You are on page 1of 241

KUTSAL KTABIN YORUMU

Daniel'in Kehanetleri ve Aziz John'un Maheri


zerine Gzlemler

SIR ISAAC NEWTON

KUTSAL KiTABIN
YORUMU
Daniel'in Kehanetleri ve Aziz John'un Maheri
zerine Gzlemler

MEDAM

BAHEJEHIR ONIVERSITESI
MEDENiYET ARASTIRMALARI MERKEZi

Kutsal Kitabn Yorumu


Daniel'in Kehanetleri ve Aziz John'un Maheri
zerine Gzlemler
Sir Isaac NEWTON
zgn ad:
Observations Upon the Prophecies of Daniel
and the Apocalypse of St. John.
Trkesi
Aytun Altnda!
Yayna Hazrlayan
Yksel Kanar
Kapak Tasarm/Sayfa Dzeni
Step Ajans
stepajans@stepajans.com
Bask/Cilt
Step Ajans Rek. Matbaaclk Tan. ve Org. Ltd. ti.
Gztepe Mah. Bosna Cad. No:l l Baclar/stanbul
Sertifika No: 12266 T (0212) 446 88 46
2. Bask, stanbul, Aralk 201 2
ISBN 9.78-605-5222-03-1
Mahya Yaynclk ve Eitim Hizmetleri San. ve Tc. A. .
Gztepe Mah. nn Cad. No: 78 Baclar/stanbul
Sertifika No: 2 1 182 T (0212) 441 1 6 47 F (0212) 441 1 6 1 3
info@mahyayayincilik.com.tr

IIND EKILER

Teekkr/ 7
Sunu/ 9
Birinci Ksm
Daniel'in Kehanetleri zerine/ 17
Birinci Blm
Eski Ahit Kitaplar'nn Derleyicileri Bahsine Giri/ 19
kinci Blm
Peygamber Diline Dair/ 31
nc Blm
Drt Madenden Oluan Heykel Ryasna Dair/ 37
Drdnc Blm
Drt Byk Canavar D'ne Dair/ 41
Beinci Blm
Heykel'in Demir ve Kilden Yaplm Ayaklaryla Temsil Edilen
Krallklar'a Dair/ 45
Altnc Blm
Drdnc Canavar'n On Boynuzu ile Temsil Edilen
On Kralla Dair/ 55
Yedinci Blm
Daniel'in Drdnc Canavar'nn Onbirinci Boynuzu/ 73

Sekizinci Blm
Daniel'in Drdnc Canavar'nn Vakitleri ve Yasalar Deitirici
Onbirinci Boynuzu'nun Gcne Dair/ 83
Dokuzuncu Blm
Daniel'in Ko ve Teke ile Temsil Edilen Krallklar/ 103
Onuncu Blm
Yetmi Hafta Kehanetine Dair/ 111
Onbirinci Blm
Mesih'in Doumu ve Passion Dnemine Dair/ 121
Onikinci Blm
Hakikat'in Kutsal Metni Kehaneti'ne Dair/ 135
Onnc Blm
Bana Buyruk Davranan, Kendisini Her Tanrdan Daha Yce Sayan,
Mahuzzimleri Onurlandran ve Kadnlar Arzulamay Hakir Gren
Krala Dair/ 149
Ondrdnc Blm
Bana Buyruk Davranan Kraln Onurlandrd Mahuzzimlere Dair/ 155
kinci Ksm
Aziz John'un Maher'i zerine/ 173
Birinci Blm
Giri: Maher'in Yazl Tarihi'ne Dair/ 175
kinci Blm
John'un Maher Kitab'nn Musa'nn eriat Kitab ve Tapnak'ta Tanr'ya
badet ile Balantsna Dair/ 189
nc Blm
John'un Kehaneti'nin Danel'in Kehaneti ile Balantsna ve Kehanet'in
Konusuna Dair/ 203
Grseller/ 225

TEEKKR

Sir Isaac Newton, Bat'nn Bilim-Kltr-U ygarlk ekseninde yer alan


nemli bir kiidir. Trkiye, Bat dnyas ile kendi axiologic (deerler sis
temi) yapsn koruyarak ve gelitirerek bulumak ve bunlarn arasndan
evrensellik zellii tayan unsurlar benimsemek ve gndelik hayata uy
gulamak arzusunu yaklak iki yz yldr ortaya koymutur. te bu amaca
hizmet edebilmek iin Bat'nn Bilim ve Kltr dnyasnda deerli bir yere
ve hakl bir ne sahip olan Sir Isaac Newton'un bu ok az bilinen kitab
n doumunun 370. ylnda Trke ye kazandrm olmann mutluluunu
yayorum.
O bservations U pon the Prophecies O f Daniel and The Apocalypse of
St John, 1 733 'de Londra'da yaplan ilk basksndan Trkeye evrildi. Bu
eviri iki ynden ok anlamldr; nk, a) Trkiye'nin Bilim ve Kltr
tarihinde Sir Isaac Newton'un bir kitab LK KEZ Trkeye evrilmi oldu
ve b) Sir Isaac Newton'un bu kitab dnyada tam olarak LK KEZ bir
yabanc dile evrildi.
Kitabn evirisinde Sir Isaac Newton'un uslubunu korumaya azami
dikkat gsterdim. Hi kukusuz Newton'un diline ve anlatmna sadk
kaldm. Newton, bir ilahiyat veya edebiyat deil, bilim adamyd.
Ssl cmlelerle deil, biraz tekrarl, biraz da teknik denilebilecek bir
Eski ngilizce ile kitabn yazmt. Birok Latince belgeyi eklemi, yer
yer Greke ve branice kaynaklar kullanm, sembollerden yararlanmt.
Bunlarn tamam esas metin iinde olduu iin, ben de yle braktm ve
ok geni dipnotlarda aklamalarn ve evirilerini koydum. Metin iinde
keli parantez [ ] iinde gsterilenler bana aittir, dierleri Newton'undur.
Metnin daha iyi anlalmas iin tarafmzdan bolca dipnot konulmutur.
Bunlar dorudan isimsiz olarak eklenmitir. Yazarn dipnotlar ise paran
tez iinde (Newton) olarak gsterilmitir.
7

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Kitabn temini, evirisi, basm ve yayn tahmin edilebilecei gibi ok


klfetli bir urat. Bu nedenle deerli dostlarmn ve akademisyenlerin
eviriye katks oldu.
Trkiye'de Kltr dnyasnn zenginlemesine yaptklar somut kat
k ve desteklerinden tr gerek bir Kltr adam olan dostum Sayn
E rdal Danyal'a, bu kitabn deerini ve Bilim ve Kltr dnyamza ya
paca katky bilerek kitabn evirisini yaynlamay neren deerli dos
tum MEDAM Bakan Sayn Prof. Dr. Bekir Karla'ya; kitabn en gzel
ekilde yaynlanmas iin hibir fedakarlktan kanmayan Baheehir
niversitesi'nin Kurucusu Sayn Enver Ycel'e, organizasyon asistan Sa
yn Yael Habif'e, kitapta yer alan Greke, l branice ve Latince metinlerin
evirilerinin tamamlanmasna katkda bulunan deerli akademisyen Sayn
Dr. Selin enocak'a (C.E.D.S .-Paris) ve Can Artam'a, son derece zorlu bir
ura olan evirinin bilgisayar yazmnda bana byk destek salayan Sa
yn Yonca ve Arif Bayrak iftine ve yardmclarna tm itenliimle teek
kr bir bor biliyorum. Ayrca dzelti, bask ve cilt aamalarnda emekle
ri geen MEDAM ve Mahya Yaynclk'n tm gen ve yetenekli yelerine
de teekkr ediyorum. Bu meyanda Latince evirileri gerekletirmi olan
merhum W illiam W hitla'nn adn anarak onu yadetmek isterim.
Benim iin byk anlam olan bu eviriyi akll ve gzel torunum Mina
Shiva'ya armaan ediyorum. U marm byynce okur ve dedesini anar.
Aytun ALTINDAL
spilandit, Ekim 201 1

SUNU
Prof. Dr. Bekir KARLIGA

Yuhanna'nn Vahyi, Yeni Ahit'in (ncil) son blmnde yer almaktadr.


Bu blmn yazar nn kimlii ok net deildir. Ancak Katolik Kilisesi bu
blmn, ayn zamanda drt ncil yazarndan birisi olan Yuhanna tarafn
dan, baz yazarlar ise Yuhanna adn tayan bir bakas tarafndan kaleme
alnm olduunu belirtirler. te yandan Dou Kiliseleri bu blm Kut
sal kitabn ana metninden saymazlar.
Anlatlanlara gre Yuhanna, bu eseri Efes yaknlarndaki Patmos
Adas'nda kaleme almtr. Yazl tarihi olarak da M.S. 65 ile 96 tarihleri
arasndaki zaman dilimi gsterilir.
Mezar zmir'in Seluk ilesinde bulunan Yuhanna, Roma zulm al
tnda inleyen Hristiyanlara bir mit vermek zere gelecee ynelik
kehanetlerde bulunmutu. ekilen aclarn sonunda ebedi kurtuluun ge
leceini, dolaysyla sabr ve tahamml gstererek Hz. sa'nn izini takip
etmeleri gerektiini sembolik bir dille anlatmt. Yuhanna bu eserini Eski
Ahit'te yer alan Daniel kitabndan ilham alarak yazmt.
Bilindii gibi, Eski Ahit'teki (Tevrat} Daniel kitab da, Babil kral Na
bukutnetsar'n Kuds' igali ile balayan Babil esareti dneminde, Dan
yal peygamberin grd baz ryalar anlatmaktadr. Buna gre Kral
Nabukutnetsar bir rya grr, ancak grd ryay unutur; kahinlerden,
hem grd ryann ne olduunu bildirmelerini hem de onu doru ekil
de yorumlamalarn ister. Onlar ise kraln ne rya grdn bilmedikleri
iin yorumlayamayacaklarn sylerler. O zaman Babil'de srgnde olan
Yahudilerin nderi Daniel, bir mucize gsterir; hem kraln grd rya
nn ne olduunu anlatr hem de onu memnun edecek biimde yorumlar.
Bunun zerine kraln nezdinde byk bir itibar kazanarak lkenin en say
gn bilge kiisi haline gelir.
9

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Eserde daha sonra Daniel'in grd bir dizi rya anlatlr ve bura
da deinilen kehanetlere yer verilir: Daniel ilk ryasnda, gklerin drt
yelinin byk denize saldrdn, denizden birbirinden farkl drt byk
canavarn ktn, bu canavarlardan birinin aslana, birinin ayya, birinin
kaplana benzediini grr. Canavarlarn drdncs, en korkun ve r
ktc olan ise byk demir dileriyle her eyi paralayan bir canavardr.
Bu canavarn ad belirtilmez. Sadece on adet boynuzunun bulunduu bil
dirilir. Bu canavarn yok ediliinden sonra gklerin saltanatna sahip birisi
gelir ve btn dnyann egemenlii ona verilir.
Daniel, bu zata yaklar ve grdklerini yorumlayp anlatmasn ister.
O da drt canavarn drt byk kralla, son canavarn on boynuzunun
da o krallktan doacak on kralla iaret olduunu belirtir.
Daniel, daha sonra baka ryalar da grr. Bunlardan birisi, boynuz
laryla her eye toslayan bir kotur. H ibir canl onun nnde duramaz.
Ancak iki gz arasnda tek boynuzu bulunan bir canavar kar ve kou
ldrr. Bu esnada onun boynuzu krlr ve yerinden gklerin drt yeline
doru uzanan drt boynuz kar.
Bir dier ryada ise Daniel, Dicle kenarnda kendine grnen ihtiaml
ve byleyici kyafetlerle donanm insan eklindeki bir varl grr; ona
bu harikalarn sonunun ne kadar olduunu sorar. O da ellerini gklere
doru kaldrp: "Bir vakitler ve vakitler ve yarm vakit olacak." der.
Daniel iittii, ancak tam olarak anlayamad szler zerine: "Efen
dim, bunun en sonu ne olacak? " diye sorar. O ses de: "Git Daniel, nk
sonun vaktine kadar bu szler sakldr ve mhrldr. Daimi yaklan tak
dimenin kaldrld ve harap edici iren eyin dikildii vakitten balaya
rak 1290 gn olacak. Dayanp 1 335 gne yetiene ne mutlu." diye cevap
verir. (Eski Ahit, 840-855).
Babil esaretindeki umutsuz Yahudilere mit vermek zere kaleme aln
d sanlan Danie l'in ryalar ve buna bal olarak gelecekten haber veren
kehanetleri, asr lar boyunca Yahudiler arasnda say mistisizmine dayal
(hurufilik) hatmi, mistik ve sembolik anlayn yaylmasna vesile olduu
gibi; ayn kutsal metne sahip olan Hristiyanlar arasn da da benzer yo
rumlarn yaygnlamasna neden olur.
Ayn ekilde H ristiyan kutsal metni olan Yeni Ahit'teki (ncil) Yuhan
na'nn Vahyi blmnde de metaforlarla bezeli ezoterik ve Apokaliptik
10

SUNU

yaklamlar sergilenir. Buradaki kanl tablolar, Eski Ahit'tekine gre daha


iddet ierici niteliktedir.
ki ana blmden oluan Yuhanna'nn Vahyi kitabnn ilk blmnde,
Anadolu'daki yedi Kilise'ye (Efes, zmir, Bergama, Tiyatiraya, Sard, Fike
delfiya ve Laodikya) gnderilen mektuplar yer almaktadr.
kinci blmde ise Hz. sa'ya benzeyen bir hayaletin kendisine grn
dn ve kurtarcnn sa elinde yedi yldz olduunu ve azndan iki
azl keskin bir klcn ktn grnce irkildiini, ancak onun kendisi
nin sa M esih olduunu ve gelecee dair kendisine bilgi aktaracan, ken
disinin bu bilgileri yedi kiliseye anlatmasn istediini bildirir. Burada sa
Mesih'in yeniden yeryzne ineceine yakn ortaya kacak baz olaylarn
aktarlmakta olduu grlr.
lkin sa Mesih'in geliinden nce dnyann urayaca ilahi fkeden
bahsedilir. Yedi mhrn almas, yedi borazann alnmas ve Tanr'nn
gazabyla dolu yedi tasn yeryzne boaltlmas ile felaketler zincirinin
balayaca dile getirilir.
Yedinci borazann alnmasyla eytann hakimiyeti son bulur ve ey
tan, iinde bin yl kalaca kuyuya atlarak hapsedilir. Bylece insanlk
bin yl eytandan kurtularak rahat nefes alacaktr. Ancak bu bin yln
sonunda eytan serbest kalacaktr.
Daha sonra Hristiyanl ar arasnda pek yaygn ve gnmzde bile et
kin olan bin yl beklentisi ya da korkusu (Bin ylclk-Millenarizm), anla
y, Yuhanna'nn Vahyi kitabndaki bu kehanetlerle balantldr.
Yuhanna'nn Vahyi'ne gre, dnyann sonuna doru sa Mesih yer
yzne inecek, insanlar " demir omakla gdecek ve mlek kaplar gibi
krp paralayacaktr."
Yedi melein, insanlar ve yeryz iin felaketler getirecek olan bora
zanlar birer birer flemelerinden sonra, gkten insanlarn zerine kanla
kark dolu ve ate yaacak, karada ve denizde yaayanlarn te biri
helak olacaktr. Yldzlar ve ate toplar yeryzne dklecek, gne ve
ay kararacak, felaketler birbirini izleyecektir.
Bu felaketlerin ardndan yeryzne in cek olan sa Mesih, Siyon te
pesi zerinde duracak ve seilmi 144.000 kii, onun yannda yer ala
caktr. Sonra inanmayanlara ynelik ilahi cezalandrma balayacak ve
yeryznde oluk oluk kan akacaktr.
11

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Yuhanna olacaklar yle anlatyor:


"Tapnaktan kan baka bir melek, bulutun zerinde oturana yk
sek sesle bararak yle dedi: 'O ran uzat ve bi! Bime saati geldi.
nk yerin ekini olgunlam bulunuyor.' Bulut zerinde oturan, ora
n yerin zerine sallad ve yerin ekini biildi.
Gkteki tapnaktan baka bir melek kt. O nun da keskin bir ora
vard. Atein zerinde yetkili olan baka bir melek ise sunaktan kp
geldi. Keskin ora olana yksek sesle 'Keskin oran uzat! ' dedi. 'Yerin
asmasnn salkmlarn topla. nk zmleri olgunlat.' Bunun zeri
ne melek oran yerin zerine sallad. Yerin asmasnn rnn toplayp
Tanr fk esinin byk cenderesine att. Kentin dnda sklan cendereden
kan akt. Kan, bin alt yz ok atm apndaki bir alanda atlarn gemlerine
dek ykseldi."
Bu olaylardan sonra yedi melek tarafndan tanrsal fke yeryz
ne boalr. Bu esnada kt ruhlar, yeryznn btn yneticilerini Ar
megedon' da toplarlar. Daha sonra evrende tam bir kaos ve dzensizlie
neden olacak byk ykm ve felaketler dizisi ortaya kar:
" imekler akt, uultular ve gk grlemeleri iitildi. ylesine b
yk bir deprem oldu ki insan yeryznde oldu olal bu kadar byk
bir deprem olmamt. U luslara ait kentler yerle bir oldu. Byk Babil,
Tanr'nn nnde anld ve Tanr'nn ateli gazabnn arabn ieren kase
kendisine verildi. Btn adalar ortadan kalkt, dalar da yok oldu. Gk
ten insanlarn zerine, taneleri yaklak krk kilo arlnda iddetli bir
dolu yad."
Bylece Armagedon'da toplanm dnyadaki btn Mesih kartlar,
yneticileriyle birlikte yok olurlar. Mesih'e kar gelen btn inan men
suplar "kkrtle yanan ate glne diri diri atlrlar.''
Ayrca bu felaketler balamadan nce sa Mesih yeryzne inecek,
kendisine inananlar alp semaya karacaktr. sa Mesih'e tabi olarak
lmszlk elbisesini giyip semaya ykselen Hristiyanlar, mutluluk iin
de yeryznde olup bitenleri seyredeceklerdir.
Bundan sonra yeryznde bin yl srecek olan altn devir balayacak
tr. (Kitab- Mukaddes, Yeni Ahit, Yuhanna'nn Vahyi, 2 58-274) .
Son zamanlarda zellikle fanatik Yahudi ve Hristiyan gruplar tarafn
dan sklkla bu kehanetlere atflarda bulunulduunu gryoruz.
12

SUNU

O rtaa'da baz Kitab- Mukaddes yorumcular, Hz. Peygamber'in


doum tarihini; Deccalin temsilcilerini sembolize ettii 666 rakamy
la zdeletirerek, kehanetlerde sz edilen Deccal'in iaretlerinin Hz.
Peygamber'i gsterdiini iddia ediyorlard. Nitekim ilk yaplan Kur'an
tercmelerinden birisinin kenarnda, Mslmanlarn boynuzlu canavarlar
eklinde tasvir edildiini gryoruz. Hal Savalar esnasnda papazlarn
halk savaa tevik etmek iin bu kehanetlere ve onlarn fanatik yorumla
rna ska bavurduklar grlmektedir.
1530'da Martin Luther, Papa'y Deccal diye tantyordu. John Calvin
de byle bir balant kurmutu. 1940'Iarda, Deccal olarak Hitler'in sk
sk ad geiyordu; Stalin ve Mussolini'yi de bu role uygun grenlerin says
oktu.
Bilhassa baz Mesihi, Millenarist ve Evanj elikler, bu kehanetleri yo
rumlayarak " Tanr'y kyamete zorlama" diye bir anlay gelitirmi bu
lunuyorlar. O nlar, Mesih'in geliine zemin hazrlayaca kabul edilen bu
iddet olaylarnn bir an evvel meydana gelmesini ve Yeni Kuds'n ku
rularak Kurtarc'nn mutlak hakimiyetinin gereklemesini istemekte ve
bunun iin zel aba harcamaktadrlar.
Sz gelimi Dispansasyonalisd er, Yahudilerin artk Filistin'e dndkle
rini ve srail devletinin kurulduunu, bylece ilahi takdirin gerekletiini,
kutsal tapnan (Sleyman Mabedi) nc kez inasnn an meselesi ol
duunu dile getirmektedirler.
zellikle Amerika Birleik Devletleri'ndeki Evanjelikler, hava alan
lar ve tren istasyonlar bata olmak zere halka ak mekanlarda ov
programlarn hatrlatan geni katlml vaazlarnda, ayrca hazrladklar
radyo ve televizyon programlarnda, beklenen kehanetlerin gereklemesi
iin, halk tahrik ve tevik etmektedirler. srail Devleti'nin kurulmasnn
ilahi buyruun tecellisi olduunu bildirmekte, bu nedenle de srail'in yap
t insanlk d zulmlere ve katliamlara sempatiyle bakmaktadrlar.
Peki Newton bu konuyla ilgilenmi olabilir mi?
Ne yazk ki Newton'un hayatndan bahseden kaynaklar bu kitap ile
ilgili pek bilgi vermemektedirler.
Bize gre bu kitap ok nemlidir.
Zira Newton gibi rasyonel dnceyi benimseyen, pozitif bilimin ku
rucular arasnda yer alan ve pozitivist-materyalist anlaylarn adeta temel
13

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

referanslarndan birisini oluturan nemli bir bilginin, hayalleri zorlayan,


bylesine Messianist, apokaliptik, mitik ve mistik bir metinle ilgilenmi
olmas ok manidardr.
Ne var ki ondan sonra gelen Aydnlanmac, rasyonalist ve pozitivist
aydnlarn ou bu metnin otantik olup olmadn tartmakla yetinmi
ler ve ifade ettii anlam zerinde pek durmadklar gibi, almay grmez
likten gelmilerdir.
Dier taraftan bu eser din-bilim ilikileri bakmndan da byk bir
nem arz etmektedir. Sadece ilahiyatlarn ve zellikle de dinler tarihi
lerinin uratklar bir konuda pozitif bilimlerin nde gelen simalarnn
ortaya koyacaklar yaklamlar, dini bakmdan bir anlam ifade etmese de,
bilim, felsefe ve entelektel dnce bakmndan ok nem ifade eder.
Bu nedenle biz, Newton'un doumunun 3 70. ylnda bu eserin Trk
eye tercme edilmesini ve yaynlanmasn ok nemli ve anlaml bulduk.
T ercm e t amamlannca hem Dinler Tarihi hem de Trk Dili uzman olan
ve zellikle dnce tarihini iyi bilen uzmanlar tarafndan tekrar gzden
geirilerek mtercimin onayna sunulmasn saladk.
MEDAM ile birlikte ortak yaynlar yapmay kararlatrdmz Mah
ya Yaynclk bu eserin, hem aslna uygun hem de gnmz insanlarnn
anlayabilecei bir slu p ile okuyucuya ulamas iin elinden gelen gayreti
gsterdi:
Bylece ilk kez, Newton'un kutsal metinlere dair yorumlarn ieren
bir metni siZO kuyucularn beenisine sunabilme imkan bulduk. Bu vesi
leyle eme i ge'en h erkese teekkr ediyoruz.
'!

,. , '

14

Ockham Baron'u
Byk Britanya Yce anslyesi
Lord Kral
doruluk timsali efendimiz
PETER Hazretleri'ne
Lordum,
Ekteki sayfalar, yazar ile uzun sreli samimi bir dostluk yaam
olan siz Lord Hazretleri'ne sunarken apoloji yapmayacam* ve
tpk yazar gibi, siz de her trl meguliyetlerinizin arasnda Din'i
kendi arzunuzla aratrm ve tm sorgulamalarnzda ve davranla
rnzda, hakikat ve fazilet'e [erdem] olan sarslmaz tutkunluunuzu
gstermisinizdir.
Sir Isaac Newton'a olan yaknlmn benim avantaj/armdan biri
olduunu daima aklmda tutacam, ki bu [akrabalk] bana en yap
macksz sayglarmla kamuoyuna bu duyuruyu iletebilmem iin bir
frsat tanmtr.
Efendimiz Lordumuzun,
en sadk ve hrmetkar hizmetkar,
Benj. Smith

Apoloji yapmak (to make Apology): Gnmzde kullanld anlamyla ngilizce Apology kelime
si, "zr dilemek pimanlk beyan etmek ve hata kabullenmek"tir. Oysa 18. yzyl ngilteresi'nde
"Apoloji yapmak", Hristiyanlk tarafndan "Mutlak Hakikat/Doru" kabul edilen Kutsal Metin
ler'deki anlatmlarn savunulmas anlamna geliyordu. Apology, gnmz Hristiyan lahiyat'nda
zel bir daldr ve ayn balamda kullanlmaktadr. Benjamin Snith, bu sunumunda "Apoloji yap
mayacam" derken, kitabn konusu olan ve tartlan dini metinlerin ve yorumlarn "Mutlak Do
rular olduklarn savunacak deilim" demek istemitir. Apology/ Apologetics/ Apologia daima b
yk harfle yazlr ve "zr dilemek" vs. ile hibir ilgisi ve zdelii yoktur; hatta yanl bile olsalar,
kutsal saylan metinlerin kr krne savunulmasdr. Benjamin Smith, Sir Isaac Newton'un vey
kardeidir.
*

15

Birinci Ksm
.

DANIEL'IN KEHANETLER!
ZERNE

Birinci Blm

ESK AHT KTAPLARI'NIN


DERLEYCLER BAHSNE GR

e zaman ki, Manesse1 Tanr'nn evinin [Tapnak] iine yontu!


4 ( mu bir suret [heykel] yerletirip cemaatin topland iki av
Q luya

da Semavi Alem'in sakinlerine atfen sunaklar [mezbah]


ina etti ve falcla, byye ve allagelmi cin taifesine b avurdu,
[ite o zaman] onun bu byk ktlnn karl olarak Asur Kra
l Asserhadon'un ordularyla lkesi igal edildi ve esir derek Babil'e
srld. eriat Kitab da onun torunu ]osiah'n2 saltanatnn onseki
zinci ylna kadar kayp kald (2 Chron. XXXIII. 5, 6, 7). D aha sonra
'

1 Manesses!Mannesseh: Joseph'in oullarndan biri. srael'in oniki kavminden birinin lideri ve sra
el ve Judah'n kral (Gen. 41.51; 48,1 ).
2 Josiah: Manesseh'in olu. Amon'dan sonra kral oldu. Amon, babasnn izinden gittii iin sa
raynda yardmclar tarafndan dzenlenen bir suikastle ldrld. Josiah tahta getiinde sekiz
yandayd.

19

KUTSAL KTA BIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Barahip Hilkiah, Tapnak'n [mabedin] yeniden inas srasnda kayp


kitab orada buldu. Kral, atalarnn eriat Kitab' n kelamna uygun
davranmam olduklarndan yaknd ve Kitap'n' tm halka oku tulmas
n emretti, [bylece] halknn Tanr ile y ap lm olan Kutsal-Szlemeyi3
yenilemesini salad (2 Chron. XXXIV) . Gnmzde halen mevcut olan
eriat Kitab budur.
Ne zaman ki Shishak4, Msr' dan kp gelerek Tapnak' yamalad ve
]udah' Msr Krall'nn boyunduruu altna ald (ki, Rehoboam'n5 sal
tanatnn beinci ylyd), Yahudiler yirmi yl kadar bir sreyle ok byk
skntlara dar oldular; Hak Tanrsz kaldlar ve kendilerini eitecek bir
din adam bulamadlar. eriatlar da olmad ve o vakitlerde dar kan
iin de, ieri giren iin de selamet kalmamt. Fakat hepsinin zerinde
byk azaplar vard ve millet milletle ve ehir ehirle savayordu. nk
Tanr onlar trl trl kargaa ile azap/andrmt (2 Chron. XII. 2, 3, 4,
8, 9, ete. XV. 3. 5. 6 ) . Fakat Shishak lnce Msr karklklara srklendi
ve ]udah on yl sreyle sakin kald. Bu dnem iinde Asa6, ]udah'da ko
runakl ehirler ina etti ve 580 000 kiilik bir ordu oluturarak saltana
tnn onbeinci ylnda bu orduyla, Sesac7 tarafndan zaptedilip sonradan
yitirilmi olan topraklarn yeniden ele geirebilmek amacyla saldrp
Msr', Libya'y ve Troglodytica'y fethetmi olan Habe Kral Zerah'n
1 .000 .0008 Libyal ve Habe'den [Etyopyal] kurulu ordusunu yenilgiye
uratt (2 Chron. XIV. 1 , 6, 7, 8 , 9, 12) . Bu zaferinden sonra Asa, eriat
yolundan sapm olan annesini [yeni ngilizce evirilerde bykannesi]
tahtndan indirdi ve [Tapnaktaki] Sunak' yeniledi ve Tapnak'a k asalar
dolusu altn ve gm getirdi. Baka Tanrlara tapanlarn ekti leri ka
hrl lmlere bakarak o ve halk atalarnn Tanrs ile yeni bir Szleme
yapabilmeni yolla rn aradlar ve onun olu ]ehosaphat, yksek yerleri
3 Kutsal-Szleme: Taim'nn Abraham (brahim Peygamber) ile yapt anlama. Yahudiler iin
Abraham, slamiyet'de olduu gibi Peygamber deil, Patriarb Kabile efi ve kurucusudur.
4 Shishak: Msr'daki Firavunlardan biri. Kutsal Kitap'ta ad geer (I. Kings. 11: 40).
5 Rehoboam: Krkbir yandayken Judah'n kral olmutu. braniler . 1000-900 yllarnda srail
ve Judah olarak ikiye blnmlerdi ve aralarnda savalar ve ykmlar yaanmt. Kuzey'deki Kral
lk srael, gneydeki ise Judah olarak anlmt.
6 Asa: Judah Kral.
7 Sesac: Yukar Nil Blgesi'ndeki Habeistan kral.
8 Newton'un kulland Eski Ahit Kitab'nda 1.000.000 olarak geen bu ordu iin gnmzde ya
ynlanm olan Eski Ahit'in ngilizce, Franszca ve Almanca evirilerinde bu say onbinlerce olarak
evrilmitir.
20

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

[antlar] kaldrdktan sonra saltanatnn nc ylnda baz Prensleri


ni, din adamlarn ve Levitleri9 , ]udah 'n ehirlerinde ders vermeleri iin
seferber etti ve onlar da yanlarnda tadklar eriat Kitabn okuyarak
Judah'n tm ehirlerini dolap eitim verdiler (2 Chron. XV.3, 12, 13,
1 6, 18). Manesses'in saltanat dneminde kaybolup daha sonra ]osiah'n
saltanat dneminde bulunan Kitap ite budur ve Jehosaphat'in saltanat
nn nc ylndan nce yazlmtr demektir.
Ayn eriat Kitab, Samaritanlar10 tarafndan muhafaza edilerek gele
cek kuaklara aktarlmt ve [buradan da anlalyor ki] Kitap on kavmin
tutsak edilmesinden nce onlarn eline gemitir (2 Kings. XVII. 27, 28,
32, 33 ) . nk on kavim tutsak edildikleri vakit Asur Kral'nn emriyle
[yahudi] bir din adam Samaria'nn yeni yerleimcilerine, o topraklarn
Tanrs'nn yolunu retmesi iin Bethel'e geri gnderilmiti ve Samari
tanlar gelen bu din adamndan onlara retmek iin beraberinde getirdii
o topraklarn Tanrs'nn yolunu veya eriat 'n anlatan Pentateuch'u1 1
almlard ( 2 Kings. XVII. 34, 41 ) . nk onlar b u din adamnn kendile
rine rettii dinde sebat etmilerdi ve kendi tanrlarnn ibadet [tarzn]
bununla birletirmilerdi ve kendilerine retilmi olanlara bal kaldk
lar iin de eriat Ki tab'n zgn branice harfl eriyle korumulard. Oysa
Babil'deki srgnden geri dnen iki kavim bu harfl eri Babil'de rendik
leri Kalde [dilinin] harfleriyle d eitirmilerdi.
Pentateuch'u hem bu iki hem de [dier] on kavim kabullendiine
gre, bu kavimlerin iki Krallk olarak blnmelerinden nce bu kitaba
sahip olduklar anlalmaktadr. nk blnmeden sonra artk birbirle
rinden yasa almadlar ve farkl kalmay srdrdler. ]udah, ]eroboam'n
iledii gnahtan tr [blclk gnah] srail'i balamad, srail de
]udah' bu konuda ikna edemedi. Bu nedenledir ki Pentateuch, David ve
Solomon'un hkmranlk devirlerindeki eriat Kitab'dr. Tabernacle'da12
9 Levitler: Tapnak grevlileri. Tapnak Amirleri ve trenleri hazrlayanlar. Ayinleri ynetenler Ko

hen adyla tannanlardr.


1 O Samaria/Samaritan: Kuds'n kuzeyinde Suriye snrna yakn Aramice konuulan blge. Bir
iddiaya gre yabanclarla evlenmi olan braniler. Samaritanlar kendilerini gerek srailliler olarak
grrlerdi. Bu cemaat Eski Ahit'teki ilk be kitabn dnda hi bir Kitap'a inanmaz. Gnmzde
Suriye ve rdn'de eski Aramice'yi konuan baz kyler bulunmaktadr.
1 1 Pentateuch: Torah diye bilinen ilk be kitap. Metinde sz edilen eriat Kitab.
12 Tabernacle: Latince adr anlamnda kullanlan bu kelime branicede Ohel/moed/hammikan ola
rak geer. Toplant yeri, toplu ayin merkezi gibi anlamlarda kullanlr. Tarihsel olarak Havra, Kilise
ve Cami bu kavramdan gelitirilmi yaplardr.
21

SIR ISAAC NEWTON

KUTSAL KTABIN YORUMU

ve Tapnak'daki uygulamalar David ve Sa/oman tarafndan bu eriat


Kitab'na uygun olarak emredilmilerdi ve David'in 78. Mezmur'da hal
kna Tanr'nn eriat'na kulak verin derken kastettii de ite bu kitapta
anlatlan eriat'tr. nk atalarnn eriat'tan nasl saptklarn tanm
larken alnt yapt birok tarihsel olay Exadus [k Kitab] ve Saylar
kitaplarndan alnmayd.
Edam Krallar'nn13 soyaac, srail'de henz hibir kral hkm sr
mezken Genesis [Tekvin] Kitabnda anlatlmtr (Gen. XXXVI 3 1 ); ve
buradan anlalmaktadr ki, bu kitap, Saul'un14 kral olmasndan nce
gnmzde korunmu olan ekliyle tam olarak yazlm deildi. Kitabn
yazar, kendi dnemine kadar gelip gemi olan tm krallar sralamtr.
Bu nedenledir ki Kitap, David'in Edam'u zaptetmesinden nce yazlmtr.
Pentateuch Kitab, Tanr'nn halknn, tarihinin ve eriat'nn bir btn ha
lindeki derlemesidir ve tarih de Musa tarafndan biraraya getirilmi olan
Tekvin'in tarihinden (Gen. II. 4); Adem'in Nesilleri Kitab'ndan (Gen. V.
I) ve Tanr'nn Savalar (Num. XXI. 14) gibi kitaplardan derlenmitir. Bu
Savalar Kitab, Kzldeniz'de neler yapldn ve srail'in l' deki dola
mn ihtiva etmektedir, dolaysyla da Musa ile balamtr. Ve ]ashua onu
Kenan ilinin fethine kadar ilerletmi olabilir. nk ]oshua, Tanr'nn eri
at Kitab'na bir eyler yazmt, (Josh, XXIV. 26) dolaysyla da Tanr'nn
belli bal savalarna kendi savalarn da yazm olabilir. Bunlar halk iin
yazlm kitaplar olduklar iin, Musa'nn ve ]oshua 'nn izni olmadan yazl
m olamazlar. Ve Samuel15 de, Saul'un dneminde, halen yrrlkte olan
bu kitaplar Musa'nn ve ]ashua 'nn kitaplar ekline sokarak srai l'in bir
kral edinmesinden sonra Genesisffekvin Kitab'ndaki Edam Krallar'nn
soyaac blmne eklemleyebilmek imkanna sahip olmutur.
Yarglar Kitab, Yarglar'n tarihinin Samsun'un16 lmne kadar
olan devamdr. Dolaysyla da onun lmnden sonra Yarglar'n leri adl
13 Edam: Kutsal Kitab'n Balang blmnde ad geen bir krallk. Yeri tam olarak bilinemese

de, Mezopotamya ve Kenan (Filistin) topraklarnn arasnda bir blgede olduu kabul edilir. Msr
ile hem ok yakn ilikileri hem de savalar olmutur.
14,Saul: David'.den (Davut Peygamber) nceki kral.
15 Samuel: . 1 1-10. yzylda Kral Saul ve David'in dneminde yaam olan bilge yarg ve Pey
gamber. Yardmclaryla birlikte kitaplar yazm ve yazdrmtr.
16 Sampso/Samsun: Yarg. Ancak o dnemde yarglar hukuku olmaktan ok, Kabile Yneti
cisi olarak anlyorlard. Samsun srail'i Filistin egemenlii dneminde yirmi yl sreyle ynetmiti,
ancak boyunduruktan kurtaramamt. Filistinli gzel ve fettan Deliah adl kadn tarafndan batan
kartlrve trajik sonu filmlere ve romanlara konu olmutur.

22

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

kitaptan derlenmitir. Bu kitapta anlatlan eylerin ou srail'de bir kral


yokken yaplmtr (Jud. XVII. 6. XVIII. 1 . XIX. 1 . XXI. 25) ve Saul'un
hkmranlnn balamasndan sonra yazlm olduklar bellidir. Yazld
dnemde ]ebusitler17 Kuds'de yayorlard Uud. 1 . 2 1), dolaysyla da
David'in hkmranlnn sekizinci ylndan nce yazlm olmaldrlar (2.
Sam. V. 8. 1 Chron. XI. 6). Musa'nn ]oshua'nn ve Yarglar'n Kitaplar
tarihsel bir sreklilik gsterirler ve Tekvin' den inerek Samsun'un lmne
kadar geen dnemi kapsarlar. Pentateuch'un bittii yerden ]oshua'nn
Kitab ve onun kitabnn bittii yerden de Yarglar Kitab balar. Dolay
syla bu kitaplarn tm Musa'nn, ]oshua'nn ve dier kaynaklarn yaz
dklarndan alnarak tek ve ayn el tarafndan derlenmilerdir ve Saul'un
hkmranlnn balangcnn sonrasna ve David'in krallnn sekizinci
ylndan ncesine tarihlendirilebilirler. Samuel, Kutlu bir yazard ( 1 . Sam.
X. 25), Musa'nn ve ]oshua' nn tarihlerini ok iyi biliyordu ( 1 . Sam. XII.
8. 9. 1 0. 1 1 . 1 2) ve Saul' un dneminde rahat imkanlara sahipti ve bu
kitaplar derlemek iin de yeterli yetkisi vard. O halknn gznde ok
deerli olan bir Peygamberdi ve yaam boyunca srail'in hukukunu o
ynetmiti; halk yarglamak iin yararland eriat Kitab kendisinden
mertebe olarak daha alt seviyede olan biri tarafndan yazlm olamaz.
nk Yasa-Yapc, yargtan altta deildir ve Joshua'n Kitab'nda ken
disinden alnt yaplm olan ]asher Kitab18 da Uosh. X. 13), Saul ld
srada mevcuttu (2. Sam. 1 . 18).
Solomon'un Mabedi'nin [Tapnak] kutsan srasnda buraya nakle
dilmi olan Ark'n [Kutsal Ahit Sand] iinden iki tabletten baka bir
ey kmamt (1. Kings VIII. 9 ) . Dolaysyla Filistinliler Ark' aldklar
vakit, iinden eriat Kitabn, altn Manna [yiyecek] kasesini ve Aaron 'un
[Harun] Asas'n da alm olmaldrlar. srail'in Filistinliler tarafndan
zapt srasnda yaanan bu ve dier kayplar Samuel'e bu dmanlklarn
ardndan gelen savasz dnemde Musa'nn ve ]oshua'nn dalm yaz
lar ile Yarglar'n ve Patriarklar'n [Kabile Atas] tutanaklarn toplama
1 7 Jebusit: Adlar ilkin Tekvin Kitab'nda geen bir kavim. Filistin kkenlidirler. Kuds'n ilk yerle
imcileri onlardr. Daha sonra Solomor/Sleyman Peygamber tarafndan yaptrlm olan nl Tap
nak onlardan satn alnm olan arazinin stne ina edilmiti, ama arazinin mlkiyeti Jebusitler'de,
Tapnak'n mlkiyeti ise Sleyman'dayd.
18 ]asher!]ashar Kitab: braniler tarafndan kullanlm olan bir kitap. Halen kayptr ama ondan
yapld belirtilmi olan Kutsal Metinler bulunduu iin varl kabul edilmektedir. arklar ve Gf
teler Kitab olarak da bilinir. Baz ezoterik kaynaklara gre de gizli bilgiler ihtiva eden kayp kitap.
23

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

ve derleme hususunda (bu derleme halen mevcuttur) bir giriimde bulun


ma arzusunu vermi olabilir.
Ruth Kitab, ayn yazar tarafndan ayn dnemde yazlmtr ve
Yarglar dnemini ierir. Bu nedenle Yarglar Kitab'na bir ek ola
rak grlebilir. Bu kitap David'in douundan ok sonra deil, onun
doumundan hemen sonra yazlm olmal dr (Ruth IV. 17, 22). n
k David'in byk bykbabas ve byk bykannesi olan Boaz ve
Ruth' un tarihleriyle ada olanlarn [soylarnn] bir iki nesilden daha
gerisinin anmsanabilmesi olas deildir. yle ki, bu kitapta yer alan:
soyaacnda D a vid'in, Boaz'n ve Ruth'un soyundan geldii belirtilmi,
fakat onun aabeylerine ve ocuklarna yer verilmemitir; bu da kita
bn, David'in, Saul tarafndan kral yaplmasnda n sonra onu onurlan
drmak iin Saul'un krall dneminde ve David'in Hebron'daki ocuk
larnn domasndan nce yazldn gstermektedir. Kitap'ta David'in
Krallk tarihi anlatlmad iin onun Kral olarak atanmasndan hemen
sonra yazld anlalmaktadr. [Dolaysyla yazanlar] yerinde bir deer
lendirme yapmlar ve ]oshua'nn, Yarglar'n ve Ruth'un Kitaplar'n
Samuel'e atfetmilerdir.

Samuel, lmne kad ar kendi Birinci Kitabnn yazar olarak da n


lenmitir. Samuel'in iki kitabnda da h! bir mellife atf yoktur, dola
ysyla da bunlar zgn metinler olarak grlmektedirler. Bu Kitaplar
onun soyaac, doumu ve eitimi ile balamaktadr ve bir ksm muhte
melen onun salnda bizzat kendisi tarafndan veya rencileri Imurid
leri] olan Ramah 'daki Naiothlu [Eski Kuds] Peygamberler tarafndan
(1. Sam. XIX.18, 19, 20) ve ksmen de onun lmnden sonra yine ayn
muridler tarafndan yazlmtr.
Krallar Kitaplar, Solomon'un [Sleyman P eygamber] leri Kitab'nn,
srail'in ve ]udah'n Krallar'nn Chronicles [Tarihler] Kitaplar'nn mel
lifleri olarak baka yazarlara iaret etmektedir. Chronicles Kitaplar, uz
gr sahibi Samuel'in Kitab'n, Peygamber Nathan'in Kitab'n, uzgr
sahibi Gad'in Kitab'n, David'in . leri iin belirtmektedir; Solomon'un
leri iin ise, Peygamber Nathan'n Kitab, Shilonite'li [Ramallah yakn
larnda Shiloh kasabasndan olan kii] Abijah'in Kehaneti ve uzgrc
ddo'nun vizyonlar kaynak gsterilmitir; Rehoboam ve Abijah'in leri
iin, Peygamber Shemajah'in Kitabyla uzgrc ddo'nun soyaalaryla
24

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

ilgili Kitab kaynak gsterilmitir; srail'in ve Judah'n Krallar'nn Ki


tab ise, Asa'nn, ]oash'n, Amaziah'in, ]otham'in, Ahaz'in, Hezekiah'in,
Manesses'in ve ]osiah'in kayna olarak gsterilmitir; uzgrc Ha
nani'nin Kitab, Jehosaphat'in leri iin; ve Isaiah'in Vizyonlar da Uz
ziah ve Hezekiah'in leri iin kaynaktr. Bu nedenledir ki, bu kitaplar
gemi Peygamberler'in ve uzgrclerin tarihsel yazlarndan derlenmi
metinlerdir. Krallar Kitab ile Chronicles birbirlerine atfl ar yaptklar
iin bunlarn bir ve ayn zaman diliminde yazldklar anlalmaktadr.
Bu zaman dilimi de, Babil'deki esaretten dnn hemen sonrasna te
kabl etmektedir, nk ]udah'n tarihini, ]udah Krallar'nn soyaa
larn ve Ba Rahipleri, bu tutsakl k dnemine kadar dayandrmaktadr.
Ezra'nn Kitab, zgn olarak Chronicles Kitab'nn bir blmyken,
ondan ayrtrlmtr. nk bu kitap, Chronicles'in son iki blmy
le balamaktadr ve Esdras'n birinci kitab ise Chronicles'in son iki
blmyle balamaktadr. Bu nedenledir ki Ezra, Krallar ve Chronic
les kitaplarnn derleyicisidir ve tarihi kendi dnemine kadar tam
tr. Ezra, Tanr'nn eriat'na uygun yetitirilmi bir katipti ve bu iin
de ona yardmc olan Nehemias bir ktphane kurmutu ve Krallar'n,
David'in ve Peygamberler'in leri'ni ve kutsal armaanlar ile ilgili Kral
Fermanlar'n toplayarak biraraya getirmiti (2 Maccab. II. 13 ) . David'in
leri denildiinde ben Samuel'in iki kitabn, ya da en azndan ikinci
kitabn anlyorum. Aralkl zamanlarda Peygamberler tarafndan ya
zlm olan Krallar'n leri Kitab'ndan yola kan Samuel, ]udah'n ve
srail'in Krallar Kitaplar'n ve ]udah'n Krallar'nn Tarihi Kitab ile
srail'in Krallar'nn Tarihi Kitaplar'n derlemitir. Bu derleme srasnda
da, uygun bir zaman sralamasyla Acts'lar [ler Kitap'lar] birletir
mi, yazarlarn tamamen kendilerine ait szlerini kopyalam ve bun
dan da belli olduu zere, Krallar Kitab ile Chronicles Kitab birok
kelimelerinde ve cmlelerinde birbirleriyle sk sk uyum gstermilerdir.
Anlam itibariyle uyumlu olduklar yerlerde kelimeleri itibariyle de e
uyumludurlar.
Bylelikle [Samuel] deiik zamanlarda yazlm olan Isaiah'in Keha
netleri'ni tek kitap halinde toplamtr. Hem ]eramiah iin hem de ikinci
Mabed [Tapnak] dnemine kadarki Peygamberler iin ayn eyi yapm
tr. Jonah Kitab, baka birisi tarafndan yazlm olan ]onah'n tarihidir.
25

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Daniel'in Kitab, eitli zamanlarda yazlm metinlerin toplamdr. Son


alt blm Daniel'in eitli zamanlarda bizzat kendisi tarafndan yazlm
olan Kehanetleri ierir: ilk alt blm ise bakalar tarafndan yazlm
tarihsel metinleri kapsar. Drdnc blm Nebuchhadnezzar'n ferman
dr. Birinci blm Daniel'in lmnden sonra yazlmtr: bu blmn
yazarnn anlatmna gre Daniel, Cyrus 'un [Krallnn] ilk ylna, yani
Cyrus'un Babil'i zapt ediinin nc, Persleri ve Medleri yeniinin de
birinci ylna kadar yaamtr. Bu durumdan hareketle, kitabn beinci
ve altnc blmlerinin de onun lmnden sonra yazlm olduu sy
lenebilir. nk bu blmler u kelimelerle sonlanmaktadr: mdi Da
niel, Darius'un egemenliinde ve Persli Cyrus'un dneminde altn an
yaad. Ne var ki, bu kelimeler, bence kitabn gerek yazar olduunu
dndm Ezra tarafndan da eklenmi olabilirler.
Musa, David ve bakalar tarafndan yazlm olan Mezmurlar da,
Ezra tarafndan tek cilt haline getirilmie benziyor. Ben Ezra'nn bu cildi
derlediini dnyorum, nk Mezmurlar'da en ge olarak Babil' deki
tutsaklk gnlerine denk gelen blmlere rastladm, daha sonrakiler hi
yok.
Bu eylerden sonra Antiochus Epiphanes [ayn adl iV. Suriye Kra
l, . 1 75-163], Mabedi yamalad ve Yahudileri lmle tehdit ederek
onlar eriatlarn unutmaya zorlad ve bulunduklar her yerde kutsal
Kitaplar'nn yaklmalarna sebep oldu. Bu hengamede srail Krallar'nn
Tarihleri Kitab kayboldu. Fakat bu bask dneminin gemesinden sonra
]udas Maccabeus, bulunabilen tm metinleri bir araya toplad (2 Mac.
il. 14 ) . Bu metinler elenip bir sraya sokularak Isaiah'in Kehanetleri veya
dier baz peygamberlerinkiler, Zekeriya'nn Kehanetleri [Kitabnn] so
nuna eklendi; Ezra 'nn Kitab, Chronicles'tan ayrld ve iki deiik kitap
halinde dzenlendi; birinde Ezra'nn Kitab, Canon19'a dahil edildi, die
rinde ise Esdras'in birinci kitab yapld.
Roma esaretinden sonra Yahudiler geleneklerini muhafaza edebil
mek iin bunlar yazlar halinde Talmud'a koydular ve kutsal yaztlarn
tek bir Nusha halinde saklayabilmek konusunda aralarnda uzlatlar ve
1 9 Canan: Yetkin ve balayc hkmler ve uygulamalar ieren ve birok kitaptan yaplm alnt
larla oluturulmu kurallar kitab. Trke "kanun" szc buradan gelir. Ama Canon, Trkede
bilindii ve kullanld anlamda kanun deildir; belki bir tr "ilmihal" gibi anlalmas gerekir.
26

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

kitaplarndaki her trden harfi sayarak oluturduklar bu tek Nshay


muhafaza ettiler. Septuagint20 meali araclyla kefedebilecek olanlar
hari, imdi kayp olan farkl anlatmlarn bu kitaba giriini engellediler;
katiplerin bu tek Nshann yazlndan nce yaptklar yazm hatalar
gibi baz marjinal notlar veya hatalar da bu ana metne szm oldular.
Artk bunlar bulup dzeltebilmek ok gtr.
Roma esaretinden nce Yahudiler, eriat Kitab'ndaki Peygamberler
[Resuller/Eliler] ve Hagiografi21 gibi kutsal kitaplarn veya kutsal me
tinlerin arasnda seim yaparak Sinagoglar'nda sadece eriat Kitab'n
ve Resuller'i okumulard. Mesih ve Havarileri de dinsel vurgulamalarn
eriat Kitab' na ve Resuller'e dayandrmlard (Matt. VII. 12. XXII. 4.
Luke. X VI. 16. 29. 31. XX IV. 44. Acts XX IV. 14. XX II. 22. Rom. 111. 2 1 ) .
Hagiografi derken kast ettikleri tarihsel kitaplar, Joshua, Yarglar, Ruth,
Samuel, Krallar, Chronicles, Ezra, Nehemiah ve Esther ile ]ob'un Kita
b, Mezmurlar, Solomon'un Kitab ve Lamentations [Mersiyeler] idi. Sa
maritanlar sadece Pentateuch'u okurlard: ve ]ehosaphat onlar eitmek
iin kentlere adamlar gnderdiinde, onlarn elinde sadece eriat Kitab
vard. nk halen mevcut olan Kehanetler o sralarda henz yazlm
deillerdi. Babil'deki tutsaklktan dnte Ezra halka, yedinci ayn ilk
gnnde sabahtan lene kadar ve Tabernacles yortusunda da gn be
gn sadece eriat Kitab'n okumutu. nk o srada Peygamberler'in
halen mevcut olan yazlarn henz tek cilt halinde derlemi deildi. Ama
bunlar toplandktan sonra onlar okumay da kurumsallatrmt. eri
at Kitab'nn ve Peygamberler'in Sinagoglar'da okunmasyla birlikte bu
kitaplar Hagiografi kitaplarndaki yozlamalardan uzak, ari bir ekilde
kalabilmilerdir.
Yahudi milletinin ocukluk dneminde Tanr onlara eriat' vermi
ve eer onun emirlerine sadk kalrlarsa onlarn Tanrs olacan bir Sz
lemeyle taahht etmiti. Sk sk baka Tanrlara tapnmak iin isyan
ettiklerinde de Peygamberler gndererek onlar yeniden kendine ba
lam ve onlar da bozduklar Kutsal-Szleme'yi bazen yenilemilerdi.
20 Septuagint: Ksaca LXX=70 diye bilinen ve 70 veya 72 Msrl bilgin tarafndan Greke'ye ter
cme edilmi olan branice metinlerin toplam.

21 Hagiography: branice'de ksaca "tanakh" diye bilinen 1NK harfleriyle anlan metinler. Bunlar,
eriat, Peygamberler ve dier metinlerden oluturulmutur ve David'e atfedilmi olan Mezmurlar
kitab ile balar.
27

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Tanr bu Peygamberleri Ezra'ya kadar onlara gndermeyi srdrd: n


k onlarn Kehanetleri Sinagoglar'da okunduktan sonra bu peygam
ber szlerinin yeterli olaca dnlmt. nk halk eer Musa'y
ve eski Peygamberleri duymazsa, (onlar lmden sonra dirilmedike),
gelen yenileri, [Peygamberleri] asla dinlemezdi. Nihayet Gentiles'e22
yeni bir hakikat, yani sa'nn Mesih olduu vaaz edildiinde, Tanr yeni
Peygamberler ve retmenler gnderdi ama ne var ki onlarn yazt
lar alndktan ve Hristiyan Sinagoglar'nda okunduktan sonra, Pey
gamberlerin uyarlar ikinci kez sonland. Musa'nn, Peygamberler'in,
Havariler'in ve Mesih'in kendi szleri elimizdedir, eer biz bunlar din
lemezsek, mazeret noktasnda Yahudilerden bir farkmz kalmaz. nk
Peygamberler'ii ve Havariler'in nceden bildirdikleri gibi, nasl ki srail
sk sk isyan edip Kittsal-Szleme'yi bozduysa ve sonra da piman olup
onu yenilediyse, Havariler'in dneminden hemen sonra Hristiyanlarn
arasnda da aykr denler kacak ve Tanr'nn, pimanln izini bile
tamayan bu isyankarlar yok ederek kendisine inananlarla yeni bir Sz
leme yapmas gerekecekti.
Peygambere kulak vermek gerek Kilise'nin temel karakteridir. n
k Tanr Peygamberleri'ne yle buyurmutur ki, akll olan anlayacak
ama kt olan ktln yapacak ve hibir kt kii anlamayacaktr
(Dan. XII. 9. 10). mparatorlar'n, Krallar'n ve Prensler'in hkmran
l beeridir. Konsiller'in, Sinodlar'n, Piskoposlar'n, Presbiteryenler'in
[Yallar Meclisi] yetkileri d e b eeridir. Peygamberler'in yetkisi ise
ilahidir, dinin tamamn kapsar. Musa ve Havariler Peygamberler'in ara
snda deerlendirilirler; eer Gklerden gelen bir Melek, kendilerine ve
rilmi olandan gayr bir ncil (Gospel) vaaz ediyorsa, o lanetlensin. On
larn yazlar Tanr ile halk1 arasndaki szlemeyi ihtiva eder ve bu sz
lemeye uymann yollarn, ona uymayanlar hakknda Tanr'nn verecei
karar ve gelecekte olacaklar bu yazlarda grebiliriz. Tanr'nn kullar
onunla yaptklar Kutsal-Szleme'ye uyduklar srece onun halk olma
y srdrrler; Kutsal-Szleme'ye aykr davrandklar andan itibaren
artk . onun kullar ve kilisesi olmaktan karlar ve blis'in Kilisesi olurlar,
22 Gentile: brani-Olmayan ve Tek-Tanrc saylmayan, ancak Tanr veya Tanrlardan korkan ve

sayg besleyen Paganlar. zellikle de Ege ve Bat Anadolu'nun 2000 yl nceki yerleimcileri. Aziz
Paul misyonerlik almalarna ilkin onlara giderek ve Hristiyanla davet ederek balamt.

28

DANI EL'N KEHANETLER ZERNE

istedikleri kadar "ama biz Yahudiyiz" desinler, artk Yahudi deildirler.


Yeryzndeki hibir yetki [otorite] bu szlemeyi bozabilecek gte de
ildir. Gelecekte yaanacaklara dair tahayyller Kilise iin tm alar
boyunca geerlidir. Eski Peygamberler arasnda Daniel, zaman srala
masna gre en sekin ve anlalmas en kolay olandr. D olaysyla ahir
zamanlarla balantl konular anlamak noktasnda o [Daniel] anahtar
vazifesi grmelidir.

29

kinci Blm

PEYGAMBER DLNE DAR

@.)
[;' (}5

ehanetleri anlayabilmek iin, ilkin kendimizi Peygamberler'in


[kullandklar] mecazi dile altrmalyz. Bu dil, siyasi bir dnya
_
<o (( olarak kabul edilen bir imparatorluk veya Krallk ile doal dn
ya arasndaki andrmadan [analoji] alnmtr.
Buna uygun ekilde, gkyznden ve yeryznden oluan tm doal
dnya, tahtlar ve halklar veya Kehanet'te yer ald kadarndan oluan
tm siyasi dnyay simgeler: Bylelikle o dnyann iindekiler, andrma
yoluyla bu dnyann iindeki eyleri simgelemi olurlar. nk gkyz
ve onun iindekiler, tahtlar ve soyluluklar ve bunlarn saltanatn sren
leri; yeryz ve onun stndekiler de, aalanan halk ve Hades veya
Cehennem denilen yeryznn en alt ksm da, insanlarn en zavall ve
31

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

dkn olanlarn simgeler. O vakit de, ara doru ykselmek ve yery


zne doru inmek, onura ve iktidara ykselmek veya onlardan aaya
doru inmek demektir: Dnyadan veya sulard an karak ykselmek veya
onlara doru dmek, aadaki halkn durumundan herhangi bir soylu
lua veya egemenlie ykselmek veya bu yerlerden yine o aadaki halkn
iine dmektir; yeryznn alt ksmlarna inmek ok alak ve mutsuz
bir [yere] inmektir; tozun topran iinden zavall bir sesle konumak,
zayf ve dkn koullarda olmaktr; bir yerden baka bir yere hareket
etmek, bir makamdan, soyluluktan veya egemenlikten bir bakasna ge
mektir; byk depremler ve gkyznn ve yeryznn sallanmas, Kral
lklarn sarslmas, onlarn karklklarla kdr; yeni bir gkyz ve
yeryz yaratmak ve yalanm olan birinin gp gitmesi veya dnyann
balangc ve sonu, onlarla simgelenmi olan btnsel-siyasetin ykselii
veya kdr.
D yorumcular tarafndan gkyzndeki Gne ve Ay, Krallar'n ve
Kralieler'in kendileri olarak tanmlanrlar; fakat fertleri dikkate alma
yan kutsal Kehanet'te Gne, zaferleri ve hametiyle parldayan bir Kral
ln veya Krallklar'n gelmi gemi tm Krallar'nn dnya siyasetinde
yer alm tm hanedan olarak konulmutur. Ay, sradan halkn tama
mdr ve Kralie olarak dnlmtr. Gne, Mesih olduu takdirde,
Yldzlar, Kral'a bal olan Prensler, yce kiiler veya Tanr'nn kullarnn
yneticileri ve Piskoposlardr. Ik, hamet, hakikat ve bilgidir ki, yce
ve iyi kiiler onlarla dierlerini aydnlatrlar. Karanlk, gaflet, krlk ve
cehalet ile koullarn belirsizlii iindir. Gne, Ay ve Yldzlarn karar
mas, nn solmas veya batmas, kralln kargaaya srklenmesi,
sonlanmas veya kararmann orantsna gre, ykldr. Gne'in karan
la brnmesi, Ay 'n kana boyanmas ile yldzlarn batmas, yine ayn
anlamdadr. Yeni Aylar ise, dalm bir halkn yeniden bir siyasal btn
le kavumas veya dinsel retilere geri dndr.
: . Ate ve meteorlar beraberce yeryzne ve gkyzne delalet ederler
ve unlar simgelerler: Herhangi bir eyi atee vermek, onu sava aracl
yl tketmek anlam tar; dnyay tututurmak veya bir lkeyi ateg
l h aline getirmek, bir krall savala yok etmektir; bir ate frnnda ol
mak, baka bir ulusum esareti altnda, olmaktr; yanmakta olan herhangi
bir: eyin. dumannn srekli olarak ttmesi, zapt edilmi olan bir halkn
32

DANI EL'N KEHANETLER ZERNE

klelik boyunduruu altnda ektii zdraplara iaret eder; gnein ya


kc scakl, Kral tarafndan konulmu cezalandrc savalar ve onlarn
ykledii aclar ve dertlerdir; bulutlara binerek dolamak, birok halkn
stnde egemenlik kurmaktr; gnei bir bulutla veya dumanla rtmek,
Kral'n bir dman ordusu tarafndan bask altna alnm olmasdr;
sert rzgarlar veya bulutlarn hareketi savan habercisidir; frtna veya
gkgrlts, bir topluluun sesidir; frtna, yldrm, imek ve saa
nak yamur, gklerden ve bulutlardan onlarn dmanlarnn balarna
inen en iddetli savan siyasetini [gidiatn] gsterirler; iddetli olma
yan yamur veya i veya ime suyu, Ruhl-Kuds'n yceliinin ve
retisinin gstergesidir ve yamurun yokluu da Manevi kuraklk ve
ksrlk demektir.
Yeryznde kuru toprak ve bir deniz, bir nehir, bir sel gibi birikmi
sular, birok blgenin, ulusun, smrgenin halklarn; sularn bozulmas,
insanlarn savalar ve zulmler nedeniyle byk aclar ekmelerini; nes
neleri kan brmesi, devletlerin manevi lmn, yani, blnp siyasi
btnln yitirmesini; bir denizin veya bir nehrin tamas, karadaki
siyasi yapnn sulardan gelen halklar tarafndan igalini; sularn ekil
mesi, onlarn devletlerinin karada yaayanlar tarafndan ele geirilme
sini; ehirler iin olan pnar/kaynak sular daima nehirler siyasetine yn
vermi olan kentleri; dalar ve adalar, kara ve deniz kentleri ile buralara
ait blgelerin ve alanlarn siyasal yapsn; maaralar ve dalar kayalk
lar, kentlerin tapnaklarn; insanlarn bu maaralarda veya kayalklar
da saklanmalar, tapnaklarda lahlarn sakladklarn; evler ve gemiler,
kara ve denizler siyasetinin iindeki aileleri, meclisleri ve kasabalar ve
sava gemileri, denizle simgelenmi bir kralln ordusu iindir.
Hayvanlar ve sebzeler de eitli blgenin insanlar ve koullar olarak
konumlandrlmlardr ve zellikle de aalar, ifal otlar ve kara hay
vanlar, toprakta tarmla uraan halklar; bayraklar, kamlar ve balk
lar, deniz siyasetine bal olanlar; kular ve bcekler, gkyz ve yeryz
siyasetine bal olanlar; bir orman bir krall; ssz bir yaban da, zayf
ve dkn bir halk simgeler.
Eer Kehanet'te belirtilen dnya haritas birok Krallktan oluuyor
sa, bunlar doal dnyann birok ksm ile temsil edilmilerdir; en soylu
lar, gksel erevede ve sonra da ay ve bulutlar sradan insanlarn yerine
33

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

konulmulardr; daha az soylu olanlar dnya, deniz, nehirler ve ilerinde


yaayan canllar olarak ve sonra da ok byk ve gl hayvanlar ve
yksek aalar Krallar, Prensler ve Soylular ifade etmek iin anlmtr;
nk tm Krallk, Kral'n kendi kiiliinde vcut bulduu iin, Kral'
temsil eden Gne, ya da bir aa, ya da gl bir hayvan veya ku veya
bir Adam tm kralln simgesi olarak gsterilmitir ve Aslan, Ay, Le
opar, Teke, gibi hayvanlar zelliklerine gre birok Krallklar ve devlet
siyasetleri iin konulmulardr: hayvanlar kurban etmek, kl zoru ile
Krallklar zaptetmek iin; gl yrtclarn aralarndaki dostluklar da,
Krallarn aralarndaki bar olarak konulmutur. Yine de bazen, Aa'n
Yaam Aac veya Bilgelik Aac'n, Hayvan'n da Kadim Serpent1 olarak
alnmasnda olduu gibi, sebzeler ve hayvanlar baz belirli koullar ve
yaztlar araclyla baka simgeletirmelere eritirilmiler veya tapnl
mlardr.
Bir Mahluk veya bir nsan bir Krallk olarak gsterilmise, onun
uzuvlar ve yetenekleri [benzetme] yoluyla Kralln uzuvlar olarak gs
terilmitir; rnein Mahluk'un Ba, lkeyi ynetmi olan nceki yce
kii yerine konulmutur; kuyruu, ynetilen ve yneticileri izleyen sra
dan halk iindir; eer balar birden fazlaysa Krallk'daki sivil iktidara
orantl olarak pepee veya topluca sralanan belli bal merkezleri veya
hanedanlar veya smrge alanlarn gsterirler; [eer] herhangi bir bata
boynuzlar varsa, bu o bataki Krallklar'n askeri glerine oranla ko
nulann gsterir; baklar, bakmak, renmek iin ve gzler anlay ve
siyasa sahibi adamlar iin ve EticrKoto = episkopoi2 de dinsel konularda
Piskoposlar iindir; konumak, yasama iin; az, sivil veya kutsal bir
yasa-koyucu iin; yksek ses, g ve iktidar iin; alak ses, zayflk iin;
yeme-ime, yenilmi ve iilmi eylerle simgelenenleri elde etmek iin; bir
mahlukun veya insann salar ve kularn tyleri, halk iin; kanatlar, o
1 Serpent: Sembolik ve Mitolojik deeri ok yksek olan bir Varlk!Tasarm. Kutsal-Kitap'ta Adem

ile Havva'y Doru Yol'dan (sl:lm'da, Srat- Mstakim) saptran Ylan/Yaratk. Hem Eski hem
de Yerii Ahit'de eytan/blis ile zdeletirilmitir. Buna ramen baz fanatik Hristiyan cemaatleri,
rnein ABD'deki Shakers diye bilinen topluluk, Ylan'n bir lah olduuna inanr ve topladklar
ylanlarla Hristiyan ayinleri dzenler. Gnostik topluluklar iin Serpent Bilgi-Tayc ve Tanr'nn
emriyle hareket etmi bir tr Melek'tir.
2 Episkopoi: Kitap'ta Greke yazlm olan bu kelime, Hristiyanlatrln bir corafi alanda uy
gulanmas gereken Hristiyan Canon'unu ve Eklesiyastik= Kilise Hukuku'nu uygulattrnaya yetkili
klnm 'din adain anlamndadr.
34

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

mahluk tarafndan temsil edilen Krallklar'n says iin; bir adamn kolu,
onun gcnn veya gc altndaki herhangi bir halk iin; ayaklar, halkn
alt kesimi veya Kralln en cra blgesi iin; yrtc hayvanlarn ayaklar,
peneleri ve dileri, ordular ve ordu blkleri iin; kemikler, salam ve
glendirilmi yerler iin; et, zenginlik ve malvarl iin ve onlarn [uzuv
larn] hareketli gnleri, yllar iin; [eer] bir aa bir Krallk iin konul
musa, onun dallar, yapraklar ve myveleri tpk kularn ve mahluklarn
kanatlar, tyleri veya yiyecekleri gibidir.
Eer bir kii mistik anlamda ele alnmsa, onun yetenekleri ounlukla
onun davranlaryla ve evresindeki nesnelerle simgelenirdi. yle ki, Yne
tici kii, zerine bindii gl bir hayvanla; bir Sava veya Fatih, klcyla
ve okuyla; gl bir adam, dev bir heykelle; bir Yarg, tart ve llerle;
zgrlk veya mahkumiyet anlamndaki szler, beyaz veya siyah bir tala;
yeni bir soyluluk, yeni bir adla; moral veya sivil yeterlilikler, kostmler
le; an ve eref, ok gzel bir harmaniyle; Krallk asaleti, eflatun veya al
renkleriyle yahut bir tala; hakkaniyet, beyaz ve temiz giysilerle; iten Pa
zarlkllk, kirli ve sufli bir kostmle; salgn, matem ve aalanma, adi ku
malarla; utan, onursuzluk ve iyi i aray, plaklkla; yanlg ve sefalet,
buna sebep olan adamn veya kadnn arap kasesinden imekle; herhangi
bir dini kar amacyla kullanmak, o dine bal kiilere mal satmak [be
zirganlk] ve alverite bulunmakla; herhangi bir ulusun sahte Tanrlarna
tapnmak veya hizmet etmek, onlarn prensleriyle zina yapmakla veya on
lara tapnmakla; bir Krallk Meclisi, kendi imajyla; dinsel sapknlk, irk
ile; savata yenilgi, bir insann veya mahlukun yarasyla; gemek bilmeyen
bir sava belas, ac ve sanc ile; yeni bir Krallk kurabilmek iin bir halkn
gsterdii aba, doum yapmaya alan hamile bir kadn ile; bir Devlet
siyasasnn [yapsnn] veya dinin dalmas, bir insann veya Mahluk'un
lsyle ve dalp gitmi bir egemenliin yeniden kurulmas, bir lnn
yeniden canlanmasyla simgelenmitir.

35

nc Blm

DRT MADENDEN OLUAN


HEYKEL RYASINA1 DAR

..
.

9 aniel'in Kehan etleri'n in tm birbirleriyle balantldr ve bir ha

IJ

kma Kehan et'in farkl zamanlarda ortaya kan paralar gibidir.

-"-=-.....r Birin ci Kehanet anlalmas en kolay olan dr ve onu izleyen her

Kehan et bir ncekin i yeni bir katkyla izlemektedir. Birin ci Kehan et, salta
natnn ikinci ylnda Babil Kral Nebuchadnezzar'a ryasn da iletilmitir;
n e var ki, Kral onu un utmutur ve ayn rya bu kez yin e bir rya aracl
yla Daniel'e iletilmi ve o da bun u Kral'a anlatp yorumlamtr. Bylece
1 "Rya" szc, zgn metinde yer alan ngilizce "vision" kavramn tam karlayamamaktadr.
Baz evirmenler Vision ve Dream=Rya karl olarak D kelimesini kullanmaktadrlar. Baz
Kutsal Metin evirilerinde ise bu zorluun stesinden gelebilmek iin Vision karlnda Ryet
kelimesi nerilmitir. Bu eviride Ryet kullanlmad. Gemite yaplm olan Kutsal Kitap eviri
lerindeki gibi Rya kelimesi yelendi. Hi kukusuz Rya ve Vision zde deildir ve bu nedenle
eviride yer yer D kelimesi de kullanlmtr.
37

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Daniel, hikmet sahibi ve srlara vakf bir kii olarak n kazanmtr. O ka


dar ki, ada olan Ezekiel, Nebuchadnezzar'n saltanatnn ondokuzun
cu ylnda Tyre Kral'yla Daniel ile ilgili olarak yle konumutu: Dinle,
Daniel'den daha hikmet/isin; senden hibir srr gizleyemezler (Eze. XXVI11. 3 ). Baka bir yerde ise Ezekiel, Daniel'i, Tanr'nn indinde en yksek
yere sahip olan Nuh ve fob [Eyub] ile edeerde anmtr (Eze. XIV. 14, 1 6,
1 8 , 20). Daniel konusunda Ana Kralie Belfhazzar da son ylnda Kral'a
unlar sylemitir: Dinle, senin lkende, mukaddes ilahlarn ruhu kendi
sinde olan bir adam vardr; ve babann gnlerinde, kendisinde k, anlay
ve ilahlarin hikmeti gibi hikmet bulunmutur; ve baban Nebuchadnezzar,
sihirbazlarn, falclarn, Keldaniler'in, uzgrclerin ba olsun diye, senin
baban onu koydu; nk Kraln adn Belteshazzar [Beltasatsar] koyduu
bu adam Daniel'dir ve onda anlay, dleri yorumlama ve zor cmleleri
ve szleri ve dmleri zen bir ruh vardr (Dan. V. 11. 12). Daniel,
Roma mparatoru Hadrian'n saltanat dnemine kadar Yahudiler'in in
dinde en yksek mertebeye sahip olan kiiydi ve onun Kehanetleri'ni red
detmek Hristiyanlk dinini reddetmek anlamna geliyordu. nk bu din
onun Mesih'le ilgili Kehaneti'nin stne ina edilmitir.
te bu drt madenden yaplm heykel ryasnn iine Danie/'in tm
Kehanetleri yerletirilmitir. Bu ryadaki Kehanet, birbirleri peisra dn
yada saltanat srecek olan drt byk ulusun, yani, Babil, Pers, Grek ve
Roma devletlerini temsil eder. Kehanet'e gre, insan eli demeden kesilmi
bir kaya paras, heykelin ayaklarna derek drt madeni de parampara
eder ve tm dnyay kapsayan byk bir da oluur; bunun yorumu, sz
konusu drt Krallktan sonra bunlardan ok daha byk bir Kralln
gelerek tm uluslar zaptedip snrlarn genileterek alar boyunca var
ln srdreceidir.
Danie/'in yorumuna gre, Heykel'in ba altndandr ve ilk ynetici dev
let olan Babi/'deki uluslar simgelemektedir. Daniel, Nebuchadnezzar'a,
sen bu altn basn, demiti . Cyrus, Babil'i zaptedinceye dein, bu ulus
lar saltanat srdler ve bu fetihten birka ay sonra da isyan balatarak
Persleri, Medler'in bana geirdiler. Heykel'in kollar ve gs gm
tendi ve dnyay yneten ikinci devlet olan Persler'i temsil ediyordu.
Heykel'in karn ve kalalar tuntand ve Byk skender'in nderliin
de Persler'i yenerek onlardan sonra dnyay yneten nc devlet olan
38

DANI EL'N KEHANETLER ZERNE

Grekler'i temsil ediyordu. Heykelin bacaklar demirdendi ve Antiochus


Epiphanes'in saltanatnn sekizinci ylnda Grekler'i zaptetmeye ba
layarak onlardan sonra dnyay yneten drdnc byk devlet olan
Romallar' temsil ediyordu. nk Epiphanes'in saltanatnn sekizinci
ylnda Grekler'in merkezi devleti olan Makedonya'nn Kral Perseus'u
yendiler ve ondan sonra devaml byyerek ok gl bir mparator
luk haline geldiler ve Yce Teodius'un dnemine dein saltanat srdler.
Bundan sonra Kuzeyli uluslarn igali sonucunda kk Krallklara b
lndler. Bu kk Krallklar da Heykel'in ksmen demir, ksmen kil olan
ayaklar ve trnaklaryla temsil edilmilerdir. Sonrasnda Daniel dedi ki:
blnm bir Krallk olacak; fakat kendisinde demirin gc bulunacak,
ama birbirlerine merbut [bal] olmayacaklar. Ve o Krallarn dneminde
gklerin Tanrs hibir zaman yok olmayacak bir Krallk kuracak ve o
Krallk baka bir halka braklmayacak, ancak kendi kendine paralara
ayrlacaktr ve Krallklarn hepsini bitirecektir ve kendisi ebediyyen du
racaktr. El srlmeden dadan bir ta kesildiini; demiri, tuncu, kili, g
m ve altn paraladn [ryanda] grdn zre ( Chap. 1 1 . 4 1 . 1 ) .

