AYDIN KiTABEVi YAYINLARI

SZLK DiZSi : 1

Yayn hakk : Aydn Kitabevi

Altnc Basm (geniletilmi) 1980

AYD I N KiTABEV
lzmir Cad. N o. 13/52
Yeniehir - Ankara

Dizgi - bask : Bozak Matbaas

Cilt: Numune M cellithanesi

FERiT DEVELLIOGLU

TORK
ARGOSU
inceleme ve szlk

"lllUJlll ll l l l llll

u ....

AYDIN Kil ABEVI

llNllHllllllllllHlllll

FERiT DEVELLIOLU'NUN VAVINLANMI ESERLERi :

1 - Fransca - Trke Halk Tabirleri Szl (1 937)

2 - Trk Argosu 6 . bas. (1 941 , 1 945, 1 955, 1 959, "Trk Argo Szl"

adyla. 1 970, 1 980)

3 - Dobruca'da Trk Etnik U nsurlar (Tadeusz Kovvalsky'den evirme)

1 942
4 Osmanlca - Trke Kk LOgat (1 949)
5 - Osmanlca - Trke Ansiklopedik LOgat (1 962), 5000 kelime H!vel i 2. ofset bask (1 970), 3. ofset bask (1 978), 4. ofset bask (1 980)
6 - Osmanlca - Trke Okul ve Yazma Sl (1964)
7 - En Yeni Okul Szl (1 972)
8 - Onikibin Kelimelik Trke Szlk (1 972)
9 - Franszca - Trke Deyimler Szl (geniletilmi 2. bask) 1 973
1 O - Osmanlca - Trke Okul Szl (1 975)
11
En Yeni B yk Trke Szlk (1 975)
-

 ND E K iLER

Altnc bask iin birka sz

Giri

Dilin tabakalanmasnda argonun yeri

Argonun tanm
Argot kelimesinin kkeni ve etimoloj isi
Jargon
. . . . . ..... . . . . . . . .
Avru pa'da argo
Trkiye'de argo
stanbu l ve argo
Trk edebiyatnda argo
Trk argosunun zellikleri
. . . . . . . . . . . . . .

Szlk
lndex

Kaynaklar

. . . . . . . . . . . . . . . . .

7
9
9
13
14
17
21
23
32
37
45
49
1 63
1 93

AL TINCI BASK/ N BRKA SZ

"Tk Agosu"n.m geniletilmi beinci basks 1 970 ylmda yaplm

ve nceki baskla gibi yine ksa bi sede tkenmiti. Kitabm he basks
yaptldktan soma, dilimizde yaygm olarak konuulan birok argo kelime
ve deyimlein kitaba girmediini, ayrtca, yenilerinin de trediini grm
md.
Bu .kez be-alt yllk bir gecikme ile kitabm altmc basksn yaparken.
eseri yeniden ele almak gerekmitir. Yanlla dzeltilmi, 1 76 yeni kelime
ve deyim eklenerek kitap geniletilmi bulunmaktad11. Fakat unu unut
mamak geeki ki, szlkte yine de gzden kam kelimele vad11 ve ola
cakt11 da. nk, bu duum, btn szlklerin kamlmaz oftak sounudu.
Dil gibi, dumadan deien, oluan evrimli bir kuruluun hizmetinde bulu
nanla, altmalarmda ne kada titiz ve dikkatli olsalar da, szlklerin bu
kamlmaz eksikliklerinden kendilerini kunaramazlar.
Argo da, durmadan deien ve daima gelien bir dil ve sosyal bir ku
umdur. zerinde, byk titizlikle, ytlmadan, sebat ve feragatle altmak
gerekir. stanbul, zmi, Ankara gibi byk ehirlerimizden baka, dier
ehirlerde de, yaayan ve argo niteliini tatyan gereleri geni lde
topladktan sonra, genel argoyu douran hapishane, fr, bahriye, balk
ve renci argosunu, programlt bir metotla, bal olduk/afi kategori ere
vesi ierisinde ayfl ayfl smf/andmp bast11manm, olabildii kadar da, her
birinin atymologie'sini haz11lamanm, kltr dnyas iin ok hay11/t bir i
olacam sylemeye lzum bile grmyorum. Bu arada, demirci, leblebici,
kalayc, kuyumcu, marangoz . . . gibi her trl sanat ve meslek insanlarmm,
argo niteliindeki terminologie'sini aramak ve taramak da (Prof. Dr. Ahmet
Caferolu, dialectologie arat11malarmda bu ie geni yer vermitir), dili
mizin yetkinlemesi bakmmdan byk kazan saylmaltd11.
Batda, zellikle Fransa ve Almanya'da bu konuya layk olduu deer
verilerek (nsze bk.), birok argo uzmanlarmca -argoyla ilgili belgele
ortaya serilmiti.
Bizim ago, ylla boyunca, zerinde geeince durulmad, ham konu
halinde kald iin, byk gnl zntmz olmutu. Ama, son ytllarda,

baz gen dilcilerimizin bu konu zerinde olumlu a/Jmalar yaptJklarm

duymu olmamz, bizi umutland11mt11. Dileriz ki, bu sevin ve umudumuz
boa kmasm . . .

Bu altmc baskmm haw/Jk ve basm ilerini zerine alarak Szle

gerekli katklarda bulunmak zahmetini esirgemeyen Aydm Kitabevi'nin
sahibi aziz kardeim Aydm Sami Gneyal'a burada gnlden teekkr
bir bor bilirim.

FERiT D EVELL O LU

GiR
1 . Dilin Tabakalanmasnda Argonun Yeri

Bilindii gibi, bir iaretler sistemi olan dil i, sosyal hayattaki grevlerine
gre trl snflara ayrmak kabildir 1 . M esela, szle bildirilip bildirilmediine
gre i dil (fr. langage interne, langage interieur) ve d dil (tr. langage
manifeste) ekl inde bir ayrma gzetilmitir. Anlatlann zihni veya teessri
olduuna yan i bir fiki r veya bir heyecan anlattna gre zihin dili (tr. lan
gage intellectuel), duygu dili (fr. langage emotionnel) nden ayrl r. Dil
grevli bir sistem (fr. systeme fonctionnel), yani grevi fertler arasnda
anlamay (fr. communicatien) salamak olduu iin, bu grevi grrken,
konuan tarafndan ameli veya nazari bir ileme uradna gre ameli
dil (fr. langage pratique) ve nazari dil (fr. langage thorique) fark meydana
kar. Ameli dil, konuan tarafndan kurallara pek baklmadan, meram
anlatmaya yetecek kadar bir gramerle, o andaki duruma uydurulmu top
tan (tr. global) bir ifadedir. Nazari dil ise, btn kurallara uyularak, tam ve
przsz bir ekilde formllendirilmi bir ifadeye denir.
Yaratklarda dil varlnn evrim ve gel ime derecelerine gre hayvan
dili (tr. langage animal), insan dili (tr. langage humain) ilkeller dili (tr. lan
gage des primitifs), anormaller dili (fr. langage des Anormaux), ocuk dili
(fr. langage enfantin), dad dili (alm. Ammensprache), ergin dili (ing. adult
language), ekl inde snflamalar yaplr. Ana dili gibi dzgn konuulan
dile ortofon dil,2 yeni dillenmi bir ocuk veya bir yabanc tarafndan ko
n uulan bozuk dile de kakofon dil (tr. langage cacophone), denir. Bir ta
raftan ana dili (tr. langue mateme/le) veya kaltsal dil (tr. langage transmis)
br taraftan da yabanc dil (tr. langue etrangere) veya edinilmi dil (fr,
langue acquise) ve benimsenmi dil (fr. langue adoptee) gibi bir snflama
bulunduu zere, l dil (fr. langue morte) ve yaayan dil (fr. langue vi
vante) ve tabii dil (tr. langue naturelle) ile yapma dil (fr. langue artificielle)
fark da vardr. Yapma dil ler, bel l i bir grupun dnda anlalmamak amacyle
dzenlenmi uydurma dillerdir. Adack halinde bulunan corafi bir blge
nin bozuk lehesine, bazan da bir snfn veya meslein halka anlalmaz
dil bozuntusuna jargon (fr jargon) denir, Yahudi jargonuJ veya artist
jargonu (tr. jargon des artistes) g ibi.4 Toplumda bel l i bir gurupa veya sosyal
bir snfa mahsus olan ve genel dilin koynunda asalak bir kel ime hazinesi
bul unan konuma sistemlerine argo (tr. argot) ad verilir, hrsz argosu,
talebe argosu, asker argosu, artist argosu, umumhane argosu vb. gibi.
Hrsz argosu (fr. argot des voleurs, des malfaiteurs) ayn zamanda gizli
Bk. "Travaux du cercle linguistique de Prague", No. 1, Praga 1 929 , s. 1 4
t Alm. ortophone Sprache, bk. A. Noreen: "Einfhrung i n die wissenschaftliche Betra
chtung der Sprache", Halle. 1923, s. 2 6
fr. jargon juif. Bazan Alman Yahudi'lerinin konutuu jiddisch dili ile Romen milletleri
Yahudi'lerinde kullanlan judJo -roman diller de jargon saylr.
Anlalmayan yabanc bir dile. alay yollu franszcada baragouin, almancada Kauder
welsch, ngilizcede de lingo denir.

dil (fr. langue secete} dir de. Btn argolar zel dil (fr. langue speciale}
smfna da girer. Yerine gre snf dili (alm. Standesprache) veya meslek
dili (tr. langue de profession) adn da alan zel dil, bir dil i n bel irli insan
gruplar tarafndan kullanlan ve iinde zel kel imeler ve deyimler de bulu
nan eklidir, ve aske dili (tr. langue des soldats), gemici dili (fr. Jangue
des mate/ots), renci dili (fr. langue des ecoliers), tcca dili (fr. langue
du commerce), avc dili (fr. langue des chasseurs), ii dili (fr. langue des
artisans}, madenci dili (fr. Jangue des mineurs), matbaac dili (fr. Jangue
des imprimeurs) vb. olabil ir. Yapma dil lerin ikinci blmn pasigrafi (tr.
pasigraphie dnya apnda yaz) yoluyle meydana gelen, yani anlamlar
herkese anlalr iaretlerle yazlan genel dil (tr. langue geneale) veya
felsefi dil (fr. Jangue philosophique) tekil eder. nc blme evrensel
dil (fr. langue universalle) veya uluslararas dil (fr. Jangue internationale)
girer. B u n u dnya dili (fr. Jangue mondiale) ile kartrmamaldr. Birinci
g ruptan olanlar - Volapk, Esperanto, ldo, Novial. .. 5 - yapma dillerdir.
i kinciler ise u luslararas konuma ve haberlemede kullanlan tabii ve ger
ek dillerdir. Franszca i le ingi l izcenin diplomasi dili (fr. langue diplomati
que) olduu gibi, yeryznn bel l i bir blgesinde trl diller konuan oy
maklar veya uluslar arasnda a nlama arac olarak kullanlan dile lingua
franka (fr. lingua franca) ad veri l i r. B unlar, yerli Amerika dillerinden Chi
nook (fr. inuk oku nur) dil i i l e karm ngil izceden meydana gelmi Chi
nook ngilizcesi gibi, ou kark dil olursa da, saf di/ lerden (fr. Jangue
pure) l ingua franka olanlar da vardr. MeselA Balkanlarn bel l i yerlerinde
Trke bir l ingua franka'dr. Uluslar topluluundaki yerlerine gre ulusal
dil (fr. langue nationale), resmi dil (fr. langue officiel/e, langue d'etat) ,
medeniyet dili (fr. Jangue de civilisation) g i b i ayrtlar d a vardr. Resmi dil
devlet dilidir; milli dil de millet mertebesine ykselmi olan bir topluluun
dilini temsil eder. Medeniyet dili, yksek kltre erimi bir topluluk tara tndan kullanlan, aa gre bel l i ve saptan m bir ekli olan ve komu diller
zerinde etki yapabilecek kadar kuvveti i ve yaygn bi r dile denir; ulusal
snrlar am bulunur. Genel dil (tr. Jangue commune) , yerl i dillerin yerini
almak veya birbirine yakn leheler arasndaki farklar ortadan kaldrmak
yoluyla, trl halk topluluklar tarafndan kullanla n dildir, eski Yunanis
tan'da trl l ehelerden, Koine6 den i le n ortak dil meydana geldii gibi,
Kark dil ler (fr. Jangue mixte) kolay anlalmak maksadyle, aa bir me
deniyet seviyesinde bulunan topluluklar tarafndan, temasta bulunduk
lar stn medeniyetlerde kullanlan dillerden aldklar trl unsurlarla mey dana getirilmi karma dil lerdir. Akdeniz'de Sabir, in sularnda Pidgin
English7 , Pasifik'te Beach-la-Mar (tr. bi-la-mar okun ur) dil leri yibi.
B u nlarda jargon ve l ingua franka vasflar da vardr.
=

'

'

Dillerin yaylmalar, nitelikleri, kullanllar ve roller i bakmndan ya

plan bu snflamadan baka, bir dil i n trl halk tabakalarnda gsterdii
evrelere gre de bir snflama yaplabilir. nce, dil (fr. langue), lehe (fr.
dia/ecte), az (fr. par/er, par/er loca/), ve patua (fr. patois) farklar vardr.
Lehe. bir dilin, yayl ma alannn trl blgelerinde ald zel ekilleridir. ki
dil topluluu (fr. communaute linguistique) arasndaki fark. kar l kl an
lamay iyi kt salayamayacak kadar bykse bunlar iki ayr dil saylr.

B unlar. pa si/a /ie veya pa si/ogie ( = dnya apnda konuma) meselesine baldr.
Klasik Yunancada kaine, muahhar devirde de kini okunurdu.
picin - ingli okunur. Antil adalarndaki kark dillere Kreo/ (fr. par/er crJole) dil denir.

10

Bu topluluklarn dili, zel ekilde renmeyi gerektirmeden karlkl ola

rak iyi kt anlal yorsa, aradaki ayrlk sadece l ehe ayrlijdr. Lehenin
i blmlerine ve alt ksmlarna da alt lehe (fr. sous-dialecte) denir. Aijz,
daha kk bir blgenin konuma tarzdr; ouzaman bunun edebiyat
olmaz. Yaz dil leri, vaktiyle brlerini yenmi, ilenmi, genellemi ve
yaylm bir lehe veya azn ald ekillerdir. Patua, bir dil in, ilenmi ek
l i n i konuanlara bakarak kltr olduka dk olan bir blgede ald
yerel ve bozuk ekle denir. ehir aznn zelliklerine urbanizmB, tara az
zell iklerine provensiyalizm (taralk) 9 , ky az zel liklerine rstisizm (ky
l l k) (fr. rusticisme) ad veril ir; baz eserlerde arkaik dil (fr. langue archai
que) kul lanlr. Bu ayrntlar hesaba katmadan, bir toplulua has olan dile
verilen genel ad idiyom10 dur. Dilin tabakalarna gelince; u snflamay
yapmak kabildir. Temel olarak. genel konumada kul lanlan cari dil (geer
dil) (fr. langue courante) alnr; asl snflama bu ortalama dzeyin stnde
veya altnda bulunmaya gre yaplr. Okullarda ve resmi dairelerde kabul
edilmi ekil olan devlet dili (alm. Reichssprache) ve ondan baka divan
dili (alm. Kanzleisprache), yaz dili (fr. langue litteraire, langue soig
nee), gazete dili (alm. Zeitungssprache), konferans dil i (alm. Vortragssp rache), tiyatro dili11, iir dili (tr. langue poetique), bilgin dili (tr. langue sa vante), bilim dili (fr. langue de la science), teknik dili (fr. langue technique),
bu dzeyin stndedir. Teklifsiz dil (fr. langue familiere), halk dili (fr. langue
populaire), alt toplumun konutuu baya di112, dzey bakmndan gee r

e
9
o

fr. urb anisme. B akentlere gre de: Parisisme, Londonisme, Berlintsmus ...

fr. p rovincialisme. Smrge dillerinin de zellikleri vardr, Americanisme gibi.

fr. idiome. "idiotizm" (fr. idiotisme), bir dilin kendine zg olan ve tam karl baka
dillerde bulunmayan deyim ve zellikleridir. Trkizm (Turquisme), He!Mnisme, Latinisme,
Germanisme, Anglicisme gibi. "ive" (fr. eccent) , yerli veya yabanc konuma tarzndaki
syleyi zelliklerinin brakt genel intibadr, "milli ive" (fr. accent national) , franszcay
lngiliz ivesiyle ( s accent anglais) konumak, "lstanbul ivesi", " Paris ivesi" (fr. accent
Parisien) gibi.
Oamourette ile E. Pichon'un lengistik sistemine gre bu farklar ve bunlar ifade eden
terimler unlardr ("Des Mots b la Pensee, Essai de grammaire de la langue Franaise" cilt 1 ,
Paris 1930) : eri: tamamyle teessr/ (affectif) ve arasz olan izhar! (communicatif) bir de
erdir; langage: temsili ( rep resentetif) nitelikte olan izhar bir deerdir. Par/er, bir dnce
(pensee) sistemidir. ldiome: nevi (sp6cifique) bir dnce tarzdr. Dialecte: Kkl (ori
ginel) bir idiom'dan tremi bir parler'dir. Linguelit!: genellikle ayn sintaks, ayn gramer
kadrosu olan ve fonetik bakmndan aralarnda byk bir benzerlik bulunan dialecte'ler gru
budur. L angue: bata gelen dialecte'tir, patois: bata gelmeyen dialecte'tir. Coen edialecte:
her dialecte'ten eler dnlemek yoluyle yapma bir ekilde meydana getirilen ortak parler'dir.
Usance: langue'n belli bir yerde konuulan eklidir. Disance: langue'in belli bir meslee
bal kimselerce konuulan eklidir. Parlu re; langue'n belli bir sosyal dzeye bal kimseler
ce konuulan eklidir. Jargon : langue'n bu yolda bilgileri olmayanlarn anlayamad kelime
ve deyimlere bavurularak, bir mahfile (c\nacle) mensup kimselerce kullanlan eklidir.
Norme : normal langue'dr.
11 alm. Rep rasentationssprache. Tam tecvitli ak ve dzgn olduu iin tiyatro dili
syleyi bakmndan da i)l ve rnek saylmtr. Almancada buna Hochsprache veya B
hnenaussprache denir; (lng. standerd, King's English).
11 (fr. langue vulgaire, langue t riale). Bu nitelikte deyimler kullanmaya
'vlgarizm"
(fr. vulgarisme) , teklifsiz dildeki deyimleri kullanmaya "kollokializm" (ing. colloquialism
yama ve uygunsuz kelimeler kullanmaya " barbarizm" (fr. barberisme), yeni kelimeler kul
lanmaya "neolojizm" (fr. neologisme), sintaks yanl yapmaya "solesizm" (fr. solecisme),
kaba saylan anlamlar iin nazik deyimler kullanmaya "femizm" (fr. euphemisme), sekin
ve tam deyimler kullanmaya "akriboloji" (fr. acrib ologie), yerinde olmayan deyim ve kelime
kullanmaya "asiroloji" (fr. acyrologie), ifade bozukluuna "kakoloji" (fr. cacologie), zel
likle cinas eklinde irkin veya ak sak deyim kullanmaya da "eskroloji" (fr. esch rologie)
denir.

11

dilden aadr. (ing. sub-standard). Argo i l e jargonlar da byle saylr.

Medeni bir dil in kelime hazinesi u tabloyu gsterir1 3 :

Q)

o;
E
o;

(j
c:
<O
.o
<O
>-

Bilimsel Kelimeler
Teknik Kelimeler

Edebi Kelimeler
Genel Kelimeler
Halk D i l i Kelimeleri
Q;
o;

a;

o
c

<

Arkaik Kelimeler
Lehe Kelimeler

Q;
o;

o;

>Ol
<O
>
<O
c:

Bir dilin en eksiksiz, kusursuz devrindeki rnek saylabilecek ekli,

onun klasik ekl idi r, klasik osmanlca, klasik latince, klasik sanskrite g ibi.
Dnya kltrnde Yunan ve Latin kltrleri bu nitel ikte olduklar iin bu
dillere de zellikle klasik diller (fr. langues classiques) diyoruz. Dou'nun
da klasik dilleri olmutur. Bundan baka, bir dilin ilenmi, ykselmi ve
11 ng. comman wods. Kelime eitlerinin bu snflamasnda, hazinenin merkezinde
herkesin kulland "genel" dediimiz kelir:eler bulunmaktadr. Bu genel alan ayn zamanda
edebi ve halk dili kelimelerinin birbiriyle kaynat alandr. Bilimsel ve yabanc kelimeler bir
dile balca edebiyat yoluyle girer. Argo kelimeleri ise halk dili yoluyla ykselirler. Teknik
ve lehe kelimeleri hem yaz, hem konuma dili aracyle genel dile karr. Argo kelimelerinin
br snr da kk sanatlarn ve esnafn kulland teknik terim alandr. Snr bakmndan
leheler bazan yabanc dillere dayanr. B ilimsel terimlerin bir snrn bsbtn yabanc keli
meler. br snrn da sanat ve sanayiin kulland teknik kelimeler meydana getirirler. Halk
dilindeki kelimeler. anlam ve kullan tarz bakmndan elstikidirler. Terimler de belli ve s
nrl anlamda olurlar. Yksek kltr terimleri, ok zaman halka bilinmeyen, ok defa da Greko
Latin kknden yapma klasikimsi kelimelerden olumuturlar. Buna kar, kk ve halk
sanatlarnda kullanlan terimler ok zaman halk dilinden alnm szlerden olmadr. Baka
bir bakmdan, her dilde drt trl kelime bulunabilir: Dilin z mal olan "kalt kelime" (Alm.
Ebwot) , yabanc kaynaktan alnarak dile maledilmi "ereti kelime" (Alm. Lehnwot), dil
de kullanlan fakat ona maledilmeyen "yabanc kelime" (Alm. Fremdwot) ve kkeni belli
olmayan ve hi bir dile maledilmeyen "geici kelime" (Alm. Wandewot). "Benzetmeli
kelime" !erden (Fr. onomatop!e) ve "ocuk kelimeleri"nden (Alm. Lal/wot baka bir dil
de bazan kalem sahipleri tarafndan zel durumlar iin bir detaya mahsus olmak zere
"vesile kelimeleri" ( lng.. noncewod) icadedilir. Eski metinlerde bir kez rastlanan kelimeye
hepa xlegomenon denir. iki kelimenin krpntlarndan yaplan ve her iki kelimenin anlamn
katan, kartran kelimeye ngilizcede potmanteau wod ad verilir. bea kfa st ( = kahvalt)
ve lunch ( = le yemei) kelimelerinden olma bunch ( = kahvalt ile le yemei ara
snda yenen yemek) gibi. "Krplm kelime" (ing. clipped wod) ye misal olarak kilo ve oto
(fr. a uta) szleri gsterilebilir. Socony ( = Standard Oil Company of New York) kelimesi
de bir tek deyime giren trl kelimelerin ba harflerinin bileiminden meydana gelen
'harf-kelime" (ing. lett111-wod) nin bir rneidir.

. 12

aydnlarca kltr dili olarak kullanlan ekli yksek (fr. haut), kme, d klk halinde bulunan ekl i de alak veya aa (fr. bas) kelimeleriyle
nitelendirilir, yksek ince (fr. haut-chinois) aa Latince (fr.bas-latin)
gibi. Baz dillerin bozulma ve dalma durumunda bulunan ekl i avam
(fr. vulgaire) deyimiyle nitelendirilmitir, Avam Latincesi (tr. !atin vu/gaire)
gibi. Yksek ve alak veya aa terimleri baz dillerin yaylma alanlarn
daki denizden uzak ve denize yakn blgelerde gsterdikleri ayr ekiller
iin kullanlr. Yksek Almanca (alm. Hochdeutsch) ve Aa Almanca
(alm. Niederdeutsch, P/attdeutsch) gibi. Fakat bu corafi ayrl gster
mek iin yukar (alm. Ober) kelimesi de vard r. Yukar Almanca (alm. Ober
deutcsh) , Yukart Sarp dili (alm. Obersorbisch) terimlerinde olduu gibi.
Bazan edebiyat ol mayan bir di l i n trl lehelerinde birlik ve yaz di l i ola
rak kullanlmak zere ortak bir dil meydana getirilir; buna ortalama veya
birlik dili (alm. Einheitssprache) ad verilir. Bir dilin, tam lehe nitelii gs
termeyip dil ile lehe sn flar arasnda bulunan ekl ine d e yartm lehe
(alm. Halbmundart, Missingsch) denir. Dillerin trl devirleri- eer var
sa ve ayr ad tamyorlarsa
arkaik (fr. archaique) eski (fr. ancien, vieux),
orta (fr. moyen) , muahhar (fr. recent), yeni balangc (alm. frh, i ng .
early) v e yeni (fr. moderne, N e o nceki d e kullanlr) kelimeleriyle n ite
lendi rilir; klasik (fr. classique), klasik ncesi (fr. pre-classique) ve klasik
sonras (fr. post-classique) devirleri kii veya eser adlarna balanabilir.
Vedik Hinte (fr. vedique), Homerik Yunanca (fr. homerique) gibi.14
-

2. Argonun Tanm

Yukardaki snflamadan anlaldna gre, sosyal bir toplumun mal

olan argo, zel diller (langues speciales) zmresindendir; genel dilin kel ime
lerine baz zell ikler vermek ve zel kel imeler katmakla meydana gelmitir.
zel diller ise, genel dilden ayrlarak, kk, sosyal guruplara ba l kimse
ler arasnda, az ok gizli dncelerin anlatlmasna yarayan ve can l dille
rin ortak mihrak stnde gelien dillerdir.
Nasl ki bir avukat veya yargcn diline, genel dilden bakalat iin,
hukuk dil i ad altnda bir ad veriliyorsa, doktorlarn ve baka bilginlerin,
kendi meslekleri zerine bir eser yaynlarken kul landklar dile de zel dil
denilir. nk bu dillerde her deyimin kesin bir anlam vardr; bu di l i kul
lananlar o anlam renmek ve hi bir noktas n deitirmemek zorundadr.
Bugn fizikinin kulland ktle, srat veya kuvvet kelimeleri, ba l bulun
duu meslek dil in i n zel ve teknik terimi olmak dolaysyle, dar anlamyle,
zel dile girer. Bu bakmdan her trl meslek ve sanat adamlarn n da ken
dilerine gre bir zel di l i bulunduu a nlalmaktad r. Bilim adamlar birer
zel dil kul lanmakla beraber, kendi meslekdalar arasnda, ba l bulun
duklar meslekle ilgil i birer argo da kul lanabil irler ki, seviye bakmndan ge
rek bil im dil inden, gerek genel dilden aadr. Byle olmakla beraber,
argo i l e uraanlar, hllla esas olarak klhanbeylerin dil i n i kabul ederler.
Argonun gramerinde ve sintaksnda baz zel l ikler bulunmakla beraber,
ayr denebilecek kadar farkl bir grameri yoktur. Bu bakmdan argo, bir
ana dil olarak dei l, sonradan tremi bir yardmc dil olarak konuulur ve
bu dil i konuanlar kendi ana dil lerini de bil irler.
A.DilAar'n, 1968'de Trk Dil Kurumu'nca yaynlanan Dil, Diller ve Dilcilik adl e
serinin msveddesinden alnmtr.

13

Baz argolar "ku dili" (/oucherbem) tipinde kelimelere birer, n, i

ve sonek getirmek veya sistemli olarak bunlar baka ekilde bozmak yo
l uyla kelime uydurulmusa da, esas yine ana dile dayand iin bunlar
yapma dil saylamaz. Argo bir "zel dil " dir, fakat her zel dil argo deildir.
nk her zel dil, genel dildeki kelime ekil lerini a ltst edip bozmaz ve
bunlar atp yerine bakasn kullanmaz, ancak zel kelime ve deyim kul
lanr, aa l k bi r taraf da olmaz. "Meslek dilleri", zel l ikle halkn aa ta
bakalarnda kul lanlanlar, bir bakmdan argonun bugnk geni anlamna
girebilirse de, yine her "meslek dili" argo deildir. nk "meslek dili"
yazl olabildii halde, yazl argo nadirdir. Argo, esasta sadece szl bir
dildir.
Argo, yapma bir dil olmakla beraber, Esperanto veya Volapk gibi der
leme, sentez ve icat yoluyla laboratuvar al mas neticesinde meydana
getirilmi yapma bir dil deildir. O "doal dil" (langue naturelle) ler sn
fndandr. Sazan polis ve adliyeyi artmak zere, yapma argolara rastlan
msa da bunlar seyrek durumlardr (Szgel ii : 1 908'de Fransa'da srr ele
geirilen agrach argosu gibi) h rsz ve profesyonel d i lenci takmnn, bir
birleriyle gizl i olarak haberleirken resim yazs (pictographe) na benzeyen
iaretler kullandklar da grlmtr.
Argonun treyii, oluumu ve eitlerine gelince, zel l ikle genel top
l u luk hayat iinde adack durumunda ve en ok yabanc dillerin birbiriyle
karmat blgelerde, yahut da bu hayatn kenarnda veya dnda bel i
ren ortaklaa yaay ve en ok gezici olarak al an zanaat esnafnn ev
resi bu dilin tremesine elveril i ilk dayanak olmutur.
3. "Argot" Kelimesinin Kkeni ve Etimolojisi

Franszca argot kel imesi xv. yzyla kadar (1 628) karsa da, bu SZ,
ok tutucu olan Fransz Akademisi'nin szlne ancak 1 740 ylnda gire
bilmitir. Eskiden "hrszlk zanaati veya hrszlar esnaf", baka bir ak
l amaya gre de "dilenci esnaf" anlamna gelen bu kelime imdiki anlamn
1690'da kazanmtr. B u szn etimolojisi karanlk1 5 olmakla beraber, buna
dair birok dnceler ileri srl m tr. Grandval ve Furetiire, Fransz
argosunun kelime haznesine birok Yunanca szler girmi olduunu gz
nnde bulundurarak, kel imenin Yunanistan'daki Argos ehrinden veya
Yunan efsanesine gre Kafkasya'nn Kolkhida blgesinde bulunan (toison
d'or altn post) u elde etmek iin oraya giden Jason ile a rkadalarnn.
yani Argonaut'larn bindi{;ji Argo adl geminin adndan a lndna inana
rak pek uzak bir etimolojiye saplanmtr. Roquefort, argo kelimesinin, XVI.
yzyl n en nl serserisi, derbederlerin ba ve argo gramercilerinden biri
=

" Bk. E. Littrl, Dictionnaire de la langue franaise. Cilt. 1, Paris, 1889, s. 192.
Hatzfeld Darmesteter ve Thomas Dictionnaire General de la langue franaise. cilt 1 .
Paris 1 890.
L. Cledat, Dictionnaire Etymologique de la langue francaise. Paris 1912, s. 3 5 .
W. von Wartbourg, Franz sisches etymologisches Wrterbuch , cilt 1, Bonn 1928:
almamtr.
E. Gamillscheg. Etymo/ogisches Wrterbuch der franz sischen Sprache, Heidelberg 1928.
s.48.
Larousse de XXe siecle, cilt 1 . Paris, 1928. s. 333.
O. Bloch, Dictionnaire Etymologique de la langue Franaise, cilt 1, Paris 1932, s. 41.
Dictionnaire de l'Academie Franaise, 8 inci basm, cilt 1, Paris 1932, s. 77.
A. Dauzat: Dictionnaire Etymologique de langue Franaise, Paris 1938, s. 47.

14

olan Ragot'nun adndan geldiini sanmaktadr. Le Duchat, ayn dnceyi

i leri srmekle beraber bir yandan da homurdanmak, szlanmak a nlamlar
na gelen Franszca ragoter kelimesinden a l nd n i leri srd. Ch. Nodier,
ekseriya n sesinin, kel imenin banda bulunan bir vokalle deitiini ve
yine bunun apostroflu bir ses i l e deiebilmesinden bahisle argot'nun
etimoloj isine asker kaa anlamna gelen Franszca narquois, nargot ke
l i melerinde rastlandn sand. Daha sonra ingeneler b u n u n Zingaro ke
limesinin bir idgam1 6 ile Zergo sznden geldii dncesini i leri srd
ler. Genin, argonun, serserilerce de kutsal, mbarek saylan bir dil olmas
dolaysyla yine bu a nlamda rumca hieros "kutsal, mbarek" kelimesin
den geldiini sanmtr. Victor Cousin, kel imenin konuma i ncelii a n
lamna gelen argutie (eski ekl i "arguce") sznden treme olduu n u bil
dirir. Argot szn n e anlam olan arguche kelimesi, arguce szne ok
benzemektedir. H al buki, Clavier, okul anlamna gelen franszca cole ke
l imesini argoya yaklatrmak suretiyle treyiin i aratrr. Littre, kelimenin
eski franszcada kavga, atma. mnazaa a nlamlarna gelen argu sz ile
ilgili olduuna inanmtr. nk, kavga etmek, ok eylere kar durmak
a nlamlarna gelen argoter ve arguer kelimeleri argu sznden domutur.
Bu kelimenin, Yunan mitolojisinde 1 00 tane gz olduundan dolay her
eyi her zaman ve ok iyi gren prens Argos (Argus)'un adndan alnarak
franszcada ak gz adam, gzleme memuru ve casus a nlamlarna gelen
argus szn n arguche ekline evrilerek meydana geldii de, ortaya at
lan grlerden biridir. Baz dilciler, kelimeyi eski provenal dilinde "eski
elbise" demek olan argaut (eski franszca hargaut, herigaut = bi r eit
elbise i l e kr.) kelimesine balamak istemilerdir. Bu gre gre argaut
sz, hrszlara uygulanmaktan nce isiz gsz, serseri esnafn adlan
drmak iin kullanlmtr.
L. Larchey, tpk Littre gibi, Franszca kavga, grlt, m nazaa an
lamna gelen argoter kelimesinden geldiini sanarak: "XVI. yzylda fran
szca argoter kelimesi, budalaca. a hmaka sz sylemek; alay etmek an
lamlarna da geliyordu. Keza, argot'n u n mradifi olan bigorne kelimesi,
mbadele, deime, trampa etmek anlamlarna gelen eski franszcadaki
biguer f i i l i nden a l nmadr. Bigorne veya argo'yu konumak demek, gizli,
i nce ve alayl dille konumak demektir. Buna yaklaan bir izaha gre de :
isim olarak argo kelimesi eski franszcada "yrtmak" anlamn veren ha
rigoter kelimesinin bir deiii ve kavga etmek demek olan hargoter fiilin
den kmtr ve eski spanyolcada (XIV. yzyl, J.Ruiz) "alak adam" an
lamna gelen arigote kelimesiyle i l ikil i olduu sanlmaktadr. B u kelimenin
etimoloj isini, XVI. yzyla kadar argot eklinde kullanlan ve horozun mah
muzu anlamna gelen ergot kel imesinin mecazi olarak verdii hrszl k a n
lamna balayanlar d a vardr. N itekim: A . Vitu, eski franszcada argo s
znn horozun arka ve yksek trna anlamna geldiini kaydetmektedir.
B u aklamaya gre argo, yalnz derbederlerin ve serserilerin bir dili n i an
latmakla kalmyor, kendilerinin ba l olduklar meslekle de il ikil i olduu n u
yle a nlatyor: "Nasl b i r horoz kendi gbreliinde eelenip, bulunduu
yerin hakim ve sahibi olarak yaarsa, derbederler de daima hr serbest
olarak kendi sosyal zenginlikleri ierisinde yle yaarlar."
Yine ayn yazar, argo kelimesinin etimoloj isi hakknda, kelimeyi biraz
'" Birbirine benzeyen iki harfi bir yazp edde ile okuma.

15

daha genileterek, dzenbaz, hileci, maharetli, kurnaz anlamlarna franszca

argutus kelimesini ileri sryor. Argo kelimesinin, talyancada hrsz dili
demek olan gergo szn n bozuntusu olduuna inananlar da bulunmu
tur.
Fransa'da 1628'der nce, 1 455'ten balayarak, "argo az" anlamna
jargon ve jobelin (hrsz argosu, XV. yzyl), blesquin (tuhafiyeci esnaf
argosu; "anlalmaz dil" anlamna da baragouin, her ikisi de xv. yzyl)
narquois (serseri argosu, XVl l. yzy//), bigorne (hrsz argosu, XVl l l. yz
yl) kelimeleri kullanl rd. Deien argonun canll ndan ve tazeliinden
dolay, ona langue verte ( = yeil dil; kr. Al man argosunda Rotwelsch
kelimesinin rot = krmz) denildii gibi. Fransa'da, daha ok memleketin
dou ve gney-dou blgelerinde, morme (Picardi ile Lorraine'deki an
dkmhanelerinde XVl l l . yzyl), Morme (Haute, Savoie'da talarla du
varclar), montmorin (Alp'lerde), bellaud (Yura'daki kendir iileri), terrastu
(Yura Vaudois duvarclar ve keten iileri; (Thomes /Hautesavoie / ocak
lar, Savoie'daki gezici satclar ve duvarclar), !aria (Annecy /Haute
-Savoie / ocaklar) adlarn tayan dar snrl argolar da yaamtr. Es
kiden Paris kasaplarnn (Vil l ette semtinde) konutuu Largonji ( =mar
gon kelimesindeki ilk sesi sona atmak ve bunun yerine 1 nekini getirmek
suretiyle yap lm - argon
j - i / sonek /eklindeki bozuntu) veya
loucherbem (boucher) = /kasap / kelimesinin ayn metodla 1 - oucher
- b - em /sonek /ekl indeki bozuntusu) ku di l i ile izah olunur.
Franszca'da da "hrsz argosu" (argot des malfaiteurs) nun yanba
nda, hemen her trl zel argolar (bata asker argosu) da vardr ve bun
lar gnlk "halk dili" (H. Bauche : Le langage populaire, Paris 1920).
nden ayrlr. B u argolar eski franszcadan (szgelii "para" anlamna pe
cune / lat. pecunia /), dialecte ve patois'lardan (bata gneydeki Pro
venal dilinden, szgel ii castu (/ prov. casteu / = hapishane), ve aa
yunanca, talyanca, spanyolca, ingil izce, al manca, ingenece, arapa
gibi yabanc dillerden (szgel ii, metatez'le c/eb / arap. kelb / = kpek,
lascar / arap, asker, 1 harf-i tarifiyle / = usta asker) dnlemeler yapm,
zinzin (asker argosunda: patlayc madde) gibi ses taklitleri (onomatopee)
mirette (= gz, genel dildeki oeil yerine, genel dilde mirer = gz dikmek)
gibi yeni szler (neologisme) yaratm, municipal ( = belediye i l e i lgili)
yerine sadece cipal <klindo kelime krpmalar, -anche (sz gel ii, pre
fecture ! = il merkezi / yerine pretectanche, -mar (sz gelii, epicier ! =
bakkal I yerine epimar), -m_on (sz gel ii, briquet I = akmak I yerine
briquemon) , -muche (sz gel ii, deguisement / = kyafet deimesi / ye
rine deguismuche . ) gibi uydurma eklerle yaplm kelimeler, "ok dar
ayakkab" anlamna olan soulier tres etroit yerine soulier seize (seize /
= 1 6 / treize / 13 ! et trois / 3/ = tres etroit) gibi kelime oyu nlar icat et
milerdir. "Sng"ye cure-dents ( = krdan), "kardinal"e homard ( =ista
koz; krmz el bisesinden dolay) demek gibi alayl mecazlar, "polis"e
carree des petites gerbes ( = kk ot demetleri karesi; iaretlerinden
dolay) , "gardiyan"a comte de la carruche ( = hlrszlar evi / = hapis
hane; carrer = almak / kontu) taklm rtmece adlar, argonun genel
metotlarna u yg undur.
Franszlar, dillerindeki soyut anlamlar - hayl i israf etmek yoluyle
argoya mal etmilerdir. Sz gelii kendi kafasyle hareket edemeyen, aklsz
dncesiz kimseyi wagon; paray soldat; hapishaneyi licee; ldrmek s
zn expedier kelimeleriyle karlamlardr. te yukarda geen birok
-

. .

16

rnekten de anlald zere bu trl metaphorique kelimelerin tarihele

rini-vesikaszl k dolaysyle-belirtmek yle dursun, oranlamak bile ko
lay deildir.
4. Jargon

Argo ile yakndan ilgili olan jargon (eski franszcadaki ekl i gargon)
kelimesi Fransz dilinde eskidir (Xl l . yzyl ) . Marie de France, hikaye ve
masallarndan birinde bunu kulland gibi Xl l l . yzylda Charles d'Orleans
da, jargon'dan ba hsederek bu dilin anlalmaz bir di l olduunu ileri srd.
ilkin ku cvldamas (Fr. gazouil/er) anlamna da gelen bu kelime XV. yz
yldan beri "hrszlarn gizli dili, argo" anlamlarnda kullanlmtr.
Littre, bu kelimenin etimoloj isi n i byk bir kararszlkla yaparak
dnce ileri srmtr: 1. Kelt ve Latin dillerinden meydana gelen ve
franszcada "guruldamak" anlamna gelen gargoui!ler kelimesinin kk
lan garg esas, yani boazdan grlt ile kan bir sesten alndn; 2.
lskandinavca, gevezelik anlamna gelen jarg kelimesinden; 3. Franszca
jars, yan i kaz ve bu hayvann kard{j sese benzetilerek bir jargon dil i
meydana geldiini ileri srm ve daha ok b u nc ihtimal i kuwetl i
bulmutur. Romanoloj i ettlerini kuran F. Diez, bu kel imenin Fransz as l l
olduunu v e franszcadan br Roman dillerine yayldn sylemitir.
A. Vitu ise, gevezel ik anlamna gelen jarg kel imesin i ele alarak, bu
kkn konuulan argo sz i l e tesadfi bir benzer l i i olan erkek veya dii
kazn boazndan kma taklit sesinden alnd n sanmtr. Bu kelimeyi,
Roman dillerinde "geveze" ve "gevezel ik" anlamlarna gelen "gargone"
temel ine balayanlar da olmutur ki, bu szn de asl yine g uruldamak
anlamn veren garg kkdr (Trke gur, guruldamak, gargara ve buna
benzer onomatope szleriyle kr.) .
XV. yzyln ikinci yarsnda hrsz-air Villon, Testament (vasiyetname)
adl iki eser ve on bir msralk i irini jargon ile meydana getirmitir. B u ms
ralar, esasen kark olduundan biraz da istinsahlar (kopya ediciler,
suret karclar) tarafndan bozularak uzun zaman zl mesi mmkn ol mamtr. A. Vitu, XV. yzyln jargonuna dair yapm olduu bil imsel ara
trmalardan sonra byk bir girikenlikle metinleri zp yeniden kurmay
baarm olup ve ksmen de anlamlandrabilmitir.
XVI. Yzyln bal angc nda, deiikl ie urayan jargon, blesche yani
hrszla yeni balayan acemiler tarafndan kullanld iin langage b/es
quin (acemi hrszlarn dili) veya asker kaaklar tarafndan kullanld
iin langage narquois (kaak asker dili) adn al mtr. Bu dil de tpk XV.
yzyln argosu gibi eri ve serseriler tarafndan byk bir rekabetle ko
n uul makta idi.
Bir ba hrszn grlerine gre, argo krall , byk Truva bozgu n u
na uradktan sonra derbederler cemiyetince ortaya atlan sz u idi:
"Got'lar, kral ve Atilla devrinde harpten bkp usanarak dilenmeye,
dansa, daha birok zevk ve elence alemlerine dalan asker kaaklar nn bu
durumuna /'art des Gots yaklatr 'argotiers' demilerdir."

17

Argo durmadan deimektedir. Bazan yeni kelimeler, bazan da eskiler

ekli n i deitirerek ortaya kar. Bu anlalmayan acayip dil i n daima dei
mesi, kl ktan kl a girmesi argonun yaayan bir dil olduunu belirtir.
Fransa'da X l l l . yzyldan XVl l l . yzyln sonlarna kadar sanayiin her
kolu, her atlye, her kollej, her kla, az veya geni lde, kendi kadro suyle her okul, argoyu yaratmak bakmndan kalaba! k bir yekOn tekil etti.
Hatta serseri ve derbederlerin, Montorgueil ve Saint-Sauveur sokak
lar i l e, Filles- Dieu manastrnn arasndaki "La cour des Miracles"de17 bu
l unan byk kral "Cesre"nin idaresi altnda birl ikte bir hayat srdkler i
bile herkese bilinmektedir.
Byk Cesre'nin idaresinde bulunan ve kendisine sakat, ktrm
ss veren (la cour des M i racles) deki sefih kimselerden meydana gelen
usta hrszlar, toy ve acemilere argoyu retiyorlard. Bunlarn btn ya
ama durumlarn ok yakndan bel i rten Victor H ugo ol mutur.
Demir ve matbaa iilerinin argosu yeter derecede zengindi. Mer
merciler, yap ustalar, madrabaz, perendebaz ve cambazlar, kendi argola rn konuurlar; asker, gemide ve klada argo konuur.
R umlar, zeki ve akl l olduklar iin iyi gel imi bir argoya sahiptiler .
Politechnique'in de, Saint-Cyr oku l u gibi bir argosu vard.
Gazetelerin yaz kurulu brolarnda, bakanlklarda, noterlerde, saray
da, kil ise ve manastrlarda, borsa ve ticarethanelerde, szn ksas her
yerde kullanlan bir argo vard. Argo, tiyatro ve sahne kulislerinde bulu
nan kimselerin azna kadar dm, fakat fakirlemiti.
te biraz nce saydmz nedenler yznden gelien Fransz argosu :
Eski franszca, baka dil ve dialecte'lerden alnmadr. Franszca kelimeler
den bir ksmnn kaldrlmas veya baka bir kl a g irmesi, hece ve harfle
rin metatezi, kel imenin ortasna bir sesin katlmas epenthese; kelimenin
sonundan tek veya birka sesin dmesi apocope; kel imeni n ortasndan
bir sesin drlmesi syncope; slkl (sifflante) ve fslt l (chuintante)
sesler, heceler veya -mare, -muche, -oche, -go . . gibi sonekler; bir ke
l imenin bakas i l e yer deitirmesi; kel ime oyunlar, alay ve ksaltmalar
g ibi btn bu deimeler nihayet argoyu ekil l endirmeye yaramtr.
Son bir snflamada zel kelimeleri argolatrrken Victor H ugo1 8 unu
sylemit i r :
Kimin tarafndan meydana getirildii anlallmayan, trevsiz, ilgisiz,
ilintisiz, tek kalm, az kul/antltr, korkun kelimeler, bambaka bir anlatm
gc tatrlar. Zevk ve elence sembol olan tiksinti uyandmc dialecte'ler;
cerahatli lgate/erin her kelimesi, amur ve karanltklarda bulunan bir
canavarn kirli halkasna benzer.
Ve yine bu dialecte'/er, henz pis yuvasndan rktlm irkef ve
plklerde dolaan mthi, korkun bir hayvana benzer. Filanca kelimesi
bir penesi, filiincas da snk ve kanl gzdr.
7 Paris"te, dilencilik maskesi altnda kendilerine kr, ktrm ve sefil ss veren bir hr
sz kafilesinin barnd yerin addr. Bu mahalle, Xlll. Louis ile ada bir devirde zabtaca
IAv edilmitir.
s Histoire de l'Argot - Clemend Casciani.

18

Fransa'da argo uzmanlarndan Clement Casciani de19 unlar syle

mitir :
Bu dil, elemli, cinai safhalarla geen insanltk tarih ve belgelerinin bir
sahifesini ve en mkemmelini tekil eder.

Yine ayn yazara gre:

Bu dil, hem parlayan, hem de snen muhteem ve muazzam bir amttlf.
Onun yaps iin, her sefil, her bedbaht, her asi, her erir, her katil, hissesine
den temel tam koymutur. lerinden baztlafl bunun bir kesinden
namuslu ve erefli adam/afi korkutur/ar, baztlafl da yazarlarm, ediplerin
hayretlerini uyandmrlar. Bunda, fikir gelierek mecaz parltyor, sosyal bn
yeyi kemiren frengi ile kanser de btn plakl ile meydana karak bu
lant ve gaseyam ortaya koyuyor.
Victor Hugo, Eugene Sue, Balzac, Zo/a, Richepin gibi byk edipleri
miz bata olmak zere daha birok halk romanc/af/ argo'ya kaptlmlar
ve Villon'un XV. yzylm jargonuna gsterdii itibar gibi, bunlar da argo' ya edebi bir deer vererek, onu eserlerinde kullanmlardr.
Malherbe, franszcay Maubert meydanmda rendiini sylerdi. Du
Marsais, bu dilin aykmltm, tuhafltm iitebilmesi iin hallere, pazarlara
gidiyordu. Platon, halkn kendisinin hocas olduunu sylerdi. Fr. Michel
gibi ok ktymetli feylesoflar, argo'.yu incelerken, etimolojisini aratlfarak
bugn bilinmedik bir ynn b1Takmamlardr.

Clement Casciani yle devam ediyor:

Argo'yu kullananlarm, hovarda!tk, apknlk gibi zevk ve elence alem
lerine fazla nem verdiklerinden szlkleri ok zengindir. Meseta szlk
lerinde yemek kelimesi iin on, imek ve rak iin yirmierden klfk, sarho
luk iin klfk, birisini dvmek iin yirmi, sersem, budala, aptal iin keza
yirmi20 kelime; lm21 szn kartlayan on be kelime vardlf. ldrmek
kelimesi on drt trl an/attllf, almak22 kelimesi ise birok eitleriyle
karlamr.
Kamak szy/e23 polis ve jandarma szlerine de on beer karlk
bulunmutur. Btn dncelerin hedefi olan para kelimesi iin altm
kelimelik szlkleri vardlf.
Toplumda yeri olmayan, aa tabakaya mensup aa/Jk kadmlara
taklan seksen kelime vardlf. Buna karlk, namuslu, sayg deer bir kadm,
onur ve erdemi anlatan tek kelime yoktur. Onlarca namuslu adam budala,
ahmaktlf. ffet ve ismet kelimeleri, bu zmre ierisinde yer almadndan,
bu szleri karlayacak kavramlarn da gereksiz ve bo olduklarna inaml
mtlf.
Argo, aykmlklarla dolu, tezatlt bir dil olduundan btn amltk ve a bartmalart zerinde top/amtlf. Korkun kelimeler arasmda, ok tatl sz fer vardr. Adi ve baya kelimeler arasmda, temiz, zarif, ho kelimelere de
s Jean La Raue'nun tarihsiz Dictionnaire d'Argot adl eserine. Histoire de l'Agrot
balkl, 63 sahifelik bir nsz yazmtr.
20 "Aptal. sersem, budala" szlerini bizim argo imdilik 47 kelime ile karlyor.
t Bizde de "lm" szne kar 16 kelime vardr.
n "almak" kelimesi bizde 16 trl karlanr.
u 'Kamak" szne kar bizde 26 karlk vardr (kitabn "szlk" ksmna bk.).

19

rast/anif. Maddi hrs ve hevesi hattrlatan szler ierisinde, dncenin de

rinliiyle insam hayrette brakan kelimeler vardr. Szgelii htrsz, dolan
dmc gibi aa tabakaya ilikin olan zmre, lise ve kollej'e hapis adm
takmtlf; Victor Hugo bir yaz1S1nda, nas// mahkmlarm yola getirilmesine
ve terbiyesine yarayan yere hapis derlerse, rencinin de retimme yara
yan bir yer olduundan kinaye olarak bu adm tak//dm ileri srmtr.

Argonun dil mekanizmas olduka kark olmakla beraber, baz genel

ilkeler ortaya atlabilmitir; cins isimleri sfatlardan tretme; rtl kelime
ve terim kullanma (sz gelii, bir h rsz, "pol is" ve "hapishane" yerine dai
ma baka kel imeler kullanr) ; eski ve blge di l i szlerinden faydalanma;
genel dildeki kelime eki llerini bozma; nne sonuna ekleme; i dzenini
altst etme; birbirine kartrma; krpma; uzatma; ikizleme ve baka yol
larla; hayvanlar ve cansz eyay cani imi gibi gsterme; birok yabanc
as l l kelime kul lanma ve yabanc ekleri yaayan dildeki kelimelere takma;
"almak"; "kamak"; "lmek"; "yalan sylemek" gibi kelimeler iin pek
ok sayda e anlaml kelimeler kullanma; genel dildeki kelimelerin, anlam
larn kaydrma veya deitirme; ifadeye renk, kabart, mizah ve i nce alay
enisin i veren szler yaratma (ki argonun dehasn ortaya koyar, Szge l ii; Trk argosunda; tabut: imam kay; Amerikan argosunda: sigara
tabut ivisi; Fransz argosunda : ba: pusula ; Alman argosunda; pire
:kara suvari) ; yansma (onomatopee) lardan ve ocuk di l i kelimelerin
den yen i szler tretme; halk etimoloj isi ve kel ime oyunlar yapma; ve ke
l imeleri bayalk duygusu veren bir yolda syleme eil imleri gsterme . . .
Argon u n b u niteliklerinden ou baz defa genel dil iin bir boulma teh
l ikesi teki l ederse de, genel olarak argo, gerek ayn niteliklerinden, ge
rekse durmadan deien bir dil olmasndan dolay, gene dilin gelime
sini ve yenilemesini abuklatran ve onu zenginletiren edir. Birok
argo kelimeleri, sonunda genel dile, hatta edebi dile bile gemitir (sa
bah, akamc, matematiki, fiziki gibi). nl yazarlar trl halk roman
larnda argodan faydalanmlardr. ok kere de, moda olarak, salonlarda
ve yksek tabakalarda argo kon umak bir hner saylmtr .. Argo, iinde
yaad toplumun tam bir aynas olduu ve devrin tarih ine smsk ba l
bulunduu iin, sosyoloj i ve tarih aratrmalar bakmndan d a neml idir.
Argonun eitleri pek oktur. Hemen her tabaka, meslek ve dernein
(c enacle), kendine zg bir argosu vardr: ktlk ve hrsz takmnn
gizi i argosu (argot des malfaiteurs, gaunersprache, thieves'cant) ndan ba
ka, genel olarak "evre argosu" (argot du milieu), dilenci argosu, asker
argosu, denizci argosu, renci argosu, trl esnaf ve zanaat argolar (es
kici, gezginci, satc, kasap, mrettip, madenci, beki. .. ), avc argosu, ticaret
argosu, sanat a rgosu (aktr, ressam algc. .. ), spor argosu, kumarbaz
argosu, hapishane argosu, genelev argosu . .
Bugnk bilgimize gre, bel irl i bir dzeni olan ilk bel l i bal argo 1 455
yllarna doru Fransa'da tremitjr24.
italya'daki argo 1 472'de, Almanya'daki 1 490'da, ngiltere'deki de
1 51 7'de meydana gelmitir. Ortaadan beri hemen her memlekette trl
argolara rastlanm ve bunlar ii nde, genel olarak, ingenece asl l l<el imeler saptanmtr25 .
:

t4
u

20

A.Vitu : Le jargon du XVe siecle Paris 1884.

A Pott: Die Zigeuner in Europa und A sien, cilt il, Halle

18 45.

Fransz argosundan, eski devirlerde Villon ve Re.belais gibi edipler,

klasik devirde Gil Blas tipinde "picaresque" roman yazarlar, yeni zaman
larda da Balzac, E. Sue, V. H ugo, X. de Montopin, H . M urger, E.Zola, L.
Descaves gibi romanclar, E. Augier, V. Sardou, Courtel ine gibi sahne ya
zarlar faydalanmlardr. iirde J. Richepin ile J. Rictus bu alanda belir
dikleri gibi, "Le journal amusant", "La vie parisienne" gibi halk dergileri,
F. Carco ve imdi "popul iste" denilen okulun mensuplar gibi halk tabaka
larn konu olarak ele alan romanclar da argoya yabanc kalmamlardr.
Bu adlar arasnda sivrilen argocu yazar Aristide Bruant olmutur2 6.
5. Avrupa'da Argo
Argo, Avrupa'da gazete stunlarna kadar gemi, hakknda deerli
yazarlar tarafndan makaleler, kitaplar baslmtr. Bil hassa Fransa'da XVl l .
yzyldan sonra bel l i bal argo uzmanlarnn meydana getirdikleri eserler
unlardr: Racot de Granval, Dictionnaire d'Argot, 1 755; Francisque
M ichel, Etude de Philologie comparee sur tArgot et sur /es idiomes ana
logues par/es en Europe eten Asie, 1 856; Lucien Rigaud, Dictionnaire
d'Argot moderne, 1 881 ; Eugene Boutmy, Dictionnaire de tArgot et des
typographes, 1 883; Ambroise Macrobe, La flore pornographique, 1 883;
Loredan Larchey, Dictionnaire Historique d'Argot, dixieme ed. des excent
ricites du langage augmentes d'un supp!ement mis a la hauteur des
revolutions du jour, Paris 1 883; L eon Marlin, La langue verte du troupier,
1 886; Argot-Franais et Franais-Argot, 1 886 ; Alfred Delvau, Dictionnaire
de la langue verte (geniletilmi bask); Argot Parisiens compares, 1 889;
Laredan Larchey, Nouveau supptement du Dictionnaire d'Argot, Paris
1 889 ve Dictionnaire historique de targot, (1 0 basm) Paris-1 889;
Timmermans, /'Argo Parisien, 1 892; Ende/, tArgot de Saint-Cyr, Paris
1 893; Albert Levyet-G. Pinet, tArgot de tx, Paris 1 894; Virmaitre,
Dictionnaire d'Argot tin-de siecle, 1 894; Virnaitre, Supplement au dicti
onnaire d'Argot fin-de siec/e; Delasalle, Dictionnaire Argot-franais et
franais-Argot; Niceforo; Le genie de tArgot; J u/es Lermina et Henri
L eveque, Dictionnaire thematique Franais-Argot, suivi d"un index
Argot-Franais, Par is 1 897; Rossignol, Dictionnaire d'Argot, 1 90 1 ; Yve
Plessis. Bibliographie raisonnee de tArgot et de la langue verte en France
du X Ve au XXe siec/e, Paris 1 901 ; Aristide Bruant, Dictionnaire d'Argot,
1 901 ve gene ayn yazarn tArgot de XXe siec/e (yeni bask) Paris, 1 905;
Lazare Sainean, tArgot ancien, Par is, 1 907; Hector France, Dictionnaire
de la /angue verte, Paris 1 908; S. Si nfan, Les sources de tArgot ancien,
2 cilt, Paris 1 91 2; C. Vi llatte, Parisismen, Berlin, 9. bask. 1 91 2; tArgot
des tranchees, 1 91 5; Dechelette, f'Argot des poi/us 1 91 8; L. Sinfan, Le
langage Parisien au X/Xe siec/e, Paris 1 920; Al bert Dauzat, tArgot de la
guerre, Paris, 2. bask 1 922 ve Les Argots. C&ractere, evolution, influence,
1 929 ; ve Emille Chautrad, la vie etrange de tArgot, 1 931 ve J . Schultz
"Bildhaftigkeit im franz. Argot'' 1 936. Grapouil lot serisinden Jean
n Dan s la rue I 1889 - 1895 ile Sur la route / 1899 / ark ve monologlar, le s ba s
- fonds de Paris / 3 et, 1897- 1899 / ile le s trois tegionnaire s f 191 O / adl romanlar.
le Mirliton hebdomadaire f 1885 - 1894 / ile la lante rne de Bruant / 1896 - 1898 / der
gileri

21

Galtier-Boissire'in 1 952'de yaynlad; Anthologie de la poesie Argotique

(byk forma 80 sahifelik eser), Villon'dan Bruant'a kadar. (Bel l i bal
argo uzmanlarnn iirleri vardr.)
B undan baka, Victor H ugo, Balzac, Zola, Richepin, hrsz-air Villon
gibi daha birok halk romanclar, argoya edebi deer vererek bunu
kendi eserlerinde kullanmlar, hatta ilerinden Sarcey, M ontaigne gibi,
yazlarn argo i l e sslemeyi sevenler, bu dil i, en dzenli, en ince bir dile
stn tuttuklarn syleyecek kadar ileri gitmilerdir. Hele Victor H ugo,
"Notre- Dame de Paris" adl eserinde, argonun toplumda uyandrd me
rak byk bir i l g i ile vasflandrmtr.
Birinci D nya Sava'ndan sonra n kazanm olan Fransz yazarlarn dan Francis Carco, Paris apalarnn ve alt tabaka i l e i lgil i halkn hayatn dan alnm romanlarnda birok argo kelimeleri kullanmtr. Ayn yllarda
Fransa'da, geni halk tabakalarn tasvi r etmeyi kendine program edinmi
olan popu/isme cereyanna mensup Eugene Dabit, Jean Pal lu, Tristan
Remy. gibi yazarlarn dil i de ara sra argoya kamaktadr.
Balzac, Zola ve Richepin'dcn ok daha nce argoya gnl balayan
Fransz yazar M ontaigne, bu dile gsterdii hayranlktan dolay bir yaz
snda balca u ibareyi kullanmtr: J'aimerois mieu/x que mon fils apprinst
aux tavemes a par/er qu'aux echoles de la parlerie27 .
Bu garip dil, btn u luslar arasnda yay lmtr. Szgelii : Hollanda'da
bargoens; Bohemya'da hantyrka; ngiltere'de: can (bel l i bir takmn dili
olarak) ve bundan baka bozuk, yabanc dil anlamna da gelen slang (Londra
halk az : cockney); Almanya'da rotwelsch (veya Chessenloschen, jenische
Sprache, Kochemer Sprache, Kaloschensprache) hrsz dil i olarak da Gau nersprache; ltalya'da: furbesco (Venedik'te: zergo), j argon anlamna da
gergo; spanya'da: eskiden germania, imdi calb; Norve'te : Fantesprog ;
Finlandiya'da : mongeffus; Romanya'da, mechereasca, h rsz dil i anlam
na da Limba caraitorilor; Yunanistan'da: baya dil a n lamna malyara los
sa. . Dou'da, szgelii: M sr'daki halebi argosu, ran'daki Lutra veya
zeban-i zergeri ( kuyumcu dili) veya lotizeb8ni'den baka memleketin
kuzey blgesinde konuulan arapa kurbati veya essim, Hindistan'daki
sasl Dom, Nati gibi birok ingene dil i asl l argolar, in'deki : hiantchang;
burada anlabilir. Baz dilcilerin H i nt argosu olarak gsterdii balaibalan28,
Edirnel i Ekmekizlide eyh M uhiddin'in (lm. 1605) "ku di l i " olarak icat
ettii bir yapma dilin addr (akaik-izeyl-i Atai, s. 596 ) B irok dillerde de,
argo iin dar anlamda "hrsz dil i " deyimi kullanlr, rusa: vorovskiy jar
gon veya argo, Macarca : tolvajnyelv . . gibi cant (kent)2 9 ,
=

cek.

ooum. konumay okulda Orenmektense, meyhanede Orense daha houma gide

s Ben de, bugne kadar balaibalan, - Fransz

argocularndan Jean la Rue'nn
Dictionnaire d'Argot adl eserine 63 sahifelik bir nsz yazan Clement Casciani gibi yanla
rak - ki.taplarmda ve yazlarmda Hint argosu olarak gstermitim.
19 l ngiliz argosunun "gizli dil" (bk. langue secrete) eklindeki en aa tabakasna ve
rilen ad. Trk argosunun "kay dili" (kay = hile, kay etmek = almak; bk. Ahmet Vefik
Paa: Lehe-i Osmen/, ist. 1 876. J.W.Redhouse: A Trkish and English Lexicon, lst. 1890)
denilen eklinin karl olup" dilenci, hrsz dili (Alm. Gaunersprache) anlamna gelir; bk.
Argo. Tarihi 1 5 1 7 ylna (Orta l ng ilizceye kadar karsak. G.Chaucer'in The Canterbury
Tales'inde geen Cant kelimeleri. 1387 sralar) kadar kan Cant. "ark sylemek" anlamna

22

6. Trkiye'de Argo

Bu dil, bizde de ok gel imitir. Bu dile son zamanlarda bizde de argo

ad verilmektedir. Bu kavramn aalk blmne, imdi de olduu gibi,
olan Norman Franszcas canter ( <at. cantar> lr. chante<> ng.. to chant) kelimesine da
yanr. O tarihlerde dini dilenciler ( l ng. religious mendicant; kar. lat. Fratres mendicantes <
dilenci keiler, yani Franciscusu, Dominicusu, Carmelit ve Augusinusu keiler) alak
sesle ilAhi syleyerek dilendikleri iin alelAde, hattA hrsz dilenciler de bunlar taklit etmi
ve Cant kelimesi "profesyonel" dilenci, serseri, ingene, hrsz dili anlamn kazanmtr. in
giliz hrsz dilinde bugn can (eski ekli; cante <lat. cantus = ark). "konumak" demek
tir. Bu dilde daha birok Latin ve Romen asll kelime (Szgelii, bene iyi, pannam ek
mek) bulunduu iin, bu tabaka ile ilikisi olanlar cant kelimesini keilerden deil, dol:iru
dan dol:iruya Roman dillerinden alm olabilirler.
Bu dile Rogues' language ( kay dili), Thieves'lang ( hrsz argosu) St. Giles Greek
( S.G. [Londra'da bir semt] Yunancas), Pedlars's French ( = gezginci satc Franszcas)
vb. da denmitir.
Onu Slang denilen l ngiliz argosundan ayran zellik, gizli olmasdr. l ngilizce'de "tek
lifsiz dil"e co//oquial veya familiar language, :halk dili" ne de popular language denir; i n
giliz argosu (slang) nun snr buradan balar. lngilizcede, esnaf. gemici vb. tabakalara zg
olan ve hapishane, meyhane, genelev argolarn da iine alan "aalk argo" (Low Slang)
bulunduu gibi. ordu. okul. niversite. spor, hatta sahne, borsa, parlamento, kilise, basn vb.
argolar da iine alan "yksek argo" (High-Life Slang) da vardr XVll. yzyldan beri genel
likle Londra halk azna Cockney denmektedir (Bk. Slang ve Cockney). Baz Slang kelime
leri zamanla ykselerek edebiyat diline girmilerdir; szgelii, "insan, adam, arkada" anla
mna olan chap, chum gibi; fakat ayn anlamda olan Can cove kelimesi ykselememitir.
l ngiliz sosyetesinin can kelimelerine kar olan direnci ok daha kuvvetli olmutur; cop
( pblis) kelimesi Cant' ten ancak Slang'e geebilmitir.
Can, bugn genellikle Londra'nn Seven Dials, St. Gils. Wapping. Whitechapel. Knig
htsbridge, Lincoln's lnn Fields ve East lndia Oocks gibi aal:i halk tabakasnn oturdul:iu veya
altl:i semtlerinde konuulur. XVI. yzyldan beri kesiksiz tarihi bulunduu iin, XIX. yz
yldan evvelki cant'e eski Can (Old Can). imdiki ekline de yeni Can (Modern Cant) da
niliyor: meselA "polis" anlamna Eski Can harman, Yeni Can cop [per) ( <to cop - ya
kalamak, almak < Lat. capere = kapmak. tutmak, almak). frog ( = kurbaa), mork vb.;
stop, dee vb . dedektif. Yine szgelii "cep" anlamna Eski Can clye. Yeni Can sky (edebi
dilde = gk.) ok defa Eski Can ile Yeni Can arasnda byk bir fark bulunmaz. Eski Can
yazl olduu iin imdikine gre imlA fark gze arpar; meselA "defol I" anlamna Eski Cant
bynge a waste l, Yeni Can bing avast (bing = gitmek, waste edebi dilde harcanm, sp
rnt, plk), "bir para czda.n arpmak" anlamna Eski Can to nyp a bougn, Yeni Can
to nip a bung (to nip < Orta lng. nippen = imdiklemek [Cant nipper c yankesici]. bung
para kesesi). Eski yaz dilinde kullanlan Cant'in enisi u rnekten anlalabilir: "Orada
domuz herifin biri oturuyor. onu soymak iyi olacak" anlamna yonder dwelleth 11 quvere
cuffen, it w11re ben11ship to nigllbym (yonder dwelleth edebi yksek l ngilizce olarak m orada
oturuyor; quye11 - Yeni Cant queer - kt [edebl dilde = tuhaf] ; cuffin = Yeni Cani
cove adam; it were, edebi dilde = olacak; beneship = cok iyi (bene = iyi); to mylle - yeni
Can to miti almak, soymak [edebi dilde = tmek ] ; bym = Yeni edebi dilde bim=onu.)
Cant'n kelime hazinesine l ngilizce bozuntularndan baka, ingene (ana dildeki ad:
Romany) Latin-Roman, Fransz. Alman, Felemenk, l talyanca asll lingue franca, barani
Yiddish vb. dillerden pek ok unsur girmitir: Szgelii chiv = bak ( < ing. chive = sok
mak, batrmak), cove = adam ( < ing. cova), ken = ev ( < ing, hen) . maund = dilen
mek ( < Lat. mendicare), cassan peynir ( < Lat. caseus), bean = para ( < fr. biens =
mal) johnny Darbies - Jandarma ( < fr. gensdarmes), finnuf = 5 liralk banknot ( < Alm.
fnf 5), nix a hi bir ey ( <. alm. nichts), doxy kz ( < Fel. dock.onspul = Kukla oyu
nu), nantee. hi bir ey ( < ltal. niente). mungarly = yiyecek ( < ltal. mangiare), letty
- yatak ( < ltal. letto), gonnof = serseri, hrsz ( < i bran. ganniib). Can her argoda olduu
gibi, edebi dildeki kelimeleri de kullanr, fakat genellikle mecaz yapar. Cant'in dehas, genel
likle btn argolarda olduiju gibi, bunlarda kendini gsterir: szgelii mahkeme anlamna
theatr ( = tiyatro), "hapishane" anlamna college ( = kollej), "metres" anlamna wife in
watercolours ( suluboya zevce [suluboya gibi "silinmesi" kolay olduu iin], "hileli zar"
anlamna doctor ( doktor), "ka fa" anlamna attic ( = tavan aras), "papaz" anlamna sky
pilot ( = gk [ahiret] pilotu). "tabut" anlamna et11mity . box ( = sonsuzluk kucusu), vb.
Can, XVI - XVll. yzyllardan beri W. Shakespeare (bilhassa Henry iV. Henry V, tM
Meffy Wives of windsor piyeslerinde), Ben Johnson vb. yazarlar tarafndan en ok sahne
dilinde kullanlm, daha sonraki air ve romanclar, Ch. Dickens, R. Kipling v.b. da Can ko
numalarna yer vermilerdir. Can zerinde aratrmalar, Can toplama ve szlkleri de pek
erken bir tarihte yaymlanmaa balamtr. [A. DilAar. Trk Ansiklop11disi] .

23

eskiden de klhanbeyi az, tulumbac az, ayak takm az denirdi. B u n u anlatmak iin yine eski zamanlarda "/isiin- erazil", "lisiin- hezele"
gibi deyimler kullanlm ise de "aalk argo"n u n trkedeki tam karl
kay dili (kay hile; kay etmek = almak/ Trk argosunda/) terimidir
(Ahmet Vefik Paa : Lehe-i Osmani, stanbul 1 876). Ayn terim J.W.Red
house szlnde (A.Turkisch and English Lexicon, lstanbul 1 890) "hr sz dili" gsterilmitir. Byle olmakla beraber, szgelii "renci argosu"na
"asker argosu" na kay dil i diyemeyeceimiz iin, argo teriminin bizde yeri
vardr. Fakat bizde, yine sadece argo denildii zaman klhanbeyi az ve
hrsz di l i anla l r .
=

Kesin bir s n r izmemekle beraber, trkede gerek argoyu, "teklif

siz dil", "halk di li", "kaba veya aalk dil" gibi snflardan ayrmak gerekir.
Gerek argo, bir snfa veya takma ba l kimseler tarafndan kullanlan ve
bunun dnda bulunanlarca anlalmamas gereken kelimelerden mey
dana geldii iin, szgel ii "para" ve "demek" anlamlarna gelen ve he
men hemen herkese anlalan, fakat aral;rnda - yine argo ol makla be
raber - aama fark bulunan, "teklifsiz dil" de dnyaltk ve baytlmak, "halk
dil i"nde papel (
bir l iralk kat para veya paralar) ve sklmek, "kaba
veya aalk dil" de mangiz ve smak kelime takmlar bugn iin tam argo
deildir. Bu anlamlarn gerek argo karl dlfav ile ylfttlmak, veya asker
i l e ballandlfmak kelime takmlardr, nk dlfavlan ytrtltyorum veya as
kerleri ballandmyorum deyimleri genel halka bu anlam vermez ve hi bir
ey anlatmaz. Ayn prensibe gre, araklamak, anafor, bo vermek, akmak
(kitabm szlk ksmma bk. ) boru ("bo", "fena" anlamna), aftos, kodes
gibi kelimeler de bugn iin argodan sili nmeye yz tutmu ve edebi ol
mamalarna ramen, herkesin anlad trkeye, yan i halk diline girmi
kelimelerdir.
=

B irok soyut kavramlarn, benzetmek yoluyle somut konulardan ar

goya maledildiini saptamak. her vakit mmkndr 30 . Szgelii : kaynat
mak (glf - neki nin katl masyle, glf kaynatmak) deyimi bir eyi kaynatr
gibi, lakrdy da iyice kztrp harnretlendi rmekten kimye olarak uzun
uzun konumak, sohbet etmek demektir; halk dilindeki karl ene al
mak'tr. Bunun gibi okutmak: bir eyi satmak, yan i ocuu "mektebe ba
latmak" gibi "bir eyi bakasna b rakmak"; sklmek, toka etmek: "para
dan veya masraftan kmak"; yolmak: kuun tylerini yolar gibi birisinden
mal, para ekmek suretiyle onu "zarara sokmak" anlamlarna gelir. Dala
vere31 ve hileye: zoka; zava l l biare kimse:ye: klfttpil; klhanbeyine, ua
rya, kopua : zadegiin32; yalana, dolana, fesada, hileye: kakariko; elden
ele devretmek, aktmmak iine de: kamano. kavano etmek. . gibi adlar
takmlardr.
Yabanc dil lerden gelen ve argo klna brnen szlerin yzde sek
seni rumca ile talyanca bata gelmek zere, ermenice, latince, franszca,
.
a o Yeni kelimeler karmak iin komu dillerden kelime almak imkn olmaynca, ana
dldeki kelmeleri belirli ve dzgn bir prensipe uygun olarak argolatrmak mmkndr.
u Kelime ltalyanca '"dare = vermek + avere = almak kelimelerinden yaplmadr". An
lam, palavra (isp. palabra = konuma) sznde olduu gibi burada da irkine, de (pe
joration) uramtr.
87 Bu szde ac ala y (sarcasme) vardr.

24

 ingenece, ngilizce ve baka dillerden alnmtr33. N itekim : rumcada

"o, ma'hut = autos" anlamna gelen aftos kelimesi, argomuzda, dost, met
res karldr34 matiz / rum. mathizo = ty yolmak / sarho; akozla
mak /rum. akousa = sylenti / = gizlice sylemek; oksulamak / rum. oks
= dar / = kovmak; istinga etmek I rum. stinkaro = yel kenleri indir
mek / = pantolonu, donu, gmlei ve benzeri gibi eyleri aa syrmak.
Bu arada Yahudi spanyolcasndan (szgel ii papel / isp. = kat / = kat
bir liral k, bir l i ra ; para; palavra / isp. palavra = sz / = inanlmaz laf, ya
lan. dolan / . Levantin talyancasndan (mortuyu ekmek / ita/. morto =
l / = lmek; ve birer hrszlk eid i anlatan manitacflk. karmanyo/a
clik) , ermeniceden (oski = altn l i ra; carmak / erm. cermag = beyaz / =
rak), romenceden (szgelii kopil / romen. copil / = ocuk). ingeneceden
(szgel ii opar / ing. avar, apar / = ocuk; mangiz = para; nanay =
yok) ve baka dillerden de tek tk kelimeler girmitir. R umcada "e
kirdek, cibre" demek olan pirine kelimesinden argomuzda rakya verilen
pl!na, pl!m, pime szlerinin meydana geldii sanlyor. Bakmak, sey
retmek, g zetlemek fiillerini karlayan kitakse etmek deyimi, rumca
bak i anlamna gelen kitakse l emrinden alnmtr. R umca. zt rzgardan
meydana gelen aknt anlamna anafori kel imesinden emek ve zahmet
ekmeksizin, bedavadan gelen para, eya ve benzeri eyler anlamnda
kullanlan anafor sz kmtr. Gene b u di lde, btn bekuruluk kel i
mesini karlayan "penda grosson" sz, bozularak argomuzda. patagos
klna brnmtr. R umcada, sa olarak ele geirilen kimsenin duru
munu anlatan piyastos sz, yakalanmak. enselenmek anlamna piyastos
olmak eklinde kullanlmt r; yine b u dilde, nizam ve dzene ba l demek
olan taktikoz sz, argomuzda pol ise verilen bir ad olarak tahtakoz anla
mn dourmutur.
11

Alman argosu, Yahudi-Alman kelimeleriyle doludur.

a) lspanyol argosunda, ok nemli bir ingene unsuru vardr.
b) Romanya argosunda, esas Romen dili ise de bunda Macar, Rus, Yahudi-Al
man v e igene dillerinden alnm szler gze arpar.
c) lngiliz argosunda lrlanda lisanna ait terimlere tesadf olunur.
d) Fransz argosunda ise, az miktarda arapa, ingenece, yahudi-almanca vardr;
en ou franszcadan aktarlmtr.
84 Argoyu kullanan klhanbeyleri, ok zaman
Rumlar tarafndan igal edilen mey
hanelerde, genelevlerde vakit geirdikleri ve dolaysyle kulaklar rumca ile dolduu ve bu
dilin zelliinden biri de kelimelerin -os ile son bulmas olduu iin, rumca olmayan keli
meleri argolatrrken rumcann kalbna uydurmak zere bu kelimelerin sonuna birer -os veya
-oz eki katmlardr. Bunun iin bu eklerle nihayetlenen her kelimeyi rumca sanmak yersiz
olur. SzgeUi, bangoboz; cavalacoz; fiyaskos; kakonoz; kaparoz; kroz; saloz; ktpiyoz;
kokoz; paoz; patagos; pofyos; metisos; metizmenos; tingoz; zamkinoz; zrtapos gibi szler
rumca kalbna uydurulmutur.
Buna karlk aftos, (akeos + susmak) akoz; (taktikos + inzibat memuru) tahtakoz
rumcadan alnmtr.
Sonek bakmndan kelimelerin birer ulusal ka l ba gre ekillenmelerine dair hoa gider
bir fkra vardr: Napoleon, italya"da savarken bir Katolik manastrndan ordusu iin biraz at
salamak istemi. Papazlara gnderilecek mektubun latince yazlmas gerektii, halbuki
orduda kimse bu dili bilmedii iin Napoleon kendi krk dkk latincesine bavurmak zo
runda kalm ve daha okulda iken latince dersinden hatrnda kalan biricik usulOn, bu dildeki
kelimelerin ok zaman -us veya -imus sonekiyle bitmesi olduundan mektubunu u ekilde
yazmtr: "Friponimus moinimus,
"Si vous ne m'envoyenimus des chevaunimus je vous ferainimus instantimus pendan
t/mus."
Keiler,-imus soneklerini kardktan sonra bu mektubun esasta franszca olduunu ve :
"apkn keiler,"
" Eer atlar bana gndermezseniz sizi derhal astrrrm" demek istediini anlamlardr.

