Frat niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

Frat University Journal of Social Science

Cilt: 23, Say: 2, Sayfa: 59-69, ELAZI-2013

AHMET HAMD TANPINARIN BURSA'DA ZAMAN RNDE

ZAMAN VE RYA KAVRAMLARI ZERNE BR NCELEME
Analysis of Ahmet Hamdi Tanpnars Poem Bursada Zaman In Terms of Time and
Dream
Selami AKMAKCI
ZET
Bu makalede Ahmet Hamdi Tanpnarn Bursada Zaman iiri; zaman ve rya kavramlar etrafnda yorumlanmaktadr. Trkenin miracna ulat abidelerden biri olan Bursada Zaman, Ahmet Hamdi
Tanpnarn en gzel metinlerinin banda gelir. Bu iir, airin gemii ve imdiyi anda birletirerek oluturduu kendine ait zel bir zaman diliminin estetik balamda ifadesidir. Sanatnn en nemli iki unsuru olan
rya ve zaman kavramlar bu iirin temel motiflerini oluturmaktadr. Zaman ve rya kavramlarnn,
Tanpnarn bu iirinde dier btn kavramlar kuatan birer st-kavram olduu grlmektedir.
ehirler bir medeniyete ayna tutan meknlardr. Doann sunduu gzellikleri zerinde toplayan
Bursann Osmanl medeniyetinde ayr bir yeri vardr. Bursa zerine dikkatlerini younlatran air, her
meknn bir kltrel bellek grevi tadn grr. ehre tarih, kltr, musik ve sanatn penceresinden bakan
air, gemii rya plannda ina ederek tarihi olan imdiki zamana tar. Zengin bir imge younluuna sahip
iirde kullanlan slp, Bursann tarih ve kltrel dokusu kadar zengindir.
Anahtar Kelimeler: Bursa, rya, zaman, tarih, musik.
ABSTRACT
In this article Ahmet Hamdi Tanpnars poem Bursada Zaman, is interpreted around the concept of
time" and "dream". Bursada Zaman is one of the best texts of Ahmet Hamdi in terms of the language used.
This poem in which the poet's past and present is combined is an expression of aesthetic context.
Dreaming and time, which are the two most important elements of poet's art are concepts, are basic
motives of this poem. In Tanpnars poem, the concepts of time and dreaming seem to be a top-of-concept of
all other concepts.
Cities are places which reflect a civilization. Bursa, which holds the beauties of nature, has a special
place in Ottoman civilization. The poet, who is regarding city from the perspective of history, culture, music
and art, brings past to present by building past in dreams. Language of style used in poems is as rich as
Bursas historical and cultural structure.
KeyWords: Bursa, dream, time, history, musical

1. Giri
Kimi iirler iirsel sylemi ve imge dnyas bakmndan tekrar tekrar okunmay gerektirir.
ok katmanl iirler eklinde kavramsallatrabileceimiz bu nitelikteki iirler, her okunuta bir
baka dnyann kaplarn aar okuyucusuna. Okuyucu her ruh durumunda her ya diliminde farkl
farkl duygular devirir bu trden iirlerde. Hem iir zenginleir bylece hem de iirin ansl
okuyucusu. Tanpnarn Bursada Zaman1 iiri youn imgeleri ve iirsel sylemi asndan
zerinde yeni okumalar gerektiren ok katmanl bir iirdir. ok katmanl bir anlatma sahip ve
okuyucusuna zengin armlar yaatan Bursada Zaman zaman, rya, tarih ve lm kavramlar
etrafnda yeni bir okuma gerektirir.

Dr., ubuk Bey Anadolu Lisesi/Elaz, selamicak@gmail.com

Ahmet Hamdi Tanpnar, Btn iirleri, Dergh Yaynlar, 12. Bask, 2012, s.50-51.

F.. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2

zerine iirler ve arklar yazlan stanbul kadar Bursa da edebiyatmzda adndan sz ettiren
bir ehirdir. Farkl kltrel bir dokuya sahip olan Bursa, Osmanlnn izlerini tar. Emir Sultan,
Sleyman elebi, Ahmet Paa gibi ahsiyetlerin kltr iklimine anlam katt Bursa, alt asrlk
imparatorluk mirasna nemli katklar sunan ehirlerin banda gelir. Denilebilir ki Osmanlnn
tarih kltrel ve sosyal arka plann oluturan Bursa, Selukludan Cumhuriyete uzanan bir srece
tanklk etmektedir. Yaadm Gibi adl eserinde stanbulu Yahya Kemalsiz dnemediini
belirten Ahmet Hamdi Tanpnar, kendisi iin Bursann ayn eyi ifade ettiini, Ben ki Bursay o
kadar severim, sanatmn ve i hayatmn btn bir tarafn bu ehre borluyum (Tanpnar, 1982:
221) szleriyle belirtir. stanbulun Yahya Kemale kattklarn, Bursa Tanpnara katm; Yahya
Kemalin stanbul karsnda duyduklarn o, Bursa karsnda duymutur. Tanpnar, Be ehirde
de Fuad Paann bir szne yer verir ve Bursann Osmanlnn n sz olan bir ehir
olduundan bahseder. nk bu ehir kurulu dnemindeki Trk ruhunu en iyi yanstan ehirdir.
ehir, modern zamanlarda; derinliksiz ve kara dayal ilikilerin, vefaszln, bencilliin,
ikiyzlln, ksaca insann alar boyunca kamaya alt tm olumsuz niteliklerin asl
mekn durumundadr. Tanpnar asndan ise ehir, tarihi ve kltrel semboller lemi olarak
alglanmaktadr. O, ehrin iine girdike ve ehre ilikin derinletike zaman ve mekna bak
derinlemektedir. Karlat her meknla ruhsal bir diyalog kuran air, Bursadaki tarihi ve doal
dekorla gz gze gelince zamann dna kar. Dolaysyla Bursada Zaman iiri, ehir-kltrmedeniyet-insan balamnda zerinde durulmaya deer bir metindir.