39

Drdnc Blm

DRT BYK CANAVAR1 D'NE DAR

/'

ir sonraki d drt byk Canavar ile ilgilidir ve drt mpara

}0) torluk hakkndaki Kehanet, birok yeni eklemelerle tekrarlan

mtr; rnein Aslan'n iki kanad; Ay'nn aznda kaburga


kemii; Leopar'n drt kanad ile drt ba vardr ve onbir boynuzu olan
drdnc Canavar ve gkler Alemi'nin bulutlarnn iinde gelmekte olan
nsanolu'nun yarglanmak zere Tanr'nn2 huzuruna gelii gibi ekleme
ler yaplmtr.
1 Canavar=Beast: Bu ngilizce kelime Kitab- Mukaddes'in gnmzde yaplan evirilerinde "Ca
navar" kelimesiyle karlanmaktadr. Ne var ki, eski evirilerde aslna daha uygun olan "Mahluk"
kelimesi kullanlmt. Gnmz Trkesinde "Yaratk" olarak kullanlan bu kelime ile simgelendi
rilmek istenilen Kehanet-znesi, " Olaanst" veya "Doast" bir Mahluk=Canavar'dr.
2 Tanr=Antient of Days: Eski ngilizcede bu ekilde yazlan Tanr, Daniel'in Kehanetleri'nde (7: 9)
Kaide (Kildani) Aramicesindeki kullanmyla, "Attik=Yohim" olarak geer. slamiyet'deki Allah'n
99 sfat arasnda saylan "Evvel ve Ahir" anlamndadr. Gnmzde yaplan ncil evirilerinde ise
" Gnleri Eski Olan" olarak verilmitir.
41

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

lk Canavar, Aslan'a benzeyen bir hayvandr ve Asur mparatorluu'nu


ykp topraklarn paylaarak olduka bym mparatorluklar'a d
nm olan Babil ve Med Krallklar'n artran kartal kanatlarna
sahiptir. Bir nceki Kehanet'de Babil mparatorluu Altn Ba ile temsil
edilmiti, bu Kehanet'de, iki imparatorluk olarak Aslan'n kanatlar ile
temsil edilmilerdir. . . [Aslan'n] kanatlar koparlncaya kadar ve yerden
kaldrlp insan gibi iki aya zerinde durduruluncaya kadar baktm; ve
ona bir insan yrei verildi (Dan. VII. 4 ). Yani, boyun edirilip, ehlileti
rilerek insan haline getirilinceye dein [baktm] .
kinci Canavar, Ay'ya benzeyen bir hayvand ve Babil'den sonra sal
tanat sren Pers mparatorluu'nu temsil ediyordu. Senin Kralln b
lnd ya da ykld, Medlere ve Perslere verildi o demiti Daniel Babil'in
son kralna (Dan. V. 28). Babil kerken Persler, Medler'in boyunduruu
altndaydlar, ama bu canavar bir yanndan doruldu' ve o andan itibaren
Medler'e egemen oldular. Canavar'n dilerinin arasnda onun soyuna ait
olmayan adet kaburga kemii vard ve bunlar da Sardes, Babil ve Msr
krallklarn simgeliyordu. Ay, bu krallklarn zenginliklerini simgeleyen
bol miktarda eti paralamaktayd (Chap. VII. 5 ) .
nc Canavar, Persler'den sonra saltanat sren Grek mparatorlu
u idi, (Dan VII, 6. 7. 20. 2 1 ) . Bu Canavar, yrtcl simgeleyen Leopar'a
benziyordu ve Kralln drde blneceini gsteren drt ba ile drt ka
nad vard (Dan. VIII. 22) . Grek mparatorluu Byk skender, kardei
Ariaedeus ile oullar Hercules ve Alexander'in dnemlerinde monarik
yapsn srdrebilmiti. Daha sonra blge valileri balarna ta koyarak
kendi denetimlerindeki topraklara egemen oldular, bylece Krallk kar
lkl anlama yoluyla drt ayr Kralla blnm oldu. Cassendar, Ma
kedonya. Yunanistan ve Epir'i ynetti; Lysimachus, Trakya ve Bitnia'yi;
Ptolemy, Msr, Libya, Arabistan, Calosyria'yi, Filistin'i ve Seleucus da
Suriye'yi ynettiler.
Drdnc. Canavar, Grekler'den sonra gelen Romal/ard. Bu Cana
var ihtiaml ve csseli boyutlarda olan bir hayvand, iri dileri vard ve
ayaklar altna ald her yeri acmaszca yakp ykan bir gt. Roma
mparatorluu demirdendi; ncekilerden ok daha byk, gl, hayran
lk uyandrc ve daha uzun mrl olmutu. Antiochus Epiphanes'in sal
tanatnn sekizinci ylnda llirium ve Epir'le birlikte Makedonya'y zapt
42

DANI EL'N KEHANETLER ZERNE

etmi ( Anno Nabonass, 580}3 ve Pergamus'un [Bergama] varisi olmutu


(Anno Nabonass, 6 1 5 ) . Sonra Suriye'yi zapt etmi (Anno Nabonass 679 ),
daha sonra da Msr' ele geirmiti (Anno Nabonass 71 8 ) . Bu fetihlerle
bydke bym ve nceki Krallklar'n her birinden daha korkutucu
bir mparatorluk haline dnmt. Bu mparatorluk hametini Byk
Teodosius'un saltanatna dein srdrebildi, sonra da Canavar'n on boy
nuzuyla simgelenen on Kralla blnd. Blnm haliyle fkeli bir alev
gibi tahtnda oturan Tanr'nn adalet divanna kncaya kadar zengin bir
payitaht olarak kald ve . . mahkeme kurulmu ve {amel] kitaplar() al
mt ve Canavar ldrld ve cesedi alevlere atld ve insan suretinde biri
[sa Mesih] bulutlara binmi olarak Tanr'nn huzuruna yaklat (Dan.
VII. 1 3 ) ve tm uluslarn egemenlii ona bahedildi. Yarglama [yetkisi]
da en yukarda olann [Tanr] adna onun azizlerine verildi ve Kralln
onlarn eline gemesinin zaman gelmi oldu.
.

Daniel dedi ki: Canavar ldrlnceye ve cesedi yok edilip atee ve


rilinceye kadar baktm. Dier drt Canavarlar'a gelince, bunlarn salta
nat alnd; fakat mrleri bir mevsime ve bir vakte kadar uzatld (Dan.
VII 1 1 , 1 2 ) . Dolaysyla drt Canavar da halen sadrlar ama ilk nn
egemenlikleri ellerinden alnmtr. Kaide ve Asur ilk Canavar'dr. Medler
ve Persler, ikinci Canavardr. Makedonya, Yunanistan, Trakya, Anadolu,
Suriye ve Msr ise nc Canavardr. Yunanistan'n bu tarafnda ka
lan Avrupa da drdnc Canavar'dr. nc Canavar'n bedeni, Frat
Nehri'nin bu tarafnda olduuna gre, drdnc Canavar'n bedeninin
Yunanistan'n bu tarafnda olduu grlr. nc Canavar'n drt ba
n Frat Nehri'nin bu tarafnda ve drdnc Canavar'n onbir boynuzu
nu da Yunanistan'n bu tarafndaki uluslarn arasnda aramamz gerekir.
Bylelikle de drde blnen Grek mparatorluu'nun iine Kalde'nin,
Medler'in ve Persler'in Krallklar'ndan hibir paray koyamayz, nk
bunlar ilk iki Canavar'a aittirler. Ne de Constantinople'de [stanbul] h
km sren Grek mparatorluu'nu drdnc Canavar'n boynuzlarnn
arasna yerletirebiliriz; nk o da nc Canavar'a aittir.
3 Anno Nabonass: ok eski bir tarihlendirme, takvimlendirmenin ad ve yntemi. Babil Kral Bele

sus (. 747) tarafndan balatlmtr. Daniel'in yaad dnemde kullanlan onbir deiik takvim
ve tarihlendirmenin bulunduu tahmin edilmektedir. Bunlarn birbirlerine dntrlebilmesi ok
karmak ve zahmetli matematiksel hesaplamalarla yaplabilmektedir.
43

Beinci Blm

HEYKEL'N DEMR ve KLDEN YAPILMI


AYAKLARIYLA TEMSL EDLEN
KRALLIKLAR'A DAR

@,,.m

neyinde Danube [Tuna], kuzeyinde Neister Nehri ve Crapac


Da, dousunda Karadeniz ve batsnda da Belgrad'n biraz
.!.. !'6-.)
yukarsndan gney istikametinde akarak Tuna'ya karan Ti
besis veya Teys denilen nehirle snrl olan Dacia, ok geni bir lkeydi.
Gnmzde Transilvanya, Moldova ve Wallachia diye tannan lkelerle
yukar Macaristan'n bat ksmn ieriyordu. Bu blgenin eski yerleim
cileri Grekler tarafndan Getea, Latinler tarafndan Daci olarak adland
rlmlard; onlarsa kendilerine Goth diyorlard. Byk skender onlara
saldrd ve Trajan onlar zapt ederek Roma mparatorluu'na bal bir
Blge haline getirdi: Bu nedenle de Goth'larn arasnda ncil'in yaygn
latrlmas destek bulmu oldu. Bunlar birok Gotik ulusdan meydana

\S)

45

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

gelmilerdi, kimilerine Ostrogoth, kimilerine Visigoth, Vandal, Gepides,


Lombard, Burgundian, Alan vd. deniliyordu ve Procopius'un gsterdii
gibi bunlarn hepsi ayn slubta, ayn dili konuan topluluklard. Roma
mparatorluu'nun egemenlii altndayken Goth veya Visigoth diye tan
nanlar Dacia'nn dou ksmlarnda, Vandallar ise Teys Nehri'nin yukar
batsnda, Maresh ve Keresh Nehirleri'nin Teys Nehri'ne dkld bl
gede yerlemilerdi. Vizigothlar ise bunlarn arasndayd.

Jornandes'e gre [Bkz: Dipnot 72] Gepidler, Vistula'nn stndeydiler.


Vandalik bir kavim olan Burgundianlar, Vistula ile Boristhenes'in gney
pnar ile Crapac Da'nn kuzeyine den mesafedeki bir yerdeydiler;
ki, Ptolemy onlar Phrungundiones ve Burgiones adlaryla zikretmiti
(Procop 1 . 1 . de Bello Vandalico). Baka bir Gothik ulus olan Alanlar da,
Boristhenes'in kuzey pnar ile Tanais Nehri'nin azna doru, Ptolemy'nin
Alanus Da'n yerletirdii Palus Maeotis'in bat tarafndaydlar. .
Bu uluslar Romallar'n egemenlii altnda mparator Philip'in salta
natnn ikinci ylna kadar yaadlar, sonra da [denmemi] askeri de
neklerin yaplmas talebiyle isyan ettiler: Ostrogothlar bir krallk kurdu
lar ve Krallar Ostrogota, Cniva, Araric, Geperic ve Hermanaric'in sal
tanatlarnda byyerek S. 3 76'ya kadar varlklarn srdrdler. Daha
sonra Tanais Nehri'nin telerinden gelip buralar igal eden Hunlar'a
yenildiler ve Kral Hermanaric'in lmyle de birok kk Krallklara
blndler. Hermanaric'in olu Hunnimund, Ostrogothlar'n Kral oldu;
Fridigern, Vizigothlarn; Winitbar veya Vinitbar, Ammian'n; Gruthun
gi, Claudian'in Gothunni dierlerinin de Sarmatae veya skit dedikleri
Gothlar'n bir ksmnn Kral oldular: Athanaric, Thervingi denilen bir
ksm Daciali Gothlar'n bana geti; Box, Sarmatia'daki Antesler'in ba
na geti ve Gepideler'in de kendi Krallar oldu. Vandallar, mparator
Konstantin'in saltanatnn sonlarna doru Geberic'ten kaarak Tuna'y
getiler ve bu mparator tarafndan kendilerine tahsis edilen Pannonia'ya
yerletirildiler, yani, Hunlardan kaan birok Goth kkenli topluluun,
Grek mparatoru Valens tarafndan kendilerine tahsis edilen Maesia ve
Trakya'ya yerletfrildii tarih olan S. 377 ylna kadar 40 yl sreyle sa
kin bir hayat srdrdler. Fakat ertesi yl Tuna'nn tesinden Gothlar,
Alanlar ve Hunlar ararak Roma'ya isyan ettiler ve Roma ordusunu
kuatarak mparator Valens'i ldrdler ve Yunanistan ile Pananonia'ya
46

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

ilerlediler ve oradan da Alp/ere kadar uzanan geni bir blgeye yerleti


ler. S. 3 79 ve 3 80'de mparator Gratian ve Theodosius'un silahl gleri
tarafndan kuatldlar ve bunlara boyun eerek bir bar yaptlar. Bar
artlarna gre Visigothlar ve Thervingiler, Maesia ve Trakya'daki eski
yerleimlerine dndler; Hunlar Tuna 'nn tesine ekildiler ve Alanlar ve
Grutingi, Pannonia'y kendilerine yurt edindiler.
S. 373 veya 374 dolaylarnda Burgundianlar Vistula'daki yurtlarn
dan kalkarak 80.000 kiilik bir orduyla Gallia'y igal etmek istediler
ama pskrtlnce kendilerini Ren Nehri'nin kuzeyindeki Mentz'in kar
tarafna konulandrdlar. S. 358 ylnda Sala Nehri'nden gelen Sali
an Franklar, krallaryla birlikte, mparator ]ulian tarafndan Brabant ve
Ren arasndaki blgeye kabul edildiler. Krallar Mellobaudes, mparator
Gratian tarafndan Comes domesticorum1 yapld. Baka bir Salian soylu
su Richomer ise mparator Theodius tarafndan nce Magister utriusque
Militae2 ve sonra 384 ylnda da Clearchus'la birlikte Consil topland.
Richomer, mparator Theodisius'un gzdesiydi ve Eugenius'a kar yap
lan savalarda onun yannda savat, ama bir sefer srasnda ld. Geriye
Theudomir adnda bir oul brakt ve o da daha sonra Brabant'daki Sali
an Franklar'na Kral oldu. Bu savalar srasnda Ren'in yaknndaki baz
Franklar Genobald, Marcomir ve Suno'nun nderliinde Gallia'y igal
ettiler, ama Stilico3 tarafndan pskrtldler ve Marcomir ldrlnce,
Almanya'daki olu Pharamond onun tahtna geti.
mparator Theodius lnceye kadar, Danube (Tuna) Nehri'nin te
yakasndaki birok kavimler gibi bu uluslar da Romallar'n tebas ola
rak sakin durdular. Fakat Theodius'un lmnden sonra silaha sarlarak
ayaklandlar. Paulus Diaconus, (Historia Miscell lib. XIV) adl kitabnda
bu imparatorun lmnden sonra neler yaadn bizlere yle anlatm
t: Eodem tempore erant Gothi & aliae gentes maximae trans Danubium
habitantes: ex quibus rationabiliores quatuor sunt, Gothi scilicet, Hui
sogothi, Gepides & Vandali; & namen tantum & nohil aliud mutantes.
Isti sub Arcadio & Honorio Danubium transeuntes, locati sunt in terra
1 mparatorluk Muhafz Alay Komutanl.
2 Ordu Komutan: lk kez Konstantin dneminden sonra, S. 414 civarnda balatlm olan bir
rtbe ve mevki.
3 Flavius Stylico: nl Romal General. S. 359-408 yllar arasnda yaamtr.

47

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Romanorum: & Gepides quidem, ex quibus postae divisi sunt Longobar


di & Avares, villas, quae sunt circa Singidonum & Sirmium, habitavere.4
Procopius, Historia Vandalica (Vandallar'n Tarihi) adl kitabnn giri
ksmnda ayn tasary anlatmtr. Bat mparatorluu, bu dneme kadar
bir btn halinde varln srdrmt, ama artk birok kralla bln
m bulunuyordu.
Theodius'un S. 395'de lmnden sonra Fridigern'in halefi olan
Alaric'in nderliindeki Visigothlar, Trakya'daki yerleim alanlarndan
ayaklandlar ve Makedonya'y, Teselya'y, Achaia'yi, Peleponez'i ve Epir'i
toplam be yl sreyle kan ve klla yerle bir ettiler; S. 402'de Bat'ya
yneldikleri vakit de talya'ya girdiler. Ertesi yl Dalmaya'y, llyricum'u
ve Pannonia'yi igal ettiler, sonra Pollentia ve Verona'ya girdiler; burada
Bat mparatorluu'nun komutan Stilico tarafndan yle bir yenilgiye u
ratldlar ki; Claudian5, Alaric'in elinde kalan askeri kuvvetler hakknda
yle demiti: tanta ex gente reliquias breves, & Prudentius, Gentem de
letam6. Bu gelime zerine Alaric gszletii iin mparator'la koulsuz
saylabilecek bir anlama yapt ve Orasius7, bu anlama iin yle demiti:
pro pace optima & quibuscunque sedibus suppliciter & simpliciter orare8
Bu bar, taraflarn mbadele ettikleri tutsaklarla onayland ve Aetius,
tutsak olarak Alaric'e geri gnderildi ve Alaric zgr bir prens olarak
kendisine braklan topraklarda hkm srmeyi srdrd.
Alaric'in silaha sarlmasyla Tuna'nn tesindeki uluslar da hareketlen
milerdi ve ertesi k, S. 395 ve 396'da, Rufinus'un9 arsyla mparatorluk
4 [Sir Isaac Newton'un kulland tarih metinlerinde yer yer Latince olmayan, eski spanyolca ve

yerel Galiya dialektinde bulunan baz kelime ve kavramlar vardr. Bu nedenle artk hibir ekilde
bilinmeyen ve oktan unutulmu olan bu tr kelimelerin karlklar ancak mealen verilebilmekte
dir.} "Ayn zamanda Gotlar, Tuna nehrinin te yakasndaki uluslarla bir aradaydlar, en ok da u
drt balk altnda toplanmlard: Huigothi, Goth, Vandal, Gepide. Bunlarn sadece adlar deiik
ti, o kadar. Arcadius Honorius'un [I. Theodius'un olu gen mparator] Tuna'sndan geiyorlard:
Gepideler, Singidonum Sirmium ehrinin yaknlarndaki kyleri bltler ki, buralarda arzuperest
Lombardlar yayorlard." (Newton).
5 Claudian Claudius: air. Latince yazd iirleriyle nlenmitir ve bu iirler araclyla anlatt
tarihsel olaylarla belgeler brakmtr. Hristiyanl tm basklara ramen kabul etmemi ve S.
404'de Pagan ularak lmtr.
6 "Basiretli bir adamn kyle byk bir ulustan geriye kalanlar".
7 Orasius Paulus: Hristiyan tarihi (375-418). Ayn zamanda nl bir lahiyat olan Orasius, St.
Augustine'in rencisiydi.
8 Diz kp bar iin dua etmekten baka yol (are) kalmamt."
9 Flavius Rufinus: S. 335-365. Theodius'un lmnden sonra mparatorluk Dou ve Bat olarak
ikiye ayrlmt. Arcadius, Dou imparatoru oldu, Rufinus da onun bayneticisiydi, ama Stylico,
48

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

snrlar iinde yaayan soydalar da silaha sarldlar. Hun, Alan, Osto


rogoth, Gepides ve dier kuzeyli uluslardan oluan byk bir topluluk
buz tutmu olan Tuna Nehri'ni geerek ilerlemeye baladlar. ]erome10
bu byk ordunun Hunlar'dan, Alanlar'dan, Vandal'dan, Gothlar'dan,
Sarmatianlar'dan, Quedes ve Marcomanlar'dan olutuunu ve Konstan
tinople ile ]ulien Alpler'i arasndaki tm blgeyi igal ederek, Syctia'yi,
Trakya'y, Macedonia'y, Dardania'y, Dacia'y, Teselya'y, Achai'yi, Epir'i,
Dalmaya'y ve tm Pannonia'y yerle bir ettiklerini anlatr. Suevianlar
da Roma'nn korumas altndaki Rhetia'y igal ettiler ve bu da Alaric'e,
talya'y igal edebilmesi iin frsat verdi. Claudian, yle anlatr:

Non nisis perfidia nacti penetrabile tempus,


Irrupere Getae, nostras dum Rhaetia vires
Occupat, atque alio desudant Marte cohortes.11
Alaric bu blgelerden talya'y igal ederken, baka barbar kavimler de
Noricum ve Vindelicia'y ele geirmilerdi. Yine ayn air Claudian yle
yazmt:
-- fam foedera gentes
Exuerant, Latiique audita elade feroces
Vendelicos saltus & Norica rura tenebant12
galler S. 402 ve 403 ylnda olmutu. Buna gre bu uluslarn arasnda
Suevianlar'n, Quadeler'in ve Marcomanlar'n bulunduunu dnyo
rum, nk o sralarda hepsi silaha sarlmlard. Quedes ve Marcoman
lar, Suevian uluslardandr ve kkenleri itibariyle Bohemya'nn Suevas
Nehri veya Lusatia'da Sprake diye bilinen blgesinden gelmilerdi ve Er
meric adl bir Kraln ynetimi altnda toplanmlard. Bir sre sonra kraln
Gallia'ya saldr emriyle buray igal etmilerdi. Vandallar ve Alanlar da
bu dnemde topraklarn Noricum'a kadar geniletmi olabilirler. Uldin
Alaric'i yenmek zereyken onu durdurdu ve daha sonra da bir Saray-ii suikaste kurban gitti. Rufi
nus, Latin asllyd ve Greke bilmeden Grek mparatorluu'nu ynetmek istemiti.
1 0 Jerome: S. 347-420. Katolik din adam ve ilahiyat. Gnmzde de kullanlan bir ncil evirisi
vardr. Dou ve Bat Kiliseleri'nde Aziz mertebesindedir.
1 1 "Bizim gl Rhaetia stlerine varnca, Gatea infilak etti. Sadece zamana szan bir hilekarlk
deil, Savalar'da dklen terler kadar da birliklere elik etti, yine."
12 "Uluslar inanamadlar, Norica'nn Krlar'nn Vandallar'a getiine. Yenildiini duyduklarnda
gl Latin birliklerinin."
49

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

de byk bir Hun ordusuyla Chrysostom'un13 yasakland S. 404'de


Tuna'y geerek Trakya'y ve Mesia'y yerle bir etmiti. Gruthunni'nin
Kral Winitbar'n halefi Radagaisus, Tuna'y gemek iin dier barbar
lar da yanna alarak 200.000 kiilik bir Goth ordusuyla talya'y igal
etti; bir iki yl iinde de, yani, S. 405-406'da Stilico tarafndan yenil
di ve ordusuyla birlikte yok oldu gitti. Stilico'ya bu zaferinde mparator
Honorius'un Hun ve Ostrogothlar'dan kiralad Uldin'in ynetimindeki
byk bir ordu yardmc olmutu. Btn bu kargaa iinde artk kendile
rini koruyamayacak durumda kalan Roma mparatorluu'ndan ayr ola
rak Lombardlar ve Pannonia, kendi bamszlklarn kabul ettirebilmek
iin silahlanmak zorunda kaldlar.
Stilico, bu zaferden cesaret bularak mparator olmay istedi ve Alaric
iin bir askeri birlik oluturup Bat mparatoru Homorius'un hizmetinde
Dou'ya gnderdi. Stilico, Alaric'e Gothlar'dan Kurulu ordusunu baz
Roma birlikleriyle glendirdikten sonra hemen kendisini izleyecei s
zn verdi. Bahane olarak da Dou mparatoru'nun llirium'daki baz
blgeleri Bat mparatoru'nun elinden zorla ald sulamasn gster
di. Stilico'nun gizli plannda Vandallar'n ve dier mttefiklerinin des
teiyle kendisini mparator ilan etmek yatyordu, nk kendisi de as
len Vandal'd. Plann gerekletirmek iin Bat mparatorluu'nu igal
etmek amacyla barbar uluslardan byk bir orduyu ard ve kendisi
de Alaric'le birlikte Dou mparatorluunu igal ettiler. Birok Kral ta
rafndan ynetilen bu ordularda Vandallar, Godegisilus'un, iki ayr Alan
ordusundan biri Goar'n, dieri Resplendial'in, Suevianlar, Quedeler ve
Marcomanlar da Ermeric'in ynetimindeydiler. Pannonia'daki yurtlar
n Hunlar'a terk ederek topluca Ren kysndaki Rhaetia'ya girdiler ve
Gundicar'n ynetimindeki Burgundianlar'la birleerek Franklar'n ileri
yryne katldlar. S. 406 ylnn aralk aynn sonunda Ments 'den
Ren Nehri'ni getiler ve Almanya'nn ve ona bal blgelerin ilerine
doru yayldlar, bu hareketlilik arasnda Vandallar da dier giriimle
rinin yansra Triers'i ele geirdiler. Bundan sonra da Belika'ya girerek
bu lkeyi yamaladlar. Ne var ki, Bra bant'taki Salian Franklar silaha

13 John Chrysostom: S. 349-407. Konstantinople Kilisesi Baspiskoposu. O dnemde Patrik yoktu.


lk dnem Kilise Babalar'ndan saylan Chrysostom, Aziz mertebesindedir ve en ok da Anti-Semitik
yazlaryla ve vaazlaryla nlenmitir.

50

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

sarldlar ve daha nce adndan sz edilen Ricimer veya Richoner'in olu


Theudomir'in ynetiminde ylesine yiite bir direni gsterdiler ki, yir
mibin kadar Vandal' Krallar Godegesilus'la birlikte sava alannda kl
tan geirdiler ve geri ekilenler de Resplendial'n Alanlar'nn da son anda
yardma yetimeleri sayesinde kap kurtulabildiler.
Sonra bu gelimelere dair sylentiler yayld ve ngiliz askerleri ayak
landlar ve oralarda Despotluklar kurdular. [Bunlarn] ilki Marcus'tu ve
onu yok ettiler, sonra Gratian baa geti ve onu da drt ay iinde ldr
dler. Son olarak da Konstantin balarna geti ve Goar ve Gundicar'in
iltimas ile Gallia'y igal ettiler. Gallia'nn ok byk bir ksmna sahip
olan Konstantin, olu Konstas' Sezar yapt ve S. 409'da onu oradaki
ilerini ynetmesi iin spanya'ya gnderdi.
Bu arada Vandallar'n bana gelen felaketi ve Goar'n yeniden Roma
llar'a getiini gren Resplendial, Suevianlar ile. kalan Vandallar' yanna
alarak ordusunu Ren'den geirdi ve spanya'ya yneldi; Franklar da ayn
srada; yamaladktan sonra Romallar'a braktklar Triers'i yeniden ele
geirerek zaferlerini buraya kadar ilerletmi oldular. Barbarlarn karsna
ilkin Pirene Dalar engeli kt ve bunun sonucunda da Aquitain'e yayl
dlar; fakat bir yl sonra Konstantin'in baz askerlerinin ihaneti sayesinde
bir geit bularak spanya'ya girdiler (4. Kal. Oktobre. S. 409); Ekim ayn
da, kim nereyi zapt ettiyse oray ald ve S. 4 1 1 'de kura yoluyla ganimeti
paylatlar. Vandallar, Boetica'y ve Gallenica'nn bir blmn; Suevler,
Gallaecia'nn kalann; Alanlar, Lusitania'y ve Kartaca Blgesini aldlar:
S. 413'de mparator bar yapabilmek iin onlara bu topraklar balad.
Yukarda sz edilen Romal Franklar, Theudomir'i kral ilan edip
Vandallar' yener yenmez hemen komu lkeleri de igale baladlar. lk
saldry Brabant'daki Gaullar'a dzenlediler fakat ok gl bir dire
nile karlanca ittifak talebinde bulundular, Franklar'la gizli bir birlik
oluturdular ve tek halk olmak iin de birbirlerinden kz alp verdiler
ve birbirlerinin adetlerini benimseyerek btnletiler, bylece ayrt edici
farkllklar ortadan kalkm oldu. Nitekim Ren'den gelmi olan yabanc
Franklar'n ve Gauller'in katlmyla Salian Krall ok byd ve glen
di (Bylece: Galli Arborici, Arboricbant ve ksaca da Brabant adn ald).
Stilico'nun Grek mparatoru'na kar yrtt kampanya Hono
rius'un emriyle durduruldu ve Epir'den Noricum'a gelen Alaric ykl
51

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

bir tazminat istedi. Senato bu demeyi yapmay reddetme eilimindey


di, ama Stilico'nun araya girmesiyle tazminat dendi. Fakat daha sonra
Stilico'nun Alaric ile hain bir tuzak kurduu sulamalar yapld ve Stilico
boaz kesilerek ldrld ( 1 0 Kal. S. 408'de). Alaric kendisine denen
tazminattan honut olmad iin mparatorlua dman oldu. Epir'den
getirdii orduyla talya'ya girdi ve Pannonia'daki kardei Adolfus'a haber
gndererek elindeki sayca az, ama gzard edilemeyecek gteki ordusuy
la kendisini izlemesini syledi. Bu gelime karsnda Honorius, Roma'da
tutsak kalabileceinden korkarak S. 408 ylnn Ekim aynda Ravenna
kentine ekildi. O tarihten itibaren Ravenna, Bat imparatorlarnn daimi
yerleim alan haline geldi. Ayn gnlerde Hunlar da Pannonia'y igal et
miler ve Vandallar'n, Alanlar'n ve Gothlar'n terk ettikleri topraklara
yerleerek yeni bir Krallk kurmulard. Alaric, Roma'ya doru ilerlerken
bu krall nce muhasara etti sonra da ele geirdi (9 Kal, S. 4 1 0 ) sonra
da Afrika'ya gemek teebbsnde bulundu, ama deniz kazas geirdi. Bu
olaydan sonra Honorius onunla bir bar anlamas imzalad ve rakibi
Tiran Konstantin'e kar sefere gnderilmek zere bir ordu kurdu.
Bu srada kendi generallerinden biri olan Gerontius Konstantin'e ba
kaldrd ve spanya'daki mparator Maxentius'a yanat. Bunun zerine
Konstantin, generallarinden Edobec'i Gallia'da Goar ve Gundicar'n y
netimindeki Barbarlar ve Ren'in te yakasndaki Franklar' ve Alemanlar'
kendisine destek yapmak amacyla grevlendirdi ve Gallia Nabonensis'de
ki Vienne'i olu Konstans'in gzetimine verdi. Gerontius, ilkin Konstans'i
ar bir yenilgiye uratt, sonra da Arles'deki Konstantin'i kuatmaya ba
lad. Fakat Honorius da ayn amala Konstantinius'u bir orduyla ayn yere
gnderince, Gerontius kat ama Konstantius, Gerontius'dan kalan as
kerlerin ounu da yanna alarak kuatmay sklatrarak srdrd. Drt
ay sren kuatmadan sonra Edobec, Ments'deki Barbar Krallar Goar ve
Gundicar' armaanlar sunarak kendi safna ekmeyi baard ve ]ovinus'u
yeni mparator tayin etti ve onunla birlikte Arles'i kurtarmak iin sefere
kt. Onlarn yaklatn gren Konstantinius geri ekildi. Onlar da takip
ettiler ve hi beklemedikleri bir anda Konstantius kar saldrda bulun
du. Ancak bunu srdrmedi ve Barbarlar ksa bir sre sonra kendilerini
yeniden toparlayabildiler ancak; Konstantine, Jovinus ve Maximus gibi
sonlarnn gelmesini nleyemediler. ngiltere bu olaylardan sonra yeniden
52

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

mparatorlua dahil olmad ve kendi bana ayr bir Krallk olarak varl
n srdrd.
Bir yl sonra S. 412 'de, talya' da yenilmi olan Visigothlar kendilerine
balanm olan Aquitain'in tamamn igale baladlar ve bu blgeleri
terk etmekte olan Alanlar'a ve Burgundianlar'a ok ac ve iddet uygu
layarak onlarn pskrtlmelerini saladlar. Bu dnemde Burgundianlar
bara zorlanmlard ve igal ettikleri Ren Nehri'nin stndeki blge, im
parator tarafndan onlara balanmt: Sanyorum benzer bir balama
da ayn dnemde Alanlara yaplmt. Fakat Franklar, Tries'i yeniden ele
geirip yakp yktktan sonra, S. 415'de Castinus bir orduyla onlarn s
tne gnderildi ve Krallar Theudomir'i tuzaa drerek ldrd. Bu,
Triers'in Franklar tarafndan ikinci kez ele geiriliiydi. Bu hesapla Triers
tam drt kez ele geirilmi oluyordu, bir kez Vandallar, kez de Frank
lar tarafndan. Theudomir ldrlnce onun tahtna Almanya'daki Salian
Frank lar'nn Prensi, ya da Kral olan Pharamund oturdu. Zaman getike
Pharamund kendisine yeni gler katt ve tmn ynetti ve Ren kyla
rnda halkna mparatorluk topraklar iinde kalan blgelerin balan
masn salad.
Barbarlar artk seslerini kartmadan sadece zapt ettikleri alanlar
da deil, mparator Honorius'un kendilerine balad topraklarda da
birok Krallk halinde yerlemi oluyorlard. Rutilius'un14, Anno Urbis15
1169'un Bahar'nda, yani Varro'nun16 o dnemde yrrlkte olan hesap
lama yntemine gre S. 416 dedii tarihte salnamesinde yamalanm
topraklar iin yazd atta olduu [gibi] Illa quidem longis nimium de
formia bellis1 7; demi ve eklemiti: fam tempus laceris post longa incendia
fundis Vel pastorales aedificare casa.18 Bunun birka satr sonrasnda da
yle demiti: Aeternum tibi Rhenus aret19 Ve Orosius, S. 41 7'de tamam
lad tarih kitabnn sonunda barbar uluslarn genel etkisinin azalmasn
14 Claudius Rutilius: S. 5. yzylda yaam Pagan air ve siyaset adam.
15 Anno Urbis: "Roma ehrinin kuruluundan itibaren" anlamnda kullanlan ve . 753 ylnda

balatlm olan kronoloji, referans kitaplar ve metinleri.


1 6 Varro: . 1 1 6-27. Asl ad Marius Terentius'dur. Romal air, dnr ve yazar.
1 7 "u gerekten de uzun ve iren savalar". Latince Salname'den bir blm.
1 8 Latince, Galiya ve eski spanyol dialektlerinin kartrlmasyla yazlm Salname'nin bir bl
m, mealen: "Darmadan edilmi iftliklerin tarlalarna, uzun srm bir sava ykmnn sonrasn
da nihayet oban kulbeleri ina edilebilecek."
19 " Ren Nehri artk ebediyyen bellenebilir."
53

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

comprimere, coangustare, addiciere gentes, immanissimas gibi kelimeler


le, mparatorluk iinde birlik ve btnlk halinde olduklar iin ve tm
lkeleri keyfi olarak igal etmeyip ayn btnlk iinde kendilerine ba
lanm olan topraklarda yerleik yaadklar iin de congustates deyimiyle
tanmlamtr.20 te bu Krallklar Heykel'in birbirine karm demir ve
kilden yaplm ayaklaryla temsil edilen, birbirlerine bal olmayp dei
ik glere sahip olan Krallklardr.

20 Bu cmlede yer alan kelimelerin tm "mparatorluk Hayranl" veya "Tutkunluu" eklinde


Trkeletirilebilir. Anlatlmak istenilen, Barbarlar'n mparatorluk yapsna duyduklar hayranlk,
zenti ve ona benzemek idealidir. Anlamlar mealen yledir: "Bask uygula, kylara, koylara sr
gn et, en barbar olan kabilelerin balarn edir."
54

Altnc Blm

DRDNC CANAVAR'IN
ON BOYNUZU LE TEMSL EDLEN
ON KRALLIGA DAR

C:S ukarda sz edilen savalar srasnda Bat Roma mparatorluu,

:[\ Ro

ma'nn

Gothlar tarafndan kuatlarak ele geirildii dnem

5)};.. de aada gsterilen on Kralla blnmt.

1 . Vandallar'n ve A lanlar'n spanya ve Afrika'daki Krall


2. Suevianlar'n spanya 'daki Krall
3. Vizigoth Krall
4. Alanlar'n Gallia'daki krall
5 . Burgundianlar'n Krall
6. Frank Krall
7. Britain
55

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

8 . Hun Krall
9. Lombard Krall
10. Ravenna Krall
Bunlardan yedisi, Sigonius tarafndan yle anlmlardr: Honorio reg
nante, in Pannoniam Hunni, in Hispaniam Vandali, Alani; Suevi & Gothi,
in Galliam Alani, Burgundiones & Gothi, certis sedibus permissis, ac
cepti. Bunlara Franklar', Britainler'i ve Lombardlar' ekleyin, onunu elde
edersiniz: nk bunlar yedisiyle birlikte aa yukar ayn zamanda orta
ya kmlardr. sterseniz bunlara topluca bir bakalm:
1 . Vandal Krallar unlard: S. 407'de Godegesilus, 407'de Gunderic,
426'da Geiseric, 477'de Hunneric, 484'de Gundemund, 496'da Thrasa
mund, 523 'de Geiseric, 530'da Gelimer. Godesilus S. 406'da Vandallar
Gallia'ya gnderdi, S. 409'da Gunderic spanya'ya, S. 427'de Geiseric
Afrika'ya soktu; Gelimer ise S. 533'de Belisarius tarafndan bozguna u
ratld. Onlarn Krallklar Gallia, spanya ve Afrika'da toplam 126 yl
gl bir idare kurdular. Alanlar'n spanya'da sadece iki Kral vard,
Resplendial ve Ataces, Utacus veya Otbacar. Resplendial'in dneminde
S. 407'de Fransa'ya gittiler ve S. 409'da da spanya'ya. Ataces, hemen
hemen tm ordusuyla birlikte S. 41 9'da Visigothlar'n Kral Vallia ta
rafndan kltan geirildi. Bunun sonrasnda kalan Alanlar kendilerini
Boetica'daki Vandal Kral Gunderic'in boyunduruu altna soktular ve
Procopius'dan rendiime gre daha sonra onunla birlikte Afrika'ya
gittiler. O zamanlar Vandal Krallar kendilerini Vandal ve Alan Krallar
olarak tantyorlard; bu Victor'un Vandal Esareti adl eserinde anlatt
Hunneric Edict1 de belirtilmitir. Chatti ile birlikte bu Alanlar,'bir blgeye
Cathalaunia veya Ctha-Alania adn vermilerdi ve bu blge gnmzde
de hala bu adla [spanya'daki Katalan] tannr. Alanlar'n arasnda Gepid
ler de vard. B nedenle Gepidler oraya Alanlar Pannonia'y terk etmeden
nce gelmilerdi. S. 454'deki lmne kadar Attila'ya bal kalmlard;
daha sonra ise Ostrogothlar tarafndan zapt edildiler.
2. Suevianlar'n Krallar unlard: S. 407'de Ermeric, 438'de Rechila,
448'de Rechiarius, 458'de Maldra, 460'da Frumarius, 463 'de Regismund.
1 Edict: Bir tr ferman, kanun gcnde kararname veya dzenleme emri.
56

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Bundan sonraki dier baz Krallar bilinmiyor olsa da S. 558'de Theudo


mir, 568'de Mira, 582'de Euboricus ve 583'de Andeca saltanat srdler.
Bu Krallk bir sre spanya'da kaldktan sonra, daimi olarak Gallaecia
ve Lusitania'da varln srdrmtr. Alan Krall'nn yklmasndan
sonra Ermeric Krall'n tm Gallaecia'ya kadar geniletti ve Vandallar'
Boetica ve Carthagian blgesine ekilmeye zorlad. Bu Krallk, sidorus'a2
gre, 1 77 yl varln srdrd ve daha sonra Visigoth Kral Leovigildus
tarafndan ele geirildi, S. 585'de Krall'nn bir Blgesi/Eyaleti yapld.
3. Visigoth Krallar unlard: S. 400'de Alaric, 410'da Athaulphus,
41 5'de Sergeric ve Vallia, 419'da Theoderic, 451 'de Thorismund, 452'de
Theoderic, 465'de Euric, 482'de Alaric, 505'de Gensalaric, 526'da Amala
ric, 531'de Theudius, 548'de Theudisilus ve dierleri. Bu Krall Alaric'in
Trakya'y ve Yunanistan' terk ederek Bat mparatorluu'nu istilaya
balad dnemin tarihine atfediyorum. Athaulphus'un Krall'nn son
dneminde Gothlar, Romallar tarafndan yenilmilerdi ve Fransa dan
spanya'ya gemeye teebbs etmilerdi. Sergeric sadece birka gnl
ne Krallk yapabildi. Vallia'nn hkmranlnn balarnda yeni bir g
oluturup Romallar'a saldrdlar ama yine pskrtldler ve mparator
luk adna spanya 'daki Barbar Krallklarn igal etmeleri artyla Roma
mparatorluu'yla bar yaptlar. 417-41 8'de Romallar'la birlikte Alanlar
ve Vandallar' yenerek igali tamamladlar. Sonra mparator'dan ihsanyla
Aquitain'i alp spanya daki tm zaptettikleri yerleri mparatora braktlar.
Bylece Alanlar tarafndan zapt edilmi olan tm yerler Romallar'n eline
gemi oldu. 455 ylnda Burgundianlar tarafndan desteklenen Theodoric,
o dnemde tamamna yakn Suevianlar'n igalinde olan spanya'y igal
etti, bir ksmn ise ellerinden ald. S. 506'da Gothlar, Franklar tarafn
dan Gallia'dan srldler. S. 585'de de Suevian Krall'n ykarak tm
spanya'ya sahip oldular. S. 713'de Saracenler3 Goth topraklarn igal
ettiler, ama bir sre sonra yitirdikleri topraklar tekrar ele geirmeyi baar
dlar, daha sonra da btn spanya ya hakim oldular.
'

'

'

2 sidorius: nl fiziki ve matematiki. Jstinyen, Aya Sofya'y yeniden ina ettirirken onun mate
matik hesaplarn yapmasn istemiti.
3 Saracen: Roma mparatorluu'nun ilk dnemlerinde Arap Yarmadas'nda yaayan fakat Arap
olmayan halklar iin kullanlan bir deyim. Daha sonralar Kuzey Afrika kkenli tm mslmanlar
anlatr. Hal Seferleri srasnda Trkler de dahil, tm mslmanlar iin kullanlmtr.
57

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

4. Alanlar'n Gallia'daki krallar, Goar, Sambida, Eocharic, Sangiba


nus, Beurgus vd. dir. S. 407'de Goar'n ynetiminde Gallia'y igal etti
ler ve S. 4 12'de Ren Nehri'nin kenarnda yerleimler kurdular. Bucher'e4
gre Goar'n halefi olmasa da olu olarak gsterilen Sambida'nn yne
timinde, kendilerine mparator'un Generali Aetius tarafndan S. 440'da
verilmi olan Valence Blgesi'nde yerlekelere sahiptiler. Eoharic'in yne
timinde kendilerine yine Aetius tarafndan verilmi olan isyanc Galli Ar
borici'lere ait blgeleri zaptettiler. Bu blgeye Alenconium, quas Alaorum
conventus5 adn verdiler. Sangibanus'un hkmranl dneminde Krali
yet bakenti olan Orleans, Hun Kral Attila tarafndan 500.000 kiilik bir
orduyla muhasara edildi. Aetus ve Gallia'nn Barbar Krallar, kuatmay
kaldrabilmek iin Alanlar'n yardmna geldiler ve S. 451 'de Chatti ile
kar karya gelen Alanlar, in campis Catalaunicis6 adyla anlan unutul
maz bir savan sonunda Hunlar' yendiler. Bu blgeye imdi Campania
veya Champagne denilir. Bu savata iki taraftan 162 000 kii ld. Bir ya
da iki yl sonra Attila yine byk bir orduyla gelerek bu Krall ele geir
_
mek istedi, ama Visigotlar ve Alanlar'dan oluan bir ordu tarafndan
gn sren bir savata, nceki kadar kayplar vererek yenildi. Beurgus ya da
Biorgor'un ynetiminde Maximus mparator oluncaya kadar Gallia'y her
yandan istila ederek ayaklar altnda inediler. Ondan sonra k aylarnda
Alpleri geip Liguria'ya geldiler ve orada S. 464'de mparator'un ordusu
nun kumandan Ricimer tarafndan yenildiler ve Beurgus ldrld. Daha
sonra talya Kral Odoacer ve Franklar'n Kral Childeric tarafndan kuru
lan ortak bir ordu tarafndan 480 ylnda ve daha sonra 5 1 1 ylnda Avus
turya Franklar 'nn Kral Theudobert tarafndan bir kez daha yenildiler.
5 . Burgundianlar'n krallar' unlard: 407'de Gundicar, 436'da Gun
dioc, 467'de Bilimer, 473'de Gundobaldus ve kardeleri, 5 1 1 'de Sigis
mund, 5 17'de Godomarus. Gundicar'n ynetiminde S. 407'de Gallia'yi
igal ettiler ve 4 12'de mparator tarafndan kendilerine Ren Nehri yakn
larnda verilen Gallia Belgica'da yerlekeler kurdular. Saxonlar'la birlikte
o kadar glenmilerdi ki, 41 7'de Orosius yle yazmt: Burgundio
num esse praevalidam manum, Galliae hodieque testes sunt, in quibus
4 Windeline ve Bucher: Eski Alman Arivleri ve yaynclar.
5 "(Yaam tarz itibariyle) Yar-Alanlatrlm, Alan-li."
6 Challon Sava, 24 Haziran 451. Champagne Blgesi'nde bir yerleim alan.
58

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

praesumpta possessione consistunt. 7 435 ylna doru nce Aetius ta


rafndan, sonra da Hunlar'dan ar darbeler aldlar. Fakat be yl sonra
Savoy, yerleik halklar ile mterek bir ekilde yaamalar artyla onla
ra verildi ve bundan sonra yine gl bir Krallk oldular ve Ron Neh
ri ile snrlandrlmken daha sonra Gallia'nn kalbine kadar yayldlar.
Gundobald, Araris ve Ron Nehirleri ile Marsilya'nn civar Blgeleri'ni
ele geirdi ve mparator Glycerius'un dneminde talya'y igal ederek
aralarnda kanba bulunan tm topluluklar hkmranl altna ald.
Godamorus, Orleans' bakenti yapt. O zamanlar bu Kralla Regnum
Aurelianorum8 deniliyordu. Godomarus, S. 526'da Frank Krallar Clot
harius ve Childebert tarafndan zapt edildi. Bu dnemden sonra bu krallk
bazen Franklar'a bal kald, bazen de ayr dt, ta ki Byk Charles,
olu Carolottus'u Burgundy Kral yapncaya kadar. Bu dnemden sonra
yaklak 300 yl kendi krallarna sahip oldular, ama bu tarihten sonra
Burgundy Dukal, Burgundy Eyaleti ve Savoy Eyaleti olmak zere nce
e, sonra da daha kk eyaletlere blndler.
6. Frank Krallar unlard: S. 407'de Theudomir, 41 7'de Pharamond,
428'de Clodio, 448 de Merovaeus, 456'da Childeric, 482'de Claodovaeus
vd. Bu Krall en ince ayrntlarna dein aratrm olan iki eitmen Win
deline ve Bucher, onun balangcn Barbarlar'n Gallia'y igal ettikleri S.
407 ylyla ayn tarihle irtibatlandrmaktadrlar. lk Krallar'la ilgili olarak
Labbe'nin Ktphanesinde yer alan elyazmasnda u belgeler vardr:

Historica quaedam excerpta ex veteri stemmate genealogico Regum Fran


ciae. Genobaldus, Marcomerus, Suno, Theodemeris. Isti duces vel reguli
extiterunt a principio gentis Francorum diversis temporibus. Sed incertum
relinquunt historici quali sibi procreations line!i successerunt.
Pharamundus: sub hoc rege suo primo Franci legibus se subdunt, quas pri
mores eorum tulerunt Wisogastus, Astrogastus, Salegastus.
Chlochilo. Iste, transito Rheno, Romanos in Carbonaria sylva devicit, Ca
maracum cepit & obtinuit, annis 20 regnavit. Sub hoc rege Franci usque
Summam progressi sunt. Merovechus. Sub hoc rege Franci Trevirim destru
unt, Metim succendunt, usque Aurelianum perveniunt.9
7 "Bugn Burgundianlar'n olaanst kudretine, ele geirdikleri ve yerletikleri Gaul'un blgeleri
tanktr."
8 " (Altn, Gne ve Bilginin) Prltsyla, parldayan Krallk."
9 "Fransa Krallar'nn eski geneolojik kklerine dair baz tarihsel vesikalar. Genebaldus, Marcorne59

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR JSAAC NEWTON

Genobaldus, Marcomer ve Suno'ya gre bunlar, Theodosius dnemin


deki Transrhenane Franklar'nn bakanlarydlar ve konumuz itibariyle
bizi ilgilendirmemektedirler. Bu bahse, Ivo Carnotantis tarafndan, Didi
Rhenasus tarafndan da Thiedo ve Theudomerus diye adlandrlan isyan
c Salii'nin ilk Kral Theudomir ile balayacaz. Petavius tarafndan ba
sld bilinen bir altn sikkede sureti ve altnda da THEUDOMIR REX
yazsna rastlanmtr. Windeline'in de onaylad gibi bu sikke yakn za
manlara kadar kullanlmaktayd: Bu sikke Theudomir'in Gallia Kral ol
duunu gstermektedir ve vahi Almanlar'n o dnemde para basmaktan
anlamadklarn ve Latin szck ve harfleri kullanamadklarn da gzler
nne sermektedir. mparator Theodosius'un gzdesi Kral Ricimer veya
Richomer'in oluydu ve bir taraftan Romal Franklar, dier taraftan da
Salianlar'n Krallk soyundan geldii iin, ayaklanmalar zerine onu Kral
yapmlard. Excerptis Gregorii Turononsis e Fredigario, .cap, 5, 6, 7, 8'de
srasyla kral oluu, Jovinus'un tiranl ve ]ovinus'un taraftarlarnn l
drl, Tries'in Franklar tarafndan ikinci kez ele geirilii, Castinus ile
savalar ve bu savalar srasnda bu Kral'n ldrl ve bunlar izleyen
olaylar bir.dzene konulmutur.
Extinctis Ducibus in Francis, denuo Reges creantur ex eadem stirpe qua prius
fuerant Eodem tempore ]ovinus ornatus regios assumpsit. Constantius fu. gam versus Italiam dirigit; missis a Jovino Principe percussoribus super Men
tio flumine, capite truncatur. Mu/ti nobilium jussu Jovini apud Avernis capti,
& a ducibus Honorii crudeliter interempti sunt. Trevirorum civitas, factione
unius ex senatoribus nomine Lucii, a Francis capta & incensa est.-Castinus
Domesticorum Comes expeditionem accipit contra Francos, &c. Franci elec
tum a se regem, sicut prius fuerat, crinitum inquirentes diligenter ex genere
Priami, Frigi & Francionis, super se crearunt nomine Theudemerum filium
Richemeris, qui in hac praelio quod supra memini, a Romanis interfectus est;
In consularibus legimus Theodemerem regem Francorum filium Ricimeris
quondam, & Ascilam matrem ejus, gladio interfectos.10
rus, Suno, Theodemeris; bunlar kk krallardr ve Franklar'n ilk dnemlerinde hkm srm
lerdir. Fakat tarih yazarlar onlarn hangi dnemlerde ve hangi unvanlarla birbirlerini izlediklerini
kukulu brakmlardr. Pharamundus; Franklar'n ilk kraldr ve onun dneminde Franklar, gemi
te Kabile eflii yapm olan Wisogastus, Atrogastus, Somme'nin koyduklar yasalar tanmlardr.
Chlochilo; bu Kral Ren nehrini geip Carbonarian Orman'nda Romallar' kesin bir yenilgiye u
ratmtr. Yirmi yl aralksz hkm srm ve onun dneminde Franklar, Somme'ye kadar ilerle
milerdir. Merovechus; onun dneminde Franklar Treves'i ykmlar ve Metz'i yakarak Orleans'a
girmilerdir."
1 0 "Frank Krallar'nn arasndan Dkler (Dukalar) ortadan kaldrlnca, krallar yine eskiden olduu
60

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Ordericus Vitalis'in sz ettii ekilde, Franklar ve isyanc Gauller, Theu


domir dneminde birbirleriyle savayorlard. Ama Romallar'n bu zaferi
zerine ittifakla daha gl bir hale gelmilerdi (Apud Bucherum, 1. 14.
c. 9. n. 8).
Cum Galli prius contra Romanos rebellfssent, Franci iis sociati sunt,
& pariter juncti, Ferramundum Sunonis ducis filium, sibi regem prae
fecerun. Prosper sets down the time: Anno 25 Honorii, Pharamundus
regnat in Francia11 Bucher, bunu doru gzlemleyerek, Valentinian'n
lmnden, Honorius'un Hkmralna kadar olan dnemi 4 1 6 ylnn
sonuna veya ertesi yln bana tarih derek ve iyi bir tahlil yaparak
Pharamund'un Krallnn sadece Franklar'n anayasasna gre deil,
ayn zamanda Honorius'un onayyla talandrlm olduunu ve yaplan
bir anlamayla Gallia'nn ona devredildiini ne srmektedir. Romal
tarihilerin onu ilk Kral olarak dnmelerinin nedeni belki de budur.
Bunu anlayamam olan baz tarihiler onun Transbene Franklar'nn
ordusuyla bu Krall kurarak nlendiini yazmlardr. Byle bir or
duyla gelmi olabilir, ama [esas itibariyle] siyasi ve kanba hakkyla
Theudomir'in halefi olmutu. Yukarda Fredigarius, Extinctis Ducibus,
in Francis denuo Reges creantur ex eadem stirpe quf prius fuerant12 da
belirtildii zere Krallk, bu yeni seilmi aile dneminde birden fazla
Kral tarafndan srdrlmtr. Eer Honorius'un hkmranln ba
basnn lmyle balatrsanz, Pharamund'un Krall, Bucher'in verdi
i tarihten iki yl sonra balayabilir. Elimizde bulunan Salique Yasalar
onun devrinde hazrlanmlard ve adndan da anlald gibi, banda
bulunduu Kralln Sallii olduu bellidir. Bu yasalardaki kan parasy
la 13 tazminatlarla ilgili kaytlar onun hkmranlk srd blgelerin
zenginlii dolaysyla da mparatorluk'a dahil olduunu gsterir: Vahi
gibi ayn kklerden seilmeye baland. Bununla ayn zamanda Jovinus, kendisine Kral unvann
ve onurunu temin etti. Constantine, talya Seferi'ne kt, fakat Mentius Nehri'nde Jovinus'un sui
kastlar tarafndan ba kesildi. Jovinus'un emriyle birok soylu Averni'de tutukland ve Honorius
Dkleri (Krala bal olanlar) tarafndan vahice ldrldler. Lucius adl bir Senatr'n ibirlii
yapmas sonucunda Treves ehri ele geirildi ve yakld. Castinius adl bir Saray Muhafz Alay Ko
mutan Franklar'a kar sefer dzenlemek mecburiyeti altna girdi."
1 1 Gaul, Roma'ya kar isyan amacyla ilk admlar atnca Franklar onlarla birletiler ve birlik
te, Suno Dk'nn olu Pharamundus'u kendilerine kral olarak setiler. Prosper, Pharamundus'un
Fransa Kral' seilmesini Honorius'un 25. ylna tarihler.
12 Bkz. dipnot: 58.
1 3 Pecuniary mullets: Cinayet, tecavz, gasp ve saldrganlk gibi adi sularn ilenmesinden sonra
denen Kan Bedeli paras.
61

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Almanlar o dnemde para kullanmasn bilmiyorlard, Romallar'a ka


rtktan sonra rendiler. Franklar'n Hristiyan dinine geilerinden he
men sonra, yani, Merovaeus'un hkmranlnn sonunda veya ksa bir
sre sonrasnda Salique yasalarnn nszne eklenmi zgn ekliyle bu
Krallk yle tasvir edilmitir: Haec enim gens, quae fortis dum esset &
robore valida, Romanorum jugum durissimum de suis cervicibus excussit
pugnando, &c14 Buradan da anlald zere bu Krallk bir igalle deil,
bir ayaklanmayla kurulmutu. Prosper15, krallarn sralarken bizlere y
le seslenmiti: Pharamunds, Francia'da hkm srd; Cladio Francia'da
hkm srd; Merovaeus Francia'da hkm srd. Kastettii tm yer
lerin bir ve ayn Francia olmadn kim iddia edebilir? u kesindir ki,
Merovaenus'un Francia'si, Gallia'daki Francia ile ayn idi.
Yukarda belirtildii gibi Pharamund'un babas, mparator Theo
disius'un hkmranl dneminde Almanya'daki Franklar'n kralyd.
Pharamund da ayn Franklar', mparatorluk snrlar iindeki Salianler'in
kral Theudomir'in hkmranl balamadan nce, diyelim ki,
Honorius'un hkmranlnn ilk ylnda veya Franklar'n, Krallar Mar
comir ve Suno'nun, ki ikisinden biri Pharamund'un babas olduu bilinen,
Stilico tarafndan geri pskrtldkleri srada ve Theudomir'in lmn
den sonra Romal Franklar, Pharamund'u ve halkn Ren tesinden a
rm olabilirler. Ancak biz Pharamund'un Almanya'daki hkmranln
dikkate almayacaz. Bu krall imparatorluun iindeki ykseli dne
mine tarihleyeceiz ve kralla ister bu kraln dneminde, ister onun hale.fi
Clodio'nun dneminde gelmi olsunlar, Ren tesinden gelerek katlan di
er Franklar'la birlikte gleniine dikkat ekecegiz. nk Pharamund'un
Krall'nn son ylnda Aetius, onun Gallia'daki topraklarnn bir ksmn
geri almt. Fakat onun Hale.fi Clodio (Fredigarius, Theudomir'in olu
olarak tantr) ve bazlarna gre de ad Clogio, Cloio veya Claudius'tur.
Ren tesinden ok kalabalk bir Frank topluluunu arm ve kaybedilen
topraklarn geri ald gibi fetihlerini Soame Nehri'ne kadar geniletmiti.
Sonrasnda Franklar, zaptedilen topraklar aralarnda paylatlar. Koln'da
ve Combray'de baz yeni Krallklar ile baz kentler kurdular. Bu krallklar
14 "Bu ulus, kendini en gl ve kudretli grd srada baskc Roma'nn boyunduruunu boy
nunda buldu."
15 Prosper ve Zozismus: Panegyr (Methiye) yazm Grek ve Romal kiiler.
62

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

ve kentler de, Gothlar' da Gallia'dan kovmu olan ve Paris'i merkez edi


nip o zamandan beri orada bulunan Claudios tarafndan zaptedildiler. Bu
snrlar gnmzdeki Fransa'nn zgn halidir.
7. Britain Krallar unlardr: S. 407 veya 408'de srasyla Marcus,
Gratian ve Constantine; S. 425'de Vortigern, 466'da Aurelius Ambrosi
us, 498'de Uther Pendraco, 508'de Arthur, 542'de Co.nstantine, 545'de
Aurelius Cunanus, 557'de Vortiporeus, 581 'de Ma/go, 586'da Careticus,
613'de Cadwan, 635'de Cadvalin, 676'da Cadewalleder. lk Kral R o
mal Tiranlar'd ve mparatorlua bakaldrmlard. Orosius, Prosper ve
Zosimus, bunlarn ayaklanmalarn Barbarlarn Gallia'ya ayak basmalar
nn bir uzants olarak grrler. Zosimus da Prosper'le ayn kandadr ve
isyan Barbarlar'n giriiminin balad yln hemen bir gn sonrasna ta
rihler. Bylelikle tam tarihi u ekilde karyorum: Marcus sadece birka
gn krallk yapt, Gratian drt ay sreyle kral kald, Constantine ise yl.
Roma'y alndan bir yl sonra S. 4 1 1 , 14. kal Octob'da ldrld. Ayak
lanma ise S. 408'in baharnda olmutu. Sozomen16, Constantine'in Gallia
seferini Arcadius'un lmne veya biraz sonrasna balar. Arcadius S. 1
Mays 408'de lmt. Bu Tiranlar'n hkmranlklar ksa srmt ama
Britain krallnn kurulmasnda bir balang vermilerdi, dolaysyla da
bunlar ilk Kral olarak dnlebilirler. zellikle de Constantine'in hane
dan, oullar Aurelius Ambrosius ve Uther Pendraco ile torunu Arthur ise
ondan sonra hkm srmlerdi. Bu Tiranlar'n ayaklanmasndan itibaren
aksi sorgulanamayacak [kadar kesin] belgelerden rendiimize gre, Bri
tain, mparator'un asker gnderemedii iin ynetiminde tutamad [bu]
Ada, Roma mparatorluu'nun boyunduruundan kurtulup ayr bir Kral
lk olarak varln srdrebildi. nk Prosper'in bize anlattna gre; A.
C. 41 O, Variane Cos. Hac tempestate prae valetudine Romanorum, vires
funditus attenuatae Britanniae17 Ve Siegebert bunu Roma'nn kuatlmas
na balayarak yle dedi: Britannorum vires attenuatae, & substrahunt se a
Romanorum dominatione18 ve Zosimus (lib. 6) Transrhenane Barbarlar her
1 6 Sozomen: Bugnk Filistin'in Gazze blgesinde 380 ylnda doan Arap asll Hristiyan Kilise
tarihisi. S. 450'de Constantinople'de ld.
1 7 Prosper'in anlattna gre: "Varianus'un Konsull srasnda S. 4 1 0 ylnda Romallar zayf
dtkleri iin Britania'daki askeri glerini en alt dzeye indirmilerdi."
1 8 "Britonlar'n arasnda askeri gler azald ve Britonlar kendilerini Roma mparatorluu'nun
Tebas olmaktan kurtardlar."
63

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

yeri igal edince Britain Adas'nn ve geitteki baz Kelt kavimlerinin nfus
larndaki azalma, Roma mparatorluundan dmelerine sebep oldu. Ar
tk Roma'nn yasalarna bal olmadklar iin "kendi koyduklar yasalara
gre", Ka't' 'eUU'tOV Pa'teuev19, kendi balarna diledikleri gibi idare olun
dular. Britonlar, kendi gvenliklerini salayabilmek iin her eyi gze alp
silahlandlar ve snrlarn Barbar saldrlarndan korudular. Benzer ekilde,
Britonlar taklit eden Brabant ve Gaul Eyaletleri de kendilerini Romal
bakanlardan zgrletirdiler. Bir tr commonwealth (ortak mlk) olu
turarak kendi diledikleri gibi, Briton ve Celtic uluslarnn bu ayaklanmas
Constantine'in krall hileyle ele geirdii srada oldu. Bu nedenle Proco
pius da (lib. 1. Vandal) ayn Constantine ile ilgili yle diyordu: Constanti
ne savatan yenik knca kendi ocuklar tarafndan ldrld20 Bundan
sonra Romallar bir daha Britain'i ele geiremediler ama bu dnemden
sonra [onlar] Tiranlar'n egemenliinde kaldlar. Beda21, l. 1 . c. 1 1 : Fracta
est Roma a Gothis anno 1 1 64 suae conditionis; ex quo tempore Romani in
Britannia regnare cessaverunt. Ve Ethelwaldus: A tempore Romae a Got
his expungnatae, cessavit imperium Romanorum a Britannia insula, & ah
aliis, quas sub jugo servitutis tenebant, multis terris Ve Theodoret2, serm.
9. de curand. Graec. affect. 424 yl civarnda Britonlar' artk Roma'nn
hakimiyeti altnda olmayan uluslarn arasnda sayar. Bylece, Sigonius: ad
annum 4 1 1 , Imperium Romanorum post excessum Constantini in Britan
nia nullum fuit.22 Constantine'in lmyle Vortigern'in hkmranl ara
snda Pict ve Scotlar'la savalar yaadlar ve iki kez Roma Birlikleri'nin
desteiyle dmanlarn pskrttler ama Birlik ayrlrken gayet ak ve
net bir ekilde bir daha yardmlarna gelmeyeceini syledi. Vortigern'in
hkmranl'nn balangcyla ilgili Camden ve dierlerinin alntladklar
Nennius'daki eski bir Chronicle da u kayt vardr:
Guortigernus tenuit imperium in Britannia, Theodosio & Valentiniano
Coss. [viz. A. C. 425.] & in quarto anno regni sui Saxones ad Britanniam
19 Greke, "Kendi koyduklar yasalara gre."
20 "Britonlar'n arasnda askeri gler azald ve Britonlar kendilerini Roma mparatorluu'nun
Tebas olmaktan kurtardlar."
21 Noel Beda: 1470-1537. Sorbon'da lahiyat Fakltesi'nin ba seilmiti.
22 " 1 164 ylnda Gothlar Roma'nn gcn krnca Roma'nn Britania'daki hakimiyeti sona erdi."
Ve devam: "Gothlar Roma'ya frtna gibi saldrdlar Roma'nn Britania Adas'ndaki ve daha bir
ok yerde kle olarak tuttuklar lkeler bu esaretten kurtuldular." Ve devam: "41 1 yl civarnda,
Konstantin'in ekilmesiyle, Roma'nn Britania'daki hakimiyeti bitti."
64

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

venerunt, Felice & Tauro Coss. [viz. A. C. 428.]23 Saxonlar'n bu gelii sz


konusu Chronicles'da yer aldndan, Siegebert bunu Valentinian'in 4. y
lna denk dtn anmaktadr. ki yl sonra Saxonlar Pictler'le birlikte
Britonlar'a yenildiler. Daha sonra mparator Martian'in hkmranl s
rasnda, 450-456 yllarnda kendilerine katlmaya davet edildiler. Ama alt
yl sonra ayaklandlar ve onlara kar baarl savalar yrterek mcade
lelerini srdrdler. Buna ramen Britonlar, Careticus'un hkmranlna
dein ok zengin bir Krall yaatmay baardlar ve iki ulus arasndaki
sava S. 688'de Sergius'un Papal dnemine kadar srd (Rolevinc's
Antiqua, Saxon I. 1. c. 6).
8 . Hunlar'n krallar unlard: 406'da Octar ve Rugila, 433'de Bleda
ve Attila. Octar ve Rugila, Hunlar'n Tuna'nn tesindeki Gothia Kral
Munzuc'un kardeleriydiler. Bleda ve Attila ise onun oullaryd, Mun
zuc ise Balamir'in oluydu. nceki ikili Hunlar'n Krallarydlar ama b
tn Hunlar'n deil, sonraki ikili ise onlarn oullarydlar. ]ornandes'i24
kaynak alarak Hunlar'n Pannonia'daki hkmranlnn tarihini Vandal
ve Alanlar'n Pannonia'y terk ettikleri S. 407 ylna balyorum. Sigo
nius, Visigothlar'n S. 408'de Pannonia'y25 terk ettikleri tarihe balar.
Constat'a gre quod Gothis ex Illyrico profectis, Hunni successerunt,
atque imprimis Pannoniam tenuerunt. Neque enim Honorius viribus ad
resistendum in tantis difficultatibus destitutus, prorsus eos prohibere
potuit, sed meliore consilio, animo ad pacem converso, foedus cum eis,
datis acceptisque obsidibus fecit; ex quibus qui dati sunt, Aetius, qui eti
am Alarico tributus fuerat, praecipue memoratur26 Aetius'un Hunlar'a
ve Gothlar'a nasl tutsak olarak gnderildii; Frigeridus, Honorius'un
23 "Guortigernus, Theodosius ve Valentinianus'un Konsllkleri srasnda, yani S. 425'de Bri
tania'da denetimi eline geirdi ve onun iktidarnn drdnc ylnda, Felix ve Taurus'un, S. 428'deki
Konsllkleri srasnda, Saxonlar Britania'y igal ettiler."
24 Jornandes: 6. yzyl. Tarihi ve vakanvist. Bkz. Bibliotheque ancienne et moderne, Vol. 1 9, pp
415-418 par Jean Le Clerc.
25 Pannonia: Bugnk Macaristan ve Romanya'nn bir ksm. Geri kalan Romanya, Moldova ve
Bulgaristan'm Dobruca ve Burgaz ksm Dada olarak bilinir.
26 " Gothlar'm, Illyrium'u [bugnk Arnavutluk ve Dalmaya'nn bir ksm] terk ettikleri srada
Hunlar'n ncelikle Pannonia'y gvenlik altma aldklar konusunda herkes hemfikirdir. nk Ho
norius, o kadar ok zorlukla bouuyordu ki, buralar dorudan denetlemekten acizdi: bu nedenle
de daha elverili bir plana bavurarak ve onlarla karlkl rehin vermek yoluyla bir anlama yapmak
yoluna gitti. Aetius, verilen rehinlerden biriydi ve daha nce da Alaric'e rehin olmak iin gnderil
mi olmas dikkat ekicidir."
65

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

lmnden sonra taht hileyle ele geirerek Bat mparatorluu tacn ku


anan John'a iddetli emirler gnderen Dou mparatoru Theodius'un Iis
permotus ]ohannes, Aetium id tempus curam palatii gerentem cum ingenti
auri pondere ad Chunnos transmisit, notos sibi obsidiatits sui tempore &
familiari amicitia devinctos27 ve biraz ilerisinde Aetius tribus annis Ala
rici obses, dehine Chunnorum, postea Carpilionis gener ex Comite do
mesticorum & ]oannis curopalatae28 bu yazsyla btnlemitir. Bucher,
Aetius'un 410 ylna kadar Alaric'e, onun lmnden sonra 41 1-415 ara
snda Hunlar'a, 4 1 7-41 8 'de damad Capilio'ya tutsak olduunu ve 423
ylnn sonuna doru da, ]ohn'a Curopaletes yapldn anlatr29 Aetius,
Honorius'un barbar uluslarla anlamalar yaparak yerlekeler bahettigi
412-4 13 yllar arasnda Hunlar'a tutsak olmu olabilir. Fakat ben Si
gonius gibi Aetius'un Alaric'e S. 403'de tutsak olduunu syleyebilirim.
te yandan Prosper tarafndan da gsterildii zre Hunlar 432 ylnda
Pannonia'nn tamamna sahiptiler. Eusebius'un ilk Chronicle kitabnda
Prosper yle yazmt: Anno decimo post obitum Honorii, cum ad Chun
norum gentem cui tunc Rugila praeerat, post praelium cum Bonifacio se
Aetius contulisset, impetrato auxilio ad Romanorum solum regreditur.
kinci kitapta da: Aetio & Valerio Coss. Aetius deposita potestate profugus
.
ad Hunnos in Pannonia pervenit, quorum amicitia auxilioque usus, pacem
principum interpellatae postestatis obtinuit diye yazmt30 Buradan da
anlalyor ki, bu dnemde, Maximus'un Rechilla diye bahsettigi Rugila,
Pannonia'daki Hunlar'n Kralyd.
,
Pannonia daha nceden Hunlar'a terk edildii iin artk mparator
luk snrlar iinde saylmyordu ve Hunlar Aetius'un onlarda tutsak iken
dostluk kurduu ayn Hun topluluuydu. Bu dostluk sayesinde onlar
S. 424'de Tiran ]ohn'un yardmna gitmeye ikna etmiti ve imdi de on
larn mparator'la arasn bulmalar iin kendisine yardmc olmalarn
27 "Bu emirlerden rahatsz olan John, o dnemde Saray Nazr olan Aetius'u, bol miktarda altn

vererek Hunlar'a yollad; nk onlar, aralarnda rehin kald dnemden beri onu tanyorlard ve
ona dostluk balaryla balydlar."
28 Ve biraz ilerde: "Aetius, Alaric'in korumasnda yl rehin tutuldu; sonra Hunlar'a rehin verildi
ve sonra Carpillio'nun damadna rehin verildi. Ve sonunda John'un Saray Valisi ve Muhafz Alay
Komutan oldu."
29 . Curopalates: Muhafz Alay Komutan.
30 "Honorius'un lmnden on yl sonra, Aetius, Boniface ile kavga ettikten sonra, o srada
Rugila'nn ynetimindeki Hunlar' geri ekti ve onlarn yardmyla Roma topraklarna geri dne
bildi."
66

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

salamt. Socrates'in dediine gre Octar31 S. 430'da lmt ve Octar'n


lm haberi duyulunca Hunlar'n ndersiz kaldklarn fark eden Burgudi
anlar, ksa bir sre nce yenildikleri Hunlara kar ylesine iddetli bir kar
atak yaptlar ki, 3.000 kiiyle 1 0.000 Hun'u bozguna urattlar. Rugila'nn
Pannonia'daki Kral olduunu zaten biliyorsunuz. Prosper ve Maximus'un
yazdklarna gre, Rugila, S. 433'de ld ve yerine Bleda geti. Babalar
Munzuc'un, Krall Bleda ve kardei Attila arasnda paylatrd Tuna'nn
tesindeki Hunlarn Krallarydlar. imdi Pannonia'daki Krall da ken
di Krallklarna katmlard. O zamanlar Paulus Diaconus yle demiti;
regnum intra Pannoniam Daciamque gerere32 441 ylnda Pannonia'daki
glerine skitler'den yeni ve byk ordular katarak mparatorluu yeni
den igale baladlarsa da, bu sava sonulanmak zereydi. Attila, kardei
Bleda'nn bar yapma eiliminde olduunu grnce 444'de onu ldrd
ve topraklarna da sahip olarak mparatorluu yeniden igal etti. Sonunda
Attila Romallar ile birok byk savan akabinde 454'de ld ve oullar
devletin topraklar zerinde kavga etmeye balaynca, tebaalar olan Gepi
deler, Ostrogothlar ayaklanp kralla kar savalar atlar. Ayn yl Ostro
gothlar mparator Marcian ve Valentin tarafndan kendilerine Pannonia'da
balanan yerlekeler elde ettiler. Tm tarihilerin ortak kabul olarak Ro
mallar, Attila'nn lmnden sonra .Hunlar' Pannonia'dan karttlar. Bu
ihra Chronicum Boiorumda ve Sidonius, Carn. 7. in Avitum'da anlatld
zere Avitus'un hkmranl dneminde gereklemiti ve mparatorluk
ile ilgili olarak yle yazmt:

-Cujus solum amissas post saecula multa


Pannonias revocavit iter, jam credere promptum est
Quid faciet belli 33
airin demek istedii udur ki, Avitus'un geliiyle birlikte Hunlar, Gothlar'a
daha kolay hakim olmulard. Bu dizeler, Avitus'un hkmranlnn ba
lad dnemde Sidonius34 tarafndan yazlmt. Avitus'un hkmranl
da S. 455 ylnn sonunda balamt ve bir tam yl bile srmemiti.
31 Octar: Hunlar'n lideri. Tarihi Olympiodoros onun S. 4 12/413 de Hunlar'n bana getiini anlatr.
32 "Pannonia ve Dacia snrlarnda dolap durdular."
33 "Bizler iin nesiller boyu srecek bir kayp olan Pannonia Blgesi'nin yamalanmasnn ne anla

ma geldiini tahmin etmek kolaydr."


