You are on page 1of 18

Bai giang sA 3

cAc HAl ToAN VE TgA 110 YECTO THONIi KHDNIi IiIAN



Bai giang nay d~ cap d~n cac bai roan lien quan d~n toa do cua di~m va toa dO cua vecto trong khong gian. Cac dang toan tlurong g~p co th~ phan lam hai loai:

Loai 1: La cac bai toan mit dAu bai cho duoi dang hinh h9C giai tich khong gian, nrc la xet trong m(>t h~ toa d<) D~ Cac vuong goc Oxyz cho tnroc. Dang toan nay goi y cho nguoi doc str dung cong cu phep tinh roa d<) trong khong gian.

Loai 2: GIC bai roan nul dAu bai cho duoi dang hinh hoc kh6ng gian thong tlurong. Vi th~ muon chuyen sang each giai su dung plurong phap toa dQ trong khong gian thi di~lI quan trong b~c nh~t 1,\ lira chon mot h~ toa dQ D~ Cac vuong goc Oxyz thich hop nhAt voi d.lu bai, dam baa sao cho cac phep tinh dira tren h~ toa d<) nay phai cang dan gian cang t61.

Ta se g~p lai trong bai giang nay r~t nhieu bai toan di'i xet trong cac bai giang s6 1 va s6 2 rna (y do ta sir dung thuan tLIY plurong phap tong hop d~ giai mQt bai roan hinh hoc khong gian.

Chung toi hi vong ring, ph6i hop ba bai giang I, 2, 3 se cho cac ban mot each nhin tong quat v~ cac bai toan hlnh hoc khong gian va qua do giup cac ban ttr hra chon cho minh mot each giai thich hop nhAt tnroc mot bai toan hinh hoc khong gian dn giai,

Nhimg kidll thtrc C(J hall nhdt va luon Sir dung (tin trong phep tinh toa dO khong gian (xem trong sach giao khoa Hinh hoc 12).

, " , A, " ? , ..

§l. CAC BAI TOAN VE GOC VA KHOANG CACH GIUA

, .,

HAl DUONG THANG

Giai cac bai roan nay bang phuong phap "Phep tinh toa (1{J khong gian" ta tien

hanh thea cac buoc sau day:

- L~p mot h~ toa dQ thich hop voi dAu bai,

- Tim toa dO cua cac diem, cac vecto dn thiet.

- SlT dung cac cong tlurc tirong irng da bi~t d~ tinh cac dai luong thea yeu cAu

dfru bai,

CAn nhAn manh rAng, viec xay dung h~ true toa dQ la quan trong nhat, no dam baa cho viec tinh toan (y cac biroc tiep theo la dan gian hay plurc tap phu thuoc vao viec lua chon h~ true toa dO ban dfru.

TIll (/(1 1: (DJ thi IlIy211 sinh DCli hoc k"ai D - 2008)

Cho lang tru dung ABC.A'B'C' day la tam giac vuong co BA = BC = a, canh

ben AA' = a12. Goi M la trung diem BC. Tinh khoang each gifra hai duong thang AM va B'C.

41

Giai

Nh~n xet: vi ABC.A'B'C' la lang tru dung

va ABC = 90° nen ta dung M true toa d(> nhir hinh ve voi g6e toa d(> la B.

Trong M true toa d(> nay ta co:

B= (0; 0; 0); A = (0; a; 0); C = (a; 0; O);

B' = (O;O;a.J2).

Tir do ta eo M = (~;O;O).

B 2

Vi th~ theo phep tinh toa de) ella vecto ta eo:

AM = (i;-a;o } 8-;-C( a;o;-ah).

I[AM irCJAB'1

Ap dung cong 'hire khoang each ta 00: d(AM, B'C) ~ I[_:_ -JI AM, B'C

[--- -----] [I-a °10 a ~ -a] ( , r: a2.J2 'J

Ta eo: AM.B'C = 0 _ aJi; r::: 2; 2 = a-,,2;-2-;a- (2)

-e-J'; a a 0

(I)

Vi AS = AS = (O;-a;aJ2) nen tir (2) ta eo:

[ .-_ ---] ---. _a' J2 , t: a' J2

AB.BC .AB= +a-,,2 =--

2 2

a3.J2

Thay (2), (3) vao (I) ta eo: d(AM.B'C) = -.=====3==

a4

2a4 + _ + a '

2

(3)

Chu y: Hay so sanh Iai v&i each giai cling ella thl du nay trong thi du 5, §2. loai 1, bai giang 2 bang phirong phap tAng hop ella hinh hoc khong gian.

TIIi dfl 2: (DR tlti Illyin sin" DCli I,pc kl,Ji B - 2008)

Cho hinh chop S.ABCD eo day ABCD la hinh vuong canh 2a, SA = a,

SB = aJj va (SAB) vuong goc voi m~t phang day. Goi M, N I~n hrot la trung di~m ella AB. BC. Tinh eosin ella goc gitta hai duong th~ng SM, DN.

S Giai

Ta eo AsS = 90° va do SA = a; AB = 2a => SAB = 60°

Vi (SAB) 1. (ABCD), nen n~u ke SH 1. ~---?,y AB thi SH 1. (ABCD). Ta eo SAM la tam

. 'dl "HA HM a 'SH a Jj

glae eu nen = = - va = -.

2 2

42

Dung h~ true toa de> nlur hlnh ve (g6e toa de> la H, HxlIAO). Trong h~ true nay ta co:

a 3a (aJi] ( a)

H = (0'0'0)' A = (0'--'0)' B =(O'-'O)'S= 0'0'- '0= 2a'--'0 .

