yavuz Sultan Selim Han

fermannda,

Kuds ' teki manastr ve kutsal yerleri eskiden olduu gibi yine
Ermeniler'in kullanabileceini belinir.
Fermanda ayrca, Hz. mer ve Selahaddin Eyybi zamanndan
beri verilen 'emri erifler' gereince sahip olduklar kutsal yerler ve kilisel
erle ayn inanca sahip Habei, Kpti ve Sryani cemaatlerine sahip olma
yetkisinin de Kuds Ermeni Patriklii'ne ait olduu belirtilir.

1S67- lstanbul'da Ermenilerin sahip olduu ilk matbaa kurulur.

164S- stanbul'da Beyazt civarnda kan yangn, Beyazt
Medresesi'nin etrafn, Kadrga, Yenikap, Kumkap ve Langa evresini
etkisi altna alr. Yangnda bu blgede oturan ok sayda Rum ve Ermeni
evleri ile kiliseler hasar grr.
----------- -------

---- - -

------

F.RMENl OLAYLARI ICllONOLO)Sl

Mill:ci SaJka'Jan Hayk'n ocuklarna 1

--- ----

---- --- -

- --------

--

1664- Abro elebi adnda bir Ermeni Kprl Fazl Paa'nn

bezirganbas olur.
,

1685- skdar'daki Surp Ha Kilisesi, Patrik Agop Nalyan

zamannda ina edilir.

1701- Sivasl rahip Mekhitar, Ermeniler'in zamanla Trkler

arasnda eriyeceinden endie ederek milli uuru uyandrmaya ynelik
faali ye tl er iine girer. Mekhitar, Ermeni Kilisesi'ni Katolik Kilise si ile
birletirmek ister. Ermeni Patriklii, bu gelime zerine Osmanl makam
larndan yardm istemi, Mekhitar da Fransa'ya gitmek zorunda kalmtr.
Mekhitaristler bu rahibin peinden gitmektedirler.

1727- skdar'daki Surp Ha Kilisesi, onarmdan geirilir.

1 1 Mayu 1766- stanbul'da byk bir deprem olur. Halk uzun
sre adrlarda kalmak zorunda kalr. Ermeni asll air Minas Ceranyan,
depremden etkilenerek bir destan yazar.
1777- Krm' igal eden Ruslar, burada bulunan binlerce
Ermeni'yi steplere kovar.
1790- tlk resmi Ermeni okulu, Amira Miricanyan ve nork
Mrd tarafndan Kumkap Fc sokakta kurulur.
1809- Ermeni edebiyatnn nclerinden Haadur Apovyan,
Erivan'da dnyaya geldi.

1813- Ermeni halk airi M inas Cerenyan, stanbul'da lr. 1766

ylnda lstanbul'da meydana gelen zelzele ile ilgili bir destan vardr.
1819- Artin Bezciyan, darphane mdrlne getirildi.
9

ERMEN-OLAYLARI ICllONOLO)tsl
Millet-i SaJka'Jan Hayk'n ucklarm
-

-- - -

----

---- -- -- - --

--

----

-------

-----

- -----

1 823- pek tccar Artin Bezciyan, Kumkap'da Bezciya n

Okulu'nu kurar. Ermeniler, bu okula ok nem verirler. Cumhuriyet
dnem i nde 1950 ylnda Zaruhi V art anya n, Krikor Koluksa, Herman
ilingir ve Santuhi Gmyan, Bezciyan mezunlar arasml-d birlik ve
dayanmay srdrmek a macyla Bezciyan adnda demek kurdular.
,

1824- Patrik Karabet, Ermenice gramer okutan Kumkap

Okulu'nu patrikhanenin himayesine alr. Karabet, 10 Temmuz 1 824 tari
hinde Anadolu'daki Ermeni cemiyetlerine gnderdii talimatla Ermeni
okullarnn saysnn oaltlmasn emreder.
1827- Barutuba Dadyan ailesinden Ohannes Dadyan,
Tfekhane ve plikhane iin iki mak i ne imal eder.
1829- Rus l ra n sav;lljnda, Erivan ehri Ruslar'n eline geer. ar
Nikola bunu; ''Ermenistan'n kurtuluunun ilk adm" olarak ilan eder.
Ermeniler'de ar'a, "Ermenistan lkesinin Kral" nvann verir.
-

1830.. Karaba'a, lran ve Trkiye'den Ermenile r g etti riler ek

buradaki nfus dengesi deitirilmek istenir.
27 ubat 1 830- Sultan kinci M ah mud Han, Katolik
Ermeniler'in saysnn artmas zerine, Hagopos ukuryan' Ermeni kato
lik p a triki tayin eder. Ermeniler'de mezhep deitirmek moda olur.
7 Mart 1832- Barutu ailesinden Ohannes Dadyan, rnde-i
Seniye ile Azadl Raruthanesi'ne barutu ba olarak nasbolunur.
Baruthane de birok yen iliklere imza atar.
1833- Corafya bilgini Venedik
Lukas nc i ciyan hayata veda eder.

10

rahiplerinden

Er meni kkenli

l!RMENt OLAYLARI ICRONOLO)lSl

Mill:ri SJka'Jan Hayk'n ocuklarm
1835- Azadl Baruthanesi barutu bas Ohannes Dadyan,
Fransa ve ngiltere'ye giderek burada meslei ile ilgili inceleme ve
aratrmalarda bu l unur .
23 Kaam. 1836- Barutu ba Ohannes Dadyan, gezi

ve

incelemelerde bul u nma k zere gittii A v rupa 'dan stanbul'a dner.

A vrup a'd an g et ir dii maki nele rle Baru th an e'yi ye nile r.

1837- Ti yat ro sanats Mardir<>S Mnakyan, stanbul Balat' ta

doi:du. Mnakyan, 1 888'de Osmanl Dram Tiyatr<>Su'nu kurup 30 yl

boyu nc a bu ku mp anya n n y ne t m e l iin i yapar.
13 Eyll 1838- skdar'da Cemeran Okulu lla edilir.
3 Kasm 1839- Reit P aa'n n Glhane'de okuduu tanzimat fer

m an , Osmanl topraklarnda yaayan hristiyanlara b iro k hak lar ta n r.

1840 Ermeni ko me dy a

sanats David T riy an s, stanbul

Reyolu'nda dodu.
1841 Sahakyan Derne i , st an bu l

Koc a Mustafap aa se mt ind e

kurulur.
1842-

Kdisdostur Hazaryan ve Takprl Harutyun tarafndan

Surp Sahakyan D er ne i kurulur. Bu dernek ileride baka isimler alr.

1843 Ermeniler tarafndan Tarlaba'nda Ermeni Ma nastr ina

Bu bina 1989 y lnda Adnan Vu rd cvir ile Ziya I l ga z tarafndan

edilir.

lstanbul Sanat Merkezi (lSM) haline getirilir. 1 999'da ise 1 936 y l nd a

aznlk vakflarndan istenen mlk beyannamesine dayana rak boaltlmas
istenir.
14 Nisan 1848- E rmen i edebiyatnn nemli simalarndan
Haadur Apovyan, arl k ynetimince Sibirya'ya srlr. A povyan'dan
bir daha h aber alna ma z.
- ---

..

---------- --- -- ------

11

ERMENi OLAYLARI ICRONOLOJlSl

M i lle-i Sadka'dan Hayk'n ocuklanna 3
-----

----- .

1851- Ermeni cemaati, Oksen Hocasaryan ynetim inde

'Purnsdan' adnda bir dergi karr.
1851- Osmanl Ermenileri'nden Vartan Paa, ( Akabi Hikayesi)
adl Trke roman n Ermeni alfabesiyle yazar. Kitap stanbul'da
Mhendisolu Matbaas'nda baslr.

22 Ekim 1853- Ermeni Maarif Komisyonu faaliyete geer.

1856- Islahat Hatt Hmayunu, Ali Paa tarafndan onaylanr.
Bu tarihe kadar askere alnmayan hristiyan tebaa, asker olmak hakkn
elde eder. Zmmilerden alnan 'Cizye' ismindeki slami vergi kaldrlr.

1858- Trk tiyatro sanats Kavuklu Hamdi, Ermeni Gll

Agop'un Osmanl Tiyatrosu'nda perde ekmekle ie balayarak meslee
ilk admn atar. stanbul'da doan Kavuklu Hamdi, kk yata hem
yetim hem de ksz kald. Hac Beki'nin, ( Han Kolu) adl tiyatro oyu
nunda kavuklu arkas olmutur. Sultan Abdlaziz'den iltifat grr.

1858- Ermeni komedya sanats Dav id Triyans, ailesi tarafndan

Rafaelyan okulunda okumas iin Venedik'e gnderilir.
1859- Su ltan Abdlmecit Han'n ferman yla, Gedikpaa'da
Ermenistan Protestan Kilisesi faaliyete geer.

1861- Ermeni komedya sanatlarndan David Triyans, ark

Tiyatrosu'nda ilk gsterimi olan ( ki avular) melodramna karak
Gustave roln oynar. Daha sonra zmir'e giderek Vaspuragan
topluluuna katlr.

29 Mat 1862- Ali Paa, Ermeni aznln kendi kendini idare

sine imkan veren bir Ermeni Anayasas'n tasdik eder.

N izamname-i

Millet-i Ermeniyan, Ermenilere meclis kurma yetkisi veriyordu.

-

--

12

- - -------

--- ----.

------

ERMEN OLAYLARI KRONOLOJiSi

Millt:ri SaJka\lan Hayk'n ucklarm

17 Mart 1863- stanbul Ermeni Kilisesi, Sultan Abdi.ilaziz Han

tarafndan onaylanan 1 860 N izamnamesi ile ynetilmeye balanr. Bu
nizamname ile kilisenin ynetim yetkisi, 140 yeli Genel Kurul'a
braklr. Sultan 1. Adlhamid'den sonra N izamname'de baz deiiklikler
yaplr. Yeni Nizamname 1 9 16'da yrrle girer.

1866- Kat olik Ermeniler, Pangalt Ermeni Lisesi'ni eitime aar.

1868- Gll Agop, Gedikpaa Tiyatrosu'nda Telemaque

operasn Trke olarak sahneye koyar.

1869- etelere destek vermekle nlenen Mrd Hrmyan,
Ermeni Patrikl ii'ne getirilir.

1869- Bursa'da yaynlanan yar resmi Hdavendigar gazetesi , 82.

saysndan balayarak bir taraf Ermeni harfleriyle fakat Trke yaynlan
maya balar.

1869- Gll Agop, Ermeni yazar ve airlerden Bedros Turyan'

sahneye karp oyun yazar olarak tiyatro izleyicilerine tantr. Gll
Agop, btn bunlara ramen Ermeni aznln tenkidinden kurtulamaz.
nk Agop mslman olarak 'Yakup' adn almtr
.

1869- air ve romanc Hovhannes Tumanyan, Ermenistan'n

Lori blgesinde dodu. Hayat boyunca Ermeni edebiyatnn gel imesi

iin gayret gsterir.
1869- Tiyatro sanats Gll Agop, topluluuna mslman
oyuncular alacana dair bir aklama yapar. Trk tiyatrocularnn nc
lerinden Ahmed Fehim bunlardandr. 1 857'de skdar'da doan Ahmet

Fehim Efendi, hattat Abdlkadir Efendi'nin oludur. Ermeni tiyatro

sanatlarndan Tovmas Fasulyeciyan tarafndan ie alnm, Trk tiyatro
sunun gelimesine katklarda bulunan Ahmed Vefik Paa tarafndan
destek grmtr.
13

ERMENt OLAYLARI DONOCO)ISl

Miller-i SaJka'Ja Hayk' ocuklarna 3
-

---

---- -- - -

----------- -------- - --- --- - -

--

18 Niaan 1869 Barutu ba Ohannes Dadyan, Beikta'ta haya

..

ta

vedn eder.

1870- Karagzyan kardeler, Narlkap Surp Hovhannes Kilisesi

yannda Horenyan erkek ve Varvaryan kz okulunu kurarak Ermeni
cemaatini sevindirir.

1870- Osmanl Tiyatrosu'nda, 'Hazreti Musa ile Firavun'

kssasn oynatan Gll Agop, ura-y Devlet ( Dantay) yetkililerince bir
daha byle oyunlar oynanmamas yolunda ikaz edilir.

S Hazinn 1870- Beyolu'nda byk yangnda Naum Tiyatrosu

tamamen yanar. Yerine Hristaki Zografos tarafndan 'Cite de Pera' ad
verilen bir pasaj yaplr.

13 Mart 1871 Gll Agop'un sahip kt yazar Bedn>S

Turyan'n "ranllarn Ermenileri Yamas ya da Bagradunilerin Bakenti
Ani'nin Yaklp Yklmas" adl 5 perde, tabloluk tragedyas, oynanr.-

1872 Van'da, Rus yanls 'ttihat ve Halas' adl Ermeni cemiyeti

kurulur.

1872- Ermeni air

Bedros Turyan, verem hastalndan 2 1

yanda lr.

6 Ekim 1872

etelere destek veren patrik Mrd Hrimyan

istifa eder.

1876- I. Merutiyet'in Millet Meclisi'nde Ermeni cemaatini mil

letvekili olarak u isimler temsil eder: T aniyel Kariciyan, Agop ahinyan,
Ohannes Allahverdi (Meclis Bakan Vekili), Sebuh Maksutyan, Rupen
Yazcyan,Sahak Yavrumyan, Hamazasb Ballaryan, Mikael Altmtop ve
Manuk Karcyan.

1876- nl bestekar uhacyan, Takvor Nalyan Bey'in 1874'de

yazd 'Leblebici Horhor' adl oyunun mziklerini besteler.
14

ERMENi Ol.AYLARI ICR.ONOLOJlst

SaJka'Jan Hayk' <,.:ocuklarn: 1

Millr-i

----

-------- -- - -

---------

27 Haziran 1876. Pa tr ik Nerses Varjabetyan, yangmda hasar

gren ve yeniden ina edilen Gedikpaa'nn Samyii diye anlan yerdeki

Surp Hovhannes Avedari Kilisesi'ni ibadete aar.

7 Anlk 1877- Erme ni M illi Meclisi, Ermeni halknn askere
yazlarak sa vaa katlmas kararn alr. Bunun nedeni silah ku l lanmay
bilen kuaklar el de etmekt i r .
1877-78- Osmanl-Rus Savalar balar. 93 Ha rbi olarak bilinen

bu

savata

baz Ermeniler, Rus ordularnn safmda yer alrlar .

20 Ocak 1878- Rus ordusu Edime'ye girince, stanb.l'da bulu

nan Ermeni tiyatro sanatlar Ruslara gsterim vermek zere Edirn e ' ye
gider. eteciler, Edime'ye gitmeyi reddederek Osmanl'ya bal ln

gsteren nl tiyatro sanats Gll Agop'u korkaklkla sular.

13 NIBD.1878- stanbu l Ermeni Patrii Nerses, ngi lte re Dile ri
Baka n Sal isbury ' ye gnderdii muhtrada, Trklerle beraber yaayamaya

caklarn belirtir. Osmanl ynetiminde tarihlerinin en ra hat yllarn

geiren Ermeniler, Nerses'ten itibaren rahat yz grmez olurl ar .
13 Temmuz 1878- Berlin Anlamas imzalanr. Bu anla maya ,

Osmanl Ermenileriyle ilgili 6 1. madde ekle nir .

3 Aluat.os 1878- ngiltere Dile ri B akan Lord Sa lisbu ry , stan
bul Bykelisi Layard'a gnderd ii talimatta, Os man l Hkmeti'nin

Dou'da reformlara balamas gerektiini bildirir.

1879- Serveti Fnu n airi Sleyman Nazif, Mardin'Jc bir
Ermeni pa paz nda n Franszca renmeye balar.

1879- Ti ya tro sanats Karakin R i tuni , k mevsiminde vere m

den ld.

15

ERMENi OLAYLARI ICRONOLOJlSl

Millt:

Sadkn'an -k-clna_.:.2__

____

_ __

____

___

___

___

1879- air yazar Eya Demircibaiyan, (Felsefe Lugati ) 'ni

neretti .
1870- Tiyatrocu Dikran Tosbatyan, Osmanl Tiyatrosu'nda
almaya balad .
1880- Dadyan Artin Paa, 8 sene mddetle Hariciye Nezareti
Mstearl 'nda bulunur.
1881- Erm enile r , Erzurum'da 'uray Ali' adnd a bir cemiyet
kurdular. Bu cemiyet daha sonra adn 'Mdafi Vatand al ar ' olarak

de iti r ir .

9 Mayu 1881- Divriili Noradunkyan ailesinden Kapriel Efend i,

Osmanl Devleti'nin etine Eliliine birinci sekreter olarak atanr.
1882- Tiyatro sanats Gll Agop, 2. Abdlhamid tarafndan

Mzkai Hmayun'da grevlendirilir .

1882- M rd Portakalyan , Bitlis yresinin en byk merkezi

olan Van'da, Merkezi Lise'yi kurar.

1884 Ermeni as ll t iyatro sanats Mardiros M nakyan ,

Kahire'nin H idivial T i yatrosu ' nda sahneye kar.

1884- Dikran uh ac yan

ve

ekibi , Yen i Tiyatro'da 'Leblebic i

Horhor Aa'y, Aridk Rudolf i le kars Prenses Stephanie'yc oynadlar.

sonra yerine Erzuru m Episkoposu

Harutyun Vehabedyan pa trik olarak tayin olunur.
1885- Nerses'in

lmnden

1885- Bestekar Artak i Efendi (Terziyan ) Selanik'te dodu .

Ta tyos Efendi'nin etkisinde kalan Artaki Efendi, 'Koklasam salarn ta

fecre kadar', 'Ruhumda bahar at', 'Hani ya sen benimdin niye dndn
sznden ' gibi sevilen namelerin de iinde bulunduu ok sayda besteye
imza atar.

16

ERMENi 01.AYl!ARI ICRONOLOJISI

-----

---------------

Miller-i Sadka'Jan

--

Hayk'n uckhmm

- --

1885- Kompozitr Parse Ganayan, Tekirda'da doar.

1886- Enneniler, svire'de Hnak htilal Komitesi'ni kurdular.

Komitenin ilk bakan olarak Kafkasyal Nazarbek adnda bir Ermeni

seilir.
1886- M ikae l Portukal Paa, Maliye Nezareti Bamavirl ii'ne

sonra da Ziraat Bankas Mdrl'ne getirildi.

1888- Hdavendigar Eyaletinde bu dnemde 5 5 bin Ermeni

yaamaktadr.
1888- T i yatro sanats Agop Vartovyan'n (Gll Agop) ,

"Ruhumun zc Bunaltlar ya da Dou Halk Mzii" adl eseri

Ermenice yaynlanr.
1888- Ermeni aratnnac yazar Agop Melik Hagopyan, Dalk
Karaba'da lr.
1888- Harutyun Vehahedyan Kuds patriki seilir.
1888- Tiyatro sanats Mardiros M nakyan, Osmanl Dram

Tiyatrosu' nu kurdu. M nakyan, ok sayda tiyatro oyuncusu yet itirir.

189().. Krikor Hagop Basmajian'n "Social and Rel igious Life in

The Orient" (Doudaki Sosyal

ve

Dini Hayat) adl eseri yaynlanr.

189().. Patrik Aiyan, batl lkelerin kkrtmas ile Osmanl

karsnda terbiye snrlarn amaya balar. Sabr ile tan nan 2. Sultan
Abdlhamid Han dayanamayarak; "Btn Ermeni kiliselerini, ayn saat
ve dak ikada temelinden atlarna kadar araynz" emrini verir.
189().. Hnaklar'dan ayrlan bir grup Ermeni, Troag adnda bir

cemiyet kurdu. Bu cemiyet daha sonra Tanaksutyun adn almtr.

17

ERMENi OLAYUJU ICRONOLOJISI

Milleri SaJka'Jan Hayk'n ocuklarna J
----

--------

--

---

----------- ---

1890- Birinci Sason isyan. Siirt ile Mu arasnda bulunan

Sason'da H amparsum Boyac yan bakanlnda Ermeniler ayaklanr.

Ermeni eteleri, Delican airetine saldrarak yzlerce mslman ldrr.

Sason isyan, drdnc Ordu Kumandan M ir Zeki Paa tarafndan
bastrlr.
20 Haziran 1890- Erzurum isyan. Ermenilerden oluan ete, iki
subay ve bir j andarma erini ehit edince atma kar. atmad a iki taraf
100 kadar l, 200-300 ci var nd a da yaral verir.
Temmuz 1890- Kumkap Mitingi yap l r.

1891 Ermeni mizah edebiyatnn nemli isimlerinden Hagop

Baronyan, 47 ya nda lr.

1891- Ermeni yazar Hagopos Dayan'n, "Akotankeya'nn
Eserleri stne Bir inceleme" adl eseri yaynlanr.
1891- Mikael Portukal Paa, Hazine-i Hassa Nezareti'ne Nazr

tayin edilir.
27 Mays 1891- Ermeni mizah yazar Edirneli Agop Baronyan,
lr. Baronyan, 1 884'de Lukranos'un ' llerin Diyalogu' adl eserini
Ermenice'ye .evirmeklc tannr.
\

1892- Anadolu'da ete olaylarna destek veren Gladstone

lngiltere'de iktidara gelir.
1893- Merzifon, Kayseri, Yozgat isyanlar balar

Londra'da, Don Juan Tiyatrosu'nda Sultan 1.

Abdlhamit Han'n ahsn hedef alan bir tiyatro oyunu sahneye konur.
Ekim 1893-

1894-- Bursa k en t merkezinde 5.664, merkez sancanda ise

24.750 Ermeni vardr.1

e

1Kaynak:
Yaynlar)

(Bursa'da Mbadele, Raif Kaplanolli, Avrasya Etnografya Vakf

ERMEN OLAYLARI ICRONOLO)tSt

Milleti

Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

-- .

--------

189+ Mardin'de, Surp Hovsep Ermeni Katolik Kilisesi, Ermeni

mimar Lole tarafndan ina edilir.
25 Mart 1894- Trklerle atmay ho grmeyen Patrik Akyan,

etecilerin suikastine urar. Patrikhane kilisesi avlusunda yaplan suikast

ten yaralanarak kurtulur. Bir sre sonra da istifa eder. Yerine, Hnak
etesinin destekledii Matyos zmirli yan ( 1894-1 896) patrik seilir.
Kamn 189+ Diyarbakr'da isyan balar.

Ermeni yazarlardan Hagopos Dayan'n, "Filozof

Secundus'un Eski Ermenice'ye evrilmi Szleri ve Hayat" adl eseri
yaynlanr.
1895-

1895- Kbrs'n Mgosa ehrindeki Surp Megar Manastr,

Trkiye'deki yetim Ermeni genlerin yazl olarak faaliyete girer.

1895- air ve yazar Zabel Yesayan, Osmanl ynetimi tarafndan
verilen kararla srgn edilir. Yesayan, bundan sonraki hayatn Fransa'da
geirir.
1895- Yazar ve hukuku Sarkis Mabahyacyan, arlk dne
minde blclk yapt iddiasyla Rusya'da tutuklanr.
1895- arlk yneticilerinin kkrtmasyla Ermeniler ve Azeriler
arasnda atma kar.
1895- Mrd ve Hovhannes Esayan kardeler, stanbul

Taksim'de Esayan Okulu'nu kurar.

1895- ( 30 Eyll) Babiali olay
1895- (Kasm) etecilerin Mara'ta isyan teebbs

19

ERMEN OLAYLARJ ICRONOLO)tSt

M i lle-i SaJ ka'Jan Hayk'n ocuk larna 3
-

----

- ---- -

---

---------- - - ----

------ -- -

- --- --

1896- Mzkai Humayun bakanlna Fransz vatanda Dussap

adl Ermeni getir i l ir. Du5sap, 3 yl bu grevde kalmtr.
1-2-3 Haziran 1896- Y an isyan. eteler ehri yakp ykt lar.
26 Almtoa 1896- Osmanl Bankas'na baskn.
1897- James Wilson Pierce'nin "Story of Turkey and Armenia"

{ Trkiye ve Ermenistan'n Hikayesi) a? l kitab Baltimore1de yaynlanr.

1897- Tiyatro oyuncusu Manuk Sisak, verem hastalndan ld .
1898-Tanzimat dnemi opera ve operet bestecisi Dikran
uhacyan lr.
1898- Ohan Gaidzakian'n "llustrated Arm e n ia and the
Armenians" (Resimlerle Ermenistan ve Ermeniler) adl eseri Boston'da
yaynlanr.
Almt.os 1898- Ermeni komedya sanatlarndan David Triyans,
Tiflis'te lr.
1899- Erme ni asll dilbilgini Ararat Garibyan dnyaya gelir.
1899- Ermeni yk yazarlarndan Akse) Bakunts, Ermenistan'n
Goris blgesinde dnyaya gelir.
1900- Osmanl Tiyatrosu'nun n em li simalarndan Serovpe
Benliyan, lskenderiye'de lr.
1901- T iyatro sanat s ve rejisr Tovmas Fasulyeciyan,
lskenderiye'de lr.
1901- Ud sanats Hrant Emre Kenkuliyan, Adapazar nd a
'

doar.
20

l1RMEN OLAYLARI lCRONOLOJISl

--

-----

-----

- - - --

Miller-i SaJka'Jan Hayk'n ocuklarna J

-- - -----

-------

1902- Ermeni dilcilerden H.Acaryan, "Ermeni Diline Trk

Dilinin Tesiri ve Ermenilerin Trkeden Aldklar Szler" adnda bir eser
yazar.
1902- Ermeni asll tiyatro sanats Yeranuhi Karakayan lr.
Gll Agop'un kadn oyuncularndan biri olan Karakayan, sahneye ilk
defa 1 864'de kmt.

Prens Sabahattin bakanlnda, Paris'te 'Ahrar

Osmaniye' adyla kongre yaplr. Kongrede, Ermeniler'e muhtariyet veren
maddenin uygulanmas iin yabanc devletlerin mdahalesinin salan
mas meselesi grlr.
1902-

12 Temmuz 1903- Ruslar, 1. Nicolas'n emriyle Ermeni kilise ve

mekteplerine ait emlAk ve araziye el koydular.

1904- Sofya'da Tanaksutyun komitesinin bir kongresi yaplr.
Toplantda baz kiilere ynel ik suikasder ve zmir'de olaylar karlmas
kararlatrlr.
1904- kinci Sason isyan
17 Mart 1905- Tanak Komitesi tarafndan il. Abdlhamit'e

suikast dzenlemekle grevlendirilen Mikaelyan ile Amavutkyl Vran

abuh Kendirciyan, Sofya yaknlarnda bir kyde at talimi yaparken
Kendirciyan'n el indeki bombann patlamas sonucu ldler.
M ikaelyan'n lm. zerine bu grev Safo ve Torkum ad ndaki
komitaclara verilir.
21 Temmuz 1905- Yldz Camii'nde, Osmanl Padiah il.

Abdlhamid'e suikast teebbs. Olaydan sonra yakalanan Belikal

terrist Edvar Jorris, Abdlhamid han tarafndan affedilerek Yldz istih
barat mensubu olarak Avrupa'ya gnderilir. Jorris, sultana balln
srdrr. lsmail Hami Daniment'in, 'izahl Tarihi Kronolojisi' adl eser
ine gre, "Bomba saatinin Robina Kayn tarafndan kurulmu olduu
----

--------- ---- ------

21

ERMEN OLAYLARI ICllONOLOJtsl

ocuklanna
Millci SaJka'dan Hayk'n-'-

rivayet edilir. Fakat bu kadnla arabay oraya gtrenlerden madam Sofi

Liparis, arabac Mrd , olu Serkiz, seyis Yervant Frankolyan ve arabac
Jorj Petri Varamof (Kirkor VaJ'a)'n pasaportlar daha nc:eden hazr
olduu iin kara ve deniz yollarndan hepsi kap kurtulurlar."

1905- Ermeni tiyatro sanatlarndan Bedros Baltazar, bomba

olayn planlayanlar arasnda olduu iin tutuklanr. Baltazar, 73 gn
tutuklu kaldktan sonra Daday ' a srgn edilir1905- Boos Nubar Paa hRkanlmda Msr'da Ermeni ttihad

ve Muavenat Cemiyeti kurulur. Bu cemiyet 1914'de Tanakl 6 komite

ciyi ihtilal hazrl yapmalar iin Adana'ya yollayacaktr.

1906- Bahaettin akir, Dr.Nazm ve Ahmet Rza, Hnak lider

!eriyle birlikte mcadele iin grme yaparlar.
1907- Paris'te, 2. ttihat Kongresi yaplr. Kongrede, Tamk

rgt ile ttihat ve Terakki mensuplar sultana kaJ' mcadele iin

ortak karar alrlar.

1908- Erme n il erin Jamanak adl gazetesi yayn hayatna balar.

1908- kinci Merutiyet ilan edilir. Millet Meclisi alr ve Ayan
Meclisi yeniden oluturulur. Bu Meclis'te yer alan Ermeni Mill etvekilleri
u isimlerden oluuyor; Vahan Papazyan, Karekin Pastrmacyan, Kirkor
Zohrab, Bcdros Hallayan, Agop Babikyan, Agop Boyacyan, Artin
Bogezenyan, Keam Dergazaryan, Hamparsum Boyacyan, lstepan
l spartalyan ve Dr. Nazaret Daavaryan.

ubat 1908- Van Valisi Ali Paa, bir ihbar zerine Dere
maha l lesinde Kevork Hzarcyan'n evi ile Kobanis Kilisesi'nde arama
yaptrr. Operasyonda 2 bin silah, 5 bin bomba, 50 bin mermi ve ok
sayda askeri malzeme ele geirilir.
Z2

ERMEN OLAYLARI KRONOLOJiSi

Milkr-i
-

Sadk'dan Hayk'n ocuklarna

------------------- ---

- - - - --------- - ---

1908- Van Valisi Ali Paa, stanbul'a gitmek iin Battm iske
lesinde vapura binerken Ermeni terrist Alev Bayan tarafndan
ldrlr. Ali Paa, Van'a tayin edildii srada, Tiflis-Hoy-Van geninde
faaliyet gteren etenin banda Aram Manukyan adl terrist bulunuy
ordu .
Nisan 1909- Baepiskopos Kevork Arslanyan, Adana olaylar
hakknda rapor yazmak zere mfetti olarak atanr.
13 Nisan1909- 3 1 Mart Vak'as.
14 Niaan 1909- Adana'da Ermeni isyan. Binlerce masum insan
can ve mallarn kaybeder. 1850 Trk ldrlr. ttihatlar seyirci
kalnca, zulme dayanamayan halk ayaklanp isyan bastrr.
25 Nisan 1909- Ermeni eteciler Adana'da yeniden ayaklanr.
syan, hkmet kuvvetlerince bastrlr. Bu olay Avrupa basnnda
Trkler aleyhine bir kamuoyu oluturunca kompkleksli ttihatlar,
ihtilali tertip eden Ermeniler'e dokunmayp Avrupa'ya ho grnmek
gayesiyle Trkleri cezalandrmlardr. Ayaklanmann ardndan Adana
valiliine gnderilen Cemal paann bizzat ifadesine gre kendisi; "Yalnz
Adana ehrinde 30, Erzin kasabasnda ise 1 7 mslman, buna karlk
sadece bir Ermeni idam ettirmitir. ldam olunan mslmanlar arasnda
Adana'nn en eski ve zengin ailelerine mensup genler bulunduu gibi,
Bahe kazas mfts dahi vardr. Bu mft o havali Trkleri nezdinde
byk bir nfuza sahip bulunuyordu." Dahiliye nazr olan Talat Paa da.
'Hatralar'nda, "Bu idam kararnn Bakanlar kurulunca tasdikini temin
eden yine ben oldum" diye bir marifet yapm gibi nmtr. Takdir-i
ilahi Talat ve Cemal Paalar, yardmc olduklar Ermeni etecilerin
kurunlaryla daha sonra can vermilerdir.
25 Niaan 1909- 31 Mart Olay sebebiyle skynetim i lan edilir.
15 Temmuz l912'ye kadar skynetim devam eder.

ERMEN OLAYLARI ICllONOLOJISt

Mill:r- i

SaJka'Jan Hayk'n .ocuklarna

- - ------

-- -

--------

----

- - - - - -------

.. .

-----

------

---

27 Nilan 1909- Sultan il. Abdlhamit Han tahttan indirilir.

Sultana durumu teblil edecek heyet seilir. Seilen heyet, A'yan
Meclisi'nden Ermeni Aram, Bahriye Feriki Arif H ikmet Paa, Selanik
Mebusu Yahudi Emanuel Karasu ve Arnavut Esat Toptani'den oluur.
Padiah, hal kararn teblie gelenlerin kimler olduunu, Mabeyn Bakat
ibi Cevad Bey'e sorup renince; "Bir Trk padiahna, slam halifesine
hal kararn bildirmek iin bir Yahudi, bir Ermeni, bir Arnavut ve soyu
kark bir nankrden bakasn bulamadlar m?" demitir.
17 Haziran 1909- Kamu Toplantlar Kanunu ile gsteri

ve

toplant yapmak snrlandrlr.

1911- Semerciyan Cemaran Okulu kurulur.
1911- fr ve yazar Zahel Yesayan, 'Harabeler Arasnda' adl
roman n

stanbul'da kaleme alr.

1911- Ermeni asll kadn tiyatro sanats Zabel Hek imyan,

Hekimyan hanm trupu adn tayan kendi topluluunu kurar. Zabel, ilk
olarak Gll Agop'un tiyatrosunda sahneye kmt.
1912- Balkan Savalar srasnda, Osmanl Devleti Dileri
Bakanl 'na (Hariciye Nazrl) Ermeni Gabriel Nuradunkyan getirilir.
1913- Gomidas Vartabed, Paris Mzik Yarmas'nda duduu i le
kt sahnede mzik kahraman ilan edilir.
1913- Patrik Maakya Ormanyan tarafndan Kumkap'da

Patriklik binas yaptrlr.

1913- Felsefe retmeni Avedik Mesropyan, Darlfnun'da Fenni
Terbiye Muallim Muavinlii'ne tayin edilir.
24

---

l!RMEN1 OLAYLARI ICRONOLOJtst

Miller-i SaJka'Jan Hayk'n ocuklarna J

1914- Ermeni gazeteci ve yazar G. Zaryan tarafndan lstanbul'da

'Mehyan' adnda Ermenice bir dergi yaynlanr. Derginin yazarlar
arasnda Hagop Mntzuri de yer almtr.
1914- Tiyatro oyuncusu Mardiros Mnakyan, Darlbedayi'de
rermenlie balar. Mnakyan'n rencileri, usralarnn adn yaatmak
gayesiyle Mnakyan Tiyatrosu'nu kurdular.
Ocak 1914- Bitlis'in Hizan kazasna bal Sekur kyne giden
jandarma ekibi , Ermeniler tarafndan kurun yamuruna tutulur. Olayda
jandarmalar ehit der.
7 ubat 1914- Bitlis'in Biris kynde Erme nil e r

Jandarma ile kan atmada Van merkeze bal Hordin ky

olu Vahan ile Kalon adl bir Ermeni ldrlr.

yaklanr.

papaznn

1915- air Adom Yarcanyan, ld . Serbest vezin kullanan ilk

Enneni airdir. iirlerinde fedakarlk ve mcadeleyi ilemitir.

10 ubat 1915- e binkarahisar'da Prk ayaklanmas. Mlazm

Nuri Efendi kumandasndaki Zara gnl l takmna Ermeni etecilerin
Prk kynde saldrmasyla balar.
IS Nisan 1915- n.. Ordu Kumandan Mahmut Kamil Paa,
Bakumandanlk Vekale t i'nc gnderdii telgrafnda, Sivas Vilayeti'ndeki
illegal Tanaksutyun Komitesi'nin ayaklanma karmak amacyla
Ermenileri s ilahland rdn tespit ettiini, bu sebeple baz tedbirler
aldn bildirir.

21 Nilan 1915- Rus ar 1. N ikola, Van'daki Ermeni ete sine

telgraf gndererek, Rusya'ya yapt hizmetler sebebiyle teekkr eder.

- -

- ----- -

---------- --- -

---- -----

------------

- - - --04---

25

ERMENi OLAYLARI ICllONOLO)ISl

Miller-i Sa,lka\lan Hayk'n ocuklarna 3
------- -

.. --- ----

-----

--------

.. ---------

24 Nilan 1915- Osmanl Devleti aleyhinde faaliyette bulunan

Ermeni komiteleri kapatlr. Bu komitelerin idarecilerinden 235 terrist
tutuklanr.
3Mays1915- Van'da Ermeni terristler katliama ba lar.
6 Mayu 1915- Ermeni eteleri Van' ele geirdikten sonra ehri
Ruslara teslim eder. Ru s hkmetinin kararyla, Aram Manukyan adl bir
ermeni Van'a val i tayin edilir.