34 Apollinaris Sidonius: Aristokrat air ve diplomat. S. 430-489. 5. yzyla dair yazd mektup
larla nlenmitir.
67

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

]ornandes der ki: Duodecimo anno regni Valiae, quando & Hunni
post pene quinquaginta annos invasa Pannonia, a Romanis & Gothis
expulsi sunt. Ve Marcellinus da yle demiti: Hiero & Ardaburio Coss.
Pannoniae, quae per quinquaginta annos ah Hunnis retinebantur, a Ro
manis receptae sunt.35 Anlalyor ki, Hunlar Pannonia'y 378 veya 379'da
igal ederek ele geirmiler ve 427'de buradan kartlncaya kadar el
lerinde tutmulard. Fakat bu konuda hibir pheye yer yoktur ki, m
parator Theodius mparatorluu bir btn olarak brakmt. Prosper'e
dayanarak belirttiimiz gibi, Hunlar 432 ylna kadar Pannonia'nn tm
mlkiyetine sahip kalmlard. Vizigothlar'n o dnemde Pannonia ile hi
bir alakalar yoktu. Ostrogotlar da Attila'nn ld 454 ylna kadar
Hunlar'n tebaas olarak kalmlard. Visigothlar'n Kral Valia ise, 12 yl
sreyle Krallk yapmamt. Valia, 415 ylnda tahta kt ve dacius'un
sidorus ve Grotius'un okuduu spanyol Chronicles'e dayanarak do
ruladna gre yl hkm srdkten sonra 419 ylnda ldrlmt.
Tarih [kitabn] sadece 425 ylna kadar yazm olan Olympiodorus, Vi
sigoth Kral Valia'nn lmn, 420 ylnda ortaya kan Constantius ile
ayn zamana balamtr. Dolaysyla, ]ornandes'in en az oniki yl hkm
sren Kral Valiasi baka birisidir. Ben bu adn Ostrogoth Kral Valamir'in
yerine yanllkla kullanld kansndaym. nk belgelenmi olan ha
dise Romallar'n ve Ostrogothlar'n bir ittifak kurup Attilla'nn lmn
den sonra Hunlar Pannonia'dan kartmalaryla ilgilidir ve tarihinin
Ostrogothlar'n tarihini Visigoth Krallar dnemine gnderme yapt da
dnlemez. Hunlar'n ihrac 455 ylnn sonunda yaanmt ve bence
Valamir'in Pannonia'daki onikinci hkmranlk dn.emine denk gelmek
tedir. Hunlar'n Pannonia'daki Vandallar'dan ve Alanlar'dan sonra bu
raya yerletikleri 406 ylndan en az elli yl sonrasna tekabl etmektedir.
Hermaneric'in olu Hunnimund'un soyunun tkendii dnemde Ostro
gothl' kendi Krallar olmakszn yaklak 40 yl Hunlar'n tebaas ola
ik yaadlar.
Alaric, 444 ylnda Romallar'a kar savaa baladnda
Vinetbdr, ii:. torunlar Valamir'i, kardeleri Teudomir ve Videmir ile bir
likte Ostrogothlar'n bana Kral ve ynetici olarak atad. Yani Hunlar,
Valamir'in onikinci hkmranlk ylnda Pannonia'dan kartlmlard.
35 "Valia'nn iktidarnn onikinci ylnda, Hunlar, Pannonia'y igallerinden yaklak elli yl sonra
Romallar ve Gothlar tarafndan buralardan sklp atldlar."

68

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Ne var ki, Hunlar tam olarak dlanm deillerdi ve Romallar'la ba


ka atmalar da olmutu. Marcellius'un36 anlattma37 gre bu atma
lar Attila'nn olu Denfix 'in Zeno ve Marcian'in gzetiminde Constan
tinopol'e getirildii 469 ylma kadar srmt. Ayrca Hunlar da mpa
ratorluu tam olarak reddetmi deillerdi. Sigonius'un anlattna gre,
mparatorlar Marcian ve Valentinian tarafndan 454 ylnda Pannonia
Gothlar'a verilirken, llirium'un bir blm de Pannonia'da kalan Hunla
ra ve Sarmatianlar'a bahedilmiti. 526 ylnda Lombardlar Pannonia'ya
girerek Gepideler ile savatlar ve bu savata eski Krallar'ndan birinin
adna atfen kendilerine Avar adn takm olan Hunlar, Lombardlar'a des
tek oldular. Lombardlar daha sonra talya'ya getiklerinde Pannonia'daki
yerlerini bu dostluun bir nianesi olarak Avarlar'a brakmlard. Bu ta
rihten sonra Hunlar yeniden ok glenmeye baladlar ve Chagan [Han/
Hakan] adyla bilinen Krallar mparator Mauritius, Phocas ve Herakli
us dneminde mparatorlua ok sknt yaattlar. Bu snrlar bugnk
Macaristan'n Hungary'nin zgn eklidir. Bu blgedeki Avarlar ve kalan
Hunlar birbirleriyle karmlar, Hun-Avaria, bugnku galat- mehuruyla
Hungary [Macaristan] adn almlard.
9. Lombardlar Tuna'y geip gelmeden nce bor ve Ayan adl iki li
der tarafndan ynetiliyorlard. Bunlar ldkten sonra Agilmund, Lamis
so, Lechu, Hildehboc, Gudebhoc, Classo, Tato, Wacho, Walter, Audoin,
Alboin, Cleophis vd. adl Krallar oldu. Agilmund, Ayon'un oluydu ve
Prosper'e gre Honorius ve Theodosius'un ifte konsll dneminde
S. 3 89'da krallk yapm ve otuz yl hkm srdkten sonra, Paulos
Warnesridus'un38 iddiasna gre Bulgarlar'la yaplan bir savata lm
t. Prosper onun lmn Marinianus ve Asclepiodorus'un konsllk
lerine 423 ylyla tarihlendirmektedir. Lamisso, Bulgarlar'n topraklarn
muhasara ve zaptedip yl hkm srd. Lechu ise yaklak krk yl
iktidarda kald. talya 'daki Heruli Kral Odoecer'in ada Gudeboc,
halkn Tuna'nn tesindeki Noricum'un kuzeyindeki Rugia Blgesi'ne
ynlendirdi. Odoecer oradan halkn talya'ya tad. Tato, Tuna 'nn te
36 Empricus Marcellius: mparator Theodosius dneminde (379-395) yneticiydi. Dneminin en
nl yazar ve stratejistlerindendi.
37 "Hierius ve Ardaburius'un Konsllkleri dneminde elli yldr Hunlar'n igalinde olan Panno
nia, yeniden Roma'ya kazandrld."
38 Paulus Warnesridus: 161 l'de yaynlanan Lombard Tarihi'nin yorumcusu.
69

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

yanndaki Heruli Krall'na son verdi. Wacho, dousunda Bavyera, ba


tsnda Fransa, gneyinde Burgundia olan Suevian Kralln ykarak ele
geirdi. Andoin, geriye Pannonia'ya dnd ve 526'da oradaki Gepides'i
yendi. Alboin, 551 'de Gepide Krall'na son verip Kral Chunnimund'u
ldrd. 556 ylnda Grek mparatoru'nu talya'daki Ostorogot Kra
l Totila'ya kar destekledi ve 568'de halkn Pannonia'dan kartarak
Lombardia'ya tehcir etti. 774 ylna kadar bu topraklarda yaadlar.

Paulus Diaconus'a gre Lombardlar dier Gothic uluslar gibi Arca


dius ve Honorius'un dneminde, 395-408 yllar arasnda Tuna'nn te
sinden gelerek mparatorlua katlmlardr. Hatta belki daha nce gelmi
de olabilirler: Prosper'in yazd tarihe gre 379 ylndaki Ausonius ve
Olybrius'un Konsllkleri dneminde Lombardlar, bakanlar bor ve
Ayon'un kumandas altnda Vandallar'a kar zafer kazanmlard. Bu
savatan nce Vandallar 40 yl sren sakin bir bar dneminde Byk
Konstantin tarafndan Pannonia'da bahedilen yerlekelerde yaamlard.
Dolaysyla eer bu kavimler ayn Vandallar ise bu sava Pannonia'da ya
anm demektir ve Lombardlar'n savatan bir ya da iki yl nce Tuna'y
geerek Pannonia'ya girip krk yllk bara son verdikleri dneme rast gel
mi olabilir. Gratian ve Thedosius'un Barbarlar alaa etmesinden sonra
ya Tuna'nm br tarafna getiler, ya da Theodosius'un lmne kadar
Roma ynetimi altnda sessiz kaldlar. Belki daha sonra mparatorlua
yeni saldrlar dzenlemilerdir yahut tamamen mparatorluun tebaas
haline gelmilerdir. nce Vandallar'la, sonra da Bulgarlar'la savaan ve
Volga Nehri kylarndan geldikleri iin bir skit ulusu olarak tannan bu
kavimler yle gzkyor ki o gnlerde bile ihmal edilmeyecek [gteki]
Krallk idiler.
1 O. Bu dokuz Kralla baktktan sonra artk Bat mparatorluu'nun
kalntlaryla ilgilenebiliriz. Bu mparatorluk btnln srdrse
de Canavar'n ta kendisiydi. Fakat kalnts buz dann grnen ks
myd. imdi eer bu ksm bir boynuz olarak dnlrse, bu boynu
zun hkmranl mparatorluk bakentinin R oma'dan Ravenna'ya
tand S. 408'in Ekim ayna tarihlendirilebilir. nk o tarihte mpa
rator Honorius Roma'da kald taktirde, Alaric'in kendisini kuataca
ndan korkarak nce Milano'ya sonra da Ravenna'ya ekilmiti. Daha
sonra Roma'nn nce kuatlp sonra da yamalanmas onun Ravenna'ya
70

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

ekilmekte hakl olduunu gstermt. Daha sonra gelenler de buray


kendi yurtlar bellemilerdi. Makyavel'in39 Floransa'nn Tarihi adl kita
bnda yazdna gre, Valentinian Roma'y terk etmi ve mparatorluk
bakentini Ravenna'ya tamt. mparator durduu srece Rhaetia, Bat
mparatorluunun mlk olarak kalmt. Zaman getike Roma Senato
su ve talya ile birlikte talya 'daki Heruli Kral Odeacer'in eline dtkten
sonra, Grek mparatorlar'nn ihsanyla Visigoth Kral Theoderic ve ha
leflerinin eline geti. II. Valentian'in lm zerine S. 455'de Aleman ve
Suavianlar Rheatia'y igal ettiler. Fakat burada bir Krallk kurduklarna
dair bir bilgi edinmedim, nk 457 ylnda Rhaetia'dan ekilirken m
parator Marjoranus'un suvari birliinin komutan Burto'nun saldrsna
urayarak yenildiler. Bu saldry takiben Rhaetia'y igal ettiklerine dair
hibir ey duymadm. Fransa Kral Clodovaens 496 yl balarnda veya
ortalarnda Alemanlar'n bir Kralln zaptederek son Kral Ermeric'i
ldrd. Ancak bu Krallk Almanya'dayd ve Rhaetia40 ile sadece snr
dat. Clodovaens'den kaanlar onlara dosta davranarak ve onlarn
Clodovaens'a lehlerine bir mektup yazan Theodoric'in ynetimindeki
Ostorogoth Krall'na sndlar. Bylelikle Rhaetia'da Ostorogothlar'a
bal bir smrge olarak yaadlar.
Grek mparatoru Ostorogothlar' zaptettii zaman, onlarn Raven
na Krall iindeki halefi oldu. Roma Senatosu hala Krallk [rejimini]
meru grdnden sadece fetih hakk olarak deil, ayn zamanda mi
ras hakkn kullanarak egemen oldu. Dolaysyla bu Kralln Ravenna
Exactratre {Baspiskoposluk] ve Roma Senatosu olarak srdrldn
dnebiliriz. Bat mparatorluunun geride kalan dier ksm ise, Roma
Senatosu'nun hala elinde tuttuu ve genilettii haklar sayesinde yeni bir
Bat Roma mparatoru seebiliyordu.
imdi, Bat mparatorluunu Roma 'nn Gothlar tarafndan kuatla
rak ele geirilmesinden sonra dalmasyla ortaya kan on Krall ta
mamlam bulunuyorum. Bu Krallklardan bazlar zamanla dald ve
yerlerinde yenileri ykseldi. Saylar ka olursa olsun bunlar, teden beri
1 O Kral olarak adlandrlrlar.
39 Nicolo Machievelli: 3 Mays 1469-21 Haziran 1527. Tarih Bilimi'nin kurucusu Floransal d
nr. Prens adl kitab halen en ok ilgi eken kitaplardandr.
40 Rhaetia: Gney Almanya ve Macaristan arasndaki bir blge.

71

Yedinci Blm

DANIEL'N
DRDNC
. . . CANAVARI'NIN
ONBIRINCI BOYNUZU

1
'fj

:J
.

mdi Daniel, boynuzlara dikkatlice baktm ve ite onlarn arasndan kk bir boynuz ve nceki boynuzlardan kklerinden
- ')ol skld ve ite, bu boynuzda insan gzlerine benzeyen gzler ve
byk szler syleyen bir az vard ve grn itibariyle br boynuz
lardan daha cesimdi ve bu ayn boynuz kutsal kiilerle sava edip onlara
stn geliyordu (Chap VII. 8; Verse 20,21) ve Daniel'e grnen kii ona
bu olup bitenlerin ne anlama geldiklerini yorumlad ve dedi ki: On boy
nuz, ykselecek olan on Kraldr ve onlardan sonra bir bakas kacak
ve birincisinden ayrlarak Kral kendisine boyun edirecekti ve Yce
Olan'a [Tanr] aykr szler syleyecek, onun aziz/erini hrpalayacak ve
-

--

73

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

vakitleri ve eriat'i deitirmeyi tasarlayacak ve bunlarn bir vakte ve va


kitlere ve yarm vakte kadar onun eline verilmesini syleyecektir (Verse
24, 25) . Yukarda belirtildii gibi, Krallar, Krallklar iin konulmustur; bu
nedenle de kk boynuz kk bir Krallktr. Drdnc Canavar'a ait
olan bir boynuzdur ve ilk boynuzun kkdr. Dolaysyla bu krall
on boynuzun tezahrnn akabinde ortaya kan Latin mparatorluu
iindeki uluslarn arasnda aramamz gerekir. Ne var ki bu, dier on Kral
lktan daha farkl bir Krallktr, az ve gzleriyle kendine zg bir can
vardr. Gzleriyle bir uzgrcdr ve azyla da byk szler syleyen
ve vakitleri [ayinleri, trenleri, ibadetleri] ve yasalar deitirebilen; Kral
olduu gibi, ayn zamanda Peygamber olan biriydi. Ancak Roma kilisesi
bylesi birini peygamber ve Kral olarak gsterebilir.
Bir uzgrc, EmaKono'dir ve kelimenin bilinen anlamyla bir Pis
kopos'tur. Bu Kilise de Evrensel Piskoposluk iddiasndadr.
Krallara ve uluslara Oracle1 benzeri yasalar syler, dokunulmazl
varm gibi davranr, sanki en yksek dzeyde Peygambermi gibi kela
mnn tm dnya iin balayc olduunu dikte ettirir. Sekizinci yzyl
da Lombard Krall'nn Ravenna Exarchate'ini ve Roma Senatosu ve
Dukal'n kknden skerek ele geirip onlarn elinden Peter'in Pati
mony'sine [Kutsal Emanetine] sahip olarak yksek mertebelere km
ve dnyevi bir prens veya Kral gibi Canavar'n drdnc boynuzu haline
gelmitir.
1689'da Paris'de baslm kk bir kitapta, An Historical Disserta
tion Upon Some Coins of Charles the Great, Ludovicus Pius, Lotharius,
and Their Successors, stamped at Rome. ( Byk Charles, Ludovicus ve
haleflerine ait sikkeler zerine tarihsel bir tez) Papa 1 O. Leo'nun Va
tikan gnlerinde, Byk Charles'n babas Pepen'in onuruna yazlm
olan bir yaztta yle denilmekteydi: Pipinum pium, primum fuisse qui
amplificandae Ecclesiae Romanae viam aperuerit, Exarchatu Ravenna
te, & plurimis aliis oblatis; Sofu Pepen, Ravenna Exachate'ini ve dier
yerleri balayarak Roma Kilisesi'ne ihtiama giden yolu aan ilk ki
idir; mparator Gratian ve Teodosius dnemleri ncesi ve sonrasnda
Roma Piskoposu, ok gzel bir hayat srmekteydi, ama bu zengin hayat,
1 Oracle: Pagan tanralar arasnda saylan Sybiller tarafndan iletilen ve olacaklarla ilgili ngr(ler),
Grek ve Roma geleneinde ok nemli bir yere sahip olan kehanet benzeri varsaymlar, anlatmlar.
74

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Ammianus'un1 anlatt gibi, Romal zengin kadnlarn ona yaptklar


balara borluydu. Bu mparatorlarn hkmranlndan sonra talya
yabanc uluslar tarafndan igal edilmiti ve Lombard Krall yklncaya
kadar da bu tr sorunlardan kurtulamamt. u kesindir ki, Roma'daki
Kilise Lombard Kral'nn, Grek mparatoru'nun, Roma Senatosu'nun
karsnda bir zafer kazanarak Peter'in Patrimonisi'ni elde ederek bulun
duu konuma ulamt. Konstantin'in Papa'ya yapt sylenen ba
nasl yalansa, Lombard Kral Aripert'in Alpes Cottiae'yi Papa'ya bir ba
ta bulunduu [iddias] da yalandr, nk Aripert'in dneminde Al
pes Cottiae Blgesi Exarchate'in bir parasyd ve Grek mparatoru'na
balyd.
llerle temas [canlandrma], suretlere tapnma 4. 5. 6. ve 7. yz
yllarda yava yava dine sokulmaya balanmt ve Grek mparatoru
Philippicus bunlara 71 1 ve 712 yllarnda kar kmt. mparator Leo
saurus, bu tartmalara bir son vermek amacyla 726 ylnda Badan
manlarn ve Piskoposlar saraynda toplad ve onlarn tavsiyesi zeri
ne bu uygulamalara kar bir ferman yaynlad. Papa 2. Gregory'ye bir
mektup gndererek bir Konsil toplanmasnn gerekebileceini belirttiyse
de (Sigonius de Regno taliae, ad Ann. 726), Papa, Roma'da toplad
Konsil kararyla suretlere tapnlabileceini onaylad ve Grek mparato
runu aforoz ederek halktan ona ballk duymalarn ve vergi vermele
rini yasaklad; aksi takdirde ona ballk duyulmas gerektiini belirtti.
Bunun zerine Roma'nn, Campania'nn, Ravenna'nn, Pentapolis'in ve
onlarn ynetimindeki kentli halklar ayaklanarak yneticilerine iddet
uygulayarak Exarch Paul'u Ravenna'da ldrdler. Roma Dk Peter'i
de kr ettiler. Srgndeki Campania Dk halk Papa'ya kar ayak
lanmaya ardysa da Romallar, Campania'y igal ettiler ve Dk ve
olu Hadrian' kltan geirdiler. Sonra Napoli'den gelen yeni Exarch
Eutychius Papa'nn ve Romal soylularn katli iin gizlice adamlar gn
derince onun tuza fark edildi ve R omallar Grek mparatoru'na kar
ayaklandlar ve hep birlikte Papa'nn hayatn ve devletini koruyacakla
rna, her konuda onun yetkilerine boyun eeceklerine yemin ettiler. By
lelikle 726 ylnda Roma ile Toskana'nn bir blm ile Campania'nn
2 Ammanius Marcellinus: S. 325-391. Romal tarihi. Antik Roma tarihini yazmtr ve gnmze
kadar gelebilen ender kitaplardan biridir.

75

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

bir blm isyan ederek kendi Senatosu'nun ynetiminde zgr bir dev
let haline geldi. Bu Senato'nun sivil konulardaki otoritesi mutlakt ve
Papa'nn otoritesi de, Kilise'yi ilgilendiren konularn dna kmamas
artyla snrlandrlmt.
Meseleler bu noktaya gelirken Lombardlar Suretlere tapnma konu
sunda ok hassas olduklarndan, Papa'nn mcadelesine destek veriyor
mu gibi yaparak Exarchate'in kentlerini igal ettiler. Sonunda 752 ylnda
Ravenna'y igal ederek Exarchate'a son verdiler (Sigonius ib. ad Ann.
726, 752). Bu Krallk da kk boynuzdan nce den Kralln ilkiydi.
75 1 ylnda Papa Zechary, Merovenj hanedannn son temsilcisi ve
Fransa'nn yaramaz ve serseri Kral Childeric'i tahtndan uzaklatrd.
Fransa halkn ballk yemininden azad ederek Krall saray naibi maka
mndaki Pepen'e verdi. Bylelikle Papa, yeni ve ok gl bir dost edinmi
oldu (Sigon. ib. Ann. 750). Onun halefi olan III. Stephen; Grek mpara
toru ile nasl uzlalabileceini Lombard'lardan daha iyi biliyordu. Ertesi
yl Lombard Kral'na giderek onu Exarchate'i mparator'a geri vermeye
ikna etmeye alt (Sigon. ib. Ann. 753, 754, 755). Fakat emelinde ba
arl olamaynca Fransa'ya gitti ve Pepen'i Exarchate'i ve Pentapolis'i
Lombardlardan alarak St. Peter'e geri vermeye ikna etti. kna olan Pepen,
754 ylnda ordusuyla talya'ya girdi ve Aistulphus'u teslim olma artyla
Lombardlar'n Kral ilan etti. Fakat ertesi yl Aitulphus, kenti teslim ede
ceine Papa' dan intikam almak iin Roma'y kuatt. Bunun zerine Papa,
Pepen'e mektuplar gndererek derhal Lombardlar'a saldrmazsa Lom
bards, pro data sibi potentia, alienandum fare a regno Dei & vita aeter
na3, aforoz edilmesi gerekeceini bildirdi. Bu durumda halknn kendisine
isyan. edeceinden korkan Pepen, Roma Kilisesi'ne borlu olduu iin, bir
orduyla talya'ya geldi, Lombard kuatmasn krp onlar Pavia'da kuatt
ve Exachate'i ve Pentapolis blgesini, Papa'nn daimi mlkiyetine sokacak
ekilde teslim etmeye zorlad. Bylelikle Papa baz ehirler hari Raven
na ve Pentapolis'in Lord'u [Efendisi] oldu. Kentin anahtarlar, Roma'ya
gnderilerek, St. Peter'in yksek Mezbah'daki mezarnn tepesine Pepen'in
adna kesilmi bir sikkenin stnde yazld gibi in signum veri perpe
tuique dominii, sed pietate Regis gratuita4 ibaresi kaznd. Bu olay 755
3 "0, Tanr'nn Krall'ndan ve ebedi hayattan atlmaldr, aforoz edilmelidir."
4 "Yasal ve daimi sahipliin bir alameti ve Kral'n iradesinin nianesi olarak."
76

DAN IEL'N KEHANETLER ZERNE

ylnda oldu. Bu olaydan itibaren Papalar dnyevi Prensler haline geldiler


ve Fetvalar'nda ve Nizamnameleri'nde daha nce yaptklarnn aksine
Grek mparatorlar'nn [saltanat dnemlerine] yllarna yer vermediler.
Bu olaydan balayarak Lombardlar Papa'nn ehirlerini igale bala
dlar. Papa Adrian, Pepen'in olu ve halefi Byk Charles'a haber gnde
rerek yardmna ard (Sigon. ib. Ann. 773 ) . Benzer ekilde Charles da
talya'ya girdi, Lombardlar igal ederek Krall devirdi ve lkenin hakimi
oldu. Papa'ya sadece Charles'den aldklarn deil, Pepen'e sz verdikleri
halde teslim etmedikleri Exarchate'in kalan ksmlarn ve Romallar'n
onu Patricius5 ilan etmesi karlnda da, Lombardlar'n dier ehirleri
ni vererek sahip olduu Papa seimlerini onaylama hakkn da pekitir
mi oldu. Bu olaylar 773 ve 774 yllarnda yaanmt. Lombard Krall,
kk boynuzun nnde den ikinci Krallkt. Fakat, onun Krall'nn
merkezi olacak olan Roma'ya henz tamamen sahip deildi.
796 ylnda Papa III. Leo, seildii bilgisini Byk Charles'a bildirmek
zere gnderdii heyetle St. Peter'in sa'ya ballk And'nn altn anahtar
laryla beraber Roma ehrinin sancan armaan olarak sundu. Bu arma
anlardan birincisi Papa'nn Exarchate ve Lombardiya ehirlerinin kendi
sine Byk Charles tarafndan verildiini ve kendi mlkiyetinde olduu
nu; ikincisi ise, Exarchate'a Lombardlar'a yapt gibi ordusuyla gelerek
Roma halkna ve Senatosu'na boyun edirmesi gerektiini simgeliyordu.
Papa, ayn zamanda Charles'dan baz prenslerini gndererek Roma halk
na boyun edirmesini ve Sigonius'un naklettii szlerle Roma'nn sadakat
yeminine in fide subjectione zorlanmasn istiyordu (Sigon. de Regno Ital.
ad Ann. 796)6 Boeclerus tarafndan Strasbourg'da yaynlanan mehul bir
airin u dizelerde anlatt gibi:
Admonuitque piis precibus, qui mittere vellet
Ex proprius aliquos primoribus, ac sibi plebem
Subdere Romanam, servandaque foedera cogens
Hane fidei sacramentis promittere magnis.7
5 Patricus: Romal saygn kii, Yurttalk stats. Roma'da yaayan herkes Patricus deildi. Her

Latin mutlaka Patricus olamazd. rnein Grek asll birisinin Patricus olabilmesi Senato kararyla
yaplabilirdi.
6 "Teb'an bal, ballk yeminiyle, gnll olarak."
7 "Ve onu iman dolu szlerle [dualarla], baz prenslerini Roma'ya gndererek Roma halkn boyun
emeye ve ihlal edilemeyecek yeminlerle hazrlanm bir anlamay kabule zorlamaya ikna etti."
77

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Bu giriiminden tr Papa ile Roma ehri arasnda bir yanl anlama


dodu. Romallar, iki, yl sonra, baz din adamlarnn da desteiy
le Papa'ya isyan hareketlerini balattlar. Bu da tm Bat'da yeni bir
durumun ortaya kmasna sebep oldu. nk iki din adam Papa'y
eitli sular ilemi olmakla suladlar, Roma halk da silahlanarak
onu tahtndan indirdi ve kutsal giysilerini kartarak onu bir manastra
hapsetti. Ama Papa baz dostlarnn yardmyla manastrdan kat ve
Almanya'daki Byk Charles'a snarak Romallar'n Kilisesi'nin tm
otoritesini yok ederek yeniden eski zgrlklerine kavumak amacyla
ona yaptklarn [eziyetleri] anlatarak ikayette . bulundu. Papa'nn yok
luunda onu sulayanlar yanlarndaki glerle birlikte Kilise'nin malla
rn yamaladlar ve sulamalarn Charles'a ilettiler; o da yl sonu gel
meden Papa'y geni bir heyetle Ro,ma'ya geri gnderdi. Fransz soylular
ve Piskoposlar, Roma'da sulamalarda bulunanlar sorguya ekerek g
zetim altnda Fransa'ya yolladlar. Bu olay 799 ylnda oldu. Bir yl son
ra Charles bizzat Roma'ya giderek talyan ve Fransz Piskoposlar'nn
oluturduklar bir Konsil'e bakanlk edip iki taraf da dinledi. Fakat
sra Papa'y sulayanlara gelince Konsil, tm insanlarn stnde bir Yar
g olan Papa'nn insanlar tarafndan deil, sadece kendisi tarafndan
yarglanabileceine karar verdi. Bunun zerine Papa herkesin nnde
masum olduunu alak gnll bir ekilde savundu ve kendi kendini
aklam sayld. Hemen ardndan Christmas srasnda kendilerine daha
nce bir Piskopos setii iin Senatolar'nn eski Roma Senatosu'nun
haklarnn varisi olduunu ve Roma yurtdalarnn eski haklarnn da
artk geri alndn dnen Roma halk oy kullanarak Charles' ken
dilerine mparator setiler. Eski Roma Senatosu'nun eski Roma mpa
ratorlarna tabi oluu gibi, kendilerini ona teba olarak baladlar. Papa
Charles' talandrd ve kutsal ya ile mesh etti, dua etti, tpk daha nce
sz edilen airin yazd gibi:
Post laudes igitur dictas & summus eundem
Praesul adoravit, sicut mos debitus o/im
Principibus fuit antiquis. 8
8 "Kral'n methiyelerinin konuulduu yerde, eski mparatorlar'm dnemlerinde yapld gibi, bu
yceltilmi din adam tarafndan da onun adna dualar okunuyordu."
78

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Buna karlk mparator da Papa'ya u yemini etti: In nomine Christi


spondeo atque polliceor, Ego Carolus Imperator coram Deo & beato Pet
ro Apostolo, me protectorem ac defensorem fare hujus sanctae Romanae
Ecclesiae in omnibus utilitatibus, quatenus divino fultus fuero adjutorio,
prout sciero poteroque.9
mparator ayn zamanda Roma Konsl ilan edildi. Olu Pepen ise
talya Kral olarak ta giydi. Bundan byle mparator kendisini yle
tanmlad: arolus serenissimus, Augustus, a Deo coronatus, magnus, pa
cificus, Romae gubernans imperium, or Imperator Romanorum.10 Roma
Kiliseleri'nde mparatora dualar edilerek sikkelere sureti konuldu ve
Papa'nn dman olan yz Romal ile iki, din adam lme mah
kum edildiler. Bir gnde yz Romal'nn balar Lateran tarlasnda ke
sildi. Fakat din adamlar, Papa'nn delaletiyle affedilerek Fransa'da sr
gne gnderildiler. Bylelikle daha nce Grek mparatorlar'na ait olan
Roma mparatorluu nvan, bu olaydan sonra Bat'ya transfer edilerek
Fransa Krallar'na gemi oldu.
Btn bu ilerden sonra Charles, Roma mparatoru olarak Roma
Dkal'n ve Roma ehrini, kendine bal kalmak kaydyla Papa'ya
verdi ve k aylar boyunca Papal ve talya'y bir dzene sokabilmek
iin hem sivil hem de dini yeni yasalar koydu. Roma'y Papa ile kendi
sine bal kalmak artyla Senatosu'na brakarak ertesi yaz Fransa'ya
dnd. Fakat daha sonra koyduu yasalarn ne yarglar ne de halk ta
rafndan dikkate alnmadn ve toplumun nde gelenlerinin Kilise'den
ve Manastrlardan hizmetkarlar devirdiklerini ve bunlar balarnda,
tarlalarnda ve evlerinde altrdklarn ve nlar araclyla hayvan ve
arap istihsal ettiklerini, Kilise'ye hizmet eden kiilere bask uyguladk
larn duyunca olu Pepen'e bir mektup yollad ve bu istismarlar n
lemesini, Kilise'yi korumasn ve koyduu yasalar uygulatmasn istedi
(Sigon. de Regno ltal. ).
Senato'yu, Roma Dkal'n ve halkn, nc boynuzun ste
sinden geldii iin nc Krallk, hatta bu lnn birincisi olarak
9 "Mesih adna, Ben, mparator Charles, Tanr'nn ve Aziz Peter'in huzurunda yemin ederim ve sz
veririm ki, lahi g bana yardmc olduu srece, bu Kutsal Roma Kilisesi'ni, ihtiya duyduu her
zaman bilgimin ve kudretimin en iyisiyle koruyacam."
10 "En bahtiyar Charles, Augustus, Tanr'nn talandrd, Kudretli, Bar-Yapc, Roma mparator
luu'nun Ba Yneticisi veya Romallar'n mparatoru."
79

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

alyorum. nk bu insanlar hem Papa'y hem de mparatoru seerek


ibana getirmilerdi; mparatoru seip Konsl tayin ederek eski Roma
Senatosu'nun yetkilerini tadklarn gstermilerdi. Bu kent eski Roma
mparatorluu'nun Metropolis'i idi ve Daniel'in kehanetleri'nde drdn
c Canavar olarak temsil edilmiti; Senato'nun ve Dkalk halknn boyun
edirilmesiyle Canavar'n kk boynuzu haline geldi, bylece Boynuz'un
Krall olan Peter's Patrimony'yi [Kilise] tamamlad. Dahas, bu zaferin
ortaya kard sonular dier iki Kralln ortaya kard sonulardan
ok daha byk oldu. nk gnmzde de sren Bat Krall'n o [bu
zafer] kurdu. Bu olay Papa'y Roma Senatosu'nun, talyan ve Fransz Pis
koposlar Konsili'nin ve hatta tm insanlk hukukunun stne karmtr
ve ona tm Bat Kiliseleri'ne ve Konsilleri'ne egemen bir mevki vermitir.
Papa'ya dierlerinden ok daha gl bir grn kazandrm ve bu yeni
din insanlarn aklna yerlemeye balaynca sadece Krallar'a deil, bizzat
Bat mparatorlar'na bile kafa tutabilecek hale getirmitir. O dneme
kadar sadece Krallar'a ve mparatorlar'a ait bir eref olan ayak ptrme
gelenei bu dnemden sonra Papalar'n ayaklarn pmeye dnmtr.
Byle bir uygulama dokuzuncu yzylda yaanmtr: Platina'dan11 akta
rldna gre eski bir gelenek olarak Papa'ya ziyarete gelenler Papa TV.
Leo'nun ayaklarn pmek zorundaydlar: [Bu gelenek] Papa'nn ellerinin
bir kadn tarafndan plerek hastalk bulatrld bahanesiyle uydu
rulmutu. Yine bu dnemde Papalar ilk kez aziz tayini (canonization)12
ilemlerini yapmaya ve kiilere cennetin anahtarlarn satmaya, [ba
karlnda] ilahi aff bahetmeye baladlar. Bazlarnn tanklna gre
III. Leo bu ileri ilk balatan kiiydi. Bir gzlem olarak belirtilebilir ki
Byk Charles 775-796 yllar arasnda Ren'den Tuna'nn kuzeyine ve
Baltk Denizi'ne kadar olan Almanya'y zaptetmiti; douda ise Teis'e ve
Ebro Nehri'ne kadar ilerlemi ve spanya'y da egemenlii altna almt.
Bu zaferlerle yeni mparatorluun temellerini atarak Roma Katolik dinini
her zaptettii lkeye kabul ettirmi ve kafir olan Hunlar' ve Saxonlar'
bu dini benimsemeye zorlam, din adamlarna ianeler datm, Papa'ya
1 1 Platina: 9. yzylda Byk Charles dneminde tutulmu Burgundia tarihiyle ilgili kaytlar, bir
blgenin ve orada yaayanlarn tarihleriyle ilgili tutanaklar.
1 2 Canonization: Katolik Kilisesi'nin l bir kiiyi Aziz ilan etmesi. Bu ilem bazen , bazen drt
yz yl srebilirdi. Politik gerekJilik varsa birka yl iinde de kii Aziz yaplabilirdi. Gnmzde ok
ksa srede Aziz yaplm kiiler bulunmaktadr.
80

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

da Peter's-pence13 toplama hakkn tanmt. Btn bu imtiyazlar eli


ne geiren Roma Kilisesi, gittike daha genilemi, daha zenginlemi ve
daha da yerleik hale gelmiti.
Az nce adndan sz ettiim, Byk Charles'n Ludovicus Pius'un,
Lotharius ve haleflerinin Roma'da baslan sikkeleriyle ilgili tez alma
snda, Papa III. Leo'nun, John Lateran Kilisesi yaknndaki saraynda,
Roma kentinin sancan veya flamasn Byk Charles'a yollaynn an
sna yaptrd ve kitabn basld tarihte hala orada bulunan bir Mozaik
paras vardr. Bu mozaik ilemede Peter, kucanda tuttuu anahtarla
sa eliyle tuttuu Pallium'dan Papa'ya doru, sol eliyle tuttuu sancakla
da Byk Charles'a doru uzanmaktadr. Mozaik'in stnde Papa tara
fndan yazdrlm u ibare vardr: Bu yazda Papa iin SCISSIMUS D.N.
LEO PP; Kral iin; D.N. CARVLO REGI; ve Peter'in ayann altnda da
BEATE PETRE, DONA VITAM LEONI PP, ET BICTORIAM CARVLO
REGI DONA diye yazldr. Bu antta Charles'a Krallk nvan verilmitir.
Demek ki bu mozaik Charles mparator olmadan nce ilenmitir. Bu ant
Peter'in Pallium'dan14 Papa'ya ulat ve Papa'nn da sanca Charles'a
gnderdii 796 ylnda ina edilmitir. Sanctissimus Dominus noster Leo
Papa Domino nostro Cara/o Reg15 yukardaki mesajla balantldr ve al
tndaki; Beate Petre, dona vitam Leoni Papae & victoriam Cara/o regi
dona, szleri de Tanr'nn Papa'y koruyacan ve Kral'n da Romallar
zerinde zafer kazanacan anlatan Tanr'ya edilen bir kran duasdr.
Peter'in kucandaki anahtar, mlknn ksmn simgelemektedir:
bunlar, yeni zaptedilmi olan ve Papa'nn hak iddia ettii Roma kenti ve
onun Toskana ve Campania'ya kadar uzanan Dkalk blgeleri ile Penta
polis ve Ravenna Exarchate'lii ve nc olarak Lombardlar'dan alnan
topraklardr. te mlk bunlard ve bunlarn anahtarlar St. Peter'in
kucandaydlar ve talar da artk Papa'nn bandayd ve bu fetihlerle
o artk drdnc Canavar'n kk boynuzu haline gelmiti. Peter'in sa
eliyle Pallium'u Papa'ya verii ile sol eliyle kentin sancan Charles'a ve
rii ve Papa'nn adnn Kral'n adnn stnde yer alm olmas Papa'nn
13 Peter's Pence: Zorla veya gnll olarak yurtta yaplm hristiyanlarn Roma Kilisesi'ne de
mekle ykml olduklar ba.
14 Pallium: lk dnemlerde Papalar'n, daha sonra da Metropolitler'in giydikleri giysi. Bu giysiyi
kuanm kiinin Roma Kilisesi adna yasal hkmler verebilme hakk bulunuyordu.
15 Sanctissimus Dominus vd. Papa iin saygnlk ifade eden hitap.
81

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

yeryzndeki Krallar'dan stn bir saygnla sahip olduu eklinde yo


rumlanabilir.
Byk Charles'n lmnden sonra, olu ve halefi Ludovicus Pius,
Papa'nn istei zerine, dedesinin ve babasnn Roma'daki dini merke
ze yaptklar balar yeniden tasdik etmiti. [Confirmationen recitat
Sigonius, lib. 4. de Regno Italiae, ad An. 817]. Bu tasdiknamede Pius,
ilkin Roma'y ve onun Toskana'ya kadar uzanan Dkal'nn adn,
sonra, Pentapolis'le birlikte Ravenna'y ve Exachate'i; nc olarak da
Lombardlar'dan ele geirilen blgeleri adlandrmlard. Bunlar onlarn
yaptklar fetihti ve mparator bunlar, Kilise'nin sub integritate1 6 si
halinde mparator'un mdahalesi olmakszn ve oradaki Papa'nn yet
kilerine ve yasalarna, baz zel durumlar hari, karmakszn, tmyle
Papa'nn tasarrufuna brakmt. mparator bu onamay yemin altnda
yapmt ve Ostorogothlar'n Kral olarak Grek mparatorluu'nun tal
ya Krall'na sahip olduunu, kestirttii sikkelerin bir yzne kendisini,
dierine de mparator'un ef{igie'ini17 koydurarak belirtmiti. Bu nedenle
Papa da ayn sikkeyi kestirerek Bat mparatoru'na sunmutu. nk
Papa artk kendi adna sikke kestirebilir hale gelmiti ve sikkelerin bir
yznde de Papa'nn ad yer almaktayd. Bu sikkeler yllarca tedavlde
kaldlar.

1 6 "Tam bir boyun emilik veya tabiyet erevesinde."


1 7 Effigy: Sevilmeyen, nefret edilen bir kiinin karikatr benzeri yaplm portresi veya heykeli;

alaya almak amacyla tasarlanm heykel, resim veya izim.


82

Sekizinci Blm

DANIEL'N DRDNC CANAVARI'NIN


VAKTLER ve YASALARI DEGTRC
ONBRNC BOYNUZU'NUN GCNE DAR

t
:fr;:<

..) oma Piskoposu [Papa] , Grek mparatoru ]ustinyen 'in ve hatta

mparator Phocas'in saltanatlar dneminde baz Grek kilisele


/j ' rinin zerinde vesayet salamt, fakat bu vesayeti srdreme
miti. Papa'nn vesayeti, Daniel'in drdnc Canavaryla simgelenen Bat
mparatorluu'na bal uluslarn zerinde olmutu. Bu yasal vesayet m
parator Gratian ve Valentinian'in aadaki Fermanyla tesis edilmiti:

[Annals of Baronius, Anno 3 8 1 . Sect. 6.] Volumus ut quincunque judicio


Damasi, quod ille cum Concilio quinque vel septem habuerit Episcopo
rum, vel eorem qui Catholici sunt judicio vel Concilio condemnatus fuerit,
si juste voluerit Ecclesiam retentare, ut qui ad sacerdotale judicium per
contumeliam no ivisset: ut ab illustribus viris Praefectis Praetorio Galli
ae atque Italiae, authoritate adhibitii, ad Episcopale judicium remittatus,
sive a Consularibus vel Vicariis, ut ad Urbem Romam sub prosecutione
83

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

perveniat. Aut si in longinquioribus partibus [alicujusferocitas talis emer


serit, omnis ejus causae edicto ad Metropolitae in eadem Provincia Episco
pi deduceretur examen. Vel si ipse Metropolitcinus est, Romam necessario,
vel ad eos quos Romanus Episcopus judices dederit, sine delatione con
tendat.--Quod si vel Metropolitani Episcopi vel cujuscunque sacerdotis
iniquitas est suspecta, aut gratia; ad Romanum Episcopum, vel ad Con
cilium quindecim finitimorum Episcoporum accersitum liceat provocare;
moda ne post examen habitum, quod definitum fuerit, integretur. 1
Valens ve Theodosius'un adlarnn balkta anlmasn isteyen bu ferman,
onlarn saltanat dneminde, yani, 378 ylnn sonuyla 379'un balar ara
snda yazlmt. Ferman'n muhataplar Praefecti Praetorio Italiae & Ga
uliae2 idi ve bu nedenle de herkesi kapsayan bir geerlilie sahipti. nk
Praefectus Praetorio Italiae" talya'y Bat lliyricum ve Afrika ' y ; Prae
fectus Praetorio Galliae de, Gallia, spanya ve ngiltere'yi ynetiyorlard.

Bu yasal yetkilerin Papa'ya verilmi olmas hasebiyle bir de piskoposla


tartmal konularda ona bavurmak frsatn tanmt. Papa da Epistle3
lar araclyla Bat Kiliseleri'ne yasalar koyabilmiti. spanya Blgesi Ba
kenti Tarraco'nun Piskoposu Himerius, Papa Damasus'a bavurarak baz
Ecclesiastica/4 konularda yol gstermesini istemi, ama mektubu 3 84 y
lnda Damasus'un lmnden hemen sonra ulat iin, halefi olan (Papa)
Siricius'un dneminde ayn yasal yetkilere dayandrlarak yantlanm ve
ona ne yapmas gerektii anlatlmt. Cum hoc fieri-m issa ad Provincias a
1 "Eer herhangi bir kii, Damassus'un be ya da yedi Piskopos'un [katlmyla] toplam olduu

Divan tarafndan veya Katolikler'den oluan bir Divan veya Konsil tarafndan mahkum edilmise, o
kii kendi mevcut isteiyle Kilise'ye balanmak [tutunmak] istiyorsa, bizim arzumuzdur ki: Gaul'n
ve talya'nn Prefectis Praetorio Galliae atque Italiae'lerin (veya oradaki Yasal Temsilcileri'nin veya
onlarn Yardmclar'nn) yetkilerini kullanmalaryla sz konusu kii Roma ehrine gzetim altnda
getirilmesine varncaya kadar af edilerek Kilise'ye yeniden kabul edilmelidir. Ve eer bu umursa
mazlk [arl olduu halde Divan'n huzuruna kmamak] tarann cra bir yerinde yaplmsa, o
kiinin davas, o blgedeki Metropolit Piskopos'un incelemesine braklsn. Ve eer sz konusu kii
Metropolit'in kendisi ise, hi vakit kaybetmeden Roma'ya gelsin veya Roma Piskoposu'nun [Papa]
ynlendirecei Yarglar'n huzuruna ksn. Fakat eer Metropolit Piskopos'un veya herhangi bir
din adamnn tarafszl tartma konusu ise veya bir yozlamadan kuku duyuluyorsa [o' takdirde]
Roma Piskoposu'na bavurma hakk bulunsun veya derhal onbe komu Piskopos'un katlmyla
toplanacak olan bir Konsil'e bavura bilsin: bir soruturma tamamlandktan sonra karara balanm
bir mesele bir daha asla yeniden almasn."
2 Prefectis Praetorio Gal/iae: talya ve Gal Blgeleri'ndeki en st idari grevli.
3 Epistle: Didaktik mektup. Kii veya topluluklara yaplmas gerekenleri anlatan ve otorite olduu
kabul edilen kii veya kurumlarca yazlm mektuplar.
4 Ecclesiastical: Bir kurum olarak Kilise'yi ilgilendiren, Kilise'nin ileyiiyle ve mevzuatlaryla yn
lendirilen haklar, grevler ve iler.
84

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

venerandae memoriae praedecessore meo Liherio generalia decreta, prohi


heant. Of another: Noverint se ah omni ecclesiastico honore, quo indigne
usi sunt, Apostolicae Sedis auctoritate, dejectos. Of another: Scituri post
hac omnium Provinciarum summi Antistites, quod si ultro ad sacros ordi
nes quenquam de talihus esse assumendum, & de suo & de aliorum statu,
quos congruam ah Apostolica Sede Promendam esse sententiam And the
Epistle he concludes thus: Explicuimus, ut arhitror, frater charissime, uni
versa quae digesta sunt in querelam; & ad singulas causas, de quihus ad
Romanam Ecclesiam, utpote ad caput tui corporis, retulisti; sufficientia,
quantum opinor, responsa reddidimus. Nunc fraternitatis tuae animum
ad servandos canones, & tenenda decretaliae constituta, magis ac magis
incitamus: ad haec quae ad tua consulta rescripsimus in omnium Coepis
coporum perferri facias notionem; & nan solum eorum, qui in tua sunt
dioecesi constituti, sed etiam ad universos Carthaginenses ac Boeticos,
Lusitanos atque5 Gallicos, ve/ eos qui vicinis tihi collimitant hine inde
Provinviis, haec quae a nohis sunt saluhri ordinatione disposita, suh lite
rarum tuarum prosecutione mittantur. Et quanquam statuta sedis Aposto
licae ve/ Canoum venerahilia definita, nulli Sacerdotum Domini ignorare
sit liherum: utilius tamen, atque pro antiquitate sacerdotii tui, dilectioni
tuae esse admo dum poterit gloriosum, si ea quae ad te speciali nomine ge
neraliter scripta sunt, per unanimitatis tuae sollicitudinem in universorum
fratrum nostrorum notitiam perferantur; quatenus & quae a nohis non
inconsulte sed provide suh nimia cautela & deliheratione sunt saluhriter
constituta, intemerata permaneant, & omnihus in posterum excusationi
hus aditus, qui jam nulli apud nas patere poterit, ohstruatur. Dat. 3 Id.
Fehr. Arcadio & Bautone viris clarissimis Consulihus, A. C. 3 856 Papa
5 Populos Gallicae (Newton).
6 "Bu eyin yaplmas benim selefimin, hrmetle anlan Liberius'un blgelere gnderdii Genel

Kararnameler'le yasaklanmt." Bir dierinde yle denilmiti: "u bilinsin ki, onlar dzensiz kul
landklar iin, Apostolik Kilise'nin yetkisiyle, Kilise' deki erefli grevlerinden uzaklatrlmlardr."
Ve bir dierinde de yle denilmiti: "Her Blge'nin Ba Prelate'i [en yetkili din adam), bundan
byle bilmelidir ki, byle bir snftan herhangi bir adamn kutsal tarikatlardan birine kabul edilmesi
nerildiinde, Apostolik Kilise'den uygun bir duyuru yaplmak zorundadr; sadece byle birisinin
statsne gre deil, fakat bu ayn zamanda daha nceden girmi ama Canon'a [i hkm ve yasala
ra] ve bizim ara kararlarmza aykr davranlarda bulunmu olanlar iin de [geerlidir)." Epistle u
szlerle bitmektedir: "En deerli kardeim, sizin skntlarnzn tamamn tekil eden genel meseleleri
zannediyorum ki, aklamtm; sizin banzdaki kurum olan Roma Kilisesi'ne aktardnz u zel
sorularnza gelince, verdiim yantlar grebildiim kadaryla yeterli olacaklarn kantlamaktadrlar.
mdi, biz gayretimizle ve sizi ve kardelerimizi de gayretli klarak sizlerden Canonlar'a ve bizim
85

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Liberius, Jovian ve I. Valentinian'in saltanatlar dneminde genel geer ka


rarnameler gndermi ve Arianclar'n7 vaftiz edilmemelerini ve onlardan
fikirlerini tamamen deitirmelerini emretmiti. Bunu, Alexandria Konsili
kararlarna dayandrarak yapmt. Papa Damasus, anlattna gre Roma
Konsili'nde, Tithes and Pences'i8 demeyenlerin Anathema9 edileceini ve
"Glory be to the Father" duasnn Psalmlar'n10 sonunda sylenmesi gerek
tiini belirtmiti. Fakat imdi elde olan ilk kararname Epistile'i, Siricius'dan
Himerius'a yollanandr. Kararname, Papa'nn Himerius'u tm spanya'da
onun kararlarnn savunucusu ve uygulatcs Vicar11 olarak atadna dair
dir. Sevili Piskopos'u da bazen Papa'nn Vicar' olmutur. nk Simplicius
orann piskoposu Zeno'ya yle yazmt: Talibus idcirco gloriantes indici
is, congruum duximus vicariCi Sedis nostrae te auctoritate fulciri: cujus vigo
re minutus, Apostolicae institutionis Decreta, ve/ sanctorum terminos Pat
rum, nullatenus transcendi permittas [Hormisd. Epist. 24. 26.]12 Onlarn
[Papalar'n] yazdklarna bakldnda, Epistle'lara gre Papa Hormisda,
Sevili Psikoposu'nu kendisine Boetica ve Lusitania'da Vekil olarak atamt
kararnamelerimize sk skya sarlmanz istiyoruz; dahas, sizin sorularnza karlk olan yantla
rmzn sizin yoldanz olan dier Piskoposlar'n bilgilerine de iletilmesini salamanz diliyoruz ve
sadece sizin kilise-blgenizde yerleik olanlarn deil ama sizin her iki yakanzdaki, Kartaca, Boetica,
Lusitania ve Gaul'daki komunuz olan Piskoposlar'a da, sizlerin esenlii iin tarafmzdan hazr
lanm olan bu dzenlemelerin sizin takdim mektubunuzla birlikte gnderilmesini diliyoruz; geri
Tanr'un hibir rahibinin Kutsal Kilise'nin Stats ve Canonlar'nn saygn hkmlerinin iletilmesi
konusunda bilgisiz olmasna izin verilmemi olsa da, yine de, (sizin ok uzun zamandr Kilise'ye yap
tnz hizmetlerin erdeminin sylenmesi gerekir} sadece size yollanm olan bu genel yantlar eer
bizim isteimize uygun olarak her kedeki kardelerimizin ilgisine sunulmas tarafnzdan salanr
sa, bizlere duyduunuz sevginin tamamlayc bir nianesi olacak ve bir avantaj salayacaktr. yley
se, zerlerinde tam bir muvafakata varlm olan bu kararlar aceleyle deil, zerlerinde dnlerek
ve herkesin mutluluu dikkate alnp ihtiyatla deerlendirilerek ihlal edilmesinler ve gelecekte tm
istisnai durumlar engellensin ki, bundan byle bu tr bavurular hibir ekilde tarafmzdan kabul
edilmeyecektir. S. 1 1 ubat 385'de, Sekin Arcadius'un ve Banto'nun Konsllkleri'nde verildi."
7 Arianclk: Papaz ve ilahiyat Arianus tarafndan (S. 256-336) balatlm ve gnmzde dahi
etkileri sren bir doktrin. S. 325 ylnda toplanan znik Konsili'nde kart grl kiilerin istei
zerine Byk Konstantin'in emriyle yasaklanmt. Bu doktrine gre Arianc Hristiyanlar sa'nn
Tanr veya Tanr'nn Biricik Olu olmadna, fakat ilahi kiilie sahip klnm Kutsal bir din adam
olduunu kabul ederler.
8 Tithes: Hristiyanlar'n gelirlerinden Kilise iin kesilen "Onda Bir" diye tannan vergi.
9 Anathema: Lanetleme, yasaklama, Pagan Tanrlar'na kurban etnek.
10 Psalms: Mezmurlar Kitab. Eski Ahit'te yer alan ve David tarafndan yazldklarna inanlan
gfteler.
1 1 Vicar: Vekil anlamna gelen bu unvan daha sonraki yzyllarda bizzat Papalar tarafndan benim
senmi ve kendilerine sa Mesih'ten gelen Peter ve Paul'un Vicarlar dedirtmilerdir.
12 "Bu delillerin verdii bahtiyarlkla, Kilisemiz'in Vekillik yetkisine binaen sizi desteklemesinin uy
gun olacan dndk; bundan byle dert etmeyiniz ki, Apostolik Kilise'nin ve Kutsal Pederler'in
koyduklar snrlar hibir zel art altnda almayacaktr; size salanan bu destekle korunacaksnz."
86

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

ve bunlarn dnda kalan tm spanya iin de Tarraco Piskoposu'nu Vekil


tayin etmiti. Papa nnocent, S. 404 ylnda Rouen Piskoposu Victricius'a
yollad kararname hkmndeki Epistle'da, Gratian'in Ferman'nn deva
m olarak yle demiti. Si quae autem causae ve/ contentiones inter Cleri
cos tam superioris ordinis quam etiam interioris fuerint exortae; ut secon
dum Synodum Nicenam congregatis ejusdem Provinciae Episcopis jurgium
terminetur: nec alieui liceat, Romanae Ecclesiae, cujus in omnibus causis
debet reverentia custodiri, relictis his sacerdotibus, qui in eadem Provincia
Dei Ecclesiam nutu Divino gubernant, ad alias convolare Provincias. Quod
siquis forte praesumpserit; & ah officio Clericatus summotus, & injuriarum
reus judicetur. Si autem majores causae in medium fuerint devolutae, ad
Sedem Apostolicam sicut Synodus statuit, & beata consuetudo exigit, post
judicium Episcopale referantur.13
Bu mektuplara baknca Gallia'nn uzunca bir sredir Papa'ya bam
l olduunu ve Rouen Piskoposu'nun onun vekili veya vekillerinden biri
olduunu dnyorum. nk Papa adet zre, onu byk ve nemli ko
nularda Roma Kilisesi'ni bilgilendirmekle grevlendirmiti. Fakat ksa bir
sre sonra Arles Piskoposu tm Gallia iin Papa'nn yasal Vekili yaplm
t. nk Papa Zosimus, S. 4 1 7 ylnda yazd kararnamede Patrochus'a
akreditasyonu olmakszn hi kimsenin kendisine bavuramayacan aa
daki kararname ile belirtmiti:
Zosimus universis Episcopis per Gallias & septem Provincias constitutis.
Placuit Apostolicae Sedi, ut siquis ex qualibet Galliarum parte sub quolibet
ecclesiastico gradu ad nos Romae venire contendit, ve! alio terrarum ire dis
ponit, non aliter proficiscatur nisi Metropolitani Episcopi Formatas acceperit,
quibus sacerdotium suum ve! locum ecclesiasticum quem habet, scriptorum
ejus adstipulatione perdoceat: quod ex gratia statuimus quia plures episcopi
sive persbyteri sive ecclesiastici simulantes, quia nullum documentum For
matarum extat per quod valeant confutari, in namen venerationis irrepunt,
& indebitam reverntiam promerentur. Quisquis igitur, fratres charissimi,
1 3 "Eer din adamlarnn arasnda farkllklar kar ve anlamazlk konular doarsa bunlara znik
Sinodu'nun kararlar dikkate alnarak toplanacak olan Blgesel Piskoposlar Konsili zm getirsin
ve Roma Kilisesi'nin (her zaman her olayda saygn yerinin korunmas salanmaldr) verecei izin
olmakszn hi kimseye, Kilise Yneticileri'nin ilahi onay nedeniyle, o blgede bulunan papazlarn
baka blgelerden korunma talep etmesine sebep olunmasn. Ama olur da kii kendisi byle deer
lendirirse, o zaman o kii grevinden azledilsin ve kar koymakla sulu klnsn. Fakat Piskoposlar
tarafndan soruturma konusu yaplabilecek daha byk nemdeki anlamazlklar, Sinod kararlar
ve denenmi adetlerin tefsirleri yoluyla Apostolik Kilise'ye gnderilsin."
87

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

praetermissa supradicti Formata, sive episcopus, sive presbyter, sive diaco


nus, aut deinceps inferiori gradu sit, ad nos venerit: sciat se omnino suscipi
non posse. Quam auctoritatem ubique nos misisse mani(estum est, ut cunctis
regionibus innotescat id quod statuimus omnimodis esse servandum. Siquis
autem haec salubriter constitua temerare tentaverit sponte sua, se a nostra
noverit communione discretum. Hoc autem privilegium Formatarum sancto
Patroclo fratri & coepiscopo nostro, meritorum ejus speciali contemplatione,
concessimus. 14
Ar/es Pikoposu'nun bazen tm Fransa'da Papa'nn Vekili olarak grev yap

t, Ar/es'deki tm dini kurum Piskoposlar'ni topluca Papa I Leo'ya yol


ladklar mektupla teyid edilmitir: Cui id etiam honoris dignitatisque col
latum est, say they, ut non tantum has Provincias potestate propria guber
..

naret; verum etiam omnes Gallias sibi Apostolicae Sedis vice mandatas, sub
omni ecclesiastica regula contineret.15 Papa Pelegius'da S. 556'da Ar/es Pis

koposu Sapaudus'a yollad Epistle'da yle demiti: Majorum nostrorum,


operante Dei m iseriocordia, cupientes inhaerere vestigiis & eorum actus
divino examine in omnibus imitari: Charitati tuae per universam sanctae
Sedis Apostolicae, cui divina gratia praesidemus, vices injungimus.16
1 4 "Zozimus'tan, Gaul ve Yedi Blgedeki Yerleik Piskoposlar'n Hepsine: Apostolik Kilise'nin kara
rdir ki, Gaul'n her hangi bir yerinden veya her hangi bir olas Kilise makamndan birisi yola kp
Roma'ya, bize gelmeye kalkrsa veya dnyadaki baka bir yere gitmeyi murad ederse, bal olduu
Metropolit Piskoposu'nun o kiinin Kilise'deki yerinin ve grevinin ne olduunu belgeleyen ve tasdik
eden onay olmakszn, hi bir yere gidemez. Bu karar, kendilerini piskopos veya Presbiter [yallar
Meclisi yesi) veya Kilise grevlisi olarak gstererek onurlu bir nvan alm olan ve hak etmedikle
ri bir saygnlk elde edinen, statleri hi bir vesikayla tevsik edilmemi kiiler iin [hakknda] yazdk.
Bu nedenle, sevgili Kardelerimiz, u bilinmelidir ki, kii Piskopos da olsa, Presbiter de olsa yardmc
papaz (deacon) da olsa, hatta daha mtevazi bir pozisyonda da olsa, bu belgeleri ibraz etmedike biz
den kabul grmeyecektir. Bu emrimizi her tarafa gnderdik ve bizim bu kararmza btn blgelerde
mutlaka uyulmas gerektiinin bilinmesini sonuna kadar ortaya koyduk. Fakat her hangi bir kimse
ortak mutluluk amacyla ortaya konUlmu olan bu kararlar ihlal etmek isterse, o kii bilmelidir ki,
kendisiyle dinsel birlikteliimiz (Communion) asla olmayacaktr. Bu tasdikname verme imtiyazn,
bize zel hizmetlerinden tr, Kutsal Kardeimiz, Yolda-Piskopos, Patroclus'a bahsettik."
15 "Bir Piskopos" der. onlar, "zerine bu derece onur ve prestij balanmsa, bu blgeleri sadece
kendi erdemiyle ynetmekle kalmaz, Apostolik Kilise'nin Vekili olarak Gaul Blgesi'nin tm Kilise
ynetimlerini de kendisine bal klar." Ve devamla. "Tanr'nn inayetiyle biz bizden nce gelenlerin
ayak izlerinden ilerlemek ve lahi Adalet'in altnda onlarn her konuda yaptklarn taklit etmek
zorundayz. Buradan yola karak Apostolik Kilise'nin yetkisiyle (bize tand yetkiyle ki, Tanr'nn
nayetiyle banda biz varz) tm Gaul'a temil olacak ekilde sizi kendimize vekil tayin ettik."
1 6 Ve Papa Pelegius da S. 556'da Arles Piskoposu, Sapandus'a yollad mektupta yle demiti:
"Sevgili, deerli kardeim, Piskopos Candidianus (bizden nce Tanr'nn huzuruna eriti) tarafndan
yazlm bir mektubu size gndereli uzun zaman oldu, sizin onaynz olmakszn Illyricum'da Piskopos
atanmasna izin verilmeyeceini belirten bu mektup eer elinize getiyse [gerekeni yapn]. nk bir
ok Piskopos'un grevlendirildikleri mevkileri doldurmalar konusunda bir uyum salanamyor. Bunu
sen sevgili kardeim, benden daha iyi bilirsin." [Not: Bu blmde Isaac Newton, Latince yazlm
88

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Ayn mparatorluk Ferman'nn etkisiyle sadece spanya ve Gallia'da


deil, llyrium da Papa'nn tebas haline gelmiti. Damasus, ilgili davala
rn dinlenmesi iin Acholius veya Acholis'i Dou llyrium'un Metropolis'i
[Bakenti] olan Selanik'e Piskopos yapt ve 382 ylnda Acholis, Papa tara
fndan toplantya arlan Roma Konsili'ne gitti. Damasus'un halefi Papa
Siricius, Acholius'un halefi olan Anysius'un onay olmadan llyrium'da
hibir Piskopos'un atamasnn yaplamayacana hkmetmiti. Ondan
sonra gelen Papalar, Anysius'un halefi Rufus'a Blgesel Konsiller toplama
yetkisi verdiler. Holstenius'un Derlemeleri'nde yer alan bir tutanaktaki
anlatma gre lI. Boniface'in bakanlnda toplanan Roma Konsili'nde
Roma Piskoposlar Damasus'un, Syricius'un, I. Innocent'in, I. Boniface'in
ve Selanik Piskoposlar Celestine, Ascholius, Anysius ve Rufus'un mek
tuplar bulunmaktadr ki, bu mektuplarda Tanr'nn nayeti ve Apostolik
belge ve kitaplardan alntlar yapmaktadr. Bunlar birbirleriyle balantl olduklar iin tm tek
dipnot altnda verilmitir) "Papalk'ta benden nce bulunan gl ve nitelikleriyle tannm azizlik
mertebesindeki Damasus, Siracius ve yukarda adndan sz ettiim kii, hepsi senin blgendeki olup
bitenlerin izlenmesi grevini senin stn adalet duyguna binaen senin Kudsiyeti'ne emanet etmilerdi."
"Yrekten sylendiini bilesin ki, benden ok uzak mesafelerle ayr olan Kiliseler'in karlarna [ya
kndan] tercman olmak gerekmektedir. Buradan hareketle benim kanm odur ki, (Efendimiz Mesih
bu kararm onaylyor) basiretli ve iine bal bir adam olarak, Achea, Teselya, eski ve yeni Epirus,
Girit, Merkezi Dacia ve Tuna Dacias, Moesia, Dardania ve Preavalum emberindeki Kiliseler'de or
taya kabilecek olan tartma konularnn dikkatle ele alnmas hususunda size gvenilmelidir: u
hakikat bilinsin ki, O'nun [sa] en kutsal yaptrmlarn sizin Kutsal Pederiniz olarak, en mkemmel
basiret ve erdem sahibi kiiye emanet etmekteyiz: bu kararmz hi bilinmeyen, nevzuhur bir karar
deildir; biz, sizin Apostolik seleflerinizin davrandklar gibi davranyoruz, benzer bir uygulamaya
azizlik mertebesindeki Acholius ve Anysius da hizmetlerinin karl olarak muhatap olmulard."
"Sk sk sylediimiz gibi, Vekilimiz olarak daha nce ona emanet ettiimiz yetkileri kullanan Selanik
Piskoposu'nun (Episcopi Thessalonicesis) bilgisi olmadan hi kimse din-grevlisi tayin etmeye kal
kmasn." "Deerli kardeim bilmelisin ki, bizim glerimiz [yetkilerimiz] Vekilimiz olarak Rufus'a
emanet edilmitir; aranzda doabilecek anlamazlklar olduunda bunlar onun adaletine tevdi edin.
Onun bilgisi olmadan hi kimse Kilise grevine getirilmesin. Hi kimse onun bilgisi olmadan [ona
tevdi edilmi olan] zel grevleri kendisine mal etmeye kalkmasn ve onun onay olmadan Konsil
toplamaya kalkmasn." "Macedonia, Achea, Teselya, eski ve yeni Epirus, Preavalum ve Dacia'da
bulunan Rufus ve dier Piskoposlar'a [hitaben]: Bu kstah uygulamay bastrmak hususunda canla
bala almaktan vaz geme (Kutsal Ruh senin iinde aba gsteriyor). Roma Kilisesi'nin ve znik
Konsili'nin Stats ile uyumlu ekilde, len birinin veya grevinden azledilmi birinin yerini kimin
alacana, Katolik bir Piskopos mu, ahlaki deerleri ve yaam yksek olan biri mi, Kilise'nin rahip
lerine iyi hizmet vermi bir papaz m, kim atanacaksa ona bizzat sen, bu mmkn deilse uygun Pis
koposlar kullanarak yazl olarak karar ver." "Bizden ncekilerin yaptklarna ve gemite yaptmz
giriimlere uygun olarak, Illyricum'daki tm Kiliseler bundan byle Selanik Piskoposu'nun gzetimi
altna alnmtr; doabilecek tartmalarda o, dikkat ve ilgisiyle [gerekli] ayrtrmalar yaparak karar
verecek ve kardeler arasnda kabilecek olan anlamazlklarda rahiplerin bireysel bavurular ona
yaplacaktr." "Benzer ekilde Metropolit Piskoposlar, kendi blgelerinde her trl atama yetkisiyle
donatlm olduklar iin, u karara vardk ki; [kendilerinden sonraki veya yeni] Metropolit Piskopos
lar da onun tarafndan atanacaktr; yalnz bu kararn ok olgun bir anlayla ve etraflca dnlerek,
tartlarak alnmas gerekmektedir."
89

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

[Katolik] Kilisesi'nin Kutsal yasalar erevesinde onlara llyrium 'daki il


gili davalar grme emri verilmitir. Papa Siricius Anysius'a yollad
Epistle'da yle yazmt:
Etiam dudum, frater charissime, per Candidianum Episcopum, qui nos pra
ecessit ad Dominum, hujusmodi literas dederamus, ut nulla licentia esset,
sine consensu tuo in Illyrico Episcopos ordinare praesumere, quae utrum
ad te pervenerint scire non potui. Multa enim gesta sunt per contentionem
ab Episcopis in ordinationibus faciendis, quod tua melius caritas novit. And
a little after: Ad omnen enim hujusmodi audaciam comprimendam vigilare
de bet instantia tua, Spiritu in te Sa neto fervente: ut ve! ipse, si potes, ve!
quos judicaveris Episcopos idoneos, cum literis dirigas, dato consensu qui
possit, in ejus locum qui defunctus ve! depositus fuerit, Catholicum Episco
pum vita & moribus probatum, secundum Nicaenae Synodi statuta ve! Ecc
lesiae Romanae, Clericum de Clero meritum ordinare. And Pope Innocent
I. saith in his Epistle to Anysius: Cui [Anysio] etiam anteriores tanti"ac tales
viri praedecessores mei Episcopi, id est, sanctae memoriae Damasus, Siri
cius, atque supra memoratus vir ita detulerunt; ut omnia quae in omnibus
il/is partibus gererentur, Sanctitati tuae, quae plena justitiae est, traderent
cognoscenda.-And in his Epistle to Rufus, the successor of Anysius: Ita lon
gis intervallis disterminatis a me ecclesiis discat consulendum; ut prudentiae
gravitatique tuae committendam curam causasque, siquae exoriantur, per
Achaiae, Thessaliae, Epiri veteris, Epiri novae, & Cretae, Daciae mediter
raneae, Daciae ripensis, Moesiae, Dardaniae, & Praevali ecclesias, Christo
Domino annuente, censeam. Vere enim ejus sacratissimismonitis lectissimae
sinceritatis tuae providentiae & virtuti hane injungimus sollicitudinem: non
primitus haec statuentes, sed Praecessores nostros Apostolicos imitati, qui
beatissimis Acholio & Anysio injungi pro meritis ista voluerunt.-And Boni
face I. in his decretal Epistle to Rufus and the rest of the Bishops in Illyri
cum: Nullus, ut frequenter dixi, alicujus ordinationem citra ejus [Episcopi
Thessalonicensis] conscientiam celebrare praesumat: cui, ut supra dictum
est, vice nostra cuncta committimus.-And Pope Caelestine, in his decretal
Epistle to the Bishops thro'out Illyricum, saith: Vicem nostram per vestram
Provinciam noveritis [Rufo] esse commissam, illi Provinciam; colligere nisi
cum ejus voluntate Episcopus non praesumat.And in the cause of Perigenes,
in the title of his Epistle, he thus enumerates the Provinces under the Bishop:
Rufo & caeteris Episcopis per Macedoniam, Achaiam, Thessaliam, Epirum
veterem, Epirum novam, Praevalin, & Daciam constitutis. And Pope Xistus
in a decretal Epistle to the same Bishops: Illyricanae omnes Ecclesiae, ut
a decessoribus nostris recepimus, & nos quoque fecimus, ad curam nunc
90

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

pertinent Thessalonicensis Antistitis, ut su!i sollicitudine, siquae inter fratres


nascantur, ut assolent, actiones distinguat atque definiat; & ad eum, quic
quid a singulis sacerdotibus agitur, re{eratur. Sit Concilium, quotiens causae
fuerint, quotiens ille pr necessitatum emergentium ratione decreverit. And
Pope Leo 1. in his decretal Epistle to Anastasius Bishop of Thessalonica:
Singulis autem Metropolitanis sicut potestas ista committitur, ut in suis Pro
vinciis jus habeant ordinandi; ita eos Metropolitanos a te volumus ordinari;
maturo tamen & decocto judicio.

Occidental Illyricum, Pannonia Prima ve Secunda ile Savia, Dalma


tia, Noricum Mediterraneum ve Attila tarafndan yklncaya kadar
Metropolis'i Sirmium olan Noricum ripense'den olumaktayd. Daha
sonra Laurecum, Noricum'un Metropolis'i oldu ve Pannonia ile Salona
birlikte, Dalmatia'nn Metropolisi oldular. Lauracum ve Salona Pisko
poslar, Papa'dan Pallium'u aldlar ve Zosimus [Papa], Salona Piskopo
su Hesychius'a yollad kararname Epistle ile bu giriimlerini [Pallium'u
almalarn] kendisi reddettii gibi, komu Blgelerin Piskoposlar'nn da
reddetmelerini emretti. (Vide Carolia S. Paulo Geographi an sacram p.
72,73 ). Bu komu blgelerin Roma Kilisesi'ne balanmas, yle anla
lyor ki, Milano Piskoposu Ambrose tarafndan atanm olan ve 3 8 1 'de
Papa Damasus'un arsyla toplanan Aquileia Konsili'ne katlarak u
konumay yapan Piskoposu Anemi us 'un dneminde balamtr: Caput
Illyrici non nisi civitas Sirmiensis: Ego igitur illius civitatis Episcopus sum.
Eum qui non confitetur filium Dei aeternum, & coeternum patri, qui est
sempiternus, anathema dico. 17
Ertesi yl Anemius ve Ambrose, Aquileia'a Piskoposu Valerian ve
Selanik Piskoposu Acholius ve dierleriyle birlikte Roma Konsili'ne ka
tlmlar ve ounluk oylaryla Grek Kilisesi'nin yetkilerini kaldrarak,
nce Sardica Konsili'nde teebbs edilip de yaplamam olan Apostolik
Kilisesi'nin yetkilerini geniletme iini tamamlamlardr.
Aquileia, Bat mparatorluu'nun ikinci byk kentiydi ve baz
lar tarafndan ikinci Roma olarak anlyordu. stria, Forum ]ulium ve
Venetia'nn Metropolisi idi ve Roma'ya balln, I. Leo, bu kentin psi
koposu Nicetus'a yollad kararname Epistle'na u szlerle balamt:
17 "Illyricun'un [Arnavutluk ve ksmen Dalmaya] bakenti yok, sadece Sirmium kenti var. Bu ne
denle ben tm Illyricun'un Piskoposuyum. Her kim ki Tanr'nn Olu'nun tpk Babas gibi ezelden
ezele varolduunu inkar eder, lanet o kiinin stne olsun."
91

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Regressus ad nos filius meus Adeodatus Diaconus Sedis nostrae, dilecti


onem tuam poposcisse memorat, ut de his a nobis authoritatem Aposto
licae Sedis acciperes, quae quidem magnam difficultatem dijudicationis
videntur affere18 Sonra, Nicetas tarafndan sorulan sorulara u yant vere
rek tamamlamt: Hane autem Epistolam nostram, quam ad consultatio
nem tuae fraternitatis emisimus, ad omnes fratres & comprovinciales tuos
Episcopos facies pervenire, ut in omnium observantia, data prosit authori
tas. Data 12 Kal. Apr. Majorano Aug. Cos. A. C. 45 8 . Gregory the great A.
C. 591 [Greg. M. lib. 1. Indic. 9. Epist. 1 6.] (Not; Roma'daki bir Konsil'de
Aquileia Piskoposu Severus'un yarglanmas safhasnda belirtilmitir). 19
Aquileia ve Millain Piskoposlar birbirlerini atamlard. Dolaysyla
da eit yetkilere sahiptiler ve birlikte Roma Kilisesi'ne tabiydiler. Papa
Pelegius, 557 ylnda bu ball u szlerle tanmlamt [Apud Grati
anum de Mediolanensi & Aquileiensi Episcopis.]: Mos antiquus fuit, ut
quia pro longinquitate ve/ difficultate itineris, ah Apostolico il/is onero
sum fuerit ordinari, ipsi se invicem Mediolanensis & Aquileiensis ordina
re Episcopos debuissent. o Bu szler, iki piskoposun atamalarnn Roma
Kilisesi'ne ait olduunu im etmektedir. Milan Piskoposu Laurentius,
Presbiteryenler'den olan Magnus'u aforoz etmi sonra da lmt; [Greg.
M. lib. 3 . Epist. 26. & lib. 4. Epist. 1 .] Byk Gregory, Magnus'u affetti ve
yeni seilen Piskopos Constantius'a Pallium'u gnderdi. Ne var ki, bir yl
sonra Fortunatus'un yarglannda yanl davrand gerekesiyle Magnus'u
sulu buldu ve Fortunatus'un yarglanmak zere Roma'ya gnderilmesi
ni emretti. Drt yl sonra Maximus'un davasn dinlemeleri iin Mi/an ve
Ravenna Piskoposlarn atad ve 601 'de Constantius lnce Milan halk
Deusdedit'u [Greg. lib. 9. Epist. 10. & 67.] onun halefi olarak seti. Lom
bardlar da baka biri;.i setiler ve Gregory Yasa-yapclara, Din adamla
rna ve Milano halna yollad mektuplarda Deusdedit'in seilmesini ve
atanmasn onayladn ama Lombardlar'n setikleri kiinin Ambrose'un
halefi olamayacak kadar deersiz biri olduunu dile getirdi [Greg. lib. 1 1 .