'''I , , 2" , 2" , '2' , 2' ,

C = ( 2a; 3;;0).

Tu do do M va N nrong irng la trung di~m ella AB va BC nen co:

(a) (3a) --- ( a aJi] -

M= 0;2";0 ;N= a; 2;0 ~ SM= 0;2"'--2- vaON=(-a;2a;0)

Theo cong tlnrc tinh goc ta co:

Nhdn xet:

So sanh voi loi giai bang plurong phap hinh hoc thul1n HIY ella thi du nay (xem thi du I, loai I §3, bai giang s6 2) thi thfty rang phirong phap hinh hoc thuan tuy co ve dan gian hun!

Till d{1 3: (DJ tlti tll)';/I sin" D(li 1'{le kh6i A - 2008)

Cho lang tru dung ABC.A'B'C' co de> dai canh ben bang 2a, day ABC la tam

giac vuong tai A, AB = a, AC = aJi va hinh chieu vuong goc cua dinh A' tren (ABC) lit trung diem ella canh BC. Tinh eosin ella goc giua hai dtrong thiing AA' va B'C'.

Ghii GQi M la trung di~m cua BC. Ta e~

BC = ,./3a 2 + a 2 = 2a C'

=> BM = MC = BA = a

=> ABM la tam giac d~u canh a. Goi E hi trung di~m BM, ta co

AE j_ BC EM =~. AE = aJi

, 2' 2

A \

Dung h~ true toa de> Mxyz trong do \

Mxli AE (xem hinh ve). Trong h~ true toa de> nay ta co: ~ x

M ~ (O;O;O);A( a~ +0 }A'=(O;o;a.J3);B(O;-a;o);c(o;a;o).

Chu y rang A'M=JA'A2-AM2 =J4a2-a2 =aJi.

- ( aJi a r:;]--

ro do: AA' = --2-;2";a,,3 ;BC = (0;2a;0).

43

V~y ta co cos( AA', B'C') = ICOs(AA", Be)j (do BCIIB'C')

_IA-A~.BCI_ a2 =~=_

-IAA ;IIBCI- fa2 a2 , 2a.2a 4

1--- + -- + 3a-

4 4

Nhdn xet: So sanh voi loi gia] bang phuong phap thu~n ttl)' cling cua thi du .ren (xem thi du I, loai I, §3 - bai giang 2), ta th§y phuong phap toa oQ cua vecto phirc tap hon

TM dl,l 4: (Da thi luyi" sill" DC'; /'{IC kllai D - 2007)

Cho hinh chop ttl" giac S.ABCD co day ABCD Iii hinh thang, trong do

ABC = BAD = 90". BA = BC = a, AD = 2a, SA ::: a.J2 va SA vuong goc vo'i m~t phang day ABCD. Chung minh SC .L CD.

z Giiii

s

Do SA .L (ACBD) va BAD = 90" nen dung h~ true Axyz (xem hinh vel.

Trong h~ true nay. ta co:

A = (0;0;0); B ::: (a:O;O):

D::: (0;2u;0): C = (a.a.O);

~D--"'Y S = (O:O;a.J2).

Ttl" do: SC =(a;a:-a-l2)

CD = (-a;a:O)

A

x Do do SC.cD =_a2 + a2 = 0 ~ SC 1 CD~ dpcm.

TIIi tf~, 5: (Di 1M luyi" sinh D(li "!lC klla; B - 2007)

Cho hinh chop ttr giac deu S.ABCD ~\lnh day bang a. GQi E la diem d6i xirn]; cua D qua trung diem cua SA. GQi M, N Ian luot la trung diem ella AE. Be.

I) Chung minh MN j_ SD

2) Tinh thea a khoang each giua hai duong thang MN. At,'.

Ghii

Gin su AC (\ BD = O. Xet h~ true toa dQ Oxyz (xern hinh vel. D~t so = h.

Trang h~ true nay ta co:

( ali ) (aJ5 1

O(O;O;O):B=l Q ~ -:0 : C 2- :0:0 ; S=(O:O;h)

=~~~ _____., A(- aJ2 '0'0)' D(O'- aJ2 '0)

~~ ~L-~~ 2 ." , 2'

c

z

E

x

I) GQi I la trung diem cua SA ta co:

1(-- aJ2_'O'~-l ~ E(_~J2. aJ2. IlJ ~ M(-~~: aJ2 '~J

2 ' '2 2 ' 2 ' 2 4'2

44

, (a J2 a J2 1 "-~- ( 3a J2 h 1 ~--- ( r;:;)

Ta co N= 4-;-4-;0 ~ MN = ~-4-;0;2 ; BD = 0;-a,,2;0 .

V~y MN . BD =0 => MN .L BD (dpcm).

21 Ta co AC = (aJ2;O;O). Theo cong tlurc tinh khoang cach ta co:

I[MN.A-C].NCI d(MN,AC)= 1[-""--- ~--JI (1) MN,AC I

raC6[M-N.Al'Jo[: -~} 3:~ :r :J+ah;l2;o)

Lai co: Nc' =( a~:_ a~;o) => [MN.ACJNC = a;, .

a~h

Thay lai vao (I) ta co: d(MN,AC) = 4 h = aJ2 .

ah,,2 4

2

Nh(iJl xet:

So sanh vo-i liJi giai ella thi du tren nhung bang plurong phap hinh hoc thuan tuy (xern thi du 2. loai 2, §2, bai giang 2) fa thfry voi thi du nay, each giai bang plurong phap thuan tuy 1£1 don gian hon!