2. Zaman
Zaman, insann kendi iradesi dnda var olan, bir aygt gibi aralksz alan ve her eyi yutan
bir olgudur. nsan zihnini en fazla megul etmi kavramlardan biri olan zaman birok disiplinin
gndeminde yer alm ve bir dnceye gre dnyann bir numaral harikas olarak deerlendirilmitir. Ancak, btn aklama ve yorum abalarna ramen, tanmlanmas en zor kavramlardan
biri olarak gizemini korumutur. Tanpnar da bu gizemi zmeye alan sanat adamlarndan
birisidir. iirlerinin, hikye ve romanlarnn en belirgin izlei bu nedenle zaman olmutur. phesiz
Tanpnar iin popler anlamda zaman airi nitelemesi bu bakmdan ok isabetli bir tespittir.
Zaman onun iirinde btn poetik, felsefi ve estetik zenginlikleri ile bir ara, i iedir. (Kolcu,
2002: 182) Tanpnarn zaman konusunda etkilendii kii Bergsondur. Bergsona gre varlk,
zaman tarafndan kuatlm ve eskitilmitir. Tanpnarda da Bergsonun zaman hakkndaki fikirlerinden etkilenerek zerine ina ettii bir zaman dncesi vardr. Ona gre bu zaman Baka trl
ritmi olan ve meknla, eya ile iten kaynaan bir zaman(dr). (Kaplan, 1982: 258) Varlk konusunda kendisine soru soran bir kii olan Tanpnara gre llebilen zaman asl zaman deildir.
nk o, zaman varln snrlandrlmas deil, sonsuz olanla ilikisi olarak grr. Bu dnce
Zaman Krntlar, Bir Heykel in gibi daha birok iirinde ana izlek olarak yer almaktadr.
Bursada Zaman iirinde zaman kelimesi ok az gemesine ramen zaman artran birok
szck vardr. Gn saat, mevsim, eski, gibi art arda sralanan szckler iirin zaman
ekseninde oluturulduuna iaret etmektedir.
Tanpnara gre zaman kesintisiz bir aktr. Bu kesintisiz akta gemii, gelecei ve an
birletirip yekpare bir zaman yakalamak esastr. iirin ilk satrlarnda zaman konusunda yzn
tarihsel ve manev olana dnm bir sanat adam grlr. Bursada tarihsel ve toplumsal
gemiiyle balantya getii kltrel bellek meknlar, kendisinde zamann dna kma istei de
oluturmaktadr. Bursada Zaman iiri de ilk satrlardan itibaren Tanpnarn yitik zaman
dncesi ierisinde olduunu gstermektedir:
Bursa'da eski bir cami avlusu,
Kk adrvanda akrdayan su.
Orhan zamanndan kalma bir duvar...
Onunla bir yata ihtiyar nar
Eliyor drt yana sakin bir gn.
Bir ryadan arta kalmann hzn
60

Ahmet Hamdi Tanpnarn Bursada Zaman iirinde

inden glyor bana derinden.

Yzlerce emenin serinliinden
Ovann yeili gn mavisi
Ve mimarlerin en ilhisi
Kendini bir masal dnyasnda bulduu Bursa, bir tarih ve mana ehridir. Tanpnar, tarihsel ve
kltrel anlamda Osmanlnn n sz olarak grlen bu ehre ayn gzle bakmakta, bu ehre ilikin
btn deerler iirin banda art arda sralanmaktadr. iirin bandaki sralanan deerlerin tamam
onu gemie gtrmektedir. air, ehirde gemie tanklk eden deerler etrafnda hzn ve
mutluluu bir arada yaamaktadr. Bu dnceyi Bir ryadan arta kalmann hzn dizesinde
grmek mmkndr. Tanpnar, iirin bandaki gemi-imdi-gelecekin imdide sunulduu ve
doayla tarihin btnletii bu betimlemede nesnelerin dnda kalmaz, nk temaa ettii
meknlar tarafndan kuatldn hissetmektedir. Bu kuatlmlktan dolay, ehirdeki tarihi bir
zamann peine der. Bursaya birka defa gittim ve her defasnda kendimi daha ilk admda bir
efsaneye ok benzeyen bu tarihin iinde buldum, zaman mefhumunu adeta kaybettim (Tanpnar,
1992: 108 ) diyen Tanpnar, manevi olandan (cami avlusu) doal (su /nar) ve gemi olana (eski
cami / ihtiyar nar) doru sralanan bu msralarla tarihsel bir gemile bulumaktadr. air, burada
manev ve tarih olan birlikte alglayarak gemii imdiye tamakta, bylece manev olanla
tarihi olann bir araya getirdii estetik btnl yakalamaya ve gemile gelecei bir araya
getirmeye almaktadr.
Tarihin ehre vurduu damgay grmezden gelemeyen Tanpnar, tarihi ve doal dekorla
imdiki zamandan kp gemie gider. nar ve cami onun gemi zaman yakalamasn
salayan imgelerdir. Tarihsel gemii yanstan cami avlusu ve Orhan zamanndan kalma
duvar onun iin sadece bir ta yn deil, bir deerler manzumesidir. O, Bursada gzlemledii
bu unsurlarda kendi ryasn grr ve tarih olanla manev olann birletiini sezer, bunlar
karsnda bir ryaya dalarak gemie yolculuk eder. Bu balamda iirin ilk dizeleri airin tarih
bilincini de yanstmaktadr. O, tarih meknlar temaa ettike aidiyet duygusu canlanr, kltr ve
medeniyetimizin devam ettiini grr. Bylece air, Bursay bize gemi, imdi ve gelecek
boyutlarnn hepsinin i ie getii ve art zamanll ortadan kaldrarak bir zaman halitasyla
sunduu, balangc ve bitii olmayan bir ehir olarak gster(ir). (Emre, 2005: 23)Tarih bilincinin
nemli bir yann Yahya Kemalin oluturduu Tanpnarn dnsel yann ise Bergson,
Bachelard, Valery, Freud, Mallarme, Proust gibi ahsiyetler beslemitir. Tanpnar, tarih unsurlara
dardan bakarken maddenin plakln deil, tad anlamlar grmekte, bunlara nostaljik
olmaktan ok estetik gzle bakmaktadr. nk Tanpnar, gzelliki insan ebedi saadete gtren
bir ara olarak kabul eder. Bursada grd meknlara estetik gzle bakmasnn sebebi de budur.
O, bu meknlarn seyrine daldka zamann dna kma istei duymakta, bu dnce ise onda
ebedlik arzusu uyandrmaktadr.
Bursada bir eski cami avlusu msranda alt asrlk bir medeniyetin grkemli gemiine
gnderme yaplmtr. Bursa ve cami avlusu, kiinin manev olan varlkla diyalogundaki
balangc oluturmaktadr. Tarih sre gz nne alndnda Trk tarihinin en grkemli dnemi
olan Osmanlnn cihan devleti olma yolundaki balangcn Bursa oluturmaktadr. Bursada atlan
madd ve manev tohumlar zerinde ykselen Osmanl, beylikten imparatorlua yrmtr.
Orhan zamanndan kalma bir duvar ifadesinde devletin Orhan Gazi ile salam temeller zerinde
ykseldiine vurgu yaplr. nk yar evliya ehresi ile bu destann asl merkezi olan Orhan Gazi,
bir balang noktasn bir imparatorluk yapmakla kalmaz, ona rahm ve efkatin derinliini de
katar. (Tanpnar, 1992: 107) Grld gibi air, tarihi kiilerle Bursay ayn btnlk ierisinde
grmekte ve bylece sreklilik kavramna vurgu yapmaktadr. Poetikasnn sonucu olarak saf iir
arayndaki airin burada imdiki zamanda gemiteki deerleri iaret etmesi bir zaman
problemi yaadn gsterir. Zaman, ona gre llm veya llebilen bir dnem deil, mutlak
bir varolu ve yok / olu izgisinin srekli hatrland bir uzan (Aydn, 2006:254) olarak anlam
kazanr.
61