25

Kamak anlamna palamar koparmak veya zmek deyimindeki pa

lamar kelimesi, halat anlamna gelen italyanca palamara ve rumca pala
mari'den3 5 evrilmitir. Bir omuzu dk veya arpk olan kimseye pa
vurya denilmektedir; bunu, rumcada yenge, aanoz kel imelerin i kar
layan "pavurya" sz i l e yaklatrmak yerinde olur.
"Ayak stnde, hazr" anlamna alesta kelimesi, talyancada hazrlan
mak demek olan "allestire" fiil inden alnma benziyor.
Argoda, hi emek ve zahmet ekmeksizin, bedavadan gelen para ve
eya anlamna avanta sz, talyanca "avvantaggio". kelimesinden alnm
tr; franszcasnn da "avantage" olduu bilinmektedir. Bu kelime, oyunda
verilen msaade, say, balama, kar kar anlaml.rna da gelir. Al ml ,
al ml , k, zarif anlamna kullanlan vardakosta kelimesi talyancadan
alnmtr. Bu sz, eskiden ltalya sahillerinde bekil ik yapan i r i kym, g
l kuvvet l i kimselere sylenildii gibi, sah i l koruma gemisi anlamna da
gelir; kelimeni n dorusu "guardacoste", Venedik l ehesinde "Vardacoste
dir.
Argoda, "al)z aramak, yoklamak, bakmak, seyretmek, gzetlemek"
anlamlarna gelen iskandil etmek deyimi, "bir eyin niteliQini l)renmek
ve anlamaya almak" cmlesinin tam karldr. Suyun derinliini l
mek zere sarktlan alete verilen talyanca "scandaglio" sznden aln
mtr.
"Vermek, geri vermek, demek", anlamlarna kullanlagelen toka et
mek deyimindeki toka kelimesi, talyancada, dokunmak fiilinin karlO
olan "toccare"nin emir kipi "tocca = dokun" yani bir nesneyi vermek ze
re "elini uzat" emirinden ktl) ( ?) sanlmaktadr.
Birinin iki masasna-davetsiz olarak-oturmak anlamna gelen rampa
etmek deyimindeki "rampa" sz , talyanca olup, "iki geminin b irbiri n e
yanamas" anlamna gelir.
"ok yeme, bol)azl olma" demek olan raspa kelimesi, talyanca bir
eit byk ve kaba "eOe" a nlamna geldiine gre, bu szn ee gibi
bir nesneyi andrmaktan kinaye olarak a rgoya maledildii hatra gelir.
Argoca rak anlamna gelen carmak kel imesi, ermenicede "cermag=
beyaz" sznn karl dr. Gene argoda rakya carmakcur (beyaz su)
denildiine gre (cur = su) kelimesinin atlmasyle beyazlktan kinaye ola
rak carmak sz meydana gelmitir. Yine argomuzda. dayankl kla kar
durmak, gl)s germek, kabadayl k satmak anlamlarna gelen kokoroz
lanmak kelimesinin, ermeniceden alndi) sylenmekle beraber, bunun
"horoz" kelimesiyle de i l iki l i olabilecei olanan gznnde tutmak ge
rekir. B u kelimenin horoz sesinin taklidi olan ve horoz gibi kabarmay
andran "kokoriko" veya "kukuriku" szyle de bir yaknli) olabil ir.
Franszca'da, casus anlamna gelen espion sznn ilk sesi i'ye evi
rilerek argoda bu kelime ispiyon ekl ine girmitir.
Bu kelimenin asl kesin olarak bilinmemektedir. (G. Meyer: Trkische Studlen, 1 . Ole
Griechischen und Romanischen Bestandtheile im Wortschatze der Osmanlsch- Tr1cischen.
Viyana 1 893, s. 82'ye bk.).

26

Mangiz38, nanay37 kelimelerinin ingeneceden geldii sanlyor.

Son derece sarho anlamna gelen ve argoyu gerekten kullanan kim
selerin en byk n itel iini tekil eden fi/ispit kelimesi, ngilizcede "son
srat, tamyol'' demek olan "ful l speed" sznden alnmtr. nk vapur
larda en son hz gstermeye iaret eden bu kelime, sarholuk durumunun
da en son derecesini anlatmaktadr.
Dili mize, buhar anlamna ngil izce steam sznden geen islim veya
istim kelimeleri, argomuzda rak anlamna gelmektedir. Afyon( = zengin;
Abdlmecit devrinde Beyol u'nda yaayan zengin Antoine Alion'dan kal
ma) g ibi deyimler, argonu n tarihle olan i lgisini gsterir.
"Uar, kopuk" anlamna P"P"' sz, baya, adi, aa tabakaya men
sup kimse anlamna gelen farsadaki "barbar!( 7)" kelimesini hatrlatmak
tadr.
"ihtiyar, kuvvetten dm, sakall " anlamlarna gelen mork38 kel i
mesini, Yakut dil i nde (ok ihtiyar; ok ihtiyarlayp kuvvetten dm kim
se) anlamna buluyoruz39 . Bu kel ime ermenicede "sakal" anlamna gel
mektedir.
ite grlyor ki, hangi dilde ve ne zaman olursa olsun argoyu mey
dana getiren kavramlar, hrszlk. dolandrcl k. yamacl k. soygunculuk
ve katil l ik gibi sosyal ktlklerden meydana gelmitir. Bu bakmdan, ar
go szlklerini dolduran en yaygn szlerin yzde sekseni: kadn , ikiyi,
esrar, kokaini tanmlayan anlamlarla. dvmek, svmek, lmek, kamak. hr
szlk etmek, hapse girmek. sarho olmak, yalan sylemek . . . gibi szlerden
domadr. Szgelii: kamak, savumak, grnmeden kaybolmak kavramla
rn argoda karlayan szlere : amak, anizfemek, czdam etmek, czdam
veya czlam ekmek, cicozlamak, zlmek, dmeni krmak, terlemek, fertii
ekmek, fertik/emek, ipini kesmek, krmak, kirii krmak, kuskunu kopar
mak, nokta olmak, palamar koparmak veya zmek, panik krmak, payan
dalar zmek, ttmak, trlamak, toz olmak, tymek, voltasn almak, zam
kinos etmek . . . ; lmek szne kar: cartay ekmek, cavla ekmek, cav
lamak, ngra ekmek, gmlemek. kakrdamak, mortiyi ekmek, mortla
mak: nallar dikmek veya atmak, sfm tketmek, tngrdamak, trlamak, yay
lanmak, yrmek, zbarmak . gibi kelimeler sralanm; ahmak, budala,
sersem szlerine kar: abeci, abullabut, ahlat, andavall, angut, armut,
aval, bangoboz, cack/k, denyo, dmbelek2 , gebe, gebeaki, hafz, ha/a
lm, hrbo, hlff, hlftapoz, hlf, htyar, spanak, kanser ilac, kaalotzade,
kakaval, kereste, keriz, ke, koroydo, mantar, mayn, naval, pangodoz,
pi/iki, saloz, tereya, yanbolu. . . bir kimseye veya ie nem vermemek,
itibar etmemek szlerinin karl klar da: bolamak, bo vermek, dalga ge
mek, hay/amamak, ke/emek, kumpas sallamak, omuz vermek, tonel ge
mek, yan izmek, yan sallamak gibi synonyme'leriyle kullanlr olmutur.
. .

. . .

Bu kelime Alexandre Paspati'nin "Etudes su /es Tchinghianes de l'Empie Otto

man" (l stanbu l 1870) adl kitabnda mangin ( servet, para) eklinde gemektedir (s. 349).
Mojj olcas mngun eklinde gsterilmektedir.
1 Pa&patl. Ay., s. 379, 384.
air Nedim'in Nevehir iin yazd") ilk tarih (Moruku ,;mesi) zerindeki yaz
idi. Tarih 1 1 33'tr. Ahmet R efik, A limler ve SanatkBtlar, s. 290.
o Pekarskiy, Yakut Dili Szlif}, s. 1593.

27

Edebi zevk ile kelime yaratmak yolunda bu kimseler dikkati eker bir
stnlk gstermitir. Szgelii : altn l i raya: sartkz; tabanca kurununa:
leblebi veya badem ekeri; saate: deirmen; hapishaneye: delik, kafes
veya kodes; kendi kar iin hoa gidecek szlerde bulunmak, koltuk ver
mek anlamna piyazlamak; terbiyesiz, srnak kimseye: amur gibi deyim
leri; garip, fakat canl anlamlarla karlamlardr.
B unlarn, topl umun dnda yaayarak her zaman esrar bir dile sahip
ve hakim olmalar, gerekten zaman zaman ahilik ve insanln sosyal bn
yesini kemirmeye yaramtr. Dillerindeki zel l ikten tr zabta yannda
bile kendilerince gizlenmesi gereken eyleri, etrefil dil leriyle sereserpe
grebildikleri grlmtr. Szgel ii: Musluku Ahmet bilezii skt cm
lesine baklrsa, herhangi bir musluku, kuyu veya sobann, tulumbann
bilezii n i kard, skt anlamndan baka hatra ne gelmi olabil i r ? Hal
buki argoca kastedilen ey: "Hrsz Ahmet kelepeyi krd" demekten ba
ka bir ey dei ldir.
Vapur dmeni kullanamad ifadesi ak ve bell idir. Argoda ise "sar
ho, yakay ele verdi, yakaland" demektir. Evlei baylmadan zamkinos et i
ibaresi de "on l i ral (kllt) vermeden ka !" cmlesinin tam karldr.

Bazan argomuzda herhangi bir kelime, ekl i n i mastar olarak muhafa

za etmekle beraber, ayn kelimeden treyen isim veya sfat, halk diline
gemitir. Szgel ii asmak kelimesi, argoda, "borcunu dememek; bir ye
re gitmeli iken gitmemek; yolda giderken herhang i bir nedenle arkadan
dan ayrlmak" gibi anlamlara geldii halde, bundan yaplan "asnt" sz
argoluktan karak halkn ok zaman ve her yerde kulland bir kelime
olmutur. Bele ve daha sonra, "almak, bedava al mak" demek olan ana
for gibi baz kelimelerle numaraya yapmak, dalga gemek, kazk, moruk,
imam suyu, kalle ve benzerleri kelimeler de argo ol makla beraber oktan
beri halkn dil inde kullanlr olmutur. Gene bu dilde, halk dilinden argoya
ve argodan halk dil ine geerek, bu iki dilden hangisine ba l olduu an
cak anlamca ayrdedilebilen szler de vardr. Szgel ii : halk dil inde de
yaayan ve "fesat, fitne" anlamlarn tayan fit sz, argolat zaman
"raz olma" anlamna gel i r. N itekim: "aramza fit soktu", "iskambilde birbi
rimizi yenerek fit olduk" denilince, genell ikle herkesin kulland ve asla
yadrgamad bir sz olduu anlalr. H albuki, ben yedibuuk kurua
bile fitim ibaresindeki fit kelimesinin argo olduunda zerre kadar phe
yoktur.
Dilimizde kullanlan "fos kmak" deyimi, bir sonu elde edememek,
bo kmaz szlerini karlar: "verdiin haber fos kt", halkn kul land
bir deyimdir. "Foslamak" kelimesi de "utanmak, baarszla uramak"
manasna geli r; "Ahmet, syledii szn aslsz oldu u n u renince fos
lad" gibi .
Dilimizin argosu temel zerine kurul mutur:
1
Ba l bulunduu dilin anlamn deitirmek, yani kelimeyi me
cazlatrmak yoluyl a : Acbadem; ahlat; armut; brtlen; dut; hr; leblebi;
ahtapot; angut; bldrcn; akal; iroz; inek; ispinoz; mikrop gibi.
-

. .

2 - Yabanc dillerden aynen veya bozuntu olarak ve bazen da trke

i l e birleme yoluyla:
28

iskandil etmek; ispiyon; sifos; racon; mortucu; rampa etmek; raspa;

g ibi.
harao; ptrna. .

3 - Yabanc veya ba l bulunduu dilden uydurma, yaktrma veya

benzetme yol uyle: paoz; tingoz, pofyos; kakanoz; maval; macar; kolpo;
keriz; kaspanak (= gaspanek ?); hani . gibi.
.

Bizde argonun tarihine dair bugne kadar tek bir eser yazlmad iin
b u dil ham mevzu hal inde kalm, bu yzden vesika b ulmak da glemi
tir. Bu itibarla, dilimizin zenginliklerinden hakkyle faydalanan teh l ikel i zm
relerin, yabanc dil lerden de aldklar birok soyut kavramlarla baz halk
deyimlerini, ne zaman ve hangi tarihte argo erevesine soktuklarn tam
tarihiyle bel irtmek kolay deildir; eskiden beri halk arasnda kullanlagelen
sevimi i istiarelerimizle birok argo kelime ve deyimlerimizin kaynaklarn
dan da sz amaya imkan yoktur. Ancak b u eit kelimelerin tarihesini,
argoyu kullanan kimselerin tarihinden elde etmek yoluyle tahminlemek bir
dereceye kadar yerinde olur. Bugn, argo ad altnda kalabalk bir ktlenin
konutuu dil: frnc, imendiferci, balk, kalayc, terzi, gemici, denizci,
mac, marangoz, kundurac, sobac, bakkal, esnaf, renci, memur, ret
men, mhendis, doktor, veteriner . . . gibi meslek ve sanat erbabnn zel
deyimlerinden meydana gelmitir. Szgel ii: tirenin istasyondan kalkma
sna iaret vermek zere almanca : "haydi tamam, hareket et i " anlamlarna
kullanlan "fertik ! " sz, bugn argoca fertii ekmek, fertik/emek deyim
leriyle, savumak, kamak, kaybol mak anlamna imendifer terminoloj i
sinden alnmtr. Yukarda sz geen palama" zmek deyimi de gemici
lik terminolojisinden argoya gemitir. B u iki rnekten u da anla l
yor k i , argo yalnz meslek v e sanatla deil, konuulduu devrin tarihiyle
de smsk baldr. Ad geen "fertik" sznn tarihini bel i rtebilmek iin,
Trkiye Demiryollar'nn Alman irketleri tarafndan iletildii bir devirde
kondoktorlarn al manca iaret vermek zorunda olduklarn ve ok zaman
istasyon yaknnda bulunan gazino ve meyhanelerde bu kelimenin iitilir
oldu u n u bilmek gerekir.
Sobacl k terimi olabilen bilezik kelimesi de benzetmek suretiyle "ke
lepe" anlamna apa dil ine mal olmutur. Daha sonra, uydurmak, yuttur
mak, atmak fiillerinin uydurma, yutturma, atma isim ekillerine yine kel i
meyi isimletiren Franszcadaki -tion soneki katlarak uydurmasyon, yut
turmasyon, atmasyon gibi szler de okul argosundan-dierleri g ibi-ge
nel argoya verilmitir.
Trkede, argo ile halk deyimlerinin, anlama bakmadan cmle kelime
lerini ok zaman franszcaya evirmek yoluyle elde edilen bir argo daha
vardr ki, "renci argosu" bal altnda bundan da bahsetmek faydal
olur. B u argo, -ki dorusunu sylemek gerekirse, renci argosundan
ok sadece renci di lidi r - bi r okuldan teki okula, hatta ayn okul iin
de bir snftan br snf arasnda ok zaman deiebi l i r. B u gibi argolar,
en ok yabanc okullarda ve l iselerdeki dil renme hevesine den
renciler arasnda kullanlr olmutur. Sz gelii "gemii tenekeli, gemii
kandi l l i, ls kandilli" gibi baya deyimleri, renci anlama bakmaks
zn, ibareyi olduu gibi franszcaya evirerek: son passe est en fer blanc;
29

son passe est chandelle; sa mort est chandelle eki l lerinde kullanr. Keza
bu renciler, cmlenin anlatt anlam gznnde tutmakszn yalnz
kelime bakmndan franszcaya evirerek "kulak asmak" deyimini suspendre
/'oreille; ihtiyarlktan kinaye olarak "bir aya ukurda" deyimini, un pied
dans le trou; hemen, derhal, imdi anlamn anlatan "kala gz aras" de
yimini entre sourcil et oei/; aldrmamak demek olan "metelik vermemek"
deyimi ni, ne pas donner le sou gibi gln ve yanl evirilerle karlarlar.
Yine bu zmre arasnda bazan da trke ve franszca kelimelerden mey
dana getirilen cmleler yaplr.

Szgelii: '.'matematik retmeni diyor ki, almayan renci sene

sonunda snfta kalacaktr" ibare:ini, u ekilde fraiszcaya evirirler: le
professeur d'arithmetique diyor ki, /es eleves qui ne almaz pas, a la fln
de l'annee seront akacak.
B undan baka, trkede syleni bakmndan bir olup da, anlamca
birbirinden ayr bulunan bi rok kelimeleri yalnz alay maksadyle cmle
ierisinde kullanmaktan byk bir zevk duyarlar. N itekim '.'Msr yedim,
boazmda kald, h h dedim, kpol u kmad.. cmlesini : J'ai
mange l'Egypte, elle a reste dans ma Bosphore euheu je dis euheu je
dis, fils de chien n'est pas sorti ekl inde tercme ederler ki, gallicisme'
leri krkrne trkeye evirmekten baka bir ey deildir.
Bir de ocuklar, ounlukla ilkokullara giden kz ocuklar arasnda,
bata lstan bul bulu nmak zere bi rok il lerde, yine gizl i konumak zorun
l u undan doan ve genel olarak "ku dili" dediimiz "kepe dili", "kutu
dili", "par dili", "inci dili" . . . diye adlandrlan argomsu bir di l daha var
dr ki, kel i menin bana, ortasna ve sonuna bi rtakm anlamsz hece, sz ve
ya tek sese uzun bir cmle eklentisiyle konuulur olmutur.40 Meseli :
"ben sana syledim" cmlesinden burada birka rnek vermeyi faydal
buluyorum:
1

-pe-, - pa, -p-, pe, -pi - i ve sonekleriyle

be pe n sapa-napa spy- lepe dipim.
kutu-, nekiyle:
kutuben kutusa-kutuna kutusy kutula kutudl m .
par-, nekiyle :
parben parsa-parna parsy - parle - pardim
inci-, nekiyle:
inciben, incisa - incina incisy - incile - incldim
-ce-, -ca, -c - ;-ce, ci- i ve sonekleriyle :
becen saca-naca scy - lece - dicim.
-ge-, -ga, -g-, -ge, -gi- i ve sonekleriyl e :
bege n sa ga- na ga sgy-l ege- di gim
- ve-, - va, - v-, - ve. -vi-, i ve sonekleriyle :
beven sava-nava svy-leve- divim.
hece metatezi yoluyle:
neb (p) nasa !edim sy .
.

.o

30

Franszlardaki javana dili gibi.

9 - -htebete-, -htabata, -htbt-, -htebete, -htibiti- ic;: ve sonek

l eriyl e :
behtebeten sahtabata nahtabata shtbty- lehtebete
di htibitim .
1O

ebir, -bir, -ebir, -ebir, -bir, -ebir, -bir, -ebir, -bir, -ebir,
-ebir, -bir, -ebir, -bir, -ebir sonekleriyle :
bebir - ebir - nebir - sebir - abir nebir-abir-sebir-b ir-yebir-lebir-ebir-debir-ibir-mebir

1 1 - Her kelimenin sonuna -baynm soneki katlmasyle:

benbaynm sana bayrim s yl ed im baynm.
1 2 - ok zaman -elila, -embil- lla, -epp sonekleriyle, kafiye ve

tekerleme oyunlarnda c;:er kelimel i cmlelerin her kelimesinin i lk

harfinin -franszca acrostiche denilen usul ile- yukardan aa
doru okunabileceini gsteren rnek:
belibla bembillla bepbp elilla.
embillla ep p.
nelinla nembillla nepnp.
selis/ sembillla sepsp
alil ambillla app.
nelinl nembillla nepnp.
ali/ ambillla app .
se/isl sembillla sepsp.
tt mbllta pp.
ye/iyla yembil/l yepyp.
lelilha lembillla leplp
elila embillla epp
delidla dembillla depdp.
ilita imbillta ipp.
melimla membillla mepmp.
.

13

Yine c;:ok zaman - eeyle, -ererede, -embreyle, -ep p sonekle

riyle; kafiye ve tekerleme oyunlarnda drder kel imeli cmlelerin
-yukarda olduu gibi - ilk harfinin franszca acrostiche de
nilen usul i l e yukardan aa doru okunan szlerine rnek:
bebeyle berebrede bembreyle bep bp.
eeyle ererede embreyle epp.
neneyle, nerenrede nembreyle nepnp.
sesey/e seresrede sembreyle sepsp.
aayla araurada ambrayla app.
neyeyle nerenrede nembreyle nepnp.
aayla ararada ambrayla app.
seseyle seresrede sembrey/e sepsp.
yle rerede mbreyle pp.
yeyey/e yereyrede yembreyle yepyp.
le/eyle !ere/rede lembreyle l eplp.
eey/e ererede embreyle e pp.
dedeyle deredrede dembrey/e depdp.
iiy/e irerede imbirey/e ipp.
memeyle meremrede membreyle mepmp.

31

7. stan b u l ve Argo
Argo, genilii, bykl ve kalabal kl dolaysiyle en ok istanbul'
da rabet bulmutur . Yaptm incelemeler sonucunda 1 933 !erdeki argo
vokableri 21 1 i gemezken, bugn 2000 in zerindedir. nk, argo byk
ehirlerin sosyal zell iklerinden birini tekil eder. Hele eskiden bu d i l i,
geniletmek zere her gn bir adm daha atmaya yeltenen uar dediimiz
sfr numara klhanbeyleri, istanbul'un : Kasmpaa, Kumkap, Yenikap,
ememeydan, Aksaray, Karagmrk, Tophane, Galata, Beikta, sk
dar gibi tul umbacl k tekilatnn en ok gze arpan semtlerindeki tulum
bac veya alg l kahvelerinde toplanrlard. Bu kahveler k mevsimleri
nin cuma, zellikle ramazan geceleri hncahn dolard. lstanbul'un her
semtinde b unlardan bir iki tanesi gze arpmakta idi. Eyp Defterdar'
nda, Tophane'de, ememeydan'nda, Beikta'ta, Boazkesen'de, Ha
l colu'ndaki alg l veya tulumbac kahveleri, b unlarn en nllerindendi.
H ele Kumkap istasyonu yaknnda btn bir sokak, akamlar arllarn
ura ve trl argolarn beii olan meyhanelerle dolu idi41 .
imparatorluk devrinde istanbul'un her semtinde bulunan babayiit,
gz pek uanlar, ok zaman birok yankesici ve katil lerin de bulunduu
Tavukpazar kahvesinde toplanarak; Dertl i'den, Emrah'tan, Gevheri'den,
Bayburtlu Zihni'den, Ak Omer'den, arasra Enderunlu Vasftan okuyup
alarlar ve bu suretle kl hanbeyl iin, dolaysyla argonun ihyasna alr
lard. O devirde modern spor teki lat bulunmad iin, tulumbaclk ks
men bunun yerini tutuyordu, Birok aslzadelerle devlet memurlar bile
birer amatr tulumbac idi ler. Bunlar ayn zamanda b u meslein argosunu
da benimsemilerdi. Yzde yetmii mehur tulumbaclardan olan ve Tan
zimat'tan sonra 1 91 9-20 yllarna kadar b u kahvelerde argoyu yaatp tu
l umbaclk da yapabilen bel l i bal kimseler unlard : Acem lsmail, Kafesi
Arif, Dolmac M ihran, Efe Mehmet, Defterdarl Asaf Bey, Yenimahalleli
iroz Ali, Tersanel i Osman N uri, Zeytinburunlu Arap Osman, skdarl
Vasf42, Darbukac Sadk, Tesbihi Hal it, Darbukac M itat, Sar Hayri, Ka
ragnrkl Rampi brahim ve bunun ra Arap Hamit, Eypl Maki
nist Tayyar, ememeydan l Uzun brahim, Galata l Matru, Tersanel i Ah
met Reis, ememeydanl Behet Bey.
Bunlar bulunduklar kahvelerde mani syleyip saz alarken, ok za
man kendilerini dinleyenler de, kumarbazlar, mantarclar, papelciler ve

4 1 "980 tarihine doru, stanbul'a rak girmeye baladktan ve 981 senesinde Sokullu
Mehmet Paann meyhaneler hakknda ald tedbirlere ve btn iretin nlenmsine ramen
Hristiyan mahallelerinde gerek evlerde ve gerek meyhanelerde rak ve arap yaplmasnn
ve satlmasnn nne geilememitir. zellikle raknn geerli olmasndan sonra, lstanbul'da
Langa'da, ukurbostan'da, Tavukpazar'nda yeniden birok meyhaneler alm. Akdeniz
edalarnn gemicileri de biteviye lstanbul'a zm ve sakz raklar getirmilerdir. Buralara
devam eden ehli keyiflerin gazelleri ve kasideleri iitiliyordu.'' (Ziya akir, Son Posta, 21 Nisan

1 946).

o ..Kasmpaal olduu halde, kendisini skdarl olarak tantmak istemitir. 1 939 ylna
kadar Uskdar'da kahvecilik etmekte idi (Osman Cemal Kaygl, lstanbu/'da Semai Kahve
leri ve Meydan airleri'ne bk.)

32

zarflar43, kalpazan veya madaraclar44, miskinler, Karmanyolaclar46,

manitaclar46, yankesici veya trnaklar47, tufaclar48, otelciler49, babaco Zarflk: Trkiye'nin hemen her tarafnda yaplan bir dolandrclk eklidir. Yalnz
olarak geen bir haybeci, (bu kelime meslek argosunda "tuzaa drlecek adam" anla
mna gelir), uzaktan dikizlenir ve grebilecei tenha ve uygun bir yere, iinde bir miktar pa
ra bulunan bir zarf. belli etmeden braklr. Haybeci zarf alr. iine bakar veya bakmaz, cebine
yerteirecei srada bir kii heyecan ve telAla zarf alann karsna dikilir:
- "Kardeim. ne zamandan beri af/yordum, o bulduun para benimdir, lmmn teriyle
kazanmtm; helal paradtr vesselam I" der. Paray bulan saf adam sorar:
- Ga para gaybettin, biliyon mu?
Zarf, mesleinin icab olarak, zarfta bulunan paradan bir miktr fazla syler. Olurdu
olmazd, fazla idi, eksik idi derken, aralarnda hafif yollu bir atZ dala b11f111r. Tam o e$nHa
kardan birisi sker, bu adam zarfnn arkadadtr, fakat, dafldan kaf/abilecek durumd
olan yabanc bir adam olarak ie kllfllf, yafl sert, yafl tatlt bir dille adamcazn elinden zHf
altmr, para saylflf, eksik olduu iddia edilince, haybecinin stnn, bann ve czdmmn
aranmasna karar verilir. ite bu araltk bir elabukluu ile zavall adamclZln czdanndki
bankonatlar kalk gidelim olmu ve yerine ok zaman kat para/afi doldurulmutur. ayet
zaman ve zemin msait ise, zarf da, gen din ve bir kii alworsa, llfl ( s para czdm)
u/annca Al/ahn seven tutmasn. Bazan. haybecinin st aramrken, uygun derse, dolu
czdan bo czdanla yer deitirir. Btn bu iler korkun bir elabukluu ile grlr. (Meh
met Yank, Vatan gazetesi, 6.2.1952) .
., Kalpazan: sahte olarak altn. gm ve kat para basan ve srmne kerqmayn sah
tekardlf. Piyasaya srerse, madarsc denir. Madarac ile kalpazan arasnd11ki frk budur.
Madaracnn imalatla hi bir ilgisi yoktur. yalmz piyasada atw (Mehmet Yank, Vatan ga
zetesi, 6.2.1952).
46 Karmanyolac : tufacnn yalmz gndzleri i gren/erine denir. Bunlar da evlere,
dkklnlara. kalabaltk caddelerdeki maazalara girerek, silih gstererek alenen para, saat,
mcevher, ktymetli eya afif/ar. Tehlike annda cinayetten kanmazla.r. zabtaya kar bihl silah
kullan1fl11r. Bunlarn ehir dnda i gren/erine yolbac derler, sanatlarn d yolbaclk
denir. (Mehmet Yank, Vatan gazetesi, 6.2.1952).
Manitac!lk: dolandmcltn bir eklidir, bunlar ok zaman iki kii allfken bir ta
nesi haybeciyi kestirir, onun yanna sokulur ve: "kardeim u karki aacn dibinde oturan
andavall, nereden geirdiyse eline bir elmas yzk geirmi, belki de lmtlf, gnah
boynuna, 200 kat istiyor, 160 verdim, vermiyor; sonunda kavga ettim hergele ile. 11mm
kelepiri de kalfmak istemiyorum, sen bana unu kapatver, he/6/inden 20 kat d sn ve
ririm. Haybeci, be dakikanm iinde 20 lira komisyon alaca iin sevinir, bu pazrl raz
olur.
- Ver paray, gidip yz alaym, der
- Anam babam para hazlf (cebinden bir tomr paray kaflp grterir), ama ben seni
nerdtm t11my11ym 7 Ya paray alp klfarsan, nerdt bu/11c11m seni? Sen kendi paranla /, ben
u evin kesindeyim, yz getir, param sayaym; 20 kat da senin hkkn. . . m benim
iin alacan sylersen vermez ha 1 Konutuumuzu bile grmesin, ben seni nah urd bek
liyorum.
Haybeci yzk satana sokulur, al takke ver klah , pazarltkta uyuulur. Tabii yz
tan, tekinin 11d11mdlf, Haybeciye 1 60 liraya cm yz yutturur. Adm ltveriten mem
nundur. 1 80 liray almak iin nceki ile sozletikleri yere gider, kimseleri bulmz. bu sefer
geri dnp yz iade edecek olur; mal sahibi de meydanda yoktur. Faka bastn anla
yn hybeci soluu karakolda afif (Mehmet Yank, Vatan gazetesi, 6.2.1952).
1 Trnakltk : trnakltk da yankesiciliin zel bir eklidir. Bu branta altan iinin
son derece becerikli olmas lfizmdlf. Daima geni kollu ceket giyerler. Par bozdurmlc iin
bir maazaya girerek bir paket sigara ister. Tezglihn stne yz liralk bir bankonot tar.
Dkkan sahibi sigaray verip yz liray ekmeceye koyar. Parann stn mterinin
nnt saymaa balar. Fakat 70, 80 lira olunca trnak birdenbire:
- Dur, dur.. bende bozuk varm. Yz liray geri ver bana. Bozdurmayacam-der.
Ama kala gz arasnda. dkkan sahibinin nne koyduu pralarn birk tntsini ce
ket kolunun iine kstlrmtlf. Dkkanc, tezgahn stne blfakt kendi paralarn elbettt
symy gerekli bulmadan geri afif. Tlfnaknn yz lirasn verir, ii sigara parasn bozuk
olarak deyerek uzaklalf. ( Mehmet Yank, Vatan gazetesi. 6.2.1952)
s Tufaclk: geceleri su ilemek iin her imkam kullanan, her tehlikeyi gze ln, ge
rekirse silih bavuran; kap, pencere kran, ev ve dkknlafl zorla talan eden soygunculara
"tufac" denir. Tufacln cezas ok lf olduu iin her hrsz bu brana giremez. Hatt
yakalanacan bile bile, cez11y gze alrk yeni bir su ilemekten bmmz. Bu bakmdan
hlfszfllrn en tehlikelisi "tufac" lardlf. Bun/er geceleri allfl11r ve daim si/Bh tarlar. Bun
larn ehir dnda igrenlerine yolbaQc derler, sanatlarna da yolballclk denir. ( Mehmet
Yank, Vatan gazetesi, 6.2.1952).
Otelcilik: franszcas (Rat d'hftel s otel fartNJi) olan ii, otellerin iki veya yatakl
odalarna yerleir. Daima sahte hviyetle dolalf. Polise verilen beyannameyi bu hviyete

33

i)mclar5o, dolandrclarla gece veya g ndz hrszlar. kasa hrszlar,

klefteciler, dubaraclar, esrarkel er gibi sabkal gruhundan sayl kimse
lerdi. B unlara bakanlk veya kaptanlk grevinde bul unan en yrekli ve
gte doldurur. Oda arkadalar uyuduu vakit, onlarn ceplerini boaltp kaybolur. Baka
otele yerleir, ayn gece bir su daha ileyip ehir deisririr. (Mehmet Yank, Vatan gazetesi.
6.2.1952).
o Babacmclk: ok dikkate deer bir yankesicilik eklidir. Bunun iilerine de "ba
bacm" ad verilmitir. "Babacmclar" trl alrlar: pislik, fao. saaya.
1 - Pislik: bu alma tarznda ii tek kiidir. Evvela haybeciyi kestirir, o nereye giderse,
kendisi de aktlfmadan peinden gider; cebinde nceden ufak paralara ayrd gazete kfJ
litlr vardr. Bunlar azna alp inemee balar; epeyce {:ineyip, sulu, yapkan, esmer
bir hamur durumuna getirir. Bir frsatn bulup haybecinin paltosuna, yahut ceketinin y11ka
sna aktrm11dan bu hamuru, tkrverir; sonra da adamn yanma yaklap bu iren mad
deyi gsterir. Haybeci ister istemez bir tiksinti duyar. O vakit ii sokulur, mendilini kararak
byk bir nezaketle onun yakasn silerken bir yandan da anlatr:
- Ah babacm ah 1 bu memlekette yle pis insanlar var ki, adam dnyasndan bile
azgeiriyorlar. Ama ne ise galiba kolay kacak.
Bir yandan ceketi silerken, te yandan parmaklar i cebe girmitir. Jileti vurup czdan
dar alr. Zaten elbise de temizlenmitir. Haybeci "babacm"n bu efendiliine, bu hizme
tine nasl teekkr edeceini bilemez, el skp ayrlrlar. Haybeci, neden sonra czdannn
yeriltde yel/ar est(ini grr, 11mma i iten gemitir.
2 - F11o: (ltelyenca "yepyorum" anlamnadr. Daha ok Napoli ve Cenova yankesi
ci/erinin kul/11ndklar bir tarz olmas da dikkate ayandr).
Fao tarz da . . "pislik" usulne benzer bir yankesiciliktir. Bunda inenmi hamur yok
tur. ii dorudan doruya haybeciye, son derece kibar, sempatik bir tavrla:
- Merhaba babacm -der. -Benim seni bir yerde grmlfjm var. Gzm sryor,
ama hatrlay11myorum. Aydnl msn sen ?
- Hayr k11rdeim, Sinop/uyum.
- Hah tamam, Sinoplu. Sen Sinop'ta ttn tccar aban efendiyi tanr msn ?
- Hangi aban efendi? Sinop' un yerlisi mi?
- Yok, mahacr. Urumeli tarafndan gelme.
- Tanmam yle ise . .
..
- Bir cigaramz yak bakalm. Ustn ban da toz olmu.
Haybecinln omuzlarn eliyld sprmeye balar. Dostluklar ilerleyince, birer kahve ier
ler, dereden tepeden konuurlar. K11dnd11n, hovardalktan laf alr. O zaman "babacm"
smak/a balar. Adamn laflar pek houna gitmi gibi yaparak, ona sarlr. Yanaklarndan
per, kravatn dzeltmek ister, paltosuna eki dzen verir, bu arada ar da arpar.
Gece kuu: gece alan, gndz uyuyan, akam stne doru da ara sokaklarda kefe
kan hrszlar. Bunlarn duvar aan/arna "duvarc"; merdivenle alanlarna "minareci";
kilit aan/arma "ilingir" denir.
Arpaclk: (rumca "arpaksi" = 11ran" den alnmtr). Gndz veya gece herhangi bir
kimsenin elinden paket veya anta kaparak kamak suretiyle yaplan gz gre gre hrszlktr.
Kapka da dedifjimiz bu tip iiler, daha ok akam stleri, iten dn saatlerinde, ol
duka karanlk, fakat ilek yollar, dar sokaklar kollarlar. Ekseriye, koma kabiliyeti olmayan
yallara, iman kadnlara musallat olurlar. Sakat dilencileri de sk sk arparlar.
3 - Saaya: saaya suretiyle yaplan yankesicilikte ii bir kii deildir. Bir veya
iki yardmc/SI vardr. Bunlardan biri haybecinin yanndan geerken gayet ustalkla bir elme
atar, yahut da arkasndan komak suretiyle arpp onu yere yuvarlar, zr dilemeden svr.
Arkadan gelen arkada yere yuvarlanan haybecinin hemen yardmna koar:
- Aman babacfjm, der. Bir yerine bir ey olmad ya 1 Eek gibi insanlar var, . yolda
- Aman babacm, der. Bir yerine bir ey olmad ya 1 Eek gibi insanlar var, yolda yrmesini bile bilmiyorlar. Efjilerek kollarna girip onu yerden kaldrrken veya stn ban
sprrken cebindeki arfj hissettirmeden eker. [Her taraf acdan szlayan haybeci, bu
insanca yardma- kar tabii son derece mteekkirdir]. (Mehmet Yank, Vatan gazetesi,
6.2.1952.)
Not : a) Beyolu'nun baz dar ve tenha sokaklarnda, gze kestirilen kimsenin zerine
pencereden bulak suyu dkp sonra binbir zr dileyerek aalara kadar inip apkay ve
ceketi bizzat t em izl em e k ricasnda bulunurken cepten ar yrtenler;
b) Yine Beyolu' nun en kalabalk caddesinde, elinde ssl bir cam kavanoz iinde
trl trl renklere boyanm alelade kk balklarla geerken, gzne kestirdii haybeclye
arparak kavanozu yere brakan, sonra da iinde 200 lira kymetinde Japon bal bulunduu
nu iddia ederek, sonunda be liralk zararna kar, vur aa tut yukar, 50 kAda fit olanlar;
c ) Kk ocuklardan birkan mahsus kavgaya tututurup, uzaktan seyrederken, bu
ocuklar uzlatrmaya yeltenen kimselerin telA ve heyecanndan faydalanarak, bunlarn
yanlarna yaklap saat, para ve saire gibi eyleri yrtenler; hep "babacmclk" mesle(ji
nin iileridir.

F. D.

34

en gngrm kl hanbeylerin ekserisi, kaytan veya palabyk olarak kuz

guni siyah el biseleri, kadifel i epkenleri, Trablus kuaklar, pskl ne
gelmek zere arkaya doru baslm, kal psz, n umarasz, veya "mecidiye
kalp" da denilen vapur duman fesleri. 28 paa51 , yumurta topuk62 ve ba
sk yemenileriyle haraca keserlerdi5!3.
Bu Alemde yaayan klhanbeyleri, aralarnda hi bir ya fark gzet
meksizin birbi rleriyle gayet candan ve senl i ben l i idiler. Gene birbirlerine
lltife olsun diye savurduklar yakas almadk kfrlerin haddi hesab
yoktu. Fakat bunlarn bel baladklar kimselere kar gsterdikleri yaknlk
ve sayg ok stnd. l erinden en kabadaylarnn bile aylarca ve yl
larca hr karmadan ya;:yp gittikleri olurdu. Zira, kendilerinden zayf ve
elimsiz kimselere kar kzmakta hakl da olsalar ho grp bo vermesini54
bilirlerdi. Fedakflklarna diyecek yoktu. Gayet ciddi, cesur, hosohbet,
ycegnll, i nsan ve arkada canls idiler. imdi bunlarn i nsanlk ve
samimiyetlerinin en can l bir del iline, merhu m Osman Cemal Kaygl'nn
"/stanbu/'da Semai Kahveleri ve Meydan airleri" adl eserinde rasgelin
mektedir. Bu konumuzla ilg i l i kk bir hikayeyi olduu gibi alyorum:
. . iroz Ali, Erikap dansmda koca sa/haneleri olan Kle Mus
tafa Aa admda zengin bir adamm olu idi. Delikanllma kadar evde
uaklar, halayklar arasmda ve naz ve naim iinde byyen bu ince, elim
siz ocuk, gen yamda tulumbacJ/a heves etmi, az zaman iinde hem
gnn en gzde bir tu/umbac/SI, hem de en sevilen bir semaicisi olmutu.
Kendisi yakkl, sesi gzel olduu iin iroz Ali lstanbu/'daki hemen b
tn semai kahvelerinde el stnde tutulur ve o hangi semai kahvelerine
gidip okursa yzlerce merakl arkas Slfa oraya akard.
iroz Ali, en eski semaicilerden idi ki, Baklfky/ Zil zzet, Acem s
mail gibi mani ve semai usta/an ile birlikte hayli zaman sylemi ve zanaatin
de on/an getikten sonra Rumi bin yz on iki yJ/mda, Beikta'ta tu
lumbacilk yaparken o zamanki kendi arkada ve omuzdalarmm tabirince
ince hasta/Jktan (verem) lmtr.
Vagonculuk, tramvayclk, otobslk: tramvaylarda, trenlerde ve otobslerde yaplan
alelade yankesicilik sup/ardr. Her ii belirli bir blgede a/lf. Bunlar da daima kalabalk
saatler/ tercih ederler. iki kii alt vakit, ar arpan tekine verir. Yakalanma tehlikesini
bylelikle azaltrlar.
Definecilik: haybeciye bir defineden bahsederek yaplan dolandrclk eklidir. l,i
ilkin birka tane gerek altn para hazrlar. Bunlar ksmen pasl hale koyar. Haybeciye gt
rr. Bir define bulduundan, ele geirdii altnlar korku be/As satamadndan, ama paraya
dB ihtiyac bulunduundan bahseder; son derece ucuz vereceini de syler, rneklik altn
lar gsterir. icap ederse haybecinin kuyumcuya bavurmas iin araya bir nel de koyar. Hay
beci mehenk tana vurdurduu . paralarn gerek altn olduuna kanaat getirinca, l bir
fiyata hepsini kapatmak ister. yz para altn zerinde uyuulur. Haybeci ertesi gn
pt1rt1y sayp altnlar teslim t1/r. Altn diye ald paralar, kendisine gsteri/en rneklerin tptl
tp t1yn olmasn ramen, ht1ddizatnda bakrdr. i iten getikten sonra durum anlalr
(Mehmet Yank, Vatan gazetesi, 6.2.1952).
u Pantolon paasnn 28 santim olan genili!ji.
kesi, bata topuk denilen kadn iskarpini kesi yksekliinde olan yemeni veya
ok zaman maskaratasnn iki yanndan koncuna kadar kuruni podset geirilmi bal
siyah fotln.
u Cumhuriyetin llAnndan sonra, bu zmre ortadan kalkmtr.
u Affetmek, balamak anlamna gelen bir argo deyimidir.

35

iroz Ali'nin gen yanda lm o zamanki tu/umbactlk ve. semaicilik

alemini pek ok mteessir etmi ve kendisine o zamana kadar lstanbu/'da
bir ei grlmemi olan parlak ve orijinal bir cenaze alay yaptlmasna se
bep olmutur.
iroz Ali, hastaltnn son devrelerinde babas Kle Mustafa'nn Eri
kap dndaki evinden kaldmlm, hava tebdili olsun diye Baktrky'ndeki
days Tevfik Beyin kkne gtrlmt. Hastaltk zaten nc devrede
olduu iin oraya giden Ali, bir iki ay iinde bsbtn km. Defterdar
iskelesinin hamallar kahyas ve Defterdarn tulumbac aas kahya smail,
hemen orann bekisi Mehmet avuu yakalam, avucuna iki gm
mecidiye skttrarak :
- Haydi, demi, ftrla Baktrky'ne, iroz Ali fena imi, evdekiler a
laya alaya, ba ucunda saat bekliyorlarm. Sen git, bu gece orada bir
kahvede gecele ve lm haberini altr almaz, ya bir beygire, ya bir arabaya
atla, abuk bize haber getir.
O gece, sabaha kar beki Mehmet avu bir beygirle Defterdar'a
gelmi, kahya smai/'e seslenmi:
- Kahya, sizlere mr.
Hemen o anda, koutaki kocaman wumbac fenerleri yak!tp stan
bu/'daki btn mehur tulumbac koularna bu kara haber ulatmlm.
Ertesi gn erkenden Defterdar iskelesinde biriken bir iki yz kiilik cemaat
Baktrky'nn yolunu tutmu ve .orada da aynca bir alay wlumbacnn
biriktii grlm.
iin aksiliine bakn ki, tam o aralk Ermeni vakas patlam. Tabii, Ba
ktrky kaymakam byle sabahleyin erkenden oraya biriken bu kadar in
sam grnce atrm, bunlarn iinden eleba/an amp sormu:
- Byle yzlerce insan buraya ne diye toplandmz?
- Cenazemiz var, onu atmaya geldik.
Kaymakam nce, bir duraksama geirmi, sonra izin vermi ve o yz
lerce tulumbac, leye bir saat on dakika kala iroz Ali'nin tabuwnu
omuz/aynca tam le vakti Eyb'e ulattrmlar. Ulattrmlar ama, cenaze
yle herkesin cenazesi gibi gelmemi, cemaati tekil eden ve iinde bir
ok da Htristiyan ve Yahudi bulunan yzlerce tulumbac onu, leye ye
titirmek iin ta Baktrky'nden Eyb'e kadar "ak ayak" denilen bir tu
lumbac kousu ile getirmiler ki, bu kadar uzun yolu o kadar insann, hem
de omuzda tabut olduu halde hep ak ayakla yrmesi, tulumbac/Jk
sporunun en glerinden biridir. iroz Ali'nin cenazesi, iekli ve imenli
bir bahar gn Erikap dar1S1ndan geerken slam ve Htristiyan evleri
nin pencerelerinden kopan kadn ltklarn anlata anlata bitiremiyorlard".

ok vakit el i ak ve tokgzl olan uar dediimiz yiitlerin daima

byk bir azalma ve oalma ierisinde alkalanan ve en eski devirlerden
beri srp gelen bir argosu vardr. B ugn bile -hi deilse ksmen olsun
-aa tabakaya ba l kimseler, bu di l i kul lanrlar.
36

8. Trk Edebiyatnda Argo :

Tanzimat'tan ewel argoya itibar eden ve bu dili canlandrmak iste
yenlerin kimlerden ibaret olduu pek bilinmemekle beraber, her zaman
ve her dilde olduu gibi, Divan Edebiyatnda ve hatta eski alarda bile
argoyu kullanan pek ok yazar, edip ve airlerimiz gze arpmaktadr. B u
itibarla h e r devrin bir argosu v e argonu n d a bir tarihi vardr. Tabii, argo i l e
h a l k dil i (langage populaire) arasnda kesin bir s n r izmek imkanszdr.
nk bugnn argosu yarnn "/angage popu/aire"ine karabilir.
N itekim, b undan dokuz yzyl nce Klgarl M ah mud tarafndan ya
zlan "Divan l gat-it- Trk" adl eserde, "oyuncak" a nlamna gelen oh
agu55, kelimesinin ikinci anlam "kadn" olup argolam bir kelime gibi
grnmektedir. Ayn eserde "katun, urag ut, iler" gibi argo saylmaz, "ka
dn" anlamn karlar baka szler de vardr. Gene bu eserdeki "hiklye"
anlamna gelen tk5 6, sz de "kusma" anlam i l e argolamtr. Keza
at kamlSI, edebi anlam dnda "at av/' anlamna gelmektedir57. Be
nek, habbe, tane anlamna gelmekle beraber, "bakr para" ya da verilen
bir adtr58 , anak, bel l i anlamndan baka "put" sznn bir ei olarak
argolamtr59 . Keyik genel olarak "yaban hayvan" anlamna gelmekle
beraber "maymu n yapl i nsan" 60 olarak argolamaktadr.
Yine bu byk eserdeki "Ouzlarca kullanlr" diye g sterilen ve "sus"
demek olan tmma6 1 kelimesi, btn Trkiye'de ayn ekil ve anlamda
hllll kullanlr bir argodur; asl anlam "nefes alma I " demektir.
Daha sonra, X l l . yzyln en byk airlerinden Sabit, "DerenfJme"
adl eserinde, k, makat kelimelerini ukur; boyn una sarlmak, kucakla
mak szlerine kar aslmak; gl kuvvetli. tuttu u n u koparan anlamna
epel kel imelerini kullanmtr.
Divan Edebiyat'nn son devrinin en byk airlerinden mehur he
zelci ve tarihi SrOri'nin kendi vadisinde yazp "Hez/iyat- Havai" ad
altnda toplad eserde argo olarak, u kelimeler gze arpmaktadr: abu
( = zampara ) ; ahtu (= cima) ; tavus kuyruu karmak (= kusmak) 62 ; zpr
ve zlfman ( = i r i yar, irikym kimse ) ; savsa vermek ( = gizl ice bir kadnn
koynuna girmek).
Gene Divan Edebiyat airlerinden Hdraazade Sait Beyin u iki
msralk iirinde de argo gze arpmaktadr:
"Hattt sebz-i ruhunla elenirim"
"Htdlfaa Zadeyim yeil lenirim"63
eyh Galip' i n :
" Yklm alemi imare ima/etme endie
"Hasarat muhabbette, varup is + kandil (iskandil) olmaktlf."
cinasnda da argo kokusu vardr.
Divan Lgat-it- Trk, Besim Atalay evirisi, cilt 1 , s . 65 -66.
A. y. cilt 1., s. 65 - 66.
A. y. cilt 1, s. 41 7.
Divan Lgat-it- Trk, cilt 1, s. 386.
A. y. cilt 1, s. 503 .
A. y. cilt 1 1 1, s. 1 68.
"' A, y. cilt il, s. 24.
Bugn ayn anlamda kullanlan yaygn bir argo deyimidir.
6 8 Yeillenmek kelimesi, en ok bir kza veya kadna fena gzle bakmak anlamna Tr
kiye'nin her tarafnda hfilA kullanlagelen bir argodur.

;11
7
s

r.o

37

Enderun! Fazl'n "Hubanname"sinde (s. 3) erkeklik uzvu anlamna

gelen afat ve bir kadnn sevgilisiyle dp kalkmasn anlatan kam bay
ram (s.33) cinaslar, o devrin birer argosudur.
Divan Edebiyat'n Tanzimat'a balamak zere bulunan bir devirde

" Vasf- Enderuni Divam"nda : plfpm (hovarda). tezgah kurmak (mca

maat etmek), aldr etmemek, nem vermemek demek olan yan izmek

ve yan sallamak, aldr etmek kelimesine kar ip takmak, a l p gtrmek

anlamna omuzlamak, vermek, sarfetmek, harcetmek szlerine kar da

sulamak gibi argo deyim ve kel i meleri gemektedir. te bu kelime ve de
yimler, argo erevesinden zerre kadar amakszn bugn Trkiye'nin bir
ok ehi r ve kasabalarnda, bilhassa lstanbul'un birok semtlerinde az
dan aza kullanlr olmutur.

Keza Divan Edebiyat'nn sonlarna doru inasi'nin "air Evlenmesi"

adl eserinde, kafese girmek; savumak, defol up g itmek deyimlerini kar
layan srpvermek kel imesi de bir argo rnei olarak g sterilebilir.
M uallim Naci'nin yle bir msra g ze arpmaktadr:
"Bir ak aktk ki, eyhim akma bizler bu ep I''

Bu msradaki rak imek anlamna gelen ak akmak deyimi argo

n u n ta kendisidir.
Ahmet Vefik Paa kll iyatnn "Savruk". adl piyesindeki hiddetlen
mek, kzmak, ate pskrmek anlamna gelen bora patlatmak deyimi i l e
bir ey yemek demek olan yuvarlamak kelimeleri d e keza birer argodur.
Gene ayn kll iyatn "nfialiak" bal kl piyesindeki pmek anlamna
per/emek sz ile "Kocalar Mektebi "ndeki srtklk ve haylazl kta
gezmek anla mna gelen yortmak kelimesi, "Tartf" de nem vermek, din
l emek. a n lamna sze ip takmak; "Azarya" da kamak, savuup gitmek
demek olan zlmek; "Meraki" de para ekmek anlamna karl k szdr
mak; "Zoraki Tabip" te pein i brakmak. vazgemek deyimlerini karla
yan bolamak ve daha sonra "Yorgaki Dandini"de gen hanmn vasfn
anlatan kokonia szleriyle gzele bakmakla gnl elendirmek veya
bir kadna fena gzle bakmak anlamna gelen yeillenmek; sivri, irkin
klkta bulunan nesne anlamna kokoroz gibi kel i meler de birer argodur.
Rahmetl i air H seyin R ifat'n 1 928'de toplad "Eref'in Klliyat"
adl eserde, k, zarif, alml al m l , anlamna vardakosta (s. 1 2 ) ; bunak,
sersem demek olan pangodoz (s. 1 6) ; anlad, hissetti anlamna akt (s.48) ;
g cendirmek anlamna tel krmak (s. 53) ; budala, ahmak a n lamna ban
goboz (s.57). Gene ayn eserin "Usul-i Merkeziyet arks" balkl yaz
snda parasz anlamna gelen: tml (s.81 ) ; aptal, ahmak anlamna: hrbo
(s. 1 41 ) szleri, Trk.iye'nin her tarafnda bugn bile kullanlagelen argo
szlerdendir.
Tanzimat'tan zamanmza kadar srp gelen ve yazlarnda ok zaman
argo bulunduran edip, air ve yazarlarmzn baz eserlerinden birka r
nek: Ahmet Rasim birok eserlerinde, hele "Muharrir air Edip" bal kl
kitabnda anafor, uydurmasyoncu, piyazc ve "Muharrir Bu Ya" (s. 383)da
"randevuevi" anlamna koltuk gibi kelimeler kullanmtr. Gene ayn yazar
38

"ehir Mektup/aa" adl eserinde hazr anlamna alesta; rak imek keli
mesine kar: akmak; armak, almak anlamlarna: smklamak; vermek,
tediye etmek anlamna: toka etmek; parasz szn e kar: tml kelimelerin i
kullanmtr. Neyzen Tevfik birok eserlerinde v e baslmam perakende
iirlerinde argoyu kul lanmaktan byk bir zevk duymutur. Nitekim, 1 91 9' da bastrd "Hi" adl eserinde ba a!)rtmak, can skmak anlamna "ka
val/anmak" kelimesi kullanlmtr.

Mehmet Akif, birok tasvirlerinde argoya edebi deer vermitir. Sz

gelii: "Safahat" andaki "Meyhane" adl yazsnda u msralar gze arpar :
"Otur biraz akalm . .
Onun bi dalgas olmak gerek,: tone l geiyor."

n l romancmz merhum H seyin Rahmi' i n birok eserlerinde ;

Fecr-i Ati Edebiyat'nda Sermet M u htar'n saysz makale ve eserleriyle
hele "Kvrckpaa" ve "Anasma Bak Kmnt Al, Kenarma Bak Bezini Al"
adl hikiiyesiyle "Son Posta"da yaynlad "ki Gnl Bir Olsa Samanlk
Seyran Olur" bal kl yazsnda argo, ok israf edilmitir. Burhan Cahit,
hemen btn yazlaryla en ok "Krolu" gazetesinde; daha sonra Server
Bedi,64 her bir cz otuz sahife olmak zere, tutar on ksm bulan "Kartal
hsan'm Macera/art'' ile "Cingz Recai" adl eserlerinde argoyu ok kul lanmtr. Gene ayn yazarn 1 927'de yaynlad "Hey Kahpe Dnya I"
i l e "Sabahsz Geceler" adl romanlar, batan aa!) argo ile sslen mitir.
1 935'ten sonra argo yalnz kitap sahifelerinde kalmam, Burhan Ca hit, merhum Sadri Ertem ve N urettin Artan gibi yazarlarmz tarafndan b u
dilin yersizl i!)ine dair makaleler d e yazl mtr. Deerl i airlerimizden Rah
metlik Necdet Rt Efe, "Zafer" gazetesinde kan haftal k yazlarnda bir
hayl i argo kullan mtr. Yine "Zafer" gazetesi de Adviye Fenik, zaman za
man argoya llyk olduu deeri vermektedir.
"Ayna" dergisinde Cmbz,6 5 "Apa Manileri" adi u 8 ktal k iirinde
bile argoyu ok harcamtr.
APA MANLER
Meze koydum tepsiye
Taze piti hepsi, ye . . .
Bizi dnyada var m
Basttran mandepsi'ye.
*

Kz . . bana gz, ka etme,

Bu kadar tela etme !
Beni seviyormusun,
inanmam t ra etme . .
*

ff.l

Peyami Safa'nn takma addr.

Necdet Rt Efe'nin takma addr.

39

Elimiz elde kallf,

Kolumuz belde ka/Jr l
Apalar lp gider,
Gz gzelde kallf.

Vur iki yana volta

Olma kimseye balta 1
Mezesiz rak olmaz,
Bak u yedii halta . . .

Paramz tpk elik,

Fakat cebimiz delik 1
flas ettim ezelden:
Tutmuyorum metelik 1 . . .

Kz. . ekerim palay,

Sevmem byle alay. . .
Bana kofti yutturma,
Basacam kalay . . .

A yz ldrr,
Zengini gz ldrr
Apa bak kesmez,
Bir kt sz ldrr . . .

Oyunumuz barbuttur,
Zar tut, serseme yuttur
O kz gkte gnese.
Apa yerde buluttur
.

Server Bedi, rahmetlik Yahya Kemal Beyatl'nn bir manzumesinden

ilham alarak yazd bir iirini de argo i le sslemitir:
Ampes ekerek her gece bin dalga geerdim :
ngar karp enselenen yari seerdim;
skandil edip istim alp kofti kon usam,
M andepsiye basmam. yine her lahza ierdim.
Rahmetlik N urul lah Ata, Karacaolan'dan i l ham alarak syledii u
drt msralk iirinde de, "dmen krmak" deyimiyle argoya yer vermitir:
Blfakarak bu gleni
Eve kra l m dmeni
Yoksa bizim kadm beni
Dver herif diye diye .

40 .

Bir gnlme, bir hal-i perianma baktJm,

Zalim seni yad eyleye ah eyleye aktm;
Sen yoksun, o yok ben yaltnz /d1Tacaktm;
Zalim seni yad eyleye ah eyleye aktm.

Bu arkda geen "aktm" kafiyeleri, iki "rak itim" anlamna gelen

birer argodur.
*

Yine "Akbaba" dergisi'nin 21 ubat 1 968 tarihi i saysnda Suavi S

alp'in bir akrosti iirini mit Yaar Dokuzcan,66 aadaki ekilde argola
trmtr:
A YTEN'E SERENA T
A yp senin yaptlm Ayten . . .
Yuttum m u sanyorsun bun/afi heyhat . . .
Teessf ederim . . .
Ellerini yka da yle yanma yat . . .
Niin gecenin maviliini stme rttn, syle . . .
Su koyuvermekten ne zevk a/Jyorsun byle . . .
Efendim ? bir ey mi dedin, anlamadm . . .
Ruj lekesiyle kalbimi alan kadm . . .
Erenky, am/Jca, Moda ve Maka . . .
Ne yapa/im ekerim olduk bir kere laka . .
Aslma depoya gider, dedik ya . . .
Tosladn m imdi duvara tereya . . .
Ne de olsa Avrupa grm adamm hali baka . . .
Yine slflfdan balaya/im doksan dokuza kadar. . .
Sonras yz. . . anlarsm ya . . . sende vardlf radar . . .
*

Yine "Uyan" dergisinin Austos 1 955 (say 5 ) tarihl i n shasnda

Suat Taer'in "Abuzettin Bey" bal kl aadaki iiri ek argolu iirlere
gzel bir rnektir:
Toriini altr kaalot
G r geme
aparize gel irsin sonra zmgadak . . .
Kasmtdan denizler bulanyor
Bamya tarlas m sandm dnyay
Bak at alan skdar' dolanyor
Hergn azn drt ke
Ama ngra ektiinin resmidir
Kim dedi sana rzgara kar ie
Asma sakal takma bwk
Behey spanakzade
Bu gidiin sonu karanlk
GO

O!Juzcan.

Tenhalarda bocurgat yaparsn

in gcn haminto
Bilirim her tam altmda varsm
Fazla viraj alyorsun alf ol
Eekten dm karpuza dnersin sonra
Aheste ek krekleri kendine gel
Bu devran byle kalmaz
i mam kay yanat m iskeleye
Gznn yama bakan olmaz
Baba miras deildir hayat
Sylemesi benden
let toriini bay kaalot
Not: Argoda bir deneme olarak yazlan bu iirin demek istedilli merak edildiQinde,
Farit DevellioQlu'nun " Trk Argosu" adl kitabna el atlabilir.

ADAMIM
Ktpiyoz . . . Bir orbac . . . Dolmacdlf. . . Adamm
Bir orbac . . . Kttrbom . . . Palavrac . . . A camm
Dolmacdtr . . . Palavrac . . . Martavalc . . . Civanm
Adamm . . A canm ... Civanm . . . Arslanm.
.

Hilmi TUNER
ALDANi
Zula ettim avladm,
pm damladm,
Dikizleyince aktm,
Ben ondan da ktyaktm.
Pas ver ie yaramaz 1
Gr gemisin a be kaz 1
Bu hyarca bir kazk,
Utu papel ne yazk 1
H ilmi T U N E R
ANAM, BABAM GZELM
Anam, Babam gzel im
Gel babaa gezelim
Hem gvdemsin hem dalm
Bana skmez bak alm

Sor ki neden durgunum

Gzlerine vurgunum
Sen pilisin ben horoz
Etme sakn aforoz
42

B u ak ruhda eilim
Aynasz da deilim
Haydi ko gel borda et
iten koptu bu davet
Trvr olamam
Senin gibi bulamam
Yana ben i arla
Kesem dolu mangrla
imam suyu ekmedim
Yollarn bekledim
Gnldendir bu bulu
Akoz etme gel konu
A yaz/arsam l rm
Dnyam ters grrm
Hanerleme kalbimden
Kaza kar elimden
Amorf olmak istemem
B i l ki ben i a yemem
Alabanda olurum
Seni mutlak vururum

Sanma bunlar bir caka

B u szlerim hep aka
G neimsin hem aym
Ak n olsun tek paym
D nme ki deliyim
Ben kaderin eliyim
Aln yazm seninle
Haydi ko gel benimle
Mandepsiyi brak ta
Bul ual m durakta
Anam, babam gzelim
Gel babaa gezelim
H .T.
UYUMSUZLAR
Aftospiyoz kokoroz
ki tavuk bir horoz
Czlam etti bir teki
Sol bordamda teki

Aman allah yarabbi

Bldtrcn be beyab i
O afili bakta
Kalpte kurdu bir kla
43

Yakla dedim greyim

Seni biraz veyim
Bardm cyak cyak
Kz gzlerin ne kwak
Ya kalarn bir haner
H em dver hem de bier
Yanaklarla . . . dudaklar.
Bitik/erde konaklar
Cephen ne k ift blme
Sakn ki matiz deme
Bu 'argoya bir uyu
lte n koptu her duyu
Nasl etti neyledi
ipak/ad syledi
Dikizleme Civanm
Kaynad sana kanm
Mastor olmak nerende
Polim atmak yok sende
Gemez gnn hi aylak
Olursun nasl aylak
ankta mangiz varsa
G iderim Vana, Karsa
M utluluk lafla ol maz
Kal rz sonra ayaz

Yerlere dt adm
Suspus oldum aladm
B ulamadm tek kolay
Papel bende inanay
Hilmi TUNER
TA VLAMA

M utlu bir g n, geldi att Ramazan,

Neel iyim amma mide abazan,
Dilencide bile dolmu bo anak,
Cepte bi rtek mandagz dayanak
Amaz etsem, dedim kime yanasam,
Bir paozla buharlasam, kaynasam,
letme! i u kelleyi bak bugn,
ftar att gvdem etsin bir dn.
Ta ezelden tandm bir afyon,
Ellibel ik olsa bile dedim kon,
Raconu bu abanmay sevmem ha,
Kafa bu be cavalacoz bir deha.

aa oldum kapsna dol)ruldum,

Bitikletim sanki ona vuruldum,
B u da ite borda iin bir biim,
Dedim Abla seni ekti bak iim .

N a fasarya ne al ladm, pulladm,

Can evimden n seziler yolladm,
Dedim yal n z yine kaldm bak aylak,
Ne yapar ki benim gibi bir aylak.
B i r ay var ki yine yazk isizim,
Onun iin apaulum, disizim,
Gnl kazan kendim sal)r, dilsizim.
Al nmzda bir yazym bu bizim.
Dedi brak martava/i, hasbi ge,
Yeter ki sen sade beni, beni se,
Ak konu yapma sakn hi solo,
Harazayla bize de mi bu lolo.
Anlarsn ya sen el imin kirisin,
Mandepsiye hi gelemem bilirsin,
Madik atma, konusan da byle ho,
M iden kskn, an ladm ki kesen bo.
pmii hazrland yemekler,
Bylelikle gerek oldu dilekler,
Babakom'da anlayl, civelek,
Toka etti be papelle bir evlek.

H i tavladm deme sakn, toza/ g it,

L pe kondun yine benden, yal)c, it,
Kafa bu be bunlar zel bir bil im,
Ben akgz o, benden de bitirim.
H i l m i TUNER
ite grlyor ki, eski yeni birok metinlerde argo gze arpmaktadr.
Bir ksm yazar, -ir ve edipler argo kul lanmaktan byk bir zevk duyarak
bu dil i enikon u edebiyata maletmek istemiler, bazlar ise, - air Akif
gibi- her hangi bir konunun tasvirinde eni verecek kadar, bu szlk
ten kelimeler kullanmak gerekl il)ini duymulard r.
9. Trk Argosunun zellikleri :

Argo kullananlarn gerek sahipleri r, z seslerine kuwetl i basarlar, ke

l ime hece blmlerini kesik kesik ve baskl olarak telilffuz ederler (a-bi
-cim gibi), bazan da andrrlar. ok defa birinci ahs zamirinin tekil ekl i
yerine ol)ul eklini kullanrlar. Geni zaman, hal, gemi ve gelecek za
manlarn hep hal kipiyle67 anlatrlar. Szgelii:
67 HikAye-1

hal (pr6sent bistorlque).

45

1 - Geni zaman yerine h al:

a ) imanm, otlakfla karnmz (karnm)tok; ben byle katakofti/ere
( = yalanlara) bo veriyorum ( = nem vermem).
b) aslanm bu afili taahhtly ( = en iyi tabancay), bana kamano
( devr) edersen, hem benim fiyakal deirmeni ( = saati) sana
tosluyorum ( = veririm) hem de cereme olarak stelik papel
toka ediyorum, nasl fit misin, be abi?
=

2 - gemi yerine hal:

a) abicim , dn akam matizken avaln birini tongya drp iki
evleini zula ediyorum. Bir de dikizliyorum ki day'n kardan sk
m . . . akarsn ya numaray, dalgaya gelir miyiz be abicim, kam
kurasyz biz. . tahtakoz bize kafesi boy/atrken papelleri bile u !anmadan zamkinos ediyorum 68 .
b) imanm, papele bo ver, herifiolu imam kayna ( = tabut) bini
yor da teki dnyaya cicozltyor ( = ld) .
c) abi, dn gece Beynamaz Yusuf, Kel kr'nn nevalesine piyiz
kayarken ( = davetsiz olarak birinin iki masasnda ierken) ka
krdam ( = lm) diyorlar.
3 - gelecek yerine hal :
a) abicim, harmanm ( = ak1Tkeyfim), bir dalga (= esrar) toka et de
mastor/aaym ( = sarholayaym) , yarn pak ( = derhal) sana
bir alay ampes ( = esrar) tlfttkflyorum ( = alacam).
b) ulan taync/ brak, u dikizlediin ( = gzet/ediin) pinponu s
v/ersek ( = parasn al1Tsak) akama piyizliyoruz ( = iki ie
ceiz).
c) tonel geme abi. ben u h1Tboyu ( = apta!t) kafesleyince tam zilliyi
kmyorum ( = karnm doyuracam) .
) b u aynasz dalga be abi, desene tapon olu omuzlad ( = al
d) mangiz/eri el oluna toka ediyor ( = verecek) .
d ) hrbo n e kahrediyorsun, aynaszl b1Tak; yarn bakyorum, tah
takoz ( = polis) marizine kaynca ( = dvnce) sen de tng1Td1yorsun ( = leceksin), bunlar olaan eylerdir,.
Syntaxe'lar edebi d i l syntaxe'ndan ayrlmayan cmlelere rnekler:
- Memet abi, u anizliyen ( = uzaklaan) aftos ( = kadm) kimin
paozu ( = dostu) be, akyor musun ( = biliyor musun) 7
- eyvala abicim, dn gece Karaka'n ocanda ngar ( = kavga)
karan amur ismaitin gacosu ( = dostu) dur.
- anam babam, antin'in ( = kadnn) atisine ( = gsteriine) kitakse
( "' bak) .
- imanm resto (dur) hava al1Tsan sen, bu afili ( = gsterili) paoz
( = kadn), day/Sl dmende (= hat1T!t) adadiyozlarn ( = klhanbeylerinin)
aftosu ( = dostu) gibi k;yor ( = kayor).
e s Anlam: aabeyciim, dn akam sarhoken ahman birini hileye drp yirmi li
rasn (iki tane btn on liralk) aldm. Bir de baktm ki. polis kardan grnd. Anlarsn ya
durumu aabey. ben bylelerini ok grdm, hi ehemmiyet verir miyim 7 Polis karakola
gtrrken paralar da teslim etmeden katm.

46

- ke/eme ( = aldlfma) yaniz be abil

- avalll ( = apta/lt) blfak, omuz ver ( dikkat et) sonra piyastos
olursan ( = yakay ele verirsen) sipsi ( = cigara) yerine hava allfsm.
- Kr Hsn be, u kfl ku/akltya ( = byk bak, saldlfma) iki
papel ( = lira ) baytl!fsam ( = verirsem) . . .
- u babatorik ( = baban aktll m), armut mu ( = budala) kafes/iyor
sun (= kandmyorsun), babanm akgz evlad sen misin be ? Ben bu dal
gay ( = nesneyi) ttrtklaymcaya ( = almcaya) kadar drt defa kodesi ( = ha
pishaneyi) boyladm.
- ulan Beynamaz Yusuf, hani Kasmpaa rklnden zamkinos
edip ( = kap) Karagmrk'teki ibi Ali'nin meyhanesine rampa ettiimiz
( = yanatmz) gnlerin dalgasm ( = halini, vaziyetini) pak/iyor mu
sun (= hatlfltyor musun) 7
- eyvala abi, daha moruk/amadk, akarsm ya, lbi'e patagosu ( =
btn be kuruu) baytlmca ( = verince) bir alay topikle anzarotu (= ra
kty) yuvarlayp fitilken ( = sarhoken) hlf kanp enselenmediimiz gn
leri artk ryamzda dikizliyoruz ( = gryoruz) .
=

Kumar argosundan da birka rnek69 :

otuz askeri ( = liras) vard, bir saatin iinde kement/edim ( = dala
vere ile elde ettim) .
kahvecinin getirdii kat/an aktlfmadan ( = sezdirmeden) kaldlf
dm, cebimdeki doktorlu kad ( = iaretli iskambili) hemen kavano et
tim ( = deitirdim) .
kzleri ( = zar/an) komut/Jm ( = atmtm) tam nemli bir yerde
mantar/ad ( = aldatt).
ly ( = cval zan) ortada blfakmak doru deil, hemen kaldlf.
*

Eskilii dolaysyle halk dilinde yaamayan birok argo deyimleri

bugn bir dereceye kadar ,u nutulmu saylr. B u gn kullanlan dnk canl
deyimler de elbetteki yarn u nutul maya mahkOmdur.
u halde her ey ilerler, i l erlemeyen geriler, gerileyen eskir, eskiyen
lr ve yok olur. Bu bakmdan argo, yazmzn ba tarafnda da syledii
miz gibi, daima deiken ve geliken bir di ldi r.
Esasen edebi bir gelimeye u laan milletlerin yazarlar mmkn ol
duu kadar eserlerinde argo bulundurmaktan ekinirler. Bazlarna gre,
argoyu konumak dei l, bil mek gereklidir. Ancak bu dili iki bakmdan kul
l anmak fayda l olabi l i r :

B u d i l i kul lanan kimselerin azn aynen nakletmek,

2 - israf etmemek artyle, tam yerinde. en i deitirmek iin kul

lanmak.
69 Bu rnekler. HulOsi Kodaman'n
nen alnmtr.

"Zar, Kat Oyunlar

ve

Hileleri" adl eserinden ay

47

Fakat byle dnmek hem stnkr bir gr, hem de argoya kar
hakszlk olur. nk, konuma dilinde argoyu hakir grmek ve b u n u
edebi dil i n sadece soysuzlam bir bozuntusu saymak doru ol maz. O ,
i nsan ruhunun derinliini anlatmaya yeteri i olmad halde mstebit ku
rallarla klelemi edebi dile kar yaplan tepkilerden biridir.
Bu bakmdan argo, ayn kifayetsizlie kar cubisme, futurisme, da
daisme ve surrealisme gibi nc hareketleriyle ayn safta yer alr. i nsan
ruhunun duygular, heyecanlar, i yaaylar ve dnceleri birer tablo
h1lli nde belirir. nsan, bu yaaylarn olduu gibi ifade etmeye abalar.
Bu abalama srasnda klasik kurallar hie saylarak btn anlatm arala
rna serbete ba vuru l u r ve dile tasarruf edili r. Argo da ifadenin zengin
l iini, renklili i n i ve btnln temin etmek iin ba vurulan bu are
lerden biridir. O n u bu adan grmek doru olur. Argoyu gznnde bu
lundurmadan i nsan ruh u n u n bu mekanizmasn Jaykyle incelemeye imkan
yoktur.
te ben argoyu bu bakmdan ele aldm. u kk yazm da argonun
bu niteliini bel irtmeye yardm edebildi ise, ne m utlu bana.