14 Mayu 1915- Tehcir Kanunu karld ve Ermeniler eitli yer

lerde i skan edilmeye baland

24 Mays 1915- tilaf devletleri, Osmanl Devleti'ne nota ver

erek, Ermeni katliamndan Krt ve Trk memurlar sorumlu tutacaklarn
ak lar.
15 Haziran 1915- ebinkarahisar'da isyan. Tanaksutyun,
Veregazniyal ve Ramgavar adl eteler, genel isyan kararn ebinkarnhis
tatbik etmek istedil e r eteciler, i lk eylem olarak asker kaa
Ermenileri kurtarmak iin asker l ik ubesine baskn yapamk muhafzlar
ehit ederler. Oysa Ermenilerin askere alnmalarn bir sre nce kendileri
istemilerdir.

ar'da

1916-

Fransa, ark Lejyonu'nun kurulmasn kabul eder. Ermeni

gnlllerden o luan bu lejyon, Magosa civarnda eitildikten sonra

l 917'de General Allenby komutasnda Filistin cephes ine srlecek,
1918'de

Kafkaslar'da arpacak, 1919'da Fransz kuvvetleriyle

ukurova'y igal ede cektir
.

1917- Aratrmac Kirkoris Vartabet Kalemkaryan lr.

1918- Kafkas slam ordusunun Kafkaslar'dak i faaliyet leri
26

ERMEN OLAYLARI KRONOLOJS

__

M_i _
a',lan
k
c - _i S_a
le_
_J _

.______ ______

Hayk'n

ocklarna
__

srasnda komutan Halit Pa'nn bakomutanlk makamna gnderdii

bir ifre telgrafta " ...Karaba dolaylarnda bulunan 300 bin kadar msli.i
mann ulamnn Ermenilerce kesildii ... " belirtilmektedir.

1 ubat 1918- eteci Arak, Bayburt'ta katliam yapar.

10 ubat 1918- Sultan 11. Abdlhamit Han vefat eder.
10 ubat 1918- Terrist Antranik ve Dr. Azayef komutasndaki
eteler, Erzurum'da topladklar mslmanlarn zerlerindek i kymetli
eyalar aldktan sonra yakarak ldrrler.
12 Mart 1918- Dou vilayetlerimizden Erzurum, Rus-Ermeni
ortak igalinden kurtulur.

14 Niaan 1918- Doubayezit, Rus-Ermeni ortak igalinden kurtul ur.

15 Niaan 1918- Karakse (Ar), Rus-Ermeni ortak igalinden

kurtulur.

17 Niaan 1918- Boral kazas merkezinden Maroyef imzasyla

lll.Grc Piyade Tmeni Komutanl'na yazlan raporda, Ermeni mezali
mi hakknda yle deniyor: "Ermeniler, emre ve disipline bakmayarak
birka mslman kyn yaktlar. Bunu yapanlar bulunamad ... "1

25 Nisan 1918- eteler, Kars'n dousundaki Subatan kynde

7 50 mslman yakarak ehit eder.

29 Nisan 1918- Gmr'den Ahlke lek 'e nakledilen ou kadn,

ihtiyar ve ocuk 3 bin kii yolda ldrlr.
1 Mayu 1918- Ermeni eteler, Kars'ta, aralarnda ocuklarnda
bulunduu 60 mslman tannmayacak hale gelecek ekilde katlettiler.
'K:ynak: (Osmanl ve Sovyet Belgeleriyle Ermeni Mezalimi,

Trk Kl trn Aratrma Enstits, Ankara

1982

Halli Kemal Torkz,

27

ERMENi OLAYLARI ICRONOLOJISt

Millc:ti SaJka'Jan Hayk'n ucuklanna

- - - --- - ---- - - ---

- - --- - -- - - -- - - -- - - -- - - -

21 Mayu 1918- Trk ordusu, ldr yaknlarndaki Kurzah

kyn Ermeni igalinden kurtard. Ermeniler, Trk ordusunun geldii
haberini alnca kamaya baladlar.
27 Mays 1918- Ermenistan bamszln ilan etti. Daha sonra
Sovyetler Birlii hakimiyetini kabul ederler.
28 Mayu 1918- Bolevik ihtilAlinden sonra Kuzey Azerbaycan'da
bamsz bir cumhuriyet kurulur.

6 Kaam 1918-

il. Abdlhamid dnemi stanbul Ermeni Patrilc.

lerinden Maalcya Ormanyan lr. Ormanyan, Abdlhamid ile dost ol

mas sebebiyle etelerin tepkisini ekmiti.
21 Aralk 1918- Franszlar, Albay Romieu komutasnda
Adana'ya girer. Bundan sonra Adana'ya Ermeniler yerlemeye balar.
1919- Tiyatro dnyasnn nl simalarndan Eliza Binemeciyan,
Ahmet Fehim ile Fazl Necip'in ynettii 'Binnaz' filminde oynad.

ubat 1919- Dalk Karaba yneticileri, Ermenistan'n bir par

as olduklarn ilan eder.
12 ubat 1919- Ermeniler, Paris Konferans'na sunduklar muh
trada, Ermenistan Devleti iin Van, Bitlis, Diyarbakr, Elaz, Sivas ve
Trabzon'un bir ksmn istediler.
25 Eyll 1919- 1. Kafkas Kolordu Komutan Tugeneral Kazm
Karabekir, Enurum'a gelen Amerikal General Harbord ve heyetine
Ermeni mezalimi hakknda bilgi verir.
20 Kaam 1919- Osmanl brokrasisinde st dzeyde grev yapan

Roos Nubaryan ve erif Paa, Ermeni-Krt bamszlk belgesini imza

ladlar.
28

ERMENl OLAYLARI ICR.ONOLOJ1Sl

Milleri
Sadka'Jnn Hayk'n ocuklarna 3
--- -- - -- ----- - -- -

1920- Tiyatro sanats Bayzar Fasulyeciyan, hayata veda eder.

1920- Tiyatro oyuncusu Mardiros Mnakyan lr. i l i Ermeni

Mezarl'na gmlen Mnakyan, 1 888'de Osmanl Dram T iyatrosu ' n u

kurmutu.
12 Ocak 1920- 450 kiilik Ermeni svari b irl i i , Antep'in
Arapdar k ynde mslmanlar kltan geirir.
_

1 Nilan 1920- Antep'te, Fransz-Ermeni ortak kuvvetlerine k ar

mdafaa cemiyeti kurulur.

27-28

Nilan

1920- Rus Krov komutasnda,

Kz lordu

Azerbaycan' igal eder.

28 Eyll 1920.. XV. Kolordu Kumandan Kazm Karabekir Paa,

Ermeni etelerine kesin darbeyi indirir.

29 I<unn 1920- Ermeniler, Sovyet hakimiyetini kabul ettiler.
2 Aalk 1 920.. Gmr Anlamas yaplr.
1921- Ermeni tarihi Koaryan, Dalk Karaba'da yaayan

ahalinin yzde 94'4'n Ermeni, yzde 5-6'sn da Azerbaycan Trk

olarak gstermektedir. Oysa 1 9 2 1 'de Dalk Karaba diye bir ey yoktur.
Dalk Karaba, 1 923 ylnda meydana getiri l mit i r.'
15 Mart 1921- Talat Paa, Sogomon Tehliryan adl Ermeni

terrist tarafndan Berlin'de ldrlr.

16 Mart 1921- Sovyetler Birlii, Moskova Anlamas gerei Ar

Da blgesini Trkiye'ye geri verip blgeyi terk etti.

18 Mart 1921 Ermeni M isak Torlakyan, Azerbaycan ileri

Bakan Cevanir Han' Tepeba 'ndaki Pera Palas Oteli nnde ldrr.
'( Dal k Karaba Soru n u , Dr. Haya t i Akta, Trk Dnyas Phiornu Yaynlar ,

2 00 1

29

ERMENi OLAYLARI ICR.ONOLOJts

M i l ler-i SaJ ka'Jan Hayk 'n ocuk larna .3
. . .

-- - - - - - - - - -

--- - -- - -

- - ------ --- -

6 Arabk 1921- Arnavut kkenli Msrl Said Halim Paa, 5 7

yanda Roma'da bir Etmeni komitecisi tarafndan ldrlr.
22 Temmuz 1922- Cemal Paa, Tiflis'te Ermeniler tarafndan
ldrlr. Jn Trkler'den Bahattin akir ile Cemal Azmi de Berlin'de
ldrlr.

CUMHURYET
DNEM

- - -- -- -- - -----

ERMEN Ol.AYLARI ICRONOLOJ1S1

Milleti SaJka'dan Hayk'n ocuklarna 1

1923- l lkokul retmeni Astik iftiyan, 'Sipan' adnda futbol

takm kurdu. Sipan takm 1 927'ye kadar faaliyetini srdrr.
1923- Ermeni asll Mnib Boya, Van Milletvekili olarak Meclise

girer.
1923- air ve romanc Hovhannes Tumanyan, Tiflis'te lr.
1924- Tiyatro sanats Yernnuhi Karakajyan, mrnn
yllarn geirdii Tiflis'te hayata veda eder.

son

1926- Ermeni cemaati, ili Spor Kulb'n kurar.

1926- Semerciyan Cameran Okulu'nda yangn kar. l adam
Levon Semerciyan, yangn sonras okulun onarm masraflarn stlenir.
1927- Mesrob Naroyan, Trkiye Ermenileri'nin 79. Patrik'i seil

di.
---

--- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

33

PRMENt OLAYLARI KRONOLOJS

M illet i
-- - -

SaJka'dan Hayk'n ucuklarna

- - - - --- - - - -

- -- - - -

- -- - - -- - - - - -

---

1927 Yazar Kadkyl Vahan Malezyan'n "Gemi Gnler" adl

eseri Paris'te yaynlanr . .
1927 Gazeteci Manuk Aslanyan, l stanbul'da Ermenice 'Aztarar'
adnda gazete karr. Gazetede Vartan Gomigyan ve Hagop Mntzuri'nin
de yazlar yaynlanr.

l928- Boos Nubar Paa, Paris'te bir ktphane kurdu.

1930- Bestekar Edgar Hovhannesyan, Erivan'da dnyaya gelir.
1930- Tiyatro sanats Toto Karaca, mer Aydn'n operetine

geti.
1931 Ermeni asll gazeteci Manuk Aslanyan, yazar Hagop
Mntzuri'nin 'kinci Evlilik' adl eserini kitap haline getirir.
1932 Mustafa Kemal Atatrk, Ankara'da toplanan Dil
Kurulcay'na katlmak zere Ermeni dil bilimci Agop Marcayan' davet
eder.
23 Ocak 1932 Atatrk ile ran ah Rza ah arasnda yaplan
anlama ile Kk Ar Da da Trkiye topraklarna katld.
1933 Tiyatro sanats Vergine Karakayan, Yunanistan'da lr.
1 Aabk 1933 stanbul'un nl kuyumcularndan skdarl
Levon Mazlumyan lr. Mazlumyan, ili Ermeni Mezarl'na gmlr.
193+ Ermeni asll Amerikal yazar William Saroyan'n ilk
hikaye kitab (Cesur Delikanl) yaynlanr.
193+ Franz Werfel'in, (Musa Da'da Krk Gn) adl roman,
ABD'de ngilizce yaynlanr.
34

ERMENi Ol.AYLARI KRONOLOJS

Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

193+ Bestekar Bimen en Dergazaryan hayata veda eder.

1935- Dou Ermeni edebiyatnn temsilcilerinden Aleksandr
Movsesyan lr.
1935 Ermeni asll futbolcu Nubar Hamamcyan, Ermeni
cemaatinin kulb Yeni ili'den Galatasaray'a transfer olur.
15 Anlk 1935- Pangalt Ermeni Kilisesi'nde toplanan bir grup
ermeni, Franz Werfel'in (Musa Da'da Krk Gn) adl eserini, 'Trk mil
leti hakknda iftiralarla dolu' olduu gerekesiyle yakar.
1936- Franz Werfel'in, (Musa Da'da Krk Gn) adl eserinin
Fransa'da yaynlanmas, Trk basnnn tepkisini eker.
1936- Ermeni yk yazar Akse! Bakunts lr.
1937- Yahudiler hakknda yazd eserlerle tannan Cevat Rfat
Atilhan, (Musa Da) adnda kitap yazarak, Franz Werfel'in eserinin
gerekleri yanstmadn bildirir.
1937- Werfel'in, (Musa Da'da Krk Gn) adl eserinin filme
alnmasnn engellenmesi, ABD Dileri Bakanl nezdinde gndeme
gelir.
1937- Trk edebiyat ve tarihi zerine aratrmalar yapan
Trkolog Bedros Garabetyan, hayata veda etti.
1937- Caz mii:iinin nclerinden Gregor Kelekyan, Gregor Jaz
Topluluu adyla caz orkestras kurdu.
1938- Ermeni asll Amerikal yazar William Saroyan'n, (Sknt
ve Kaplanlar) adl eseri yaynlanr.
35

ERMENi OLAYLARI KRONOLOJiSi

Mille-i SaJka'Jan Hayk 'n ocuk larna

1938- Tarihi ve romanc Sarkis Mabahcyan, Sovyet

Ermenistan'nda r.
1939- Tiyatro sanats Toto Karaca, ehir Tiyacrosu'nun nl
oyuncularndan Mehmet Karaca ile evlenir.
1939- Paris Operas solistlerinden Armenak ahmuradyan, lr.

Kaaun 1939- Trkiye'deki aznlklarn, Trk Silahl Kuvvetle

ri'nde silahl eitim grmeltri ve yedek subay olarak askerlik yapmalar
yasaklanr. Bedel demek kaydyla 18 aylk askerlik yerine alt ay hizmet
yapabilecekleri kaydedilir.
1940- Ermeni asll Amerikal yazar William Saroyan'n, "Benim
Adm Aram" (Aram Derler Adma) adl eseri yaynlanr. Bu eser, 1 99 1
ylnda d a basld.
1940- Ermeni cemaatinin 1 926'da kurduu ili Spor Kulb,

kapand.
1940- Sinema oyuncusu Nubar Terziyan, sanat hayatna balar.
Kzl Tu, Cici Gelin i ler Kark, oynad oyunlardandr.
11 Kaaun 1942- Varlk Vergisi'ne ilikin 4305 sayl yasa kabul

edilir.
1943- air ve yazar Zabel Yesayan, Stalin dneminde kayplara

karr.
1943- Ermeni asll Ber Trker Keresteci, Afyonkarahisar mil
letvekili olur.
1943- Boksr Garbis Zakaryan, Beyoluspor Kulb'nde amatr
olarak boksa balar.
17 Eylol 1943- Varlk Vergisi'ni deyemeyenlerin affna ilikin
450 1 sayl yasa kabul edilir.
36

ERMEN OLAYLARI KRONOLOJS

Millet-i Sadka'dan Hayk 'n ocuklarna - J

1944- Fransa'nn zgrl iin Naziler'e kar mcadele eden

Ermeni asll air M isak Manuyan, Almanlar tarafndan kurunlanarak
ldrlr.
1944- Bestekar Kemani Sarkis Sucuyan, hayata veda eder.
1944- Trkiye Ermenileri'nin 79. Patrik' i Mesrob Aroyan, lr.

15 Mart 1944- Varlk Vergisi'nin tasfiyesine dair 4530 sayl yasa

kabul edilir.

2 Haziran 1944- Patrik Merob Naroyan lnce, Ermeni Ruhani

Kurulu Baepiskopos Kevork Arslanyan' Patrik Kaymakam seer.

1945- air ve yazar Vahan Tekeyan, lr.

1945- Ermeniler, Karaba' Ermenistan'a balama meselesini
Moskova'da Komnist Partisi Merkez Komitesi'ne getirdiler. Ancak, bu
teklif reddedildi.
21 Temmuz 1 945 l stanbul'da haftalk olarak Ermenice Nor Or
-

( Yeni Gn) adl gazete yaynlanr.

1946- l 926'da kurulan, 1 940'da kapanan ili Spor Kulb,

yeniden alr.
1946- Marmara gazetesinin sahibi Suren amlyan, Ankara'da

bir basn toplants dzenleyen Cumhurbakan i smet l nn'ye, "Paam,

niye Ermenice temsillere msaade edilmiyor" diye yaknd. l nn de,
byle bir yasaktan haberinin olmadn belirterek konuyla ilgileneceini
syler. Bu olaydan ksa bir sre sonra yasak kalkar.

1946- Agop Ayvaz tarafndan Ermenice ( Kulis) adnda tiyatro

dergisi karlr. Derginin yneticiliini daha sonra olu Garo Ayvaz
stlenir.
37

ERMEN OLAYLARI ICRONOLO)tSt

M i ller- i SaJka'dan Hayk'n ocuklarna 3

- - - - --

- --- - -- - --- ----

1946- Pangalt Mhtaryan Lisesi'nden Yetienler Dernei kurul

d u Dernein ynetim kurulunda Garabed Torosyan, Nozi Acemolu, Ara
.

armiryan, Harutyun Haaduryan, Zare Yaldzcyan ve Garabed Ersan

yer ald.
1947- Solist ve piyano sanats Levon Hancyan ld.

1947- Getronagan Dernei, Beyolu'ndaki Parmakkap soka

nda kuruldu. Dernein ilk bakan Vartan Begyan. Eseyan Dernei'de,
Antranik Madoyan ve Srpuhi Sevan tarafndan Taksim'de k uru ldu
.

1948- Yazar Agop Kfeciyan, Halep'te ld. Kfeciyan'n eser

leri arasnda bq ciltlik ( Bat Ermenileri Edebiyat Tarihi ) bulunuyor.

194& Pastr Enstits'nde, kuduz mikrobuyla ilgili aratrmalar

yapan Yervant Manuelyan lr.
1948- Fotoraf sanats Ara Gler, Yeni stanbul gazetesinde

foto muhabirliine ba l ar

1948- Trk Sanat Mzii'ne 5 1 ark kazandran nl bestekar

Artaki Efendi, hayata veda ede r

1 948- Gazeteci yazar Yervant Gobelyan, meslekta Agop Sivas

lyan'la birlikte Luys (Ik) adnda gazete karr.

1948- Pop Mzii'nin nl bestecisi Onno Tun dnyaya geldi.

1948- Boksr Garbis Zakaryan,
o lu r

67

kiloda stanbul ampiyonu

1949- Gazeteci yazar Yervant Gobelyan' n yay n l ad Luys adl

gazete kapanr.
1949- ls t a nbul d ak i Ermeniler tarafndan Karagzyan Dernei
'

kuru l d u . D er ne in

38

ynetim

kurulu u isimlerden o l uur: evont

ERMENi OLAYLARI l.CR.ONOI.DJlsl

-
- - ---- - - - ---

. _ -

-!_!!i Sa ka 'a_':!_ayk'n ocuklarna -

Markaryan, Hayrabed Hayrabedyan, Aram Grgryan, Nubar Terziyan,

Sarkis Demirciyan, Agop Garipyan, Dacad Hekimyan.

Kasm 1949- Macemaciki Hermine Kaluscyan, Galacasaray

Lisesi'nde nce stajyer sonra asil recmen olarak greve balar.

19.50- Boksr Garbis Zaharyan, profesyonel olduktan sonra ilk

man Cezayirli Ali Amran ile yapt. Zaharyan, bu matan berabere
ayrld.
19.50- a ir obanyan'n, 1893'ce ya zd 'Karanlk Tabakalar'
ad l tiyatro oyunu, Paris'te ' ftira ' adyl a yay n lanr .

19.50- Yervant Gobe lyan, gazececi Rupen Maoyan'la birlikte

Tehi Luys ( Ia Doru) adl haftalk dergi kard. De rginin ba
yazar l n Gobe l yan s t l eni r .
19.50- Zaruhi Vartanyan, Krikor Koluksa, Herman ilingir ve
Santuhi Gmyan, Bezciyan Okulu mensup l a r arasnda birlik ve
dayanmay srdrmek amac yl a Bezciyan Demei'ni kurdular.
14 Maya

1950- Trkiye'de Ermeni, Rum ve Yah udil er, CHP

dneminde ektik l e r i zulme tepki olarak DP'yi desteklediler.

1951- Ermeni asll Mike Rafaelyan, 'Seni Unutamadm' adl

filmin kameramanl n yapt .
25

Haziran

1951- Patrik Mesrob Naroyan' n lm zerine

1 944'de Patrik Kaymakam seilen K evork Arslanyan, lr.

1952- je ni Dindes Roman adl bir Erm e ni vatand a , stiklal

caddesindeki kendisine aic yedi kat l binay Surp Prg Hastahanesi
Vakf'na balar.
39

ERMENi OIAYLARI ICRONOLOJlSl

Milleti Sadka'<lan Hayk'n ocuklarna J
.

-- - - - --

--- - ---- --- -- - ---

-- - - - - - ----- -

----

1952- Dr. Zaven Menzilciyan, Harutyun Yakut, Zaven Acemyan

ve Setrak Karibyan, Sahalc:yan Dernei'ni kurdular.
1953- Beyrut'ta afak (Ayk) adnda gnlk gazete karlr.
Gazetenin genel yayn mdrln stanbullu Yervant Gobelyan yapar.

1953- Mzik adam, orkestra efi Vahram Mhendisyan , lstan

hul'da lr. Kemanc Sinanyan'dan ders ald. l923 'te kurduu orkestrann
elemanlarnn ou rencilerinden oluuyordu. Maat ili Ermeni
Mezarl 'odadr.

1953- Y.G .ark'n, (Trk Devleti Hizmetinde Ermeniler 1 4531 95 3 ) adl ese ri l stanbul da yay nl an r
'

195+ Zakar Tarver, Demokrat Parti'den M il le tvek il i sei l i r .

1955- Kantocu ve besteci amram Kelleciyan, lr.
1955- Ermeni hasn mensubu Arman Tal ay , Ulus gazetesinde
gazetecilie balar.
1955- Tarihi Arak Alboyacyan'n, ( Ermeni M uhacerat
Tarihi) adl eseri Kah ire'de yaynlanr.

1955- M zisye n Kemani Nubar Tekyay, lr. Balkl Ermeni

Me za rl 'na gmlr.

1957- Ermen i Mrd ellefyan,

27 Ekim seimlerinde

Demokrat Parti listesinden stanbul milletvekili seilir. Zakar Tarver de

ikinci defa milletvek ili olur. ellefyan ile Zakar Tarver, 27 Mays
ihti lalinden sonra Yassada'da yarglandlar.

1957- ili Spor Kulb kurucularndan, atletizm ve jimnastik

dalnda birok baarlara imza atan Hrant Barsamyan, lr.
40

ERMEN OLAYLARI KRONOIDJISI

Miller-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna .3

-----

1957- Ermeni asll Amerikal yazar William Saroyan'n, "Baba

Sen ldrmsn" ( Baba Sen Del isin) adl eseri yaynland.
1957- Matematik ve astronomi retmeni Hermine Kalustyan ,
Trk Astronomi Demei'ne ye olur.

1958- Ermeni asll fotoraf sanats Ara Gler, Paris Match ve

Der Stem dergilerinin muhabirliini stlendi.

18-23 Aralk 1958- Vasf Rza Zobu'nun, "Memleketimizde

Avrupa-i Tiyatroyu Kuran Adam Gll Agop Efendi" balkl inceleme
yazs, Cumhuriyet gazetesinde yaynland.
1959- Ermeni asll Sovyet bestecisi Aram Haaduryan, Lenin
d l'ne layk grld.
1960- ttihat ve Terakki Partisi'nin l iderlerinden Talat Paa'nn
katili Sogomon Tehliryan, Arjantin'de hayata veda etti.

1960- Ermeni asll Fransz ses sanats Charles Aznavour,

' Piyaniste Ate' filminde rol alr.

27 Mays 1960- Cumhurbakan Org. Cemal G rse l ,

Trk iye'deki aznlklar devlet bakanl kontenjanndan yararlandrd.
Cemal Grsel, Ermeni cemaatinden Hermine Agavni Kalustyan, Rum
cemaatinden Kaludi Laskari, Yahud i cemaatinden de hahamba Erol
Dilek'i devlet bakan temsilcisi olarak atad.

19

Eyll

1960- Ermeni asll milletvekillerinden Zakar Tarver

hayata veda eder. Zakar Tarver, 1 954 ve 1 95 7 ylnda milletvekili seil

mitir.

1962- Tbrevank Dernei, Bcyolu'nda faaliyete geer.

-

-- --- - ----

-----

----

------ -

41

ER.MEN OLAYLARI ICRONOLOJtsl

Mi ller- i Sa,l ka'Jan Hayk ' n ocuk larna 3
- - - - -- - -

- - - - - - - - - - - - ------ -

1963- Erme n i kkenl i Amerikal yazar William Saroyan ' n ,

"Kzlar ve Erkekler Birarada" ( Delikanllar ve Kzlar Birlikte ) isimli eseri
yaynlanr.
1964- Polonyal seyyah Simeon'un, ' Tarihte Ermeniler' adl
eseri, stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Yaynlar 'nca basld. Bu
kitabn ikinci basks, 1 999 yl Mays ay nda iviyaz yaynlarnca yaplr.

1964- Dilde u yd urmac l k hareketini balatan Agop Dilaar'n,

(Trk Diline Genel Bir Bak) adl eseri, Trk Dil Kurumu yaynlarnca
neredilir.

1964- Zaven Biberyan, Trkiye i Partisi'nden milletvekili

ad ay olur. Biberyan, 1 968'de ise yine ayn partiden stanbul Beled iye
Meclis yeliine seilir.

24 Aralk 1964- Kbrs Dileri Bakan Kipriyanus, Birlemi

Milletler Gvenlik Konseyi'nde 'ermeni meselesi'ni ortaya atarak Trkiye
aleyhine karar k a rm ay a al t.
1 965- Levon Panos Dabayan , Adalet Part isi Eminn
Tek ilat'nda d e l e g e olarak siyasete balar.

1965- Darlbedayi rej isrler inden , (Sahnemizin Deerleri ) adl

eserin yazar Aot M ada tyan hayata veda eder.
1965- G azet e c i yazar Yervant Gobelyan, Istanbul'da Ermenice

yaynlanan M arm ara gazetesinin yazileri mdrlne get irilir.

1965- A r a k Alhoyacyan'n Les Da d ia n ad l ince lemesi

Kah ire'de yay n l a nr .

1 965- Y a z a r

Zaven

Partisi'nden milletvek i l i ad ay

42

Biberyan ,

se imlerde

Trk iye

i i

ld u .
---- ---- - - - - - - ------ - --

ERMEN OLAYLARI ICRONOLDJtsl

_
--- - - - ----

____ _

Millet-i SaJka'Jan Hayk'n ucukl rna

_ _

24 Nllln 1965- Ermen iler, Brezilya'nn Sao Paulo kentinde

Trkiye aleyhine gsteri dzenledi.

1966- Ermeni tarihi ve dilbilimci Pars Tulac, hazrlad

lngilizce'den Trke'ye ve Trke'den ngilizce'ye dil ve meslek szlk
lerinden dolay lngiltere Kraliesi il. Elizabeth tarafndan tebrik edi ldi.

27 Kaam 1966- Ermeni yazarlardan Hamparsum Gelenyan

( Hamasde) , Los Angeles'te kalp krizi geirerek hayata veda eder.

1967- Sadi Koa'n, (Tarih Boyunca Ermeniler ve Trk-Ermeni

ilikileri ) adl eseri Ankara'da yaynlanr.

1967- Sanat Aram Tigran, Erivan Radyosu'nda Arapa-Krte

programlar yapmaya balar.

1967- Levon Panos Dabayan, CKMP'ye geerek siyasi hayatn

srdrr.

1967- Fotoraf sanats Ara Gler, Kanada'da 'nsanlarn

Dnyasna Baklar' adl sergi at.

1967- Kompozitr Parse Ganayan lr.

Mavu

1967- Torkom lstepanyan'n (Hepimize Bir Bayrak ) adl

kitab yaymland.

Ekim 1967- Amerika'da, haftalk olarak 'Armenian Reporter'

adnda bir gazete yayn hayatna girer.

Ekim 1967- Rauf Tuncay' n, "Trkiye'de i lk Tiyatro Nasl

Kuruldu" isimli makalesi, Belgelerle Trk Tarihi Dergisi'nde yaynlanr.
4.3

ERMENi OLAYLARI KRONOLOJtsl

M i llet- i SaJka'dan Hayk'n ucklarna
- - - - -- -

-- - -- --

--- - - - -

- -- -

1968- Dilbilimci Agop Dilaar'n, (Dil, Diller ve Dilcilik ) adl

kitab , Trk Dil Kurumu. yaynlarnca yaynlanr.

1968- Tiyatro oyunlarnda canlandrd ilgin karakterlerle

tannan Vahram Papazyan hayatn kaybeder.

Mayu 1968- Rauf Tuncay'n, "Trk Tiyatro Tarihi Belgeleri"

adl makalesi, Belgelerle Trk Tarihi Dergisi'nde yaynlanr.

1969- Geteci yazar Levon Panos Dabayan, genel seimlerde

Dndar Taer'in listesinden lstanbul'dan kontenjan aday gsterilir.

1969- Rahip M inas Bj ikyan'n, "Pontos Tarihi" adl eseri,

stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi tarafndan yaynlanr.

1969- N ian Beiktalyan tarafndan hazrlanan ( Tiyatro
Simalar ) adl kitap Lbnan'da neredilir.

1969- Amiral Afif Bykturul'un, 'Ordu l limizde Ermeniler

Hakknda Tatar Osman Paa'nn Raporu, bal kl makalesi yaynlanr.4

24 Nisan 1969 Londra'da, Trk elilii nnde Ermeni ler

tarafndan gsteri yry tertip edilir.
Mayu

1969- Gazeteci yazar etin Altan ile Ermeni kkenli foto

muhabiri Ara Gler'in birlikte hazrladklar "Al te stanbul" adl yaz

serisi, Akam gazetesinde yaynlanr.

2 Mayu 1969- Kadky'de, Baharettin Dedean adl Erzurumlu

bir lkc, Hayko Gulis adnda bir Ermeni tarafndan ehit edilir.

22 Eyll 1969- Trkiye Ermenileri Patrii nork Kalustyan,

Erivan' ziyaret etti.
-

44

----

--

---

- - -- - - - - - -

'( Belge lerle Trk Tarihi Derg i si , Say Z 3 . stanbul)

ERMEN OLAYLARI ICRONOLOJlSl

Hayk ' ocu k larna . 3
------ ------ - --- Miller- i Sadka'dan

- - - - -

-----

1970.. Kbrs Rum kesiminde yaayan Kevork Zananyan'n rg t

ledi i Ermeni terristler, burada eitime tabi tutu ldu .
1970.. Gazeteci yazar Yervant Gobelyan, Gobel Yaynevi'ni
kurdu. Gobelyan, Portsank ( Bela) adnda haftalk mizah dergisini
karrken , bu arada kendi eserlerini de yaymlamaya halar. ' Dnyann
Dokuzuncu Harikas' adl hikaye kitab bu dnemde neredilir.
1970- 1 s t a n bu l ' da doan gazeteci-yazar Haik Amiryan,
Erivan'daki Devlet niversitesi'nden mezun olur.
1970.. Necla Basgn'n, Trk Ermeni 1l ikileri, Abdlhamid' in
Clusundan Zamanmza Kadar' adl aratrmas Ankara'da yaynlanr.
1970.. Dr. M .Fahrettin Krzolu, (Sonsz ile N otlar Ekleyen ve
Sadeletiren) Kars 1li ve evresinde Ermeni Mezalimi ( 1 9 1 8 - 1 920) .
Ankara'da yaynlanr.
9 Nilan 1970.. stanbul Hukuk Fakltesi retim yelerinden
Prof.Dr. Kevork Acemolu, Milliyet gazetesinde kan bir makalesinde,
"fmeniler, kendilerini Trklerin k aderler i ne balamlardr. Trkiyc ' n i n
fiz iki ve manevi btnlne k a r kacak tek k i i yoktur aramzda" diy
erek, Ermeni terrn eletirdi.
1971- Fotoraf sanats Ara Gler, Almanya'da (Trkiye ) adl
albm yaynlad .

1971- Gazeteci Levon Pano.o; Dabayan, Ermeniler'in Gavro

Gazetesi'nde a l maya balad . Dabayan, burada Trke yaz yazarak,

Trkiye'de Ermeniler'in Trke yazlar neretmesine nclk etmitir.

1972- E.E. Adamof bakanl nda bir heyetin hazrlad ( Sovyet

Devlet Arivi G izli Be lgelerinde Anadolu'nun Taksim Plan) adl eser,
1stanbul'da yaynlanr.
45

ERMENi OLAYLARI l.CRONOLOJst

M i llet- i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3

1972- Enneni 6.irlerden Bedros Turyan'n eserleri, Erivan'da ik i

cilt hal inde baslr.
1972- Ahap olarak yap lan Surp Hovhannes Aved a ri
Kilisesi'nde yangn kar. Kilise , 1 876 ylnda da yangn tehlikesi
atlatmt.
1972- Cudi danda baz antik tahta paralar kefedildi ve baz
Trk gazeteleri bu kefi, "Nuh'un gemisinin Cudi danda olduu tespit
edildi" ba lyla haber verdi. Kefi, Alman De vletler Aratnna Enstits
bilim adamlarndan Friedrich Bender yapt.
1973- Gazetec i Levan Panos Dabayan, Trk Basn Birlii'ne
ye oldu.

1973- Ermeni mzisyen Mihran Tumacan hayata veda eder.

Anadolu'da yaayan Ermeniler'in halk mziini derleyip, yaamas iin
aba sarfetmitir.

1973- Veysel Erolu'nun { Ermen i Mezalimi) adl incelemesi,

Sebil Yaynevi tarafndan yaynlanr .
27 Ocak 1973- Tlirkiye'nin Los Angeles Bakonsolosu Mehmet
Baydar ve yardmcs Bahadr Demir, yetmi yalarndak i Mrd

Yankyan adl Ermeni tarafndan ldrlr.

12 ubat 1973- Marsilya Bakonsolosluumuzun camlar cadde

den atlan bir hokka i le krld. Naylona sarl katta, 'Kana kan isteriz'
cmlesinin yazl olduu grlr.

1974- Ermeni ler'in haftalk yaynlad Gavro Gazetes i,

kapanr .
. 4 Nilan 1974- Trkiy e Trk esine ait en byk szlklerden biri
olan { Okyanus ) ' u hazrlayan Pars Tulac , Cumhurbakan Fahri
Korutrk tarafndan mkaya'ya davet edilerek tebrik edilir.

46

ERMENi OLAYLARI KRONOW}tSt

- -- - - - -- - - -- ---- - ---

Millet-i Sadk'Jan Hayk'n Y.cuklrnn

197S- Ermeni tarihi Aram Andonyan' n " Balkan Harbi Tarihi"

adl eseri, Zaven Biberyan tarafndan Trke'ye evrilerek Sander
Yaynlar tarafndan neredilir.

197S- Aratrmac yazar Haik Amiryan, Yaar Kemal' in 'nce

Memed' adl eserini Ermenice'ye evirir.

197S- Yazar Ayhan Yaln'n, ( Belgeler lrida Trk-Ermeni

Meselesinin Yz ) adl eseri yaynlanr. Yaln, eserinin nsznde,
"Trk-Ermeni sorunu; batnn Trkiye'yi tarihten silmek, Rusya'nn
Trkiye'yi yutmak ve Ermeniler' in de Trkler' i kurt gibi iten kemirip
arkadan vurmak iin giritikleri eylemlerden doan ok ynl bir sorun
dur" diyor.
20 Ocak.

197S- Ermenistan'n Kurtuluu in Ermeni G izli

Ordusu ( Asala) , Lbnan'da kuruldu. rgtn lideri Agop Agopyan. Ara

Toranyan ile Molte Menkonyan da rgtn kuru lmasna nclk ederler.
rgtn amac , Trkiye'yi 1 9 1 5 olaylarndan dolay zr dilemeye zorla
mak ve Ermeni devletini kurmaktr. 1 983'te, Paris Orly havalimanndaki
THY brosuna yaptklar bombal saldr, rgtn en mehur eylem
lerinden biridir. Olayda 8 kii lrken 55 kii de yaralanr.
22 Ekim

197S- Viyana'da, Bykeli Dan Tunalgil Ermeni

terristler tarafndan ldrlr.

24 Ekim

197S- Paris'te, Bykcli smail Erez ile polis memuru

Talip Yener ldrlr.

1976- Doubilimci Jean Claude Kebapyan, Fransz arkad

Jacgues Perigot ile birlikte Ermeni Diasporas Aratrmalar Merkezi'ni
kurdu.

1976- Levon Panos Dabayan, patrik Kalustyan tarafndan

Trkiye Ermeni Patrikhanesi Basn Szcl grevine atand .
--- - - - - - - - --- - -

- --

..