F.. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2

Belki de ryas byk cetlerin

Beyaz bahesinde su seslerinin
Mekn, nesneleri ve maddeleri olduklar ey olarak deil, dntkleri ey olarak alglayan
Tanpnar, bylece bu unsurlarn grnen yznn tesine geer. Su imgesinin burada nemli
olduu grlmektedir. Tanpnarn poetikasnn olumasnda etkili isimlerden biri olan Gaston
Bachelard, Su ve Dler adl eserinde derin dler kurmak iin maddeler ile d kurmak
gerektiini syleyerek aynay durgun bir su olarak (2006: 31) deerlendirir. Tanpnara gre
Bursadaki tarih meknlar bir ayna ve su gibi zaman yanstmaktadrlar. Su gemii
yanstan bir ayna grevi grmektedir. Ahmet Hamdi Tanpnar'n iirini deerlendirirken, msknin
bir kurucu unsur olduu gereini unutmamak gerekir. iir bir duygu ii olduuna gre musikyle
birlikte insan iinde yaad zamandan kmasn salayarak baka bir zaman boyutuna
gtrmektedir. Malzemesi dil ola iir, seslerin en zel kullanld haliyle bir musik deeri
kazanmaktadr. Seslerin bir musik haline geldii yukardaki satrlar onun i dnyas ile musik
arasnda kurmu olduu ba hatrlatr. iirlerinin rgsnde byk yer tutan musik, Huzur
romannda da nemli bir izlektir. iirin sylemekten ziyade bir susma ii olduunu syleyen
Tanpnar, iirde sylemediklerini romanlarndaki kahramanlarna syletir ve yaad zaman
problemini kahramanlar zerinden dile getirir. Bu bakmdan iirsel bir slubun sezildii Huzurda
sanatyla musik arasnda bir ilinti olduunu sylemek mmkndr. Eserin bakahraman Mmtaz,
romann bir yerinde Musik, zamann her an taze ve diri durduunun, duyulan ekli miydi?(s.364)
der. Musik ile zamann birbirine karm olduu romanlarnda musiknin bir medeniyet ve kltr
deeri olarak deil, bir zaman sorununa iaret ettii grlmektedir. Musik giydirilmi zamandr
(Kaplan, 1982: 192) diyen airin, zerinde srekli durduu zaman kavram ile musikyi dier
eserlerinde de buluturduu grlmektedir. Bir ruh sanat olan musik, insan ruhunda ve i
dnyasndaki btn duygular, bu duygularn dnml hallerini, ruhun kvrml derinliklerini
sonsuz bir ifade kabiliyeti ille aksettirerek tarih, zaman, medeniyet, din, rya motifleriyle
btnleip yorumlanmasyla Tanpnarda nemli yer tutmakta ve Tanpnarn estetiinde hayaller
ve duygulanmalarla rl uyank bir rya halini meydana getirmektedir. (Karaca, 2006: 30)
Kendisini yaad zamandan baka bir zamana gtren musik, ayn zamanda onun zihnini
harekete geiren bir unsurdur.
Bursada gezerken zaman sorununa kaplan Tanpnar, bu sorunu Beyaz bahedeki su sesi
ve adrvanda akyan su ya kararak gidermeye alr. iirin akyan su imgesi ile balayp
Beyaz bahedeki su sesleri ile sonlanmas bu ynyle Tanpnardaki zaman sorununa ayna
tutar. Bu balamda denilebilir ki Tanpnarn btn Bursa algsn iinde tayan bu iirde su
nesnesine ilikin btn kavramlar zaman sorununu aamayan airin bu sknty amas iin bir
kapdr. Bursay oluturan unsurlardaki terkibe ve zevke hayran kalan Tanpnar, zaman aktarrken
farkl kavramlarla varlklar bir araya getirmektedir:
Bandaym sanki bir mucizenin
Su sesi ve kanat akrtsndan
Billr bir avize Bursada zaman
Poetik, estetik ve felsef zenginlik ieren bu msralarn imge deeri de yksektir. Ebediyet
arzusu ierisindeki/kaygsndaki air zamana fakl bakmakta ve sanatn verdii imknla onu
sorgulamaktadr. Bu nedenle ebedi zamann peinde koan air, sradan zamann dna kmak
istei duymaktadr. Onun zerinde durduu zaman ise Yaadmz, glp elendiimiz,
altmz, sevitiimiz zamann yan banda, ondan daha ok baka, ok daha derin, takvimle
saatle alkas olmayan (Tanpnar, 2006: 94) bir zamandr. Yaanlan ann ritmi, su sesinin
getirdii armlarla zaman durmu ve adeta Billr bir avize haline gelmitir. Zamann billr
bir avize haline gelmesi, airin zamanla ilgili bakn da yanstr; bu onun zaman mutlak bir
varolu izgisi olarak dndn gsterir. Sonsuzluk arzusundaki air, bu dnceyi artran
kavramlar iirine tamtr. Billr bir avize Bursada zaman sz, yekpare bir zaman arzusunun
veciz bir ifadesidir. air; Billr bir avize ifadesi ile zaman kristalize bir varlk olarak grm,
62

Ahmet Hamdi Tanpnarn Bursada Zaman iirinde

cansz bir varlk haline getirerek somutlatrm ve ebedletirmitir. Su sesi ve kanat akrts
ifadesi ile zamann bambaka bir ifadesi ile karlalmaktadr. nsan muhayyilesini harekete
geiren bu varlk sonsuzluk duygusunun da kaynadr. Su, paralanamayan bir varlk olmas
nedeniyle zamann paralanamazln ifade eder. Paralanamayan bir varlk olan su ile airin
zlemini duyduu yekpare zaman arasnda bir iliki mevcuttur. air, zaman nce su unsuru
ile ardndan Billr bir avize ile ifade ederek Bursada zamana su sesi ve kanat akrtsndan
billr bir avize olarak yksek bir deer bimesi; onun Bursada gzlemledii nesne ve meknlar
karsnda alm olduu derin hazzn sonucudur. Bu onun kompleks bir yapya sahip olan zamana
kendi tasavvurunda bitii zel bir anlamdr. Ayrca bu ifadeler, btn irkinliklerin uzanda
kalmak isteyen airin yaama kar gzel duygular ierisinde olduunu da gstermektedir.