Ferit D EVELL O LU

' 48

SZL K

K 1 S A L T M A L A R
al.
ar.
arg.
ask.
b.
bah.
bk.
bulg.
.
ing.
dey.
ed.
erm.
f.
far.
fr.
gr.
H.R.G.
i.
i br.

almanca
arapa
argo
askerlik
birleik
bahriye
baknz
bulgarca
o ul
ingenece
deyim
edat
ermenice
fiil
farsa
franszca
greke
H . R . G rpnar
isim
ibra nice

ing.
isp.
it.
ita.

ngilizce
spanyolca
isim terkibi
talyanca

kr.
krt.
lat.
r.arg.
. i.
rom.
rus.
s.
st.
f. arg.
tr.
uyg.
nl.
yak.
zf.

karlatrnz
krte
latince
renci argosu
zel ad.
romence
rusa
sfat
sfat terkibi
fr argosu
trke
uygurca
nlem
yakuta
zarf

A
Abanmak (tr. f.) Birine yk olup, o
n u n srtndan geinmeye al mak.
Gryorum hep bize abamyorsun,
sen de a bakalm afln (
para
czdannn) azn.
Abay yakmak (ar. tr. dey.) Sev
mek, gnl vermek, gn l n kap
t rmak. Ne o, pis pis dnyorsun,
bsbtn Zehra'ya abay yaktn m
yoksa.
Abazan (s.) 1 . tahl ve karn a
olan [kimse]. Herifka gndr abazan
(bk. Habazan, Zil). 2. Uzun sre
kadnsz kalan [adam]. Herif altt
aydan beri abazanm.
Abeci (s. r. arg.) Aptal. Buraya
bak, abeci. (bk. Aval. Bangoboz,
Cackl k, Dilgoz, Ddk makarnas,
Gebe, Gebeaki, Hafz, Halalm, H r
bo, H rt, H r, H yar, Kanser i l ac,
Kakaval, Kereste1 , Koroydo, Mayn,
Pangodoz, Pilaki, Saloz, Tereya,
Yanbolu).
Abla (r. arg.) rencilere ya
knlk gsterip bol not veren kadn
retmen.
Ablac (i.) Sevici kadn. Kmm, o
ablacdlf, alarga dur.
Abliyi karmak veya Abl iyi brak
mak (ita. tr. dey.) Soukkanlln
kaybetmek, armak. Abliyi kamnca
veya braknca telden yuvarland.
Abullabut (s.) Kabasaba, anlaysz,
a hmak, sersem adam. Abullabutun
biri. (bk. Andavall, Aval, Bangoboz
Cacklk, Dilgoz, Ddk makarnas,
Gebe, Gebeaki, Hafz, H al81 m, H r
bo, H rt, H r, H y a r, Kanser i l ac,
Kakaval, Kereste1 , Ke, Koroydo,
Mayn, Pangodoz, Pillki, Saloz, Te
reya, Yanbolu).
=

Abuse etmek (f.) D urmak, durak

lamak. Herifiolu korkusundan abu
se etti.
Abuzettinbey (i.) Zppe. Abuzet
tinbeyin biridir, yaniz l (bk. arlis
ton "-marka", Didon).
Acbadem (tr. b. s.) Kurnaz, ak
g z. Nafile urama, bir ey yemez;
herifiolu acbadem. (bk. Bitirmi,
akal1, H apetmez, Kaar, Kaarpey
niri).
Acn kabadays (tr. s. f. arg.) Pa
rasz olduu halde, cmert, eliak
kimse. Metelie kurun atar ama,
acn kabadaysdlf vesselam . . .
Aba (tr. f.) ekil, defol 1
Ak gelmek (tr. f.) Yaklamamak,
uzaklamak, yanamamak (bk. Alar
ga etmek).
Ak gz (tr. i. dey.) Ayakyolunun
kubur delii.
Al ktan gt rmcek ba la
mak (tr. dey.) yiden iyiye zrtle
mek, ok parasz kalmak. Al!ktan
gtn rmcek balam da, hala
fiyakadan vazgemiyorsun ha !
Amak (tr. f.) 1 . G itmek, savumak,
defolmak. (bk. Anizlemek, Czdam
etmek, Czdam ekmek, Cicozlamak,
Czlam ekmek, zlmek, Dmen
krmak, Ferti i ekmek, Ferlemek.
Fertiklemek, pini kesmek, Krmak
Kirii krmak, Nokta ol mak, Palamar
koparmak veya zmek, Panik kr
mak, Payandalar zmek, Trlamak
TC.ymek, Voltasn almak, Zamkino
etmek) . 2. Yaramak, hoa gitmek
yakmak. Bizi amaz, byle yerler
3. Sylemek.
-

AM
Amaz (tr. i.) H ile, dalavere. (bk.
Mandepsi, Tonga, Zoka).
Amaza g el mek (tr. f.) Hileye, tu
zaa dmek. (bk. Tong ya bas
mak, Tongaya dtimek, Tora d
mek).
Amaz yapmak (tr. f.) Lakrdya
anak tutmak, lakrdy davet etmek;
hile, dalavere yapmak. (bk. Ayak
yapmak, D men yapmak, Filim e
virmek).
Adadiyoz (gr. s.) Klhanbeyi tavrl
[kimse] . (bk. Bitirim, Dragon2, Ko
puk, M rmr, Prpr) .
Adam m (tr. n . ) Kendisine yaknl
olan kimseye kar : "aziz kardeim"
makamnda kullanlr. Adamm, ne
relerde dolawordun sen. (bk. Anam
babam l .
Adembaba (ibr. tr. b. i.) Kl ksz k
yafetsiz, sa saka l birbirine kar
m olan pis turist.
Adres deitirmek (fr. tr. dey.)
lmek. (bk. Cavla ekmek, Ka
krdamak, Mortiyi ekmek, Nallar
dikmek, Tngrdamak, Trlamak2).
Afaroz (gr. i.) Kovma.
Afarozlamak (gr. tr. f.) Kovmak.
Herifi yerinden afarozlamlar. (bk.
Dehlemek, Haydamak, Oksulamak,
Pasaportunu vermek, Sepet havas
almak, Sepetlemek, Sptmak, Y
rtmek1 ) .
Afarozname (gr far. b. i . ) Kovma
belgesi. "Afaroz nameyi eline ver
miler." - H . R.G.

Afil i (gr. tr. s.) Gsterili, cakal, u

afili paoza kitakse 1 (bk. alengirli,
aynal, cakal, fiyakal).
Afi (fr. i.) Yalan, dolan, hiyle.
{bk. Martaval, Palavra . . . )
Afi yutmak (fr. tr. dey.) Yalana,
dolana, hiyleye kanmak. Azbuuk
harbi konu be agam, artlk kolayma
afi yutmuyoruz.
Aftos (gr. i.) D ost, metres, akal Ali,
dn gece altosunu hacamat etmi
diyorlar. (bk. Antin , Dalgamotor, Ga
co, Nannik, Paoz).
Aftospiyoz (gr. b.i.) 1 . nemsiz, de
ersiz, derme atma ey. (bk. Fa
safiso, Krtipil, Klstr, Mcr, Mo
l oz, Pofyos, Tapon, Zmbrt). 2. Bu
da kim, sen kim oluyorsun. Aftospi
yoz be l
Afyonunu p atl atmak (far. tr. dey.)
B i r i n i rahatsz ederek fkelendirmek.
Herifin afyonunu patlatmaya a/J
yorsun ama vz gelir ona.
Aabey (r. arg.) rencilere ya
knlk gsterip bol not veren erkek
retmen.
Aa olmak (tr. dey.) B i r yerde ve
ayakta ok beklemek. Nerdesin ya
hu bu saate kadar ? Seni bekleye
bekleye aa olduk.
A r ii (b.) Uygunsuz kadn, fahi
e. Dalga getiin kadm alf iidir
be, sakm evlenmeye kalkma 1 (bk.
rk, Esnaf1, Antin1 ) .

Afi (gr. i.) Gsteri, kabadayl k

Hlfbonun ii hep afi. (bk. Caka, Fa
sarya2, Fiyaka) .

A z drt ke olmak (dey.) Keyifli,

neeli, ol mak. Bakworum iin i ya
ni, azm drt ke bugnlerde. (bk.
Az paa olmak).
Az paa (s.) Keyifli, neeli, se
vinli. Paozu tavladm ya, azm pa
a artk.

A f i kesmek (gr. t r . dey.) Gsteri

yapmak, caka satmak (bk. Dmen
yapmak, N umara yapmak, Poli m yap
mak, Racon kesmek2).

Az paa o l mak (dE=y.) Keyiften

enayilemek, aptallamak. Hangi dal
gadasm gene, gryorum azm pa
a olmu. (bk. Az drt ke olmak),

64

ALE
Azn slatmak (tr. dey.) iki i
mek: Ktrk ylda bir azmz slata
ltm deriz, cebimiz metelik yz gr
mez. (bk. akmak2, [birisinin ma
sasnda] Has ilemek, Piyiz kaymak,
Rampa etmek, [fazla] Mazotu ye
r inde olmak, Papaz uurmak, Par
latmak, Piyizlemek, Vurmak, Yak
trmak, Yapndrmak, [karlkl] Vu
ruturmak).
Azn n kaytann ekmek (tr.
dey.) om azl olmak. "Azmm
kaytanm ek/ eski vakitler geti",
H . R.G.
Akaryakt (b. i.) Alkol l iki. (bk.
Antifriz, Anzarot, Carmak, Carmak
cur, D uziko, Genlik suyu, stim, Ma
zot, Prna, Prne, Prni, Piyiz; [ie
halinde] Tabanca; [keskin] Ustra,
Ya).
Ahlat (gr. i.) Kaba saba adam. Ahla
tm biridir, bo ver i (bk. H rt, H r,
H yar, Kereste1 , Ke, Yanbolu).
Ahlataa (gr. tr.s.) Kaba; Budala,
ahmak. (bk. Aballabut, Ahlat, An
davall, H rt, H r, H yar .. )
Akmak (f.) Basp g itmek. O oktan
akt. (bk. Amak1, Anizlemek, Ara
lanmak, Basmak1, Czdam etmek,
Cicozlamak, Czlam ekmek,
zlmek, Dmeni krmak, Dmek1,
Ferlemek, Fertii ekmek, Fertikle
mek, Gaza basmak, Gazlamak. pini
kesmek, Krmak1 , Kirii krmak, Nok
ta olmak1, Palamar koparmak veya
zmek, Panik krmak, Payandalar
zmek, Tmak, Trlamak, Toz ol
mak, Tymek, Voltasn almak, Yay
lanmak, Yelkenlemek, Zamkinos et
mek, Zplamak) .
Akordeon .olmak (fr. tr. dey.)
ie gemek. Fren patlaymca araba
lar akordeon oldu.
Akortlu (fr. tr. s.) Bakl. "Burada
tm millet mikroplara kar akort
/udur." Akbaba, Muzaffer lzg.
-

Akrep (a.i.) Polis. Akrebin ii hi

belli olmaz, insam bir yana kstmve
rir.
Ahtapot (gr. i.) Parazit, bakasnn
srtndan geinmek isteyen. u ah
tapotu sepetleyiver l (bk. Trtl).
Ahtu (i.) Cima. (bk. Enjeksiyon
naturel, Hani, Tngrt) .
Akoza, Aktize (gr. f.) Salamlatr,
syle, haber ver 1
Akoz etmek (gr. tr. f.) Susmak, s
kOt etmek. Herifiolu, bal gibi ka
lay/arken akoz edilir mi be abi? (bk.
Uskutlamak).
Akozlamak (gr. tr. f.) Gizlice sy
l emek.
Alabanda (ita. i.) M usallat. O da
sana alabanda.
Alabanda olmak (ita. f.) M usal
l a t olmak. Kalantora alabanda olun
ca, elli papeli uland.
Alabanday yemek (ita. tr. dey.)
Adamakl l azarlanmak. Alabanday
yiyince muma dnd.
Alafrangann bebesi (ita. fr.tr.dey.)
Toy, cahil, bilgisiz, tecrbesiz kimse.
Alafranganm bebesi, adam olmana
on fmn ekmek lazm senin. (bk.
aylak, Rafadan, Toy.)
Alaman (i.) B tn on l i ralk. Herif
amerika (
ok zengin), af!tn
da (
czdannda) alamanm bini
bir paraya. (bk. Btn, Evlek) .
=

Alarga d u rmak (ita. tr. f.) Uzak

durmak, ak durmak. Hacm, sen
biraz alarga dur bakalm.
Alarga etmek (ita. tr. f.) Aktan
gel mek, ak gelmek.
Alet (ar. i.) Erkeklik uzvu. (bk. Ba
bafingo, Bomb i l i, Kereste2, Masla
hat, Matrakuka, Saksafon, Zurna2).
Alengir (i.) Gsteri. (bk. Afi, Caka,
Fasarya, Fiyaka, Lolo, Traka2).
56

ALE
Alengirli (s.) Yakkl, g sterili.
Alengirli bir adam; alengirli bir se
lam aktl. (bk. Afili, akal, Fiyakal).
Alesta (ita. zf.) 1 . imdi, derhal. 2.
(s.) Hazr, hazr bir halde bulunan,
tetikte. Hlfsz alesta, nerde ise atla
yacak.
Alfons (i.) Pezevenk. (bk. Asl
zade, Astik, Dasnik, Esnaf1 , Geyik).
Ali rza (a. i.)
Tekelin B i n boa
votkas. [arkc Al i Rza B inboann
soyadndan kinaye olarak.]
Alt kapya almak (tr. dey.) Sa
lama balamak, kmldayamayacak
hale getirmek. Seni aiti kap/ya al
mm artk, parmam bile kplfdata
mazsm, her zaman tependeyim.
Alt patlar (tr. dey.) Alt zedelen
mi ayakkab.
Alyon (gr. s.) ok zeng in. (bk. Ka
lantor, Kaln, Yal.)
Amele (r. arg.) Deva m l i el
bisesiyle gezen erkek retmen.
Amel iyat (ar. i.) Karakolda da
yak atma. Bu hlfboya biraz ameli
yat lazm. (bk. Mariz, Patak.)

Amerika (s.) Zeng in. Duyduuma

gre amerikaymsn bugnlerde.
(bk. Kal n, Ya l ) .
Amet ( i . ) Gt. (bk. Atras, Boha,
Bayata, ukur, Davul, Defans, Def
ransiyel, Ense, Kase, Kfe, Paket,
Semer, Tiz Toto).
Ametci (i.) Kulampara (bk. Babuk,
Keskin, ap) .
Amorf olmak (dey.) 1 . Mahcup
olmak, bozum ol mak. Franszca pa
tlfdatmak (
at pat kon umak)
senin nene, ustas knca amorf
olursun byle. (bk. Bozu m ol mak,
D ut gibi ol mak, Ekimek, Fosla
mak, M adara ol mak) . 2. Dayak
yemek. rmcek bo'yu gorunce a
larga et, amorf olursun sonra. (bk.
Marizlenmek) .
=

Amorti arpmak (dey.) Yanna

yal bir kadn dmek. ans yok
ki herifte, hep amorti arpar da by
le nevri dner.
Ampes (i.) Esrar, duman. Ampesin
rengini bilirsem ampes gibi sapsafl
olaym. (bk. Dalga, D i, H urda, Ne
fes, Kabza, Konca, Paspal, Sarkz,
Toprak).
Ampul (fr. i.) Kadn veya kz me
mesi. (bk. Balkon, Far, Tampon).
Ana avrat asfaltta kouyor (tr.
ar. gr. dey. f. arg.) Topuna birden
svp saymak. Herif bir azn at
grme, ana avrat asfaltta kouyor.
(bk. Ana avrat dmdz g itmek).
Ana avrat d mdz g itmek (tr.
a r. dey. f. arg.) ok ar kfr
l erde bulunmak. Herifciolu ana av
rat dmdz gidiyor. . . hi akas
yok ! (bk. Ana avrat asfaltta kou
yor).
Anafor (gr. s.) Bedavadan gelen,
emek ve zahmet ekmeksizin elde
edilen [para, eya ]. Anafor, se
vilmez mi be olum 1 (bk. Avanta,
Bele, Habeden, Lp) .
. . .

Anafora konmak (gr. tr. dey.) Be

dava elde etmek. Anafora konma
sma bay/iyorum be abi. (bk. Be
lee konmak, Lpe konmak).
Anaforcu (gr. tr. s.) Bedavac, bir
eyi parasz elde etmek isteyen. A
naforcudur, iyi dikiz et 1 (bk. Avan
tac, belei, l p, otlak).
Anaforculuk (gr. tr. i.) Bedava
cl k, bir eyi parasz elde etmek
isteme. Anaforculuk burada skmez.
(bk. Avantacl k, Beleilik, Lp
l k, Otlaklk. Kaparozculuk) .
Anafor (-dan) gelmek (gr. tr.
dey.) Bedava, parasz elde etmi
ol mak. Bu tabaka bize anafordan
geldi.

AP I
Anaforlamak (gr. tr. f.) almak,
armak, emeksiz ve zahmetsizce,
bedavadan elde etmek. Anaforla
dm papel/eri skl bakalrm 1 (bk.
Araklamak, Bomba patlatmak, Ce
bellezi etmek, lemek1 , Kaldrmak,
Kaparoz etmek, Kerizlemek, Omuz
lamak, Srklamak, Trtklamak, Tu
falamak, Tydrmek, Zula etmek).

Andavalllk (gr. i.) Aptallk, saf

l k, vurdumduymazlk. ek arabam
olum, andaval/lrktan holanmam
(bk. Kakavall k) .

Anam babam (tr. n.) Candan se

vilenlere kar hitap yol lu bir sz.
Anam babam amma da konuur
musun sen. (bk. Adamm).
Anasn n g z (tr. - s. dey.) ok

akgz, hinolu hin. Herif, anas- _

nm gz be l
Anas nn ipini satmak (dey.) Za
rarl, aalk ve baya kimse olmak.
Grmyor musun olum, anasmm
ipini satm bir herif, ondan ne bek
lenir? (bk. akal).

Anasnn rahminde babasna g

tn dnmek (tr. a r. dey.) Anadan
doma, her hal iyle me'bOn olmak.
Anizlemek (f.) Ayrlmak, uzak
lamak. (bk. Amak, Cicozlamak,
Czdam etmek, Czdam ekmek, Cz
lam ekmek, zlmek, Dmeni
krmak, Ferlemek, Fertii ekmek,
Fertiklemek, pini kesmek, Krmak,
Kirii krmak, Nokta olmak, Pala
mar zmek, Palamar koparmak,
Panik krmak, Payandalar zmek,
Trlamak, Tymek, Voltasn almak,
Zamkinos etmek) .
Andavall (gr. s.) Aptal, saf, vurdum
duymaz; bn, saf, grgsz [kimse] .
Bo ver u andaval/rya 1 "Ulan
andavall dolap beygiri misin ?".
- H . R.G. (bk. Abullabut, Angut, Ar- mut, Aval, Bangoboz, Cackl k, Denyo, Ddk makarnas, Gebe, Ge
beaki, Hafz, H rbo, H rt, H r, H yar,
Kanser i l ac, Kereste1 , Keriz2, Ke,
Koroydo, Mayn, Pangodoz, Pilaki,
Saloz, Tereya, Yanbolu).

Angut (r. s.) Kal n kafal, sersem,

hdk, vurdumduymaz. u angutu
svleyiver l (bk. Abullabut, An
davall. Armut, Aval, Bangoboz, Ca
ckl k. Denyo, D dk makarnas, G e
be, Gebeaki, Hafz, Halal m, H r
bo, H rt, H r, H yar, Kanser ilac,
Kereste1 , Keriz2, - Ke, Koroydo, Ma
yn, Pangodoz, Pilaki, Saloz. Tere
ya, Yanbolu ) .
Anlamak (tr. f . ) Faydalanmak. O
lum, yediinden biz de anlayalrm 1
Ano (i.) Sevg i l i, dost. Etme be
anoum, seviyoruz ite,
harcama
bizi.
Anten (fr. i.) Akl. Anteni alrtrr.
Antifiriz (i.) i ki. Antifirizi ok kul
lanryormu. (bk. stim. M azot).
Antika (lat. s.) Tuhaf, acayip, ga
rip. Ne antika herifmi be 1
Antikalk (lat. tr. i.) Tuhaflk, aca
ipl ik. gariplik. Antikalr brrak da,
adam gibi konu 1
Antin (i.) 1 . Kt, uygunsuz kadn,
al fte. (bk. Aftos, -A r ii, Dal
gamotor, Esnaf, Gaco, Paoz) . 2.
Arka, ard (kap). 3. Lodos rzgar.
Anut (i.) Kapalar'da turistlere
yol gsteren onursal klavuz.
Anzarot (i.) R ak. Anzarotu yuvar
lamaymca iimiz rastgitmiyor be
abi! "tam eleneceimiz srrada an
zarot bitti" H . R.G. (bk. Carmak;
Carmakcur, D uziko, i mam suyu, ls
tim1 , prna, Prne, Piyiz) .
-

Apiko (ita. i.) 1 . klk, zariflik. 2. (s.)

k, zarif, ssl . u abuzettinbt:ye
bak, amma da apiko. (bk. Afi l i,
Alengi rli, Covino). [asl : a picco' dur]. 3. (s.) Hazr, tetik, derli toplu.
67

APT

Aptes aldrmak [Arabaya] (far.

tr. dey. f. arg.) Kadnl erkekli bir
elenceni n dnnde [fr] ara
bay ykamak veya ykatmak. O
lum u arabaya bir aptes aldlf ba
kalm I
Arabay ekmek (tr. dey.) Defolup
g itmek. Ulan htrbo, ek arabam ur
dan I
Arabay devirmek (tr. dey.) G usl
aptesi al mas gerekmek, hamamc
olmak.
Arabay sallamak (tr. dey. f.
arg.) Yabanc fr, arabada bir
ka saat al mak. Ver u koca Ford'
u, biraz da biz sallayalm.
Arak (tr. i.) alma, sirkat, hrszlk.
(bk. Airemento, Kaparoz, Panduf
a) .
Arak (tr. s.) B i r eyi habersizce
alan, aran kimse, hrsz. Arakdlf,
gzn a 1 (bk. Trtk).
Araklk (tr. i.) H rszl k, arc
l k. Araklm sonu enselenmektir
be abil (bk. Arak, Aremento, Ka
paroz, M uslukuluk, Pandufla).
Araklamak (tr. f.) almak, herhangi
bir eyi sahibi grmeden almak,
kimseye sezdirmeden armak, h r
szlk etmek. Hacaadan araklad
m papel/eri skl bakalm ! (bk.
Anaforlamak, Cebellezi etmek, Kal
drmak, Kaparoz etmek, Kaparozla
mak, Omuzlamak. Srklamak, Trtk
lamak, Tydrmek1 , Yrtmek2, Zula
etmek) .
Aralanmak (tr. f.) Yava yava git
mek, ekilmek. Buradan aralan ba
kalm 1 (bk. Basmak2) .
Araziye uymak (ar. tr. dey. f.
arg.) Saklanmak, gizlenmek. gn
araziye uyduk, sonra enselendik.
Arma (ita. i.) 1 . Altn saat, kstek,
prlanta yzk. 2. Tekdir, azarlama.
{bk. Papara ) .
68

Armal (s.) Lastikl i [sz]. Armal

szlere karmmz tok.
Armut (tr. i.) ok saf, bn kimse.
Armudun biridir, ipak enselenir.
(bk. Abullabut, Andavall, Angut,
Aval, Bangoboz, Cacklk, Denyo,
D dk makarnas, Gebe, Gebeaki,
H afz, Halalm, H rbo, H rt, H r,
H yar, Kanser ilac, Kereste1 , Ke,
Koroyd.o, Mayn, Pangodoz, Pilaki,
Saloz, Tereya, Yanbolu).
Arpa (tr. i.) Para. Bu i iin biraz
arpa gerek 1 (bk. Asker, Drav, D n
yalk, Mal2, Damgal, Mangr, Man
g iz, [kumarda ] M ano; Pul, Ta) .
Arpac (gr. s.)
[arpaksi ( a
ran) ] hrsz. (bk. Kapka) .
Arpaclk (gr. tr.) Paket, anta,
bakaca eyay a lenen alp ka
mak suretiyle yaplan hrszlk.
Arpalamak (f.) [birinin] i bozul
mak. Herifiolu arpalam gezele
yip duruyor.
Ariv kartrmak (fr. tr. dey.) Ma
sa altndan kad n ve erkek birbirle
rinin cinsel organlaryle oynamak.
Asabat bozulmak (ar. tr. dey. r.
arg.) Sinirleri bozulmak. A sabatm
bozma be kodo.
Asfalt biti (gr. tr. b.i.) Volkswagen
arabas.
Asfalyalar gevemek (dey.) Diz
lerinin ba zlmek. u paozu
iyice dikizle, ama, sakm asfalyalarm
gevemesin.
.
Aslma depoya gider (dey.) i
kmayacak bir kadn tavlamaya u
raan zamparaya sylenir. [Otobs
lerin, troleybslerin mteri alma
dan bo olarak depoya veya garaja
gitmelerinden kinaye olarak] .
As lmak (tr. f.) 1 . Srnamak, srar
etmek, ayak diremek. Asltrsan, kur
tarrsm yirmi papeli. (bk. Ekimek2).
2. stimnada bulunmak. (bk. El ara
basna binmek, Tek krek yalova
yapmak).
=

ATM
AslzAde (ar. far. b. i.) Pezevenk.
Bizim as/zade grnrlerde yok. (bk.
Astik, Dasnik, Esnaf1 } .
Asker (ar. i . f. a rg.) Para. Bugn
birka askerin yolunu buldum. (bk.
Drav. D nyalk, Mal2, Mangr, Man
g iz, Pul, Ta) . [fransz argosunda da,
paraya "soldat = asker" derler] .
Askc (tr. s.) Borcunu vermeyen.
Askcdtr, olum, gzlerini iy a 1
Asma dikmek
vermemek.

(tr. dey.)

Borcunu

Asmak (tr. f.) 1 . Borcunu deme

mek. (bk. Kaynatmak2, Takmak1 ) .
2. Yolda giderken bir vesiyle ile ar
kadandan ayrlmak. Onu yafl yol
da asttk. {bk. Ekmek4, Satmak). 3.
i hmal etmek, srncemede brakmak.
Bu i asmaya gelmez. 4. Gidilmesi
gereken bir yere gitmemek. iini
asarsan, sepetler/er seni sonra 1
Asma sakal ,. takma b y k {dey.)
Yalan dolan, palavra; Ulan, hi har
bi konumazsm, iin gcn asma
sakal-takma btyk. (bk. Atmasyon,
Bom, Dolma1, Dubara, Eftamintokofti,
G r2, Kantin1 , Kakariko2, Katakofti,
Ktr, Ktrbom, Kofti, Madik, Man
tar1 , Martaval; Masal, Maval, Palav
ra, Polim, orolop, Torpil1 ) .
Astar etmek {dey.) Beklemek, bek
letmek. Aynasz yolumu astar edi
yor.
Astik (erm. i.) Pezevenk. {bk. Asl
zde, Dasnik, Esnaf1 ) .
Aa mahalle (tr. a r . i . ) Genelev.
Papel/eri ulanmca aa mahalle
ye doru sarkm.
Armasyon (tr. fr.) alma, hrsz1 k etme.
Aremento (tr. fr. i.)
Kaparoz. Pandufla}.

(bk. Arak,

Aremento etmek (tr. gr. f.} al

mak, habersiz a lmak, hrszlk et
mek. Bizim tabakay gene airemen
to etmiler. (bk. Araklamak, Anafor
lamak, Bomba patlatmak, lemek1,
Kaldrmak, Kaparoz etmek, Kapa
rozlamak,
Omuzlamak, Srklamak,
Trtklamak, Tufalamak, Tydrmek1,
Zula etmek).
Atlamak (tr. f.) Vermek. Bir cgara
atla da cierlerimiz bayram etsin 1
{bk. Bal landrmak, Baylmak, al
trmak, Ekmek1 , Elden gelmek, S
klmek, Toka etmek1, Toslamak2,
Ulanmak, Yrtlmak). 2. Cima et
mek. (bk. ivilemek1, Fiek atmak,
Kalba ekmek, Kaskaslamak, Le
himlemek. Mazgalna karg sapla
mak, Nefes ekmek, Parman s
latmak, Perinlemek, Pipo temizle
mek, imendiferi raya sokmak, i
irmek2, Tezgah kurmak, Uua git
mek, flemek, frmek, Yefal lemek,
Zmbalamak).
Atmak (tr. f. f. arg.) Etmek, sy
lemek. Dans attt; ark attt.
Atmasyon (tr. fr. i.} Aslsz, anlam
sz, uydurma, yalan sz veya haber.
Ne kadar da holamrmsm atmas
yondan. (bk. Bom, Dolma1 , Duba
ra, Eftamintokofti, Kantin1, Kaka
riko2, Katakofti, Ktr, Ktrbom, Kofti,
M adik, Mantar, Martaval, Masal, Pa
lavra, Polim, orolop}.
Atmasyoncu (tr. fr. s.) Yalanc. At
masyoncudur, anlatttklafl hep ttra
(bk. Bomcu, Ktrc, Palavrac) .
Atmasyonculuk (tr. fr. i.) Yalanc
l k. Herifin ii gc atmasyonculuk.
{bk. Mantarclk, Palavracl k, Uy
durmasyonculuk) .
Atmasyonel (tr. fr. zf.) Yalan.uydur
ma tarafndan. Atmasyonel partifis
yon = mbalagal tarzda yalan.
69

ATM
Atm altya balamak (tr. dey.)
B i r ii neticeye balamadan halle
d i lmi gstermek. Saloz gene bizi
altm altya balamak stiyor, ama
kim yutar.
Atm dokuz (69) (dey.) M inet
leme, minet yapma.
Atomlamak (fr. tr. r. arg.) Snfta
kalmak. Bizim Ali fizikten de atom
lam. (bk. akmak3, uvallamak,
Trlamak, Top atmak2, Torpillemek).
Atras (i.) K, makat. (bk. Boha,
Boyata, ukur, Davul. Defans, Def
ransiyel, Ense, Kase, Semer, Tiz).
Avadanlk (tr. i.) H aefe.
Aval (fr. s.) Saf, budala, bn, ah
mak. Ulan aval, say ile kendine gell
(bk. Abullabut, Andava l l , Angut,
Armut, Ayran azl, Bangoboz, Ca
cklk, Denyo, D dk makarnas, Ge
be, Gebeaki, Hafz, H rbo, H rt,
H r, H yar, Kanser i lac, Kereste1,
Keriz2, Ke, Koroydo, Mayn, Pan
godoz, Pilaki, Saloz, Tereya, Yan
bol u ) .
Aval aval (fr. zf.) Aptal aptal. A val
aval yzme ne bakworsun, may
mun mu oynuyor.
Avallk (fr. tr. i.) Aptal l k, sersemlik,
bnlk. Bulduumuz paranm yall
sm sahibine bffakmakla aval/J/Jktan
baka bir ey yapm o/mazsmz.
H.R.G. (bk. H rtapozluk, H rtlk, H
rl k, H yarlk).
Avans vermek (fr. tr. dey.) Bak
yla mit vermek [kz veya kadn].
u kza bak yahu, dpedz avans
veriyor; eyvala aa, ben as/Jyorum
( peine taklyorum). (bk. Pas
vermek).
Avanta (ita. i.) 1 . [kumarda] nemsiz
bir faydalanma, yarm hrszlkla para
kazanan bir kumarbazdan "sus pay"
alma. Sirkafla iliyordu; bekledim,
avantam aldm. 2. [kumarda] H i l e
=

60

i l e oyun oynama, klt tanma. Kat

tamyordum, stelik faay grdm,
iin avantasma katm. 3. Bedava,
zahmetsizce, parasz elde edilen ey.
(bk. Anafor, Bele, Habeden, Lp).
Avantac (ita. tr. s.) B i r eyi para
sz ele geirmek isteyen kimse. A van
tacdr, alffsa nazik bedeni incinir.
(bk. Anaforcu, Belei, Lp, Ot
lak).
Avantaclk (ita. tr. i.) Bir eyi pa
rasz ele geirmek isteme. Birak u
avantac/ da a/Jmaya bak 1 (bk.
Anaforculuk, Beleilik, Kaparozcu
l u k, Lplk, Otlaklk) .
Avanta etmek (ita. tr, f.) Zahmet
siz, bedavadan kazanmak. Bugn
lerde avanta ettiimiz yok.
Averta (ita. zf.) Ak, serbest. iste
diiniz kadar para koyabilirsiniz, ka
sa averta
[yalnz "paseta"da kul
lanl r].
Ayak yapmak (tr. dey.) B i ri n i a l
datmak, kandrmak i i n dalavere e
virmek. Anoa ayak yapma, dolma
yutmaz. (bk. Amaz yapmak, D
m e n yapmak, F i l i m evirmek).
Ayaz (tr. s.) 1 . Fena, zararl veya
tehlikel i durum, yer. Oras ayazdr,
ben gitmem; iler ayaz. (bk. Ayna
sz1 , Kertan, M adara, Ya). 2.(r.
arg.) Korkulan, zor [ders]. Bugnk
dersler hep ayaz.
Ayazaa (tr. i. r. arg.) Gayet sert,
yz gl mez, talebeti korkutan ho
ca. lk ders ayazaanmdr, gzn
a
Ayazlamak (tr. f.) Bo yere, bey
hude yere bir yerde beklemek. Sa
bahtan beri burada ayazladk, ne
gelen var, ne giden. (bk.Kazklamak2).
Ayklamak (tr. f.) 1 . Yakalamak,
tutmak. "Kelleyi tlltllp ksm, virane
lik tarafmda ayklarz." -Salata Der
gisi, .Sualp). (bk. Enselemek, E
gavlamak, Piyastos etmek) . 2. Cinsel
il iki amacyla kad nn giysilerini
karmak.

AZR
Aynka. Aynkac (erm. i.) Ttn
kaaks. u gelen atll, aymkacwa
benziyor.
Ayp sallamak (ar. tr. dey. f. arg.)
Ayp etmek, yolsuz bir harekette
bulunmak. [Gazino veya kahve gibi
yerlerde para vermek lllzm geldii
zaman birbirlerine ikram etmek ze
re iki fr arasnda kullanlr]. Abi,
ayp sal/Jyorsun, masanm erefi bi
zimdir.
Ayn (far. zf.) iyi bir halde, yol un
da. iimiz ayna.
Aynal {far. tr. s.) G zel, yakkl
[kimse]. (bk. Afi l i, Alengirli, Cakal,
Fiyakal).
Aynal pembe (far. tr. s.) Hafifme
rep kadn, fllhie.
Aynasz {far. tr. s.) 1 . Hoa gitme
yen, fena. zararl, tehl ikeli, yakksz,
biimsiz [ey veya yer]. Amma da
aynasz bir yermi buras, beni hi
amad; byle aynasz heriflerle ba
m ho deil. (bk. Boru2.) 2. (i.)
Pol is, jandarma. A ynasza kitakse 1
(bk. Day2, Gel i n a l clar, M ikrop1;
Tahtakoz) . 3. (i.) Tavla zar. 4. (r.
arg.) Kat disipli n l i erkek retmen.
Aynaszlanmak {far. tr. f.) Uygun
suz, yakksz, hoa gitmeyen du
rumda bulunmak. "Bir daha byle
aynasz/anma I" H.R.G.
-

Aynaszlk (far. tr. i . ) Aynasz1 ol

ma hali. Yan iz, byle aynaszlklar
olagan eylerdir.
Ayran azl (s. dey.) Aptal, budala,
sersem. (bk. Abeci, Abul labut, Ahlat,
Andavall, Angut, Armut, Aval, Ban
goboz, Cacklk, Denyo, D dk ma
karnas, Dmbelek, Gebe, Gebe
llki, H afz, Helal m, Handavall, H r
bo, H rt, H rtapoz, H r, H yar, lspa
nak, Kanser illlc, Kaalotzllde, Ka
kaval, Kereste1 , Keriz2, Ke, Koroy
do, Mantar2, M ayn, Naval, Pango
doz, Pilaki, Saloz, Tereya, Yan
bolu).
Ayvay yemek (tr. dey.) Zarar gr
m olmak; ii, kazanc, gel iri bo
zulmak; kar salayamamak. Yarm
maa alamazsak, ayvay yedik. A
damcaz, zamanmdan nce emek
liye ayrlmca ayvay yedi. (bk. Ka
zk yemek).
Az gelimi lke {dey. tr.) Ufak
tefek, elimsiz kimse. Az gelimi l
kelere yardm esirgememeli.
Azraile elense ekmek (ar. tr. dey).
Hastal yenmek; tehlikeden kur
tulmak. Herifi yolcu derken, Azrail'e
yle bir elense ekti ki, sorma git
sin )

61

B
Baba (tr. i.) Erkeklik aleti. (bk. Ba
bafingo, Babatorik, Bombil i, Keres
te2, Maslahat, Matrakuka, Zurna2).
Babako (s.) riyar [en ok kadn
hakknda]. (bk. Vardakosta).
Babafingo (ita. i.) Erkekl ik aleti.
(bk. Babatorik, Bombili, Kereste2,
M aslahat, Matrakuka, Zurna2).
Babal kat (b. i.) iaretli iskambil.
(bk. ivi l i kat, Doktorlu kat).
Karonun yanmdaki babal katttr,
akttrma sakm kimseye 1
Babalk (tr. i.) Sayg gsteren bir
sz. Afiyettesin inallah babaltk 1
Babana yuttur (b. i.) Yapma, Tak
ma gs. (bk. Protez).
Babatorik ( i.) Zeker. (bk. Alat,
Bombil i, Kereste2, Maslahat, Mat
rakuka, Zekeriya, Zurna2).
Babuk (i.) Kulampara. (bk. Keskin,
ap) .
Babukluk ( i.) Kulamparalk.
Keskinl ik, apl k) .

(bk.

Badanalamak (ita. tr. f.) (bk. Fra

ekmek, Fralamak).
Badem ekeri (tr. i.) Tabanca kur
unu. Badem ekerini tketirsen, a
kara/maz kaldtr at. (bk. Leblebi).
Balk tutmak (r. arg. dey.) ans,
talihi yardm edivermek. Fizikten bir
yer biliyordum o kvermedi mi 7
ulan, amma baltk tutmusun ha 1
Balkon (fr. i.) Kadn veya kz me
mesi. (bk. Ampul, Far, Tampon).
Ballandrmak (tr. f.) Gndermek,
vermek. Partiyi kaybettik, hala ne du62

ruyorsun, askerleri ( paralar) bal

landtr bakalm. (bk. alrmak, El
den gelmek, Sklmek, Toka et
mek1 , Toslamak2, Ulanmak, Yr
tlmak).
=

Bamburuklarn skmek (dey.) Bi

rini berbat ve perian etmek. Piyas
tos olunca, herifin bamburuklarm
skmler.
Bamya tarlas (tr. i.) Mezarltk. B
tn binlii yuvarlarsan, boylarsm
sonra bamye tarlasm.
Bangoboz (s.) Saf, bn, budala,
a hmak. (bk. Abul labut, Andava l l ,
Angut, Armut, Aval, Ayran azl , Ca
cklk, Denyo, D dk makarnas, Ha
fz, H rbo, Gebe, Gebeaki, H rt,
H r, H yar, Kanser i l ac, Kereste1 ,
Keriz2, Ke, Koroydo, Mayn, Pan
godoz, Pilaki, Saloz, Tereya, Yan
bolu ) .
Banka (ita. i.) Genelev. Biraz ta
( = para) tutuyorduk, dn alaym bir
den bankaya yattrdk. (bk. Krmz
fener, Mektep, niversite) .
Barbunya (gr. i . r. arg.) 1 . Tam
not (on numara). A yazaadan, ko
lay barbunya afmmaz. 2. On l iralk
btn kat. barbunyay iki saatte
ezmi. (bk. Alaman, Btn, Evlek).
Barsak knts (tr. i . ) k. Bar
sak kmtsma gvenip de kendini
erkek samyorsun ha . . .
Baru (s.) 1 . Saf, enayi, budala [ak]
Baruyu haladm. [bu kelime en ok,
sokak kadnlar tarafndan kul lanlr] .
2. Yabanc. Baruyu sepetledim.

BEY
Basmak (tr. f.) 1 . Yrmek, ekil
mek, gitmek. Bas urdan 1 (bk. A
mak, Anizlemek, Aralanmak, Czlam
ekmek, Cicozlamak, zlmek, D
meni krmak, Ferlemek, Fertii ek
mek, Fertiklemek, ipini kesmek, Kr
mak, Kirii krmak. Nokta olmak, Pa
lamar koparmak veya zmek, Panik
krmak, Payandalar zmek, Trla
mak, Toz olmak, Tymek, Voltasn
a lmak, Yelkenlemek, Zamkinos et
mek). 2. Tehlikeye dmek. Tongtya
bast.. 3. Aldanmak. (bk. Boul
mak, Kafeslenmek, Tora dmek) .

Bele (ar. s.) Zahmetsizce, beda

vadan elde edilen [para, eya] . Be
lei kim sevmez be olum 1 (bk. A
nafor, Avanta, H abeden, Lp).

Bastrmak (tr. f.) Koymak, brak

mak, vermek. "Postu serdin haydi
basttr belii de al voltam l" - Kemal
Tahir.
Bastonu krmak ( ita. tr. dey.) Bel
soukluu olmak. Klfmz fenere ya
nama, kaflmam sonra bastonu k
rarsm. {bk. Kam krmak).

Belee konmak (ar. tr. dey.) (bk.

Anafora konmak).
BelOce (s. f. arg.) G zel, gzelce.
Beriki daha beluce.

Baka (tr. i.) ingene. Baka diye

ingeneye derler.
Ba parman bkmek (tr. dey.)
Yankesicilik etmek.
Bayat (tr. s.) Khne fikirli ve dn
celi, geri kafal [kimse]. u bayatm
kellesini az buuk trp/emeli.
Bayl mak (tr. f.) Para vermek, bor
demek. Bayl bakalm papel/eri. (bk.
Ballandrmak, al trmak, Elden gel
mek, Sklmek, Toka etmek1 , Tosla
mak2, Ulanmak, Yrtlmak).
Bayramlk az (tr. st.) Kfr. Ona
bayramlk bir az lazm. (bk. Ka
lay, Kantarl).
Bayramlk azn amak (dey.)
Kfretmek. Adama zorla bayram/Jk
azm atmyorlar be birader. (bk.
Ana avrat asfaltta dolamak veya
Komak, Ana avrat dmdz g itmek.
Kalay basmak , Kalaylamak, Kan
tarl atmak, Kantarlya basmak, O
kumak, Perdahlamak2).

Belei (ar. tr. s.) Belee konmak

isteyen, bedavac [kimse]. Bele
idir, pek yanama 1 (bk. Anaforcu,
Avantac, Lp, Otlak) .
Beleilik (ar. tr.) Bedavaclk, Bir
eyi parasz elde etmek isteme. Bllak
u beleilii de almana bak 1
(bk. Anaforculuk, Avantaclk. Ka
parozculuk, Lplk, Otlakl k).

Besmele g rm eytana dn
mek (dey.) Korkmak. (bk. eytan
arpm kei yavrusu gibi titremek) .
Be (tr. s.) Put. (bk. D mbelek,
Esnaf1, Folluk, Gtlek, bnetor, i nek,
Kayarto, Kova, Kuzu, Taync, Teker
l ek, Verek) .
Belik (tr. s.) M e'bOn. (bk. be
yldz, Dmbelek1, Esnaf, Fol luk2,
Gtlek, Halka, bnetor. nek, Kayar
to, Kei, Kova, Taync, Verek).
Be yldz (tr. b . s.) M e'bOm. Be
yldzdlf, bover l (bk. Belik, Dmbe
lek2, Esnaf, Fol luk2, G tlek, bnetor,
l n ek3, Kayarto, Kei, Kova, Taync,
Verek) .
Beton gibi (f . tr. s. r. arg.) Der
sine iyi alm, kendisine ok
g venen rencinin durumu. Bizim
dede bugn beton gibi, barbunyaya
( = on numaraya) konacak.
Beyaz (ar. i.) Eroin. Beyaz m ister
sin, siyah m? (bk. H orain, Mal3,
Orain, Toz) .
Beybaba (tr.b.i.) Arbal , hatrl
[adam] . Beybabaya bo verme, yer
sin marizi, kaflmam ha 1

63

BID
Bdk (r. arg.) Ksa boylu erkek
retmen.
Byklya piyaz vermek (tr. far.
dey.) Polis. jandarma, inzibat g ibi
kimselerle ho geinmek.
Bldrcn (tr. i.) Ksa boylu, etine
dolgun kadn veya kz. Bldrcma gel,
bldrcma. (bk. Pili).
Bzdk (erm. i.) ocuk. Bu bzdk
da nereden tredi. (bk. orulu ) .
Biimlemek (tr. f . ) 1 . Utandrmak,
morartmak. Herifi yle bir biimle
di/er ki. 2. Cimaetmek. (bk. Atla
mak, arpmak, atya kmak, i
vilemek1 , Ddklemek, Fiek at
mak. Grnavlamak, Kalb.a ekmek,
kaskaslamak, Kiremit aktarmak, Le
himlemek, Ltrefil yapmak, Mazga1 na karg saplamak, Nefes ekmek,
Parman slatmak. Perinlemek, Pi
po temizlemek, Saat ayarlamak, i
mendiferi raya sokmak, Su piir
mek, iirmek2, Tezgah kurmak, T
lamak, Uua gitmek, flemek,
frmek, Vurumak, Yefallemek, Zm
balamak).
Bilek.- spor yapmak (tr. fr.) istim
nada bulunmak. (bk. Aslmak2, El
arabasna binmek, Tek krek yalova
yapmak, Tespih ekmek.)
Bilezik (tr. i.) H rszlara taklan ke
lepe. Ay Yakup, bilezii krm di
yorlar.
Bitik (tr. s.) Ak. Ulan, bitiksin sen
be l
Bitirim (tr. s.) 1 . Klhanbeyi [ta
vrl kimse]. Bitirim adammsn, ves
selam 1 (bk. Adediyoz, Prpr). 2.
(i.) Barbut oynanlan yer, kahve, ku
marhane (bk. Bitirim yeri, Dkkan,
Tekke, Tripo) . 3. ok hoa giden
[kimse, yer] .
Bitirimci (tr. i.) Barbut kahvesi i
l eten, barbut oynatan adam. Bizim
bitirimciyi enselemiler.
64

Bitirimlik (tr. i.)

Klhanbeyilik:
"Bu bitirimlik diplomasm sylftttm"
(Salata Dergisi S.Salp).
B itirim yeri (tr. i.) Kumarhane. Bi
tirim yerleri bizi amyor artk. (bk.
Bitirim2, D kkan, Tekke, Tripo).
Bitirmi (tr. s.) Tecrbeli, bilgil i,
akgz [kimse] . Herifi grme, bitir
mi.
Bitlemek (tr. f.) Kavga karmak iin
bahane aramak.
Bitlenmek (tr. f.) Paral olmak, pa
ras olmak. u hacaay svte de,
biraz bit/ene/im be olum 1 (bk. Ta
tutmak, Tutmak) .
Bitli (tr. s.) Az paral ; hi parasz. (bk.
Dragon1 , Hafif, H asta 1 , Kokoz,
Tngr, Trl).
Bizden (tr. s.) Kurnaz, akgz. Ha
san bizdendir, korkma istediin gibi
i/e l
Bocurgat yapmak (dey.) Burnu
nu kartrarak hap yapmak.

Bodoslama (i. bah.) burun [insan

da] .
Bodoslamadan (zf.) Cepheden, n
den, kardan. Bodoslamadan bir
ini iniyor ( vuruyor) ki, sorma.
=

Boulmak (tr. f.) Aldanmak, so

yulmak, para kaptrmak. Bo ver
Tepebat'na, orda boulursun; a
ma Kumkapt'dan 1 (bk. Basmak3,
Kafeslenmek).
Bo!:juntu yeri (tr. i.) Kumarhane.
(bk. Bitirim2, B itirim yeri, D kkan,
Tekke, Tripo) .
Boha (tr. i.) K, makat. (bk. Atras,
B ayata, Davul, Defans, Defransiyel,
Ense, Kase, Semer, Tiz).
Bokunda boncuk bulmak (tr.dey.)
Dncelerin i b i r matah sanmak,
kendini beenmi olmak. Hele
kr bokunda boncuk buldun, sa
tacama sakla 1

BOZ
Bom (tr. s.) Yalan. (bk. Atmasyon,
Dolma, D ubara, Eftamintokofti, Kan
tin, Kakariko2, Katakofti, Ktr, Ktr
bom, Kofti, Madik, Mantar, Martaval,
Masal, Polim, Palavra, orolop).
Bom atmak (tr. f.) Yalan sylemek.
ii gc bom atmak. (bk. Mantar
atmak, Martaval okumak, Maval o
kumak).
Bomba patlatmak (ita. tr. f.) arp
mak. armak, almak. (bk. Anafor
lamak, Cebellezi etmek, Kaldrma!<,
Kaparoz etmek, Kaparozlamak, O
muzlamak, Srklamak, Trtklamak, Tu
falamak, Tydrmek1 , Y tmek, Zu
la etmek) .
Bombili (i.) Zeker. (bk. Alat, Ba
bafingo, Babatorik, Kereste2, Mas
lahat, Matrakuka, Zekeriya, Zurna2).
Bomcu (tr. s.) Yalanc. Amma da
bomcu imisin ha 1 (bk. Dublrllc,
Ktrc, Madiki) .
B o p b o p ( i.) Poker oyunu.
Bora patlatmak (gr. tr. f.) ok kz
mak, h iddetlenmek, ate pskrmek.
Borda (ita. i.) Yan. Bordama gell
Borda borda (ita. zf.) Yan yana
[oturma] .
Boru (tr. s.) 1 . Bo, a nlamsz [sz].
(bk. Fasarya , Madara, Pofyos, Si
fos). 2. Fena (bk. Aynasz1 ) . [boru
mu bu = ol u r ey mi bu].
Bolamak (tr. f.) Peini brakmak,
vazgemek, nem vermemek. G
ryorum, sen bizi boladm artk. (bk.
Bovermek, Dalga gemek, H aspi
gemek, Haylamamak, lska gemek,
Kelemek, Kumpas sal lamak, Omuz
vermek, Tonel gemek, Yan izmek,
Yan sal lamak).
Bo vermek (tr. f.) Kulak asmamak,
nem vermemek. Ne halt ederse et
sin, bo ver i (bk. Bolamak, Dalga
gemek, Haspi gemek, Haylama-

mak, lska gemek, Kelemek, Kum

pas sallamak, O m uz vermek, Tonel
gemek, Yan izmek, Yan sallamak).
Boyal (tr. i.) Renkl i mavi) ispirto.
Yolsuzluktan boyal ie ie iflahmz
kesiliyor.
Boyata (i.) G t, k. (bk. Atras,
Boha, Davul, Defransiyel, Ense, Ka
se, Kfe, Semer, Tiz) .
Bozalamak (f.) Kusmak, kayetmek.
Prnay fazla almca boza/amaya ba
lad. (bk. Kartvizit brakmak, tmek,
Tavus kuyruu karmak) .
Bozmak (tr. f.) Mahcup etmek,
utandrmak. Maval okumaya ba
/aymca, herifi bozdum. {bk. Biim
lemek, Bozum havas almak, Ke
etmek).
Bozuk para
ocuklu aile.

(tr. far.

s.)

oluklu

Bozu m (tr. i.) Paralarn suyun u ek

mesi; mahupluk, utangalk. Bo
zum kt eymi be hacm 1
Bozum etmek (tr. dey.) Mahcup
etmek, utandrmak. Bir alay ada
mm iinde beni bozum edersen,
bir alay ktee haZIT oll (bk. B i
imlemek, Bozmak, Bozum havas
almak, Faasn almak, Ke etmek).
Bozum havas (tr. ar. b. i.) Mah
cupluk, utangal k. Atar m/Sln i
kembe-i kbradan, al sana bir bo
zum havas imdi!
Bozum havas almak (tr. a r.
dey.) Mahcup etmek, utandrmak.
Zibidiye, iyiden iyiye bozum havas
alyorsun da, hi oral olmuyor ya
hu 1 (bk. Biimlemek, Ekitmek, Fos
latmak).
Bozum olmak (tr. f.) Mahcup ol
mak, utanmak, Bozum olunca yo
urt gibi klZarma sakn 1 (bk. Amorf
olmak, Dut g ibi ol mak, Ekimek1 ,
Foslamak, Madara ol mak, imek).
66

BC
Bcek sokmak (tr. dey.) Kar koca
arasna girmek. "Sana tavsiye yu
vamza bcek sokma I ". (Salata Der
g isi - S.Salp)
Brtlen (tr. i.) Kusmuk. urada
brtlen var, teden dolan 1

dil, Kandi l l i, Kp, M atiz, Turu, Va

pur, Ykl2, Zom2).
Burnunu ekmek (tr. dey.) Para
sz kalmak, zrtlemek. Herifcio
lu aylardanberi burnunu eker du
rur. (bk. Kokozlamak, trl lamak,
Uyuz olmak) .

Brtlen karmak (tr. dey.) Kay

etmek, kusmuk. ienin hepsini yu
varlama, brtlen , kartrsm sonra.
(bk. tmek2, Tavus . kuyruu kar
mak, Kartvizit brakmak) .

B uruuk (tr. s.) i htiyar, yal . "Bana

bakm buruuklar" (Salata Dergisi S.Salp)

B ulg urcu (tr. i.) Soyguncu. "Harp

zamamnda halk soyan bir iki bul
gurcu var." - H.R.G. (bk. Arak) .

B yk kurna (tr. ar. r. arg.) O

kulun disiplin kurulu bakan. B
yk kurnaya den, ok terler.

Bulgurculuk (i.)
Soygunculuk.
Bulgurculuu b!fakp diilie ba
lam. (bk. Araklk).

Bzk (tr. i.) Cesaret, yrek. Onun

karsmda konumaya bzk ister.

B ul ut (tr. i.) ok sarho. Herife bak,

bulut ! (bk. D ut, Fil ispit, Fitil, Kan-

66

Btn (tr. i.) O n l i ral k klt para.

(bk. Evlek).

Bzkta (tr. b. i.) Kafadar, kafa

dengi olan arkada. Senin bzkta
m geliyor ite 1

c
Cacklk (tr. s.) Aptal, salak, enayi
(bk. Andavall, Angut, Armut, Aval,
Bangoboz, Denyo, D dk makarnas, Gebe, Gebeilki, H afz, Halalm, H rbo, H rt, H r, H yar, Kan ser i l ilc, Kereste, Ke Koroydo, Mayn, Pangodos, Pililki, Saloz, Tereya, Yanbolu).

Cartay ekmek (dey.) lmek. Dn

gece cartay ekmi. (bk. Cavla
ekmek, Cavlamak, ngra ekmek, G mlemek, Kakrdamak, Mortiyi ekmek, M ortlamak, Nallar atmak, Nallar dikmek, Sfr tketmek3,
Tngrdamak, Trlamak1 , Yrmek1 ,
Zbarmak).

Caka (gr. i.) G steri, kabadayl k.

Olum, bize de mi caka. (bk. Afi,
Fiyaka).

Cavalacoz (s.) Dermeatma, ky

metsiz [ey veya kimse]. Cavala
coz eylere bo ver i Cavalacozun
biri! (bk. rn k, Fasafiso, M oloz,
Tapon, Zmbrt3) .

....,

Cakal (gr. tr. s.) G sterili . una

bak, ne de cakal paozmu meer.
(bk. Afil i, Aynal, Fiyakal ).
Caka satmak (gr. tr. dey.) G steri
yapmak. Bize de mi caka satlyorsun
yoksa 1 (bk. Afi kesmek, Fiyaka sat
mak) .
Camc (tr. i.) 1 . Camdan evin iini g
zetleyen. Camc geldi, indir perdeyi
aa. (bk. Dikizci, Rontgenci) . 2.
Kurnaz.
Camclk (tr. i.) Camdan evin iini
gzetleme. (bk. Dikizcil ik, Rontgen
cil ik).
Cilmi (ar. i.) Kalabalk, sknt l yer.
Cam krmak (tr. dey.) Kzln
bozmak. (bk. ereve datmak).
Carmak (erm. i.) Rak. (bk. Anza
rot, D uziko, i mam suyu, lstim1, Pr
na, Prne, Prn, Piyiz).
Carmakcur (erm. b. i.) Rak. [car
mak beyaz + cur su : beyaz su] .
(bk. Carmak) .
Carrom (i.) tkrfdm, zppe, ken
dini beenmi. Carromun tekidir,
yan iz i
=

Cavla ekmek (tr. dey.) lmek.

iroz Mehmet'e ok yandm, pisi
pisine cavla ekti! (bak. Cartay
ekmek. Cavlamak, ngra ek
mek, G mlemek, Kakrdamak, Mor
tiyi ekmek, Mortlamak, Nallar at
mak. Nallar dikmek, Sfr tketmek3,
Tngrdamak, Trlamak1, Yrmek1 ,
Zbarmak.)
Cavlaklamak (tr. f.) Sulanmak,
hi yoktan kavga karmak. mer,
iki tek parlatmca cavlaklalf. (bk.
Cvkmak) .
Cavlamak (tr. f.) ceki dnyaya
g itmek. (bk. Cavla ekmek).
Cebellezi [ol mak, etmek] Hakk
ol mad halde b i r eyi kendine mal
etme [k], cebine kaydrma [k] . Bi
zim paket cebellezi olmu; aky
da cebellezi etmiler. (bk. Anafor
lamak, Araklamak. Kaldrmak, Kapa
roz etmek, Kaparozlamak, Omuzla
mak, Srklamak, Trtklamak, Tufa
lamak, Tydrmek1 , Yrtmek2, Zu
la etmek).
67

CEP
Cep astar (ar. tr.) Para czdan.
Biraz ulan da cebimizin astao en
lensin. (bk. ark1 ) .
Cephane (i.) Afyon. Cephanemiz
kalmad be baba!tk. (bk. Hap. M a
cun, Siyah, ra, Toprak).
Ceza kesmek (ar. tr. dey. f.arg.)
Hem kendine, hem de bakasna
smarlamak [ay, kahve, iki . . . ]. Bi
ze de bir ceza kes baka!tm, gene
bize ceza kestiler. . .
Cgaral k ( i.) Esrar [iilen ] . Var m
cgara!tm ? (bk. Ampes, Dalga, Di,
D u man, H urda, Nefes, Ot, Sarkz).
Cmbz (r. arg.) rencileri s
rekli olarak tedirgin eden, ineleyen
kadn retmen.
Cvk (tr. s.) Sulu [adam] . Amma da
cvtk herif imi, sepetle unu 1 (bk.
amur, Maya, Paavra, Svk) .
Cvkmak (tr. f.) Sululuk etmek. ki
tane yuvarlaymca, balad cvkma
ya. (bk. Cavlaklamak).
Czdam (tr. i.) Kama, svma. Ba
ktyorum, gzn czdamda hep. (bk.
Czlam).
Czdam etmek (tr. f.) Kamak git
mek, savumak. (bk. Czdam ek
mek).
Czdam ekmek (tr. i.) Kamak,
gitmek, savumak. oktan czdam
ekti. (bk. Amak, Anizlemek, Cz
dam etmek, Czlam ekmek, Cicoz
lamak, zlmek, Dmeni krmak,
Ferlemek, Fertii ekmek, Fertikle
mek, pini kesmek, Krmak, Kirii kr
mak, Palamar koparmak veya z
mek, Panik krmak, Payandalar z
mek, Trlamak, Toz olmak, Tymek,
Voltasn a lmak, Yelkenlemek, Zam
kinos etmek, Zplamak).
Cz etmek (tr. f.) Kamak, svmak.
"Haftaya ben kodesten cz etmeli
yim". (Salata Dergisi - S.Salp).

68

Czlam (tr. i.) Kama, savuma. (bk.

Czdam) .
Czlam ekmek (tr. f.) (bk. Czda
m ekmek) .
Czlamlama (tr. f.) Savumak, uzak
lamak, kamak. (bk. Czdam ek
mek).
Cicibaba (tr. ed.) " Hazret, reis" gibi
bir eit hitap ekli. Bana bak cici
baba 1 bu gece Ahmet'e dyoruz.
Cicoz (tr. ed.) H i , yok. Bizde mete
lik cicoz.
Cicozlamak (tr. f.) Savuup git
mek, kamak, uzaklamak. (bk. A
mak, Czdam ekmek, Czdam et
mek, Czlam ekmek, zl mek,
D meni krmak, Fertii ekmek, Fer
tiklemek, pini kesmek, Krmak, Ki
rii krmak, N okta ol mak, Palamar
koparmak, Pani k kirmak; Toz olmak,
Tymek, Voltasn a l mak, Yelkenle
mek, Zamkinos etmek, Zplamak).
Cierleri bayram etmek (dey.)
Cigarann duman n iine ekmek.
Cigaray kul/amyor ama, cierleri bayram etmiyor.

Cimcirik ( i.) Ufak tefek, el imsiz, ka

ra kuru [adam] .
Cimdall (i.) Oynak, kvrak, tezcan l ,
zpr.
Conkikirik (h.i.) lngiliz.
Contalk pay (i.) i ki nesnenin biti
mesinde arada braklan mesafe pay.
Herif kaoya yle bir yapt ki, con
ta!tk pay kalmad [otomobilde ka
dnla erkein smsk sarlp p
melerinden kinaye olarak] .
Copa smak (tr. dey.) Baarszla
uramak.
Covino (s.) Ssl, k. (bk. Apiko).
Cuk (i.) Esrar [iilen] (bk. Ampes,
Dalga, D i, D uman, H urda, N efes).

CUR
Cumartesi ocu u (dey.) Besme
l esiz, pi. Cumartesi ocuudur, bo
ver. (bk. Fr, G ndzleme, Kap ara
l ) .
Cumhuriyet (ar. i.) B i r l i ralk kt
para. (bk. Asker, Papel1 ) .

Cura (ar. i.) 1 . Cgarann son yudumu.

Curas da bizim olsun 1 2. G t. (bk.
Atras, Boha, B ayata, ukur [yalnz
delii], Davul, Defans, Defransiyel,
Ense, Kase, Kfe, Paket, Semer, Tiz) .

6S


aa (gr. i.) H atrl kabaday.
aanoz (i.) arpk, omuzun u ileri
srp enesini arptarak yryen
[kimse] . "aanoza bak, akil fikri
racon kesmek", H.R.G. (bk.Pavurya).
aanozlamak (f.) Omuzun u ileri
kar.p, enesini eerek yrmek,
bir omuzu dk olarak yrmek.
"Sen rakdan biraz aanozlamsm
. "- H . R.G. (bk. Pavuryalamak).
.

. . .

akal (tr. s.) 1 . Kurnaz, btn oyun

hilelerini bilen ve yapan (bk. Bizden).
2. Acil [kimse] . 3. Sevil meyen, de
ersiz, insaniyetsiz, dzenbaz, ya
l anc, baya [kimse] . Byle akal/art
ok grdk biz.
akallamak (tr. f.) Anlamak, fark
etmek. Ben dalgay oktan akalla
mtm.
akaralmaz (tr. b. i.) 1 . i e yara
mayacak halde olan, bozuk tabanca.
Bir akara/maz var, afi kesiyor. . . 2.
nanmayan, a nlamamazl ktan gelen.
"Bu herif akaralmazm biridir, bo
una yreini tketme." - H . R.G.
akaralmazlktan gelmek (tr. dey) .
i nanmamak, anlamamazl ktan gelmek.
" . . . hantm inanmwor, akaralmazl!k
tan geliyor." - H .R.G.
akz ol mak (dey.) (bk. akoz et
mek).
akmak (tr. f.) B i lmek, anlamak,
h issetmek. Onun dalgasm ben ak
ttm. (bk. akoz etmek) . 2. Rak i
mek. Gel, iki tek aka!tm. 3. Snfta
kalmak. Ahmet, bu sene akacaa
benziyor. (bk. Atomlamak, uvalla
mak, Diplemek, Top atmak2, Tr, 70

latmak2, Torpillemek). 4. Tokat vur

mak. Bodoslamadan bir tane a
karsam grrsn. 5. Kt bir nes
neyi iyidi r diye yutturmak. Baklf saati,
altm gsterip aktt.
akoz etmek (dey.) 1 . Gzetle
mek. Bir akoz et bakaym oktan
akoz etmek (dey. ) 1 . G zetlemek.
Bir iki akoz et bakaym etraf, ay
naszlar gzkyor mu7 2. Anlamak
vaziyeti oktan akoz etmitim.
(bk. akmak1 ) .
akozlamak (f.) Anlamak, idrak et
mek, bil mek. Onun dalgasm oktan
akozladm. (bk. akmak1 ) .
aktrmak (fr. t . ) Anlatmak, hisset
tirmek. Kimseye akttrmadan ye/
kenledi.
altrmak (tr. f.) 1 . Saf olan biriyle
alay etmek. Deminden beri alltm
yor!ar, farkmda deilsin. (bk. lle
mek3, Maytaba al mak, Saraka et
mek1 , Sarakaya almak,
Matraa
almak, Matrak gemek, Peliz kes
mek). 2. Vermek. Olum, bir cgara
al!tlf bize, paketi evde unutmuuz.
(bk. Atlamak, Ballandrmak, Bayl
mak, Ekmek1, Elden gel mek, Skl
mek, Toka etmek1 , Toslamak2, U
lanmak, Yrtlmak).
amur (tr. s.) 1 . Terbiyesiz, sulu.
yapkan ve srnak [kimse] . Herif,
amurmu be l (bk. Cvk, Maya, Pa
avra, Svk) . 2. Ziyafet.
amur atmak (tr. dey.) ftira etmek.
am u ra yatmak (dey. ) 1 . Borc u n u
dememek. gn amura yatar
sm, drdnc gn enselenirsin. (bk.
Asmak1 , Takmak1, Kaynatmak3). 2.
Keyifl i olmak (bk. Sekiz ke olmak).

IK
amurlamak (tr. f.) iince sul.u,
srnak, amur olmak, cvtmak. iki
tek parlatmca amurlat.
apaul (tr. s.) Kyafetsiz ve da
nk [adam].
apa u l l uk (i.) apaul olma hal i,
kyafetsizlik, danklk. Vazge u
apaul/uktan da adam gibi giyin
biraz.
aparize getirmek (dey.) Tuzaa
drmek. (bk. Tongaya drmek).
aptan dmek (dey.) Artk i g
remeyecek, kendisinden i beklene
meyecek bir hale gelmi olmak.
yok onda, aptan dm o artk.
ark (far. i.) 1 . Para czdan. u
hacaanm anm tlftk/ayver. 2.
(f. arg.) Otomobilin d lastii. a
nklan yenilemeli (
otomobilin d
lastiklerin i deitirmeli ) .
=

arliston [marka] ( ing. i.) 1. Zppe

(bk. Abuzettinbey, Didon) . 2. (s.)
Yen i icat, az bulun ur, antika. Olum,
bizim akaralmaz, arliston mar
kadlf, ne konuuyorsun sen 1

ar aas (f. tr. i.)t Belediye zabta

memuru.
atal atmak (tr. dey.) E l atmak, yan
mak, burnunu sokmak. Kendi ileri
az geliyormu gibi o ie de, atal att.
at ( i.) fer. (bk. Enginar, Fol l uk1 ,
eriat evi) .
atya kmak(tr. dey.) Cima et
mek. (bk. arpmak, ivilemek1 ,
Fiek atmak, Kalba ekmek, Kaskas
lamak, Lehimlemek, Mazgalna kar
g saplamak, N efes ekmek, Parma
n slatmak, Perinlemek, Pipo te
mizlemek, imendiferi raya sokmak,
iirmek1 , Tezglh kurmak, Uua
g itmek, flemek, frmek, Vuru
mak, Yefal lemek, Zmbalamak) .
avanozlamak (tr. f.) Erlik gs
termeye kalkmak. "Bu sefer, ar
pttt boynu ile daha avanozlaa
rak hocanm kulama bir ikinci fs
geti." H . R.G.
aylak (s.) Acemi, tecrbesiz, toy
[fr]. ok aylaksm daha, okulu
var olum

arp l mak (tr. f.) Sevmek. Afili pa

ozu grnce gene arp/dm ha 1
(bk. Gevemek).
arpmak (f.) Cima etmek. (bk.
ivi lemek1 , Fiek atmak, Kal ba ek
mek, Kaskaslamak, Lehimlemek, Maz
galna karg saplamak, Nefes ek
mek, Parman slatmak, Perinle
mek, Pipo temizlemek, imendiferi
raya sokmak. iirmek1 , Tezgah kur
mak, Uua gitmek, flemek, fr
mek, Yefallemek, Zmbalamak).

ayekeri (dey.) [iilen] Esrar. Az

buuk ayekeri toka et de cierle
rimizi bayram etsin be abil (bk. Am
pes, Cgaral k, Cuk, Dalga1 , Di,
D uman; [ufak] H u rda, l h, [bir avu
l uk] Kabza; Kaynar; [iyi] Konca;
[kt] Paspal; [bozuk] Toprak; N e
fes, Ot, Sarkz2) .
ene oyunu (tr. dey.) Konferans.
"Bu konferans, ene oyununu ka
ranlar 'susmak altmdll' diyenler de
il mi?" Can Pazar- H . R.G.

araf (far. i.) 1 . B tn bir bin l i

ral k. arafa sulanmayalm, olum 1
(bk. Taban hals) . 2. Esrar sarlan
sigara kld.
araflamak (far. tr. f.) Ktle
mek, fena bir duruma dmek, ba
belaya g irmek. "Yakalamrsak fena
araf/adk." H .R.G.

ereve datmak (dey.)

izlle etmek [ b i r kzn].

B ikrin i

ban (i.) Yzk. O afili bam ner

den arakladm be day 1
k nt (tr. i . ) Cgara. Otlaklta
bo ver olum, bu istediin kamc
kmt yahu l (bk. Mal4, Sipar, Sipsi ) ,
71

IK
kmak (tr. f . ) Vermek. k olum,
yirmi papeli. (bk. Bal landrmak, Bas
t rmak, Baylmak, al trmak, Elden
gel mek, Sklmek, Toka etmek, Tos
l amak, ulanmak, Yrtlmak).
ngar karmak (f. dey.) Kavga,
grlt etmek. mgar karmadan
ii rasgitmez. (bk. H r karmak, Maraza etmek) .

ngarl moruk oskisi (erm. tr.i.)

Fransz l iras.
ngra ekmek (tr. dey.) lmek.
ince hastahktan mglfa ekmi.
(bk. Cavla ekmek, Cavlamak, G m
lemek, Kakrdamak, Mortiyi ekmek,
Mortlamak, Nallar atmak, Nal lar
dikmek, Sfr tketmek2; Tngrda
mak) .

rnk (tr. s.) Kymetsiz, deersiz,

irkin, sakil [ey] . (bk. Cavalacoz,
Fasafiso, Moloz, Tapon, Zmbrt) .
ieki (i.) Pezevenk. iekidir
bover yeminine (bk. Alfons, Asl
zade, Astk, Dasnik, Esnaf1, Geyik,
Koz, Kuu, Pezo) .
.

iekilik [yapmak] . (tr. dey.) Pezevenklik [yapmak]. Mesleini so

rarsan iekilik yapar.
iftediki (b. i. r. arg.) ki yll k,
bir snfta ikinci yln okuyan renci.
Bizim iftedikii dn hamama ( = di
siplin kuruluna) gndermiler. (bk.
ifte kavrul mu) .
ifte katlar yaprd rmak (dey.)
Esrarl cgaralar ekmek, imek. Al
lah versin ! belik simit gibi oraya
kurulup, nasi/ da ifte kfltlan ya
pmdmyorsun.
ifte kavrulmu ( i . r. arg.) (bk.
ifte diki) .
iftlik (fa. tr.) Pazar yeri.
ilingir (i.) Kilit aan hrsz.
72

iroz (gr. s.) Zayf, elimsiz ve kuru

adam.
ivilemek (tr. f.) 1 . B ak veya ak
ile vurmak, yaralamak. Despina'y
ivilemiler. (bk. Hacamat etmek,
Hacamatlamak, Mhlamak, iirmek1 ,
ilemek) . 2. Cim a etmek. (bk. Fi
ek atmak, Lehimlemek, Nefes ek
mek, Perinlemek, iirmek2, Tez
gah kurmak, frmek, Yefal lemek,
Zmbalamak). 3. Birini ekitirmek,
espiyonluk etmek, mzevirlik etmek.
(bk. ispiyonlamak) .
.

ivili kat (b. i.) iaretl i iskambil.

(bk. Babal kat, Doktorlu kat).
ocuku (i.) Olanc. ocukudur
pek ailma. (bk. Babuk, Keskin, ap
).
omak (tr. i.) Erkeklik aleti. (bk.
Baba, Babafingo, Bombili, Haydar,
Kereste2, Masla hat, Matrakuka, Sak
safon, Zurna2) . [kelime eyhi'de
de geer] .
omar ( i . ) 1 . htiyar meyhaneci.
Uzun Hasan, bizim omara krk pa
pel takm. 2. Eski, yal apkn. o
mardr dolma yutmaz.
orbac (i. ) Patron. orbacwa ak
trmadan svver.
p (i.) Zeker. p kmlmak ( = i k
tidarszla uramak, cinsi muamele
de bul unamaz olmak) . (bk. Alat, Ba
bafingo, Babatorik, Bombili, Kam,
Kereste2, Ku2, Malafa, Maslahat,
Matrakuka. Meh metik, Pantalon ba
l, Saksafon, Similya, Torik, Zurna2,
Zekeriya) .
zlmek (tr. f.) Kamak , uzak
lamak, savuup gitmek. O, oktan
zld. (bk. Amak, Anizlemek,
Czdam etmek, Czdam ekmek, Cz
lam ekmek, Cicozlamak, D meni
krmak, Ferlemek, Fertii ekmek,

 R
Fertiklemek, i pini kesmek, Krmak,
Kirii krmak, Nokta olmak, Palamar
koparmak, Payandalar zmek, Tr
lamak, Tymek, Voltasn almak, Yel
kenlemek, Zamkinos etmek, Zpla
mak) .
ukur (tr. i.) Makat, k. (bk. Atras,
Boha, Kllse, Kfe, Semer, Tiz) .
ulgerme (i.) Pi. . .. kimbilir ki
min ulgermesidir. (bk. Cumartesi
ocuu. Fr, Kap aral) .
uval (s.) iman, iko [kimse].

uval az amak (dey.) Dikkatli

bulunmak. uyank olmak, Uyuma o
lum, uval az a 1
uvallamak (f.) 1 . Snfta kalmak. Ali,
matematikle fizikten uvallam. (bk.
Atomlamak, akmak3, Diplemek, Tr
lamak2, Torpi l l emek) . 2. Baarsz
l k gstermek, olumsuzluk iinde kal
mak, beklenmedik b i r zorlukla kar
lamak. Araba birden bozulunca
uvallad.
rk (s.) Ahli!ksz kadn. (bk. Ar
ii, Antin, Esnaf).

D
Dalaverecilik (it. tr. i.) Yalancl k,
uyduruculuk, hilecil ik. Dalaverecilik
le i yrmez. (bk. Atmasyonculuk,
Mantarclk, M uslukuluk, Palavra
cl k, Polimcilik, Tavcl k, Uydurmas
yonculuk).
Dalga (tr. i.) 1 . Esrar. Biraz dalga
ulan ( = ver) . (bk. Ampes, D i,
H urda, Nefes, Kabza, Konca, Paspal,
Toprak). 2. Nesne, ey. 3. Hal, va
ziyet, durum, i. Kwak dalga imi
buras be 1 4. ligi kurulan kadn, kz;
sevgil i.
Dalgada ol mak, Dalgaya dmek
(tr. dey.) Esrar keyfiyle mest olup
kendinden gemek.
Dalga gemek (tr. dey.) Dalgn
olmak, nem vermemek, zerinde
durmamak. Dalga geme, olum,
insan gibi konuuyoruz. (bk. Bo
lamak, Bo vermek, Haspi gemek,
gemek, Haylamamak, Ke
lska
lemek, Kumpas sal lamak, Omuz ver
mek, Tonel gemek, Yan izmek, Yan
sal lamak).
Dalgamotor (b. i.) Dost, sevgili,
metres. Senin dalgamotoru grdm,
imdi bakas idare ediyor galiba.
(bk. Aftos, Antin, Gaco, Mantunita,
Nannik, Paoz, Zamazingo) .
Dalgasn talamak (tr. dey.) i
n i bozmak, Pimi aa su katmak.
Dalgaya gelmek (tr. f.) Dalgn ol
mak, nem vermemek, dalgnl na
gelmek. Dalgaya gelmeyiz, gzn
a l (bk. Dalga gemek).
Dalgaya getirmek (tr. f.) Dalgnl
na getirmek, kandrmak. Herif dal
gaya getirip, rk portakallar yut
turuyor.
74

Dalg (tr. s.) Birinden habersiz bir

ey almak adetinde bulunan. Dal
gttr, gzn a.
Dam (i.) H apishane. Kr Yusuf da
ma km diyorlar, haberin var m?
(bk. Del ik, Kafes, Kodes, Mektep) .
Damarlar aha kalkmak (tr. dey.)
istekl i olmak, can ekmek. "Anla
dk . . . ballandrma, damarlartm aha
kalkwor.'' H . R. G .
Damgal (tr. i.) Para (bk. Asker. D n
yalk, Ma12, Mangr, Mangiz, Pul,
Ta).
Damlamak (tr. f.) kagelmek, bir
yere vaktinde yetimek. O imdi dam
lar. (bk. D mek) .
Daniska (s.) 1 . Aa, halis. Bu yap
tm ie, enayiliin daniskas derler.
(bk. Kyak). 2. ( i.) z, esas. O, iin
daniskasm bilir.
Dasnik (erm. i.) Pezevenk. ( bk.
Aslzade, Astik, Esnaf1, Geyik).
Davul (i.) 1. G t, K. (bk. Atras,
Boha, Boyata, Defans, Defransiyel.
Ense, Kase, Kfe, Semer, Tiz). 2.
(r. arg.) ok iman kadn
retmen.
Day (tr. i.) 1 . Kendisine dayanlan
kimse, koruyucu. Arkasmda day/SI
var, ona vz gelir. 2. Polis, jandarma.
(bk. Aynas.z, Gelin alclar, Mik
rop1 , Tahtakoz) .
Daybey {tr. i .) Polis.
Days d mende [olmak] (tr.dey.)
Tarafl, arka l ve bir kimseye gve
nir [olmak].
Dede (tr.r. arg. i.) Yal ve bykl
byk talebe. Dedede santral (= ze
ka) ne gezer yahu 1 2. Yal esrarke,
serseri.
-

DIR

Defans (fr. i.) K, gt [btn ola

rak] . (bk. Atras, Boha, B ayata,
Davul, Defransiyel, Ense, Kase, Kfe,
Semer, Tiz) .
Defransiyel (fr. i. f. arg.) (bk.
Atras, Boha, Bayata, Kase, Kfe,
Semer. Tiz).
Defteri Kebir (.- inden okumak)
(ar. dey.) Sunturlu kfr (etmek) :
'"Dilerini gctrdatarak defteri kebi
rinden bi(r) okudu"' H . G . R. (bk.
Kalay, Kantarl) [mastar olarak] (bk.
Kalay basmak, Kalaylamak, Kantarl
atmak, Okumak, Perdahlamak2).
-

Defterini d rmek (ar. tr. dey.) l

drmek. Olum /afmm nerden k
tJm bilmezsen sonra adamm def
terini drer/er, gzn a 1
Deirmen (tr. i.) Cep veya duvar
saati. Ka papel tosladm ( = ver
din) bu klstr deirmene.
Dehlemek (tr. f.) Kovmak, dar
atmak, bandan savmak. Sululuk
edince herifi deh/emiler. (bk. Hay
damak, Pasaportunu vermek, Sepet
havas almak, Sepetlemek, Spt
mak).
Dekarya (gr.) O n para, onluk. '"Ko
szd
cakandan birka dekarya
rmcaya kadar imamm ben de sz
yorum."' H.R.G.