47

ERMENi OLAYLARI KRONOLOJ1S1

M i llcti Sadka'Jan Hayk'n ucuk larna

.3

----

1976- M rd Yankyan isimli Ermeni'nin ldrd Los

Angeles Bakonsolos M.u avini Bahadr Demir' in annesi Neide Kerem
Demir'in yazd, "Trk iyc'de Ermeni Meselesi-Bir ehit Anasna Tarihin
Syled ikleri " isimli eser, Ankara'da afak Matbaas tarafndan b."tSld.

1976- M ehmet Hocaolu'nun, "Ariv Vesikalaryla Tarihte

Ermeni Mezalimi ve Ermeniler" adl eseri, lstanbul'da yaynlanr.

16 ubat 1976- Beyrut Bykelilii Birinci Katibi Oktay Cerit,

Ermeni terristler tarafndan ldr lr.

1977- Levon Panos Dabayan, 1 976'da atand Trkiye Ermeni

Patrikhanesi Basn Szc l grevinden, cemaat iindeki baz basklar
sebebiyle istifa eder.

Haziran

1977- Yatikan Bykelisi Taha Carm, bir saldr

sonucu ldrlr.

14 Mayu 1977- Yeni Ermeni Direnii ( Nar) , Paris'teki Trk

Turizm Brosu'na bombal saldr dzenledi.

1978- Ermeni kkenli Sovyet siyaset ve bilim adam Anostas

Mikoyas ld. M ikoyas, 1 920-26 yllar arasnda Komnist Partisi Merkezi
Komitesi Siyasi Brosu ( Politbro) aday olmutu .

1978- Sovyet bestecisi Ermeni kkenli Aram Haaduryan,

Moskova'da hayatn kaybeder. Haaduryan, Ermeni, Grc, Rus ve Azeri
motifleriyle klasik mziin sentezini yapmaya al mt.

1978- Bestekar Udi Hrant Emre, ld.

2

Haziran

1978- M adrit'de, Trk iye Byke lisi Zek i

Kunarnlp'n otomobili Ermeni terristler tarafndan taranr. Olayda, ei

Necla Kunarnlp, ofr ve emekli bykeli Beir Balcolu vefat eder.
- - ------ -- - - ----

48

ERMENi OLAYLARI KRONOLOJiSi

Miller-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna
- - - - ------

1979- Fransa'nn Marsilya ehrinde 'Ermeni Kin Ant' dikildi.

Fransz bakan Joset Comitte, antn al trenine katld.
1979- Aznlk ilkokullarnn says 46'ya kt. lstanbul'da bulu
nan bu okullarn 26's Ermeni, 1 8'i Rum, 2'si ise Museviler'e aitti.

1979- Dilde uydurmaclk hareketini balatan Trk D i l Kurumu

yesi Agop Martayan Dilaar, hayata veda eder.

15 Nilan 1979- Yunan Hkmeti, Atina'nn Nea Simima mey

dannda 'Ermeni intikam Ant'nn dikilmesine izin verdi.

1.2 Ekim 1979- Lahey'de, Amsterdam

Bykel isi zdemir

Benler'in olu Ahmet Benler ldrld.

22 Aralk 1979- Paris'te, Turizm M aviri Ylmaz olpan

ldrld.

1980- Vartan Begyan bakanlnda

1 94 7 'de

kurulan

G e tronagan Dernei, sk ynetim kararyla kapatlr.

6 ubat 1980- Bykeli Doan Trkmen, Bem'de silahl saldr

sonucu yaralanr.

8 Nisan 1980- Asala, Sayda toplantsnda, Krtlerle Ermeni ler

arasnda benzerlik olduunu belirterek Krtleri kan kard e i olarak ilan
eder.

17 Nisan 1980- Vatikan'da, Vecdi Trel silahl saldrya urar.

19 Nisan 1980- Asala, Marsilya Trk Konsolosluu'na roke
tatarl sald r dzenler.
-- --- -

- ---

- - - -- - -

- - ---

---- -- -- - - -- -

49

PRMENI OLAYLARI KRONOLOJiSi

M i ller- i

S:Jka'dan Hayk'n ocuklanna

15 May11 1980-

Benon Kuzuba, Ermeni Halk Danslar

Topluluu'nu ( Maral) stanbul'da hayata geirdi.

31 Temmuz 1980- Atina idari ataemiz Galip zmen ve kz

Neslihan zmen ldrld.
S

Alustos 1980- Lyon'da, Ermeniler tarafndan konsolosluun

baslmas sonucu Kadir At lgan, Ramazan Sefer, Kavas Bozda ve Hseyin

Toprak adl vatandalarmz yaraland.
26

Eyll 1980 Paris'te, Basn Ataemiz Seluk Bakkalba,

silahl saldrya urar. Bakkalba, bandan yaralanr.

10 Kasm 1980 Asal rgt , Strasburg Trk konsolosluuna bir

saldr dzenledi.

17 Aralk 1980- Sidney Bakonsolosu ark Aryak ile koruma

pol isi Engin Sever ldrld.

4 Mart 1981- Paris'te alma Maviri Reat Moral ile din

grevlisi Tecelli Ar eh it edilir.

2 Nisan 1981 stanbul niversitesi Senatosu, Ermeni terristler

tarafndan ilenen cinayetler zerine bir basn aklamas yapt. Akla
mada, niversite Senatosu 'nca, Trk-Ermeni ilikileri konusunda baz
tarihsel olgu ve gerekleri anmsatmak, Ermeniler'in Trkiye'ye kar
yrtt vahice eylem, yalan ve iftira kampanyasnda onlarla ibirlii
yapanlarn iren oyunlarn bildirmek amacyla bir aklama yap lmasna
karar verildii bildirildi.

3 Nisan 1981- Kopenhang'da, alma Maviri Cav it Demir

silahl saldrya urayarak ar ekilde yaralanr.
50

ERMENi OLAYLARI KRONOLOJiSi

M i llct-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

.3

18 MaVJS 1981 Ermeni yazarlardan William Saroyan, Erivan'da

hayatn kaybetti.

9 Haziran 1981 Cenevrc'de, szlemeli sekreter olarak grev

yapan Mehmet Yergz ldrld. Olay Asala stlendi.

24 Eyll 1981 Pari s Bakonsolos luu'nu basan Ermeni

terristler, gvenlik grevlisi Cemal zen'i ehit ettiler. Olay Ermeni
terristler Vasken Saso Sesl iyan, Kevork Abraham, Aram Avadis
Basmacyan, Agop Abraham'n gerekletirdii akland.'

25 Ekim 1981 Roma'da ikinci katip Gkberk Ergenekon, silah l

saldrya urayarak yaralanr
.

27 Kasm 1981 Avru pa da bulunan 'Ermeni renciler Birlii'

'

ile 'Krt renci Dernei', Londra'da Trkler aleyhine ortak bildiri

yaynladlar.

1982- Ressam Hera Mendikyan, Portekiz'de Glbenkyan Vakf

dl'ne layk grld. lstanbul'da doan Mendikyan, Gzel Sanatlar
Akademisi'nde eitim grd.

1982 Yazar Zoli Baloyan (Ocak ) adl kitabyla Trk

dmanln krkledi.

28 Ocak 1982 Bakonsolos Kemal Arkan, Ermeni terristler

Harry Sasunyan ve Kirkor Saliba tarafndan Los Angeles'te ldrlr.
8 Nisan 1982 Ottowa Bykelilii Ticari M aviri Kemalettin
Gngr silahl saldr sonucu yaralanr.

Kasm 1982 ABD ara se imlerinde Kalifomiya Valilii'ne

,

Ermeni asll George Dkmeciyan seildi. Cumhuriyetilerin aday olan

Dkmeciyan'n seim almalar iin Ermeni lobisi 5 milyon dolar harcar.
'Kaynak: ( Ermeni Terrnn Kaynaklar , A lper Gazigiray, Gzen K i rabevi, lsran-

bul

1 982 )

51

liRMENl OLAYLARI KRONOLOJlSl

M illet- i SaJ ka'dan Hayk'n ocuklarna

----- - - - - - - --

S MaJll 1982- Trkiye'nin ABD'nin Baston Blgesi Fahri

Konsolosu Okan Gndz ldrld .
7 Haziran 1982- Lizbon Bykelilii idari Ataesi Erkut Akbay
ehit edilir. Bu arada, Ottowa Bykelilii Askeri Ataesi Atilla Altkat,
Bulgaristan Burgaz Bakonsolosluu dari Ataesi Bora Selkan, Belgrad
Bykelisi Galip Balkar ve Lizbon Bykelilii Maslahatgzar Yurtsev
M holu'nun ei Cahide M holu da silahl saldrya urar.
Trkiye'nin Kanada Bykelilii grevinde bulunan Cokun Krca da
silahl saldrya urar, ancak kaarak kurtulur.

9 Haman 1982- Ermeni cemaati arasnda 'Diyarbakr Papaz'

olarak tannan Bedros Tokatlyan, 78 yanda ld.
22 Temmuz 1982- Ermeni kzlordusu, Rotterdam Bakonsolosu
Kemalettin Demirer'e suikast dzenledi. Demirer yara almadan kurtulur.

7 Alustos 1982- Asala mensubu iki terrist, Ankara Esenboa

Havaliman D Hatlar yolcu salonuna bombal ve silahl saldrda bulun
du. Esenboa'da 9 kii ld, 8 2 kii de yaraland .
10 Aluatos 1982- Artin Penik adl Ermeni vatanda, Esenboa
katliamndan duyduu znty dile getirerek kendini yakmak suretiyle
Ermeni terrn lanetledi . Artin'in brakt mektupda, 'Yeter artk Asala
canileri' dedii renildi. 61 yandaki Artin Penik, gaza bulad elbis
esiyle Taksim Meydan'nda kendisini yakt. Gvenlik gleri Ermeni
yurttan zerine atlayarak alevleri sndrdler. Ermeni Patrii Kalustyan ,
"Bu olay, Trkiye'de yaayan her Ermeni'nin vatann ne kadar sevdiinin
en gzel cevabdr" diye aklama yapt.

15 A1ustos 1982- Asala terrn protesto etmek iin 1 0

Austos'ta Taksim Meydan'nda kend ini yakan Artin Penik hayacn
kaybeder.
52

- - - - ---- - -- -----

l1RMENt OIAYLARI ICRONOLOJtsl

Millet i Sadka'Jan Hayk'n ocuklarna
..

2S Aluatoe 1982- Filistinl i gerillalarn silahlarn brakt Rum

kesiminde, Asala'da karargah kurdu.
27 Aluatoe 1982 Ermeni terristler, grevine gitmekte olan
Kanada Askeri Ataesi Hava Pilot Kurmay Albay Atilla Altkat' taban
cayla vurdular.
Kaun 1982 Besteci ve aranjr Majak Toikyan, Kanada'ya

yerleti.

1983- Hamo Vass i lian tarafndan Califomia'nn Glendale bl

gesinde 'Armenian Reference Book s' adnda bir yaynevi kuruldu.

1983 Harut Levonyan ve Rafi Elbekyan adl iki ermeni militan

tarafndan Trkiye'nin Yugoslavya Bykelisine dzenlenen suikast
srasnda yoldan geen bir Belgradl ld.
1983- ttihat ve Terakki Partisi'nin liderlerinden Talat Paa'nn
ei Hayriye Talat Hanm, stanbul'da ld.
1983- Halil Kemal Trkz'nn "Osmanl ve Sovyet Belgeleriyle
Ermeni Mezalimi" adl eserinin ikinci basks , Ankara'da Trk Kltrn
Aratrma Enstits tarafndan yaynland.

29 Ocak 1983- Levon Ekmekiyan, 1 982 yl Esenboa baskn

nedeniyle Ankara'da idam edildi.
24

Mays

1983-

Asala,

Trk iye 'nin

Brkse l

Turizm

Mavirlii'ni bombalad.

lS Temmuz 1983 Asala mensubu terristler, Paris'in Orly

Havaliman'na bombal saldr dzenledi. Olayda, 3' Trk 7 kii lrken
60 kii de yaraland.

53

ERMEN OLAYLARI ICRONOL0)1S1

M i llcr i Sndka'dan Hayk'n ocuk larna

27 Temmu .1 983- Trkiye'nin Lizbon Bykelilii'ni basan be

Ermeni, l ele geirild .

8 Bldm 1983- Orly Havaalan katliamnn bombalarn yapan

Soner Nayr Fransz Polisi tarafndan yakaland.

1984- ABD'deki Ermeni rgtleri, Amerikan Ermeni Asamblesi

ad altnda topland. Bu tarihten i t ibaren ABD politikasnda Ermeni
lobilerinin varl iyice hissedilmeye balad
,

1984- Vartan Begyan bakanlnda l 947'de kurulan ve 1 980'de

skynetim kararyla k apatlan Getronagan Dernei, yeniden faa liye te
geer

20 Haziran 1984- Viyana Bykelilii alma Atruesi Erdoan

zen o tomobi l ine yerletirilen bombann patlamas sonucu ld. Olay
"Devrimci Ermeni Ordusu" stlenir.

17 Eyll 1984- "Ermeni Soykrm" iddias ABD Senatosu Genel

,

Kurulu'na geldi.

19 Kasm 1984- Viyana'da BM 'de grev l i Enver Ergun otomobi

line alan ate sonucu ldrld. Olay, Ermeni Devrimci Ordusu
stlenir.

1985- Albay l rw in Ar Da 'na trmanarak Nuh'un Gemisi'ni

,

arad.

19 ubat 1985- Paris'in Orly Havaalan'nda Asala rgt ta

rafndan 1 983 tarihinde THY'ye kar yaplan bombal saldrnn sank
larnn durumasna ba l and
.

------ - - -

54

ERMEN OLAYLARI KRONOLOJiSi

ille.t Sa-ka'J--ukl-

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - -- --

13 Niaan 1985- 1981 y l nda T rk iye' n i n Paris Bakonsolos

luu' nu basan drt Erme n iden Aram Basmac yan, Fle u ry M erogis

Hapishanesi'ndeki hcresinde kendini ast .

21 Niaan 1985- "Orly " davasnda Soner N ay r'a yataklk eden

Ara Toranyan drt ay, Arto Peh livanyan sekiz ay , Setrak Kazanc yan 1 4
ay, Vahe Culfayan d a 1 2 ay hapis cezas a ld.

1986- Restorasyonu yap l an Surp Hovhannes Avedari Kilisesi,

dnemin patrii nork Kalustyan tarafndan ibadete ald. Bu kilise,

1 876 ve 1 972'de ka n yang nl arda hasar grmt.

1986- Erme n i asll Amerikal yazar William Saroyan'n, "Avc

S ln" adl eseri yay nl and.

1986- Bilal Niyazi imir' in, " ngi l iz Be l ge l e r i nde Osmanl

Ermenileri ( 1 856- 1 880" adl aratrmas yaynland.

19 Mart 1986- Ermeni Halk Danslar Toplulu u Maral' 1 5

May s 1 980'de kuran Benon Kuzuba ld, yerine ef olarak Nurhan
Beyleryan geti.

1987- Ermeni y a z ar V arta n l h ma l y an, M osk ov a 'd a ld .

Konya 'da doan Vartan lhmalyan'n, "Bir Yaam yks" adl eseri,
Vedat Trkali ve Mete Tunay'n sunu yaz lar y la 1 989'da Cem Yay n l ar
t amf nd an yay nl an n tr.

Kaam 1987- Gorbaov'un ekonomi danman l arnd an Erme ni

kk e n li A bel Agenbegyan , bir Avrupa seyahatinde, Dal k Karaba ' n

Ermenistan'a katlmasnn 'ekonomik bir an l a m ' o lac a n a k l ar. Bu

a kl am a, Ermeniler tarafndan yeni hkmetin blgeye yne l i k t alepl er

ine bir destek olarak deerlendirilir.'

'K:yn:k: ( Dal k Kar:ba

Sorunu. Dr. Hayati Akta, 2001)

55

ERMEN OLAYLARI ICRONOLOJlSl

M i llet i SaJka'Jan Hayk'n ocuk larna J
- - - - -- - -

- - - - - - - - - - - - - ----

-----

10 Arabk 1987- Demokrat Parti'nin stanbul M illetvekili

Ermeni ll M rd ellefyan hayata veda eder.
1988- Erdal ltter'in hazrlad "Ermeni Meselesinin Perspektifi
ve Zeytun syanlar ( 1 780- 1 880) adl eseri, Trk Kltrn Aratrma
Enstits tarafndan Ankara'da yaynland.

1988- Sovyet makamlar, anti-Sovyet ermenilerin lideri Paruyr

Hayrikyan', uakla Etyopya'nn merkezi Adis Ababa'ya brakt.
1988- Ki Young Lee'nin kaleme aldJ "Ermeni Sorunu'nun
Douu" adl eseri , Kltr Bakanl tarafndan Ankara'da yaynland.
Kitabn nszn Kltr Bakan M. stemihan Talay yazd.

18 ubat 1988- Erivan'da toplanan bir kalabalk, Abovyan

kasabasnda bir kimya fabrikas kurulmas giriimini protesto eder.
evreciler, bu gsteride Karaba'n Ermenistan'a verilmesini de isted iler.
Bunu takiben Dalk Karaba Sovyeti, 30 Azeri yenin olmad bir otu
rumda yediye kar 1 10 oyla Karaba'n Ermenistan'a balanmas yolunda
karar ald. Ancak, bu karar SBKP Politbrosu tarafndan geersiz sayld.

20 ubat 1 988-: Dalk Karaba'dak i Ermenilerin kurduu

Karaba Komitesi, Erivan'da yapt eylemlerle Dalk Karaba'n
Ermcnistan'la birlemesini ister.

26 ubat 1988- Paris'teki Ermeniler, Sovyet Bykelilii

nnde bir gsteri yaparak Karaba' n Ermenistan'a balanmasn istedi
ler.

27 ubat 1998- Ermeniler' in Karaba' n idari merkezi

Hankend i'dc yaptk lar taknlk srasnda 2 Azeri Trk'nn
ldrldnn Azerbaycan'da duyulmas zerine, Bak'nn kuzeyindeki
Sumgayt'ta olaylar kt. atmalarda, 26's Ermeni
ehirde skynetim ilan edildi.
56

-32 kii lrken,

ERMENl OLAYLARI ICRONOLOJlsl

M i l lc:t- i Sadka'Jan Hayk 'n ocuklarna
----

- - -

- -- -- -

28 ubat 1988- Ermenilerin Sumgayit facias. Trk kylerini

basp evleri yakarlar.

8 Mart 1988- Erivan'da bir araya gelen binlerce Ermeni,

'Sumgayt Kurbanlarn Anma Toplants' ad altnda bir gsteri yapt.
28 Ekim 1988- Uyuturucu ve altn kaaks olduu iddia edilen
i adam Varujyan Kumdagezer, N ianta'nda ilettikleri butikte aabeyi
M iran Kumdagezer ile birlikte kurunland. Olayda, M iran lrken,
Varujyan da yaral olarak kurtulur.

7 Aabk 1988- Ermenistan'n Lori blgesinde, Richter leiyle

10 zerinde iddetli deprem meydana geldi. Depremde, 25 bine yakn
insan hayatn kaybederken, 12 bin 200 kii sakat, 7 bin 650 ocuk da
yetim kald.

1989- Nfus saymnda Karaba'n nfusu 1 88 bin olarak

aklanr. Bunun 1 5 8 binini Ermeniler oluturmaktadr. Azeri
Trkleri'nin saysnn 10 bin civarnda azalarak 30.000'in altna dmesi
dikkat ekicidir.7
1989- Duduk sanats Civan Gasparyan'n, 'Artk Bu Dnyada
zgn Olmayacam' adl albm yaynland.

1989- Ermeni yazar Yervant zuzun, yerel seimlerde Sosyal

Demokrat Parti'den Belediye Meclis yel ii'ne seildi.
1989- Seimlerde, DYP'den Pars Tulac, Belediye Bakan aday
oldu.

12 Ocak 1989- Moskova ynetimi, Ermenilerin taknlklarn

nlemek gayesiyle Karaba'n ynetimini Ermeniler'den alarak zel bir
ynetime verir.
'Kaynak: ( Dalk Karaba Sorunu, Dr. Hayati Aktat, Trk Dnys Pl:tfornu
Yayn lar, Kasm 1 00 1 }

57

ERMENi OLAYLARI KRONOLOJISl

M i llet-i Sadka'Jan Hayk'n ocu k lar na - 3
-

-- -

12 Haziran 1989- Ermeniler, Dalk Karaba'm Ermenistan'a

balanmas iin eylem ye protesto gsterilerinde bulunur.

16 Haziran 1989- Baz kaaklk olaylarna ad kart

i ddiasyl a 8 ay tutuklu kalan Varujyan Kumdagezer, stanbul OOM 'de
tahliye edildi.
14 Temmuz 1989- Nobel dl sahibi Sovyet fiziki ve insan
hak lar savunucusu Sakharov'un Ermeni yanls tutumunu Azeri aydnlar
pro testo ed e r.

2 Eyll 1989- Bak'de,

1 milyon Azeri Trk'nn katld bir

miting tertip edilir. M itingde, Azerbaycan'n 3 renkli bayra ile Mehmet

Emin Resulzade'nin "Bir kere ykselen bayrak bir daha inmez" vecizesi
t a nr
23 Eyll 1989- Azerbaycan Yksek Sovyeti ( Parlamento} , kabul
ettii bir kanunla Azerbaycan'n egemenliini ilan eder. Bu kanunla,
.

Azerbaycan'a baz haklar veriliyor ve Azerbaycan'n Sovyetler Birlii'n

den ayrlmas kabul ediliyordu.

20 Ekim 1989- Amerika Birleik Devletleri Ynetim i, Trklcr'lc

Erme n il e r arasnda kan ihtilaflar da, Ermeniler leh ine taraf olmaya
bal ar ABD Bakan George Bush, Azerbaycan snrnda kalan Dalk
Karaha zerk B lgcsi'nin Ermenistan'a bal anmas kararndan sonra
Azeri Trkleri ile Ermeniler arasnda kan anlamazlkta Ermeniler'i
.

destekled i.

1 Anlk 1989- Ermenistan Parlamentosu, Yukar Karaba'

Ermenistan'a balamak iin karar alr.
6 Aralk 1 989- Azerbaycan Parlamentosu , Ermenistan
Parlamentosu'nun Yukar Karaba' Ennenistan'a balamak iin ald
karar geersiz sayar.
58

'Kaynak: (Dalk KarJbo Sorunu, Dr. Hayati Akta, Trk Dnyas Platformu
Yaynlar, 2001 )

FBMEN1 OLAYLARI KRONOLOJiSi

M i llet-i Sadka'dan H a yk ' n oc uklarna .1

1990- Erivan'da, 'Arev' adnda Yahudi-Ermeni Kltr Dernei

kuruldu.

1990- Bakrky'de, Harutyun zel ik tarafndan Dadyan

Oku lundan Yetienler Dernei kuruldu.
13 Ocak 1990- Bir Ermeni, elinde baltayla Bak'de nne gelene
rastgele saldrr.
24 Ocak 1990- Paris "Le Journal du dimonche" isiml i bir Fransz

gazetesinde yazlan bir haberde, "Erivan'a Lbnan'dan otomatik ve ar

silahlar tayan uaklarn geldii bildirilmektedir. Yklerin boaltlmas
ilemi ise Ermeni gmrklerin gzetiminde yaplmaktadr ve gmrk
lerde bir tane dahi Rus grevli bulmak imkanszdr. u anda Karaba'da i
sava balamtr. Erivan'da ve snr kylerinde silahl adamlarn says
giderek artmaktadr. Bu etelerin banda Beyrut ve am Ermenilerini
grebiliriz ... '"

23 ubat 1990- Ermeni kkenli Pars Tulac, yaynlad eserler

le Dou ve Gneydou vilayetlerimizin bir Ermeni yurdu olduunu ileri
srd.

6 Mart 1990- Trkiye Ermenileri 82'nci Patrii nork Kalustyan,

ld.

Aiuatm 1990- Ermeni Ulusal Hareketi'nin bakan ve Karaba

Komitesi lideri Levon Ter Petrosyan, Ermenistan Devlet Bakan oldu.

11 Eyll 1990- Ermeni Patrii Karakin Kazancyan, stanbul

Valisi Cahit Bayar'a nezaket ziyaretinde bulundu.

30 Eyll 1990- Azerbaycan'da Yksek Sovyet iin se imler

yapld. 4 milyondan fazla semen seime katld. Adaylar arasnda
Haydar Aliyev de vard.
.

--- .-------------------

.. - -

- - -

'Kaynak : ( Dalk Kamba Soru n u , Dr. Hayati Akta, Turk Dunyas Platformu

Yaynlar , 200 1 )

59

PRMENI OLAYLARI ICRONOLOJst

M illei SaJ ka'dan Hayk'n ocuk larm 3
- - - - - - - --- -- -

- ------

4 Ekim 1990- Ressam Agop Arad ld. Balkl Ermeni

Mezarl'na gmlen A.rad'n cenaze trenine yazar Yaar Kemal ile
Mehmet Ali Aybar da katld.

22 Ekim 1990- Dalk Karaba'n Mardakert blgesinde yolculuk

yapan Azeriler'in bulunduu konvoya Ermeniler talarla saldrd. Olayda
10 Azeri yaraland. Lain blgesinde de Ermeniler' in at ate sonucu bir
Azerbaycan Trk vefat etti. Ordu birliklerinin blgede srdrdkleri
operasyonlarda, Ermenilere ait 1 5 el bombas, 3 20 kilo patlayc madde ve
bir havan topu ele geirildi.

26 Ekim 1990- Azerbaycan SSC Babakan Yardmcs Rahim

Aliolu Hseyin, Trk Dnyalar Aratrmalar Vakf'nn davetlisi olarak
Trkiye'ye geldi.

Ocak 1991- Prof.Dr. Dursun Yldrm ile Do.Dr. M.Cihat zn

der' in birl ikte hazrlad "Karaba Dosyas" adl eser, Trk Kltrn
Aratrma Enstits yaynlar tarafndan okuyucuya sunuldu.

21 Ocak 1991- Ermeniler, Haclar kentine bombal saldr dzen

ledi. Saldrda 3 Sovyet askeri ile 2 Azeri ld. Ermeniler ayrca,
Azerbaycan'n Sesi gazetesi muhabiri Savatin Askerova'y katletti.

S ubat 1991- Elmira Kafarova, Azerbaycan Yksek Sovyet

Bakanl'na getirildi.

3 Nisan 1991- Azerhaycan'n Kazak blgesine, silahl bir ermeni

grubu saldrd. Olay zerine Sovyet ordu birlikleri ile ermeniler arasnda
kan 'atmada, 1 5 ermeni hayatn kaybetti.

13 Niat 1991- Karaba'da, Ermeniler ile Azeriler arasnda

atmalar kt. Azeri kyleri ermeniler tarafndan top ateine tutuldu.
- - - ---- - - - - - -

60

- - -- - - - ------ - -- -- -- - - -----

PRMENl OLAYLARI ICRONOLO)lSl

Mi llet i SaJka'Jan Hayk'n ocuklarna 3

----

23 Nisan 1991- Sua kasabasna bal Azeri kyleri, ermeni ky

lerinden alan top ve makineli tfek ateine maruz kald. Olayda 3 Azeri

ld, 3 ev ykld, 3 evde oturulamaz hale geldi.

26 Nilan 1991- Karaba blgesinde, 4 Azeri gvenlik grevl isi
ldrld . Olay 'Karaba Sava lar' adl rgt stlendi.

21 MaJ11 1991- Vartan Gom igyan, Ermeni edebiyat na

katklarndan dolay, Dnya Ermenileri Bapatrii Vazken tarafndan
'Nerses horhali Nian'na layk grld.

1 991- Eyl l ortal a r . . . Ermeni ler, Azerbaycan Ermen istan

snrndak i Azeri kylere saldrr.

23 Eyll 1991- Ermenistan bamszln ilan etti.

20 Ekim 1991- Babakan Sleyman Demirel, Azerbaycan

Bakan Hasan Hasanov'a bir mesaj yollayarak "Blge de durumu daha da
trmandracak hareketlerden kanlmasn" tavsiye eder.
8 .Anlk 1991- Slav lkesi Rusya Fede syonu, Ukrayna ve
Beyaz Rusya devlet bakanlar, M insk'te "Bamsz Devletler Topluluu"
anlamasn imzalayarak SSCB'nin daldn resmen belgelediler.

25 .Anlk 1991- Gorbaov, tm grevlerinden istifa etti

26 Aralk 1991- Sovyetler Birl ii dald . 23 Eyll'de
bamszln ilan eden Ermenistan fiilen ve hukuken bamsz olur.

1992- Ocak ay sonlarnda Azeriler ve Ermeniler arasnda

atmalar balar. Ermeniler, bir Azeri helikopterini drr.
1992- Cem Karaca'nn annesi Ermeni asll tiyatro sanats Toto
Karaca hayata veda etti.
61

ERMEN OLAYLARI ICRONOl.DJS

M i llei Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3

1992- Valeri Koaryan, Yukar Karaba'da kan atmalarda

ar yaraland.

1992- Trkiye Cumhuriyeti Dileri Bakanl ile Ermenistan

ynetimi arasnda 1 992 ylnda yaplan temaslar sonucu Trkiye'nin
Ermenistan'a ' insani yardm' ad altnda buday sevkiyat yapmas karar
latrld.

9 ubat 1992- Karaba'da Azeri-Ermeni atmalar iddetlendi.

Ermeniler, topu atei aarak Adam'da 51 Azeri'nin lmne sebep
oldu.

25-26 ubat 1992- Ermeniler, ar silahlar, makinal tfekler ve

toplarla Hocal'ya saldrr, yzlerce Azeri Trk ldrlr. Bu olay tarihe
"Hocal Katliam" olarak geer.

1 1 NWn 1992- Ermeniler, Karaba'da Azeriler'e saldrd.

Kasabalar, kyleri bombardman etmeye, kadn ocuk demeden insanlar
katletmeye devam ettiler.
7 Haziran 1992- Azerbaycan Halk Cephesi lideri Elibey, sei
m i kazanarak Cumhurbakan olur. Elibey, Ermenistan'n Dalk

Karaba' topraklarna katamayacan aklar.

3 Auatos 1992- Haftalk Yeni Hafta Gazetesi 'nde kan

"Ermenilerin ipi Yunanistan'n elinde" haberine gre, "ok sayda
Yunanl militan Ermeni Kurtulu Ordusu saflarnda savayor. Ayrca,
kadnlardan oluan bir Ermeni timini de yine Lida Theofilaktidu adnda
Yunanl bir kadn eitiyor."

19 Eyll 1992- Rusya Devlet Bakam Boris Yeltsin, Dalk

Karaba'daki atmay sona erdirmek iin Azeri ve Ermeni liderlerle
Soi'de bir toplant yapar ama bir sonu alnamaz.
--

62

ERMEN Ol.AYLARI ICR.ONOLOJISl

M i llei Sadka'Jan Hayk 'n (,Aculc lar m

-------

.3

Eyll 1992- Eyll ay sonlar. Azerbaycan Bakan sa Gamberov,

Azerbaycan ile Ermenistan arasnda bir sava kabileceini aklar.
10 Amhk 1992- Ermeniler, Ermenistan snr yaknlarndaki
Azeri kylerine saldrd.

1993- Kemanc Ara Mal ikyan, Alman Klcr Bakanl

tarafndan 'Artistic Endeavour' dlne layk grld.
1993- Trkiye'den Ermenistan'a ' insani yardm' ad altnda
buday sevkiyat yapld.
12 Haziran 1993- Asala liderlerinden Monte Me lkonyan,
Karaba'da j ipiyle bir tank altnda kalarak ld.
Temmuz 1993- Ermeni yazar Mrd Armen'in ' Hegnar

emesi' adl roman Hasan Polat tarafndan Trke'ye evrilerek, Belge

yaynlar tarafndan piyasaya sunuldu.

23 Ekim 1993- Caz mzisyeni ve klarneti Hrant Lusigyan ld .

1 9 1 7 doumlu olan Lusigyan, stanbul ve Ankara'da caz konserleri verdi.
Trk caznn gelimesi iin aba sarfetmitir.
Aralk 1993- Dnemin Dileri Bakan H ikmet et in,
Ermenistan Dileri Bakan Arman Girakusyan'la Antalya'da bir grme
yapt.

1994- ENKA su topu takm oyuncularndan Ermeni asll Baret

Avedikyan, Su Topu Milli Takm'na arld.

1994- stanbul Beyolu 'nda , aralarnda yazar M rd

Margosyan' n da bulunduu bir grup Ermeni tarafndan Aras Yaynevi
kuruldu . Aras Yaynclk'n amac, Trk okuruna Ermeni yazarlarn eser
------- - - - -

63

ERMEN OLAYLARI ICRONOLOJtsl

M i l leti Sadka'dan Hayk 'n ocuk larna .1
- - - - - - -

--

- - - --

-- - - - -

....

--

--- -

--- - - - - - - - - - - - -

- -

lerini tantmak olarak akland. Yaynevinin Trke yaynlad eserler

arasnda, {Syle Margo Nerelisen ) , { Biletimiz lstanbul'a Kesild i ) , {Gavur
Mahallesi ) , { Seferberlik Trkleriyle Bydm ) , { Babi l 'den Sonra
Yaayacaz) , {Gverc inim Harput'ta Kald ) , {Yaam Beklerken ) ,
{Armdan Frat'n te Yan ) , {Memleketini zleyen Yenge) ile {Babam
Akale'ye G itmedi) yer alyor.

1994- Yerel seimlerde, CHP'den Hamparsum Gnkesen,

ANAP'tan Ohannes Bak, Herman Balyan, Arman Basmac, Parovan
Sar , DYP'den ise Baron Nalbant belediye meclislerinde grev aldlar.

1994- 'Taplak' dedektifi Harold Agopyan, Tamburi Cemil pro

jesiyle 'Yln En iyi Akustik Kayd' dlne layk grld.

ubat 1994- Azeri kuvvetleri, igal edilen Kelbeer, Lain,

Belegan, Fzuli, Adam, Tauz, Kazak ve Gedebey evresindeki 40 ky
geri alr. Rusya Savunma Bakan Groev, bar plann ortaya atar, taraflar
arasnda atekes ilan edilir.

Niaan 1994- MHP Genel Bakan Alparslan Trke ile

Trkiye'nin Bono Bykelisi Onur ymen, Ermenistanl yetkil ilerle
Frankfurt'ta grtler.

Ocak 1995- Almany a 'd a yaayan Ermeni cemaati, aylk Karun

( bahar) dergisini yaynlamaya balar.

ubat 1995- Vahakn N.Dadrian'n kaleme ald, {Ulusal ve

Uluslararas Hukuk Sorunu Olarak Jenosid / 1 9 1 5 Ermeni Olay ve
Hukuki Sonular ) adl kitab, Yavuz Alogan'n Trkesi i le Belge
Yaynl ar tarafndan lstanbul'da yaymland.

Nilan 1995- Erivan'da, "Ermeni Soyk rmnn 8 0 . Yldnm"

konu lu bir uluslar aras sempozyum tertip ed il ir. Sempozyuma,
Trkiye'deki Ermeni muhiplerinden yazar Taner Akam da davet edilir.
64 .

ERMENi OLAYLARI ICRONOLOJISI

Mill:ci Sadka'Jan Hayk'n ocuklarna 3

4 Nilan 1995- Nan Sarkisyan, Dnya Ermenileri Bapatrik

liine seildi. 4 yl bu grevi yapan Sarkisyan, 29 Haziran 1 999'da hayata
veda et t i .
31 Temmuz 1995- Sanat Nkhet Duru, ilk ei Ermen i asll
Dikran Masis'ten ayrldktan sonra za lp Biral'la ikinci kere nikah
masasna oturdu.

Atuatos 1995- Ermeniler, Krasmoselski ve Nahivan blgesinde

ki slerinden Azerbaycan'n Kazak, Gedehey, Sederok ve Fzuli'ye ba l
yerleim yerlerini top ateine tutar.
1996- Levon Ter Petrosyan, ikinci defa Ermenistan devlet
bakan seildi.
1996- Tepeba'nda ilk defa sahneye kan ses sanats Fransuhi
Lnmbacyan (Ayda Snmez), 80 yanda ld.
1996- Do.Dr. Glnihal Bozkurt'un, "Alman- ngiliz Belgelerinin
Siyasi Gelimelerin I Altnda Gayrimslim Osmanl
Vatandalarnn Hukuki Durumu ( 1 839- 1 9 1 4 ) " adl e seri n i n ikinci
basks, Trk Tarih Ku ru mu tamfndan yapld.
ve

1996- Ressam ve resim eletirmeni

Van

Hazryan ld.

15 Ocak 1996- Trk Pop Mi.izii'nin bestecisi ve aranjr Onno

Tun, kend i kulland uan dmesi sonucu hayatn kaybetti.