3. Rya
Sanat, tabiata ve eyaya herkesten farkl bakan kiidir. Sanatnn subjektif bakn en iyi
yanstan unsur olarak iir, bu bakn kelimelerle ifadesidir. Bu anlamda Tanpnarn Bursada
Zaman iirinde kendi i dnyasn grmek mmkndr. airin dier eserlerine hakim olan rya
unsuru bu irin temel motifleri arasndadr. Ona gre rya hali, insann zamana hkmedebilecei
bir ruh halidir. nsan ancak rya hali ile realiteyi yener, nk bu zamann ve meknn basksndan
kurtulabilmenin de balca yoludur. Tarih, vatan, din, musik, mimar gibi birok deerlerin
sentezinin yapld Bursada Zamanda rya kavram da unutulmamaldr. Tanpnara gre
ryalardan ok, ryalara iimizde elik eden duygu nemlidir. Edebiyat zerine Makaleler adl
eserinde iir ve Rya-I ve iir ve Rya-II balklaryla rya konusuna eilmitir. air,
Antalyal Gen Kza Mektupunda kendi estetiini;en uyank bir gayret ve alma ile dilde rya
halini kurmak (Kaplan, 1982:258) eklinde zetler. Ancak ryann kendisi deil, rya halinde
yaama fikri nemlidir.
iirin bandaki betimlemede Bursada doa, sanat, tarih ve man leminin i ie bulunduu
grlmektedir. air, burada sradan zamann dna karak bir rya hali yaamaktadr. nk,
ehre bir sanat bakyla/estetik bir gzle geni perspektiften bakmaktadr. Onun iirini farkl
klan da iirin subjektif planda olumasdr. Bu nedenle o, subjektif bir bakla grnenin iinde
grnmeyeni ryay (Kaplan, 1992: 67) aramaktadr. Tanpnar'n ry hli dedii ey, insann
uykudaki hareketsiz hali deil, gerekle rya arasndaki mesafedir. Yani yar uyanklk hli denilen
bir duygu annda insann kendinden gemesidir. nsann kendisinin yn verdii bir ruh durumunda
ryann kendisi deil rylara refakat eden duygular mhimdir. Bu nedenle o, dnyaya ait btn
varlklara bir rya perdesinin arkasndan bakar.
Tanpnarn Be ehir adl eserinde dile getirdii gibi Bursada grd her ey, kendisini
dnmeye iter. Bursadaki tablo karsnda bir murakabe hali ile ryaya dalan air, d lemi
kendi i dnyasna gre yeniden ina eder. Varln sonlu oluu onda zamann dna kma istei
oluturur. Osmanly Orhanla ayn yataki narda gren Tanpnar, imdiki zamandan kp
daha geni bir zamana gider. Metinde iirin balca znesi olan Bursadan sonra belki de en nemli
zne ihtiyar nardr. iir boyunca Osmanl kltr ve medeniyetine adrvanlar, emeler,
camiler tanklk ederken airin Bursada grd ihtiyar nar da Osmanlnn grkemli ryasn
derinden dile getiren bir sembol olarak gze arpmaktadr. Tanpnar, tarihi estetik planda grm,
tarihi birikimin daha ok estetik ve sanat deeri zerinde durmutur. (etin, 2006: 163) Bu nedenle
onu, ad geen meknlarn tarih deeri kadar gzellik deeri ilgilendirmektedir. Bu meknlar
gezerken aidiyet duygusu canlanan air, ehrin fizik ehresine bakarken estetik bir deer
yakalamaya alarak yaamdan zevk almaya almaktadr. Ona gre bu meknlarn ehrin fizik
ehresinin tesinde bir de anlam boyutu vardr. Mill romantik duyu tarz ierisindeki aire gre
gemi, sadece bir zaman dilimi olarak deil, bizi ayakta tutan bir yerdir. Dolaysyla gelecek
fikri ancak gemiten hareketle kurulabilir. Kk derinlerde olan ihtiyar nar, Osmanl gibi bir
medeniyetle birlikte arta kalan bir zamann semboldr.
Bir ryadan arta kalmann hzn
inde glyor bana derinden
63