Delege (fr. i . r. arg.) Aptal, ser

sem, a hmak, budala. Btrak u dele
geyi, ondan haytr yok ! (bk. Abeci,
Abullabut, Ahlat, Andavall, Angut,
Armut, Aval, Ayranazl. Bangoboz,
Cacklk, Denyo, Dilgoz, Ddk ma
karnas, Gebe, Gebeaki, Habeci,
H abeci kostik, H afz, H alalm, H a n
davall , H rbo. H rt, H rtapoz, H r,
H yar, lspanak, Kanser i l ac, Kaa
l ot, Kaalotzade. Kakaval, Kereste1 ,
Keriz2, Ke, Korodyo, M antar2, Ma
yn, Maval, Pangodoz, Pillki, Saloz,
Tereya, Yanbolu).

Delik (tr. i.) H apishane. Ali, on

gnden beri delikte imi. (bk. Kafes,
Kodes).
Deliksiz (tr. zf.) Meydan vermeksi
zin, msaade etmeksizin, aralksz.
Deliksiz bitirmek.
Dem (far. i.) [iilen] Esrar. (bk. Am
pes, Cgaralk, Cuk, Dalga1, Di,
D uman, Fino, G ubar, Hanteri; [ufak]
H urda, l h, [bi r avuluk] Kabza;
Kapakeyif, Kaynar, Kei, Keyif, Kon
ca, Mal; [kt] Paspal, Pf; [bozuk]
Toprak; Nefes, Ot, Sarkz2).
Demir ekirdek (tr. b. i .) Mermi.
Demir hindi (b.s.) H asis. tamahkar,
el isk, pinti. Btrak u demir hindiyi,
amyormu gibi aynaya bile bak
myor.
Demiryolu (tr. i . ) D e (tavlada) .
kzler ( = cvl zarlar) demiryolunu
buldu. (bk. Srtkara).
Denyo (s.) 1 . Alk, sersem, bn. bu
Andava l l ,
dala. (bk. Abul labut,
Angut, Armut, Aval, Ayran azl,
Bangoboz, Cackl k, Ddk makar
nas, Gebe, Gebeaki, Hafz, H ala
l m, H rbo, H rt, H r, H yar, Keres
te1 , Keriz2, Ke, Koroydo, Mayn.
Pangodoz, Pilaki, Saloz, Tereya,
Yanbolu). 2 . (i.) Rehin. emanet.
Deplasman ya pmak (fr. tr. r.
arg.) Yaz l imtihan esnasnda ko
n umak. retmen smlfta deplas
man yapmay nledi.
Depo (fr. s. r. arg.) Kendi alann
da ok bilgili, tecrbeli hoca. Bizim
matematiki depodur, ne istersen
sor.
Deveye binmek (tr. dey.) Esrar
ekmek. Ka gndr deveye bindi
imiz yok be ahi, iyice harmanJZ.
(bk. Nefeslemek, Ot yemek) .
Dragon (fr. s.) 1 . Parasz, zrt.
(bk. Bitli, Hafif, H asta, Kokoz, Tngr,
Trl). 2. (i.) Kopuk, klhanbeyi. (bk.
Adadiyoz, M rmr).
78

DIR
Drav ( i.) Para. (bk. Asker, Damgal,
D nyalk, Mal2, Mangr, Mangiz, Pul,
Ta) .
Dzdzc (s.) B i r eit dolandrc.
Dzdzcmm biri imi . . .
Dzgal (gr. i . ) Sakal. u moruun dz
galma bak.
Dzgall (gr. tr. s.) Sakall . Bu dz
gallda i yok l (bk. Fenerl i).
Dzlak (s.) iyi, ho, yerinde. "Ho
geldin mauk, naslsm 7 keyfin dtz
/ak m7" H . G . R.
-

Dzlamak (f.) Dolandrmak, arp

mak.
Dibini dvdrmek (dey.) Cimai)a
Alet olmak.
Didon (i.) Zppe. Didona bak, pi
mi kelle gibi smttyor. (bk. Abuzet
tinbey, arliston [marka] . " . . . Firen
ge ok benzemi te, onun iin adm
didon koymular". - H.R.G.
Dikine tra [etmek] (tr. far.) Ya
lan szlerle ve gevezelikle karsn
dakini inandrmaya al ma [k] . Bu
kadar dikine ttra etme, yzmzde
sivilceler kmaya balad. (bk. Per
dahlamak, Tra etmek, Ustura al
trmak).
Dikiz 1 {n.) 1 . Bak, dikkat et 1 Aftos'a
dikiz i 2. (i.) Bak, gzetleme. (bk.
Rontgen). 3. G z . . dikiz/erini ye
re eymi pis pis dnyor.
. .

Dikiz etmek (f.) Bakmak, seyret

mek, g zetlemek (ok zaman gz
n ayrmadan bir yere bakmak). Sen
etraf dikiz et i (bk. D ikiz gemek,
iskandil etmek, Kitakse etmek) .

Dikizci (i.) H rszlarn sanatlarn

g sterdikleri srada bulunan gzc.
Dikizci gelmezse, topumuzu piyas
tos ederler ( yakalarlar). (bk. Er
keteci, Rontgenci).
=

Dikizcilik (tr. i.) Haber vericilik,

mzevircilik. Dikizcilii b1Tak, sonra
enselenirsin ha 1 (bk. Filecilik, Ra
darclk, Rontgencilik).
Dikizlemek (tr. f.). (bk. Dikiz et
mek, Dikiz gemek).
Dilgoz (s.) Aptal, enayi, sersem. Dil
gozun biridir, o dalgadan akmaz.
(bk. Andaval l, Aval, Bangoboz, Ca
ckl k, Ddk makarnas, Gebe, Ge
bellki, Hafz, H alalm, H rbo, H rt,
H r, Pangodoz, H yar, Kanser ilAc,
Kereste1 , Ke, Koroydo, Mayn, Pi1 l!ki, Saloz, Tereyai), Yanbolu ) .
Diplemek (tr. f. r. arg.) 1 . Sn fta
kalmak. Hsamettin dipleyecek ka
dar enayi deildir. 2. (bk. Atomla
mak, akmak3, uval lamak, Tak
mak2, Top atmak2, Torpillemek2)
3. Cima etmek. (bk. Fiek atmak).
Diskotek ocu u (fr. tr. it.) Kolejli
olan [lar] . Diskotek ocuunun bul
duu kfteye bak 1
Diskur gemek (fr. tr. dey.) tle
kark azarlamak, kmak, payla
mak. Herifiolu bize kyak bir dis
kur geti.
Di (tr. i.) Esrar [iilen ] . Ka gn
dr disiz kaldk be abil (bk. Ampes,
Cgaral k, Cuk, Dalga 1 , H urda, Kab
za, Konca, Nefes, Ot, Paspal, Sar
kz2, Toprak).

Dikiz gemek (dey) . (bk. Dikiz et

mek) .

Dii (tr. i.) Mezardaki llerin al

tn diini skp satmay kendine i
edinen adam. Bakkal Bodos da di
inin defterine gemi.

Dikiz gelmek (bk. Dikiz etmek, Di

kiz gemek). "n arabadaki yeil
lilere dikiz geldin mi? yaradan yarat
m ite." H.G.R.

Di krmak (tr. dey.) Esrar ufalayp

cigaraya doldurmak. Dnden beri
harmanm, bize de bir ekimlik di
kr yahu l

76

DUS
Diyari (i.) [Eskiden) i kil ik, iki kuru.
Bir karafakinin bir diyariye olduu
gnler artk ryamza girmeye balad.

Dolma yutmak (tr. dey.) Kanmak.

aldanmak. Dnk ocuk, bize dol
ma yutturmaya kalkyor.

Dizel (i.) Ahlllk zayf kadn (Ahlllk

nn ok veya az zayf olduu n u ifade
eden "tam dizel, yarm dizel" g ibi,
karlklar da kullanlr).

Dolu zar (tr. far. i.) Cva l zar. Dolu

zafl flflatmca Slftkaray konduruver
dim (bk. kz) .

Doktorlu [Kllt] (fr. tr. s.) i aretli

[iskambil], sirkat yaplm [kllt].
Maabeyinin yanmdaki doktorludur,
aktlfma kimseye sakm 1
Dokunu dokunu vermek (tr. dey.)
[yumrukla] Birka defa vurmak. Bur
nunun stne dokunu dokunu ver
meli. (bk. Okay okay vermek) .
Dolaba koymak (tr. dey.) Kan
drmak, aldatmak, kafese koymak.
"O da kocasm dolaba koyacak da
benim elime iki buuk lira girecek."
H.G.R.
-

Dolma (tr. i.) 1 . Yalan, htle, dalave

re. Biz dolma yutmayz. (bk. Atmas
yon, Bom, D u bara, Eftamintokofti,
Kakariko2, Katakofti, Ktr, Ktrbom,
Kofti, Madik, Mantar, Martaval, Ma
sal, Palavra, Polim, orolop). 2.(s.)
Kazanlacak bir ekilde istif edilmi
iskambil kl!d. nndeki deste dol
madlf, azm kapa da gzn a 1
Dolmac (tr. i.) Yalanc, hileci, da
lavereci. Dolmacdlf, szne gven
olmaz. (bk. Atmasyoncu, Bomcu,
D ubarac, Filimci, Kerizci2, Ktrc,
Madiki, Mantarc, Palavrac, Polim
ci, Uydurmasyoncu).

Dolmaclk (tr. i.) Yalanclk, Dzen

cil ik, hilecilik. Dolmac/a karmmz
oktan tok. (bk. Atmasyoncul uk.Da
laverecilik, Mantarclk, M uslukuluk,
Palavraclk, Polimcilik, Tavclk, Uy
durmasyoncu l uk).
Dolma yapmak (tr. dey. f. arg.)
Dolmu yapmak. Bu /atama ( = ok
eski araba} ile dolma yaptlmaz.

Donanma cemiyeti (tr. a r. dey.)

Kasden yangn karan kimse.
Donanmac (tr.) Kasden yangn
karan kimse.
Dkme (tr. i.) Eski g m mecidiye
Dkmeyi elden gel.
Dklmek (tr. f.) 1 . Dolmutan i n
mek. Kzlay'a gelince birer ikier
dklrz. 2. Vermek demek. (bk.
Sklmek, Toka etmek, Ulanmak,
Yrtlmak).
Dkm (s.) 1 . Kt giyimli. 2. ir
kin [kadn] . u kadma bak, safi d
km. (bk. Kakanos, Kokoroz, Sapa
norya).
Drt patlarl d izel motoru (i.)Tec
rbel i eski fahie.
Drtyz [4 +1 00] (tr. i.) Poker o
yunu. 4 + 1 OO'e bir kii eksik, var
sa taliplisi ufak bir seans temiz aile
evirelim.
Dviz (fr. i.) Para. Biraz dviz u
lan da u filmi grelim; dvizin varsa
bu akam sendeyim. (bk. Asker, D
rav, D nyal k, Mal2, Damgal, Man
gr, Mangiz, Pul, Ta) .
Dubl!lrl!I (far. i.) Hile, yalan, dalavere.
Herifin ii gc dubara. (bk. Atmas
yon, Bom, Dolma, Eftamintokofti,
Kantin, Kakariko2, Katakofti, Ktr.
Ktrbom, Kofti, Madik, M antar, Mar
taval, Masal, Palavra, orolop). [idll
r, midara, dubllrll= ii idare etme] .
Dubarac (far. tr. s.) Hileci,. yalanc.
dzenbaz, sznn eri olmayan. Herif
safi dubarac, harbi ( = doru) konu
tuu yok . (bk. Kalle, Kerizci2, Ma
diki).
77

DUK
Duka (i.) Fer. (bk. at, Enginar,
Fol luk1 , Geceyolu, eriat evi, Koko2).
Dul kar encii (tr. is.) ok eneli,
enesi dk kz.
Duman (s.) 1 . Bo, bouna. 2. Fe
na, adi. Zrtlkten halimiz du
man be abil 3. Korkak. 4. Avanak. [en
ok ikinci mana kul lanlr] . 5. Esrar
[iilen ] . (bk. Ampes, Cgaralk, Cuk,
Dalga1, Di, H u rda, Kabza, Konca, Ne
!!'ls, Ot, Paspal, Sarkz2, Toprak).
Duman attrmak (tr. dey.) H akkn
dan gelmek, kt bir duruma sok
mak, yldrmak. Bacak kadar ocuk
etrafa duman attrd. (bk. D z nefes
etmek).
Dumanc (s.) 1 . Pek az sermaye i l e
ok para kazanan oyuncu. Ahmet ce
sur olduu iin iyi bir dumancdr. 2.
Esrar eken. u dumancmm ense
lenmesi yakmdlf. (bk. M astor, M as
tur, Metizmenoz).
Duman olmak (tr. dey.) [birinin] i
veya durumu ok kt olmak.
Duman yapmak (dey.) H i dene
cek bir para ile ok para kazanmak.
Bir liras vard, ans istedi, cesur da
oynadmdan duman yaptl.
Dut (tr. i.) ok sarho. (bk. B u l ut,
Filispit, Fitil, Kandil, Kandil l i, Kp,
Matiz, Turu, Vapur, Ykl2, Zom,2) .
Dut g i b i ol mak (tr. dey.) 1 . Mah
cup ol mak, utanmak, bozum olmak.
Palavras ucuzlaymca, herifiolu dut
gibi oldu. (bk. Amorf olmak, Bozum
olmak, Ekimek2, Toslamak, Madara
olmak) . 2. ok sarho olmak.
Dut yemi B ulgar g t (dey.) al
ene, enesi dk, geveze kimse
ler hakknda sylenir. Karda bir ene
var aa, dut yemi Bulgar gt m
barek.
Duvarc (s.) Duvardan aan [hrsz] .
Duvarc Yakup kafeste imi.

78

D uziko (gr. i.) Rak. Buranm duzi

kosu beni amyor. (bk. Anzarot,
Carmak, Carmakcur, i mam suyu,ls
t im2, Prna, Pime, Prn, Piyiz.
Ddk (tr. i.) Ahmak, sersem, anla
ysz. Behey ddk ! akim nerde idi?
(bk. Abeci, Abu l l abut, Ahlat, Andaval
l , Cacklk. Bangoboz, Denyo, D i l
goz, D d k makarnas, D mbelek2,
Gebe, Gebeaki, Habeci, Habeci kos
tik, Hafz, Halalm, Handava l l , H r
bo, H rt, H rtapoz, H r, H yar, lspa
nak, Kanser i l ac, Kaalot, Kaalot
zade, Kakaval, Kereste1 , Keriz2, Ke,
Koroydo, Malak, Mantar2, Mayn,
Maval, Pangodoz, PilElki, Saloz, a
ban, Taarabas, Tereya, Yanbolu ) .
Ddk makarnas (s.) Aptal, ser
sem, anlaysz. Ulan ddk makar
nas, pimi kelle gibi ne smtyor
sun orada. (bk. Abeci, Abu llabut,
Ahlat, Andaval l , Angut, Armut.Aval,
Ayran azl , Bangoboz, Cacklk,
Denyo, D mbelek, Gebe, Gebelki,
Hafz, H alalm, Handava l l , H rbo,
H rt, H rtapoz, H r, H yar, lspa
nak, Kanser i l ac, Kaalotzade, Kaka
val, Kereste1 , Keriz2, Ke, Koroydo,
Mantar2, Mayn, Maval, Pangodoz,
Pilaki, Saloz, Tereya, Yanbolu ) .
Ddklemek (tr. f . ) Cinsel yana
mada bulunmak. (bk. arpmak,
atya kmak, ivilemek1 , Fiek at
mak, G rnavlamak, Kal ba ekmek,
Kaskaslamak, Kiremit aktarmak, Le
himlemek, Mazgal na karg sapla
mak, Nefes ekmek, Parma n s
l atmak, Perinlemek, Pipo temizle
mek, Saat ayarlamak, imendiferi
raya sokmak, Su piirmek, iirmek2,
Tezga kurmak, Uua g itmek, fle
mek, Ufrmek, Vurumak, Yefallemek,
Zmbalamak) .
Dme (tr. i.) i bne. (bk. Be, Dm
belek, Esnaf, Folluk, Gtlek, i bnetor,
i nek, Kayarto, Kova, Kuzu, Taync,
Tekerlek, Verek).

DZ
Dkkan (ar. i.) Kumarhane. Bizim
dkkan gece onikide atltr. (bk. Bi
tirim yeri, Tekke, Tripo) .
Dmbelek (far. i.) 1 . Me'bQn (bk.
Belik, Be yldz, E l l isekiz, Esnaf ,
bnetor, i nek, Fol l u k2, Gtlek, Ka
yarto, Kova, Taync, Verek). 2. Ap
tal. Dmbelein biri. (bk. Cacklk,
D dk makarnas, H rt, H r, H yar,
lspanak, Ke, M antar2, Mayn, Pan
godoz, Pilaki, Saloz, Tereya, Yan
bol u ) .
Dmbk (i.) 1 . Fena, irkin, kt
[kimse]. O dmbkten haytr gelmez.
(bk. Aynasz, Boru, D u man). 2. Ba
pezevenk, deyyusba. O dmbke
selam veren borlu kar.
_ Dmen (ita. i.) 1 . Dalavere, hile.
ii gc, hep dmen. (bk. Amaz,
Katakulli, M andepsi, Tonga, Zoka).
2 . Saf bir oyuncuyu, hilekar bir oyun
c u ile oyuna tututurmak iin muh
telif arelere bavurma [talyanca
"timone"den]. (bk. N umara).
D menci (ita. tr. s.) 1. Dalavereci, hi
leci. Ne dmenci imisin sen 1 (bk.
D u barac, Madiki, Markacolu).
2. Saf, paral oyuncuyu kumarhaneye
dren, boduran (adam). [bk. Ke
rizci2, N umarac]. 3. (r. arg). E n
geride olan, sonuncu. Ali, smfm
dmencisidir.
Dmeni krmak (ita. tr. f.) Kamak
savumak, uzaklamak. Karagmr
e doru dmeni ktrd. (bk. Amak,

Anizlemek, Czdam etmek, Czdam

ekmek, Czlam ekmek, Cicozlamak,
zlmek, Ferlemek, Fertii ekmek,
Fertiklemek, Gaza basmak, pini kes
mek, Krmak, Kirii krmak, Palamar
koparmak, Panik krmak, Payanda
lar zmek, Tmak, Trlamak, Ty
mek, Voltasn al mak, yelkenlemek,
Zamkinos etmek, Zplamak).
D men krmak (ita. tr. dey.) (bk.
Dmen kul lanmak).
Dmen kullanmak (ita. tr. dey .)
Bir ii iyi idare etmek. Aynaszlar ge
liyor, iyi dmen kullan 1
Dmen yapmak (ita. tr. dey.) Da
lavere, hile ile birini kandrmak. D
men yapma bana 1 (bk. Amaz yap
mak, Ayak yapmak, Filim evirmek).
Dnyal k (ar. tr. i.) Para. Hi dn
yalmz kalmad, halimiz kertan ( =
fena). (bk. Asker, Damgal, D rav,
Mal2, Mangr, Mang iz, Pul, Ta).
De (far. i.) Tokat. (bk. Pendif
rank, Tingoz).
Dmek (tr. f.) Anszn gelmek, ka
gelmek. Ne zaman dtn yahu 1 (bk.
Damlamak) .
Dzlemek (i.) Gelmek. Yartm sa
ate kadar dz/er. (bk. D mek, Skme .
Dz nefes etmek (tr. ar. dey.) H ak
kndan gelmek, baa kabilmek, ba
armak, becermek. Tek bama sekiz
aynasz (= polisi) dz nefes etti.

79

E
EfkAr (ar..i.) Kuruntu, tasa, mlli
hlyil. Kodesten pasaportumuzu a
lmca senin efkar dediin ey bende
kalmtyor be abi l
EfkAr datmak (ar. tr. dey.) Skn
ty, elemi, kederi, tasay, dnceyi
g idermek. Tersine tnemi karga gibi
yerinde pinekleyeceine, yr, iki tek
parlatlp az buuk efkar data/im be
kardeim.
EfkAr etmek (ar. tr. f.) (bk. Efkar
lanmak) .
EfkArlanmak (ar. tr. f.) Kuruntuya
uramak, kuruntulanmak. Baba/ik, g
ryorum efkarlamyorsun, yosma E
mine'yi mi hattrladm gene 1
Eftamintokofti (gr. i.) Yalan, uy
durma sz veya haber. (bk. Atmas
yon, Bom, Dolma, D ubara, Katakof
ti, Ktr, Ktrbom, Kofti. Madik, Man
tar, Martaval, Masal, Palavra, Polim,
orolop).
Egavlamak (f.) Ele geirmek, elde
etmek. Aman yavrum, bir yahnilik
( = enayi) egavlamm, bu akam
mozz ( =szarz. mest oluruz). (bk.
Enselemek).
Ekmek (t. f.) 1 . Harcamak. sarf et
mek. Dn gece araphanede elli pape/i
ektik. (bk. Atlamak, Bal landrmak,
Baylmak, altrmak, Elden gel
mek, Sklmek, Toka etmek1 , Tos
lamak2, Ulanmak, Yrtlmak). 2. B i r
nesneyi yere drmek suretiyle kay
betmek. Cigara paketini ekmiiz de
haberimiz yok yahu l 3. Yolda gider
ken, herhangi bir menfaatle arkada
ndan ayrlmak. (bk. Asmak2, Sat
mak) . 4. Vurmak. iki tane ekersem,
akim bama gelir. 5. Koan, uan bir
ey, dierini geip arkada brakmak.
Benim araba hepsini eker.
BO

Ekmeklik (tr. i.) [oyunda] Kolay yu

tulur, enayi. Bize bir ekmeklik daha
dt, dorulturuz imdi otuz ka
d. (bk. Yahnil ik) .
Ekimek (tr. f.) 1 . Utanmak. kzar
mak, mahcup ol mak. Palavray yuttu
ramaymca ekidi. (bk. Amorf olmak,
Bozum olmak, D ut gibi olmak. Fos
lamak, Madara olmak). 2. lsrar etmek,
srnamak, birine balta olmak. Herif
bama ekidi. (bk. Aslmak).
Ekitmek (tr. f.) Mahcup etmek,
utandrmak. Palavrac Hsn'y bal
gibi ekittiler. (bk. Bozum havas
al mak, Foslatmak).
Elado etmek (gr. tr. f.) ekip al
mak. Ulan bu afili deirmeni (=saati)
hangi hyardan elado ettin.
El arabasna binmek (dey.) lstim
nlda bulunmak. Ne yaparsm iler
ayaz, bugnlerde el arabasma bini
yoruz. (bk. Aslmak2, Tek krek ya
lova yapmak) .
Elden gelmek (tr. f.) Vermek, pein
vermek, def'aten demek. Olum,
mangiz/eri elden gel bakalm 1 (bk.
Atlamak, Ballandrmak. Baylmak, a
l trmak, Ekmek1, Sklmek, Toka
etmek1 , Toslamak1, Ulanmak, Yr
tlmak).
Elemek (tr. f.) 1 . Soymak [hrszlk
l a ] . Enayiyi elemiler. 2. Tketmek,
bitirmek. Papel/eri elemi. (bk. Erit
mek) .
Ellialt (tr. i.) Tokat, sille, amar. El
lialtty z/emie benziyorsun (bk. D
e, Pendifrank, Tingoz).

ESM
Elli dirhem otuz (s.) Sarho. Herif,
elli dirhem otuz. [raknn e l l i dirhemi
otuz paraya satld devirden kal
ma]. (bk. Bulut, Dut, Fil ispit, Fitil,
Kandil, Kandi l l i, Kp, Kpl, Turu,
Vapur, Zom2).
Ellisekiz (s.) Me'bun. {bk. Belik,
Be yldz, Dmbelek; Esnaf, Folluk2,
G tlek, bnetor, inek3, Kayarto, Ko
va, Taync, Verek).
Elperevi (tr. far. b.i.) Kadn-erkek,
irkin bir ekilde, el lerle birbirlerini
sevmek. Sinemada klar snnce
e/perevine baladlar.
Emmek (tr. f.) Uzun sre faydalan
mak. Paralt bir enayi bulmu emip
duruyor. (bk. Samak) .
Emzik (tr. i.) Nargile. u emzii dol
dur bir grelim.
Emzirmek (tr. f. f. arg.) Otomo
bilin arka deposundan hortumla ben
zin almak. Bizim inei ( otomo
bili) gene emzirmi/er yahu. (bk.
Samak).
=

Enayi (s.) Kendini beenen, hodbin.

Holanmtyorum byle enayilerden.
Enayi d mbelei (dey.) Katmerli e
nayi. Enayi dmbelei, karmda kim
var senin i
Enayi pilAkisl (tr. g r.dey.) Sersem,
budala. ahmak. "Seni yarm yalt bir
mlekten sonra enayi pilakisiyle tm
tkz iiririm".- H.G.R. (bk. Abulla
but, Andava l l , Angut, Armut, Aval,
Ayran azl , Bangoboz. Cacklk,
Denyo, Dilgoz, D dk makarnas,
G ebe, Gebeaki, Hafz, Habeci kos
tik, Halalm, H rbo, H rt, H r, H yar,
Kanser i lilc, Kaalot, Kaalotzade,
Kakaval, Kereste1 , Keriz2, Ke, Ko
roydo, M antar2, Mayn, Maval, Pan
godoz, Pililki, Saloz, Tereya, Yan
bolu).

Enginar (i.) Fer, kadn tenasl or

gan. (bk. Fol luk1 , eriat evi). 2. Ba,
kafa. u dazlak enginara kitakse l
Enjeksiyon natrel (fr. i.) Cima.
(bk. Ahtu, Hani, Tngrt).
Ense (i.) Gt, K. Kadmm ensesi
yerinde. (bk. Atras, Boha, Boyata,
Davul, Defans, Defransiyel, Kase, K
fe, Semer, Tiz.)
Enselemek (tr. f.) Tutmak, yaka
lamak, ele geirmek. Herifi ensele
miler. {bk. Egavlamak, Piyastos et
mek).
Enselenmek (tr. f.) Tutulmak, ya
kalanmak, ele gemek. Enselenme
den kirii klfm. {bk. Piyastos ol
mak) .
Eritmek (tr. f.) Bitirmek, tketmek.
Ne abuk da erittin otuz be papeli.
Erketeci (i.) Gzc, kollayc [en
ok barbut kahvelerinin nnde bek
leyen ve bir aa bir yukar dolaarak
uzaktan pol is ve sivil memurlarn
geldiini ierideki oyunculara haber
veren adam). (bk. Dikizci).
Ertak [erm. "Ertank"] (n.) Gide
l im 1 (bk. Pami).
Eski enayi biimi (s.) Demode el
bise; g iyecek, takacak. Sen hala o
klflang yakay tak, u eski enayi
biiminden kurtulamadm gitti.
Eski kula kesik (s.) htiyar, tec
rbel i, grm geirmi zampara. Ka
rmm yol/usunu ( hafifmerep, kolay
kandrl r) bilmez olur mu? eski ku
la kesiklerdendir.
=

Eski memur (tr. ar. r. arg.) 1 . Eski

renci, her yl ikier yl okuyarak
s'nf geen talebe. Eski memurdur,
vz gelir ona. 2. Felein emberin
den gemi, mal n gz.
Esmek (tr. f.) Souk souk syle
mek. enen ptrt, gene ne esiyorsun
orada.
81

ESN
Esnaf (ar. . i.) 1 . AhlAksz kadn; mu
tavasst erkek; me'bOn. (bk. Ar ii,
Antin1, Belik, Be yldz, Ellisekiz,
Gaco, Gtlek, Kova, Kayarto, Paoz,
Taync, Verek). 2. Kumarbaz, kahve
kahve dolaan kumar hrsz. Hseyin,
bizim esnaftand11, iyi keriz eder.
Eekten dm karpuza dnmek
(dey.) aakalmak, _ donup kalmak,
oke olmak. Karsmda ay Bekir'i g
rr grmez, eekten dm karpuza
dnd.

82

Evlek (gr. i.) On l iralk kAt para :

Dn akam gene iki evlek bayldk.
(bk. B tn).
Evpi lici (b. i . ) Ellenmemi gen kz.
Byle evpilicini nerede kullanacak
sn I
Eyvala (ar. zf.) El bette, tabii, phe
siz. Yarn iki buua doru bekliyo
rum; eyvala abicim . [arapa "ey
vallah'da n ] .
Ezmek (tr. f . ) Para harcamak. Yz
yirmi papeli bir gnde eziyor.

F
Faa (ita. i.) 1 iskambil destesinin en
altndaki klt, Faay gsterme, a
vanta avantadr. 2. Yz, ehre, surat.
u hrbonun faasma bak da, saatini
ayar et. 3. Elbise. Faay dzmsn,
keyfin gcr.
Faasn almak ( ita. dey.) M ahcup
etmek, bozum etmek, forsun u kr
mak, fiyakasn bozmak. Almm fa
am aaya, amorf olursun ( = mah
cup olursun). (bk. B iimlemek, Boz
mak, Bozum havas almak, Ke et
mek, Kurdelesini kesmek2, Mor et
mek) .
Faka basmak (ar. tr. dey.) Tehlike
ye dmek. Kam kurasyz olum,
faka basar m sanryorsun sen bizi.
Falata (i.) Bak, kama, i gibi
eyler.
Far (fr. i.) Kadn veya kz memesi.
(bk. Ampul, Balkon, Tampon ) .
Farmason (fr. s . ) Ll bl l i, rind. He
rifiolu farmason, dnyaya bo ve
riyor.
Fasafiso (s.) Entipften, deersiz, ie
yaramaz [sz] . Herifin syledikleri
hep fasafiso. (bk. Cavalacoz, r
nk, Klstr, Zmbrt3),
Fasarya (s.) 1 . Bo [sz]. (bk. Boru 1 ,
Madara, Pofyos, Sifos). 2. ( i . ) Naz,
cilve, alm. u paozun ( = kad
nn) fasaryasma kitakse ( = bak) .
Fasulye mi dedin (dey.) Anlamsz
bir sz karsnda alay olsun diye
kullanlr.
Fasulye yazmak (gr. tr. dey.) Biti
rimcinin oyun oynatma hakk olarak
ald "mano" n u n hesabn tutmak.
iki gndr fasulye yazmaktan ima
nrm gevredi.

Fayrap (ing. i.) 1 . Kapp koyuverme,

hzlandrma. 2. Ama; karma [kap,
pencere, stba gibi eyleri].
Fayrap etmek ( ing. tr. f.) 1 . Kapp
koyuvermek, hzlandrmak. Bele is
timi ( = raky) bulunca, fayrap etti.
2. karmak. Pencereleri fayrap etti;
yakay, gmlei fayrap etmi.
Fayraplamak (ing. tr. f.) (bk. Fay
rap etmek).
Fazla viraj almak (ar. fr. tr. dey.
f. arg.) ok yalan sylemek. Faz
la viraj alma olum, yava gel l
Fenerli (gr. tr. i.) nnde sakal sar
kan kimse. u fenerliyi sv/er
sen ( = para szdrrsan) iimiz ayna
dr. (bk. Dzgal l ) .
Ferlemek (f.) Kamak, svmak. Ma
riz ( = dayak) in kokusunu almca
terledi. (bk. Amak, Anizlemek, Bas
mak1 , Czdam etmek, Czdam ek
mek, Czlam ekmek, Cicozlamak,
zlmek, D meni krmak, Ferti i
ekmek, Fertiklemek, Gaza basmak,
i pi n i kesmek, K rmak, Kirii krmak,
Nokta olmak, Palamar koparmak,
Panik krmak, Payandalar zmek,
Tmak, Trlamak, Toz olmak, Ty
mek, Voltasn al mak, Yelkenlemek,
Zamkinos etmek, Zplamak).
Fertii ekmek (al. tr. dey.)
vumak, kamak, uzaklamak.
naszlar ( = polisler) geliyor abi,
tii ekmezsek piyastos oluruz
yakalanrz). (bk. Ferlemek).

Sa
Ay
fer
(=

Fertik (al. i.) Kama, savuma, uzak

lama, gitme. "iine at/aymca fer
tik . " - H .R.G. (bk. Czdam, Czlam).

83

FER
Fertiklemek (al. tr. f.) Ayrlmak, u
zaklamak, savuup gitmek. (bk. Fer
lemek, Fertii ekmek).
Feslemek (tr. i.) (bk. Kafeslemek) .
Festival (fr. i.) Curcuna; bir toplan
tda her taraftan kan seslerden mey
dana gelen grlt, barma, garip,
olaylar. Dn akamki manzara kyak
festivaldi be abil
Fndk (tr. i.) Dolu , hileli zar. Be
nim fmd Refik yaptt, hi aldatmaz.
Fr (s.) Frlama, pi. Ne ftrdlf o. (bk.
C umartesi ocuu, Gndzleme, Ka
p aral ).
Fra atmak (tr. dey.) Azarlamak,
hakaret etmek, Svp saymak.
Fra ekmek (tr. dey.) [bir kadna
veya kza] Badana yapmak. (bk. Ba
danalamak, Fralamak).
Fralamak (f.) (bk. Badanalamak,
Fra ekmek).
Fra yemek (tr. dey.) Azarlanmak.
Frn kapa (tr. s.) Kumarda kay
bettii halde zlmeyen, sinirlenme
yen, pikin, tecrbeli, hayatn ac
larn, zevklerini tatm, yle olur ol
maz eylere aldr etmeyen. Hseyin
mi? . . . frm kapadr o, yle her eye
kulak asmaz.
Frlama (tr. i.) ocuk. Dnk frla
malar, adama baya kafa tutuyor
yahu ! (bk. Kopil, krdm, opar,
orulu, Velet).
Frttrmak (f.) G itmek, kamak, ay
rlmak. (bk. Amak, Anizlemek, A
ralanmak, Basmak1 , Czdam etmek,
Czdam ekmek, Czlam ekmek,
zlmek, Dmeni krmak, D
mek2, Ferlemek, Fertii ekmek, Fer
tiklemek. Gaza basmak, i pi n i kes
mek, Krmak, Kirii krmak, Nokta ol
mak, Palamar koparmak veya z
mek, Panik krmak, Payandalar z
mek, Tmak, Trlamak, Tymek, Vol
tasn almak, Yelkenlemek, Zamkinos
etmek, Zplamak) .

84

Fs gemek (tr. dey.) Yavaa a n

latmak, kulana fslamak. Ne fs
geiyorsun olum, k meydana.
Fst n kullanmak (dey.) Akl n
kul lanmak. (bk. Torii n i altrmak).
Fstk ( i.) Akl. (bk. Torik.)
Fymak (f.) Kamak, savumak. Biz
gelene kadar oktan fym. (bk. A
mak1 , Anizlemek, Aralanmak, Bas
mak1 , Czdam etmek, Czdam ek
mek, Cicozlamak, Czlam ekmek,
zlmek, Dmeni krmak, D mek2,
Ferlemek, Ferti i ekmek, Fertikle
mek, Frttrmak, Gaza basmak, Gaz
lamak, ipini kesmek, Krmak1 , Kirii
krmak, Nokta ol mak1 , Palamar ko
parmak veya zmek, Panik krmak,
Payandalar zmek, Tmak, Trla
mak, Toz olmak, Ti.iymek, Voltasn
almak, Yaylanmak, Yelkenlemek, Zam
kinos etmek, Zplamak) .
Fileci (fr. i.) (bk. Dikizci, Radarc
Rontgenci).
Filecilik (fr. tr. i.) (bk. Dikizcilik,
Radarcl k, Rontgencil ik).
Filim (fr. i.) Seyredllen ey, manza
ra. Kza aka balta oldu; ama ne
ft!im, btn millet onlara bakyordu.

Filimci (fr. tr. i.) Sznde durmaz,

yalanc, dzenbaz. Filimcidir, pa
lavrasma bo ver i (bk. Atmasyoncu,
Bomcu, D ubarac, Kerizci2, Ktrc,
Madiki, M antarc, Palavrac, Uy
durmasyoncu).
Filim evirmek (fr. tr. dey.) G ste
ri yapmak. Bugn ok gzel bir fi
lim eviriyorum. (bk. Afi kesmek,
Caka satmak, D men yapmak, N u
mara yapmak, Polim yapmak, Racon
kesmek2) .
Filim koparmak (fr. tr. dey.) Sar
hoken samalamak, dndklerini
srasyla syleyememek. szn ar
kasn getirememek. Ali bu, iki tek
parlatmca filim koparmaya balar.

FOS
Filimleri yakmak (dey.) B i r ii ber
bat etmek, yzne gzne bulatr
mak. Senden ummazdm ulan, yak
tm fi/imleri.
Filinta (ing. s.) G zel, yakkl . Fi
linte gibi kz [ok zaman "gibi" e
dat ile birlikte kullanlr.]
Filispit (ing. s.) 1 . Son derece sar
ho bulunan [kimse] . (bk. B ulut,
D ut, Fitil, Kandil, Kandi l l i, Kp, Ma
tiz, Turu, Vapur, Ykl2, Zom). 2.
ok k, ok zarif "Al. . .fakat be sa
niyede st deitiren artist gibi fi
/ispit giyinmelisin." - H . R.G. (bk. Afi li,
Alengirli, Apiko2, Aynal, Cakal, Co
vino, Fiyakal).
Filo (ita. i.) Bit. Lan Ekrem, sa ce
nahta 4 filo grnd. (bk. Macar,
Piyano) .
Fino (ita. i.) [iilen] Esrar. (bk. Am
pes, Cigaralk, Cuk, Dalga 1 , Dem,
Di, D u man, Gubar, H anteri, [ufak]
H urda. lh, [bi r avuluk] Kabza; Ka
pakeyif, Kaynar, Kei, Keyif, Konca,
Mal, [kt] Paspal, Pf, [bozuk] Top
rak, Nefes, Ot, Sarkz2) .

Fit olmak (ita. t r . f . ) Raz ol mak. Yedi

buuk papele fit olduk. [kelime, _"-m
savi olmak", "demek" manasna
gelirse, argoluktan kar]
Fiyaka (i.) Kabadaylk, gsteri. Se
nin fiyakan burada skmez (bk. Afi,
Caka, Fasarya2, Lolo).
Fiyakal (s.) G sterili, ssl, zarif,
kabaday, Fiyakal paoz; imamm
fiyakal!, zl ( = git) karmdan.
(bk. Afili, Alengirli, Aynal, Cakal).
Fiyaka satmak (dey.) Gsteri yap
mak, kabadayl k satmak. Olum, bize
de mi fiyaka satlyorsun ? (bk. Afi kes
mek, Racon kesmek2).
Fiyaskos (gr. i.) Falso, baarszlk.
Bu dalganm ( iin) sonu fiyaskos
tur be kardeim.
=

Fire vermek (dey.) Kt durumu

grlmek. iki tek parlatmca fire ver
meye balad. Hizmeti hi fire ver
medi.
Firigo (s.) Sevimsiz, souk [kimse] .

Folluk (gr. tr. i.) 1 . Kadn tenasl

aleti. (bk. Enginar, eriat evi). 2.
Ahlaksz gen. (bk. Belik, Be yl
dz. Dmbelek, Ellisekiz, Gtlek, b
netor, i nek, Kayarto, Taync, Verek).

Firikik yakalamak (dey.) Ak ba

cak grmek.

Fos (fr. s.) 1 . rk, bo, kof, temel

siz. Fos bir dalga ( = i). 2. (r. arg.)
Bilgisiz, kendi dalnda yetersiz ka
dn retmen.

Fiek atmak (tr. f.) Cima etmek.

{bk. Lehimlemek, Nefes ekmek, Per
inlemek, iirmek2, Tezgah kur
mak, frmek, Yefal lemek, Zmba
lamak) .

Fitil (ar. s.) Son derece sarho bulu

nan [kimse] . u morua bak, fitil,
mbarek. (bk. B ulut, D ut, Filispit,
Kandil, Kandil l i, Kp, Matiz, Turu,
Vapur, Ykl, Zom2). [ Kelime en
ok "gibi" edatiyle birlikte kulla
nlr] .

Fit* (ita. s.) Raz olan. Herif iki papele

fit.

[ talyancada "fitto?"dan G.Mayer Trkisch

studien, 1. Die Griechischen und Ro,,e
nischen {Jestandtheie in Wortschatze der
Oman/sch Tul<ischen s. 59].

Fos dalga (dey.) Kanckl k, kalle

l ik. Bir gn olur bu fos dalganm ac
sm karmm senden.
Foslamak (fr. tr. f.) Utanmak, skl
mak, mahcup o lmak. Okuduu mar
taval/an kimse yutmaymca, yle bir
foslad ki. . . (bk. Amorf ol mak, Bo
zum ol mak, D ut gibi ol mak, Ekimek1,
Madara olmak) .
85

FOS
Foslatmak (fr. tr. f.) Mahcup etmek,
utandrmak. Palavralaflm suratma a
pmca, enayiyi foslattlm. (bk. Bi
imlemek, Bozum havas almak, Ek
itmek).
Fotoraf karmak (gr. tr. dey.
f. arg.) fr, arabay bir yere arp
mak. Bizim Kr Ali gene bu sabah
fotoraf karm. (bk. Model de
itirmek, Toslamak2).
Fransz salatas (tr. ita. b. i.) M ey-

dana dklen ok ve kark iskam

bil kltlar. Kaldr ortadan u fran
sz sa/atasm.
Fransz salatas yapmak (tr. ita.
dey.) M eydana dklen birok is
kambil kldn kartrmak. u dk
lenleri bir fransz salatas yap da,
sonra balayallm kerize.
Fruko (i.) Ak arabada dolaan top
l u m polisi. Fruko geliyor, abuk yel
kenle 1 (bk. Yourtlu bakla).

G
Gaco (i.) Kadn ; dost; metres. u
gacoya bak, amma da sapanorya
( irkin) ha 1 (bk Aftos, Dalga
motor, Mantunita, Nannik, Paoz,
Zamazingo).
=

Gaco oskisi (b.i.) lngil iz liras. Bu

taahtlye (
tabancaya) gaco
oskisi tosladm ( verdim).
=

Gaddara (ar. i.) Kama. Bu klstr

gaddarede i yok. (bk. Kulakl ) .
Galan (fr. s.) Para l [oyunda]. (bk.
Kaln, Yal , Ykl2).
Garg etmek (dey.) B tn parasn
bir kilda koymak, alt yedi defada
kazandn geri ekmemek, hepsine
bir zar atmak. Baktm ans istiyor,
kazancmm hepsini garg ettim.
Gavgav (i.) Husye. Grete gavgav
lara sarlmak yasakttr. (bk. ncir dol
mas, Kampana [lar].
GAvur bozuntusu (s. r. arg.) Ke
keleyen, kekeme. u gelen ocuk da
gavur bozuntusu imi.
Gaza basmak (dey.) Def olmak, sa
vumak, ekip gitmek. ok tme
bakalm, hafiften gaza bas 1 (bk. Nok
ta olmak) .

Basmak1 . Czdam etmek, Czlam

ekmek, zl mek. Gaza basmak,
Krmak, Dmek2, Ferlemek, Fertii
ekmek, Fertiklemek, Frttrmak, pini
kesmek, Krmak, Kirii krmak, Nokta
olmak, Palamar koparmak veya z
mek, Panik krmak, Payandalar z
mek, Tmak, Trlamak, Tymek, Vol
tasn almak, Yelkenlemek, Zamkinos
etmek, Zplamak).
Gazozaac (fr. tr. b. i.) Samalayan,
saflndan, bnlnden dolay o
laylardan habersiz bulunan kimselere
kar alay yollu kullanlan bir deyim.
Falanca falanca ile evlenecekmi, o
senin dediin gazozaac (
yani,
ayr/alt ka ay oldu, farkmda bile
deilsin ) .
=

Gebe (tr. s.) Enayi, aptal, sersem.

Bo ver u gebee. (bk. Abullabut,
Andaval l , Angut, Armut, Aval, Ay
ran azl, Bangoboz, Denyo, Ca
ckl k, Ddk makarnas, Gebeilki,
Hafz, Halal m, H rbo, H rt, H r, H
yar, Kanser i lilc, Kakaval, Kereste1 ,
Keriz2, Ke, Koroydo, Mayn, Pan
godoz, Pililki, Saloz, Tereya, Yan
bolu) .

Gaz kesmek (dey.) Ksa kesmek,

laf uzatmamak. Gaz kes aa, skt.

Gebeki (s.) Aptal, sersem, enayi,

Gebeaki, hyar gibi ne smtyorsun
karmda l (bk. Abullabut, Andavall,
Angut, Armut, Aval, Ayran azl,
Bangoboz, Cacklk, Denyo, Ddk
makarnas, Gebe, H afz, H rbo, H rt,
H r, H yar, Kereste1 , Ke, Koroy
do, Mayn, Pangodoz, Pililki, Saloz,
Tereya, Yanbolu).

Gazlamak (f.) Def olmak; basp git

mek. Haydi yavrum gazla artk. (bk.
Amak1 , Anizlemek,
Aralanmak,

Gebe zar (tr. far. st.) Hileli zar. Se

nin zar gebeye benziyor, deitir
onu. (bk. Fndk, H avai ) .

G azete karmak (dey. r. arg.)

Gece yatakhanede dedikodu yap
mak. ocuklar, mdiramm gazete
kardmz haber alm, bu gece
bizi dinleyecekmi.

87

GEC
Geceyol u (b. i.) Fer. (bk. Enginar,
Folluk, eriatevi) .

Geyik (tr. i.). (bk. Alfons, Aslzde,

Astik, Dasnik, Esnaf1 ) .

Gece zamm (tr. ar. b. i. f. arg.)

frn oturduu yerin altnda b u
l undurduu sopa. Arabada mgar
karan mterilere, bazan gece zam
m lazm gelir.

G ck (s.) Szleriyle, davranlaryla

karsndakini kzdran, skan , sinir
lendiren [kimse]. Ne gck adam

Gedikli ( i . tr. ) iki yllk renci, b i r

snfta ikinci y l n okuyan renci.
Senin gedikli, gene akacaa ben
ziyor. (bk. iftediki, ifte kavrul
mu).
Gelberi etmek (tr. dey.) Armak,
almak. Bizim akma gelberi et
miler. (bk. Anaforlamak, Araklamak,
Aremento etmek, Bomba patlat
mak, Cebellezi etmek, llemek1 , Kal
drmak, Kaparoz etmek, Kaparozla
mak, Omuzlamak, Srklamak, Trrkla
mak, Tufalamak, Tydrmek, Yrt
mek2, Zula etmek) .
Gelinalclar (tr. . i.) Polis [bas
kn esnasnda kullanlr]. Gelinalc
lar hizaya gelmi olum, gzm a 1
(bk. Aynasz2, Day2, M ikrop1, Tah
takoz).
Gelmek (tr. f.) Bakmak. Gzele gel
gzele. {bk. Dikiz etmek, D ikizlemek,
Kitakse etmek).
G enliksuyu (b. i . ) iki. Morua
bak, genliksuyunu ekmi, nasl
yalpa vuruyor. (bk. istim, M azot,
Tabanc, Ustura).
G erdan sprgesi (far. tr. dey.)
B yk. (bk. Yapa).
G eri vites (tr. fr. s.) Geri zekal.
Kp kafal herifin geri vites olduu
besbelli.
Getapu (al. i. f. arg.) Belediye
zabtas. Yine bugn getapular kur
deleni kesmi ( = ceza yazm) .
G evemek (tr. f.) Sevmek, holan
mak. (bk. arplmak} . 88

G ck vermek (tr. dey) . Szleriyle,

davranlaryla karsndakin i kzdr
mak, sinirlendirmek, skmak. Bu a
dam da artlk iyice gck verdi. (bk.
Gr amak, Ham hum etmek, Kafa, ..
kmek, Kafa tlemek, Kafese almak,
Kavallanmak, Su karmak).
Gcr (tr. s.) Yeni. Gc1t yemenileri
ayama ekmi, caka satwor.
G dklamak (f.) Aramak, aratrmak.
Geen gece aynaszlar bizim kahveyi
bi(r) gdklad/ar, tane akaralmaz
kt.
G r (tr. i.) 1 . Lakrd, sz. Herifin ii
gc hep glf. 2. (s.) Yalan, uydurma.
Glf sze karmmz tok.
G r amak (tr. dey.) Samasapan
szlerle karsndakinin cann sk
mak.
G r atmak (tr. f.) Laf atmak. ene
almak, konumak. Bizim baba/Jm
ii gc, kahvede git atmak. (bk. Gr
kaynatmak, Kaynatmak1 ) .
G r veya g rgr gemek (tr. dey.)
Dikkat etmemek, akl baka yerde
olmak. Gryorum glf geiyorsun.
(bk. Bolamak, Bo vermek, Dalga
gemek, Haspi gemek, H aylama
mak, Kelemek, Omuz vermek, Tak
mamak, Tonel gemek, Yan izmek,
Yan sallamak).
Grgr (i.) Laf, sz, gevezelik.
G rg ra almak veya getirmek [laf,
sz] (tr. dey.) Gevezelik etmek.
G rgrna (tr. zf.) Laf olsun diye.
Herifin gevezelii hep g1tgmna.
G r kaynatmak (tr. f.) (bk. G r atmak) .
-

GM
G rla (tr. zf.) Boyuna, bir dziye,
alabildiine. Herifte ene mi dedin,
grla.

G tlek (tr. s.) Me'bQn (bk. Belik,

Be yldz, Dmbelek1 , E l lisekiz, Es
naf1, Fol fuk1 , Gto, bnetor. lnek3,
Kayarto, Kova, Taync, Verek).
G rnavlamak (f.) Cima etmek. (bk.
Gto (i.) M e'bOn. (bk. Belik, Be
ivilemek1, Fiek atmak. Kalba ek
yldz, Dmbelek 1 , Ell isekiz, Esnaf1 ,
mek, Kaskaslamak, Lehimlemek, Maz
Folluk2, Gtlek, bnetor, l nek3, Ka
galna karg saplamak, Nefes ek
yarto, Kova, Taync, Verek).
mek, Parman slatmak. Perinle
G t trampet almak (dey.) Key
mek, Pipo temizlemek, imendiferi
fi yerinde, neeli olmak. Papel/eri
raya sokmak, iirmek2, Tezgah kur
kvrdn, imdi gtn trampet al
mak, Uua gitmek, flemek, fr
yor. (bk. Az drt ke olmak) .
mek, Yefalfemek, Zmbalamak).
Gtnn kllar diyapazon ol
Gogo (i.) [iilen] Esrar, Gogondan
mak (tr. gr. dey.) mek.
biz de anlayaltm be olum 1 (bk.
G reko.- romen [kon umak] Konu
Ampes, Cgaralk, Cuk, Dalga1 , Dem,
urken belden aadan bahsetme[k] .
D i, D u man, Fino, G u bar, Hante
Beybabann yannda
greko-romen
ri; [ufak] H urda, l h ; [bir avu
konumayaltm, ayp ederiz sonra.
l uk] Kabza ; Kaynar; [iyi] Konca, Ke
G ubar (ar. i.) [iilen] Esrar. (bk.
i, Keyif, Nal, [kt] Paspal, Pf;
Ampes, Cgaralk, Cuk, Dalga1 , Dem,
[bozuk] Toprak, Nefes, Ot, Sarkz2) .
Di, D u man, Fino, Hanteri; [ufak]
H urda, l h ; [bir avuluk] : Kabza,
Gogocu(lar) (i.) Esrarke (ler), es
Kapakeyif, Kaynar, Kei, Keyif, Kon
rar eken (ler) . Gogocular piyastos
ca, Mal; [kt] Paspal, Pf; [bo
olmular be hacm 1
zuk] Toprak, N efes, Ot, Sarkz2) .
G beinden ietmek {dey.) B
G m (s.) Yalan, aslsz, uydurma
aklamak. Reat aabey, pinti
(sz veya haber) . Gm brak da,
mer'i gbeinden ietti. (bk. ivi
biraz harbi (
doru) konu be
lemek, Hacamat etmek, H acamatla
hacm 1 (bk. Atmasyon, Bom, Dol
mak, iirmek1 , ilemek).
ma, D ubara, Eftamintokofti, Kantin,
Kakariko2, Katakofti, Ktr, Ktr
G t (i.) 1 . Aptal, sersem, budala.
bom, Kofti, Palavra, M antar, Marta
Kulak asma u gtn lafna. (bk.
val, Masal, Poli m ) .
Abeci, Abullabut, Ahlat, Andava l l ,
G m atmak (dey.) Yalan sylemek,
Cackl k, Bangoboz, Denyo, Dilgoz,
aldatmak, kandrmak, Gene gm a
D dk makarnas, Dmbelek2, Ge
tyorsun.
be. Gebeaki, H abeci, Habeci kostik,
G me gitmek (dey.) 1 . Bo yere
Hafz, Halal m, Handava l l , H rbo, H rt,
lmek. Herifiolu gme gitti. (bk.
H rtaboz, H r, H yar, lspanak, Kan
G mlemek). 2. Yok yere heder ol
ser ilac, Kaalot, Kaalotzade, Ka
mak, boa g itmek. Bizim szlerimi.
kaval, Kerese1 , Keriz2, Ke, Koroy
gme gidiyor yahu.
do, Malak, M antar2, M ayn, Maval,
Gmlemek (tr. f.) lmek; yok yere
Pangodoz, Pililki, Saloz, aban, Ta
heder olmak. Bizim papel/er gmle
arabas, Tereya , Yanbolu). 2. Cesa
di; herifiolu gmledi, gitti. (bk.
ret. (Gt ister cesaret ister) .
Cavla ekmek, Cavlamak, Kakr
damak, Mortiyi ekmek, Mortlamak
G t altna gitmek (tr. dey.) H i
Nallar atmak veya dikmek, Sfr
yoktan kt bir duruma dmek.
tketmek, Tngrdamak).
Bou bouna gt altna gitmeyelim.
=

GM
G m (i.) Kadn. (bk. Kanck1 ) .
G ndzleme (tr. i.) Pi . . . . bo ver
kimbilir kimin gndzlemesidir. (bk.
Cumartesi ocuu, Fr, Kap aral).
G verte (ita. i.) Barbut oynanlan
kk masa. Bizim dkkanm (
kumarhanenin) gvertesini arakla
mlar (
almlar).
=

90

G verteden yrmek (ita. tr. dey.)

Kulamparalk etmek.
G verte seyahati (ita. ar. f. arg.)
fr, m uavinini arka bagaja bin
dirme. Ykmz aldk, haydi sen
de gverte seyahatine 1
G zeller resmi geidi (tr. ar. it.
f. arg.) Makam arabalarnn arka
sna taklan polis arabalar.

H
Habazan (s.) tahl ve karn a
o l a n [kimse]. Yirmi gndr herif
habazan. (bk. Abazan ) .
Habe ( i . ) Ekmek. Habe kaymak
(= ekmek yemek, karnn doyurmak) .
Habeci (s.) Aptal, sersem, budala.
(bk. Abeci, Abul labut, Ahlat, Anda
val l, Angut, Armut, Ayran azl,
Bangoboz, Cacklk, Denyo, Dilgoz,
D dk makarnas, Dmbelek2, Ge
be, Gebeaki, H abeci kostik, Hafz,
H alalm, Handava l l , H rbo, H rtapoz,
H r, H yar, lspanak, Kanser i l ac,
Kaalotzade, Kakaval, Kereste1 , Ke
riz2, Ke, Koroydo, Mantar2, Ma
yn, Naval, Pangodoz, Pilaki, Saloz,
Tereya, Yanbolu).
Habeci kostik (s.) Aptal, sersem,
budala. {bk. H abeci) .
Habeden (s.) Bedava olarak elde
edilen [para, eya] . . . (bk. Anafor,
Avanta, Bele, Lp).
Habe etmek (tr. f.) Karnn doyur
mak. gnden beri habe etmedim
be abi, a/Jktan imamm gevriyor.
(bk. Habe kaymak, Zil l iyi krmak).
Habe kaymak (dey.) Yiyecek ye
mek. Mangmn varsa, habe kayalm 1
{bk. Habe etmek.)
Habe ulanmak (dey.) Yemek ye
mek. Birka papel tlftkla da, kel Bo
dos'ta bir habe u/ana/im. (bk. Ha
be etmek, H abe kaymak, Zilliyi kr
mak) .
Hacamat (ar. i . ) H afif yaralama.
Hacamata bo ver de, u kalantoru
sv/eye/im.

Hacamat etmek (ar. tr. f.) Hafif

yaralamak. Dn gece, bizim kr
Hsn'y de hacamat etmiler. (bk.
ivilemek1 , Hacamatlamak, M hla
mak, iirmek1 , ilemek).
Hacamatlamak (ar. tr. f.) Yarala
mak. (bk. H acamat etmek).
Hacaa (ar. tr. i.) Anadolu'dan s
tanbul, Ankara gibi byk ehirlere
bol para ile gelen ve buralarn, bel l i
bal elenti yerlerinde, gsteri yap
mak maksadyle, fazla para harca
yan darl kl kimseler. u hacaay
sv/ersek, iimiz aynadtr hacm 1
Hacaalk etmek (ar. tr. dey.) L
zumsuz yere bol para harcamak, israf
etmek. Hacaa/Jk etme, yeter bu
kadar.
Hacbaba (ar. tr. f. i.) Zeker. (bk.
Alat, Babafingo, Babatorik, Bombili ,
Kam, Kereste2, Malafa, M aslahat,
Matrakuka, Pantolon bal, Saksa
fon, Simi lya, Torik, Zurna2, Zeke
riya) .
Hac m (ar. tr. n.) Tekl ifsiz ahbaba
"Azizim, kardeim" g ibi hitap olarak
sylenen sz. Hacm, sen daha koy
duum yerde otluyorsun be.
Hac pintorosa kavumak (dey.)
Dayak yemek. Canm hac pintorosa
kavumak istiyor galiba. {bk. Amorf
olmak2, Marizlenmek) .
Hafz (ar. i.) 1 . Saf, bn, ahmak. u
hafzm kulam bk de, ok kaval
lanmasm ( = can skmasn). (bk.
Abul labut, Andava l l , Ang ut, Armut,
Aval, Ayran azl, Bangoboz, Ca
ckl k, Denyo, D dk makarnas, Ge
be, Gebeaki, Halal m, H rbo, H rt,
91

HAF
H r, H yar, Kereste1 , Keriz2, Ke,
Koroydo, Mayn, Pangodoz, Pillki
Saloz, Tereya, Yanbolu). 2. Der
se kendini ar derecede kaptran
l}renci. O, hafzm biridir, kolay ko
lay uvallamaz. 3. Put, Gzel sesli
haflzla11mz var abil (bk. Be, Dm
belek, Esnaf1 , Folluk2, G tlek, b
netor, i nek, Kayarto, Kova, Kuzu,
Taync, Tekerlek, Verek) .

Hamam (ar. i. r. arg.) Lisenin

disiplin kurulu [rencinin ieride
terlemesinden kinaye olarak] . e
neni tutmazsan soluu hamamda
alrsm, ka11mam 1

Hafzlamak (ar. tr. f.) Ar derece

de derse al mak, iyiden iyiye der
sini ezberlemek. iftediki olduu
iin gece gndz haflzlyor. (bk.
i neklemek, Kulamak) .

Ham h u m aralop (b. s.) ie yara

maz deersiz [sz] . Ham hum ara
/opla vakit geiriyor. (bk. Cavalocoz,
rnk, Fasafiso) .

Hafzlk (ar. tr. i.) 1 . Aptall k, saflk,

bnlk. u hafzl blfak da, a
gzn biraz (bk. Kakavallk). 2.
Putluk. 3. (l}r. arg.) Kendini ar
derecede derse kaptrma. Tarihten
akmamak iin biraz hafJZlk lazm.
Hafif (ar. s.) Parasz, az paral, z
rt. Hafiftir, yanama 1 (bk. Bitli,
Dragon1 , H asta1 , Kokoz, Tngr, Trl).
Halalm (s.) Enayi, aptal, kumar hile
l erini yutan adam. (bk. Ekmeklik,
lspanak, Keriz2, Mayn, Pillki, Tas
ma, Yahnil ik) .
Halka (i.) Me'bOn. Halkadr, ustu
ra/arma (
yalanlarna) bo ver i
(bk. Belik, Be yldz, Dmbelk.
Esnaf1 , Folluk2, G tlek, G to, lb
netor, lnek3, Kayarto, Kova, Taync,
Verek).
=

Hallenmek (ar. tr. f.) 1 . yle by

l e geinmek, oluruyle idare etmek.
Allah ne verdi ise halleniyoruz. 2.
Kadna veya kza fena gzle bak
mak, sarkntlk etmek. Hamm abla
ya hallenmeyelim olum ! (bk. Ye
illenmek, saraka etmek2). 3. Bir e
ye i mrenmek, o eye kar istek duy
mak. Olum ak1Ya hallenmeyelim.
(bk. Sulanmak2).
92

Ham h u m (i.) Drlt, baartma.

Herifin ii gc ham hum . . .
H a m h u m etmek (f.) Drlt etmek,
ba artmak. Bir araba ham hum etti.

Haminto (i.) B irisini aldatarak fay

dalanma, anafor. Herifin ii gc
haminto.
H ampa (far. i.) Kafadar arkada. (bk.
Omuzda) .
Handavall (s.) Aptal, saf, vurdum
duymaz. O ne anlar, handavallmm
biridir. (bk. Andava l l , Abullab ut,
Angut, Armut, Aval, Bangoboz, Ca
cklk, Denyo, G ebe, Gebelki, H rt,
H r, H yar, Kereste, Keriz, Ke, Ko
roydo, Mayn, Pangodoz, Pillki, Sa
l oz, Tereya, Yanbolu).
Hanm evUld (s. r. arg.) ok ter
biyel i [ocuk]. zerine pek varma,
hamm evladdr, alayverir.
Hani (i.) Cima. (bk. Ahtu, Enjeksi
yon naturel, Tngrt) .
Hantavall (tr. s.) (bk. Andavall).
Hanteri (i.) [iilen] Esrar. (bk.
Ampes, Cgaralk, Cuk, Dalga1 , Dem,
Di, D uman, G ubar; [ufak] H urda,
lh; [bir avuluk] Kabza; Kapakeyif,
Kaynar, Kei, Keyif, Konca, Mal; [k
t] Paspal, Pf; [bozuk] Toprak, Ne
fes, Ot, Sarkz2).
Hap (ar. i.) Bir yudumluk afyon. ok
harmamm, bir hap ver bana 1
Hapaz (i.)
hapazda.

Yiyinti. Akl fikri hep

HAS
Hap (ar. tr. s.) 1 . Afyon eken.
Ulan, hap gibi ayakta uyuyorsun
be 1 2. Burn u n u kartrp smn
parmak ularnda yuvarlayan .

Harman (far. i.) akrkeyif [esrar

ienler hakknda]. Harmamm, bir
ampes daha toka et de mastor/aa
ym.

H a p etmez (ar. tr. s.) Kurnaz, ak

gz olan [oyunda]. Hap etmez, dik
kat et i (bk. Bizden, aka11, Kaar
peyniri, Yemez) .

Harp (ar. i.) K!lt oyunu. Haydi, y

le aylak durma be olum, ufak yol
lu harbe balaya/im 1

Hap yapmak (ar. tr. dey.) Burn u n u

eliyle kartrp smn parmak
ularnda yuvarlamak. (bk. Bocur
gat yapmak).
Hara yemek (dey.) Parasz, beda
vadan geinmek. Olum, biz senin
gibi hara yemiyoruz.
Harao (rus. i.) Rus kadn. Harao
/ara bak, sr ile denize giriyorlar.
Haraza (i.) Kavga, grlt. Haybe
ciyi ( = tuzaa drlen adam)
haraza karmadan svle 1 ( =pa
rasn a l ) . (bk. ngar, H r, Maraza) .
Harbi (s.) Doru, hilesiz, temiz [o
yun, i] . Bizim kel Mahmut'un oyunu
harbidir; herifiolunun her ii har
bidir.
Harbi konumak (f.) Dosdoi)ru ko
n umak, yalan syl ememek. Bizim
le harbi konuursan eyvala, yoksa ek
arabam.
Harbilik (i.) Doruluk, yalan syle
meme. Harbilikten ayflflfsan, bir ara
ba sopa yersin sonra 1
Harbi zar (far. st.) Kahvelerde tavla
iin verilen cvasz, doru zar.
Harcamak (f.) 1 . ldrmek [bak,
tabanca gibi eylerle]. Olam pisi pi
sine harcamlar. (bk. M ortlatmak2,
Nallamak, Temizleme1 ) . 2. Vazge
mek; madur etmek.
Harcn vermek (ar. tr. dey.) Tekdi r
etmek, azarlamak. Aynas1Zflk ederse
harcm veririm.

Hasbi gemek (ar. tr. f.) Ksa kes

mek, nem vermemek, aldr etme
mek, itibar etmemek. Hasbi ge
me olum, a gzn biraz 1 (bk.
Bolamak, Bo vermek, Dalga ge
mek, Haylamamak, lska gemek1,
Kelemek, Kumpas sallamak, Omuz
vermek, Tonel gemek, Yan izmek,
Yan sallamak).
Hasra sarmak (dey.) H rszl k .et
mek. Herifiolu japonu ( = el l i l i
ralk btn) has/fa sarm. (bk. Ha
sr etmek) .
Hasrc ( i.) H rsz. Has1Tc1d1T, alarga
ge i
Hasr etmek (dey.) almak, hrsz
l k etmek. (bk. H asra sarmak).
Hasrlara sarlmak veya yatmak
(ar. dey. f. arg.) fr, o g n hi
i yapmam olmak. Bugn has1T!ara
Saflfdk.
Hasr olmak (ar. dey.) Yenilmek,
oyunda kaybetmek.
Has ilemek (ar. tr. dey.) B irisin i n
yemeinden, izinsiz v e davetsiz ola
rak, bitinceye kadar yemek. Gryo
rum, babanm mal gibi has iliyor
sun 1 (bk. Piyiz kaymak, Rampa et
mek).
Hasta (far. s.) 1 . Parasz, zrt.
Ali ka gndr hep hasta. (bk. Bitli,
Dragon1, Hafif, Kokoz, Tngr, Trl).
2 . Peseta oyun u n da kaybeden [k!l
t] . 3. (r. arg.) Hazrl ksz snfa
giren, tembel renci. Ali, gene has
ta galiba.
93

HAS
Hastane (far. b.i.) [iinde futbol
ma yaplan] Stadyum.
Hasta olmak (far. tr. dey. r. arg.)
Derse almadan snfa girmek. Bu
gn, ok hastaym.
Haat (i. f. arg.) 1 . ok eskimi,
ypranm otomobil. Senin haat
ka papele okuttun 1 (bk. Ultarna)
2. (s.) Darmadank, ie yaramaz;
fena, bozuk; kt. O araba haat;
iler haat; herifin hali haat. (bk.
(Klstr).
H ametli (ar. tr. i.) Erkeklik aleti
(bk. Baba, Babafingo, Babatorik,
Bombili, Kereste2, Maslahat, Matraku
ka, Zurna2).
Hat kartrmak (ar. tr. dey.) Fo
yas meydana kmak, bo:wm ol
mak. "Nermin, Nermin . . ne oldun ?
devam et . . . Hat m kart Nermin l"
Akbaba, Savi Salp.
Hava almak (ar. tr. f.) Kovulmak,
yz vermemek; muvaffak olamamak.
Papel mi istiyorsun, hava alrsn sen 1
Hava basmak (ar. tr. dey.) 1 . G u
ru !anmak, iinmek. Seninki temiz
leri grnce etrafa ayr bir hava bast.
2. Palavra savurmak, yalan atmak.
Havacva (b. i.) B o, cnemsii, de
ersiz [sz] vayJ [i] . Syledikleri
hep havacva; bu i de havacna.
(bk. H avagaz).
Havagaz (b. i.) Bo, deersiz,
nemsiz, nafile, bouna. Senin dedik
lerin havagaz.
Havai (ar. i.) Hileli zar. Benim havai
hi amaz. (bk. Fndk, Gebe) .
Hava skmak (ar. tr. dey. r. arg.)
Can skmak, ba artmak. Baladn
yine hava skmaya be birader.
Haver (i.) Ortak. Bizim haver, ipe
un sermeye balam.

94

Havyar kesmek (dey.) Vaktini bo

geirmek, bir i yapmamak veya yap
maz olmak. (bk. Kilometre doldur
mak) .
Haybeci (i.) Dolandrclarn tuzaa
drmek istedikleri kimse. u hay
beciyi tavlayalm.
Haybeden (ar. zf.) Bedavadan, bo
una. Haybeden, metelik koklatmaz
tar adama. (bk. Anafor, Avanta, Be
le, Habeden, Lp) .
Haydamak (tr. f.) Defetmek, kov
mak. Afi'yi fabrikadan da hayda
mlar. (bk. Dehlemek, Sepetlemek,
Yrtmek1 ) .
Haydar (i.) Erkeklik aleti. (bk. Ba
bafingo, Bombil i, Kereste2, Masla
hat, Matrakuka, Saksafon, Zurna2).
Haylamamak {tr. f.) Aldr etme
mek, nem vermemek. Herifin kim
seyi haylad yok. (bk. Bolamak,
Bo vermek, Dalga gemek, Haspi
gemek, lska gemek, Kelemek,
Kumpas sal lamak, Omuz vermek,
Takmamak, Tonel gemek, Yan iz
mek, Yan sallamak).
Hayta (s.) Serseri, havai. Bu hayta
ne dolanyor buralarda. (bk. pikrk,
psiz).
Haytalk (i.) Serserilik, havailik. Hi
bir ie yaramaz, var m ona haytalk.
Helall (ar. i.) Sevgili, dost. u kar
dan gelen kz amur Hsn'nn
he/af/sna benziyor. (bk. Aftos, An
tin, Dalgamotor, Gaco, Nannik, Pa
oz, Zamazingo) .
Her boka maydanoz olmak (tr.
dey.) H er eye karmak.
Hndm (i.) alg l toplant, elenti.
Bugn Ayvansaray'da hndm var . . .
Hndmlamak (tr. f.) stne k
mek, ul lanmak. Bir de baktm Ah
met'i hndmlam, az kald boazl
yordu.

H S
H nt (erm. s.) Del i; budala. bi'te ka
fa ne gezer, hmtm biri.
H r (tr. i.) Kavga, gril'!. (bk. n
gar, Haraza, Maraza) .
H rbo (krt. i.) 1 . l rikvm, i riyar
adam. (bk. Zpr, Zirman). 2. (s.) Ah
mak, budala, sersem. (bk. Abul la
but, Andava l l , Angut, Armut, Aval,
Ayran azl , Bangoboz, Cacklk,
Denyo, Ddk makarnas, Gebe,
Gebelki, Hafz, H rt, H rtapoz, H r,
H yar, Kereste1, Keriz2, Ke, Koroy
do, Mayn, Pangodoz, Pillki, Saloz,
Tereya, Yanbolu ) .
H r karmak (tr. f . ) Kavga, grl
t etmek. Hr karaym deme, abuk
enselenirsin burada.
H rt (s.) Sersem, budala, a hmak.
Hrtm biri, ne derse desin. (bk. H r
bo2).
H rtapoz (s.) Aptal, sersem; a
kn. Bo ver u hlrtapoza 1 (bk. H rbo).
Hrtapozluk (i.) Aptal l k, sersemlik,
budalal k, aknl k. Hlftapoz/uu b
rak da doru drst konu. (bk. Aval
l k, H rtl k, H yarl k) .
H rtlk (i.) Aptal l k, sersemlik, bn
l k. Onun ald tutum, hmflktan
baka, bir ey deil. (bk. Aval l k,
H rtapozluk, H yarl k).
H r (tr. s.) (bk. Andavall, H rbo,
H rt).
H yar (tr. s.) Kaba saba, yol yordam
bilmeyen, yontulmam [kimse] . He
rifiolu yle bir hwar ki, Akdeniz'e
dorasam, koca denizi cack yapar./
Hwar gibi do/a1Tsan, pak ensele
nirsin byle.
Hyaraa (tr. f. s.) (bk. H yar) .
H yarlk (i.) Aptall k, Sersemlik, b u
dalal k, akn l k. Olum hyarflkla i
yrmez, az buuk gzn a 1 (bk.
Avallk, H rtapozluk, H rtlk).

Hzl fr (tr. fr. f. arg.) Kendini

metheden , tecrbesiz, toy fr.
Hzfl frdr, ne rensek kardr be
olum.
H ilftliah mere laf konumak (ar.
tr. dey.) Birinin houna gitmeyecek,
birini fkelendirecek bo ve deer
siz eyler sylemek. Ulan amma da
hilaliahmere laf konuurmusun be . . .
Hindi (s.) akn; kolayl kla aldat
lan zengin. Hindiyi biraz yemle de
kafes/eye/im.
Hizmeti baldr (ar. tr. b. i.) Ga
yetle kal n sarlan cigara. u hizmeti
baldmm bana toka et 1
Hoca (ar. r. arg.) renci ara
snda hitap eklinde kullanlr. Hoca
defterini biraz versene 1
Horain (tr. i.) Eroin . (bk. Beyaz,
Mal3, Orain, Toz).
Horozuna kravat takmak (tr.fr.
dey.) Adamakl l dvmek, hakkn
dan gelmek. (bk. D uman attrmak, D z
nefes etmek; iyi etmek) .
Hortlamak (f.) ok fkelenmek.
Herif hortluyor, abuk yaylan. (bk.
Uyuz olmak) .
Hoafna g itmek (far. tr. dey.) Ho
una gitmek, pek memnun olmak.
Herifin kalaylamas hoafma gitti ga
liba . . .
Hoor (erm. i.) Eti budu yerinde
iman ve gzel kadn. Adam ol da
u hooru sana alaym.
H u rda (far. i.) Esrar. Hacm, iki di
hurda ulan da kafam toparlayaym.
(bk. Ampes, Dalga, Nefes, Kabza,
Konca, Paspal, Toprak) .
H k mat (ar. i.) Hapishane md
r. Hkmat akarsa dalgay, boy
laflz sonra mnferidi.
H snbey (ar. tr. b. s.) Kendini be
enen, kendini ven [adam] .
H sniyftnm (ar. tr. b. s.) Kendini
beenen kendin i ven [kadn, kz] .
95

lh (i.) Esrar [ekilen]. (bk. Ampes.

Cgaralk, Cuk, Dalga1 , Di, D u man,
Sarkz) .
lrgalamak (tr. f. r. arg.) lgilen
dirmek. O i, beni hi trga/amaz.
lska (ed. ) Yok. (bk. Nanay) .
lska gemek (dey.) 1 . Ehemmiyet,
nem vermemek, aldr etmemek.
(bk. Bolamak, Bo vermek, Dalga
gemek, Haylamamak, Kelemek,
Kumpas sal lamak, Omu2 vermek, To
nel gemek, Yan izmek, Yan salla
mak). 2. Atlan ey hedefe isabet
etmemek . 3. H edefe isabet etti re
memek. Amma keskin nianc imi,
her atmda ska geiyor.
lskata (n.) Bok l Bas uradan, skata !
.
Iskota ba cak (st.) i ine doru eri
bacak. [Skoda marka otomobille
rin, arka tekerleklerinin biraz ieri
basmasndan kinaye).