S Nilan 1996- stanbul'da, Trke - Ermen ic e haftalk Agos

gazetesi, yayn hayatna balad. Sorumlu Yazileri Mdrli.i'n Dimn
Bakar, Genel Y a y n Ynetmenlii'ni Hrnnt Dink'in stlendii gazetenin

yayn kurulunda, Diran Bakar, Luiz Bakar, Yetvart Danzikyan, Setrak

Davuthan, Hrant Dink, Harut zer, Sarkis Seropyan, Harutyun eetyan,
Anna Turay, Arus Yumul, Sandy Zurikolu yer ald.
65

ERMENi OLAYLARI KRONOLOJiSi

M i ller- i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna
---

-- -- - -

--- - - -

--

- 23 Eylol 1996- Tarih ve Toplum ve Toplumsal Tarih dergi

lerinde makaleleri yaynlanan aratrmac yazar Kevork Pamukciyan ld.
Aralk 1996- Kirkor Ceyhan'n ( Seferberlik Trk leriyle

B y dm) adl kitab , lstanbul'da Aras Yaynlar tarafndan okuyucuya

sunuldu .

1997- Rober Haddeciyan'n (Tavan) adl roman, Telos yaynlar

tarafndan piyasaya sunuldu.

1997- Trk iye Gazeteciler Cemiyeti, 1 997 Sedat Simavi

dl'n gazetecilik dalnda Garbis zatay'a verdi.
20 Mart 1997- Robert Koaryan, Ermenistan babakan oldu.
21 Haziran 1997- Trkiye'nin Brksel Bi.iykelilii nndeki
patlamay, Ermeni 'Kurken Yankyan' grubu stlendi.

Nilan 1997- 1960 y l nd a kurulan Aramyan Oda Orkestras

yneti c iler i n den kemanist Istepan Oskiyan, ld.

26 Temmuz 1997- Jamanak ve Arav gazetesi yazarlarndan Lili

Ko , hayata veda etti.

Alustoa 1997- Ermeni cemaati, Karagzyan Vakf ynetim kuru

lunda grev yapan Mardiros Balkyan ' kaybetti. Balkyan, kltrel
faaliyetlerle tannyordu.

3 1 Aluatoa 1997- Ermenistan sinemasnn ynetmen ve se na ryo

yazar Frunze Dovlatyan ld.

4 Eyll 1997- Sinema ve tiyatro eserlerine oyuncu ve ynetmen

olarak imza atan Ankaral Nian Haner, hayata veda eder.
66

ERMEN Ol.AYLARI KRONOIDJts

M i l ler-i Sadka'Jan Hayk'n ocuk larna

1 1 Bicim 1997- Ermeni alfabesinin y ldnm hatrasna, Kltr

Haftas tertip edild i Hafta stanbul Ermeni Patrikhanesi'nin retmen ve
sanatlarnn ibirliiyle dzenlenir.
.

12 Bicim 1997- Kumkap Meryemana Kilisesi, geleneksel Mada

Gn'n bu ylda dzenledi.

Kasm 1997- lstanbul'da yaynlanan ermenice gazete ve

dergilerde aratrma yazlar kan Hrant Papazyan, ld.

Arabk 1997- Trk i ye Ermenileri Patriki Karekin 1, Dou

Yo r t us u vesilesiyle kiliselere gnderd ii mesajda, S ry ani Kipti,
Habeistan, Rum, Rus, Bulgar, Romen, Grc patrikleri ile Papa I . Jean
Paul'un Dou Yortusu'nu kutlad.
,

1 Arabk 1997-

Ermeni Sanayicileri ve iadamlar Dernei

Bak a n Aram Yardanyan, Trk-Ermeni l Kom itesi topl a nt s n a

kat lmak zere Trki ye'ye geldi. Yardanyan, grmede, Ermenistan

ve

Trki ye arasnda snr kapsnn almas meselesini grt .

4
Ortodoks

Aralk 1997- Trk iye Ermenileri Patrii Karekin 1, Rum

Patrii

Bartholomeos'a

gnderdii

mektupta,

Rum

Patrikhanesi'ne yaplan saldry knad.

19 Anlk 1997- Jamanak Gazetesi'nin 90. kur ul u y ldnmi.in

kutlamak iin Er meni l er Kazaz Amira'da bir dizi etkinlik dzenledi .

20 Anlk 1997- Ermeniler, Surp Agop Hastanesi'nin 160.

yld n m i.i n ylba leniyle birlikte kutladlar.
1 998- Belika'da, 18 Ermeni dernei arasnda dz en l e n en futbol

:umuva da, T rkiye de n giden Sahakyan Kulb ikinci oldu.

'

67

ERMEN OLAYLARI ICRONOLOJlsl

M i ller- i Sad ka'dan Hayk'n ocuklarna
-- - - - - - - -

- - --

--

- - --

--

- - - - - --

-- -

1998- Kltr Bakanl'nn muhta durumdaki oyuncu, ynet

men ve bestekarlara yapt 50'er milyon liralk yardmdan Ara
Rafaelyan da yararland.
1998- Ozan-yazar Kevork Emin Muratyan,

79 yanda Erivan'da

ld.

1998- 'Taplak' dedektifi Harold Agopyan, 'Women of stanbul'

adl albmn Amerika'da yaynlad.
1998- Antika uzman Raffi Portakal'n derledii iadam Sakp
Sabanc 'ya ait hat koleksiyonu, New York Metropolitan Mzesi'nde
sergilendi.

1998- Lbnan'daki Antiliyas Ermeni Bapatriki Aram, Kuzey

Kbrs Trk Cumhuriyeti'nde bulunan bir Ermeni Manastr'nm turistik
bir otele dntrlmesi yolunda karar al nnca, yaynlad bir bildiri ile
bu karar protesto etti.

1998- Ermeniler, nl bestekar Dikran uhacyan'n ad nn

unutulmamas iin Paris'te Dikran uhacyan Aratrma Merkezi'ni kur
dular.

1998- Gedikpaa Ermeni Protestan Kilisesi ve Mektebi Ynetim

Kurulu Bakan Kirkor Aabalolu, 24 Aralk 1 997'de, 'Radyo Umut'ta
yaymlanan 'imizden Biri' adl proramda kendisi ile yaplan syleide,
Trk milleti ve Cumhuriyete hakaret ettii idd iasyla, Beyolu
Cumhuriyet Basavcl'na arlarak savunmas alnd . Kirkor
Aabalolu hakknda, bu konumasndan dolay TCK'nn 1 60/2 maddesi
gereince ar cezada dava ald.

1998- Piskopos Bishop Asokhik Aristekesyan, Ermenistan'da

zimmetine para ge irdii idd iasyla tutukland. Aristekesyan'n,
Ermenistan Savunma Bakanl btesinden kilise iin ald 1 mi lyon
dolar zimmetine geirdii ileri sr lmt.
68

ERMENi OLAYLARI ICRONOLOJlsl

M i l l:r-i Sadka'dan Hayk 'n ocuklarna 3

1998- Ermeni Ulusal Film Ktphanesi Ynetmeni Garegin

Zakoyan, 1 999 ylnda Krt Filmleri Festivali dzenlemek iin
giriimlerde bulundu.
Ocak 1998- Ha atma treninde, Yeilky Metropoliti M iran
Hrisostomos Kalayc'nn denize att ha Ermeni genci Murat Kker
kard.

Ocak 1998- Cumhurbakan Sleyman Dem irel, Jamanak

gazetesinin 90. kurulu yldnm vesilesiyle gazetenin editr Ara
Kounyan' Cumhurbakanl kknde kabul etti.
Ocak 1998- Dr. Halit Erturul'un hazrlad, "Aznlk ve
Yabanc Okullar - Trk Toplumuna Etkisi" balkl eseri Nesil Yaynclk
tarafndan yaynland. Kitap, Osmanl Devleti ve Cumhuriyet dne
mindeki aznlk okullarn inceliyor.
S Ocak 1998- arkc Cherlny Sarkissian'n kocas Sonny Bono,

kayak yaparken ge irdii kaza sonucu hayatn kaybetti.

20 Ocak 1998- Ermeni gazeteci Garbis zatay'n, A r Da'n n
"

Arkas, Ticarete Isnan Ermenistan" balkl tefrikas M illiyet gazetesinde

yaynland.

ubat 1998- air ve yazar Hacik Amiryan, Los Angeles'te ld .

3 ubat 1998- Ermenistan Devlet Bakan Levon Te r Petrosyan
istifa etti. Bylece Robert Koa ryan' a liderlik yolu ald. Petrosyan,
Karaba'da bar istedii iin 'ahin'lerin tepkisini ekmiti.

4 ubat 1998- Petrosyan'n istifasn deerlendiren Azerbaycan

Halk Cephesi Bakan Elibey, Ko aryan' n gemite Ruslar arkasna
alarak Ka ra ba 'da Azerbaycan'a k ar ayaklandn bildirdi.
- - - -- - - - -

-------

------

69

ERMEN OLAYLARI KR.ONOLOJtsl

M i lle- i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna .3

10 ubat 1998- Ermenistan Boks Milli Takm, uluslararas 1 3 .

Ahmet Cmert Boks Tumuvas 'na katlmak zere Trkiye'ye geldi.

27 ubat 1998- Jamanak gazetesi, kuruluunun 90. yldnm

etkinlikleri kapsamnda, 'Aznlklar ve Lozan Antlamas' konulu panel
dzenledi.

6 Mart 1998- Fotoraf sanats Ani elik Arevyan, Galeri

Nev'de, 'Yaam ve lm arasnda fotoraflar' adl sergi at.

10 Mart 1998- Trkiye Ermenileri Patriki Karekin 1 ( Bedros

Kazancyan ) ld. Kazancyan, 1 5 Mart 'ta topraa gmld.

23 Mart 1998- Patrik Seimi Giriim Kurulu, stanbul Valilii'ne

84. Trkiye Ermenileri Patrik'i seiminin 3 Mays gn yaplmas iin m
racaatta bulundu. Ayrca, se men yann 1 8 olarak belirlenmesi istendi.
30 Mart 1998 Koaryan, Ermenistan devlet bakanlna seildi.
3 Niaan 1998- Patrik Karekin Kazanc yan'n lmnden sonra
yeni patrik seimi faaliyetleri balad. Baepiskopos Nerses Bozabalyan,
Patrik seimlerine adayln koyduunu bildirdi. Ayrca, Baepiskopos
ahan Svacyan ile Mesrob Mutafyan da aday oldular.

28 Nisan 1998- stanbul Val ilii

Patrik Seimi G i r i i m

Kurulu 'na, " Bakanlar Kurulu 'nun kesin karar tebli ed ilene kadar
hazrlklarn bekletilmesini" bildirdi. Giriim Kurulu Bakan Pilo Atan
da, " Bu yaz ile Patrik Seimi'nin Mays aynda yaplamayacan" basna
aklad.

30 Niaan 1998- Karadeniz Ekonomik birlii'nin l 1. dnem

toplan t s Ermenistan'da yapld. Toplantya, Trkiye'den Devlet Bakan
Refaiddin

70

ahin ile ba msz milletvek i li Jefi Kam h i

katld .

ERMEN OLAYLARI ICRONOI.DJlSl

M illet-i Sadka'dan Hayk 'n ucuklarna

3 Mayu 1998- Yazar Yervant Gobelyan, Ermeni dili ve edebiya

tna yapt katklardan dolay Dnya Ermenileri Bapatriklii tarafndan
Onur Nian'na layk grld. Gobelyan, bu nian K umkap ' dak i Surp
Harutyun Kilisesi'nde ald.
8 Mays 1998- Trkiye Ermenileri Patrikl ii Ruhani Kurulu, mil
liyeti basnda, Mesrob Mutafyan hakknda k an yaynlar tartmak ze
re toplanarak bir durum deerlendirmesi yapt.

17 Mayu 1998- Pilo Atan, pat r ik lik seim ler inde G iriimci
Kurul bak anl n a ge t i r il di

26 Mayu 1998- Prof.Dr. Arman Manukyan'a, Boazii Mezunlar

Dernei tarafndan 40. renim yl sebebiyle dl ve rildi
29 Mays 1998- Fransa Parlamentosu, szde Ermeni soykrm
.

yasa tasarsn tand.

30 Mayu 1998- Trkiye gazetesi Ankara H aber M erkezi'ni ziya

ret eden ileri Bakan Murat Baesgiolu, Fransa Meclisi tarafndan ka
bul edilen szde 'Ermeni soykrm ' yasa tasarsna sert tepki gsterdi.
Kararn siyasi tercihlerle alndn belirten Baesgiolu, "Trk iye'ye bu
ma n ad a hakszlk edilmitir. Zaman zaman gndeme gelen ve ertelenen
bir konu. Bu konuda Trkiye'nin tarihi ve gemi sicili aktr. Y a ln z bu

iddialar her zaman salam gerekelerle re ddet ti k " dedi. Baesgiolu, ko

mmasnda, gemite Asala'nn terr faaliyetlerinin b akla kesil ir gibi
kesildikten sonra yerine PKK terrnn ortaya k t n a dikkat ekti.

Haziran 1998- Ermenistan Parlamentosu'nda milletvekili olan

Arak a toya n , Ermenistan'daki konyak fabrikasnn Fransz bir firm aya
satlmasna tepki gstererek, Tekel Bakan Pavel Kaltakyan' el e tird i
.

Hairan 1998- Arto Tun Boyacyan, bir uak kazasnda len

a a be y i

'Onno' iin syledii arklar, 'Onno' albm ad altnda piyasaya

sundu.
71

ERMEN OLAYLARI ICRONOLO}tSt

M i l lct i Sadka'Jan Hayk'n ocuk larna 3

Haman 1998- Ermeni yazar Feliks Bahinyan, een lider

Cevher Dudayev ile Gamsalthuria adna yazd 'een Gncesi' adndaki
kitabn Conrad Otel'de dzenlenen bir konserde tantt.

Haziran 1998- Avusturya'nn Viyana Burg Tiyatrosu'nda yap lan

bir etkinlikte, Franz Wergel'in, (Musa Da'da Krk Gn) adl eserinin pro
grama alnmas, Trkiye'nin Viyana Bykelilii'nce protesto edildi.
3 Haziran 1998- Azeriler, Fransz parlamentosu tarafndan kabul
edilen szde Ermeni soykrm yasa tasarsn Tebriz'de protesto ettiler.

S Haziran 1998- Ermenistan Cumhurbakan Robert Koaryan,

Yalta'da, Karadeniz Ekonomik birlii Zirvesi srasnda Sleyman
Demirel ile zel grmek istedi. Ukrayna Devlet Bakan Kuchma
araclyla yaplan bu talebi, Demirel kabul etti.

11 Haziran 1998- Kanal D televizyonunda, 'Ermeni Dosyas'

konulu program yaynland. Programa Baepiskopos Mesrob Mutafyan ile
gazeteci Hrant Dink katld.

13 Haziran 1998- Ermeni edebiyatnn tannm simalarndan

Vartan Gomigyan hayata veda etti.

13 Haziran 1998- M rd Margosyan'n, ( Biletimiz stanbul'a

Kesildi) adl eserinin tantm Beyolu'nda Aras Yayncl k'ta yapld.

19 Haziran 1998- Patrik Kazancyan'n lmyle kendisini pat r ik

vek i l i i lan eden M esrop Mutafyan'n dilekesi, stanbul Val i l ii
tarafndan iade edildi. Mutafyan'n bu sfat kullanamayaca ifade edildi.

21 Haziran 1998- Ermen i asll ABD'li i ada m do la r m il ya rd er i

,

Kirk K r ikory an Ermenistan Devlet Bakan Koaryan'a

,

yardm yapacan bildird i.

72

Ermenistan'a

ERMEN OLAYLARI KRONOlDJtst

- - - - ------ - - - - -

---

Miller-i Sadka'dan Hayk ' n ocuklarna 3

--------- - -

- - - - - ----

Temmuz 1998- Blc rgt PKK'nn ba Abdullah calan,

Ermenistan ynetiminden rgte zel ky tahsis edilmesini istedi.
4 Temmuz 1998- Azerbaycan Devlet Bakan A l iyev,
Ermenistan Devlet Bakan Koaryan' Eyll'de Bak'de yaplacak blge
liderleri toplantsna davet etti.

6 Temmuz 1998- Edebiyat aratrmacs Yervant Gobelyan,

(Hayatn Aral )'ndan adl eserini, Knalada Surp Krikor Lusavori
Kilisesi'nde tantt.

Alustce 1998- Cumhurbakan Demirel, Ermenistan Devlet

Bakan Koaryan', Cumhuriyet'in 7 5 'nci yldnmlerini kutlama tre
nine davet etti.

3 Alustos 1998- Patrik Kazancyan'n lmnden sonra Patrik

Vek ili olan Mesrob Mutafyan, gelen tepk iler zerine ist ifa etti.
Mutafyan'n yerine ahan Svacyan geti.

12 Alustos 1998- Ermenistan Dev let Bakan Koaryan,

Azerbaycan Devlet Bakan Aliyev' in 7-8 Eyll'dc Bak'de yaplacak
toplantya yapt daveti reddetti.

Eyll 1998- ABD'de, Alexander Pagosyan adnda bir Ermeni

renci, M ichael Martinez adl arkadayla birlikte bast iki evde 5 k iiyi
kuruna dizerek ldrd.

1 Eyll 1998- Trkiye Ermen ileri 84. Patriki'nin seimi iin s

tanbul Valilii'nden beklenen resmi onay Patrik Seimi G iriim Kurulu
Bakan Pilo Atan'a tebli edildi. Semen ya i se 1 96 1 ylnda yaynlanan
seim talimatnamesi gereke gsterilerek 2 1 ya snrnda kald. Bylece 9
Ekim Cuma gn ruhani delegeler, 1 1 Ekim'de sivil delegeler, 1 4 Ek im
gn ise Trkiye Ermenileri'nin 84. Patriki'nin seim gn olarak belir
lendi.
73

ERMEN OLAYLARI KRONOLOJS

M i llct- i S:J ka'dan Hayk'n ocuklarna

5 Eyll 199a- K o aryan, Cumhurb.kan Demirel'in daveti zer

ine, Trkiye'ye gelmeyee ini bild irdi.

8 Eyll 1998- Cumhurbakan Demirel ile Dileri Bakan smail

Cem' in de katld Avrupa-Asya Ulam Koridoru Zirvesi, Bak'de
yapld . Z irvede, tarih i pek Yolu'nun yeniden canlandr lmasna dair
anlamaya imza konuldu .

9 Eyll 1998- Ermenistan, ran ve Yunanistan dileri bakanlar,

Tahran'da ibirlii toplants yapt. Toplantdan sonra yapl an aklama
da, Trkiye'nin Kbrs'ta derhal mzakerelere balamas ve BM kararlarna
uymas istendi. Toplantya ran'dan Kemal Harazi, Ermenistan ' dan
Oskanian, Yunanistan'dan Pangalos kat ld.

1998- ( 3 Eyll- 1 6 Ekim)- Almanya'da, 'Ermeni Kltr Gnleri'

dzenlendi . Program ere v esinde , Ermeni mzii, tiyatrosu, fotoraf ve
resim sanat tantlmaya alld.

1998- ( 5 - 1 5 Eyll ) Ermenistanl film y n e tm e n i Tigran

Haz malyan , Rusya'nn Anaba blgesinde yaplan ksa film festivalinde,
'Siyah Beyaz' adl filmiyle birincilik dl ald.

15 Eyll 1998- l talya'nn Parma takmnda oynayan Ermeni asll

futbolcu Alen Bogosyan, UEFA Kupas ilk tur manda Fenerbahe'ye
kar ikinci yarda forma giyd i . Bu karlamay Fenerbahe 1 -0
kazanmt.

24 Eyll 1998- Ermenistan Cumhurbakan Robert Koaryan,

BM 5 3 . Genel Kurulu'nda bir konuma yapt.

2 1-25 Eyll 1998- stanbul Hyatt Regency Ote l'dc , Trkiye,

A lmanya, Amerika, Tayland , in, M sr , H indistan, J aponya , Rusya, ran,
N ijerya, Y u nan i s t a n ve Ermenistan'dan uzmanlarn kat ld "deprem"
- -

74

..

--

- - - - -- ----------

- --- - - -

- - - - - - - - -- - - ---- -

------- ----- - -

-----

ERMENl OLAYLARI KRONOLOJS

M i l leti SaJka'dan Hayk 'n ocuklarna 3
-

- - ---

konulu konferans yapld. Konferansa Ermenistan'dan Sergcy Nazaretyan,

Susanna Garabedyan ve Armine Kirakosyan adl deprem uzmanlar
katld.
26

Eylfll 1998- Tarih Vakf tarafndan, Cumhuriyet'in 7 5 . yl

mnasebetiyle dzenlenen Cumhuriyet'in Aile Albmleri sergisinde,

Gler Ailesi'de yer ald. Tannm fotoraf sanats Gler A ilesi birey
lerinden Ara Gler de, serginin alna katld.

27 Eylfll 1998- Ermenistan'n bamszlna kavumasnn 7 .

yldnm Erivan'da kutland .

. 29 Eylfll 1998- Maliye ekipleri , Surp Kevork Kilisesi Vakf'na

yaplan balar denetledi. Denetimin, Samatya Surp Kevork Kil isesi'nin
5.3 7'nci 'isim gn' sebebiyle dzenlenen trene denk gelmesi Ermeni
cemaatince tepk iyle karland. Avukat Luiz Bakar, maliye denetiminin,
Ek im aynda yap lacak patrik s.e im ine ynelik bir gzda amac
tadn bildirdi.
Ekim 1998- Almanya'da, 'Mesrob Ermeni Dil i Aratrma

Merkezi' kuruldu . Merkezin yneticiliini Ermeni Kiliseleri uzman

Herman Goltz stlendi.

Ekim 1998- ABD'nin Califomia eyaleti eitim kurulu, dnya tar

ihi ve yahud i soykrmna ilikin derslerde, Ermeni soykrm iddialarnn

retilmesine karar verd i. Bylece tarih dersinde, Osmanl ynetiminin

1 9 1 5 ylnda ermeni vatandalarn sistematik biimde yok etmesi ve
planl bir ekilde kitle tehciri yapt eklindeki iddialar anlat lmaya
baland .

4 Ekim 1998- Ermenistan Hkmet Szcs Kasya Abgaryan,

'soykrm idd ialarn uluslararas platformda kabu l ettir:ne' politikas na
devam edecek lerini aklad.
75

ERMEN OlAYUJU ICR.ONOLOJst

Mi llet- i SaJ ka'Jan Hayk'n ocuk larna - J
--

- - -------

1 1 Ekim 199S.. T rkiye Ermenileri, 84'nc patrikler i n i seecek

Delegeler Genel Kurulu'nun 79 sivil yesini belirlemek iin sandk bana
gitti. Patrik adaylarndan Mesrob Mutafyan' destekleyenler mor, ahan
Svacyan' destekleyenler beyaz oy kulland. Trkiye ge ne lind e oy kul
lanan 1 5 bi n 7 1 7 Enneni 'de n 10 bin 767'si Mutafyan d est e kileri nin mor
listesine oy verdi. Svacyan taraftarlarnn beyaz l is te s i 4854'de kald . 96
oy geersiz sayld.

14 Ekim 1998- Mesrob M u tafyan, Trk iye Ermenileri 84. Patrii

seildi. Kumkap Meryemana Kilisesi'nde yaplan seimlerde, Svacyan
ilk turd a 1 5 oy alnca adaylktan ekildi. kinci turda 74 oy alan
Mutafyan, yapt teekkr konumasnda, patrik seilmesiyle yeni bir
dnemin baladn be l i rt t i .

17 Ekim 199S.. Gaze teci Gltekin Aydn'n, Trkiye Ermenil e ri

84. Patriki Mesrob Mutafyan'la yapt 'Cumhuriyet ocuuyum" adl
syleisi yaynland.

22 Ekim 1998- M i lano Belediyesi, talya'daki Ermenilerin

desteiyle dzenlenen bir trenle Halep'te Ermenileri szde soykrmdan
kurtard iddia edilen Halep Sevk iyat Dairesi katibi Naim Safa Bey'e
sembolik bir eref dl verildi .

23 Ekim 1998- Trkiye Ermenileri 84. Patrii Mesrob Mutafyan,

yaymlad ilk genelge ile Trkiye Ermenileri cemaatinde Cumhuriyet'in
7 5 . yln kutlama trenlerini balattn bildirdi.

26 Ekim 199S.. Trkiye Katolik Ermeni Cemaati'nin dini lideri

Kerabaydzar olakyan, Mesrob Mutafyan' ziyaret ederek Trk iye
Ermenileri Patrii seilmesi sebebiyle tebrik etti.

27 Ekim 1998- ngiltere'de yaynlanan The Guardian

gazetesinde Chris Morris imzal haberde, Trkiye'nin am'a kar yapt
76

ERMEN OLAYLARI ICRONOLOJtsl

------

Milleti Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

tehditler ie yara m grnyor. c alan n Rusya'ya giderken Yunanistan

'

ya da Ermenistan gzergahn kulland ve bir sre sonra Ermenistan'a

gidecei sanlyor. Eer bunu yaparsa, Trkiye ile bir b."tka komusu
arasnda daha bunalm kabilir" diye yazd.

28 Ekim 1998- Atatrk ve Cumhuriyet'in kurucular ansna

Kumkap'daki Meryem Ana Ermeni Kilisesi'nde 'Dua Treni ' yapld .
Tre n i Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan ynetti.

30 Ekim 1998- Dileri Bakanl, Trk iye'de temaslarda bulu

nan Rus Dileri Bakan lgor l vanov araclyla E rmenistan a yollad
mesajda, "PKK l ideri calan'a kucak aarsanz sonucuna katlanrsnz"
'

dedi.

Kasm 1998- Yaz ar

Taner Akam, Birik im'de yayml a nan

"Cumhuriyet'in 7 5 . yl nda Sevr ve Lozan'n baka tarihi' adl

makalesinde, Mustafa Kemal'in General Harbord ile grrken, '800 bin
Ermeni'nin ldrlm olduunu kabul et t iini yazd.
'

Kasm 1998- G a zetec i yazar Y e rva n t G o be lyan n eitli

'

hikayelerinden derlenen ve Trke'ye evrilen ilk eseri ( Memleketini

z le yen Yenge) , Aras yaynlar tarafndan stanbul'da basld. Hagop
Gobelyan tarafndan evrilen kitabn kapak kompozisyonunu E rmeni
fotoraf sanats Ara Gler hazrlad
Kaaun

1998- Rahip M inas Bj ikyan'n "Pontos Tarihi-Tarihin

Horon Durduu Yer Karadeniz" adl eseri, iviyazlar Yaynlar

tarafndan kitap severlere su nuldu

Kaaun

1998- ABD'nin BDT lkelerinden sorumlu Dileri

Bakan Yardmcs Strobe Talbott, Ermenistan ynetimine bir mesaj yolla

yarak, Ankara ile ilikilerini dzeltmesi gerektiini bildirdi.
77

ERMEN OLA KRONOLOJlSt

-

M i l let-i SaJka'Jan
Hayk 'n ocuklarna
-- -

--

3 Kasm 1998- Ermenistan Devlet Bakan Robert Koaryan'n

Szcs Vage Gabrielyan; blc rgt PKK'nn ba Abdullah calan'n
Ermenistan'a gelmediini aklad. Gabrielyan, "calan bizde yok, olmay
ac ak da" dedi.

3 Kasm 1998- Ressam Kristin Saleri, Patrik Liyakat N ian ile

dllendirildi. Saleri'nin niann Trkiye Ermenileri

Patrii Mesrob

Mutafyan takt.
4 Kasm

1998- Ressam Verj in ap, Hobi Sanat Galerisi'nde,

'M srdaki Gzlemlerim' konulu sergisini sanatseverlerin beenisine

sundu.

21 Kasm 1998- Gedikpaa Ermeni Protestan Kilisesi Ynetim

Kurulu Bakan K irkor A abalolu, Radyo Umut'ta yapt bir syleide,
'Trkl ve Cumhuriyeti tahkir ettii' iddiasyla yargland . Aabalolu,
durumada kendisine atfedilen sulamalar kabul etmediini bildirdi.
Dava, 23 ubat 1 999'a ertelendi.

21 Kaam 1998- Karaba Sava'nda Azeriler'c kar Ermeniler' i

d es tekl e yen Rus kadn milletvekili Galina Starovoytova, St. Petersbu rg
ehrinde ldrld . Starovoytova, siyasi h ayat boyu nc a Trkiye aleyhine
,

alnan kararlara devaml destek vermiti.

20 Kasm 1998- Ermenistan Devlet Bakan Robert Koaryan,

PKK lideri calan hakknda, "Terrist olup olmad konu sund a yorum
yapamam; ancak Ermenistan'da barnmasna izin vermeyiz" dedi .

20 Kasm 1998- Ermeni Patrii Mesrob Mutafyan, i l . Mes rob a

dyla patriklik asasn eline ald. Kumkap daki Meryem Ana Kil isesi'nde
'

yaplan trene tm hristiyan mezheplerinin temsilcileri katld. l. M csro b

ise Cumhuriyet'in ilk patriiydi. Trene kat lan misafilcr arasnda, Hse
ve Kezban Hatemi , Oral ve pek allar iftleri ve yazar Nuriye

yin

Akman dikkat ekti.

78

--

--

.. - - - -- ----- ------- - - - - - - -- - -

--

. - - - - - -- - - - - -

ERMENi OLAYLARI KR.ONOlOJISI

M i llet- i Sadka'dan Hayk 'n

uk lara

23 Kasm 1998- tanazi uygulamalar ile tannan dnyac a nl

doktor Jack Kevorkyan, ABD'nin en ok izlenen CBS televizyonundak i

'60 Dak ika' adl programda, tanazi'yi nasl uyguladn gsterdi. Ermeni
asll Kevorkyan, programd a , Lou Gehrig's hastalna yakalanan Thomas
Youk'u nasl ldrdn anlatt.

25 Kasm 1998- ABD'nin en ok izlenen CBS televizyonunda

tanazi'yi nasl uyguladn gsteren Ermeni asll Dr. Jack Kevorkyan,
tutukland. Oakland Blge Savcs David Gorcyca, Kevorkyan' n birinci
dereceden planl cinayet ilemek suuyla tutuklandn bildirdi.

26 Kasm 1998- Gazeteci Cneyt Akaln, Cumhuriyet Kitap'da,

" niversitelerimizde Yahudice, Ermenice, Rumca ve Sryanice krs leri
kurulmald r. nsanlarmza ana dillerini geli t irmede yardmc olmak,
kamunun grevi deil midir" diye yazd

30 Kasm 1998- CHP stanbul Milletvekilleri Algan Hacalolu ,

Blent Tanla ve Ahmet Glyz Ketenci , Trkiye Ermeniler i Patrii
Mesrob Mutafyan' ziyaret ettiler.
Aralk 1998-

Medeniyet'

adl

Ara trmac yazar Ahmet Uar, Tarih

dergide,

'Ararat',

'Hayrseverler

Cemiyeti'

ve
ve

'Okurseverler' gibi ermeni ku ru lu lar tantt.

Aralk 1998- Bilgisayar danmanl yapan Probil Grup, fotoraf

sanats Ara Gler' in 70. doum yl mnasebetiyle, 'Ara Gler'e Sayg'

adnda bir albm yaynlad. YGS yaynlarnca Trke, ng i lizce

ve

Almanca baslan 1 80 sayfalk eserde, Ara Gler'le mlakatlar, hakkndaki

yorumlar ve Gler Ailesi'ne ait fotoraflar yer alyor.

Aabk 1998- Ahmet Turan A lkan'n 'Sivasl Ermenilere

Dair'

yazs, Sivas Vakflar Blge Mdrl'nce yaynlanan 'Revak 98' adl

dergide yer ald .
--

- - - ------

---

79

ERMEN OLAYLARI KRONOLOJS

M i ller-i Sadka'dan

Hayk'n ocuklarna
-

- - - ---- -

- ------------ - - - - - - --- -

6 Aralk 1998- 2. stanbul Mzik enlii'nde, Ermeni Knar

Grubu'nun konserleri, . Askeri Mze Komutanl'nca 'lkenin iinde
bulunduu hassas durum" gereke gsterilerek yasakland.

8 Aralk 1988- Trkiye Ermenileri Patriklii'ne seilen Mesrob

Mutafyan, stanbul Valisi Erol akr'a nezaket ziyaretinde bulundu.
Mumfyan, Vali Yardmcs Osman Demir ile de grt .

10 Aralk 1988- ANAP stanbul 1 1 Bakan Shan zkan, il i

1 le Bakan Nur Beker ve ANAP Adalar 1 le Bakan Cokun zden,
Surp Prg Hastanesi'ni ziyaret ederek hastane ynetim kurulu bakan
Pilo Atan'dan salk hizmetleri hakknda bilgi ald lar.

12 Aralk 1998- ili Spor Kulb lokali, Trkiye Ermenileri

Patrii Mesrob Mutafyan'n da katld trenle ald.

16 Aralk 1998- Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan,

Antkabir'e giderek sayg duruunda bulundu, zel defteri imzalad.
Mutafyan, daha sonra Cumhurbakan Demirel, Babakan M esut Ylmaz
ve Babakan Yardmcs Blent Ecevit ile grt. Mutafyan, ziyaretle
ilgili olarak, "Kendilerine, cemaatim adna, patriklik seiminin gelenek
lerimize uygun yaplmasna izin verdikleri iin teekkr ettim" dedi.

17 Aralk 1998- Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan,

Diyanet leri Bakan Mehmet Nuri Ylmaz' ziyaret etti. Her ikisi de
bartan yana olduklarn belirterek, ABD ve l ngiltere'nin Ramazan ay
ncesi lmk'a yapt bombal saldrdan znt duyduklarn bildirdiler.

18

Aralk

1998- Antikac Karekin Kalayc , Pangalt'dak i

dkkannda Ressam Hovannesyan'n resimlerini sergiledi.

19 Aralk 1998- Ermeni yazar ve air Vahan Tekeyan, doumu

nun 1 20. yl mnasebetiyle Kumkap Kazaz Amirn'da anld.
80

ERMEN OLAYLARI ICRONOIDJtsl

Miller-i Sadka'dan Haylc'n ocuklarna

-

- - -- - -- - - - - - - - -

- - -- - - - - - - ---------- - - - - - - - - - - - - ----

21 Aa1k 1998- Uyuturucu kulland iddiasyla gzaltna

alnan sosyete kuyumcusu Atik Berberolu hakknda, stanbul DGM 'den
iki gnlk ek gzetim sresi istendi.

26 Aralk 1998- Patrik Agop Nalyan zamannda 1 685 'de sk

dar'da ina edilen ve 1 727 ylnda onarmdan geirilen Surp Ha Kilisesi,
yeniden restore edildikten sonra ibadete ald.

27 Aralk 1998- Pop sanats Rober Hatemo, 25. ya gnn

Dalmaz Center'de kutlad. Doum gn kutlamasna menajeri Alpay ile
kostmcs Ebru Aydn da katld.

29 Aralk 1998- Ermenistan Devlet Bakan Robert Koaryan,

1 999 yln 'Trkiye aleyhtarl yl ilan etti

29 Aralk 1998- Meryem Ana Patriklik Kilisesi'nde, aralarnda

Aramis Kalay, Ara Gler, Ani elik Arevyan gibi fotoraf sanatlarnn
eserlerinin de yer ald '75 Ylda Trkiye Ermenileri Sergisi' a ld.
Sergiyi Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan da gezdi.

29 Aralk 1998- Fransz tarihi Gilles Veinstein' in, 'Soyk rm

yoktur' tezini savunmas Ermenileri rahatsz etti. G illes Veinstc in,
"Ermenilerin katledildii dorudur ama Ermenilerin yapt katliamlar da
var. Fakat hkmet emriyle gerekletirilmi bir soykrm sz konusu
deil" demiti. Fransz bir tarihinin bu ekilde aklamalar, tartmalara
yol at.