TIIi tI(t 6: (DB IIIi 11IyJu sinh D(Ii h{)e kluji B ~ ](06)

Cho hinh chop S.ABCD co day ABCD la hinh chir nh~t voi AB = a;

AD = aJ2 ; SA = a va SA vuong goc voi l11~t phang (ABC D). GQi M va N h1n hrot hi trung diem cua AD va sc. Chung minh rang (SAC) va (SMN) hi hai m~t phang

vuong gC)C voi nhau.

Giiii

Dung h~ true toa 00. Axyz voi g6c tQa 00. tai A

(xem hinh ve). Trong h~ true IH\Y ta co:

A=(O;O;O); B={O;a;O); D={aJ2;O;O):

C = (.,/2:.:0); S" (0;0:.); M = ( a~ ;0;0 )

N=(·~+~}

z

s

y

x

Tfr do: SA ~ (0;0: -a );Ac' = (.,j2:a:0), SM = (~~ ;0;-. }MB = ( - a~ ;.:0) GQi 11~,n; ItllJ luot la cac vecto phap cua (SAC) va (SMB).

45

- [-- -] (10 -all-a

Taco n) = SA,AC = a 0 ;,0

a12

o 0 a12' a12

a12

- [---]

n2 = SM,MB =

2 . 2 a12 ' a12

o =(.2/;12/;12)

a

z

2

2

Nlur v~y ~.n~ = a" - a" = 0 => n~ .L n , => (SAC) .L (SMB) => dpcrn. Nhdn xet:

Trong thi du I loai 2, § I bai giang 2 ta dii giai thi du nay bang phuong phap

C hinh hoc khong gian thuan tuy. So

.~--- Y sanh hai cach giai va thfty r~ng thi du nay nen str dung phirong phap tI1UAn

x tuy se t6t han.

Thl t/{l 7: (IJJ thi IlIyi" sill" IJ(li "pc k"6i A - 2007)

Cho hinh chop tu gi~c S.ABCD co d~y la hinh vuong canh bang a. M~t b~n SAD la tam giac deu va nam trong m~t phang vuong goc voi day. Goi M, N, Plan hrot la trung di~111 cua SB, BC,CD. Chung minh r~ng AM .L BP.

Ghii:

GOi H la trung di~m cua AD. Do SAD Iii tam giac d~u nen ta co SH .L AD => SH _l (ABCD) (vi (SAD) _l (ABCD).

Dung h~ true toa dQ Hxyz, g6c H nlur hinh ve, a day Hy// AB. Trong he true toa dQ nay, ta co:

H = (o.o.O).s(o.o. aJ3]. B=(~.a.o).c =(-~.a.o). D=(-~.O.o). A =(~.o.o).

'" "2' 2'" 2'" . 2'" 2' ,

s

, (a a aJ3] ( a a )

Ta tfnh duoc.M» -._._ ·N={O·a·O)·P= -_·_·O .

Y 4'2' 4' '" 2'2'

-- l a a aJ3] -- ( a)

Do do AM = -_._.-_ va BP = -a·-_·O .

4' 2' 4 ' 2'

. __ a2 a2

Taco: AM .BP=---=O => AM .L BP => dpcm.

4 4

Till d{l 8: (Di II'; luyin sin" IJ(li "pc k"6i B - 2002) Cho hinh I~p phirong ABCD.A,B,C,D1 canh bang a.

11 Tinh khoang each gifra hai duong th~ng AlB va BID.

2/ Goi M, N, PIAn hrot la trung di~m cua cac canh B,B, CD, AIDI. Tinh goc giua hai dU<rng th~ng MP va CIN.

46

Giii

II Dung h~ true toa d(> Axyz (xem hinh ve) Trang M true nay, ta co:

A(O;O;O); B(a;O;O); C(a;a;O); D(O;a;O); A,(O;O;a); B,(a;O;a); C,(a;a;a); D,(O;a;a).

Tir do ta co:

AB=(a'O'-a)'B D=(-a'a'-a) x

I '" 1 , ,

[- -J (10 - all-a alia

=> AIB,BID = ; ;

a -a -a -a-a

~I) ~ (.' ;20';")

Lai co A;S~ =(a;O;O) do do

I[AIB,BID J.A,B,I a3 aJ6

d(AIB,BID)= 1[- --JI = 2 '6=-6

. AIB,B,D a './0

21 Do M, N, P la trung di~m cua B,B, CD, A,D, nen ta co:

M( a;o;i}N(i;a;o }p( o;i;a).

Ta co: MP = (-a.~.~) va eN = (-~.o.-a)

'2 '2 1 2' ,

___ a2 a2

Tu do: MP.CIN=---=O => MP _l C,N.

2 2

V~y g6c giCra MP va C,N bang 90°. Nhdn xet:

Trong thi du 1, loai 3, §2 bai giang 2, ta dii sir dung phirong phap hinh hoc thuan tuy d~ giai thi du minh hoa cho viec: Bai ra diroi dang hinh hQC khong gian (chua h~ co toa d(», nhung n~lI giai bAng phuong phap toa d(> thi lei gian dan gian hon.

Bill" [U(ill chung:

Cac bai thi tuyen sinh vao Dai hoc va Cao ding trinh bay trong cac thi du tren d~u dua d~n dang cua mot bai toan hinh hQC khong gian chir khong phai d~n dang mot bai hinh hoc giai tich khong gian. Chung toi dii trinh bay cac loi giai cua cac bai thi fty biing phU011g phap Slr dung phep tinh toa d(> trong khong gian (CJ,l th~ 13 phep tinh toa d(> d6i vci cac phep tinh tren vecto nhir tich vo huang, tich co huang cua cac vecto trong khong gian, cac cong tlurc tinh khoang each, tinh goc giira hai vecto ... ).