96

(slak (tr. s.) Henz cima eylemi

(kadn) . Yeniyla slak girdim.
slatmak (tr. f.) Birini dvmek. Dn
akam kl kuyruk Hsn'y, "1Yn?lsz
/ar sabaha kadar slatm/ar. (bk. ier
mek, Mariz atmak, Marizine kay
mak, Marizlemek, Mariz ulanmak).
lspanak (gr. s.) Enayi, budala. lspa
nak, az bana bak i (bk. Andava l l ,
Angut, Armut, Aval, Bangoboz, Ca
ckl k, Denyo, Gebe, Gebelki, Ha
fz, H rbo, H rt, H r, H yar, Kanser
i llc, Kereste1 , Keriz2, Kakaval, Ke,
Koroydo, Mayn, Pillki, Saloz, Yan
bolu ) . [greke "ispanaki", latince
kk "spinaceum"dur.)
lspanakzAde (gr. far. b. s.) Enayi
olu enayi, aptalolu aptal. Brak u
spanakzadeyi, ii gc hep palavra.
lnlamak (tr. f.) Kovmak, bandan
savmak (bk. Sepetlemek).

lbi!}inl kaldrmak (dey.) Kar gel

mek, kafa tutmak. u kaalotzade
ye bak, bize de balad ibiini kal
d!fmaya.
bi (s.) Aptal, sersem. (bk. H rbo2) .
bnetor (ar. s.) Ahlaksz gen, me' bn. (bk. Belik, Be yldz, Dmbe
lek, Ell isekiz, Esnaf1, Folluk2, G t
lek, Kayarto, i nek, Kova, Taync, Ve
rek).
ieri d mek (tr.) Hapse girmek.
Peynirci Yusuf gene ieri dm.
(bk. Kodese girmek, Delie girmek,
Kafese girmek).
iirmek (tr. f.) Dayak atmak, dv
mek. Tahtakoza enselenirsen, saba
ha kadar iirirler seni. (bk. slat
mak, Mariz atmak, Marizine kaymak,
Marizlemek, Mariz ulanmak) .
ifade (ar. i.) i. Ne ifadedir, anlama
dm yahu l
ifadesi tamam olmak (ar. tr. dey.)
Hap yutmak, ii bitmek. Alt ay ko
deste kalsm, ifadesi tamamdlf.
iki seksen uzanmak (dey.) Keyiflen
mek, neelenmek, zevklenmek. He
rifiolu mangiz/eri vurunca iki sek
sen uzand, hala da uzamyor.
ikizler (i.) Kz, kadn memeleri veya
gs. ikizlere takke giydirmek ( =
Sutyen takmak). (bk. Ampul, Bal
kon, Far, Tampon) [o ul hal inde:
Yedek paralar, Taret] .
kmalsiz gemek (ar. tr. f. arg.)
fr, yeni girdii bir arabada bir
sene devaml olarak almak. B u
sene ikmalsiz geemezsin 1

kramiye dmek (ar. tr. dey. f.

arg.) Ceza kesmek. Bizim hz/J
fre ikramiye dm.
kramiyeli (ar. tr. s.) Toplum polisi.
kramiyeli kardan skt pak top
la tas tara (bk. Fruko, Yourtlu
bakla). [Frukodan ikramiye kmas
dolaysyle ald ad] .
mam kay!} (ar. tr. b. i.) Tabut. Bu
binlii tek bama yuvarlarsan, sa
baha kar seni imam kayma bin
dirip Eyupsu/tan' gezdirirler anam
babam.
ma m suyu (ar. tr. b. i.) Rak. mam
suyundan biz de anlaya/im, olum.
(bk. Anzarot, Carmak, Carmakcur,
Duziko, lstim1 , Prna, Prne, Prn,
Piyiz).
manm (ar. n.) Anam, canm, ku
zum, kardeim. lmamm, bize de mi
fiyaka ? ; mamm tahtelbahir, bize de
mi torpil.
ncir dolmas (b.i.) Erkeklik bezi,
haya. (bk. Gavgav, Kampana[lar.]
inek (i.) 1 . Otomobil. inekler ne a
lemde, st ( = benzin) n var m?
biraz emzirelim [sivil frn res
mi bir makam arabasndan ucuz ben
zin satn almak zere yapt teklif
ve hortumla benzin ekmek istemesi] .
2. (r. arg.) Kendisini tamamyla
derse kaptrm olan al kan ve saf
renci. inein biri, futboldan ne
anlar. 3. Me'bOn. (bk. Belik, Be
yldz, D mbelek1, E l lisekiz, Esnaf1,
Fol luk2, Gtlek, l bnetor, Kayarto, Ko
va, Taync, Verek) .
nekil (b. i. r. arg.) Ar derecede
kendini derse kaptrm olan ok
al kan ve saf renci. Ahmet mi?
blfak, ineki/in tekidir. (bk. l nek2) .
97

iNE
ineklemek (f. {jr. arg.) Fazla der
se al mak. Fizie adamaklf!t inek
lemek lazm, yoksa aktmrlar bizi.
(bk. Kulamak) .
ngiliz armas (tr. ita. b. i.) Tekdir
[byk] . ngiliz armasm yiyince,st
dkm kediye benzedi.'- (bk. Papa
ra).
ini tak mlar (dey.) Kadnn bacak
lar. u dalgamotor ( dost, sevg i l i,
metres) un ini takm/an, deme pa
ozda (
kadnda) bulunmaz.
=

nmek (tr. f.) Vurmak, l atife yol lu

vurmak. Bodoslamadan bir tane iner
sem ei be grrsn, alimallah 1
intihar etmek (ar. tr. dey. f. arg.)
Evlenmek. Yazk, intihar etmi, de
sene.
lpik rk (tr. b. s.) Babo, serseri.
Herif adam deil ki, ipikmm biri,
nereye gitse sepet/eniyor (
ko
vuluyor) . (bk. H ayta, ipsiz) .
pini kesmek (tr. dey.) 1 . Savumak,
kamak, ayrlmak. (bk. Amak, An
izlemek, Cicozlamak, Czdam et
mek, Czdam ekmek, Czlam ek
mek, zlmek, Dmeni krmak, Fer
lemek, Fertii ekmek, Fertiklemek,
Krmak, Kirii krmak, Nokta olmak,
Palamar koparmak, Panik krmak,
Payandalar zmek, Trlamak, Ty
mek, Voltasn a l mak, Zamkinos et
mek, Zplamak). 2. Parasz brak
mak. Bizim hacmm, yirmi gnden beri
ipini kesmiler.
=

plememek (tr. f.) Saymamak, iti

bar gstermemek, ehemmiyet verme
mek, kulak asmamak, d i nlememek.
Bizim beybaba, kimseyi iplemez. (bk.
p takmamak) .
psiz (tr. s.) Babo, serseri. psizin
biri, yan iz ! (bk. pikrk) .
p takmamak (tr. f.) nem verme
mek, dinlememek, saymamak, iti
bar etmemek. (bk. plememek).
98

iskandil etmek (ita. tr. dey.) Bak

mak, seyretmek, gzetlemek, az a
ramak, yoklamak. B ir iskandil eder
sen, anlarsm herifin dalgasm. (bk.
Dikizlemek, Kitakse etmek).
skele almak (dey.) B i r erkek, ka
dna musallat olmak, sarkntlk et
mek. Hlfboya bak, deminden beri u
klstr paoza iskele a!tyor.
spinoz (gr. s.) Geveze, boboaz. ls
pinozdur o, gven olmaz ha.
spiyon (fr. i.) H afiye, mzevir. spi
yondur, uskut l (bk. Radarc).
spiyonculuk (fr. tr. i . ) H afiyelik,
mzevi rl ik.
spiyonlamak (fr. tr. f.) Hafiyel ik
etmek, mzevirlik etmek. u grd
n aval dn ispiyonlamlar, bugn
de enselemiler.
istavroz fidesi (gr. r. it.) [kfr ma
kamnda] G avurun pii. Ulan bize de
mi madik, istavroz fidesi.
stif (gr. i.) Uyku.
istifinden balamak veya balat
mak {dey.) Kfr etmeye yelten
mek. imdi istifinden balanm veya
balat/rsm ha !.
stim (ing. i.) Rak, arap ve saire
gibi ispirtolu ikiler. (bk. Anzarot,
Carmak, Carmakcur, Duziko, mam
suyu, Prna, Prne, Piyiz).
stimini almak (ing, tr. dey.) Sar
ho olmak, iki imek. "Tam istimini
a/mca yreine dolanlar taar." - H .
R.G. (bk. M astorlamak, Masturla
mak, Matiz olmak, Pilot olmak).
istinga* [etmek] ( i.f.) Ceket, pan
tolon, don, alvar gibi eyleri aa
syrma [k].

italyanca, yelkenleri toplamak manasna

gelen bu kelime. greke stingaro, por
tekizce estingar, talyanca
stringare
szlerinden gelmedir. G. Mayer'in yukarda
anlan eserine bk. (s. 77) .

Y
i (tr. i.) Hile, dalavere. Herifin iini
akmlar ( anlamlar) (bk. A
maz, Kakariko, Mandepsi, Tonga,
Zoka).
almak (tr. dey.) Kur yapmak, ya
rarlanmak. "Kalk be, byle uydurma
filim seyredilir mi? - Dur ulan, kzdan
i altyorum." (Akbaba- S.Salp)
i (tr. i.) Hile yapan oyuncu, kumar
hrsz, fendbaz, rir (bk. Markac,
N u marac).
lemek (tr. f.) 1 . Armak, almak,
hrszlk etmek. Olan daha toy ama,
hi aktlfmadan iliyor. (bk. Anafor
lamak, Araklamak, Bomba patlatmak,
Kaldrmak, Kaparoz etmek,
Kapa
rozlamak, Omuzlamak, Srklamak, Tr=

tklamak, Tufalamak, Tydrmek1 )

2. Aratrmak. 3. (f. arg.) Alay et
mek. in gcn ilemek. (bk. al
trmak, Maytaba al mak, Maytabet
mek, Saraka etmek, Sarakaya almak) .
.

letmek (f.) (bk. lemek3) .

it kr nts (tr. b.i.) Yarm yamalak
it olan kimse.
yi etmek (tr. f.) 1 . Soymak, para
sn pulunu almak. Daym skmeden
pak iyi et u kalantor/J. 2. almak,
i etmek, kendine mal etmek. (bk.
Yrtmek, Trtklamak) . 3. Hakkn
dan gelmek. "Fmd, fst, leblebiyi
1 O dakikada iyi etti." (Akbaba- S.
Salp) .

99

J
Japon (i.) E l l i l iral k [bt n ] . Dn
den beri be japon vurmu ( ka
zanm) . (bk. Mor) .
Jeton (fr. i.) "Ge anlama, abuk
=

1 00

anlayamay ve kavrayamay" anla

mna gelen:
"Jeton dt" veya
"Jeton ge dt"; "nihayet anladn,
akln erdi" deyimlerinde kullanl r.

K
KAbe (ar. i. f. arg.) iki yeri. Herif
gece gndz kabede.
Kabz olmak (dey.) 1 . Bo, isiz
kalmak, i gremez olmak. ler ay
nasz, on gndr kabz olduk. 2. N ut
ku tutulmak, bir ey syleyemez ol
mak. akal Mahmut'u grnce bir
denbire kabz oldun ha 1
Kabza (ar. i.) Bir avuluk esrar. Bir
kabzaya seksen papel bayldk (
verdik) .
=

Kafas bozulmak (ar. tr. dey.) Kz

mak, hiddetlenmek. Herifiolu iki
kelam etti, kafam bozdu.
Kafas izinli olmak (ar. tr. dey.) O
aral k akl banda olmamak, dn
me kabil iyetini geici olarak kaybet
mi olmak, kafas baka eylerle me
gul ve dnr bulunmak. Sen sy
lediini unutmusun be olum 1 U
nutmasma unutmadm ama, o zaman
kafam izinli idi.
Kafa tleme (i. dey.) ok lafla
birini rahatsz etmek. Sabahtan beri
dikine tlfa/a kafam tledi (bk. Ka
fese almak, Kavallanmak).
Kafaya al mak (ar. tr. dey.) 1 . Bir ii
engel leyeni susturmak. u hlfboyu
kafaya al da, ilerimiz yrsn. 2.
yapacak kimseyi bul mak, adamn
bulmak. Kafaya altrsan bir sonu elde
ederiz.

Kafesi (far. tr. i.) Her hangi bir

suretle birisinin elindeki paray veya
mal elde eden kimse, tefeci. Kafes
idir, gven olmaz szne.
Kafese almak (far. tr. dey.) Lakr
dy uzatarak birinin cann skmak.
ispinozdur, kimi grse, kafese allf.
(bk. Kafa tlemek, Kavallanmak) .
Kafese koymak (far. dey.) Kandr
mak, aldatmak. Kafese koyup enayi
den elli papel ekecek. (bk. Tongya
drmek).
Kafeslemek (far. tr. f.) Aldatmak,
kandrmak, her hangi bir suretle bi
risinin el indeki paray veya mal el
de etmek. u moruu kafes/ersek
dnyalmz dorulur. (bk. Atm al
tya balamak, Samak) .
Kafeslenmek (far. tr. f.) Aldanmak,
soyul mak, para kaptrmak. Kam kur
rastyz biz, kafes/enir miyiz kolay ko
lay ! (bk. Amaza gel mek, Basmak3,
Boul mak, Tongya
dmek, Yemek).

dmek, Tora

Kakanos (s.) irkin. Bir kakanos

aftos enselemi, aklmca fiyaka satt
yor bize.

Kafa ya (b. i.) Bel, sperma.

Kakrdamak (tr. f.) lmek. Bizim

moruk Ali de kaklfdan11. (bk. Cav
la ekmek, Cavlamak, ngra
ekmek, Gmlemek, Mortiyi ek
mek, Mortlamak, Nallar atmak, Nal
lar dikmek, Sfr tketmek3, Tngr
damak, Yrmek1 ) .

Kafes (far. i.) H apishane, tevkifhane.

Arakltm aktmrsan (
bel 1 i e
dersen) gidecein yer kafestir. (bk.
Del ik, Kodes).

Kalantor (ita. i . ve s.) Zengin, vari

yetli, kelliferli, para l pullu adam. /J
kalantoru ense/ersek, dnyalt do
rulturuz. (bk. Kaln, Ya l ) .

KAL
Kalay (tr.) Kfr. Harbi sz km
yor bu adamm azmdan be, ii g
c hep kalay.
Kalay basmak (tr. f.) Kfr etm e k.
Herif yle bir kalay bastl ki,- deme
gitsin. (bk. Okumak, Perdahlamak2).
Kalaylamak (tr. f.) Kfr etmek: u
hlyara bak, nne geleni kalayllyor.
(bk. Kalay basmak. Okumak) .
Kaldrmc (gr. i.) Dolandrc, yan
kesici. Senin gibi kaldmmclafl ok
grdk biz olum I (bk. Arak, Pan
duflac, Trnak, Tutac).
Kaldrmak (tr. i.) almak, armak.
Ahmet bugn ykl (
ok para
eden deerli eya) kaldlfm, ii i.
(bk. Anaforlamak, Araklamak, Bom
ba patlatmak, Cebel lezi etmek, le
mek1 , Kaparoz etmek, Kaparozla
mak, Omuzlamak, Srklamak, Trtk
lamak, Tufalamak, Tydrmek1 , Y
rtmek2, Zula etmek).
=

Kalba ekmek (dey.) Cima etmek.

(bk. ivilemek1 , Fiek atmak, Le
h imlemek, Nefes ekmek, Parma n
slatmak, Perinlemek, Pipo temiz
lemek, imendiferi raya sokmak, i
irmek2, Kaskaslamak, Tezgah kur
mak, Uua gitmek, frmek, Ye
fallemek, Zmbalamak.)
Kalb d i n lendirmek (tr. dey.) l
mek, vefat etmek. (bk. Cavla, ek
mek, Cavlamak, Gmlemek, Kakr
damak, Mart olmak, Nallar dikmek,
Tngrdamak, Yrmek1 ) .
Kaln (tr. s.) Zengin, para l [kimse] .
Herif, kaim, gnde yz papel eritiyor.
(bk. Amerika, Kalantor, Ya l ) .
Kalk gidelim o l m a k (tr. dey.) Kay
bol mak, al nm ol mak. Bizim paket,
kalk gidelim olmu.
Kalle (ar. s.) Sznde durmayan,
hi lekar, dzenbaz, yalanc. Kalletir,
tlrama bo ver i (bk. Dubarac).
1 02

Kamano etmek (dey.) Aktarmak,

elden ele devretmek; yklemek, ver
mek. Tlftkladm papel/eri bana ka
mano et, alt yamm dnme 1 (bk.
Kavano2).
Kam atmak (tr. dey.) Aldatmak,
Kazklamak, kazk atmak. Bana felek
yine kam att. (bk. Kaya ekmek,
Madik oynamak).
Kam krmak (tr. dey.) Belsouk
luu ol mak. Herifiolu klstr pa
ozu eniseleyince kam kum. (bk.
Bastonu krmak).
Kam koymak (dey.) 1 . Aralarn
bozmak, pimi aa su katmak. Ara
mza kam koydu. Bana kam m
koyan lan. 2. Kurnaz, h ilekar oyuncu
aleyhine, enayi oyuncuya g yaben
sz syl emek. Kam koy da, ben
yapaym. (bk. Kazk atmak, Kazk
lamak) .
Kllmil (ar. i.) [iilen] Esrar. Kamilden
ne haber olum 1 (bk. Ampes, Cga
ral k, Cuk, Dalga1, Di, Duman, Fi
no, G u bar, H anteri; [ufak] H urda,
l h ; [bir avuluk] Kabza, Kapakeyif,
Kaynar, Kei, Keyif, Konca, Mal; [k
t] Paspal, Pf; [bozuk] Toprak,
Nefes, Ot, Sarkz2).
Kampana [lar] (i.) Erkekl ik bezi,
haya [lar). (bk. Gavgav, ncir dol
mas).
Kampanac (ita. tr. s.) arlatan, Sah
tekar, R iyakar. Szne bo ver, kam
panacdlf.
Kamyon (i.) Ahl aksz kadn. (bk.
Esnaf1 , Antin1 , Paoz) .
Kanatlandrmak (tr. f.) almak, a
rmak. Bizim kitab da kanatlandlf
mlar. (bk. Kaldrmak) .
Kanat krmak (tr. dey.) Syledi
inden, verdii szden caymak.
Kanck (tr. i.) 1 . Kadn. 2. (s.) Kah
pe mizal erkek. Ne derse desin, kan.
cktu vesselam . . . I

KAP
Kandral (i.) Laf anlamayan, kal n
kafal [kimse]. Herifiolu kandral,
davul alsan yine anlamaz. (bk. An
dava l l , Angut).
Kandil (ar. i.) ok sarho. Herif kan
dil, kibriti dokunsan parlayacak. (bk.
Bulut, Dut, Fil ispit, Fitil, Kandilli,
Kp, Matiz, Turu, Vapur, Ykl2,
Zom2),
Kandilli (ar. tr. i.) Fitil gibi sarho
(bk. Kandi l ) .
Kanemi olmak (dey.) Kzarmak, m o
rarmak, mahcup olmak.
(bk. Amorf olmak, Bozum olmak, D ut
g ibi olmak, Ekimek1 , Foslamak, Ma
dara ol mak) .

Kanser i Ulc (fr. ar. s.) Grgsz,

kaba, aptal, budala [Yunanistan'da,
bir hyarn kansere iyi geldii, gaze
telerde i l a n edildikten sonra, "kaba
saba, aptal, hantal" a nlamna gelen
"hyar" sznn bir benzeri olarak
kullanlmaktadr]. (bk. Abullabut, An
dava l l , Aval, Bangoboz, Cacklk,
Gebe, H rt, H yar, Kereste1 ) .
Kantarl ( a r . t r . i . ) Ar kfr. Bir
kantarl savurdu.
Kantarl atmak (ar. tr. dey.) Kfr
etmek, svp saymak.
Kantarly basmak (ar. tr. dey.) S
vp saymak, kfr etmek. Herifin
damarma basmca, o da kantar!ty
basm. (bk. Bayramlk azn a
mak, Kalay basmak, Kalaylamak, Kan
tarl atmak, Okumak, Perdahlamak2).
Kantin (s.) Yalan, uydurma, bo, a
slsz [sz ve haber] . Herifin akl fikri
hep kantin. (bk. Atmasyon, Bom, Dol
ma, D ubara, Eftamintokofti, Kaka
riko2, Katakofti, Ktr, Ktrbom, Kofti,
Madik, Mantar, Martaval, Masal. Pa
lavra, Polim, orolop) .
Kantin atmak (dey.) Yalan uydur
mak, aslsz, bo sz sylemek. "Sen
bu nazltfara ne kantin atyorsun bil
mem, ben de senin gibi irat kart isti-

yorum". H . R.G. (bk. Bom atmak,

G m atmak, Ktr atmak, Madik at
mak, Mantar atmak, Mantarlamak,
Martaval atmak veya okumak, Ma
sal okumak, Maval okumak, Palavra
atmak veya skmak, Palavra savur
mak, Piyaz doramak, Polim atmak,
Ustura al trmak, Viraj almak; [kar
lkl] Vurumak) .
-

Kapak (tr. i.) B i r nevi kumar hrsz

l [btn oyun larda yaplan bir hile
deildir. Baz oyunlarda ok avan
taj vardr. Pokerde d e uygulanan hi
l elerin en nemlisidir] .
Kapakeyif (tr. a r. b. i.) [iilen] Esrar.
[bir hafta gnete brakldktan son
ra, ieklerin diisi makbuldr, bun
lar el veya bir arala ufalanarak toz
haline getiril ir.] (bk. Ampes, Cgara1 k, Cuk, Dalga 1 , Dem, Di, D uman,
Fino; Hanteri; [ufak] H urda, ki;[bir
avuluk] Kabza, Kaynar, Kei, Keyif,
Konca; [kt] Paspal, [bozuk] Top
rak, Nefes, Ot, Sarkz2) .
Kapak kadna piti vermek (dey).
[oyunda] Aptal lamak, enayilemek.
(bk. Az paa olmak, Salozlamak) .
Kapal dkkana kira vermek (dey) .
N ianlamak.
Kaparna (i.) Dost, metres, kapatma.
"O enayi/eri tanmm, onun biri bizim
Hisarl Bey'in kapamasdr." H . R.G.
(bk. Aftos, Antin, Dalgamotor, Gaco,
M i ntoni, Nannik, Paoz, Zamazingo,
Zamkinos) .
-

Kaparoz (i.) Ktye kullanmak yo

l uyle havadan gelen mal veya para.
Her zaman ele gemez byle bir ka
paroz. (bk. Arak, Aremento, Pan
dufla).
Kaparozcu (s.) Ktye kul lanma
yoluyle havadan mal ve para kazanan
veya kazanmak isteyen [kimse] . Ka
parozcunun biridir, yan iz i (bk. A
naforcu, Avantac, Belei,. Otlak).
1 03

KAP
Kaparozculuk ( i.) B i r eyi ktye
kullanarak havadan mal veya para
kazanma veya kazanmak isteme. Ka
parozculuk skmez oldu bu memle
kette artk. (bk. Anaforcul uk, Avan
tacl k, Beleilik, Lplk, Otlak
lk).
Kaparoz etmek (tr. f.) B i r eyi elde
etmeye yeltenmek, elde etmek. Ulan
bu papel/eri nerden kaparoz ettin ?
Kaparozlamak (tr. f.) etmek, a
rmak, almak. Seksen papelini ka
. paroz etmi . (bk. Anaforlamak, Araklamak, Bomba patlamak, Kaparoz
etmek, Kaynatmak2, Omuzlamak, Srk
lamak, Trtklamak, Tufalamak, Zula
etmek).
Kap a ral (i.) Pi. Bo ver u
kap ara/Jma. (bk. Cumartesi o
cuu, Fr, Gndzleme).
Kapmak (tr. f.) pmek. Ne g
zeldi o kapma sahnesi. (bk. per1 emek) .
Kapka (tr. s.) Elden kaparak a1 p kaan hrsz. (bk. Arpac ) .
Kapka lk (tr. i . ) Elden kaparak
alp kama (bk. Arpack).
Kaput gitmek (dey. r. arg.) H i
bir snav verememek. Fizikten km
ca asabatm bozuldu, kaput gittim.
Kaputu kesmek (dey. r. arg.) S
navlardan birini vermek. (bk. Kapu
tu yrtmak) .
Kaputu yrtmak (dey. r. arg.)
(bk. Kaputu kesmek).
Karagz (tr. b. i.) Kk boyda tav
la zar. u karagz kaldlf da kz
( = cval zar) getir.
Karagz indirmek (tr. dey.) Oyun
etmek. "Eer paylarmza karagz in
dirmeyi dnyorsan, bu i fenaya
varr." H . R . G .
Karanfil (gr. i . ) Makat, bzk. Ka
ranfili sk m? (bk. M eneke) .
-

1 04

Karanfili skmak (gr. tr. f.) Ura

mak, meakkate dayanmak, sabret
mek. Biraz daha karanfili skarsan, iki
ay sonra taburcusun. [greke "ka
riofil lon" aslndan].
Karanfilli (gr. tr. i.) htiyar kadn
ferci.
Karga talamak (dey.) Duraklarda
bir kza veya kadna sarkntlk et
mek. Sus, sus Hsrev'i karga talar
ken yakaladm. (bk. Hallenmek2, s
kele almak, Saraka etmek2, Yeillen
mek.)
Kartaloz (s.) Kartlam [kimse] .
u kartaloz herifi adam edemedik gitti.
Kartvizit brakmak (fr. tr. dey.)
Kusmak, kayetmek. Hangi kerata bu
raya kartvizit blfakm. (bk. Brt
len karmak, Konferans vermek, t
mek2, Tavus kuyruu karmak).
Kasap (ar. i. f. arg.) 1 . Otomobil i
ok hor kullanan, ypratan fr.
Herifiolu fr deil, safi kasap.
2. (r. arg.) ok zayf not veren er
kek retmen.
Kase (far. i . ) G t. Damdan atlam
ama, kaseyi de kum. (bk. Atras,
Boha, B ayata, Davul, Defrans, Def
ransiyel, Ense, Kfe, Semer, Tiz).
Kaslmak (tr. f. f. arg.) M teri,
otomobil e kurulup yaslanmak. Ka
rya bak , amma kaslm ha 1
Kasnt (i.) Kibir, g urur, azamet, b
yklk. Bize de mi kasmtl be karde
im.
Kaskaslamak (f.) Cima etmek.
(bk. ivilemek1 , Fiek atmak, Lehim
l emek, Nefes ekmek, Parman s
latmak, Kal ba ekmek, Perinlemek,
Pipo temizlemek, imendiferi raya
sokmak, iirmek2, Tezgah kurmak,
Uua gitmek, frmek, Yefal lemek,
Zmbalamak).
Kasnaklamak (f.) Kertmek [birisini].
Kaspanak (ar. zf.) Zorla. Kaspanak
u/anm papelleri. (bk. M etazori ) .

KAY
Kaalot (s.) Aptal, budala. Ulan ka
alot, nereden dtn buraya. (bk.
Abeci, Abul labut, Ahlat, Andavall,
Angut, Armut, Aval, Ayran azl,
Cacklk, Denyo, Dilgoz, D dk ma
karnas, Dmbelek, Gebe, Gebeil
ki, Habeci kostik, Hafz, Halalm,
Handavall, H rbo, H rt, Hrtaboz,
H r, H yar, lspanak, Kanser i l ilc,
Kaalotzilde. Kakaval, Kereste1 , Ke
riz2, Ke, Koroydo, M antar2, Mayn,
Naval, Pangodoz, Pililki, Saloz, Te
reya, Yanbolu ) .
KaalotzAde (b.s.) Enayi olu enayi,
aptal olu aptal. Kaa/otzfde, baba
nm zenginlii para etmez.
Kaar, Kaarpeyniri (s.) Oyunda
akgz, kurnaz olan [kimse] . Ya
nmdaki kaarpeyniridir, dalga geme,
a gzn ! (bk. aka l 1 , H apetmez,
Yemez.) Kakariko (i.) 1 . Hile, dolap. Herifin
ii gc hep kakariko. 2. Yalan, do
lan. (bk. Atmasyon, Bom, Dolma1,
D ubara, Eftamintokofti, Kantin, Ka
takofti, Ktr, Ktrbom, Madik, Mar
taval, Masal, Palavra, Polim, oro
lop). 3. Fesat.
Kakaval ( ita. s.) Aptal, sersem.
Herif sffi kakaval, ne anlar vot
kadan. (bk. Andava l l , Aval, Cack
l k, Hafz, H rbo, H rt, H r3, H yar,
Ke, Koroydo, Pilaki, Saloz) .
Kakavallk (ita. tr. i.) Aptall k,
budalalk. Kakaval/k para etmez,
gzn drt a 1 buraya stanbul de
mi/er i
M nasebetsiz,
Kamerdikoz (s.)
irkin, acayip, tuhaf [kimse] . Ka
merdikozun biri, yan iz 1
Katakofti (i.) Uydurma, aslsz, ya
lan sz. Sen onun katokoftisine bak
ma. (bk. Atmasyon, Bom, Dolma,
D ubara, Eftamintokofti, Kantin, K
tr, Ktrbom, Kofti, Madik, Mantar,
M artaval, Masal, Palavra, Polim, o
rolop).

Katakulli (i.) D alavere, tuzak. By

le katakullileri takma be aam. (bk.
Amaz, Mandepsi, Tonga, Zoka).
Katalaviz (gr. f.) Anladn m ? ok
tme buralarda, yersin marizi sonra,
katalaviz l
Kaval lanmak (ar. tr. f.) Can skmak,
ba artmak. Yeter be, sabahtan beri
kavallamyorsun 1 (bk. Kafa tlemek,
Kafese almak.)
Kavano ( i.) 1 . De(jitirme, ayn
cinsten bir eyin yerine bakasn
koyma. Kahvecinin getirdii kft
lafl, aktlfmadan, cebimdeki dok
torlu katla kavano ettim. 2. Bir
ii, baka birine ykleme, bana sar
ma. O dalgay da m sana kavano
ettiler?
Kayarlamak (f.) Azn bozmak,
kfretmek. ok kayarlama, bir ara
ba sopa yersin sonra 1 (bk. Kalay
basmak, Kalaylamak, Kantarl atmak,
Okumak, Perdahlamak2).
Kayarto (tr. s.) Ahlilksz kimse, me'
bOn. Kayartonun biridir, sepetle git
sin !_ (bk. Belik, Be Yldz, Dmbe
lek, Ell isekiz, Esnaf1 , Folluk2, Gt
lek, lbnetor, nek, Kova, Taync, Ve
rek) .
Kaya ekmek (tr. dey.) (bk. Ton
g ya drmek).
Kay armak (tr. dey.) Hile yap
mak. Herifin ii gc kay al!mak.
(bk. Amaz yapmak, Kay atmak).
Kay atmak (tr. dey.) 1 . Hile yap
mak. {bk. Amaz yapmak, Kay ar
mak). 2. nem vermemek, zerinde
durmamak, Kaytarmak. "Ulan be, ye
diini yersin, benle beraber uyursun,
benle beraber gezer elenirsin, ara
da bir i dedik mi hemen kay a
tarsm."
Akbaba, Suavi Salp.
-

Kaymak (f.) Basp gitmek. O ok

tan kayd. (bk. Amak1, Anizlemek,
Aralanmak, Basmak1, Czdam etmek,
1 06

KAY
Czdam ekmek, Cicozlamak, Czlam
ekmek, zlmek, Dmeni krmak,
Dmek2, Ferlemek, Fertii ekmek,
Fertiklemek, Gaza basmak, Gazla
mak, pini kesmek, Krmak1 , Kirii
krmak, Nokta olmak1 , Palamar ko
parmak veya zmek, Panik krmak,
Payandalar zmek, Tmak, Toz
olmak, Tymek, Voltasn almak, Yay
lanmak, Yelkenlemek, Zamkinos et
mek, Zplamak).
Kaymak takm (tr. it.) Sosyete.
Kaynamak (tr. f.) z brakmadan
kaybolmak, yok ol mak. Bizim ak
kaynam.
Kaynar (i.) Esrar [iilen] . (bk. Am
pes, Cgaralk, Cuk, Dalga1, Di,
D uman, H u rda, Kabza, Konca, Ne
fes, Ot, Paspal, Sarkz2, Toprak).
Kaynatmak (tr. f.) 1 . Tatl sohbete
dalmak, konumak, yaren l ik etmek.
Sabah beri ne kaynatyorsun orada 7
(bk. G r atmak) 2. z brakmadan yok
etmek. Herifin gm az!tnt kay
natmlar. 3. Borcunu dememek.
Dz tabanm ktrk papeli kaynad gitti.
(bk. Asmak1, Kaparozlamak, Tak
mak1 ) .
Kaz (i.) 1 . G rltc, patrdc [kim
se] . 2. (s.) Pezevenk. (bk. Dasnik) .
Kazk (tr. s.) 1 . Zarar i. O, sana
kazkttr. 2. Al verite aldatlma. 3.
Pahal [mal veya yer] . On papele
kazkttr bu ustura. (bk. Kazk mar
ka, Tuzl u ) .
Kazk atmak (tr. f . ) 1 . Aldatp z i
yana, zarara sokmak. Sana kazk at
mlar, bouna yoruldun. 2. B i r mal,
deerinden pahal ya satmak. (bk.
Kazklamak).
Kazk (tr. s.) Al verite aldatan,
bir mal deerinden pahal ya satan,
pahac [kimse] . O adam kazkdtr,
bakasna git 1 O orbac kazkdtr,
bo ver.

1 06

Kazklamak (tr. f.) 1 . (bk. Kazk

atmak). 2 . (f. arg.) Beklemek, i
yapamamak. Ne paras, olum, sa
bahtan beri kazkltyoruz.
Kazk marka (tr. ita. b. s.) ok pa
h a l olan [ey veya yer] . Oras kazk
markadtr, bizi amaz (bk. Kazk3,
Tuzlu ) .
Kazmak (tr. f . ) 1 . Lakrdya bo
mak; birisi n i aslsz eylerle kandr
maya al mak. Ne de ene varm
beybabada, amma da kazyor ha 1
(bk. Kesmek, Perdahlamak, Tra et
mek1 , Ustura altrmak). 2. Birinin
btn paralarn almak, elindekini,
avucundakini kurutmak. (bk. Sz
drmak, Svlemek) .
Kazlamak (tr. f. r. arg.) Enayi
yerine koymak.
Kebabiye (ar. i.)
(bk. Kefal2).

Cgara

izmariti.

Kebap ii (tr. it.) Kama. "O kebap

ilerini yerlerine koyunuz". - H . R. G .
Keeyi s uya sal mak (tr. dey.) Ar
ve namusu terk etmek. Herif dpe
dz keeyi suya sald.
Kei (i.) M e'bOn. (bk. Belik, Be
yldz, Dmbelek,1 Esnaf1, Folluk3,
G tlek, Gto, H alka, bnetor, lnek3,
Kayarto, Kova, Taync , Verek). 2.
[iilen] esrar. (bk. Ampes, Cgaral k,
Cuk, Dalga1 , Dem, Di, D u man,
G u bar; [ufak] H urda, l h ; [bir avu
l uk] Kabza, Kapakeyif, Kaynar, Keyif,
Konca, Mal; [kt] Paspal, Pf;
[bozuk] Toprak, Nefes, Ot, Sarkz2) .
Keili ( i.) Yz l iral k [btn]. u
hacaanm iki kei/isini yrtmler.
Kefal (gr. i . r. arg.) 1 . Orta not
( = be n u mara) . Bir kefal beni kurta
"' 2. Cgara izmariti. (bk. Kebabiye) .
Kefal tutmak (dey.) i yi n umara,
kurtarc n umara almak. Bugr ben
amma kefal tuttum ha 1

KES
Kekez (i.ve.s.) Me'bOn. (bk. Belik,
Be yldz, Dmbelek1 , Esnaf1, Fol
l uk2, G tlek, Gto, H alka, bnetor,
l nek3, Kayarto, Kei, Kova, Kovan,
Lubun, Lubunya, Nakka, Taync, Te
kerlek, Tnek, Verek).
Kelee balamak (tr. dey.) Ku
rulu ve dzenl i bir ii bozmak. Herif
bu salam ii de kelee balad.
Kelek (i.) Aptal, sersem. (bk. H rt,
H r, H yar . . . )
Kementlemek (far. tr. f.) H rszlk
la, trirlkle para kazanmak, birini
b u suretle bomak. Otuz askeri var
d, bir saatte a/aym birden kement/e
dim.
Kenef sazl (b. i.) Seyrek byk.
{bk. Kenef sprgesi).
Kereste (far. s.) 1 . Anlaysz, ter
biyesi kt, kabasaba [kimse] . (bk.
Abul labut, Andaval l , Angut, Armut,
Aval, Bangoboz, Cacklk, Denyo,
Gebe, Gebeaki, Hafz, H rbo, H rt,
H r, H yar) . 2. Zeker. {bk. Alat,
Babafingo, Bombil i, Maslahat, Mat
rakuka, Zurna2).
Kereviz (far. i . r. arg.) renci
arasnda kullanlan kfrms bir
sz. Bana bak kereviz i
Kerez (gr. i.) kram. Dn akam ke
reze konduk.
Keriz ( i.) 1 . Kumar. Keriz deyince,
gzleri fal ta gibi aJ/tyor. 2. (s.)
Enayi, aptal, hile yutan [oyuncu].
{bk. Ekmeklik, Halal m, lspanak, Ka
kaval, Mayn, Pilaki, Tasma, Yahni1 ik). 3. Elenti.
Kerizci (i.) 1 . algc, 2. (s) Hile
kar oyuncu. Kerizcidir, pek yz ver
me.
Kerize bayl mak {dey.) Kumarda
kaybetmek. Topu topu klfk pa
pe/imiz vard, onu da kerize bayJ/
dk. (bk. Kerize kesilmek, Sabunlan
mak) .

Kerize etmek (tL f.) Hilel i oyun oy

namak, cval zar kullanmak, iaretli
katla oyun oynamak.
Kerize kesilmek (i. dey.) Kumar
da kaybetmek. Bugn de kerize ke
sildik. {bk. Kerize baylmak, Sabun
lamak) .
Kerizlemek (tr. f.) alg almak.
Dn akam ikiye kadar keriz/edik.
Kerten (s.) Endieli, nazik, korkulu,
fena [durum] . Baktm ki vaziyet ker
tan, czdam ektim.
Kerteriz vermek {dey.) Hissettir
mek. (bk. aktrmak).
Kesik (tr. s.) 1 . Fena, kt Karman
yolac smai/'in enselendii gnden
beri vaziyetler kesik. {bk. Aynasz1 ,
D u man2, Kertan, Madara1 , Ya) . 2.
[Ar sevgiden] bitkin hale gelmi
kimse, ak.
Kesilmek (tr. f.) 1 . ok holanmak,
memn u n ol mak, baylmak. Kesildim
ben bu ie. 2. Kumar veya elence
yerlerinde para harcamak. Dn ge
ce de yirmi papel kesildik.
Kesimek (f.) Baklarla anlamak
[erkek ve kad n ] . "Dnk toplantda
onlar iyiden iyiye kesiiyorlard."
H.R.G. {bk. Avans vermek, Pas
lamak, Pas vermek) .
Keskin (tr. i . ) K u lampara. {bk. Ba
buk, ap).
Keski nlik (i.) Kulamparalk. (bk.
Babukluk, apl k) .
Kesme almak (tr. dey.) iaret ve
orta parmakla yana kstrmak. {bk.
Makas al mak, Makas gemek).
Kesmek (tr. f.) 1 . Kandrmak, saf
d i l bir oyuncunun hile ile parasn
a lmak. Bizim hala/Jm gene kesmi
ler. {bk. Tavlamak) . 2. Gevezelik et
mek. Sabahtan beri kesiyor. (bk. Per
dahlamak1 , T ra etmek). 3. (f.
arg.) fr, m teriden fazla para
al mak. Gene bugn on kad kes
tim.
-

1 07

KES
Kestane gemek (gr. tr. dey.) Ters,
uursuz, . tatsz bir zaman, bir devre
ol mak. Bence 1 970, pek kestane
geen bir yll oldu. -Akbaba. S. Salp
.

..

Ke (tr. s.) Aptal, budala, sersem,

ahmak. Ketir, harcm verirsen ( =
azarlarsan) uskutlar ( = susar). (bk.
Abul labut, Andavall, Angut, Armut,
Aval, Bangoboz, Cacklk, Denyo,
Gebe, Gebeilki, Hafz, H rbo, H rt,
H r, H yar, Kanser i l ac, Kakaval,
Kereste1 , Koroydo, Mayn, Pango
doz, Pilaki, Saloz, Tereya, Yan
bolu).
Ke etmek (tr. dey.) Utandrmak,
bozmak, mahcup etmek. ki ift s
ze herifi ke ettin be kardeim. (bk.
Bozum havas almak, Faasn al
mak, Mor etmek).
Kekekaleyhissellm (tr. ar. b.s.)
Aptal, budala, sersem. Bana gven
miyorsun da, kekekaleyhisselamm
szne gveniyorsun ha 1 (bk. Abe
ci, Abul labut, Ahlat, Andavall, Ban
goboz, Cackl k, Denyo, Dilgoz, D
dk makarnas, Dmbelek2, Gebe,
Gebeilki, H abeci, Habeci kostik, Ha
fz, Halalm, Handava l l , H rbo, H rt,
H rtapoz, H r, H yar, lspanak, Kan
ser i l ac, Kaalot, Kaalotzde, Ka
kaval, Kereste1 , Keriz2, Ke, Koroy
do, Malak, Mantar2, Mayn, Maval,
Pangodoz, Pilaki, Saloz, aban, Ta
arabas, Tereya, Yanbolu) .
Kelemek (tr. f.) B i r ie veya bir
kimseye nem vermemek, aldr et
memek, itibar etmemek. Ke/eme,
eksin arabasm. (bk. Bolamak, Bo
vermek, Dalga gemek, Haspi ge
mek, lska gemek, Haylamamak, Kum
pas sallamak, Omuz vermek, Tonel
gemek, Yan izmek, Yan sallamak) .
Kesavak (tr. s.) Acemi ve saf ho
varda. Kesavaktlf, akama doru
piyastos olur ( "' yakalanr).

1 08

Keyif (ar. i.) [iilen] Esrar. (bk. Am

pes, Cgaralk, Cuk, Dalga1 , Dem,
D i, D u man, G u bar; [ufak] H urda,
l h ; [bir avuluk] Kabza, Kapakeyif,
Kaynar. Konca, Mal; [kt] Paspal,
Pf; [bozuk] Toprak, Nefes, Ot, Sa
rkz2).
K krk (tr. s.) nemsiz, kymet
siz, deersiz. K kmk bir saat y
znden bam belaya giriyordu. (bk.
Cavalacoz, rnk, Fasafiso, Krtipil,
Klstr marka, M cr, Moloz, Ta
pon, Zmbrt3).
K nn kllar enginar iei
gibi aarmak (dey.) Yal, ihtiyar
me'bOnlar hakknda kullanlr.
K nn kllaryla balk yakala
mak (dey.) ok ansl ol mak.
K nn k l kiliseye d i rek olmak
(tr. dey.) ocukluk yllarn atlatp
bym olmak [ocuka davran
lar iinde olan genler iin sylenir].
Kkrdamak (tr. f.) lmek. Herif
oktan kklfdam. (bk. Cavla ek
mek, Cavlamak, ngra ekmek,
Mortiyi ekmek, Mortlamak, Nallar
dikmek, Sfr tketmek, Tngrdamak,
Yrmek1 ) .
Klbaz (s.) Dalkavuk. Ne kllbazdlf
o, bana sor! (bk. Piyazc, Yac) .
Kl (r. arg.) renciler iin iyilik
dnmedii sanlan erkek retmen.
Kl ekmek (dey.) Dalkavukluk et
mek. (bk. Yac l k etmek) .
Kl l (tr. i.) Erkeklik aleti. (bk. Baba,
Babafingo, Babatorik, Bombi l i, Ke
reste2, Maslahat, Matrakuka, Zurna2).
Km (nl.) Sus ! Km ulan ! (bk. Ma
kas1 , Pat, Resto, Terso, Uskut) .
K ravatl (fr. tr.) Kulp raks. Bir
klfavathya buuk papel bayhyo
ruz be kardeim.
Kroz (tr. s.) Orta yal , bykl a
dam, kranta. u klfozu kalfma,
onda i var.

KIL
Krozlamak {tr. f.) Orta ya bu
lup krantalamak. Epiydir grm
yordum, baya krozlamsm yahu 1
Krk (tr. i.) Olan . Oksu/a ( kov)
bamdan u km. (bk. krdm, o
rulu).
Krnt (tr. i.) Ufak, kk esrar. Ka
gndr harmamz, bize de bir iki k
rmtl u/an i
Kristal {fr. i.) Kokain. Bizim kris
tallet kalk gidelim olmu be karde
im. {bk. Koku) .
Krkanbar (tr. a . ) izmaritlerden elde
edilen ttn . Bo ver sipsiye, kr
kanbar nene yetmez senin.
Krmak (tr. f.) Savumak, kamak,
uzaklamak. O oktan klfd. (bk. A
mak, Anizlemek, Czdam etmek, Cz
dam ekmek, Czlam ekmek, Ci
cozlamak, zl mek, D meni kr
mak, Ferlemek, Fertii ekmek, Fer
tiklemek, ipini kesmek veya krmak,
Kirii krmak, Nokta olmak, Palamar
koparmak, Payandalar zmek, Tr-'
lamak, Tymek, Voltasn al mak, Yay
lanmak, Yelkenlemek, Zamkinos et
mek, Zplamak).
Krmz fener {ar. gr. b. i.) Genelev.
Papel/eri ulanmca soluu krmz
fenerde a/Jyor. (bk. Banka, Mektep,
niversite) .
Krp (r. arg.) Sa gznde tik
bulunan erkek retmen.
Krro {s.) Cahil, bilgisiz. Gelenlerin
yars krro, pek gvenmeye gelmez.
Krtipil (s.) Zavall, fakir, perian,
deersiz; dermeatma. Kmipilin bi
ridir, sepetleyiver. ki klftipil prtls var,
kendini sarayda imi gibi gryor. (bk.
Ktipiyos, Kl str, Tapon).
K {tr. i.) K geirmek zere
hapse giren kimse. Ulan k msm,
yoksa birini mi yrttn ( temiz
l edin).
Klatmak {tr. f.) M usallat etmek.
Bu serserileri bama neden klattm.

Ktpiyos {s.) 1 . {bk. Kanti n ) . 2.

Derme atma, boktanknet.
Ktr (s.) Aslsz, anlamsz, yalan
[sz, haber]. Sylediklerinin alay
ktr. (bk. Atmasyon, Bom, Dolma,
D ubara, Eftamintokofti, Kantin, K
trbom, Kofti, M asal, Palavra, Polim,
orolop).
Ktr atmak (dey.) Yalan sylemek,
yutturmak. Amma da ktr atarmsm
ha 1 {bk. Mantar atmak, Martaval at
mak, Martaval okumak, Maval o
kumak).
Ktrbom (s.). {bk. Ktr) .

Ktrc (tr. s.) Yalanc. KtrcJ/arla

iimiz yok. (bk. Bomcu, Dubarac,
Madiki).
Kyak (s.) ok gzel, . mkem
mel, stn. Ne kwak aftostur, o. (bk.
Kimya, Sfr n u mara) .
Kyak (tr.s.) Gz pek oyuncu,
cesur kumarbaz; alt yedi oyunda
kazand paray, birden bir kllda
koyan ve bu paralara bir zar atan a
dam. Kwakdr, stne varsa, do
mino.
Kyak kamak (tr. dey.) ok uy
gun dmek, ok yakk al mak.
" Yemekte arap de olacak m? ; Ta
bii olacak, kwak kaar deil mi?"
Akbldrcn, Varlk yaynlar.
-

Kytrk (s.) (bk. Ktpiyos2) .

Kz gibi [Nesne] (tr. b. s.) ok yeni
[nesne] . Kz gibi araba.
Kzl rmak (tr. b. i.) Sal hane.
Kik (is.) Burun [insanda]. Kikinin
stn hafif yollu okay okayver
mi.
Kilo almak (gr. tr. dey.) Glmek.
Ay Mahmut'a bak, durmadan kilo
a/Jyor.
Kilometre amak (fr. tr. dey. f.
arg.) fr, haslat yemek. Hergn
kilometre aarsan sepetlenmen ya
kmdr.

1 09

KIL
Kilometre doldurmak (fr. tr. dey.
r. arg.) Vakit geirmek. Ne yapa
ltm, kilometre doldurmak iin bu
usul bulduk.
Kimya (ar. is.) Herhangi bir iin, bir
eyin en llfs. Ne korkuyorsun o
lum, kimya deil a 1 (bk. Kyak) .
Kinin (i.) Kyl sigaras. Bir kinin
toka et be abil

Kiremit aktarmak (yun. tr. dey.)

Cima etmek. (bk. arpmak, a
tya kmak, ivilemek1 , Fiek at
mak, Kalba ekmek, G rnavlamak,
Kaskaslamak, Lehimlemek, Mazga
l na karg saplamak, Nefes ekmek,
Parman slatmak, Perinlemek, Pi
po temizlemek, imendiferi raya sok
mak, iirmek2, Tezgah kurmak, U
ua gitmek, flemek, frmek, Vu
rumak, Yefal lemek, Zmbalamak).
Kirii krmak (tr. f.) Ayrlmak, ka
mak, gitmek, uzaklamak, gzden
kaybolmak. Kirii klfmadan bizim iki
papeli sula 1 (bk. Amak, Anizlemek,
Czdam etmek, Czdam ekmek, Ci
cozlamak, zlmek, Dmeni kr
mak, Ferlemek, Fertii ekmek, Fer
tiklemek, i pini kesmek, Kuskunu ko
parmak, Nokta olmak1 , Palamar ko
parmak veya zmek, Panik krmak,
Payandalar zmek, Trlamak, Ty
mek, Voltas n almak, Yaylanmak,
Yelkenlemek, Zamkinos etmek, Zp
lamak) .
Kitap gibi [kar] (ar. tr. s. f. arg.)
ok gzel [kadn] . Kitap gibi kart,
sahife sahife oku. [yalnz "kadn, kz"
hakknda kullanlr] .
Kitakse etmek (gr. tr. f.) Seyret
mek, bakmak, gzetlemek. Hacaa
ya kitakse 1 (bk. Dikizlemek, iskandil
etmek).
Klark ekmek (sinema arg. dey.)
Reddetmek, menfi cevap vermek, yz
vermemek. Ona ne sylesen, klark
eker.
1 .10

Kobra (r. arg.) rencilere kar

acmasz olan erkek retmen.
Kocakar (tr. i.) Valde. Bizim koca
kanya meram anlatamtyorum bir trl
be abil
Koboynuzu (tr. b. i.) Ko boy
nuzu eklinde yan yana iki sokak
tan iki tulumba alaynn birden mey
dana kmas.
Kodes (gr. tr.i.) Hapishane, tevkif
hane; karakol. Say ile kendine gel,
kodesi boylarsn sonra. (bk. Kafes,
Mektep2) .
Kofti (s.) Aslsz, yalan, uydurma
[sz] . Koftiye karmmz toktur. (bk.
Atmasyon, Bom, Dolma, Dubara, Ef
tamintokofti, Kantin, Kakariko2, Ka
takofti, Ktr, Ktrbom, Madik, Mar
taval, Masal, Palavra, Polim, oro
l op.)
Koklatmak (tr. f.) Para vermek. Bize
de biraz dnyalk koklat be abil
Kokonia (rom. gr. i.) Gen kz,
kk bayan. u kokoniaya bak,
daha bu yata iken keriz ( kumar)
dalgasnda.
Kokoroz (rom. s.) irkin [kimse] .
Bo ver, u kokoroza.
=

Kokorozlanmak (rom. tr. f.) Tehdit

etmek, korkutmak. g zda vermek,
ste kmak istemek. u kokoroz/a
nan hamm evladna bak 1
Kokorozlu (rom. tr. s.) zenli, ss
l psl. una bak, ne de kokorozlu
aftos.
Kokoz (uyg. s.) Parasz, zrt, ceb i
delik. Kokozun biri, metelik tutmaz.
(bk. Bitl i, Dragon1 , Hafif, H asta1 ,
Tngr, Trl).
Kokozlamak (uyg. tr. f.) Parasz kal
mak, zrtlemek. Kokoz/aynca, ne
de kt kt dnrmsn 1
Koku (tr. i . ) Kokain. Bizim kokulan
yrtmler (
almlar) . (bk. Kris
tal ) .
=

KOV
Kolonya skmak (tr. dey.) Teca
vz etmek, saldrmak. "Bir gacoya
kolonya skmaya ka/ktyorlar galiba".
Salata Dergisi, S.Salp.
Kolpo (i.) Kvam, punt, frsat [oyun
da] . Kolposuna getirirsem, bir araba
mangtr ekerim.
Koltuk (tr. i.) Randevu evi, genelev.
Aynaszlar koltua girmiler.
Komalk etmek (gr. tr. f.) Ar de
rece sinirlenmesine yol amak, d
verek kprdayamayacak hale getir
mek. Belinde sopay ktrarak herifi ko
maltk etti.
Komalk olmak (gr. tr. f.) ok yorul
mak.
Komaya g i rmek (gr. tr. dey.) Ar
derecede a rp ok zlmek ve ok
hiddetlenmek. O sz duyar duymaz
komay.a girdim.
Komaya sokmak (gr. tr. dey.) 1 .
Birini pek ok dvmek. ala sopa
herifi komaya sokmu. 2. inden
kamayacak kadar g bir duruma
drmek.
Konca (far. i.) yi esrar. Az buuk
konca koklat, yoksa halim duman 1
(bk. Ampes, Dalga, H urda, Kabza,
Nefes).
Konfrans vermek (fr. tr. dey.) Kus
mak. Anzarotu yuvarlaymca konftrans
vermeye balad. (bk. Brtlen
karmak, Kartvizit brakmak, tmek,
Tavus kuyruu karmak) .
Konmak (tr. f.) 1 . Elle vurmak. Bir ta
ne konarsam, sustal maymuna d
nersin. (bk. Sarktmak) . 2. Hazr bul
mak, bedavadan kazanmak. Gene
kondun.
Kontak (fr. s.) Kafas iyi ilemeyen,
abuk sabuk konuan kimse. Herif
kafadan (veya anadan) kontak, bo
ver i
Kontes (fr. tr. i. r. arg.) Herhangi
bir kadn hoca. Kontes bizi bu sene
akttracak galiba.
-

Kontraplakl (fr. i.) Tehl ikel i du

rum. " Biraz sonra kontraplakltk bir
vaziyet o/acaktt." Salata Dergisi,
S. Salp.
Kontrol kalemi (fr. ar. it.) Zeker.
(bk. Babafingo, Babatorik, Bombili,
Kereste2, Malafa, Maslahat, Matra
kuka, Pantolon bal, Saksafon, Si
milya, Torik, Zurna2, Zekeriya).
Kopil (rom. i.) ocuk. Ulan u ko
pile bak, fasulye gibi nimetten sam
yor kendini. (bk. Frlama, krdm,
opar, orulu, Velet) .
-

Kopsi kefal i etmek (tr. gr. dey.) Ka

fasn, ban kesmek. Bizim horozu
kopsi kefali ettim.
Kopuk (tr. s.) siz gsz, serseri .
Kopuun biridir, bo ver i
Koridor (fr. s.) Oyunda ok gol yi
yen [kaleci]
. Kulbne elyaf dz
gn bir kaleci gelmedi gitti, hepsi,
koridor.
Koroydo (gr. s.) B udala, ahmak, ser
sem. Herif, buz gibi koroydo. (bk.
Abullabut, Andavall, Angut, Armut,
Aval, Cacklk, G ebe, Gebeaki, Ha
fz, Halalm, H rbo, Hrt, H r, H yar,
Kanser ilac, Kakaval, Ke, Mayn,
Pangodoz, Pilaki, Tereya, Yanbo
lu).
Korta etmek (ita. tr. f.) Kadn pein
d e dolamak, zamparalk etmek. bie
bak, korta etmekten akala dnm.
. . .

Kova (ar. i.) M e'bOn. O kovamn ttra

ma bo ver i (bk. Belik, Be yl
dz, Dmbelek1 , Ellisekiz, Esnaf ,
Folluk2, Gtlek, Halka, bnetor, nek3,
Kayarto, Kei, Lubun, Lubunya, Ta
ync, Verek).
Kovan (s.) Ahlaksz kimse, me'bOn.
Btrak u kovam camm, palavra ktra
ldtr ! (bk. Belik, Be yldz, D mbe
lek1, Ellisekiz, Esnaf , Folluk2, G t
lek, Gto, H alka, bnetor, nek3,
Kayarto, Kei, Kova, Lubun, Lubun
ya, Taync, Verek).

111

KF
Kfte (far. i.) Kolej l i kz. Bir kft8
enselemi, gnn gn ediyor.
Kpr (i.) Bir eit kumar hilesi. [a
a yukar btn oyunlarda tatbik
edilen bu hrszlk, en fazla pokerde
yaplr] .
Keyi dnmek (far. tr. dey.) Ksa
srede zengin olmak.
Kk (i.) Saynn en stn, yirmi
say ["fitil" terimidir}.
Ktelemek (f.) Arkasn okamak.
Ktye bomak (tr. dey.) Aldat
mak. Olum seni bal gibi ktye bo
mular.
Ktye bo u l mak (tr. dey.) Da
lavere ile bir yere drlp kanck
l kla ldrlmek.
Kristal lamba (fr. g r. st.) Kadn ve
ya kz gs, meme. (bk. Yedek par
alar, Taret).
Kulak delmek (tr. dey.) Aptal oyun
cunun boulduunu kendisine ha
ber vermek. Hrtm kulam deliyo
rum da, hi tmmtyor.
Kulakl (tr. i.) Byk ve iki taraf
keskin bak, gaddare. Bu kulakltya
alt papel tosladm. (bk. Gaddare) .
Kulpa oynamak (dey.) H i le etmek,
dalavere yapmak, kandrmak, oyun
etmek. "Beyin fikrini anladk, kad
nmkini de anlarsak, ikisine de kese
lerin azlarm atrarak birer kulpa
oynanm." H.R.G. (bk. Kerize et
mek.)
-

Kumpas (fr. 7 i.) B i r i hakknda

birka kiinin mzakeresi. Kumpas
tan nce tahtakozlara kitakse 1
Kumpas kurmak (fr. 7. tr. dey.) M
zakere etmek, tertibat almak. Koltuk
ta kumpas kurulmaz, alaymlZI bir
den piyastos ederler.
112

Kumpas sallamak (fr. ?. tr. dey.)

Dalgn olmak, nem vermemek, iti
bar etmemek, saymamak. (bk. Bo
l amak, Bo vermek, Dalga gemek,
Haspi gemek, lska gemek, Hayla
mamak, Kelemek, Tonel gemek,
Yan izmek, Yan sallamak).
Kurabiye (i.) Parlak, gzel ocuk.
Kurdelesini kesmek (fr. tr. dey.
f. arg. ) 1 . fre, zabta ceza yaz
mak. Gaza ok basma, gene kurdelenl
keserler ha . 2 . Fiyakasn bozmak,
utandrmak, mahcup etmek. (bk. Boz
mak, Bozum havas almak. Faasn
almak) .
Kurun atmak [lafa, sze lakr
dya] (dey.) Szn kesmek, lafn
kesmek. Lafmza kurun atma be aa
bey.
Kuru (i.) 1 . Esrar. Az buuk kuru
tosla da efkar dataym be abi. (bk.
Ampes, Cgaralk, Cuk, Dalga1 , Di,
D uman; [ufak] H u rda, l h ; [bir avu
l uk] Kabza, Kaynar; [iyi] Konca; [k
t] Paspal ; [bozuk] Toprak, Nefes,
Ot, Sarkz2). 2. (r. arg.) ok za
yf kadn retmen.
Kuskunu koparmak (tr. dey.) Ka
mak. (bk. Amak, Anizlemek, Cz
dam etmek, Czdam ekmek, Cicoz
lamak, Czlam ekmek, zlmek,
Dmeni krmak, Ferti i ekmek, Fer
lemek, Fertiklemek, pini kesmek, Kr
mak, Kirii krmak, Palamar kopar
mak veya zmek, Panik krmak,
Payandalar zmek, Trlamak, Ty
mek, Voltasn almak, Yaylanmak,
Yelkenlemek, Zamkinos etmek, Zp
lamak) .
Ku (tr. i.) 1 . Aptal kumarbaz. Ku
olmasayd 300 papeli baytlmazd. 2.
Acemi. 3. Zeker. Kuu tmek [ =ikti
darszla uramam olmak. cinsi
muamelede b u l unabilecek durumda
olmak]. (bk.Alat, Babafingo, Baba
torik, Bombil i, p, Kam, Kereste2,
Malafa, Maslahat, Matrakuka, Meh
metik, Pantolon bal.Saksafon, Si
milya, Torik, Zurna2, Zekeriya).
. .

K P
Kuu (i.) Pezevenk, Kuudur, pek
ahbaphk etme. (bk. Alfons, Aslzftde,
Astik, ieki, Dasnik, Esnaf1 , Geyik,
Koz, Pezo).
Kulamak (tr. f. C>Or. arg.) ok a1 mak. mtihana gn kala yle
bir ku/ad ki sorma 1 (bk. i neklemek) .
Kuzu (tr. i.) Put. (bk. Be, Dmbe
l ek, Esnaf1 , Folluk, Gtlek, bnetor,
i nek, Keyarto, Kova, Taync, Teker
lek, Verek) .
Kk kurna (tr. ar. b. i. C>O r. arg.)
Okulu n disipl in kurulu bakan mua
vini. Bizim dede ( = yal talebe) k
k kurnaya dt.
Kfe (gr. i.) K. Klfk yJ/hk kabzmal
/Jk yaptlm, byle kfe grmedim( bk.
Atras, Boha, Bayata, ukur, Davul,
Defans, Defransiyel, Ense, Kftse, Se
mer, Tiz).
Kfl (i.) Altn l i ra. Bir kfl sekiz
papeli buluyormu da haberimiz yok
mu. (bk. Malama, Oski, Sarkz) .
K l l m [yutmak] (tr. dey.) Yalan
(sylemek), palavra (atmak), az
kalabal (yapmak). La la la istemez,
kllm yutmayJZ, sk/n bakalm.
(bk. Ayak yapmak, Bom atmak, D
men yapmak, G m atmak, Ktr at
mak, Madik atmak, Madik oynamak,
Mantar atmak, Mantarlamak, Marta
val atmak veya okumak, Masal oku
mak, Maval okumak, Palavra atmak
veya skmak, Palavra savurmak, Piyaz

doramak, Poli m atmak, Ustura a

l trmak, Viraj almak; [karl kl] Vu
ruturmak1 ) .
Klstr (s.) ie yaramayan, deer
siz [ey veya kimse] . Bu klstr de
irmene ka papel toka ettin 7 ; u
klstr herif kimi dikizliyor? (bk.
Cavalacoz, rnk, Fasafiso, M cr;
Moloz, Tapon, Zmbrt3).
Klstrlemek (f.) Klstr hale
gelmek [en ok canl lar hakknda] .
Baba/Jk, bugnlerde sen iyiden iyiye
klstrletin be 1
Klstr marka (b. s.) (bk. K
l str).
Kl yemek (tr. dey.) Yan l hesap
etmek. Kl yemek papele patlad,
keseden dedik.
Knyesini silmek (ar. tr. dey.) Sr
gn etmek.
Kp (s.) Sarho. (bk. B ulut, Dut, Fi
l ispit, Fitil, Kandil, Kandilli, Matiz,
Turu, Vapur, Ykl2, Zom2) .
Kpe san dmek (tr. dey.) Ge
be kalmak.
Kpl (tr. i.) 1 . Raks bol ve ucuz
olan meyhane. Bizim kpl top at
m. 2. (s.) ok rak ien, ayya. Brak
o kply, gavur paraswte metelik
etmez.
Kp ykamak (tr. dey.) H ovardalk
etmek. Yirmi yldan beri kp yk
yoruz be olum 1

113

L
Labunya (s.) Me'bOn. (bk. Lubun).
Ulfa yekun tutmak (far. ar. tr.dey.)
Sz bitirmek, konumaya son ver
mek. "Artk lafa yekun tut, iimize
bakallm babam." - H . R.G.
Lafn g mrn vermek (tr.dey.)
Konumasna devam etmek. "ki ka
deh daha ekersem dayanamam, Ja
fm gmrn verir, yine sylerim".
Can Pazar, H . R.G.
Lamc ( i.) Kulampara. lamcdlf.
alarga et i (bk. Babuk, Keskin, ap).
Ulh macun pidesi (ar. gr. dey.) Ser
sem, budala, ahmak. Ahmet mi? he
rif bal gibi lahmacun pidesi, hi g
venmeye gelmez i (bk. Abeci, Abul. labut, Ahlat, Andava l l , Cacklk, Ban
gabo, Denyo, Dilgo, Ddk ma
karnas, Dmbelek2, Gebe, Gebeaki,
Habeci, H abeci kostik, H afz, Hala
l m, Handava l l , H rbo, H rt, H rtapoz,
H r, H yar, Ispanak, Kanser ilac, Ka
alot, Kaalotzade, Kakaval, Keres
te1 , Keriz2, Ke, Korodyo, Malak,
Mantar2, Mayn, Maval, Pangodoz,
Pilaki, Saloz, aban, Taarabas, Te
reya , Yanbolu) .

Lanto ( ? i.) ri ve irkin vcutlu uy

g unsuz kadn.
Leblebi (i.) Tabanca kurunu. Ka
gndr leblebisiz kaldk. (bk. Ba
dem ekeri).
. 1 1 4

Le yapmak (far. tr. dey. f. arg.)

inemek, ldrmek frl ne
ki be, gzelim km le yapt.
. . .

Latarna (ita. i f. arg.) ok eski,

ypranm, hrpalanm otomobil. Ba
ballk, artk bu /atamay mektebe ba
latma ( = satma) zamam gelmi. (bk.
H aat) .

Lehimlemek (ar. tr. f.) Cima et

mek. (bk. Fiek atmak, Nefes ek
mek, Perinlemek, iirmek2, Tez
gah kurmak, frmek, Yefallemek,
Zmbalamak).

Leyla (ar. i.) ok sarho. Herif leyla

be, duracak hali yok. (bk. Bulut, Dut,
Filispit, Fitil, Kandil, Kandi l l i, Kp, Pes
til2, Turu, Vapur, Ykl2, Zom2).
Limon skmak (tr. dey.) Sululuk
ederek sze karmak, can skmak,
ba artmak. Sen de szmze limon
skmaya dnden haz1Tmsm be ya
hu 1 (bk. Cavlaklamak, Sulanmak1 ) .
Lodosu (gr. t r . s.) Denizin kyya
vurduu rp arasndan ie yarar
bir eyler toplyan kimse [kaaklk
argosu] .
Lokum (i. r. arg.) renciye ken
dini ok sevdiren, yumuak huylu,.
notu bol, halim selim kadn ret
men. Yarm ilk ders lokum'un, bo
ver i
Lolo (i.) 1 . Gsteri, kabadayl k. i
mamm, bize de mi lolo ? (bk. Afi,
Fiyaka) . 2. k. (bk. Barsak kn
ts, Paac kemii).
Ltrefil yapmak (dey.). (bk. Pom
palamak).
Lubun (s.) me'bOn. (bk. Belik, Be
yldz, Dmbelek1 , Esnaf1 , Foluk2,
G tlek, G to, Halka, bnetor, nek3,
Kayarto, Kei, Kova, Kovan, Lubunya,
Taync, Verek).
Lustur (i.) Lostrac, ayakkab boya
cs .

LP
Lp ( i.) Parasz veya emeksiz elde
edilen [nesne]. Andaval/ya bak, lp
af/yor. (bk. Anafor, Avanta, Bele, H a
beden) .
Lp (s.) B i r nesneyi emeksiz, pa
rasz elde etmek isteyen [kimse] .
Lpnn biridir, yan iz i (bk. Ana
forcu, Avantac, Belei, Otlak) .

lpl k (i.) B i r nesneyi emeksiz,

parasz elde etmek isteme. Olum,
tple karmmz toktur bizim.
Lpe konmak (dey.) Emek ve zah
met ekmeden, bedavadan elde et
mek. Dn akam tpe konduk. (bk.
Anafora konmak, Belee konmak).

115

M
Mabat (ar. i.) K [insanda] . (bk.
Atras, Boha, Boyata, ukur, Da
vul, Defans, Defransiyel, Ense, Kllse,
Kfe, Paket, Petka, Popo, Semer, Tiz,
Toto) .
Maca r (i.) B it, kehle. (bk. Piyano).
Macun (ar. i.) Szme afyon . Olum,
senin macundan da anlaya//m.
Madara (s.) 1 . Adi, fena; sevimsiz;
bo. (bk. Boru1 , Fasarya1 , Pofyos).
2. (i. r. arg.) Derste hocann bir
yan l n bulup yzne vurma, ho
cay bozum etme. Senin de iin g
cn madara yahu 1
Madara olmak (dey.) Yalan k
mak, mahcup olmak. Gzn a, ma
dara olursan bir araba dayak yersin 1
(bk. Amorf olmak, Bozum ol mak, D ut
gibi olmak, Ekimek1, Foslamak).
M adik (erm. i . ) Hlle, yalan dolan.
Madik bizi amaz. 'Gazeteci/erin pin
tilik/erinden, kitaplarm madik/erin
den uzak ve serbest yaworum."
H . R.G. (bk. Amaz, Mandepsi, Ton
ga, Kakariko2, Zoka).
Madik atmak (erm. tr. dey.) Yalan
sylemek, h ilekllrlk etmek, aldat
mak; kandrmak. Bize madik ati/il m?
Madiki (erm. tr. s.) H ilekar, riya
kar, aldatc. Madikidir, anlattm
iskonto et i (bk. Bomcu, Dubarac,
Ktrc, Palavrac.)
Madik etmek (erm. tr. f.) Kandr
mak, aldatmak. Bize madik edilir mi?
M adik oynamak (erm. tr. dey.) Al
datmak, kandrmak. Madik oynama,
yersin marizi. {bk. Madik etmek) .
Magazin ocuu (fr. tr.) [giyini
bakmndan] Zppe. Magazin ocu
u gibi giyinmi .
. 116

Majino hatt (fr. a r. tr. r. arg.)

renciyi ok korkutan dersler [fi
zik, kimya, cebir, geometri . . . gibi].
Yarm ilk ders majino hattl, simite (
sfra) imdiden haz1Tlan.
=

Makara gemek (dey.) Alay etmek.

(bk. al trmak, lletmek3, Mayta
ba almak, M aytap etmek, Saraka et
mek1 , Sarakaya almak, Matraa al
mak, Matrak gemek, Peliz kesmek).
Makarios (gr. i.) Mark.
Makariyoslamak (gr. t. f.) H er eye
kar syleme, kar durma. itiraz et
me. Gryorum hi durmadan ma
kariyos/uyorsun.
Makas (ar. n . ) 1 . Yeter, kati, ksa
kes 1 (bk. Resto, Terso, Uskut). 2.
(i.) iaret ve orta parmakla yana
kstrma.
Makas almak (dey.) iaret ve orta
parmakla yana kstrmak. (bk. Kes
me almak, Makas gemek).
Makas (ar. tr. s.) Mal sahibinin,
patronun parasndan kesen veya a
ran fr.
Makas gemek (dey.) (bk. Kesme
almak, Makas a l mak) .
Makaslamak (ar. tr. f.) iaret ve or
ta parmakla yana kstrmak.
(bk. Kesme almak, Makas almak,
Makas gemek).
Makaslar amak (ar. tr. dey.) H z

l yrmek.

Makaslk ( i.) Apteshane kuburu.

Kma akul takmam ya tam makas
fla yapsm. (bk. Ak gz).

MAN
Makas yapmak (ar. tr. dey. f.
arg.) frn, patronun, malsahibi
nin parasndan krpmak. Ulan, ka
papel makas yaptm bugn ? [bu de
yim, u mu mi argoya da mal olmutur] .
Makine (ita. i.) iyi tabanca. Senin
makine akaralmaza benziyor. (bk.
Taahtl ) .
Makineyi bozmak (ita. t r . dey.) is
hale tutul mak, srgn olmak. Bizim
moruk Hamdi, yemi inciri ekmi
suyu makineyi bozmu.
M a l (ar. i.) 1 . G zel, yakkl kadn
veya kz. Mala bak, mala 1 2. Para.
(bk. Asker, Drav, D nyal k, Mangr,
Mangiz, Pul, Ta) . 3. (bk. Beyaz,
H orain, Orain, Toz) . 4. (r. arg.)
Cgara. Aman Ali, bana malmdan bir
tek ver. (bk. knt, Sipar, Sipsi ) .
Malafa ( i . ) Erkek tenasl organ.
(bk. Alat, Babatorik, Bombil i. Ka
m. Kereste2, Maslahat, Matrakuka,
Saksafon, Zekeriya, Zurna2) .
Malak (s.) Aptal. (bk. Abeci, Abul
labut, Ahlat, Andaval l , Angut, Ar
mut, Aval, Ayran azl, Bangoboz,
Cacklk, Denyo, Dilgoz. Ddk ma
karnas, Dmbelek2, Gebe, Gebe
llki, Habeci, H abeci kostik, Hafz,
Halalm, H a n davall , H rbo, H rt, H r
tapoz, H r, H yar, lspanak, Kanser
i l llc, Kaalot, Kaalotzllde, Kakaval,
Kereste1, Keriz2, Ke, Koroydo, Man
tar2, Mayn, Maval).
Malama (gr. i.) Altn l ira. Trtklad
m malama/afi baladm m okutmaya ?
(bk. Kfl, Oski, Sarkz).
Maln gz (ar. tr. dey.) Ktlkte
esiz. Maim gz imi de haberimiz
yok. (bk. Szme) .
M andagz (tr. b. i.) Yirmi be ku
ruluk byk nikel para. Bir manda
gz u/andm bu tabakaya. [1 938'de
tedavlden kaldrlmtr] .

Mandallamak (ar. tr. f. ) Aldrma

mak, hie saymak, nemsememek,
vz gelmek. "aban, o anda trafiin
kurbam olmaya bile manda/lamadan
komaya ba/;Jd." Salata Dergisi,
S. Salp.
-

Mandepsi (gr. i.) Tuzak. oyun ,

dalavere. Bize de m i mandepsi?
(bk. Amaz,
Kataku l l i, N u mara,
Tonga, Zoka ) .
M a ndepsiye bastrmak ( g r . t r .
dey.) (bk. M a ndepsiye d rmek).
M andepsiye d rmek (gr. tr.
dey.) (bk. Tong ya drmek). Ce
/all Bekir'i, aynaszlar dn gece
mandepsiye drmler.
Mangalda kl b rakmamak (tr.
dey.) Yalan sylemek. Herifiolu
bir azm at, mangalda kl blfak
mad. (bk. Bom atmak, G m atmak,
Ktr atmak. M adik atmak, Mantar
atmak, Mantarlamak, Martaval at
mak veya oku mak, M asal oku mak,
Maval oku mak, Palavra atmak ve
ya skmak, Palavra savurmak, Pi
yaz doramak, Polim atmak, Ustu
ra altrmak, Viraj almak; [kar
l kl] Vuruturmak1 ) .
M a n g r (gr. i . ) Para. Bugnlerde
manglf tutmuyoruz. (bk. Asker, D
rav, D nyal k, M al2, M a ngiz, P u l ,
Ta).
M a n g iz (ing. i.) Para. Bugnlerde
mangiz tutmuyoruz. (bk. Mangr).
M a n g iz eritmek (ing. tr. dey.)
Para yemek, para harcamak. Boru
deil, su gibi mangiz eritiyor.
M a n g iz tutmak (ing. tr. dey.)
Para l olmak. para l b u l u nmak. Pa
ra/af/ olup da imrenenler itahadan
depreen midelerinin isteini yeri
ne getirirler. Fakat mangiz tutma
yanlar. (bk. Bitlenmek, Ta tutmak,
Tutmak) .
117

MAN
M a n ifoltta n egzost ( i.) Kulam
paral k. (bk. Babukluk, Keskin lik,
apl k) .
M a n ita ( ita. i.) Tanr gibi bir hal
a larak para szdrma.
M a nitac ( ita. i.) Tanr bir hal
a larak para szdran dolandrc. D u
yuyor musun, manitac/arn kn
yesini siliyor/arm (
srg n e
diyorlarm) .
=

M anitac l k (ita. i . ) Tanr gibi

bir hal alarak para szdrmak mes
lei, bir eit dolandrclk. Mani
tacJ/k skmyor burada. (bk. Arak,
Kaparoz, Pandufla).
M a n o ( i . ) [kumarda] Para, hisse,
pay, komisyon. Bu partinin ma
nosu bizim olacak, haa.
M antar (gr. i.) 1 . Yalan. i gc
hep mantar. (bk. Atmasyon, Bom,
Dol ma, D ubara, Eftamintokofti, Kan
tin, Kakariko2, Katakofti, Ktr, Ktr
bom, Kofti, Madik, Martaval, Ma
sal, Palavra, Pol im, orolop) [grek
esi, "man itari", eski yunancas "a
manites"dir ] . 2 . (s. r. arg . ) Sa
lak, budala, hacaa tipi i kimse.
Mantar Mehmet'i grdn m? 3.
Bo, manasz, netice vermeyen. Man
tar i { bo i.)
=

M a ntar atmak {gr. tr. dey.) Ya

lan sylemek. Bize de mantar at
maya baladn, kakavall {bk. M a r
taval atmak, Martaval oku mak, M a
val okumak) .
M a ntara basmak (gr. tr. dey.) Biri
tarafndan oyuna, tuzaa dmek.
Mantara basmJYor.
M a ntara bast rmak {gr. tr. dey.)
Aldatmak, kand rmak, oyuna, tuza
a drmek. A gzn be olum,
yoksa tripoda mantara bastmrlar
adam.
118

Mantarc (gr. tr. s. ) 1 . Yalanc, d

zenbaz. Mantarcnn biridir, tlfa
na bo ver i
( bk. Atmasyoncu,
Bomcu, D u barac, Kerizci2, Ktrc,
M adiki, Palavrac). 2. Saf kimseleri
birtakm hilel i hareketlerle artp
para szdran [ hrsz].
M antarcl k {gr. tr. i.) 1 . Yalanc
l k. Mantarc/Jk bize skmez l (bk.
Atmasyonculuk, Palavraclk) . 2.
Mantarc usulyle yaplan hrszlk.
M antarlamak {gr. tr. f.) Aldat
mak, yalan sylemek. kzleri ko
mutu, tam mhim bir yerde man
tar/ad.
Mantunita ( ita. i.) Kapatma, met
res. {bk. Nannik).
Maraza {ar. ? i.) Kavga, g rlt.
{bk. ngar, H araza, H r) [kelime
nin, arapa "muarazada" dan gelmi
olmas m mkndr] .
Maraza etmek {ar. ? tr. f.) Kav
ga, grlt etmek. {bk. ngar
karmak, H r karmak) .
Mari z ( i.) Dayak, dvme.
riz.den korkmuyoruz biz.