F.. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2

Gemi burada rya palnda ina edilmitir, ancak imdide ina edilen bir ryadr. Bir
ryadan arta kalmann hzn iinde derinden glenihtiyar nardr. htiyar nar Osmanlnn
kendisidir. nar, derinlere inerek kk saldka daha ykseklere kmtr. Bylece air, unutulan
bir ryay iir araclyla dile getirir ki bu rya; Osmanlnn grkemli mazisinden baka bir ey
deildir. Bir ryadan arta kalmann hzn ifadesindeki rya Osmanl kavram ile ilgili daha
birok farkl gndermeleri ierisinde tamaktadr. lk olarak Osman Gazinin, devletin ktaya
yaylarak byyeceini anlatan ryasna da gnderme yapan bu ifadeler, ayrca bir medeniyete
ismini veren kiinin ryasnn son bulduuna; devletin o byk ihtiamn kaybettiine iaret eder.
Burada glme eyleminin derinden ve hzn szcklerinin birlikte kullanmyla trajik bir
durum dile getirilmitir.
Osmanly simgeleyen nar ile minareler, ovalarn yeili eliinde gn mavisine doru
ykselme yar iindedirler. Mimarlerin en ilhsi sz grubunda tarih olanla - tanrsal olan
birletirilmi, bylece tinsel deerlerin mimar eserlerde yaad vurgulanmtr. air, burada Yeil
Trbede ebedi uykusunu uyuyan Sultan elebi Mehmedin kimliini de dinsel meknla
birletirmekte ve Osmanl Devletinin kuruluuna gndermede bulunmaktadr:
Bir zafer mjdesi burda her isim:
Sanki tek bir anda gn, saat, mevsim
Yayor sihrini gemi zamann
Hala bu talarda glen ryann
Gvercin bakl sessizlik bile
nlyor bir sonsuz devam vehmiyle.
Gml bir fecrin zafer aynas,
Muradiye, sabrn ac meyvesi,
mrnn timsali beyaz Nilfer
Tarihe ve tarihsel olana zlemin duyulduu yukardaki msralarda air zamann dna karak
bir ryayla gemii ana tar. nk rya kendisinde zamann dna atlmaya kar bir
ebediyet ve sonsuzluk duygusu yaratmaktadr. nsan sonsuzlua tayan d gcdr ve d
gcne gmlm insan sonsuzlua katlr. (Kierkegaard, 2010: 41) Gemii temsil eden
meknlara baktka ryaya dalan air, d gc ile kendinden uzaklar. Gemi, zaferi simgeleyen
isimleri sihirli bir ekilde talarda yaatmaktadr. iirdeki aar ifadelerden kabul edeceimiz
Talarda glen rya ifadesi airin rya halinde yaama isteinin en somut ifadesidir. Bu
imgenin armnda Osmanl dnemindeki deerlerin gnmzde kaybolduu da vurgulanmaktadr. Bu semtler bir ryayla birlikte bir zamana da tanklk etmektedir. Tanpnarn bahsettii
semtler gemii imdiye tamaktadr. air, kendisiyle mekn arasndaki aynlemeden dolay
zamann dna ktn hissetmektedir. nk mekna estetik gzle baktndan, bu bak nesnel
zamann basksn ve boluk duygusunun yaratt bunalm azaltmtr. Yan bandaki tarih
kendisine ikinci bir zaman yaatnca imdiki zamann basksn zerinde daha az hisseder. Onun
iin zaman, gemi-imdi-gelecekin birlikte alglanp bir btn olarak yaand kesintisiz bir
aktr. Sz konusu zaman, talarda glen rya olarak airine fsldar. Bylece rya, ta,
glmek szckleri arasnda bir anlamsal iliki kurulduu bu ifade ile Bursann mill benliin ve
devletin oluum srecinde eik olarak bir dneme ayna tuttuu vurgulanmtr. Talarda glen
rya imgesi,gemi-imdi-gelecek dncesinin ebediyet ryasna dnmesidir. Osmanl uygarlnn kurulu heyecann imdiye tadndan bir gerei de dile getirmekte olan bu sz grubu,
bir bilgiden ok anlam reten yapsyla yaylgan imgeye yakn durmaktadr. Dilin kristalize edilmi
hli diyebileceimiz iir, imajlarn kullanmn gerektirir. maj dilin gnlk dzeni ierisinde ona
sz olma vasfn kazandran en nemli unsurdur. (zcan, 2003: 116) Tanpnarn iirindeki
imgeler ierisinde yer alan Gvercin bakl sessizlik ifadesi de zgn bir imge olarak dikkati
ekmektedir. Burada sessizlik, gvercin bakyla ilikilendirilmitir. Gvercin bakl sessizlik
msralarndaki sessizlik ve nlyor szckleri arasnda bulunan tezat Tanpnardaki sonsuzluk
fikrini bize hatrlatmaktadr. Sonsuzluk, airin sanat anlaynn olumasnda etkili olan duygu64

Ahmet Hamdi Tanpnarn Bursada Zaman iirinde

lardan biridir. o, sanat sonsuzlua ulamann bir yolu olarak grmektedir. Sanat ile kiiliini birbirinden ayr deerlendiremeyeceimiz Tanpnar, sanat anlay gerei varln grntsnde sonsuzluun izini aramaktadr. air, sonsuzluk fikrinin nasl olutuunu Antalyal Gen Kza Mektup
adl yazsnda yle dile getirir:
Ergani Madeninde yanda iken kendime rastladm. ok karl bir gnd. Ben scak ve
buulu bir camdan karla rtl bir bayra bakyordum. Sonra birdenbire kar yamaya balad. Bir
eit ok lezzetli bir hayranlk iinde kalmtm. Bu n her karl gnde hatrlar ve yamasn
beklerim.Siirt'te uzak dalara akam saatlerinde ken yalnzl ve yldzl geceleri tandm.
Yazlar ok scak olan bu memlekette damlarda yatardk. Yldzl gece beni bylerdi sanki.
Sonsuzluk dalga dalga vcudumu ve ruhumu doldururdu. (Kaplan,1982: 255-256)
nsan ve mekn birbirinden ayr varlklar deildir ve insann meknla her zaman ontolojik bir
ilikisi bulunmaktadr. Bu nedenle insan, meknla her zaman ontolojik bir ilikisi bulunduundan
kendisini mekndan bamsz bir varlk olarak dnemez. Ancak insanla - mekn arasndaki bu
ba fiziksel olandan ok daha baka bir eyi ifade etmektedir. Mekna bak fiziksel olmayan
Tanpnarn, Bursada temaa ettii meknlar karsnda aidiyet bilinci canlanr, mensubu olduu
milletin gemiteki grkemli zamann hatrlar ve bu hatrlayla birlikte gemii hatrlatan
meknlara tutunma ihtiyac hisseder. O, Bursada Zaman iirinde belirttii mekn isimlerine
geni bir perspektiften bakar ve bu isimlerin her biri kendisini farkl dnyalara gtrr: Bunlar
hakikaten bir ehrin semt ve mahalle isimleri yahut tpk bizim gibi muayyen bir zaman iinde
yaam birtakm insanlarn anldklar isimler midir? Hepsinin mazi dediimiz o uzak masal lkesinden toplanm husus renkleri, ok husus aydnlklar ve gemi zamana ait btn duygularda
olduu gibi ok lezzetleri vardr. Hepsi, insan hayat ve zaman zerinde uzun murakabelere eker,
hepsi zihnin iinde kk bir yldz gibi yuvarlanrlar ve hafzann sularnda mucizeli terkiplerinin
mimarsini altn akislerle uzatp ksaltarak alkalanrlar. (Tanpnar, 1992: 108) Tanpnarn
sanata estetik adan yaklam, onun madd gelerin grnmeyen taraflarn n plana karmasyla
sonulanmtr. iirde tarih meknlar bireysel estetiine fon yapan air, kurulu ann btn
felsefesi ile tarih meknlar arasnda paralellik kurmakta ve tarihi meknlarla zaman adeta somut
hale getirmektedir.
Onun Bursada gzlemledii meknlardan Gml bir fecrin zafer aynas, Muradiye
sabrn ac meyvas, Nilfer beyazlyla mrnn timsali olmutur. Gml bir fecrin zafer
aynas imgesindeki fecr szc hem gnn douunu hem de Osmanl Devletinin douuna
gnderme yapan bir ikili okumay iinde tar. Bylece Gml, bir douu imlemekte ve
devletin kuruluunda Osman Gazinin bir rehber ilevi grdne iaret etmektedir. Tanpnar,
Muradiye sabrn ac meyvas msranda Osmanlnn kurulu dneminden ykselie geiteki
yaanlan zorluu sabr- ac- meyva szckleriyle ilikilendirmitir. Onun kazand zaferler de
adeta sabrn tatl meyvas olmutur. Burada ac olan meyvenin kendisi olmaktan ok sabrn;
zorlu, skntl bir eylem olduudur. Tanpnar, Bursann bir dier simgesi olarak grd Nilferi
beyaz szcyle nitelendirerek iirde nemli yeri olan su znesini yeniden ne karr. nk
beyaz szc ile su szc arasnda bir paralellik kurmaktadr. Ayrca beyaz Nilfer sfat
tamlamas ile Orhan Gazinin ei Nilfer Hatun ismine gnderme yaplarak devletin kurulu
aamasnda kadnn rolne dikkati ekmitir. Gen Orhann kollar arasna gnn birinde
gzelliin kahramanla, hayat istihkara bir mkfat gibi den bu kadnla beraber kurulu
devrinin sert simasna akn tebessm gelmitir. (Tanpnar, 1992: 112) iirin ilk msralarndaki
renklerin oluturduu ahengin bir musik haline geldii grlrken aadaki msralarda seslerin
ahengi kendisinde zamann yekpare oluuna ilikin armlar uyandrmaktadr:
Sesi nabzm olmu hengmelerin
Nakleder ydn gelen geene.
Bursada Zaman iiri, airin tarih anlayn da yanstmaktadr. Tanpnar, gzel sanatlarn
hepsine kar byk ilgi duyan ve geni bir kltre sahip sanatlarmzdandr. Tanpnarn mana ve
65