So sanh voi loi giai bang phuong phap Slr dung hinh hoc thuan tuy d~ giai cac bai thi tren da trinh bay trong bai giang s6 2 ta nh~n thay: Nhin chung hai phirong phap giai m6i phirong phap co mQt IQ'i th~ rieng:

- Phuong phap toa d(> loi giai co dinh huang ra rang, m~c du tinh toan co th~ hoi phirc tap han nlurng d~ ap dung hon va vfrn duoc ch~p nhan.

- Phuong phap dung hinh hoc thu~n tuy, hoc sinh dn Slr dung thanh thao cac kien thirc cua hinh hoc khong gian d~ v~n dung vao bai giai cua mlnh (di~u nay khong phai moi em hoc sinh d~u nhin ra). Tuy nhien n~u bi~t each giai, thi Icri giai

47

e co phan gon gang han, tranh duoc cac tinh toan, dieu rna cac em hoc sinh bay io co ki thuat tinh toan khoug duoc thanh thao (va vi th~ ho ngai tinh toan).

Co th~ thAy voi hai thi du 5 va 6 plurong phap sir dung hinh hoc thuan tuy gon :img hon. Cac thi du con lai hai plurong phap giai eo thS xem la tuong duong. Su ira chon phuong phap giai vai cac thi du nay con phu thuoc vao So' tnrong cua Iguai giai. Con trong thi du 8 thi ngiroc lai, dung plurong phap tQa.06 oS giai lai ~Qn gang hon.

Duoi day chung t6i se trinh bay cac thi du rna o5u bai duoc ra duoi dang toa t(> (nrc la duoi dang cua mot bai toan hinh hQC giai tich kh6ng gian). Duoi dang lay di nhien tao ra dun giac ban d.lu cho nguoi lam bai la nen Slr dung pluroug ohap toa 0(> trong khoug gian d~ giai no.

T'" d~1 9: (DR thi IlIyifll sinh D{,; hoc kltai A-20(J6)

Trong khong gian voi h~ toa o() Oxyz cho hinh I~p pluroug ABCD.A 'B'CrY voi A(O:O:O), B (1:0;0); D(O;I;O); A·(O:O;I). GQi M, N I~n IUQ1 hi trung oi~1ll cua AB vs co.

Tinh khoaug each giua hai duong thang A 'C va MN.

Ghii

Ta co C = (1; 1 ;0) tlr do suy ra:

D'

:\---- M=( 1;0;0}N =( 1:1;0).

I \

: \ Ta cilng co: AC=(I:I;I), MN=(O:I;O)

JA- ~ - - _~D __ y Tir do thea c6ng thirc tinh khoang each ta C<1:

><M.~'--_\c- N d A'e MN J[A'C,MN].A'MI, I

( , ) I[A'-C, MNJI ().

D~thAy [A1C,MNJ=(I: -~I:I~I ~I;I~ \1)=(1;0;1).

Vi A'M =( 1;0;-.1) nen ta co:[A'·M,MN].A'-M = k -I = -l· 1

Thay lai t l j ta co: d(A'C,MN)= h = ti

",1-+1- 4

Nhan :'((!I:

Tir dang cua oAu bai, ta thay ngay viec sir dung phirong phap toa 0(> oil giai la hoan toan tl/ nhien. Phep tinh nlur oil trinh bay cling don gian.

- Thi du nay dira ra dtroi dang hinh hoc giai tich nlnrng oil duoc giai bang phuong phap hlnh hoc thuan tuy trong thi du 3, loai 2, §2 - bai giang 2. Di~lI li thu la phep giai b~ng phirong phap hinh hoc thuan tuy lai co phan don gian han.

TIIi dll 10: (Vi thi tuyill sill" D{li "{Ie kllti A - 2004)

Trang kh6ng gian voi h~ true toa d9 Oxyz cho hinh chop S.ABCD co day ABCD la hlnh thai, AC va BD dt nhau t(li g6c toa oQ. Bi~t A = (2;0;0), B (0; 1 ;0),

S(O;O; 2Ji). GQi M la trung oi~m cua Sc. Tinh goc va khoang each gifra hai duong thang SA, BM.

48

8'

x

Gi:li Ta co C 7' (2:0:0)--c:> M ~~ (-1:0: J2)

Vi VZI): S/\ ~. (2:0: -212); 13M :oc (-1:-1; 12). /:

I I

G9i U 1;'1 g6c 111\(,1n t~IO boi SA va 13M, thi / (

. . ISA.Brvil )--2 - 4) 6 J3 [if :

cosu > -ISAIIB~11 =c Ji-IS.Jlt I + 2 := '4-j):= -2 ///~~-i=

~~----- U',

_ _k~~---~~

V fly (J. ,- (SA,Be) .: 30" . x

,,_ " I[ SA, BMJsI31

I a cunu co: d (SA, 13M) ::c----. ---. ,- (I)

~ I[ SA,BM]I

z

c

/1

I . "j I iO

Ta co: I. SA, Brvl "'ll'

····1

-·212 -212 12'.fi

Lai co: 513, (0: I: 'J.Ji) , thay vao (I) ta di den: d(SA, 13M):= I~:= 24.