Ma

Mariz atmak {f.) Dayak atmak,

dvmek. Herife yle mariz attJ/ar ki,
deme gitsin {bk. Marizine kaymak,
Marizlemek, M ariz ulanmak).
Marizine kaymak {tr. dey.) u l
l a n p dvmek. Herifin marizine kay
mlar. {bk. M ariz atmak, Mariz
lemek) .
M arizlemek {f.) D vmek, dayak at
mak. Herifiolunu, eek sudan ge
linceye kadar marizlemiler. {bk.
M ariz atmak, M arizine kaymak, M a
r i z ulanmak) .
Marizlen mek {f.) Dayak yemek.
Kaalotzade iyiden iyiye marizlen
mi {bk. Amorf olmak2, H ac p i n
torosa kavumak) .

MAT
M ariz ulanmak (dey.) (bk. M a
r i z atmak, Marizine kaymak, M a
rizlemek).
M a rkac (ita. tr. i.) 1 . Dalavereci,
tuzak, dolandrc. (bk. Arak,
Kaldrmc, M usluku, Panduflac,
Tutac ) . 2. G enelev ileten.

atmak, Madik atmak, M antar at

mak, Mantarlamak, Martaval at
mak, M aval okumak, Perdahlamak1 ,
Palavra atmak, P iyaz doramak) .
Masal (tr. i.) Yalan, dolan. Masa
la karmmz tok.
(bk. Atmasyon,
Bom, Dolma1, D ubara, Eftaminto
kofti, Kantin, Kakariko2, Katakof
M arkaco{j l u (ita. tr. s.) Hilekar,
ti, Ktr, Ktrbom, Kofti,
Madik,
yalanc, dzenbaz. (bk. D u barac,
Mantar, Martaval, Palavra, Polim,
Kerizci2, Madiki) .
orolop).
M a ral [ders] (fr. s. r. arg.)
Masal okumak (tr. dey.) Birisin i
retmenin gelmedii, yahut gelip
kandrmaya al mak, yalan syle
de szl yoklama yapmad ders.
mek. Masal okuma olum, dnden
O ders nasl olsa mara/, hi kork
beri ben burdaym. (bk. M antar at
ma !
mak, Martaval atmak, M artaval o
M a ral yard m (fr. tr. r. arg.)
kumak, Maval okumak, Perdahla
Kadnlarn yz tuvaleti. u gelenler,
mak, Ustura altrmak1 ) .
mara/ yardm yapmamlar.
Maslahat (ar. i . ) Zeker. (bk. Alat,
Bombil i, Kereste2, M atrakuka, Sak
M a rtaval (s.) Yalan, uydurma, i
safon, Zekeriya, Zurna2).
nanlmayacak, aslsz [sz v e h a
ber] . Gene m i martavala baladm ?
Mastor, Mast u r (gr. s.) Esrar sar
(bk. Atmasyon, Bom, Dolma, D u
hou. Kurbaa Ali gene mastur. (bk.
bara, Eftamintokofti, Kantin, Ka
Metizmenos) [baka ikiden sar
kariko2, Katakofti, Ktr, Ktrbom,
ho olanlara da "mastor, mastur"
Kofti, M adik, M a ntar, Palavra, Po
denilir] .
l i m, orol op) .
M astori (i.) Yal hovarda, tecrbe1 i apkn.
Martaval atmak (dey.) Yalan, i n a
Mastorlamak, Masturlamak (gr.
n lmayacak szler sylemek. At
tr. f.) Sarho olmak. Bir ampes
ttm martaval kimse
yutmuyor.
daha toka et de mastor/aaym. (bk.
( bk. Bom atmak, Ktr atmak, M a
Matiz ol mak).
dik atmak, Mantar atmak, M antar
lamak, M artaval okumak, Maval
Matafor (i.) Erkeklik aleti (bk. Ba
okumak, Perda hlamak1 , Palavra at
ba, Babafingo, Babatorik, Bombili,
mak, Piyaz doramak) .
kereste2, Maslahat, Matrakuka, Zur
M a rtaval c (s.) Yalan, uydurma,
na2) .
aslsz sz syleyen, yalanc. (bk.
Matine (fr. i . ) Olay. "Olur byle
Palavrac ) .
matineler." - Salata Dergisi, S.Salp.
Matiz (gr. i . ) Sarho. Herif matiz be.
Martava l c l k ( i . ) Yalan, uydur
ma, aslsz sz syleme .. Martaval
''Karmm da matizi ne sulu oluyor bi
clkta, stne varsa domino 1 (bk.
lir misin ? - . H . R.G. (bk. Bulut, Dut,
Filispit, Fitil, Kandil, Kandil l i, Kp,
Palavraclk).
Pesti12, Turu, Vapur, Ykl2, Zom2) .
M a rtaval o k u m a k (dey.) Yalan
sylemek, birisini kandrmaya a
Matiz olmak (gr. tr. f.) Sarho ol
mak. Hacaaya bak, sapma ka- .
l mak. Balad gene martaval o
kumaya. B u adamm ii gc mar
dar matiz olmu. (bk. Mastorlamak,
taval okumak. (bk. Bom atmak, Ktr
Masturlamak).
119

MAT
Maya (far. s.) Sulu arsz, yapkan,
srnak [kimse] . Keriz ettiini g
rrse, yakam blfakmaz, mayanm bi
ridir. (bk. Cvk, amur, Paavra,
Svk).

M atraa almak (dey.). (bk. M at

rak gemek).

M atrak (i.) Alay, elence. Herifin

ii gc matrak.
Matrak [ders] (s. r. arg.) [Resim,
mzik, idman gibi] Hoa giden, ko
lay. alayl (ders). Yaflnki dersler
hep matrak . (bk. Palas).

Mayalamak (far. tr. f.) Yksekten

atmak, bbrlenmek. Amma da ma
ya/adm be hacm 1

. .

Mayn (s.) Enayi. aptal, kumar ace

misi. Maymdlf, yap yakasma. (bk.
Abullabut, Andavall, Angut, Aval,
Bangoboz, Cacklk, Denyo, Gebe,
Gebeaki, Hafz, Halalm, H rbo, H rt,
H r, H yar, Kanser i l ac, Kereste1 ,
Kakaval, Ke, Koroydo, Pangodoz,
Plaki, Saloz, Tereya, Yahnilik, Yan
bol u ) .

Matrak (s.) Dalgac, alayc.

Matrak gemek (dey.) Alay et
mek, elenmek. Herif, matrak gei
yor bizimle. (bk. Matraa a l mak).
Matrakuka (i.) Zeker. (bk. Baba
fingo, Bombil i. Kereste2, Saksafon,
Zekeriya, Maslahat, Zurna2).
Maval (s.) Yalan, masal, aslsz ve
uydurma [sz veya haber] . Syle
dikleri hep maval. (bk. Atmasyon,
Bom, Dol ma, Dubara, Eftamintokof
ti, Kantin, Kakariko2, Katakofti, K
tr, Ktrbom. Kofti, Madik, Mantar,
M artaval, Palavra, Polim, orolop).

Maymak (f.) Aptal aptal bakmak,

aptallamak. Ulan, afili paozu g
rnce nasll da maytm. (bk. Az
paa olmak, Kapak kdna piti
vermek, Salozlamak, abanlamak).
Mayna (it. i.) Braklma, son veril
me. mgar, pak mayna oldu be
kardeim.

Maval okumak (dey.) Kandrma

ya al mak, yalan sylemek, ma
sal okumak. Olum maval okuya
cama innafetahnaleke'yi oku da,
biraz sevap kazan. (bk. M antar at
mak, Martaval atmak, Martaval o
kumak, Perdahlamak1 ).

Maytaba a l ma k (far. tr. dey.) Alay

etmek, elenmek. A gzn. bizi
de maytaba almak istersen, yersin
marizi. "Bu evde hepsi beni maytaba
a/iyorlar.
- H. R . G . (bk. al t rmak,
Maytap etmek, Saraka etmek1, Sa
rakaya a l mak).
"

Mavi kt almak (tr. dey. f. arg.)

fr, patron tarafndan kovulmak.
Gzn a, mavi kat alman ya
kmdlf.

M aytap etmek (far. tr. f.) Elen

mek, alay etmek. (bk. Maytaba a l
mak, Saraka etmek, Sarakaya al
mak).

Mavi kat vermek (tr. dey. f.

arg.) Patron, malsahibi, fr i
inden uzaklatrmak. Ali'ye mavi
kat vermiler.
Mavro (gr. i.) Siyah, zenci. Mavroya
bo ver, ta (
para) tutmaz o.
=

Mazgalna karg saplamak (dey.)

Cima etmek. (bk. Atlamak, Dzelt
mek, flemek, Vurumak).
:

M avro oskisi (gr. erm. tr. b. i.) M -sr l iras. ki mavro oskisi tiftik/adm,
gel okutalm (
satalm).
=

1 20

1 . f k".
Mazot (rus. i. f. arg.)
Mazotun ok gelmi be olum. (bk.
istim). 2. Cgara. {bk. knt, Mal4,
Sipar, Sipsi).

MOD
Mazot a l mak (rus. tr. dey.) Karn
doyurmak. Akam oluyor, daha ma
zot olmadk. (bk. Habe etmek. Ha
be kaymak, Habe ulanmak, Zilliyi
krmak).
Mazotu o lmak (dey.) Cgaras ol
mak. Mazotun var m reis, bir tt
trelim I
M azotu yerinde olmak (rus. tr.
dey. f. arg.)
fr, fazla iki
imi olmak. Gryorum, bu ak
am da mazotun yerinde 1
Meflaket (i.) Fazla etli, iko ka
dn.
Mekii doru ilemek (dey.) S
zn, sohbetin i bilmek, samalama
mak [laf hakknda] "imizde mekii
arpk ileyen yok.'' H . R.G.
-

Mektebe balatmak (ar. tr. dey.)

Elden karmak, satmak. Ulan bu
klstr pantolu da mektebe ba
lattrsan, taburcu olunca ne giyersin ?
(bk. Okutmak) .
M ektep (ar. i. r. arg.) Fena ka
dnlarn bulunduu yer, genelev. Ah
met, bu akam mektebe gidiyor. (bk.
Banka, Krmz fener, niversite, 2.
Hapishane. (bk. Delik, Kafes, Kodes) .
M ektep etmek (Ar. tr. dey.) Sat
mak. (bk. Mektebe balatmak, Okut
mak) .
Memleket (ar. i.) stanbul'un Bey
olu semti. Memlekete hacaa/ar
dmeye balad, gzn a I
Meneke (i.) Makat, B zk, Menek
en sk ise k karma 1 (bk. Karanfil).
Meebken (s.) G l kuwetl i [kim
se] . O meebken, ne anlar bu dal
gadan.
Metazori (gr. zf.) cebren, zorla. He
rifi metazori sv/ersin.
(bk. Kas
panak) .
Metizmenos (gr. s.) Esrar sarhou.
(bk. M astor, Mastur).

M c r (s.) Deeri pek a z olan [kim

se] . Byle mcrlar, karmda say ile
hizaya geliyor. (bk. Aftospiyos , Fasa
fiso, Krtpil, Klstr, Moloz, Pofyos,
Tapon, Zmbrt) .
M h lama (far. tr. i.) Zar atma ekli.
Abdi, mh/amada istediini kondurur.
(bk. Srtme).
M.h lamak (far. tr. f.) Bak. kama,
ak, i gibi eylerle vurmak. Zavallty
be yerinden mhlam/ar. (bk. ivi
lemek, Hacamat etmek, Hacamatla
mak, iirmek1 , ilemek).
Mrmr (i.) Klhanbeyi. (bk. Adadi
yoz, Dragon2, Kopuk) .
M ideyi atelemek (ar. tr. dey.) iki
imek. "Ulan Aziz, sen mideyi ok
ateleme, attka zevzek oluyorsun "
- H . R. G. (bk. akmak2, [birinin ma
sasnda] H as ilemek, Piyiz kaymak,
Rampa etmek; [fazla] Mazotu yerin
de olmak, Papaz uurmak, Parlatmak,
Piyizlemek, Vurmak, Yaktrmak, Ya
pndrmak; [karlkl ] Vuruturmak) .
. . .

M ideyi kurtarmak (ar. tr. dey.) A

l gidermek. Mideyi kurtardk abi".
Salata Dergisi, S. Salp. (bk. Habe et
mek, H abe kaymak, Habe ulan
mak, Zilliyi krmak).
M i dye karmak (yun. tr. dey.) De
rin derin dnmek. Ulan saloz, kara
denizde gemilerin mi battl, oturmu
midye kanyorsun orada.
M i g rosa vermek (fr. tr. dey.) Biri
sini atlatmak, bandan savmak. O
lum bizi de mi migrosa veriyorsun I
"

M intoni (i.) Ak, dost. "Bu kadmla

erkek, kan koca m, yoksa birbirine
yanm minimini mintoni mi?" - H . R .
G . (bk. Aftos, Antin, Dalgamotor, Ga
co, Nannik, Paoz, Zamazingo).
'
Model deitirmek (fr. tr. dey. f.
arg. ) fr. arabay adamakll bir
tarafa arpmak. Gryorum gene mo
del deitirmisin, uurlu kademli ola.
(bk. Fotorafn karmak, Toslamak2),

MOL
Moloz (gr. s . ) Kymetsiz, sprnt
[ey veya kimse] . u moloz/af/ yrt
baka/im I (bk. Cavalacoz, rnk, K
l str, M cr, Tapon, Zmbrt).
M olozlamak (gr. tr. f.) Kartlamak,
irkinlemek, sakillemek. u gacoya
bak, iyiden iyiye moloz/am.
Molozlu pilAv (gr. tr. far.) Bol etli
pi l av.
M o r (i.) E l l i l iral k [btn]. u keiyi
( = yz l iral) iki mor yap bana l (bk
j apon) .
M o r etmek (dey.) Mahcup etmek,
utandrmak. (bk. B iimlemek, Boz
mak, Bozum havas almak, Ke et
mek).
Morfin atmak (gr. tr. dey.) Kinaye
l i, inel i szlerle zehirlemek. Ortaya
bir morfin atp kirii klfd.
M o rfin koymak (gr. tr. dey. r.
arg.) retmeni her bakmdan al
d atmak. . . . abecinin biridir, ne bilir
morfin koymasm.
Moro (i.) G zel delikanl. u biti
rim moroya bak I
Mor o l mak (dey.) Dayak yemek; bo
zum olmak, utanmak. (bk. Amorf ol
mak, D ut g ibi ol mak, Ekimek1 ,Fos
lamak, Kanemi olmak, Madara ol
mak, M uz gibi olmak) .
M o rtides (i.) Kl hanbeyi; kabaday.
M o rtiyi ekmek (fr. tr. dey.) lmek,
vefat etmek. Kr Hsn mortiyi ek
mi diyorlar. (bk. Cavla ekmek,
Cavlamak, ngra ekmek, Gm
lemek, Kakrdamak, Mortlamak, M ort
olmak, Nallar atmak veya dikmek,
Sfr tketmek3, Tngrdamak, Y
rmek1 ) ,
M ortlamak (fr. tr. f.) lmek. . . . ok
tan mortlad. (bk. M ortiyi ekmek).

Mortlatmak (fr. tr. f.) 1 . ldrmek.

Kele Hakkt'y mortlatmlar. 2. Oyun
da birinin btn parasn almak. A val
iki saatte mortlatttm.
Mort olmak (fr. tr. f.) lmek. Bir
kilo anzarotu yuvarlaymca herif mort
olmu. (bk. Cavla ekmek, Cavla
mak, ngra ekmek, Gmlemek,
Kakrdamak, M ortiyi ekmek, Mort
lamak, Nal lar atmak veya dikmek, S
_fr tketmek3, Tngrdamak, Yr
mek1 ) .
Mortu (ita. i . ) Cenaze, mevta, l.
!J evde bir mortu var galiba,
Mortucu (ita. tr. i.) 1 . mam. 2. Ce
naze arabacs.
M oruk (erm. i.) 1 . htiyar, yal adam.
Moruun dzgalma ( = sakalna) ki
takse l (bk. Pinpon, Pompuruk). 2. Pe
der. Moruu kafes/ersem akama sen
deyim.
M oruklamak, M oruklamak (f.)
htiyarlamak, yalanmak. Seni gr
meyeli iyice moruklamsm ( mo
ruk/amsm) yahu I
=

M otor (fr. s.) 1 . Ahlak zayf [kadn].

u grdn safltn safi motordur.
(bk. Esnaf1, Antin1, Kamyon, Paoz,
Srma). 2. Kendisiyle alay edilen kim
se. Herif yle motor ki, sabahtan beri
iletiyorlar da akmtyor dalgay.
Motorun suyunu deitirmek (fr.
tr. dey.) Kk aptest etmek. (bk.
Nargilenin suyunu deitirmek, tel
ekmek).
Moz o l ma k (dey.) ki iip szmak.
Daha dn on paralk rak ile moz
olurken imdi bize iki dersi mi ver
meye ka/ktyorsun ? (bk. Zbarmak2).
M u m (i.) Yetinme, raz olma. On pa
pele mumdur.
M us l u u a lmak (tr. dy.) Sz sy
lemek, konumak, laf etmek. "Biz /a.
fm musluunu ayoruz, fakat mltm
arpk aktyor."
H . R.G. (bk. G r at
mak, G r kaynatmak).

M Z
M usluk (tr. i.) iftleme Aleti.
M usluk u (tr. i.) H rsz, yankesici.
Musluku kodesi boylad. (bk. Arak
, Kaldrmc, Panduflac, Trnak, Tu
tac).
M usl ukul u k (tr. i.) H rszl k, ar
cl k. Herifiolu muslukulukla iini
yrtyor. (bk. Arak, Arakl k, A
remento, Kaparoz, Pandufla) .
M umula (s.) i htiyar. Mumulamn
biri, onda i yok. (bk. Moruk, Pinpon,
Pompuruk) .

M uz g i b i olmak (dey.) M ahcup ol

mak, utanmak. (bk. Amorf olmak,
Bozum olmak, Dut gibi olmak, Ek
imek1 , Foslamak, Kanemi olmak,
M adara olmak) .
M svedde (ar. s. r. arg.) i ge
mi, kendinden gemi. Allahl k. Ms
vedde Fehmi'yi grdn m?
M tayit (ar. i . ) Pezevenk. Herif m
tayittir, istediin paozu smarla. (bk.
Alfons, Aslzade, Astik, Dasnik, Es
naf , Geyik, Koz, Pezo).
M zik konservesi (fr. tr. dey.) Gra
mofon ve pikap pla.

1 23

N
N afakas n a l mak (ar. tr. dey.) Da
yak yemek. Karakolda adamakil/J na
fakasm alm. (bk. H ac pintorosa
kavumak, Marizlenmek) .
Nahik elebi (s.) Daima nne ba
karak oyun oynayan aptal oyuncu.
Nahik elebinin biridir, abuk bou
lur (
oyunda kaybeder) .
=

Nakka (s.) Me'bOn. (bk. Belik, Be

yldz. Dmbelek1 , Esnaf , Fol luk2,
Gtlek, Gto, Halka, bnetor, lnek3,
Kayarto, Kei, Kova, Kovan, Lubun,
Lubunya, Taync, Tekerlek, Tnek,
Verek).
N a l lamak (ar. tr. f.) ldrmek. Krt
Hsn'y pisi pisine na//amlar. (bk.
Mortlatmak2, Temizlemek) .
Nallar atmak (ar. tr. dey.) lmek.
Cingz Mehmet, gece yar/Si nal/af/
atm. (bk. Cavla ekmek, Cavla
mak, ngra ekmek, G mlemek,
Kakrdamak, M ortiyi ekmek, Mort
lamak, Nallar dikmek, Sfr tket
mek3, Tngrdamak, Yrmek1 ) .
Nallar Dikmek (ar. tr. dey.) lmek'
(bk. Nallar atmak).
Nanay (ing. s.) Yok. Mangiz nanay.
(bk. lska ) .
N a n n i k (erm. i.) Kapatma, metres .
Bizim nannik ayda be yz papel ezi
yor. (bk. Aftos, Antin, Dalgamotor,
Gaco, Paoz, Zamazingo).
Narg i le (i.) Boboaz.
Nargi lenin suyunu deitirmek
(dey.) . (bk. Motorun suyunu dei
tirmek, Tel ekmek).
N atokafa (gr.s.) Kal nkafa [l ] . Nato
kafa, nato mermeri.
1 24

Naval (s.) Saf, budala, ahmak. (bk.

Abul labut, Andava l l , Armut, Aval,
Bangoboz, Cacklk, Denyo, Hafz,
H rbo, H rt, H yar, Ke, Pililki, Saloz,
Tereya, Yanbolu).
N efes (ar. i.) Esrar [iilen]. Biraz
nefes ulan yahu I (bk. Ampes, Cigaral k, Cuk, Dalga1, Di, H urda, Kab
za, Konca, Ot, Paspal, Sarkz2, Top
rak) .
Nefes ekmek (ar. tr. f.) Cima et
mek. (bk. Fiek atmak, Lehimlemek,
Perinlemek, iirmek2, Tezg!lh kur
mak, frmek, Yefallemek, Zmbala
mak) .
Nefeslenmek (ar. tr. f.) [bir algy]
alarken ara vermek, durmak, dinlen
mek. Biraz nefeslen be kardeim, bu
na kafa derler.
N efeslemek (ar. tr. f.) Esrar ek
mek. Bugnlerde harmanz, nefes/e
tiimiz yok. (bk. Deveye binmek, ot
yemek).
N iyazi o l mak (ar.tr. dey.) Hi yok
tan yere lmek, pisipisine g itmek,
atdan dt, az kalsm niyazi ola
cakt/.
Nokta o l mak (ar. tr. dey.) 1 . G it
mek, defolmak, kamak. Nokta ol
karmdan. (bk. Amak, Anizlemek,
Czdam etmek, Czdam ekmek, Ci
cozlamak, Czlam ekmek, zl
mek, Dmeni k rmak, Fertii ekmek,
Ferlemek, Fertiklemek, pini kesmek,
Krmak, Kirii krmak, Kuskunu kopar
mak, Palamar koparmak veya z
mek, Panik krmak, Payandalar z
mek, Trlamak, Tymek, Voltasn al
mak, Yaylanmak, Yelkenlemek, Zam
kinos etmek, Zplamak). 2. Esrarke,

NUM
szp bzlmek. Herif iki ekti, nokta
oldu. (bk. M oz olmak, Zbarmak2) .
N umara ( ita. i.) Dalavere, tuzak. Bo
una efkarlanma, yaptt hep numa
ra. (bk. Amaz, Dmen2, Kataku l l i,
Mandepsi, Tonga, Zoka).
N umarac (ita. tr. s.) Dalavereci, tu
zak. Bo ver olum / numaracmm
biri.
N u marasn yapmak (it. tr. dey.)
1 . Kandrmaya, bir ii iyi gstermeye
al mak. O, iin numarasm yapyor

ama, yutan yok. 2 . Kendini gster

mek, ortaya kmak. "Sonbaharda
grip, zatrree gibi hastaltklar numara
sm yapmaya balar." -Akbaba, Sa
vi Salp.

N u mara yapmak (ita. tr. dey.) 1 .

G steri yapmak. Gryorum bize de
numara yapyorsun ha f (bk. Afi kes
mek, Dmen yapmak, Filim evir
mek, Polim yapmak, Racon kesmek).
2. aka, liltife etmek. Numara yap
yor, bo v1;:r/

1 25

-o
O duraktan i a l mak (tr. dey. f.
arg.) O kadna yaklamak, yanamak.
O duraktan i alma, bam belaya gi
rer.
Okkal (ar. tr. s.) Ar, nemli. Amma
da okkal bir palavra savurdu ha I
O ksi (n.) Yr, bas, defol, ek ara
ban/
Oksulamak (tr. f . ) D efetmek, ba
ndan savmak. Bir araba mariz atp
oksu/amlar._ (bk. Dehlemek, Sepet
lemek).
Okamak (tr. f.) Hafif tertip dv
mek. Dn Ali'yi biraz okamlar.
Okay okayvermek (tr. f.) [yum
rukla] Birka defa vurmak. Gznn
stn okay okayvermiler. (bk.
Dokunu dokunuvermek).
Okul (tr. i.) Anarik olaylar karan
genlerin polisler tarafndan dvl
dkleri yer.
Okumak (tr. f.) 1 . Azn bozmak,
kfr etmek. O kadar ok okuma,
hafz olursun sonra / (bk. Kalaylamak,
Perdahlamak) . 2. i hbar etmek. (bk.
spiyonlamak).
Okutmak (tr. f.) Elden karmak, sat
mak. Senin afili akma ka papele
okuttun ?. (bk. M ektebe balatmak) .
O muzda (tr. i.) M eslekda; boyca
akran olan, tulumbann altnda bera
ber koan arkada. Bizim omuzda
/ar bir yumulsun, be dakkada Kule
dibi'ndeyiz.
O muzlamak (tr. f.) H a bersizce alp
gtrmek, almak, armak. Bizim al

1 26

kua, akalm biri omuzlam. (bk.

Anaforlamak, Araklamak, Bomba pat
latmak, llemek1 , Kaldrmak, Kapa
roz etmek, Kaparozlamak, Srklamak,
Trtklamak, Tufalamak, Tydrmek,
Zula etmek).
Omuz vermek (tr. dey.) Aldr et
memek, nem vermemek. Gryo
rum kainata omuz veriyorsun be abi I
(bk. Bolamak, Bo vermek, Dalga
gemek, H aspi gemek, lska gemek,
Haylamamak, Kelemek, Kumpas sal
lamak, Tonel gemek, Yan izmek,
Yan sallamak).
O rain (i.) Eroin. Sen orain ( ora
ya i n ) . (bk. B eyaz, H orain, M al3,
Toz) . [kelime, "eroin" sznn an
lalmamas iin parola olarak "orain"
ekline sokulmutur] .
Organizatr (fr. i.) Pezevenk, bar
ve pavyonlara kadn bulan kimse.
Gzel paoz enselemek iin bir or
ganizatr aramalt. (bk. Alfons, Asl
zade, Astik, Dasnik, Esnaf1 , Geyik,
Koz, M tayit, Pezo).
=

O rostopol l u k ( i.) Kahpece hile. Bu

dalganm iinde bir orostopolluk var
ama . . .
Ortann sa (tr. it.) ok ekerl i kah
ve. Benimki ortanm sa olsun I
O rtann solu (tr. it.) Az ekerli kah
ve. Bir ortanm solu syle I
Oski ( Erm. i.) Lira. Arakladm oski
lerden biz de anlayaltm. (bk. Kfl,
Malama, Sarkz).
Osuruunu d mleme (dey.) Bi
risin i korkutmak, tehdit etmek. Ne ol
du lan, osuruunu mu dmledi/er,
Kahyanm kahvesine kmaz olmusun ?

OYN
Ot (tr. i.) Esrar. Otun var m? (bk.
Ampes, Cgaral k, Cuk, Dalga1 , Di,
D u man, H urda, Kabza, Konca, Nefes,
Paspal, Sarkz2, Toprak) .
Otlak (tr. s.) i htiyalarn parasz
elde etmek isteyen [kimse] . Otlak
dlf, pek yz verme ! (bk. Anaforcu,
Avantac, Belei, Lp) .
Otlaklk (tr. i.) Otlaknn tuttuu
geim yolu. Otlaklla karmmlZ tok,
ek arabam urdan I
Otlakye (i.) Beleilik, bedavaclk,
sadan soldan geinme. En houma
giden ey otlak/Yedir. {bk. Lplk,
Otlaklk).

Otlamak (tr. f.) 1 . izinsiz ve habersiz

olarak birinin malndan almak. Bi
zim cigaradan kim otlam ? 2. Kadn,
kocasndan habersiz olarak baka ta
raflarda hovardalk etmek. Baksana
haline, o kadm kimbilir nerelerde ot
luyor.
Otomatik gibi [adam] (fr. s. f.
arg.) ok konuan ve hareketli [a
dam] .
Ot yemek (tr. dey. f. arg.) Esrar
imek. Ka gndr ot yemedik, be
abi I (bk. Deveye binmek, Nefesle
mek).
Oynak (tr. i.) Cimdall.

127


kesiz (tr. s.) Korkak, tabansz, e
kingen. kesizin biri, ht desen ak//
bokuna kart/f. (bk. Trakal).
kz (tr. i.) Cva l zar. kzleri
kotum, baladm kerize, enayinin
tam yirmi askerini arakladm. (bk.
Dolu zar) .
kz koturmak (tr. dey. r. arg.)
Zar tutmak.
l (tr. i.) 1 . Cval zar. 2. iaretl i
klt, iskambil; hileli kumar aeti.
ly ortada blfakma, hemen kaldlf.
ls kandilli (tr. ar. dey.) iyi g it
meyen bir i iin hafif kfr olarak
kullanlr. Hay ls kandilli, bu by
le mi o/acaktt.
ls knal (dey.) (bk. ls kan
dilli).
perlemek (tr. f.) pmek.
pmek (tr. f. f. arg.) ki araba
arpmak. Otuz sekiz model senin

1 28

/atama ile kr Hsn'nn klfk drt

model yandan arklts, dn sabah
pmler.

rdek (i. f. arg.) 1 . Uzun yolc

lukta yollardan toplanan mteri. ls
tanbu/'a giderken biraz da rdek top
ladk, dnyaflk ( para) doruldu.
2. Para! hasta.
=

rdek avlamak (tr. dey.) Uzun yol

culukta fr, yollardan mteri top
lamak. rdek a vladmlZI sakm ak
tlfma patrona, sonra mavi kat al
rtz ( kovuluruz) .
te (tr. i.) Bulgaristan.
=

tmek (tr. f.) 1 . G evezelik etmek,

bo sz sylemek. Ne tp duruyor
sun orada, yoksa blbl m oldun ? 2.
Kayetmek, kusmak. Saloz Mehmet,
dn geceden beri tyor. (bk. Brt
len karmak, Kartvizit brakmak, Kon
frans vermek, Tavus kuyruu kar
mak) .

p
Pabulu (fa. tr. b. i.) Al i m [ler], bil
gin [ler] .
Paac kemii (i.) k. (bk. Bar
sak knts, Lolo) .
Paavra (s.) Bulak, sulu, srnak,
arsz [adam]. Herif paavra, dehle
gitsin ! (bk. Cvk, amur, Svk) .
Paoz (s.) Uygunsuz, orta m a l [ka
dn] ; metres. u gelen paoza bak,
filinte gibi. (bk. Aftos, Antin, Dalga
motor, Esnaf, Gaco, Motor, Zamazin
go).
Paket ( i . ) K. (bk. Atras, Boha,
Bayata, Davul, Defans, Defransiyel,
E nse, Kase, Kfe, Semer, Tiz, Toto) .
Palabyk (b. s.) Tysz, byksz
[kimse] .
Palamar zmek (gr. tr. dey.) Ay
rlmak, kamak, uzaklamak. Tah
takozu grnce palamart zd. (bk.
Amak, Anizmek, Czdam ekmek,
Czlam ekmek, Cicozlamak, D
meni krmak, Ferlemek, Fertii ek
mek, Fertiklemek, pini kesmek, Kr
mak, Kirii krmak, Nokta olmak1 , Pa
nik krmak, Payandalar zmek, T
mak, Trlamak, Tymek, Voltasn al
mak, Yaylanmak, Yelkenlemek, Zam
kinos etmek, Zplamak).
Palamar koparmak (gr. dey.) Ay
rl mak, kamak, uzaklamak. Piyas
tos olmadan, palamart koparma/J. (bk.

Palamar zmek). ["Palamar" s

znn, talyancas "palamara", grek
esi "palamari"dir].
Palamut (gr. i.) Kal n sarlm esrar
l sigara. Palamutu bulunca yle bir
yumuldu ki.

Palanlamak (far. tr. f.) eri sok

mak, ieri tkmak. Herifiolunu ie
riye palanlamlar.
Palas (s. r. arg.) 1 . Kolay, rahat
[nesne) . Yartnki derslerin, hepsi pa
las. 2. nsana rahatlk veren, kolaylk
g steren, hoa g iden [nesne, kimse,
yer) . Bizim fizik hocas ok palas;
Kabata lisesi, Haydarpaa lisesinden
daha palas.
Palas gemek (dey. r. arg.) Ra
hat, kolay, skntsz gemek. Bizim
askerlik ok palas geti dorusu.
Palavra (isp. ita. i . s.) Yalan, aslsz,
uydurma [sz veya haber) . Palav
raya karmmz tok. (bk. Atmasyon,
Bom, Dolma, D u bara, Eftamintokofti,
Kantin, Kakariko2, Katakofti, Ktr,
Ktrbom, Kofti, Madik, Mantar, Mar
taval, Masal, Pol im, orolop, Tiriko).
Palavra atma k , savurmak, sk
mak (isp. tr. dey.) Yalan sylemek,
iirmek, yksekten atmak. Amma da
palavra atarmsm ha I (bk. Bom at
mak, Ktr atmak, Mantar atmak, Mar
taval atmak veya okumak, M aval o
ku mak, Pencid atmak, Piyaz do
ramak).
Palavrac (isp. tr. s.) Yksekten at
may, palavra sylemeyi huy edinmi
[kimse] . Palavracdlf, okuduu ma
sal!arm yzde doksamm iskonto et!
(bk. Bomcu, Ktrc, Mantarc1 ) .
Palavra savurmak veya Palavra
skmak (isp. ita. tr. dey.) Yalan sy
lemek, aslsz, uydurma sz veya ha
ber ortaya karmak. Olum harbi ko
nu, palavra savurma I (bk. Bom at
mak, Ktr atmak, Madik atmak, M a n
t a r atmak, M a ntarlamak, Martaval
atmak veya okumak, Maval okumak,
Palavra atmak, Piyaz doramak) .

1 29

PAL
Palazlanmak (f.) Kar gelmek, ka
fa tutmak. Sen mi kaldn bize palaz
lanacak, imamm.
Pami (gr. e.) Haydi, abuk, yr,
g idelim. Olum, pami, dalga geme !
Pandispanya g azetesi (dey.) Uy
durma, inanlmayacak szler anlatan
kimsenin yalanlarna kar: "pandis
panya gazetesi yazyordu" eklinde,
a lay yol l u sylenen bir deyim.
Pandufla (i.) H abersizce alma, ar
ma, alma, dolandrma. (bk. Arak,
Aremento, Kaparoz).
Panduflac (s.) Dolandrc, hrsz,
yankesici. Herif, yaman panduf/ac
imi, bir trl enselenmiyor. (bk. A
rak, Kaldrmc, Mantarc, Markac,
M usluku, N u marac, Trnak, Trtk
, Tufac).
Pangodoz (s.) Snepe, ikici [ihti
tiyar] . Pangodozun biri, iki tek parlat
sa imamn kayna biner ( = lr) .
Panik krmak (fr. tr. dey.) Savu
mak, uzaklamak, kamak, ayrlmak.
Aynas/ZI grnce ipak panii klf
d. (bk. Amak, Anizlemek, Czdam
etmek, Czdam ekmek, Czlam ek
mek, Cicozlamak, zlmek, D
meni krmak, Ferleme,k, Fertii ek
mek, Fertiklemek, i pini kesmek, Kr
mak, Kirii krmak, Kuskunu kopar
mak, Nokta olmak1, Palamar ko
parmak veya zmek, Tlamak, Tr
lamak, Tymek, Voltasn almak, Yay
lanmak, Yelkenlemek, Zamkinos et
mek, Zplamak).
Paniklemek (fr. tr.f.) Savumak, u
zaklamak, kamak, ayrlmak. Seni
grnce panii klfd. (bk. Amak,
Anizlemek, Czdam, Czdam veya
Czlam ekmek, Cicozlamak,
zlmek, Dmeni krmak, Ferlemek,
Fertii ekmek, Fertiklemek, Frttr
mak, Gazlamak, i pini kesmek, Krmak,
Kirii krmak, Kuskunu koparmak,
1 30

Nokta olmak1, Palamar koparmak

veya zmek, Panik krmak, Payan
dalar zmek, Tmak, Trlamak, Toz
olmak, Voltasn almak, Yaylanmak,
Yelkenlemek, Zamkinos etmek, Zp
lamak).
Pansumanlamak (fr. tr. f.) i ncele
mek, izlemek; gzlemek, bakmak,
gz atmak. " . . . evine gidelim biraz
da o hayat pansumanlyalm."- Sa
lata Dergisi, S. Salp.
Pansuman ya pmak (fr. tr. dey.) Ka
dn n diilik organyle elle oynamak.
Panto l l u hayvan (b.s.) Kaba adam.
(bk. Ahlat, H rt, H r, H yar) .
Pantolon ba l (ita. b. i.) Zeker.
(bk. Alat, Babafingo, Babatorik, Bom
bili, Kam, Kereste2, Malafa, M as
lahat, Matrakuka, Saksafon, Zeke
riya, Zurna2) .
Papaz gt altnda b u l mak (gr. tr.
dey.) Bel 1lsn bulmak. Bu gidile sen
papaz gt altnda bulacaksn galiba.
Papaz uurmak (gr. tr. dey.) Etrafl
elence yapmak, rak emi yapmak.
u moruu sv/ersen, akama bir
papaz uururuz. (bk. Piyizlenmek).
Papel (ita. i.) 1 . Bir l i ral k kat para.
Sekiz papeli dorulttuk. (bk. Asker,
Cumhuriyet). 2. skambil k1ld, i
l enmi klt.
Parat (fr. tr. i.) Akgz, her
hangi bir yere bedavadan giren. u
paratlerin de biletlerini kes ba
kalm. (bk. Belei) .
Parazit yapmak (fr. tr. dey.) Sa
malamaya, skmaya balamak. Ka
fay fazla ekince ok parazit yap
maya balad. (bk. [sarhoken] Fi
l i m koparmak; H illliahmere l a f ko
numak, Tozutmak, Zart zurt etmek).
Para (far. i.) 1 . k, gzel, ekici
kadn. Gelen paraya kitakse ( = bak).
2. Esrar [iilen] . (bk. Ampes, Cgara1 k, Cuk, Dalga1 , D i, D u man, H urda,
Kaynar, Konca, Paspal, Toprak, Ne
fes, Ot, Sarkz2),

PAV
Parlatmak (tr. f.) ki imek. Gel,
iki tek parlatalm I (bk. akmak2, Pa
paz uurmak, Piyizlenmek).
Parma!jn slatmak (dey.) Cima
etmek. (bk. ivilemek1 , Fiek atmak,
Lehimlemek, Nefes ekmek, Perin
lemek, iirmek2, Tezglh kurmak,
Uua gitmek, frmek, Yefallemek,
Zmbalamak).
Parsellemek (fr. tr. f.) Birini ok
dvmek, paralamak. Herifiolunu a
damakll parsellemiler. (bk. lslat
mak, ermek, M ariz atmak, Mari
zine koymak, Marizlemek, Mariz u
lanmak).
Pasalamak (f.) Vermek. (bk. Atla
mak, Ballandrmak, Baylmak, al
trmak, Ekmek1 , Elden gelmek, S
klmek, Toka Etmek1 , Toslamak2,
Ulanmak, Yrtlmak) .
Pasaportunu a l mak (fr. tr. dey.)
Ko ulmak [bsbtn) den oktan
pasaportunu ald. (bk. Dehlenmek,
Sepetlenmek, Yrmek2).
...

Pasaonrtunu vermek (fr. tr. dey.)

Koulmak [bsbtn]. Memoya pa
saportunu vermiler. (bk. Dehlemek,
Sepetlemek) .

Paspal (i.) Esrarn kts, fenas.

Konca deil, paspal bu. (bk. Toprak).
Pas vermek (dey.) Bakiyle mit
vermek [kz veya kadn) . (bk. Avans
vermek) .
Pata (i.) Fit ol ma, berabere kalma.
Ne kadar keriz etsen gene patayz.
(bk. fit2).
Pata akmak (tr. dey.) Sellm ver
mek [eliyle] . Kandilli bir pata akt,
papeli uland.
Pata gelmek (dey.) Fit olmak, bera
bere kalmak. "Birbirinize yapttmz
fenalklarla pata geldiniz. " - H .R.G.
Patagos (gr. i . ) B tn be kuruluk.
Kaykya patagosu toka edince so
luu Cibali'de altrsm hacm.
Patak (i.) Dayak, ktek. Bu sefer
pata hak ettin artk. (bk. Mariz).
Patalya d urmak (dey.) Doland
rcya yardmclk etmek. Sen de o
zarfya patalya m duruyorsun?

Patrdatmak (f.) B i r yabanc dil i

pat at konumak. Biraz ngilizce pa
ttrdattyoruz.

Pas gemek (fr. tr. dey.) Aldr et

memek, vazgemek. Pas ge, kendi
dnsn !

Patlak istepne (st. f. arg.) Ahllksz

kadn. Gvenemezsin, patlak istepne
dir. (bk. Esnaf, Antin, Dizel, Kam
yon, M otor, Paoz, Yatk, Srma) .

Pas n almak (dey.) Davetklr bir

bak yakalamak. Dn bir kadmm pa
sm almtm ama, iim vard bo
verdim.

Patpat (i.) Para. (bk. Arpa, Asker,

D rav, Dviz, D nyalk, Mal2, Dam
gal, Mangr, Mangiz; [kumarda]
M ano, Pul, Ta) .

Paslamak (f.) Baklarla a nlamak.

u grdn kzla paslatk, sonra
konutuk.
Paso (ita. i.) "Ben karmam", "iin
iinde ben yokum" gibi bir iten vaz
geildiini, bir iin iine girilmeye
ce i n i anlatr. Aman kardeim, ben
dBn paso.

Pavurya (gr. s.) arpk, bir omuzu

dk olarak yryen. Pavuryaya
bak, afi kesmeye katkwor.
Pavuryalamak (f.) B i r omuzu d
k olarak yrmek, omuzun u i leri
karp, enesini eerek yrmek. "Ben
grmeyeli baya pavuryalamsm".
- H .R.G. (bk. aanozlamak).
1 31

PAY
Payandalar zmek (far. tr. dey.)
Ayrlmak, kamak, uzaklamak. Ma
rizin kokusunu almca ipak payan
da/afi zd. (bk. Amak, Anizlemek,
Czdam etmek, Czdam ekmek, Cz
lam ekmek, Cicozlamak, zlmek,
Dmeni krmak, Ferlemek, Fertii
ekmek, Fertiklemek, pini kesmek
veya krmak, Kirii krmak, Kuskun u
koparmak, Nokta ol mak1 , Palamar
zmek veya koparmak, Panik kr
mak, Tmak, Trlamak, Tymek, Vol
tasn almak, Yaylanmak, Yelkenle
mek, Zamkinos etmek, Zplamak).
Peiz (i.) Ev.
Peiz etmek (dey.) Eve gitmek. Af
tosunu zledi, peiz ediyor.
Pekmez (far. i.) Kan . Yzndeki
pekmez nedir, hacamat m ettiler
seni?
Pekmez aktmak (far. tr. dey.) Kan n
aktmak. mgar kaflp pekmez ak
tlfsan, ipak kodesi boylarsm ha I
Pelese (i.) Derece, durum. "Ben bu
pelesede iken yine ansm ald.''
H . R.G.
-

Peliz kesmek (dey.) Alay etmek

[biriyle] . i gc peliz kesmek. (bk.
al trmak, lemek3, Maytaba al
mak, Saraka etmek1 , Sarakaya al mak,
Matraa almak, Matrak gemek).
PelOz etmek (f.) Tercme etmek.
Hakim bey, msaadeniz olursa iyan
Mehmet'in szlerini bir peluz edeyim.
Pembenin kolu (tr. it.) engi takm.
Penalt yakalamak (dey.) Kadnn
bacaklarn kardan yukar kadar gr
mek.
Pencid [atmak] (far. b. i.) Yalan
[atmak] . (bk. Atmasyon, Bom, Dol
ma, Eftamintokofti, Ktr, Ktrbom,
Kofti, M adik, Mantar, Martaval, Ma
sal, Polim, orolop, Tiriko).
1 32

Pendifrank (gr. fr. b . i.) Tokat, sille,

amar. Pendiflfank yiyince, dut ye
mi blble dnd. (bk. Ellialt, Tn
goz) .
Peniz etmek (dey). 1 . Bir srr mey
dana karmak. Ulan, bu dalgay pe
niz edersen, alaymza birden kodesi
boy/atirlar. 2. Konumak, lt etmek.
"imdi ciddi bir dav zerine peniz
ediyoruz." Salata Dergisi, S.Salp.
-

Perinlemek (f.) Cima etmek. (bk

ivilemek2, Fiek atmak, Lehimle
mek, Nefes ekmek, iirmek2, Tez
glh kurmak, frmek, Yefallemek,
Zmbalamak) .
Perdah (far. tr. s.) Birisini aslsz
szlerle kandrmaya alan, az ka
labal eden [kimse] . Perdahdr, yan
iz / (bk. Tra) .
Perdahlk (far. tr. i.) Perdahn n
sanat. Perdahla karnmz tok bi
zim, az buuk harbi konu /
Perdahlamak (far. tr. f.) 1 . Birisin i
szlerle kandrmaya almak. Amma
da perdah/yormusun ha ! (bk. Di
kine tra etmek, Tra etmek, Vzl
damak). 2 . Svmek, kfr etmek. He
rifi tepeden tlfnaa kadar bir perdah
/ad ki . (bk. Kalaylamak, Okumak) .
. .

Pestil (i.) 1 . Hasta 2. Sarho. (bk.

B ulut, D ut, Filispit, Fitil, Kandil, Kan
dilli, Kp, Turu, Vapur, Ykl, Zom ) .
Pestil [atmak] (fa. b. i.) Yalan [at
mak] . (bk. Atmasyon, Bom, Dolma,
Eftamintokofti, Kantin, Katakofti, K
tr, Ktr bom, Kofti, Madik, M antar,
Martaval, Masal, Polim, orolop,
Tiriko).
Perev atmak (far. tr. dey.) Sarkn
tlk etmek. u hyara bak, deminden
beri u klstr paoza perev at
yor. (bk. Hallenmek2, iskele a lmak,
Karga talamak, Saraka etmek2, Ye
illen mek) .

P S
Patka (i.) K. (bk. Atras, Boha, Ba
yata, Davul, Ense, Defans, Defran
siyel, Kase, Kfe, Paket, Semer, Tiz) .
Petkas skmak (dey.) Kendine g
venir ol mak. Petkan sktyorsa k
kar1ma l
Peygamber (far. i.) Ar derecede
sarho olan kimse. Herife baksana be,
buz gibi peygamber! (bk. B u l ut, D ut,
Filispit, Fitil, Kandil, Kandilli, Kp,
Kpl 2, M astor, Matiz, Pesti l, Tur
u, Vapur, Ykl2, Zom).
Peygamber o l mak (far. tr. dey.) A
r derecede sarho ol mak. O, pey
gamber olmu . . . yarm derdini anlat/
(bk. Matiz olmak, Pilot olmak) .
Peyke k urusu (b.s.) Sabah kah
velerinde peyke zerinde sabahlayan
[kimse] . Ulan peyke kurusu, ampes
ekmekten sam yeli vurmu mays
irozuna dnmsn be I
Pezo ( i.) Pezevenk. (bk. Alfons, Asl
zade, Astik, Dasnik, Esnaf1, Geyik,
Koz).
Prna (gr. i.) Rak. Plfnay ekince
soluu Kemeralt/nda ald. (bk. An
zarot, Carmak, Carmakcur, D uziko,
i mam suyu. stim1, Prne, Prn, Piyiz ) .
P rne (erm. i.) Rak. (bk. Prna) .
Prn (gr. i . ) Rak. (bk. Prne).
Prpr (s.) H ovarda, apkn. Bizim
baba/lk baya plTpm imi. ( bk. Ada
diyoz, B itirim, Dragon2, Kopuk, M r
mr).
Prt (n.) Sus 1 (bk. Makas1, Resto,
Terso, Uskut) . enen p1Tt1, illallah be l
Pil (fr. i . ) Sivil polis.
Pili (tr. i.) Krpe ve gzel kz. Bu
aynasz yerde de yeni yeni pililer
tredi. (bk. B ldrcn).
PiUlki (gr. i.) Aptal, sersem, enayi.
Ne de pilaki be, tuz/aym da kokma f
"Ulan, ne enayi pilakilerslniz."- H . R.G.

(bk. Abul labut, Andavall, Angut, Ar

mut, Aval, Bangoboz, Cacklk, Den
yo, G ebe, Gebeaki, Hafz, H rbo,
H rt. H r, H yar, Kakaval, Kanser
ilac, Kereste1 , Ke, Koroydo, Mayn,
Pangodoz, Saloz, Tereya, Yanbolu}.
Pilakilemek (gr. tr. f.) Sersemle
mek, enayilik etmek. ''Moruun nasi
hatleriyle pilaki/eme olum smail/
Salata Dergisi, S. Salp. (bk. aban
lamak).
Pilaki yapmak (gr. tr. dey.) Karma
kark duruma getirmek. Sen de u
ii pilaki yaptm be olum
P i l a v (i.) K. (bk. Atras, Boha, Bo
yata, Davul, Defransiyel, Ense, Kase,
Kfe, Paket, Petka, Popo, Semer, Tiz,
Toto) .
P i l i bitmek (fr. t r . dey.) Gc kuv
veti, takati bulunmamak; baarszla
uramak. Onun pili bitti, artk eskisi
gibi verimli olamaz.
Pilot olmak (dey.) Sarho olmak.
(bk. M astorlamak, Matiz olmak) .
Pinpon (ing. s.) htiyar, yal , sa
sakal aarm [adam]. u pinponun
d1Zgalma ( = sakalna) kitakse 1 (bk.
(Moruk, Pompuruk) .
Pipo temizlemek (dey.) Cima et
mek. (bk. ivilemek1 , Fiek atmak,
Lehimlemek, N efes ekmek, Parma
n slatmak, Perinlemek, iirmek2,
Tezgah kurmak, U ua gitmek, fr
mek, Yefallemek, Zmbalamak).
Pirzola yemek (ita. i.) Glmek. (bk.
Kilo almak) .
Piston krmak (fr. tr. f. arg.) fr
patrondan habersiz otomobil ile gez
mek. Piston klfmak sevdasmdan vaz
ge be olum /
Pisto n l u (fr. tr. s.) Tarafl, arkal, bir
mesnede g venen, iltimasl . Pistonlu
olduu iin dnyaya bo veriyor. (bk.
Days dmende) .
1 33

PiS
Pistonu var (fr. tr. f.) ltimasl. Ehli
yetimiz yoksa da pistonumuz var.
(bk. Pistonl u ) .
Pimaniyeye evirmek (far. a r .
dey.). Karsnda eritmek. "Btn
dnya erkeklerini soyunduu anda
pimaniyeye eviren bu , kadna iyi
bakn". -Akbaba, Suavi Salp.
Piyano (i.) Bit, kehle. Kuyruklu
piyanoya bo ver, kerizde kaybeder.
(bk. Macar) .
Piyango ekmek (ita. tr. dey. r.
arg.) Szl yoklama yapmak. Yarn
piyango ekilecek, iyice inek/emez
sen ( = almazsan) simite ( = sfra)
hazr ol!
Piyango vurmak (ita. tr. dey.) Ya
nna gzel bir kadn dmek. Bizim
tysz Hsn'ye piyango vurmu,
bak nas!I kasltyor ( = kuruluyor) ka
dnn yannda.
Piyastos etmek (gr. tr. f.) Birini ya
kalamak, tutmak, canl olarak ele ge
irmek. Beni piyastos edenin arnn
karlarm. (bk. Piyastos olmak) .
Piyastos o lmak (gr. tr. f.) Yaka
lanmak, tutulmak, cani olarak ele ge
mek. Gavur Nuri, orbacy sv/er
ken piyastos olmu. (bk. Enselenmek) .
Piyaz (tar. i.) G leryz, i ltifat, komp
l iman. Piyaza karmmz tok, papel/eri
skll
Piyazc (far. tr. s.) Koltuku, kompl i
manc, yzegler. Piyazcdr, bo ver.
(bk. Yac) .
Piyazclk (far. tr. i.) Koltukuluk,
komplimanclk, yzeglerlik. Piyaz
clna kanma, kalletir.
Piyazlamak (far. tr. f.) Yze gl
mek, bir iin hal l i iin bakasnn ho
una gidecek szler sylemek, i ltifat
etmek, kompl iman yapmak. Papel/e
rin kokusunu alnca nasl da piyazlt
yorsun moruu. (bk. Yaclk etmek) .
1 34

Piyaz doramak (far. tr. dey.) Ya

lan sylemek. Piyaz doramaya ba
lad, kr kirii! (bk. Bom atmak, Ktr
atmak, Mantar atmak, Mantarlamak, ,
Martaval atmak, Martaval okumak,
Maval okumak, Palavra atmak veya
savurmak) .
Piyiz (i.) Rak. Piyizin kokusunu a
lnca, gzleri fa/ta gibi altyor. (bk.
Anzarot, Carmak, Carmakcur, D uzi
ko, i mam suyu, istim1 , Prna, Prne,
Prn ) .
Piyiz kaymak (dey.) Birinin iki ma
sasna - davetsiz olarak- kmek. Be
/eidir, piyiz kayar. (bk. H as ile
mek, Rampa etmek) .
Piyizlenmek (f.) Rak imek. Bey abi,
ka gndr piyizlenmiyoruz da htr
boya dndk. (bk. akmak2, Papaz
uurmak, . Parlatmak) .
Pla bozulmak (fr. tr. dey.) Can
skmak, kafa iirmek. Onun pla
bozulmutur, pek ciddiye alma / (bk.
Gr amak, Ham hum etmek, Kafa
tlemek, Kafese almak, Kavallan
mak, Su karmak) .
Pofyos (s.) Kof, bo, deersiz [ey.]
Yan iz, alt taraf pofyos. (bk. Af
tospiyos1 , Fasafiso, Krtipil, Kls
tr, M cr, Moloz, Tapon, Zmbrt) .
Polim (gr. s.) Yalan, aslsz [sz ve
ya haber] : Ttradtr, her sz patim.
(bk. Atmasyon, Bom, Dolma, D u
bara, Eftamintokofti, Kantin, Kaka
riko 1 , Katakofti, Ktr, Ktrbom, Kof
ti, Mantar, Martaval, Masal, Palav
ra, pencid, orolop).
Polim atmak (gr. tr. dey.) Yalan,
aslsz sz sylemek. Bu kadar polim
atma, din kardeiyiz olum / (bk. Bom
atmak, Ktr atmak, Madik atmak, Man
tar atmak, Mantarlamak, Martaval at
mak veya okumak, Maval okumak,
Palavra atmak veya savurmak, Piyaz
doramak).

PUS
Polimci (gr. tr.) Dalavereci, hileci, - P.osta koymak veya kurmak (ita.
yalanc. Ne po/imcidir, onu sen bi(r)
tr. dey.) Aleyhte tertibat atp birisini
krlemek. Bana posta kuracak hwa
bilsen. (bk. Atmasyoncu, Bomcu,
Dolmac, D u barac, Filimci, Kerizci2, rm aklma turp skaym. (bk. Kumpas
kurmak).
Ktrc, Madiki, M antarc, Palavrac,
Postu deldirmek (tar. tr. ask. arg . )
Uydurmasyoncu).
Yara almak, kurunla vurulmak.
Polimcilik (gr. tr. i.) Yalancl k,
dzencilik, h ilecilik. Brak u polim
Pot. (i.) Poker. ( bk. Drtyz [4x1 00] ) .
cilii de az buuk harbi konu be
Potas
(s.) Kt giyi m l i [adam] .
abi. (bk. Atmasyonculuk, Dalavere
(bk. (klstr).
cilik, Mantarclk, M uslukuluk, Pa
lavraclk, Tavcl k, Uydurmasyoncu
Pot yapmak (dey.) Poker oynamak.
l uk).
Polim yapmak '{gr. tr. dey.) Gste
Prez (i.) B i r tutam eroin. (bk. ekim).
r i yapmak. Herifiolu cicoz, polim
yapwor. (bk. Afi kesmek, Caka sat- . Profesyonel talebe (fr. ar. i. f.
arg.) iyi yetimi fr muavini. Bi
mak, Dmen yapmak1 , Filim evir
zim hlzl (
acemi) fr, artk pro
mek, N u mara yapmak, Racon kes
fesyonel talebe oldu.
mek2).

Pompalamak (ita. tr.) Cima et

mek. (bk. ivilemek, Ddklemek,
Fiek atmak, Lehimlemek . . . ) .
Pompuruk (s.) Yal , ihtiyar [adam] .
Pompuruk, iin ne burada ? (bk.
Moruk, Pinpon).
Popo ( i.) K [insanda]. (bk. Atras,
Boha, Bayata, ukur, Davul, De
fans, Defransiyel, Ense, Kllse, Kfe,
Mllbad, Paket, Petka, Semer, Tiz,
Toto).
Posta kaldrmak (ita. tr. dey. r.
arg.) Birka renci bir araya gelerek
okulu asmak. Bugn posta kaldran
larm alay birden enselenmi.

Pr otez (fr. i . ) Takma gs. (bk.

Babana yuttur).
Pul (gr. i.) Para. Bugnlerde pul
tuttuumuz yok I (bk. Asker, Drav,
Dnyalk, M al2, Mangr, Mangiz, Ta) .
Pupa g itmek ( it. tr. dey.) Dosdoru
yola koyulmak. "Bu yangm krk
istemez a beyim . havasm bulmu
pupasma gidiyor."- H .R . G .
. .

Pulavat (s.) Putlar. Putu pula

vat hep burada. [" -lavat" ve "-at"
sonekiyle yaplan o u l ekl i ; gidi
g idiat; geli
geliat; bok bok
lavat . . . gibi) .
=

R
Racon ( ita. i.) Adet, usOI, yol, yol
yordam. Afi kesmenin raconu budur.
{bk. Zagon ) .
Racon kesmek (ita. tr.dey.) 1 . M u
hakeme edip hkm vermek. Antika
bir racon kesti. 2. G steri yapmak.
ki paralk adam, bize racon kesiyor.
(bk. Afi kesmek, Caka satmak, Filim
evirmek, N u mara yapmak, Poli m
yapmak) .
Radarc ( i . r. arg.) Haber verici,
mzevir. Arkadalar, dikkatli olun,
smtfa yeni bir radarc geldi. (bk. Es
piyoncu).
Radarclk (ing. tr. i . r. arg.) (bk.
D ikizcilik, Filecil ik, Rontgencilik).
Radyatr boaltmak (fr. tr. dey.)
emek. (bk. Motorun suyu n u dei
tirmek, Nargilenin suyun u deitir
mek, Tel ekmek).
Radyatr s u kaynatmak (fr. tr.
dey.) ii gelmek. Prostatlt!ar iin,
sk sk radyatr de su kaynatrsa, o
tobs yolculuu pek kolay gemez.
Rafadan (ar. s.) Gen ve tecrbesiz
[kimse.] Rafadandlf, bo ver palav
rasma. (bk. Toy.)
Rampa etmek (ita. tr. f.) Birinin iki
masasna- davetsiz olarak- oturmak.
Belei bulunca ipak rampa eder.
(bk. H as ilemek, Piyiz kaymak).
Ramp (i.) Sevgi ; elenti; zina.
Ramp etmek sevmek; elenmek;
zina etmek.
=

Raspa (ita. ' i.) ok yeme, boazl

olma. Raspadan baka bir dalgas
yok /
1 36

Raspac (ita. tr. s.) Obur, boazl.

Herif, raspac imi be, bir somunu bir
oturuta kvmyor.
Raspalamak (ita. tr. f.) Yanamak.
Kalanlara bir iki raspa/ayalm, dedik,
skmedi.
Reete yazmamak ( ita. tr. dey.)
nem vermemek, zerinde durmamak,
aldr etmemek, olumsuz cevap ver
mek. Ahmet be I bir evlek tosla da
idare edelim; klf kirii be olum, o
hastala doktor reete yazmwor (bk.
Bolamak, Bovermek, Dalga gemek,
G r gemek, H aspi gemek, H ayla
mamak, lska gemek, Kelemek, Kum
pas salltmak, Omuz vermek, Takma
mak, Tonel gemek, Yan izmek, Yan
sallamak) .
Resto (ita. nl.) Yeter, dur, kati, kal
sn. Resto be, amma da blblm
sn I {bk. Makas 1 , Terso, Uskut).
Revizyondan gemek (fr. tr. dey.)
H astaneye yatmak. Bizim peder yine
revizyondan geti.
Rontgen (alm. tr. i.) (bk. D ikiz2).
Rontgenci (alm. tr. i.) (bk. Dikizci,
Erketeci).
R ontgencilik (alm.Jr. i.) (bk. Cam
clk) .
Rontgen iletmek (alm. tr. dey.)
Gzetlemek. A gzn, rontgen i
letirken piyastos olursun sonra. (bk.
Dikiz etmek, D ikizlemek, skandil
etmek, Kitakse etmek).
Rlantide kalmak (fr. tr. dey.) Se
viirken ileri g itmemek, sevimeyi
uzatmak; cinsel faaliyete gememek.
R zgar (far. i.) G steri, alm. Pa
ozun ii gc hep rzgr. {bk. Afi,
Caka, Fiyaka, Lolo, Traka2).

s
Saat ayarlamak (ar. tr. dey.) Ci
ma etmek. (bk. arpmak, atya
kmak, ivilemek1, Fiek atmak, Gr
navlamak, Kalba ekmek, Kaskasla
mak, Kiremit aktarmak, Lehimlemek,
Mazgalna karg saplamak, Nefes
ekmek, Parman slatmak, Perin
lemek, Pipo temizlemek, imendiferi
raya sokmak, Su piirmek, iirmek1 ,
Tezgah kurmak, Uua gitmek, f
lemek, frmek, Vurumak, Yefal le
mek, Zmbalamak) .
Sabunlanmak (f.) Kumarda btn
paralarn kaybetmek. Bizim Abuzed
dinbey, dn akam sabun/anm. (bk.
Kerize baylmak).
Saakl (r. arg.) G iyiniine zen
gsterme:yen kadn retmen.
Salama g itmek (tr. dey.) Kyasya,
ldresiye vurmak. Bi tane yerletir
mi ama, salama gitmi. (bk. Sarkt
mak).
Salam gezmek (tr. dey.) [yannda]
Sil1lh tamak. Bizim orbac her za
man salam gezer.
Samak (tr. f.) Birinin elindeki mal
veya paray yava yava elde etmek.
Kalantoru kafese koyup samal!. (bk.
Emmek) .
Samal (tr. s.) Gelir kayna [kimse] .
Bir samal paoz enselemi.
Saksafon (fr. i.) Erkekl ik aleti. (bk.
Babafingo, Bombi l i, Kereste2, Mas
lahat, Matrakuka, Vites, Zekeriya, Zur
na2) .
Saksafoncu (fr. tr. i.) Saksafonla
oynayan kz veya kadn.
Saks (i.) Ba. kafa. Saksw biraz
sula ( Kafan azck altr).
"'

Salamurya (i.) Yolsuz hareket, alay,

festival. "Baba senin burnun o kadar
ince koku alayd ev almdaki salamur
yay duyardm." - H . R.G. (bk. Saraka,
Matrak).
Salatalk (ita. i. r. arg.) i htiyar
hoca. Salatallk, bizim dedeyi piyan
go ekerken hamama gndermi yahu I
[bir ihtiyar hoca, szl yoklama sra
snda, bizim yal talebeyi inzibat mec1 isine sevketmi] .
Sallamak (tr.) istimna bilyette bu
l unmak. (bk. Aslmak2, El arabasna
binmek, Tek krek yalova yapmak).
Sallamamak (tr. f.) nem verme
mek, aldr etmemek, saymamak.
Arap Ali, kimseyi sallamaz. (bk. Bo
vermek, Dalga gemek, Haspi gemek,
Haylamamak, lska gemek1 , Kele
mek, Kumpas sallamak, Omuz vermek,
Tonel gemek, Yan izmek, Yan sal
lamak).
Saloz (gr. s.) Aptal, sersem, budala,
ahmak. Salozun biridir. . . (bk. Abul
labut, Andavall, Angut, Armut, Aval,
Ayran azl, Bangoboz, Cacklk,
Denyo, Ddk makarnas, Gebe,
Gebe1lki, Hafz, H rbo, H rt, H r, H
yar, Kanser il1lc, Kakaval, Kereste1 ,
Ke, Koroydo, M ayn, Pangodoz,
Pi11lki, Tereya , Yanbolu ) .
Salozlamak ( g r . t r . f . ) Afal lamak,
aptal lamak, aakalmak. Papel/eri g
rnce salozlatl.
Sam yeli vurmu mays irozu
(dey.) ok zayf, kuru, kadidi km
kimse [hapishanede] . Daha y!llanma
dan, sam yeli vurmu mays irozuna
dnm8n be hacm.

1 37

SAN
Sancak iskele (tr. dey.) Sa sol . .
Sancak iskele pendi frank atmak
( = sana soluna vurmak) .
Sanduvi (i.) Bir yatakta yatan
kiinin ortasnda bulunan kimse.
Santral (fr. i. r. arg.) Zeka. Sen
de iyi santlral var. / Sant1talm iyi i
lemiyor bugn.
Santraln iletmek, altrmak
(fr. tr. dey.) Akl n kul lanmak. Herif
iolu sant1talm iyi iletti, a!tt1td.
(bk. Fst n kullanmak, Toriini a
l trmak, Torik iletmek).
Sap (tr. i.) Erkek. A gzn, kzm
zm yanma sap oturmasm.
Sapanorya (s.) irkin, biimsiz
[kimse] . Sapanoryanm biri, surata
bak da, sngye davran. (bk. rnk,
Kokoroz).
Sapsilik (b. i.) Serseri, baldrplak.
Birka sapsiliin gzdamdan m kor
kac.aksm. (bk. H ayta, pikrk, psiz,
Kopuk) .
Saraka (is.) Alay, elence. Saraka
dan holanmtyorum vesselam I
Saraka etmek (gr. tr. f.) 1 . Alay
etmek, elenmek. Dnk oluk ocuk,
bizimle saraka ediyor. (bk. altr
mak, M aytaba almak, Maytap etmek,
Sarakaya almak). 2. Sarkntlk etmek,
Paoz/arla saraka ederken enselen
mi. (bk. Hal lenmek2, Yeillenmek) .
Sarakaya almak (gr. tr. dey.) Alay
etmek, alaya almak. Harbi konuu
yorum, sarakaya al1tsan mariz/erim
ha ! (bk. al trmak, Maytaba almak,
M aytap etmek, Saraka etmek1 ) .
Sarkz (tr. i . ) 1 . Altn l i ra. Yz yirmi
papele bir saf/kz. (bk. Kfl , Malama,
Oski). 2. Esrar (bk. Ampes, Cigaralk,
Cuk, Dalga1 , D u man, Di, H urda, Ne
fes, Ot) .
Sarktmak (tr. f.) Vurmak, indirmek.
Bodoslamadan bir sarkt1tsam, anlar
sm Hanya'y Konya'y. (bk. Marizine
kaymak, Marizlemek, Mariz ulanmak).
1 38

Sarkmak (tr. f.) Sarholuktan ba bir

yana dmek. P1tnay yuvarlaymca
sarkm.
Satra yatmak (dey.) Birinin yalan
dolan szlerini dinlemeye mahkum
olmak. T1ta Zht'ye enselendik,
on ikiden deliksiz ikiye kadar a karn
mza sat1ta yatttk. (bk. as'la mah
kum olmak).
Satmak (tr. f.) H erhangi bir vesile ile,
yolda arkadandan, birinden ayrl
mak, bandan savmak. H1tboyu da
ha yafl yolda satttm. (bk. Asmak2,
ekmek4) .
Savsa vermek (tr. dey.) Gizlice bir
kadnn koynuna girmek [eski metin
lerde geer, yayg n bir argo deildir] .
Sekiz ke olmak (dey.) Keyfi gel
mek, keyifl i ol mak. Gryorum gene
sekiz ke olmusun, azm kulak
/arma vaflyor. (bk. amura yatmak2).
Seksoloji penceresi
(pantolonda] nnn
ak olmas.

(fr. far. i.)

dmesinin

Selektr yapmak (fr. tr. dey.) G z

krpmak, gzle iaret vermek. Kz se
lektr yapyor, taklmana bak I
Selman etmek (tr. f.) Avu amak,
dilenmek. Elli papeli bir gnde ezer
sen, selman edersin sonra.
Semer (gr. i.) K. Amma da semer
varm u paozda. (bk. Atras, Boh
a, Boyata, ukur, Davul, Defans,
Defransiyel, Ense, Kilse, Kfe, Tiz, To
to) .
Semer devirmek (gr. tr. dey. r.
arg.) Ryada eytan aldatmasna u
ramak, hamamc ol mak.
Senin sylediin gazoz aac Ho
l ivut'ta ( H o l lywood) yetiir (dey.)
M anasz, sama bir sz karsnda
sylenir.

SiY
Sepet havas almak (tr. ar. dey.)
Esasl olarak kovmak. 'e gnde
sepet havas almlar. (bk. Dehlemek,
H aydamak, Oksulamak, Pasaportun u
vermek, Sepetlemek, Sptmak).
. . .

Sepetlemek (tr. f.) Kovmak, ban

dan savmak. u hyafl sepet/ersem on
dakika kalmaz derim. (bk. Dehle
mek, H aydamak, Oksulamak, Pasapor
tunu vermek, Sepet havas almak,
Sptmak).
Sepetlenmek (tr. f.) Kovul mak, ba
tan savulmak. Herifiolu, yum saat"
te sepetlenmi. (bk. Pasaportunu al
mak) .
Serin gelmek (tr. dey.) Kzmamak,
sinirlenmemek. Serin gel evladm, o
laan eydir bunlar.
Sermek (tr. f. r. arg.) Brakmak,
megul olmamak, ihmal etmek. Bu
gnlerde tarih dersini serdim. (bk.
Asmak3).
Serseri mayn (far. ing.) Askeri nakil
vastas.
Servialt (far. tr. i.) Mezar. Bizim
iroz Hasan, servialtma, gezintiye
km. (bk. Bamye tarlas) .
Sessiz filim evirmek (tr. ing. dey.)
K imseye bell i etmeden g izl i gizl i yol
s u z ilerde bulunmak. Bana kalrsa
o adam, kaflsmm zerine sessiz filim
eviriyor. / Sessiz filim evirmeseydi,
bu kadar zengin olamazd.
Seyyar tekke (ar. b. s.) inde esrar
iilen otomobil. Ahmet'in !atamas
( = ypranm eski otomobil) seyyar
tekke imi de haberimiz yok.
San (tr. i.) Bakkal [daima mteri
den ald iin].
Sfr tketmek (ar. tr. dey.) 1 . Ta
hamml kalmamak, dayanamamak,
sabr tkenmek. Sfm tketince gad
direye sarld. 2. iflas etmek, elinde

avucunda kalmamak. Sfm tketti,

metelie kurun atyor. 3. l mek (bk.
Cavla ekmek, Cavlamak, ngra
ekmek, Gmlemek, Kakrdamak, Mor
tiyi ekmek, Mortlamak, Nallar at
mak veya dikmek, Tngrdamak, Y
rmek1 ):
Sfr n umara (ar. ita. s.) En mkem
mel, fevkalade. Sfr numara klhan
beyi. (bk. Kyak) . [daha ok klhan
beyliin sfat olarak kullanlr] .
Sk (tr. s . r. arg.) Hoa giden, iyi
[ders; retmen; renci] . Sk bir
ders / sk bir retmen / sk bir
renci.
Sptmak (tr. f.) Defetmek, bandan
savmak; kovmak. u mikrobu, spt
bandan. (bk. Dehlemek, H aydamak,
Oksulamak, Pasaportun u vermek, Se
pet havas al mak, Sepetlemek) .
S rko l u (i.) Klhanbeyi ve tu
l u mbacolu. " Vay smko/u be,
n birine kanaat etmiyor da " -H.
R.G.
S rklamak (tr. f.) almak, armak,
kald rp gtrmek. Bizim ceketi smk
lamlar. (bk. Anaforlamak, Arakla
mak, Bomba patlatmak, llemek1 ,
Kaldrmak, Kaparoz etmek, Kaparoz
lamak, Omuzlamak, Trtklamak, Tu
falamak, Tydrmek1, Yrtmek2, Zu
la etmek).
Srma (i.) Fah ie. (bk. Esnaf1, Kam
yon, M otor, Tamir atlyesi, Yoll u ) .
...