1 8 "Sizin Kiliseniz'de Yardmc-Papaz (deacon) olan evladmz Adeotatus, dnnde Kutsal


Kilise'nin ok zor gibi grnen konularda size karar verme yetkisi balanmas dileinizi bize iletti."
19 "mdi, sizin kardece sorularnza cevap olarak gnderdiimiz bu mektupta size verilen yetkinin
blgenizdeki tm kardelerinize ve Piskoposlar'a ulatn, bylece de herkes tarafndan uyulmasnn
salandn greceksiniz. S. 12. Saltanat Ylnda, Majoranus Augustus'un Konsillii'nde verildi."
20 "Apostolik Kilise tarafndan tayin edilmek iin Roma'ya kadar uzun ve zahmetli bir yolculuk yap
mak eski bir gelenekti, bu nedenle birbirlerini Aquileia ve Milliain Piskoposluklar'na atayabilirler."
92

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Epist. 3, 4.] Buradan anlyorum ki, Milan Kilisesi, Ambrose'nin dnemin


den beri Roma Kilisesi'ne tabiydi. nk Ambrose de, bu Kilise'nin yet
kilerini kabul ettiini aklamt. Ecclesia Romana, hane consuetudinem
non habet, cujus typum in omnibus sequimur, & formam [Ambros. 1. 3 .
d e sacramentis, c. 1.]. Biraz ilerisinde: In omnibus cupio sequi Ecclesiam
Romanam. 21 I. Timothy hakknda yapt yorumda: 1 Tim. iii. Cum totus
mundus Dei sit, tamen domus ejus Ecclesia dicitur, cujus hodie rector est
Damasus.22 Kardei Satyrus'un lm zerine yapt konumada, karde
inin Sardinia ehrine nasl geldiine ilikin olarak da advocavit Episco
pum loci, percontatusque est ex eo utrum cum Episcopis Catholicis hoc est
cum Romana Ecclesia conveniret?13 Yorumunu getirmitir.
3 8 1 ylndaki Aquileia Sinodu'yla balantl olarak mparator Gra
tian'a yollad bir Sinodal Epistile'de yle yazmt: Totius orbis Roma
ni caput Romanam Ecclesiam, atque illam sacrosanctam Apostolorum
fidem , ne turbari sineret, obsecranda fuit clementia vestra; inde enim in
omnes venerandae communionis jura dimanant. 14 Bu nedenledir ki, Mi
lan ve Aquilleia Kiliseleri, mparator Gratian'in dneminden beri Roma
Kilisesi'ne tabidirler. Ambrose'un selefi Auxentius Roma Kilisesi'ne tabi
deildi. Buradan anlalyor ki, Milan Kilisesi'nin Roma'ya tabi oluu
Ambrose ile balamtr. Milan Diosesi [Kilise Alan] Liguria ve nsubria
ile Alpes Cothia ve Rhetia'dan olumaktayd. Bu blgenin snrlarn Ad
dua Nehri belirliyordu. 844 ylnda Milan Piskoposu Roma Kilisesi'nden
ayrld ve Sigonius'un yazd gibi, 200 yl bu ayrl srdrd: Eodem
anno Angilbertus Mediolanensis Archiepiscopus ah Ecclesia Romana pa
rum comperta de causa descivit, tantumque exemplo in posterum valuit,
ut non nisi post ducentos annos Ecclesia Mediolanensis ad Romanae obe
dientiam auctoritatemque redierit [Sigonius de Regno ltaliae, lib. 5.] .25
21 "Roma Kilisesi'nin byle bir adeti yoktur ve biz onun uygulamalarn her konuda izleriz." Ve

biraz ilerde : "Her konuda Roma Kilisesi'nin yaptn yapmak arzumdur."


22 " Geri btn dnya Efendimizindir ama Kilise onun evidir ve halen de bu [evin] yneticisi,
Damasus'tur."
23 "O blgenin Piskoposu'nu huzuruna ard ve ona Katolik Piskoposu ile dier bir deyile,
Roma Kilisesi ile uzlap uzlamadn sordu?"
24 "Sizin efaatinize binaen Roma Kilisesi tm Roma Alemi'nin badr. Ona Apostolik imann
bozulmamas iin izin verilmemelidir. nk bu yetki sizin efaatinizden gelmektedir ve adalet tm
Kutsal Comminion iin saklanmaktadr."
25 Ayn yl Millain Bapiskoposu Angilbertus, Roma Kilisesi ile olan balarn kopard, buna neyin
sebep olduu tam olarak belgelendirilememitir; bylelikle bakalarna da rnek oldu, bu Kilise'nin
93

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Flaminius ve Aemilia'nn Metropolis'i Ravenna'nn Piskoposu da


Papa'ya tabiydi: nk 4 1 7 ylnda Zozimus bu Kilisenin baz Presbi
teryenlerini26 aforoz etmiti ve Roma Kilisesine tabi olan bu Kilisenin
dinadamlarna hitaben bir tefsir Mektubu yazmt: In sua, hoc est, in
Ecclesia nostra Romana.27 Ravenna 'dakiler yeni bir Piskopos seip bunu
Papa Sixtus'a bildirdikleri vakit Papa onu bir kenara koyup yerine Peter
Chrysologus'u atad (Bkz: Baronius, Anno 433, Sect.24 ) . Chrysologus,
Chalcedon [Kadky] Konsili kararlar erevesinde Eutyches'e yollad
Epistle'de yle yazmt: Nos pro studio pacis & fidei, extra consensum
Romanae civitatis Episcopi, causas fidei audire non possumus.28 Papa
I.Leo, Ravenna Piskoposu Leo'ya danarak 451 ylnda ona bir karar
name mektubuyla cevap vermiti: ve Papa byk Gregori, Pallium'un
kullanlmas hususunda Ravenna Piskoposu John'u azarlayarak, kendi
seleflerinden Papa John'un yazd bir Precept'i29 iaret ederek Ravenna
Kilisesi'ne ve Piskoposu'na nceden balanm olan imtiyazlarn sakl
tutulmasn emretti. John, aklamay kabullendiini belirten bir yant
verdi. lmnden sonra Papa Gregory, Ravenna Kilisesi'ne huzuruna
gelmesini emretti ve onlara salanm olan imtiyazlar onaylad. Eski bir
adete uyarak, Piskoposlar Marinian'a kendi Pallium'unu yollad. Bu Ki
lise zaman zaman Roma Kilisesi'ne bakaldrdysa da tekrar Papa'nn
egemenliine boyun emeyi kabullenmitir [Greg. M. lib. 3. Epist. 56,
5 7. & lib. 5. Epist. 25, 26, 56.].
talya 'nn geri kalan ksm, suburbicarian30 blgeleri dahil adalar
veya Roma'nn Temporal [idari, dnyevi iler] Vicar'nn ynetimindeki
on Blge, yani Campania, Tuscia ve Umbria, Picenum suburbicarium,
Sicilya, Apulia ve Calabria, Brutii ve Lucania Samnium, Sardinia, Korsika
ve Valeria, Roma Piskoposu'nun tam egemenlik blgesini oluturmaktay
d. nk Nice Konsili, beinci Canon'unda, btn blge konsillerinin
yeniden Roma Kilisesi'nin otoritesinin altna girmesi 200 yl sonra oldu
26 Presbiter: Kilise'nin Yallar ve bu Yallar'dan oluan meclisin yesi olan kii. Daha sonraki
yzyllarda Kiliseler Yallar Meclisleri tarafndan ynetilmelidirler iddiasyla ortaya kan Hristi
yan topluluklar zellikle ABD'de Presbiteryen kiliselerini kurdular.
27 " Onlarn kendi Kilisesinde'', bu szle Roma Kilisesi demek istiyor.
2 8 "Bizim hedefimiz bar ve imandr, Roma Devleti'nin onay olmadan [dini] meselede ura
amayz."
29 Precept: Nizamname, ynetmelik.
30 Suburbicarian Regions: Alt ve uzak Blgeler'deki cemaat Kiliseleri.
94

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

her ilkbahar ve sonbaharda toplanmasn kararlatrmt ve bu Canon'a


gre blgenin Piskoposlar her alt ayda bir Roma' da toplanyorlard. Bu
anlamda Papa J. Leo bu Canon'u Roma'ya uygulamt. Papa Sicilya'daki
Piskoposlara yollad bir Epistle'da yle yazmt:
Quia saluberrime, saith he, a sanctis patribus constitutum est, binos in an
nis singulis Episcoporum debere esse conventus, terni semper ex vobis ad
diem tertium Kalendarum Octobrium Romam aeterno concilio sociandi
occurrant. Et indissimulanter a vobis haec consuetudo servetur, quoniam
adjuvante Dei gratia facilius poterit provideri, ut in Ecclesiis Christi nul
la scandala, nul/i nascantur errores; cum coram Apostolo Petro semper in
communione tractatum fuerit, ut omnia Canonum Decreta apud omnes Do
mini sacerdotes inviolata permaneant.31

Roma Blgesi nihayetinde Sicilya'y ve talya nn byk bir ksm ile Ro


ma'daki yllk konsillere Piskopos yollayan adalar da kapsama alan iine
alm gibi grnse de, snrlar Ravenna, Aquileia, Millain, Arles vd. leri
ne kadar uzanmamaktayd ve bu blgeler kendi Konsilleri'ne sahiptiler.
Roma mparatorluu'nun her blgesindeki Piskopos blge bakentinin
Piskoposu veya Metropolitan' tarafndan Konsillere Bakanlk ediyordu.
Ne var ki, Roma Piskoposu sadece kendi Konsiline Bakanlk etmekle kal
myor, ayn zamanda suburbicarian blgelerinin Piskoposlar'na da Ba
kanlk ediyor, Bat mparatorluu'ndaki tm blgelerin Metropolitleri'ne,
onlarn evrensel yneticisi olarak, dier rneklerden de anlalaca zere,
emirler verebiliyordu.
Papa Zosimus, 4 1 7 ylnda yapt yasad atamalar nedeniyle Mar
silya Piskoposu Proculus'un Roma Konsili'nde ifade vermeye arlm
ve mahkum ediliini birok Epistle'nda belirtmiti. Papa Boniface, 419
ylnda, Valentia'daki Ruhbanlarn Piskopos Maximus aleyhindeki bir
ikayetleri zerine, tm Callia Piskoposlar ile yedi Blge'nin Piskoposlar
n Maximus aleyhinde bir Konsil toplamaya arm ve yazd Epistle'da
kendi seleflerinin de benzer bir uygulama yapm olduklarn yazmt.
'

31 "S. 447'de Alippius ve Ardabus'un Konsllkleri'nde, Kutsal Pederler tarafndan gayet akllca

bir ekilde konulduu zere, her yl iki kez Piskoposlar Konsili toplanmak zorundadr, aranzdan
29 Eyll'de daimi Konsil'in yardmclar olarak Roma'ya gelsinler. Ve bu gelenee daima uyul
sun (Efendimiz'in nayeti bize yardmc olmaktadr): ki, Kilise'de skandallar ve sapknlklar doma
sn; nk (Havari Peter'in huzurunda denilebilir) biraraya gelmemiz sayesinde tm Canon'a tabi
Kararlar, Tanr'nn tn rahipleri tarafndan ihlal edilmeden kalabilir."
95

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Papa J. Leo Turribius adl spanyol Piskopos'a yazd bir mektupta belirt
tii gibi, Manichees32 ve Priscillianists33'lere kar, tm spanyol Blgelerini
Gallecia'da toplantya armt. Aquileia Piskoposu Nicetas'a yollad
kararname Epistle'lerinden birinde, blge Piskoposlarn, Pelegian34 sap
knlna kar hareket ederek bu sapkn hareketin yaylmasn nlemek
amacyla Roma Kilisesi'nin onaylad tm Sinod Kararlar'n onaylatmak
amacyla bir Piskoposlar Konsili toplanmasn istemiti. Selanik Piskopo
su Anastasius'a yollad bir kararname Epistle'nda, kendi tayin ettii
Piskoposun her yl iki kez Blgesel Konsil toplamas gerektiini ve Roma
Kilisesi'nin olaanst artlar nedeniyle ihtiyac doarsa kendi denetimin
deki her blgeden iki Piskopos arp onlar 15 gnden fazla tutmamak
kaydyla bu toplantlar yapmasnda bir mahzur olmadn belirtmi
ti. Epistle'da Roma Kilisesi'ne bal tm Kiliseler'deki Kilise-ktidarnn
(Government) nasl oluturulabileceini yazmt: De qua forma, saith he,
Episcoporum quoque est orta distinctio, & magna dispositione provisum
est ne omnes sibi omnia vindicarent, sed essent in singulis Provinciis sin
guli quorum inter fratres haberetur prima sententia, & rarsus quidam in
majoribus urbibus constituti sollicitudinem sumerent ampliorem, per quos

ad unam Petri Sedem universalis Ecclesiae cura conflueret, & nihil usque
suo capite dissideret. Qui ergo scit se quidusdam esse praepositum, non
moleste (erat aliquem sibi esse praepositum; sed obedientiam quam exigit
etiam ipse dependat; et sicut nan vult gravis oneris sarcinam ferre, ita nan
audeat aliis importabile pondus imponere.35

32 Manicheans: S. 150200'de ran'da ortaya kan Zerdt izgisindeki dinsel akm. Dualist felse
feye bal olan bu akm zellikle Mezopotamya'da Hristiyanlktan ok daha fazla taraftara sahipti
ve Konstantin tarafndan kltan geirildiler. Daha sonra Balkanlar'da Bogomiller ve Fransa'da da
Cathare Hareketleri bu akmdan etkilenmitir. Mani Dinine bal olanlar Ruh'un Madde'den arna
bileceine inanrlar. Sembolleri Boa'dr.
33 Priscallians: 4. yzylda spanya'da ortaya kan ve bir dnem ok etkili olan Papalk-Kart
akm. Et yemezler ve evlilie kardrlar. iddet kullanlarak bastrlmlardr. 1 1 . yzylda yeniden
Frinsa'da aktif olmulardr.
34 Pelegians: Din adam ve ilahiyat Pelegius tarafndan (354-440?) balatlm olan Gnostik H
ristiyanlk akm. Bunlar Adem'in kt bir rnek ve sa'nn iyi bir rnek olduunu ve gnahn
insanlarn yaptklar seimlerle ortaya ktna inanyorlard. Zor kullanlarak bastrlm yzlerce
akmdan biridir.
35 "Bu tr Kilise Hkmeti'nin sonucu olarak, Piskoposlar arasnda (sra ve yetkiye dayal) bir
ayrm olumutur ve geni bir onaym ile birbirleriyle elien karlara kar koullara ballk ne
risi getirilmitir; karar alnmtr ki, eitli blgelerde tekil Piskoposlar bulunacaktr ve bunlarn
dier kardelerine gre ncelikleri olacaktr, dahas, byk ehirlerdeki Piskoposlar'a daha byk
sorumluluklar devredilecektir ve bunlar sayesinde Kilise Hkmeti daima Peter'in Kilisesi'nin
96

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Ayn Papa Le o, A rles Piskoposu Hilary'ye, Roma'daki bir Konsil s


rasnda, Gallia'da bir Blgesel Konsil'de yaptklarndan tr, Bat m
paratoru III. Valentinian' d an elde ettii ve Bat mparatorluundaki tm
Kiliseler zerinde kendi Kilisesi'nin hakimiyetinin bulunduu [grn]
pekitiren aadaki Ferman' sunarak ceza kesebilmiti.
Impp. Theodosius & Valentinianus AA. Aetio
Vira illustri, Camiti & Magistra utriusque
militiae & Patricia.
Certum esi & nobis & imperia nastro unicum esse praesidium in super
nae Divinitatis {avare, ad quem promerendum praecipue Christiana fides
& veneranda nabis religio suffragatur. Cum igitur Sedis Apastalicae Pri
'matum sancti Petri meritum, qui princeps est Episcopalis coronae & Ro
manae dignitas civitatis, sacrae etiam Synodi firmavit auctoritas: ne quid
praeter auctaritatem Sedis istius illicitum praesumptio attemperare nitatur:
tunc enim demum Ecclesiarum pax ubique servabitur, si Rectorem suum
agnascat Universitas. Haec cum hactenus inviolabiliter fuerint custodita,
Hilarius Arelatensis, sicut venerabilis viri Leanis Romani Papae fideli rela
tione comperimus, cantumaci ausu illicita quaedam praesumenda tentavit,
& idea Transalpinas Ecclesias abaminabilis tumultus invasit, quod recens
maxime testatur exemplum. Hilarius enim qui Episcapus Arelatensis vaca
tur, Ecclesiae Romanae urbis incansulta Pontifice indebitas sibi ordinatio
nes Episcaparum sola temeritate usurpans invasit. Nam alias incompeten
ter remavit; indecenter alios, invitis & repugnantibus civibus, ardinavit.
Qui quidem, quaniam nan {acile ab his qui nan elegerant, recipiebantur,
manum sibi contrahebat armatam, & claustra murarum in hostilem marem
vel obsidiane cingebat, vel aggressione reserabat, & ad sedem quietis pacem
praedicaturus per bella ducebat. His talibus cantra Imperii majestatem, &
cantra reverentiam Apastolicae Sedis admissis, per ordinem religiosi viri
Urbis Papae cagnitiane discussis, certa in eum, ex his quos male ardina
verat, lata sententia est. Erat quidem ipsa sententia per Gallias etiam sine
Imperiali Sanctiane valitura: quid enim Pantificis auctaritate nan liceret?
Sed nastram quoque praeceptionem haec ratio provocavit. Nec ulterius vel
Hilaria, quem adhuc Episcopum nuncupare sola mansueta Praesulis per
mittit humanitas, nec cuiquam alteri ecclesiasticis rebus arma miscere, aut
Merkezi'nde bulunacaktr. yle ki, bylece bu Beden'in hibir uzvunun Ba ile fark olmayacaktr.
Buna gre, bakalarnn tepesine yerletirilmi olan biri, yetkileri daha yksek olan biri kendi tepesi
ne geirildiinde gururu krlm saylmayacaktr ve bakalarndan kendisine gsterilmesini istedii
saygy o kendi stndeki kiiye gsterecektir ve kendisinin tayamayaca kadar ar bir yk, hi
kimse bir bakasnn srtna yklemeye kalkmasn."
97

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

praeceptis Romani A ntistitis /iceat obviare: ausibus enim talibus fides &
reverentia nostri violatur Imperii. Nec hoc solum, quod est maximi crimi
nis, submovemus: verum ne levis sa/tem inter Ecclesias turba nascatur, ve/
in aliquo minui religionis disciplina videatur, hoc perenni sanctione discer
nimus; nequid tam Episcopis Gallicanis quam aliarum Provinciarum cont
ra consuetudinem veterem liceat, sine viri venerabilis Papae Urbis aeter
nae auctoritate, tentare. Sed il/is omnibusque pro /ege sit, quicquid sanxit
ve/ sanxerit Aposto/icae Sedis auctoritas: ita ut quisquis Episcoporum ad
judicium Romani Antistitis evocatus venire neglexerit, per Moderatorem
ejusdem Provinciae adesse cogatur, per omnia servatis quae Divi parentes
nostri Romanae Ecclesiae detulerunt, Aett pater carissime Augusti. Unde
i/lustris & praeclara magnificentia tua praesentis Edictalis Legis auctori
tate faciet quae sunt superius statuta servari, decem librarum auri mu/ta
protinus exigenda ab unoquoque ]udice qui passus fuerit praecepta nostra
violari. Divinitas te servet per mu/tos annos, parens carissime. Dat. viii. Id.
]un. Romae, Valentiniano A. vi. Consu/e, A. C. 455.36
36 "mparator Theodius ve Valentinianus'dan Kont ve Patrici Suvari ve Levazm Muhafz Sayg
deer Aetius'a [hitaben] her eye kadir Tanr'ya hizmet iin bizlerin ve mparatorluumuzun g
venliinin savunulmas zellikle de Hristiyan imannn ve dininin yceltilmesiyle kaimdir. Kutsal
Kilise'nin Ba Yneticisi (ki bu mevkini, Kilise Ynetimi'nin Ba ve Roma Devleti'nin hameti olan
Aziz Peter'e borludur) Kutsal Sinod'un otoritesinden ek bir onaylama almtr [buna gre] hi
kimse yetkisi olmadan herhangi bir konuda bu Kilise'nin yetkileriyle onaylanmam bir uygulama
yapmaya kalkmak gibi bir fikir edinmesin. nk tm Kiliseler'in bir btn olarak aralarndaki
bar ancak onun Ba Yneticisi'nin bilgilendirilmesiyle salanabilir. Geri bu haklar bu gne kadar
ihlal edilmeden korunabilmitir fakat Saygdeer Roma Papas Leo'nun bize ilettii gvenilir bir
rapora gre, Arlesli Hilary, anladmza gre, hi hakk olmad halde kstah ve cretkar bir
tavrla Kilise'nin baz grev alanlarn kendisine balam ve bu da Transalpine Kiliseleri'nde en iyi
tan u son rnekte grld gibi lanetli bir isyana dnmtr. Hilary, Roma'daki Kilise'nin
Papas'na danmadan kendisini Arles Piskoposu ilan etmi, baka Piskoposlar atamay kendisine
acil grev edinmi bylelikle de kendisinde olmayan yetkilere sahip olan bir makamn yetkilerini
kendisine maletmitir. Baz kiileri hibir yeterli kant gstermeden grevlerinden azletmi, baz ki
ileri de, halkn istei dnda zor kullanarak baz grevlere atamtr. Ve seimlerde yer almayan
bir semenlik bu Piskoposlar reddedince, silahl birlik oluturmu ve o semenlii kuatarak veya
talatarak zorlamtr ve bar adna vaaz vermesi gerekirken bu tr sava hallerini uygulayan birini
kendi Kilisesi'nin bana geirmitir. Bunlar ve benzeri haller Majeste mparator'u da, Apostolik
Kilise'yi de rahatsz etmitir ve Papa'nn toplad bir Divan araclyla, bu kiinin haksz Piskopos
atamalarnda bulunduu sabit grlm ve hakknda kesin bir ilem yaplmas karar alnmtr. Bu
karar bizim Emperyal Onaymza gerek duyulmakszn Gallik Blgeler'in enine boyuna her yerinde
hi kukusuz iletilecektir. Pontiff'in [Papa'nn unvanlarndan biri] mahkumiyet gerektirebilir dedii
nedir? Bizlerin ona verdii yetki u amaldr: Hilary iin olsun (ki, hala Kutsal Peder'in nayeti
ve izni ile Piskoposluk unvanna sahip bulunmaktadr) bakas iin olsun, Kilise'ye ait meseleleri
askeri yntemlerle ve askeri g kullanarak zmeye kalkmak mmkn deildir. nk bylesi
giriimleri akl etmek bizim mparatorluumuza gsterilmesi gereken saygnn ihlali anlamndadr.
Ne de bu bizim son verilmesini istediimiz (ve gerekten de en mahkumiyet hak edici sutur) tek
istisnadr: Kiliseler'in aralarnda anlaarak zebilecekleri tartmalar ktnda bunlar iin daima
belirli nlemler a lnmtr; yle ki hi kimse ister Gaul Piskoposu olsun, ister baka bir Blge'nin
Piskoposu olsun Ebedi Kent Roma'nn Papas'nn izni olmakszn uygulanagelmi adetlere kar
98

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Bu Ferman araclyla mparator Valentinian mparatorluu'ndaki tm


Kiliseleri Roma Piskoposu'nun mutlak egemenliine balam oluyordu.
Piskoposlar'n Papa'nn otoritesinin dnda herhangi bir giriimde bu
lunmalarnn eski adetlere aykr olacan ve onun yargsnn huzurunda
toplanacak olan Piskoposlarn mutlaka Blge Valisi tarafndan bir araya
getirilmelerinin gerektiini beyan etmiti. mparator Valentinian, ecda
dnn Gratian ve II. Valentinian'in Fermanlarna atfta bulunarak Roma
Kilisesi'ne u imtiyazlar vermiti: Roma Kilisesi'nin egemenlik sresi 66
yldr devam etmektedir ve eer bugne kadar tam olarak yerletirileme
mise, bu yeni Ferman'la Bat mparatorluu iinde artk bu egemenliin
tam olarak yerletirilmi olacan aklamt.
Bu imtiyazdan sonra Arles Blgesi'nin tm Piskoposlar 450 ylnda
Papa Leo'ya bir mektup gndererek kendi Metropolitan imtiyazlarnn be
lirlenmesini istemilerdi: Per beatum Petrum Apostolorum principem, sac
rosancta Ecclesia Romana tenebat supra omnes totius mundi Ecclesias prin
cipatum. Ve Ceratius, Salonius ve Veranus, Gallia'daki bu Piskopos'un
ayn Papa'ya gnderdikleri Epistle'da yazdklar gibi: Magna praeterea &
ineffabili quadam nos peculiares tui gratulatione succrescimus, quod illa
specialis doctrinae vestrae pagina ita per omnium Ecclesiarum conven
ticula celebratur, ut vere consona omnium sententia declaretur; merito
illic principatum Sedis Apostolicae constitutum, unde adhuc Apostoli
ci spiritus oracula referentur [Epist. 25. apud Holstenium] .37 Ve bizzat
Leo, llirium'daki tm Metropolitan Piskoposlarna u Epistle'i ulatr
mt: Quia per omnes Ecclesias cura nostra distenditur, exigente hoc
a nobis Domino, qui Apostolicae dignitatis beatissimo Apostolo Petro
primatum, fidei sui remuneratione commisit, universalem Ecclesiam in
fundamenti ipsius soliditate constituens.38
kmas halinde, Kutsal Kilise'nin otoritesinin mevcut nlemleri ve koyaca nlemler, onlara ve
onlar gibi davrananlar iin kanun hkmnde olacaktr. Buradan hareketle, Roma Pontiffi'nin a
rsna icabet etmeyen Piskopos, ayn Blge'deki Vali'ye gitmeye zor kullanlarak celbedilecektir:
ve Augustus'un ok sevilen Babas Aetius, sizi, bizim seleflerimizin Roma Kilisesi'ne baladklar
haklarn iletilmesi ve korunmas hususunda tam grevli ve yetkili klyoruz. Sizin mevcut yasalar
uygulatmak, yukarda belirtilen statleri dikkate almak grevlerinizde etkili olabilmeniz iin, karar
larmzn ihlaline gz yuman her Yarg'a on altn ceza kesileceini bildiririz. S. 6 Haziran 445'de
Valentinianus Augustus'un Konsll'nde verildi."
37 "Havariler'in Prensi Kutsal Peter araclyla, Kutsal Roma Kilisesi, dnyadaki tm Kiliseler'in
stnde ncellik salamaktadr."
38 "Sizin hizmetkarnz olan bizler byk ve tarifsiz bir kran duygusuyla doluyuz; bize verdiiniz
yol gsterici mektup, tm Kiliseler'in Konsilleri'nde yrekten desteklenmi ve yaynladklar sonu
99

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Bu Kilise Egemenlii ykselirken kuzeyli barbar uluslar Bat mpa


ratorluu'nu igal ederek, Roma Kilisesi'nden ok farkl dinlere sahip
birok Krallklar kurmulard. Fakat bu Krallklar zamanla Roma aki
desini kabul ederek Papa'nn otoritesi altna girdiler. Gaul'daki Franklar,
beinci yzyln sonunda, spanya'daki Gothlar, altnc yzyln sonunda
ve talya daki Lombardlar da Byk Charles tarafndan 774'de zapte
dildikten sonra, 775-794 yllar arasnda Charles, Papa'nn otoritesini
tm Almanya'ya ve Theysse Nehri'ne ulaan Macaristan'a ve Baltk
Denizi'ne kadar geniletti. Daha sonra Papa'y tm beeri yarglarn s
tnde tutarak Roma Dkal ile ehrin tam teslimiyetini verdi. On Kral
ln Roma'nn dinine gemesi Papa'nn ruhani otoritesini geniletmesi
ne neden oldu, ama Canavar'n boynuzu olarak ykselmesini salaya
mamt. Papa'y Canavar'n boynuzlarndan biri. haline getiren dnyevi
egemenliiydi: Bu egemenlii, yukarda anlatld gibi, 8 . yzyln ikinci
yarsnda daha nceki boynuzu . eline geirmesiyle salad. Bylece
dnyevi egemenlie kavuan ve tm insanln yargsnn stne ykse
len Papa, ncekilerden daha yaman grnl biri kacak; vakitler ve
yasalar bylelikle bir vakte ve vakitlere ve yarm vakte kadar onun eline
geecektir [Dan. vii. 20. Ver. 25] bahsine gre, 3 60 gnl bir Takvim'e ve
bir gn bir gne yl olarak hesaplandnda 1260 gne yl39 sresince
'

bildirisinde oybirlii ile sabit klnmtr; Havariler'in Ruhu'nun ilettii vahyin buralara kadar uzan
mas [ulamas) mmkn olmutur. nk artk bizim [Kilisemizin] stnl dier tm Kiliselerin
stndedir, tpk, Efendimiz'in bizden istedii gibi, o, imannn salamlnn armaan olarak onu
Havariler sralamasnn bana koymu ve Kilise'yi de onun stne ina etmitir." [Not: Yeni Ahit'de
sa, Simon'un adn Peter olarak deitirmitir. Peter, Kaya demektir ve sa, Yeni Ahit'deki anlatma
gre Kilisesi'ni bu Kaya'nn zerine ina etmitir.]
39 Solar years: Daniel'in dneminde birok takvim kullanlyordu. Yahudiler'in hem Gne hem de
Ay Takvimleri vard. Burada kastedilen Gne Takvimi'dir ve 360 gnden olumaktadr. Sir Isaac
Newton'un bu konuda ekledii uzun dipnot aadadr:
"Dou'nun eski uluslarnn gne takvimleri 12 aydan ve her ay da 30 gnden olumaktayd; bu
nedenle de bir Daire 360 dereceye blnmt. Bu yl [takvim anlay) yle anlalyor ki, Musa
tarafndan yazlm olan Tufan Tarihi'nde ve John'un [yazd) Apocalypse=Maher Kitab'nda 'va
kit, vakitler ve yarm vakit' denilerek, yani, 42 ay ve 1 260 gn lmyle birbirlerine kout olarak
konulmutur. Fakat bu yllarn birou bir arada dnldnde, bu yllarn sonuna eklenmi
olan artk gnlerin bir hesabnn yaplmas gerekmektedir. nk Msrllar bu yln sonuna 5 gn
ekliyorlard, Kaideliler de Nabonassar takviminden anlaldna gre, Daniel'den ok nceden beri
ayn uygulamay yapyorlard ve Persli Magi de [Bilgeler, Alimler), Araplar'n mparatorluu bala
yncaya kadar 365 gnl takvimi kullanmlard. Eski Grekler de ayn 12 ayl ve 360 gnl gne
takvimini kullanmlard fakat onlar her iki senede bir takvimlerine on veya onbir gnden oluan
bir ara ay eklemekteydiler.
Yahudiler'in takvimi, Msr'dan ktklar dnem de dahil hep Ay-Gne takvimi olmutu. Gne
takvimiydi nk hasat daima Passover'dan sonra yaplyordu ve meyvalar da daima Tabernacle
100

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

bu gc elinde tutacaktr. Fakat hak yerini bulacak ve birden deil ama


usu/etle onun saltanatn sona erdirecekler ve onu sonuna kadar bitire
ceklerdir. Ve Krallk ve Saltanat ve btn gklerin [alemlerin] altndaki
Krallklarn bykl Yce olann azizlerinin halklarna [kavimine]
verilecektir; ki, onun Krall ebedi Krallktr ve btn saltanatlar ona
kulluk edeceklerdir [Dan. Ver. 26, 27] .

Yortusu'ndan nce toplanyorlard (Lewit. XXIII). Fakat takvimin Aylar [gkyzndeki ay] Ay'a
balanmt, nk Musa her ayn banda borazanlarn alnmasn ve Mabed'e kzartlacak ve
iilecek sunumlarn yaplmasn emretmiti ve kudsiyet her yeni hilal grndnde tekrarlanmt
(Num. X. 10. XXVIII. 1 1, 14; Psalm. LXXXI. 3, 4, 5; 1 Chron. XXIII. 3 1 ) . Bu takvim aylar Musa
tarafndan birinci, ikinci, nc, drdnc ete. Olarak sralanmlard ve birinci ay, Abib, ikinci ay,
Zif, yedincisi, Ethanim, sekizincisi Bul! olarak adlandrlmlard (Exod. XII. 4; 1 Kings. VI37, 38.
VII. 2). Ne var ki, Kalde'deki Esaret dnemlerinde Yahudiler, Kaide Takvimi'nin adlarn benimse
dikleri iin onlarn kendi ay adlar unutulup gittiler ve bugn kullanldklar gibi Kalde'de konulmu
olan Kaldece adlaryla anlr oldular.
Yahudiler sivil [dari yla] yla Sonbahar Dnencesi'nde balarlard ve kutsal yl da Bahar balang
cnda alrd ve ilk ayn ilk gn de Dnence'ye en yakn olan ve plak gzle izlenebilen Hilal'in
ilk halinde balard. [Not: Gnmzde srail'de ikili takvim sistemi vardr ve bir dari Yl Takvimi,
bir de eriat Takvimi yrrlktedir.]
Daniel'in Kaide mi, yoksa Yahudi yln m kulland ok somut deildir; zaten aralarndaki fark
da ylda 6 saat ve 480 ylda da 4 takvim ay kadardr. Fakat ben onun Yahudi aylarn kullandn
dnyorum: undan dolaydr ki, birincisi Daniel Yahudi idi ve Yahudiler Kaldece adlar altnda
da olsa kendi aylarn anyorlard; ikincisi, bu Kehanet, Jeremiah'n 70 yllk Esaret dnemine dair
szleriyle ilgilidir ve bu nedenle de bir ekilde yetmi saysyla balantl yllarla ilgili olarak ele
alnmaldr: ve bu aylar da Yahudi [Takvimi'nin] aylardrlar ve bu Kehanet de Esaret'ten nce
Judea'da Daniel'e iletilmitir: ve sonuncusu da Daniel, Yahudi Takvimi'ne zg bir anlayla sadece
yllar deil yllarn haftalarn da dikkate alarak dnce retmitir. nk Yahudiler'in gnleri
yedier yedier hesaplanmt ve her yedinci gn de Sabbath't; dolaysyla da yllar yedili sistemle
oluturulmutu ve her yedinci yln son yl da Sabbathical Yl [Af Yl] olarak deerlendirilmekteydi
ve bu tr yedinci yllarn yedi haftas da bir Jbile saylmaktayd. (Newton).
101

Dokuzuncu Blm
.

DANIEL'IN KO ve TEKE ILE


TEMSL EDLEN KRALLIKLARI

-jo
M

y ve Leopar tarafndan temsil edilen ikinci ve nc mpara


torluklar bu kez farkl bir ekilde [yplarak] Ko ve Teke ta
- rafndan temsil edilmektedirler. Drt imparatorluun balang
cndan itibaren Med ve Pers Krallklar Ko ile, onlardan sonraki Grek
Krall da Teke imgesiyle temsil edilmitir. Bu da u anlama gelmekte
dir: Ko ve Tek tiplemesi altnda drt imparatorluun dnemleri bir kez
daha tasvir edilmitir: Gzlerimi kaldrp baktm: ve ite, rman [Ulay
rma] nnde bir Ko durmakta idi: iki boynuzu vard, ve bu iki boynuz
yksektiler; ancak biri tekinden daha yksekti ve yksek olan sonradan
kmt. ki boynuzu olan Ko, iki ahs deil, iki Krallkt; Med ve Pers
Krall stteki boynuzdu ve sonradan kmt [Dan. Chap. viii. 3]. Pers
Krall, Cyrus'un Babil'i zaptettii srada Medler'in Kral Darius'a kar

103

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

ayakland ve onu Pasargadea'da yenerek Persleri, Medler'in bana geir


di. Bu son kan boynuzdu. lk kan boynuz Med Krall idi: Cyaxares
ve Nabuchednazzar'n Ninova'y zaptederek Asur Kralln aralarnda
paylatklar dnemde ortaya kmt. Med ile Babil mparatorluklar
adatlar ve Asur mparatorluu'nun kmesiyle birlikte ortaya k
mlard. Drt Canavar Kehaneti onlarla birlikte balamtr, Ko ve
Teke de dieriyle ilgilidir. Ko drt imparatorluun balangcyla birlikte
Med ve Pers'leri temsil ettiine gre, Teke de bunlardan sonra ortaya
kan Grek Krall'n temsil eder. Byk boynuzun dnemi ile ve onu
izleyen drt boynuz dneminde o, bu mparatorluu temsil eden bu drt
kralln son devrinde, Leopar'n saltanat dneminde ortaya kan ve bu
krallklarn kn mteakip kendi gayretiyle olmasa da glenerek
Canavar'n drdnc boynuzunun dneminde Grek mparatorluunu
temsil eder.
Daniel, sert Teke'nin Grecia Kral, yani Krall olduunu sylemiti
ve gzlerinin arasndaki byk boynuz da onun ilk Kral idi. Ama kas
dettii ilk Hkmdar [Monarch] deil, ilk Krallk't, ki bu Krallk B
yk skender'in ve kardei Aridaeus'un ve onun gen oullar Alexander
ve Hercules'in dnemine kadar srmtr. Bu durumda; boynuz krln
ca onun yerini drt boynuz tutacak ve Krallndan drt Krallk ka
cak, ama bu ilk boynuzun gcnden olmayacak; anlamndadr (Ver. 22).
Anlalyor ki, drt boynuz drt Krallktr; bunu takiben onlarn halefi
olduklar ilk boynuz Grekler'in Byk skender tarafndan kurulan ilk
Byk Krall'dr (An. Nabonass 414). Bu krallk skender'in olu Her
cules dnemine kadar varln srdrmtr (An. Nabonass, 441 ) . Bu
drt de, yukarda belirttii zere Cassander, Lysimachus, Antigonus ve
Ptolemy'dir.

Onlarn Krall'nn son vaktinde gnahkarlar azgnlklarn arttrn


ca ok edid grnl ve gizli szlerden anlayan bir kral kacak: onun
gc ok byk olacak, ama kendi kuvvetiyle deil (Ver. 23): Bu Kral
Teke'nin son boynuzu idi ve drt boynuzun birinden ortaya km ve
ar ekilde korunmu kk bir boynuzdu. Romallar'n onlar zapt et
meye baladklar dnem, yani Grekler'in asli Krall olan Makedonya
Kral Perseus'u zapt etmeye balamalar, bu Kralln son devri olmutur.
Bu dnemde saldrganlar, azgnlklarnn doruuna ulamlard. yle ki,
104

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

st Ruhbanlk maddi emellere alet edilmiti ve Mabedin [mallar] satla


rak borlar denmi ve Ba Rahip, baz Yahudiler'le birlikte Antiochus
Epiphanes 'den berat alarak kafirlerin Ordinancelar'na1 uygun, Kuds'de
bir okul kurmak, retileri retebilmek iin izin almlard. Sonrasnda
Antiochus, silahl gleriyle Kuds' ele geirdi ve 4000 Yahudi'yi de k
ltan geirerek alabilecei kadar Yahudiyi esir alarak bunlar satt. Mabe
di yakp ykt. Musa'nn eriat'nn yaklmasn emretti ve ]udea'ya pagan
tanrlarn yerletirerek bunlara tapnlmasn salad. Ayn yl Romallar
drt boynuzun ba olan Makedonya'y zapt ettiler (An. Nabonass, 580)
Bundan byle, Teke kendi bana glyd ama artk Romallar'n haki
miyeti altndayd. Daniel, ]udea'ya snrda olan drt boynuzdan ikisinin,
(Romallar'n Makedonya'y zapt edilerine kadar), kuzeyin ve gneyin
Krallar'nn aksiyonlarn zellikle birbirlerinden ayrarak bu krallklarn
saltanatlarn anlatr ve oradan itibaren de sadece Teke tarafndan temsil
edilen uluslarn pusulas iinde yer alan belli bal ihtimallere deinir. Bu
so dnemde kk boynuz ayaa kalkarak glenir, fakat bu kendi g-
eliyle olmaz.
Daniel'in Canavarlar'nn ilk nn egemenlik haklar (bir sonra
ki Canavar'n kendini gstermesiyle birlikte) ellerinden alnmtr, ama
mrleri uzatlmtr. Dahas, hala yaamlarn srdrebilmektedirler.
nc Canavar, ya da Leopar, drt kafasyla drdnc Canavarn, yani
Latin mparatorluu'nun ykseliine kadar saltanat srmt ve onun
yaam onlarn hakimiyeti altnda uzatlmt. Drt bayla saltanat s
ren Leopar'n, drt boynuzuyla saltanat sren Teke ile ayn eyi temsil
.
etmesi nedeniyle boynuzuyla (Daniel'in drdnc Canavar'nn yani La
tin mparatorluu'nun yseliine kadar) saltanat srmtr. Leopar'n
egemenlii daha sonra Latinler tarafndan elinden alnd, fakat mr La
tinlerin hakimiyeti altnda uzatld. Bu Kehanet'te Latinler, Teke ile temsil
edilen uluslar arasnda saylmamlardr. Grekler'in stndeki hakimiyet
leri sadece ismen Teke'nin kendi gcyle kudretli olduu dnemleri, ken
di gcyle olmadan kudretli olduu dnemlerden ayrt etmek iin belirtil
mitir. O, Latinler tarafndan egemenlii elinden alnncaya dein, kendi
gcyle kudretli idi; bundan sonra onun mr Latinler'in egemenlii
1 Ordinance: Yetkili bir kurum, kii veya semavi olduuna inanlan bir otorite tarafndan konulmu
ve uyulmas zorunlu olan Sekler mahiyetteki kurallar manzumesi.
105

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

altnda uzatlmt ve bu mr uzatma da onun son boynuzunun gnlerin


de olmutu: nk bu boynuzun dneminde Teke kudretli hale gelmiti,
ama kendi gayretleri olmakszn.
Madem ki bu boynuz, Teke'nin bir boynuzudur bu durumda Teke'nin
bedenini oluturan uluslar hakknda birka sz sylememiz gerekir. Bu
uluslarn arasndan, ykselecek olan oydu ve kudretli hale gelecekti: g
neyi ve douya doru ve gzel topraklara doru yaylarak glendi (Chap.
VIII. 9) ; bu nedenle de bu uluslarn kuzey batsndan doarak egemen
liini Msr'a, Suriye'ye ve Judea'ya doru geniletmi olmalyd. Drt
boynuzlu kralln son dnemlerinde, bunlardan birinden karak kendi
gcyle olmadan dierlerini hakimiyeti altna alm olmaldr. Kendin
den daha stn ve nc Canavar'n kudretini ele geirebilecek gte
ve Drdnc Canavar'n apnda bir g olmalyd bu. Bu kk boynuz
mrnn sonuna doru Romallara bal hale gelen Makedonya Krall
dr. Bu Krallk, Romallar'n Makedonya Kral Perseus'a kar zafer kaza
nnca (An. Nabonass. 580) Teke'nin drt boynuzundan ayrlarak yeni tr
bir egemenlik haline geldi. Artk drdnc Canavar'n bir boynuzu kabul
edilmedi deildi nk Makedonya nc Canavar'n bedenine ait iken
yabanc bir gcn, yani Romallarn egemenlii altnda glenerek ykse
len fakat, Teke'nin kendi gcyle ykseltmemi olduu bir boynuzuydu.

Romallar, son Bergama Kral Attalus'un vasiyetiyle (An. Nabonass,


6 1 5 ) Kk Asya'nn Toros Dalar'nn tm bu tarafndaki Kralla
sahip olmulard (An. Nabonass. 684 ve 685). Ermenistan', Suriye'yi,
]udea'y (An. Nabonass. 7 1 8 ) Msr' zapt ettiler. Ve bu zaferlerle kk
boynuz "gneye, douya ve gzel diyarlara doru ok yayld ve byd,
hatta Gkler'in ordusuna kadar byd ve bu ordularn baz yldzlarn
Yeryzne indirip stlerinde tepindi", yani Yahudiler nde gelenlerin ve
halklarn zerinde tepindi. Evet, Semavi ordularn ba Prens gibi; idam
ettii Yahudiler'in Prensi Mesih gibi kendisini ululad (An. Nabonass.
780) ve onun yznden gnlk sunak terk edildi ve onun kutsal ma
bedi yerle bir edildi. Yani, Neron ve Vespasian'in mparator olduklar
dnemde (An. Nabonass, 8 16, 8 17, 8 1 8 ) Romallar'n kumandas altn
daki Dou ordularnn ]udea'ya kar yptklar savalarn sonucunda.
Ve gnlk sunaklara kar gnah iledii iin ona bir g verildi ve kutsal
hakikati yere ald ve bu uygulamay yapt ve semirdike semirdi. . .
106

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Bu gnah ileme, (Daniel'in) dier szleriyle, "baka ilahlara tap


n"tr2 ve o kutsal mevkiideki peygamber Daniel (XI. 3 1 ) de Matthew da
kendi ncili'inde (XXIV. 15 ),"idollerelilahlara tapnmak uruna yaplan
ykclk" olayndan sz etmilerdir. Bu szler Yahudiler'in Bar Kobah,
nderliinde isyan ettikleri zaman dilimiyle beraber ]udea'ya girilerinin
mparator Hadrian tarafndan yasakland dnem ile balantldr. Sonra
Daniel dedi ki; bir azizin konutuunu ve bu konuan azize doru ba
ka bir azizin konutuunu duydum. Gnlk sunakla ve gnahperestlii
ayaklar altna almasyla ilgili bu rya daha ne kadar srecektir? Bana
dedi ki, ikibin yz gn srecektir, sonra mabed arnm olacak (Ver.
13, 14). Daniel'in gnleri yllardr; ve bu yllar belki de muhtemelen Ves
pasian dneminde Mabed'in yklndan veya Mabedin yklarak yerine
ina edilen Jupiter Olimpius mabedindeki ibadet tarihinden veya Yahu
di Savalar'nn sonunda Yahudiler'in ]udea'ya girilerinin yasaklanarak
kendi topraklarndan kovulduklar dnemden ( balayarak) hesaplanabi
lir. Bylece Teke'nin son boynuzu Romallar'n egemenlii altnda Byk
Konstantin ile oullarnn saltanatnn sonuna kadar gcn srdrd.
Roma mparatorluunun Grek ve Latin mparatorluklar olarak ikiye b
lnmesinin ardndan Grek mparatorluu olarak Romal bir hanedan y
netiminde varln srdrd. Hala Trkler'in egemenlii altnda gcn
srdrmektedir.
Bu son boynuz kimilerine gre Antiochus Epiphanes olarak ele aln
maktaysa da bu ok doru bir gr deildir. Canavar'n bir boynuzu hi
bir zaman tek bir kii olarak ele alnamaz, daima yeni bir Krall temsil
eder. Antiochus'un Krall eski bir Krallkt. Antiochus, drt boynuzdan
birine egemendi. Kk boynuz balangta kkt, glenerek by
mt; Antiochus'un Krall byle deildi. Bu Krallk kendinden nceki
tm boynuzlardan daha byk olarak tasvir edilmitir. Ancak Antiochus
byle bir kudrete ulaamamt. Krall Roma'ya bal kk bir Kral
lkt. Bu boynuz ok edid grnl, olaanst ykmlarla zenginleen
bir Krald; yani kutsal halklara kar yrtt siyaset sayesinde zen
ginlemiti. Bu durumun tersine Antiochus Romallar'n yolladklar bir
2 Gnah Giriimi/ Abomination of Desolation: lkin Daniel'in Kehanetler Kitab'nda, daha sonra

da Yeni Ahit'te yer alan bu anlatm branice ncil'de "siggus misonem" eklinde gemektedir ve me
alen, "Nefret Nedeniyle Yaplan Gnahkarlk veya Ykclk" olarak aklanabilir.
107

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

mesajdan korkarak Msr' terk etmi ve daha sonra Yahudiler tarafndan


kuatlm ve yenilmiti. Sz konusu boynuz hepsi bir kudrete dayanarak
glyd; Antiochus ise kendi banayd. Bu boynuz Alemler'in Sahibi'nin
Prensi'ne, Prenslerin Prensine kar isyan etmiti. Buradan da anlalaca
gibi bu zellik Antiochus'a deil, Anti-Christ'e aitti. Bu boynuz Kutsal
Mabedi yerle bir etmiti. Antiochus byle bir ey yapmam, aksine Ma
bedin varln srdrmesine izin vermiti. Kutsal Mabed ve ynetimi tam
2300 gn ayaklar altnda. ezilmeliydi ki, bu gnler Daniel'in Kehaneti'ne
gre yllar demekti, Antiochus'un saltanat srasnda Mabedin kirletilmesi
bu saydaki doal gnler kadar bile srmemiti. Bu (kirletili) Yahudiler'in
aleyhindeki sulamalar sona erene kadar srecektir ve beklenen vakit he
nz gelmemitir. Kutsal Mabed yeniden arndrlncaya kadar bu gnler
srecektir, ama Kutsal Mabed henz arndrlm da deildir.
Ko ve Teke Kehaneti, son Daniel Kehaneti'nde tekrarlanmtr. Ora
da Melek Daniel'e dedi ki: MedliDarius'un yannda onu salamlatrmak
ve kuvvetlendirmek iin durdun; Persler'den Kral daha kacak (Cyrus,
Cambyses ve Darius Hytassis) ve drdncs (Xerxes) hepsinden daha
ok zengin olacak ve zenginlii sayesinde g kazannca Yunan (Grecia)
lkesine kar herkesi kkrtacaktr. Bu szler Ko'la balantldr ve onun
iki boynuzu da Med ve Pers Krallklardr. Sonra Teke'nin boynuzlarn tas
vir eder. Buna gre, ok gl bir Kral ortaya kacak ve byk bir egemen
lik [hakkyla] ynetecek ve diledii gibi davranacaktr. Krall drt kk
Kralla blnecei iin, kendi hanedann srdremeyecektir. Sonra,]udea
ile snrda olan iki krall, yani Msr ve Suriye Krallklarn,Judea'ya gre
Gney ve Kuzey Krallklar olarak tanmlamtr. Ardndan, tasvirini sr
drerek drt kralln sonuna, yani Antiochus Epiphanes'in saltanatnn
saldrganlar tarafndan yok ediliine kadar tamtr. Antiochnes'in salta
natnn sekizinci ylnda, "ki ayn yl iinde Antiochnes Mabedi kirletmi
ve ]udea'ya pagan tanrlarn yerletirmiti, Romallar da Makedonya'y
zapt etmilerdi." Melek, artk Gney ve Kuzey Krallklarn tasvir etmeyi
brakarak Romallar'n egemenlii altndaki Grek/eri u szlerle anlatma
ya balamtr: Onun ardndan Ordular (Romallar) dikilecekler ve kud
retin snan kirletecek/er. Bu yazdaki branice 7:m: Kral' dan sonra 7.)7.)J
anlamndadr (Dan. XI. 8 ) hurda ise branice 7.)rnmn muhtemelen ondan
sonraki birini tanmlamaktadr (Dan. VIII. 9). Daniel'in bu kehanetlerinde
108

DANI EL'N KEHANETLER ZERNE

Silahlar (Romallar) her yerdedir ve bir Kralln askeri gc olarak bah


sedilmitir. Fetih yaparak glendikleri takdirde isyan ederler. Romallar,
llirium, Epirus ve Makedonya'y (Nabonass 580) zaptettiler. 35 yl sonra,
Bergama'nn son kral Attalus'un vasiyetiyle Toros Dalar'nn bu tarafn
daki Kk Asya'y kapsayan gl bir Kralla sahip oldular. 59 yl sonra
da Suriye'yi ele geirerek eyalet haline getirdiler. 34 yl sonra da ayn ii
Msr'a yaptlar. Btn bu admlar atlrken Romallar'n silahlar [asker
leri] Grekler'in tepesinde duruyordu. 95 yl getikten sonra Yahudiler'in
zerine giderek Kutsal Mabedi kirletip gnlk balar ve sunaklar gasp
ettiler. Mabedin iine lkeyi irkinletiren gnahlar yerletirdiler. Bu i de
Mesih'in (sa) gnlerinden sonra yapld (Matt. XXIV. 1 5 ) . Bu gnahlar
mparator Hadrian'in saltanatnn 16. ylna tekabl eden, S. 1 32 yln
da Kuds'te Tanr'nn Mabedi'nin bulunduu yere Jupiter Capitolinus'un
Mabedi yaplarak yerletirilmiti. Bunun zerine Yahudiler Bar Kobah'n
liderliinde silaha sarlarak Romallar'a kar ayaklandlar. Bu savata 50
kent ve 985 kasabalar yerle bir edildi, 5.800.000 erkek kltan geiril
di. 136 ylnda biten sava sonunda ldrlme ve ikence tehditi konarak
Yahudiler'in ]udea'ya girileri yasakland. O zamandan beri bu topraklar
eski yerleimcilerinden yoksun olarak ssz kald.
Bylece Peygamber Melei'nin drt Grek Krall'ndan Grek/eri yne
ten Romallar'a gei yapmas onanmtr. Bundan sonrasnda Hristiyan
larn meselelerini zamann sonuna kadar u kelimelerle tasvir etmitir: Ve
kavmin anlayl kiileri birok insana yol gsterecek; fakat gnlerce kl
la ve atele, srgnlkle ve soygunlarla bitkin decekler ve onlar bu hale
dnce yardm grecekler, yani Byk Konstantin'in yardmyla, ne var
ki, bazlar dalkavukluk yaparak onlara yaltaklanacaktr ve aralarndan
anlayl olanlar son ana kadar onlar saptklar yanl yoldan evirmek
ve iyi yola sokmak iin uraacaklardr. Bundan bir sre sonra da, so
nun zaman (tarihi) bir vakit, vakitler ve yarm vakit olaca sylenmitir:
ki bu da Daniel'in drdnc Canavar'nn ve Apocalypse'deki Kadn'n,
Daniel'in Canavar'nn son boynuzunun saltanatnn sresi kadar olan bir
zamandr.

109

Onuncu Blm

YETM HAFTA KEHANETNE DAR

9 rt metalden oluan Suret1 Grnm2 ilkin

Nebuchadnezzar'a,
sonra da bir ryada Daniel'e verilmiti: ve Daniel de srlar ak
-....: layabildii iin kutsanmaya balanmt (Ezek. XXVIII. 3 ) . Drt
Canavar ile nsan olu 'nun bulutlarn zerinde gelii ile ilgili grnm de
Daniel'e bir ryada gsterilmiti. Ko ve Teke ise, Ulay nehrinin kenarn
da iken gpegndz ona grnmler, Peygamber Melei Gabriel ( Ceb
rail) tarafndan izah edilmilerdi. Mlk'n Prensi ve Prenslerin Prensi ile
ilgiliydi: ve imdi Medler'in Babil'e hakim olan Darius'un saltanatnn
birinci ylnda ayn vahiy Melei Daniel'e grnd ve ona Mlk'n Pren
si olmann Prenslerin Prensi olmann ve nsanolu olmann ne anlama

" """'

9 IJ

1 mage: Bu kelime Trke Suret anlamndadr.


2 Vision: Bu kelime Trke ncil evirisinde "Ryet" olarak verilmitir.

111

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

geldiini aklad. nsanolu'nun bulutlarn zerinden geliiyle ilgili Ke


hanet, Mesih' in ikinci kez geliiyle balantldr; Mlk'n Prensi olmaklk
ise onun ilk geliidir ve Mesih ile ilgili bu Kehanet, Mesih'in iki kere yer
yzne iniinin zamanlarn belirlemektedir.
Bu Kehanet, Daniel'in tm Kehanetleri gibi iki ksmdan olumakta
dr: ilki Giri mahiyetindeki Kehanet'tir ve onu aklayan ikinci kehanetin
tmn yle tercme ettim ve yorumladm: Gnah bitirmek ve sular
sona erdirmek iin Kefaret etmek, ebedi hakkaniyeti getirmek ve Grn
m ve Peygamberlii3 tamamlamak ve Kutsallar Kutsaln meshetmek iin
kendi kavminin zerine ve senin mukaddes ehrinin zerine yetmi hafta
hkmolundu. 4
Bilip anla ki, Kuds' eski haline getirmek ve ina etmek iin emrin
kmasndan itibaren kutsanm Olan'n hkmdarlna kadar yedi hafta
olacak. Yine de O'nun [Kuds'n] geri dn, sokan ve surun ina
s bunalml vakitlerde 62 hafta ekecek: 62 haftadan sonra Kutsanm
Olan'n hkm kesilecek ve o [Kuds} onun olmayacak; ama kenti ve s
na yakp ykacak olan bir Prens'in5 halknn olacak, bylelikle nihai bir
tufanla ve sava zre tamamlanacak, [bu] ykmlar nceden belirlenmitir.
Yine de birou ile bir haftalna yapt anlamaya sadk kalacak,
yarm hafta iinde suna ve ba durduracak ve mekruh eylerin kanat
lar zerinde ykclk yapan biri gelecek ve nihai sona kadar yle hkmo
lunmutur ki, bu kii viranenin zerine nefret samakta kararl olacaktr."

Senin, halknn ve Kutsal Kenti'nin stne saldrganl bitirmek iin


yetmi hafta kesildi. Burada, Mesih'in lmnden yeniden-diriliine ka
dar dalm Yahudiler'in yeniden bir halk olarak Kutsal-Kent halinde
toplanmalarna kadar olan dnem, her haftaya yedi yil konularak 490
3 Prophet=PeygamberNeli/Ermi/Bilge Kii. Newton (c) dipnotunda: "branice Peygamber kelimesi
kullanld, Prophecy=Kehanet deil" diye aklam. (Newton).

4 Hkmolundu. Bu kelime Newton tarafndan "Cut-Out" olarak verilmi ve yazd dipnotta bu

kelimenin branice bir deyim olduunu ve "entik Atma" yntemiyle saym yaplmasn iaretle
diini belirtmitir. Yine Newton tarafndan yazlm olan "sular sona erdirmek" kavramyla ilgi
li dipnotta }le denilyor: "branice Mhrlemek, Bitirmek veya Mulga etmek anlamndadr: bu
metafor bitirilmi olann Mhrlenmesi demektir." Newton'ui bu dipnotunu Trkeye en uygun
ekilde "lga edilmi olann mlgas gerekir" eklinde evirebiliriz. Bunun devamnda da unlar
eklemi: "Bu nedenle Yahudiler, Misna'ya [Kurallar Kitab] ve mutlak olan Talmud'a gnderme
yapmlardr." (Newton).
5 "branice Messiah, Greke Christ, ngilizce Kutsanm Kii ve Trke Mesih anlamndadr. nceki
anlatmlarla balants anlalabilsin diye ben ngilizce kelimeyi kullanyorum." (Newton).
112

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

olarak dnlmtr; gnah bitirmek, sular sona erdirmek ve fesat


iin kefaret etmek, ebedi hakkaniyeti getirmek Grnm ve Peygam
berlii tanmlamaktan kast, Yahudiler'in bekledikleri Peygamber'dir;
bylelikle en Kutsal olan bir deyile Mesih, takdis edilmi olabilecektir.
nk vizyonun tamamlan ve gnahlardan arnma, 490 yl srm
tr ve bu sre Mesih'in lmyle dolmutur. Yeryzne Dalm olan
Yahudiler bir halk ve Kent olarak ilk kez yeniden siyasal bir btnlk
haline gelebildiler. Bu birleme Ezra'nn bir grup Yahudi ile geri dne
rek ibadetini balatt Artaxerxes Longimanus'un saltanatnn yedinci
ylnda oldu; Kraln izniyle lkenin her tarafndan Yarg erki ve halkn
Tanr'nn ve Kral'n Yardmna uygun olarak ynelmesiyle oldu (Ezra
VII 25 ). Srgnden iki dn yaplmt, Zerubbabel'in ve Ezra'nnkiler:
Zerubabal'inkinde sadece Mabedin yeniden inasna izin verilmiti, Ez
ra'nnkinde ise ilk kez bir kente ve hkmete sahip oldular. Artaxerxes'in
yllar yaz dnencesinden iki ya da ay sonrasnda balamtr ve ye
dinci yl da sekizinci Olimpiyat'n nc ylna tekabl etmektedir.
Ezra'nn Kuds'e gittii sonraki ksm da ]ulian Takvimi'ne gre 4257'ye
denk gelmektedir. (Bkz: sa. XXIII. 1 3 ).6 Bu tarihten Mesih'in ld yla
kadarki dnemi sayn, tam 490 yl bulacaksnz. Eer sonbaharda bala
yan Yahudi Takvimi'ne gre, Ezra'nn Kuds'e geliiyle Kral'n fermann
yrrle soktuu ilk sonbahardan hesaplarsanz, Mesih'in lm ]ulian
Tcikvimi'ne gre 4747, Anno Doriini, 34 [gnmzdeki tarihleme] olur;
Mesih'in lmn bir nceki yl olarak dnrseniz, haftalar da sonlar
Sabbatik yllarla biten Yahudi haftalar olur ki, ben bunu gerek [doru,
tutarl] kabul ediyorum: ama, Ezra'nn seyahatine balad tarihi hesaba
katmalsnz.
unu da bil ve anla ki, Kuds' eski haline getirmek ve ina etmek iin
emrin kmasndan Kutsanm-Olan'n hkmranlna kadar yedi hafta
olacaktr. Bu Kehanet'in ilk ksm Mesih'in ilk geliiyle ilgilidir ve onun
Peygamber olarak geliine tarihlendirilmitir. Bu kehanet, Mesih'in Prens
veya Kral olarak geliine benzemektedir. lkinde Peygamber olarak gelmi
ve en Kutsal olarak mbarek klnmtr; burada ise, o mbarek klnm
Olan, saltanatn srmek iin Prens olmaya gelendir. nk Daniel'in
6 Isaiah, XXIII. 13. (Newton burada Eski Ahit'deki Isaiah'in kitabna gnderme yapyor).
113

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Kehanetleri,kyamete kadar uzanmaktadr ve Eski Ahit'te Mesih'in ikinci


geliine ilikin hemen hibir Kehanet yoktur. Eer, Ireneaus7, ]ulius Af
ricanus8, ehit Hippolytus ve Laodicea Piskoposu Apollinaris gibi eskiler
yarm haftay Anti-Christ'e [Deccal] uygulamlarsa biz niin ayn yorum
zgrln kullanarak yedi haftay Mesih'in aydnlnda mahvolacak
olan Anti-Christ'in dnemine uygulamayalm?
srailliler on kavimin srgne gnderildii eski Peygamberler'in d
neminde ifte dn umud ediyorlard; Yahudiler birinci dnte Sa
lomon'unkinden daha az gsterili olan bir Mabed ina edeceklerdi, bu
dneme kadar vaktin gemesi gerekiyordu. Bu mabedin inasndan sonra
srgnde bulunduklar her yerden geri dnerek Kuds' ve Mabed'i muh
teem bir ekilde ina edeceklerdi (Tobit, XIV. 4, 5, 6): Bu kentin mkem
melliini ve ihtiamn yanstmak iin, her yeri deerli talardan figrlerle
ssleyeceklerdi (Tobir, XIII. 1 6, 1 7, 1 8; sa, liv. 1 1, 12; Rev. XI). Bu ehrin
adn da Yeni Kuds, Semavi Kuds, Kutsal-Kent, Kuzu'nun Kars, B
yk Kral'n Kenti, Yeryz Krallar'nn ihtiam ve onur getirdikleri Krallar
Kenti koyacaklard. imdi, Daniel'in dneminden nce bile Yahudiler'in
bu trden bir umudu bulunduu halde, Daniel bunu kendi Kehaneti'ne
niin almam, bilmiyorum. Bu nedenle diyebiliriz ki, Kehanet'in bu ksm
henz gereklememitir. Ben bu konuyla ilgili olarak zel bir yorum yap
mayacam, ama unu gzlemlemekle yetineceim ki, yetmi ve altm iki
haftalk dnemler Sabbatik9 yllarla biten Yahudi haftalardr. Dolaysyla
yedi hafta bir ]ubile yldr. ]ubile'ye sadakatin gerei olarak en st dzey
de uygun faaliyetlerle balar ve biter. Bir ]ubile'ye ve Kuds' kurmak iin
verilen dn emri de Prens Mesih'ten 49 yl ncesine denk gelmektedir.
Bu tarih onlarn kendilerinden deil, onlara dost olan bir Krallk tarafn
dan ne srlmtr ve onlarn geri dnnden nceye tekabl etmesi
ne frsat salamtr ve son olarak Kuds'n ve judea'nn ina edilecei
yerler Micah'da belirtildii gibidir (Micah, VII. il; Amos IX. 11, 14; Ezek.
XXXVI. 3 3 , 35, 36, 3 8 ; sa, liv. 3, 1 1 , 12. iv. 12. IXI. 4. IXV 1 8 , 21, 22; Ta
bit, XIV. 5).Esaretten geri dn ve Mesih'in gelii ve Krall da Daniel'in
ve Kutsal metinlerin daha birok ayetinde belirtildii gibidir (Daniel. Vll;
7 Iren. I. 5. Haer. c. 25. (Newton).
8 Apud Hierion. in. h. 1. (Newton).
9 Sabbatical Years: Her yedi ylda bir balayan af yl.
114

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Rev. XIX; Acts. 1; Matt. XXIV; Joel III; Ezek. XXXVI, XXXVII; sa. IX,
IXII, IXIII, IXV, IXVI) . Bunun nasl bir usulle yapldn bilmiyorum, bu
iin yorumunu zamana brakalm.

Ve altm iki hafta olacak; yine sokak ve sur ina edilecek, bu da ok


bunalml vakitlerde olacak ve altm iki hafta sonra Mesih hesaplana
cak, ve o [Kuds] Mesih'in saylmayacak; ama gelecek Prensin halknn
olacak ve Kenti ve Mabed'i yok edecek vd. Mesih'in her iki geliini bil
dirdikten sonra ve ikinci geliini onlarn [Yahudiler'in] dnerek Kuds'
ina etmelerine tarihleyerek; bu tarihle Nehemiah'n Kuds' kurduu
tarihin kartrlmasn nledi. Bylece bundan Mbarek klnm olann
dnemine kadar olan yedi hafta deil, kere ve iki hafta [altm iki]
olacan ve bunun da bereketli dnemlerde deil sorunlu, bunalml va
kitlerde olacan belirtmiti. Ayrca bu haftalarn sonunda Yahudiler'in
Prensi olan Mesih deil, ama gnleri hesaplanm olann ve Kuds'n
onun olmayacan ve Kent'in ve Mabed'in yok edileceini belirtti. imdi
Nehemiah Ezra hala oradayken Kuds'e ayn Artaxerxes'in 20. saltanat
ylnda gelmi (Nehem. XII. 36), kentin surlar ve evlerini yklm bul
mutu (Nehem. II. 1 7, VII. 7). Julien takvim ylnn 4278 ylnda kraln
tahttaki 28. Ylnn 25 Eyllnde surlar tamir etti (Nehem. VI. 1 5 ). Bu
seneden itibaren kere ve iki haftay ekleyince 434 yl eder. Bu hesap
da ]ulian Takvimi'ne gre, Clemens Alexandrinus, Irenaeus, Eusebius,
Epiphanius, ]erome, Orosius, Cassiodorus ve dier eskilerin [din adam
larnn] hesapladklar ekilde Mesih'in doum yl olan 4 712'yi verir. Bu
tarihin tayin edilmesi de Dionysius Exiguus'un vulgar takvimini [gncel
letirilmi basit takvim] icad edip Mesih'in doumunu 2 yl sonraya ta
rihleyinceye kadar en geerli grt. Eer bakalar gibi siz de Mesih'in
vulgar takviminin drt yl ncesine rastladn dnyorsanz, bu da
son haftaya denk gelir ki, bu da yeterlidir. Mesih'in bu haftalardan sonra
nasl armha gerildii, sonrasnda da Kent'in ve Mabed'in Romallar
tarafndan nasl ykldklar gayet iyi bilinmektedir.
Yine de bir hafta boyunca biroklaryla Anlamas'n onaylayacak.
Yahudiler onu reddedene kadar lm hie sayarak Passion'dan sonraki
yedinci ylnda Cornelius'u10 ve Gentile'yi arayarak davetini srdrd.
1 O Cornelius: Hristiyanl kabul eden ilk Romal, Gentile ve rtbeli asker.
115

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Ve yarm hafta iinde kurbann [adamay] ve ban [adaklar] dur


masna sebep olacak. Burada Romallar'n Yahudiler'e kar yrtt
savaa iaret etmektedir. Bu sava birtakm atmalardan sonra, 67 ylnda
Neron'un saltanatnn 13. ylnn bahar aylarnda Vespasian'n Yahudi top
raklarn igal etmesiyle balad. Bu igal Vespasian'n saltanatnn 2. yln
da, 70 ylnn sonbaharnda, Titus'un Kenti ele geirip Mabed'i ykndan
27 gn nce, 7 Eyll'de sona erdi: ksaca bu sava, buuk yl srd.
Mekruh eylerin kanatlar zerinde ykma sebebiyet verecek ve mut
lak sona kadar viranelerin zerine nefret/kin samakla kararl olacaktr.
Peygamberler, Krallklar kular ve mahluklarla tasvir ederken zerle
rine yryen ordularla igal edilerek ynetilecek olan lkelerin stne
kanatlarn germi olarak . gsterirler. Buradan anlalyor ki, kapatma/
kuatma kanad yalanc Tanrlar'n ordusudur. nk Kutsal metinlerde
nefret [kin] ska sahte bir Tanr manasnda kullanlmtr. rnek vere
cek olursak Chemosh, Moab'n nefreti, Molech, Ammon'un nefreti ola
rak gsterildii gibi ( 1 . Kings. XI. 7). Dolaysyla buradaki ifade udur
ki, bir Prens'in halk gelerek Mabed'i yerle bir ederek gerek Tanrya
yaplan gnlk ibadeti ilga edecek ve tm lkeyi batan aaya sah
te Tanrlar'n ordularyla donatacak ve egemenliklerini ve ibadetlerini
yerletirerek Yahudiler'i, Gentile'nin dneminin tamamlanmasna kadar
hsrana uratacaktr. nk Mesih, Daniel'in szn ettii nefret ile y
kcln Roma mparatorluu zamannda balayacan sylyor' (Matt.
XXIV. 1 5 ) .
B u ksa Kehanet iinde, Mesih'in geliiyle ilgili belli bal tm gs
tergeleri buluyoruz; doumu, lm, Yahudiler tarafndan rededilii,
Kent'in ve Mabed'in yokedildii Yahudi savalarnn sresi ve ikinci geli
in zaman bu kehanette zikredilmitir. Bu deerlendirmeyi Yorumcularn
birounun yapt gibi, onun sadece ilk geliiyle ilgili olarak ele alrsak
kurguya daha uygun ve eksiksiz bir deerlendirme yapm oluruz. By
lelikle Daniel'in anlatmna zarar vermemi ve yedi haftay ve altm iki
haftay da tek bir say olarak ele almam oluruz. Eer Daniel'in kast ettii
bu olsayd hi bir ulus tarafndan kullanlmayan bir. numaralandrmayla
[takvim tutma anlayyla] 60 ve 9 hafta derdi, 7 hafta ve 62 hafta demez
di. [Newton'un bu blme ekledii aklama iin Dipnot 142 'ye bkz.] .
Bizim hesabmza gre yl, olmas gerektii gibi, Yahudiler'in Ay-Gne
116

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

yllarna dayanmaktadr. Bir yln 70 haftas, sonlar Sabbatih yllarla bi


ten Yahudi haftalardr. nk bunlar ya Mesih'in, sradan hesaplamann
iki yl ncesine rastlayan doum yl ile sonlanr ya da onun ylyla ya da
bundan sonraki yedi ylla sonlanr. Bunlarn tamam da Sabbatik yllar
dr. Dierleri ise, ya kameri ylla, ya da Yahudilere ait olmayan haftalar
la hesaplanmtr. Daha kts Funccius'un bizimkiyle ayn olan yetmi
hafta hakkndaki fikrini dtalayarak tahminlerini yanl bir kronolojiyle
yapmlardr. nk onlar Ezra ve Nehemiah'a, Artaxerxes Mnemon 'un
saltanat dnemine Mabedin yapln da Darius Notbus'un dnemine
koymu, Daniel'in haftalarn da bu iki saltanattan balatmlardr.
zlenmi olan Kronolojinin esaslarn burada elimden geldiince sade
letirerek aktaryorum.
Diadorus, Eusebius ve dier tm mellifler bu tarihte anlamaktadr
lar: Peleponez Sava, 87. Olimpiyat'n baharnda balad. Bu tarih, Olim
pik yln sona eriinden iki ay nce, Phthodorus'un Archon [koruyucu/y
netici] vasfnn bittii (Thucy. l. 2) Nisan ayna tekabl eder. Sava'n yl
lar byk bir olaslkla Xerxes'in iktidara geiinin birinci yl dahil 50 yl
sonrasdr (Thucy. l. 2); bu dnemi dnda tutarsak 48 yl sonradr (Era
tosth. Apud. Clem. Alex). Bununla beraber Xerxes'ten 69 yl sonra veya
skender'in, Grekler arasndaki saltanatnn 27. ylnda olabilir. Olimpik
oyunlarn 4. ve 12. (Thucy. l. 5) ve Thuchides ve Xenephon'un szn
ettikleri gne ve bir ay tutulmasyla balantldr. mdi, gvenilir bir
tank olan Thuchides'in anlattna gre Artaxerxec Longimanus'un lm
haberinin nce Efes'e ve oradan baz Atinallar araclyla Atina'ya ile
tilii, Peleponez Sava'nn 7. ylna rastlamaktadr. Yani k yarm yldr
srmekteyken, dolaysyla lm, An. 4. Olyp. 88'de olmutur ve haberi
de ]ulian Takvimi ile 4289 ylnn knn birinci veya ikinci aynda ula
mtr. Diodorus, Eusebius, ]erome, Sulpitius'un az birliiyle anlattkla
rna gre Artaxerxes Longimanus 40 yl saltanat srmtr; ya da Ptol. in
can. Clem. Alexand. l. 1 Strom. Chron. Alexandr. Abulpbaragius. Nicep
horus da anlatldna gre 41 yl srmtr. Abulpbaragius'un gsterdi
i gibi buna Xerxes'in ve Sogdian'n, haleflerinin saltanatlar da dahildir.
Artaxerxes'ten sonra olu Xerxes iki ay saltanat srm ondan sonra da
Sogdian yedi ay saltanat srmtr, fakat saltanatlar Krallar yllar iin
de ayrca yer tutmam ve Artaxerxes'in 40 veya 4 1 yllk dnemi iinde
117

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

saylmtr. Bu dokuz ay derseniz Artaxerxes'in saltanat 39 yl ay


srm demektir. Dolaysyla saltanat J. P. 4289'un knn balangcn
da bittiine gre ]. P. 4250 ylnn yaz ortas, sonbahar banda balam
demektir.
Ayn bilgiye u ekilde de rastladm: Cambyses saltanatna An. ]. P
41 85' de balad ve Smerdes'in be aylk dnemi de dahil sekiz yl saltanat
srd. Ondan sonra Darius Hystaspis, ]. P. 4 1 93'n baharnda iktidara
geldi. Tarihiler ve Ptalemy tarafndan Babil'de gzlemlenen ay tutul
mas ile belirlenmitir. Bu nedenle de tartlamaz. Biri Caubyses'in yedinci
ylnda, ]. P. 4191 16 Haziran gecesi saat 1 1 'de; dieri Darius'un saltana
tnn 20. ylnda, J.P. 421 2 , 19 Kasm gecesi saat 1 1 .45'de; ncs de
Darius'un 3 1 . ylnda An. ]. P 4223, Nisan 25 gecesi l 1 .30'da.
Bu tutulmalarla Haggai ile Zekeriya'nn Kehanetleri karlatrldn
da, Darius yllarnn 1 1 . Yahudi aynn 24. Gnnde, 25. Nisan' dan nce,
dolaysyla Mart gibi baladn akca gsterir. Dolaysyla Xerxes An.
J.P. 4224 baharnda balad, nk Darius, Herodot ve Plutarch'n belirt
tikleri gibi Marathon savandan be yl sonra ld ve bu sava da 4224
ylnn Ekim aynda oldu. Marathon, Salamis Sava'ndan on yl nceydi.
Demek ki Xerxes J. P. 4228'nin Ekimi itibariyle bir yldan daha az bir
sre nce iktidar olmutur. Bir sonraki (Ekimden) baharda baladn
farz edebiliriz; nk ilk be yl ve fazlasn Greklere saldr hazrlklar
yaparak geirmiti. Bu saldr da Olimpiyat oyunlar dneminde An. 1
Olymp. 75, Calliade Athenis Archonte, Regifuge'den 28 yl sonra Junius
Brutus'un birinci Konsll srasnda, Anno Urbis Conditae 2 73, Fabio
et Furio Coff (tarihlemesinde] tarihinde olmutu. Xerxes'in ordusunun
Hellensport zerinden geii, An. ]. P. 4234 ylnn Haziran'na denk gelen
74. Olimpiyat'n drdnc ylnn sonunda balad ve bir ay srd. ay
sonra baharda, dolunay srasnda Munychion aynn 1 6 . gnnde gkte
dolunay varken Sa/amis'de sava balad ve bundan ksa bir sre sonra 2
Ekim'de hesaplamaya gre gne tutulmas oldu. Dolaysyla saltanatnn
altnc yl An. ]. P. 4234'n Haziran'ndan biraz ncesine, farz edelim
ki, bahara rastlad ve onun ilk yl da, yukarda belirtildii zere, An. ]. P
4229'dadr. Tm melliflerin belirttikleri gibi 21 yla yakn bir sre salta
nat srmtr. Buna Artabanus'un yedi ayn ekleyin toplam 2 1 yl drt
be ay olacaktr. Bu da J. P. 4250 ylnn yaz ortasyla sonbahar arasnda
118

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

biter. Bu tarih de, kantland zere, onun halefi olan Artaxerxes'in salta
natnn balad tarihtir.
Ayn ey, daha nceki mellifler hakknda bize bilgi vermi olan ]uli
us Africanus tarafndan da onaylanmaktadr. Bu Artaxerxes'in saltana
tnn 20. yl, 4. Olimpiyat yl olan 83 ylnda Persia'da hkm sren
Cyrus'un iktidarndan 1 15 yl sonradr. Dolaysyla Olimpik yla tekabl
eden 4269'daki yaz dnencesinden hemen sonra balamtr. Bundan 1 9
yl karn, yukardaki gibi onun ilk yl, ]. P. 4250 ile ayn yl ortaya kar.
Dolaysyla Cyrus'un iktidarnn 7. yl, An. ]. P. 4256'n yaz ortasna
denk gelmektedir; Ezra'nn Kuds'e gidii de yukardaki gibi, bunu izleyen
baharda, An. ]. P 4257'in balarna denk gelmektedir.