,,8+4 3

Nluin xet: Thi du tren aa diroc giai bang phuong phap hinh hoc thuflll tuy (xern thi du 4, loai 2, ~2 bai giang 2, thi du 1, ~2, bai giang I). Co thJ thay trong thi du nay pluroug phap dung toa de) co phan dan gian hou (Ill~C du phai tinh toan) vi co mot djnh lurong giui IiI 1'0 rang.

tt« d!1 J J: (lJJ thi IIIy811 sinh D{li hoc klll'ii A -20 3) Trong khong gian voi h~ true toa d9 Oxyz, clio hinh h~)p chir nh~t ABCD.A 'we!)' co A trung voi g6c ella h~ toa do, ngoai ra 13 ~ (a; 0; a):

D := (O:a;O): A' = (0;0; b) (a > 0: b> 0). G9i M Iii trung diem cua CC. Tim

ti .,6 ~ a~ hai Ill~t phang (/\:8D) va

o .

(MBD) vuong goc vlIi nhau Ghli

Ta goi K la tam cua day ABCD, t1~i K = (~;~;o )

Ta co C = (a.a.O), C= (a.a.b) => M := (a;a:%).

Dc thh MB:= MD; A'B = A'O

=> MK 1. BD va A'K 1. BD.

V~y A'KM Iii goc phang tao boi hai mat phang (A'BO) va (MBO). Tir do: (A'BO) 1. (MBD) <=> A'KM zz: 90" ~~ A 1<.-'. KM := 0 (1)'

o

49

Do At< =(~:~'-b)'KM =(~.~.~)

2 2" 2'2'2

, a~ a~ b~ a

Vi the: (I) <=> - + - - - = 0 <=> a == b <=> - = 1.

442 b

Nhdn xet: Thuc ra each giai nay da SLr dung qua nhieu ki~n tlurc cua hinh hoc thuan tuy, do la phat hien ra (I). Chu y rang do cling la each giai trong thi du 2, loai 2, § I, bai giang 2. Di~u khac biet la a doan sau SLr dung dinh If Pitago thay cho tich vo huang.

TII'tI(1 12: (Di thi Illyin sinh D{li IUle kllJi D - 2004)

Trong khong gian voi h~ toa de') Oxyz, cho hinh lang tru dung voi A(a;O;O); B(-a;O;O); C(O; I ;0); BI(-a;O;b) voi a> 0; b.> O.

II Tim khoang each giii'a hai dirong thang BIC va ACI theo a va b

21 Cho a, b thay d6i va thoa man a+b=4. Tim a, b d~ khoang each a cau I la Ian nhat,

Giai Ta co ngay AI = (a;O;b); CI = (0; I ;b).

Tir do suy ra: BC=(a;I;-b):AC, =(-a;l;b);CC, =(O;O;b). Nhu v~y

=(2b;0;2a)

=> [ BC,~,\CJ.cc: = 2ab

Theo cong tlurc tinh khoang each ta co:

I[B~C,A;CJ.cc~1 2ab

d(B,C,AC,)= [" _ 0. oJ = "J' ,

B,CAC, .. a- + b '

ab

21 Theo b~t d~ng thirc Cosi ta co:

d (B C AC ) - ab "~_ Fab _I a + b - ~2 " ,- Ja2 + b~ s .. hab - 12 s 12' 2 =v L.

Tir do max d(B,A,AC,) = 12 <=> a = b = 2.

TIll tI(1 13:

Trong khong gian cho hinh hop chii' nh~t ABCD.A'B'C'D' voi toa de') cac dinh nhir sau: A'(O;O;O); B'(a;O;O); D'(O;b;O); A(O;O;c) (trong do a, b, c> 0). GQi P, Q, R, SIAn luot la trung diSm cua cac canh AB, B'C', C'D', DD'. Tim m6i lien M gifra a, b, c d~ PR _L QS.

(doa+b=4).

Giai

Ta co C' = (a.b.O); B = (a; 0; c) ; C = (a; b; c); D = (0; b; c). Tir do thea cong tlurc tinh toa de') trung di~m ta co:

P =. (~;O'~)'Q = (a.~.o). R = (~'b'O)'S = (O'b'~)

2 '2 ' '2" 2'" , '2

50

~ PR = (0; b; -e); QS = ( -a; %; ~) .

z

V~y PR.l QS ¢:> PR .QS = 0 b2 e2

¢:> --- =0 ¢:>b=e.

2 2

TIIi t/(I 14: DR thi luyi" sinh DCli Ilpc

kllai B - 2003) .

Trong khong gian voi h~ toa d(> Oxyz eho hai di~m A(2;0;0), B(0;0;8) va diem C

sao eho AC = (0; 6; 0) . Tim khoang each nr trung di~m I cua BC d~n duong thang ~A.

Ghii

Tir AC = (0; 6; 0) va A (2;0;0) suy ra C(2;6;0). Vi I la trung di~m cua BC nen I (I ;3;4)

Ta eo: d(I,OA) = I[ OI,~A JI (I)

OA

Ta eo oi = (1;3;4);OA = (2;0;0); ~ [Oi,OAJ = (I~ ~I;I~ 211;1~ • = (0;8;-6).

~8" + (-6)"

Tir do theo t l j ta co: d(I,OA)= ~~ , =5 .

,,2- + 0- + 0-

, .:l, "f A ~ "

§2. TINH THE TICH KHOI DA DII;:N BANG PHEP TINH

TOA DO TRaNG KHONG GIAN

Phuong phap giai (y day v~ co ban ciing gi6ng nlur phuong phap dil trinh bay trong § 1. Phuong phap nay eo cai uu viet la khong dn xac dinh chien eao khoi da dien (oi~u rna trong nhieu bai toan th~ tich kh6i da dien se g~p kho khan).