Sr.tkara (tr. far. b . i . ) Tavla zarnda

de. kz ( = cva l zar) feri ko
arsam srtkaray kondururum.
Svk (tr. s.) Srnak, sulu [adam].
Svn biridir, pek yz verme / (bk.
Cvk, amur, Maya, Paavra) .
Svrya (s.) Az aza dolu bulunan
[ey] . u kay dikiz et, svrya balk.
Syrtmak (f.) Almak, ele geirmek.
"Bu bitirimlik diplomasn syrttlm".
Salata Dergisi, S. Salp.
-

1 39

sz

Szdrmak (tr. f.) Korkutarak birisin

den para koparmak. u moruun o
tuz be papelini szdlfdm. (bk. S
vlemek).
Sifos (s.) Neticesiz, bo [ey] . Bo
ver, alt yam sifos.
Sigortas atmak ( ita. tr. dy.) Bo
zulmak, ktlemek, rndan k
mak, karmak, dzensiz bir duruma
girmek. Dnyanm sigortas bi [r] a
tarsa halimiz dumandlf. / O Kurum' un
oktan sigortas atm.
Sigorya (ita. zf.) M u hakkak, mut
laka. Kendi giderse, sigorya yz
pape/i kopam.
Silkelemek (tr. f. f. arg.) Dolmu
yapan fr, mterilerini gidecekleri
yere brakmak. Hammanne, seni ner
de silkeleyeceiz?
Similya (i.) Zeker (bk. Alat, Baba
fingo, Babatorik, Bombili, Kam,
Kereste2, Malafa, Maslahat, Matraku
ka, Pantolon bal, Zurna2).
Simit (i. r. arg.) 1 . Sfr [numara] .
Yarm geometriden simite hazlf ol!
(bk. Tophane g l lesi). 2. Kolay ele
geen ey.
S imoki n l i bey ( ing. b. i. f. arg.)
Temiz giyinmi, efendiden fr. Si
mokinli bey geliyor, hep birden se
lfmlaya/Jm.
S i par (i.) Cigara (bk. knt, M al4,
Sipsi) .
Sipari (i.) Elenti, oyun gibi eyler
iin dn sahiplerinden alnan para,
bahi. Bu iin siparisini hangimiz u
lanacak (
alacak) 7
=

Sipsi (tr. i.) Cigara. Bi sipsi toka et

de, ak/Jm devireyim. (bk. knt,
Ma14, Sipar).
S i rkaf (i.) Ayakkab. Sirkaflar g
dklattrmak ( ayakkablann
bo
yatmak) .
=

1 40

Sirkafl (s.) E n g izli [yer] . Tam

motelin en sirkafl yerine zula edecek
miyiz?" - Salata Dergisi, S. Salp.
Siyah (far. i.) Afyon. Bir siyah par
aya yirmi papel tosladm. (bk. H ap,
Cephane, Macun, ra, Toprak) .
Soan doramak (tr. dey.) Lazm
olan erzak armak.
Soba (i.) Tulumbaclarn tal imat al
mak zere toplandklar yer. Dn ak
am reis, bizi sobaya a1Td1.
Sokmak (tr. f. r. arg.) Ceza vermek.
Muavin gene bize on gn soktu (
on gn geici tart verdi). [kelime
daima "soktu" olarak, sokmak mas
tarnn di l i gemi zaman eklinde
kullanlr] .
Sollamak (tr. f.) Trafie gre sadan
gidilmesi gerekirken soldan gitmek.
Bugn salladmz iin kurde/emizi
kestiler ( = ceza yazdlar).
Sol uan (tr. s.) (bk. Yavak).
Solumak (tr. f.) yi bir durumda ol
mak, para l olmak. "Bir gece de biz
soluya/im be abi." - Varlk Dergisi,
Faik Baysal.
Sosyete (fr. i.) Kaymak takm.
Sotada brakmak (dey.) artmak,
kmaza sokmak, dalavereye getirmek.
Yapmm numarasm, aynasz sotada
blfakmm.
Sotaya d rmek [dey.] Aldatmak,
hileye drmek.
Sotaya getirmek (dey.) Puntu n u
bulmak, biimine getirmek. "lk siftah
iriyao olamm sotaya getirip alaa
ettikten sonra . . . " Akbaba, Suavi S
alp.
Skmek (tr. f.) Gelmek. Daym kar
dan skmesin, dikiz et f
Sklmek (tr. f.) Para vermek,
demek; vermek. Skl baka/Jm man
giz/eri. {bk. Atlamak, Ballandrmak,
Baylmak, altrmak, Elemek1, El
den gelmek, Toka etmek1 , Toslamak2,
Ulanmak, Yrtlmak) .
=

S Z
Svlemek (tr. f.) Birinden para
koparmak. u orbacw sv/ersek,
keka I (bk. Szdrmak) .
Spor.-toto (fr. b. i.) Gt. Abla, spor
-totona ben de bir kolon oynayabilir
miyim ? (bk. Atras, Boha, Boyata,
ukur [yalnz del ii], Davul, Defans,
Defransiyel, Ense, Kase, Kre, Paket,
Petka, Popo, Semer, Tiz, Toto).
Stil (fr. s.) Bobstil, zamane kopuu.
Herif safi stil.
S ucuk (tr. i.) Zengin. (bk. Amerika,
Kalantor, Kal :n, Yal).
S u karmak (dey.) Ba artmak,
can skmak. tr sylyorum, su
katrma da bam belaya sokma be
nim. (bk. Ham hum etmek, kafa . . . k
mek,. Kafa tlemek, Kafese almak,
Kavallanmak) .
S u koyuvermek (dey.) Sululuk et
mek, arszlanmak, tadn karmak.
Su koyuverme de, u oyunu gzel
oynayaltm.
S ulamak (tr. f.} Vermek, geri ver
mek [para], demek; harcamak. Yir
mi be pape!i, yartm saatte sulam.
(bk. Ballandrmak, Baylmak, Elden
gelmek) .
Sulanmak (tr. f.) 1 . M usallat olmak,
takilmak, sululuk etmek. Fazla su
lanma, yersin marizi. (bk. Cavlak
lamak, Cvkmak). 2. Bir nesneye
imrenmek, bir kadn veya kza istekle,
fena gzle bakmak. Bizim akmaa
sulanmayaltm I / Rasgeldii gacoya

sulamyor. (bk. Hallenmek3, Yeillen

mek).

S ultan (ar. i.) Esrarkelerin by

, h atrls. Vay sultan, eyvallah !
S u piirmek (tr. dey.) Cima etmek.
(bk. arpmak, atya kmak, i
vilemek, Fiek atmak, Grnavlamak,
Kalba cekmek, Kaska.lamak, Kiremit
aktarm ak, Lehimlemek, Mazgalna kar
g saplamak, Nefes ekmek, Parma n
slatmak, Perinlemek, Pipo temizle
mek, imendiferi raya sokmak, iir
mek2, Tezgah kurmak, Uua gitmek,
flemek, frmek, Vurumak, Yefal
lemek, Zmbalamak).
S ulant ( i.) Sululuk etme, birine asl
ma. Bunun da su/antsmdan illallah be I
Suyolu (tr. b. i.) Doru yol, cadde.
Suyolunda yatmak (tr. dey.) Cad
delerde i grmek.
Sbyanc (ar. tr. i.) Kk kzlara
musallat olan erkek.
Snbl bebek (far. tr. i.) Nazl, zppe
klhanbeyi.
Srtme (tr. i.) Bir eit zar atma.
Bizim kzler (
cval zarlar) srt
meye iyi gelir. (bk . M hlama) .
=

St (tr. i. . arg.) Benzin. Stn

varsa, biraz emzirelim ! (
hortumla
ekel im).
=

Szme (tr. s.) Hergele, maln gz.

Ne szmedir o, eytana ters giydirir
pabucu. (bk. Maln gz) .

1 41


aban (ar. s.} Aptal, sersem, enayi
(bk. Abeci, Abul labut, Ahlat, Anda
val l , Angut, Armut, Aval, Ayran azl,
Bangoboz, Cacklk, Denyo, Digoz,
D dk makarnas, Dmbelek2, Gebe,
Gebelki, Habeci, Haboci kostik, Ha
fz, Halalm, Handavall, H rb(.;, H rt,
H rtapoz, H r, H yar, lspanak, Kan
ser ilac, Kaalot, Kaalotzade, Ka
kaval, Kereste1 , Keriz2, Ke, Koroydo,
Mantar, Mayn, Naval, Pangodoz,
Pillki, Saloz, Tereya, Yanholu}.
abanlamak (ar. f.) Aptallamak,
sersemlemek Taban hal1S1m (
bin
l iralk) grnce aban/ad.
. . .

abanlk (ar. tr. i.) Aptall k, serseml ik.

algam (i.} Aptal, enayi. "algam
gibi konuma, tam on milyonluk a
vanta var ucunda" Akbaba, Suavi
Salp.
amdan (ar. i.) Arkada,.
-

an vermek (dey.} Yz vermek, al

d r etmek. an vermiyor.
anzman [dorusu changement]
(fr. i. f. arg,) Kadn gsleri. O
lum, anzmanla oynama, diliyi k
rarsm sonra.
ap (s.) Kulampara. u grdn
moruk, ap imi (bk. Babuk} .
aplk ( i.} Kulamparalk. (bk. Ba
bukluk, Keskin l ik).
a bakmak (dey.} Otomobil i n iki
n farndan bir tanesi krlm olmak.
Senin araba, tek gz kr olmu, a
bakwor.
enlik (i.) lzgara ko yumurtas. u
imamsuyunun yanmda bir de enlik
olsa !
1 42

eriat evi (ar. tr. i . ) Kadnn tenasl

yeri (bk. Enginar, Folluk1 ) .
eytan arpm kei yavrusu g i
b i titremek (dey.) Korkmak.
krd m (tr. i.) Olan ocuk (bk.
Krk, oru l u } .
pni i (tr. zf.) H emen, derhal, a
bucak, arabuk. Papel/erin kokusu
nu almca pmii damlad. (bk. p
lan, ipak).
plan (tr. zf.) Hemen (bk. pnii,
ipak).
ra (far. i.) Szme afyon. Bizim Ah
met'in biraz ifas kalm.
imend iferi raya sokmak (dey) .
Cima etmek (bk. ivilemek1 , Fiek
atmak, Lehimlemek, Nefes ekmek,
Parman slatmak, Perirlemek, Pipo
temizlemek, iirmek2, Tezgllh kur
mak, Uua gitmek, frmek, Yefal
lemek, Zmbalamak) .
inanay (ed ) . Hi yok. Onda mangiz
inanay.
ipak (tr. zf.) abucak, arabuk.
u hwarm ipak iini bitiriver. (bk.
pn ii, plan ) .
ipaklamak (tr. f.) Derhal haber
almak; hat;rlamak. Onun dalgasm
oktan ipak/adm.
irdenlik etmek. (r. arg.) amata
yapmak, altn stne getirmek, g
rlt, patrt yapmak. irdenlik etme
yi b1Tak da hafz/amaya bak, sonra
uvallarsm ha I
ie (i.) G t. Dikkatli yr be kmm,
sonra der ieyi klfarsm. (bk. Atras,
Boha, Bayata, ukur [yalnz delii],
Davul, Defans, Defransiyel, Ense, Ka
se, Kfe, Paket, Petka, Popo, Semer,
Spor-Toto, Tiz, Toto ) .

UT
ieci (i.) Kulampara. Eski taync,
yeni ieci. (bl<. Babuk, Keskin, ap) .
iirmek (tr. i.) 1 . Birini bak veya
ak ile vurmak. Bizim Aposto'lu dn
gece iirmiler. (bk. ivilemek, Ha
camat etmek, Hacamatlamak, M h
lamak). 2 . Cima etmek (bk. Fiek
atmak, Lehimlemek, Nefes ekmek,
Perinlemek, Tezgilh kurmak, fr
mek, Yefallemek, Zmbalamak).
ilemek (f.) Kama, ak, i gibi
eylerle vurmak. Despina'y ilemi
ler. (bk. ivilemek, Hacamat etmek,
Hacamatlamak, M hlamak, iirmek1 ) .
imek (f.) Bozum ol mak, mahcup,
ol mak, utanmak. Ben demedim mi
sana, bu herifin kar1S1nda ak atlf
maz diye, itin mi imdi. (bk. Amorf
ol mak, Bozum ol mak, Dut gibi olmak,
Ekimek1 , Toslamak, Kanemi olmak,
Madara olmak, Mor olmak, Muz g ibi
olmak) .

iti (tr. f. r. arg.) Dersini bil medi,

retmenden fen a not ald. [mastar
hilli kullanlmaz] . Ahmet, bugn de
iti.
opar (ing. i.) ocuk. Sizin gibi
oparlar, bizim yammzdan salavatla
geer, katalaviz.
orolop (s.) Yalan. Ham hum oro
lop ( yalan yani , aznda geve
leyerek). (bk. Atmasyon;- Bom, Dol
ma1 , Dubara, Eftamintokofti, Kantin,
Kakariko, Katakofti, Ktr, Ktrbom,
Kofti, Madik, Mantar, Martaval, Ma
sal, Palavra, Polim).
=

oru l u (i.) O lan, ocuk; gzel kz

(bk. Krk, krdm) .
utlamak (ing. tr. f.) Defetmek, ba
ndan savmak, atmak. Kyak paozu
grnce bizi utlad.

1 43

T
Taahtl (ar. tr. i.) iyi, salam, g
venilir tabanca. Bu taahtl senin
akaralmaza benzemez, olum. {bk.
M akine).

Taban hals (b. i.) Bin l iralk [b

tn ] . Kalantor, arn taban hals ile
doldurmu.

Takmak (tr. f.) 1 . Borcunu verme

mek, aldatp elinden almak, dolan
drmak. Bizim patronun bin be yz
papelini takmlar. (bk. Asmak1 , Kay
natmak3). 2. nem vermek, Aldr
etmek [kelime, menfi olarak kulla
nlr] . Deli Bekir kimseyi takmaz ! {bk.
Bo vermek, plemek, p takmak). 3.
Snfta veya ikmale kalmak, Felsefe
den taktk galiba. {bk. Atomlamak,
akmak3, uvallamak, Trlamak2,
Top atmak, Torpillemek). 4. "Kan
cay takmak" deyiminin anlam. Hep
de bu adama takworsun.
Talan almak (tr. dey.) Bir piye
sin kabataslak i l k provasn yapmak.

Taharetsl z (ar. tr. s.) M slmanlkla

i l ikisi olmayan [kimse], beynamaz.
Brak, o tahretsizden fayda gelmez.

Tamir atelyesi (ar. tr. fr. d.ey.) Uy

g unsuz kadn. (bk. Antin2, Esnaf, Ga
co, Paoz, Srma, Yollu).

Tabannn altna taklmak (tr. dey.)

Peini brakmamak, yanndan ayrlma
mak. "Ulan , adal kpek tersi gibi,
bu akam tabammn altna ne takl
dn ?" H . R.G.
-

Tabanca (i. f. arg.) ie hal inde

rak, arap. Ver u tabancay bakalm,
bir de biz akalm I

Tahtakoz (gr. i.) Polis; jandarma;

taharri memuru. Uskut, tahtakoza di
kiz I piyastos olursun ha I {bk. Ayna
sz2, Day2, Gelin alclar, M ikrop1 ) .
Tahtal ky (tr. i . ) Mezarlk. Bizim
solcan Yusuf'u tahtal kye gnder
miler. {bk. Bamye tarlas) .
Taka (i.) Kl str tat. u takay ar
tk mektebe balatmak zamant gelmi.
(bk. Ultarna, Takaturist) .
Takaturist (b. i.) Klstr tat.
Takm amak {dey.) [eski tulum
bacl kta] Yrrken, giderken ko
mak. nce takm atlk, arkadan mua
yumulduk.
Takm yrtmak (dey.) Malup et
mek, yenmek ! nallah bu mata
takm biz ylftacaz. {bk. Yatrmak).

1 44

Tampon (fr. i.) Kz veya kadn me

mesi. (bk. Ampul, Balkon, Far).
Tango (i.) Zppe kadn [eskimi bir
kelimedi r] . u afili tangoya bak, sln
gibi mbarek.
Tapon (s.) deersiz [ey veya kimse].
Bu taponu nerden buldun yahu I (bk.
Kl str, Klstr marka).
Taramak (tr. f.) 1 . H rszlk etmek,
almak. "Alt yz papeli tarayp sa
vumular". H . R.G. 2. Tketmek, bi
tirmek, harcamak. (bk. Elemek2, Erit
mek).
Taret (i. dz.) Kadnn gsleri [ge
minin nnde bulunan iki byk top
tan kinaye olarak] . Taret/ere kitakse.
-

Tartarc (i.) ki kiinin konumasna

karan bir nc ahs. Olum, iki
kii konuurken tartarcya ne d
tn biliyor musun sen ?

TEK
Tasma (s.) Enayi, her eit hileyi yu
tan oyuncu. Tasmanm biri imi, b
tn mangrlarr bayf/d. (bk. Ekmeklik,
Halal m, lspanak, Keriz , Mayn, Yah
nil ik) .
Ta (tr. i.) Para (bk. Asker, Drav,
Dnyal k, M al2, Mangr, Mangiz, Pul).
Ta arabas (s.) Aptal, sersem, bu
dala {bk. Abeci, Abul labut, Ahlat, An
dava l l , Angut, Armut, Aval, Ayran
azl, Bangoboz, Cacklk, Denyo,
O ilgoz, Ddk makarnas, Dmbelek,
Gebe, Gebeilki, Habeci, H abeci kos
tik, Halalm, Handaval l , H rbo, H rt,
H rtapoz, H r, H yar, lspanak, Kanser
i l ilc, Kaalot, Kaalotzade, Kakaval,
Kereste , Keriz2, Ke, Koroydo, Man
tar2, Mayn, Naval, Pangodoz, Pilaki,
Saloz, aban, Tereya, Yanbolu).
Ta koymak (tr. dey.) Bir veya bir
ka kii konuurken, dardan birinin
gelmesiyle, o konuma yarda kal
mak. Tatl tatl kaynatrken herifio
lu geldi, ta koydu.
Ta tutmak (tr. dey.) Paras olmak.
Bugnlerde ta tutmuyoruz be abi!
{bk. Bitlenmek, Tutmak).
Tatava yapmak (dey. r. arg.)
nem vermemek, zerinde durmamak.
Tatava yapmay blfak az buuk inekle.
Tavc (i.) Yalanc , kandrc, aldatc.
"u tavcf/ar patllcan Ahmet'i soyan
ehir haydut/an Yavuzlar etesi mi?
H .R.G. (bk. Ktrc, Madiki, Pa
lavrac).
-

Tavclk (tr. i.) Tavlamak ii. "Onlar

imdi tavclla baladf/ar, anas babas
hep evcek allworlar."
R . H .G . {bk.
Dalavereci l ik, DolmaclK, Mantarc
l k, M uslukuluk. Palavraclk, Polim
cil ik, l,lydurmasyonculuk) .
-

Tavna getirmek (tr. dey.) Biimine

getirmek, uygun drmek. Tavma
getirip de iki tane ekersem, soluu
yerde allr.

Tavlamak (tr. f.) Kandrp elde et

mek. u moruu tav/arsak iimiz ay
na be kardeim !
Tav olmak (tr. dey.) Kanmak, al
danmak. O aftos bize tav oldu. (bk.
Amaza gelmek, Basmak3, Bo u l
mak, Kafeslenmek, Tongya dmek,
Tora dmek, Yemek.)
Tavus kuyru u veya Tavus ty
karmak (tr. dey.) Kusmak, kay et
mek. stimi fazla a/mca tavus kuyruu
karmaya ballyor. (bk. Brtlen
karmak, Kartviz brakmak,Konfrans
vermek, tmek2).
Tay nc (ar. s.) Me'bQn. Taymcdr
yan iz/ (bk. Belik, Beyldz, Dm
belek, Ellisekiz, Esnaf, Folluk2, Gt
lek, lbnetor, nek, Kayarto, Tnek, Te
kerlek, Kova, Verek).
Taze ot grm eek g ibi srtmak
(dey.) Keyiften, zevkten aptallamak.
Teke drmek (tr. dey.) B iri, bir
kumarhanede yksek oynayan ve ser
best oyunlarndan zenginlii gze
arpan bir oyuncuyu kumarhaneye git
mekten caydrarak kendisiyle oyun
oynamasn salamak. ok uratm
ama, sonunda teke drerek btn
mangrlarrm szdlfdm.
Tekel bayii (tr. ar. b. i.) Sarho (bk.
Mastor) .
Tekerlek (s.) M e'bQn {bk. Belik,
Be yldz, Dmbelek , Esnaf, Fol
l uk2, Gtlek, G tos, Halka, bnetor,
inek3, Kayarto, K ei, Kova, Kovan,
Kuzu, Lubun, Lubunya, Nakka, Ta
ync, Verek).
Tekke (ar. i.) Esrar iilen st kapal
yer, izbe. Gryorum. bugnlerde tek
keye bo veriyorsun / (bk. Bitirim2,
Bountu yeri, Tripo).
Tek krek yalova yapmak (dey.)
stimnada bulunmak (bk. Aslmak2,
El arabasna binmek).
1 45

TEK
Teklemek (tr. f. f. arg.) Konuurken
kekelemek, [normal almayan mo
torun teklemesinden kinaye olarak] .
Herif sky grnce teklemeye ba
lad.
Teklik ( i . ) Lira. At bir teklik be yahu!
{bk. Asker, Cumhuriyet, Papel ) .
Tel ekmek (dey.) i emek (bk. Mo
torun suyu n u deiirmek, Nargile
nin suyunu deitirmek).
Telefon arzalanmak (fr. a r. tr.) Ya
plmas gereken bir ii bir engel dola
ysyle yapamamak, gecikmek. Telefon
af/zalanmasayd tam te sende idim.
Telefon etmek (fr. tr. dey.) emek.
Amma da sk telefon edermisin ha !
(bk. Motorun suyun u deitirmek,
Nargilenin suyun u deitirmek) .
Telemetreyi ayarlamak (fr. ar. tr.
dey.) Pantolon u n u n cebinden zeke
rini kurcalamak. Telemetreyi ayarlar
ken akozlarlarsa, ok ayp olur be
abi!
Telgraf (fr. i.) Oyun oynayan bir a
damn yanna oturup elini iaretleme,
katlarn haber verme. Burada tel
graf var, oyuna benden paso.
Tel krmak (dey.) G cendirmek, da
r ltmak, hatr krmak. Yobazdlf, nere
ye gitse tel klfar.
Temiz (ar. i.) Poker. Hsam, geceki
temizde iki yz kat tlrtklam. (bk.
Drtyz. [ 4x1 00], Pot).
Temiz evirmek (dey.) Poker oy
namak. ocuklar be, hadi ufaktan bir
temiz evirelim. (bk. Pot yapmak) .
Temiz havaya kmak (ar. tr. dey.)
D ar, sokaa kmak.
Acele etme
ulan Basur, temiz havaya ksm, on
dan sonra atlaflz". Salata Dergisi, S.
Salp.
Temizlemek (ar. tr. f.) ldrmek. Bi
zim pehliva111 temizlemiler. (bk. Mort
latmak2, Nallamak). 2. Oyuncunun
hile ile btn parasn almak. Kerizde
olak bo'yu temizlemiler.
"

. 1 46

Tepegz (tr. i.) Hamam.

Tereya (tr. s.) Bn, saf, budala
[kimse] . Amma da tereya imi, ne
de kolay sv/eniyor. (bk. Abulla
but, Andavall, Angut, Armut.Aval,
Ayran a zl , Bangoboz, Cacklk,
Denyo, D dk makarnas, Gebe, Ge
beaki, Hafz, H alalm, H rt, H r,
H yar, Kereste1 , Ke, Koroydo, Ma
yn, Pangodoz, Pilaki, Saloz ,Yanbolu).
Terso ! (n!.) 1. Sus, dur, yeter, kal
sn 1 Sabahtan beri blbl gibi t
yorsun, terso be ! {bk. Makas , Resto,
Uskut). 2. Parasz, Zrt, Herif ter
so, metelie kurun atar. (bk. Bitli,
D ragon1 , Hafif, Hasta 1 , Kokoz, Tn
gfr, Trl, Yolsuz) .
Tespih (ar. i.) Zeker. (bk. Alat, Baba
fingo, Babatorik, Bombili, Kam, Ke
reste2, Malafa, Maslahat, Matrakuka,
Pantolon bal, Saksafon, Similya,
Torik, Zurna2, Zekeriya).
Tespih ekmek (ar. tr. dey.) stim
nada b u l unmak. (bk. Aslmak2, E l
arabasna binmek, Tek krek Yalova
ya pmak) .
Tezgilh kurmak (far. tr. dey.) Cima
etmek. Bizim muslukunun ii gc
tezgah kurmak. (bk. Fiek atmak, Le
h i mlemek, Nefes ekmek, Perinle
mek, iirmek2, frmek, Yefallemek,
Zmbalamak) .
Tezgilhndan gemek (far. tr. dey.)
[kendisine] Cima edilmi olmak. O
paoz ok kimsenin tezgiihmdan ge
mitir.
T mak (f.) Savumak, kamak. ok
tan tlm. (bk. Amak, Anizlemek,
Czdam ekmek, Czlam ekmek, Ci
cozlamak, zlmek, Dmeni krmak,
Ferlemek, Fertii ekmek, Fertikte
mek, pini kesmek, Nokta olmak1 , Pa
lamar koparmak veya zmek, Panik
krmak, Payandalar zmek, Trlamak,
Tymek, Voltas n almak, Yaylanmak,
Yelkenlemek, Zamkinos etmek, Zp
lamak) .

TIR
Tlamak (tr. f.) Cima etmek. "Ka
ry hem tll!yorsun, hem de kaz gibi
yoluyorsun." H . R.G. (bk. ivilemek1 ,
Fiek atmak, Kalba ekmek, Kaskasla
mak, Lehimlemek, Mazgalna karg
saplamak, Nefes ekmek, Parma n
slatmak, Perinlemek, Pipo temizle
mek, imendiferi raya sokmak, i
irmek2, Tezglh kurmak, Uua gt
mek, flemek, frmek, Yefal le mek,
Zmbalamak) .
Tngr (tr. s.) Parasz ve malsz kalan
kimse. zrt. Tmglf gezmek, insam
baya efkfrlandmyor be abi! (bk. Bit
l i, Dragon1 , Hafif, Hasta1, Kokoz,
Tirl).
T ngrdamak (tr. f.) lmek. gn
dr zilliyi klfmworuz, bu gidile tm
g1rdworuz galiba I (bk. Cavla ek
mek, Cavlamak, ngra ekmek,
G mlemek, Kakrdamak, Mortiyi ek
mek, Mortlamak, Nallar atmak veya
dikmek, Srr tketmek3).
Tngrt (tr. i.) Cimn (bk. Ahtu, En
j eksiyon naturel, H ani) .
Tnmak (tr. f.) 1 . Amak, bahsetmek;
sr sylemek, haberli kl mak. Piyastos
olduunu kimseye tmmwor. 2. ze
rinde durmak, aldr etmei', nem ver
mek. Sen gene kimseye tmma !
Traka (i.) 1 . Korkt1. Yaman heriftir.
tlraka nedir bilmez. 2 . Kabadaylk,
gsteri. imdi tlrakadan balatlfsm
ha ! (bk. Afi, Caka, Fasarya2, Fiyaka,
Lolo).
Trakal (s.) Korkak. Amma da tlfa
kal aftosmu bel (bk. kesiz).
Tra (far. i.) Gevezelik; yalan [sz] .
Bizim koca kodo, balad gene tlfaa.
Tra (far. tr. s.) Birini aslsz sz
lerle kandrmaya al an, ok kon u
an, ii lakrdya boan, alene, ge
veze. Amma da tlfa imisin be I (bk
ispinoz).
Tra etmek (far. tr. dey.) 1 . Birini
aslsz szlerle kandrmaya al mak,
gevezelik etmek. T!fa etme olum,
akyorum senin numaram. (bk. Ka-

zmak, Kesmek, Perdahlamak, Trala

mak) . 2. ok sylemek, lakrdya bo
mak. Sabahtan beri bizi tlfa ediyor
sun be abi! Kafamz kazana dnd.
(bk. Kesmek2, Perdahlamak) .
Tralamak (far. tr. f.) 1 . L akrdya
bomak. Bizim molla gene tlfalama
ya balad. 2. B irini aslsz szlerle
kandrmaya almak. T!ralama o
lum, yutmuyoruz bu palavray. {bk.
Kazmak, Kesmek, Perdahlamak, Tra
etmek) .
T rl (s.) Parasz, zrt. Tmldlf, ta
( = para) tutmaz. (bk. Bitli, D ragon 1 ,
Hafif, Hasta1 Kokoz).
Trllamak (tr. f.) plak ve parasz
kalmak, zrtlemek.
Trvr (s.) Sersem, budala, hacaa
tipli adam. (bk. Abeci, Abullabut, Ah
lat, Andavall, Cacklk, Bangoboz,
Denyo, D ilgoz, Ddk makarnas,
Dmbelek2, Gebe, G ebeilki, Ha
beci, H abeci kostik, Hafz, Halal m,
Handava l l , H rbo, H rt, H rtapoz, H
r, H yar, lspanak, Kanser ilac, Ka
alot, Kaalotzade, Kakaval, Kereste1 ,
Keriz2, Ke, Koroydo, M alak, Man
tar, Mayn, Maval, Pangodoz, Pililki,
Saloz, aban, Taarabas, Tereyap,
Yanbolu).
Trlamak (tr. f.) 1 . Kamak, savu
mak, bir yerden ayrlmak. Paparay
duymca oktan trlad. (bk. Amak,
Anizlemek, Czdam etmek, Czdam
ekmek, Czlam ekmek, Cicozlamak,
D meni krmak, Ferlemek, Ferti i ek
mek, Fertiklemek, pini kesmek, Kr
mak, Kirii krmak.Kuskunu koparmak,
Nokta olmak1, Palamar koparmak ve
ya zmek, Pan i k krmak, Payanda
lar zmek, Tmak, Tymek, Volta
sn a lmak, Yaylanmak, Yelkenlemek,
Zamkinos etmek, Zplamak) . 2. l
mek. Herif rakdan tlflam. 3. (r.
arg.) Sn fta kalmak. Cebirden bu se
ne de tlfladk. (bk. akmak, Atom
lamak, uvallamak, Top atmak2, Tor
pil lemek) .
1 47

TIR
Trnak (tr. s . ) H rsz, yankesici. u
enselenen hlfbo tlfnak imi. (bk.
Arak, Kaldrmc, Markac, M usluk
u, Numarac, Panduflac, Trtki, Tu
tac).
Trnaksz (tr. s.) [fenalk yolunda]
Frsat dkn olan [kimse] . Senin
gibi tlfnakszlara gn dodu desene!
Trtk (tr. s.) Yankesici, hrsz. De
min aynaszn piyastos ettii ibi, tlf
tk imi. (bk. Arak, Kaldrmc, Mar
kac, M usluku, N umarac, Panduf
!ac, T rnak, Tutac).
Trtklamak (tr. f.,) al mak, habersiz
a l mak. armak. Bizim anzarotu t/ftk
lamlar. (bk. Anaforlamak, Arakla
mak, Bomba patlatmak, lemek1 ,
Kaldrmak, Kaparoz etmek, Kaparoz
lamak, Omuzlamak, Srklamak, Tu
talamak, Tydrmek, Yrtmek, Zula
etmek) .
Trtl (tr. s.) Tufeyli, para2.it [kimse] .
Trtln biri, ii giic beleilik.
Tieye almak (dey.) Kskvrak ba
lamak, perian etmek.
Tin tin (r. arg.) Derslere hazrl ksz
gelen erkek retmen.
Tiye a l mak (dey.) Alaya almak, E
len mek.
Tingoz (i.) Tokat. Tingozu sarktnca
( = vurunca) st dkm kediye dn
d. (bk. Ell ialt, Pendifirank).
Tipsiz (fr. tr. s.) ekilsiz, biimsiz,
irkin [kimse] . Byle tipsiz adamlar
dan holanmyorum be abi /
Tipsizlik (tr. tr. i.) ekilsizlik, biim
sizl ik, irkinl ik. Ulan hakimin huzuruna
ksan tipsiziikten ay fazla yersin !
Tiriko (s.) Yalan, aslsz, uydurma
[sz veya haber] . Tiriko deil arka
da, bu i byle oldu. (bk. Atmasyon,
Bom, Dolma, Dubara, Eftamintokofti,
Kantin, Kakariko2, Katakofti, Ktr,
Ktrbom, Kofti, Madik, Mantar, Marta
val, Masal, Pol i m, orolop) .
1 48

Tiz (i.) M akat, k. (bk. Atras, Boha,

Bayata, Davul, ukur [yalnz delii],
Defans, Defransiyel, Ense, Kllse, K
fe, Paket, Semer, Toto) .
Todi ( i.) ingene.
Tohu m l uk (tar. s.) Kart, ya i lerle
mi. Bu tohumluk paoz: nerde bul
dun yahu !
Toka etmek (ita. tr. dey.) Vermek,
demek, geri vermek. Bana be pa
pel toka eti (bk. Atlamak, Ballan
drmak, Baylmak, altrmak, Ek
mek1 , Elden gelmek, Sklmek, Tos
lamak, Ulanmak, Yrtlmak).
Tokalamak ( ita. tr. f.) Vermek. Ke
iliyi toka/aynca ifadeniz dzeldi.
Tokat (i.) Dolandrma. ii gc hep
tokat. (bk. Aremento, Kaparoz, Pan
dufla).
Tokat ( i.) Dolandrc. Yine tokat
lar kol geziyor. (bk. Arak, Trtk) .
Tokatlk (i.) Dolandrclk (bk. A
rak, Kaparoz, Manitaclk, Pandufla) .
Tonel gemek (ing. t r . dey.) Dal
gn olmak, nem vermemek. Tonel
geme be abi! (bk. Bolamak, Bo
vermek, Dalga gemek, Haspi ge-.
mek, lska gemek, Haylamamak, Ke
lemek, Omuz vermek, Yan izmek, Yan
sal lamak) .
Tonga (i.) 1 . H ile, dalavere, tuzak.
Kakavaln her iinde bir tonga var/
(bk. Amaz, Kataku l l i, M andepsi,
N umara, Zoka). 2. rk tahta; Man
tar.
Tongya basmak veya dmek
(dey.) H ileye dmek, kmaza gir
mek. u klftipil herif az kalsn bizi
tongtya basttracaktt [veya] d
recekti. (bk. Amaza gelmek, Tora
dmek) .
Topallamak (tr. f.) Beceriksizlik et
mek.

TOZ
Top arabas (tr. b. i.) Yumurtalar,
hayalar [erkekte] . Rasge/e ifte at
ma olum, herifin top arabasma gelir
de ipak kakrdayverir ( lr) .
=

Top atmak (tr. dey.) 1 . tls etmek.

Bizim Mio top atm. (bk. Sfr t
ketmek2). 2. Snfta kalmak (bk. A
tomlamak, akmak3, uvallamak, Tak
mak3, Trlamak2, Torpillemek).
Topu (tr. s.) 1 . iflas etmi. 2. Dnek.
Bizim Ali bu sene de topu.
Tophane g l lesi (tr. far. b. i.) Sfr
[rencinin ald] .
Toprak (tr. i.) Bozuk eroin, esrar,
afyon gibi eyler. Bu, safi toprak, bir
di beyazmdan ulan /
Topuklamak (f. f. arg.) 1 . Motor
lu tatlar gazlamak, srmek. Topuk
la bakal!m u klstr /atamay. 2.
Kamak. (bk. Toz olmak).
Topuk safas (dey.) Kadnn istim
nada bul unmas.
Topuz (tr. i.) Erkekl ik aleti (bk. Ba
Ke
bafingo, Babatorik, Bombili,
reste2, Maslahat, Matrakuka, Zur
na2) .
Tora dmek (dey.) H ileye d
mek, aldanmak. Olum, tora der
miyiz biz ? (bk. Amaza gelmek, Ton
g ya dmek).
ToriOinl altrmak (dey. r.arg.)
Akl n kul lanmak. Ezbercilikte i yok
olum , toriini al!tlrmadm m, ap
gibi yanarsm.
ToriOini kamak (dey.) Dnmek.
Torik (i.) 1 . Akl ; kafa. Ne toriksiz
adamsm be l 2. Erkeklik aleti, (bk.
Babafingo, Bombili, Kereste2, Mas
lahat, Matrakuka, Saksafon, Vites,
Zekeriya, Zurna).
Torik iletmek (dey.) Kafay al
trmak, akl n kullanmak. Toriini i
/etirsen kimin haki! olduunu kolay
anlarsm l

Torpil (fr. i.) 1 . Kuyruklu yalan. Hr

bonun ii gc torpil. 2. ltimas, kayr
ma. Torpilini bulursam ieri beleten
girerim. (bk. Day1 ) .
Torpil almak (fr. tr. dey.) Tavsiye
getirmek. Torpil al!rsan, iin yoluna
girer.
Torpile arpmak (fr. tr. ask. dey.)
Bir komutann h mna uramak. Tef
tite bir torpile arpmamak iin o
gn okula (veya klaya) urama
mal!.
Torpillemek (fr. tr. f. r. arg.) . 1 .
Snfta kalmak. Bu sene de torpil/er
sek belgeyi almz. (bk. Atomlamak,
akmak2, uvallc.mak, Takmak3, Tr
lamak2. Top atmak). 2. Gizl ice yar
dm etmek, desteklemek. Hasta2y tor
pillemek gerek.
Torpil patlatmak (fr. tr. dey.) ltimas
yaptrmak. Torpil patlatmasayd bir
st kademeye geemezdi.
Toslamak ( f.) 1 . arpmak. Gemi is
keleye toslad. 2. Vermek, geri ver
mek, demek. Sen bizim otuz papeli
hiilii toslamadm (bk. Atlamak, Bal
landrmak, Bayl mak, al trmak, Ek
mek1 , Elden gelmek, Skl mek, To
ka etmek, Ulanmak, Yr:lmak) . 3.
(r. arg.) Tembellik etmek, dersini
bilmemek, bir kitab kekeleyerek oku
mak. Edebiyattan tosladk.
Toto (i.) K. (bk. Atras, Boha, Ba
yata, Davul, Defans, Defransiyel, En
se, Kase, Kfe, Paket, Semer, Tiz) .
Toy (tr. s.) Tecrbesiz gen. Olum,
sen daha toysun I (bk. Rafadan).
Toz (tr. i.) Eroin . Biraz toz ulan da
zanm ( keyfim) kamasm. (bk. Be
yaz, Horain, M a13, Orain).
Toz olmak (dey.) Defolmak, gitmek,
kamak, uzaklamak. Bak, hlii kar
mda smtlyor, toz ol! (bk. Amak,
Anizlemek, Czdam etmek, Czdam
veya czlam ekmek, Cicozlamak,
zlmek, D meni krmak, Ferlemek,
=

1 49

TOZ
Fertii ekmek, Fertiklemek, Frttr
mak, Gazlamak, ipini kesmek, Kr
mak, Kirii krmak, Nokta olmak1, Pa
lamar koparmak veya zmek, Panik
krmak, Payandalar zmek, Tmak,
Trlamak, Tymek, Voltasn al mak,
Yaylanmak, Yelkenlemek, Zamkinos
etmek, Zplamak) .
Tozutmak (tr. f.) Saptmak, sama
sapan konumak. Tozutaym deme,
bir araba mariz yersin sonra.
Trafik kazas (fr. ar. dey.) BeUll,
tehlike l i kimse. atma o herife, trafik
kazasdlf.
Transit gemek (fr. tr. dey. f.arg.)
fr, iaret memuruna veya krmz
lambalara nem vermeden basp y
rmek. KIZllay'dan transit gemiiz
diye on papeli tosladk.
Tripo (gr. i.) Kumarhane. Gece gn
dz tripoda. (bk. B itirim yeri, Boun
tu yeri, Dkkan).
Tufa (i.) Vurgun. Adamm ii gc
hep tufa . (bk. Vol i ) .
Tufac (s.) H rsz, geceleri al an ve
silah tayan zorlu h rsz. Bizim pa
pelci/erin hepsi, imdi tufac olmu
lar.
Tufaclk (i.) Tufacnn meslei, hr
szlk. Memlekette (
Beyolu'nda)
tufac/Jk skmyor.
=

Tufalamak (f.) Armak, almak, sal

lasrt etmek. iki bin pape/i tufalam
lar. (b!<. Anaforlamak, Araklamak,
Bomba patlatmak, lemek1, Kaldr
mak, Kaparoz etmek, Kaparozlamak,
Omuzlamak, Srklamak, Trtklamak,
Tydrmek1 , Yrtmek, Zula etmek).
Turist (fr. i.) Gece yatsna gelen mi
safir. Dn gece de bizde iki turist
vard.
Turna o l mak (dey.) Batmak [oyun
da] . ki buuk papelimiz pmii tur
na oldu be abi, hala m oynaya/Jm 7
1 50

Turu (far. s.) Son derece sarho.

Herifioluna bak. safi turu. (bk. B u
l ut, D ut, Fil ispit, Fitil, Kandil, Kandilli,
Kp, Matiz, Vapur, Ykl2, Zom2) .
Tutmak (tr. f.) Paral bulunmak, pa
ras olmak, Mangiz tutmak. Beybaba
tutuyor, ona yana I (bk. Bitlenmek,
Ta tutmak).
Tuzak (tr. s.) Dalavereci, dolan
drc. Herif, baya tuzak imi, im
di akyorum dalgay. (bk. Markac).
Tuzlu (tr. s.) Pahal. Oras tuzludur.
amaz bizi.
Tfei duvara dayamak (dey.) G
c kuvveti kalmamak, manen iflas et
mek, iktidarsz! a uramak.
Tnek (s.) Me'bOn (bk. Belik, Be
yldz, Dmbelek1 , Esnaf1, Folluk2,
Gtlek, Go, H alka, bnetor, lnek3,
Kayarto, Kei, Kova, Kovan, Lubun,
Lubunya, Nakka, Taync, Tekerlek,
verek) .
Ttsl (tr. s.) Sarho. Ttsl heri
fe meram anlatmak deveye hendek
atlatmaktan daha zor! (bk. Bulut, Dut,
Elli dirhem otuz, Filispit, Fitil, Kandil,
Kandil l i, Kp, Kpl2, Mastor, Mas
tur, Matiz, Pestil2, Tekelbayii, Tur
u, Vapur, Ykl 2, Zom2).
Tydken (tr. b. i.) Ustura. Bu k
lstr tydkeni nerden arakladm 7
Tydrmek (f.) 1 . almak, armak.
Bizim kalemi tyd'rm/er . (bk. A
naforlamak, Araklamak, Cebellezi et
mek, lemek1 , Kaldrmak, Kaparoz et
mek, Kaparozlamak, Omuzlamak, S
rklamak, Trtklamak. Zula etmek) . 2.
G ndermek, Uzaklatrmak. u herifi
tydr de bize skmtl olmasn I (bk.
Ballandrmak) .
Tylenmek (tr. f.) 1 . Kafa tutmak.
Olum tyleneyim deme, yersin ma
rizi sonra. (bk. Palazlanmak). 2. Pa
ral ol mak, paral bulunmak. Bizim

TY
kakavan Ali de bugnlerde tylenmi.
(bk. Bitlenmek, Mangiz tutmak, So
l umak, Ta tutmak).
Tymek (f.) Kamak, savuup git
mek, uzaklamak. Bizim opur Ali,
dn kodesten tym. (bk. Amak,
Anizlemek, Czdam etmek, Czdam
ekmek, Czlam ekmek, Cicozlamak,

zlmek, Dmeni krmak, Ferlemek,

Fertii ekmek, Fertiklemek, pi n i kes
mek, Krmak, Kirii krmak, Kuskun u
koparmak, Palamar koparmak, Nok
ta olmak1, Panik krmak, Payandalar
zmek, Tlamak, Trlamak, Voltasn
almak, Yaylanmak, Yelkenlemek, Zam
kinos etmek, Zplamak) .

1 61

u
uar (tr. s.) Sfr n umara klhanbeyi.
Grdn m yapt numaray, tam u
ar imi. (bk. Zadegan).
U baba torik (tr. nl.) Alay, istiskal
iin sylenir. U baba torik, nerde bu
bolluk.
Ulanmak (tr. f.) Vermek, geri ver
mek, demek. Dalga geme beybaba,
u papel/eri ulan bakalm ! (bk. At
lamak, Ballandrmak, Baylmak, al
trmak, Elden gelmek Sklmek, To
ka etmek1, Toslamak1 , Yrtlmak).
U l u (tr. s.) Sigara.
Uurma (tr. i.) Kapatma, geici bir
zaman iin bir yerde saklama.
U ua g itmek (tr. dey. r. arg.)
Cinsi mnasebette bulunmak. . . Dn
akam uua gitmi. (bk. ivilemek1,
Fiek atmak, LehimlEmek, Nefes ek
mek, Perinlemek, iirmek2, Tezgah
kurmak, frmek, Yefallemek, Zm
balamak).
Ufaklk (tr. i.) Kk ocuk. (bk.
B zdk, Frlama, Kopil, krdm, o
par, orulu, Velet).
Ufalamak (f.) 1 . ldrmek. "nk
daha nce ben seni ufa/ayacam ko
kore". Salata Dergisi, S.Salp. 2.
Tepelemek, adamak l l dvmek, ez
mek, zararsz hale getirmek. Herifi
olunu orackta pak tarafndan ufa
layverdi.
Ulan (tr. Gnl.). " Hey, h it, buraya
bak I" gibi nlem ve seslenme. Ulan,
haspi geiyorsun gene.
U m u m mdr (ar. b. i. r. arg.)
iman renci. u umum mdre
benden selam syle, say ile kendine
gelsin !
-

1 62

Uskumru (gr. i.) Kadn parasyle ya

ayan erkek. Herif ne alr, ne eder;
bulmu yal bir paoz, olmu sana
bir uskumru.
Uskut l (ar. n l.) Sus, yeter, dur.
Uskut be ! hala ispinozluk (
ge
vezel ik) ediyor. (bk. Makas, Res
to, Terso).
=

Uskutlamak (ar. tr. f.) Susmak. M

barek enen motor gibi iliyor, us
kutla biraz I (bk. Akoz etmek) .
Ustura (far. ? s.) 1 . Keskin [iki ] .
yle bir duziko ekti ki, bizim anza
rot/ardan daha ustura. 2. Aslsz, ya
lan [sz, haber] . Vur usturan olum,
buldun kesecek adam. (bk. Atmas
yon, Bom, Dolma, Eftamintokofti,
Kantin, Kakariko2, Katakofti, Ktr,
Ktrbom, Kofti, Madik, Mantar, Mar
taval, Masal, Polim, orolop, Tiriko).
Usturac (far. s.) Tra, geveze, al
ene. Usturacnm biridir, yan iz sy
lediklerini. (bk. spinoz) .
Ustura altrmak (dey.) Yalan
sylemek. Olum, ustura altrma
yalm, keseriz bir tarafmz sonra.
(bk. Bom atmak, Gm atmak, Ktr
atmak, Madik atmak, Mantar atmak,
Mantarlamak, Martaval atmak veya
okumak, M asal okumak, Maval o
kumak, Palavra atmak veya savurmak,
Piyaz doramak, Polim atmak, Viraj
almak).
Usturuplu (s. zf.) Derlitoplu ve us
talkla. Usturuplu konu, boylarsn
kodesi sonra.
Uydurmasyon (tr. fr. s.) Aslsz,
anlamsz, yalan [sz veya haber]. (bk.
Atmasyon, Bom, Ktr, Palavra).

UYU
Uydurmasyoncu (tr. fr. s.) Yalanc
Uydurmasyoncudur, usturasm ( =
yalann) bola ! (bk. Atmasyoncu,
Bomcu, Ktrc, Palavrac ) .
Uyd u rmasyonculuk (tr. f r . i.) Ya
l anclk. Uydurmasyonculuu brak
da, az buuk harbi konu be olum I
(bk. Atmasyonculuk) .
Uyutmak (f.) Aldatmak, kandrmak.
Uyuzlanmak (tr. f.) H uylanmak, p
helenmek [en ok dardan oyun u

seyreden kumar hrsz, arkadan u

yandrmak iin syler] . Uyuz/and,
dikkatli oyna /
Uyuz (tr. s.) Parasz. (bk. Bitli, Dra
gon 1 , Hafif, H asta1 , Kokoz, terso,
Tngr, Trl, Yolsuz).
Uyuz olmak (dey.) 1 . Parasz kal
mak. ler kesat be abi, yok ki bir
yahnilik ( = enayi), uyuzuz ite ! (bk.
Kokozlamak) . 2. ok kzmak, fke
lenmek. Herifiolu kantarly duyun
ca uyuz oldu. (bk. H ortlamak).

1 53


as'la mahkum olmak (dey.) Bi
rinin palavrasn dinlemeve mecbur
olmak (bk. Satra yatmak) .
gnlk seyislii var , krk yl l k
at boku eeler (dey.) Bilmedii ie
kar:an, burnunu sokanlar hakknda
kul lan l r.
klJda getirmek (dey ) Aldat
mak, kandrmak. Beybabay ka
da getirip 1 00 papelini yrtmler.
klJt amak (tr. dey.) Dolandr
mak. Gzn amayana, kat a
arlar. (bk. Asmak1, Dzlamak, Kay
natmak3, Takmak1 ).
klJt (b. i.) Yalanc, hileci. Herif
katmm biridir, szn<J bo ver.
(bk. Atmasyoncu, Bomcu, D ubarac,
Kerizci2, Ktrc, Madiki, Mantarc,
Palavrac, Uydurmasyoncu ) .

1 54

kuyucu (b. i.) Kulampara. ( bk.

Babuk, Keskin, Ulmc, ap).
flemek (tr. f.) Cima etmek. (bk.
Atlamak, Vurumak) .
frmek (tr. f.) Cima etmek (bk.
Fiek, atmak, Lehimlemek, Nefes ek
mek, Peri nlemek, iirmek2, Tezgah
kurmak, Uua gitmek, Yefallemek,
Zmbalamak).
niversite (fr. i. r. arg.) Elencel i
evre, elence yeri, bar; genelev.
u aftos niversiteye devam ediyor.
tmek [kafay] Anlamsz konu
mak, sam<lamak. Herifiolu biraz
tm veya kafay tm kusura
kalmaym. (bk. H ilaliahmere laf ko
numak, Tozutmak, Zartzurt etmek).
t (i.) H omoseksel.

v
Vagon (ing. s.) Yirmi say [yalnz
fitil oyununda kullan lr] .
Valde (ar. i.) Klhan.
Vallah billah cebi (ar. tr. dey.) G
rnen cep. "Benim ceplerim iki tr
ldr, val/ah bil/ah cebi, gizli cep "
- H . R.G.
Vapur (fr. s.) Son derece sarho bu
lunan kimse. Herif vapur, vinnen bile
kptrdamaz. (bk. B u l ut, D ut, Fil ispit,
Fitil, Kandil, Kandili i, Kp, Matiz, Tur
u, Zom2).
Vardakosta (ita. s.) k, zarif, alml,
al ml, kurumlu, kostak, iriyar [kim
se] . u aftosa bak, iyiden iyiye var
dakosta.
Vaington ( Washington) Tipi (ing.
fr. tr. b. s.) Biraz garip grn o
lan, yen i icat, yeni moda. Herifio
luna bak, buz gibi Vaington tipi.
. . .

Vatan kurtarmak (ar. tr. dey.) Va

ziyeti idare etmek. Neyse ki, garson
beni tanyordu da vatan kurtardk.
Vaziyo (i.) irkin, tapon, kendini be
enmi.
Velet (ar. i.) Kk ocuk. Bak u
veledin yedii naneye. (bk. Frlama,
Kopil, krdm, opar, orulu).
Verek (tr. s.) Ahlilksz gen, me'bOn.
Verektir, kancklk eder ha l (bk. Be
i ik, Be yldz, D mbelek, Ell isekiz,
Esnaf1, Folluk2, Gtlek, bnetor, nek,
Kayarto, Taync, Tekerlek, Tnek) .
Vz gelip trs gitmek (dey.) Ald
r etmemek, nem vermemek. Byle
ttralar, bize vz gelip tms gider. (bk.
Bolamak, Bo vermek, Haylamamak,
Kelemek, Kumpas sallamak, Omuz
vermek, Yan izmek, Yan sallamak).

Vz ldamak (tr. f.) Anlamsz ve ok

sylemek. Ne VIZ!ldayp duruyorsun
be, sabahtan feri kafam trp/edin.
(bk. tmek2, Perdahlamak).
Vidalar gevemek (ita. tr. dey.)
Kendini tutamayp ok glmek, s
rekl i olarak g lmek. Alengirli paoz
dan yz bulunca herifiolunun vi
dalar gevedi.
Viraj almak (fr. tr. f. arg.) [ok]
Yalan sylemek ["fazla viraj a! yor
sun" eklinde kullanl r] . Fazla viraj
alma be olum, hepimizi yuvarlarsn
hendee.
Vites (fr. i.) 1 . Erkekl ik aleti (bk.
Babafingo, Bombili, Kereste2, Mas
lahat, Matrakuka, Saksafon, Vites,
Zekeriya, Zurna2) . 2. Zekil.
Vites deitirmek (fr. tr. dey.)
Maslahat, pantolonun bir tarafndan
br tarafna aktarmak. Gz gre g
re vites deitirmek ok ayptr.
Vol i (yun. i.) Vurgun, kilr, kazan.
"Hem ben voli bana yzde otuz is
konto yaparm." - H . R.G.
Vol i evirmek (yu n . tr. dey.) Tu
zaa, aa drmek. "Ha yle, y
le bir voli evir ki, hem senin. hem
de bizim iimize yarasn !" - H.R.G.
Voli vurmak (yun. tr. dey.) Vmgun
vurmak.
Volta (ita. i.) Bir aa bir yukar
dolama. Ne aylak adammsn be,
iin gcn hep volta.
Volta atmak (dey.) Bir aa bir
yukar dolamak.
Volta etmek (ita. tr. dey.) Bir aa,
bir yukar dolamak, gezelemek. u
karda volta eden htrbo, nenin nesi.
kimin fesidir ?
1 55

VOL
Voltaj dk (fr. tr. dey.) yok,
bir ie yaramayan, enayi dmbelei.
Gvenemezsin o voltaj de. (bk.
Pilaki).
Voltasn al mak (ita. tr. dey.) Ka
mak, savumak, gitmek, uzaklasmak.
Baktt ki aynasz geliyor, ipak vol
tasm ald. (bk. Amak, Czdam et
mek, Czdam ekmek, Czlam ek
mek, Cicozlamak. zlmek, D
m e n i krmak, Fertii ekmek, Fertik
l emek, pini kesmek, Krmak, Ki rii
krmak, Kuskunu koparmak, Nokta
olmak1 , Palamar koparmak veya z
mek, Panik krmak, Tmak, Tymek,
Yaylanmak, Yelkenlemek, Zamkinos
etmek, Zplamak),

1 56

Voyvo ( isp.) "rk yumurta" an

lamna gelen bu sz, biriyle alay et
mek iin kullanlr. Ali'ye bak, voyvo !
Vurmak (tr. f. f. arg.) ki imek.
Getir, bir tane daha vuraym. (bk.
Parlatmak).
Vurumak (f.) Cima etmek. (bk.
ivilemek, Fiek, atmak, Kalba ek
mek, Kaskaslamak, Lehimlemek, Maz
galna karg saplamak. Nefes ek
mek, Parman slatmak,
Perin
lemek, Pipo temizlemek, imendiferi
raya sokmak. ii rmek2, Tezgah kur
mak, Uua gitmek, flemek,' fr
mek, Yefallemek. Zmbalamak).
Vuruturmak (tr. f.) 1:. karl kl iki
imek. 2. Karl kl yalan sylemek.

y
VaQc (tr. s.) Dalkavuk. Herif amma
da yac imi. (bk. Piyazc).
Yaclk etmek (tr. dey.) Suyunca
gitmek. Dalkavukluk etmek. Yaclk
etmek mert adama yakmyor, dobra
dobra konumal. {bk. Kl ekmek,
Piyazlamak, Ya yakmak.
Ya ekmek veya yakmak {tr. dey.)
Birini pohpohlamak, koltuklarn ka
bartacak szler sylemek, dalkavuk
luk etmek, suyuna gitmek. Ya yak
mak harbi adama yakmyor be kar
deim I {bk. Kl ekmek, Piyazlamak,
Yaclk etmek).
Yal {tr. s.) Paral, Zengin. Yal
mteriyi bulunca svlyorsun ha I
{bk. Kalantor, Kal n ) .
Valboya 1 {tr. n l . ) Destur, varda !
Yalboya, demesin i [en ok -gie
nlerinde olduu gibi - birikmi hal
ka kar kul lanlr] .
Yahnilik {far. s.) Enayi, oyunda her
trl hileyi yutan oyuncu. Mehmet
yahniliktir, istediin gibi yuttur. {bk.
Ekmeklik, Gebe, Gebelki, Halalm,
lspanak, Keriz2, Mayn, Pillki, Tasma).
Yakamoz o l mak {dey.) Yakalan
mak. Arapolu, dn gece on ikide
yakamoz olmu. {bk. Enselenmek,
Piyastos ol mak).
Yakt rmak (tr. f. f. arg.) Kala
gz aras iki imek. Herif, bir aralk
yaktrm. {bk. akmak2, H as ile
mek, Papaz uurmak, Parlatmak, Ya
pndrmak).
Valamac {tr. s.) Dalkavuk. Ne ya
/amacd11 o herif. ben bilirim. {bk.
Klbaz, Piyazc. Yac).

Yalan sylemek {tr. dey.) H ileli zar

la gelmesi beklenen say gelmemek.
kzleri kotum ( = zarlar attm),
e gelecekti, yalan syledi.
Vanbol u {s.) Ahmak, sersem, buda
la. Yanbolunun biri, onda kafa ne
gezer ! {bk. Abul labut, Andava l l , An
gut, Armut, Ava l, Ayran azl, Ban
goboz, Cacklk, Denyo, D dk ma
karnas, Gebe, Gebeaki, Hafz,
H rbo, H rt, H r, Kanser illc, Ka
kaval, Kereste, Ke, Koroydo, Mayn,
H yar, Pangodoz, Pillki, Saloz, Tere
ya ) .
V a n izmek {tr. dey.) Aldr etme
mek, kulak asmamak. Ne sylersen
yan iziyor, amma da hyar herif be l
{bk. Yan sal lamak) .
Yandan frlama {s.) Anasnn ipini
satm, it. yle yandan f11lamalarm
palavrasna kulak asma !
Van sallamak {tr. dey.) Aldr et
memek. dinlememek, nem verme
mek. Mehmet'e bakma ! o, ii yan
sallar. {bk. Bolrmak, Bo vermek,
Dalga gemek, Haspi gemek, H ay
lamamal<, Kelemek, Kumpas sal la
mak, Omuz vermek, Tonel gemek,
Yan izmek) .
Yandan arkl {tr. fr. dey.) 1 . Ar
g iden tat. Onun /atamas yandan
arkldr. 2. ekeri ayr olarak barda
n yannda getirilen ay. Yandan ark
l birrl
Yapa {i.) Byk. Bizim opar da ya
pa'ya merakl ha . . .
Yapndrmak {tr. f.) Hafif tertip iki
imek. Akama ura da biraz yapm
dralm. {bk. Parlatmak).
1 57

YAR
Yarm porsiyon (tr. fr. s.) Ufak tefek,
elimsiz [kimse] . una bak, yaflm
porsiyon herif, bir tane sarktsam
( = vursam) yafls boa gider.
Yarm profil atmak (tr. fr. dey.)
Haddin i bildirmek. " : . beziki kadm
lafln kar/S/nda yaflm profil atarak di
kiliverdi." - Salata Dergisi, S. Salp.
Yasslmak (tr. f.) ok holanmak.
Paray grnce yasstld.
Ya (s.) 1 . Zor, fena, korkulu [nes
ne, yer, kimse] . iler ya ! 2. Btn
sul u ikiler. Hangi yatan ekelim.
Ya deri ticarethanesi (tr. ar. far.
b. i.) Genelev. (bk. Banka, Krmz
fener, Mektep, n iversite) .
Yatrmak (tr. f. r. arg.) MalOp et
mek. Hseyin, takm sen yatlfdm !
Yavru (tr. i. r. arg.) K k ve ter
biyeli renci. Yavruyu fizikten ak
tlfmlar.
Yatk (tr. i.) Kendini kullandran [ka
dn ve erkek] .
Yavak (tr. s.) 1 . bne [ocuk].
2.
'
Gen kz. (bk. Kokonia).

Yaylanmak (f.) ekilip gitmek. Hay

di bakaltm yaylan urdan. (bk. A
mak1 , Anizlemek, Aralanmak, Bas
mak, Cicozlamak, Czdam etmek, Cz
dam ekmek, Czlam ekmek,
zlmek, Dmeni krmak, Ferlemek,
Fertii ekmek, Fertiklemek, Frttrmak, Gaza basmak, Gazlamak, pini
kesmek, Krmak, Kirii krmak, Kus
kunu koparmak, Nokta olmak, Pa
lamar koparmak veya zmek, Panik
krmak, Payandalar zmek, Tmak,
Trlamak, Toz olmak, Voltasn almak,
Yelkenlemek, Zamkinos etmek, Zp
lamak).

Yayl mlamak (tr. f.) skambil oyu

nunda, arka arkaya kan ktlarn,
cinsine, nevine dikkat ederek br se
ferinde ona gre kt ekmek. Ku
pa papazmm arkasmdan dokuzlu k
mtt; onun arkasmdan da yedili; yay
lm/adm, ona gre oynadm.
Yedek paralar (dey.) Memeler.
Yedi slilesinden bando mzkay
la gemek (dey.) Cima etmek. (bk.
arpmak, atya kmak, ivilemek1 ,
Fiek atmak, Grnavlamak, Kalba ek
mek, Kaskaslamak, Kiremit aktarmak,
Lehimlemek, Mazgalna karg sapla
mak, Nefes ekmek, Parman slat
mak, Perinlemek, Pipo temizlemek,
Saat ayarlamak,
imendiferi raya
sokmak, Su piirmek, ii rmek2, Tez
gilh kurmak, Uua gitmek, flemek,
frmek, Vurumak, Yefallemek, Zm
balamak) .
Yefallemek (ar. tr. f.) Cima etmek.
(bk. Fiek atmak, Lehimlemek, Nefes
ekmek. Perinlemek, iirmek2, Tez
gh kurmak, frmek, Zmbalamak.)
Yekn ekmek (ar. tr. dey.) Sze
nihayet, son vermek. Gryorum, tlfa
m kuvvetli, artk, bir yekn ek ba
kaltm !
Yeldeirmeni (b. i.) Bedava. (bk.
Bele, Habeden, Lp).
Yelkenlemek (f.) (bk. Yaylanmak).

Yaylm (tr. i.) H esap.

Yemek (tr. f.) Aldanmak, kanmak.

Ben bunu yemezdim ama, oldu bir
kere.
Yemez (tr. s.) Kurnaz, hile yutmaz.
Ne yemezdir, onu ben tantflm. (bk.
Bizden, akal, Hap etmez, Kaarpey
niri).
Yemlenmek (tr. f.) At yarlarnda
kaybetmek. "Son ikiliden ne haber
hayvanlar yemlenmiye gitti." - Sa
lata Dergisi, S. Salp.

Yayl m etmek (tr. dey.) H esap et

mek.

Yengen (s.) Bozuk, dzensiz, berbat,

kark. Trafik bugnlerde yengen.

1 58

Y R
Yenge olmak (tr. dey.) U mudu kes
mek, u nutmak, azna almamak; bit
mek, sona ermek; kaynamak, yok ol
mak. O oktan yenge oldu.
Yeil (i.) 1 . Yz l iral k [bt n ] . iki
mor ( = el l i l i ral k)un varsa, bir yeil
vereyim. (bk. Kei l i) . 2. Dolar.
Yeilden gitmek (tr. dey.) leri yo
l unda gitmek. Gryorum hep yeil
den gidiyorsun be olum, bizimki ise
duman.
Yeillenmek (tr. f.) B i r nesneye, bir
kadn veya kza istekle, fena gzle
bakmak. Olum, rasgele gacoya ye
illenirsen, boylarsm kodesi. Bizim
kstee yeillenmeye/im. (bk. Sulan
mak2).
Yrtk dondan frlamak (tr. dey.)
Gereksiz yere her ie ve sze kar
mak, burnunu sokmak.
Yrt lmak (tr. f.) demek, vermek,
geri vermek. Ylftl baka/Jm papel/eri/
(bk. Atlamak, Ballandrmak, Bayl
mak, al trmak, Elden gelmek, S
kl mek, Toka etmek, Toslamak, U
l anmak).
Yrtmak (tr. f.) 1 . Kamak.
(bk.
Zamkinos etmek). 2. Bir srr mey
dana karmak, ifa etmek. 3. Zor bir
durumdan syrlmak, kurtulmak.

You rtlu bakla (tr. ar. b. i.) Toplum

polisi. [yeil elbise, beyaz apkadan
kinaye olarak] . (bk. Fruko, kramiyel i).
Yollu [kadn] (tr. s.) ffetine gvenil
meyen, o yol un yolcusu olan [kadn ] .
Kadmm yol/usunu gnlk yoldan
akarz ( = anlarz) .
Yolmak (tr. f.) Birinden deyecei
paradan ok fazlasn alarak onu za
rara sokmak, kandrarak para ve saire
al mak. Bizim hacaay memlekette
( = Beyolu'nda) yolmular. (bk. Ka
zk atmak, Kazklamak) .

Yolsuz (tr. s.) Parasz. Ka gndr

yolsuz kaldk. (bk. Bitli, Dragon1 , H a
fif, H asta 1 , Kokoz, Tng r, Trl).
Yolsuzluk (tr. i.) Paraszlk. Yolsuz
luk adamm iflahm keser be abi I
Yol u n u bulmak (tr. dey. r. arg.)
(bk. Yolmak).
Yortmak (tr. f.) Srtklk ve hay
lazlk etmek. [az kullanlr] . Herifin ii
gc hep yortmak.
Yumul mak (tr. f.) 1 . ine ekmek.
Ahmet beyaza ( = eroine) bir yumul
du, ki grme! 2. Yemek yemeye ko
yulmak. Pilava bir yumuldu ki
3.
Koarken birden hzlanmak. Kaptan
mu derdemez, hep birden yumulun
ca, sandk ya gibi kayyordu anam
babam. 4. Sarlmak, tutmak. Birdenbi
re bacak/arma doru bir yumuldu ki. . .
. . .

Yuraa (s.) Enayi, aptal.

Yuva (i.) Cami avlusu.
Yuvarlamak (tr. f.) Yemek, imek.
Yarm okka ekmei yuvarlad! Koca
binlii yuvarlad.
Ykl (tr. s.) 1 . Deerli, ok para
eden, kymeti i eyler. Benim deir
men ( = saat) ykldr. 2. Paral,
zengin. u ibi, yklye benziyor. (bk.
Kalantor, Ya l ) . 3. ok sarho. Dn
gece baya ykl idim, hep filim ko
paryordum( = samalyordum) . (bk.
Bulut, Dut, Fil ispit, Fitil, Kandil, Kan
dil l i, Kp, Matiz, Turu, Vapur, Zom2).
Yksek atlamak (tr. dey.) Aldanmak,
kazk yemek.
Yksek ustura (s.) Yalann, dolann,
katmerlisi. Yksek ustura amyor be
ni hi.
Yrei sylemek (tr. dey.) Cesaret1 i olmak. Baksana, bu de/ikan/mm y
rei syledii gznden okunuyor.
Yrek Setlnik (tr. dey.) Cesaretsiz,
korkak. Herifiolunda nah yrek Se
lanik be
. . .

1 59

YO R
Yrmek (tr. f.) 1 . l mek. Bizim
sensar Ali de yrm. (bk. Cavla
ekmek, Cavlamak, ngra ekmek,
G mlemek, Kakrdamak, Mortiyi ek
mek, Mortlamak, Nallar atmak veya
dikmek, Sfr tketmek3, Tngrda
mak) . 2. iinden ayrlmak. Bizim m
dr de yrd. (bk. Pasaportunu a l
mak).
Yrtmek (tr. f.) 1 . Birini iinden
karmak, komak. ispinoz Mehmet'i
fabrikadan yrtml:!r. (bk. Dehle
mek, Haydamak, Oksulamak, Pasa
portunu vermek, Sepet havas almak,

1 60

Sepetlemek, Sptmak). 2. almak, a

rmak. Bizim cigara paketini yrt
mler. (bk. Anaforlamak, Araklamak,
Bomba patlatmak, lemek1 , Kaldr
mak, Kaparoz etmek, Kerizlemek, O
muzlamak, Srklamak, Trtklamak. Tu. falamak, Tydrmek1, Zula etmek).
Yzdrmek (tr. f.) Komak, yol ver
mek. Patron, bizim Reat' yzdrm.
(bk. Dehlemek, Sepetlemek).
Yzn ykamak (tr. dey. r. arg.)
Tra olmak. Hele kr, bugn y
zn ykamsm.

z
Zagon (bulg. i.) Kanun, nizam, usOI,
yol. Zagonunu bulursam dalma bi
nerim. k. Racon).
Zamazingo (i.) Dost, metres. Bu pa
oz, bizim opur Hasan'm zamazin
gosudur. (bk. Aftos, Antin, Dalgamo
tor, Gaco, Mantunita, Nannik, Paoz) .
Zamkinos (i.) 1 . Ad birden hatrla
namayan ufak ve deersiz bir eyi
a nlatmak iin kullanlr. Saatin bir zam
kinosu krlm. 2. Arkada, dost met
res gibi kimseler. Yalmz deildi, ya
nmda zamkinosu vard. (bk. Aftos, An
tin, Dalgamotor, Gaco, Nannik, Pa
oz, Zamazingo).
Zamkinos etmek (dey.) Kamak, sa
vumak, uzaklamak. Marizleneceini
akmca (
anlaynca), ipak zamki
nos etti. (bk. Amak, Czdam etmek,
Czdam ekmek, C-.:lam ekmek, Ci
cozlamak, zlmek, Dmeni krmak,
Fertii ekmek, Fertiklemek, Frttr
mak, Ga;.:a basmak, Gazlamak, pini
kesmek veya krmak, Krmak, Kirii kr
mak, Kuskunu koparmak, Nokta ol
mak1 , Palamar l<oparmak veya z
mek, Panik krmak, Payandalar z
mek, Tlamak, Trlamak, Toz olmak,
Tymek, Voltasn almak, Yaylan
mak, Yelkenlemek, Zplamak).
Zapartaya g irimek (dey.) Azarla
mak, kmak. (bk. Harcn vermek,
diskur gemek).
Zar (i.) Keyif. Zaflm karyor, bu
aynasz i.
Zartay ekmek (tr. dey.) lmek.
(bk. Cavla ekmek).
Zart (tr. s.) Yksekten atan, m
baUlgac. Zartd!f, tlralaflm yan iz I
(bk. Palavrac).
=

Zar tutmak (dey.) (bk. Telemetreyi

ayarlamak).
Zartzurt etmek (tr. f.) Lzumlu l
zumsuz, sama sapan eyler syle
mek. Oraya oturmu, zartzurt edip du
ruyor.
Zavazingo (i.) (bk. Dalga) .
Zekeriya (is.) Erkeklik a leti. (bk. Alat,
Babafingo, Bombili, Kereste2, Mas
lahat, Matrakuka, Sal<safon, Zurna2).
Zerzevat (i.) Uygunsuz kadn, fahie.
Zbarmak (f.) 1 . Gebermek. Dr
z, hala zbarmad. (bk. Cavla ek
mek, Cavlamak, ngra ekmek,
Gmlemek, Kakrdamak, Mortiyi ek
mek, Mortlamak, Nallar atmak veya
dikmek, Sf r tketmek3, Tngrdamak,
Yrtmek1 ). 2. Uyumak; szmak. i
eyi yuvar!ay/nca, akamdan 7bard.
Zmbalamak (f.) 1 . Cima etmek.
(bk. Fiek atmak, Lehimlemek, Nefes
ekmek, Perinlemek, iirmek2, Tez
g1lh kurmak, frmek, Yefallemek) .
2. Baklamak, bakla vurmak. Kr
Hsn'y sabaha kar zmbalam
lar. (bk. ivilemek, Gbeinden iet
mek, Hacamat etmek, Hacamatlamak,
iirmek, ilemek).
Zmbrdamak (f.) Gelmek. "Saba
hm beinde zmb!fdadk buraya."
Akbaba. Burhan Esen.
Zngadak (zf.) B i rdenbire, apanszn,
hemen, derhal. Arabac firen/ere sa
rllmca, makine zmgadak durdu.
-

Z pkt (i. ve s.) Hayta, Zpr.

Zplamak (tr. f. f. arg.) Basp git
mek. Sen bir kerre zpla baka/im.
[kuyruklanm otomobillerin, sraya
riayet etmeyenleri hakknda sylenir] .
1 61

ZIR
Zrtapos (s.) Zpr, hayta. Zrtaposun
biri, ipiyle kuyuya inilmez.
Zil (far. s.) Karn a ve itahl [kimse].
Dnden beri zilim. (bk. Abazan, Ha
bazan).
Zilli (far. s.) 1. Kavgac, grltc,
patrtc, amatac [kimse] . [daha ok,
kadnlar iin kullan l r] . Ne zilli kar
imi be, btn mahalleyi ayaa kal
dtrd. 2. (r. arg.) Hafif davran lar
iinde olan kadn retmen.
Zilliyi krmak (far. tr. dey.) Yemek
yemek, karnn doyurmak. Daha zilli
yi krmadk. (bk. Habe etmek, H abe
kaymak) .
Zirman (s.) rikym, i riyar [adam] .
Zirmann biri. (bk. H rbo1 ) .
Zoka (i.) Tuzak, hile, dalavere, oyun.
Sana bir zoka hazr!tyorlarm gibime
geliyor, haspi geme, gzn a ! (bk.
Amaz, Katakul l i, Mandepsi, N uma
ra, Tonga) .
Zokay yutmak (dey.) Aldatlmak.

1 62

Zokay yutturmak (dey.) Kandr

mak, aldatmak. "Bulgurcuya zokay
yutturduk, para/art aldk". H . R.G.
Zom (s. ) 1 . O lgun, kemale gelmi,
tamamlanm [kimse] . 2. ok sar
ho. Herif gndr zom. (bk. Bul ut,
D ut, Fil ispit, Fitil, Kandilli, Kp, M atiz,
Turu, Vapur, Ykl 2) .
Zula (i.) Kaak ve yasak eylerin sak
land gizli yer, gizli blme. Otomo
bilin zu/asmda 1 5 kilo ampes vard.
Zula etmek (f.) Armak, almak,
h rszlk etmek. Ka papel zula etmi ?
(bk. Anaforlamak, Araklamak, Bom
ba patlatmak, lemek1 , Kaldrmak, Ka
paroz etmek, Kaparozlamak, Omuz
lamak, Srklamak: Trtklamak, Tufa
lamak, Tydrmek1 , Yrtmek2) .
Zurna (far. i. ) 1 . ri burun. Herife
bak, safi zurna. 2. Zeker. (bk. Alat,
Babafingo, Bombili, Kereste2, M as
lahat, Matrakuka, Saksafon ) . 3. ok
sarho. (bk. Bu lut, D ut, Filispit, Fitil,
Kandil, Kandilli, Kp, Leyla, Matiz,
Peygamber, Turu, Vapur, Ykl3,
Zom2) .
-

i N t> EKS

Azn bozmak : Kalaylamak, Ka

yarlamak, Okumak, Perdahlamak.

Abuk sabuk [kimse] : Kontak.

Acayip : Antika.
Acayip [ki mse] : Kamerdikoz.
Acayi plik : Antikalk.
Acemi : aylak, Ku.
Acemi oyuncuyu uyarmak : Kulak delmek.
Acemi fr : H zl fr.
A ciz : akal2.
A : Abazan, Habazan.
Ak, serbest : Averta.
Ak bacak grmek : Firikik yakalamak.
Ak d urmak : Alarga durmak.
Ak gelmek : Alarga etmek.
Akgz [kimse] : Acbadem, Anasnn gz, Bitirmi, Bizden, a
kal 1 , H apetmez, Kaar, Kaarpey
niri, Yemez.
Aktan gelmek : Alarga etmek.
Ama [kap pencere . . . ] : Fayrap2.
Amak [kap , pencere . . . ] : Fayrap etmek2, Fayraplamak.
Adam inemek : Le yapmak.
A det, usul : Racon, Zagon.
A di : D uman2, Madara 1 .
Afallamak : Salozlamak.
Afyon : Cephane, [bir yudumluk]
Hap; [szme] macu n ; siyah;
[szme] ra ; [bozuk] toprak.
Afyon eken : H ap .
A(ja drmek : Vol i evirmek. ,,
Ar, m h i m : Okkal.
Arbal [adam] : Beybaba.
Ar giden vasta : Yandan arkl1 .
Az aza dolu : Svrya.

Ahlk zayf [kadn] : Esnaf1 , An

tin1, Dizel, Kamyon, Motor, Pa
oz, Patlak istepne, Yatk, Srma.
Ahmak : Enayi pilakisi, Saloz, al
gam.
Akl : Fstk, Torik.
Akl baka yerde olmak : G r veya
grgr gemek.
Akln kullanmak : altrmak. Fs
tn kullanmak, Santralini ilet
mek, Torii n i altrmak, Torik
iletmek.
Aktarma [elden ele] : Kamano et
mek, Kavano etmek.
A l : Daniska 1 , Kyak, Kimya.
Alay, elence : M atrak, Salamurya,
Saraka.
Alay edilen ki mse : Motor2.
Alay etme, e lenme : Saraka.
Alay etmek : altrmak, letmek3,
Makara gemek, Maytaba almak,
Maytap etmek, Saraka etmek1,
Sarakaya almak, Matraa almak,
Matrak gemek, Peliz kesmek, Ti
ye al mak.
Aldanmak : Amaza gel mek, Bas
mak3, Bo ul mak, Kafeslenmek,
Tav olmak, Tongya dmek, Tora
dmek, Yemek, Yksek atlamak.
Aldatc : Bomcu. D ubarac, Kalle,
Kay, Ktrc, Madiki, Tavc.
Aldatlma [alverite] : Kazk2.
Aldatlmak : Zokay yutmak.
Aldatmak : Dolaba koymak, Kam
atmak; [bir ite] Kaya ekmek,
Kazk atmak1 , Kazklamak1 ; [ho
cay] Morfin koymak; Madik at165

mak, Madik etmek, Madik oyna

mak, Mandepsiye bastrmak, Man
depsiye drmek, aparize getir
mek,
M antara bastrmak, So
faya drmek, Tongya d<;r
mek, Mantarlamak, kada
getirmek, Uyutmak, Zokay yut
turmak.
Ald r etmek : an vermek.
Aldr etmemek : Bolamak, Bo
vermek, Dalga gemek, Haspi,
gemek, H aylamamak, lska ge
mek, Kelemek, Kumpas salla
mak, Omuz vermek, Reete yaz
mamak, Tonel gemek, Yan iz
mek, Yan sallamak.
Aleyhte tertibat almak : Kumpas
kurmak, Posta koymak veya ku r
mak.
Allahlk [kimse] : M svedde.
Almak : Syrtmak.
Altn [saat, kstek] : Kfl, Mala
ma, Oski, Sarkz.
A lfte : Esnaf1, Ant i n 1 , Kamyon, Paoz.
Amel olmak : Makineyi bozmak.
Ana , anne : Kocakar.
Anam : manm.
Anlamak : akmak1, akal lanak,
akz olmak, akoz etmek, akozla mak.
Anlamamazl ktan gele : akaral
maz.
Anlamamazlktan gelmek : aka
ralmazlktan gelmek.
Anormal [kimse] : Kamerdikoz,
Kontak.
Anszn gelmek : Dmek1 .
Antika [nesne] : arl iston marka2.
Aanszn : Zngadak.
Aptal : Abeci, Abullabut. Ahlat, An
dava l l , Bangoboz, Cackl k, Den
yo, Dilgoz, Ddk, Ddk ma
karnas, Dmbelek2, Enayi pilakisi,
Gebe, Gebeaki, Gt, H abeci,
1 66

Habeci kostik, Hafz, H alalm,

Andavall, H rbo, H rt, H rtapoz,
H r, H yar. H yaraa, lspanak,
Kandral, Kanser ilac, Kaalot,
Kaalotzade, Kakaval, Kaval, Ke
lek, Kereste1 , Keriz2, Ke, Keke
kaleyhisselam, Koroydo, Lahma
cun pidesi, M alak, Mantar2, Ma
yn, M aval, Pangodoz, Pilaki, Sa
loz, aban, algam, Taarabas,
Tereya , Trvr, Yanbolu, Yu
raa.
Aptal kumarbaz : Ekmeklik, Hala
l m, lspanak, Keriz2, Ku, Mayn,
Nahik elebi, Yahnil ik.
Aptal lamak : Az paa olmak, Ka
pak kadna piti vermek, Ma
ymak, Salozlamak. abanla
mak.
Aptallk : Andavall lk, Aval l k, H a
fzlk, Hrtapozluk, Hrtlk, H yar
lk, Kakavall k.
Aptalo l u aptal : lspanakzade.
Araba srmek [motorlu] : Topuk
l amak.
Arabay arpmak [fr] : Foto
raf karmak, Model deitirmek,
Toslamak2.
Aralarn bozmak : Kam koymak1 .
Aralk [mesafe] : Conta l :k pay.
Aralksz : Del iksiz.
Aramak, aratrmak : G dklamak.
Ara vermek : Nefeslenmek.
Arka, ard : Antin2.
Arkada [kafadar] : Hampa, Omuz
da, amdan, Zamkinos.
Arkal [kimse] : Days dmende,
Pistonlu.
Arkasndan gitmek : Tabannn altna taklmak.
Arkasn okamak : Kteklemek.
Arszlanma : Su koyuverme.
Aslsz [sz, haber] : Kantin, Mantar1 , Polim.
Askeri nakil vastas : Serseri mayn.
Asmak [okulu] ! Posta kaldrmak.