1 19

Onbirinci Blm

MESH'N DOGUMU
ve PASSION DNEMNE DAR

<j;f!esih'in doum ve Passion1 [ile] dnemi, ilgin bir takm unsur


tlar bulunmasna ramen gn asndan somut deildir ve Hris.--._..,,

!!J tiyanln ilk dnemlerinde pek dikkate alnmamtr. Bunlar ilk

kez kutlamaya balayanlar, onlar yln belli bal (cardinal) dnemleri


ne yerletirmilerdi: rnein Bakire Meryem'in ge ykselii [Paskalya]
olarak kutlanan 25 Mart, Julius Sezar'n dzelttii Takvim'e gre Bahar2
1 Passion: ncil'deki kelime anlamyla strab demektir. Ancak, sa'nn Passion'u denildiinde onun
ektii strab deil, belirli bir Sre anlalr. yle ki, sa, bata kendi kardeleri ve ailesi tarafndan
red edilmiti; sonra kendi kynn insanlar Yahudi eriat'na aykr konumalar yaptn
varsayarak onu ldrmek istemilerdi, sonra ona en yakn kiiler, yani, Havariler'den ikisi ona
ihanet etmilerdi ve armk'ta can verirken sadece annesi, gen bir erkek ve bir ka kadn yannda
kalmlard. te tm bu Sre ve sa'nn tm aclar, dkrklklar ve strab dahil Misyonu'nu
tamamlamak iin gsterdii tm abalar srasnda yaad olaylar onun Passion'u olarak anlr.
2 Vernal: Bahar balangc, ilkbahar andran mevsim.
121

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Dnencesiydi3; 29 Eyll'de kutlanan St. Michael bayram Sonbahar D


nencesiydi ve Mesih'in doumu olarak bilinen 25 Aralk da, K Dnen
cesiydi. Aziz Stephen, Aziz ]ahn ve Masumlar Bayramlar da elden geldi
ince bu tarihe yakn bir takvime alnmlard. nk Dnence'nin tarihi
25 Aralk'tan 24'e, 23 ve 22'ye doru geri gittii iin bu dnemi izleyen
yzyllarda Mesih'in doumu 23 Aralk' da ve nihayet de 20 Aralk' da kut
lanr olmutu. Ayn nedenle St. Thama Bayram 2 1 Aralk'a, St. Matthew
Bayram ise 21 Eyll'e ekilmiti. ]ulian Takvimi'ne gre Gne'in tm
burlara geiine bakarak dier Azizler'in gnlerini ayarlamladr. rne
in Aziz Paul'un ihtidas Gne'in Kova Burcu'na Z:girdii 25 Ocak'a;
St. Matthew'nk; Gne'in Balk Burcu'na 7E girdii 25 ubat'a; Aziz
Mark 'nki Gne'in Boa Burcu'na <:S' girdii 25 Nisan'a; Carpus Christi,
Gne'in ikizler Burcu'na II girdii 26 Mays'a; Aziz ]ames 'inki Gne'in
Aslan Burcu'na $ girdii 25 Temmuz'a; Aziz Barthalomew'nki Gne'in
Baak Burcu'na 'f1' girdii 24 Austos'a; Siman ve ]ude'unki Gne'in Ak
rep Burcu'na Dt girdii 28 Ekim'e konulmutu. ]ulian Takvimi'nin baka
nemli gnlerini de dier Azizlerle aktrmlard. rnein, Aziz Barna
bas, Ovid'in 1 1 Haziran'a tarihledii Vesta, Fartuna ve Tanra Matuta
[pagan ilahlar] Bayramna; Aziz Philip ve Aziz ]ames de Bana Deu veya
Magna Mater ile Tanra Flora 'ya adanm olan 1 Mays'a yerletirilmi
lerdi. Btn bunlar gstermektedir ki, ilk Hristiyanlar Takvimlere Ma
tematikilerin keyfi uygulamalaryla Gelenek'te hibir yeri olmayan bir
tarzda belirlenmi tarihleri kabul edip benimsemilerdi.
Mesih'in doum ylyla balam olan Clemens Alexandrinus, Ori
gen, Tertullian, ]ulius Africanus, Lactantius, ]erome, St. Austin, Sulpicus
Severus, Prasper, Mesih'in lmn Tiberius'un saltanatnn 1 5 . veya
1 6 . ylna oturtmulard ve bylelikle Mesih bir yl veya en fazla 2 yl
vaaz vermi oluyordu. Bunun nihayetinde Eusebius, ]ahn un Gaspeli'nde
[drt ncil' den sonuncusu] pepee gelen drt Passaver4 kutlamas kefet
miti ve bylece Mesih, Tiberius'un 19. saltanat ylnda lm oluyordu.
Daha sonra bakalar Mesih'in 25 Mart'taki Dnence'de ld fikri
nin Yahudi Passaver'na daha uygun olacan dnerek lm tarihini
Tiberius'un 1 7. veya 20. ylna denk getirmek iin bu iki yldan birine
'

3 Equinox: Dnence.
4 Passover: Yahudiler'in Bahar'n ilk aynn balangcnda yaptklar kutsamalar, bayram.
122

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

yerletirdiler. te yandan, Mesih'in doum tarihiyle ilgili kesin bir fikir


de yoktur. lk Hristiyanlar Vaftiz tarihini Tiberius'un 15. ylnn bala
rna yakn bir tarihe koymulard. Bu hesapla 30 yl geriye gittiklerinde
]ulian ylnn 43'ne, Augustus'un 42'sine ve Attic zaferin 28.'ine tarih
lemilerdi. lk alardaki fikir Dionysius Exiguus'un, Mesih' in Vaftizi'ni,
Tiberius'un 1 6 . ylna koymasna dein byleydi ve Luke ncili'nin Ill.
23. ayetini yanl yorumlayarak sanki sa, Vaftiz olduunda 30 yana
yeni basm gibi ele alarak onun doumunu ncekinden 2 yl sonraya e
kerek vulgar hesaplamay kefetmiti. Dolaysyla bu meselelere dair dik
kate alnabilecek bir gelenek bulunmad iin bunlar bir kenara koyup,
tutarl hesaplamalardan oluan belgeleri bir araya getirip duruma bir gz
atalm.Tiberius'un 15. yl ]ulian Takvimi'ne gre 4727, 28 Austos'ta
balad. K bitmi ve havalar yeterince snmt, John'un bu dnemde
vaftize baladn dnebiliriz. Gelecek ka kadar n dier lkelere
yayld ve aralarnda sa'nn da olduu pek ok kii ona gelerek vaftiz
oldu. Bu nedenle ]ohn 1 1 . 13'de sz edilen vaftizden sonraki ilk Passover,
Tiberius'un 16. ylndayd. Bu bayramdan sonra sa, ]udea'ya geldi ve vaf
tizcilie balad, o srada ]ohn, Aeon'da vaftiz yapyordu (John III. 22, 23 ) .
Ama ]ohn'un h apise atld haberiyle beraber Farisiler' in onun ]ohn'dan
daha fazla kiiyi vaftiz ettiini (Matt. Ill. 1 2) duymalar zerine korka
rak Galilea'nn ilerine gitti ve seyahati srasnda hasat mevsiminden drt
ay nce Samaria'dan geti. nk hasat dnemleri Vernal Dnence'den
bir ay sonra Paskalya ile Whitsunday arasndayd. Sizlere sylemedim mi?
dedi, daha drt ay var, ondan sonra hasat. Dinleyin, sizlere sylyorum,
gzlerinizi kaldrn ve tarlalara bakn, onlar imdiden hasata hazr ekil
de bembeyaz olmular szleri, bir sonraki szlerinden anlalaca zere5
5 Gzlediim kadaryla, sa Mesih ve onun ncs John benzetme yntemiyle verdikleri vaazlarda

mevcut olan eylere atflar yapmaya dkndler. Eski Peygamberler, anlay gstererek nesneleri
[eyleri] tarif edecekleri vakit sadece varolan eylerden Meseller karmyorlard; rnein, Harma
ni'nin kiralanmas (1 Sam. XV); Sabbath Yl (Isa. XXXVII); bir mlekinin kaplar (Jer. XVIII
ete.); fakat bu eyler istence uygun olduklar takdirde, bunlar bizzat kendi eylemleriyle gerekleti
riyorlard; tpk [yle ki] Harmani kiralanyor (I Kings XI), av yaplyor (2 Kings XIII), bedenleri
plaklatrlyor (Isa. XX), ocuklara ok belirleyici adlar veriliyor (sa. VIII ve Hos. I), Frat
Nehri'nin kysna bir kemer saklanyor (Jer. XIII), bir mlekinin kab krlyor (Jer. XIX), tasma
ve tyler taklyor (Jer. XXVHI), bir kitap bir taa balanarak, ikisi birlikte Frat'a atlyor (Jer. I),
boyal bir kent kuatlyor (Eze. IV), salar e blnerek taranyor (Ezek. V), bir zincir yaplyor
(Ezek. VII), ev halk esirler gibi kap nne kartlp titretiliyor [korkutuluyorlard]. Peygamberler
bu tr eylerle konumay seviyorlard. Ve sa Mesih, dierlerinden daha soylu bir peygamberlik
ruhuna sahip klnd iin, bu tr konumalar bahsinde en iyisini ortaya koyabilmiti, ne var ki
bunlar kendi eylemleriyle anlatmamt, nk [bu anlatm tarz] kendisi iin daha az zararl
123

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

halkn Gospel'i6 kabul etmeye hazr olduunu gstermektedir. Bu du


rumda ]ohn, Kasm aynn balarnda hapsedilmi olmaldr, Mesih de
ve daha az itibarl olurdu; eyler kendilerini nasl ortaya koyuyorlarsa onlardan uygun Meseller
kartarak yapmt. Hasat mevsimi yaklatnda, mridlerine bir kez daha manevi harmanlann
aslolduunu anlatmt (John, IV: 35; Matt. IX. 37). Tarlalardaki zambaklarn atn grnce,
mridlerine cokulu [rengarenk] giysileri anlatmt (Matt. VI: 28). Mevcut meyva mevsimine atfen,
mridlerine insanlar emekleriyle elde ettikleriyle deerlendirmek gerektiini anlatmt. Passover
srasnda, aalar yapraklanmaya baladklarnda mridlerinden "incir aacndan bir Mesel
renmeleri gerektiini; nk dallar gevrek ve tomurcuklar tazeyse yazn yaklamakta olduunu
anlamalarn" vb. dilemiti (Matt. XXIV: 32; Luke XXI: 29). Ayn gn hem yln mevsimine hem de
iki gn sonra yaayaca kendi Passion'una bir atf yaparak hem meyva mevsiminin yaklamakta
olduundan hem de ba bekisinin ldrl Meseli'nden sz etmiti (Matt. XXI: 33 ). Ayn zamanda
hem ksa bir sre nce Tapnak'tan kovduu tefecilere hem de yaklamakta olan Passion'una bir
atfta bulunarak; uzak bir lkeye giderek Krallk edinip kendi lkesine geri dndnde getirdii
tm mallar hizmetkarlarna vermeyi tasarlayan Soylu bir adamn, dnnde, paralarn niin
tefecilere yatrmad diye tembel hizmetisini cezalandrmasndan bir Mesel oluturmutu (Mark
XXVI; Luke XIX:1 2). Tapnakn yaknnda kurbanlk koyun srsnn bulunduu yerde, benzetme
yntemiyle [Figurative anlatmla] koyunlar, oban ve aln kapsyla ilgili birok sz sylemiti ve
Pazar yerinde kiralanmak zere olan allara atfta bulunduunu fark ederek ve bu allar hakknda
konuarak, ne hrsz kapdan girer ne de oban kapy aar fakat kapy bir nakliyeci obana aar
eklindeki Mesel'i anlatmt (John, X: 1 ,3). Zeytin Da'ndayken (Mart. XXXVl.31; John, XIV: 3 1 )
o kadar bereketli bir yerdi ki asma bile istemezdi, Damat'a dair ve asmayla dallar hakknda birok
mistik sz sylemiti (John, XV).Kr bir adamla karlatnda manevi krlkten sz etmiti
(John, IX:39); Kk ocuklar grndnde seilmi olanlarn masumiyetini tanmlamt (Matt.
XVIII: 2 ve XIX 13). Lazarus'un olduunu renince yeniden canlantan ve ebedi hayattan sz
etmiti (John, Xl:25-26). Pilate'nin birilerini katlettiini duyunca, ebedi lmden sz etmiti (Luke,
XIII). Balklarna insanlar avlayan balklardan (Matt. IV) ve balklara dair baka bir Mesel
anlatmt (John, 1 1.19). Akam yemeinde Alemler'in Krall'nda yenilecek olan mistik anlamlarla
ykl akam yemeinden sz etmiti (Luke, XIV). Dnyevi yiyecekler [lezzetler, hazlar] konusunda
mridlerine Manevi gdalardan ve onun kanyla etini mistik anlamda yemekten sz etmiti (John,
VI: 27, 53). Mridleri ekmek istediklerinde onlara Farsiler'in hamursuzundan uzak durmalarn
tlemiti (Matt. XVl:6). Acktnda yiyebilecei baka bir eti bulunduu [Manevi gda] eklinde
cevap vermiti (John, IV:31). Tabarnacle Bayram srasnda, Yahudiler gelenek gerei Shiloah
Nehri'nden Tapnak'a bol su tadklarnda, Mesih haykrmt : "Susayan biri varsa gelsin benden
isin. Bana inanan kiinin karn nehirler gibi taze suyla akacaktr [dolacaktr] (John, VII: 37). Ertesi
gn, yeni Sabbath Yl mnasebetiyle zgr braklm olan hizmetkarlara atfen, "benim szmde
kalmay srdrrseniz, Hakikat sizi zgr yapacaktr" demiti. Yahudiler onun bu szlerini dsal
[dz) anlamyla yorumlamlar ve yle yantlamlard: "Biz brahim'in soyundanz, hi kimseye
hi bir zaman boyun emedik; bizlere nasl zgr olacaksnz diyebilirsin ki?" (John, VIII). zgr
olduklarn iki iddia ile ne srmlerdi; birincisi, onlar brahim'in soyundandlar, dolaysyla
zgrlklerini yeni kazanmlard, boyunduruk altnda olamazlard ve ardndan da eklemilerdi;
hi bir zaman zaten boyunduruk altnda olmamlard. Son Passover Bayram srasnda, Herod'un
[Yahudiler'in Roma'nn hizmetindeki Kral] saldrgan ve daha gl bir orduya sahip olduu
olaylardan belli olan Arabistan Kral Aretus'a kar savaa gitmek zere ordusunu Judea'dan
geiriine bakarak sa Mesih, daha zayf olan bir Kral'n kendisinden ok daha gl olan bir Kral'a
kar savaa gitmesi olarak deerlendirip bir Mesel anlatmt (Luke, XIV: 3 1 ). Ve hi kukum yok
ki, dier Meseller de, yine bu tr olaylardan hareketle sylenmilerdi ki, bu olaylarn tarihselliine
[tarihsel verilerine] sahip deiliz." (Newton).
6 Gospel: Kitab Mukaddes'in iindeki Hristiyanlar iin olan Yeni Ahit blmndeki ilk drt
kutsal metin kitab. lk ne Synoptic denilir.
124

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

ayn dnemde Aralk aynda ]udea 'dan, Galilea'nn Cana Kenti'ne gitti
ve orada Kuds'te, Passover'daki faaliyetlerini izlemi olan Gali/eliler ta
rafndan kabul grd. Caparnaum'dan soylu bir adam, sa'nn Galile'ye
dndn duyunca, kendisini ziyaret ederek hasta olunu iyiletirmesi
iin Capernaum'a gelmesini istediyse de sa daha uzaa gitmedi. Soylu
adama: Git olun yaayacak dedi. Adam da Capernaum'a dnp de
yle olduunu grnce o ve ailesi O'na inandlar. (John. iV) . Bu onun
Galile'deki mucizelerinin balangcdr; buraya kadar ]ohn hereyi tam
ve ayrtedici bir biimde anlatmtr. Ama dier Evangelistler ayn e
kilde yer vermemilerdir. Bu tarihten itibaren balayan vakte dair dier
Evangelistler ok ayrntl bilgi vermilerdir ama bu dneme de John
yer vermemitir.
Bu tarihten itibaren sa, Sabbat gnleri Galile'deki sinagoglarda ver
dii derslerle herkesin hayranln kazand. Kendi ehri Nazareth'e gelip
sinagoglarda vaaz verince Nazarethliler fkelendiler ve sa'y tepe zerine
kurulmu ehrin en yksek yerine doru gtrerek baaa oradan at
maya kalktlar. Ama o.onlarn arasndan yryp geti ve Capernaum'a
gelerek burada kald (Luke. iV). Bu tarihe bakarak ikinci Passover'in ge
tiini veya ok yakn olduunu hesaplayabiliriz.

Matthew, btn bu zaman dilimini atlamtr. Ancak bu dnemden iti


baren Mesih'in mucizelerini ve vaazlarn ilikilendirmeye balar. ]ohn'un
hapise atldn duyunca sa, Galile'ye gitti diyor Matthew, Nazareth'ten
ayrld ve Capernaum'a yerleti. Bu dnemde, Tvbe edin nk Alem
lerin Krall yakndr, diye vaazlar vermeye balad (Matt. iV. 12). Son
ra tilmizleri olan Peter, Andrew, ]ames ve ]ohn'u ard, sonra da tm
Galile'nin sinagoglarna giderek ve her trden hastay iyiletirerek dersler
verdi. Buradan sonra Galile'de, Decapolis'de, Kuds'de ve ]udes'da b
yk kalabalklar onu izledi (Matt. iV. 1 8 , 25). Meydana gelen onca ey
dadaki Vaaz'dan nce olmutu. Bu durumda kesin olarak unu hesap
layabiliriz ki, ikinci Passover bu vaazn verilmesinden nce gemiti. Ku
ds ve ]udea'da onu izleyen kalabalklardan bu bayram srasnda orada
olduu anlalr. Dadaki vaaz, drt bir yandan gelmi olan insanlardan
oluan kalabalklarn onu ak tarlalarda izleyerek dinledikleri srada
yaplmt; bu da mevsimin yaz olduunu gsteren bir savdr. Bu vaaz
verirken onlara tarlalardaki hala iek halindeki zambaklar gstermiti.
125

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Kr zambaklarna bakn dedi, nasl bydklerine bakn; onlar ne alr


lar ne de iplik eirirler, buna.ramen Sleyman bile [Hz. Sleyman] btn
izzet ve ihtiamnda bunlardan biri gibi donanamamt. yleyse anlayn
ki, bugn olup, yarn frnda yaklacak olan tarlalarn imenlerini byle
giydirebilen Tanr'dr vs. (Matt. VI. 2 8 ) . Buradan bellidir ki, tarlalarn
imenleri iee durmulard ve Passover' getiren Mart ay gemiti.
imdi de Matthew'n Gospeli'nde dier bayramlarn nasl bir dzen iz
lediini grelim. nk o, yalnzca tank olduunu anlatr ve her eyi, Luke
ve Mark'n yapmadklar tarzda, belirli bir sra dzeni iinde aktarmtr.
Da'daki vaazdan bir sre sonra, kabul edilebilecei zamann geldii
srada, yani Yahudiler tarafndan kabul edilebilecei bir bayram dne
minde yzn Kuds'e gitmek iin evirdi. Tilmizleriyle yola kt ama
Samaria'ya geldiklerinde sular kentte kalmasna izin vermemilerdi. Bir
Yazc gelip, stad nereye gidersen oraya kadar seni izleyeceim dediinde
sa ona unu syledi: Tilkiler'in snacaklar inleri, kularn yuvalar var
ama nsanolu'nun ban yaslayabilecei hibir yeri yok (Luke IX, 51,
57). Yazc ona nereye giderse gitsin kendisini izleyeceini sylerken, Me
sih ona kalacak yer istediini syleyerek yantlad. Bu bayram ben Taber
nacle Bayram olarak alyorum nk bu olaydan ok ksa bir sre sonra
Mesih ve Havarileri'ni Tibesias denizi ortasndaki korkun bir frtnada
gryorum: Teknenin ii su dolmu ve batma tehlikesi geirirken Mesih
bulutlara hkmederek onlar sakinletirmiti (Matt. VIll. 23 ). Bu frtna
gsteriyor ki, k gelmek zeredir.
Bundan sonra Mesih daha birok mucize ortaya koydu ve Galile'nin
birok kentine ve kyne gitti. Buralardaki Sinagoglar'da dersler verdi.
Kralln ncili'ni anlatt ve insanlarn trl hastaln iyiletirdi (Matt.
IX). Sonra da oniki havarisini ayn eyleri yapmalar iin gnderdi (Matt.
X). Uzunca bir sre sonra John'dan gelen bir mesaja cevap vererek kala
balklara yle dedi: Vaftizci Yahya'nn gnlerinden beri Alemlerin Krall
ac ekmekte. Faaliyetlerini younlatrd Chorazin, Bethsaida ve Capar
naum ehirlerini tvbe etmedikleri iin paylad (Matt. XI) . Birok pasaj
gstermektedir ki, John'un tutuklanmasndan bu yana epeyce bir zaman
gemitir. Artk k bitmi, yeni Passover yaklamaktadr; nk bundan
hemen sonra Matt. XIl.'de sa'nn Sabbatl gnnde msr tarlalarnn ara
snda yrdn ve havariler acktklarnda taze mstr tanelerini elleriyle
126

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

ovarak yediklerini sylemektedir. Luke'nin dediine gre msrlar ham de


il olgunlam haldedirler ve buradan da, ilk rnlerin hasattan nce top
lanp sunulduu dikkate alnrsa, Passover'n gemi olduu anlalmakta
dr. Luke buna, ikinci baat sabbath oautaponpcowv diyor. Yani, Passover'n
iki byk bayramndan ikincisi anlamnda. Tpk bizim Paskalya gnne
yukar Paskalya ve onun ortasna da alt Paskalya veya Alt-Pazar dedii
miz gibi. Luke, hamursuz bayramnn yedinci gnne, iki byk bayramn
ikincisi diyor.
Onu izleyen Sabbathlardan birinde, Mesih bir Sinagog'a gidip eli ku
rumu bir adam7 iyiletiriyor (Matt. XII. 9. Luke. VI. 6). Farisiler onu
ldrmeye karar verdiklerinde kendini oradan uzaklatrd ve kendisini
izleyen kalabalklarn tamamn iyiletirdi ve onlara kendisinin bilinme
mesi gerektiini syledi (Matt. XII. 14). Sonra da, kyda bekleen kalaba
lklara bir tekneden hitap ederek onlara tohumlarla ilgili mesel syledi
(Matt. XIII). Buradan da anlyoruz ki, tarlalara tohum atma zaman gel
mi, Tabernacle bayram da gemi bulunmaktadr. Daha sonra sa kendi
memleketine gitti ve Sinagog'da dersler verdiyse de, ahalinin inansz ol
duklarn bildii iin orada mucizeler yaratmad. Bir yllna gnderdii
havarileri geri dndklerinde ona yaptklar eyleri anlattlar. Bu srada
Herod hapisteki ]ohn'un ban kestirdi ve havariler ona bu haberi verin
ce, sa yanndakilerle birlikte bir tekneye binerek Bethsaida'ya ait olan bir
gle ekildi. Onun geldiini duyanlar ehirlerden yryerek ona hastala
rn getirdiler ve o da onlara ifa sundu. K bittii iin saylar be bini
bulan insanlar, yanlarndaki kadnlar ve ocuklar lde iki adet balk
ve be somun ekmekle doyurdu (Mattt. XIV. Luke IX). Bu mucizeyi gs
terdii srada Yahudiler'in Passover' yaklamt (John. VI. 4 ). Passover'a
katlan Yahudiler'in daha nceden onu ldrmek iin karar aldklarn ve
aradklarn bildiinden sa, bu bayrama katlmad ve Galile'nin ilerine
ekildi (John VII. 1 ) . Buradan sonra sa, ilk nce Sidon ve Tyre sahilinde,
sonra da Galile denizinde, sonra Caesarea Philippi sahilinde, son olarak
da Capernaum'da bulunuyor (Matt. XV. 2 1 . 29. XVI. 1 3 . XVII. 34).
Daha sonra Tabernacle bayram srerken havarileri sa'ya, gizlice
dolamaktan skldklarn syleyerek onu bayrama katlmaya zorlad
lar. Fakat sa, bayram yerine kadar onlarla gitmedi ve tek bana dolat
7 Muhtemelen sedef hastalna yakalanm biri.
127

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

(John VIl.2). Yahudiler onu grdklerinde talamaya balaynca, kaarak


uzaklat (John VIII. 59). Buradan sonra k aylarnda kutlanan Adak bay
ramna gitti. Cuma gn Yahudiler yine onu yakalamak isteyince (John.
X. 22), o da rdn taraflarna kat ve Lazarus'un lmne kadar orada
kald. Daha sonra Kuds yaknndaki Bethany'ye dnd ve onu tekrar
canlandrd (John XI. 7, 8 ) . Bunun zerine Yahudiler toplanarak kendisi
ni ldrmeye karar verince artk Yahudiler arasnda akca dolamaktan
vazgeti. Doaya yakn bir yerleim yeri olan Eprahim'e gitti. Havarile
riyle birlikte Yahudiler'in onu lme gnderdikleri son Passover'a kadar
orada kald (John XI. 53. 54).
Bylece ]ohn'un ve Matthew'un ncilleri'ni karlatrarak Mesih'in
son be Passover srasnda neler yaptnn tarihini kartm bulunuyo
ruz. ]ohn, balang itibariyle Matthew'a gre biraz daha az zenlidir ve
birinin atladn br tamamlamaktadr. Birinci Passover, Mesih'in vaf
tiziyle ]ohn'un tutuklanmas arasndadr (John 1 1 . 1 3 ); ikincisi ]ohn'un
tutuklandktan ve Mesih'in Galile'de vaazlarna balamasndan drt ay
sonradr (John iV. 35). yleyse bu, ya Mesih'in katld ve Yazc'nn onu
izlemek istediini syledii bayramdr, ya da ondan bir ncekidir. n
cs bundan sonradr, yani msrlarn koanlat dnemdir (Matt. XII.
I; Luke VI. 1). Drdncs; Mesih'in be somun ekmekle gsterdii mu
cizenin gerekletii sralardr (Matt. XIV. 15. John V. 4. 5). Beincisi de
Mesih'in ac ektii dnemdir (Matt. XX. 1 7. John XII. 1).
Birinci ve ikinci Passover arasnda, ]ohn ve Mesih, ]ohn'un tutuklan
masna kadar birlikte vaftiz yapmlardr. ]ohn'un tutuklanmas ikinci
Passover'den drt ay ncedir. Bundan sonra Mesih vaazlarna balar ve ha
varilerini davet eder. Sonra onlarn bir yl sreyle Yahudi ehirlerinde vaaz
vermeleri iin dolamalar talimatn verir. Bu srada sa'nn nn duyan
]ohn ona birisini yollayarak tanmak ister: nc Passover'da Ba Ra
hipler Mesih'in lmyle ilgili toplant yaparlar. Drdnc Passover'dan
ksa sre nce, bir yl sreyle kentlerde vaaz etmi olan havariler Mesih'in
bulunduu yere dnerler ve o srada Herod, iki tam ve eyrek yl sre ile
hapiste olan ]ohn'un ban vurdurmutur. Herod'dan korkan Mesih de
bunun zerine le ekilir. Drdncs ise henz zaman gelmedii iin
Mesih'in, bir nceki Passover'de toplanarak kendisini ldrme plan yap
m olan Yahudiler'den korkarak Kuds'e gitmedii sradadr. Buradan
128

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

itibaren Herod'dan korktuu iin Galile'de gizlice dolat ve Tabernacle


Bayram'ndan sonra bir daha Galile'ye geri dnmedi. Ama bazen Kuds'te,
bazen rdn ilerinde, bazen de Eprahim ehrinde yaad. Ta ki ihanete
urad, yargland ve armha gerildii Passover'a kadar.
Demek ki, ]ohn iki, Mesih yaz vaftiz yapmtr. Birinci yaz bo
yunca ]ohn kendini tantmak ve Mesih'e ahitlik etmek iin vaftiz yap
mtr. Sonra Mesih gelip ona kendisini tantp vaftiz olduktan sonra bir
yaz daha Mesih'e icazetli olmas iin vaftiz yapmtr. Ayn yaz Mesih de
daha iyi tannmas iin vaftiz yapmtr. ]ohn ahadet ettii iin Mesih'in
vaftizine katlan kii says John'unkinden daha fazla olmutur. Bunu iz
leyen k aylarnda ]ohn'un tutuklanmasna mteakip Mesih vaaz verme
grevini bizzat stlenmitir. Vaazlarnn balangcnda havarilerinin say
sn onikiye tamamlam ve bir yl boyunca onlar olgunlatrarak dolap
vaaz verebilecek hale getirmitir. Yl ierisinde verdii vaazlar ve ortaya
koyduu mucizelerle n her tarafa yaylan sa'y, izleyen Passover'da
Yahudiler bir araya gelerek nasl ldrecekleri gerektii hususunda g
rmeler yapmlardr.
Vaazlarnn ikinci ylnda, artk ]udea'da akca vaaz vermenin gvenli
olmad iin, oniki havarisini vaaz vermeleri iin dier kentlere gnder
di: ve yl sonunda onlar dnerek neler yaptklarn anlattlar. Son yln
da oniki havarisini lmnden sonra, dier uluslara verecekleri vaazlar
konusunda onlar mkemmel bir ekilde ynlendirdi (eitti) . Ve ]ohn'un
lm zerine Herod'dan ve Yahudiler' den korktuu iin, her zamankin
den daha gizli bir ekilde dolat ve yln yarsn Herod egemenlii altnda
olmayan blgelerde geirdi.
Bylelikle Matthew ve ]ohn'un ncilleri'nde her ey dzenli bir ekil
de anlatlm olmaktadr. ]ohn vaazlarna baladktan Mesih'in lmne
kadar olan biten ne varsa o kadar karakteristik olaylarla anlatlmtr ki,
yanlm olmalar imkanszdr. kinci Passover ]ohn 'un tutuklanmasyla
birincisinden ayrlmtr. nc Passover, ikincisinden iki zellii ile ay
rlmtr: Birincisi, Mesih'in katld bayram (Matt. VII. 19:Lute IX. 57)
ve ikincisi de Mesih'in vaazlarna balad zaman dilimi. nk ikinci
Passover vaazlarna balad sradadr ve ncs ise bundan ok sonra,
Mesih 'in Vaftizci Yahya'nn dneminden bugne kadar dedii ve Galile
kentlerinde gsterdii mucizelere ve vaazlarna cevap alamad sradadr.
129

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Drdncs; Mesih'in Judea kentlerine gnderdii oniki havarinin mis


yonlaryla ncsnden ayrlmtr. Beincisi ise dier drdnden oniki
havarinin geri dn, Mesih'le birlikteliklerini srdrmeleri ve drdnc
ile beinci arasndaki Passion gibi dier tartlmaz olaylarla ayrlmaktadr.
John'un vaftizcilie balad ilk yaz Tiberius'un saltanatnn 1 5 . ylna
denk geldiine gre, takip eden be Passover'dan birincisinin Tiberius'un
1 6. saltanat ylna rastladna ve Mesih 'in Passion'u beinci Passover
olduuna gre ayn mparator'un 20. saltanat ylna tekabl etmekte
dir. Bu dnemde Fabius ve Vitellius'un Konsllkleri Julian Takvim i nin
79. ylna ve Hristiyan Takviminin 34. ylna tekabl ediyordu ki, bu da
Yahudiler'in Sabbatical ylyd. Bunun byle olduunu u tezlerle ne s
rebilirim [o naylaya bilirim] .
ok derinlemesine bir inceleme yapmadan Passover olaynn Nisan
aynn 14. Cuma gnne rastladn, byk Passover bayramnn da 1 5
Nisan Cumartesi gn olduunu ve Resurrection'n8 d a bunu izleyen
gn olduunu kabul ediyorum. imdi, Nisan'n 14. gn daima Bahar
(Vernal) Dnencesi'nden sonraki dolunaya rastlar ve Ay da bir nceki
hilalin dolunay halini alyla deil, ilk grnd zaman balar. n
k Yahudiler tm zaman daima sessiz ay diye tanmladklar, yani ayn
kaybolduu, eski aya atf yaparlar. nk hilalin ilk grn genellikle
tam eklini almasndan 1 8 saat ncesinde ortaya kar. Kabul ettikleri ay
dngsnn gn batmna denk gelen akamn 6. saati itibariyle, 1 8 saat
sonrasnda gerekleen hilalin dolunay eklinde grnmesiyle balar. Bu
kurala branice '; Jab derler, saysal deeri de branice harflerle ' ve ; 1 8
saysn verir.
Epiphanius'un szleri eer doru bir ekilde yorumlanmsa, bizlere
Yahudiler'in fasit bir daire kullanarak yeni resmi hilalleri daima iki gn
iinde grdklerini sylediini dnyorum. Ama Epiphanius bunlara
tank olmamt, astronomiden ve hahamlarn retilerinden habersiz
olarak Mesih'in Passion'una balayarak hesaplamt. Fakat Yahudiler
yeni aya balamadan onu erteliyorlard. Aya, hilalin ilk grnyle
deil, bir gn ge balamann yasal olduunu dnyorlard. nk
yeni hilal bir gnden uzun sryordu, bir gn nce deil; eer byle
'

8 Resurrection: ldkten sonra bedensel yeniden-canlan. sa'nn ldkten gn sonra tn


bedeniyle yeniden-canlandna iman etmek Hristiyan akaididir.
130

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

olsa [gerekte] olmayan hilal ile yeni ay balatm olurlard. Yahudiler


hala [gnmzde de] kitaplarnda bu gelenei muhafaza ederler ve buna
gre de Sanhedrin, yeni hilalleri imdi de grerek tamamlamay srd
rr. nsanlar dalk ve yksek yerlere gndererek yeni hilalin douunu
gzlemlettirir. Yeni hilali bir gn nce kararlatrdklar gnle karlat
rrlar ve sk olarak da tanklar Kuds'e uzak blgelerden gelirler ve hilali
de bir gn nce grm olurlard. Mabed'de trenleri yneten Yahudi
rahiplerinden biri olarak bilinen Josephus [nl tarihci ve askeri strate
j ist] bize Passover'in 14 Nisan'da yapldn ve ay hesabna gre Kam
CJEATJVTJV hilalin gne Ko burcundayken doduunu sylemektedir. Bu
onun belgeledii iki olayla onaylanmakta ve Yahudiler'in fasit daire hi
potezini tamamen ykmaktadr. Kuds'n zapt edilerek ykld tarihte
ki Passover, Josephus'un anlattna gre Xanticus aynn [takvim] 14.
gnne rastlamt ve bu da bizim Nisan ayna denk gelir. Bu tarihin bir
yl ncesi ayn 8'ine denk gelmekteydi. Ay'n hareketleri izlendiinde bu
iki tarih birbirleriyle akmaktadr.
Birinci aydaki yeni hilalleri, ay devri ve ]ah kuralyla hesapladmz
da, zerine 14 gn sayarak Hristiyan takvimi 3 1 ylnda, bu ayn 14'nn
27 Mart sal gnne; 32 ylnda 13 Nisan Pazara; 33 ylnda 3 Nisan Cu
maya, 34 ylnda 24 Mart arambaya; ayn gne denk gelen Equinox'u
atlayarak hasat iin daha iyi bir zaman dikkate alp 22 Nisan Perembe
ye; 35 ylnda 12 Nisan'a ve 36 ylnda da 3 1 Mart Cumartesiye geldiini
hesapladm.
Ancak, Nisan'n 15. ve 2 1 . gnleri ve Pentacost'un bir ya da iki gn,
daima sabbatik gnler [allmayan gnler] iken iki sabbat birlikte ol
duunda, cenaze defni ve scak havada iki gnlk etler bozulacandan,
taze et hazrlamak yasaklanmtr. Bu dzensizliklerle uramamak iin
Yahudiler, genellikle bu hazrlklar Tiri ayna [eski takvimde Terin ay]
kadar aylarn belirli bir gn ile yahut hepsini bir araya getirerek Nisan
aynn nc gnne uzatyorlard. Kullandklar bu gnler Pazar, ar
amba veya Cumayd. Bu kurala harflerinden oluan Adu ismini ve
riyorlard. Bu harfler 1, 4, 6 rakamlarna tekabl edip haftann 1 ., 4., ve 6.
gnlerini ifade ediyorlard. Dolaysyla bu kural gerei yukarda anlatlan
aylar ertelersek Nisan aynn 14' Hristiyan Takvimi'nin 3 1 . ylnn 28
Mart aramba gnne; 32'de 14 Nisan Pazartesiye; 33 ylnda 3 Nisan
131

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Cumaya; 34 ylnda 23 Nisan Cumaya; 35 ylnda 13 Nisan arambaya


ve 36 ylnda da 3 1 Mart Cumartesiye denk gelir.
Bu hesaplamada 32 yl kesinlikle dta brakabilir. nk Passion,
Cuma gnne denk gelemez. Passion'u dolunaydan be gn sonrasna
veya iki gn ncesine alsak da olmas gereken gn, dolunay gn ya da
bir gn sonradr. Bu sebeple de 31 ve 35 yllar da elenebilir. nk bu yl
larda dolunay gn sonrasna ya da drt gn ncesine alnmadka Pas
sion Cumaya denk gelemez; bu tip yanlmalar gklerde deil astronomide
o denli byk hatalara neden olur ki, plak gzle bile bu hesap hatalar
izlenebilir. 36 yl biraz uygun saylsa da 35 yl ile beraber kesinlikle dta
brakla bilirler.
Tiberius saltanatna balad dnemde Valerius Gratus'u ]udea'ya
Vali tayin etti. Onun yerine Pontius Pilate'yi atad. 1 0 yl sonra Suriye'nin
yeni Bakan Vitelius, Pilate'yi grevinden ald ve yerine Marcelius'u ata
d. Pilate'yi Roma'ya yollad, gecikmeli olarak Roma'ya varncaya kadar
Tiberius ld. Bu arada Pilate'yi grevinden alan Vitellius, grev alann
daki Kuds' ve dier blgeleri tanmak iin Passover srasnda Kuds'e
geldi ve o dnemde barahip olan Caiaphas yerine Ananus'un olu
]onathas' veya sicillerdeki adyla Annas' getirdi. Vitellius, am'a dnn
ce Tiberius'tan, Part Kral Artabanus ile bir bar antlamas yapmas iin
mektuplar ald. Bu dnemde Alanlar, Tiberius'un isteiyle Artabanus'un
topraklarn igal ettiler ve onun tebaas Vitellius'un araya girmesiyle ayak
landlar. nk Tiberius, Artabanus'un bask altnda bar imzalamasnn
artlarn daha kolaylkla kabul edeceini dnmt. Fakat Artabanus,
derhal ok byk bir ordu toplad ve isyanlar bastrd. Vitellius ile Frat
nehrinde karlaarak Romallar'la bir anlama yapt. Tiberius, Vitellius'a
Arap Kral Aretas'la savamas iin emir verdi. Vitellius, Aretas'a kar
ordusuyla savaa giderken kutlanmakta olan halk bayramnda kurban
sunmak iin Herod'la birlikte Kuds'e geldi. Burada ihtiaml trenler
le karland ve gn kald. Bu srada barahiplii ]onathas'tan alarak
kardei Theopbilus'a geirdi. Drdnc gn Tiberius'un ldne dair
mektuplar alnca halk toplayarak yeni mparator Caius'a ballk yemini
ettirdi ve askerlerini klalarna geri gnderdi. Bunlarn hepsi ]osephius'un
(Antig. Lib. 1 8 . c. 6. 7) kitabnda anlatlmtr. Tiberius, 22 yl 7 ay salta
nat srmt ve Hristiyan Takvimi'nin 37. ylnn balarnda 16 Marfta
132

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

ld. Passover bayram 20 Nisan'a denk geliyordu, yani Tiberius'un l


mnden 35 gn sonrasna rastlyordu. Roma 'dan Kuds'deki Vitellius ve
Herod'a mektuplarn ulamas toplam 3 6-3 8 gn srm olabilir. Bu da
Vitellius'un Kuds'e gittii sradaki bayramn Passover olduunu doru
lar mahiyettedir.
nk genel olarak sanld gibi Pentacost bayram olsayd, Vitellius
mparatorun lmnden ay boyunca haberdar olmam olacakt ki,
byle bir ey dnlemez. Ancak bu bayramla Vitellius'un daha nce bu
lunduu Passover arasnda yaplm olan iler, yani Parthia'da karklklar
kartmak, sonra durdurmak, sonra Parthiallar'la anlama yaparak bu
anlamay Roma'ya yollamak, oradan Araplarla gitmek iin alnan emir
leri uygulamaya koymak. Bu faaliyetler Passover ile Pentacost bayramlar
arasndaki elli gnlk sreden ok daha fazla zaman gerektirir. Dolay
syla Vitellius'un katld Passover bir yl ncekidir. Bundan da anlalr ki
Pi/ate, Hristiyan Takvim 'inin 36. ylndaki Passover'dan ncedir ve buna
bal olarak da Mesih'in Passion'u bu Passover'dan ncedir. nk Mesih
Vitellius idaresinde veya Vitellius ve Pilate'nin birlikteliindeki ynetimde
deil, sadece Pilate'nin ynetiminde zdrap ekmitir.
imdi u gzlemlemlenebilir ki, o dnemde Ba Rahiplik yllk bir
kurum haline gelmiti ve her Passover da yeni bir Ba Rahibin dnem
balangcyd. ]osephus'un dediine gre Pilate'nin selefi olan Gratus,
A nanus'tan sonra smail'i Ba Rahip yapmt. Bir yl kadar sonra gre
vinden alp, Eleazar', bir yl sonra Simon'u ve bir yl sonra da Caipas' Ba
Rahip yapm, ardndan da grevi Pilate'ye devretmiti. Bu nedenle Vitel
lius bir Passover ]onathus'u Caipas'n yerine geirdi, dier Passover'de
de Theophilus'u ]onathus'un yerine getirdi. Bu nedenle Luke'un bize
anlattna gre, Tiberius'un 15. saltanat ylnda Annas'in ve Caiphas'n
Ba Rahipler olduklarn, A nnas'n Passover'a kadar, Caiphas'n da on
dan sonras iin Ba Rahip olduklarn sylemektedir. Benzer ekilde ]ohn
da Ba Rahiplikten yllk bir ofis alarak sz etmektedir: nk bizlere
defalarca Mesih'in son vaaz ylnda Caiphas'n o yl iin Ba Rahip ol
duunu sylemektedir (John XI. 49, 5 1 : XVIII. 1 3 ) . Luke bir yl son
ra Annas'n Ba Rahip olduunu sylemektedir (Acts. iV. 6). Buna gre
Theophilus, Caius'un birinci saltanat ylnda, Ba Rahip olmutu. ]onat
has, Tiberius'un 22. saltanat ylnda ve Caiphas da ayn mparator'un 2 1 .
133

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

saltanat ylnda Ba Rahip olmulard. Bu durumda her birine bir yllk


bir sre tannrsa Passion, Annas ve Caiphas 'dan sonra geldiine gre,
Tiberius'un 20. saltanat yl olan S. 34'den daha ileri bir tarihte olamaz.
Bylelikle dikkate alnmas gerekenler sadece 3 3 . ve 34. yllardr ki,
33 yln bu aklamayla darda brakyorum. Mesih'in msr tarlalarn
da dolat ve havarilerin olgun msrlarn pskllerini kartarak yedik
leri Passion'dan iki yl nceki Passover'da msr koanlarnn olgunluu
Passover'n daha ge kutlandn gstermektedir. Bu nedenle de A. C. Ni
san 14, 32. ylda gecikmitir, ama 28 Mart 3 1 ylndaki Passover da ok
erken kutlanmtr. Bu nedenle Mesih' in Passion'u 3 1 ylndan iki yl sonra
deil 32 ylndan 2 yl sonradr.
Bylelikle Passover'in tm zellikleri, herkesin zerinde uzlat tek
yl olan 34 ylna uymaktadr.

134

Onikinci Blm

HAKKAT'N KUTSAL METN KEHANET'NE DAR

9anie l'in son Kehaneti'nde bir kez daha tanmland ikinci ve

nc Canavar; yani Ay ve Leopar'la temsil edilen Krallklar,


-'-="'-! Cyrus'un Babil'deki saltanatnn 3 . ylnda, Persia'y zapt ettii
ylda yazlmtr. nk bu Kehanet Ko ve Teke vizyonu zerine yaplm
bir yorumdur.
"Dinle" dedi, "ve imdi sana hakikat bildireyim. te Persia'da [ran}
Kral kacak; Cyrus, Cambyses ve Darius Hystaspes ve drdncs XerXes
hepsinden daha ok zengin olacak; zenginlii araclyla glenince Grecia
[Yunanistan] lkesine kar hepsini kkrtacak. Gl bir Kral skender
kacak, byk kudretle hkm srecek ve kendi iradesine gre davranacak.
Kral glenip ykselince Krall krlacak; gklerin drt rzgar ynnde
135

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

blnecek, bu ne onun soyuna [zrriyetine] gre ne de ynetimine gre ola


cak (ama onlarn lmnden sonra). Krall kknden sklp atlacak ve
onlarla hibir yaknl [akrabal] bulunmayanlarn olacak" (Chap . XI.

2 , 3 , 4 ).

Byk skender, Hindistan'n bir ksm ile Pers mparatorluu'nu zap


tettikten sonra, yaz dnencesinden bir ay nce Nabonassar'n 425. yln
da Babil'de ld. Komutanlar monariyi, akli dengesi bozuk olan vey
[pi] kardei Philipp Arideus'a verdiler ve Perdiccas' mparatorluun
yneticisi yaptlar. Perdiccas da onaylarn alarak Meleager'i ordu komu
tan, Seleucus'u svarilerin komutan, Craterus'u mparatorluun haz
nedar, Antipater'i Makedonya ve Yunanistan Valisi, Ptolemy'yi Msr
Valisi, Antiganm'u Pamphylia Lycia, Liyconia ve byk Phyrigya Valisi,
Lysimachus'u Trakya valisi ve dierlerini de dier blgelerin valileri yapt.
Bu tayinler tpk byk skender'in yaad dnemde olduu gibi seilerek
yaplmt. Bundan sonra Babilliler, Nabonnasser yllarn hesaplayarak
Philipp'in saltanatnn balad ilk yl Nabonassar'n 425 . yl olarak ka
bul ederek Philipp Dnemi adyla yeni bir tarihlendirme yapmaya balad
lar. Alexander'in kars Roxana o ldnde hamileydi ve ya da drt ay
sonra bir ocuk dourdu. ocua Alexander adn vererek Philipp'in tah
tna ortak yaptlar. Philipp, Perdiccas'n ynetiminde yl, Antipater'in
ynetiminde de iki yl, Polyperchon ynetiminde de bir yldan fazla olmak
zere toplam 6 yl 4 aylk saltanatn ardndan Byk skender'in annesi
Olympias'n emriyle Kralie Eurydice'le birlikte Eyll aynda ldrld.
Grekler Olympias'n yapt zulmden nefret ettikleri iin, Antipctes'in
olu ve halefi Cassadriga'e kar isyan ettiler. Grekleri kendi lehine ikna
eden Olympias' ldrd ve ksa bir sre sonra da gen kral Alexander
ile annesi Roxana' (An. Nabonass 432 'de) Glaucias'n gzetimi altnda
Amphipolis kalesine hapsetti. Ertesi yl Ptolemy, Cassander ve Lysimac
hus, Selecus'un arac olmasyla Antiganus'a kar bir ittifak oluturdular
ve baz savalardan sonra An. Nabonass 438'de u artlarla kendisiyle
bir bar antlamas yaptlar: Kk Alexander byyp Kral oluncaya
kadar Cassander Avrupa ordularn idare edecek, Lysimachus Trakya'y,
Ptolemy Msr ve Libya'y, Autiganus da tm Asya'y ynetecektir.

Seleucus, bir yl nce Mezopotamya'y, Babil'i, Susiana'y ve Medya'y


ele geirmiti. skender'in lmnden yl kadar sonra A n tipater
136

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

tarafndan Babil Valisi yapld; sonra da Antigonus tarafndan grevinden


azledildi. Ancak eski topraklarn geri alp snrlarn daha da genileterek
Dou'nun byk ksmna egemen oldu. Bu da yeni bir Dnem tercihi
ne yol at ve buraya da Eara Seleucidarum denildi. Antiganus anlama
sndan ksa bir sre sonra, Diadorus'un1 dediine gre ayn Olimpik yl
iinde, Cassander R oxana'nn olunun byd ve tm Makedonya'da
kabul grd zere artk babasnn kralln devralp ynetmeye bala
mas gerektiini grnce, esir tuttuklar kalenin komutan Glancias'a emir
vererek Roxana'y ve gen Kral ldrp, cesetlerini saklamasn emret
ti. Bundan sonra Polyporchom, Byk. skender'in Barsine'den olan olu
Hercules'i Kral yapt ve ksa bir sre sonra da Cassander'in verdii davet
srasnda Hercules'in ldrlmesine sebep oldu.
Bu olaydan ksa bir sre sonra, Antigonus'un olu Demetrius'un,
Ptolemy'yi bir deniz savanda bozguna uratmas zerine, kendisini Kral
ilan etti ve ayn nvan oluna da verdi. Bu olay, Nabonass'n 441 . yln
da oldu. Onu rnek alan Seleucus, Cassander, Lysimachus ve Ptolemy de
kendilerine Krallk nvann ve onurunu aldlar. Ortada skender'in aile
sinden bu nvan srdrebilecek hi kimse kalmamt. Valilerin bu hare
ketinden sonra geriye veliaht kalmad iin Grek Krall kk krallk
lara blnm oldu. Bu krallklardan alemlerin drt rzgarnda kurulmu
olan drd ok glyd. nk Msr, Libya ve Etyopya'da Ptolemy;
Kk Asya ve Suriye'de Antigonus; Trakya'da Lysimachus ve Grekler,
Epirler ve Makedonya' da Cassander hkm srmekteydi.

Seleucus bu srada Frat'n tesindeki uluslarn zerinde egemendi. lk


iki Canavar'n bedenlerine aitti; fakat alt yl sonra Antigonus'u zaptet
tii zaman ilk drt Krallktan biri oldu. nk Cassander, Lysimachus,
Ptolemy ve Seleucus, Antigonus'un gcnden korkarak ona kar bir it
tifak oluturmutu. Bylece Lysimachus, Helleuport'un tesindeki Asya
topraklarn igal etti, Ptolemy Finike'yi, Coelosyria ile Asya'nn deniz Li
manlarn ele geirdi.
Seleucus ok gl bir orduyla Kapadokya'ya gelerek ordusunu itti
fak gleriyle birletirip Frigya'da Antigonus'u ldrd ve Kralln ele
1 Diadoros Siculus: Grek tarihi. . 60-30. 40 kitap yazd sylenir ve bunlardan bei halen
mevcuttur. Jerome'un yazdna gre Abraham Yl Takvimi'ne gre 1968 ylnda, yani, . 49
ylnda ok nlenmiti.
137

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

geirdi (An. Nabonass 447). Bundan sonra Seleucus Suriye ve Asya'da


Antioch, Selecuia, Laodicea, Apamea, Berrbea, Edessa ve dier ehirleri
kurdu ve buralarda Yahudiler'e Greklerle eit imtiyazlar verdi.
Antigonus'un olu Demetrius babasnn topraklarnn sadece kk
bir ksmn koruyabildi ama Kbrs' Ptolemy'ye kaptrd. lerleyen zaman
larda Makedonya Kral Cassender'in olu ve halefi Alexander'i ldre
rek Krallklarn ele geirdi (An. Nabonass 454). Bir sre sonra babasnn
Asya'da kaybettii topraklar geri alabilmek iin ok byk bir ordu ha
zrlad ama Selecuus, Ptolemy, Lysimachus ve Epirler Kral Pyrbus ona
kar birletiler. Pyrrbus Makedonya'y igal etti, Demetrius, bozguna u
rayan ordusunu brakarak kat ve topraklarn Lysimachus'la paylat.
Yedi ay kadar sonra Lysimachus Pryrrbus'u yenerek Makedonya'y ald ve
5 ,5 yl elinde tuttuktan sonra Trakya Krall ile birletirdi.
Lysimachus, Demetrius ve Antigonus ile yapt savalarda Caria'y
Lidya'y ve Frigya'y almt. Burada Caicus nehrinin yanndaki Perga
mus'da konik bir tepedeki kalede tuttuu bir hazinesi vard ve bu ha
zineyi koruma grevini kendisine sadk olduu halde saltanatnn son
ylnda ba kaldran Phileterun'a emanet etmiti. nk Lysimachus,
kars Arsione'nin kkrtmasyla z olu Agatochles'i ve onun ldrl
memesi iin efaat dileyen birok kiiyi ldrtmt. Agatocles'in kars,
ocuklar, kardeleri ve baz dostlaryla kaarak Seleucus'a snp ondan
Lysimmachus'a kar sava amasn istedi. Ayn ekilde Agotochles'in l
drlmesine zlen ve Arsione tarafndan sulanan Phileterus da silahla
narak Seleucus'la ittifak yapt. Bu kez Seleucus ile Lysimachus Frigya' da
kar karya geldiler. Lysimachus savata lerek Kralln Seleucus'a b
rakmak zorunda kald (An. Nabonass, 465 ). Bylece balangta drde
blnm olan Grek mparatorluu, birleerek iki krallk oldu. Daniel'in
szn ettii Gney ve Kuzey Krallar ortaya kt. nk artk Ptolemy,
Msr, Libya, Etyopya, Arabistan, Finike, Coelosyria ve Kbrs' da; Seleucus
da drt Krallktan n ele geirerek, Byk skender'in zapt ettii Pers
mparatorluu'ndan biraz daha kk olan bir mlke sahip olmutu.
Bunlarn hepsi Daniel tarafndan temsili olarak gsterilmiti. G
ney Kral (Ptolemy) gl olacak ve onun Prensleri'nden biri (Selecus,
skender'in Prenslerinden biriydi) ondan daha gl olacak ve daha fazla
mlke sahip olacak (Chap. XI. 5 ) .
138

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Seleucus, Makedonya'da, Greece'de, Trakya'da , Asya' da, Suriye'de,


Babil'de, Medya' da ve Hindistan'a kadar uzanan tm Asya'da yedi ay s
reyle saltanat srdkten sonra, Msr Kral Ptolemy Philadelphus'un k
k kardei Ptolemy Cereanus tarafndan bir tuzaa drlerek ldrl
d. Bylece Cereanus, Seleucus'un Avrupa'daki tm topraklarna sahip
oldu. Bu arada Seleucus'un olu Antiochus Safer babasnn halefi oldu
ve Asya, Suriye ve Dou'daki topraklarda saltanat srd. 19 veya 20 yl
sonra olu Antiochus Theos onun halefi oldu ve Ptolemy Philadilphus'la
arpt uzun sren bir savan sonunda kz Berenice ile evlendi. Onbe
yl saltanat srdkten sonra Safer, ilk kars Laodice tarafndan zehir
lenerek ldrld ve Laodice olu Seleucus Callinicus'u tahta geirdi.
Callinicus, saltanatna balar balamaz annesi Laodice'nin yol gsterici
lii ile Berenice'yi ve gen oluyla birok kadn, Antioch yaknlarndaki
Daphne'de kuatarak kltan geirdi. Bunun zerine Philadeplus'un olu
ve halefi Ptolemy Euergetes, Callinucius'a sava at. Finike'yi, Suriye'yi,
K likya'y, Mezopotamya'y, Babil'i, Susiana ile dier birok blgeyi, 4000
talent altn ve Msr'dan Cambyses tarafndan karlm olan 2500
Tanr Heykelini Callinicus'dan geri alarak Msr'a getirdi. Callinicus'un
kardei, Antiochus Hierax balangta aabeyini destekledi, ama sonra
Asya'daki topraklar konusunda onunla yara girdi. Bu arada Bergama
Valisi Eumenes, Antiochus'u yendi ve Toros Dalar'nn batsnda kalan
tm Asya topraklarn ele geirdi. Bu olay bir yirmi yl sreyle khne
bir krallkta saltanat srm olan Callinicus'un tahtndaki beinci yln
da yaanmt ve Callinicus lnce, yerine olu Seleucus Ceraunus geti.
Ondan sonra da Euergetes drt yl saltanat srd (An Nabonass, 527) .
Euergetes, yerini olu Ptolemy Philopator'a brakt. Bunlarn tamam da
Daniel tarafndan gsterilmiti:
Yllar sonra onlar (Kuzey'in ve Gney'in Krallar) birbirleriyle akraba ola
caklar. Gney Kral'nn kz (Berenice}, bir anlama yapmak iin Kuzey
kralna gelecek ama silah gcne sahip olmayacak, ne kendisi ne de onun
soyu direnebilecek, tutsak edilecek ve onu getiren de (Callicus) ve onun
dourduu olan da, onu zor zamanlarda destekleyenler de (Dafne kuat
masnda onu savunanlar) tutsak olacak. Fakat onun soyundan biri aya
a kalkacak (Berenice'nin erkek kardei Euergetes), bir orduyla gelerek
Kuzey'in o muhkem kalesini (ya da korunakl kentlerini) zaptedecek ve
139

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

tutsaklar, onlarn Tanrlar'n, Prensleri'ni ve altnlarn alarak Msr' geri


getirecek ve Kuzey'in Kral'ndan bir ka yl daha uzun saltanat srecek
(Chap. XI. 6, 7, 8 ) .

Seleucus Ceraunus, babasnn Krall'ndan arta kalanlar aldktan son


ra geri kalanlar da alabilmek dncesiyle, artk Bergama Kral saylan
Vali'ye kar byk bir orduyla saldrya geti, ama saltanatnn nc
ylnda ld. Onun halefi ve kardei Antiochus Magnus sava srdrd
ve Bergama Kral'ndan Kk Asya ' daki topraklarda aklanan Valiler'in
ellerinde tuttuklar Media 'daki, Persia'daki ve Babil'deki topraklarn ta
mamna yaknn geri ald. Saltanatnn beinci ylnda, ok clz bir dire
nile karlat Coelosyria'y igal ederek byk bir ksmna sahip oldu.
Ertesi yl Finike ve Coelosyria'nn geri kalan ksmn igal etmek iin geri
dnd ve Berytus yaknlarnda Ptolemy Philopator'un ordusunu yenerek
Finike'yi ve Arabistan'a komu olan blgeleri de ele geirdi. nc yl 78
000 kiilik bir orduyla yeniden saldrd. Ptolemy, 75 000 kiilik bir orduy
la Msr'dan gelerek Berytus'un ordusunu karlayarak Msr ile Filistin
arasndaki Gazze yaknlarndaki Raphia'da sktrd ve tm Coelosyria
ve Finike'yi ele geirdi (An. Nabonass. 532). Bu zaferle kendinden geerek
ok gsterili bir yaam srmeye balamt ki, onun bu davranlarna
fkelenen Msrllar ayaklanp Ptolemy ile savatlar, fakat yenildiler. Bu
kargaalklarda 60.000 Yahudi ldrld. Bu olaylarn tamam Daniel
tarafndan gsterilmitir.
Oullar harp edecekler (Seleucus Ceraunus ve Callinicus'un olu Antioc
hus Magnus) ve byk bir ordu toplayacaklar ve o (Antiochus Magnus)
gelip baskn yapacak ve geecek; geri dnecek ve (ertesi yl) bir kez daha
karklk kacak ve onun surlarnn (Msr'n snr kentleri) nne kadar
sren bir sava olacak ve Gney'in Kral fkeyle saldracak (nc yl) ve
onunla Kuzey'in Kral savaa tutuacak ve o da byk bir toplulua [halka]
nderlik edecek, ama bu topluluk onun eline verilmi olacak. Bu halk onun
elinden alnnca onun yrei ykseltilecek ve onbinlerce insan yere arpa
cak ama bunu yapt iin glenmeyecek, nk Kuzey'in Kral yine geri
dnecek ... (Chap. XI. 10 vd.)

Philopator ve Antiochus arasndaki savatan oniki yl sonra Philopator


ld ve Krall'n be yandaki olu Ptolemy Epiphanes'e brakt. Bu
nun zerine Antiochus Magnus, Makedonya Kral Philip ile anlat ve her
140

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

biri kendi yanbandaki Epiphanes'e ait olan topraklar igal etti.'< He


men ardndan Antiochus ile Epiphanes'in arasnda sava balad; Finike
ve Coelosyria, birka kez el deitirdi; bu topraklar bu iki Kral arasndaki
savalardan ok ektiler, perian oldular. Bunlar ilkin Antiochus ele ge
irdi, sonra Msr'dan orduyla gnderilen Scopas adl biri Antiochus'un
elinden ald. Bir sonraki yl (An. Nabonass 550) Antiochus, Scopas', r
dn rmaklarnn yaknndaki Sidon'da sktrd ve kenti geri ald. Suriye
ve Finike'yi Msr'dan kurtard. Yahudiler bu savata ona gnll olarak
yardmc oldular. Fakat yl sonra Romallar'a kar bir sava hazrl
srasnda Msr snrna yakn Raphia'ya geldi ve Epiphanes ile bir bar
yapt, kz Cleopatra'y ona verdi. Ertesi yl, Roma'nn korumas altn
daki Grek Kentlerini igal etmek iin Hellepont'u geti ve baz blgeleri
ele geirdi. Ertesi yaz Romallar tarafndan malup olduu iin ordusuyla
birlikte Asya'ya dnmek zorunda kald. Yl sona ermeden Antiochus'un
donanmas Foa yaknlarnda Romallar'a yenildi. Bunun zerine Cleo
patra ve Epiphanes, Roma'ya eli gndererek babalar Antiochus'a kar
kazandklar zaferden tr onlar kutladlar: Babalarnn Asya'daki top
raklarn da ele geirmeleri iin tevik ettiler. Romallar Efes yaknlarnda
bir deniz savanda Antiochus'u bir kez daha malup ettiler, ordularn
Hellepont'tan geirip byk bir zafer elde ettiler ve Toros Dalar'nn ba
tsnda kalan tm Asya [Anadolu] topraklarn ele geirerek onlara sava
ta yardm eden Bergama Kral'na verdiler. Antiochus'a ise byk bir sa
va tazminat yklediler. Bylelikle Bergama Kral Romallar'n desteiyle
Antiochus'un kendisinden alm olduu her eyi geri alm oldu ve Anti
ochus, elinde kalan son topraklara ekilmek zorunda kald. ki yl sonra
Romallar'a tazminat demek iin Elymais'deki Jupiter Belus Tapna'n
soymak isterken Persler tarafndan ldrld. Bunlarn tm Daniel tara
fndan anlatlmtr:
nk Kuzey Kral (Antiochus) geri gelecek ve ncekinden daha byk
bir topluluk yacak; birka yl sonra ok daha byk bir ordu ve zengin
likle [malzemeyle] mutlaka gelecek. Ve o zaman biroklar Gney Kral'na
(zellikle de Makedonyallar) kar direnecekler, senin kralnn soyguncu
lar da (Samariallar) suret yerine oturtulabilsin diye kalkacaklar, fakat
hepsi yere kapaklanacaklar. Bylece Kuzey Kral gelecek da gibi dikilecek
ve korunakl ehirlerin birounu ele geirecek ve Gney'in ne askerleri
141

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

direnebilecek ne de onun seilmi halk onun karsnda durabilecek. Ona


kar gelen onun iradesine gre davranacak ve karsnda dayanan olmaya
cak, o grkemli topraklarda ykselecek, o topraklar elinde helak olacak.
Krall'nn btn gcyle (veya askeriyle) ona gidip uzlama yapmak iste
yecek (Raphia'da) ve diyar yozlatran kadnlarn kzn ona verecek fakat
kz onun yannda durmayacak ve onun olmayacak. Bundan sonra yzn
Adalara evirecek ve birounu alacak: fakat bir Prens (Romallar) yap
t hakaretlere son verecek; hakaretlerini [aalamalar] kendi zerine
dndrecek, bu kez yzn kendi memleketinin borlarna evirecek ama
aya srerek decek ve bir daha hi bulunmayacak (Chap. XI. 15-19).

Seleucus Philopator, babas Antiochus'un yerine tahta geti (An. Na


bonass, 561 ) ve 12 yl sreyle saltanat srd, ama babasnn demekle
ykml olduu sava tazminatn demek iin abalamaktan baka ha
trda kalacak hi bir ey yapmad. Bu amala Kuds'deki Tapnak' soy
mas iin gnderdii Heliodorus tarafndan ldrld. Daniel, Seleucus
Philopator'un saltanatn yle anlatr: Sonra Krall'nn hametinde bir
vergi toplaycs kar, ama birka gn iinde kavgada veya savata olma
d halde ldrlerek yok edilir (Chap. XI. 20).
Philopator'un lmnden ksa bir sre nce, Roma'da rehin tutulan
kardei Antiochus Epiphanes yerine, olu Demetrius tutsak gnderilmiti.
Philopator ldnde Antiochus, Roma' dan ayrlm ve dn yolunda
Atina'ya ulamt. Bu arada mabeyinci Heliodorus tahta kt. Fakat An
tiochus ilerini yle bir ayarlamt ki, Romallar, Demetrius'u Roma'da
alakoydular ve Bergama Kral, Heliodorus'u tahttan uzaklatrarak
Antiochus'u tahta geirdi, tahtn gerek varisi olan Demetrius ise Roma'da
tutsak kald. Bylece Antiochus, Bergama Kral'nn desteiyle tahta kt
ve Suriye ile evresindeki uluslarn stnde gl bir ynetim kurdu. An
cak Antiochus, Krallk payesini ok alaltt, klk deitirip sarayndan bir
iki arkadayla gizlice kaarak, aa snftan insanlarla, yabanclarla ve
tuhaf kiilerle birlikte iki imeye balad. Gvenilmeyecek kiilerin dzen
ledii toplantlara katlarak Romal memurlarn giydikleri giysileri giyerek
onlar alaya almaya, bayram gnlerinde hizmetilerle, aalk ve uygunsuz
kiilerle dans etmeye [elenmeye] ve her ekilde kendisini rezil etmeye ba
lad. Bu davranlar yznden baz kiiler onun akli dengesini yitirdiine
hkmederek Deli!lgn/Rezil!Antiochus Emsvr dediler. Saltanatnn ilk
ylnda Ba Rahip Onias' azletti ve Barahiplik makamn kk kardei
142

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

jason'a satt. fason, makama karlk olarak 440 talent [altn sikke] verdi.

Dinsizlerin yaptklar gibi genlerin eitim alacaklar bir yer aabilmek ve


alma iznini temin etmek iin de ayrca 1 50 talent demiti. Antiochus da
gerekli izni imzalamt. Bundan sonra Kral Philometor ve Cleopatra 'nn
olu Ptolemy Philometor'un ta giyme treni iin Apollonius adl birini
gnderdi ve Philometor'un kendisinin .Finike' de yaptklarndan memnun
olmadn bildii iin, bu blgelerde kendi gvenliini salayabilmek
amacyla Joppa [Yafa] ve Kuds'e geldi. Buralarda saygyla karland ve
buradan da kk bir orduyla birlikte, Msr'a kar konulanmak iin
Finike'ye ulat. Halka allmadk ayrcalklar datarak elini kuvvetlen
dirmeye alt. Btn bunlar Daniel tarafndan anlatlmt:
Kendisinin (Philometor) mlknde horlanm bir adam ortaya kacak
(Suriyeliler'in destekledii Heliodorus) ama ona Krallk payesi verilmeyecek.
Buna ramen o barc yollar deneyerek ve yaltaklanarak (zellikle de Ber
gama Kral'na) Krall ve ona kar olan orduyu ele geirecek. Bu baskn
c gler baskna urayacaklar ve krlacaklar; Ahit'in Prensi de (Barahip
Onias) krlacak ve onunla yaplm olan (Apollonius'u ta giyme treni iin
Msr Kral'na gndererek) anlamadan sonra hile yapacak (Msr Kral'na
kar) ve stesinden gelip, kk bir halka sahip olarak (Finike'de) glene
cek. Blgenin en bereketli ve sakin Kentleri'ne (Finike'de) girecek (kendi
sini Finike'nin ve Msr'n Yahudileriyle ve onlarn dostlaryla dost yapmak
isteyecek) ve atalar ve atalarnn atalar tarafndan yaplmam olan bir i
yapacak ve onlara yama ve apuldan elde edilmi servetler saacak ve k
tlklerini belirli bir sre iin de olsa (Msr'a kadar) en gl merkezlere
kadar yayabilecek (Chap. XI. 2 1 ) .