TIIi d(ll: (DR thi luyi" sinh D{li IIpc kllai A - 2003)

Trong khong gian voi h~ true toa 0(> Oxyz eho hinh h(>p ehu nh~t ABCD.A'B'C'D' eo A trung v6i goc toa oQ, B(a;O;O); D(O;a;O), A'(O;O;b) (a, b > 0). Gia sir M la trung diem ella CC'. Tim the tich kh6i da dien A 'BMD thea a va b.

Giiii z

Ta eo: C = (a.a.O), C'= (a;a;b). Tudo: M =( a;a;%}

A'B = (a;O;-b); A'D = (O;a; - b); fFM(a.a.-~)

, , 2

y

51

_, L'" O,A'OJ=lIIV -OI:I-b al;la °1)=(ab:ab;a2).

a - b -b 0 0 a

I 2 2

Do v~Y: VA 'BM!) ::: ~I[ A '-S,l\'-6].A'MI = ~la2b + alb __ \b = ,34b (dvtt),

Trong bai giai s6 1 chung ta da sir dung phuong phap hlnh hoc khong gian thufrn tuy (dua thJ tich kh6i can tim thanh hi~u th~ tich cua hai kh6i) (xem thi du J, loai 2. § 1 - Bai giang I) d~ giai thi du tren. VCri thi du nay each giai bang plurong phap toa dQ la d~ sir dung (vi co duong 16i fa rang va viec tinh toan lil dan gian)

TIll tI!1 2: (DR tlti (II yin sinh D{li II{/e..' klu§j A - 20()4)

Trong khong gian vci h¢ true toa dQ Oxyx cho hlnh chop S.ABCD co day ABCD la hinh thoi, AC c~t BD tai g6c toa ee O. Bi~t A(2;0;0), B(O; I :0);

5(0;0: 2Ii). G(,)i M la trung diem ella canh SC. Tinh th~ tich hinh chop S.ABMN. a day N Iii giao di~1ll ella SD voi m~t phang (ABM).

Ghii;

Do ABCD lit hinh thoi t,\111 0 nen ta co:

Do ABIIDC => AB//(SDC)

(MAB)n(SDC) = MN

z

s

c

('r day MN//AB. Vi M lil trung di~m cua SC nen N Iii trung di~m cua SD.

Ta co: C == (-2;0:0): D x: (0:-1;0).

Tir do: M = (I-;o;-Ii); N = ( o:-~: Ii).

A

Y Ta eo:

::.: (2;0; -·2 Ji ); SN ={ 0; -~ ,_../2): srvi = (--1;0; -../2): SB == (0: I: -2../2).

v; AB\I' 0= Vs AB' + Vs NOM = ~I[SB,SN].SAI + ~I[ SB.SN].SMI (J)

-. . [I - 2J2 -2J2 0 0 I 1

a co: [SB.SNJ= _~ -J2:-.fi 0 0 _~ =(-2../2;0;0)

=> [SB,SN].SA =: -4.fi;[ SB,SN].SM := 2../2 (2)

y (2) vao (I) ta co: Vs AHM" = ~(4../2 + 2../2) = Ji .

II xet: Bang plurong phap so sanh th~ tich trong thi du I, loai 2§, bai giang iai thi du tren bang plurong phap hlnh hoc thuan tuy.

'Ii each giai d~lI co hieu qua khi giai thi du nay (tuy nhien, vi ban dau bai ng toa dQ, nen hoc sinh d~ chon each giai nlur tren hon),

Thi d(1 3: (D8111i T(illlgllifp Trung II!)e PIIJ Illtlllg - 2003)

Trong khong gian voi h~ true toa d<) Oxyz cho boi diem A(2;4;-I); B( 1 A: -1 ); C(2:4:3); D(2:2; ·-1 ).

II Chung minh AS ..1_ AC; AC ..1_ AD; AD ..1_ AB. 21 Tinh the tich khoi nr dien ABCD

Ghii

II Ta co: AB = (-1;0;0);;\(; = (O;O;4);AO = (0:-2;0).

Tir do c6 ngay: AB.AC = AC.AD·-=: AD.AB = 0 =>dpcm.

r··] (10 °11°-111-1 01"j 2/Tac6:'LAB,AC =li04;4 0;10 0,)=(0;4;0).

Do do: V AlIeD = _!_ WAS, AC] .ADI = _!_ 1-81 := ~ dvtt.

61- 6 3

Nh(11l xet: VO'i dill 2 ta co th& lam nlur sau:

Tir diu II SlIY ra:

I 1 1 4

V AIKD zz: V I3.ACl) := - BA.S ACLJ = - AB.AC.AD = -1.4.2 = -

3 6 6 3

A

D

Binh IU(IIl:

V6i ba thi du tren do dau bai ra duoi dang toa d(), nen viec hoc sinh hra chon plurong phap toa d<) de tim th& tich kh6i da dien la hQ'P Ii. D1I'6i day ta se xet cac vi du tim th~ tich khoi da dien trong cac bai toan rna a dang c1fiu bai no duoc cho duoi dang m<)t bai toan hinh hoc thuan tllY (chua h~ co toa d<». Ta se giai chung bang phirong phap toa d() va so sanh 10'i giai nay voi loi giai bang plurong phap hinh hoc thuan tuy.

Thl d(1 4: (D8 IIIi 11I)'~11 sinh Df,li II!)e kluii B - 2()06)

Cho hinh chop S.ABCD co day la hinh chu nhat voi AB = a. AD = a....;'2.