F.. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2

madd dnyasnda geni ve arka planl bir hkimiyet oluturan tarih, yksek frekans ve ie dnk
anlatmlarla kendini gsterir. (Aydn, 2006: 248) nk bu iirinde tarihle btnlemi bir sanat
adam olarak karmza kan Tanpnar, Bursadaki tarih yaplara benzer anlayla bakmaktadr.
Onun, tarih yaplarda grd gzelliin deeri tarihi olmaktan ok estetiktir. Dolaysyla iirde
airin belirttii meknlarla dier sanat yaplar, byk din heyecanlarn yaand din motifler
olmaktan ok, sanat deerleri ve gemii temsil eden zellikleriyle n plana kmaktadr. Yzlerce
yl savatan savaa koan Osmanl askerinin hikyelerini kendisine anlatan Bursadaki tarih
meknlar, kendisinde derin armlar uyandrmaktadr. Ona gre Bursay gezerken grd
camiler, trbeler, eski baheler,deki gzellikte, manev olanla estetik olan btnlemektedir. Bu
sanat yaplar karsnda bugnden ok gemii duyan Tanpnar, burada zamana daha geni bir
perspektiften bakmaktadr.
Yeil trbesini gezdik dn akam,
Duyduk bir musik gibi zamandan
inilere sinmi Kur'an sesini.
Fetih gnlerinin saf neesini
Tabiat karsndaki tutumu znel olan air, Bursaya ait varlklarn tasvirini kendi ruh haline
uygun bir ekilde yapmaktadr. Bu ifadeler, airin d dnyadan i dnyasna dndnn
iaretidir. Bu satrlarda ustas Yahya Kemal gibi atalarnn yzlerce yl nceki baarlar ile gurur
ve mutluluk duymaktadr. Tarih olanla manev olann birletii yaplardan olan Yeil Trbe,
Muradiye, Nilfer, Gmlde gemile buluan air, tarih ve kltrel bir devamllktan
yana bir dnceye vurgu yapmaktadr. airin beni ile d alem ve tarih(in) birbirine kar(t)
(Kaplan, 1982: 114-115) bu blmde tarihe bakn da grmekteyiz. Ayrca bu blmde gemie
zlem fikri de vardr. Yeil Trbeyi, gezdii kiinin tebessmnde gren Tanpnar, zaman
sorunsal ile kar karyadr. Yeil Trbede zamann brakt izler Bergsonun zerinde durduu
srenin di izleri gibidir. Ona gre zaman gemiteki, imdiki ve gelecekteki btn varlklarn
fazla olarak bize toptan grnmek bakmnda bir engelleri bulunduu konusu ile birlikte sralanm
olarak farz ve kabul edildii, dncedeki mekndan baka bir ey deildir. (Bergson, 1986: 1314) Tanpnarn zaman kavram da Bergsonun sre kavramyla ayn anlama gelmektedir. Fransz
dnrn etkisinde kalan air, zaman kronolojik bir yapya sahip olarak sradan bir ak deil,
daha derin bir zaman olarak grmektedir. nk tarih olanla manev olann birletii bu yapda
zamann paralanmaz akn / srenin di izlerini grmektedir. Gemi ile imdi arasnda bir
ban kurulduu bu tarihi mekn yekpare zaman temsil etmektedir. Bylece gemi, imdi ve
gelecein btnletii yekpare bir zaman, airdeki zamann yakaland rya alemine geiin bir
kaps (Balc, 2008: 115) olmaktadr.
Fetih gnlerindeki saf neeyi artrmakta olan Yeil Trbe, gemile kpr kurmasn
salayan bir mekn olarak tarihi ve manev iklime sahip gemiin imdide yaand bir kltrel
bellek grevindedir. Daha uzun bir dilimini yaamak isteyen air, en sevdii romanc olan Marcel
Proust'un kayp zamann izinde, dncesini bize hatrlatmaktadr. Zamann paralanmaz
akna kaplarak sreklilii isteyen air, bunu da musik yoluyla salamaya almaktadr.
Tanpnarda sadece bir coum kayna olarak yaanmayan musik sesten ok bir duygu halini
ortaya koyar. Dolaysyla musik nin ritmi ona sonsuzluk duygusu vermektedir. Ayrca musik
araclyla imdi ile gemi arasnda bir kpr kurmaktadr. nk inilerde Kuran sesini
duymaktadr. Tanpnar, sonsuzluu temsil eden su sesine karlk Kuran sesini ne kararak
tarih olanla manev olan burada da birletirmektedir. Kuran sesi Osmanlnn kurulu
dneminde zerinde ykseldii manev deerlere iaret etmektedir. iirde zaman an leinde
kurmaya alan Tanpnar, gemi ve gelecekiimdiki ana hapseder. Tanpnar, bu yolla
Tanrnn diyarndaki ebedi zaman kavramn bu dnyaya tamak ister. (zcan, 2012: 81) Bu
arzusuna ulamasnda belirttiimiz gibi musiknin de nemli yeri vardr. Estetiinde musiknin
byk yeri olan air, iirde somut unsurlarla musik arasnda ba kurar; su sesi, kanat krts
gibi. Musik, kayp zamann peindeki Tanpnarn zamann dna karak huzuru bulmas
salayan bir unsurdur. Bir anlamda musik kayp zamann kendisidir. O, kozmostaki dzeni, bir
66