B u iler onun saltanatnn birinci yl olan An. Nabonass, 5 73 'de ol


mutu. Bundan sonra altnc ylna kadar Msr'a kar olan planlarn
buradan ynetti. Fakat yl sonra, saltanatnn drdnc ylnda Me
nelaus Kral tarafndan gnderilen demeyi yapmadan Jason'dan Ba
rahiplii satn ald. Kral bu olay duymadan nce Kilikya'da bagste
ren bir isyan bastrmak iin oraya gitmiti ve yardmcs Andronicus'u
Antioch'ta (Antakya'da) brakmt. Bu arada Menelaus'un kardei
para bulmak iin Tapnak'tan sandklar dolusu mal kararak bun
lar Tyre'de satt, bir ksmn da Andronicus'a yollad. Onias bu olay
nedeniyle Menelaus'u sulaynca Andronicus tarafndan ldrlmesi
ni salad. Bu nedenle Kral, Kilikya seferinden dnnce Andronicus'u
143

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

idam ettirdi. Sonra Antiochus, saltanatnn altnc ylnda (An. Nabo


nass 578) ikinci Msr seferine balad: nk Cleopatra'nn lmyle
onun gen olunun korumaln yapan valiler, Finike ve Coelosyria'nn
Cleopatra'nn eyizi olduklarn ne srerek bu topraklar ele geirmek
iin byk bir ordu donattlar. Antiochus, babasnn bu topraklarn e
yiz olarak verildiini kabul etmeyerek (2 Maccab. III. 5,8 ve IV. 4) Caius
Da ile Pelusium arasndaki Msr snr blgesinde byk bir orduyla
Msr ordusunu malup etti. Antiochus sava alannda oradan oraya at
koturarak askerlerine yenik den Msrl askerleri ldrmemelerini ve
esir almalarn syledi. Ayn merhametli tavryla Pelusium'u ele geirdi.
Ksa bir sre sonra da, byk bir piyade ve at arabalar ordusu, filler ve
svariler eliinde Msr'a girdi. Msr'da candan bir dostmu gibi tm
kentleri ele geirdi. Memphis'e yrd ve savan sebebi olarak Kral'n
Valisi Eulaeus' gstererek gen Kral ile kurduu gstermelik vesilesiyle
Kralln ynetimini tamamen kendi stne geirdi. Antiochus, bu iler
le megulken Finike'de Antiochus'un ldne dair bir haber yayld.
Jason, Barahiplii almak iin bin kiiyle saldrarak Kuds' ele geirdi.
Bunu duyan Kral, Judea'nn isyan ettiini dnerek ok byk bir f
keyle Msr'dan karak Kuds'e girdi ve 40.000 kiiyi kltan geirdi,
birounu esir ald ve para kazanmak iin satt. Sonra Tapnak'a gitti
ve 1 800 talent deerindeki altn ve gm paralara el koyup bunlar
Antioch'a (Antakya) gnderdi. Bu olaylar An. Nabonass 578 ylnda ya
anm ve D aniel tarafndan ylece tanmlanmt.
Ve byk bir ordu (ve ceseratle) Gney Kral'na kar ok byk ve gl
bir orduyla cenk etmeye kalkacak; nk onlar (Antiochus ve dostlar) ona
kar dzenler kuracaklar (yukarda anlatld gibi). Evet, onun ekmeini yi
yenler ona ihanet edip onu yokedecekler, ordusu dalacak, biroklar vuru
lup decek ve lecek. Her iki Kraln yreinde de ktlk yeerecek ve (artk
dost olmalarna ramen) bir sofrada birbirlerine yalanlar syleyecekler. Ama
bu byle gitmeyecek (nefretle ykclk geliecek) nk son, nceden tayin
edilmi 0/an vakitte gelecek. Ve o edindii birok ganimetle memleketine geri
dnecek ve yrei kutsal antlamaya kar olacak ve buna uygun davranacak
(Mabedi yama/atacak), memleketine dnecek ( Chap. XI. 25 vd) .

skenderiyeli Msrllar nce Haremaas Euleos tarafndan lks iinde


eitilen Philometor'un, imdi de Antiochus'un avularndaki Kralln
144

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

kk kardei Euergetes'e devredildiini grdler. Bunun zerine Anti


ochus, Philometer'i yeniden tahta geirecekmi gibi yapp, Euergetes'le
savat ve onu deniz savanda yenerek kzkardei Cleopatra ile birlikte
skenderiye'de tutsak ald. Tutsak alnan Prensler Roma'ya gnderilerek
Senato'nun desteini almaya alt. Antiochus'un o yl kenti ele geirmeye
gc yetmedi ve kendi yokluunda Msr' ynetmesi iin Philometor'u,
Memphis'de brakp Suriye'ye dnd. Fakat ayn k Philometor, karde
iyle anlat ve An. Nabonass 580 ylnn baharnda geri dnen Antiochus
iki kardei skenderiye'yi kuatma altna almak zereyken yolda Romal
Bykeliler, Popilius Laena, C. Decimius ve C. Hostilius ile karlat.
pmeleri iin elilere elini uzatt, ancak Popilius, ona nce Senato'nun
yazd mektubu okumas iin stnde yazl mesajn bulunduu rahleyi
uzatt ve bunun okunmas gerektiini syledi. Antiochus, getirilen me
saj okuduktan sonra, dostlaryla grerek en uygun olan yapacan
syledi, fakat Popilius, onun evresinde dolaarak bir ember izdi ve
bunun dna kmadan bir yant vermesini istedi. Antiochus bu allma
dk ve cretkar daran grnce ok ard ve Romallar ne istiyorlarsa
onu yapacan belirtti. Bunun zerine Popilius kendi elini, pmesi iin
Kral'a uzatt ve sonra da Msr' dan ayrld. Ayn yl An. Nabonass. 580'de
Antiochus'un kumandanlar onun emriyle Yahudileri yamalamaya ve
katletmeye baladlar, Tapnak' kirlettiler ve tm Judea'da cahiliye tanr
larn yerletirerek herkesten bunlara tapnmalarn istediler, tapnmayan
lara kar nasl savatklar Daniel tarafndan anlatlmt.
nceden tayin edilmi olan vakitte dnp Gney'e gidecek fakat sonraki
[geli] nceki [geli] gibi olmayacak. nk kendisine kar Chittim2 {lke
. sinin] gemileri (yanlarndaki Romal Bykeli ile) gelecek. Cesareti krla
rak geri dnecek ve Kutsal-Ahit'e gazap duyacak. Kutsal-Ahit'ten uzakla
m olanlarla bilgi alveriinde bulunacak (Chap. XI. 29. 30) .

Ayn yl iinde Romallar'n emriyle Antiochus Msr' terkederek]udea'da


Grek ibadetini yerletirdi. Romallar, Greklerin esas mparatorluu olan
Makedonya'y zapt ettiler ve klterek bir Roma vilayeti haline sok
tular. Bylece Daniel'in nc canavarnn saltanatn sona erdirmeye
2 Chittim: yonyal bir ulus. Anadolu'nun Ege kylarndan nce Kbrs'a sonra da Hellen Blgesi'ne
getiler. Eski Ahit'de hem Kbrsl hem de Javan diye anlrlar. Baz yorumculara gre de ilk Hititler
olarak tantlrlar.
145

KUTSAL KTABIN YORUMU

S I R ISAAC NEWTON

baladlar. Bu, Daniel tarafndan yle anlatlmtr: O ndan sonra Si


lahlar (yani R omallar) ykselecektir. Buradaki branice kelime 7:)7:)171
Kral' dan sonra, D a . XI. 8'i temsil eder, dier kelime de 7:)7:)J1 ondan son
ra anlamna geliyordu. Daniel'in Kralln askeri gc olarak grd
Silahlar [ordular] bu Kehaneti'nin her yerinde gemektedir ve zaferler
kazanp glendike ( ayaa) kalkmaktadr.
Daniel Kuzey ve Gney Krallklar'nn yapacaklarndan sz etmektey
di, ama Romallar'n Makedonya'y zapt etmesi zerine, Grekleri anlat
may brakp Yunanistan'daki Romallar'n yaptklarn anlatmaya bala
d. Romallar, Makedonya'y lliricum ve Epirleri Nabonasser 580 ylnda
zapt ettiler. Son Bergama Kral Attalus'un istei ve vasiyeti zerine de 35
yl sonra Toros Dalar'nn batsnda kalan bu zengin ve mmbit Krall
ele geirdiler. 69 yl sonra Suriye Kralln zaptederek Vilayet haline sok
tular. 34 yl sonra aynsn Msr'a da yaptlar. Btn bu admlar atlrken
Roma Ordusu Grekler'in tepesinde duruyordu ve 95 yl getikten sonra
Yahudiler'le savaarak snan (Tapnak'n) gcn krp gnlk kur
ban alarak oray pisletip sszlatrd/ar. Tapnak'n kirletilmesi [mekruh]
Mesih'ten sonra oldu (Matt. XXIV. 1 5 ) . mparator Adrian saltanatnn 1 6 .
ylnda, S. 132'de, Kuds'deki Tapnak' ykp yerine Jupiter Capitolinus3
iin bir Tapnak ina ederek bu tecavz yapt. Bunun zerine Yahudiler
Bar Koka nderliinde silaha sarldlar ve Romallar'a kar savatlar.
Savata 50 kent 985 zengin yerleim alan yerle bir oldu ve 5.800.000 kii
kltan geirildi. S. 1 36'da sava bittiinde ac ve lm tehtidi altnda
Judea'ya girmeleri yasakland. O dnemden itibaren bu topraklar eski sa
hiplerinden yoksun kald.
Neron saltanat srasnda Yahudi savalar balaynca Havariler, til
mizlerini de alarak Judea'dan katlar. Bazlar rdn'deki Pella'ya, baz
lar Msr'a, Suriye'ye, Mezapotamya'ya, Kk Asya'ya ve dier yerlere
daldlar. Peter ve John, Asya'ya geldiler. Peter buradan Corint'i geerek
Roma'ya gitti, fakat John, sava halinde olduklar Yahudiler'in bir ksm
nn lideri olduu gerekesiyle Asya'da kald. Patmos'a gitmesi Romallar
tarafndan yasakland. Hristiyan Yahudiler'in yeryzne dalmasyla, ar
tk Roma'ya kadar uzanm olan Hristiyanlk dini, Roma mparatorluu
3 Jupiter Capitolinus: Roma'daki en nl Pagan Tapna. Halikarnasl Dionisos'un yazdna gre
. 509'da yapm tamamlanmtr.
146

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

iinde her tarafa yaylmaya balad ve Byk Konstantin ve oullarnn


dnemine kadar birok saldrya muhatap oldu. Bu saldrlarn hepsi Da
niel tarafndan anlatlmtr:
Ahit'e dmanlk besleyenler o (nefreti yerletiren) yaranmak isteyecek (ve
. Cahiliye Tanrlarna taptracak),fakat onlarn arasndan kendi Tanrsna sa
dk kalabilenler glenecekler ve harekete geecekler. Ve kavmin anlayl
kiileri birouna yn verecek fakat gnlerce klla ve atele ve srgnlk
le ve soygunla vurulup decekler. Dnce biraz yardm grecekler (yani,
Byk Konstantin'in dneminde ve o devirde onlarn rahat ettiklerini gren
dinsizlerden pek ou onlarla birlemek iin gelecekler}, onlarla sahte dost
luklar kuracaklar. Ve nceden belirlenmi olan vakit h enz gelmemi olduu
.
iin insanlar ktlkten ve yanltan arndrmak ve aartmak ve dndr
mek isteyen anlayl insanlarn birou vurulup dmeye dez:am edecektir
(Chap. XI. 32 vd) .

Btn bunlar olurken Roma mparatorluu yaylmacln srdrmt.


Teke'nin kk boynuzu bu koruma altnda, kendi gcyle deil, ama
Romallar'n korumasyla glenmiti. Fakat imdi Konstantinople'un
ina edilmesi ve ona Roma'daki gibi bir Senato ve dier imtiyazlarn yer
letirilmesiyle ve Roma mparatorluu'nun bu iki Kentin bakanlnda
Grek ve Latin mparatorluklar olarak ikiye ayrlmasyla yeni bir sahne
ald. Kral diledii gibi davranacak (kendi yasalarn Tanr'nn eriat'nn
stne koyarak), kendisini her ilahtan daha byk hale getirecek ve ilah
larn Tanrs'na kar artc szler syleyecek, gazab tamamlanncaya
dein her ii yolunda gidecek; nk hkmolunmu ey mutlaka tamam
lanr. Ne atalarnn ilahlarna ne de kadnlarn evlilikte hak ettikleri is
teklerine sayg gsterecektir, ama kendisini her eyin ve herkesin stnde
grecektir. Makamnda Mahuzzim'e4 izzet ve itibar gsterecek ve atalar
nn tanmadklar bir lah'a altn ve gmle ve deerli talarla ve gzel
nesnelerle itibar atfedecektir (Chap. XI. 36 vd) . Bunlarn tamam Grek
mparatorluu'nun, evlilikten uzak durmay kutsayan Keiler ve Rahibe
ler araclyla, yaylmasyla balantldr ve azizlerin oluturulmas ve on
larn ldkten sonraki kalntlarnn kutsanmas ve benzeri batl inanla
rn 4. ve 5. yzyllarda bu adamlar tarafndan getirilmesiyle salanmtr.
4 Mahuzzim: Suret, kona benzeri resim veya tasvirler veya lm kiilere ait kutsal sanlan uzuvlar,
kemikler ve onlarda bulunduuna inanlan Ruh vaya G. Hadisler'de Muawwidhatayn diye geer.

147

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Ve son vakti geldiinde Gney Kral (ya da Saracen mparatoru) ona sald
rarak ve Kuzey'in Kral (Trk mparatoru) ona kar iddetli bir kasrga gibi,
saysz gemiyle, svarilerle ve sava arabalaryla gelecek ve onu ezip gee
cek, Grek ehirlerine girecektir. Birok grkemli diyara da girecek, pek ok
memleket duar olacak, fakat unlar Edom ve Moab ve Amman oullarnn
ileri gelenleri, kervanlar ona vergi dedikleri iin, onun elinden kurtulacak
lar. Elini memleketlerin zerine uzatacak ve Msr kendisini kurtaramayacak
ve altn, gm hazineleri ve Msr'n tm deerli eyleri onun olacaktr.
Libyallar ve Habeler onun ard sra yryeceklerdir ( Chap. XI. 40 vd).

Btn bu uluslar Trkler'in mparatorluu'nu oluturmaktadr ve bu m


paratorluk burada Kuzey'in mparatorluu olarak anlalmaktadr. Bu
uluslar topluluunun iinde Teke'nin bedeni de vardr. Bu, Teke'nin kendi
gc olmakszn, son boynuzu araclyla saltanatn hiil a srdrmesi
demektir.

148

Onnc Blm

BAINA BUYRUK DAVRANAN,


KENDSN HER TANRIDAN DAHA YCE SAYAN,
MAHUZZMLER ONURLANDIRAN ve KADINLARI
ARZULAMAYr1 HAKR GREN KRALA DAR

'::..

ristiyanlk dininin ilk alarnda kentlerdeki Hristiyanlar Presbiteryenler Konseyi (yallar) tarafndan ynetiliyorlard ve her
()l(J '") kentin Piskoposu o kentin Presbiteryenler Konseyi'nin bayd.
Bir kentin Presbiteryen/eri ve Piskoposu, baz idari yazmalarn ve haber
lemenin dnda baka bir kentin meseleleriyle ilgilenmezler ve karmaz
lard. Hatta mparator Commoclus'un saltanatndan nce birok kentin
Piskoposu bir Konsil'de bir araya gelmezlerdi. nk o blgenin Romal
Valisi izin vermedike byle bir Konsil toplanamazd. Fakat bu mparato
run dneminde, valilerin izniyle Blgesel Konsiller oluturarak toplanmaya
2' '

1 Kadn arzulamama: Evlilie kar kmak. Kadnla cinsel ilikiye girildiinde erkeklerin
kutsiyetlerinin yitirildiine inan beslemek.

149

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

baladlar: Bunlarn ilki, Catafrigyan Sapknl'na2 kar Asya'da yapld,


ksa bir sre sonra da baka nedenlerle baka yerlerde dzenlendi. En
nemli kentin, ya da Roma Blgelerinin Metropolis Piskoposu genellik
le Konsil'in bakan yaplyordu ve o dnemden itibaren Metropoliten
Piskoposlar'nn otoritesi ayn blgedeki dier Piskoposlarn otoritesi
nin zerinde olmaya balad. Bundan itibaren de Cyprian'n dneminde
Roma Piskoposu kendisini Piskoposlar'n Piskoposu olarak adlandrmaya
balad. mparatorluk Hristiyanlanca Roma mparatorlar eyaletlerde
hemen Genel Konsiller toplamaya baladlar. imparator etki ve gcn
kullanarak konsillere hangi hususlara dikkat etmeleri gerektiini ve hangi
taraftan honut olduklarn dikte ettirmeye baladlar. Buradan itibaren
Grek mparatoru, Roma mparatorluunun Latin ve Grek mparatorluk
lar olarak ayrlmasyla birlikte, dini konularda kendi iradesiyle bana
buyruk davranan ve Yasama'da kendisini her Tanrdan daha yce sayan
Kral haline geldi. Nihayet Yedinci Konsil'de buralarda Mahuzzimler ola
rak bilinen l suretlerine ve ruhlarna tapnmay kabul etti.
Ayn Kral evlilikten uzak durmay da kutsanmann bir art olarak ilan
etti (Lib. 4. c. 28, 29). Eusebius 'un, Kilise Tarihi [adl kitabnda] bizlere
anlattna gre, o sralarda yeni yeni yaylmaya balayan ve ykc yanl
lar dine sokan Encratites Sapknl'na3 kar Musanus bir layiha yazm
ve remus da Sapknlklarla ilgili birinci kitabnda Tatian ve onun balat
t Sapknlna u szlerle kar kmt:
A Saturnino & Marcione profecti qui vocantur Continentes, docuerunt non
contrahendum esse matrimonium; reprobantes scilicet primitivum illud opifi
cium Dei, & tacite accusantes Deum qui masculum & fceminam condidit ad
procreationem generis humani. Induxerunt etiam abstinentiam ab esu eorum
quce animalia appellant, ingratos se exhibentes ergo eum qui universa crea
vit Deum. Negant etiam primi hominis salutem. Atque hoc nuper apud illos
excogitatum est, Tatiano quodam omnium primo hujus impietatis auctore:
qui ]ustini auditor, quamdiu cum illo versatus est, nihil ejusmodi protulit.
2 Cataphrigian Heresy: Dier ad Montanizmdir. 1 . ve 2. yzylda ok etkili olmu bir Hristiyanlk
anlaydr. Buna gre kehanetler, tpk Mucizeler gibi belirleyici rol oynamaktadr. Bugnk
Trkiye'nin Uak-Aydn ve Kastamonu blgelerinde Montanus adl bir dinadam tarafndan
balatlmtr. Gnmzde etkisi zellikle ABD' de yaygn olan Pentacostalism ve Avrupa' da, bata da
Malta ve Korsika'da yaygn olarak etkili olan Karizmatik Hristiyanlk akmlarnda grlmektedir.
3 Encratites Heresy: lk dnem Hristiyanlar arasnda yaygn olan ve Ana Kilise tarafndan zor
kullanlarak bastrlan dinsel akmlardan biri.
150

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Post martyrium autem illius, ab Ecclesia se abrumpens, doctoris arrogantia


elatus ac tumidus, tanquam prcestantior cceteris, novam quandam formam
doctrince conflavit: JE onas invisibiles commentus perinde ac Valentinus: asse
rens quoque cum Saturnino & Marcione, matrimonium nihil aliud esse quam
corruptionem ac stuprum: nova prceterea argumenta ad subvertendam Adami
salutem excogitans. Hcec Irenceus de Hceresi quce tunc viguit Encratitarum. 4

Eusebius'tan ite bu kadar. Encratites veya Continents adlaryla tannan


Tatilian'n izleyicileri hemen Sapkn olarak lanetlenmilerse de, gerekte
tam olarak neyi savunduklar hala bilinmemektedir. Montanus onlarn li
derleriydi ve sadece ikinci evlilikleri eriat'a aykr bulduunu belirtmiti.
Ayrca sk sk perhiz yapmay nererek yllk orular ihsas etti ve Lent'in5
korunmas ve kurumu etle karn doyurulmas gerektiini sylyordu.
nc yzyln ortalarna doru adlar duyulan Tatian'n tilmizlerinin
bir koluydu. Apostolici, evlilii lanetlemiti. nc yzyln sonlarnda
Msr'da ortaya kan Hierocitae de evlilii lanetlemiti. Mnzevi Paul,
Decius'un basklarndan ylarak ln yabanlna kamt ve mpara
tor Konstantin saltanatna kadar burada tek bana hibir tilmiz [murid]
yetitirmeden yapayalnz yaamt. Antony'de, Diocletian dnemi veya
Paul gibi inzivaya ekildi, fakat mrid yetitirdi. Daha sonra mparator
le sadk kaldklarn anlaynca bunlardan birounu Msr'da, Presbi
teryen ve Piskopos yapmt. Piskoposlar yeni Manastrlar kurdular ve
kendi Kentlerinden setikleri Presbiterleri, Piskopos olarak baka yerlere
4 "Kendilerine Continents adn takm olan Saturninus ve Marcio ekolnn belirli bir kolu, insan
soyunun srebilmesi iin kadn ve erkei yaratm olan Tanr 'nin hatal olduunu ima ederek ve onun
bu eski iini inkar ederek, evlilik olayndan kesinlikle kanlmas gerektiini kendi doktrinlerinin bir
koulu haline getirmilerdir. Ayn zamanda, hereyin yaratcs olan Tanr'ya kar nankrlk ederek,
hayvan terimiyle andklar yaratklarn etlerinin yenmesinden imtina edilmesini de nermilerdir.
Dahas, ilk insann, Adem'in selametini de inkar etmilerdir. Bu en'i iddiann sorumluluu hocas
Justin'in [ilk dnem Hristiyan Apologisti, ldrld] yanndayken hi bir zaman bylesine yanl
bir neride bulunmam olan Tatian adl rencisine aittir. Ama Justin'in ehit edilmesinden sonra
bu kii Kilise'den koptu ve kendisini herkesten stn grmeye balayarak, kendisine mesleki
nem atfedilmesinden gururlanarak, tpk Valentinius [sa ile ada Gnostik dnr] gibi gze
grnmeyen 'aeon'lar [gizil ruhlar vb.] kefederek yeni bir Doktrin'in emasn duyurdu. Tatian,
ayn zamanda Saturninus ve Marcion gibi evliliin sadece ehvet ve iffetsizlikten ibaret olduunu
ne srd ve Adem'in selameti doktrinini ykabilmek iin nevzuhur ve duyulmadk tezler ortaya
att. Irenaeus'un [ilk dnem Hristiyanlar'nn Apologisti ve Sapkn akmlara kar yazd kitapla
nlenmitir] o sralarda moda olan bu Encratite sapknl ile ilgili beyanlar ite byledir."
5 Lent: Paskalya (Easter) Yortusu'na kadar olan 40 gnlk srede tutulan perhiz. Baz Hristiyan
cemaatleri bu dnemde et yenilmesini yasaklamlardr ve vejeteryan olunmasn farz klmlardr.
Lent, sa'nn Passion'u srasnda nefsiyle babaa kalarak onu terbiye etmek iin l'de geirdii 40
gnlk perhizden kaynaklanmaktadr.
151

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

gnderdiler. Benzer bir durum Antony'nin tilmizi olan Hilarion tarafn


dan Suriye'de yapld ve Msr'dan kan bu batl inan abucak yay
gnlat. Drdnc yzylda, Kbrsl spiridion ve Epiphanius Nisibisli
James, Kudsl Cyril, Ermenistandaki Sebastial Eustathius, Emisal Eu
sebius, Bostral Titus, Ancryal (Ankaral) Basibius, Filistinli Acacius, La
odikyal Elpidius, Antakyal Melitius ve Flavian, Titli Theodorus, Carr
beli Protogenes, Berrheal Acacius, Hieropolisli Theodotus, Calcedonlu
Eusebius, koniumlu Amphilochius, Gregory Nazienzen, Gregory Nissen
ve Constantinopole'den John Chrysostom hem Kei hem de Piskopos
olan kiilerdi.
Eustathius, Gregory Nazianzen, Gregory Nyssen, Basil ve dierlerinin
baka Kentlere Piskoposlar gnderdikleri Manastrlar vard. Benzer ekil
de bu kiiler de gittikleri yerlerde Manastrlar kuruyorlard, ta ki, Kiliseler
bu Manastrlardan gelen Piskoposlarla doluncaya kadar. Jerome, 385 y
lnda dinadamlar iin yazd bir mektupta yle diyordu:
Quasi & ipsi aliud sint quam Monachi, & non quicquid in Monachos dici
tur redundet in Clericos qui patres sunt Monachorum. Detrimentum pecoris
pastoris ignominia est. And in his book against Vigilantius: Quid facient
Orientis Ecclesice? Quce aut Virgines Clericos accipiunt, aut Continentes,
aut si uxores habuerint mariti esse desistunt. 6

ok gemeden mparatorlar bile Kiliselere din adamlarn Manastrlardan


semelerinin u yasaya uygun olacan emretmilerdi.
Impp. A rcad & Honor. AA. Ccesario PE P.
Si quos forte Episcopi deesse sibi Clericos arbitrantur, ex monachorum nu
mero rectius ordinabunt: non obnoxios publicis privatisque rationibus cum
invidia teneant, sed habeant jam probatos. Dat. vii. Kal. Aug. Honorio A. iv.
& Eutychianio Coss.7
6 "Sanki kendileri Kei olmaktan daha farkl bir yerdeler ve sanki Keiler'e kar sylenmi szler
onlarn Pederleri olan Clergy'ye (tm Hristiyan dinadamlar hiyerarisi] kar sylenmi szler
saylmazm gibi. Srye zarar vermek oban'a [sa Mesih] hakarettir. Ve Vigilantius'a kar yazd
kitapta 'Dou Kiliseleri ne yapyorlar? Ya Clergy'yi kutlamay kabul ediyorlar, ya da Continentes'i
veya evlilerse kocalk (grevlerinden] feragat ediyorlar."
7 "mparatorlar Arcadius ve Honorius'tan Caesarius'a: Eer Piskoposlar'n rahip ihtiyac varsa,
bunlar Keiler'in arasndan atamalar daha iyi bir plandr. Halkn arasndan veya zel sebeplerden
dolay zaaflar olanlar deil, (geri bu halkn indinde pek kabul grmez) ama denenmi kiilerin
arasndan alsnlar."
152

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Artk Grek mparatorluu bu itibar tartlmaz olan Encratiles'in eline


gemesi dolaysyla, Daniel onu bana buyruk davranan ve kadnlar ar
zulamayan Kral'n bir zellii yapmt.
Bylelikle Gnostikler tarafndan yrrle konmu, ikinci yzyln
sonlarna doru Tatian ve Montonus tarafndan yaygnlatrlm olan
Encrditen Cemaati o yzyllarda Kiliseler tarafndan lanetlenmi ve bu
nun zerine yeniden dzenlenmi olan haliyle drdnc yzylda tm
Dou Kiliselerini ve bu yzyln sonlarna doru da tm Bat Kiliselerini
yeniden tanzim ederek etkisi altna almt. Bu dnemden itibaren Hristi
yan Kiliseleri bir tr tanrsallk edinmiler, ama oradaki gc yadsyarak,
Encraditen'lerin eline gemilerdi. Drdnc yzylda Dinsizler, ilk
yz yl Manastrlarn deil, Asya ;daki yedi kilisenin aydnlatt Katolik
Kilisesi'ne inanan Hristiyanlarn aksine, ilk Hristiyanlarda bulunmayan
bu tr bir Hristiyanlk akidesini kendi eski batl inanlarna daha uygun
grdkleri iin kitlesel olarak Hristiyanla gemilerdi.
Cataphyrigian'lar baka birok inanlar beraberlerinde getirmilerdi.
rnein Kutsal-Ruh doktrini, Araf cezas ve bu cezadan arnabilmek iin
Tertullian'n De Anima ve De Monogania kitaplarnda gerekli grd
duala:r ve ykmllkleri de Kilise'ye sokmulard. Onlar ayrica Ha'
da bir Charus [uur/vefklby] arac olarak kullanmlard. Konuyla ilgili
Tertullian, de Corona Militis kitabndan:
Ad omnem progressum atque promotum, ad omnem aditum & exitum,
ad vestitum, ad calceatum, ad lavacra, ad mensas, ad lamina, ad cubilia,
ad sedilia, quacunque nos conversatio exercet, frontem crucis signacu/o
terimus.8

Havari [Paul] bu batl inanlara ynelik olarak unlar syler: imdi


Kutsal-Ruh aka beyan ediyor ki, gelecekte bazlar imandan ayrlacak
lar. Onlar aldatan cinlere ve eytanlarn retilerine ve dinsizlerin taptk
lar eytanlara ve cinlere balanarak, onlarn gzlere grndklerine dair
ikiyzl szler edecekler ve onlarn lm organlarnn ve Ha'n mucize
ler yarattna dair konuacaklar; vicdanlarn kzgn demirle da/anaca
8 "Her ilerleyiimizde veya terfimizde, h.er geli ve gidiimizde, her giysimizde, her hamamda, her
sofrada, her aydnlkta, her odada, her mefruatta, tek kelimeyle gndelik hayatmzn bizi kar
karya getirdii her ne varsa, orada biz alnmzn tam orta yerine Ha' izeriz."
153

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

korkusunu salacaklar ve evlilikten ve et yemekten uzak durmalar gerek


tiini syleyecekler (1. Tim. iV. 1 , 2, 3 ). Cataphyrigianlar'dan bu ilkeler
ve uygulamalar gelecek kuaklara aktarlmt. nk gizli bozguncu
luk Havari'nin yaad dnemde Gnostikler'in arasnda zaten yaygnd.
Uzantlar olan Tatianistler ve Cataphyrianistler tarafndan gl bir e
kilde iaretleriyle, ortaya ataca artmalarla, aldatcl ve inanszl
yla srdrlmt. Hristiyan kutsallnn boyasyla boyanm, fakat
zayf bir halde dn, eytan'n ilevini tamamlamasndan sonra gelecek
olan gnah arndrcsnn [Mesih] aklanaca gne kadar srecekti (il.
Tim. il. 7. 1 0).
Geri blgesel Konsiller tarafndan drdnc yzyla kadar Cataph
yrigian Hristiyanl'na kar baz nlemler alnmt ama o sralarda H
ristiyanla geen Roma mparatorlar ile kitleler halinde sadece griin
itibariyle Hristiyanla geen Mnafklar, Cataphyrigian Hristiyanl'n,
inanm [mmin] Hristiyanlarnkinden farkl olarak kendi eski [pagan]
trelerine daha uygun bulduklar iin dini, harici yorumlaryla, trenle
riyle, bayramlaryla ve Kutsal-Ruh doktriniyle alarak benimsemilerdi.
Bu nedenle Cataphyrigian Hristiyanl'na hemen sahip karak drdn
c yzyln sonuna doru bu Hristiyanlk itikadna yerletirdiler. lk
ylda mparatorlar tarafndan zulme ve zdraba tabi tutulan gerek H
ristiyanlar, bu itikat araclyla Konstantin ve oullarnn Hristiyanl
kabul ederek az da olsa desteklemeleriyle yeni zulmlerin ve aclarn al
tna dtler, kklerinden kopartldlar ve hatta Kyamet'e kadar beyaza
boyandlar. 9

9 Beyaz'a Boyanmak: sa, Havarileri'ne beyaza boyanm mezarlar gstererek, "Bunlarn dlar
beyaz ama iindekiler kapkaradr", demiti. Hristiyan geleneinde Beyaz'a Boyamak, ldrmek
veya yeniden yarglayarak cezalandrmak anlamnda kullanlan bir benzetmedir. Not: slamiyet'te
Beyaz, Allah'n rengidir ve Sibgetullah adyla bilinir.
154

Ondrdnc Blm

BAINA BUYRUK DAVRANAN KRALIN


ONURLANDIRDIGI MAHUZZMLERE DAR

rJ.5 utsal metinlerde bazlarnn Tanr'ya, bazlarnn da lahlar'a


ti'.) (Putlara) inandklar sylenir; Tanr bizim snamzdr, g

'""'r

<o V' cmzdr, savunmamzdr. Tanr, ona inananlarn kayasdr ve


sahte Tanrlar da onlara inananlarn kayasdr (Deut. XXXII. 4, 15, 18,
30, 31, 3 7) . Ayn anlamda bana buyruk davranan Kral'n Mahuzzim
diye adlandrlan Tanrlar da, onun mhimmat, kaleleri, koruyucular,
muhafzlar ve savunuculardr. Bu ahvalde, diyor Daniel, o Mahuzzim
leri onurlandracaktr, hatta atalarnn bile hi bilmedikleri bir Tanr'yla
onurlandracaktr. Altnla ve gmle, deerli talarla ve deerli eylerle
onurlandracaktr. Hem de bu onurlandrmay en gl kalelerde veya ma
betlerde yapacaktr ve onlarn ounluu ynetmesine sebep olacaktr ve
155

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

lkeyi onlarn arasnda paylatracaktr. (Chap. XI. 3 8 , 59). imdi bu olay


derece derece yle cereyan etmiti.
Nyssenli Gregory'in bizlere anlattna gre, mparator Decius'un
baskc zulmnden sonra, Pon ius'daki Neocasera Piskoposu Gregory, tm
halkn arasnda Tanr'ya adanan yeni veya tamamlayc bir ibadeti yer
letirmiti. yle ki, bundan byle kutsal bayram gnlerinde veya cemaat
toplantlarnda yaplacak olan ibadetlerde, imanlar uruna yaam olan
lar, yani Din Uruna lm olan kiiler anlacakt. (rat. de vita Greg.
Taumaturg. T. 3 . p. 574). yle bir gzlem yaptktan sonra Nyssen, demi
ti ki: Basit ve mesleksiz kalabalklar, bedensel arzularna yenilerek putla
ra tapnma hatasnda kalmakta srar ediyorlar; onlar bu hatalarndan,
yani puta tapcln bo ura olduu ve gzlerini Tanr'ya evirmeleri
gerektii hususunda yaplmas gereken balca ey, kutsal ehitlerin anla
rna katlmalarna izin verilmesidir; bu onlar okulu ve neeli klacaktr.
Dinsizler kendi Tanrlar adna dzenlenen bayramlardan honuttular ve
bunlar terk etmek istemiyorlard; bu nedenle Gregory bu dinsizlerin H
ristiyanla kabul edilmesini kolaylatrmak amacyla Azizler ve ehitler
adna yllk bayramlar oluturdu. Bylelikle de dinsizlerin bayramlar
nn yerine, Hristiyan bayramlar ikame edilmi oldu; tpk Christmas
[sa'nn doumu], Bacchanalia [Baks] ve Saturnia'da [Pagan Tanrs]
oyunlar ve spor yarmalar dzenleyerek, aa dallaryla sslenmi ye
mek davetleriyle yaplan kutlamalar gibi. Floria festivali yerine, Bahar
Gn'nn ( May-Day) ieklerle kutlanmas; Bakire Meryem, Vaftizci
Yahya ve eitli Havarileri anma gnlerinin, eski ]ulian Takvimi'ne gre
Gne'in Zodiak burlarna girii nedeniyle dzenlenen bayramlarn ye
rine ikame edilmeleri gibi. Ayrca Decius'un zulm dneminde, Cypri
an, Afrika ehitleri Passionlar'nn ayn ekilde tanzim edilmesini, yllk
anma gnlerinde dualar ve adaklarla kutlanmasn salamak iin gn
lerin belgelendirilmesini emretmiti. Platina'nn belirttiine gre, Roma
Piskopusu Felix, bundan ksa bir sre sonra; Martyrum gloria consulens,
constituit at quotannis sacrificia eorum nomine celebrarentur; ehitle
rin anmak iin sunulacak olan adaklarn onlarn adlarna yaplmas ge
rektiine karar verildi. Bu elenceli bayramlar sayesinde Hristiyanlar
sayca oalmlarsa da, erdemlilik asndan da o derece kmler, so
nunda da Diocletion'n basklaryla strap ekerek beyazlatrlmlard.
156

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Bu Hristiyan ehitler'in kutsanmas ynnde atlm ilk admd. Geri


bu kutsamalar henz eriat'a aykr olacak bir ounlua erimi deildi,
ama ksa bir sre sonra Hristiyanlarn llere tapnmas Azizler'in de
ayn ekilde kutsanmaya dahil edilmesiyle sonuland.
Bundan sonraki adm ehitlerin kabirlerine gidilerek .dualar edilmeye
balanmas oldu. Bu uygulama Diocletian'n . bask ve zulm dneminde
balad. spanya'da Diocletian zulmnn nc veya drdnc ylnda
toplanan Elibris Konsili (A. C. 305) u kanunlara sahipti ... Cereos per
diem placuit in Ccemeterio non incendi: inquietandi enim spiritus sancto
rum non sunt. Qui hcec non observarint, arceantur ab Ecclesice commu
nione. Can. 3 5 . Placuit prohiberi ne fcemince in Ccemeterio pervigilent, eo
quod scepe sub obtentu orationis latenter scelera committant. 1
Bu baskcln peinden yaklak S. 3 14'de, Kilisedeki sapmala
r, aksamalar yeniden dzenlemek iin toplanan Firigya'daki Laodicea
Konsili'nde aadaki kanunlar vard (Can. 9):
Kilise'ye bal olanlarn, Sapkn (Heretic) olarak tanmlanacaklar
iin, Mezarlklara ve ehitlerin kabirlerine dua etmek amacyla veya has
talktan ifa bulmak iin gitmelerine izin yoktur. Bu amalarla gidenler
eer imanl kiilerse, belirli bir sre iin Aforoz edileceklerdir. Canon 34.
Canon 51 'de yle yazlmt: Bir Hristiyan, Mesih'in ehitleri'ni terkede
rek Sapknlarn sahte ehitlerine gitmemelidir. nk onlar Tanr'ya ya
banc olanlardr, dolaysyla brakalm bu lanetleme onlara gitsin.
Lent Bayram'nda ehitlerin doum gnleri kutlanmayacaktr. Bu
kutsamalar ve ibadetler Sabbath ve Tanr'nn Gnnde yaplacaktr. S.
324 ylnda toplanan Paphlagonia Koisil'i u yasay koymutu: Eer bir
kii fkelenerek ehitler topluluunu veya burada2 okunan ilahileri ve
dual ibadeti ihlal ederse, bu kii lanetlenmelidir. Btn bunlar hi ku
kusuz bir ekilde gstermektedir ki, Dioclatian'n baskc dneminde
Hristiyanlar Mezarlklar'da veya llerin gmldkleri yerlerde, bask
ve zulmden uzak durabilmek, yerle bir olan Kiliseleri'ne yeniden ka
vuabilmek iin dua etmek geleneine sahiptiler. Bu uygulamalar, baskc
1 Canon 34'un alm yledir: "Mum artklar gndz vakti mezarlklarda yaklmasn, nk

azizlerin ruhlar rahatsz edilmemelidir. Bu emre uymayan herkes aforoz edilecektir." Canon 35'in
alm yledir: "Kadnlar geceleri mezarlklarda. bekilik yapmasnlar, nk ska grlmtr ki,
geceleri dua edermi gibi yapp gizlice [menfaat karlnda] gnah iliyorlar."
2 Martyries: ehit kabul edilen Hristiyan azizlerinin gmldkleri zel kabristan.
157

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

dnemin gemesinden sonra da yeni Kiliseler ina edilinceye kadar ehitlerin


ansna devam etmitir. Bunlar Kilise'ye ball glendirmi ve hasta olan
larn iyilemeleri konusunda da yararl olmutur. Ayn zamanda yle anla
lyor ki, bu trbelerde ehitlere atfedilen gnlerde anma trenleri yap
yorlard. Bu uygulamalarn dine ve ruhaniyete uygun olduunu benimseyip
bunlara kar kanlar ve sapknlarn ehitleri'ne dua edenleri iddetle la
netliyorlard. Ayn ekilde, tpk Sapknlarn kendi lahlarna yaptklar gibi
onlar da kendi ehitleri iin gndz vakti mealeler yakyorlard ki, bu gele
nek drdnc yzyln bitiminden nce Bat'nn byk ksmnda kendisine
yer bulmutu. Tpk Sapknlarn kendi ilahlarna yaptklar gibi, onlar da,
ehitler iin dua edenlerin zerine kutsal sular serpiyorlard ve sanki bu yer
ler oralara gidenlere kutsiyet kazandrm gibi, Kuds'e ve dier kutsal say
dklar yerlere hac ziyaretleri yapyorlard. Mezarlklar'da ve ehitlikler'de
dua etme geleneinden Azizler'in ve ehitler'in cesetlerini yeni ina edilmi
Kiliselere tama adeti ortaya kt. Bu adeti 359 yl dolaynda mparator
Konstantius, Constantinopole'de yeni Kilise'ye Aziz Andrew ile Havariler
Luke ve Timote'nin mezarlarn aktararak balatt. Konstantius'un bu giri
iminden nce Msrllar, kendi Aziz ve ehitleri'nin cenazelerini gmmeden
evlerinde yataklar zerinde tutuyorlard. Athanasius'un Aziz Antony'nin
hayatna ilikin yazdklarna gre lmden sonra ruhlarnn sulara gmle
rek ge ykseldiklerine dair masallar anlatyorlard.
Btn bunlar Cyril'in yazdna gre, mparator ]ulian'n Hristiyan
lar u ekilde sulamas iin frsat vermiti: u eski l adam, sa'ya bir
ok yeni l adam ekleyerek oaltmanz yetmez mi? Her taraf mezarlk
ve antlarla doldurdunuz, oysa hibir yerde sizlerin ziyaretgahlardan uzak
durmanz ve onlara ciddiyetle sayg gstermemeniz istenmi deil ki! Biraz
ilerde de yle demiti: sa, ziyaretgahlar pisliklerle doludur dedii halde,
nasl oluyor da siz bunlar Tanr'ya sunuyorsunuz? Ve baka bir yerde de
demiti: Eer Hristiyanlar braniler'in yasalarna itibar etselerdi, bir ada
ma veya birok bedbaht adama ve birok Tanrya deil, Tek Tanr'ya ba
llk duyarlard. Ve [mparator Julian] onlarn Ha'n odununa taptklarn
ve alnlarna ve evlerinin nne onun suretlerini koyduklarn sylemiti.
Azizler'in ve ehitler'in mezarlar, tpk Sapknlar'n mabedleri gibi, ta
pnma alanlarna, Kiliseler'in Ziyaretgahlara dntrlmesinden, ehit
ler'in ve Azizler'in l bedenlerine belirli bir kutsiyet atfedilmesinden ve
158

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

onlarn adlarna yllk trenler dzenlenmesinden, Tanr'ya adaklar sunul


masndan sonraki adm, Azizler'in l bedenlerine, kemiklerine ve dier
artklarna ne yapacaklarn veya ne syleyeceklerini bilen, bizlere iyilik ya
da ktlk yapabilecek ve mucizeleri gerekletirebilecek olduklar var
saylarak bir g atfedilmesi oldu. Bu, dinsizlerin Saturn, Rhea, Jupiter,
juno, Mars, Vens, Bacchs, Cenes, Osiris, Isis, Apollo, Diana ve dierleri
gibi eitli adlarla andklar kendi eski Krallar'nn veya Kahramanlarnn
bedenden ayrlm ruhlaryla ilgili olan dnce ve inanlarnn tpatp ay
nsyd. nk Dinsizlerin Tanrlarnn gerekte eskiden yaam dii er
kek, kar koca, kz olan, erkek veya kz karde olduklar kefedilmitir.
imdi Azizlerin yeniden canlandrlmas ynndeki ilk adm Decius'un zu
lm dneminde atlmken, ikincisi Diocletian dneminde ye ncs de
Konstantius ve Dnek julian dnemine borlu gzkyor. julian, Azizleri
ve ehitleri ktleyip yeniden dinsizlerin lahlar'na tapnmay salaynca,
.
Suriye ve Msr'daki Hristiyanlar, Julian'n ve dinsizlerin kendi ilahlar
na atfettikleri glerden ok daha fazlasnn kendi Hristiyan Azizleri'nde
ve ehitleri'nde bulunduunun ve onlarn mucize yaratabilme gcnn
ok daha fazla olduu ynnde byk bir yaygara kopardlar. nk So
mozen ve Ruffinus'un bize anlattna gre, Julian Dinsizlerin mabetlerini
ap Antioch varolarnda Daphneus'dan bir Oracle edinmek iin birok
kurban adamasna ramen, Oracle burada gml olan Hristiyan ehiti
Babylas'n konumasn engellediini sylemitir. Bu cevaptan, dinsizlerin
bir boruyu kullanarak Oracle'larn [Kehanetlerini] ilettikleri bu yere bir
Hristiyann saklandn anlayabiliriz: ama bundan nce Hilary, Kons
tantius dneminin son ylnda ona ithafen yazd kitapta, Dou'da ne
yaptn aadaki ekilde anlatmt:
Sine martyrio persequeris. Plus crudelitati vestrce Nero, Deci, Maximiane,
debemus. Diabolum enim per vos vicimus. Sanctus ubique beatorum mart
yrum sanguis exceptus est, dum in his Dcemones mugiunt, dum cegritudines
depelluntur, dum miraculorum opera cernuntur, elevari sine laqueis corpora,
& dispensis pede fceminis vestes nan defluere in faciem, uri sine ignibus spi
ritus, con"{iteri sine interrogantis incremento "fidei.3
3 "ehadet olmadan m cezalandrmay tasarlyorsun? Bizler, Neron'un, Decius'un ve Maxi

mianus'un zulmne ok derinden borluyuz. Biz onlarn araclyla blis'in stesinden geldik. Kutsal
ehitler' in kanlar her tarafa yaylmtr, cin taifesi ise onlarn yznden havada lk atp duruyorlar;
hastalklar yokolmu ve mucizevi iler gereklemitir. Bedenlerin havada desteksiz utuklar;
159

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

G regory Naziensen de, mparator ]ulian'n saltanattayken yazd kar


Oration'da [anma treninde yaplan konuma} unlar belirtmiti:

Martyres non extimuisti quibus prceclari honores & festa constituta, a qu


ibus Dcemones propelluntur & morbi curantur; quorum sunt apparitio
nes & prcedictiones; quorum vel sola corpora idem possunt quod animce
sanctce, sive manibus contrectentur, sive honorentur: quorum vel solce san
guinis guttce atque exigua passionis signa idem possunt quod corpora. Hcec
non colis sed contemnis & aspernaris.4

Bu eyler ayn mparator dneminde dinsizlerin Phoenica daki Vaftizci


Yahya'nn kabrini krarak kemiklerini yakmalarna yolat. Birok Hristi
yan onlarn arasna kararak kalan baz paralar toplayarak Athanasius'a
yolladlar. Athanasius bunlar bir Kilise'nin duvarlarnn iine saklad.
Ruffinus'un anlattna gre Athanasius, aziz bir ruhla bu kemiklerin ge
lecek nesiller iin kazan getirici olacan ngrmt.
Bu mucizeler iin yaknmalar bir kez balaynca yllarca srd ve gi
derek yayld. Chrysostom, yukarda sz edilen Apollo Daphneus'un S.
3 82'de susturulmu olmasndan yirmi yl sonra Aziz Babylos iin yazd
ikinci Oration'da Azizler ve onlarn kemik kalntlar tarafndan yaplm
mucizeler konusunda unlar yazmt ( Vide Hom. 47. in. S. Julian).
'

Nulla est nostri hujus Orbis seu regio, seu gens, seu urbs, ubi nova & ino
pinata miracula hcec non decantentur; quce quidem si figmenta fuissent,
prorsus in tantam hominum admirationem non venissent. And a little after:.
Abunde orationi nostrce fidem faciunt quce quotidiana a martyribus miracu
la eduntur, magna affatim ad illa hominum multitudine affluente. Oh eam
causam multi plerumque Reges peregre profecti sunt, ut hoc spectaculo frue
rentur. Siquidem sanctorum martyrum templa futuri judicii vestigia & signa
exhibent, dum nimirum Dcemones flagris cceduntur, hominesque torquentur
& liberantur. Vide quce sanctorum vita functorum vis sit? And Jerom in his
Epitaph on Paula, thus mentions the same things. Paula vidit Samariam:
kadnlarn ayaklarndan baaa asldklar ve giysilerinin yzlerini rtemedii; cinlerin atesiz yanp
tututuklar ve gnah kartclara gerek kalmadan itiraflarda bulunduklari grlmtr."
4 "Sen, kendilerine gsterili kutlamalar ve onurlar bahedilmi olan (ki, onlarn araclyla
kt ruhlar yokedildiler ve hastalklar iyiletirildi ve onlarn siletlerine dokunulabilir ve sesleri
iitilebilir) ehitler'e hi vefa/sadakat/sayg gstermedin. Onlarn plak [l] bedenleri tpk onlarn
canlar gibi buhar halindedir, birine dokunabilir veya dierine dua edebilirsin, kanlarnn bir ka
damlas veya ektikleri aclardan artakalm kk ve nemsiz gibi grnen bir paras btn
bedenleri kadar ok i yapabilir. Ve sen bunlar beenmemezlik ediyorsun ve onlardan nefret edip
onlar aalyorsun."
160

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

ihi siti sunt Elisceus & Ahdias prophetce, & ]oannes Baptista, uhi multis
intremuit consternata miraculis. Nam cernehat variis dcemones rugire cru
ciatihus, & ante sepulchra sanctorum ululare, homines more luporum vo
cihus latrare canum, fremere leonum, sihilare serpentum, mugire taurorum,
alios rotare caput & post tergum terram vertice tangere, suspensisque pede
fceminis vestes nan defl,uere in faciem. Benedictus Deus quandoquidem ex
/Egypto prodeunt martyres, ex IEgypto illa cum Deo pugnante ac insanissi
ma, & unde impia ora, unde linguce hlasphemce; ex IEgypto martyres hahen
tur; nan in /Egypto tantum, nec in finitima vicinaque regione, sed UBIQ UE
TERRARUM. Et quemadmodum in annonce summa uhertate, cum viderunt
urhium incolce majorem quam usus hahitatorum postulat esse proventum,
ad peregrinas etiam urhes transmittunt: cum & suam comitatem & lihe
ralitatem ostendant, tum ut prceter horum ahundantiam cum facilitate res
quihus indigent rursus ah illis sihi comparent: sic & IEgyptii, quod attinet
ad religionis athletas, fecerunt. Cum apud se mu/tam eorum Dei henignitate
copiam cernerent, nequaquam ingens Dei munus sua civitate concluserunt,
sed in OMNES TERRIE PARTES honorum thesauros effuderunt: cum ut
suum in fratres amorem ostenderent, tum ut communem omnium dominum
honore afficerent, ac civitati suce gloriam apud omnes compararent, totius
que terrarum ORBIS esse METROPOLIN declararent.-Sanctorum enim
illorum corpora quovis adamantino & inexpugnahili muro tutius nohis ur
hem communiunt, & tanquam excelsi quidam scopuli undique prominen
tes, nan horum qui suh sensus cadunt & oculis cernuntur hostium impetus
propulsant tantum, sed etiam invisihilium dcemonum insidias, omnesque
diaholi fraudes suhvertunt ac dissipant. -Neque vero tantum adversus homi
num insidias aut adversus fallacias dcemonum utilis nohis est hcec possessio,
sed si nohis communis dominus oh peccatorum multitudinem irascatur, his
ohjectis corporihus continuo poterimus eum propitium reddere civitati. 5

66. Mersiyesi'nde eytanlarn ehitlerin kemikleri tarafndan nasl pa


rampara edildiklerini anlatmt. Iis omnibus Christiani fecerunt dem
unam, ubi nunc muit virtutes peraguntur. Tanta autem fuit viri gratia, ut
de iis qu esset precatus statim exaudiretur, eum sic honorante servatore:
quem etiam nos in martyrio precati vidimus, cum iis qui cum ipso fuerunt
martyrio affecti; & Deum adorantes, eorum corpora salutavimus. Illi ipsi,
5 "u bizim dnyamzda bu garip ve beklenmedik mucizeleri kaydetmemi hi bir Blge, ehir
veya rk yoktur ve gerekten de bunlar sadece uydurulmu eyler olsalard bylesine evrensel bir
hayranlk salayamazlard." Ve biraz ilersinde: "Bu mucizelerle ilgili szlerimin gerek kant vardr;
bizim ehitlerimiz bunlar her gn yapyorlar: hi de azmsanmayacak kadar ok insan toplanyor
[bunlar izlemek iin)."
161

KUTSAL KTABIN YORUMU

S I R ISAAC NEWTON

milites, Monachos Canobi quoque collocfrunt, ut pro Diis qui animo


cernuntur, servos & quidem flagitiosos divinis honoribus percolerent, ho
minum mentibus ad cultum ceremoniasque obligatis. Ii namque condita
& salita eorum capita, qui oh scelerum multitudinem a judicibus extremo
judicio fuerant affecti, pro Divis ostentabant; iis genua submittebant, eos
in Deorum numerum receptabant, ad illorum sepulchra pulvere sordi
busque conspurcati. Martyres igitur vocabantur, & ministri quidem &
legati arbitrique precum apud Deos; cum fuerint servilia infida & flagris
pessime subacta, quce cicatrices scelerum ac nequitice vestigia corporibus
circumferunt; ejusmodi tamen Deos fert tellus.6 (Epistl. 27. ad. Eustoc
hium). Bu Oration, Antioch'da 3 8 1 ylnda Constantinople, Metropolis
olmadan nce skenderiye hala Dou'nun Metropolis'i iken yazlmt.
6 [Isaac Newton buradan itibaren pepee Latince kaynaklar aktaryor. Bunlar okuma akn
salayabilmek iin topluca tek dipnot altnda iletmeyi uygun grdk.] "Bu grntleri izlemek
iin yabanc diyarlardan pek ok Kral geldi, nk kutsal ehitlerin iskeletleri yaklaan yargyla
ilgili iaretler ve belirtiler ortaya koydular, kt ruhlar hi kukusuz acyla kvrandlar ve insanlar,
geri sdrab duydular ama sonunda ferahladlar. Dinle, Kutsal l'nn iinde canl bir g
vardr." Ve Jerome, Paula iin yazd Epistle'da aym eylerden sz eder: "Paula, Samaria'y grd
ki, orada Peygamber Elisha ve Obadiah ve Vaftizci Yahya gmlydler ve orada gerekleen
mucizeler karsnda korkuya kapld ve secde etti. nk kt ruhlarn, azizlerin sandukalarnn
altnda ezildiklerini, brdklerini ve eitli biimlerde ikenceler ektiklerini grd: orda kpek
havlamas, aslan kkremesi, ylan tslamas ve boa brmesi gibi sesler kartan kurt suretindeki
insanlar grd; bazlarnn gvdeleri sabit dururken balar fpl frl dnyordu veya geriye doru
eildiklerinde balar tersten yere deiyordu, kadnlar ayak bileklerinden ba aaya aslmlard
ama giysileri yzlerini rtmyordu." Tanr'ya krler olsun ki ehitler Msr'da ortaya kyorlar:
Msr diyorum nk Tanr'yla en ok o savat ve en vahisi oydu; Msr diyorum nk Tanr'ya
en ok hakaret eden densiz azlar ve dudaklar hep oradan gelmiti; [imdi] bu Msr' da ite ehitler
kutsamyor ve sadece orada ve onun yaknlarndaki yerlerde deil btn dnyada kutlanyorlar. Ve
-tahl istihsalinden elde ettikleri zenginliklerin verdii glmsemeyle- [imdi] oralarn ehirlerinde
yaayanlarn hasat bereketi hem i talebi artryor hem de yurtdna ihra ediyorlar, ilkin kendi
nezaketlerini ve serbestliklerini (liberality) gstermek iin ve sonra da bu bereketli hasat sayesinde
kendilerinin ihtiya duyduklar eksikleri tamamlyorlar: ite bu ruh hali iinde olan Msrllar dinin
ampiyonlari olarak davrandlar. nk lkeleri ok sayda ehidi barndrd iin Tanrlar'nn
iyiliinin bunlardan gelmekte olduunu grdler; Tanr'nn onlara salad bu byk nimeti sadece
kendilerine saklamak yerine bu zenginlii dnyann her kesine dattlar: ve ikili bir amalar oldu.
Birincisi, dinkardelerine duyduklar sevgiyi gstermek, sonra da [ikincisi] herkesin ortak Tanrs'n
onurlandrmak ve bylelikle de herkesin kendi Devletleri'ne hayranlk duymasn temin etmek ve
onu dnyann Metropolis'i olarak ilan etmekti. nk ehit edilmi olan bu azizler bir kentin
gvenliini herkesten ok daha iyi salarlar, her ne kadar Adamite (Bkz: Dipnot, 183) grnl
.
ve cesim [iri, heybetli] olsalar ve ykselen kuleler gibi drt keli [antsa l] dikilseler de duyumlarla
hissedilebilir ve gzlerle grlebilir bir ekilde dmanlar uzaklatrmakla kalmazlar; onlarn
varlyla blis'in tm hileleri bozulur ve cin taifesinin gze grnmeyen batan karclklar
mahvolur gider. Fakat gerekte srf insanlarn ihanetinden veya cinlerin hilelerinden korunalm diye
onlara sahip olmak bizim iin deerli deildir; aslnda bu bedenler araclyla yapacamz tefekkr
sayesinde ilediimiz birok [gnahtan] ihlalden dolay ortak Tanrmz bizlerden uzaklamsa
Devletimiz iin yeniden onun efaatine mazhar olabileceimiz iin deerlidirler."
162

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

Aslnda Msrllar'n mucize yaratan ehit kalntlarn tm dnyaya da


tmalar birka yl almt. Msr, en ok ehit ve Aziz cesedine sahip olan
lkeydi, Msrllar kendi zel evlerinde bile onlar mumyalanm olarak
yatrdklar yataklarda korurlard. skenderiye'de bunlarn datmn di
er tm Kentlerden fazla salyorlard, yle ki, herkesin takdirini kazan
m ve bu Kenti dnyann Metropolis'i olarak gstermiti (Edit. Fronto
nis. Ducaei. Tom. 1 ) .
Antioch'daki krk ehitin naalarndan arta kalanlar 373 ylndan
nce datlmaya balanmt, nk o yl len Athanasius bunlarla ilgili
bir Oration . yazmt. Bu Oration henz baslm deildir ama Gerard
Vossius, Ephraem Syrus'un bu krk ehitle ilgili Oration'u zerine yaz
d bir tefsirde bu el yazmasn talya'da Kardinal Ascanius'un ktp
hanesinde grmtr. Chrysostomos'tan rendiimize gre, bu metinde
Bithnia'daki bu batl inancn evrenselliini anlatmt: ehit'in ansna b
tn blge hareketlenmitir; onun bayram gnnde btn Kent cokuya
kaplmtr. Hatta zenginler bile atalarnn mezarlarn ziyaret etmekten
kendilerini alkoyamamlard. Mersiyesi'nin sonuna doru da unlar ek
lemitir: ehitlerin ulu stunlarnn sayesinde glendirilen Kilise'yi Tanr
kollayacaktr. Krk ehit iin yazd Mersiye'de yle demiti. Onlar biz
lere sahip karak tpk bu zel stunlar gibi bizlere gven vereceklerdir;
onlard bizleri dmanlarmzdan koruyacak olan. Onlar yine kapatlm
deillerdir, her yne datlm olduklar iin baka lkelerde de saygya
mazhar olmulardr. ok sk olarak sizler iin dua etmesini istediimiz
birisini aram ve bu uurda uramzdr, ite size tek ses dua halindeki
40 ehit. Her kim ki onlara uarcasna koarak ular, her kim ki o kay
nakta mutluluk bulur: lkin ktlklerden arnr {zgrleir]; sonra da
tm hayat boyunca mutlu yaar. urada bir kadnn ocuu iin dua et
tii duyuluyor; ya da kocasnn gittii yerlerden sa salim geri dnmesini
salyor ve ona hastalnda ifalar diliyor. Ey insanln koruyucular,
dertlerimizin en iyi yoldalar, dualarmzn yol gstericileri ve tayclar,
Tanr'nn en gl elileri vs.
Btn bunlarla akca bellidir ki, 3 78 ylndan nce, Azizler iin yazl
m olan Mersiyeler ve Vaazlar sadece ibadet amacyla sylenilmi olma
nn ok tesindedir ve Dou'nun zayf imanlar oktan Azizlere tapnma
konusunda genel anlamda Keiler tarafndan yozlatrlmlard.
163

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Gregory Nasienzen adl Kei, Sasina piskoposu olur olmaz 3 73 yln


da yazd altnc Mersiye'de yle demiti: Gelin hep birlikte kendimizi
ehitlerle, daha dorusu, ehitlerin Tanrs ile arndralm. Biraz ilerisinde
de, ehitlerin ge ykseldiklerini veya ulvi bir mertebeye ktklarn ek
lemiti. Ayn yl ksa bir sre nce len Athanasius iin Mersiye'nin sonun
da onu yle canlandrmt:
skenderiye'deki Keiler, Msr ehitlerinin kalntlarn dnyann her
tarafna datarak Kentlerine n kazandrp dnyann Metropolis'i yap
tklarna gre; skenderiye, Antioch'tan krk ehidin cenaze paralarn
almadan nce kendi ehitlerinin paralarn gndermesi sebebiyle bu uy
gulamalarn ilk rneini oluturduu sonucunu kartabiliriz. Bu demek
tir ki, bu uygulama Msr'da Athanasius'un lmnden birka yl nce
balamtr. Bu uygulama Vaftizci Yahya'nn mucize yaratan kemiklerinin
Msr'a tanmasyla ve gelecek nesillere kazan salamas amacyla bir
Kilise'nin duvarlarna gmlmesiyle balamtr. Uygulama, ]ulian d
neminde kstlanm ama sonra Msr'dan mparatorluun tm toprak
larna yaylmtr. Chrysostom'a gre, bu tip ibadetlerin yaygnlamas
skenderiye'nin dnyann Metropolis'i olarak Antioch'un ve dier Kent
lerin skenderiye'yi izlemesiyle balamtr. Belli ki bu uygulama Msr'da
Atanasius'un lmnden birka yl nce balamtr. Anlalyor ki bu uy
gulama, Vaftizci Yahya'nn mucize yaratan kemiklerinin Msr'a getirilme
si ve gelecek nesiller iin kazan kaps olabilecei inancyla bir Kilise'nin
duvarna saklanmasyla balamtr. Dnek ]ulian dneminde kstlama
lar gelitirilmise de daha sonra Msr' dan tm mparatorluk topraklarna
dalm ve Chrysostom'a gre, skenderiye bu tr ibadetin Metropolis'i
olmu ve Antioch ve dier Kentler onun rneini izlemilerdir.
Bu batl inanlarn yaygnlamasnda ete liderliini Keiler, en bata
da Antony yapmtr. Athanasius'un dediine gre, Antony lm de
indeyken yannda bulunan tilmizlerine unlar sylemiti: lkin Mesih'e
saygda kusur etmeyin, ondan sonra da Azizlere sayg duyun. yle ki,
lmden sonra sizleri dost ve tandk olarak Tabarnacle'n altnda kabul
etsinler. Bu szlerimi dnn ve kavrayn ve eer bana saygnz varsa
beni babanzmm gibi anmsayn. Bu szler, 356 ylndaki lm srasn
da banda bulunan Keilere sylenmitir. Keilerin ebedi Tabarnacle'a
kabul edilebilmesinin en kolay yolu olduundan tm bedenlerini, Azizlere
164

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

kar ibadet ediiyle tutturmutur. Azizlerin cesetlerinden kalanlarn mu


cizeleri konusunda Konstantinius'un dneminde keilerin kopardklar
yaygarann kayna budur. Mucize-yaratcs kemiklerin tm mparatorlu
a datlmasnn kayna budur. skenderiye'nin rnek oluturarak, dier
tm ehirlerden fazla nemsenmesinin nedeni de budur. S. 3 62'de ]ulian
dneminde, Ruffinius'un anlattna gre Athanasius, peygamberlerden
gelen bir vahiy araclyla, Vaftizci Yahya'nn kemiklerini Dinsizlerden
saklamak iin, onlar kendi setii tanklarn huzurunda topraa gmerek
unutulmaya terk etmemi, gelecek nesillerin kazan salayabilmeleri ama
cyla bir kilisenin duvarlarna gizlemitir.
Bu kemikleri saklayarak bu tr mucizeleri yapan Azizler'in ruhlarna
danlmas ve ibadetlerin desteklenmesiyle Tanr'y dnmeleri salan
mtr. nk Athanasius, genliinden beri Azizler'i ve ehitler'i duala
rmzn aralar olarak grmt. Marcellinus, Byk Konstantin dne
minde yazd Risalesi'nde, Mezmurlar'daki szlerin hibir ekilde atlan
mamas ve deitirilmemesi ve yazldklar gibi okunmalar gerektiini,
nk bunlar ileten kutsal kiilerin kendilerine ait olduklarn bildikleri
iin bizimle birlikte dua ederler, hatta bu kutsal kiilere bu szleri syleten
Kutsal-Ruh, onlara ilettii bu szlerin tekrarlandn grnce onlara elik
ederek bizlere destek olur.
Birok lkeden dah fazla Kei'e sahip olan Msr'da Azizlere iba
det oktan balamt ve dier lkelere de yaylmt. 388 ylnda Msr'a
giderek Manastrlar ve Maximinius'un dneminde ektikleri aclardan
len Thebais ehitleriyle Appolonius'un kabirlerini ziyaret etmek isteyen
Pal/adius yle emiti:
Humatum corpus, nemo ad alterum locum transferat; nemo Martyrem dist
rahat, nemo mercetur: Habeant vero in potestate, si quolibet in loco sancto
rum est aliquis conditus, pro ejus veneratione, quod Martyrium vocandum
sit, addant quod voluerint fabricarum. Dat. iv. Kal. Mart. Constantinopoli,
Honorio nob. puero & Euodio Coss.7
7 "Btn bu ehitler iin Hristiyanlar tek bir Tapnak ina etmilerdir ve imdi orada ifa verici

birok i yaplmaktadr. Apollonius'un etkisi o denli byktr ki, onun talep ettii her ifaya mutlaka
cevap alnmaktadr; onun Kurtarcs onu ite byle onurlandrmtr. Biz de dualar ettikten sonra,
onu ve onun gibi ehit den arkadalarnn bulunduklar ziyaretgahlar dolap onlarn bedenlerini
selamladk ve Tanr'ya kranlarmz ilettik."
165

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Kendi dnemi tarihi konusunda yetkin, ama inansz bir kii olan Eupa
nius da 3 89 ylnda Msr tapnaklarn askerlerin, Keilere devrettiklerini
ve imdi eski Msr Tanrlar'nn odalarnda bu din adamlarnn saygsz
davranlar sergilediklerini yle anlatmt.
Item placuit, ut altaria, qucE passim per agros aut vias, tanquam memoricE
Martyrum constituuntur, in quibus nullum corpus aut reliquicE Martyrum
conditcE probantur, ab Episcopis, qui il/is locis prcEsunt, si fieri potest, ever
tantur. Si autem hoc propter tumultus populares non sinitur, plebes tamen
admoneantur, ne illa loca frequentent, ut qui recte sapiunt, nulla ibi supers
titione devincti teneantur. Et omnino nulla memoria Martyrum probabiliter
acceptetur, nisi aut ibi corpus aut aliqucE certcE reliquicE sint, aut ubi origo
alicujus habitationis, vel possessionis, vel passionis fidelissima origine tra
ditur. Nam qucE per somnia, & per inanes quasi revelationes quorumlibet
hominum ubique constituuntur altaria, omnimode reprobentur. 8

369'da Casarea Piskoposu yaplan ve 378 ylnda len Kei Basil, ehit
Mamas zerine yapt konumada; ehidimizi hibir zaman aklnzdan
karmayn; birounuz onu ryalarnda grm, birounuz dualarmz
araclyla onun desteini salam, biroumuz onun adn anarak ile
rinde bulunmasn salam, biroumuzu kararszlktan kurtarm, biro
unuzu salna kavuturmu, birounuzun len ocuu onun sayesinde
hayata dnm, bir ounuzun mr onun sayesinde uzatlmtr der ve

biraz sonra da bu inancn Kapadokya ve Bitinya blgelerindeki yaygn


ln u ekilde ifade eder: Bizlere bulunduun yksekliklerden merha

metle bak ve Baba, Oul ve Kutsal-Ruh'daki mkemmel Teslis'in {l]


mkemmel tapnclcir olan b u insanlar ynet: eer bar olacaksa beni
koru ve benimle birlikte halkm da a koyma, ama sava olacaksa beni
evime dndr, beni kendi [yannda] tut ve benim gibi o lanlar da kendinle
8 "Bu askerler, sadece akla grnebilene tapnmak yerine, tm insanlarn akllar bir ekilde trenler
yapmaya baml olduu iin, onlar adi klelere veya dorudan doruya sululara tapndrmak
iin Canopus Keileri'ni de konulandrmlard. Onlar kendilerini Tanr gibi gsteriyorlard ve
iledikleri sular nedeniyle en ar cezalara arptrlm olan bu kiilerin tuzlanm balarndan
[kurutulmu, bir tr mumyalanm] medet umuyorlar, bunlarn nnde diz kyorlar, onlarn
sandukalarnn nnde hrpani giysiler ve toz iinde kendilerini aalyorlar ve [bylelikle] birok
Tanr'nn huzuruna kabul ediliyorlard. Geen zamanla birlikte bunlara ehit, Veli, Eli veya
Alemler'in Divan'ndan zel grevle gnderilmi Sayclar denilmeye balanm ama aslnda bunlar
imansz kleler, yaptklar ktlklerden tr lanetlenmi kiilerdi ve gvdelerinde iledikleri
sularn izlerini ve uursuzluklarn tayorlard; ama ne yaparsnz ki, bu da [Msr] ite bu
Tanrlar'yla kurgulanmt."
166

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

tut, bu isteklerim ne denli byk olsalar da. . . 378 ylnda Basil, yazd
Mersiye'nin sonunda yle hitap etmiti: Ey sen, Ey ilahi ve Kutsal nder,
[gittiin] Tanr katndan bizlere bak, dualarmla ya Tanr'nn bizlere yaam
snav iin sunmu olduu u bir kymk eti bizden al, ya da onu cesaretle
tayabilmemiz iin tm hayatmz bize en uygun olan ekilde srdrme
mizi sala. Bu hayattan ayrldmz zaman, bizleri Tabernacle'a kabul eyle
ki, kutsal ve mbarek Teslis'e safiyetle ve mkemmelce balanp hep bir
likte yaayabilelim. nk u anda henz kusurlu bir anlaytayz, orada
(bedensel) isteklerimizin sonuna gelmi olalm mkafatn alabilelim. ok
tannm olan Kartaca Piskoposu Cyprian iin deil de, Grek asll ada
Cyprian iin yazd Mersiye'de ayn ekilde dua etmiti. Bizlere Justina
adl dindar bir Bakire'nin, Bakire Meryem'e dua ederek nasl korunduunu
ve Cyprian'n kllerinin nasl mucizeler yarattn anlatmt.
.

Baka bir Kei olan Gregory Nyssen, Ephraem Syrus'un hayatnda,


uzak bir lkeden dnen kiinin, barbar ordularnn saldrganl nedeniy
le ok byk bir korku iinde olduunu, fakat Ephream'in adn anp
ondan yardm dileyince tehlikeden kurtulduunu ve korkularn kendisini
terk ettiini ve salimen evine kavutuunu anlatmt. Mersiye'nin sonun
da Gregory, Ephraem'e u ekilde yalvarmt: Ey Ephraem, imdi kutsal
mezbahn yanbandasn [desteindesin] ve Meleklerle birlikte, Hayatn
Prensi'ne ve en Kutsal Teslis'e kurbansn. Bizleri hatrla ve gnahlar
mza af dile ki, alemler Krallnn ebedi mutluluunu tadabilelim. Ayn
Gregory, 3 8 1 ylnda ehit Theodorus iin yazd Mersiye'de bu ehidin
gcn ve halkn uygulamalarn yle anlatmt: Bu ehit geen yl kor
kun bir frtnay dindirmi, zalim ve acmasz skitlerin savan durdur
mutur. Bu ehit'in yatt mezarn stn kaplayan tozdan birisinin alp
gtrmesine izin verilirse, bu toz byk bir armaan olarak kabul edilir
ve ok deerli bir ey gibi korunarak saklanr. nk kutsal emanetlere
[cesetten arta kalanlar] dokunabilme ans eer bir kiiye nasip olursa bu
en samimi dualarla bile elde edilemeyecek kadar byk bir imtiyazdr ve
onlar kimin bu ans elde ettiini bilirler. nk yaayan birisi olarak,
onu sarp sarmalayan ve barna basan, ona gzler, az, kulaklar ve tm
duyular koyan ve sonra da o ehit iin tutkulu gzyalar dkenlere tm
varlyla canlym gibi grnr. Onlar ona dualar sunarlar, onlar savun
mas iin, Tanr'nn koruyucu bir Memuruymu gibi ona yakarrlar. Onu
167

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

ne zaman isterse o zaman armaanlar [Tanr'nn ltfuna mazhar olabile


cek kii] elde edebilen kii olarak anarlar. ..
Gregory, Mersiyesi'ni u dua ile tamamlar: Ey Theodorus, senden
birok ltuf diliyoruz, sradan bir insan olan Kral'n ve Lord'un huzu
runda memleketimin [selameti iin] devreye gir ve yardmc ol. nk
vatan o ehit'in ac ve strap ektii yerdir ve onlar da, onu savunan,
onu onurlandran ve ona sayg besleyen hemehrileri, kardeleri ve akra
balardr. Biz salgn hastalklardan korkuyoruz ve yaklaan tehlikeyi sezi
yoruz. Hilebaz skitler ok uzamzda deiller ve her an bize kar sava
amaya hazrlar. Bir asker gibi sava onlarla ve bir ehit gibi, sz hakk
n [ifade etme gcn] yoldan olan biz hizmetkarlarn iin de kullan.
Bu cemaat toplantlarnn bitmemesi iin acmasz ve hilebaz barbarlar
mabetlerimize ve sunaklarmza hiddet duymasnlar diye, kutsallarmz
pisletip ayaklar altna almasnlar diye dua et. Bunu senden gelmi bir
ltuf olarak aldmz aklyoruz ve gvenlikte ve salam olduumuzu,
gelecekte tehlikeden uzak kalacamz akca syleriz. Daha byk bir
kesimeye ve aalamaya ihtiya duyulursa btn ehit kardeler top
luluunu yardmna ar ve hep birlikte bizim sa'fl,armzda olun. Hak
yolunda olanlarn dualar halklarn ve cemaatlerin gnahlarn temizle
sin; Peter'i uruna zincirlendikleri, ldkleri Kiliseler iin teselli olsunlar.
Sahte ilahlara tapanlarn balar nmze dikilmesin/er, balarda yetien
ayrk otlar gibi oalmasnlar. Sapknlklar, tarm zararllar budaym
z bomasn, i damlas emmemi hibir kaya bize kar olmasn, kk
kurumam bereketli kelamn gcn bize evir. Ey imrenilen ve ehitler
arasnda yetkin olan sen; tm Hristiyanlar bir msr tarlas gibi hep bir
arada olabilsinler diye, senin ve yoldalarnn dualarn zerimizden ek
sik etme.
Ayn Gregory Nyssen, Antioch Piskoposu Meletius'un 3 8 1 ylnda l
m zerine, Constantinople'de ayn ikinci Dou Konsilinde tm Piskopos
larn huzurunda Meletius'u u szlerle anmt: Damat, bizden [koparlp}
alnmamtr. O bizim aramzda duruyor, ama biz onu gremiyoruz. O,
mana aleminde bizim ve halklarn gnahlar iin Tanryla yzyze araclk
eden bir Rahiptir. Bu szler, dua maksatl deildir. Daha nce Ephraem ve
Theodorus iin sylediklerini de dikkate alrsak (Ad. An. 3 8 1 . Sect. 4 1 )
bunlarn Gregory Nyssen'in samimi inanc olduunu anlarz. Gregory'nin
168

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

bu konumay Constantinople'daki Konsil'de yapt dnlrse diyor


Baronius, o blgelerdeki tm Kiliselerin ve Konsilin ayn kanaat payla
tklar, yani br aleme gm olan Azizlerin, Tanr'nn huzurunda bizler
iin dua ettiklerine inanmakta olduklarn anlayabiliriz.