SA = a va SA vuong goc voi m~t phiing (ABeD). Goi M va N lfin lirot IiI trung diem cua AD va Sc. I la giao diem cua BM va AC. Tim the tich khoi ttr dien ANIB

Ghii

Dung he true toa dQ Axyz voi goc A (xem hinh ve). Trong h~ true toa d<) nay, ta co:

A (0;0;0); D( a.[i;o;O);

B = (O;a;O):C = (a.[i;a;O); S = (O;O;a) Khi do ta c6:

M ~(a~ ;0;0 l; N~[ a~;H).

z

I - - 1 --.

Ta co: MI = -18 => MI = -18 .

2 2

GQi I = (xo :Yo ;Zo). D~ thay Zo = 0 va

53

aJ3 a

=> Xo =--; Yo =-; Zo =0.

2 3

A (aJ3 a 1

Nhir vay: 1= --'-'0 .

. 2 • 3'

Taco:

l\fA: = (- aJ3. _.!._.!). NB = (_ an . .!. _.!). NI = (_ aJ2. _.! _.!)

2 ' 2' 2 ' 2 '2' 2 '6 ' 6 2 .

Tir do:

[NA'NBJ=[~; _;~; ~

2 2 2

an aJ2 a 1

~ a~ ; ~ a1 -~ =( a: ;0;- a';Z).

2 2 2

Vi vay: -_!_I[--- -----.] --I-_!_ _ aJn aJJ2 _ aJJ2

VANIU - NA. NB .NI - + - dvtt.

'6 6 12 4 36

Nhdn xet: R6 rang plurong phap toa d{> d~ giai thl du nay plnrc tap han h~n phirong phap dung hinh hoc thm1n tuy d~ giai no (xem Ic)'i giai trong thi du 5, loai I, § 1. bai giang s6 1).

TIll d(1 5: (DJ thi luyi" sinh D(li IUI(' k"Ji D - 2009)

Cho hinh lang tru dlrngABC.A'B'C' co day la tam giac vuong ABC tai B.

Gia sfr AB = a, AA' = 2a; A'C = 3a. G9i M la trung di~111 cua A 'C' va I la giao diem cua AM va A'C. Tim th~ tich nr dien IABC.

Giai

Xet M true toa d{> Bxyz g6c B (xem hinh ve).

Trong h~ true nay ta co:

B = (0;0;0); A = (O;a;O); C = (2a;0;0)

(do AC2 = A'C2 - CC'2 = 9a2 - 4a2 = 5a2 =>BC = 2a).

Do A'M=_!_AC=>IH=~AA'= 4a.

2 3 3

Ke HN/BC va HP//All.

x => HN = _!_ BC = 2a . HP = ~ AB = 2a

3 3 ' 3 3

z

y

B Taco: iA=(_2a . .!._ 4a).IB=( _ _2a._2a._ 4a)'IC=(4a._2a._ 4a).

3'3' 3' 3' 3' 3' 3' 3' 3

54

=[i _~a. ~a ~a._~a -iJ:::(_4a~.0.2a2)

_ 2a _ 4a' 4a _ 2a ' _ 2a _ 2a 3. ' , 3 .

3 3 3 3 3 3

11[-- -- .] ---I 1116aJ 8aJI 4a3

:=;- IA IB .IC :::- ----- ==-(dvtt).

,13(' 6' 6 9 9 9

cet: So voi each giai thuan tuy bang hinh hoc (xem thi du 3, loai I, § I, ) each giai bang plurong phap toa d{> thua kern h~n v6 I11Qi 111?t. N6i khong nen dung phuong phap toa d{> trong tnrong hop nay.

,\I10T so BAI ToAN KHAe su DVNG PHUONG PHAP TOA DO eVA VECTO

ong rnuc nay, chung toi trinh bay each giai m{>t s6 dang bai t~p co ban khac Iung d~n plurong phap toa d{> trong khong gian.

!,I d{1 1:

rong khong gian cho bon diem A(I;-1;2); B(I;3;2); C(4;3;2); D(4; -1;2). ,minh rang bon diem nay d6ng phang.

Giai

Ta co: AS::;: (0;4;0);AC ==(3;4;0);AO::: (3;0;0).

[-._-- ] [14 0 110 0110 41)

Khi do: AB,AC =: 4 0; ° 3; 3 4 =(0;0;-12).

Vi th~: [AB.AC]. . .\"O == 0 ~ ba vecto AS, AC , At> d6ng phang ~ b6n di~m A. B. C, D d6ng phang.

Till d{1 2:

Trong khong gian cho b6n diem A(2;4;-I); B( 1;4;-1); C(2;4;3); D(2;2:-I), II Chung minh ACBD lit ll1{>t tu dien.

21 Xac dinh toa d{> diem M trong khong gian sao cho dai lirong MA" + MB2 + MC2 + MD2

d~t ghi trj nho nhAt va hay tinh gia tri Ay.

Giai

Ta co: AS == (-I;O;O),AC:=: (0;0;4);AD = (0;-2;0).