1999- Surp Prg Ermeni Hastanesi, ' Belgelerle 1 848'den

tibaren Surp Prg Hastanesi Eczacl" balkl zel say kard.
1 Ocak 1999- Asabi gazetesi, 'imdi de Ermeniler Azyor'
manetiyle verdii haberinde, Ermenistan Devlet Bakan Koaryan'n
1 999 y ln 'Trkiye 'den intikam alma yl ' olarak ilan ettiini yazd.
81

ERMEN OLAYUJU ICRONOLOJtsl

Millet-i Sadka'dan Hayk'n

ocuk larna 3
- ------

----

--

1 Ocak 1999- Gazeteci Fatih Altayl, Hrriyet gazetesindeki

Teke Tek adl kesinde, 'Aznlklarmznda bayramlar var' balyla
kaleme ald makalesinde, Cumhurbakan bata olmak zere devlet
yneticilerinin Trkiye ' deki aznlklarn bayramlarnda tebrik mesaj gn
dermemelerini eletirdi .
1 Ocak 1 999- ARM NCO-Astrology. Net ibirliiyle intemet'te
astroloj i bilgil e ri verilmeye baland.
S Ocak 1 999- Hendek yaknlarnda geirdii trafik kazasnda
hayatn kaybeden nllerin menajeri Anu Balin Bak, Balkl Rum
Ermeni Mezarl'nda topraa verildi.
S Ocak 1999- Ermenistan Devlet Bakan Robert Koaryan'n

kardei Valeri Koaryan, Arzni eitim alannda uua hazrlanrken

planrn arpmas sonucu ld.
S Ocak 1 999- Ermenistan'daki akl hastanelerinin bahekimi

psikolog Artun M inasyan, Ermeni erkeklerin ounun eini aldattn

belirterek , birden fazla evlilie yani harem modeline geilmesini istedi.
S Ocak 1999- Garanti Bankas , Kurtulu ve Feriky semtlerinde

bulunan Ermei mterilerinin Dou Yortusu bayramlarn, bankann

Feriky ubesinde verd ii bir kokteyl ile kutlad.
6 Ocak 1999- Sanat Hlya Avar, 'Salkm Hanmn Taneleri'
adl filmde Ermeni kadn ' Nora'y canland rd. ANAP l stanbu l
M illetvekil i Ylmaz Karakoyun'lunun ayn adl eserinden sinemaya
uyarlanan film, ll Dnya Sava srasnda stanbul ticaret sermayesinin
snf deitirmesi ve Varlk Vergisi uygulamasyla g durumda kalan bir
Ermeni ailesinin iine dt durumu anlatyor .
6 Ocak 1999- Trkiye Ermenileri, Noel' i M eryemana Patriklik
Kilisesi'nde kutladlar. Ayini Trkiye Ermeni l eri Patrii Mutafyan ynet -- -

82

--- -

- - ---

--

- ---

ERMEN OLAYLARI lCRONOLOJlSI

M i l ler- i Sad ka'dan Hayk 'n ocuklarna .3
-

- --

ti. Noel'i yani hristiyan yortusunu dier gayrimslimler 24-2 5 Arnlk'ta

kutlarken , Ermen iler farkl olarak vahiz yortusu ile birl ikte bugn kutlar
lar. Ermenilere has bir bayramdr.
6

Ocak 1999- Ermeni Katolik Kilisesi ruhani lideri Hovhannes

olakyan, baz kilise l iderleri ile birlikte Trkiye Ermenileri Patriki

Mesrob Mutafyan' ziyaret ederek yeni yln kutlad.
6 Ocak

1999- Krtler' in ounlukta olduu igal altndaki Azeri

kentleri Lain ve Kelbecer'e gvenlikleri asndan Yezidi Krtleri

yerletiren Erivan hkmetinin kurmak istedii tampon blgeye PKK'l
terristlerin yerlemesini istemedii belirtildi. Bilindii gibi bu blge,
1 920'1erde 'Kzl Krdistan' diye anlyordu.

9 Ocak 1999- Minyatr sanats Mari Bostanc, Karagzyan

Dernei salonunda almalarn sergiledi.

10 Ocak 1999- Gazeteci Zeynep Gven ' i , kuaktr antika ile

uraan Portakal Ailesi'nin gnmzdeki temsilcisi Raffi Portakal ile
yapt sylei, 'En yi Paralar Ruhumda' balyla tam sayfa Hrriyet
gazetesinin Pazar ilavesinde yaynland.

12 Ocak 1999- Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mucafyan,

stanbul Mfts Necati Tayyar Ta' makamnda ziyaret ederek Ramazan
Bayram'n kutlad.

12 Ocak 1999- Azerbaycan'n byk airlerinden Ord.Prof. Refik

Zeka Handan, Bak'de vefat etti.

13 Ocak 1999- Rusya'nn Ermenistan Bykelisi Yuri Dryukov,

Ermenistan'daki Rus ss'ne S-300 fzeleri gnderileceini aklad. Bu
fzeler sebebiyle Kafkasya'da bir kriz meydana gelebilecei yolundaki idd i
alar reddeden Dryukov, fzelerin Azerbaycan' tehdit etmeyeeini
bildirdi.
------ - - - - - - -

83

ERMEN OLAYLARI KRONOLOJtst

M i llct i SaJka'Jan Hayk 'n ocuk larna 3

15 Ocak 19'9- Trkiye Ermenileri Patrii M esrob Mutafyan,

patrik se ild i kten sonra ilk yurt d ziyaretini Kuds'e yapt. Mutafyan,
Kuds Ermen i Patriklii'nde Patrik il. Torkom ile grt.

17 Ocak 1999- Rusya Savunma Bakanl, Ermenistan'a S-300

fzeleri, radar gzlem istasyonlar ve be adet MIG -29 saVIDj ua
yerletiri leceini akl ad .

ZO Ocak

1999- Canl Ararat Cam sayfas yeniden ald.

Webcam grntleri, her 5 dakikada bir gncelltiriliyor.

21 Ocak 1999- Ermenistan Dileri Bakanl, PKK'nn b.-'t

calan ' n lkelerinde bulunmadn aklad . B akanlk szcs Ara
Papyan, " calan'n Ermenistan'da hibir zaman olmad n ve u anda da
bulunmad n bir defa daha resmen ilan ediyoruz" ded i.

24 Ocak 1999- Erivan Hkmeti, Dalk Karaba' daki tampon

blgede otonom Krdistan devleti kurmak iin altyap hazrl yapt.
Ermenistan, Kuzey Irak'a alternatif olarak gel itirdii Krdistan devleti
fikrini hem Azerbaycan hem de Trkiye'ye kar bir tez olarak gelitirdi.

24 Ocak 1999- ABD'deki Ermeni lobisinin basklar

ile gndeme

getirilen Ermeni soykrm idd ialar, ABC televizyonunun internetteki

sayfasnda yer alnca, Trk nternetilerin tepkisine sebep oldu. 20.
yzyln deerlendirmesinin yapld sayfada, 1 9 1 5 ylnda Osmanl

devleti dneminde Ermenilere soykrm uyguland iddia edildi. Bu se

beple internetteki Trk lobisi tarafndan ABC televizyonuna protesto
yad.

26 Ocak 1999- Taksimspor'un kalecilerinden Ermeni asll

Ohannes Avedyan, kalp krizi geirerek hayatn kaybetti.

27 Ocak 1999- Feriky Surp Vartananatz Kilisesi sekreteri ve

m in yatr sanats Asbed Erme n , solunum yolu rahatszl ndan ld.
- - -- ----- - --- ---

84

PBMENl OLAYLARI ICRONOLOJlsl

Milleri Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3
- ---

26 Ocak 1999- Azerbaycan Cumhurbakanl D Politika

Maviri Vefa Guluzade, lkesinin Rusya ve Ermenistan' n tehdidi
altnda olduAunu belirterek, Trk ordusunun Azerbaycan'a girmesi gerek
tiini syledi. Cumhurbakan Sleyman Demirel de, "Azerbaycan'
inciten her ey bizi de incitir" dedi.

26 Ocak 1999- talya'dan ayrlan PKK'nn ba calan

hakknda, ilk net aklama DYP Genel kan Tansu iller' den geldi.
iller, calan'n Ermenistan'da olduuna dair ciddi duyumlar aldklarn
bildirdi.

28 Ocak 1999- Mafya babas ve uyuturucu kaaks olduu ileri

srlen Ermeni asll iadam Varujyan Kumdagezer, Bakrky'de urad
silahl saldr sonucu yanndaki adam Namas Elmas ile birlikte ldrld.
Varuj yan, 28 Ekim 1988 tarihinde de Nianta'nda !ettikleri butikte
saldrya urayarak yaralanm, aabeyi Miran Kumdagezer ise lmt.

28 Ocak 1999- ABD'de yaynlanan Defense News dergisi ,

Rusya'nn Ermenistan'daki askeri varln artrmasnn blgede gerilimi
trmandrdn yazd . Derginin yorumunda, Ermenistan'dak i bir Rus
ss'ne S-300 fzeleri yerletirilmesi yolundaki planlarn Trkiye ve
Azerbaycan tarafndan protesto edildii belirtildi.

ubat 1999- Kapatlan Refah Partisi 'nin Genel Bakan

Necmettin Erbakan'n propagandasn yapan ve Elaz'da yaynlanan El
Aziz gazetesi, Fazilet Partisi'nin ileri gelenlerinden 0Auhan Asiltrk'n
Ermeni, evket Kazan'n da Yahudi-Sabataist olduAu iddiasnda bulundu.
stanbu l'da yaynlanan Kurultay gazetesi de, 8 ubat 1 999 tarihli
nshasnda, El Aziz gazetesinin bu haberinden bahsetti.

ubat 1999- Ressam ve heykeltra Erol Sarrafyan'n yapt ti

yatro sanats Mardiros Mnakyan'n bst, Mnakyan'n ili Ermeni
Mezarl 'ndaki mezarnn bana konuldu.
85

ERMENi OLAYLARI ICRONOLOJst

M i llet- i

Sadka'dan Hayk'n ocuklarna J

3 ubat 1999- Bakrky'de, urad silahl saldr sonucu

ldrlen uyuturucu v altn kaaks Varujyan Kumdagezer, Balkl
Ermeni Mezarl'nda topraa verildi. Varujyan' n cenaze trenine ailesi
ve Ermeni cemaatinin nde gelenleri katld.

3 ubat 1999- Azerbaycan Dileri Bakan Tevfik Zlfikarov,

Rusya'nn Ermenistan'a askeri destek vermesini eletirdi. Zlfikarov,
Paris'te yapt aklamada, "Ermenistan'a Rus silahlar verilmeye devam
edilmesi, Karaba'daki anlamazln bar yolla zlmesi ynndeki
abalara ciddi darbe vurabilir, blgede salanan g dengesini bozabilir,
tekrar silah alveriini balatabilir ve nceden kestirilemeyecek sonulara
yol aabilir" dedi.

8 ubat 1999- ili Bomonti Mhtaryan l lkretim Okulu

rencileri, yeni dneme kendi okullarnda balad.

9 ubat 1999- Ermenistan Dileri Bakanl Mstear Davit

Hovhannisyan, Trk-Ermeni Gelitirme Komitesi heyetini kabul etti.
14 ubat 1999- DP Genel Bakan Yardmcs Saruhan Olu, 1 8
Nisan seimlerinde aznlklarn DP'yi destekleyeceklerini aklad.
Olu, yapt yazl aklamada, "Yaadklar sorunlar kendi gazeteleri,
dergileri, szcleri araclyla duyurmaya ve toplumun dier kesimlerinde
bir duyarllk oluturmaya alan aznlklar da bu seimlerde DP'ye
yneliyor" dedi.
14 ubat 1999- Amavutky Bekriya restorann sahibi Suzan
Karde, geirdii trafik kazas sonucu len arkada ve nllerin basn
danman Anu Bak iin yemek verdi. Yemee Anu Bak'n ailesi ile
Ayegl Aldin ve arkadalar katld.
1 7 ubat 1999- Azerbaycan ynetimi, Dalk' Karaba sorununa
are bulmak iin Ermeni ynetimiyle gizli grmeye balad. Gazeteci
----

86

- - -- - - - - -------

ERMENi OLAYLARI KRONOLOJtsl

Miller-i Sadka'dan Hayk'n ucuklarna 3

Meltem zdemir, Hrriyet gazetesinde kan haberinde, Azerbaycan

Dileri Bakan Tevfik Zlfikarov'un yapt aklamalarda, '.zeri ve
Ermeni Dileri Bakanlar'nn 28 Aralk'ta Varova'da bir araya geldikler
ine

deind iini

bildirdi.

zdemir, Z lfikarov'un,

Ermenistan ' n

yaknndan geecek Bak-Ceyhan boru hattnn mutlaka ina edileceini

sylediini bel irtti.

18 ubat 1999- Kanada hkmeti, Ermeni terr rgt Asala'yla

balants olduu ortaya kan N icholas Mumcuyan ' n lkeden
karlmasna karar verdi.

19 ubat 1999- Ressam Verj in ap, Gzel Sanatlar

Galerisi'nde at karma sergiyle sanatseverlerle bulutu.

21 umt 1999- Kemani Nubar Tekyay' n ant mezarnn al

Balkl Mezarl'nda yapld. Mezar tanda, "Engin mzik bilgisini babas
udi ve bestekar Arak'tan soyadm Atatrk'ten ald. Mzie duyduu
aktan ve kemanndan yaam boyunca hi vazgemedi" ifadeleri yer ald.

22 ubat 1999- Belika'ya film evirmek iin giden Ermeni asll

ses sanats Charles Aznavour, Brksel'de bulunan ermeni soykrm
antn ziyaret ederek ov yapt. Osmanllar'n bir buuk milyon ermeniyi
ldrd yolundaki yazlarn bulunduu antn bulunduu alana Lxclls
belediye bakan Yves De Jonghe D'ardoye ile birlikte gelen Aznavour,
burada bir konuma yapt. Aznavour'u Belika basn yakndan izlerken,
olay Belika'da yaayan Trkler' in tepkisini ekti. Ermeni ant, 1 997'de
Lxells belediyesinin izniyle dikilmiti.

22 ubat 1999- Ermeni soykrm iddialarnn tannmas yolunda

Kanada Parlamentosu'nda yaplan giriimler baarsz kald. Ermenistan
haber ajans Armenpress, Dnya Ermeni Birlii'nin aklamasna daya
narak verdii haberde, giriimin Toronto milletvekili J im Karaciyanis
tarafndan yapldn bildirdi. Kanada meclisindeki Karaciyanis, terrist

87

ERMEN OLAYLARI ICRONOLO)tSI

Miller-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

Abdullah calan'n yakalanmasyla oluan gndemi frsat bilerek byle

bir teklif vermesine ramen umduunu bulamad.

23 ubat 1999- Gl Dirican, Milliyet gazetesinde kan yaz

snda, Ermeni yazar Zaver Biberyan'n ( Babam Akale'ye gitmedi ) adl
eserinin tantmn yaparak okuyucularna tavsiye etti. Biberyan, bu
eserinde, Trkiye'deki Ermenilerin 1 940 ve SO'li yllardaki Varlk Vergisi
uygulamas karsndaki tavrlarn ele alyor.

25 ubat 1999- Dursun Erkl, Trkiye gazetesinde yaynlanan

'Terr rgt Yunanistan' balkl dizi yazsnda, " l 97 5 'te Asala terrist
lerini eiten ve terr eylemleri iin zerimize salan George Habbash,
Yunan kkenli bir hristiyan Ortodoks'tu. calan' da 1981 'de Suriye'den
Lbnan'a gtren ve eiten Naif Havathmeh' in de mslman ve Arap
deil, Habbash gibi Yunan kkenli bir Ortodoks" olduuna dikkat ekti.

26 ubat 1999- Hocal katliamnn yldnmnde Marmara

Grubu Vakf'nca dzenlenen toplantya Azerbaycanl milletvekilleri
Aslan Abbasov, Asya Manafova, Asaf Hacyev ve Vakf Kasmov katld .
Azeri mil letvekilleri yaptklar aklamada, 5 Mart'ta Marmaris'te halay
acak Avrupa Birl ii evre Konferans Bakanl'na yazl olarak mra
edip Ermeniler' in gerek yzn gndeme getireceklerini aklad lar.
Azerbaycan Milli Meclisi nsan Haklar ve G Komisyonu Bakan

caat

Aslan Abbasov, vahice gerekletirilen insan kymnda nce 485

askerin ehit edildiini, ardndan Hocal'da bin Azeri'nin ldrldn
syled i.

26 ubat 1999- Ermenistan'm Azerbaycan ' m gneyindeki

Nahvan' ilhak edecei ne srld. Azerbaycan Savunma Bakan
Ramiz Melikov, Erivan ynetiminin geri limi artrmak ve blgeye
sald rmak iin Nahvan Kardelik adl bir rgt kurduunu belirterek,
"Ermenistan'n Nahvan' ilhak edeceine dair gstergeler var. Bunlar,
Rusya'nn Ennenistan' silahlandrmas ve Ermenistan'n son zamanlarda
sk sk atekesi bozmasdr" dedi.
88

ERMENi OlAYLARI KRONOLOJiSi

-

- ---- - - - - - -

Mill:ti SaJka'Jan Hayk'n ocuklarna

- - - -- - --- --- - - - -

. . -

- -- - - - - - ----- - - - - -

.3

--

28 ubat 1999- Ermenistan, Rusya'nn yapt askeri yardmn

lkenin gvenliini gelitirmeyi amaladn, Azerbaycan ile il ikileri
istikrarszla srklemek gibi bir amac olmadn aklad. Zaman
gazetesi, bu iddiay 'Rus Silahlar Bak'ye Kar Deil' balyla verdi.

Mart 1999- Bilgi niversitesi Sosyoloj i Blm Bakan Dr.

Arus Yumu l, Toplumsal Tarih dergis inde ,

" 1 9.

Yzyl

Ermeni

Aydnlarnn Gzyle Kad nlar " balkl bir makale kaleme ald. Arus
Yumul, A rag obanyan, Vahan M a lezyan, Arpiar Arpiaryan, Krikor
Zohrab ve Hagop Cilacyan'm kadnlar hakkndaki grlerine yer verdi .

Mart 1 999- Gazeteci Jaklin elik'in, Ermeni kkenli sosyalist

yazar Masis Krkgil ile "Masis Krkgille Ermenizm. Sosyalizm,
98'izm, Kimlikizm ve Bilumum zm' ler" adl ya pt syle i, kz
Dergisi'nin Mart saysnda yaynland .

Mart 1999- Alm a n akademisyen Rosa Buchner, fotoraf

sanats Ara Gler' i doktora tezinde inceledi. Rosa Buchner, Mnih'te
oryantalizm zerine tarih eitimi grmtr.
6 Mart 1999- Arminco G lobal Telecomunications ve HA I FM
1 0 5 . 5 radyo istasyonu, nternet ortamnda, dnyann drt bir yanndaki
dinleyicilere ulamaya balad.
7 Mart 1 999- Cumhuriyet Gazetesi'nden M iyase l lknur, 1 980'li
yllarda Boazii ve Bilkent niversitesi'nde retim yesi olarak grev
yapan Yunanl Prof. Dr . Dimitri Kristikis ' in , Turgut zal'a da danmanlk
yaptn belirterek, ilgin szlerine yer verdi. M iyase l lknur, 'Osmanl
mparatorluu'nda entelektel hayat' konulu sempozyuma katlmak
amacyla stanbul'a gelen Kistikis'in konferansndan u i fadel e ri aktard;
"Turgut zal'n annesi Hafize Hanm da Alevi ' ydi. Nakibendilie geii
da ha sonra olmutur. zal'm babas ise Ermeni'dir. Ben bunu ok iyi bil iy
orum. nk z.'l.l, benim yakn bir dostumdu. Ancak, politikac olduu
iin bilinen kayg larla bunu saklad."
89

ERMEN OLAYLARI ICR.ONOI.O)lSl

M i ller- i SaJlca'dan Hayk'n ocuklarna 3
- - -- - -

- --

. .. .

9 Mart

1999- Ermeni Patrikhanesi, Cumhuriyet'in

7 5 . Yl

dolaysyla Atatrk Ki.iltr Merkezi'nde konser dzenledi. Prof. J irary

Arslanyan ynetimindeki koro, stiklal Mar'n seslend ird ikten sonra
soprano Alis M anukyan ve Piyanist Levon Eroyan eliinde Harbiye,
Zafer ve Cumhuriyet Marlar ile 'Leblebici Horhor' ve 'Anu Operas'nn
da aralarnda bulunduu tannm eserleri sundu.

1 1 Mart 1999- Trk-Ermeni Dostluk Dernei Bakan Edward

Ta, ilkini 1 998'de Ankara'da dzenledii ' Bir Amerikal'nn Trkiye
Sevgisi' adl resim ve tarihi dkman sergisinin ikincisini, Atatrk Kltr
Merkezi'nde at. Serginin alnda konuan Edward Ta, Ermeni ve
Sryani aslllarn Trk dostu olduklarn, ABD'deki Ermeni cemaatinin
ise Trk dmanl na devam ettiini syledi. Serginin 16 Mart'a kadar
ak kalacan belirten Ta , Osmanl dneminde Sryani ve
Ermeniler' in 'soykrm' grmediini anlam. Serginin alna, Kltr
Bakan stemihan Talay adna Mstear Yardmcs Abdullah Drtlemez
katld.

12 Mart 1999- Hakan elik, Posta Gazetesi'ndeki kesinde

kaleme ald "Soykrm oyunu" balkl makalesinde, Ermenistan Dileri
Bakan Vartan Oskanyan' eletirerek "Oskanyan, Trkiye'yi insan hak
larn ihlal etmekle sularken, kendi lkesi Azeri topraklarnn yzde
20'sini igal altnda tutmaktan vazgemiyor" ifadelerini kulland.
13 Mart

1999- Besteci Hampartsum Berberyan, ABD'de ld.

1 905 ylnda Adana'da doan Berberyan, Atina Konservatuvar 'n

bitirdikten sonra profesyonel mzik almalarn son gnlerine kadar
devam ettirmiti.

13 Mart 1999- FP'nin stanbul Bykehir Belediye Meclis

yel ii kontenjannda ilk sray Ermeni Varucan Tavra.'nn ald belirtil.

dL

90

. - - - - - --- - - - - - - - - - -

- - - - ---

ERME.N OlAYLARI KRONOlDJtst

M i l lcr- i Sadka'dan Hayk 'n ocuklarna - 3

14 Mart 1999- Azerbaycan Dileri Bakan Tevfik Zlfikarov,

lran'dan, Karaba sorununun zlmesinde Azerbaycan' desteklemesini
istedi. 1RNA'nn haberine gre, resmi bir ziyaret iin ran'da bulunan
Zlfikarov, ran Dileri Bakan Kemal Harrazi ile yapt grmede,
Karaba krizindeki son durum konusunda bilgi verdi ve, " l ran'm krizin
bar biimde zlmesine destek vermesini istediklerini" bildirdi.

14 Mart 1999- Ermeniler, 10 Mart 1 998'de len Trkiye

Ermenileri 83.

Patrii Karekin Kazancyan ' , lmnn birinci

yldnmnde mezar banda andlar.

15 Mart 1999- Ermenistan'n, terr rgt PKK'y kulland

ortaya kt. Takvim gazetesinde, "PKK'ya Ermenistan Kaz" balyla
verilen haberde, 'Yaklak 10 yldr devam eden Ermenistan- PKK terr
rgt ibirliinde, Ermenistan'm, blc rgte 666 milyar liralk ( 1
milyon 845 bin dolar) kazk att bildirildi. Haberde, istihbarat ve gven
lik

birimlerinin

tesbitleri yle

anlat ld:

" 1 993

yl nda

PKK,

Ermenistan'dan bir milyon 650 bin dolarlk silah satn ald. Ama, bun
larn nemli bir ksm bozuk kt. Ermenistan, topraklarnda yayn yapan
PKK radyosu iin terr rgtnden malzeme temini iin 1 20 bin dolar
ald. Ancak, bu parann tek kuruu bile radyoya harcanmad."

16

Mart

1999- ran Cumhurbakan M uhammed Haremi,

Karaba sorunu hakknda Azerbaycan ile Ermenistan arasnda arabulucu

luk yapmaya hazr olduklarn syledi. Haremi, Azerbaycan Dileri
Bakan Tevfik Zlfikarov'u kabulnde yapt aklamada, iki lke
arasndaki atmalarn, yabanc glerin iine geldiini, blgede bulun
malar iin bahane oluturduunu bildirdi.

17 Mart 1999- Avrupa Konseyi'nin giriimi ile bir araya gelen

Azerbaycan, Ermenistan ve Grcistan parlamento bakanlar, kendi
aralarnda parlamentolararas diyalogu ve ibirliini gelitirme karar
aldlar.
91

ERMEN OLAYLARI ICRONOL0)1St

Milleti Sadka'dan Hayk'n ncuk lanna 3

22 Mart 1999- Azerbaycan Cumhurbakan Haydar Aliyev,

Rusya Devlet Bakan .Boris Yeltsin'e yazd mektupda, Rusya tarafndan
Ennenistan'a yaplan silah sevkiyatndan duyduu rahatszl dile getirdi
Aliyev, Rusya tarafndan bugne kadar Ennenistan'a bir milyar dolar
deerinde silah sevkiyat yapldna dikkat ekti.
.

22 Mart 1999 stanbul 'da yaynlanan Agos gazetesinin 1 3 7.

saysnda, "Ac bir kilometre ta ve kltr krm" balkl makalesinde n
dolay stanbul OOM'de yarglanan Yervant zuzun, bu davadan beraat
etti. Ayn davada gazetenin yazileri sorumlusu olarak yarglanan Avukat
Diran Bakar da beraat etti.

23 Mart 1999 Yeim obankent, Hrriyet 1stanbul'da Sarkis

Paac'nn stiklal Caddesi'nde 1 994'te alan 'Naregatsi' adl kafesinden
bahsetti. Sarkis Paac'nn bir soruya verdii cevaba gre, "Naregacsi
ncelikle olunun ad, ayrca Nareg Van'da bir ermeni ky, Naregatsi'de
'Naregli' anlamna geliyor."

24 Mart 1999 Ortadou Gazetesi'nde, blc rgt PKK'nn

yayn organ olan MED TV 'nin 21 gn sreyle yaynnn durdurulmasnn
ardndan PKK'nn Ennenistan ve Kuzey lrak'ta iki yeni televizyon
kanaln yayna sokmak istediine dair haber yaynland. Haberde,
Ermeniler ve Yunanistan bata olmak zere baz Avrupa devletlerinin bu
giriime maddi destek saladklarna deinildi.

25 Mart 1999 Ermeni Kilisesi'nin hristiyanl resmi din olarak

kabul ediinin 1 700. yldnm sebebiyle Vatikan Ktphanesi'nde bir
sergi a ld. Sergin in alna Ermenis tan Cumhurbakan Robert
Koaryan da katld.
28 Mart 1999 Ar minco Global Telecomunications ve
Armenian Freenet'in ibirlii sayesinde, lntemet ortamnda networkler
arasnda direkt ba oluturuldu. Bylece, email ak nn salanmasnn
yan s ra web sitelerine hzl ekilde ulamak da mmkn hale geldi.
92

- - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - -

---- - - - - - -- - - -

- - -- -

liRMENl OLAYLARI ICRONOLOJISI

Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna - J

Niaan 1999- Ermeni yazar Mrd M argosyan' n "Gavur

Mahallesi" adl eseri 'Li ba me Li wan deran" adyla Krte'ye evrildi.
Avesta Yaynlar tarafndan baslan eseri Krte'ye Ruken Badu evirdi.
1 Nisan 1999- Yeni afak'n kltr sayfasnda, Metin And'n
"Osmanl Tiyatrosu" adl eserinden bahsedi l d i. Buna gre Metin And, ilk
tiyatro adam olarak kabul edilen Muhsin Erturul'u B a t takl i t i is o larak
ni t el e nd iriyor.
2 Nisan 1999- Ermeniler'in Agos Gazetesi, 1 56. say s nda, yazar
Mehmet evket Eygi'nin 26 Mart tarihli Milli Gazete'deki kesinde, 'Bir
Osmanl dmanna' isimli makalesinden alnt yapt. Gazete, Eygi'nin, ad
vermeksi z in ovmen Cem zer' in yzde 50 Ermeni Ozikyan ailesine men
sup olduunu" yazdn bildirdi.

4 Nisan 1999- Fecir A l ptekin 'i n ara t rmac , e let irmen yazar
Metin A nd ile yapt sylei , "Metin And, Osmanl Tiyatrosu ve Gll
Agop'un bilinmeyen ynlerini gn na karyor / Gerek bir tiyatro
adamyd" balyla Cu mhu riye t ' te yaymland.

S Nisan 1999- H rr iyet Gazetesi'nde, 'ldr'a Dev Soykrm

Ant' balyla bir haber yaynland. Kad ir Sabu nc uo l u 'ya ait haberde
u ifadelere yer verildi; " l d r 'da , 1 9 1 5- 1920 yllar arasnda yaanan
Ermeni meza l iminde len Trkler an s na 42 metre boyunda dev bir

'Soykrm Ant' ina ed i l iyor . 250 milyar liraya malolacak ant 5 kl tan
oluuyor. Antn yannda bir de 'Soykrm Mzesi' yer alyor" denildi.
Haberde ayrca, antn mimarln Bak niversitesi'nden Prof. Cafer
G iy as i ' n in yapt ifade ed i ld i.
9 Nisan 1999- Agos, 1 58. saysnda, Hrriyet'te yaynlanan Kadir
Sabuncuolu'nun, ' l d r' d a Soykrm Ant' balkl haberine sayfalarnda
yer verdi. Haberden alntlar yapan Agos, 'Soykrm antna misi lleme'
balyla yapt yorumda, u ifadelere yer verd i : " 1 9 1 5- 1 920 yllar
- - - -

- - - ---

93

l!'RMENI OLAYLARI ICRONOLOJlsl

M i ller i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3
---

- -- --

- ---

arasnda yaanan

ve

b y k kayplara yol aan tehcir kanunu ve tehcir

sonucu len Ermeniler' in ansna tm dnyada antlar ina edilirken,

Trkiye'de de bu an tlara tepki olarak bir soykrm ant ina ediliyor. "

13 Niaan 1999- Anarat Hgtyun Vakf'na ait stanbul Sanat

Merkezi ( SM ) binasnn boaltlmas istendi. Ermeniler tarafndan
1 843 'te Tarlaba'nda E rmeni Manastr olarak ina edilen bina, 1 989
ylnda Adnan Vurdevir ile Ziya Ilgaz tarafndan stanbul Sanat Merkezi
haline getirildi. l 98 7 'd e bina da Cahide Sonku'nun hayatn konu alan
bir fi lm ekildi. 1 999'da ise, 1 936 ylnda aznlk vakflarndan istenen
mlk beyannamesine dayanlarak binann boaltlmas istendi. Bu karar
Trk iye Ermeni cemaati tarafndan tepkiyle karland.

13 Niaan 1999- tenazi'yi savunduu iin ad 'lm melei'ne

kan Ermeni doktor Jack Kevorkyan'a, hakim Jessica Cooper tarafndan
10 yldan az, 2 5 yldan fazla olmamak zere hapis cezas verildi.
Kevorkyan, kas rahatszl na yakalanan hastas Thomas Youk'a zehirl i bir
ila enjekte ederek lmne sebep olmutu .

21 Nisan 1999- Tarihi Konstantin Hdaverdi, Erivan'da 7 1

yanda ld. Cenaze trenine Ermenistan Babakan Armen Tarpinyan
ile Ermeni asll Amerikal tarihi R ich ard Hovhannesyan da katld.

24 Niaan 1999- Ermeniler, 24 Nisan soykrm gn olarak kabul

ettirmek iin dnyann eitli lkelerinde her yl yaptklar gsterileri bu
y lda srdrd. l ran'da yaayan Ermeniler, Tahran'daki Aziz Sark is
Ermeni kilisesinde yaplan trenin ardndan BM Temsilcilii'ne kadar
yrd . Trkiye aleyhine sloganlarn atld 4 saat sren yry sonun.
da, Ermeni Patrii Ardak Manukyan bir konuma yapt. Yunanistan'da
yaayan Ermeniler de Atina'da gsteri dzenledi.

25 Niaan 1999- Ermenistan'daki komn! stler, NATO'nun

Yugoslavya'ya dzenled ii harekat protesto maksadyla yaptklar gster
ilerde, ABD Bakan Bili Clinton'n kuklasn yakt lar.
- - -- - - -

94

- - - - -

- - --------

ERMEN OLAYLARI KRONOLOJS

Millec-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

-------

-- --- - --- -- -

- --

----

.3

---

26 Nlllln 1999 Ermenistan Devlet Bakan Robert Koaryan,

Trkiye ile n koulsuz diplomatik iliki kurmaya hazr olduklarn syle
di. Washington'a giden Koaryan, ABD'nin nde gelen dnce
kurulularndan Camegie Endowment'ta yapt konumada, soykrm
iddialarna deinmezken, lkesinin Trkiye ile nkoulsuz diplomatik
iliki kurmaya hazr olduunu aklad.
27 Nisan 1999 Yazar Ergun Hiylmaz, Takvim Gazetesi'ndeki
kesinde kantocular hakknda bir yaz kaleme ald. Ermeni kkenli kan
tocu Agavni'nin kendisine ak bir seyircisinin sahneye iek gndermesi
zerine sevgilisi tarafndan kurunlanarak ldrldn bel irten Ergun
Hiylmaz, Ermeni asll kantocu Rana Dilberyan'n da ayn akbete
uradn yazd.

27 Nllan 1999 Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan,

Kosoval gmenler iin toplanan 1 2 m ilyar 500 milyon liray stanbul
,
Valisi Erol akr'a teslim etti.

29 Nisan 1999 Erivanl aratrmac-yazar Ardzvi Pahinyan, 1 8.

Uluslararas stanbul Film Festivali'ni izlemek zere Istanbul'a geld i.
Pahinyan, Ermeni kkenli sinema sanatlar zerine aratrma yapmak
la tannyor.
30 Nisan 1999 AB'nin yasama organ Avrupa Parlamentosu,
'Yeni Yzylda Ermeniler' konulu konferansa ev sah iplii yapt .
Avrupa'daki Ermeni topluluklar, Belika Ermeni Organizasyonu'nun
inisiyatifiyle dzenlenen konferansla, geleceklerini konumak zere bir
araya geldi . Parlamento bakannn katlmad toplantlarn ana
konusunu Avrupa'da yaayan Ermeniler' in 2 1 . yzyla ynelik hedefleri ve
rgtlenmesi oluturuyor.

30 Nisan 1999 Hz. Isa'nn 2000. doum yldnm kutlamalar

erevesinde, "Aziz Paul'un zlerinden" adn tayan inan turizmi kap95

ERMEN OLAYLARI ICRONOL0)1Sl

Millet-i SaJka'dan Hayk'm ocuklarna

samnda, Antalya Atatrk Kltr Merkezi'nde eitli faaliyetler dzenlen

di. Etkinlie, Ermeni Pt;ikhanesi'ni temsilen Krikor Damatyan katld.

MaJll 1999- Ermeni Mzik ve Halk Danslar Topluluu ( maral ) ,

nternet'te (www.maral.org) adl sayfa aarak faaliyetlerini tantmaya
balad.
Maya 1999- Ekonomist dergisinin 19. saysnda, genelev patron
iesi Matild Manukyan'n Beyolu'nda 78 milyara bir ihan satn aldna
dair bir haber yaynland. ili ve Harbiye evresinde saysz gayrimenkule
sahip olan Manukyan' n, Bursal Sokak'ta 78 milyar liraya yedi katl
kelepir ihan satn ald, ihannn tadilatna hemen baland ,
Manukyan'n sz konusu binay bir ticaret merkezine dntrecei belir
tildi.
Mayu 1 999-

Polonyal seyyah Simeon'un XVI I . yzyl

balarnda Osmanl topraklarnda yapt yolculuktan bahseden eseri
'Tarihte Ermeniler' adyla Hrant D. Andreasyan tarafndan Trke'ye
evrilerek, iviyazlar tarafndan basld. Kitabn ilk basks, 1 964
ylnda stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Yaynlar'nca yaplmt.
1 Mays 1999- Ermeniler'in Brkse l'deki Avrupa
Parlamentosu'nda dzenledikleri konferans snk geti . Rad ikal
gazetesinde kan haberde, konferansn beklenen ilgiyi grmedii belirtil
erek u ifadelere yer verildi; "30 Nisan'da dzenlenen panele, Belikal
Senatr Alain Destexte dnda katlan parlamenter olmad.
Toplantlarda, Ermeni tarihileri, 1 9 1 S'te Osmanllar'n Ermenilere
soykrm uyguladn yinelerken., soykrmn en azndan Avrupa'da
tannmas iin Avrupal Ermenilerin g birlii yapmas gerektiini ileri
srdler."
1 Maya 1999- Celal Balang, Radikal'de Mustafa nal'n
hayatn kaleme ald yazsnda, "Krtlk'ten mahkum olup Sinop'a
srlen daha sonra da PKK'nn hfn ilan ettii nal'n Doubeyazt'tak i
oteline Ararat adn verdiini bildirdi.
96

--- - - - - - - - - -

ERMEN OLAYLARI lCRONOLO)lSl

Milleti Sadka'dan Hayk 'n ocuklanna

3 Ma'fll 1999- Genelev patroniesi Matild Manukyan, torunu

Mark ilingir'i 3 Mays 1 999'da Hilton Oteli'nde dzenlenen nikah
treniyle evlendirdi. Manukyan'n rahatszl sebebiyle katlamad
nikah treninde gelinin ahitliini Silva izmeciyan, damadn ahitliini
Sezer Ylmaz yapt.