Basil'le ayn yl lm saygn bir kei olan ada Ephraem Syrus,


Basil'in lm zerine yazd Encomiun veya Mersiye'de ona yle dua
etmitir: Ben zavall bir adamm; bana destek ol; Ey Peter, dualarnda
beni unutma! Sen ok glsn, bense ok zayfm, benim iin dua et.
Sen ok gayret/isin, bense ihmalkarm; sen btn erdemlerin hazinesine
sahipsin, bana rehber ol. Ben ki iyi eyler yapmayan fuzuli biriyim. Ayn
yl Krk ehitler iin yazd Enconium'da da onlara yle seslenmiti: Ey
Azizler, desteklerimizle bana yardmc olunuz. Ey siz sevilenler! Kutsal
dualarnzla Mesih'in benim dilimi ynlendirmesini salayn. Bu szleri
Krk ehitler'den birinin annesini anarak Mersiyesini u dua ile tanm
lamt: Ey Kutsal, sadk ve mbarek kadn, seni aryorum! Azizler'e
dua et ve de ki: Ey Mesih'in indinde ycelmi olanlar! Kk ve zavall
Ephream'in kurtuluu ve merhameti bulabilmesi iin ona yardmc olun.
Mesih'in ehitleri iin yapt ikinci Vaaz'da ya da Mersiye'de yle hitap
etmiti: Sizleri geri aryoruz ey Kutsal ehitler! Biz zavall gnahkarlar
iin Mesih'ten efaat dileyin. Pislik ve ktlk dolu barmz onun ilahi
merhametiyle arnabilsin. Ayn vaazn sonlarna doru unlar sylemiti:
Ey Tanr'nn en kutsal ve anl ehitleri! imdi dualarmzla bu zavallya
yardm edin ki, kalblerdeki en gizli srlarn aa kt bu en muhata
ral vakitlerde merhamete nail olabileyim. Mesih'in kutsal ehitleri, ie
yaramaz ve beceriksiz bir kap-taycs [Cup-Bearer= Trende yardmc
kii] olarak bugn sizlerin huzuruna geldim. nancnzn ve kardelerine
sizin zaferinizin trl ho nevaleler ile donatlm grkemli sofrasnda, sa
vanzn lezzetli arabn bu Kap'tan sundum. Bu masay her gn skca
ziyaret eden babalarnz, kardelerinizi ve akrabalarnz aklmn verdii
tm tutku ve arzuyla yeniden canlandrmak iin abaladm. nk onlar,
sizin yozlatrlamayacak en kutsal balarnz, erdemlerinizi talandrm
olan Tanr'y okuyla ve heyecanla kutsayan arklar sylyorlar, okuy
la ebadetimizin brakt kutsal emanetler nnde duruyorlar ve efaat
diliyorlar. Hakim olan Tanr ve Kurtarc'nn itaatkar ve iyi rencileri
iin hepsine efaat verin. Benim gibi zavall ve aciz kulunuza da verin!
169

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Fazilet ve desteinizden g alyorum, aklmn tm mecburiyeti ile sizlerin


kutsal emanetiniz nnde onlar vyorum ve kutsuyorum. Bu nedenle o
ilahi tahtn nnde zavall gnahkar Ephraem iin, yardmda bulunmaya
aryorum sizi. Bylece sizlerin dualar araclyla kurtulua erebileyim.
Efendimiz ve Kurtarcmz sa Mesih 'in ebedi efaatini ve merhametinin
yceliinin mutluluunu yaayabileyim ki, Baba Kutsal Ruh'un vg, sayg
ve zaferi ebediyen zer/erinde olsun. Amin.
Basil'den, iki Gregory'den ve Ephraem'den aktardmz bu anla
tmlara bakarak unu syleyebiliriz ki, Azizlere-Tapnclk, Basil'in ve
Ephream'in ldkleri yl olan 378'den nce Msr, Finike, Suriye ve Ka
padokya'da yaayan Keilerin ve takipilerinin arasnda iyice yerlemitir.
Chrysostom daha ge bir dnemde deildir, Byk Theodorus'un . dne
minde Antioch'da verdii vaazlarda bu batl inanla ilgili trenlerde ben
zer szleri vardr.
Bu ifadeleri St. ]ulia, St. Pelegia, ehit gratius, Msrl ehitler, Aziz

Berenice ve Aziz Prusdoce, ]uventius ve Maximus ve Coemetery adna


yazd Mersiye'de grlebilir. yle ki Berenice ve Prosduce ile ilgili va
aznda yle demiti: Belki de bu ehitler uruna hi de kk olmayan
bir atete yanp tutumusundur; yleyse bu tutkuyla kutsal emanetlerinin
huzurunda diz kelim ve kefenlerine sarlalm. nk ehitlerin kefenleri
byk erdemlerle doludur, tpk kemiklerinin byk gleri olduu gibi.
Sadece bayram gnlerinde deil, dier gnler de onlar analm ve onlarn
bizim koruyucumuz ve sahiplerimiz olduklarn tekrarlyalm. nk sular
byk gce ve etkiye sahiptirler, yaarken deil ldkten sonra da, hatta
ldkten sonra daha da fazla. nk artk onlar Mesih'in izlerini ve tarzn
tamaktadrlar; bu izleri gsterdiklerinde, Kral'n sahip olduu her eye
sahip olabilirler. Bu denli etkili olduklarn ve dost olduklarn grnce, biz
de onlar ska ziyaret ederek ve onlarla dostluk kurarak kendimizi gnah
lardan arndrabilir ve yardmlaryla Tanr'nn inayetine mazhar olabiliriz.
Constantinople, Gregory Nazinzen'in 379 ylndaki geliine kadar bu
batl inanlardan uzak kalmt. Ama birka yl iinde oras da bu batl
inanlara teslim oldu. Ruffinius'un anlattna gre, mparator Theodusi
us, zalim Eusenius'a kar sava amaya karar verince, 394 ylnda, rahip
ler ve halkn eliinde dua edilen ziyaretgahlar dolam ve ehitler'in ve
Havariler'in mezarlarna satan dokunmu rtler sunmu ve Azizler'in
170

DANIEL'N KEHANETLER ZERNE

yardmc olmalar iin dualar etmiti (Hist. Ecel. 1. 2. C. 23 ). Sozomen'in


yazdna gre mparator, Constantinople'un yedi mil kadar uzana gitti
inde Vaftizci Yahya adna yaptrd bir Kilise'ye girmi ve Yahya'nn yar
dmn salamak iin dua etmiti (L. 4. C. 24 ). Chrystostom'un dediine
gre de: o mor giysili kii bu sandukalar kucaklamak iin yaklat, asalet
gururundan syrlp Tanr'yla arasnda arac olmalar iin Azizler'in huzu
runda eildi. (Hom. 66. ad. Populum, circa sinem et Hom. 8, 27 in Matth.
Hom 42. 43. in em. Hom. 1. in. 1 Thess). Hkmdar, kendisinin koruyu
cular olan adr-ustasna [St. Paul] ve balkya [St. Peter] dualar sundu.
Baka bir yerde de yle yazmt: ehirler hep birlikte ehitler'in sanduka
/arna kouyorlar ve insanlar onlarn akyla yanp tutuuyorlar.
ehitlerin cenazelerinden arta kalan kutsal emanetlerin yollanmas, in
sanlarn Azizlerin kemiklerine tapnmalar ve din adna onlarn ruhlarna
yakarmalar Byk Theodius dneminin ortalarna kadar srd. Theodius
aadaki fermanla bu kemik tapncln yasaklad:
Bir ceset bir kez gmld m, onu bir daha baka bir yere nakletmeyin.
Hi kimsenin onu satmasna ve ticari bir meta olarak kullanmasna izin
vermeyin. Eer bir yerde bir ehit gmlmse, iznimiz olsun ki, oraya onu
onurlandracak bir bina ina edilsin ve ad da ehit'in Ziyaretgah konsun.

Bundan sonra Keiler ryalarnda grm veya vahiy gelmi gibi yaparak
tarlalar ve yolkenarlarn ehitler adna yaptrdklar sunaklarla doldur
dular. Bu giriim Kartaca 5. Konsilinin 14. Can on u yazmasna sebep oldu:
'

u da aklanmtr: Eer bir tarlada veya yolda iinde gerekte hibir ceset
veya [onun] bir uzvu bulunmakszn bir ant dikilmise, bu yklsn ve mm
knse bu ykm da o Blge'nin Piskoposu bizzat yapsn. Fakat bu ykm
halkn arasnda isyana davetiye kartyorsa, o zaman halk bu tr [batl]
yerleri ziyaret etmemek konusunda uyarlsn ve iyi niyetli insanlarn batl
inanlara kaplmalar nlensin. Orada yaam veya orada ac ekmi veya
orada mlk edinmi bir ehit bulunduuna veya ona ait bir kalntnn bu
lunduuna dair ok kuvvetli ve gvenilir bir gelenek yoksa, byle bir anta
itibar edilmemesi salansn. nk bilinsin ki, her tarafta ykselen bu tr
mezbahlar gerekte hayali vahiylerin ve yararsz dlerin mahsulleri olduk
lar iin tamamen inkar edilmelidirler.

Bu sunaklar, sanki altlarnda ehitler yatyormu gibi dua edilmek iin di


kilmiti. lkin tm Kiliseleri ehitlerin kemikleriyle veya sahte kemiklerle
171

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

doldurmulard. Sonra da tarlalar ve yol kenarlarn bunlarla doldurmular


d. Bu yeni din Grek mparatorluu'nda kanmca mparator Theodisius'un
Eugenius'a sava at ve yukarda zikrettiim 386 ylnda yazlm olan
Ferman'dan nce Keiler tarafndan kurgulanmt
Ayn Din, yani Mahuzzim Tapncl, Bat mparatorluu'nda da hz
la yaylmt: Daniel, bu Kehanet'te onun nc Canavar'nn bnyesin
de yer alan uluslarda yaanan belli bal olaylar tasvir etmitir.

172

kinci Ksm
.

AZIZ JOHN'UN MAHER'!


ZERNE

Birinci Blm

GR:
MAHER'IN YAZILI TARIHI'NE DAiR
.

reneaus Maher'in, [mparator] Domitian dneminde yazld


hususunda bir fikir ileri srmtr; fakat daha sonra bunu
[tarihlemeyi] dier baz kutsal kitaplarn yazlndan sonrasna

ertelemitir. Muhtemelen hocas Polycarp'dan bu kitab Domitian ld


sralar John'dan aldn duymutur. Belki de gerekten John kitabnn
yeni bir nshasn yazmtr, Ireneaus da bunun o tarihlerde yazlm yeni
bir kitap olduunu sanmtr. Eusebius, Chronicle ve Kilise'nin Tarihi
adl kitabnda Ireneaus'u izlemitir. Fakat daha sonra yazd Evangeli
cal Demonstrations (Dem. Evang. 1. 3) adl kitabnda John'un Patmos'a
srgn ediliini, Peter ve Paul un lmleriyle ayn tarihte birletirmitir.
__,

'

175

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Benzer ekilde Tertullian ve Sahte-Prochorus da byle yapmlardr (Vid.


Pameltum in notis ad Tertull. de Praescriptionibus, n. 2 1 5 . Hieron. 1 .
kontra Jovinianum, Edit, Erasmi . ) . ]ohn'un, Neron tarafndan kzgn
ya dolu fdan sapa salam kt eklindeki eski hikayeyi ilk yazm
olan kii her kimse, o da aynsn yapmtr. Bu hikaye tabii ki uydur
madr, ama yine de ]ohn 'un Neron'un dneminde Patmos'a [Aynaros]
srgn edildii sylentileri ilk kiliselerin kurulu aamasnda gelenein
iinde yer almtr.
Epiphanius, ]ohn'un ncili'nin Domitian dneminde yazldn gs
tererek (Areth. c. 1 8, 1 9 ) ve Maher'i Neron'dan ncesine tarihlendirir.
Arethas, yorumunun balangcnda, Eusebius'dan aktard renaeus'un
fikrini zikreder fakat onu izlemez, nk daha sonra Maher'in Kuds
yklmadan nce [S. 70 civar] yazlm olduunu onaylayarak nceki
yorumcularn bu ykmn altncsn kastettiklerini belirtir.
Suriye Kiliseleri bu ilk yorumcularn grlerini kabul etmektedir.1
Maher'in Suriye versiyonu olan yorumun bal da yledir: Kayzer
Neron2 Tarafndan Aynaros Adas'na Srgn Edilen Evangelist ]ohn'a
Tanr Tarafndan Gnderilmi Olan Vahiy. Ayns Eusebius'un Clemens
Alexandrinus'a (Hist. Ecel. 1 . 3 . c. 23) ve dier eski melliflere dayand
rarak aktard, John'un Patmos'dan dndkten bir sre sonra belirli bir
kentin Piskoposu'nun himayesine verdii gen bir adamn yksyle de
onaylanmtr. Bu piskopos gen adam eitmi, ynlendirmi ve niha
yet vaftiz etmitir; fakat daha sonra onunla ilgilenmemi ve gen adam
da uygunsuz ilikilere sapm ve yava yava kt alkanlklar edinmi,
sonra geceleri yolda rastlad kiileri istismar ederek soymu ve sonun
da da o denli umutsuz bir duruma dmtr ki, arkadalar bir soygun
ebekesi kurarak onu kendilerine Reis semilerdi. Chrysostom'un anlat
tna gre ( Chrysost. ad Theodorum lapsum.) ok uzun bir sre bu e
teye Reislik yapmtr. Sonunda ]ohn bu kente geri dndnde olup bi
tenleri duyunca bu hrszlar Reisi'ne gitmi, fakat eski ustasna duyduu
1 Syriac: Birinci yzylda Orta-Dou'da konuulan baat dil. Semitik bir dil olan Syriac, Farsca ve
Arapa'ya yakn, branice'ye uzaktr. Yahudi kavimlerinden bazlarnda Aramice'nin bir kolu olan
Syriac dialekti konuuluyordu.
2 Caesar: Sezar, Kayzer. Roma mparatorluu'nda Kral olmak en alt dzeyde bir otoriteyi temsil
ediyordu. Aslolan nce Sezar, sonra Augustus olmakt ve mparator olmak bile bunlarn yetki ve
gleri karsnda yeterli saylmazd.
176

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

saygdan tr Reis kam, ]ohn da ardndan koarak ona ulam ve


onu yeniden doru yola sokarak Kilise'ye geri getirmitir. Bu hikaye bir
ok yl kapsamaktadr ve ]ohn'un Patmos'dan dnnn Domitian'n
deil, Neron'un lmnden sonraya denk gelmesini gerektirir; nk
Domitian ile ]ohn'un lmleri arasnda sadece iki buuk yl vardr. ]ohn
ldnde 90 yandayd ve Kilise'ye ancak bakalar tarafndan tana
rak gtrlebiliyordu. Bu nedenle hrszn peinden koturmu olamaz
(Hieron. in Epist. ad Ga 1. 1 . 3 . c. 6). Bu fikir Maher'de, Tapnak'a,
Minber'e, Kutsal-Kent'e ve Gentile'ye yaplm olan atflarla da destek
lenmektedir. Atfedilen bu yerler ve isimler o dnemde sapasalam ayakta
duruyorlard ve o sralarda Kutsal-Kent'i n-Avlusu ile ayaklar altna
almakla tehdit etmi olan Gentile'ye de atf yaplmt.
Bu fikir Maher'deki anlatm ve slub ile de dorulanmaktadr n
k Maher, ]ohn'un ncil'inden daha youn bir branice ile yazlmtr.
Buradan u sonu kartlabilir ki, bu kitap ]ohn'un, ]udea'dan uzakla
trlmasndan ok ksa bir sre sonra yazlmtr. ]ohn, Sryancay kul
lanmaya alknd. Kendi ncili'ni yazarken Asyal [Anadolulu] Grekler
ile uzun sohbetler yapm ve branice'sini byk lde terk etmiti. Bu
durum, Peter, Paul, Thomas, Stephen, Elias ve Cerinthus tarafndan ger
ei taklit edilerek yazlm olan birok sahte Maher kitabyla da teyid
edilmektedir. Eer birok sahte ncil Acts [Havariler'in leri] ve Epistle
[kitaplar] gerek olanlar frsat bilip yazlmlarsa ve birok sahte Mah
er kitab yazlarak bunlarn Havariler ve Peygamberler tarafndan yazl
dklar ne srlmse, ilk Hristiyanlar'n arasnda gerek Havariler'in
yazdklarna byk bir talep olduu sylenebilir. Bu durumda da gerek
olan [Maher Kitab]nn bunlardan daha nce yazlm olduu rahatlkla
sylenebilir. Havariler'in dneminde asl Maher'den sonra birok sah
tesi ortaya km ve bunlar ]ohn'dan nce lm olan Peter'e, Paul'a,
Thomas'a ve dierlerine aitm gibi gsterilmitir. Tertullia'n ada
olan Caius'un3 anlattna gre, Cerinthus4, kendi Vahiy kitabn byk
3 Caius: Bu adla bilinen bir ka kii ve bir de Papa vardr ama Newton kaynak belirtmeden
verdii iin bu kiinin kuvvetle muhtemelen S. 1 7 1 'de skenderiye'de ldrlen Aziz Caius olduu
sylenebilir.
4 Cerinthus: S. 100 ylnda olduu varsaylan ilk Hristiyanlar'dan ve Gnostik Hristiyanlk'n
kurucularndan saylan kii. sa'nn lahi bir kii, Tanr veya O'nun olu olduu eklindeki Kilise
dogmasn red eden ve Yahudi Gelenek'ini savunan Ekoln Kurucusu.
177

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

bir Havari olarak yazmtr ve bu kitapta yer alan visionlarn kendi


sine Melekler tarafndan gsterildiklerini [bu nedenle de] Hz. sa'nn
yeniden diriliinden sonra Kuds'te bin yl srecek bir bedensel zevkler
ann yaanacan iddia etmiti (Apud Euseb. Ecel. Hist. 1 . 3 . c. 2 8 .
Edit. Valesii). Akca bellidir k i Caius Maher kitabn,John'un Maher
kitabnn tam bir taklidi gibi yazmtr (Epiphan. Haeres. 2 8 ) . Oysa' Ca
ius nce yaamt ve Kuds' deki Havarilere kar kmt. Claudius'un
[mparator] tahta knn daha birinci yl veya biraz ncesinde, yani
Neron'un lmnden 26 yl, ]ohn'un lmnden nce olmutu (He
ron. adv. Lucif) .
Bu gerekeler kitabn yazl tarihinin belirlenmesi iin yeterlidir,
ama bir husus daha vardr ki, insanlar dikkate alnca bu, bazlar iin
iyi dierleri iin de iyi olmayan bir gerekedir. Karar insanlarn yarg
sna brakarak bu meseleyi derinlemesine yazacam. Peter'in Mektup
lar'nda ve bran'ler5 [kitabnda] Maher'e atflar yaplm gibi grn
mektedir. braniler'e yazlm olan Mektup'daki u gndermeleri tpk
Melchisedec6 gibi Rahip-Kral olan Kutsal Tabernacle'daki Barahip'le
ilgili sylemler olarak alyorum. ki yz keskin klc, bin yllk huzuru
[Greke: bin yllk duraanlk, skunet veya huzur ortam]; kartlarn
yutup yok edecek olan [nihai] yarglama ve fkeli bir ate glyle sonu
yaklmak olan yeryzn, Tanr'nn ina ettii temelleri ayakta duran,
tanklar tayan bulutu, Sion D a'n, Kutsal Kuds', genel meclisi,
yani yeniden-canlanta [kyam] Adil olanlarn kamil ruhlarnn birli
ini, gk ile yerin sarsl ve onlarn atlarak artk yklmayacak olan
yeni Kralln, yeni yeryznn ve yeni alemlerin kaln da Tanr'nn
Kelam'na dair kabul ediyorum. (Peter. 1 . 7, 13. iv. 13, v. 1 .; Apoc. XIII.
8.; Apoc. XXI). Peter'in Birincisi'nde [Epistle=Mektup] unlar olmakta
dr: sa Mesih'in Vahiyi iki veya kez tekrarlanyor; Kuzu olarak [an
lan] Mesih'in [akacak] kan dnyann kuruluundan nce belirleniyor
5 Hebrews: Abraham'n soyundan gelenler. Ayn zamanda Yeni Alt'te yeralan fakat gerek yazar

belli olmayan bir kitap. S. 63-65 arasnda Aziz Paul'un dneminde ve sa'nn lmnden yaklak
30-32 yl sonra yazld da ne srlmtr.
6 Melchizedec: Gerek yazl Melki Tsedeq eklindedir. Adil Kral anlamnda kullanlan bir sfat
tamlamasdr. Eski Ahit'te cok enigmatik bir kiilik olarak yeralr. Mutlak hakimiyeti olan bir kiilii
simgeler ve Tek-Tanrcdr. Gelmi gemi en gl Majisyenler'den biri olduu da ne srlmtr.
Gnmzde onun adna kurulmu baz Occult rgtleri bulunmaktadr. Masonlar iin de ok nem
verilen bir sembol-kiiliktir.
178

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

(Apoc. i. 6. v. 1 0) . Gkyznde ruhani mekan ina ediliyor (1 Peter


il. 5 ) . Bizim iin gklerde saklanm rmeyen, lekesiz, solmayan ve
varolan bir miras aklanyor (1 Peter 1. 4, 5 ) . Son geldii vakit kefe
dilmeye hazr bir Selamet, imanla muhafaza ediliyor. Asil Ruhbanlk
Kraliyeti, Kutsal Rahiplik, Tanr'nn huzurunda yarglan balyor' ve
Babil'deki Kilise anlatlyor (Apoc. XX. 6.; Apoc. XX. 4. 12.; Apoc.
XVII). Bunlar gerekten de ok mulak ve belirsiz atflardr, fakat ikinci
Mektup'un birinci blmnn 1 9 . ayetinden sonuna kadar olan b
lm Maher'e devam mahiyetinde yaplm bir yoruma benzemektedir.
Orada ]ohn'un bu Kehaneti gnderme emrini ald Asya' daki Kilise
lere [Anadolu'daki Yedi Kilise] hitaben yazd szlerde diyor ki: On
larda Kehanet'ten [Peygamber Szleri] kesin vaadi, gn aarp sabah
yldz yreklerinizde douncaya kadar, karanlk bir mekanda n
[Nur'un] salmas, yani anlay sahibi olacaklar vakte , kadar diyor;
nk hibir Kehanet, zel [beeri] yoruma tabi deildir. Kehanet, eski
devirlerde insann isteiyle gelmi deildir, ama Tanr'nn kutsad ki
iler, Kutsal Ruh tarafndan harekete geirildikleri iin sylenmi/erdir.
Daniel (Dan. VIII. 1 5, 1 6, 27; XII. 8 . 9), Kehanetleri kendisinin bile
anlayamadn itiraf ediyor (Dan. VIII. 1 5 , 1 6, 27; XII. 8, 9 ) ; dolay
syla Kiliseler Peygamberleri ]ohn'dan bunlar yorumlamasn bekleyip
kendileri bunlar anlamaya almamaldrlar: Peter'in birinci blmde
sylediklerinin z budur. kinci blmde Kehanet'in kesin vaadinin,
sahte peygamberler ve sahte retmenler tarafndan Kilise'de nasl or
taya kacan, bunlarn lanetlenesi sapknlklar getireceklerini, hatta
onlara sahip km Efendimizi [sa Mesih] bile inkar edeceklerini ve
btn bu zelliklerin de Deccal'a ait olduklarn tasvir etmeye giriiyor.
Birok insan bu fesatlarn gsterdii kt yollara sapacak ve yery
znde konaklayanlar sahte Peygamber tarafndan aldatlacaklardr (in
many MSS=Scriptures/dini metinler). Fahie'nin batan karan ara
bndan ierek sarho olacaklar (Apoc. XIII. 7, 12), bundan dolay da
hakikat mekruh olacak; nk Canavar boazna kadar kfre batm
tr. Cinsellik vaadiyle dzenlenmi szlerle sizlerin ticaretini yaparlar
(Apoc. XIll. 1 , 5, 6 ) , nk bunlar yeryz Bezirganlardrlar ve byk
Fahie ile birlikte i yaparlar ve emtialar da, deeri olan her eydir.
nsanlarn ruhlarn ve bedenlerini de satarlar (Apoc. XVIll. 12, 1 3 ).
179

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Fakat onlarn yarglan bekletilmeyecek ve lanetlenmeleri hi aksatl


mayacaktr ( Apoc. XIX. 20), tpk Lut7 gibi adil olann kurtarlp olma
yanlarn ise tpk Sodom ve Gomorrah8 gibi (Apoc. XXI. 3, 4) ateler,
kayalar, eskizamanlarn tufan ile kyamet gn zerlerine yaacaktr.
nk Tanr kendisine bal olanlar ehvetten nasl koruyacan,
zellikle haramn ve bedensel zevklerin peinden giderek (Apoc. IX. 2 1 ;
XVII. 2 ) Fa hie'nin sunduu ehvet arabndan iip sarho olanlar ve
iman edenlerin birliini reddedip mucizelere dil uzatanlar cezalandr
mak iin ate gln nasl hazrlayacan bilir (Apoc. XIII. 6 ) . nk
Canavar Tanr'ya kar azn am ve onun ad ile gklerde mukim
olanlar kirletmitir. Bunlar vahi hayvanlardr, anlamadklar eyle
ri pisleten ve alnp yok edilmeleri gereken On-Boynuzlu Canavar ile
ki-Boynuzlu Canavar, ya da Sahte Peygamberdir, -bunlar gpegndz
isyan etmekten haz alrlar- sizlerle yemek yerken batankarc gzle
ri olanlardr. Kendilerini kendi hileleriyle aldatrlar, nk Canavarlar
Krallklar'nda byk Fahie ile ok ehvetli yaarlar. Tm uluslar onun
batankarc arabyla sarho e dilir (Apoc. XVIII 3, 7, 9). Onlar do
ru yoldan sapmlardr. Balak'a, srail'in ocuklarnn nn tkamay
reten, mekruh ve haram olan seven Beor'un olu Sahte Peygamber
Balaam'n9 izinden gidenlerdir (Apoc. il. 1 4 ) . Bunlar alayan berrak
sular deil, susuz kuyulardr; stnde tank olarak iki Aziz'i tayan
bulutlar deil, frtnann nne kaplm bulutlardr vd. Bu mektubun
yazar Maher'de sz edilen Canavar'n zelliklerini btn ikinci b
lm boyunca yle tasvir etmitir: ve sonra nc blmde onlarn
yapacaklar ykm ve gelecekteki [kurulacak olan] Krall aklamtr.
Mesih'in geri dn gecikirse, geri dn vaadi nerede? diye alayl
konumalar yapacaklarn anlatmtr. Sonra Efendimiz'in Maher'de
anlatld gibi, bir gece onlarn zerlerine hrsz gibi anszn bastraca
n ve Tanr'nn indinde bir gnden fazla olmayan bin yl boyunca bir
ate glnde yanarak gp giden eski alemlerin ve yeryznn yerine,
7 Lot: slamiyet'te Lut Peygamber. Yahudiler iin Peygamber deildir.
8 Sodom ve Gomorrah: Tanr'nn gazabna uram kentler. Cinsel sapklk ve Olanclk diye

bilinen Sodomy kelimesi buradan gelir.

9 Balaam: Mezopotamyal Peygamber. Eski Ahit'te ad geen ve Yahudileri kutsayan kii. Kendisi

Yahudi olmad iin onun tarafndan kutsanm olmak Yahudiler iin hakaret kabul edilmi ve
lanetlenmitir.
180

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

iinde hakkaniyetin ve adaletin barnaca yeni alemlerin ve yeni yery


znn beklentisinin oluacan anlatyor.
Bence Peter ve ]ohn snnetli olanlarn10 Havarileriydiler ve Roma
llar'n uluslarna sava amasna dein; yani Neron'un saltanatnn
onikinci ylna kadar Judea'daki Kiliseler'de kalmlard. Sonra dier
leri gibi onlar da Kiliseleri'ni Asya'ya [Anadolu'ya] tamlar ve Peter
oradan Corint'i geerek Roma'ya gitmi ve Roma mparatoru bu Kili
selere doular itibariyle Yahudi olduklar iin dman gzyle bakm
ve ayaklanmalar nlemek iin liderlerini gzetim altna alarak John'un
Patmos'a gitmesini yasaklamtr. Bana yle geliyor ki, Maher orada
[Patmos] yazlmtr. Sonra da braniler'e yollad Mektubu ile Peter'in,
onlarn zellikle ilgilendikleri bu Kehanet'e gndermeler yaparak yaz
d Mektuplar kaleme almtr. nk Mektuplardan yle anlalyor
ki, bunlar dinsizlerin genel bask ve iddet uyguladklar bir dnemde,
yani mparatorluun Yahudiler ile savat srada yazlmlardr; n
k o zamana kadar dinsizler Hristiyan Yahudiler ve dierleriyle bar
halinde yaamaktaydlar. braniler iin kaleme alnm olan Mektup,
Timothy'yi Yahudiler ile ilikilendirdii iin Asya'ya katan sonra ya
zlm olmaldr. nk o dnemde Timothy Asya Piskoposu idi. Oysa
sava baladktan sorira Judea'da k alan braniler, Timothy'yi tanmyor
lard. Peter de ]udea'ya yaplan sava ve tpk eski Babil'de olduu gibi
yaklaan esareti, Maher'de geen adyla Roma'y Babil diye anmak
tadr. Pontus'a, Galatia'ya, Kapadokya'ya, Asya'ya ve Bitnia'ya savrul
mu yabanclar hakknda yazarken, bunlarn Roma savalar nedeniyle
dalan yabanc topluluklar olduklarn, nk bu blgelerde ilgi duy
duu yabanc topluluklarn sadece bunlar [Anadolu'ya gen braniler]
olduklarn gsterir gibidir.
Olaylarn bu ekilde anlatlmas tarihle doruland takdirde en sa
lkl bilgiyi verir. Justin ve renaeus'un anlattklarna gre Siman Magus11
1 O Snnetli/er: Yahudiler'e Hristiyanlar tarafndan verilmi olan pejoratif lakab. Aziz Peter ve
Aziz Paul'un arasnda sa'ya bal olabilmek iin snnetli olmak ya da olmamak konusunda kavga
km ve Aziz Paul snnetsiz olunabileceini ne srerek yeni bir gelenek balatmt. Oysa sa'nn
kendisi de tm Havariler de ve bizzat Aziz Paul da snnetliydiler.
1 1 Simon Magus: Yeni Ahit'te byc olarak tantlan Simon Magus gerekte ok bilgili ve
Gnostikler'in liderlerinden olan bir kiiydi. nce sa'nn, onun lmnden sonra da Aziz Peter'in
rakibi olarak tamtlmtr. Ad pejoratif olarak rvet-vermek ve hileyle gzboyamak anlamnda
kullamlan Simony kelimesiyle anlr.
181

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

mparator Claudius dneminde Roma'ya gelmi ve orada [sihir] gsteri


lerini sergilemeye balamtr (Apol. ad Antonin Pium; Haeres. 1 . 1 . c. 20.
Videetiam Tertullianum; Apol. C. 1 3 . Euseb. Chron.). Sahte-Clemens'in
eklediine gre de havada uma gsterisini yapm ama Peter'in etti
i beddua tuttuu iin derek boynunu krmtr. Ayn ekilde Euse
bius, daha dorusu onun szcs ]erome'un belgelediine gre Peter,
Claudius'un saltanatnn ikinci ylnda Roma'ya gitmi, fakat Kuds
Piskoposu Cyril, Philastrius, Sulpitius, Prosper, Maximus Taurinensis ve
Hegesippus ]unior gibi yazarlar, Peter'in Siman Magus zaferini Neron 'un
saltanat dnemine tarihlemektedirler ( Cyril. Catech. 6. Philastr. de ha
eres. Cap. 30. Sulp. Hist. 1 . 2. Prosper de promiss. Dimici. temp. cap.
1 3 . Maximus ferm. 5. in Natal. Apost. Hegesip. 1 . 2. c. 2. Lactant. De
mortib. Perfec. c. 2. Hom. 70. in matt. c. 22) . Gerekte antik gelene
e gre Lactentius12 da grld zere, Peter R oma'ya bu mparator
dneminde gelmitir. Chrysostom'un anlattna gre, Havariler uzun
sre ]udea 'da kalmlar, ama Yahudiler tarafndan buradan kovulunca
Genti/e'ye gitmilerdir. ]osephus13'un anlattna gre, bu kopu Yahu
di savalarnn balad ilk ylda, iddetin kol gezdii bir dnemde ol
mutur. Ama herkes Havariler'in birok blgeye ayn anda daldklar
konusunda hemfikirdir. O rigen14, bu tarihi tam olarak saptamtr. An
lattna gre Efendimiz'in tilmizleri ve Havarileri Yahudi savalarnn
balamasyla birlikte eitli uluslara dalmlardr; Thomas Parthia'ya,
Andrew skitler'e, Hohn Asya 'ya ve Peter nce Asya'ya giderek burada
dalma ile ilgili vaazlar vermi, sonra da talya'nn ilerine gitmitir
(Euseb. Hist. 1 . 2. c. 25) . Dionisius Corinthius'un anlattna gre Peter
ve Paul burada Neron saltanatnn sonunda ehit edilmilerdir. Mark,
12 Lucius Firmianus Lactantius: S. 250-325. Byk Konstantin'in oullarn eitmekle grev
lendirilmi olan Hristiyan eitmen. Hristiyanlar onun araclyla Konstantin'e ulamlard.
13 Josephus: S. 37-100. En nl Yahudi sava stratejisti ve tarihisi. Roma Devleti'nin resmi
tarihisi olarak ok uzun yllar grev yapm ve bata toplumsal olaylar olmak zere Yahudiler
arasnda yaanan her gelimeyi en kk ayrntsna kadar yazm olmasna ramen nedense sa
ve onun Vaazlar ve armk'a gerilerek ldrlmesiyle ve bunun sebep ve sonularyla ilgili hi bir
aklamada bulunmamtr.
1 4 Adamantius Origen: S. 184-253. skenderiyeli Hristiyan ilahiyatc. Yaad dnemde Hris
tiyanl en gl ekilde savunmu bir dinadam olmasna ramen S. 325'de toplanan znik
Konsili'nin kararlaryla uyumayan kitaplar olduu gerekesiyle lanetlenmiti: 20. yzylda ise
lahiyatlar ona yaplan bu hakszla itiraz etmiler ve itibar iade edilmitir. Origen, Irenius ve
Polycarp ile birlikte kendi dnemlerinde Tek-Tanrclk akmn en yeterli ekilde temsil edenlerdendir.
1 82

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

Timothy ile birlikte, Roma'ya gitmi (2 Tim. IV. 1 1 . Colos. IV. 1 0 ) .


Paul'un yardmcs Sylvanus, Peter'e elik edenler ise birinci Risalesi'nde
anlatlmaktadr. Peter'in bu Risale'yi Roma'dan yazdn ve Roma'y
Babil olarak andn bunlara bakarak anlayabiliriz. kinci Risalesi de
dalm kavimlere atfen yazlan birincisi ile birlikte yazlmtr (2 Peter
III. 1 ) . Bu ve dier Risalelerinde anlattna gre Paul da ayn eyleri sy
lemitir ( 15 . ve 16). (Apud Euseb. Ecel. Hist. 1 . 2. c. 25). imdi Paul'un
braniler'e yazdklarnn dnda bu dalm topluluklar iin yazd hi
bir Risalesi olmadna gre, bu Risale' de (Chap. X. 1 1, 12) Peter'in syle
mekte olduu eyleri enine boyuna bulabiliriz. zellikle eski alemlerin ve
yeryznn, gp gideceklerini ve sarslmaz bir mirasn yerletirileceini,
Tanr'nn hilebazlara yakp yok edecek bir ate olduu (Heb. XII. 25, 26,
28, 29) gibi atflar gryoruz.
Maher'in yazl tarihini bylece belirledikten sonra bunun ger
eklii hususunda bir ey sylemem gerekmiyor. lk dnemde Maher'e
o kadar byk bir talep vard ki, birok kii taklidini yazd ve onlara
Havariler'in adlarn verdiler. Havariler'in kendileri bile tpk gster
diim gibi, bunlar incelediler ve bunlardan alntlar yaptlar, yle ki,
braniler'de [Risale] kullanlan slub Paul'un dier Risaleleri'nde kul
lanlan slubdan daha mistik hale geldi. ]ohn'un yazd ncil de dier
lerinden daha figratif ve grkemli bir eser oldu. Maher Kitab'ndan
nce Mesih'in Tanr'nn Kelam olarak adlandrldna Yeni Ahit'in di
er hibir kitabnda rastlamadm. Bu nedenle de Maher'de kullanlan
dilin Kehanet'ten alnd kanaatindeyim, tpk ncil'den alnm olan u
cmleler gibi: Mesih'in yeryzn aydnlatan k [Nur] olmas, yeryz
n gnahlardan arndran Tanr'nn Kuzu'su olarak kabul edilmesi, gk
yznden yeryzne inmi olan Tanr'nn Olu saylmas vd. ]ohn'un
lmnden otuz yl sonra Hristiyanla geen ehit ]ustin, Hristiyan
larn arasnda ad ]ohn olan ve Mesih'in oniki Havarisi'nden biri kabul
edilen bir kiiye gsterilen Vahiy [Revelations] adl kitabnda, Mesih'e
inananlarn Kuds'de bin yl yaayacaklar Kehaneti'nde bulunduunu
yazmt. Birka satr nce: Fakat ben ve her eyi doru anlam olan
birok hristiyan unu anlyoruz ki, hem bedensel bir dirili olacak hem
de ina edilen, geniletilen ve hayranlk duyulan Kuds'de bin yl yaa
nacaktr. Doru bir deyile, ilk dnemin tm hristiyanlar bu Kehanet'i
183

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

grmlerdi, alar boyunca Maher'den edindikleri bu fikri temel alan


birok insan da buna inanmt. Bu Kehanet'in tersinin iddia edildiine
hibir yerde rastlamadm. Havariler dneminde ]ohn'un tilmizlerinden
biri olan Hierapolis Piskoposu Papias, sadece bin yl doktrinini vaz et
mekle kalmam, ayn zamanda bu Maher Kitab'nn ilahi bir g ta
rafndan yazdrldn da ne srmt. ]ustin'den sonra nlenen Me
lito, bu Kehanet zerine bir tefsir yazmt: Melito, yedi kiliseden biri
olan Sardis'in Piskoposu olduuna gre, bu konuda ne bilgisiz saylabi
lir, ne de kendisi bu Kehaneti [uydurup] zorla kabul ettirmek istemitir.
Melito'nun ada reneaus, 666 saysnn btn eski ve kabul edilmi
metinlerde bulunduunu ve bunun kendisine ]ohn ile yzyze konumu
kiiler tarafndan ifade edildiini yazmt. reneaus'un kast ettii kiiler
den biri hi kukusuz hocas Polycorp idi. Ayn zamanda am Kilisesi'nin
Piskoposu Theophilus, bu kehaneti ne srm, onun gibi Tertullian da
sylemitir. Bu isimleri Clemens Alexandrnius ve Origen izlemi ve on
larn ada, Araplar'n Metropoliti, ehit Hippolytus da bu Kehanet'in
zerine bir tefsir yazmtr. Bunlarn tm eski adamlardr ve ]ohn'un
lmnden sonraki yzyirmi yl iinde n kazanarak dnemin kilise
lerinde ok nemsenmi kiilerdir. Hemen ardndan, Diocletian'in d
neminde yaayan Victorinus Picteviensis, Kehanet'le ilgili yeni bir tefsir
yazmt. Sanyorum, Maher'in ilk dnem Hristiyanlar arasnda nasl
incelendiini ve benimsendiini gstermeye bu kadar yeter. unu da be
lirteyim ki, Yeni Ahit'te yer alan baka bir kitabn bunun kadar etkili
olduuna ve bunca yorumunun yapldna hibir yerde rastlamadm.
Bu Kehanet diyordu ki: Bu Kehaneti okuyanlara ve yazlanlara sadk
kalanlara veya dinleyenlere mutular olsun. Bu szler ilk Hristiyanlar
ylesine evke getirmiti ki, kitab defalarca yorumlamlar ve baa
kamayacaklar glklerle karlanca Yeni Ahit'in br kitaplar hak
knda yorumlar yapmaya koyulmulard. Bu bin yl meselesi yanl an
lalncaya kadarki dnemde Maher Kitab'nn durumundan dolay bu
yanl anlama da kitaba kar bir nyargnn olumasna neden olmutu.
yle ki, Alexandria'l Dionysius'un bu kitabn Yahudi barbarl ile dolu
olduunu ne srmesi, bu nyarglar daha da glendirerek drdnc
yzylda birok Grek asll kiide bu kitap konusunda kukular olu
masna sebep oldu. Fakat Latinler'in ve Grekler'in byk bir ksmnn
184

A Z Z JOHN'UN MAHER' ZERNE

Maher Kitab'na sahip kmalar, dierlerinin sadece nyarg nedeniyle


kukulu olmalarm nledi ve kitabn otoritesine zarar vermedi.
Bu Kehanet, Vahiy [Revelation] adyla bilinir ve Daniel'e buyurul
duu zere zamann sonuna kadar sakl kalmas kaydyla kapatp, m
hrledii kutsal gerein metnidir. Daniel, bunu zamann sonuna ka
dar sakl kalmas kaydyla mhrlemiti ve o zaman geldiinde Kuzu
mhrleri aacakt. Pejmurde giysiler iindeki iki Tank bunu uzun bir
sre insanlara anlatacaklar, sonra bir bulutun stnde gkyzne yk
seleceklerdi. Bu durumda sylenebilecek udur ki, Daniel'in ve ]ohn'un
Kehanetleri, o zamann sonu gelmeden kimse tarafndan bilinemeye
cektir. Buna ramen birileri karamsarlk dolu yasl ve gaml bir tarzda
bu Kehanet'ten baz blmleri uzun bir sre tekrarlayarak birka kiiyi
kendilerine balayacaklard. Sonunda Kehanet o kadar ok dile getiril
mi olacakt ki, birok insan ikna olacakt. Bundan sonra, insanlar ardan
oraya koturacaklar ve bilgi yayldka yaylacak demiti Daniel. nk
ncil, dnyann sonu gelmeden ve byk kyamet kopmadan tm ulus
lara ulatrlmalyd.
Bu byk kargaadan kp gelen Palmiye (Dallar) Tayan 15 kalaba
lklar, sayca belirsiz olamazd, meer ki onlara gelmelerinden nce ncil
vaaz edilmi olsun. Eller kullanlmakszn yce bir dadan bir kayann
kopmas ve Suret'in ayakparmaklarnn stne dmesi ve bylece b
yk bir da haline gelerek yeryzn doldurmas gerekiyordu. Alemlerin
orta yerinde bir Melek uacak ve Babil yklmadan ve nsan Olu [sa
Mesih] harman bimeden nce tm uluslara ncil'i vaaz edecekti.
Yeryzndeki Krallklar'n Mesih'in Krallklar haline gelmeden nce
iki Peygamber bulutun stnde gkyzne ykselmek zorundadrlar.
Buradan anlald zere, yeryznn sonunun balangcna ulalma
dan bu Kehanet de zmlenemeyecektir. Dolaysyla da Kehanet henz
zmlenemedii iin srp gitmektedir. Fakat eer gnmzdeki bir
ok Yorumcunun byk bir baaryla belirttikleri gibi, sz edilen a
yaknsa, bizler de bu Kehanet'te neler olduunu renebileceiz demek
tir. Eer ncil'in vaaz edilecei dnem yaklamakta ise, u szler bizlere
ve bizden sonra gelecek nesillere ait olacaktr: Zamann sonu geldiinde
1 5 Palmbearers: Hristiyanlar'n cenazesine katlan ve cenazenin ardnda ellerinde palmiye dalyla
yryen kiiler. Palmiye dal sembolik olarak sofu dindarlk anlamna gelir.
185

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

feraset sahibi olanlar an/ayacaklar, ama kalblerinde riya ve hile olanlarn


hibiri anlamayacaktr. O kuyana ve Peygamber szlerini dinleyenlere ve
oradan yazlm olanlara sadk kalanlara mutular olsun.
Bu Kehanet'e dayandrarak gelecei nceden syleyen Yorumcular
sanki Tanr onlar Peygamber olarak yaratm gibi, lgnca szler et
mektedirler. Bu budalalklaryla sadece kendilerini ele vermekle kalm
yorlar, Kehanet'e nefret ve dmanlk duyulmasna da sebebiyet veri
yorlar. Oysa Tanr'nn plan, onlarnkinin aksi ynndedir. Tanr, eski
Ahit'deki bu Kehanetleri, insanlar meraklarn gidersin diye vermemitir,
ama bunlar gerekletikten sonra olaylara baklarak ve Yorumcular'n
deil, Tanr'nn nayeti ile tefsir edilebilsinler ve dnyaya duyurabilsinler
diye verilmilerdir. nk yzyllar nce tahayyl edilmi eyler gerek
letii zaman yeryznn Tanr'nn nayeti ile ynetildii gr ikna
edici olur. nk Mesih'in ilk gelii ile ilgili az sayda mulak Kehanet
ler, gerekte Hristiyanlk dinini yerletirebilmek amacyla var olmasna
ramen o zamandan bu yana da insanlar tarafndan yozlatrlmlardr.
Bylece Mesih'in ikinci geliinde ve yapacaklaryla ilgili ok ve lekesiz
Kehanetler sadece tahayyl edilsinler diye deil, ayn zamanda artk
unutulmu ve kaybolmu eski Hakikat'in yeniden kefedilerek hakikate
bal bir kralln kurulabilmesi iindir.
Maher'in tutarlln kantlayacak olan olaylardr. Olaylarn mey
dana gelmesiyle bu Kehanet de kantlanm ve anlalm olacaktr. By
lece eski Peygamberlerin n alarak gerek dinin anlalmas salana
cak ve bu yerletirilecektir. Eski Peygamberleri anlamak isteyen kii ie
bu noktadan balamak zorundadr. Ancak bu kehanetlerde sz edilen
esas devrim henz yaanmad iin, Kehaneti tam olarak anlayabilme
nin zaman da henz gelmemitir. Yedinci melein sesinin duyulduu
gnlerde Peygamberin, kullara mjdeledii Tanr'nn srr da tamamlan
m olacaktr. Sonra Yeryz Krallklar Rabbin ve onun Mesihi'nin ola
rak sonsuza kadar saltanat srecektirler.
Bu Kehanet'te ngrlen birok olay tamamlanmtr, yle ki bun
larn hepsinin incelenmesi ok byk zahmeti gerektirir. Tanr'nn na
yetini anlamak iin bu kadar yeterlidir, ama Peygamberler tarafndan
alar nce ngrlm olan devrimler, insanlarn gzlerini bu ng
rlere evirerek yorumlatmaya balatmtr. Bu nedenle tam zaman
186

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

gelinceye kadar bizlere den, olmu olanlar yorumlamaya almak


ve bununla yetinmektir.
Son dnem Tefsircileri arasnda, bilgi deeri yksek keifler yapm
olan birka kii kmtr. Buradan anlyorum ki, Tanr bu srlar akla
mak zeredir. Dierlerinin baarya ulamas beni dndryor ama,
eer onlar iin de yararl bireyler yapabilmek, benim tasavvurumdu
zaten.

187

kinci Blm

JOHN'UN MAHER KITABI'NIN


MUSA'NIN ERAT KTABI VE TAPINAK'TA
TANRI'YA BADET LE BAGLANTISINA DAR

ohn'un Maher'i Daniel'in Kehaneti [Kitab] ile ayn dille yazl


)\ mlardr; rineki Kehanetler dierideilrl ayn. ekilde ba
c) lantldr. Boylelkle bu Kehanetlern tumu brlkte hr tam Keha

net ederler ve benzer tarzda biri Sunum dieri de Yorum olmak zere iki
ksmdan oluurlar.
Bu Kehanet, Daniel'in mhrlemekle ykml klnd yedi mhrle
alarak birbirini izleyen yedi ksm halinde kendini ortaya koyar. Bu neden
le Maher veya sa Mesih'in Vahiy'i olarak adlandrlmtr. Yedinci mh
rn zaman, gkyzndeki yarm saatlik bir suskunluun ardndan duyulan
yedi borazann sesiyle sekiz alt birime blnmtr ve yedinci borazann
sesiyle Yce Tanr'nn savan byk gnnn gelip attn duyurur.
189

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Bu savata yeryznn Krallklar artk Rabbin ve onun Mesihi'nin Kral


lklar haline gelecekler ve yeryzn mahvetmi olanlar mahvolacaklardr.
Yorum u szcklerle balamaktadr: Tanr'nn gkyzndeki Tap
nak' ald ve grld ki iinde Tanr'nn Ahit1 Sand2 vardr: Bu da,
Kehanet'in sonuna dek srer. Tapnak, grnmlerin [Visions] sahnesi
dir ve Tapnaktaki grnmler yedinci aydaki [takvimin ay] bayram ile
balantldr. nk Yahudiler'in kutlama trenleri [bayramlar] olmas
beklenen eylerin en tipik olandr. Passover3 Bayram Mesih'in ilk geli
iyle ve yedinci ayda yaplan kutlama trenleri de onun ikinci geliiyle
balantldr: bu nedenle onun ilk gelii bu Peygamberliin veriliinden
ncesine denk gelmektedir. Yedinci aydaki kutlama trenleri hakknda
ise burada sadece atf yaplmtr. Bu ayn birinci gnnde sabah vakti
Ba-Rahip kandilleri yakard: Bu Kehanet' de, Ba-Rahibin kutsal giysileri
iindeki; nsan-Olu'na [sa Mesih] benzeyen birisinin sanki sa elinde
yedi yldzl bir asa varm da yedi altn amdann tam ortasnda, ya da
karsnda durarak kandilleri tututuruyormu gibi bir grntyle balar.
[Hristiyanlk] ilk dnemlerinde Tapnak veya Katolik Kilisesi, yedi Kan
dille aydnlatlrd. Kandil yakma, Meleklere veya Asya'daki yedi kilise
nin Piskoposlarna, yedi Epistle'in yollan anlamndadr. Bu Epistle'lar,
yaklamakta olan Mnkir/Mnafk dzene kar alnmas gereken n
lemleri ihtiva ediyorlard. Dolaysyla Epistle'larn Mnafklk' gl bir
ekilde balamadan nceki zamanlarda yazldklar bellidir. Mnafklk,
Havariler dneminde balamtr ve gnahlarn arndrcsnn aklana
ca vakte kadar da srecektir. Bu Mnafklk, Kabbalac Yahudiler'in ve
Gentile'nin metafizik retileriyle yorulmu Sim on 'un, Meanander'in,
Carpocrates'in, Cerinthus'un ve onlar gibi bakalarnn tilmizleri arasnda
balam ve bunlar Gnostikler diye tannmlardr. ]ohn, bunlara Deccal
lar (Anti-christs) diyordu ve kendi dneminde pek ok Deccal bulunduu
nu sylyordu. Fakat bunlar Havariler ve onlarn ilk tilmizleri tarafndan
lanetlenmi olsalar da, ilk drt mhrn al srasnda Kiliselere hibir
ekilde zarar vermemilerdi. lk drt mhrn alyla ilgili kehanetler,
1 Ahit: Testament. Yemin, bilgilendirme, vasiyetname.
2 Ark: Sandk. Tanr'nn Kutsal Emaneti'ni ve Mevcudiyeti'ni ihtiva ettiine inanlan sandk. srael'in

Tanrs Jehovah, Shekina adyla bu Sandk'a Mevcudiyetini bahetmistir. Roma mparatorluu


tarafndan yklan Tapnak'tan karld ve nerede olduu bilinmeyen Emanet Sandk'.
3 Passover: Yahudiler'in dinsel Bayram ve bu Bayram srasnda dzenlenen trenlerin tamam.
190

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

dinsiz Roma mparatorluu'nun sivil meseleleriyle ilgilidirler. Havariler'in


gelenei srd srece Kiliseler'in safiyeti korunabilmiti. Bu nedenle de
Kehanet'de Kiliseler'in meseleleri, beinci mhr alncaya kadar bahis
konusu yaplmamt.
Kiliseler, ite bu beinci mhrden sonra de getiler. Mnafklk'n
balayp egemen olmasyla yedinci mhrn al srasnda Kiliseler acil
nlemler istediler; bu nedenlede Epistle'lar hazrland. Dolaysyla bu yedi
Epistle'da sz edilen nlemler, Kilise'nin beinci ve yedinci mhrler
arasndaki dnemiyle balantldr. Beinci mhrn alnda, kilise m
nafklar [Hypocrites] tarafndan byk bir ykma uratlmtr. Altnc
mhrn alnda engelleyici, yani kafir Roma mrapatorluu bertaraf
edilmitir. Yedinci mhrn alnda gnahlarn arndrcs [sa Me
sih] aklanmtr. te yedi Epistle btn bu dnemlerle balantldr. Bu
Epistle'larn yazld yedi melek4, Tapnak'n barahipleri ve yneticile
ri olan ve Tapnak'n hazinesi'nin ve kaplarnn anahtarlarn saklayan,
Tapnak'n ynn ve sorunlarn zmn salayanlard.
Kandiller yakldktan sonra ]ohn, Tapnak'n kapsnn aldn gr
d. Borazan sesine benzeyen bir sesin, Kehanetleri grebilmesi iin ken
disini doudaki byk avlunun kapsna doru ardn duydu. Ahit
Sand'nn stndeki efaat makamna Yahudiler, Cherubimler'le5 Tanr
arasndaki taht olarak kabul ederek byk sayg gsterdikleri bir taht
kurulmutu (Exod. XXV. 2. Psal. XCIX. 1 ) . Bu tahta oturmu olan kii
ilk bakta zeytin renkli ]udea halk gibi ]asper ve Sardine talar rengin
deydi. O srada Gne doudayd ve tahtn etrafnda zafer armas olan bir
gkkua vard. Tahtn evresinde yirmi drt oturma yeri vard. Bu yer
ler, Rahipler Divan'nn onikisi gneyde, onikisi kuzeyde olan- yirmi drt
.
Prens-Rahip6 iin ayrlmt. Bu koltuklarda zerlerinde, beyaz harmaniler
giyinmi, balarnda talar olan yirmidrt Yal oturuyordu; bunlar Keten
giysili yirmidrt dzine Rahip'in temsilcileriydiler. Tahtn nne yldrmlar
dyor, imsekler akyor ve sesler ykseliyordu, yani Minber'de sabah
4 Seven Ange/s: Yedi Melek. Daniel'den sonra John'da ve dier birok menkbede de geen melekler.
Yedi says Yahudiler iin ok nemliydi. rnein her yedi ylda bir Sabbath Yl yayorlar ve alacak
ve verecekler ile esirlik veya klelik af ediliyordu.
5 Cherubim: Cennet'in kap bekileri, hayvan grnml melekler.
6 Prince of the Priests: Ba Rahipler veya Ba hahamlar. Trkede kullanlan Hahamba deyimiyle
bir ilgisi yoktur. Bu dinadamlarndan biri ayn zamanda Sanhedri'in de ba idi.

191

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

vakti yaplan adak sunumunun stnde alev yalmlar akyor ve Dou


kapsndaki Rahipler Meclisi'nin nnde alnan borazanlarn kardklar
sesler gkgrltsn andryordu. Btn bunlar ]ohn ile taht arasnda ol
maktayd ve ona Tahttan ykseliyorlarm gibi grnmlerdi. Tapnak'ta
tahtn nnde yedi Kandil yanyordu; bunlar Kehanetin banda yedi yl
dzla temsil edilmi olan, Tanr'nn yedi ruhu, yahut yedi Kilise'nin Me
lekleriydiler. Tahtn nnde billur gibi parlak bir cam denizi vard, bu r
pntl deniz, Tapnak'n verandasyla Sunak'n arasna doldurulmu olan
berrak su idi. Tahtn ortasnda ve etrafnda, n ve arka taraflarnda saysz
gzleri olan drt canavar vard. Yani, biri tahtn nnde, dieri arkasn
da olan Canavarlar, ]ohn'a sanki tahtn ortasndaymlar gibi grnm
t. Dier ynlerdekiler de emberi oluturmulard ve saysz gz olarak
grd de avlunun drt bir yannda toplanm olan halkn gzleriydi.
Birinci Canavar aslana, ikincisi buzaya, ncs insan suratl ve dr
dncs de uan bir kartala benziyordu. srail halk lde konakladklar
srada, kutsal adr'n [Tabarnacle] evresinde yerlemilerdi. Bu adrla
rn dousundaki airet ]udah bayrann, batsndaki airet Ephraim
bayrann, gneydeki airet Reuben bayrann, kuzeydeki airet
de Dan bayrann altndaydlar (Num. ii). Yahudilerin onayladklar gibi,
bayranda Aslan, Ephraim'n bayranda kz, Reuben'in bayranda
bir Adam ve Dan'cu bayranda da bir Kartal vard. srail halkn temsil
eden Cherubim ve Seraphim7 hieroglifleri bunlardan karlmlardr. Bir
Cherubim'in tek bedeni, fakat drt surat vard; bunlardan biri Aslan, biri
kz, biri Adam ve biri de Kartal'd. Bu suretler balarn evirmeden tp
k Ezekiel'in Kehanetinde olduu gibi ( 1 . btn), alemlerin drt yanndan
esen drt yele bakarlard. Drt Seraphim de ayn drt surata sahiptiler,
her bedende tek surat olmak zere drt bedenliydiler. Buna gre, drt
Seraphim, halk meclisinin drt yannda duran drt Canavar'dr. Birincisi
dou tarafndaki Aslan bal, ikincisi bat tarafndaki kz bal, ncs
gney tarafndaki insan bal, drdncs kuzeydeki Kartal bal oland.
Bu canavarlarn tamam srail'in oniki bal airetini temsil ediyorlard ki,
bunlardan seilmi yzkrkdrt bin kii mhrlenmiti (Apoc. VII. 4 ). Ve
her Canavar'n her airete ait iki olmak zere alt kanad vard ve toplam
7 Seraphim: Kanatl mahluklar. Bunlar insan sureti tayorlard. Kanatl ylanlar olduklar da ne

srlmtr.
192

AZZ jOHN'UN MAHER' ZERNE

yirmidrt kanatlydlar, yirmidrt toplum iin. Bu kanatlar hi susma-.


dan, yani gece gndz demeden, kutsal, kutsal, kutsal Rabbimiz Tanr,
o hep vard, hep vardr ve hep olacaktr diye baryorlard. Anlalyor
ki bu hayvanlar, Isaiah'a Kehanetinde grnen ve bu Maher'deki gibi
olan Seraphimler'dir. nk saiah'n Kehanetinde. de Tanr, Tapnaktaki
tahtta oturmakta iken Seraphimler'in her birinin alt kanad vard ve onlar
da kutsal, kutsal, kutsal glerin Rabbi Tanr diye baryorlard. Bu hay
vanlar, tahtta oturan ve ezelden ebede var olana an ve hret sunduklar
vakit, yirmidrt yal adam Tapnak'a girdi ve tahtta oturann nnde
yere kipaklandlar ve talarn kartp nne attlar, Ey Rab, sen, an ve
hrete layksn, nk her eyi sen yarattn ve onlar sana esenlik versinler
diye yaratldlar diyerek ezelden ebede var olana ibadet ettiler. Sabah ve
akam adaklarnda, kurbanlk Sunak'a konar konmaz iecek sunumlar
balyor ve borazanlar alnyordu. Leviler kez ilahi okuyorlard ve her
okunuta borazanlar alndka cemaat yere kapaklanp ibadet ediyordu.
Cemaat'in kez ibadet etmesi, Canavarlar'n kez Kudds, Kudds,
Kudds diye barmalaryla ayn saydadr: ilahi bitince Cemaat, ayinin
tamamlanmasna kadar ayakta durarak dua ediyordu. Bu meyanda Ra
hipler de Tapnak'a girmi ve tahtta oturann huzurunda yere kapaklana
rak ibadet etmi olurlard.
]ohn, tahtta oturann sa elinde [yazlm] bir kitap gryordu ve ki
tabn arka yz yedi mhrle mhrlenmiti. Bu demektir ki, Daniel'in
mhrlemekle ykml klnd kitap burada Kutsal Sandn sa tara
fna konulmu olan Peygamber'in eriat Kitabyla temsil edilmekteydi. O
ise, tahtta oturann sa elinde duruyormu gibi alglanmaktayd: nk
bu eriat Kitab'nda halktan uygulamalar istenen bayramlar ve tren
ler Daniel'in kitabnda ngrlm olanlardr ve bunlarla akmakta
dr. indeki yazlar da, kitabn arka yzndeki mhrler de benzeen
(synchronal) Kehanetler serisi gibidir. Tanr'nn Kuzusu dnda kitab
amaya [onun mhrlerini zmeye] deer bulunmu hi kimse kma
mt. Tahtn, drt Canavar'n ve Yallar'n tam ortasnda (yani, Sunan
ayakucunda) boynu vurulmu gibi yatan bir Kuzu grdm, bu sabah
ki kurban.ln yedi boynuzu, yedi kilisedir, yedi gz vard, ki bunlar
Tanr'nn btn dnyaya gnderilmi olan yedi ruhudur. Ve o geldi ve
tahtta oturann sa elinden kitab aldnda drt Canavar ve yirmidrt
193

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

ihtiyarl her birinde harp [mzik aleti] ve Azizlerin dualar bulunan ile
tts dolu altn buhurdanlk/arla Kuzu'nun nnde yere kapandlar.
Yeni bir ilahi syleyerek diyorlard ki: Kitab almaya ve onun mhrleri
ni zmeye layksn; nk boynun vuruldu ve akan kannla, bizleri, her
halktan, dilden ve milletten insanlar Tanr'ya uur/adn. Onlar dnya
nn stnde saltanat srmemizi salayan Tanrmza Krallar ve Rahipler
yaptn. Anlalyor ki, Canavarlar ve Yallar her ulustan ilk Hristiyan
lardr ve bu Hristiyanlar'n Kiliseleri'nde yaptklar ibadetler de burada,
Tapnak'taki Tanr'ya ve Kuzu'ya yaplan ibadet olarak temsil edilmitir.
Tanr, inayetiyle her eyi yaratt iin ve Kuzu da dklen kanyla biz
leri selamete kavuturduu iin Tanr, tahtnda ezelden ebede yaayacak
ve Kuzu da lmndeki erdemle onun makamna kadar ykselecektir.
John yle srdrmt: Canavarlar'n ve Yallar'n evresindeki birok
melein sesini duydum. Onlarn says onbinlerce onbin, binlerce bin idi;
yksek ve gr bir sesle yle diyordu: Boynu vurulan Kuzu, kudreti ve
zenginlii, hikmeti, an, hreti, izzeti ve bereketi almaya layktr. Gk
lerde, yeryznde, yeraltnda ve denizin stnde bulunan her mahlukun
ve onlarn sakin olduklar her eyin, Taht zerinde oturana ve Kuzuya,
ezelden ebede bereket, hrmet, izzet ve kudret olsun dediklerini iittim.
Drt Canavar amin dediler. Yallar yere kapandlar ve secde ettiler. Bu ilk
Hristiyanlarn ibadetiydi.
Ba Rahip'in yedinci ay orucundan nce yedi gn sreyle Tapnak'ta
gnahlarn ikrar, eriat Kitabn okumas [hatmetmesi] gelenektendi;
nk bu karmak ve farkl bmleri olan ayini bizzat kendisi ynetmek
zorundayd ve bu grevin bir blm de cemaate eriat Kitab'nn okun
masyd. Barahip kitab iyice incelesin diye Sanhedrin8 tarafndan atan
m belirli sayda Rahip onunla birlikte Tapnak'taki bir odada yedi gn
boyunca bulunurdu ve eriat yasalarn tartarak Rahib'e blmler okur
lar ve ona bunlar kendi bana okuma ve inceleme yollarn retirlerdi
Bundan dolay, yedinci mhr ikrar gn almt ve alemlerde yarm
saat sreyle mutlak bir sessizlik olmutu. Bir Melek (Ba_-Rahip) elinde al
tn bir Buhurdanla mezbahn (sunak) zerinde btn Azizler'in dualarn
8 Sanhedrin: Meclis. Aslen Greke olan Sunedrion kelimesinin branice yorumu. Yahudiler'in e

st yarg ve dinsel ynetim kurumu ve merkezi. Sanhedrin kararlarna uygun olmayan davranlar
sergileyen her Yahudi recm edilerek=talanarak idam edilirdi ve ta atanlarn sevap kazandklarna
inanlrd.
194

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

katabilsin diye ona bolca buhur verildi. Dier gnlerde Rahipler' den biri
byk sunaktan atei gm bir buhurdanlkla alrd, fakat bu [zel] gn
de Ba-Rahip, sunaktan atei altn buhurdanlkla alrd. Yksek minber
den aa inerken bir Rahip tarafndan kendisine getirilen buhuru alr ve
onunla birlikte Minber'e kar, o sunaa buhur sunarken, cemaat olabile
cek en sessiz ekilde iinden dua ederdi ve bu da gklerde yarm saat sren
sessizlikti. Ba-Rahip, sunaa buhuru yerletirdikten sonra elinde yanan
bir Buhurdanlkla Kutsal Sandn nne yrrd: Ve Azizler'in dualar
ile dolu buhuru duman Melek'in elinden ykselip Tanr'nn katna kadar
ulat. Dier gnlerde altn Mezbah iin kullanlacak buhurun bir ls
olurdu, ama bu zel gnde Mezbah ve dier kutsal yerler iin bol buhur
vard. Bu nedenle bolca buhur var diye yazlmt. " Ve Melek, buhurdan
ald, onu byk Mezbah'n ateiyle doldurup yeryzne savurdu." Yani,
kendi gizemci topluluunun yeleri olan Rahiplerle birlikte, Tapnak'n
dnda9 kalan yeryzne savurdu, nk yanan Kei, Tanr'nn payyd.
Akam sunumu bitinceye kadar, bu ve dier sunaklarn yapl srasnda
yksek sesler, gkgrltleri, depremler ve imekler vard denilirken kas
tedilen, Ba-Rahip'in yksek sesle cemaate eriat kitabn okumas bora
zanlardan yaylan grltl mzik ve Tapnak'taki sunumlara elik eden
ilahi mzik ile byk Mezbah'taki ateten ykselen ve imekleri andran
alevlerdir.
krar gnnn kudsiyeti artk bitmitir. Tabernacle bayramnn yedi
gnnde sunulan byk kurbanlar iin yedi Melek borazanlarn alm
lar ve ayn kurban sunumlarnda yedi gkgrltsnn sesleri yanklan
m ve Tapnak mzii ile Levitler'in syledikleri ilahiler borazanlarn ses
lerine karmtr. Yedi Melein kaplar dolusu gazaplarn dkmeleri de
trende yaplan iki sunumlardr.
Alt mhr alnca ]ohn dedi ki: Bunlardan sonra, (yani altnc m
hrn grntlerinden sonra) yer ve deniz zerine ve herhangi bir aa
zerine rzgar esmesin diye, yeryznn drt rzgarn tutan ve yerin drt
kesinde duran drt Melek grdm. Dou'dan karak gelen ve yaa
yan Tanr'nn10 mhrne sahip olan baka bir Melek grdm: topraa
9 Tapnak-D: Yahudilik'de dnyevi (Sekler) gnah ve haram (Profane) ancak Tapnak'n nne
kadar gelebilir, fakat kapsndan ieri giremez inanc vardr.
1 0 Yaayan-Tanr: The Living-God: Yahudiler ve daha sonra da Hristiyanlar iin Tanr aralarnda
ve hayatlarn dzenleyecek ekilde yaamaktadr. Teknik dilde Hay-Olan Tanr denir.
195

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

ve denize zarar vermekle grevlendirilmi olan drt Melee yksek sesle


bard ve dedi ki: Biz alnlarnn stne Tanrmzn mhrn vuruncaya
dek, yeryzne, denize ve aalara dokunmayn, . onlara zarar vermeyin.
Bu mhr ilemi, Yahudilerin bir geleneine yaplan bir atftr, [buna gre]
tm srail halk, kyamet gn geldiinde lm ve yaam kitaplarnda m
hrleneceklerdir. nk Yahudiler kendilerinin Talmud11 kitabnda bizle
re her yeni yln banda veya kutsal yln yedinci ay olan Tisri12 aynn
birinci gnnde yarglanmak iin kitabn alacan sylemektedir
ler: Bunlardan birincisi hayat kitabdr ki, bu kitapta mkemmel ekilde
adil yaam olanlarn adlar yazldr; ikincisi lm kitabdr ki, bunda
Tanrtanmazlar'n ve hilebazlarn adlar yazldr ve ncsnde de, k
yamet gnne kadar haklarnda verilmi olan kararlar belli olmayanlar
ile, o gn gelmeden nce adlar hayat veya lm kitaplarnda yazlmam
olanlarn adlar yazldr. Bu ayn ilk on gnne tevbe gnleri derler bu on
gn orulu geirerek ok dua ederler ki, onuncu gnde gnahlar silinsin,
adlar hayat kitabna yazlabilsin diye iffetli davranmak iin abalarlar. Bu
nedenle son gne, ikrar gn denmitir. Onuncu gn Havra'dan eve dn
srasnda birbirlerine, Tanr seni iyi bir yla mhrledi derler. nk Ya
hudilere gre kitaplar mhrlendii iin, Tanr'nn hkm bir yl boyunca
deimeden kalacaktr. Ayn ey, Ba-Rahip'in her yln ikrar gnnde, iki
Kei'nin alnlarna, Tanr'nn Pay ve Azazel'in Pay diye yazyla da gs
terilmitir: Tanr'nn Pay, alnlarna Tanr'nn ad yazlm olanlardr ve
Azazel'in [Adak Keisi] Pay da byk Fahie ile birlikte yabana srlm
ve Canavar'n damgasn yemi olanlardr.
Tanr'nn hizmetkarlar [Yahudiler] ikrar gnnde mhrlendiklerine
gre, bu mhrleni ile yedinci mhrn almas safhasnda ortaya kan
grntlerin benzer olduklarn dnebiliriz. Kuzu, alt mhr ap da
ortaya kan grntlerin altncsnn iindekilerle olan balantsn g
rnce, yedinci sayfann arka tarafna bakt ve gkler aleminin drt rzga
rn tutan drt Melek ile Tanr'nn mhrn tayacak Dou'dan karak
gelen dier Melei grd. unu da anlarz ki, drt rzgar tutan bu drt
Melek, yedi Melek'ten ilk drddr ve bunlar yedinci mhr alrken
1 1 Talmud: Tevrat. Eski Ahit'te Musa tarafndan yazldklarna inanlan kitaplarn bir araya
getirilmesiyle oluturulmu olan Kutsal Kitap.
12 Tisri: Eski Trke'de Terin Ay'. Semitik Takvim'e ait bir Ay. Eyll'den sonra, Kasm'dan nce
fakat Ekim ayndan bazen daha az gnl bazen de daha fazla gnl kabul edilmitir.
196

AZZ JOH N'UN M A H ER' ZERNE

Tanr'nn huzurunda olanlardr. Bu melekler rzgarlar tutarken gkler


aleminde yarm saat sreyle sessizlik olmutur. Tanr'nn hizmetkarlar
mhrlenirken, Altn ' Buhurdanl Melek altn Mezbah'n stne onlarn
dualarla buhur sunarak eriat Kitabn okumutur: Mhrlenmeleri biter
bitmez birinci borazann alnmasyla birlikte rzgarlar yeryzne zarar
vermiler, ikinci borazan aldnda da denize zarar vermilerdir. Bu rz
garlar savalar temsil etmektedir ve ilk drt borazan savalar iin aln
mtr. nk nasl ki, ilk drt mhr son mhrden gkler aleminin
drt rzgarna doru at sren drt atl ile ayrmaktaysa, ilk drt sava
borazann temsil eden drt rzgar ile son borazandan da lanet ola
rak temsil ediiyle ayrmaktadr.
Babil esaretinin yaknlat vakitlerde Ezekiel'in grd grntler
den birinde, alt adam ellerinde lmcl silahlarla ortaya karlar ve arala-.
rndan, onlardan biriymi gibi grnen beyaz mslin giysili ve katiplere ait
mrekkep hokkas tayan yedinci bir adam kagelir. Bu adama Kuds'n
ilerine kadar gitmesi ve ilenen gnahlar alayarak haykran adamlarn
alnlarna damga vurmas emredilir. Sonra alt adam, tpk ilk alt bora
zan alan Melekler gibi, oraya giderek damgalanm olanlar kltan ge
irmekle ykml klnrlar. Anlald zere, ilk alt borazan aldnda
yaanacak olan felaketlerden korunabilsinler diye yz krk drt bin kii
mhrlenmitir ve sonra da ilelebed varolacak olan mjdeli szlerin vaaz
edilmesiyle birlikte bunlar her ulustan, her boydan ve soydan, her halktan
ve dilden kimsenin sayamayaca kadar ok byk kalabalklar olutura
caklardr. Yedinci borazan alndnda 'ellerinde Palmiye dallaryla' byk
felaketten kacaklardr. Bu borazann sesinin duyurduu savalarla yery
znn Krallar, Tanr'nn ve Mesih'in Krallklarna dneceklerdir. nk
Yahudiler, Tabarnacle bayramnn yedinci ya da sonuncu gnnde byk
Hosannahl'nn13 hametli ad ansna Yahudiler o gn ellerinde Palmiye
dallar tayarak Hosannah diye barrlar.
Meleklerin altsnn ellerinde lmcl silahlar olan alt adama cevap
verdikten sonra borazanlarn almaya balamalaryla birlikte, bir bulu
ta brnm olan Kuzu tpk Mesih'in bu Kehanetin banda grnd
gibi, ok kudretli bir Melek gibi gkyznden yere indi. Bann stnde
13 Hosannah: Mbarek olsun anlamnda kullanlan bir deyim. Yahudiler Yeni Yl anlamnda da

kullanrlar.