Ahmet Hamdi Tanpnarn Bursada Zaman iirinde

musik ahengi olarak kabul etmektedir. Musiknin dourduu ahenk ise zamann sreklilii ve
yekpare oluudur. nk musik, lmn karanlk dnyasndaki aire aydnlk bir lkenin kaplarn aralamaktadr.
iirin yukardaki blmne kadar Bursa meknlaryla nesnelerdeki gizli anlam ve onlarda
grd ryay ortaya koyan air, Yeil trbesini gezdik dn akam msralaryla birlikte
kendisinden ve sevgilisinden bahsetmeye balar. Tanpnarn Bursay kadnla dolamas ve Yeil
Trbeyi gezerken onunla birlikte yaayaca ebed bir lke tahayyl etmesi psikolojik bakmdan
dikkate ayandr. (Kaplan, 1982: 66) ehrin kendisinde duyduu gzellie sevgiliyle birlikte bu
yerleri gezmenin heyecan eklenince air yeni bir d yaamaya balar. iirin tamamna hakim olan
rya halinde yaama istei burada daha ok kendini belli eder. Tanpnarn tarihsel olan
gzlemlerken yaad ruh hal, Bergsondan gelme zamann tesine geme ve sonsuzluk temleri
ile Valeryden ald karanlktan aydnla geme dncesini hatrlatmaktadr. (Okay, 1990: 217)
Dolaysyla airin, iirini kurarken estetiini besleyen Batl sanatkrlarn temlerini de iirine
tad grlmektedir. iirin son blmnde gl bir lm vurgusu bulunmaktadr. Metnin
tamamna hkim olan zaman dncesi bu blmde lmden yoldan karak dile getirilmektedir.
nk lmle zaman birbirinden bamsz deildir. lmn zaman iin anlam vardr ve lm
zamann karsnda yer almaktadr. nsan zamanszla iten bir olgu olan lm, varl snrlayan
ve tketen bir olgudur. Tanpnar, zamann dna atlmaktan korkan ve ebediyeti zleyen bir insan
olarak lmn souk yz ile kar karya olmaktan dolay endielenir. Dolaysyla zamann
tkenmesi nedeniyle insann lme doru yaklamas / geri dnlmeyen bir yolda oluu onu
kayglandrr. Heidegger her trl duygulanmn kaynann kayg olduunu belirtmitir. (Levinas,
2006: 18) Bolukta olmak, hayattan uzak kalmak endiesi ve varln sonlu / lml olduunu
bilmek ve zamann er ya da ge insan lmle buluturacan bilmek onu zer. Zaman emberinin
gittike daraldn hisseden air, zaman karsnda aresizliini duyumsamakla birlikte, tarihi
olann byl atmosferi ona biraz olsun sknet vermektedir.
Aydnlanm buldum tebessmnle.
sterdim bu eski yerde seninle
Babaa uyumak son uykumuzu,
Bu hayal iinde... ve ufkumuzu
epevre kaplasn bu ziya, bu renk,
Havay dolduran uhrev ahenk.
Bir ilah uykusu olur elbette
lm tlsml ebediyette
airin, pek ok iirinde bir aradalk duygusu hakimdir. Yukardaki msralarda da airin bir
aradalk lm ve yaam arasnda kalm olmasndan kaynaklanan bir duygu hakimdir. nk
yaamn gzelliklerini brakp lmle bulumak onu umutsuzlua drmektedir. Tanpnar
umutsuzlua dren ey, insan olarak zaman karsndaki gszlnden ve inan konusundaki
belirsizliinden kaynaklanr. Allaha inanyorum. Fakat tam Mslman mym bilmem(Kaplan,
1982: 22) diyen Tanpnar, tlsml ebediyet ile bir yok olua m yoksa ikinci bir var olua doru
gittiini bilememektedir. Yaamn gzelliklerinden vazgemek istemeyen air, yaamla lm
arasndaki tezattan dolay bir trajedi iindedir. Ancak air, kendisini edilgen brakan lme kar
boyun eer. air, bu blmde basit bir imgeleme bavurarak lm; derin manal bir hadise
(olan) lm, bu siyah kapy (Tanpnar, 2006: 93) tlsml ebediyet ve son uyku eklinde ifade
eder. Bilinmeyene doru gidilen bir yol olduundan lm tlsml ebediyet olarak gre air,
ilh uykusu kavram ile gsz ve aciz olan insann lm karsndaki aresizliini anlatmakta,
Tanry ezeli ve ebedi bir varlk olarak grmektedir. lmn souk iklimine doru yol almak
duygusu, realitesini deitiremeyen ve snrlar belli insann trajedisini kabul ettiinin gstergesidir.
airin sevgilisiyle son uykuya dalmak istei, gereklemesini istedii son isteidir. Bu,
Tanpnarn mr boyunca kadnlara duyduu zel ilgisini ortaya koymaktadr. Mutlak bir hilik
olan lm, zamann kesintisiz ak ierisinde bir varln sresinin bitmesi, sonudur. (Levinas,
2006; 41) lm mutlak hilik olarak gren airdeki ebediyete ulamak fikri, lm trajik hale
67

F.. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2

getirmekte, bu nedenle lm bilincinden kaynaklanan bir farkndaln acsndan dolay yaanlan

zamann dna kmak istemektedir.
air, Bir ilh uykusu olur elbette / lm tlsml ebediyette adl msralarda lm; geriye
dn olmayan bir mesafe (Levinas, 17) olarak alglamaktadr. Bu yeni lem ise bir yok olu ve
geri dnlemeyen yol deil, tlsml bir ebediyettir. D lemden i leme dnm ve baka bir
hayatn eiine gelmi olan air byle bir hayat istemese de kanlmaz oluunun farkndadr. air,
burada lmle nereye aldn; bir yoklua m yoksa bilinmeyene doru gittiini bilememektedir.
Yok olu veya yant yokluu olarak grd lm karsnda bir kayg iindedir. Ancak ebediyet
arzusundaki air, lm bir hilik olarak grmek de istememektedir. O burada lmn anlamn
bakalarnn lm ile anlamaya alr. Yeil Trbedeki tarihi ahsiyetin huzur iinde yatt
mekna baknca lmle yaam arasnda bir temas kurmaya alr. Tarihi mekndaki havada
lmn munis yzn gren, lmle birlikte baka bir yaama geme durumunu kabul eden air,
lmn olumsuz yanlarn silmeye almaktadr. Bununla birlikte lm, onda ebediyet arzusunun
gereklemesi iin olumlu bir deere de sahiptir. air, yaayan her varln bir gn lm
yaayacan bildiinden lmn realitesini ve insann deimeyen kaderi olduunu kabul
etmektedir. Artk lm bir yok olu deil, ebedi ve ezeli olanla bir btnleme olacaktr.