[- ._ .... ] [10 0110 -111-1 °1)

Tudo: AB,AC = ° 4; 4 0; 0 0 =(0;4;0)

55

=/ [AS, AC].AD = -81= O. Vay ba vecto AS, AC , AO khong d6ng phang, nrc lit AOCD lap thanh 1119t nr dien,

21 GQi M = (x, y, z), ta co:

MA2 +MS2 +MC2 +MD2 ={X_2)2 +(y_4)2 +(z+IY +(x_I)2(Y':_4)2 +{Z+I)2

+{x _2)2 +(y __ 4)2 +{Z_3)2 +{x_2)2 +(y_2)2 +(z+ 1)2

=4x2 +4y2 +4Z2 -14x-28y=77

( 7 )2 ( 7 )2 ,63

= 4 x - 4 + 4 Y -"2 + 4z- + 4 (I)

Tu ( 1 ) suy ra:

. ( , , , , ) 63 7 7 ()

mill MA- + MO- + Me- + MD- = 4 ¢::> x = 4:y = "2:z = ° ¢::> M = 2}_;o.

4 2 .

CIIl/.v: C6 th~ giai nlur sau:

GQi M 1ft trong tam cua nr dien, tire lit GA + GS + GC + GO = 6 . Co th~ tinh ngay toa d9 cua nr dien thea cong tlurc sau:

_ xA + Xu + Xc + xl) . _ YA + YB + Yc + YD. _ ZA + Zu + Zc + ZD

X(j - 'YG - 'Z(j -

4 4 4

Vi th~ ta co G = (2;2:0)

4 2

Theo cong tlnrc "ba diem" ta co:

MA2 +MB" +MC" +MO" ={M6+6A)2 +(MG+GB)" +{MG+Gct +{M6+GDf = 4MG2 + (GA 2 + G02 + GC2 + G02) + 2MG(GA + GB + GC + GO)

=4MG" +GA" +GB2 +GC2 +G02

00 GA" + GB" + GC" + GO" = canst nen tir (2) suy ra:

(MA 2 + MB2 + Mc2 + MO") dat gin tri nho nh~t ¢::> MG = 6

¢::> M;: G ¢::>M =( ~;~;o).

Ta thu lai k~t qua tren.

( 2).

56

BAI T 4p TI/ GIAI

Dung plurong phap toa dQ d~ giai cac bai toan \'~ tinh thJ tich khci da dien sau, sau do hay so sanh voi loi giai bAng each slr dung phuong phap hinh hoc thll~n tuy:

Btli I: (DJ ,''; IlIyJIl s ;11" DCl; "(Je k"fi; A- 2007)

Cho hinh chop S.ABCD, day la hinh vuong ABCD canh a, 'mat ben SAD la tam giac d~u va niim trong m~t phang vuong goc voi day ABCD. Goi M, N, P I~n hrot la cac trung diem cua SB, SC, CD. Tim th~ tich ttl" dien CMNP.

D' : a'J3

- ap so: ---.

96

_ Uri giai bang plurong phap hinh h9C xem thi du 4, loai I, ~ I, bai giang s6 I. BM 2:

Cho hinh hop day ABCD.A'I3'CD' co day la hinh vuong canh a, canh ben AA' = h. Tim the tich ttl" dien BDD'C.

D' : ah

- op so: --.

6

Su dung plurong phap toa dQ dJ giai cac bai toan sau:

Btli 3:

Cho hinh chop S.ABCD co day ABCD la hinh chit nhat voi AB == a, AD = 2a, canh SA vuong goc vrri day. canh SB tao voi m~t phang day mot goc 60(). Tren

canh SA lay diem M sao cho AM= a~ . M~t phang (BCM) cAt canh SD tai diem N. Tim th0 tich klH~i chop S.BCNM .

D' : 10 J3a 1

- op so: --'--.

27

Bit! 4: (vJ thi IlIyd" sinh DCli II{Jc lIii"g Vuong - 20()6)

Cho hinh chop S.ABCD co day ABCD la hinh vuong canh a, SA=a va SA vuong

goc voi m~t phang (ABCD). Tinh khoang each giu'a hai dirong thaug BD va SC

D' : aJ"6

£IPSO: --.

6

Bili 5:

Cho hinh chop S.ABCD C<1 day ABCD hi hinh vuong canh a, SA vuong goc vrri m~t phang (ABeD) va SA=a. GQi E lit trung diem cua CD. Tinh then a khoang each nr diem S d&n duoug thang BE.

3 r;

v, : av) ap so: -_ .. - . )

57

Bai 6:

Trong khong gian cho ur dien OABC voi A(O;O;a.J3) ;B(a;O;O);

C( O;a.J3;O) (a>O). GQi M la trung diem cua Be. Tim khoang each gifra hai

dirong thang AB va OM.

D' ,: aM

ap so: -5-'

B(t; 7: (DJ thi IlIyJ" sinh Cao i1tj"g Sir p/,!,m Tay Ni,,11 - 2006)

Trong m~t phang (P) cho hinh vuong ABeD canh b~ng a. Qua trung di~m I cua canh AB dung duong thang d vuong goc voi m~it phang (ABC D). Tren d lAy

d'~ S I SI a.J3

rem sao C10 =--.

2

II Tim th~ tich.hinh chop S.ACD.

21 Tim khoang each nr C d~n (SAD).

D' ':j.a'.J3 ap so: /--

12

21 a.J3 2

Btt; 8 :

Hinh chop S.ABCD eo day ABCD la hinh thoi tam I, canh bang a va duong cheo BD = a. Canh SC= a~ vuong goc voi m~t phang (ABC D). Chung minh hai mat phang (SAB) va (SBD) vuong goc voi nhau.

Hutrng (/ti,,: Lap h~ true toa d(> Ixyz g6c I sao cho tia lx trung voi tia IB, tia ly trung vci tia IA, Iz liSe.

B(t; 9:

Cho hinh I~p phuong ABCD.A'B'C'D' canh a. Tim khoang each giira AB' va BC'.

D' : aJ3

apso: -.

3

58

You might also like