197

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

bir gkkua vard ve yz Gne gibiydi ve ayaklar ate stunlarn


andryordu. Elinde henz alm kk bir kitap vard, nk tahtta
oturandan sadece bir kitap almt ve bu kitab ap okumaya deer bu
lunmu tek kii o idi. Sa ayan denize, sol ayan da yeryzne bast
ve tpk bir aslan gibi yksek bir sesle kkredi. Ba-Rahip, adet olduu
zere, cemaatin huzurunda Rahipler'e ait Dou Kaps'ndaki yksek bir
yerde durarak eriat [Kitabn] okumak zorundayd. Bu arada Tanr'nn
Pay olan Kei ve nek de [kurban olarak] Tapnak'n dnda atee veril
mi olurdu. O (Tanr'ya) yakarrken yedi gkgrlts birden patlamt.
Gkgrltleri bulutlarn sesidir ve bulut da sembolik olarak bir okluk
[kemiyet] anlamna gelir ve muhtemeldir ki bu kalabalk Tabarnacle bay
ramnn yedi gn boyunca sunulan byk kurbanlar iin aldklar m
zik eliinde ilahiler okuyan Levitler'dir. Dolaysyla yedi gkgrltsyle
ilgili Kehanet, yedi borazanla ilgili Kehanet'in baka bir ekilde ifadelen
dirilmi olmasndan baka bir ey deildir. Deniz zerinde ve kara zerin
de durmakta olduunu grdm melek sa elini ge kaldrd, g ve
iindekileri, yeri ve zerindekileri, denizi ve iindekileri yaratan, sonsuza
kadar var olann hakk iin yemin etti ki, artk sre tannmayacak, ama
yedinci melein sesinin duyulduu gnlerde boru aldnda, Peygamber
kullarna mjdelenmi olduu gibi, Tanr'nn srr da tamamlanm ola
caktr. Dolaysyla gkgrltlerinin sesi dnyann sonu geldiinde kesi
lecektir; tpk borazanlarn sustuu gibi. ]ohn szlerini yle srdrd: Ve
gkler aleminden iitmi olduum ses benimle yeniden konutu ve bana
gidip kk kitab almam vs syledi... Ve kk kitab Melek'in elinden
aldm ve yedim. Azm bal gibi tatl oldu, ama karnm sancd. Melek
bana dedi ki: birok cemaate, ulema ve dillere peygamberlik etmen ge
rekiyor. Bu, yeni bir Kehanet'e, tm Kitapta tekrarlanan Kehanet'e giri
babndadr. Ezekiel'in nne serilen yalvarlar, yakarlar ve gazaplarla
dolu yazl ve yazsz bir tomar veya kitab yiyerek aznn bal gibi ol
mas olaydr. Yiyip-imek, sembolik olarak mal-mlk edinmek demektir.
Kitabn yenmesi ise, iindeki Kehanet'ten esinlenmi olmaktr. Kitabn
tamamnda yer alan Kehanet'ten olaanst bir ekilde etkilenmi olun
duunu ima etmektedir ki, tm Kehanet'in tefsir yoluyla yeniden cokulu
bir tarzda ortaya konulduunu belirtir. Birinci Kehanet yeni borazanlar
ve mhrler bitinceye kadar balamaz. ]ohn'un az tatldr, bu nedenle
198

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

de ac olan Babil Esareti'nden, Tapnak'n d avlusuna kadar gelerek


kenti ayaklarnn altna almakla tehdit eden Gentile'den; hrpani giyimli
iki Tank'n yeryzne belalar saarak Canavar tarafndan ldrlmele
rinden sz eden Kehanet'ten balamaz. Borazanlarla ilgili Kehanet biter
bitmez, Gkler alemindeki muhteem Kadn'la ve Mikail'in Dragon'u ye
niiyle ilgili zafer Kehanetin' den balar. Sonra ]ohn'un karn sanclanr ki,
bu da byk Dneklik14 zamanlarnn geni bir tasviri araclyla olur.
Melek, karann ve denizin stnde durdu ve dedi ki: Kalk, Tanr'nn
Tapnak'n, Mezbah' ve ierde ibadet edenleri tart, yani analarn avlula
ryla [bulvar] ayr-yer diye bilinen Tapnak'n nndeki kare eklindeki
avlu, Rahipler'in avlusu diye bilinen Mezbah'n nndeki kare avlu ve ye
ni-avlu diye bilinen Tapnak'n iinde ibadet edenlere ayrlm olan avlula
rn llmesi isteniyor: inde Tapnak olmayan byk avluyu brak, onu
lme, nk oras Gentile'ye verilmitir ve onlar krk iki ay sreyle kutsal
kenti ayaklarnn altna almakla tehdit edecekler. Bu lm, Ezekiel'in,
Sleyman Tapna'nn llmesine yaplm bir gndermedir. Orada, d
avlu dahil tm Tapnak, sonraki zamanlarda yeniden ina edilebilsin diye
llmt.
Burada Tapnak'n ve Mezbah'n avlular ve ilerinde ibadet edenler
sadece ikinci bir Tapnak'n ina edilmesini salamak iin llmekte
dir, nk srail'in tm oniki kavminden [seilerek alnlar] damgalan
m olanlar, hsnniyet ve hakikatin isel avlusunda ibadet etmektedirler.
Fakat John'a d avluyu brakmas, yahut dinin dsal [biimsel] yzn
ve Kilise-Hkmeti'ni brakmas emredilmitir. nk bu hkmet Ba
billi Gentile'ye verilmitir. Gkler alemindeki muhteem Kadn'a gelince;
onun soyundan gelenler Tanr'nn emirlerine sadk kalarak sa'nn tank
ln almlard. Kadn ise, yabana katnda [sadakatli] grnmn
srdrm ama orada hsnniyetini ve ulviyetini terk ederek byk Fa
hie15 olmutu. Orada bereketini yitirmi, ama dsal olarak hala eski g
rnmn srdrmt. D avluda tapnan Gentile halk kutsal kenti
ayaklar altna almakla tehdit ederken, muhtemeldir ki, bir aya karada,
dieri denizin stnde duran Melek'in bacaklaryla simgelenen iki Tank,
14 Apostacy: Dneklik. Yeni girdii dinden sklarak kp eski dinine dnmek.
15 Byk Fahie: Eski Ahit'in yasaklad bir meslek olmasna ramen, Yahudiler Tanr'dan

uzaklatklarnda onun tarafndan Byk Fahie olarak nitelendirilmilerdir.

199

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

onlara teblide bulunmutur; tpk Elijah ve Musa gibi gleri olduunu


azlarndan kan alevlerle dmanlarn yok edeceklerini, o gn yamur
yamamas iin gkleri kapatacaklarn, sular kana dntreceklerini ve
her istediklerinde yeryznde felaketler yayacaklarn, yani, borazanlar ve
gazap talar [olarak anlalmas gerekiyor] sonunda hepsinin helak olup
gideceini, ldkten sonra yeniden dirilerek bir bulut zerinde gkyzne
ykseleceklerin hesap verme gnnn geldiini duyuran borazanlarn alnacan [sur fleneceini] sylemilerdi.
Kehanet tamamlandnda ]ohn, yeniden verilmi olan kitaba dner
ve onu u szlerle yorumlamaya koyulur, Ve Tanr'nn gkler alemindeki
Tapnak' ald ve Tapnak'ndaki Ahit Sand grnd. Ahit Sand de
nildiinde anlamamz gereken birinci Tapnaktr; nk ikinci Tapnak'n
Ahit Sand yoktu. Ve imekler ve sesler ve gkgrlemeleri ve zelzele
oldu ve byk dolu yad. Bu, drdnc mhrn al srasnda ortaya
kan drt suvarinin egemenlii srasnda Roma mparatorluu'nda ya
anan savalara verilen yanttr. Ve gkyznde byk bir alamet belirdi,
gnele giyinmi bir kadn grnd.
Kehanet'te Kilise'nin mezeleri dikkate alnmaya beinci mhrn a
l srasnda balar ve Tefsir'inde, Kilise'nin gkyznde bir kadn sureti
halinde grnmesiyle ayn zamandadr: Kadn orada cezalandrlmakta
burada ise doum sanclar ekmektedir. Tefsir buradan devam ederek
ilkin Tanr'nn hizmetkarlarnn mhrlenip, dierlerinin de Canavar'n
damgasyla iaretlenmelerine, sonra da harman ve babozumu ile tem
sil edilen hesap verme gnne doru ilerler. Buradan itibaren yedinci
mhrn ald gne geri dner ve yedi borazan Kehanetini, yedi ta
gazabn dklmesi olarak yorumlar. Bu talar dken Melekler, Tabar
nacle Tapna'ndan karak gelenlerdir yani, ikinci Tapnak'tan gelen
Melekler'dir, nk Tabarnacle'n d avlusu yoktur. [Kehanet] sonra ye
niden Tapnak'n ve Mezbah'n lmlendii zamanlara geri dner ve
d avluda tapnan Gentile'yi ve byk Canavar'n tanklar16 ldrme
sini, Azizlerin kanlaryla sarho olmu bir kadnn Canavar'n srtnda
1 6 Tanklar= Witnesses: lkin Essene adyla bilinen gizemli bir Yahudi Tarikat'nn yaztlarnda
geen ve Tanklar anlamna gelen bir kelime. Onlara gre, Nuh Peygamber'in doumunu gze
grnmeyen bu tanklar izlemilerdi. Bu deyim Hristiyanlar tarafndan sa'nn Tanr'nn Bir ve Tek
Olu olduuna iman edenler anlamnda kullanlagelmitir.
200

AZZ JOHN 'UN M A H ER' ZERNE

oturmas eklinde yorumlar ve buradan da aaya doru ilerleyerek Yo


rumunu srdrr ve byk kentin dne ve yarg gnne kadar eriir.
Kitabn tm Kehaneti, eriat Kitab tarafndan temsil edilmitir, dola
ysyla bunun tekrardr ve yedi borazann alnn izleyen grntlerde
yorumu yaplm ve Gkler Alemi'nde Tanr'nn Tapna'nn almasyla
balamtr. Sadece yedi gk grlemesinin syledikleri eyler yazlm de
ildir, bu nedenle de yorumu da yaplmamtr.

201

nc Blm

JOHN'UN KEHANET'NN
DANIEL'N KEHANET ile BAGLANTISINA
ve KEHANET'N KONUSUNA DAR

05 utsal Kehanet'in tm sahnesi balca ksmdan olumutur:

lfl: Frat

[nehrinin] tesindeki blgeler Daniel'in ilk !ki Canavar


<o l/ J "' ile temsil edilmitir; Frat'n bu tarafndaki Grek Imparatorlu
u, Leopar ve Teke tarafndan temsil edilmitir ve Yunanistan'n bu ta
rafndaki Latin mparatorluu da on boynuzlu Canavar tarafndan tem
sil edilmitir. Ve bu ksm, yeryznn nc ksm, deniz, nehirler,
aalar, gemiler, yldzlar, gne ve ay eklindeki anlatmlarla balantl
dr. Ben, drdnc Canavar'n bedenini Yunanistan'n bu tarafna koyu
yorum, nk drt Canavar'dan ilk nn mr, ellerinden mlkleri
alndktan sonra uzatlmt ve bundan dolay da drdnn bedenine ait
deillerdi. O, [drdnc] ayaklaryla onlar ezmiti, o kadar.
203

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Yeryz [dnya] denildiinde Yahudiler, kara yoluyla gidebildikleri


byk Asya ve Afrika ktasn anlyorlard: ve Adalar denildiinde de,
deniz yoluyla ulaabildikleri, zellikle de tm Avrupa'y anlyorlard:
ve bundan dolay da bu Kehanet'te, yeryz ve deniz, Grek ve Latin
mparatorluklar'na ait uluslar iin konulmulard.
Daniel'in nc ve drdnc Canavarlar, John'un Dragon'u ile on
boynuzlu Canavaryla ayndr ama u fark vardr: ]ohn, Dragon 'u (Ej
derha), btn halinde varln srdren Roma mparatorluu iin ko
yar, nk Kehanet ona iletildii srada Roma mparatorluu btnlk
halindedir ve Canavar' da mparatorluk blnmeden dikkate almaz ve
[blnmeden] sonra da Ejderha'y Grek mparatorluu, Canavar' da
Latin mparatorluu olarak koyar. Bu nedenle de Ejderha ve Canavar
ortak kafalara ve ortak boynuzlara sahiptirler: ama Ejderha'nn sade. ce kaflarnda, Canavar'n ise sadece boynuzlarnda talar vard: nk
Canavar ve boynuzlar, Ejderha'dan ayrlmadan nce kendi balarna
saltanat srebilmi deillerdi: ve Ejderha, Canavar'a tahtn teslim etti
i zaman, on boynuz gcn Canavar'la ayn anda Kral olmak gcne
erimilerdi. Kafalar birbirini izleyen yedi Kraldr. Bunlardan drd ilk
drt mhr ald srada ortaya kan drt suvaridir. Uzgrlerde mev
cut olduu dnlen altnc kafadan, ya da mhrn sonlarna doru
denilen udur ki, yedi Kraldan ilk bei yenik dm biri kalm, ve die
ri ise henz ortaya km deildir, varolan ve [artk btn halinde] va
rolmayan Canavar, klla yaralanarak ldrlm ve yediden biri olan
sekizincidir: dolaysyla da yedincinin mtemmim czdr [tamamlayc
uzantsdr] . Bu boynuzlar yukarda tesvir edilmi olan Daniel'in drdn
c Canavar'nn boynuzlaryla ayndr.
lk drt mhrn allar srasnda ortaya kan drt suvari Bay
Mede, tarafndan ok iyi aklanmtr; istisnas udur ki, ben, ncy
[suvariyi] Gney'den gelen Krallar olarak, Gordian'n ve Arabistanl
Philip'in saltanatnn sonuna dein, drdncsn de Decius'un salta
natndan, Diocletian'n saltanatnn balangcna kadar srdrmekten
yanaym. nk drdnc suvari, bir kula ata [krat] binmiti ve ad
lm'd ve ller diyar1 onun peisra geliyordu ve onlara klla ve
1 Hades: ller Diyar.
204

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

ktlkla ve lmle ve yeryznn yaban hayvanlaryla ldrmek iin yer


yznn drtte biri zerinde g kullanma hakk verilmiti: Roma m
paratorluu, isyanlar saylmazsa, Krallk yapsn blnmeden srdr
mt ve bu da drt suvari ile temsil edilmiti. Fakat Diocletian mpa
ratorluu, S. 285'de kendisiyle, Maximianus arasnda bltrd ve bu
blnmlk Byk Konstantin'in, Licinius'u bozguna uratt S. 323
ylna dein srd ve Diocletian ve Maximinius tarafndan balatlm
olan zulm dnemini sona erdirdi ve beinci mhrn al srasnda
tasvir edildi.
Fakat mparatorluun bu bln mkemmel deildi, nk mpara
torluun tamam hala ayn Senato'nun ynetimi altndayd. Konstantin'in
dinsiz bir .zalim olan Licinius'a kar kazand bu zafer mhrn al
srasnda tasvir edilen dinsiz mparatorluun kn balatt: ve bu
mhrdeki uzgrler Roma mparatorluu'nun tamam (btn) zerin
de, dinsiz Dnek ]ulian'n saltanatnn sonrasna kadar srmektedir.
Yukarda da sylendii gibi, Kilise'nin meselelerinin dikkate alnmas,
beinci .mhrn al srasnda olmutur. Burada Kilise, gkler alemin
deki Tapnak'n iindeki dindarln gnei, ayaklarnn altnda Yahudi
Bayramlar'nn Ay', ve banda oniki Havariyle, srail'in oniki kavmiy
le balantl oniki yldzl ta tayan bir kadn olarak resmedilmitir.
Tapnak'tan kap yabana vardnda geriye, Tanr'nn emirlerine sadk ve
sa Mesih'in tankln kabullenmi soyunu brakmt; dolaysyla onun
kandan ncesi, ilk ve saf haliyle Tanr'nn Kilisesi'ni temsil ediyordu,
ama sonra o Abolah ve Aboliah2 gibi yozlamt. Kilise, Diocletian'n
dneminde ok zulm grm ve doum sanclarna duar olmutur.
Konstantin'in S. 3 12 'de Maxentius'u yenmesinden sonra dnyaya bir o
cuk getirmi bu da. btn uluslar demir asayla ynetecek olan bir Hris
tiyan mparatorluu olmutur. Konstantin'in, S. 323'de Licinius'a kar
zafer kazanmasndan sonra bu kadnn ocuu [Kilise] Tanr'nn katna
ve tahtna sahip olmutur. Roma mparatorluu'nun Latin ve Grek mpa
ratorluklar olarak ikiye blnmesinden sonra kadn, birinci Tapnak'tan
veya manevi adan ksr olan Latin mparatorluu'ndan kam ve daha
2 Aholah ve Ahoilah: Eski Ahit'in Ezekiel Kitab'nda adlar geen iki kzkarde. Ksaca, Oholibah

diye bilinir. Bunlardan birincisi "adr Sahibi Olan Kadn" (Fahie) anlamndadr. kincisi ise Judah
Krall'na verilen addr. Ek olarak: birincisi Asur Esaretini, ikincisi ise Babil Esaretini simgeler.
205

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

sonra Canavar'n srtnda ve yedi dan tepesinde otururken ortaya k


mtr ve bundan byle de yeryz krallarnn stnde saltanat sren b
yk kent [Kuds] olarak anlmtr, yani, yeryz Krallar denildiinde
Krallklar'n Canavar'a teslim etmi olan on Krallk anlalmaldr.
Ama onun kandan nce gkler aleminde Michael [Melek Mikail]
ile Ejderha, yani, Hristiyanlarla dinsizler arasnda sava vard ve Ejder
ha, blis ve eytan denilen, btn dnyay saptran o eski ylan, yery
zne atld ve onun melekleri de kendisiyle birlikte kovuldular. Ve John
gkte byk bir ses duydu: Tanrmzn kurtar ve gc ve melekutu
ve Mesih'in egemenlii imdi zuhur etti, nk kardelerimizin sulayc
s, onlar Tanrmzn huzurunda gece gndz itham eden [artk] aaya
atld. Ve onlar Kuzu'nun kan nedeniyle ve onlarn ehadetinin sz ve
silesiyle onu yendiler ve lme kadar canlarn saknmadlar. Bu nedenle
coun ey gkler ve oralarda oturanlar, mesrur olun. Veyi olsun karada ve
denizde mukim olanlara (ya da Latin ve Grek mparatorluklarna) nk
blis vaktinin daraldn bildii iin byk bir kinle sizlerin stne indi.
Ve Ejderha, Roma tahtndan uzaklatrldn ve ademolunun ya
knlatn grnce, bu ocuu dnyaya getiren kadna zulmetti ve Roma
mparatorluu'nun S. 330'da Roma ve Constantinople olarak ikiye b
lnmesiyle kadna, gizemli olarak Babil diye anlan Arabistan'n yabann
daki yerine uabilsin diye Roma mparatorluu'nun sembol olan iki ka
nat verildi. Ve bu mparatorluun is 3 3 7'de byk Konstantin'in oullar
arasnda paylalmasndan sonra, ylan, kadn rmaa srkleyip gtr
sn diye ardsra (Bat mparatorluu) azndan rmak gibi su frlatt. Ve
yeryz, (Grek mparatorluu) kadna yardmc oldu ve yer azn ap
[ylann] frlatt suyu yuttu (Konstantius'un S. 353'de Magnentius'a
kar kazand zafer) ve ite bylece Canavar bir klla lmcl yara
ald. Ve Ejderha, kadna kinlendi (S. 361 'deki Dnek Julian dneminde)
ve S. 3 64'de mparatorluun Valentinian ve Valens'in arasnda bir kez
daha blnmesinden sonra oradan ayrlp kadnn kaarken geride brak
t zrriyeti ile savamak iin Dou mparatorluu'na gitti: ve Canavar
bylece yeniden iyilemi oldu. .S 379 ylnda mparatorluun Gretian
ve Theodosius'un arasnda bir kez daha blnmesiyle birlikte on boynuz
lu Canavar denizden, iki boynuzlu Canavar da karadan dikildiler: ve S.
395'deki Theodius'un oullar arasndaki son blnmeyle de Ejderha,
206

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

gcn ve tahtn ve byk yetkilerini Canavar'a verdi. Ve on boynuz da


Canavar' la birlikte ayn anda Kral olmak gcn elde etmi oldular.
Sonunda kadn, Canavar'n srtnda uhrevi ve dnyevi mekan olan
yere vasl oldu ve orada onun krallnda deil fakat ondan biraz uzakta
ylann nnde vakit, vakitler ve yarm vakit beslendi. Kilise, yeryznn
tccarlar tarafndan, vakit, veya buuk yl veya 42 ay, ya da 1 260
gn beslendi: bu Kehanetler'de gnler, yllar olarak konulmutur. Btn
bu vakitler sresince Canavar hareketliydi ve kadn da onun s!rtnda sal
tanatn sryordu, yani onun zerinde ve kendi glerini ve kudretlerini
yeni Krallklar'n Canavar'a vermi olan on Kraln zerinde egemendi;
ve Azizler'in [dklm] kanlaryla sarho olmutu. Bu erevede kad
nn Daniel'in dierlerinden daha pervasz ve tekilerden ayr bir spttan
gelen ve az ve gzleri kadna benzeyen drdnc Canavar'nn onbirin
ci boynuzu olduu ve mukaddeslerle savaa giritii ve onlar alt ettii ve
onlar ypratt ve vakitleri [a] ve eriat deitirmeyi dnd ve
bunlar bir vakit, vakitler ve yarm vakit sresince kendi elinde tutarak
saltanat sren olduu sylenebilir. Kadnn bu zellikleri ile Canavar'n
kk boynuzu birbirleriyle mkemmel bir ekilde uyum halindedir:
dnyevi mlk asndan, kadn, Canavar'a ait bir boynuzdur; manevi
dnyas itibariyle Canavar'n srtna binmi ve onu sren bir kadn sure
tidir ve Canavar'n Kilisesi'dir ve on Kralla fuhu yapmaktadr.
Yeryznden [karadan] ykselen ikinci Canavar, Grek mparator
luu'nun Kilisesi'dir: Tpk Kuzu'da olduu gibi onun da iki boynuzu var
dr, bu da onun Kilise olduunu gsterir ve tpk Ejderha gibi konumak
tadr, ki, bu da onun dinidir; ve yeryznden kp gelmitir, dolaysyla bu
da onun (Canavar'n) Kralldr. Ona ayn zamanda, birinci Canavar'n
huzurunda mucizeleri yalanlayarak onun damgasna sahip olanlar ve
onun suretine tapnanlar aldatan Sahte Peygamber de denilmektedir. Ej
derha Kadn'dan ayrlp onun soyundan kalanlarla sava etmeye gittiin
de, yeryznden ykselen bu Canavar, ona bu savata destek vermiti ve
yeryznn ve orada yaayanlarn, [artk] lmcl yaras iyilemi olan
birinci Canavar'n otoritesine tapnmalarn salam ve bunu ona [aldat
c] bir Suret hazrlayarak, yani, ona kendisine benzeyen kiilerden kurulu
dini bir cemaat oluturarak yapmt. Onda, [bu sahte] Suret'e konuabil
mesi ve Suret'e tapnmayan tm dini cemaatlarin mensuplarnn mistik
207

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

anlamda yokolular [lmeleri] salansn diye hem hayat hem de otorite I


yetki verebilme gc de vard. Ve ocuk ve yetikin, zengin ve fakir, zgr
veya kim olursa olsun herkesin sa eline veya alnna damga vurulmas
na sebep oldu ve Canavar'n ad veya adnn says veya damgas olma
yan kiilere alverii yasaklayarak damgasz olan herkesi iki boynuzlu
Canavar'a aforoz ettirdi. Onun damgas 1H-J. budur ve ad Greke
AATEINO'dir ve adnn says da 666'dr.
Bylelikle bir klla lmcl ekilde yaralanan ama sonra iyileen
Canavar, tpk dinsizlerin Krallar ldkten sonra onlar Tanr ilan et
meleri ve adna bir Heykel [Put] dikmeleri gibi, Tanr ilan edildi ve ona
tapnanlar bu yeni Tanr'nn adn veya onun saysnn damgasn [666]
alarak bu yeni dine tesmiye edildiler. Ona ve onun heykeline tapnmak
istemeyen herkes ldrlerek, yedi Kilise'nin kandilleriyle aydnlanm
olan birinci Tapnak yerle bir edildi ve ona tapnmayanlar iin yeni bir
Tapnak ina edildi ve bu yeni Tapnak'n d avlusu, veya Kilise'nin d
sal vehesi Canavar'a ve Heykeline tapnan Gentile'ye verildi: ona ta
pnmak istemeyenler ise alnlarna Tanr'nn ad mhrlenerek bu yeni
Tapnak'n i-avlusuna ekilerek orada yerletiler. Kadn'n Yaban'a ka
arken sahip olduu iki kanattan devirilmi yedi amdandan ikisiyle
temsil edilen iki Tank'n ahadetiyle, srail'in oniki kavminden alnlar
mhrlenmi 144.000 kii vardr. Bunlar John'a, ikinci Tapnak'n i av
lusunda Sion dann tepesinde Kuzu'yla birlikte tpk camdan bir deni
zin stnde duruyorlarm gibi grnmt. Bunlar, Daniel'in ypratla
rak ayaklar altna alnp ezilmi ve daha sonraki alarda da drdnc
Canavar'n kk boynuzu ile Teke tarafndan yokedilmi olduklarn
syledii Kudds'n Azizleri ve gkler aleminin mukimleri olan kutsal
kiilerdi.
Gentile, kutsal kenti [Kuds] ayaklar altna almakla tehdit ederken,
Tanr iki Tan'na kudret verir ve onlar da harmaniler giymi olarak
1236 gn sreyle Peygamber szleri ederler. Bunlara [iki tana] iki
Zeytin-Aac demir ve bunlar, Zekeriya'nn3 grd uzgrdeki (4.
blm) altn amdann yannda duran ve kandillere ya temin eden iki
3 Zachary: Zekeriya Peygamber. Eski ve Yeni Ahit'te adlar geen krk kadar Zekeriya vardr.

slamiyet'te Zekeriya Peygamber olarak anlatlan bu kii Hristiyanlara gre Vaftizci Yahya'nm
Babas ve Bakire Meryem'in enitesi olarak anlr. Yahudiler iin Zekeriya Peygamber deildir ama
Eski Ahit'te yer alan 38. Kutsal Metin'in yazardr.
208

AZZ JOHN'UN M A H ER' ZERNE

Zeytin-Aac'yla balantldrlar: ve Zeytin-Aalar, Havari Paul'a gre


Kiliseleri temsil ederler (Rom. XI) . Bunlar retmenler temin ederek
kandillere ya salarlar. Bunlara aym zamanda iki amdan da denilir,
ki, bu Kehanet'te yedi amdan ile simgelenen Asya'daki [Anadolu] yedi
Kilise'yi temsil ederler. Bu yedi Kilise'den bei kusurlu bulunmutur ve
tevbe etmedikleri takdirde tehdit .edilecekleri duyurulmutur; dier ikisi
ise kusursuz bulunmular ve bunlarn amdanlar ikinci Tapnak'a uy
gun bulunarak konumutur. Bunlar Smryna [zmir] ve Philadelphia [Ye
niehir] Kiliseleri'dir. Bunlar ar bask ve zulm grm olan Kiliseler'di
ve yedi Kilise arasnda bu durumda olan sadece bu ikisiydi: dolaysyla
ikinci Tapnak dneminde, eziyet ekmi Kiliseler olarak, yedi kilise ara
snda temsile uygun olan sadece onlarn amdanlaryd. ki Tank, yeni
Kiliseler deildir: bunlar ilk Kilise'nin yani, kadnn iki kanadndan ge
len soylardr ve ilk iki amdanla temsil edilmeye layktrl_ar. Dolaysyla
u sonuca varabiliriz ki, birinci Tapnak yokedilip, i avlusunda tapna
cak olanlar iin ikinci Tapnak ina edildiinde, bu yeni Tapnak'a yedi
amdan'dan sadece ikisi layk bulunarak konulmutur.
Kilise meseleleri, ilk drt mhrn al safhasnda dikkate alnmamtr. Yukarda belirtildii zere, bunlarn dikkate alnmas beinci
mhrn al safhasnda olmutur.. Altnc mhrn alnda esasl
olarak ele alnm, yedinci mhr ile byk Dneklik dnemini ihtiy_a
etmektedir. Bu nedenle, yedi Kilise'ye ait Epistle'lar, beinci ve altnc
mhrler dnemine koyuyorum; nk Kilise'nin kmeye balamasy
la, yaklamakta olan Byk Dneklik dnemine kar uyarlar ihtiva
etmektedirler.
Eusebius, Ecclesiastical History [Kilise .Tarihi] kitabn Diocletian d
nemine geldiinde, Kilise'nin durumunu ylece tesvir etmiti: Qualem
quantamque gloriam simul ac libertatem doctrina verce erga supremum
Deum pietatis a Christo primum hominibus annunciata, apud omnes
Grcecos pariter & barbaros ante persecutionem nostra memoria excita.
tam, consecuta sit, nas certe pro merito explicare non possumus. Argu
mento esse possit Imperatorum benignitas erga nostros: quibus regendas
etiam provincias committebant, omni sacrifi.candi metu eos liberantes ob
singularem, qua in religionem nostram affecti erant, benevolentiam. 4 .
'

'

'

4 "Hem Grekler'in hem de Barbarlar'n arasnda zulm dnemi balamadan nce, Alemlerin
209

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Biraz ilerde de: ]am vero quis innumerabilem hominum quotidie


ad fidem Christi confugientium turbam, quis numerum ecclesiarum in
singulis urbibus, quis illustres populorum concursus in cedibus sacris,
cumulate possit describere? Quo factum est, u t priscis cedificiis jam non
contenti, in singulis urbibus spatiosas ab ipsis fundamentis exstruerent
ecclesias. A tque hcec progressii temporis increscentia, & quotidie in
majus & melius proficiscentia, nec livar ullus atterere, nec malignitas
dcemonis fascinare, nec hominum insidice prqhibere unquam potuerunt,
quamdiu omnipotentis Dei dextra popu/um suum, u tpote tali dignum
prcesidio, texit atque custodiit. Sed cum ex nimia libertate in negligen
tiam ac desidiam prolapsi essemus; cum alter alteri invidere atque obt
rectare ccepisset; cum inter nos quasi be/la intestina gereremus, verbis,
tanquam armis quibusdam hastisque, nos mutuo vulnerantes; cum An
tistites adversus Antistites, populi in populos collisi, jurgia ac tumultus
agitarent; denique cum fraus & simulatio ad summum malitice culmen
adolevisset: tum divina ultio, /evi brachio ut solet, integro adhuc ecclesice
statu, & fidelium turbis libere convenientibus, sensim ac moderate in
nos ccepit animadvertere; orsa primum persecutione ab iis qui milita
bant. Cm vero sensu omni destituti de placando Dei numine ne cogi
taremus quidem; quin potius instar impiorum quorundam res humanas
nulla providentia gubernari rati, alia quotidie crimina aliis 'adjiceremus:
cum Pastores nostri spreta religionis regula, mutuis inter se contentio
nibus decertarent, nihil aliud quam jurgia, minas, temulationem, odia,
ac mutuas inimicitias amplificare studentes; principatum quasi tyranni
dem quandam contentissime sibi vindicantes: tunc demum juxta dictum
Hieremice, obscuravit Dominus in ira sua filiam Sion, & dejecit de ece/o
gloriam Israel, -per Ecclesiarum scilicet subversionem, &c.5 Diocletian
Tanrs'na ait gerek dindarln doktrininin (ki, bu doktrin ilk kez Mesih tarafndan beyan ve ilan
edilmiti) ki, Tanr'nn gvencesi altndayd, hametini zgrln nev'i nive boyutunu gerekten de
tam olarak tanmlayamayz."
5 "Dahas, her gn Mesih'e snan kalabalklarn tam saysn, kentlerdeki kiliseler'in tam adetini
ve kutsal sunaklarda [mekanlarda] toplanan cemaatlerin tam saysn kim bilebilirdi ki? Bu
cokunun sonucunda eski [kutsal] binalardan sklanlar, her ehirde ok byk ve gsterili [kutsal]
binalar ina ettiler. Zamanla bu binalar geniletildi ve her gn biraz daha serpildiler, bydler
ve mkemmelletiler, kskanlk nedeniyle zarara uratlmaktan ya da frit'in [blis] yapabilecei
ktlklerden ya da insanlarn inanlarn reddetmesinden korundular ve Tanr'nn sa eliyle
koruduu mminler bu erdemlilikten istifade ettiler. Fakat zaman iinde bize tannan mutlak
zgrlk bizi ihmalkarla ve vurdwn duymazla srkledi, insanlar komularn kskanmaya
210

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

zulmnn balangcnda Kiliseler'in knden hemen nce, [Kilise]


ite byleydi. Kilise'nin bu durumu ile yedi Kilise'nin Melei'ne yazl
m olan yedi Epistle'den Efes Kilisesi'ne yollanm olan birincisi uyum
gstermektedir. Sana kar bir eyim var demiti Mesih, bu Kilise'nin
Melei'ne, o da ilk sevgini brakm olmandr. imdi, nereden dtn
anmsa ve tvbe et ve nceki ileri yap; yoksa tvbe etmediin halde,
sana gelirim, ve senin amdann yerinden kaldrrm. Fakat u da sende
var ki, sen Nicolaiciler'in ilerinden nefret ediyorsun, ben de nefret edi
yorum. (Apoc. . 4. ete)

Nicolaiciler diye bilinenler, yukarda tasvir edilmi olan Continent


ler dir ve bunlar dini, evliliin yerine koyarak varsa karlarn terk et
milerdi. Nicolaiciler tanmyla anlatlan kiilerin ad, Kuds'deki ilk
Hristiyan Kilisesi'ni yneten yedi din adamndan biri olan Nicolas'dan
gelmektedir. Nicolas, bedensel [arzulardan] olandan uzak durulmaldr,
diyerek gzel karsna budalaca bir dknl olmasna ramen, onu
terk etmi ve can kimi ekerse onunla evlenebilmesi iin ona izin vermi
ti. Yaamnn geri kalann yalnz geirmi, ocuklar da kendisi gibi yap
mlard. Continentler daha sonralar erkekli kadnl Eonlar ve Ruhlar
Doktrinini benimsemilerdi. Drdnc yzyla kadar Kiliseler'den uzak
tutuldular. [Epistle'de] Efes Kilisesi, onlarn tarzndan ikrah ettikleri iin
tebrik edilmektedir.
Diocletian'n zulm dnemi Mesih'in 302. ylnda balam ve Dou
mparatorluu'nda on yl, Bat mparatorluu'nda ise iki yl srmt.
zmir Kilisesi'ne yollanan ikinci Epistle, Kilise'nin bu durumu ile uY:u
maktadr. Senin dertlerini ve yoksulluunu biliyorum; oysa sen Varlklsn
'

ve onlar istismar etmeye baladlar; nihayet sahtekarlk ve iki yzllk (hypocracy) doruk yapt,
silahlarla deil, kelimelerle birbirimize darbe stne darbe indirdik; papazlar papazlarla, halklar
halklarla kaptlar, aramzda bir tr i sava balattk ve birbirimize zararlar verdik. Sonunda lahi
Azab [ntikam) bizi buldu, ilkin hafif bir dokunula aleyhimize ortal kartrd, ama Kilise'nin
stats henz sarslmamt; insanlar hala diledikleri gibi orada toplana biliyorlard. Ancak ilk zulm
ve eziyet militanca davranan cemaate yapld. Fakat biz buna aldrmadk ve Yce Tanr'y honut
etmektense, Blgemizdeki imanszlar gibi davranarak, Tanr'nn nayeti'nin insanlar korumadn
dnerek gnahlar iledik, gnahlarmza gnahlar ekledik. Din adamlarmz Ordinance'lar
dikkate almadlar, birbirleriyle itiip kaktlar; kavgalarn ve tartmalarn derinletirmekten baka
bir i yapmadlar, aralarndaki rekabeti kztrdlar, birbirlerine fke ve dmanlk klar yaptlar
ve sanki her biri bir Tiran'm [Diktatr, Zalim] gibi 'kendisinin tekinden daha stn olduunu
ne srd. Sonunda Jeremiah'n [Yahudi Peygamberi] dedii gibi, 'Tanr, Sion'un kzn fkeyle bir
buluta sard ve gkyznden yeryzne srael'in muhteem gzelliini indirdi', yani tm kiliseleri
yakt, ykt ve yok etti."

211

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR JSAAC NEWTON

ve onlarn kfrn de bilirim, onlar Yahudi olmadklar halde Yahudiyiz


derler, ama blis'in Havrasn'dadrlar. ekecein skntlardan korkma;
ite blis sizi snamak iin bazlarnz zindana atacak ve on gn strap
ekeceksiniz. lnceye kadar Sadk kal, sana yaamn tacn vereceim.
On gnlk cezalandrma, Diocletian'n on yllk cezalandrmasndan ba
ka hibir cezalandrma ile uyumamaktadr. Ve onlarn kfrn bilirim,
onlar Yahudi olmadklar halde Yahudiyiz derler ama blis'in Havrasn
dadrlar eklindeki anlatmdan tm Nicolaiciler'in Kfr'n anlyorum,
nk onlar Hristiyan olduklar yalann sylyorlard.
Nicolaiciler ayn zamanda nc Epistle'da da ikayet konusu ya
plmlardr (Verse 14 ). [Buna gre] , Balaam'n retisini benimsemi ve
o, ilahlara sunulan kurbanlar yesinler ve manen zina etsinler diye, srai
loullar nne tkezlemeleri iin ta koymay Balak'a rettiler (Numb.
XXV. 1 .2 . 1 8, XXX. 1 6 ). nk Balaam, Moabit ve Midianitleri6, srai
loullarn davet edin, onlar da karlarn getirsinler ve Tanrlar'na sun
duklar yiyeceklerle alem yapn diye tevik etmiti. Ejderha bu nedenle
yeryznde yaayanlarn arasna inmeye balamt.
Nicolaiciler, ayn zamanda drdnc Epistle'de de ikayet konusu
yaplmlardr. Buna gre, kendisine " dii Peygamber" diyen ]ezabe/7
adl kadn, Mesih'in kullarn batan karp zina etmeyi ve lahlara su
nulan yiyecekleri yemeyi retiyor. Kadn da bu nedenle Yaban'a ko
maya balamtr.

6 Moabit ve Midianit: Eski Ahit'teki iki Krallk (2 Kings, 1: 1 ) . Moabitler Tanr'ya kar geldikleri
iin Yahudiler tarafndan lanetlenmilerdi; bunlarn kadnlaryla evlenmek de yasaklanmsa da
yine baz Yahudi erkekleri Moabit kadnlaryla evlenmiler ve ocuk sahibi olmulard. Bu da ayr
bir sorun yaratmt Yahudiler arasnda. Midianitler ise Abraham'n Keturah adl. bir kadndan
doan olundan gelenlerdi. Yahudiler tarafndan hi sevilmeyen ve dman kabul edilen bir airetti.
Bugnk Filistin ile rdn arasndaki bir alanda yerlemilerdi. Yahudiler'in krk yl sren srgn
yllar Midianitler'e ait olan bu topraklarda gemi ve birok atmaya ahit olmutu. Yahudiler
arasnda aalamak amacyla hile yapan, sznde durmayan, arkadan hanerleyen kiilere Midianit
deniliyordu.
7 ]ezabel: Eski Ahit'te ad geen ve en ok nefret edilen kadnlardan biri hatta birincisi. Jezabel,
Yahudileri eski Tanrlara tapnmaya zorlam olan bir kralie idi. Kt niyetli, gzelliini ve cinsel
ekiciliini, kii ve toplumlar Doru-Yol'dan saptrabilmek amacyla bir silah olarak kullanan
kadnlara Jezabel ad taklmt. Bunun tam tersi, yani, kadnlk iffeti ve ismetiyle davranabilen,
mfik ve cinsel ekiciliini insanlar maniple etmek iin kullanmayan yi-Kadnlar'a da zabe!
deniliyordu. (Not: Kutsal Kitab'n Trke evirisinde (s. 259) bir hata yaplm ve Jezabel, Kt
Kadn, yi-Kadn izabe! ile kartrlmtr. Metinde kendisinden sz edilen kadn sabel adnda deil,
Jezabel adndadr).
212

AZZ J OHN'UN MAHER' ZERNE

Byk Konstantin'in saltanat, Licinius'u yendikten sonra Krali


yet tarzndayd ve btn Roma mparatorluu'nu kapsyordu. Son
ra mparatorluk onun oullar arasnda blld. Daha sonra da,
Constantius'un Magnentius'u yenmesiyle birlikte yeniden btnleti.
Birbirlerini izleyen bu dnemdeki Kilise meseleleri, Bergama, Thyati
ra ve Sardis Kiliseleri'nin Melekleri'ne yollanm olan nc, drdnc
ve beinci Epistle'larla balantl mahiyettedir. Sonraki mparator, D
nek Julian'dr.
Altnc Epistle'da, Philadelphia Kilisesi'nin Melei'ne, mparator
Julian dneminde Mesih yle demiti: Madem ki sabr yeminini tut
tun, ben de seni, kadnn Yaban'a kayla Ejderha'nn onun soyundan
kalanlarla sava ile Canavar'n Sureti'ne tapnmayanlar ldr ve
yeryznde oturanlarn zer/erine inerek onlarn nefisini snayp, onlar
dierlerinden ayrmak iin alnlarna Tanr'nn adnn yazld ve dier
lerinin de Canavar'n damgasyla iaretledii o nefsini snama saati geldi
inde seni tutacam. Muzaffer olan Tanr'nn Tapna'nda [takdis] bir
stun yapacam. Artk oradan darya hi kmayacak ve onun zerine
Tanrmn adn 'alnna' yazacam. (Apoc; 111. 1 0 . 12).
Bylelikle Philadalphia Kilisesi'nde muzaffer olan [nefs muhasebe
sinden baaryla kabilen] pek ok kii Tanr'nn mhryle damgala
narak ikinci Tapnak'a yerletiler ve bir daha hi dar kmadlar [Yol
larn saptmadlar]. Ayn ey, zmir Kilisesi iin de sylenebilir, onlar da
Tanr'in sabr yeminine kusursuz bir ekilde bal kalmlard. Dola
ysyla bu iki Kilise ve onlarn soylar, ikinci Tapnak'taki iki stun, iki
amdan ve iki Tanktrlar.
mparator ]ulian'n sadece be ay saltanat sren halefi ]ovian dne
minden sonra mparatorluk Valentinian ve Valens arasnda Yeniden pay
lald. Sonra Laodikya Kilisesi'ne yollanan Epistle'de, Katolik Kilisesi,
gnlsz ve isteksiz olduu gerekesiyle azarlanm ve "Mesih'in azn
dan tkrlmekle " tehdit edilmiti. Bu Kilise, madem ki zayf ve zengin
hibir eye gereksinim duymuyorum diyordu, grnen varl itibariyle,
oysa gerekte zavall ve acnacak halde ve yoksul ve kr ve rlplak
olduunu biliyordu (Apoc. 111. 1 6 . 1 7) . Bu nedenle de, yedinci mhrn
al safhasnda Mesih'in azndan tkrlmt. Bu olay da, birinci
Tapnak'n dnemini sonlandrr.
213

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Roma mparatorluu'nun [nfusunun] yars, byk Konstantin ve


oullar dneminde Hristiyan olmulard. mparator ]ulian'n [eski] Ta
pnaklar yeniden amas ve kafirlerin ibadetlerini tekrar balatmasndan
sonra Valentian ve Valens, saltanatlar sresince buna msamaha gster
milerdi. Dolaysyla halefleri Gratian mparator oluncaya kadar mhr
deki Kehanet tam olarak gereklememiti. Kafirlerin Rahiplerinin her
egemen mparator tahta ktnda ona Pontifex Maximus8 harmanisini
ve onurunu sunmalar adettendi. Bu onuru o dneme kadar btn mpa
ratorlar kabullenmilerdi, ama Gratian bunu reddetti. Kafirlerin ilahlarn
yere ald, kurbanlarn yasaklad ve hazineden Rahipler'e ayrlan pay
iptal ederek yetkilerini ve maalarn kaldrd. Byk Theodosius da onu
izledi ve kfr bundan sonra bir daha iflah olmad ve ylesine hzla yok
oldu ki, Theodosius'un lmnden on yl sonra Prudentius, kafirleri kas
tederek yle demiti: vix pauca ingenia & pars hominum rarissim9a. Al
tnc mhrde anlatlan meseleler Valens'in, daha dorusu selefi Gratian
gibi Pontifex Maximus olmak onurunu reddeden Theodosius'un iktidar
baladnda sona ermiti.
nk Romallar, yabanc uluslarn Valentinian ve Valens dnemlerin
deki saldrlarndan ok bunalmlard. Hoc tempore, saith Ammianus, ve
lut per universum orbem Romanum bellicum canentibus buccinis, excitte
gentes stevissimte limites sibi proximos persultabant: Gallias Rhtetiasque
simul Alemanni populabantur: Sarmatte Pannonias & Quadi: Picti, Saxo
nes, & Scoti & Attacotti Britannos terumnis vexavere continuis: Austori
ani, Mauricteque alim gentes Africam solito acriits incursabant: Thracias
diripiebant prtedatorii globi Gotthorum: Persarum Rex manus Armeniis
injectabat10 mparatorlar bu dmanlarla baa kmaya urarlarken,
Tuna'y geen Hunlar, Alanlar ve Gothlar, iki ordu halinde saldrarak
8 Pontifex Maximus: lkin Pagan mparatorlar tarafndan Rahipler'in Ba anlamnda kullanlan bu
unvan, Hristiyanln Devleti ele geirmesiyle birlikte Papalar iin kullanlr olmutu. Gnmzde
Papalar, dier sfatlaryla birlikte bu unvanlaryla da anlrlar.
9 "Birka mnevver ve insanln kck bir paras(drlar).
10 "te tam bu srada, dedi Ammianus, tm Roma aleminde sava borular alnyormu gibi
grltlerle sarslan en , vahi kabileler kendilerine en yakn olan snrlarn tesine sradlar.
Galya ve Rhaetia Blgeleri, Alamanni kabilesi tarafndan perian edildi; Pannoni, Sarmatea ve
Quadi tarafndan istilaya urad; Picts, Saxon, Scot ve Attacotti, Britonlar srekli olarak rahatsz
ettiler. Austorian ve dier Moorish kabileler Afrika'nn derinliklerine ulatlar; Gothlar Trakya'y
yamaladlar ve Pers Kral, Ermenistan'a ordular gnderdi."
214

AZZ J O HN'UN M A H ER' ZERNE

Valens'i katlettiler ve Roma ordusunu ylesine bozguna urattlar ki,


Ammianus yle demiti: Nec ulla Annalibus prceter Cannensem ita ad
internecionem res legitur gesta.11 Tm cephelerde devam eden bu sava
lar Theodosius'un iktidarnn balad S. 3 79-3 8 0 ylna kadar tama
men anlamyla sonulanmamt. Bu dnemden mparator'un S. 395'deki
lmne kadar mparatorluk yabanc ordularn saldrlarna uramadan
sakin bir dnem geirdi. Drt Yelin [rzgarn] tutulduu ve gkler alemin
de skunet hakim olduu srece bu durum srd. Bu skunet balad
srada da yedinci mhr ald.
Bay Mede, ilk alt borazanla ilgili Kehanet'i fazla yanla dmeden
aklamtr. Fakat eer gazap taslarnn boaltlmasyla ilgili Kehanetin,
borazanlarn alnyla ilgili Kehanetle ezamanl olduunu gzlemleye
bilseydi, yapt yorum btnlk arzederdi.
" Gazaplar", son borazann duyurduu savalar, ilk drt boraza
nn duyurduu savalardan ayrd etmek iin verilen addr. lk drt bora
zann alnarak ilk drt gazap tasnn boaltld Tabernacle Bayram'nn
ilk drt gnnde sunulan kurbanlar, drt byk savata yaplan katli
amlardr. Bu savalar dnyann drt bir kesinden esen drt rzgarla
temsil edilmitir. Birincisi dou rzgar, ikincisi bat rzgar, ncs
gney rzgar ve drdncs de kuzey rzgardr. Bu ynler eski Roma
mparatorluu'nun Metropolis'i olan Roma Kenti merkez alnarak belir
lenmitir. Bu drt bela, Dnya'nn, Deniz'in, Nehirler'in, Gne'in, Ay'n
ve Yldzlar'n te birinin zerine dmlerdir; dier bir deyile, Dani
el ve ]ohn'un Kehanetlerinde nc ksmdaki tm sahnelerde yer alan
Dnya'nn, Deniz'in, Nehirler'in, Gne'in, Ay'n ve Yldzlar'n zerine
dmlerdir.
Dou rzgarnn belas, birinci borazann alnmasyla birlikte,
Dnya'nn zerine, yani, Grek mparatorluu'nu oluturan uluslarn
zerine decektir. Byle de olmutur. Byk Theodosius'un lmn
den sonra, Gothlar, Sarmatiler, Hunlar, saurianlar, Austoryal Mo
orlar, Yunanistan', Trakya'y, Kk Asya'y, Ermenistan', Suriye'yi,
Msr', Libya'y ve llirium'u on veya oniki yl sreyle igal edip, ya
malamlardr.
1 1 "Tarihte Cannae hari, hibir hareket bundan daha kanl bir ekilde sonlandrlmamt."
215

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Bat rzgarnn belas, ikinci borazann alnmasyla birlikte Denize


veya Bat mparatorluu'nun zerine, yanan byk bir da olarak dp
onu [Deniz] kana evirecektir (Apoc. VIII. 7. ete. ). Byle de olmutur.
S. 407'de bu mparatorluk, Visigothlar, Vandallar, Alanlar, Sueveler,
Burgundianlar, Ostrogothlar, Heruli, Quadi ve Gepidler tarafndan igal
edilmeye balanm ve bu savalarla on kralla blnerek yamaladlar.
Bu felaketlerin balarnda yanan da Roma ise, Ostrogothlar tarafndan
kuatlarak ele geirilmitir.
Gney rzgarnn belas, nc borazann alnmasyla birlikte,
gkten meale gibi yanan byk bir yldzn nehirlerin ve su kaynak
larnn zerine dmesine ve artk birok kralla blnm olan Bat
mparatorluu'nun Wormwood'a12 ve kana dnmesine sebep olacaktr.
Byle de olmutur, spanya'daki Vandallar'n ve Alanlar'n Kral Genfe
ric, S. 427'de seksen bin kiilik bir orduyla Afrika'ya girmi, Moors'lar
igal etmi ve hi ara vermeden toplam elli yl sreyle S. 43 1 'de Hippo'yu,
S. 439'da Afrika bakenti Kartaca'y ele geirerek hem Avrupa sahille
rinde hem de Afrika'da Romallar'la savamtr. S. 455'de, Vandallar ve
Moorslardan kurulu yzbin kiilik bir ordu ve saysz sava gemisiy
le talya'y igal etmi, Roma'y, Napoli'yi ve Capua'y ve birok baka
kenti yamalam ve onlarn tm servetini ve sekin kiilerini Afrika'ya
tamt: bir yl sonra da S. 456'da, mparatorluktan tm Afrika'y ki
ralayarak, Romallar' bu ktadan srp atmtr. Daha sonra Vandal
lar, Akdeniz'deki Adalar, Sicilya, Sardunya, Korsika, Ebusus, Mayorka,
Minorea'y ete. igal edip ele geirmilerdir ve Ricimer'de, S. 4 72'de
mparator Antemius'u Roma'da kuatarak kenti ele geirmi ve asker
lerine yamalattrmtr. Yaklak ayn tarihte Visigothlar, Romallar'
spanya'dan kartmlard: ve Bat mparatorluu artk, gkten meale
gibi yanarak den bir yldz gibi elindeki tm topraklar bu savalarla
yava yava yitirmiken, Heruli Kral Odoacer tarafndan bir yl iin
de, S. 4 76'da, igal edilerek zaptedilmiti. Bundan sonra Moorslar S.
4 77'de ayaklanarak, eitli savalarda Vandallar zayflattlar ve onla
rn elinden Moritanya'y aldlar. Bu savalar .S 534'de, Belisarius'un,
Vandallar zaptetmesine kadar srmtr ve Afrika'daki bu savalar,
12 Wonnwood: Pelin ad verilmi olan yldz. Gkyznde belirince insanlar iin uursuzluk
dnemi balayacana inanlrd. Baz yorumculara gre Vens'n dier ad.
216

AZZ J OHN'UN MAH ER' ZERNE

Procopius'un yapt tahminlere gre, be milyon kiiden fazlasnn


lmne ve Afrika'nn nfusunun azalmasna yolamtr. Vandallar,
Afrika'y igale baladklarnda, buras ok youn nfusa sahip bir lkey
di ve 700 piskoposlua sahipti ki, bu say Fransa, talya ve spanya'daki
toplam piskoposluklarn saysndan fazladr: fakat [Afrika] Vandallar'n,
Romallar'n ve Moors'un kendi aralarndaki savalarn sonucunda, o
denli sszlamt ki, Procopius'un bizlere anlattna gre [buralarda
dolaan] bir gezginin civarda bir insan grebilmesi mucize gibi bir eydi.
nc tasn boaltl srasnda yle denilmiti: Ey Efendimiz
[Kudds] sen adilsin, nk byle hkmettin: nk onlar senin Azizle
rinin ve [gnderdiin] Peygamberleri'nin kann dktler ve onlara ime
leri iin kan verdin, nk onlar buna deerdi [layktlar] (Apoc. XVI. 5 .
6 ) . Bu Azizler'in kanlarn nasl dktkleri belki de 14 Temmuz 4 1 0'da
Kartaca'da toplanan Afrikal Piskoposlar Konsil'i tarafndan mparator
Honorius'a iletilen aadaki bu Ferman ile anlalabilir [sanyorum]
Impp. Honor. &. Theod. AA. Heracliano Com. Afric.
Oraculo penitus remoto, quo ad ritus suos hceretiae superstitionis abrep
serant, sciant omnes sanctce legis inimici, plectendos se p<Ena & proscrip
tionis & sanguinis, si ultra convenire per publicum, execranda sceleris sui
temeritate temptaverint. Dat. viii. Kal. Sept. Varana V. C. Cons. A. C. 41 0.13

Bu Ferman, be yl sonra aadaki ferman tarafndan daha da glen.:.


dirilmitir.
Impp. Honor. & Theod. AA. Heracliano Com. Afric.
Sciant cuncti qui ad ritus suos hceresis superstitionibus obrepserant
sacrosanctce legis inimici, plectendos se pa!na & proscriptionis &
sanguinis, si ultra convenire per publicum exercendi sceleris sui temeritate
temptaverint: ne qua vera divinaque reverentia contagione temeretur. Dat.
viii. Kal. Sept. Honorio x. & Theod. vi. AA. Coss. A .C. 41514
13 mparator Honorius ve Thedosius'dan Afrika Valisi Heraklius'a: mdi, bu sapkn batlln
uygulamalarnn yapld o sunak yeri tamamen yklmtr ve Kutsal eriat'n dmanlar bilsinler
ki, eer bir daha kamu alannda toplanrlarsa asilikle sulanacaklar ve adi sulu olarak ar cezalara
arptrlacaklardr. 25 Austos, Veranus'un Konsll Dneminde verildi..S. 4 1 0.
1 4 mparatorlar Honorius ve Theodosius Tarafndan Afrika Valisi Heraclius'a: Kutsal eriatn
tm dmanlar bilsinler ki, kendi sapkn (Heretic) batl inanlarna ait trenlerini yapmaya
kalkrlarsa kan dkclk ile sulanacaklar ve aclarna katlanacaklardr. Gerek Tanr'ya sayg
duyan her yerdeki herkese duyurulur ki, bu salgn ortadan kaldrlacaktr. 25 Austos, Honorius ve
Theodosius'un Konsllklerinde verildi. S. 415.
217

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

Bu Fermanlar, sadece Afrikallara ynelik olarak Afrika Valisi'ne ula


trlmt. Bunlardan nce Donatistlere15 kar ok ciddi birok Ferman
yollamt, ama bunlara kan karmamt. Toplantlar muhalif cemaat
lerin de katlmyla yapldndan, bu iki Ferman bir ilk idi. nk bu
Fermanlar'da geen "Heretic" [sapkn] kelimesiyle kastedilenler.tm mu
halif cemaatlerdir, tpk Luciferan16 bir Piskopos olan Eusebius'a kar ya
zlm olan aadaki Ferman gibi:
Impp. Arcad. & Honor. AA. Aureliano Proc. Africce.
Hcereticorum vocabulo continentur, & latis adversus eos sanctionibus de
bent succumbere, qui ve! !evi argumento a judicio Catholicce religionis &
tramite detecti fuerint deviare: ideoque experientia tua Euresium hcereticum
esse cognoscat. Dat. iii. Non. Sept. Constantinop. Olybrio & Probino Coss.
A . C. 3 95. 1 7

Grek mparatoru Zeno, Ostrogothlar'n Kral Theododeric'i, evlat edi


nerek onu Patricus18, Constantinople Konsl' svarilerinin komutan
l grevine getirdi. Bat mparatorluu'nu vererek Roma halkn ve
Senatosu'nu ona emanet edip Heruliler'in Kral Odoacer'le savamas
iin talya ilerine gnderdi. Theodoric bylece halkn alarak talya'ya
girdi ve Odoacer'i yenerek talya, Sicilya, Rhaetia, Noricum, Dalmaya,
Liburnia, Istria ve ksmen de Sueviya, Pannonia ve Gallia zerinde ege
menlik salad. Bu olayla ilgili olarak Ennodius Theodoric iin yazd
Panegyric19'de yle demiti: Ad limitem suum Romana regna remeasse.20
15 Donatistler: iV. ve V. yzyllarda Afrika'da, Numibya'da Rahip Donatus tarafndan balatlm
olan heretik akm. Bunlar mparator Diocletian dneminde (S. 303-305) balatlan bask ve zulm
srasnda baz Piskoposlar'n Romallarla gizli ittifaklar kurarak gerek Hristiyanlar ikencelere
gnderdiklerini, birounun da ldrlmesine sebep olduklarn ne srerek, o dnemde bu kiiler
tarafndan verilmi olan vaazlarn hepsinin yalan olduunu, dolaysyla bunlarn kabul edilmemesi
gerektiini belirterek isyan etmilerdi. Donatistler, Ana Kilise tarafndan babelas olarak nitelen
dirilip mahkum edilmilerdi.
1 6 Luciferan: Tanr'nn Melekleri'nden biri. Kelime anlamyla, Ik-Taycs. Ancak Tanr'ya kar
kt ve nsanolu'nun Tanr indindeki stnln kabul etmedii iin Cennet'ten kovulduuna
inanlr. Trke kaynaklarda eytan'dan farkl olarak blis adyla anlr.
1 7 mparatorlar Arcadius ve Honorius tarafndan Afrika Ba Yargc Aurelianus'a: Katolik
Kilisesi'nin koyduu yasalardan ve yarglardan en kk bir kuku duyan ve sapma gsteren herkes
bilsin ki, Sapkn kelimesinin kapsamnda deerlendirileceklerdir. Dat III. Non. Sept. Constantinop.
Olybrio and Probino Coss. S.395
1 8 Patricus: Romal saygn kii ve yurtta. Seme ve seilme hakk olan kii.
1 9 Panegyric: Methiye. Bir kiiyi veya cemaati vmek amacyla yazlan nesir.
20 "Roma mparatorluu'nu eski snrlarna kavuturmutu."

218

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

Theodoric, bu topraklar byk bir basiret, hogr ve yumuaklkla y


netti. Romallar'a zel bir efaat gsterdi, onlar kendi koyduklar yasa
lara gre ynetti. Senato'yu ve Konsllkleri yeniden ihdas etti. Kendisi
ise, mparator nvann almadan mparatorluk tahtna oturdu. !ta sibi
parentibus prcefuit, saith Procopius, ut vere Imperatori conveniens decus
nullum ipsi abesset: ]ustitice magnus ei cultus, legumque diligens custodia:
terras a vicinis barbaris servavit intactas, etc.21 Bu nedenle bu Kral'n ikti
dar dnemini, drt rzgarn sat belalar arasnda saymyorum.
Kuzey rzgarnn belas, drdnc borazann alnmasyla birlikte,
Gne'in, Ay'n ve Yldzlar'n, yani Bat mparatorluu Kralnn, Kral
lnn ve Prensleri'nin karartlmasyla bir sure karanlkta kalnmasna
sebep olacakt. Byle de oldu, Belisarius Vandallar zaptettikten sonra,
S. 535 'de talya'y igal etti. Dalmaya, Liburnia, Venedik, Lombardi
ya ve Toscana ve Roma'nn kuzeyindeki dier blgelerde toplam yirmi
yl sreyle Ostrogothlar'la savat. Bu savalar srasnda birok kent de
falarca el deitirdi. Milano'yu, Romallar'dan geri alan Ostrogothlar,
Procopius'un tahminlerine gr, gen ve yal yzbin erkei kltan ge
irerek kadnlarn da mttefikleri Burgundianlar'a kle olarak gnder
diler. Roma da birok kez el deitirdiinden nfusu azalmt. Senato
ynetimindeki eski hkmetin geri ekilmesi ve soylularn mahvolmalar
kentin ihtiamn sndrmt: S. 552'de, onyedi yl sren bir savata
Ostrogothlar yenildiler. Geri kalan Ostrogothlar, yardmlarna gelen bir
German ordusuyla birlikte sava -drt yl daha srdrebildiler. Son
ra Heruli'nin sava kt ve Anastasius'un anlattna gre perimebant
cunctam Italiam22: btn talya'y kltan geirdi. Bu olay S. 568'de
barbarlarn en iddetlisi olan Lombardlar'n sava izledi. Otuzsekiz yl
sren bu sava, Sabinian'n Papal dneminde S. 605'de Lombardlar'la
salanan bir barla sona erebildi. Bu savan bitmesinden yl nce,
Roma Piskoposu Byk Gregory yle demiti: Qualiter enim & quo
tidianis gladiis & quantis Longobardorum incursionibus, ecce jam per
triginta quinque annorum longitudinem premimur, nullis explere vocibus
21 "Kendinden ncekileri fazlasyla amt, diyor Procopius, ama bir mparator'a gsterilmesi
gereken saygnlktan hi de yoksun deildi. Adalet'e byk bir tutkunluu vard ve yasalarn
salad korumacln srekliliini salamt. Snrlar Barbarlara kar korumutu."
22 "yle bir kymd ki, diyor Anastasius, gemite bir benzeri hatrlanmamaktadr."
219

KUTSAL KTABIN YORUMU

SIR ISAAC NEWTON

suggestionis valemus.23 Byk Gregory halka hitaben yapt Sermon24


konumalarndan birinde, bu savalar srasnda Romallar'n nasl tken
diklerini yle belirtmiti: Ex illa plebe innumerabili quanti remanseritis
aspicitis, & tamen adhuc quotidie f/,agella urgent, repentini casus oppri
munt, novtE res & improvistE clades aff/,igunt.25 Baka bir Sermonu'nda
ise yaanan ykm yle tanmlar:
Destructce urbes, eversa sunt castra, depopulati agri, in solitudinem terra
redacta est. Nullus in agris incola, pene nullus in urbibus habitator reman
sit. Et tamen ipsce parvce generis humani reliquice adhuc quotidie & sine
cessatione feriuntur, & "{inem nan habent -flagella ccelestis justitice. Ipsa au
tem qute aliquando mundi Domina esse videbatur, qualis remansit Roma
conspicimus innumeris doloribus multipliciter attrita, defolatione civium,
impressione hostium, frequentiii ruinarum. -Ecce jam de illa omnes hujus
fteculi potentes ablati sunt-. Ecce populi defecerunt. - Ubi enim Senatus?
Ubi jam populus? Contabuerunt assa, consumptce sunt carnes. Omnis enim
stecularium dignitatum ordo extinctus est, & tamen ipsos vos paucos qui
remansimus, adhuc quotidie gladii, adhuc quotidie innumerte tribulationes
premunt-. Vacua jam ardet Roma. Quid autem ista de hominibus dicimus?
Cum ruinis crebrescentibus ipsa quoque destrui tedi"{icia videmus. Postquam
defecerunt homines etiam parietes cadunt. fam ecce desolata, ecce contrita,
ecce gemitibus oppressa est, &c. 26

23 "Son 35 yldr Longobardi tarafndan her gn dzenlenen saldrlar ve arpmalardan nasl


zarar grdmz tam olarak anlatabilecek kelimelerden yoksunuz."
24 Serman: Vaaz anlamnda daha ok Hristiyan literatrnde yer alan bir kelime. rnein sa'nn
Zeytin Da'nda bulunduu srada yapt konuma en ok bilinen Sermonlar arasndadr.
25 "Bir zamanlar saylamayacak kadar ok olan sizlerden (gnmzde] ka kiinin kald
gzlerinizden bellidir, ve hala gn be gn, birileri azarlyor, dierleri srndryor, beklenmedik
belalar stmze rekleniyor ve yeni ve nceden tahmin edilemeyen ktlkler bizi eziyor."
26 "Kentlerimiz ykld, silahlarmz datld; topraklarmz plk oldu; yurdumuz yabana evrildi.
imdi [artk] hi .kimse yaamyor, krsalda ve ehirlerde oturan kimse de kalmad. Ve bir insan
soyundan kalan kck bir kesim, sonu gelmeyen, hergn tekrarlanan krba darbeleririin altnda;
ve ilahi fkenin bir trl sonlanmayan gazab hala sryor. Ve bir zamanlar dnyann sahibesi gibi
grlen Roma, gzlerimizle gryoruz ki, orada yaayanlarn mitsizlikleriyle, dmann vahetiyle
ve ktlklerin tekraryla saysz kez hznle doldu, saysz kez zulmle inledi [doldu].
Duyun ki ... bu neslin en gl adamlar oradan yok edildiler. Bakn, insanlar isyan halindeler. Senato
nerede? Halk nerede? Kemikleri yok edildi, etleri tld. Tm dari Yneticilerin [din adam
olmayan devlet yneticileri] soyu tkendi. Ve var olmay srdren biz bir ka kii, hergn kl
tehdidi ve saysz hakarete muhatap oluyoruz... Yerleimcileri olmayan bir Roma strab iindedir.
Ama belalar giderek oaldka ve dalan yuvalar grdke niin sadece erkeklerden sz ediyoruz
ki? Bakn ite! Roma kt! Bakn o [artk] sadece elemle dolu ete."
220

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

Roma halknn tanklk ettii bu geree dair btn bu szler Gregory


tarafndan sylenmitir. Bylelikle drt rzgarn sat belalar nedeniyle
Grek mparatorluu sarsntlar geirmi ve Latin mparatorluu ise y
klp gitmiti. Roma da Exarchlar'n ynetimindeki Ravenna'nn boyun
duruu altnda yoksul bir dkaln bakenti olmaktan te hibir anlam
ve nemi kalmam bir kent olarak kalmt.
Beinci borazan, Daniel'in deyiiyle Gney Kral'nn sonun zaman
geldiinde kendi bana buyruk davranan krala kar yapt savalar
duyurur. Bu bela dipsiz [cehennem] ukurun almasyla balar ki, bu
da sahte bir dinin ortaya kn artrr: Bu [dipsiz) . ukurdan yk
selen klhan duman; bu [sahte) dini benimseyen kalabalklar ve du
mandan kp gelen ekirgeler de, bu kalabalklardan oluan ordular
simgeler. Bu ukur drt kralln veya bazlarnn topraklarna duman
ve ekirgeleri salmak iin almtr. Bu ekirgelerin Kral da sivil ve dini
meselelerde, rnein Saracenler'in en st yneticisi olan Halife gibi, dip
siz ukurun Melei idi. Arabistan27 llerinde, ekirge srlerinin ortaya
karak komu lkelere dalmalarna ska rastlanr.
Dolaysyla Araplardan oluan ordularn Roma'y istila edilerine
ok uygun bir tiplemedir. Bunlar S. 634'de evrelerini igale baladlar
ve S. 637' de am'da iktidarlarn kurdular. S. 766'da Badat' kura
rak ran, Suriye, Arabistan, Msr, Afrika ve spanya'da saltanat srd
ler. S. 9 1 0'da Afrika 'y, Mahadesler'e; 927-93 5 yllar arasnda Medya,
Hrcania'y, Horasan ve tm ran' Dailamites'e; 930'da, Mezopotamya
ve Miasarekin'i, Nasruddaulas'a; 935'de, Suriye ve Msr', Akitlere
kaybettiler.
Kayplarla byk bir bunalma srklenen Badat Halifesi, S. 936 y
lnda tm yetkilerini Kalde'deki Wasit Kral Raiji'nin olu Muhammed'e
devrederek onu mparatorlarn mparatoru yapt. Fakat iki yl sonra
Muhammed, Badat' Trkler'e kaybetti ve bundan sonra Badat, To
ra, Dogrissa, Tangrolipix ve Sadoc da denilen Turul B ey 'in 1 055'te Ho
rasan ve ran' zaptedip, Badat' kendi bakenti yapncaya kadar bazen
Trkler'in, bazen de Saracenler'in elinde kald. Halefleri Kl Aslan ve
2 7 Araba felix: Kelime anlamyla Mutlu Arabistan. Bu yarmadann gneyi hem iklim hem de
doal gzellikleri ve mnbit arazileriyle sfat tamlamasyla anlyordu. Gnmzdeki bir btn
olarak Yemen, gemite bu adla biliniyordu.
221

KUTSAL KTABIN YORUMU

S I R ISAAC NEWTON

Melikah, Frat nehri yaknlarndaki blgeleri zapt ettiler. Zaptedilen bu


topraklar Melikah'n lmnden sonra: Armania, Mezopotamya, Suriye
ve Cappadokia Krallklarna blndler. Saracen Halifeleri'nin Badat
ve am'da srdrdkleri dnyevi egemenlikleri 637'den 936 ylnn so
nuna kadar, toplam tam 300 yl srd. mdi, ekirgelerin mr be ay
dr; tipleme itibariyle sylenirse, bu ekirgeler be ay ve be ay sreyle
insanlara zarar vermilerdir, tpk [Saracen Halifeleri'nin] be ay sreyle
am'da, be ay da Badat'da saltanat srmeleri gibi on ay, yani 300 yl
saylan 300 Kehanet gn hkmranlk yapmlardr.
Altnc borazan, Daniel'in Kuzey'in Kral'nn, yukarda sz edilen
"bana buyruk Kral'a" kar yapt savalar duyurmaktadr. Bu sa
valar sayesinde Daniel'e gre Kuzey'in Kral, Grek mparatorluu'nu,
]udea'y, Msr', Libya'y ve Etyopya'y zapt etmitir. Bu savalar sa
yesinde, sonras muhtemelen bilindii zere, Trkler'in mparatorluu
kurulmutur.
Bu savalar Frat Nehri gzergahndaki Trkler'in drt krall, Mi
yapharekin'deki (Miyafarkin) Megarkin veya Martipolis Byk Erme
nistan [Krall]; Musuldaki Mezopotamya [Krall]; Halep'deki tm
Suriye [Krall] ve Hlag'nn Tatar ordusu tarafndan igal edilince
Kk Asya'nn batsna srlen Konya'daki Kapadokya [Krall'nn]
buralardaki Grekleri yenerek bugn bilinen Trk mparatorluu'nu
ykseltmeye baladklar S. 1 2 5 8 ylnda balad. Altnc Borazan'n
alnmasyla ]ohn bir sesten bahsediyor: Tanr'nn nnde duran altn
mezbahn drt boynuzundan bir ses iittim; elinde borazan olan altnc
melee yle buyurdu: Byk Frat Nehri'nin kysnda bal olan drt
Melei z ve insanlarn te birini ldrsnler diye, saat ve gn ve ay
ve yl iin hazrlanm olan drt melek balarndan zldler. (Apoc.
IX. 1 3 . ete.)
Altn mezbahn drt boynuzu anlan drt kralln, Miyafarkin, Mu
sul, Halep ve Konya'da bir drtgen oluturan drt bakentinin durumla
rn simgeler. Onlar [drt Trk Krall], nfusun te birini katlettiler ve
1453'de Constantinopolis'i fethettiler. nk onlar Kl Aslan'n 1 063
ylnda Frat gzergahndaki uluslar zaptetmeye balamasyla birlikte bu
ama iin hazrlanmaktaydlar. ki fetih dneminin arasnda bir saat ve
bir gn ve bir ay ve bir yl vardr. Bu da yllar olarak llen 3 9 1 Kehanet
222

AZZ JOHN'UN MAHER' ZERNE

gndr. lk otuz ylda Kl Aslan ve Melikah, Frat gzergahndaki


uluslar zaptettiler ve tamamnda hkm srdler. Melikah, 1 092'de
ld ve onu kk bir ocuk izledi ve bu Krallk da onun dneminde
yukarda anlatld ekilde drde blnd.

223

GRSELLER

Daniel'in

K i ta b ' n d a k i b o y n u z l u c a n a v a r l a r l a s a v a .

227

H z . sa ve e y t a n .

228

Aziz J o h n ' u n Patmos Adas ' n d a grd apokaliptik vizyon.

229

Aziz John'un apokaliptik vizyonundan b i r baka enstantane.

230

Aziz J o h n ' u n K i r a b ' n d a n k y a met b o r u s u n u flemeye hazr 7 melek.

231

Aziz John K it a b ' n d a n k ya m e t b o r u s u n u fleyen 4. mele k .

232

Aziz j o h n K i t a b ' n d a k i melek c a n a v a r y a k a l yor.

233

Engizi syon m a h k a emesinden b ir enstantane.

234

S o l o m a n ' u n y a l boya t a b l o s u .

235

Melein Hz. Yak u b ' u n babasnn toprak l a r n a geri dnmesini syledii Hz. Yakub'un ryas (Genesis

2 8 : 1 2 ) : Ferdinand Bol ( 1 6 1 6- 1 6 8 0 ) 1 642 y l n d a kanvas zerine yapt yal boya ta blo


(Gemiildegalerie Aite Meister, Dresden ) .

236

Vanitas-Allegorie ncil'de geen ( Byk skender, Absalon, Samson, Salomon, Galenos) skelet betimlemesi:
1 7. yzyl Anonim b i r tablo, Almanya.

-...
"'
N

N
w
00

Hz.

( 1 450- 1 5 2 3 )

S i st i n e Chapell, Vatican.

sa'y, Sistine K i l isesi ' n i n a n a h t a r n A z i z Petr u s ' a verirken betimleyen fresk:

Pietro Pergugino

H z . sa ve S a m a r i t a l k a d n betimlemesi ( D uccio di B o u n i nsegn a ) .


239

H z . N u h ( A . S ) ' n G e m i s i To p k a p S a r a y M zesi K t p h a n e s i ( B . 2 74 - 3 0 a ) .

240

You might also like