3 Mll'fll 1999- lnternet adresinde sayfalar aan CNN , Ermeni

lobisinin etkisiyle soykrm anlatan Ermeni televizyonlarna geni yer
verdi.

3 Ma'fll 1999- ili Belediye Bakan Mustafa Sargl, Demokrat

Sol Parti ili Ynetim Kurulu yesi Yazken Cemil Barn' bakan
yardmclna atadn aklad.

S M8'fll 1999Osmanl

Devleti'nin

Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan,

kuruluunun

700.

yldnm

ve

Ermeni

Patriklii'nin kuruluunun 538. yldnm dolaysyla Taksim Atatrk

Ant'na elenk koydu. Mutafyan, Ant zel defterine

unlar yazd:

"Osmanl lmparatorluu'nun 700. yln kutlarken, merkezi lstanbul'da

olan Trkiye Ermenileri Patriklii'nin tam 538 yl nce Fatih Sultan
Mehmet tarafndan kuruluunu da minnetle anyoruz. Kuruluu itibaryle
bir Osmanl kurumu olan patrikliimiz, byk nder Atatrk'n de en
byk emaneti olan Trk iye Cumhuriyeti 'ne intibak etmi olup
Cumhuriyet Trkiyesi'nde de ulusun ve yurdun blnmez btnlne
inanan Ermeni kkenli vatandalarmzn d ini, hayri ve ictimiii
kurulularn dzenli ileyiine 7 5 yldr hizmet etmektedir."

S MaJll 1999- Ermeni yanls yazlaryla tannan Semra

Somersan, Fransz Aratrmalar Enstits'nde "Trkiye'de Aznlklar ve
Gerek" balkl bir konuma yapt. Somersan, resmi grn aksine,
Trkiye'de aznlklarn eit ve ok fazla haklan olmadna deindi.

6 Ma'fll 1999- Ermenistan ve Azerbaycan yetkilileri arasnda

Tiflis'te gizli bir grme yapld. Her iki taraf olay yalanlamasna ramen
97

liRMBNI OLAYLARI KllONOLOJS

M iller-i Sadlca'dan Haylc'n ocuklarna J

pazarlk konular Ruslarn resmi haber ajanslar lnterfax araclyla

kamuoyuna duyuruldu. Yeni afak gazetesinde yaynlanan Ogn
Duru 'nun haberine gre, "Azerbaycan, Ermenistan' n d dnyaya
almasn .salayacak."

7 MaJll 1999- Ermenistar Parlamentosu'nda grevli temizliki

kadnlar, kullanldktar sonra rastgele yerlere atlan prezervatiflerden
sikayeti oldular. Sabah Gazetesi'nde, "Parlamentoda gvenli seks"
balyla yaynlanan haberde, Ermenistan'da neredilen Arovat
gazetesinin konuyla ilgili haberine yer verildi.
10 MaJll 1999- ABD'nin Kafkas lkelerinde grevli bykeli
leri, New York'ta ekonomik nitelikli bir toplantda, Hazar Denizi ve
Kafkas blgesinin petrol ve doalgaz bakmndan byk bir potansiyele
sahip olduunu, blgede yaplacak yatrmlarn baz riskler ierdii
konusunda uyarlarda bulundu. New York'taki toplantya ABD'nin
Azerbaycan, Ermenistan, Kazakistan, Trkmenistan, zbekistan ve
Grcistan bykelileri katld. Bykeliler, yatrm asndan risk
oluturan faktrler arasnda zayf bankaclk sistemi, effaflk olmamas ve
yneticilerin birok yolsu zluklara adlarnn karmas'n gsterdiler.
13 Mayii 1999- Yaln Bayer, "ili'de bir Ermeni" balkl
Hrriyet' teki yazsnda, 18 Nisan 1 999 seimlerinden sonra ili
Belediyesi'nde grevi devralan yeni ynetimden bahsederken yle diyor:
"Sargl, aibeli uygulamalardan kendisini arndrmak iin ok akll bir
uygulama yapm. Her grevi yetkilisine vermi. Sadettin Tani:an'n Fatih
Belediyesi'nde birlikte alt ili Belediyesi eski G elirl er Mdr
Gu fra n Kurtbke'yi Mali iler Bakan Yardmclna getirmi. Ermeni
uyruklu Feriky Surp Vart anans Kilisesi Vakf ikinci bakan, aslen
rnakl olan Yk. Mimar Vasken Cemil Barn' da szlemeli olarak temizlik ve halkla ilikilerden sorumlu bakan yardmcs! yapm. Barn'n
atanmas Fransa'daki Ermeniler arasnda olumlu yanklar yapm, ok
sayda kutlama mesajlar alm Sargl. "

98

ERMEN OLAYLARI KRONOLDJlSl

M illeti Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3

14 Mayii 1999- Azerbaycan Halk Cephesi Partisi Genel Bakan

Eblfez Elibey, Ermenistan'la yaplan atekes anlamasn en byk
yanl olarak deerlendirdi. Ermenistan ile Azerbaycan arasnda imza
lanan atekes anlamasnn S. yl hakknda bir aklama yapan Elibey,
bu anlamann Azerbaycan'a hibir fayda salamadn, aksine halkn
milliyetilik ruhunun yok olduunu iddia etti. Elibey, Azerbaycan
topraklarnn yzde 20'sinin igal altnda olduunu da hatrlatt
17 Mayu 1999- Sivas' n ayboyu kynden lstanbul'a yllar
nce g eden Ermeniler, ili Ermeni Katolik Mezarl 'nda bir araya gel
erek dedelerini andlar.
18 Mayu 1999- SZ'nci Uluslararas Cannes Film Festivali'nin
yarmal blmnde Felicia's Joumey ile Altn Palmiye iin mcadele
eden Ermeni asll ABD'li ynetmen Atom Egoyan, "Trkiye, Ermeni
soykrmn kabul edene kadar mcadelemi srdrecegim" diye gazete
cilere deme verdi.

21 Mayu 1999- Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan,

Trkiye'de dini vecibeleri yerine getirirken hibir kstlama veya prob
lemle karlamadklarn bildirdi. Armenpress'in haberine gre ,
Ermenistan' ziyaretinde Ermenistan Parlamentosu'nun yayn organ
Hayastani Hanrapetutyun gazetesinin sorularn cevaplayan Mutafyan,
"Dnyann her lkesinde aznlklarn mutlaka belirli skntlar olur. Bizim
.ise Trkiye'de dini vecibelerimizin yerine getirilmesi anlamnda hibir
sorunumuz yok" dedi.

22 Mayu 1999- Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan,

1 46 1 'de Ermeni Patriklii'ni kurduran Fatih Sultan Mehmet' in trbesini
ziyaret etti. Patrik, Osmanl'nn 700, Patrikhane'nin S38' inci kurulu
yldnm sebebiyle yapt ziyarette, 700 yllk birliktelii, 'sadece ksa
bir dneme rastlayan kt anlarla degil, minnetle' andklarn syledi.
99

ERMENi OLAYLARI ICRONOLOJst

Milleti Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3

23 May.a 1999- Yeilky Surpstepanos Kilisesi Vakf Ynetim

Kurulu seimi . yapld. 88 1 kiinin oy kulland seimde ynetim kurulu
u isimlerden olutu. Soomn Alcal, Arto Kaya, Vartan Boyac, Ber
Kayaolu, Garabet Paylan, Manuel kke, Vahram Keyan, Arman
Murat, Pzant Sefer, M irican Kpeciolu, Nazar Kalpak, Hovhannes
Karabetyan, Varujan Dikici, Zmrt ler ve Nian Cnn.
25 May.a 1999- Azerbaycan, karadan karaya a tlan Typhoon
fzelerinden Ermenistan'a satmaya karar veren in'i resmen protesto etti.

26 May.a 1999- Trkiye Ermenileri Patrii Mesrop Mutafyan,

stanbul Bykehir Belediye Bakan Ali Mfit Grtuna'y makamnda
ziyaret etti. Grtuna, ziyarette yapt konumada, mreffeh toplum olmak
iin mutlaka dinsel topluluklarn birbirlerine hogr ile yaklamalar
gerektiini bildirdi. Grtuna, "Farkllklar hibir zaman dmanlk vesile
si yaplmamal, aksine bu farkllklardan zenginlikler karlmal. Osmanl
bunu en iyi ekilde yerine getirmi, o lde de baarl olmutur. Bizim de
2 1 . yzyla girerken, bu hogr ortamn oluturmamz lazm" dedi. Patrik
Mesrob Mutafyan da, Grtuna'nn Bylqehir Belediye Bakan seilme
si, Osmanl Devleti'nin kuruluunun 700. yldnm ve Patrikhane'nin
kuruluunun 538. yldnm dolaysyla nezaket ziyaretinde bulunduk
larn bildirdi.
27 May.a 1999- Katolik ve Ortodoks Ermeniler, stanbul'da bir

araya geldi. Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan, dnya Katolik

Ermeni cemaatinin lideri Lbnan Katolik Patrii 1 8.J ean Pierre'i
Kumkap Meryemana Kilisesi'nde kabu l etti. Katolik ve Ortodoks
Ermeniler arasnda yzyllardr sren soukluu gidermek iin yaplan bu
grme nemli bir adm olarak deerlendirildi. Patrik Pierre , "Bu
kardee karlama ve sylediiniz kardee szler iin teekkr ederim"
dedi.
'
30 MaJ11 1999- Sovyetler Birlii'nin kyle gelen
bamszlktan sonra 3 milyon 800 bin nfuslu Ermenistan halk, ikinci
1 00

ERMBN1 OLAYLARI ICRONOLOJts

Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3

kere parlamentoyu oluturacak vekillerini seti. ki milyon semen, 1 1

blgede kurulan bin 604 sandkta oy kulland. Parlamentodaki 1 90 sanda

lye, anayasa deiiklii sebebiyle bu seimde 1 3 l 'e drld.
Haziran 1999- Knalada Surp Krikor Lusavori Kilisesi Vakf

yen i ynetimi belirlendi. Levon Kuzukolu bakan, Haldun Dimiciolu

bakan yardmcs olurken, sekreterlie Levan adyan getirildi. Gara
Nevruz muhasip, Hampo Kkyan veznedar olarak grev ald. Abraham
Sahakyan, Vrej l sra ilyan , Vartuhi Msrlyan ve Seta Canbazyan da ye
olarak grev aldlar.
Haman 1999- Knalada Karagzyan Dinlenme Evi, M ihran
Ulikyan bakanlnda faaliyete girdi. Dinlenme Evi'nin ynetim kuru
lunda u isimler bulunuyor. Anin Mezadur, Vanan Melikyan, Hayko
Kahveciolu ve Diana Kamparosyan.

4 Haziran 1999 - Terrist Abdullah calan' n l mral'daki

durumada Ermenistan hakknda verdii ifadeler, Ermenistan tarafndan
reddedildi. Ermen ist an haber ajans Armenpress, Dileri Bakanl'nn,
calan'n "Ermenistan'da temsilciliimiz var. Ermeni yetkililer kendiler
ine destek olmuyor ama engel de olmuyorlar" ifadesini yalanlandn
duyurdu.
6 Haziran 1999- Trkiye'de Ermeniler' in kutsal yerlerinden biri
olan Kayseri'deki tarihi Surp Kirkor Lusavori Kilisesi'nde lstanbul'da
yaayan Ermeni Cemaati'nin de katlmyla bir ayin dzenlendi.
Ermeniler'in inanna gre, mensubu olduklar Gregoryan mezhebinin
kurucusu Surp Kirkor Lusavori' in atld kuyudan knn yldnm
nedeniyle Lusavori'in kurduu ve Gregoryan mezhebini dnyaya yayd
tarihi kilisede ayin dzenlendi. Ayini, lstanbul'daki Patrikhane'den gelen
Bapapaz Dermiron Ayvazyan ve Papaz Detkirkor naryan ynetti.

7 Araldc 1999- Ermenistan Babakan Armen Darpinyan,

grevinden istifa etti. Muhalefette olan "Edinstvo Birlik" blokunun par la

..

101

PRMENI OLAYLARI ICRONOLOJISI

Milleri Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3

- --

mento seimlerinden zaferle kmasndan sonra Ermenistan Babakan

Darpinyan grevinden istifa etti.

9 Haziran 1999- Cumhurbakan Sleyman Demirel, Osmanl

Devleti'nin kuruluunun 700. yldnm kutlamalarna, Ermenistan
Devlet Bakan Robert Koaryan' davet etmedi. Demirel, kutlamalar iin
yaklak 60 lkenin l iderini Trkiye'ye davet etmiti.

10 Haziran 1999- PKK eylemlerinden Ermeniler' in sorumlu

olduu sylentileri, Trkiye'deki Ermeniler' i rahatsz ett i . Trk iye
Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan, PKK-Ermeni yaktrmasnn aslsz
olduunu belirterek, "lkemizde herkes saduyulu davranmaldr" dedi.
Mutafyan, bandan beri srarla tekrarlanan ' PKK-Ermeni' yaktrmasnn
Ermeni asll yurttalar rencide eden aslsz ve gerek d bir sylem
olduunu kam oyuna anlatmaya altklarn syledi.

10 Haziran 1999- zgr Bak gazetesi, anlurfa'ya 10 k ilometre

uzakta bulunan Germ Ky 'nden bahsetti. Gazete, Ermen i ky
Germ'te 1 9 1 5 olaylarndan beri tarihin yamalandn, kyde 1 999 yl
itibaryle Ermeniler'den kimsenin kalmadn, varsa da korkudan Ermeni
olduklarn syleyemediklerini iddia etti.

11 Haziran 1999- Ermenistan Devlet Bakan Robert Koaryan,

Savunma Bakan Yazken Sarkisyan' babakanlk grevine atad. Birlik
ittifaknn ortak bakanlarndan Karen (Garen ) Demirciyan da parlamen
to bakan olarak atand . Bilindii gibi, Birlik ittifak , seimlerde parla
mentodaki 1 3 1 sandalyenin 5 7 'sini kazanmt.

13 Haziran 1999 Baskn Oran, Aydnlk'taki, "PKK Ermenid ir

demek, Trkiye'yi blmektir" balkl yazsnda, terrist Abdullah calan
davasndaki mdahil avukatlardan Fuat Turgut'un, ' c alan ' n babasnn
Ermeni olup olmadnn' sorulmasn mahkeme bakanndan istemesini
eletirdi. Baskn Oran, yazsnda, "Trkiye'nin zellikle dousundaki
- - - --

1 02

- - ---

BRMEN1 OLAYLARI KRONOLOJSi

Mill:ci Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3
- -

birok kimsenin {babas deil ama) annesi Ermeni'dir. nk, tehcir

srasnda ya msait olan kzlar kurtanld ve nikahland. Bunun ngilizce
sine 'open secret' derler, yani herkesin bildii sr" ifadelerini kulland.
21 Haziran 1999 ABD'de, 1 998 yl Eyll aynda bir arkadayla
birlikte bir evi basarak 5 kiiyi kuruna dizerek ldren 19 yandaki
Ermeni asll renci Alexander Pagosyan'n yarglanmasna bugn
baland. Birinci derecede cinayet suundan yarglanan Pagosyan'n
pimanlk duymad, lenlerin ailelerinden zr dilemediine dair haber
ler basnda yer ald. ABD polis yetkilileri, Pagosyan ile arkada Michael
Martinez'in yzlerine maske takarak cinayeti ilediklerini, Martinez'in
olaydan birka saat sonra l bulunduunu aklad.
21 Haziran 1999 Ermenistan askerleri, Azerbaycan snrn
geerek Terter ehrinin Kzloba kyne saldrda bulundu. Azerbaycan
askeri birlikleri de karlk vererek ok sayda ermeniyi ldrd. Ermeniler
tarafndan yaplan ilk saldrda, 2 Azeri askeri lrken 4' de yaraland.
21 Haziran 1999 Pop sanats Rober Hatemo, yapt anlama
ile MTV'dc grev yapan sanatlar arasnda yer ald. Szleri Seda Akay,
mzii Burin Birben'e ait 'Vay Aney' isimli arky MTV'nin
'Mashaweer' isimli programnda 16 Temmuz'dan itibaren Hatemo'nun
yorumlayaca belirtildi.

26 Haziran 1999 Ermeni gazeteci Raffi A.Hermon, zgr Bak

gazetesinde kan yazsnda, "Dalk Karaba'daki Ermeniler'e sz konusu
eziyetleri ektiren Azerbaycan olmasayd da Trk insan ile hibir kan
bulunmayan bir lke olsayd, acaba Trkiye'nin tavr ayn m olurdu ?"
diye sordu. Raffi A. Hermon, yazsnda, 1 998 ylnda Azerbaycan'n
Sumgayit kentinde Ermeniler'e kar katliamlar yapldn da iddia etti.
27

Haziran 1 999 Patrikhane Basn Szcs Av. Luiz Bakar

imzasyla basn kurulularna geilen faksta, Trkiye Ermenileri Patrii

1 03

ERMEN OLA ICR.ONOLOjfSt

Miller-i Sadlca'dan Haylc'n uculclarna

- --

Mesrob Mu tafyan ' n 28 Haziran sabah hava yoluyla Adana, oradan da

kara yoluyla Antakya'ya- seyahat edecei belirtildi. A ntakya Kilisesi'nin
d ave t i ne icabet eden patriin, 29 Haziran sal gn Antakya'daki Aziz
Petrus (Sen Piyer) Maaras'nda 2000 yl k ut lama programnn al
trenine katlaca, trene ayrca Fener Rum Patrii Bartolomeos, am
Patrii 4. knadios Hazim ile Papa 2. Jean Paul'n de beklendii ifade edil

di.

28 Haziran 1999- Cumhuriyet Gazetesi tarafindan verilen 5 3 .

Yunus Nadi dlleri'nde, roman dalnda Ahmet Altan, "Kl Yaras
Gibi" eseriyle dle deer grld. Ahmet Altan'n "Kl Yaras G ibi"
adl roman, 1 9. yzyl sonlarnda Ermeniler'in Osmanl Bankas'n
bastklar ve eyh Efendi'nin Mehpare Hanm'la evlendigi gn balyor.
Roman, 20. yzyl balarndaki Osmanl dnemini, siyasal ve askeri
gelimeleri, jumalclk ve eteleme gibi olaylar ele alyor.

29 Haziran 1999- Ermenistan Patri i 1. Gagerin ld. Emiadzin

Kilisesi yetkilisi Nerses Karamanukyan, tar-Tass ' a yapt aklamada,
patriin bugn ldn belirtti. 1 995 yl Nisan aynda patrik seilen
Gagerin, bir sreden beri kanser tedavisi gryordu.
29 Haziran 1999- H ris t iyanlarn Aziz Petrus ve Paulus Bayram,
Hz. sa'nn 2000 ' nci doum yl kutlama program iinde gerekletirildi.
Papa'nn temsilcisinin de kat ld program, hristiyan cemaati,
An takya 'd a Saint Pierre Magara-Kilisesi'ndeki ayinde bir araya getirdi.
Temmuz 1999- Azerbaycan Cumhurbakan Haydar Aliyev ile

Ermenistan Cumhurbakan Robert Koaryan arasnda Cenevre'de

yaplan grmede, bir ilerleme salanamad. Leman Gl yaknlarndaki
Le Grand Saugy atosunda 2,5 saat sren grmede, Azeri topraklar, yer
lerinden edilmi gmenlerin durumu, Yukar Karaba'n stats gibi
konular ele alnd. Ermeni lider Koaryan, bas, A mensuplarnn
"Cenevre'de tekrar bir araya gelecek misiniz ?" eklindeki sorusuna,
"Bugnlk bu kadar" diye cevap verdi.
1 04

ERMENl OLAYLARI KRONOLOJSi

Miller-i Sadka'dan Hayk 'n ocuklarna 3

1 Temmuz 1999- ABD'nin Kalifomiya Eyaleti Valisi Oray Davis,

Ermeni soykrm iddialaryla ilgili bir film ekilmesi iin yaklak yarm
milyon dolar balad. "Grg Tanklar" adn tayacak filmin ekimi
iin Kalifomiya Valilii'nin ba yapmas, Demokrat Parti'li senatr
Adam Schiff tarafindan talep edilmiti. Vali Davis, bu talebe uyarak 463
bin 785 dolarlk tahsisat verilmesini ngren karar imzalad.

1 Temmuz 1999- ABD'ye giden Ermenistan Dileri Bakan

Vartan Oskanyan, lkesinin Trkiye tarafndan tehdit edildiini iddia
ederek, "Topraklarmzdaki Rus silahlar, bizi Trk tehlikesine kar
koruyor" dedi.

1 Temmuz 1999- 29 Haziran'da len Ermenistan Patrii 1.

Karekin ( Nan Sarkisyan) iin Kumkap Meryemana Kilisesi'nde ayin
dzenlendi. Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan'n ynettii
ayine Fener Rum Ortodoks Patrii Bartholomeos ile Musevi cemaatinden
temsilciler ve ok sayda Ermeni vatanda katld. Karekin 1, 1 93 2'de
Suriye'nin Kesab ehrinde dodu. Dini tahsil yaptktan sonra kiliselerde
grev yaparak eitli dinsel rtbeler ald. 4 N isan 1 99 5 ' te Dnya
Ermenileri Bapatrii seildi.
6 Temmuz 1999- Ermeni Patrii Karekin l ' in lmnden sonra
patriklik ilerini ynetecek patrik naibi seildi. Kuds Ermen i Patrii 1 .
Torkom ile Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan bakanlnda

yaplan toplantda, Bapiskopos Nerses Bozabalyan bapatrik naibi seil

di.

8 Temmuz 1999- zgrlk ve Dayanma Partisi (DP) Merkez

Ynetim Kurulu yesi Ermeni kkenli Masis Krkgil, Necmi Demir ve
Esra Ko ile birlikte "Sosyal gvenlik reformu ve emeklilik ya" konusun
da grmelerde bulunmak zere 7 Temmuz gn DSK Gen l Sekreteri
Murat Tokmak' ziyaret etti.

21 Temmuz 1999- Ermenistan Babakan Vasken Sarkisyan,

Rusya'da,

Rus Babakan

Sergey Stepain'le grt.

Stepain,
105

ERMENi OLAYLARI ICRONOLOJts

M i llet i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna J
- -

- -------

Sarkisyan'a, iki lke arasnda yakn ilikilerin Kaflcasya blgesinin istikrar

iin nemli olduunu bildirdi. Sarkisyan'n bu ziyaretinde, Ermenistan ve
Rusya arasnda askeri ve teknik ibirlii konular ele alnd.

Aluatos 1 999- Ermeni kkenli Rus bir aileden gelen Fransz Milli
Takm ve lnter'in orta saha oyuncusu Youri Dijorkaeff, Alman 1. Lig
takmlarndan Kaiserslautem'le anlat.
Aluatos 1999- lran Dileri Bakan Kemal Harrazi, Ermenistan'a
yapt resmi ziyaretinde, Ennenistan Devlet Bakan Robert Koaryan ve
Dileri Bakan Vartan Oskanyan'la grt.

4 Aluatoe 1999- Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan,

ABD'nin lnsan Haklarndan Sorumlu Dileri Bakan Yardmcs Harold

Hongju Koh'u Ermeni Patrikhanesi'nde kabul etti. Patrik Mutafyan,

lstanbul'da 60 bin civarnda Ermeni kkenli Trk vatandann gnlk
yaamnda idari makamlar nezdinde bir sorunlarnn olmadn anlatt.
Mutafyan, Koh'un bir sorusu zerine, 'Biz artk ruhban okulu ama
peinde deiliz.' Din adam ihtiyacmz niversite sistemi iinden gider
meye alacaz. Mslman cemaatlerin de medreseleri yok' dedi.
17 Aiuatos 1999- Marmara depreminde, Tketiciler Dernei
Adalar ubesi Bakan Lusi Melkonyan'n olu Haik Melkonyan ile geli
ni Veronik Melkonyan ld.
21 Aluatoa 1999- Trkiye'deki kiliseler, Rum Patrii 1.
Bartholomeos ve Ermeni Patrii Mesrob Mutafyan nclnde deprem
den zarar gren afetzedeler iin yardm kampanyas balatt. Enneni
Patrii Mutafyan, lzmit Derince'de depremden etkilenen blgeleri gezerek
kurtarma almalar hakknda bilgi ald.
22 Alustos 1999- Tarihi Murat Bardak, Hrriyet gazetesinde
yaynlanan 'Tarihimiz d e pre m destanlaryla doludur' balkl aratrma
1 06

----- -

- -- ---

PRMENl OLAYLARI ICRONOlOJst

Milleri SaJka'dan Hayk'n ocuklarna

yazsnda, Ermeni Halk airi Minas Cerenyan'n 1 766 Destan: Alm

gl idi, soldu stanbul" adl bir destanndan bahsetti.
"

22 Aiuatos 1999- Trkiye Ermenileri Patriklii,

1 7 Austos

Marmara depreminde hayatn kaybedenler iin Kumkap Meryem Ana

Patriklik Kilisesi'nde ayin dzenledi. Patrik Mesrob Mutafyan, yzyln en
byk depreminin yaandn ifade ederek, stanbul kiliseleri cemaat
!erinin byk bir ac iinde olduklarn bildirdi.

24 Aluato 1999- Ermenistan, Trkiye'yi yasa boan depremin

ardndan battaniye, ila ve jeneratrden oluan 8 tonluk ilk yardm
uan Trkiye'ye gnderdi. Ermenistan Olaanst Hal Dairesi Bakan
Uyacheslav Harutunyan, ilk gnden itibaren Trkiye'ye yardm etmek
istediklerini, ancak, Trk Dileri'nden kendilerine beklemeleri ynnde
uyarlar geldiini iddia etti.
25 Alustoe 1999- Hafta Sonu'nda kan bir habere gre, Rober
Hatemo, (Gurur) adl klibinde sevgilisi kendisini terkedince kendini
alyla dondurarak intihar eden bir heykeltra canlandryor. Ve bu sah
nelerde bol bol plak olarak grnyor.

27 Alustoe 1999- Zeynel Lle'nin Hrriyet gazetesinde kan

haberinde, Glck'de depremden 1 3 1 saat sonra gk altndan sa
bir Ermeni doktorun kurtard bel i rtild i .
Kayserili bir Ermeni ailenin olu olan Michel Tahan, Enk az akndan
ses geliyor, eklindeki ihbar deerlendirerek olay yerine gittik. Fransz
salk mdahale grubu ESCRIM de Trke bildiim iin beni
grevlendird i . Alm del ikten aaya baktm. Kadn oradayd .
Seslendim. So l kolunu kaldrd." Delikten szlerek 1 ,5 saat boyunc a hem
tbbi m d ah al e yapmak hem de manevi adan dayanma gc vermek iin
Adalet Hanm'n yanna uzandn syleyen M ichel Tahan, 'Onu felli
oluu kurtard, hi kmldamam ve enerj isini korumutu" dedi.
kar lan Adalet etinkol'u

"

------ ---

107

ERMEN OLAYLARI ICRONOLOJ1S1

Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

Eyll 1999- Vizyon dergisi son saysnda, gazeteci ve televizyon

habercisi Ali Krca'nn . stanbul hakknda ilgin bir tespitine yer verdi.
Krca, stanbul'da bulunan baz mekanlardan bahsederken u ifadeleri kul
lanyor: "Eski stanbul iin hayflananlara katlmyorum. nk, stanbul
btn Trkiye'nin. Tek hayflandm nasl Trkiye'nin Adanasndan
gelenlerin ehri ise, keke Rumlar'n, Museviler'in, Ermenilerin ehri
olarak kalabilseydi. Ben stanbul'u gelenlerle fakirlemi deil de gidenler
le yoksullam gryorum."

8 Eyll 1999- Yunanistan, Ermenistan ve ran, ekonomik

ibirliini artrmak iin diileri bakanlar zirvesi dzenleme karar ald.
Hrriyet gazetesinde, "Yunanistan, ran ve Ermenistan Zirvesi" balyla
verilen habere gre, "Dileri bakanlarnn Ermenistan'n bakenti
Erivan'daki toplantda, enerj i, doal kaynaklar, turizm, sanayi , tamaclk .
ve iletiim komisyonlar erevesinde imdiye kadar yaplan gelimeleri
inceleyecek.

29 Eyll 1999- Radikal'de kan "Mutafyan'n imzas tepki ekti"

haberine gre, Trk Ermenileri patrii Mesrob Mutafyan'n Ermenistan'a
'anavatan' diyen bir bildiriye imza atmas tepki grd.

4 Kasm 1999- Ermenistan'da parlamento basknnda ldrlen

Babakan Vazgen Sarkisyan'n yerine kardei Aram Sarkisyan atand.

Aralk 1999- Hdavendigar Onur'un kaleme ald Millet- i

Sadka'dan Hayk'n ocuklarna serisinin ikinci kitab ( Ermeni

Portreleri ) 'nin birinci basks stanbul'da yaymland.

2000

PBMENl OLAYLARI ICRONOLOJISl

Millcti Sadlca'dan Hayk'n ocuklarna 3

Ocak 2000- Karaba Kurtulu Tekilat ( KKT) resmen kuruldu.

Daha nce Azerbaycan topraklarn korumak zere faaliyet gsteren
Karaba zgrlk Harekat kurulmutu.

16 Eyll 2000- Taha Akyol, Milliyet Gazetesi'nde "Ermeni

Sorunu" baln verdii makalesinde 'tehcir' (g ettirme) konusunu
incelerken yle diyor: "Gerek, Ziya Gkalp'in dedii gibidir. Ziya
Gkalp, igal altndaki stanbul'da Nemrut Mustafa Divan Harbi'nde
yarglanrken demitir ki: ( Ktal deil, mukatele olmutur! ) karlkl
byk facialar yaanm ama devletin bir 'soykrm' siyaseti kesinlikle sz
konusu olmamtr."

23 Eykll 2000- Yeni afak'ta kan "Trkiye'nin kozu ncirlik"

haberine gre, "Trkiye, Ermeni tasarsnn Temsilciler Meclisi'nden
gemesi durumunda ABD'ye topyekn misilleme yerine Keif G'n
grevine son verecei" belirtildi.

23 Eyll 2000- brahim Karagl, Yeni afak'ta kan "Amerika

askeri ihaleleri garantiledi" balkl makalesinde, "Ermeni iddialarna

ERMENi OLAYLARI ICllONOLO)lSl

Milleri Sadka'dan Hayk'n ocuklanna 3

bugne kadar destek veren ABD, Fransa, ltalya, Rusya ve lsrail gibi
lkelerin gemii soykrm ve insanlk sularyla dolu" ifadelerini kulland.
1

23 Eyll 200().. Trkiye'nin Washington Bykelisi Baki 1lkin,

szde Ermeni soyrm tasarsnn Temsilciler Meclisi Genel Kurulu'ndan
gememesi iin Ankara'nn Clinton ynetiminden daha aktif davran
masn beklediini syledi.-

24 Eyll 200().. M illiyeti Hareket Partisi ( MHP} Genel Bakan

ve Babakan Yardmcs Devlet Baheli, ABD Senatosu'nun Trkiye aley
hine ald szde Ermeni soykrm yasa tasarsna tepki gsterdi. Baheli,
kararn Trkiye'yi son derece incittiini syledi.

24 Eyll 200().. ABD Temsilciler Meclisi Alt Komitesi tarafndan

szde Ermeni soykrm tasarsnn kabul edilmesine ukurova Aydnlar
Dernei ynetici ve yeleri tepki gsterdi, ABD ve Ermenistan aleyhine
konumalar yapld.

24 Eyll 2000- lk Ocaklar Eitim ve Kltr Vakf'na mensup

bir gurup Trk-lslam lkcs, Ermeni soykrm tasarsnn ABD
Temsilciler Meclisi alt Komitesi'nde kabul edilmesini protesto etti.
ABD'nin Ankara Bykelilii nnde ABD'yi protesto eden lkcler
adna konuan lk Ocaklan Eitim ve Kltr Vakf Genel Bakan
Yardmcs Alian Satlm, tasarnn kabul edilmesini protesto ettiklerini
syledi.

24 Eyll

200()..

Ermenilerin ABD'de Trkiye aleyhine yapt

almalara, Ermeni asll Edward Ta tepki gsterdi. 1 985 ylnda

Trkiye'nin en byk meselesinin Ermeni meselesi olduunu sylediini
hatrlatan Edward Ta, yle konutu: "Dediim kyor. Trkiye, kin
tccarlar ile ka111 ka11yadr. Bunlar kin tccarlarqr. Ben bir Ermeni
olarak bunlarn iini ok iyi biliyorum.
1 12

mMEN1 OLAYLARI ICllONOLO)S

Milleti Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3

24 Eyll 2000- Milli Savunma Bakan Sabahattin akmakolu,

szde Ermeni soykrm iddiasnn tarihi gereklere uymadn, devlet
soykrm olduunu gsterecek hibir belge ve bulgu bulunmadn syle
di.
24 Eylol 200().. Erzurum Atatrk niversitesi bnyesinde, "Trk

Ermeni tlikileri Soykrm Aratrma Merkezi" kuruldu.

2S

Eylol 2000- Ermenistan Devlet Bakan Robert Koaryan,

bugn Rusya Devlet Bakan Putin ile grt. Ermenistan'n Moskova

Bykelilii Basn Maviri Yuriy anuryan ise bu grme sebebiyle
yapt aklamada, "Ermenistan, Rusya'nn Kafkaslar'daki en byk mt
tefkidir. Bu nedenle iki lke arasndaki ibirlii her alanda gelimelidir"
dedi.

25 Eylol 2000 Rahim Er, Trkiye Gazetesi'ndeki kesinde 'Akl

_
banda olan Ermeniler'e seslenerek "Ankara, darya snr olmayan

Ermenistan'n hava sahasn da kapatrsa Ermenistan tamamen fakirleir.

Byle yapacaklarna kan davas gdeceklerine 'Bizi de hudutlarnza dahil
edin' deseler ok daha yerinde davranm olurlar" ifadelerini kulland.

25 Eyll

200().. Ylmaz ztuna, Trkiye Gazetesi'nde kaleme

ald "Ermeniler ne istiyor" balkl makalesinde, "Bugnk Ermenistan

Cumhurbakan, Tanak Partisi yesi eski bir terristtir" diye yazd.

26 Eyll 2000- Hrriyet'te kan bir habere gre, Atatrk

niversitesi'nden Prof.Dr. Enver Konuku, "Douda toplu katliamn
yaanmad ky yok gibidir. Ermeni eteleri tarafndan blgede 1 1 0 bin
insan katledildi" dedi.

26 Eylol 2000 Hrriyet'te kan "ngiliz tarihinin soykrm

-

isyan" haberine gre, ngiliz tarihi Andrew Mango, ABD Temsilciler

Meclisi alt komitesinde kabul edilen szde Ermeni soykrm tasarsn
deerlendirdi. Mango, iki lkenin ilikilerinin zarar greceini syledi.
1 13

RMENt OLAYLARI KRONOI.OJtst

.vtiller-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3

Washington'da bir mplanrda konuma yapan Mango, tasarnn genel

kuruldan geme aamasna gelmeden nce durdurulmasn istedi .
Toplantya Aydnlk Trkiye Partisi Genel Bakan Turul Trke de
katld.
26 Eyll 2000.. Sedat Ergin'in, Hrriyet'te kan "Ermenistan
Sorunu" balkl makalesine gre, "Erivan'da cumhurbakanlnn 1 998
yl banda Trkiye'ye kar lml bir siyaset izleyen Levon Ter
Petrosyan'dan sertlik yanls Koaryan'a gemesiyle birlikte Trkiye
asndan skntl bir dneme girilmitir."
27 BylQl 2000- Murat Yeil'in Trkiye'de kan "Bu tasan
gemez" haberine gre, Amerikal nl d politika uzmanlar Paul Henze
ve Osmanl-Trkiye tarihi uzman Prof.Dr. Willard Hardman, szde
Ermeni soykrm tasarsnn kongrede gemeyeceini, sadece tasar
olarak kalacan belirttiler.

28 Eyll 2000- Kars Kafkas niversitesi Rektr Prof.Dr. Necati

Kaya, "Ermeniler bar istiyorlarsa ncelikle kt emellerinden
vatgemeli, hemen ardndan da Azeri topraklarndan ekilmelidirler"
dedi.
28 Eyll 2000 Rahim Er'in Trkiye Gazetesi'nde bugn kan
makalesi, "Trkiye'nin muhatab Ermenistan deil Amerika'dr" baln
tad. Rahim Er, "Ermeni meselesi, bu ekilde giderse Amerikan
dmanl yeniden dirilecektir" dedi.

29 Eyll 2000.. Hasan Mesut Hazar, Trkiye Gazetesi'nde bugn

kan makalesine, "ABD, Ermenileri dizginleyemiyor" baln koydu.
Hasan Mesut Hazar, Ermenilerin son olarak Washington'daki Yahudi
Soykrm Mzesi'nde Ermeni Soykrm Sergisi atklarn bildirdi,
Trkiye aleyhine yaptklar almalardan bahsetti.