4. SONU
ok ynl bir entelektel olan Ahmet Hamdi Tanpnar, musikiden gzel sanatlara, psikolojiden felsefeye, birok alan ile ilgilenmi; iir, hikye, roman ve edebiyat tarihilii alannda varlk
gstermi bir ahsiyettir. Kendine zg bir iir dnyas olan Tanpnar, izlenimci bir airdir.
Bursada Zaman iiri de onun bir kltr ve man ehrine ilikin izlenimlerini yanstmaktadr.
Hayatnn hemen her alannda derin bir Yahya Kemal etkisi grdmz Tanpnarn bu iirinde
Yahya Kemal etkisi sezilmekte ve iirin Sleymaniyede Bayram Sabah iiri etkisinde yazld
aktr. Ancak bu etkinin iirin ya da sanatnn deerini drdn, onu zgnlkten
uzaklatrdn sylemek mmkn deildir. Ahmet Hamdi Tanpnar, hocas olarak grd Yahya
Kemalin yan sra Freud, Kung, Bergson, Valery, Mallarme, Prost gibi dnrlerin dncelerini
bir potada eriterek kendi zgn kiiliini ina edebilmi entelektel bir sanatdr. ocukluundaki
yalnzlk, annesizlik, batl birok sanatkr ve dnr onun yaama baknda etkili olmutur. O,
her insan gibi bu dnyadaki yerini sorgular ve bu temelde kendisini en ok ilgilendiren bir sorunun
peine der: Zaman nedir? Tanpnar, tm insanlar iin ayn eyi ifade eden ba ve sonu belli bir
nesnel zaman iinde yaamak istemediinden znel bir zaman diliminin peindedir. Gemii,
imdiyi ve gelecei bir anda birletirip ebedletirerek kendine ait znel bir zaman dilimi
oluturmak ister. Nesnel zamann arln aarak sonsuzluu yakalamak isteinin ise rya yoluyla
gerekleeceine inanr.
Gerek hayat izgisi ve gerekse eserlerine hkim temalar, Tanpnarn sanat anlaynda ve
estetiinde zaman ve rya kavramlarna nem verdiini gstermektedir. Onun rya ve zaman
kavramlarna ilikin dnceleri bir potada eritilerekBursada Zaman iirinde kaynatrlm ve
zgn imgelerle somutlatrlmtr. iir zaman, rya, tarih ve musik kavramlar etrafnda adeta
ilmek ilmek rlmtr. airin ehre ilikin algs bu kavramlar etrafnda olumaktadr. Tanpnar,
sanat anlaynn bir sonucu olarak, mekn ve toplumu belli varlklarn aralndan grr.
Dolaysyla tarihe ve zamana farkl bak onun Bursa algsn da belirlemektedir. Bursa, gemii
bugne / imdiye tayan ve zaman asnda sreklilii yaatan bir ehir olduundan bu ehirdeki
tarih ve kltr, sreklilik fikrinin bir parasdr. nk Bursada tarihle zaman i ie geerek
btnlemitir. Zaman, ba ve sonu belli bir sre deil, bsbtn dnda veya bsbtn iinde
olamad geni bir an artrmaktadr.
Dou ve Bat edebiyatlarndan beslenmi ve mitolojiden felsefeye kadar birok alanda derinlemi bir ahsiyet olan Ahmet Hamdi Tanpnar, ustas Yahya Kemal gibi bu iirinde mill romantik duyu tarzn yanstmtr. Bursann bir medeniyetin tinsel, tarihsel ve kltrel anlamda
kristalize olmu mekn olarak deer kazand bu iirde, Trk sanatna ve Trk tarihine milli
romantik bir bakla yaklalmaktadr. Dilde mkemmeliyet fikrini benimsemi olan air, tarihi
68

Ahmet Hamdi Tanpnarn Bursada Zaman iirinde

olan estetik anlamda kurar. Onda geni armlar douran tarih, kendi ruh haline uygun ifade
bulmaktadr. Onun varl alglama biimi, Bursay nasl algladna dair ipularn iinde
barndrr. Bursada Zaman, iirsel sylemi ve imge younluundan dolay Ahmet Hamdi
Tanpnar yaatacak iirlerdendir. ok katmanl bir yapya sahip olan bu iirde, her okur kendi
duygu ve dnce dnyas nispetinde farkl tatlar bulacaktr.

KAYNAKLAR
Aydn, Erturul (2006) Ahmet Hamdi Tanpnarda Tarih ve Zaman, Ahmet Hamdi Tanpnar zel
Says, Hece Dergisi, Say: 61, 2. Bask Austos, s. 248-269.
Bachelard, Gaston, (2006), Su ve Dler, YKR Yay., 1. Bask, stanbul.
Balc, Yunus (2008), Tanpnar/Trajik Bir air ve iiri, 3 F Yay., stanbul.
Bergson, Henri (1986), Dnce ve Devingen, (ev. Mira Katrcolu), MEB Basmevi, 2. Basm.
etin, Nurullah (2006) Ahmet Hamdi Tanpnarn iiri, Ahmet Hamdi Tanpnar zel Says, Hece
Dergisi, Say: 61, 2. Bask Austos, s.150-170.
Emre, smet (2005), Tanpnarn Eritii ehir: Bursa, Tanpnarn Dnyasnda Bursa, Birinci
Bask, Bursa, Osman Gazi Belediyesi Yaynlar, s.13-27.
Karaca, Nesrin Tazade (2006) Ahmet Hamdi Tanpnar ve Musik, Hece Yaynlar, stanbul.
Kaplan, Mehmet (1992), iir Tahlilleri II- (Cumhuriyet Devri Trk iiri), 5. Bask, Dergah Yay.,
stanbul, s.67-75.
______, _______ (1982), Tanpnarn iir Dnyas, Dergah Yay., stanbul.
Kolcu, Ali hsan (2002), Zamana Den lk, Aka Yay., Ankara.
Okay, Orhan,(1990), Sanat ve Edebiyat Yazlar, Dergh Yay., 1. Bask, stanbul.
zcan, Tark (2003), iir Sanatnda majn Yeri-nemi ve Bunun Cemal Sreyann iir
Dnyasna Uygulamas, Frat niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.13, Ocak, s.115-136.
_____, ____ (2012), Tanpnarn iirlerinde Zaman Anlay,Frat niversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi, C.22, Ocak, Say 1, s.75-84.
Tanpnar, A. Hamdi (2006a), Be ehir, Dergh Yaynlar, 22. Bask, stanbul.
_______, _________ (2006), Yaadm Gibi, Dergah Yay.,5. Bask, stanbul.
_______, _________ (2012), Btn iirleri, (Haz: nci Enginn), Dergah Yay., 12. Bask, stanbul.
_______, _________ Huzur, Tercman 1001 Temel Eser: 2
Levinas, Emmanuel (2006), lm ve Zaman, Ayrnt Yay., 1. Bask, stanbul.

69