29 Eyll 2000- Ardan Zentrk, Trkiye'de kan "Derin tarih"

balkl makalesinde u ifadeleri kulland: "Aslnda 'savalar' tehlike1 14

FRMENl OLAYLARN.CRONOLOJlSl
Milleti Sadka'dan Hayk'n ocuklarna
------

_3

lidir. lkelerine de evrelerine de pek rahat vermezler. Tpk Ermenistan

Cumhurbakan Koaryan gibi ... "
29 Eyll 200(). Mustafa Necati zfatura, Trkiye Gazetesi'ndeki
kesinde, Osmanl Arivi ve Genelkurmay belgelerine gre Dou
Anadolu ve ukurova'da ldrlen ou Trk mslmanlarn saysnn
500 bin olduunu yazd.
29 Eyll 2000- Trkiye Gazetesi'nde bugn kan "PKK, Erivan'
yardma ard" haberine gre, Osman calan, PKK'nn Kuzey lrak'ta zor
durumda olduunu bildirerek Ermenistan'dan barnma konusunda yardm
istedi.
29 Eyll 200(). Ermenistan Cumhurbajkan Robert Koaryan, bu
hafta Moskova'da grt Rusya lideri Viladimir Putin ile yeni bir
ibirlii anlamas imzalad. Koaryan, "Bizim iin Rusya sadece gl ve
iyi bir dost deil, gl bir manevi ballk demektir" ded i.
29 Eyll 2000- Milli Gvenlik Kurulu (MGK) bildirisinde, "lki
halk arasna nifak tohumlar sokmann imseye kazan salamayacann
bilinmesi, Ermenistan'n yararna olacaktr" denildi.
29 Eyll 2000- Bajbakan Blent Ecevit, szde Ermeni soykrm
tasars kabul edilecek olursa, ABD'nin bizim stratej ik bir mttefikimiz
olduunu unutmadan baz caydrc nlemler alacaz" dedi.

30 Eyll 2000- Sabahattin nk i ba r , Trkiye Gazetesi'ndeki

kesinde "22 Ermeni Bakan" balkl bir makale kaleme ald. Soykrm
meselesi, Millet-i Sadka gibi konular ele alan Sabahattin nkibar,
"Ermenilere soykrm yapmak iin Trkler 600 yl beklemek zorunda
myd" diye sordu.

30 Eyll 2000- Trkiye Gazetesi'nde kan "Ermeniler okta"

haberine gre, ABD Temsilciler Meclisi Uluslararas likiler Komitesi
1 15

ERMENl OLAYLARI ICllONOLOJts

M illct- i

Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

Bakan Musevi asll Bcnjamin Gilman, Ermeni soykrm tasarsn

oylatmad iin Ermeni lobisinin hedefi oldu.

3 Ekim 2000- Trabzon'un Yomral l lesinin Oymal tepe

91 yandaki Ali Tezcan, Ermeni lerin yapt
katliamlar daha dn gibi hatrladn syledi. Muhabir Ali Uzun'a o gn
leri anlatan Ali Tezcan, "Ben o zaman B yandaydm. llerimizin
zerindeki giysileri aldlar, katlar. Sadece bizim kyden B kiiyi

beldesinde oturan

acmadan katlettiler. evre kylere de saldrdlar, insanlarmz diri diri

yaktlar" diye konutu.

3 Ekim 200().. Szde Ermeni soykrm tasars, ABD Temsilciler

Meclisi Uluslararas 1likiler Komitesi'nden geti. Tasar, 2 ekimser ve 1 1
ret oyuna kar 24 oyla kabul edildi. Tasarnn grld oturuma
Trkiye'den 5 kii katld. ANAP M illetvekili Mehmet Ali lrtemelik,
"Trk milleti QU iddiay asla kabul etmeyecektir. Tarih belgelerle
yazlr"diye konutu.

3 Ekim 2000- Szde Ermeni soykrm tasars, ABD Temsilciler

Meclisi Uluslararas llikiler Komitesi'nden gemesi Trkiye'de tepkiyle
karland . Dileri Bakan smail Cem, resmi bir ziyaret iin gittii
zbekistan'da yapt aklamada, "Tasarnn kabul edilmesi, yaplan
uyarlarn ABD tarafndan 'dikkate alnmadnn' gstergesi olduunu
syledi. Devlet Bakan Abdulhaluk ay ise Ermeni meselesinde Trk mil
letinin ve tarihimizin utanabilecei hibir ey olmadn bildirdi.

4 Ekim 2000.. Ermenistan nfusunun son 5 ylda

3.5 milyondan

2 milyona indii belirtildi. Serdar Uyan'n Trkiye'de kan haberine

gre, Azerbaycan ile Trkiye arasnda skp kalan ve ekonomik adan
byk bir darboaza giren Ermenistan, Trkiye'nin uygulad ambargo
yznden nefes alamaz hale geldi. ladamlar Erm Ri.tan havayollar
araclyla Trkiye'ye direk uabiliyor, ancak iki lke ilikileri dondurul
duu iin kiisel abalar snrl kalyor.
1 16

ERMBNl OLAYLARI l.CR.ONOW)lSl

M i ller-i

Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

S Ekim 200().. Ankara'nn, Ermeni tasars ABD Meclisi'nden

geerse lrak'a eli atamak. dahil ok sert nlemler almaya hazrland
belirtildi. Sabah'ta manetten verilen "Misilleme" haberine gre,
Genelkurmay Bakan Orgeneral Kvrkolu, bu ay iinde ABD'ye
yapaca geziyi sresiz olarak erteledi. ncirlik NATO ss'nden Kuzey
lrak'a ynelik uulara izin verilmeyecei ifade edildi. Ermenistan'a vize
kolayl da kaldrld.
S Ekim 2000- Gndz Aktan, Radikal'de kaleme ald "Huru"
balkl makalesinde, Ermeni tasarsndan bahsetti. "TBMM, zaten kar
larmza zarar vermeye balayan bu harekata son verebilir" diyen Gndz
Aktan, makalesine yle devam etti: "Benzer ekilde Ermenistan'la hava
trafii de derhal durdurulabilir. nsani bakmdan tm sakncalarna
ramen Trkiye'de gizli almakta olan 32 bin Ermeni de gereinde geri
gnderilmek zere takibe alnabilir."
S Ekim 200().. Mehmet Tadiken, Radikal'deki kesinde 1 960
ylnda bitiiklerindeki iki kad eve tanan komularndan bahsederken,
ocuklar ile arkada olduunu ancak arkadanda "mesafeli bir tavr" his
settiini yazd. Bunlarn zamanla "Aaa, Ermeniymi bunlar" diye
tanndn anlatan Tadiken, "Mahallenin ocuklar da bu mesafeli
'Aram' hemen dlad. Ne zaman karlasak durgun ask yzlyd. Sanki
gizli byk dertleri varm gibiydi. Konumak istiyor da konuamyor
gibiydi."
6 Ekim 200().. Hasan Mesut Hazar'n kaleme ald "Ermeni'ye
dur demekte gecikmeyelim" balkl makalesi, Trkiye Gazetesi'nde
yaymland. ABD'deki Ermeni tasarsndan bahseden Hasan Mesut Hazar,
Trk yetkilileri de eletirerek "TBMM, tatilini blmeyi ve bir gnlk
olaanst toplanmay dahi dnmedi" ifadelerini kulland.

6 Ekim 200().. Ulatrma Bakan Enis ksz, ABD Temsilciler

Meclisi D 1likiler Komitesi'nde kabul edilen szde Ermeni soykrm
karar tasarsna tepki olarak ABD'ye yapaca geziyi iptal etti . .
117

ERMENi OLAYLARI KRONOLOJst

M i ller i Sadka'dan Haylt'n ocuklarna 3

6 Ekim 200().. Szde Ermeni soykrm tasars konusunda

Trkiye'nin hassasiyetini Amerikal muhataplarna anlatmak zere
Washington'a giden AN A P Milletvekili Mehmet Ali lrtemelik, fanatik
Ermenilerin amacnn Trkiye'den toprak kazanmak olduunu syledi.

6 Ekim 2000- ABD'nin Trkiye eski bykelisi Mark Parris,

Trkiye muhabiri Cengiz Toprak'a New York'ta yapt aklamada, ABD
Temsilciler Meclisi'ne tanan Ermeni iddialar hakknda "ho bir ey
deil" dedi.
6 Ekim 2000- Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan,
szde Ermeni soyk rm tasarsnn ABD Temsilciler Meclisi'nin
Uluslararas 1 l ikiler Komitesi'nde kabul edilmesini deerlendirdi.
Mutafyan, yapt aklamada, "Trkiye'nin buna kar ald tedbirler
den dolay tasaryla yakndan uzaktan bir ilgisi olmayan Ermenistan
halknn zararl kacan syledi.

6 Ekim 200().. Babakan Blent Ecevit, ABD Bykelisi Robert

Pearson', "Ermeni tasars kabul edilirse ilikilerimiz zarar grr. Zaten
ABD'nin Irak politikasndan dolay 40 milyar dolar zararmz var" diye
uyard.

6 Ekim 2()()().. Bayndrlk ve skan Bakan Koray Aydn, Van'n

Zeve Kyne giderek burada 1 9 1 8 ylnda katledilen 2 bin 500 Trk
ansna yaptrlan Zeve Ant'nn al trenine katld. Yan Valisi
Durmu Ko ise trende yapt konumada, 1 990 ylnda yap lan
kazlarda katliam belgeleyen toplu mezarlar ortaya karldn syled i.
Abideyi, katliamn unutulmamas iin Van halk yaptrmt.

7 Ekim 2()()().. Trkiye Giyim Sanayicileri Dernei (TGSD)

Bakan Gngr Kei, szde Ermeni soykrmna ilikin tasar sebebiyle
yapt aklamada, "ABD, Trkiye'yi sadece ticari ilikilerinin boyutu ile
deil stratej ik bir ortak olarak da deerlendirmeli. Ama b tr yaptrmlar
da ekonomik kayplarn byk olaca bir gerektir" dtdi. Konuyla ilgili
haber Trkiye Gazetesi'nde "Tekstil darbe yer" balyla yaymland.
1 18

ERMEN OLAYLARI ICRONOI.OJISI

Milleti Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3

7 Ekim 2000- Mustafa Necati zfatura, Trkiye Gazetesi'ndeki

kesinde "Ermenistan ve terrizm" b3lkl makalesine bugnde devam
etti.

7 Ekim 2000- The Washington Times Gazetesi , Ermeni

tasarsna kar Trkiye'nin hassasiyetini belirtmek zere Washington'a
giden TBMM heyetiyle yaplan bir rportaj yaynlad. James Morrison
imzasyla kan yorum-rportajda, MHP Mula M illetvekili Metin
Ergun'un "Bu tasar Trkiye'ye milli bir hakarettir" szleri yer ald. Yeni
afak Gazetesi ise bu.rportajdan okuyucusunu, "Bu Trkiye'ye hakaret
tir" halyla haberdar etti.

7 Ekim 2000- Yeni afak Gazetesi'nde kan "Ac bilano

unutulmad" haberine gre, "Ermeniler, Osmanl topraklarnda ilk eylem
lerini 1 890 ylnda Erzurum'da gerekletirdi." Haberde ayrca, Sabakan
Blent Ecevit'in talimatyla, Osmanl Arivleri'nden Ermeni zulmn
kantlayan belgelerin ortaya karld belirtildi.

7 Ekim 2000- Ahmet Kabakl, Trkiye Gazetesi'nde kaleme

ald "hkmete teklif' balkl makalesinde, Ermeni iddialar karsnda
Bat'nn akn olduunu belirterek "Ermeni istismarcs militanlar
1 867'den bu yana tam 3285 eser vermilerdir. Bizim cevabmz ise sadece
l Z'dir" diye yaknd.

8 Ekim 2000- Ahmet Kabakl, Trkiye Gazetesi'ndeki kesinde

kaleme ald "ABD ve Avrupa Temsilciler Meclisi'ne kim verir rveti"
adl makalesinde, Lizbon'da faaliyet gsteren Ermeni Sanat Vakf'ndan
bahsetti ve "Ad Sanat Vakf'dr ama asl grevi Ermeni haklarn geri
almaktr. Her yl Nis;n aynda yaplan Ermeni gsterilerini bu vakf
finanse eder" ifadesini kulland.

8 Ekim 2000- Cneyt Akaln, Cumhuriyet Gazetesi'nde, "Trk

Amerikan likileri ve Ermeni ntikamcl" balkl bir yaz kaleme ald.
Cneyt Akaln, Amerika'daki intikamc Ermeni rgtlerince yrtlen
1 19

ERMENi OLA ICRONOLO)ISI

M i llet i SaJl:a'dan Hayl:'n ocul:larna

kampanyann liderliini yapan Vahan Kardeyan'n 2 1 Mart 1927'de

ABD Bakan ve Dileri Bakan'na yazd mektuptan bahsetti. Vahan
Kardeyan, mektupta ABD'li yetkililerden Trkiye'nin dman ilt\n
edilmesini ister.

9 Ekim 2000- Yasemin ongar, Milliyet Gazetesi'nde "

olaslk, gzlem" bal altnda, szde Ermeni soykrm yasa
tasarsndan bahsederken, "Tasarya kar tavr alan Clinton ynetimi,
bunu siyasi bir tercihle yaptn, Trkiye'deki nffizunun zedelenmesini
istemediini aka sylemektedir. Esasen bir anlamda 'tarih tarihilere
braklsn' eklindeki Trk tezini destekleyen Clinton ynetiminin baka
bir tavr almas da beklenemez"

9 Ekim 2000- FP Erzurum Milletvekili Ltf .Esengn'n

hazrlad ve 19 milletvekilinin imzalad nergede, Ermeni yasa
tasarsnn her trl dayanaktan yoksun olduu belirtilerek "Bu karar
tasars, bara ve huzura deil zmszle ve anlamazla hizmet ede
cektir" denildi.

9 Ekim 2000- Dokuzuncu Cumhurbakan Sleyman Demirel,

szde Ermeni soykrm tasarsnn ABD Kongresi Temsilciler
Meclisi'nden gemesi halinde mnasebetlerin geni apta zarar greceini
belirterek "Bu ok yanl bir ey olur" dedi.
9 Ekim 2000- Enerj i Bakan Cumhur Ersmer, 19 Ekim gn
Bak-Tiflis-Ceyhan boru hatt ile ilgili 4 anlamann imzalanacan
bildirdi.
9 Ekim 2000- Szde Ermeni soykrm karar tasarsna ilikin
ABD'de parlamenterler dzeyinde temanslarda bulunan TBMM heyeti,
bugn yurda dnd. ANAP Milletvekili Mehmet Ali lrtemelik, yapt
aklamada, Temsik:iler Meclisi'nin baz yelerinin kendilerinden r
dilediini belirterek "Grevimizi yaptmza inanyrum. Pekok mil
letvekilini ikna ettiimizi dnyorum" dedi.
1 20

ERMEN OLAYLARI ICllONOLO)tSI

Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuk lar na .1

10 Ekim 2000- MHP Genel Bakan ve Babakan Yardmcs

Devlet Baheli, partisinin grup toplantsnda yapt konumada, szde
Ermeni soykrm karar tasarsna deinerek "Szde soykrm iddiasnn
bulac bir hastalk gibi yaygnlatrlmaya alldn zlerek takip
ediyoruz Trkiye'de bata dileri bakanlmz olmak zere her kurum bu
meselenin zerine daha kararllkla gitmek zorundadr" dedi.
.

10 Ekim 2000- Posta Gazetesi'nde "ABD'ye tarihi rest" balyla

verilen haberde, Milli Savunma Bakan Sabahattin akmakolu'nln
ABD Savunma Bakan William Cohen ile yapt grmeye deinildi.
Habere gre, grmede ABD Temsilciler Meclisi'nde 12 Ekim'de
grlmesi beklenen szde Ermeni soykrm tasars gndeme geldi.
William Cohen'in, "zgnz ama elimizden bir ey gelmiyor" szlerine,
akmakolu da yle karlk verdi: "zlmek yetmez, sonularna kat
lanrsnz."

11 Ekim 2000- Fransz Konsolosluu nnde dn toplanan

Ulusal sanayiciler ve adamlar Dernei Bakan Kemal zden, 68'liler
Birlii Bakan Hamet Atahan ile Atatrk Dnce Dernei stanbul
ubesi temsilcileri, Cumhuriyet Kadn Dernei, Sivil Toplum Kurulular
Birlii, stanbul Eitimciler Dernei, Ulusal Devrimci Genlik Birlii
temsilcileri, szde ermeni tasarsnn emperyalizmin bir oyunu olduunu
ifade ettiler. (Sivil Toplum'dan tepki yad, Trkiye Gazetesi )

1 1 Ekim 2000- Trkiye Gazetesi dhaberler sayfasnda bugn

kan bir habere gre, ABD Bakan Bili Clinton ynetimi, szde Ermeni
soykrm tasarsnn ABD Temsilciler Meclisi Genel Kurulu 'ndan
gememesi iin abalarn younlatrd.
11 Ekim 2000- Vakur Kaya'nn Trkiye G etesi'nde kan

haberine gre, szde Ermeni tasarsna tepki olarak lrak'la scak diyaloga
giren Trkiye, Amerikan basn yayn organlarnda ilk srada yer ald. Bu
arada Avrupa Parlamentosu'nda konuan Raportr Philippe Morillon ise
121

ERMEN OLAYLARI KRONOLOJS

3
M i ller- i Sadka'dan Hayk' n c u k l_
na_-_
ar_
__c____ _ ___________

"Trkiye' de AB erevesinde ekonomik ve siyasi reformlarn yapld bir

srada Ermeni soykrm meselesini gndeme getirmek yangna krkle
gitmektir" dedi.

12 Ekim 2000 Adan? Kuva-y M illiye Dernei Genel Merkezi,

szde Ermeni soykrm yasa tasarsnn ABD Temsilc iler Meclisi
Kom isyonu'nda kabul edi lmesin i protesto etmek amacyla ncirl ik
Amerikan ss nnde bir gsteri yapmak istedi. Gruba, Atatrk
Meydan'nda bildiri okumasna izin verildi.

12 F.ldm 200(). Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezer, szde

Ermeni soykrm karar tasars konusunda ABD'de temaslarda bulunan
TBMM heyetini kabul etti. ANAP M illetvekili Mehmet Ali lremelik,
Cumhurbakan Sezer'e ABD'deki temaslar hakknda bilgi verdi.

ubat

2001

Yavuz

Selim

Karakla'nn

"Osmanl

lmparatorluu'nda Solun Tarihine Bir Katk: Merutiyet ve Hukuki

Avam Tarafdar Ermeni Frkas ( 1 908)" balkl yazs aylk Tarih ve
Toplum Dergisi'nin 2 1 8. saysnda yaymland. Karakla, yazsnda,
Merutiyet ve Hukuk Avam Tarafdar Ermeni Frkas ayrlk bir
Ermeni siyasi rgt deil Osmanl ideallerine sahip kan ve onlarn
devam iin alan kendisini 'milliyeti siyasiye' asndan Osmanl 'mil
liyet i kavmiye' asndan da Ermeni olarak gren Ermeni aydnlarnn
siyasi rgtyd' ifadelerini kulland.

Mart 2001 Orhan Kololu'nun "Ermeniler Nasl Kullanldlar /

Avrupal Byklerin Gnah" balkl incelemesi, Popler Tarih der
gisinde yaymland.

Nisan 2001 Orhan Kololu'nun "Ermeniler Nasl Kullanldlar

/Asala Nasl Ortaya kt" balkl yazs, Popler Tarih dergisinde
_
yaymland.
1 22

ERMENi Ol.AYLARI KRONOLOJS

Milleti Sadka'dan Hayk 'n ocuklarna 3

6 Ocak 2002- Ali Rza Kardz, Pazar M illiyet'te kan "Beyolu'

nun 'Zarifi" yazsnda nl lokantay yle tantt: "Rum Ermeni, erkez
ve Sefarad yemekleriyle farkl bir mnye sahip olan Zarifi'de mzikler de
mterinin ilgisine gre her telden alyor."

9 Eyll 2002- Mmtaz Soysal, Cumhuriyet Gazetesi'ndeki

kesinde kaleme ald "Ar'nn arl ba" makalesinde, Atom Egoyan
ve evirdii "Ararat" filminden bahsetti.
Egoyan'n filmde barol oynayan Arsinee Hancyan adl aktrisle
evlendiini belirten Mmtaz Soysal, yle diyor: "Egoyan'lar Kanada'ya
g edip lkenin ta br ucuna pasifik tarafna yerleen tek Ermeni aile
siymi. Atom'un ocukluu soykrm tartmalarnn hi olmad bir
ortamda gemi; ailesi gemiten pek sz etmezmi. Ama genliinde
akrabalarnn oturduu ve youn Ermeni 'diaspora'syla dolu baka kana
da kentlerine gidince

o da bu konunun etkisine girmi, soykrm

tanttrma' abalarnn hatta ' intikam'n alma cinayetlerinin ortasnda

bulmu kendini."

14 Eyll 2002- Ataol Behramolu, Cumhuriyet Gazetesi'ndeki

kesinde "6-7 Eyll Utanc" balyla kaleme ald makalesinde, "6-7
Eyll olaylar, ada Trkiye iin bir utan lekesi olmay srdrmektedir"
dedi. Roni Margulies, Mario Levi, Mrd Margosyan gibi yazarlarn
yaptlaryla dilimizi zenginletirdiini anlatan Ataol Behramolu, szleri
ni yle srdryor: "Yukarda adlarn andm yazarlar yaptlarn Trke
yazyorlar. Roni'nin anadili bildiim kadaryla Trke'dir. Sanrm
Marionunkide. Diyarbakrl Margosyan'n Trkeyi ve Ermeniceyi ayn
srelerde iki anadil gibi rendiini tahmin ediyorum. Bu bakmdan
'derin devlet'in can istemesede bu yazarlarmz farkl etnik kkenlerden
Trk yazarlar olarak kabul etmekten baka aresi yok. ( Saroyan'n
Ermeni kkenli Amerikal yazar olmas gibi ... )

25 Eyll 2002- reticilerimize bir darbe de Ermenilerden geldi.

ABD'deki Ermeni lobisi, Ermeni aslllar bata olmak zere yerel kuru
1 23

l!RMEN1 OLAYLARI KRONOLOJlsl

M i llct- i Sadka'dan Hayk'n oc uk la n na J

zm reticilerini wr durumda bralct gerekesiyle Trkiye'den yaplan

kuru zm ithalatnn c:ngellenmesi iin ABD Bakan George Bush yne
timi nezdinde kampanya balatt. Vakit Gazetesi'nde "zme Ermeni
engeli" balyla verilen habere gre, Califomia'dalci Ermeni kurulular
da halkn Trk kuru zm yerine yerel olaralc yetitirilen kuru.zm
satn almas iin eyalet apnda kampanya balatt.

26 Eyll 2002- Feridun Anda, Cumhuriyet Gazetesi'nde

'Hayatn te Yakas'n anlatrken fotoraf sanats Ara Gler'den bah
setti. Ara Gler'in fotoraf sanatmza yeni bir boyut getirdiini belirten
Feridun Anda, szlerini yle srdryor: "Bir foto muhabiri olarak
yzylmzn en byk adamnn yanna gitmek beni heyecanlandrmt.
Onda 90 yllk bir birikim vard, bende ise bir Lecia. Dndm. Dev bir
canavar arasnda ok byk bir fark yoktur. Bu adamda devlik ile
canavarlk birlemiti ... "

S Ekim 2002- Ali Rza Bayzan, Yeni Mesaj Gazetesi'nde 'Aznlk

vakflar halcknda MGK'ya sunulan rapor'dan bahsetti. Raporda,
"lkemizde aznlk dini kurulularnn amac sz konusu aznlklarn dini
ihtiyalarn salamalctr. Ancak, aznlk valcf ve cemaatlerinden bir
ksm bu ilevlerini bir yana brakp Trkiye aleyhine d balantl
faaliyetlerin iinde yer almalctadrlar" deniliyor.

IS Ekim 2002- Cumhuriyet Gazetesi'nde kan "ABD

Ermenistan' koruyor" haberine gre, ABD Dileri Mstear Richard
Armitage, Temsilciler Meclisi'ne gnderdii mektubunda, Trkiye'yi
Ermenistan ile ilikiler kurmas iin wrlarken, snr kapsnn almas iin
cesaretlendirdiini de syledi.
16 Kun 2002- Takvim Gazetesi'nde kan "katrilyonluk
boanma" haberine gre, Genelev patroniesi Matild anukyan'n katril
yonlarca liralk mirasn bralct olu Kerope, 28 yltk kars Nektar'dan
jet hzyla ayrld. Haberde, Kerope ilingir'in verdii dilekede, "1 974
1 24

ERMBNl OLAYI.ARI J.CRONOLOJtsl

Millet-i Sadka'dan H ayk n ocuklarna 3
'

ylnda evlendii eiyle aralarnda 'fikren ve ruhen anlamazlk' bulun

duunu belirtti ve eiyle boanmaya karar verdiklerini ifade etti.

27 Kaam 2002- Trkiye Ermenileri Patrii Mesrob Mutafyan,

Trkiye'nin AB'ye girmesi iin Fransa 'da youn bir alma iine girdi.
Hrriyet'te "Srad Patrik" balyla verilen haberde, Mutafyan'n eski
Fransa Dileri Bakan Herve de Charette ile bir araya geldi, sonra Fransa
Ulusal Meclisi Avrupa Birlii Grup Bakan Pierre Lequiller ile bulutu.
Patrik genel olarak grmelerde "Biz, Ermenistan'daki Ermenilerin
Trkiye'de yaayan uzants deiliz, Trk vatandayz ve Trk halk ile
ayn gemideyiz, Trkiye'nin AB yelii bu gemide bulunan herkesi
ilgilendirir" dedi.

11 Anlk. 2002- Arslan Bulut'un Yeni a Gazetesi'nde kan

"Avrupa Yeni Roma'ya Kouyor" yaz serisinin bugnk balnda
"Siyasilerin kaplarnda yalvar yakar olduu Avrupa Birlii bakn ne diyor:
Soykrm reddederseniz AB'ye hi giremezsiniz" ifadeleri kullanld.
Arslan Bulut, bu aratrmasnda, AB'nin birok kararnda "Ermenileri
katlettiinizi kabul edin, etnik kkenlere gre yaplann, Ege'den kn,
Patrii cihan patrii olarak tanyn" denildiini okuyucularna duyurdu.

16 Anlk. 2002- Yeni a Gazetesi'nde "Ermeni isyan ve misy

oner okullar" balyla balayan yaz serisinde "Zira bu isyanlar batllarn

'ark meselesi' olarak hal seferleriyle bal atm olduklar mcadelenin

bir halkasndan ibaretti. Gnmzde de dnyann deiik blgelerinde
ayn oyun sahnelenmektedir. Bu mcadelede sadece oyuncular ve onun
biimleri deimektedir" denildi.
15 Ocak 2003- Trkiye Hahamba lsak Haleva, Fener Rum

Patrii Bartholomeos, Trkiye Ermenileri Patrii

Mesrob Mutafyan,

Vatikan'n stanbul Temsilcisi Georges Marovitch, Sryani Metropoliti

Yusuf et in, stanbul Latin Cemaati Ruhani Reisi Louis Pelatre, lsanbul
Bykehir Belediye Bakan Al i Mfit Grtuna, Beyaz Kk'te kahvaltl
toplantda bir araya gelip bar rp.esaj lar verdiler.
125

l!RMENt OLAYLARI KRONOIDJst

Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuklanna

16 Kasam 2003- Tuba Balkolu'nun ADS hastas Ali K. ile

yapt sylei "AIDS'le mcadelede ilk raundu

o kazand" balyla

Sabah Pazar'da yaymland . Tuba Balkolu, AIDS 'li Ali K. hakknda

.

u bilgiyi verdi: " lm deindeyken iyilemeye balayan AI DS hastas

A li K., Ermenistan'da uygulanan alternatif bir tedavi yntemiyle ayaa

kalkt. imdi iyi bir i bulup yaad o kt gnleri unutmak istiyor."

14 Temmuz 2004- Zaman Gazetesi'nde kan "Ermenistan g

sebebiyle hzla yok oluyor" haberinde, "Ermeni muhalefeti, Grc 'kadife
devrim'in benzerini yaparak Robert Koaryan' devirmeye alyor"
denildi. Haberde, Ermenistan'n g nedeniyle dnyann en h zla eriyen
uluslarndan biri haline geldii belirtildi.

15 Temmuz 2004- Yeni Asya Gazetesi'nde "Ermenilerden Darfur

istismar" balyla verilen haber dikkat ekti. Haberde, Sudan'n Darfur
blgesindeki katliamlar protesto etmek iin Washngton'daki Sudan
Bykelilii nnde dzenlenen bir gsteriye katlan Ermeni lobisi men
suplarnn "Bu lkedeki iddet olaylarn szde Ermeni katliamna ben
zeterek ilgi toplamaya altklar" ifade edildi.
1 7 Temmuz 2004- Emekli M T'i Faik Meral, A laattin

akc'nn kulland yeil pasaportla ilgili zmir emniyetinde ifade verdi.

Dnden Bugne Tercman Gazetesi'nde "Asala'ya kar akc ile
altk" haberine gre, Faik Meral ifadesinde, "M T'te bir dnem D
Operasyonlar efi olarak altn , 4 yl Paris'te grev yaptn,

dnemde akc ile Ermeni terrne ynelik faaliyette bulunduklam ve

ASALA'ya kar birlikte mcadele ettiklerin i" ne srd.

18 Temmuz 2004- Ermeni lobisi liderlerinden Demokrat

California M illetvekili Adam Schiff, Temsilciler Meclisi'nde aleyhimize
nerge eklettirmeyi baard. Ortadou Gazetesi'nin "Emeni. lobisi yine
yapacan yapt" balyla verilen habere gre, ABb'deki radikal Er
menilerin rgt olan Amerikan Ermeni Ulusal Kongresi (ANCA } , bu
-- -- -- -

1 26

-------

ERMENi OLAYLARI KRONOLOJS

M i l ler-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

gelimeyi, "Trk hkmetinin soykrm inkar kampanyasna kar gl

bir baar olarak nitelendirdi."
20 Aluatm 2004- Hakan Akpnar, Halka ve Olaylara Tercman

Gazetesi'ndeki kesinde kaleme ald "Ermeni Tiyatrosu" balkl

makalesinde, 34 Trk diplomatnn terr rgt ASALA tarafndan
ldrlnn ardndan Ermeni lobisinin artk farkl yntemlerle hareket
ettini yazd. Buna gre, Ermeni Davasn Savunma Komitesi, geen ay
Trkiye'nin Paris Konsolosu Aydn Sezgin'e dava atrd. Gereke ise
Sezgin'in Trkiye Cumhuriyeti Bakonsolosluu'nun nternet sitesinden
Fransz halkna "Ermeni soykrmn inkar etmek ynnde yayn yapmas"

31 Almtm 200+ Patrik Mesrob Mutafyan'n gazeteci Mehmet

Gndem'in sorularna verdii cevaplar,

"Devletten bask grmed im"

balyla Milliyet Gazetesi'nde yaynland . Mutafyan, bir soruya verdii

cevapta, "Van'da toprak satn alan Ermeniler kimlermi ? yle bir liste
yaynlasalar da herkes grebilse bari. Elbette Trkiye Cumhuriyeti vatan
da olan her Ermeni istedii yerde toprak da bina da satn alabilir"
ifadelerini kulland.

2 Eyll 2004- Necmettin akmak, Milli Gazete'de kaleme ald

"Vatan satlm haberimiz yok" balkl makalesinde, Ermeniler'in her
trl gayrimenkullerinin takip ve tescili iin Beyrut'ta bir tapu arivi
kurduunu belirterek "Ariv de hem Osmanl dnemine hem de:
gnmze ait belgeler kayt altna alnyormu. Hatta davalar aarak
soykrm tazminat istemeye bile hazrlanyorlarm" bilgisini verdi.

4 Eyll 2004- Fikret Ertan, Zaman Gazetesi'ndeki kesinde

kaleme ald "Ermeni-Rus Tatbikat" balkl makalesinde, snrlarmzn
hemen yannda yaplan askeri tatbikattan bahsetti. Fikret Ertan, burnu
muzun hemen dibinde yaplan bu tatbikatla ilgi li u yorumu yapt:
"Ermenistan' kuzeybatdan aniden igal eden hayali bir komu gce kar
nasl savunulaca esasna dayanyor. Bu hayali komu hasm g sylem1Z7

ERMENl OLAYLARI ICRONOLOJISt

Mi llet i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

eye bile gerek yok, tabii ki Trkiye. Ksacas, bu son tatbikat Ermeni ve
Rus glerinin muhtemel bir Trk saldrs karsndaki askeri planlarn
ve hazrlklarn snamaya matuf bir planl tatbikat ... "

S Eylol 2004- Amerikan Vardges Yeghian & Co" hukuk irke

tinin temsilcisi Arman Bagdoyan, irketin, Ermeni soykrm savlarna
ilerlik kazandrmak iin szde soykrm kurbanlarnn varislerinden belge
toplanmasna baladn bildirdi.

7 Eylol 2004- Hrriyet Oazetesi'nde, kan "ASALA masasnda

Evren'in kz vard" haberinde, eski M T'i Mehmet Eymr'n grlerine
yer verildi. Mehmet Eymr, ASALA'ya kar Avrupa operasyonlarn
masada yneten eski Cumhurbakan Evren'in kz enay Grvit'ti" diyor.
19

Eylol

2004- Gazeteci Elif Berkz'n

Kapalar'nn nl

kuyumcularndan tasarmc Sevan Bak ile yapt sylei, "Yzklerimi

gzyalar iinde satarm" balyla Pazar Milliyet'te yaynland.
Sevan Bak, bir soruya yle cevap veriyor: "Babam tiyatrocuydu.
Ermeni cemaatinin .bir yerde kaderidir kuyumculuk. Ermeni iseniz ya
Dolapdere'de kaportac, boyac olursunuz, ya tiyatrocu olursunuz ya da
Kapalar'da kuyumculuk yaparsnz. Geri seimimde Ermeni olmam
etkili olmad. Yaratclk iimdeydi. rakken saat 07:00'de dkkan
aardm. Akam paydos edeceiz diye zlrdm. Eve dnnce de sabah
zor ederdim, dkkana gitmek isterdim."

1 Ekim 2004- Necat Seyhan' n, Ermeni sosyolog Etyen

Mahupyan'la yapt sylei, "Brokrasinin iinde krlmalar var"
balyla bugn Yeni Asya Gazetesi'nde balad. Mahupyan, AB ile ilgili
bir soruya verdii cevapta "Trkiye keke imdiye kadar reformlar kendi
insanlar iin kendi insanlar tarafndan yapabilseydi, bugn Trkiye ya
oktan AB yesi olmutu ya da zaten AB yesi olmayJ istemeyen baka bir
modellii kendine retmi bir lke olurdu" ifadelerin i kullanyor.
1 28

ERMENi OLAYLARI ICRONOLOJISI

Millcr-i Sadka'dan Hayk 'n

ocuklarna

3 Ekim 2004- Necat Seyhan'n, Ermeni sosyolog Etyen

Mahupyan'la yapt syleinin nc blm, "Zihniyet deiimi art"
balyla bugn Yeni k.ya Gazetesi'nde devam etti. Mahupyan, bir
soruya verdii cevapta Trkiye'nin dinamik bir toplum olduunu
belirterek yle diyor: "Trkiye'nin esas byk ayak ba; z i hn iyet le ilg ili
bir ayak ba. Yani, . Trkiye toplumunun zeka ve akl olarak hibir geri
taraf yok. Baktmz zaman maddi varl ve potansiyeli ok yksek .
Byl e bir lkenin belirli atlmlar yapamamasnn tek sebebi kendisini
yanl kullanmasdr. Bu ise zihniyetle alAkal bir mesele... "

4 Ekim 2004- Yeni Asya Gazetesi'nden Necat Seyhan'n, Ermeni

sosyolog Etyen Mahupyan'la yapt syleinin drdnc bl m
"Trkiye deiecek" baln tad. Etyen Mahupyan, Trkiye'nin
barts yasan devam ettirmesinin mmkn olmadn belirterek
yle diyor: "Byle bir ey olamaz! Eer laik kesimin lslAmi kimlikten bir
korkusu varsa (rasyonel ve irrasyonel u anda yle bir korku var);
Trkiye'de bu korkuyu ortadan kaldracak bir alm da ayn zamanda
yaanyor ve hzlanacak."
,

12 Ekim 2004- Aratrmac Yunus Zeyrek, "Sar Gelin, Trk

trksdr. Byk bir imparatorluk kurmu bir milletin bir aznlktan
trk almas uzak bir ihtimaldir. Sar Ge lin hristiyan K pak Beyi'nin
kzdr" dedi. Yunus Zeyrek, Sar gelin trksnde ad geen gelinin
Ermeni kz olduu iddialarn "Sar Gelin Trks ve Efsanesi" isimli
aratrmasn kaleme alarak reddetti.
,

13 Ekim 2004- Ermenistan Dileri Bakan Vardan Oskanyan,

Trkiye'nin AB'ye yelik mzakerelerine balamak iin hazr olmadn
syledi. Ortadou Gazetesi'nde kan "Erineniler'den AB liderlerine
Trkiye ars" haberine gre, Vardan Oskanyan, "Demokratik ilkeler
ve komuluk ilikileri bakmndan Trkiye'nin AB i le mzakereler
konusunda yeterli olmadn" sylediini duyurdu.
1 29

PRMENl OLAYLARI ICRONOLOJlSI

Milleti Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3

27 Ekim 2004- Sabah Gazetesi'nde kan "Ekmek kavgas

gemite kald" haberinde 1 835'ten beri eitim veren Sahakyan Nunyan
Okullar'nda yetienlerin haftada bir gn bir araya gelip sohbet etmek iin
1 965'te demek kurduklar belirtildi. Habere gre, ezan sesi ile an ses
!erinin birbirine kart Samatya'da yetien genlerden Daron Toros,
soykrm iddialar hakknda yle diyor: "Darda gndeme getirilen olay
lar bizi zyor. Hemen okulun ve kilisenin etrafnda polis arabas gezmeye
balyor. Belki bizi korumak iin yaplyor ama bir anda ortalk gerilmi
oluyor. Keke byle bir konu hi olmasayd, bylece biz daha rahat
ederdik."
Kasam 2004- Hdavendigar Onur'un "Belal blgenin belal tar
ihi olur / Aram Andonya'nn gzyle Balkanlar" balkl inceleme yazs,
Biyografi Analiz Dergisi'nde yaymland.
2

Kasam 2004- Sinan Demirtrk'n Ortadou Gazetesi'ndeki

kesinde kaleme ald bugnk makalesi "ABD seimler ve deimeyen

Ermenistan yaklam" baln tad. Ermenistan'la Trkiye'nin
yaknlatrlmasna ynelik d kaynakl, i destekli bir senaryonun sahne
lendiini belirten Demirtrk, "Ermenistan'la' olan ilikilere ABD veya
bat lkeleri asndan deil, Trkiye ve Azerbaycan'n karlar asndan
bakmak ve bu ilikilerde ok dikkatli olmak gerekir" ifadelerini kulland.

20 Kaaam 2004- smet Giritli, Trkiye Gazetesi'ndeki kesinde

kaleme ald "ABD seimlerinde Kerry ile Ermeni lobisi oka urad"
makalesinde, Kerry hakknda "deneyimsiz" ve "zayf " bir bakan aday
ifadelerini kulland.
10 Arabk 2004- Ayda Kayar'n "Marko Paa imzal diploma
Trkiye'nin ilk Ermeni mzesinde" haberi Hrriyet Gazetesi'nde kt.
Haberde "stanbul Zeytinburnu'ndaki Surp Pirgi Hastanesi'nde
Trkiye'nin ilk Ermeni mzesi kuruldu. Al Babakan Tayyip Erdoan
tarafndan yaplan Bedros irinyan Mzesi'nde eski E:.rneni patrik giysi
lerinden cerrahi aletlere, Marko Paa imzal tp diplomasndan hastaneyle
ilgili dkmanlara dek birok eya ve belge bulunuyor" denildi.
1 30

BRMENt OLAYLARI ICllONOLOJISI

Milleti Sadka'dan Hayk'n ocuklarna 3

14 Aralk 2004- Fransa Dileri Bakan Michel Bamier,

Trkiye'nin Avrupa Birlii'ne ye olabilmesi iin 1 . Dnya Sava . .
srasndaki szde ermeni soykrmn kabul etmesi gerektiini syledi.
Michel Bamier, mzakerelerin balamasnn Trkiye'nin AB'ye tam ye
olaca anlamna gelmediini, bunun kamuoylarna iyi anlatlmas gerek
tiini de szlerine ekledi.

17 Arahk 2004- Patrik Mesrob Mutafyan, Trkiye'nin AB

yeliini desteklediini belirtirken "AB, 1 7 Aralk'ta Trkiye'ye mza
kere tarihi verecek" dedi.
s Arahk 2004- Ermenistan Dileri Bakan Vartan Oskanyan,

Ermeni soykrm konusunun 2005'te Birlemi Milletler Genel Kurulu

gndemine alnmas iin giriimlerde bulunacaklarn Armenia televizy
onuna aklad. Yeni Mesaj Gazetesi, bu haberi "Ermenistan szde
soykrm BM'ye tayor" balyla okuyucularna duyurdu.
26 Aralk 2004- kan Gven, Avukat Fethiye etin'in

"Anneannem" adl kitabn Pazar M illiyet'te "Ad Seher deil

Heranu'tu" balyla tantt
.

7 Ntaan 2005 - Krat Zorlu, Halka ve Olaylara Tercman

Gazetesi'nde kaleme ald "Szde Ermeni soykrm ve gerekler" balkl
makalesinde, Ermeni diasporas tarafndan bir milyon 500 bin Ermeni'nin
1 9 1 5- 1 9 1 8 yllar arasnda ldrld iddiasnn tarihi gereklerle tama
men zt olduunu belirterek "Ermeniler, gerek Osmanl gerekse
Cumhuriyet dneminde ok geni haklara sahip olmulardr" grn
savundu.
s Eyll 2005 - erif Ercan, Sabah'n Pazar ekinde kaleme ald
"Vakfl'nn kaderi organik tarma bal" balkl inceleme yazsnda
aadaki bilgiler yer ald: "Son yllarda adn lke snrlar dna tayan
Hatay'daki Ermeni ky Vakfl, geim skntsn organik tarm ve tur
-- - - - - - ------- -----

13 1

l!RMENt OLAYLARI ICRONOLOJISI

Milleti Sadka'dan Hayk'n ocuklanna

izmle amay umuyor. AB sertifikal organik portakal retimine balanan

kyn artk pansiyonu .da var"

25 Eyll 2005- Altan

ymen,

Radikal'deki yazsnda Ermeni

konferansnn nihayet yapldn belirtirken, Do. Dr. Halil Berktay'dan
da bahsetti: "Onu ben genliimde tanmtm. Mamak Askeri
Cezaevi'nde tanmtm. 1972'de. Sekiz-on gn de ayn hcrede kalmtk.
Yan hcrelerden birinde yazar ve yaync Erdal z de vard. 'Aramzda
bilmece ve zme'yarmas yapardk. Birimizin hazrlad bilmeceyi teki
meye alrd. Berktay onda ok baarlyd. Daha sonralar hi
gremedim."

27 Eyll 2005- Muhiddin Nalbantolu, Yenia Gazetesi'nde,

"Son Ermeni suikastlar ve ehit Trk diplomatlar'ndan bahsetti.
Muhiddin Nalbantolu, stanbul'da iki gn sren kongreden bahsederken
de u ifadeleri kulland: "Tam bir Trk dmanl temeline oturtulan
Ermeni Kongresi, milletimize kin kusan "'.e intikam tohumlar eken
konumalarla bitti. Orada her ey dile getirildi yalnzca eli kanl
Ermenilerin Trk diplomatlarna yllardan beri yaptklar saldr lardan ve
ehit edilen Trk diplomatlarndan sz edilmedi"

3 Ekim 2005 - Krat Bumin, Yeni afak Gazetesi'ndeki

kesinde "Sonunda Akam' savunmaya karar verdim" balkl makalesi
ni kaleme ald.

3 Ekim 2005- Ortadou Gazetesi'nde kan "Uzmanlar, yeniden

alevlenen szde Ermeni soykrm iddialarn deerlendirdi: Osmanl ile
bir olan Ermeniler mi soykrma urad" balkl haber okuyucularn
dikkatini ekti.
3 Ekim 2005- i Partisi (P) Genel Bakan Dou Perinek,
szde Ermeni soykrm iddialarna, Ermenistan'n ilk babakan
Hovannes Kaaznuni'nin (Katchaznouni) 1 823 ylnda Bkre'te yaplan
Tanak Partisi Kongresi'ne sunduu Rus arivlerinden kan raporuyla
132

ERMENi

OLAYLARI ICRONOLO)lSl

Millec-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

cevap verdi. Dou Perinek, raporda ermeni babakann "Trkler savun

ma gdsyle hareket ettiler. vnlecek hibir iimiz yok. Kendi
dmzda sulu aramayalm.ntihar etmeyi neriyorum. Tanak Partisi'nin
artk yapaca hibir ey yok. Partiyi datalm" ifadelerinin yer aldn
belirtti. Hrriyet Gazetesi bu haberi, "Katliam yaptk, yktk, vnecek bir
eyimiz yok" balyla verdi.

6 Ekim ZOOS- Ermenistan Dileri Szcs Hamlet Gasparyan,

"Mzakerelerin, Trkiye'yi snrlar mmkn olduunca abuk ama5 ve
Ermeni soykrmn tanmas ynnde zorlayacan mit ediyoruz" dedi.

9 Ekim 2005- Can Dndar, Milliyet Pazar da kaleme ald

"avu Hrant Dink" yazsnda Hrant' tandn belirterek yle diyor.
"Onun deil Trkle, hibir ulusal kimlie hakaret etmeyeceini iyi
bilirim. Eer bir halka hakaret etmek susa, Hrant'tan bir avuluk
rtbesini esirgeyenler veya sevmediklerine 'Ermeni dl" diye hitap eden
ler suludur. Hrant 'biz'dendir. 'Onlar' bizden deildir."

4 Bkim 2005- Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezer, Bilgi

niversitesi'nde gerekletirilen Ermeni konferansn eletirerek, tarihsel
ve toplumsal konularda kar gr sahiplerinin dnce, aklama hak
larnn ellerinden alnamayacan syledi.

9 Ekim 2005- Ayhan Bilgin, Vakit Gazetesi'ndeki kesinde

"Franszlar Ermenileri pamuk iin kulland" balkl bir makale kaleme
ald. Birinci Dnya Sava'nn pamuk retimine darbe vurduunu anlatan
Bilgin, Liverpool'daki Fransz Konsolosu'nun Fransz Dileri Bakan'na
gnderd ii 20 Ocak 1 92 1 tarihli Pamuk Raporu'ndan bahsetti.
Franszlarn bunun zerine uygun fiyatla pamuk temin edebilecei kay
naklar aradn belirten Bilgin, Antalya ilinin dousunu kapsayan blg
eye yani Kilikya'a gz diktiklerini bildirdi. Bilgin, makalesinde "Evet
Ermeniler, Franszlarca 'Bamsz Ermenistan' yalanlaryla pamuk iin kul
lanldlar" dedi.
133

ERMEN OLAYLARI ICRONOLO)st

Milleti Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

9 Ekim 2005- Can Dndar, Milliyet'in Pazar ilavesinde 'avu

Hrant Dink'ten bahseti, Hrriyet Pazar'da Emel Armutu'nun kale
minden Hrant'n yaamyksn okuduklarn anlatan Can Dndar,
yazsna yle devam etti: "Hrant ilk kez askerdeyken kendini aznlk his
settiini sylemi. Denizli piyade alaynda 8 ay yapt askerliinde btn
arkadalar avu olurken, snavdan 100 zerinden 100 almasna ramen
ona prpr taklmam. avuluu nemsediinden deil negatif
ayrmcl hissettiinden ok alam Hrant ... Ve, 'Kimliime daha fazla
sahip kmalym' diye dnmeye balam. Hrant' tanrm. Onun deil
Trkle, h ibir u lusal kimlie hakaret etmeyeceini iyi bilirim."

10 Ekim 2005 - Ramazan Kaan Kurt'un Ortadou Gazetesi'nde

yaynlanan "Evanjelistlerin plannda Nuh'un Gemisi, Ar Da ve
Ermeniler" konulu seri yazsnn bugnk bal "Uzay Gemisi'nden
Nuh'un Gemisi'ne" baln tad.

10 Ekim 2005- Abbas Bozyel, Ortadou Gazetesi'ndeki kesinde

kaleme ald "Krk katr m, krk satr m r' makalesinde, AKP hkme
tine u soruyu yneltti: "Ermeni Diasporas, Ermenistan devleti ve Batl
lkelerin szde Ermeni Soykrm Meselesi ad altnda sergiledikleri dayat
malar karsnda tavizkar politikalar izlemed iniz mi? Ermeni tezlerini savu
nan bir ksm evrelerle niin ortak hareket ettiniz? Snr kaplarnn
almas istekleri karsnda kararnz nedir? Kapal kaplar ardnda snr
kaplarnn almas szn verdiniz mi?"

10 Ekim 2005- Trk Solu Dergisi'nin 92. Saysnda, aylardr

tartlan Ermeni konferansnn AKP hkmeti ve AB'nin ortaklaa
abalaryla l stanbul'da gerekletii belirtildi . nan Kahramanolu ,
"Tanak etesi ibanda ! " balyla kaleme ald inceleme yazsnda, u
grleri savundu: "Pamuk 'Bir milyon ermeniyi ve otuz bin krd katlet
tik' demektedir. Demek ki yakn bir srete Ermeni soykrmnn yan sra
bir de Krt soykrm yapmakla sulanacaz . . . "
U4

ERMENi OLAYLARI ICR.ONOLOJISt

Millet-i Sadka'dan Hayk 'n ocuklarna 3

1 1 Ekim 2005- Cneyt lsever,

Hrriyet Gazetesi'ndeki

bugnk makalesine "Bir yere gidemezsin Hrant Dink! " baln koydu.
Trkle hakaret ettii gerekesiyle yarglanan ve ceza alrsa Trkiye'yi
terk edeceini aklayan Hrant Dink'e sahip kan lsever, szlerini yle
srdrd: "Bir yere gidemezsin Hrant Dink, sen buraya aitsin. Bir ceza
alsan dahi sen burann bir parassn. Trkiye, Mslman', Yahudi'si,
Ermeni'si, Rum'u, Krt', Laz', ingene'si, Grc's, Azeri'si, Rumelilisi,
Arap' vb. ile bir btn ve gzel. Kimse kimseyi bir yere gnderemez."

12 Ekim 2005- Aratrma grevlisi Mehmet Perinek'in Rus

arivinde bulduu Ermeni ordusuna ait resmi raporda tyler rperten
satrlar Ortadou Gazetesi'nde yaynland. Rapora gre, bir Ermeni ete
reisi yle diyor: "Basar-Gear'daki Trk nfusu ayn etmeden imha
ettim. Bazen kurunlara yazk olmasn dersin ya. Bu kpeklere kar en
etkili yol, arpmadan sonra sa kalanlar toplayp kuyularn iine tkmak
ve bir daha dnyada bulunmamalar iin yukardan ar kayalarla ezmek.
Ben de yle yaptm. Btn erkekleri, kadnlar ve ocuklar topladm,
iine attm kuyularda kayalarla ezerek hepsinin kayatna son verdim."

12 Ekim 2005- Ramazan Kaan Kun'un Ortadou Gazetesi'nde

kaleme ald "Evanjelistlerin Plannda Nuh'un Gemisi, Ar Da ve
Ermeniler" y_:z serisinin bugnk bal" Yen i dnya dzeni,
yenilenebilir enerj i iin Bor ve Trkiye" baln tad.

12 Ekim 2005- Mustafa 1Itekin'in, Trk Tarih Kurumu Bakan

Prof.Dr. Yusuf Halaolu ile Bilgi niversitesi'nde

yaplan "Osmanl

Ermenileri" konulu konferans hakknda yapt rportaj , "Amalar, zm

yemek deil bac y dmek" balyla Ortadou Gazetesi 'nde
yaymland. Yusuf Halaolu, bir soruya verdii cevapta, "Trkiye'de
Ermeni konferans dzenleyenlerin amac meseleyi zmek deil, birtakm
szlerin Trkiye'de dile getirilmesini salamaktr" dedi.

.ERMEN OLAYLARI KRONOLOJS

Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuklanna 3

13 Ekim 2005 - Hakan Albayrak, Milli Gazete'de kaleme ald

"Hrant Dink" balkl rpa.kalesinde, Hrant Dink'in Ermenileri de Trkleri
de 1 9 1 5 kabusundan kurtarmaya altn yazd. "Ermeni soykrm lobi
leri Hrant Dink'i bu yzden Trk ajan olmakla suluyorlar" diyen Hakan
Albayrak, makalesini yle tamamlyor: "Ve Hrant Dink, bu lobilere kar
savunduu Trkiye'de Trkle hakaretten yarglanp mahkum oluyor.
Utan iindeyim."

15 Ekim 2005 - Melih Ak, M illiyet Gazetesi'ndeki kesinde

kaleme ald "Soykrmn ard ... " balkl makalesinde, Taner Akam'n
( Ermeni Sorunu) adl kitabndan bahsetti, baz alntlar yapt. Melih Ak,
ayn kesinde Hrant Dink'in lkeyi terk edeceine dair sn yazdktan
sonra Hrant Dink'e u soruyu sordu: "Hrant karde . . . Sen haksz bir
mahkeme kararna hakl olarak zldn. Peki 70 milyonluk bir ulusu her
hangi bir yarg karar olmadan kendisinden nce yaanm olaylardan
dolay 'soykrm sulusu' ilan ederken bunda da bir hakszlk gryor
musun? Grmyor musun?"

16 Ekim 2005- Ramazan Kaan Kurt'un Ortadou Gazetesi'nde

yaynlanan "Evanjelistlerin Plannda Nuh'un Gemisi, Ar Da ve
Ermeniler" konulu seri yazsnn bugnk konusu "Byk Ermenistan'n
baehri Ar" baln tad. Seri yaznn bu blmnde, "zellikle
ABD'deki Ermeniler olmak zere eitli lkelerdeki Ermeniler Ar ilim
izi bamsz bir Ermenistan'n bakenti olarak gsteriyorlar" denildi.

18 Ekim 2005- Erturul Maviolu'nun Radikal'de kan

"Erivan'a kpr kuruluyor" haberine gre, Erivan'dan dnen Prof.Dr.
Halil Berktay, l stanbul'da dzenledikleri Ermeni konferansnn olumlu
etkilerini gzlemlediini syledi. Habere gre, Halil Berktay, "Erivan'da
da bir konferans yaplmal" diyor.

20 Ekim 2005- Ergun Gze, Terc man1 da kaleme ald

"Soykrm iftiras" makalesinde, AKP sayesinde Avrupa kaplarnda
1 36

ERMEN OLAYLARI KR.ONOLOJtst

Milleti Sad ka'dan Hayk'n ocuklarna

dilenciye dndrldmzden bahsederken, "Ermeni soykrm iftiras

bunlarn banda. ftira eden bunun iftira olduunu herkesten fazla biliy
or ve bile bile iftira ediyor, bizim iktidarlarn duyarszl akl almaz boyut
ta."

20 Ekim 2005- Ortadou Gazetesi'nde kan "Hrant Dink

davasnda tokat gibi karar" haberine gre, davaya ilikin karar herkesin
okumas gerektii belirtildi. Kararda, "yle millet vardr ki, kan dendi mi
akla bu topraklarn her santiminde bulunan ecdat kan gelir. Atatrk, bu
vatann bu kanla kurtulduunu gayet iyi bildii iin genlie her kulda
muhta olduu kudretin bu kanda olduunu sylemitir" ifadeleri yer ald.
Habere gre kararda, Hrant Dink'in "bu kann zehirli olduunu" ifade
ettii hatrlatlyor.

20 Ekim 2005- Ortadou Gazetesi'nde yaynlanan "Ermeni

Dosyas" balkl seri yaznn bugnk maneti "Ermeniler Trkiye'den
ne istiyor" baln tad. Ermenilerin amalar ise Ermeni Dosyas'nda
yle belirtiliyor: "Trkiye'yi szde soykrm nedeniyle tazminat demeye
zorlamak, Trkiye'nin igal ettiini iddia ettikleri Dou ve Gneydou
Anadolu'daki topraklarn Ermenilere verilmesini salamak, Bu topraklar
da bir Ermeni devleti kurmak, Bu devleti Ermenistan Cumhuriyeti'ne
bal bir cumhuriyet ekline sokmak veya iki devletin birletii Byk
Ermenistan Devleti'ni kurmak"

22 Ekim 2005- Yeni Mesaj 'da "Szde anta provokatif ziyaret"

balyla kan haberde, Belika'da temaslarn srdren Ermenistan
Devlet Bakan Robert Koaryan'n Brksel'deki szde Ermeni soykrm
antna Belika Senato Bakan Anne-Marie Lizin ile birlikte elenk
koyduu belirtildi.

22 Ekim 2005- Ortadou Gazetesi'nde 20 Ekim gn balayan

"Ermeni Dosyas" balkl seri yaznn bugnk maneti "Bitmeyen yalan
lar: Szde katliamlar" Ortadou Haber ekibinin aratrmasna gre,
"Van'n Zeve kynn btn halk, kadn, ocuk, yallar

Ermeni
137

ERMEN OLAYLARI ICRONOLOJISl

Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuklanna

katl iamna maruz kalm. Ermeniler, Ruslar hesabna casusluk yapm,

onlarn ordusunda yer lmlardr. Daha seferberliin balarnda Trk bir
liklerine kar saldrya geen Ermeni eteleri, Trk kylerine dzenl i
baskn yaparak sivil halka byk zarar vermilerdir. "

23 Ekim 2005 - Murat elikkan, Radikal ki'deki kesinde

kaleme ald "Kan dedin mi duracaksn" yazsnda Hrant Dink'e verilen
cezadan bahsetti.

24 Ekim 2005 - Hakan Gne'in Vakit Gazetesi'nde kan

"Mescid kapattrp, ncil datm" haberine gre, tutuklanan Van 1 00.
Yl niversitesi Rektr Ycel Akn'n dedesinin ad Mehmet Yakup,
babaannesinin ad Aye Huriye. Mehmet Yakup ve Aye Huriye'nin
nfuslarnda muhtedi yazl. Yani din deitirmiler. Mehmet Yakup
sadece din deil, isim de deitirmi. Deiiklikten nceki ad Agop
Vartovyan idi. Haberde, dedesi Agop Vartovyan'n mslman olan nl
Ermeni tiyatrocu Gll Agop olduu belirtiliyor.

24 Ekim 2005 - Byk Birlik Partisi ( BBP ) Genel Sekreteri

Nevzat Yanmaz, Ermeni konferansna kucak aan Bilgi niversitesi,
bizim yapmak istediimiz konferansa izin vermedi" dedi. Nevzat Yanmaz,
8 Ekim 2005 tarihinde Bilgi niversitesi'nde "2 1 . Yzylda Azerbaycan
Kamba'da Ermeni Zulm, nsanlk Ayb: Bilimsel Sorumluluk ve nsan
Haklar" konulu konferans yapmak istediklerini, ni:versitenin ise bu
talebe olumsuz karlk verdiini aklad.

25 Ekim 2005- Nobel dln Trkiye'yi karalamasna rainen

alamayan Orhan Pamuk'a tepkiler giderek artmaya balad. Yenia
Gazetesi'nde "Ermeni dostu Orhan Pamuk'a tepkiler gibi byyor /
eref duyacan yere git ! " balyla verilen habere gre, dl treninde
Pamuk'un "Trk devletinden kimsenin trende bulunmamas bir anlam
da benim iin ereftir" demesine siyasiler ve akademisyenler tepki gster
di. Habere gre, Gazi niversitesi retim yesi Nurullah Aydn "Tue
1 38

ERMEN OLAYLARI KRONOI.DJtsl

M illet-i

Sadka'dan Hayk'n ocuklarna

Kazaz gibi yapsn", BBP Genel Bakan Muhsin Yazcolu, "Gittike

sevimsizleiyor", ANAP stanbul M illetvekili Emin irin de "Mezhebi
belli deil" ifadelerini kulland.

Kasm 2005.. Hdavendigar Onur'un kaleme ald "Millet-i

Sadka'dan Hayk'n ocukarna" serisinin ikinci kitab ( Ermeni
Portreleri ) , Bilgeouz Yaynlar tarafndan stanbul'da yaymland.

4 Kasm 2005 Metin Hasrc'nn kaleme ald "Bilgi nive.:

..

sitesi'ndeki tartma ve Ermeni meselesine bir bak" konulu seri yaz,

bugn Vakit Gazetesi'nde balad.

Kasm 2005- Ermeni asll ngiliz tarihi Ara Sarafian,

TBMM 'nin Mavi Kitap mektubuna ngiliz milletvekillerinin gayri resmi

b ir cevap vereceklerini aklad.

5 Kasm 2005 Metin Hasrc'nn Vakit Gazetesi'nde kaleme al

..

d "Bilgi niversitesi'ndeki tartma ve Ermeni meselesine bir bak" ko

nulu seri yaznn bugnk bal: "Van'da 1 20 bin mslman katlettiler"

5 Kasm 2005- Metin Hasrc'nn Vakit Gazetesi'nde gn

nce kaleme ald "Bilgi niversitesi'ndeki tartma ve Ermeni mesele
sine bir bak" konulu seri yaznn bugnk bal: "Ermeni yanda
Bat 'ya cevab verilmeli" Metin Hasrc, yazsnda "dnyann birok
lkesinde szde Ermeni soykrm tasarlarn parlamentolarna getirip
karar almak isteyen devletlere nota verilip gereken ne varsa yaplmas"
gerektiini belirtti. Tarihin en erefli ve en merhametli milleti
olduumuzu anlatan Metin Hasrc, "Bunu bilmeli ve gereini yapmalyz"
ifadelerini kulland.

6 Kasm 2005- Yeni afak'n kltr sayfasnda "Byle buyurdu

'tarihilerin eyhi " balyla yer alan incelemede,

Halil nalck'n

"Ermeni meselesinin Trk hkmetlerinin ihmaliyle bu hale geldiini"

belirttiini yazd.
1 39

ERMEN OLAYLARI KRONOLOJtsl

M illet i Sadka'dan Hayk'n oc u k l an na 3

---------'-------- ------ - -

- --

Anlk 2005- Ermeni kkenli satran ustas Levon Aronyan,

Ukraynal Ponomaryo'u yenerek Dnya Satran ampiyonu dln
ald.

Anlk 2005- Litvanya Parlamentosu, Ermeni soykrm iddi

alarn tand .

12 Anlk 2005- Ermeni Gazeteci Hrant Dink, Avukat Fethiye

etin ile birlikte Kkekmece Adliyesi'ne giderek savc Sava Krba'a
ifade verdi. Hrant Dink,

adliye knda yapt aklamada, Star

Gazetesi'nde kan rportaj hakknda Hukukular Birlii yesi Kemal

Kerinsiz'in su duyurusunda bulunduunu ve bu kapsamda ifade
verdiini syledi.

12 Anlk 2005- Celal Balang, Radikal'deki "Zaman Mekan

ve nsan" kesinde "Aznl k olmak ok zor ! " baln kulland.
"Trkiye'de Aznlk Haklar Sorunu" konferansnda yaplan konumalar
deerlendiren Celal Balang, "Bir kez daha gsterdi ki, bu lkede aznlk
olmak da

zor,

aznlklarn sren sorunlaryla Trkiye'nin AB'ye girmesi

de" ifadelerini kulland.

13 Anlk 2005- ili 2 . Asliye Ceza Mahkemesi, "Trkl ale

nen aalad" iddiasyla hakknda dava alan yazar Orhan Pamuk iin
Adalet Bakanl'ndan 'yarglama izni' istedi. Eski yasaya gre, bakanlk
izin vermezse durumann balamadan bitecei belirtildi.

13 Anlk 2005 - Melih Ak, Milliyet'teki kesinde Sivil Top

lum Kurulular Birlii'nin 1 5- 1 6 Aralk tarihlerinde T .Maka Kam
pusu'nda Trk Ermeni ilikileri zerine konferans dzenlediini belir
tirken konferansa yerli ve yabanc akademisyenlerin arldn yazd.
Melih Ak'tan rendiimize gre, Erivan Devlet niversitesi Rektr
Profesr Rad ik Martirosyan, davete gelmeyeceini yle aklyor:
"Davetinizde soykrm yerine 'sava trajedisi' demeniz bir gerein
inkardr. Bu gerek pek ok parlamento tarafndan resmen tannmtr.
Baz lkelerde 'soykrm yoktur demek' sutur. Toplantnza katlmaya
cam."
140

ERMEN OlAYLARI KRONOLOJS

M i l leti Sadka'dan Hayk 'n ocuklarna J

13 Aralk 2005- Radikal Gazetesi'nde kan bir habere gre,

"Mahkeme, 9 Aralk'ta verdii kararla Agos gazetesinin sorumlu yaz ileri
mdr Hrant Dink ve gazete sahibi Sarkis Seropyan hakkndaki sula
malar dt. Hrant Dink ve Seropyan, 5 1 87 sayl Basn Kanunu'nun
'yargy etkileme' suunu dzenleyen 1 9/2 maddesi uyarnca para cezasyla
yarglanyordu"

16 Aralk 2005- Milli Gazete'nin arka sayfa bal: "Oskanyan:

Avrupa Birlii, Trkiye'den komularyla iyi geinmesini isteyecek /
Ermenistan, AB zerinden bastryor."

Erivan mahreli habere gre,

Oskanyan, Avrupa Birlii'nin genilemeden sorumlu yesi Olli Rehn ile

geen hafta Brksel'de konutuunu hatrlatarak bu grmede Trk
Ermeni ilikilerini ele aldklarn syledi.

16 Aalk 2005- Fotoraf sanats Ara Gler, Sakp Sabanc

Mzesi'nde Doan Hzlan'n gerekletirdii syleide, Picasso ile ilgili
anlarndan bahsetti. Ara Gler, 1 97 1 'de Cannes'deki evinde P icasso ile
grtn ve burada nl sanatnn fotorafn ektiini syledi.

16 Aalk 2005- T'de dzenlenen "Trk-Ermeni likilerinde

Tarihi Gerekler" konulu sempozyum bugn sona erdi. Gazeteci E ref
Uzundere, Idr ve Kars'ta yaplan kazlarda, Ermenilerin ldrd
Trklerin toplu mezarlarna rastlandn syledi. Prof.Dr. mit zda da
konumasnda, "Bizim karmzdakiler bilim adamlar deil. Kar tarafa
alan emperyalistlerin kiralk ajanlardr" dedi. Sempozyumda Prof. lber
Ortayl ile stanbul Barosu'ndan Nazan Morolu da bir konuma yapt.

17 Aralk 2005- Gazeteci Sibel Ama, Hrriyet' in Cumartesi

ekinde Pangalt'nn baheleri, otelleri, lokantalarndan bahsetti. Sibel
Ama, Pancaldi Restoran'n efi Mehmet Uzunz'le yapt grmeden
bahsettikten sonra lokantada dnya mutfandan rnekler sunulduunu
belirterek "Mnnn bir blmn Ermeni, Rum ve Yahudi mutfana
ayrm, adna da 'mozaik mutfa' demi" ifadelerini kulland.
141

ERMEN Ol.AYLARI KRONOLOJtsl

M illet i SaJka'dan Hayk'n ocuklarna 3

17 Aralk 2005- Tarihi Miras Koruma Vakf yesi Ermeni

kkenli Verkin Aroba, Orhan Pamuk'un kitaplarn satabilmek iin ov
yaptn syledi.
22 Aralk 2005- Yenia Gazetesi'nin sekizinci sayfasnn
bugnk maneti: "te Adalet Komisyonu'nda kabul edilen Tapu
Tasars'nn getirdii tehlikenin boyutu / Ermenistan, Fethiye ve
Hakkari'yi alabilir"
28 Aralk 2005- Yeni afak'ta kan habere gre, "Ardahan
Ermenistan'a balansn" diyen CHP'li Ensar t'n pimanl ie yara
mad. Baz szlerinin yanl anlaldn belirten t, Ardahan'n
Ermenistan'a katlmasyla ilgili szlerinin tutanaklardan karlmasn
istedi, ancak amacna ulaamad. t, TBMM Genel Kurulu bte
grmelerinde Ardahan'n kalknamadndan yaknarak "Ardahan'
eer gzden kardysanz brakn Ermenistan'a geelim" diyerek

1 1 Ocak 2006- Marieta Makaryan'n Ortadou Gazetesi'nin

Trk Rapor ilavesinde kan "Ermenistan -Rusya birlii Derinleiyor"
haberine gre, iki lke arasnda ticari ilikilere ynelik bulumalar,
ilikilerin gelitirilmesi ve derinlemesi anlamnda dikkat ekici.

16 Ocak 2006- Ermenistan stihbarat Servisi Danman gor

Muradyan, ABD'deki Ermeni diasporas ile Ermenistan arasnda son
dnemlerde yaanan kriz nedenini, diasporann bakalarna ( ! ) hizmet
etmesine balad. Muradyan, Amerikan Ermeni Asamblesi'nin,
"Ermenistan ve Dalk Karaba'da ABD iin istihbarat faaliyetleri yrt
tn" aklad.
12 Ocak 2006- Ortadou Gazetesi'nin ilavesi Trk Rapor'da
kan "Kars-Tifs Demiryolunu Engelleme abas" balkl Hasan Acan'n
hazrlad haber, okuyucularn ilgisini ekti. Habere gre, ABD Kong
resi'nde Ermeni lobisini destekleyen kongre yeleri Joeph Knollenberg,
Frank Pallone ve George Radanovich, Trkiye ile Azerbaycan ' birle
tirecek demir yolu projesine kar ktlar.
1 42

ERMEN OLAYLARI KRONOLOJSi

Millcti Sadka'dan Hayk'n ocuklarna J

IS Ocak 2006- Gazeteci Glden Aydn, Hrriyet Pazar'da

Seluk Erez'in Doan Kitap'tan kan {Garo Day ) adl romann tanm .
Saryerli balk Garo Tacan halclcnda

"

O bir roman kahraman"

baln kullanan Glden Aydn yle diyor: "Garo on bir yana

,

geldiinde onu Saryer Futbol Kulb'ne aldlar. Futbola teden beri

yatknd. Yava yava minikler takmnn en iyi oyuncularndan biri
olarak dikkat ekmeye balad. Bu srada Saryer'deki Ermeniler o kadar
azalmt ki, artk Garo'nun arkadalk edecei yat Ermeni ocuk
kalmamt."

22 Ocak 2006- Ermen i Patrii Mesrob Mutafyan, Agos

Gazetesi'ni cemaat adna konuarak izmeyi amakla sulad. Mutafyan,
Hrant Dink ve arkadalar hakknda "Zaman zaman antaj a bavuruyorlar.
Patrikhaneye kar duru sergileyen tek kesim 1 968 kua temsilcileri ve
onlarn ocuklar" dedi.

22 Ocak 2006- Agos Gazetesi Genel Yayn Ynetmeni Hranc

Dink de Mu tafyan'n szlerine "Patrik hazretlerinin eletirileri bizim iin
iltifattr.Dorudur, Agos solcudur ve devrimci bir gazetedir" cevabn
verdi. Ayda Kayar'n Hrriyet'te kan haberine gre, Hranc Dink,
"Doru olmayan tek ey, antaj tanmdr.Patriin antajc laf da izmeyi
amtr" ifadelerini kulland.

23 Ocak 2006- Avrupa Parlamentosu vekili Joost Lagendj ik,

Vatan Gazetesi1nden Duygu Lelolu1nun soykrmla ilgili bir sorusuna
"Soykrm ret ya da kabul eden kiiler hakknda su duyurusu yaplma
m al Bu konuda kendi grlerini zgrce syleyebilme hakk olmal .
.

nk, Ermeni konusu kimse iin krmz izgi olamaz" karln verdi.

--- ------- - ------- ------

143

KAYNAKA
Bursa'da M badele, Raif Kaplanolu , Avrasya Etnografya Vakf
Yaynlar , 1 999
Dalk Karaba Sorunu, Dr. Hayati Akta, Trk Dnyas Platformu
Yaynlar, 2001
Ermeni Terrnn Kaynaklar, A. Alper Gazigiray, Gzen Kitabevi, lst.

1 982
Ermeni Komitelerinin A'mal ve Harekatt htilaliyesi, H. Erdoan
Cengiz, Babakanlk Basmevi, Ankara 1 983
Ermeni Mezalimi, Veysel Erolu, Sebil Yaynevi, l st. 1 978
Millet-i Sadka'dan Hayk'n ocuklarna Ermeni Portreleri, Bilgeouz
Yaynlar , stanbul 2005
Tarihte Ermeni Mezalimi ve Ermeniler, Mehmet Hocaolu, l st. 1 976

Gazeteler: Agos, Birgn, Cumhuriyet, Hrriyet, Milli Gazete, M illiyet,

Ortadou, Ortadou Trk Rapor, Radikal, Radikal ki, Sabah, Trkiye,
Vatan, Yeni afak, Yeni Yzyl, Zaman
Dagiler: Popler Tarih, Tarih ve Medeniyet, Toplumsal Tarih, Yeni
Dnce