Ak : Bitik, M i ntoni.
Arc lk : Arakl k.
Arma [alma] : Arak, Aremento,
Kaparoz, Pandufla.
Armak [almak] : Anaforlamak,
Araklamak, Bomba patlatmak,
Gelberi etmek, lemek1 , Kal
drmak, Kaparoz etmek, Kaparoz
lamak, Kerizlemek, Omuzlamak,
Srklamak, Trtklamak, Tufala
mak, Tydrmek1 , Zula etmek.
Ak : Ramp.
Ate pskrmek : Bora patlatmak.
Atmak : utlamak.
At yarlarnda kaybetmek : Yemlenmek.
Avanak : D uman4.
Avu amak : Selman etmek.
Ayak d iremek : Asl mak. Ekimek2.
Ayakkab : Si rkat.
Ayakkab boyacs : Lustur.
Ayakkab [eski] : Alt patlar.
Ayakta d u rmak [uzun sre] : Aa
olmak.
Ayp etmek : Ayp sal lamak.
Ayrlmak [arkadandan] : Asmak2
Ekmek4, Satmak.
Ayya : Kpl2; [ihtiyar] Pangodoz.
Azamet : Kasnt.
Azarlama [ok] : ngi l iz armas, Pa
para.
Azarlamak : H arc i n vermek, Dis
kur gemek, Fra atmak, Zapar
taya girimek.
Azarlanmak : Fra yemek.
Az bulunur : arl iston [marka] 2.
Azizim : Hacm.
Az ekerli kahve : Ortann solu.

B
Baba, peder : Moruk2.
Balkl : Akortlu.

Bahane aramak [kavga iin] : Bitlemek.

Bahsetmek : Tnmak.
Bahi : Sipar.
Bak 1 : Dikiz 1
Bakyla mit vermek [kz, kadn]
: Pas vermek, Avans vermek.
Bakmalarla a nlamak : Kesimek,
Paslamak.
Bakkal : San.
Bakmak [bir yere] : Dikiz etmek,
Dikizlemek, Dikiz gemek, Dikiz
gelmek, Pansumanlamak, skan
dil etmek, Kitakse etmek.
Baldr plak : Sap sil ik.
Bar : niversite.
Barbut kahvesi : Biti rim2, Tekke.
Barbut kahvesi ileten : Bitirimci.
Barbut masas : G verte.
Bas ! : Oksi l
Basp gitmek : Zplamak.
Ba [insanda] : Enginar, Saks.
Baakmak : D z nefes etmek.
Ba artma : Ham hum.
Ba artmak : Ham hum etmek,
Hava, skmak, Kafa . . . kmek, Kafa
tlemek, Kafese almak, Kaval
lanmak, Limon skmak, Su kar
mak.
Baarszlk : Fiyaskos.
Baarszla uramak : Copa s
mak, Pil i bitmek, uvallamak.
Baarmak , hak etmek : Dz nefes
etmek.
Babo [kimse] : Hayta, pi krk,
psiz.
Bana sarma [birbirinin] : Ka
mano, Kavano2.
Bandan savmak : Asmak2, Deh
lemek, Ekmek4, M igrosa ver
mek, Oksulamak. Satmak, Sepet
lemek, Sprtmak, utlamak. l n
lamak.
Ban kesmek : Kopsi kefal i etmek.
Batmak [kumarda] : Turna olmak.

1 67

Baya [adam] : akal.

Beceriksizlik etmek : Topallamak.
Becermek, baarmak : Dz nefes
a lmak.
Bedava : Anafor, Avanta, Bele, H a
beden, Lp, Yeldeirmeni.
Bedavac : Anaforcu, Avantac, Be
lei, Kaparozcu, Lp, Otlak,
Parat.
Bedavaclk : Anaforcul uk, Bel eil ik,
Kaparozculuk, Lplk, Otlak
l k, Otlakye.
Bedavadan : Anafor. Avanta, Bele,
Habeden, Haybeden, Lp.
Bedavadan kazanmak : Anafora
konmak, Avanta etmek, Lpe
konmak.
Beklemek : Astar etmek.
Beklemek [bir yerde uzun uzun] :
Ayazlamak, Kazklamak2.
Bel [sperma] : Kafa ya.
BelAl kimse : Trafik kazas.
BelAsn bulmak : Papaz gt altnda bul mak.
Belediye zabta memuru : ar
aas.
Belediye zabtas : G etapu.
Belsouklu una uramak : Bastonu krmak, Kam krmak.
Benzin : St.
Benzin al mak : Emzi rmek, samak.
Berabere kalma : Fit2, Pata.
Berabere kal mak : Pata gelmek.
Berbat : Yengen.
Be kuruluk [btn] : Patagos.
Be n u mara : Kefal .
Beynamaz : Taharetsiz.
Beyo l u [ stanbul'da] : Memleket.
Bak : Falata.
Bak [byk] : Gaddare, kulakl .
Baklamak : ivilemek, G beinden ietmek, Hacamat etmek,
Hacamatlamak, iirmek1, i
l e mek, Zmbalamak.
1 68

Byk : Gerdan sprgesi, Yapa.

Bikrini izale etmek : Cam krmak,
,
ereve datmak.
B iimine getirmek : Sotaya getirmek, Tavna getirmek.
Biimsiz : Tipsiz.
Bii msizlik : Tipsizlik.
B i l mek : akmak1 .
Bin liralk [btn] : araf1 , Taban
hals.
Brakmak : Bastrmak.
Bir aa bir yukar dolamak :
Volta atmak, Volta etmek.
Birdenbire : Zngadak.
Bir dziye : G r la.
Bi rinden para koparmak : Szdr
mak, Svlemek.
B i r ii berbat etmek : Filimleri yak
mak.
Birli [otuzbir oyununda] : Filiz.
B i r omuzu d k [kimse] : aa
noz, Pavurya.
B i r o muzu dk o larak yrmek :
aanozlamak, Pavuryalamak.
Bir srr meydana karmak : Peniz etmek, Yrtmak2.
Bit : Filo, Macar, Piyano.
Bitirmek : Elemek2, Eritmek.
Bitti : Cicoz.
Boazl [kimse] : Raspac.
Boazl olma : Raspa.
Bok 1 : lskata 1
Borcunu dememek : Asmak1 , a
mura yatmak, Takmak1 , Kaynat
mak3.
Borcun u demeyen : Askc.
Borcunu vermemek : Asma dik
mek, Asmak 1 , Kaynatmak3, Tak
mak1 .
Borc u n u vermeyen : Askc.
Bo i : Havacva.
Bo [sz] : Boru1, Fasarya1 , Hava
cva, Madara, Pofyos, Sifos.
Bo , bouna : Duman1, M antar.

Boboaz : spinoz, Nargile.

Bo geen [ders] : Maral [ders] .
Bo, isiz kalmak : Kabz olmak1 .
Bouna l mek : N iyazi olmak.
Boyuna : G rla.
Bozuk : Haat.
Bozulmak [bir i, bir ey] : Sigor
tas atmak.
Bozum etme : Madara2.
Bozum olmak : Amorf olmak, Dut
g ibi ol mak, Ekimek1 , Foslamak,
Hat kartrmak, Madara olmak.
Bbrlenmek : Mayalamak.
Bn : Andavall, Tereya.
Bnlk : Avall k, H afzlk, H rtlk.
B udala : Abul labut, Andava l l , Ang ut, Armut, Aval, Ayran azl,
Bangoboz, Cackl k, Denyo, Dil
goz, Ddk makarnas, Gebes,
Gebel\ki, H afz, H abeci, H abe c i
kostik, Halalm, H nt, H rbo, H rt,
H r, H yar, Kanser ill\c, Kaalot,
Kaalotzade, Kakaval, Kereste1 ,
Keri;;.2, Ke, Kekel<aleyhissell\m,
Koroydo, Ll\hmacun pidesi, Man
tar2, Mayn, M aval, Pangodoz,
Pill\ki, Saloz, Tereya, Yanbolu.
B udala [tipli] : Trvr.
Budalalk : H rtopozluk, H rtlk, H
yarlk, Kakavallk.
B uraya bak 1 : Ulan 1
Burnunu kartrp hap yapmak :
Bocurgat yapmak, Hap yapmak.
Burnunu sokmak [bi r ie] : atal
atmak.
B u run [insan .- n u] : Bodoslama, kik;
[byk] zurna.
Byklk : Kasnt.
Bzk : Karanfil, Meneke.

c
Cadde : Suyolu.
Caddelerde i grmek : Suyolunda
yatm ak.

Cahil : Krro.
Cami avlusu : Yuva.
Canm : i manm.
Can ekmek veya istemek : Da
marlar aha kalkmak.
Can skmak : G r amak, Ham h u m
etmek, H ava skmak, Kafa . . . kmek,
Kafa tlemek, Kafese almak, Ka
vallanmak, Limon skmak, Pla
bozulmak, Su karmak.
Casus : spiyoncu,
Casusl u k etmek :
Cebi delik : B itli,
Hasta1, Kokoz.

Radarc.
i spiyonlamak.
Dragon1 , H afif,
Tngr, Trl.

Cebren : Kaspanak, Metazori.

Cenaze : Mortu.
Cenaze arabas : Mortucu2.
Cep [grnen , bilinen] : Yallah
billl\h cebi.
Cepheden : Bodoslamadan.
Cesaret : Gt.
Cesaretsiz, korkak : Yrek Selllnik.
Cesur o l m ak : Yrei sylemek.
Ceza vermek : Sokmak.
Ceza vermek [fre] : Kurdelesini
kesmek, kramiye dmek.
Cval zar : Dolu zar, kz, l.
Cvasz zar : Harbi zar.
Cvtmak : amurlamak.
Cigara : knt, Ma14, Sipar, Sipsi.
Cigarann d umann iine ekmek :
Cierleri byram etmek.
Cigarann son yud u m u : Cura.
Cigara sarmak [esrarl] : D i kr
mak.
Cigaras olmak : M azotu olmak.
C ima : Ahtu, Enjeksiyon naturel,
Hani, Tng rt.
Cimaa alet olmak : Dibini dv
drmek.
Cima edi lmek [birine) : Tezga
hndan gemek.

Cima etmek : Atlamak, arpmak,

atya kmak ivifemek1, D
dklemek, Fiek atmak, Grnav
lamak, Kal ba ekmek, Ka9kas
lamak, Kiremit aktarmak, Lehim
lemek, Ltrefil yapmak, Mazga
l na karg saplamak, Nefes ek
mek, Parman slatmak, Perin
lemek, Pipo temizlemek, Saat a
yarlamak, imendiferi raya sok
m ak, Su piirmek, iirmek2, Tez
gah kurmak, Tlamak, Uua
gitmek, flemek, frmek, Vu
rumak, Yedi slalesinden bando
mzkayla gemek, Yefallemek,
Zmbalamak.
Cilve : Fasarya2.
Cimri : Demirhindi.
Cinasl [sz] : Armal.
Cinsel i l ikiye hazrlamak : Ayk
lamak2.
Cmert [parasz o l d u u halde]
Acn kabadays.
Cnup [kadn] : lslak.

abucak : pnii, plan, ipak.

abuk : Pami.
akr keyif [esrar-i] ] Harman.
alene : spinoz, Perdah, Tra,
Usturac.
algc : Kerizci1 .
alg almak : Kerizlemek.
al g l elenti : H ndm.
alm : Fasarya2, R zgar.
alnmak. kaybol mak : Kalk gidel i m ol mak.
alma [arma] : Arak, Airemen
to, Armasyon, Kaparoz, Pan
dufla.
almak [hrszlk] : Anaforlamak,
Araklamak, Bomba patlatmak, Ce
bellezi etmek, Dzlamak, Gelberi
etmek, llemek1 , Kaldrmak1, Ka
natlandrmak, Kaparoz etmek, Ka

parozlamak, Kerizlemek, Omuz

lamak, Srklamak, Taramak, Tr
tklamak, Tufalamak, Tydr
mek1 , Yrtmek2, Zula etmek.
apkn : Adadiyoz, Bitirim, Dragon2.
Kopuk, M rmr, Prpr.
apkn [yal] : omar, Mastori.
arpk [kimse] : Pavurya.
arpmak [tatlar] : Akordeon
olmak, pmek.
arpmak [almak] : Anaforlamak,
Araklamak, Bomba patlatmak,
Dzlamak, llemek2, Kaldrmak,
Kaparoz etmek, Kaparozlamak,
Kerizlemek, Omuzlamak, Srkla
mak, Trtklamak, Tufalamak, Ty
drmek2, Yrtmek2, Zula etmek.
arpmak [bir yere] : Toslamak1 .
at pat kon umak [yabanc dille] :
Patrdatmak.
ehre : Faa2.
ek araban : Oksi 1
ekilmek , g itmek : Aralanmak, Basmak1, Yaylanmak, Yelkenlemek.
ekip a l mak : Elado etmek.
ekitirmek [birini] : ivilemek.
el i msiz [kimse] : Az gelimi lke,
iroz.
enebaz : spinos. Perdah, Tra,
Usturac.
ene almak : G r atmak, Gr kay
natmak1 , Kaynatmak1 , Kazmak,
Tra etmek.
engi takm : Pembemin kol u .
rndan kmak [ b i r i, b i r ey] :
Sigortas atmak.
kagelmek : Damlamak, Dmek1 .
karma [stba] : Fayrap2.
karmak [stba] : Fayrap etmek2,
Fayraplamak1 . 2.
kar salayamamak : Ayvay ye
mek.
iftleme aleti : M usluk.
iftleme aleti [kadnlarda] : Fol
luk1, eriatevi.

inemek [adam] : Le yapmak.

ingene : Baka, Todi.
irki n , biimsiz [kimse] : rnak,
Kakanos, Kokoroz, Sapanorya,
Tipsiz, Vaziyo.
irkinlik : Tipsizlik.
irkinlemek : Molozlamak.
ii gelmek : Radyatr su kaynat
mak.
ocuk : Bzdk, Frlama, Kopil,
krdm, opar, orulu, Ufaklk,
Velet.
ocuk [parlak. gzel] : Kurabiye.
ocuk b i l g i l i hoca : Depo.
ok al kan ve saf renci : H a fz, n ek, neki l .
o k gol yiyen kaleci : Koridor.
ok g l mek : Vidalar gevemek.
ok gzel : Kyak , Kimya.
ok gzel [kadn] : Kitap g ibi [kadn].
o k holanmak : Kesilmek1 .
ok iyi hoca : Lokum.
ok kzmak [hiddet] : Bora pat
latmak, H ortlamak, Komaya gir
mek, Uyuz olmak.

ok sarho : B u l ut, D ut, Filispit, Fi

til, Kandil, Kandil l i, Kp, Leyla,
Matiz, Peygamber, Turu, Vapur,
Ykl3, Zom2, Zurna3.
ok sarho o l mak : Peygamber ol
mak, D ut gibi olmak2.
ok ansl olmak : Knn kllaryla
balk yakalamak.
ok armak : Komaya girmek.
ok ekerl i kahve : Ortann sa.
ok terbiyeli [renci] : Hanm evl ld.
ok zlmek : Komaya girmek.
ok yeme : Raspa.
ok yeni [nesne] : Kz gibi.
ok yorulmak : Komalk olmak.
ok zayf [kimse] : Sam yel i vurmu mays irozu.
ok zengin [ ki mse] : Alyon, Kalan
tor, Kal n, Ya l .
ullanmak

k : Barsak knts, Paac ke

mii. Lolo,
rk .tahta : Tonga2.
rk yumurta

ok konuan : ispinoz. Perdah,

Tra, Usturac.
ok konumak : Dikine tra etmek,
Kesmek2, Perdahlamak1, Tra et
mek, Tralamak1 , 2, Vzldamak.
ok memnun o l ma k : Kesilmek1 ,
ok pahal olan [ey, yer] : Kazk3,
Kazk marka, Tuzlu.
ok para harcamak [gereksiz] :
Hacaal k etmek.
ok para harcayan [gereksiz] :
H acaa.
ok para kazanan [oyuncu] : D u
manc.
ok para kazanmak [oyunda] : D u
m a n yapmak.

H ndmlamak.

Voyvo.

D
Danklk

apaulluk.

Dalavere : Amaz, Dolma1, D uba

ra, Dmen, Kakariko, Kaaku l l i,
Mandepsi, N u mara. Tonga1 , Zoka.
Dalavereci : D ubarac, Dmenci, i
i, Kalle, Kerizci, Madikci, N u
marac, Poli mci, kat.
Dalaverecilik : Polimcilik.
Dalavere yapmak : Amaz yapmak,
D men yapmak, Kulpa oynamak,
Sotada brakmak.
Dalgnla getirmek
tirmek.

Dalgaya ge

1 71

Derha l : pnii, plan, ipak.

Derhal haber almak : ipaklamak.
Derlitoplu : Usturuplu.
Dermeatma [ey, kimse] : Cavalacoz, rnk, Fasafiso, Krtipil,
Ktpiyos, Klstr, Klstr mar
ka, M cr, M oloz, Pofyos, Tapon,
Zmbrt3.
Derse almak [fazla] : H afzlamak, neklemek, Kulamak.
Desteklemek : Torpillemek2.
Drlt : Ham h u m .
Davetkar bir bak yakalamak
Drlt etmek : H am h u m etmek.
Pasn al mak.
Dar kmak : Temiz havaya kDayak, Ktek : Mariz, Patak.
mak.
Dikkat et ! : Dikiz 1
Dayak yemek : H ac pintorosa ka
Dikkatli olmak, b u l unmak : uval
vumak, Marizlemek, Nafakasn
az amak.
al mak.
Dikkatli o lmamak : Gr gemek.
Dayak atma [karakolda] : Ameli
yat.
Dilenmek : Selman etmek.
Dayak atmak : ermek, Mariz at
Disiplin kurulu [okulda] : Hamam.
mak, Marizine kaymak, Marizle
Disi plin kurulu bakan [okulda] :
mek, Mariz ulanmak.
B yk kurna.
Dayak yenilen yer [Anarik o.
Disiplin kurulu bakan muavi n i
laylar karan genler iin] :
(okulda] : Kk kurna.
Okul.
Dizlerinin ba zlmek : Asfal Dayanmak [sabr] : Karanf i l i skmak.
yalar gevemek.
Dedikodu yapmak : Gazete kar
Doru [oyun] : H arbi.
mak.
Doruluk [bir i te] : Harbilik.
Defetmek : Dehlemek, Haydamak,
Doru kon umak : Harbi konuOksulamak, Sepetlemek, Spt
mak, Mekii doru ilemek.
mak, utlamak, Yrtmek1 .
Dolandrc : Arak, Dzdzc, i,
Defol I : Oksi !, Aba 1
Kaldrmc, Manitac, Markac,
Defol mak : Arabay ekmek, Nokta
M usluku, N u marac, Panduf
olmak1 , Gaza basmak, Toz ol mak.
lac, Trnak, Trtk, Tokat, Tu
tac, Tuzak.
Deersiz [ey, kimse] : Cavalacoz,
Crnk, Fasafiso, H avacva, K- . Dolandrclk : Arak, Kaparoz, Ma
k rk, Krtipil, Klstr, Kl str
nitacl k, Pandufla, Tokatl k.
marka, M cr, M oloz, Pofyos, Ta
Dolandrcya yardm etmek : Pa
pon, Zmbrt3.
talya durmak.
Deitirme [bir eyle] : Kamano,
Dolandrlan [ki mse] : Haybeci.
Kavano1 .
Doland rma [birini] : Arak, Aire
Deli : H nt.
mento, Kaparoz, Pandufla, Tokat.
Demode (elbise, g iyecek, taka.
Doland rmak : Asmak1, Dlamak,
cak] : Eski enayi biimi.
Kaynatmak3, Takmak3, Ukat
Derece : Pelese.
amak.

Dalgn olmak : Bolamak, Bo ver

mek, Dalga gemek, Dalgaya gel
mek, H aspi gemek, lska gemek,
Haylamamak, Kelemek, Kum
pas sallamak, Omuz vermek, To
nel gemek, Yan izmek, Yan sal
lamak.
Dalkavuk : Klbaz, Piyazc, Yac, Ya
lamac.
Dalkavukluk etmek : Kl ekmek,
Yaclk etmek, Ya yakmak.
Darltmak : Tel krmak.

1 72

Dolama [aa yukar] : Volta.

Dolmu yapmak : Dolma yapmak.
D o l u zar : Fndk.
Dost, metres : Aftos, Antin, Dalga
motor, Gaco, Helall, Kapama,
M i ntoni, Nannik, Paoz, Zama
zingo, Zamkinos.
Dnek [renci] : Eski memur, Top
u2.
Dnmek [renci] : Atomlamak,
akmak3, uvallamak, Takmak3,
Trlamak2, Top atmak2, Torpil
lemek.
Dvmek : lslatmak, ermek, Mariz
atmak, Marizine kaymak, Mariz
lemek, Mariz ulanmak, Oka
mak [Hafif tertip] ; Dokunu do
kunu vemek [yumrukla], Parsel
lemek.
Dvmek [ok-] : Komalk etmek, Ko
rnaya . sokmak. Ufalamak2.
D u r 1 : Makas1, Resto I, Terso 1 , Us
kut !
D urmadan gemek [fr] : Transit gemek.
D u rmak : Abuse etmek.
Durum : Dalga3, Pelese.
De [tavlada] : Demiryolu, Srt
kara.
Dnmek : Toriini al trmak.
Dnmek [derin derin-] : M id
ye karmak.
Dzenbaz : D ubarac, Fil imci, i,
Kal le, Kerizci2, Madiki, Marka
colu.
Dzensiz : Yengen.
Dzlm iskambil : Dolma2.

E
Efendi fr : Simokin l i bey.
Elence, alay : Festival, Saraka.
Elence yeri : niversite.

E()lenme, alay etme : Matrak, Mat

rak geme, Saraka, Sarakaya al
ma, Tiye alma.
Elenti : Keriz3.
Eri bacak : Iskota bacak.
Ekmek [yenilen] : Habe.
El atmak [bir ie] : atal atmak.
Elbette : Eyvala.
Elden ele aktarmak : Kamano et
mek, Kavano etmek.
Ele geirmek [birini] : Egavlamak,
Enselemek, Piya!:tos etmek, S
yrtmak, Tavlamak.
Elinde avucunda kalmamak : Sfr tketmek2.
Elli l iralk [bt n] : Japon, Mor.
Ema net : Denyo2.
Emanet b rakmak : Denge koymak.
Enayi : Pilaki, Yuraa.
Enayi lemek : P ilakilomek.
Enayiol u enayi : lspanakzade.
En mkemmel : Sfr numara.
Eritmek [biri ni karsnda] : Pimaniyeye evirmek.
Erkek : Sap.
Erkek retmen : Aynasz, Aabey,
Bdk, Kasap2, Kl, Kobra, Krp,
Tin tin.
Erkklik bezi : Kampana, Gavgav,
i ncir dolmas.
Ero i n : Beyaz; [bir tutam] ekim;
Horain, Mal3, Ora i n ; [bir tutam]
Prez; Toz.
Esas : Daniska2.
Eski otomobil : Haat, Ultarnn.
Espiyonluk etmek : ivilemek.
Esrar [ii len] : Ampes, Cigaralk,
Cuk, ayekeri, Dalga1 , Dem,
D i, Duman; Fino, Gogo, G u bar,
H anteri; [ufak]. H u rda, l h ; [bir
avuluk] Kabza; Kapakeyif, Kei,
Kamil ; [iyi] konca; Kei, Keyif,
Kuru, Mal, Pf; [Kt] Paspal2,
[bozuk] Toprak; Nefes, Ot, Sar
kz2.
1 73

Esrar ekmek : Nefes1mek.

Esrar iilen otomobil [iinde] :
Seyyar tekke.
Esrar iilen yer : Bitirim2, Tekke.
Esrar imek : Nefeslemek, Ot yemek.
Esrarke : Gogocu.
Esrarkelerin by : Sultan.
Esrarl sigara [kaln sarlm] :
Palamut.
Esrar sarhou : D umanc, Mastor,
Mastur, Metizmenos.
Etl i piUiv [bol] : Molozlu pilav.
Etmek : Atmak.
Ev : Peiz.
Eve gitmek : Peiz etmek.
Evlenmek : ntihar etmek.
Ezmek : Ufalamak2.

F
Fahie : Aynal pembe, rk, D izel,
Kamyon, Yatk, Srma, Esnaf ,
Fakir [kimse] : Krtipil.
Falso : Fiyaskos.
Faslasz : Deliksiz.
Fas la vermek : Nefeslenmek.
Faydalanma [kand rarak] : Haminto.
Faydalanmak : Anlamak; [uzun za
man] emmek, Samak.
Faydalanmamak : Hava almak.
Fazla para a lmak [bir kuma rbaz.
dan] : Kesmek1 .
Fena [ey, yer, kimse] : Aynasz2,
Boru2, Duman2, Dmbk; Ldu
rum] Kertan, H aat, Kesik, Mada
ra1 , Ya.
Fena d uruma dmek : arafla
mak, Gt altna gitmek.
Fena d urumda grlmek : Fire
vermek.
Fena tabanca : akar almaz .
. 1 74

Fer : at, D uka, Enginar, Folluk1 ,

Geceyolu, eriat evi, Koko2,
F rsat [oyunda] : Kolpo.
F rsat dkn : Trnaksz.
Fs ldamak : Fs gemek.
Fransz l i ras : ngar l moruk oksisi .
Fit ol mak : Pata gelmek.
Foyas meydana kmak : H at
kartrmak.

G
Garip : Antika.
Gariplik : Antikalk.
Gavurun pii : stavroz fidesi.
Gebe kal m a k : Kpe san dmek.
Gecikmek : Telefon arzalanmak.
Ge anlamak : Jeton dmek.
Geinmek [yle byle] : Hallenmek.
Gemek [yarta] : Ekmek5.
Gelir kayna : Samal.
Gelmek : Dmek, Dzlemek, Skmek.
Gen kz : Kokonia, Yavak.
Gen kz [evlenmemi] : Ev pilici.
Gen tecrbesiz [kimse] : Rafadan, Toy.
Genelev : Aa mahalle, Banka,
Krmz fener, Koltuk, Mektep,
niversite, Ya deri ticarethanesi.
Genelev ileten : Markac2.
Geri kafal : Bayat.
Geri zekal : Geri vites.
Geri vermek : Sklmek, Toslamak2,
Yrtlmak.
Geveze : spinoz, Perdah, Tra,
Usturac.
Gevezelik : Perdahlk, Tra.
Gevezelik etmek : Dikine tra etmek,
G rgra getirmek, Kesmek2, tmek,
Perdahlamak1 , Tra etmek, Tra
lamak1 . 2, Vzldamak.

Gezeleme : Volta.
Gezelemek : Volta etmek.
G ideli m 1 : Ertak 1 Pami 1
Gitme : Fertik.
G itmek : Amak1 , Akmak, Anizle
mek, Aralanmak, Basmak1 , Cz
dam etmek, Czdam ekmek, Ci
cozlamak, Czlam ekmek,
zlmek, D meni krmak, D
mek2, Ferlemek, Fertii ekmek,
Fertiklemek, Frttrmak, Fymak,
Gaza basmak, Gazlamak, pi n i
kesmek, Kaymak, Krmak1 , Ki ii
krmak, Nokta olmak1, Palamar
koparmak veya zmek, Panik
krmak, Paniklemek, Payandalar
zmek, Tmak, Trlamak, Toz
olmak, Tymek, Voltasn almak,
Yaylanmak, Yelkenlemek, Zamki
nos etmek, Zplamak.
G izlenmek [birisi] : Araziye uymak.
G izli sylemek : Akozlamak.
G izli [en] yer : Sirkafl.
Gndermek [birini] : Ballandrmak,
Tydrmek2.
Gnl vermek : Abay yakmak.
Grmek : Dikiz etmek, Dikizlemek,
Dikiz gelmek, Pansumanlamak.
Gsteri : Afi, Caka, Fasarya, Fiyaka,
Lolo, Rzglr, Traka2.
Gsterili : Afil i, Alengirli, Aynal ,
Cakal, Fiyakal.
Gsteri yapmak : Afi kesmek, Caka
satmak, D men yapmak1, Filim
evirmek, N umara yapmak, Po1 im yapmak. Racon kesmek2.
Gt : Amet, Atras, Boha, Boyata,
Cura ; ukur [yalnz del ii], Da
vul, Detransiyel, Ense, Klse, K
fe, Paket, Petka, Popo, Semer,
Sportoto, ie, Tiz, Toto.
Gz : Dikiz.
Gzc [ gzetleyen] : Dikizci, Er
keteci, Fileci, Radarc, Rontgenci.
Gzclk : Dikizcilik, Filecilik, Ra
darcl k.

Gzetlemek : Camclk etmek, Dikiz

etmek, Dikizlemek, iskandil et
mek, Kitakse etmek, Rontgen i
letmek.
Gzetleyen : Camc.
Gzetleyicili k : Camclk, Radarclk,
Rontgencilik.
Gzlemek : Pansumanlamak.
G zle iaret vermek : Selektr yapmak.
G urur : Kasnt.
G u rurlanmak : H ava basmak.
G usl aptesi al mas gerekmek :
Arabay devirmek.
G cendirmek : Tel krmak.
G l kuvveti [ki mse] : Meeb ken.
G leryz : Piyaz.
G leryzllk : Piyazcl k.
G lmek : Kilo a lmak, Pirzola yemek.
G rlt , kavga : Haraza, H r, Maraza.
G rltc : Kaz.
G zel [kz, kadn] : Filinte, M a 1 1 ,
para; [kimse] Afili, Aynal , Ca
kal , Fiyakal; [kz] Bldrcn, Pi
l i; [iman kadn] Hoor.
G zel [del ikanl] :. Moro.
G zelce, g zel : BelOce.

H
Haberci : Fileci.
H abercilik : Filecil ik.
Habersiz alma k [bir kimseden] :
Otlamak.
Haber ver 1 : Akoza, Aktize 1
H a ber vericilik : Dikizcilik.
Haddini bildirmek : Yarm profil atmak.
Hafif yaralama : Hacamat.
H afif yaralamak : ivilemek, Hacamat etmek,
Hacamatlamak,
M hlamak, iirmek1 , ilemek.
1 75

H afiye : ispiyon, Radarc.

Hafiyelik : spiyonculuk.
H afiyelik etmek : spiyonlamak.
Hakkndan gelmek : D uman attrmak, Dz nefes etmek, Horozu
na kravat takmak, yi etmek.
Hal : Dalga3.
Halis : Daniska2, Kyak.
Hamam : Tepegz.
Hamamc olmak : Arabay devirmek.
Hap yutmak : fadesi tamam olmak.
Hapise g irmek : Delie girmek, i eri dmek, Kodese girmek, Ka
fese girmek.
Hapishane : Dam, Delik, Kafes, Kodes, Mektep.
H apishane mdr : H kmat.
H apsetmek : Palanlamak.
H arcamak [para] : Ballandrmak,
Baylmak, Ekmek1, Elden gel
mek, Sulamak.
H aslat yemek [fr] : l<ilometre
amak.
Hasis : Demirhindi.
H asta : Pencid.
H asta [paral-] . : rdek2.
Hastal yenmek : Azrai le elense
ekmek.
H astaneye yatmak : Revizyondan
gemek.
H aefe : Avadan l k.
Hatrlamak : Sipaklamak.
Hatrl [adam] : Beybaba.
H aya [lar] : Gavgav [lar], i ncir dol
malar, Kampana[lar] .
Hayaszlk etmek : Keeyi suya salmak.
H aydi : Pami
Hayta : Zrtapos.
Hazr b i r d urumda bul unan : A
lesta2, Apiko3.
H azret 1 : Cici baba 1
1 76

Hemen : pnii, pl an. ipak .

Zngadak.
Hesap : Yayl m.
Hesap etmek [oyunda] : Yayln
lamak, Yayl m etmek.
Hey i : Ulan !
H rsz : Arak, Arpac; [kilit aan]
ilingir, Dalg, Hasrc, i i, Kal
drmc, Kapka, Markac; [mer
divenle al an] M inareci, Mus
l uku, N umarac, Panduflac; Tr
nak, Trtk; [zorlu] Tutac;
[lnn dii n i alan] Dii.
H rszlk : Arak, Araklk, Airemen
to, Kaparoz, M uslukuluk, Pan
dufla; [zorlu] Tufaclk.
H rszlk etmek : Anaforlamak, A
raklamak, Aremento etmek,
Bomba patlatmak, Cebellezi et
mek, Gelberi etmek, Hasra sar
mak, Hasr etmek, lemek1, Kal
drmak, Kaparoz etmek, Kapa
rozlamak, O muzlamak, Srkla
mak, Taramak, Trtklamak, Tu
falamak, Tydrmek, Yrtmek2,
Zula etmek.
H mna uramak [ b i r kom uta,
nn] : Torpile arpmak.
H zlandrma : Fayrap1 .
H zlandrmak : Fayrap etmek1 , Fay
raplama (S1,2.
H zl yrmek : Makaslar amak.
Hi bir i mtihan verememek : Kaput gitmek.
H i yok : Cicoz, inanay.
H iddetlenmek : Kafas bozulmak.
H ile : Amaz, Dolma1, D ubara, D men. Kakariko, Kataku l l i, Ma
dik, Mandepsi, Martaval, Numa
ra, Palavra, Tonga1 , Zoka.
H i lekilr : Dolmac, D u barac, Kalle,
Kay, Kerizci2, Madiki, M ar
kacolu, Polimci, kilt.
H i lekarl k : Dalaverecil ik, Dolma
cl k, Polimcilik.
H ile etmek : Kulpa oynamak.
H ileli oyun oynamak : Kerize etmek.

H ileli zar : Fndk, Gebe, Havlli.

H ilesiz [oyun] : Harbi.
H ile yapmak : Amaz yapmak, Afi
yutmak, Kay armak.
H ileye dmek : Amaza gelmek.
Tongaya basmak, Tongaya d
mek, Tora dmek.
H ileye drmek : Mandepsiye bas
trmak, Posta kurmak, Tongaya
drmek.
H i maye eden : Adamm.
H isse [kumarda] : Mana.
Hissetmek : akmak1 .
H issettirmek : aktrmak.
H it i : U lan l
H omoseksel : t.
H o : D zlak.
H oa g iden [nesne, kimse, yer] :
Palas1 .
H oa g itmek : Amak1 .
Hoa g itmeyen d u rumda bulun.
mak : Aynaszlanmak.
Houna gitmek : H oafna gitmek,
Gevemek.
H ovarda : Adadiyoz, Bitirim, Dra
gon2, [acemi] Kesavak; Kopuk,
M rmr, Prpr .
H ovarda [yal"] : Masteri.
H ovardalk etmek : Kp ykamak.
H ovardalk etmek [kadn] : Otlamak.
H usye : G avgav, ncir dolmas, Kam
pana.
H km vermek : Racon kesmek1 .

smarlamak . [ay, kahve. iki] :

Ceza kesmek.
srar etmek : Aslmak, Ekimek2.

bne [bk. me'bun]

ine ekmek [ttn . eroin] : Yu

mul mak1 .
i ki [bt , s u l u - ler] : Akaryakt.
Antifiriz, Anzarot, Carmak, Car
makcur. Duziko, Genlik suyu,
mam suyu, stim, Mazot, Prna,
Prne, Prn . Piyiz; [ie halinde]
Tabanca; [keskin] Ustura. Ya.
ki imek : Azn slatmak, ak
mak2, [birinin masasnda] H as
ilemek; stimini almak. Piyiz kay
mak. Rampa etmek; [fazla] Ma
zutu yerinde olmak; M i deyi ate
lemek, Papaz uurmak, Parlat
mak, Piyizlenmek, Vurmak, Ya
ktrmak, Yapndrmak; [karlkl ]
Vuruturmak 1 .
i kili : Ttsl.
fUls etmek : Sfr tketmek2, Top
atmak1 .
fls etmi : Topu1 .
ftira etmek : amur atmak.
!lneli sz sylemek : Morfin atmak.
hmal etmek : Asmak3, Sermek.
htiyar : Buruuk, Moruk1, M umu la, Pinpon, Pompuruk.
i htiyarlamak : Moruklamak, Moruklamak.
htiyar hoca : Salatalk.
htiyar zampara : Eski kula kesik.
kilik [kuru] : D iyari.
kram : Kerez.
l g i lendirmek : l rgalamak.
i ltifat : Piyaz.
ltifat : Piyazc.
ltifat etmek : Piyazlamak.
ltimas : Day 1 , Torpi!2.
i ltimasl [kimse] : Days dmende,
Pistonlu.
lti masl [olmak] : Days d mende
[olmak] .
ltimas yaptrmak : Torpil patlatmak.
i mam : Mortucu1 .
i mrenmek : Hallenmek3. Sulan mak2,
Yeillenmek.
1 77

 mtihanlardan birini vermek : Ka

putu kesmek, Kaputu yrtmak.
mtihanda [yazl.-] konumak :
Deplasman yapmak.
i nanmamak : akaralmazl ktan gelmek.
nanmayan : akaralmaz.
ncelemek : Pansumanlamak.
l ngiliz : Conkikirik.
ngiliz l i ras : Gaco oskici.
riyar [adam] : Zirman .
riyar [kadn] : Babako, Vardakosta.
i shal olmak : Makineyi bozmak.
i skambilin ilen mii : Papel2.
i skambil klld [ok kark] :
Fransz salatas.
i skambil klldn kartrmak :
Fransz salatas yapmak.
skambil oyun u : Harp.
spirto [mavi-] : Boyal.
stekli o lmak : Damarlar aha kalk
mak.
i stimnada bulunmak : Aslmak2,
Bi lek-spor, El arabasna binmek,
Tek krek yalova yapmak, Tespih
ekmek.
i : fade.
i aretl i iskambil : Babal kllt, ivi l i
kllt, Doktorlu kllt.
i emek : Motorun suyun u deitir
mek, Nargilenin suyu n u deitir
mek, Radyatr boaltmak, Tel ek
mek, Telefon etmek.
i e yaramaz [ey, kimse] : Cava
lacoz, rn k, Fasafiso, Haat, K
l str, Klstr marka, Voltaj d
k, Zmbrt3.
i i bitmek [kt d u ru mda] : fa
desi tamam olmak.
i i bozul mak : Arpalamak, Ayvay ye
mek, Kelee balamak.
inden ayrlmak [bsbtn] : Y
rmek2.
1 78

i ini bitirmek : Ufalamak2.

i yol unda g itmek : Yeilden gitmek.
siz gsz [adam] : Kopuk.
tah l [a] : Abazan, H abazan, Zil.
ten karmak : Dehlemek, Sepetl emek, Yrtmek, Yzdrmek.
t , anas nn i p i n i satm : Yandan
frlama.
tinal : Kokorozlu .
tiraz etmek : Makariyoslamak.
yi : Ayna, Dzlak.
yi idare etmek [bir ii] : D men
kul lanmak.
yi numara a l mak [renci] : Ke
fal tutmak.
yi tabanca : Makine, Taahtl.
zmarit [cigara-i] : Kebabiye, Ke
fal, Krkambar.

J
Jandarma : Aynasz2, Day2, Gel i n
al clar, Mikrop 1 , Tahtakoz.

K
Kaba adam : Ahlat, Pantollu hayvan .
Kabaday [hat rl] : aa, Mortides.
Kabadayl k : Afi, Caka, Fasarya2,
Fiyaka, Lolo, Traka.
Kabadaylk yapmak : Afi kesmek,
Caka satmak, avanozlamak, N u
mara yapmak, Polim yapmak, R a
c o n kesmek2.
Kabristan : Bamye tarlas, Servialt.
Kabul etmemek : Klark ekmek.
Kama : Czdam, Czlam, Fertik.
Kamak : Amak, Anizlemek, Czdam etmek, Czdam veya czlam
ekmek, Cz etmek, Cicozlamak,
zlmek, D meni krmak, Fer
lemek, Fertii ekmek, Fertikle
mek, Frttrmak, Fymak, Gazla
mak. pini kesmek, Krmak, Kirii

krmak, Kuskunu koparmak, Nok

ta olmak1 , Palamar koparmak ve
ya zmek, Panik krmak, Panik
lemek, Payandalar zmek, T
mak, Trrlamak, Topuklamak, Toz
olmak, Voltasn almak, Yaylan
mak, Yelkenlemek, Yrtmak1, Zam
kinos etmek. Zplamak.
Kadn : Kanck1, G m, Dalga.
Kadn baca : ni takmlar.
-

Kadn retmen : Kontes, Saakl,

Cmbz, Fos2, Davul2, Kuru2, Zil1i2, Abla, Lokum.
Kadn parasyla yaayan erkek :
Uskumru.
Kafa [akl) : Torik.
Kafa : Enginar, Saks.
Kafadar : B zkta, H ampa, Omuz
da.
Kafas baka eylerle megu l ve
d nr olmak : Kafas iinl i
o l mak.
Kafasn kesmek : Kopsi kefal i etmek.
Kafa iirmek : Pla bozulmak.
Kafa tutmak : Tylenmek.
Kafay altrmak : Torik iletmek.
KAfi l : Makas , M um.
KAt para : Papel1 .
KAt oyunu : H arp.
Kahpece h i l a : Orostopol luk.
Kahpe mizal erkek : Kanck2.
Kalabalk Aile : Bozuk para.
Kalabalk yer : Cami.
Kal n cigara : Himeti baldr.
Kaln kafa[l] : Natokafa [s] .
Kaln kafal , sersem : Abul labut,
Andavall, Angut, Armut, Aval,
Bangoboz, Cacklk, Denyo, Ge
be, Gebeaki, Hafz, Hrbo,
H rt, H r, H yar, Kanser ilac,
Kandral , Kakaval, Kereste 1 , Ke
riz2, Ke, Koroydo, Mayn, Pan
godoz, Pilllki, Saloz, Tereya,
Yanbolu.

Kama : Falata, Gaddare, Kebap ii,

Kulakl .
Kan : Pekmez.
Kancklk : Fos dalga.
Kandrc : Tavc.
Kandrmak, aldatmak : Ayak yap
mak, Dolaba koymak, Dmen yap
mak, Kulpa oynamak, Madik at
mak, Madik etmek, Madik oyna
mak, Mantara bastrmak, kll
da getirmek, Uyutmak, Zokay
yutturmak.
Kandrmaya almak : N umarasn
yapmak.
Kann aktmak : Pekmez aktmak.
Kanmak : Tav olmak, Yemek.
Kanun, nizam : Racon, Zagon.
Kapatma [metres] :
Mantunita,
Nannik.
Kapap kaan : Arpac, Kapka.
Kap p kama : Arpaclk, Kapka
l k.
Kapp koyuverme : Fayrap1 .
Kapp koyuvermek : Fayrap etmek1,
Fayraplamak.
KAr : Voli.
Kardeim 1 : Hacm, i manm l
Kar koca arasna girmek : Bcek
sokmak.
Kark : Yengen.
Karmak [bir i, bir ey] : Sigor
tas atmak.
Karmakark d uruma getirmek :
Pilaki yapmak.
Karn ac [kimse] : Abazan, Haba
zan, Zil.
Karnn doyurmak : Habe etmek,
Habe kaymak, Habe ulanmak,
Mazot almak, Mideyi kurtarmak,
Zilliyi krmak.
Kardan : Bodoslamadan.
Kar gelmek , kafa tutmak : M a
kariyoslamak, Palazlanmak.
Karlkl iki i mek : Vuruturmak1 .
1 79

Karlkl yalan sylemek : Vuru

turmak2.
Kart [kimse] : Tohumluk.
Kartlamak : Molozlamak, Kartala
kamak.
Kartlam [kimse] : Kartaloz.
Kavga : ngar, Haraza, H r, Maraza.
Kavga grlt etmek : ngar karmak, H r karmak, Maraza et
mek.
Kavga karmak : ngar karmak,
H r karmak.
Kavrayamamak : J eton dmek.
Kaybetmek : Ekmek2.
Kaybolmak, alnmak : Kalk gide
l i m olmak, Kaynamak.
Kayetmek : Bozalamak, Brtlen
karmak, Kartvizit brakmak, Konf
rans vermek, tmek2, Tavus kuy
ruu karmak.
Kayrma : Day 1 , Torpil2.
Kayrtmak [biri ni] : Torpil patlatmak.
Kaymak takm : Sosyete.
Kaytarmak : Kay atmak.
Kazanc yemek [fr] : Kilometre
amak.
Kazan : Vol i.
Keyfi gelmek : amura yatmak, Se
kiz ke ol mak, Yasslmak.
Kehle : M acar, Piyano.
Kekeiemek [konuurken] : Tekle
mek.
Kekeme : Gavur bozuntusu.
Kelepe [hrszlara tak lan] : Bile
zik.
Kendinden gemi, allahlk [kim
se] : Msvedde.
Kendine gvenir olmak : Petkas
skmak.
Kendini beenmi [erkek] : H s
n bey, Vaziyo.
Kendini beenmi [kad n , kz] :
H sniyanm.
1 80

Kendini been mi olmak : Bo

kunda boncuk bulmak, Mayala
mak.
Kertmek [birisini] : Kasnaklamak.
Keskin iki : Ustura1 .
Keyif : Zar.
Keyiflenmek : ki seksen uzanmak.
Keyifli : Az paa.
Keyifli o l mak : Az drt ke ol
mak, G pt trampet almak.
K : A met, Atras, Boha, Boyata,
Cura, ukur [yalnz delii ] : Da
vul, Defans, Defransiyel, Ense, Ka
se, Kfe, Mabat, Paket, Petka, Pi
av, Popo, Semer, Spor-toto, ie,
Tiz, Toto.
Klksz : apaul.
Kranta [adam] : Kroz.
Kranta tamak : Krozlamak.
Ksa kes : Makas !
Ksa kesmek ! : Gaz kesmek.
Kskvrak balamak : Tieye almak.
K hapishanede geirmeyi Adet
edinen [kimse] : K.
Kvam [punt] : Kolpo.
Kvrak : Cimda l l .
Kyafetsiz : apaul.
Kyafetsizlik : apaul luk.
Kyasya vurmak : Salama gitmek,
Sarktmak.
Kymetl i . deerli [nesne] : Ykl 1 .
Kymetsiz [ey] : rnk, Moloz,
Tapon.
Kz : Dalga.
Kzdra n : G ck.
Kzdrmak [birini] : Afyonunu pat
latmak, G ck vermek.
Kzln bozmak : Cam krmak, ereve datmak.
Kzmak : Kafas bozulmak.
Kzmamak : Serin gelmek.
Kibir : Kasnt.
Ko yumurtas [zgara] enl ik.
Kof [ey] : Pofyos.

Kokain : Kristal, Koku.

Kolay [nesne, kimse, yer] : Palas .2,
Simit.
Kolay gemek : Palas gemek.
Kolay yenilen [oyunda] : Ekmekl ik, Yahnil ik.
Kolejli kz : Kfte.
Koltuku : Piyazc.
Koltuklamak [birini] : Piyazlamak,
Ya yakmak.
Komisyon [kumarda] : Mana.
Kompliman : Piyaz.
Komplimanc : Piyazc.
Komplimanc lk : Piyazc l k.
Kompliman yapmak : Piyazlamak.
Konfrans : ene oyunu, Kumpas.
Kontrol etmek [gzle] : Dikizl emek, skandil etmek, Kitakse
etmek.
Konumak [biriyle] : Gr atmak, G r
kaynatmak1, M usluu almak,
Peniz etmek2.
Kon umaya devam etmek : Lafn
g mrn vermek.

Sepet havas almak, Sepetlemek,

Sptmak, Tydrmek2, Yrtmek1,
Yzdrmek.
Kovulmak [bsbtn] : Dehlen
mek, Pasaportun u al mak, Se
petlenmek, Yrmek2.

Kopuk [ki mse] : Adadiyoz, Dra

gon2, M rmr.
Korkak : D u man3, kesiz, Traka l ,
Yrek Selanik.
Korkmak : Besmele grm eytana
dnmek, eytan arpm kei yav
rusu gibi titremek.
Korku : Traka1 .
Korkul u [durum] : Kertan.
Korkutmak : Kokorozlanmak, Osuruu n u dmlemek.

Kulampara : Babuk, ocuku, Keskin, Lamc, ap, ieci, ku

yucu, Keriz1 .
Kulamparalk : Manifolttan egzost.
Kulamparalk etmek : G verteden
yrmek.
Kumar : Keriz1 .
Kumarbaz : Esnaf2, Kyak.

Koruyan [kimse] : Adamm, Day 1 .

Koarken bi rden h zlanmak : Y u
mulmak2-3,
Komak [eski t u l umbaclkta]
Takm amak.
Kovma : Afaroz, lnlamak.
Kovma belgesi : Afarozname.
Kovmak : Dehlemek, Haydamak,
Oksulamak, Pasaportunu vermek,

Koymak : Bastrmak.
Khne fikirli [ki mse] : Bayat.
Krpe, g zel kz : Bldrcn, Pili.
Ktek : Mariz, Patak.
Kt d u ruma sokmak : D uman at
trmak.
Kt duruma dmek : arafla
mak, Gt altna gitmek.
Kt d u ru m u g r l mek : Fire ver
mek.
Kt g iyimli adam : Potas.
Kt kadn : Antin 1 , Esnaf, Gaco,
Paoz.
Ktlemek [birinin ii veya du.
rumu] : D uman olmak, Sigor
tas atmak.
Kyl sigara s : Kinin.
Kubur del ii : Ak gz, Makaslk.

Kumarda kaybeden :
Ekmeklik,
Halalm, lspanak, Keriz2, Mayn,
Pilaki, Ta.;ma, Yahnil ik.
K umarda kaybetmek : Kerize ba
ylmak veya kesilmek, Sabunlan
mak.
Kumarhane : Bitirim2, Bitirim yeri,
Bountu yeri, D kkan, Tekke,
Tripo.
Ku marbane ileten : Bitirimci.
Kumar hrsz : Esnaf2.
Kumar hrszl : Kapak.
1 81

Kurada [kimse]
mays irozu.

Sam yel i vurmu

Kurnaz [oyunda] : Ac badem, Bi

tirmis, Bizden, Camc, akal1,
Hap etmez, Kaar, Kaarpeyniri,
Yemez.
Kurunla vurulma k : Postu deldir
mek.
K uruntu : Efkar.
Kuruntulanmak : Efkarlanmak, Ef
kar etmek.
Kur yapmak : i almak.
Kusmak : Bozalamak, Brtlen
karmak, Kartvizit brakmak, Kon
frans vermek, tmek2, Tavus
kuyruu veya Tavus ty kar
mak.
Kusmuk : Brtlen.
Pili
Kuvveti , takati kal mamakbitmek.
Kuzum : manm.
Kk aptest etmek : Motorun su
yunu deitirmek, Nargilenin su
yunu deitirmek, Tel ekmek.
Kk hanm : Kokonia.
Kk, terbiyeli [renci] : Yavru.
Kfr : Bayramlk az, [sunturlu]
Defteri kebir, Kalay; [ar] Kan
tarl.
Kfr etme [topuna birden] : Ana
avrat asfaltta kouyor, Ana avrat
dmd gitme.
Kfr etmeye yeltenmek : istifin
den balamak veya balatmak.
'

Kl str hale gelmek

l emek.

Klstr-

L
Laf etmek : M usluu almak, Peniz
etmek2.
Lafn kesmek : Ta koymak.
Laf uzatmamak : Gaz kesmek, Lafa
yekOn tutmak.
Lllf olsun d iye : G rgrna.
Lakrd : G r1 .
Lakrd etmek : G r atmak, G r kay
natmak1 .
Lakrdya anak tutmak : Amaz
yapmak.
Lastikli [sz] : Armal.
La ba l i : Farmason.
Lira [altn] : Kfl, Malama, Oski,
Sarkz1 ; [kat] Asker; Cumhu
riyet, Papel1, Teklik.
Lodos rzgar : Antin3.
Lostrac : Lustur.

M
Malup etmek : Takm yatrmak,
Yatrmak.
Mahcup etmek : Biimlemek, Boz
mak, Bozum havas almak, Fa
asn almak, Ke etmek, kurde
lesini kesmek2, M or etmek.

Kfr etmek : Bayramlk azn a

mak, Kalay basmak, Kalaylamak,
Kantar atmak, Kayarlamak, Oku
mak, Perdahlamak2.

Mahcup o lmak : Amorf olmak, Bo

zum olmak, D ut gibi olmak, Ek
imek1, Foslamak, Kanemi olmak,
Madara olmak, M or olmak, M uz
gibi olmak, imek.

K l hanbeyi [nazl -] : Snbl bebek.

Klhanbeyi : Adadiyoz, Bitirim, D
ragon2, Kopuk, M rmr, Morti
des, Prpr; [sfr n umara] Uar
Srkolu, Zadegan,
Klhanbeyil i k : B itirimlik.
Klhan : Valde.

Mahcupluk : Bozum, Bozum havas .

M a h r u m : Abazan, H abazan.
Makat : B zk, Karanfil, M eneke.
M a l i h lya : Efkar.
Manasz konumak : tmek1 , Per
dahlamak, Vzldamak, Zartzur
etmek.

1 82

Mano hesab tutmak : Fasulye yaz

mak.
M anzara : Filim.
Me'bun : Belik, Be yldz, D me,
Dmbelek1, Esnaf1, Fol luk2, G t
l ek, G to, H alka. l bnetor, l nek3,
Kayarto. Kei, Kekez, Kova, Ko
van, Lubun, Lubunya, Nakka, So
l uan, Taync, Tekerlek, Tnek,
Verek, Yatk, Yavak.
Mecidiye [g m] : Dkme.
Meme [kad n , kz.-si] : Ampul, Bal
kon, Far, kizler, Kristal lamba,
anzman, Tampon.
Memeler : Yedek paralar, Taret.
Meni : Kafaya.
Merdivenle alan h rsz : Minareci.
Mermi : Demir ekirdek.
Meslekda : O muzda.
Metres, dost : Aftos, Antin, Dalga.
motor, G aco, Mantunita, Nannik,
Paoz, Zamazingo, Zamkinos.
Meyhane : Kilbe; [bol ve ucuz rak
satan] Kpl 1 .
Meyhanec.i [ihtiyar] : omar.
Mezar : Bamye tarlas, Servialt,
Tahtal ky.
Mezarlk : Bamye tarlas, Servialt,
Tahtal ky.
M sr l i ras : Mavro oskisi.
M i net : Altm dokuz (69) .
Modas gemi [el bise, giyecek,
takacak] : Eski enayi biimi.
M uhabbet etmek : Gr atmak, Kaynatmak1 .
M uhakkak : Sigorya.
M usallat : Alabanda.
Musa l l at etmek : Klatmak.
M usallat o l mak : Alabanda olmak,
Cavlaklamak, Cvkmak, Sulan
mak1 .
M utlaka : Sigorya.
M badele : Kamano, Kavano1 .

M balilac : Palavrac, Zart.

llJl kemmel : K yak, Kimya.
M nasebetsiz [ki mse] : Kamerdikoz.
M teahhit [mtAyit] : Pezevenk.
M zakere : Kumpas.
M zakere etmek : Kumpas kurmak.
M zevir : spiyoncu, Radarc.
Mzevirlik etmek
yonlamak.

ivilemek, spi

N
Nakil vastas [kl str] : Takatu
rist.
Narg i le : Emzik.
Naz : Fasarya2.
Nazik [vaziyet] : Kertan.
Nesne : Dalga2.
Neelenmek : ki seksen uzanmak.
Neeli : Az paa, az drt ke.
Neeli o lmak : Az paa olmak, Az
drt ke olmak.
Neticesiz : Sifos.
Neticesiz b rakmak
balamak.

Atm altya

N i h ayet vermek [sze] : Yekn

ekmek.
N ianlanmak : Kapal dkkilna kira
vermek.
N utku tutulmak : Kabz olmak2.

o
Obur : Raspac.
O lumsuz cevap vermek
yazmamak.

Reete

On l iralk [kAt] : Alaman, Barbunya2, Btn, Evlek.

Onluk, On para : Dekarya.
On n u mara : Barbunya.
O.rtak : H aver.
1 83

 nek ; [ok ypranm]

Otomobil
Ha7at, Latarna.
Otomobil bagaj [nda oturma] :
G verte seyahati.
Otomobil arpmak : Fotorafn
karmak, Model deitirmek, Tos
lamak2.
Otomobil i kullanmak : Arabay sall amak, Topuklamak.
Otomobilin d lastii : ark2.
Otomobili ykamak : Aptes aldrmak.
Otomobil tam i ri [uzun s ren] :
Haftalk.
Oyuna dmek : M antara basmak,
Sallamak.
Oyun etmek : Karag;. indirmek,
Kulpa oynamak.
Oyuna tevik etmek [kumarda] :
Teke drmek.

demek [para] : Bal landrmak, Ba

ylmak, Dklmek, Elden gelmek,
Sklmek, Toka etmek1 , Tosla
mak2, Ulanmak, Yrtlmak.
fkelend i rmek [birini] : Afyon unu
patlatmak.
ld rmek [bak, tabanca . . . ] : Def
terini drmek, Harcamak, Mortlat
rnak2, Nal lamak, Temizlemek1, U
falamak1 .
ldrlmek [kan:-kl kla-] : Ktye
bo ulmak.
l mek : Adres deitirmek, Cartay
ekmek, Cavla ekmek, Cavla
mak, ngra ekmek; [bo ye
re] G me gitmek; G mlemek,
Kakrdamak, Kalb dinlendir
mek, Mortiyi ekmek, Mortlamak,
Nallar atmak, Nallar dikmek, Sf
r tketmek3, Tngrdamak, Tr
lamak1 , Yrmek1 , Zartay ek
mek, Zbarmak.
l : Mortu.
1 84

l mden kurtu lmak : Azraile elense ekmek.

nemsiz i : H avacva.
nemsiz sz : H avacva.
nem vermek : l plemek, p takmak,
Takmak2:
nem vermemek : Bolamak, Bo
vermek, Dalga gemek, Gr ge
mek, H aspi gemek, Haylama
mak, lska gemek, Kay atmak,
Kelemek, Kumpas sallamak,
M andallamak, Omuz vermek, Re
ete yazmamak, Takmamak, Ta
tava yapmak, Tonel gemek, Yan
izmek, Yan sallamak.
pmek : perlemek, Kapmak.
z : Daniska2.

p
Pahac : Kazk.
Pahal [mal , yer] : Kazk3, Kazk
marka, Tuzlu.
Pahalya satmak : Kazk atmak, Ka
zklamak1 .
Para : Arpa, Asker, Drav, Dviz, Dn
yalk, Mal2, Damgal,Mangr,Man
giz; [kumarda] Mano; Patpat,
Pul, Ta.
Para alma [bir kumarbazdan] :
Kesim.
Para czdan : Cep astar, ark1 .
Paradan krpmak [fr] : M a
kas yapmak.
Para harcamak : Baylmak, Ezmek,
Kesilmek2, M angiz eritmek.
Para kaptrmak : Boulmak, Ka
feslenmek.
Para kazanmak [hrszlkla] : Ke
mentlemek.
Paral [kimse] : Kalantor, Kaln, Ya
l , Ykl2.
Paral olan [oyunda] : G alan.
Paral olmak : B itlenmek, Mangiz ve
ya ta tutmak, Solumak, Tutmak.

Parasn almak [birinin btn] :

Kazmak1 , Szdrmak, Svlemek.
Parasn almak [kumarda] : Mort
latmak2, Temizlemek2.
Parasn almak [kurnazlkla] : Ka
zk atmak, Kazklamak, Yolmak,
Yol u n u bulmak.
Paras olmak : Ta tutmak, Tutmak.
Parasz [kimse] : Bitli, Dragon1 ,
Hafif, H asta 1 , Kokoz, Terso, Tn
g r, Trl, Uyuz, Yolsuz.
Parasz [ey, yer] : Anafor, Avanta,
Bele, Habeden, H aybeden, Lp.
Parasz brakmak : i pini kesmek.
Para szdran dolandrc : Manitac.
Para szdrma : M a n ita.
Parasz elde eden : Anaforcu, A
vantac, Belei, Kaparozcu.Lp
, Otlak.
Parasz elde etmek : Anafora kon
mak, Lpe konmak.
Parasz geinmek : Hara yemek.
Parasz kal mak : Burnunu ekmek,
Kokozlamak, Uyuz olmak.
Parasz kazanmak : Avanta etmek.
Paraszlk : Yolsuzluk.
Para vermek : Ballandrmak, Bayl
mak, Elden gelmek1 , Koklatmak,
Sklmek, Toka etmek, Tosla
mak2, Ulanmak, Yrtlmak.
Para yemek : Mangiz eritmek.
Parazit [kimse] : Ahtapot, Trl.
Parazit yaamak : Abanmak.
Patrt g rlt yapmak : irdenl i k etmek.
Patron : orbac.
Pay [kumarda] : M ana.
Paylamak : H arc n vermek, Fra
atmak.
Paylanmak : Fra yemek.
Peder, baba : M oruk2, Pinpon, Pom
puruk.
Pein vermek : Elden gelmek.
Peinden gitmek : Tabannn altna
taklmak.

Peykede sabahlayan [ki mse] : Pey

ke kurusu.
Pezevenk : Alfons, Aslzade, Astik,
ieki, Dasnik, Esnaf1 , Geyik,
Koz, Kuu, Pezo, Organizatr.
Pezevenklik : iekilik.
Pi [ocuk] : Cumartesi ocuu,
ulgerme, Fr, Gndzleme, Kap
aral , M isafir tohumu.
Pinti : Demirhindi .
Pikin [ki mse] : Frn kapa.
Pimi aa s u katmak : Kam koymak1 .
Plak [gramofon veya pikap,] :
M zik konservesi.
Pohpohlamak [birini] : Ya yak
mak.
Poker : Bob, D rtyz [4X1 00], Pot,
Temiz.
Poker h ilesi : Kpr.
Poker oynamak : Pot yapmak, Te
miz evirmek.
Polis : Akrep, Aynasz2, Day2, Da
ybey, Gelin;l clar, M ikrop1 , Tah
takoz.
Polis arabalar [makam arabala
rnn arkasna taklan] : G
zeller resmi geidi.
Puntuna getirmek : Sotaya getir
mek.
Put : Be, D mbelek, Esnaf1 , Fol
luk2, G tlek, H afz, bnetor, inek,
Kayarto, Kova, Kuzu, Taync, Te
kerlek, Verek.
Putlar : Pulavat.

R
Rahat [nesne, kimse.yer] : Palas1,2.
Rahat gemek : Palas gemek.
Rahatl k veren [nesne,kimse,yer] :
Palas1,2.
Rak : Anzarot, Carmak, Carmakcur,
D uziko, m a m suyu, istim, Kra
vatl, Prna, Prne, Prn, Piyiz.
1 85

Rak Alemi yapmak : Papaz uur

mak. Piyizlemek.
Rak imek : akmak2, Papaz uurmak, Parlatmak, Piyizlenmek.
Randevu evi : Koltuk.
Raz olan : Fit.
Raz olma : M u m .
Raddetmek : Klark ekmek.
Reh i n : Denyo2.
Rehirte koymak : Denyo2ya koymak.
Rind : Farmason.
RiyakAr : Bomcu, D ubarac, Kalle,
Ktrc, Madiki.
R us kadn : Harao.

s
Saat [cep, d uvar-i] : Deirmen.
Sabretmek : Karanfi l i skmak.
Sabr tkenmek : Sfr tketmek1 .
Samalamak : [sarhoken] Filim ko- parmak; Hilal iahmere laf konu
mak, Tozutmak, tmek - [kafa
y], Zartzurt emek.
Samalamaya balamak : Parazit
yapmak.
Saf [kimse] : Naval.
Saflk : Andava l l l k.
Salama balamak : Alt kapya almak.
Sa sol : Sancak iskele.
Sahte : Fos1 .
Sakal : Dzgal.
Sakal l :_ D zgal l . Fenerli .
Saklama : Uurma.
Saklanmak [birisi] : Araziye uymak.
Salak : Mantar2.
Sald rmak : Kolonya skmak.
Salhane : Kzlrmak.
Sarho : Bulut, D ut, Elli dirhem otuz,
Fil ispit, Fitil, Kandil, Kandilli.Kp,
Kpl2, Mastor, Mastur, Matiz,
Pesti12, Tekel bayii, Turu, Tt
sl, Vapur, Ykl2, Zom2.
1 86

Sarholuktan ba bir yana d "

mek : Sarkmak.
Sarho o l mak : istimini almak, Mas
torlamak, Masturlamak, Matiz
olmak, Pilot olmak.
Sarl m ak [bir eye] : Yumulmak4.
Sar knt lk etmek : Hallenmek2, i s
kele almak. Karga talamak, Pe
rev atmak, Saraka etmek2, Yeil
lenmek.
Satmak : Mektebe balatmak, Okutmak.
Savsaklamak : Asmak3.
Savuma : Czdam, Czlam, Fertik,
Savumak : Amak, Anizlemek,
Czdam etmek, Czdam veya cz
lam ekmek, Cicozlamak, zl
mek. Dmeni krmak, Ferlemek,
Fertii ekmek, Fertiklemek, Fy
mak, pi n i kesmek, Krmak, Kirii
krmak, Kusk u n u koparmak, Nok
ta olmak1, Paniklemek, Palamar
koparmak veya zmek, Panik kr
mak, Payandalar zmek, T
mak, Trlamak, Tymek, Voltasn
al mak, Yaylanmak, Yelkenlemek,
Zamkinos etmek, Zplamak.
Sayn [bay] : Babalk.
Selim vermek [elle] : Pata akmak.
Sersem : Abeci, Abullabut, Ahlat,
Andava l l , Angut, Armut, Aval, Ay
ran azl, Bangoboz, Cacklk,
Denyo, D i lgoz, D dk, Ddk
makarnas, Enayi pi lllkisi, G ebe,
Gebeaki, G t, Habeci, Habeci
kostik, Hafz, Halalm, H a n davall
H rbo, H rt, H rtapoz, H r, H yar,
spanak, Kanser i lac, Kaalot, Ka
alotzade, Kakaval, Kereste1 , Ke
riz2, Ke, Kekekaleyhisselam,Key,
Koroydo, Lahmacun pidesi, Man
tar2, Mayn, Naval, Pangodoz, Pi
l aki, Saloz, Tereya, Yanbolu.
Sersemlemek : Pilakilemek, a
banlamak.
Sersemlik : Avallk, H rtapozluk, H rt
l k, H yarlk, Kakavallk, aba n
lk.

Serseri [kimse] : Hayta, ipi krk, i psiz, Kopuk, Sapsilik.

Serseri lik : Haytalk.
Sert hoca : Ayazaa.
Ses karmamak : Akoz etmek, Uskutlamak.
Sevgi : Rampi.
Sevgi l i : H elal l .
Sevici [kadn] : Ablac.
Sevimsiz [ki m se] : Firigo.
Sevimsiz [nesne] : Madara1 .
Sevinli : Az paa, Az drt ke.
Sevimek [uzun sre-] : Rlantide
kalmak.
Sevmek : Abay Yakmak, arplmak,
G evemek.
Seyredilen ey : Filim.
Seyrek byk : Kenef sazl, Kenef
sprgesi.
Seyretmek : Dikiz etmek, Dikiz gel
mek, Dikizlemek, skandil etmek,
Kitakse etmek.
Sfr [nu mara] : Tophane gllesi,
Simit.
Skntsz gemek : Palas gemek.
Sknty gidermek : Efkar datmak.
Skmak [karsndakini] : Gck
vermek.
Snfta kalan [iki yl] : ifte diki,
ifte kavrulmu, Gedikl i.
Snfta kal mak : Atomlamak, ak
mak3, uvallamak, Takmak3,Tr
lamak2, Top atmak2, Torpil lemek.
Srnak [kimse] : C vk, amur, Ma
ya, Paavra, Svk.
Srnaklk etmek : Cavlaklamak,
Cvkmak, amurlamak, Su ka
rmak, S u koyuvermek.
Srnamak : Aslmak, Ekimek2.
Sr sylemek : Tnmak.
Sr tutmamak : Peniz etmek.
Szmak : Moz olmak, Zbarmak2.
SilAh tamak : Salam gezmek.
Sille : Ell ialt, Pendifrank, Tingoz.

Sinirlendiren : G ck.
Sinirlendirmek : G ck vermek.
Sinirlenmek : Asabat bozulmak.
Si rkat : Arak, Airemento, Kaparoz,
Pandufla.
Sivil polis : Pil .
Sofraya oturmak [davetsiz] : H as
ilemek, Pyiz kaymak, Rampa et
mek.
Souk (kimse] : Firigo.
Souk souk konumak : Esmek.
Sohbete dalmak : G r atmak, Kaynatmak1 .
Sokaa kmak : Temiz havaya kmak.
Son verilme : Mayna.
Son verilmek : Mayna olmak.
Son vermek [sze] : Yekn ekmek.
Sopa [otomobilde] : Gece zamm.
Soyg u nc u : B ulgurcu.
Soymak [birini] : Elemek1 ,yi etmek,
Szdrmak, Yolmak.
Soyul mak : Bo ulmak, Kafeslenmek.
Svme [topuna birden] : Ana av
rat asfaltta kouyor, Ana avrat
dmdz gitme.
Svmek : Kalaylamak, Okumak, Kantarly basmak, PerdahlaQlak2.
Syle ! : Akoza, Aktize 1
Sylemek [ark] : Amak, Atmak.
Sz : G r1 .
Szl yoklama yapmak [okulda] :
Piyango ekmek.
Sz sylemek : M usluu almak.
Stadyum : Hastane.
S u l u [kimse] : Cvk, amur, Maya,
Paavra. Svk.
S u l u l u k etme : Sulant.
S u l u l u k etmek : Cavlaklamak, C
vkmak, Limon skmak,Sulanmak1 .
Surat : Faa2.
S us ! : Km, Makas1 , Prt, Resto,
Terso, Uskut 1
Susmak : Akoz etmek, Uskutlamak.

1 87

Susturmak : Kafaya al mak.

S rgn etmek : Knyesini silmek.
Srtklk, haylazl k etmek : Yortmak.
Ssl : Afili, Alengirli, Apiko2, Aynal,
Cakal, Covino.
Ssl psl : Kokorozlu.
Szme afyon : ra.

aka , latife etmek : N u mara yapmak2.

amar : El l ialt, Pendifrank, Tingoz.
amatac Lkadn] : Zil l i .
ans olmak : Balk tutmak.
arlatan : Kampanac.
aakalmak : Salozlamak.
armak,soukkanlln kaybet"
mek : Abliyi karmak, Abliyi b
rakmak.
artmak [birini] : Amaz yapmak,
Dmen yapmak, Sotada brak
mak.
ak nlk : H yarlk.
ekersiz ay [ekeri tabakta] :Yan
dan arkl 2.
ey : Dalga2.
k : Afili, Alengirli, Apiko2 Aynal,
Caka l , Covino, Fil ispit, Fiyakal .
k kadn : Para.
klk : Apiko1 .
imdi : Alesta1 .
i : Falata.
iko [kimse] : uval, Meflaket.
iman [kimse] : uval.
iman [renci] : Umum mdr.
om azl olmak : Aznn kaytann
ekmek.
fr [arabay ypratan] : Kasap.
fr, bir arabada b i r sene al.
mak : kmalsiz gemek.
fr, i yapamamak : H asrlara
sarlmak veya yatmak.
1 88

fr, kovulmak : Mavi klt almak.

fr, mteriden fazla para al.
mak : Kesmek3.
fr m uavi ni [iyi yetimi] : Pro
fesyonel talebe.
fr, otomobille gezmek [pat
rondan izi nsiz] : Piston krmak.
fr kovmak [patron] : M avi klt
vermek.
phelenmek : Uyuzlanmak.
phesiz : Eyvala.

T
Tabanca ku r u n u : Badem ekeri,
Leblebi.
Tabansz, korkak : kesiz. Trakal.
Tabii : Eyvala.
Tabut : mam kay.
Tadn karmak : Su koyuvermek.
Tahamml etmek : Karanfil i skmak.
Tahamml kalmamak : Sfr tketmek1 .
Takma gs : Babana yuttur, Protez.
Tal i h i o l mak : Balk tutmak.
Tamahkilr : Demir hindi.
Tasa : Efklr.
Tasalanmak : Efklrlanmak, Efklr et
mek.
Tat [kiilstr] : Taka.
Tavla zar [kk boyda]
Karagz.
Tavla zar [bir eit] : zmir.
Tavsiye getirmek : Torpil a lmak.
Tecavz etmek : Kolonya skmak.
Tecrbel i , bilg i l i [kimse] : Bitirmi.
Tecrbesiz [kimse] : Alafrangann
bebesi, aylak, Rafadan, Toy.
Tefeci : Kafesi.
Tehdit etmek : Kokorozlanmak.
Teh likeli [vaziyet, yer] : Ayaz1 .

Teh likeli ki mse : Trafik kazas.

Tehlikeye dmek : Faka basmak.
Tekdir [byk] : Arma2, ngiliz armas, Papara.
Tembel [renci] : Hasta3.
Tembellik etmek [renci]
ta olmak, Toslamak3.
Temiz [oyun] : H arbi.
Tepe!emek : U alamak2.

H as-

Terbiye d [konumak] : Greko

-romen [konumak] .
Terbiyesiz (kimse] : Cvk. amur,
Maya, Paavra, Svk.
Tercme etmek : PelOz etmek.
Terelelli : Cimdall.
Tevkifhane : Del ik, Kafes, Kodes,
Mektep.
Tra o lmak [sakal] : Yzn yka
ma!<;.
Tokat : D e, Ellialt, Pendifrank,
Tingoz.
Toplum pol isi [ak arabada do.
!aan] : Fruko, Yourtlu bakla,
i kramiyel i.
Toy : Ku.
Tufeyli [kimse] : Ahtapot, Trtl.
Tuhaf : Antika.
Tuhaflk : Antikal k.
Tul u mba alay : Ko boynuzu.
Turist [pis] : Adembaba.
Tutmak, -yakalamak : Ayklamak,
Enselemek, Piyastos etmek.
Tutmak [bir eyi eliyle] : Yumul
mak4.
Tutulmak : Enselenmek, Piyastos
ol mak.
Tuzaa d mek : Mantara basmak.
Tuzaa drmek, aldatmak : a
parize getirmek, Mandepsiye bas
trmak, Mandepsiye drmek,
Mantara bastrmak, Posta kur
mak, Tongaya drmek, Vol i
evirmek.

Tuzak : Amaz, Dmen, Katakul li,

Mandepsi, N umara, Tonga, Zoka.
Tuzak : N umarac.
Tketmek : Elemek2, Eritmek.
Ttn kaaks : Aynka, Aynkac.
Tysz, byksz [ki mse] : Palabyk.

u
Ufak tefek kimse : Az gel imi lke.
Ukalalk eden : gnlk seyislii
var, krk yllk atboku eeler.
Ukalllk etmek : tmek1 .
U m u d u kesmek : Yenge olmak.
Ustalkla : Usturuplu.
Ustura : Tydken.
U s u l , adet : Racon, Zagon.
Utandrmak : Biimlemek, Bozmak,
Bozum havas almak, Faasn
alma, Ke etmek, Kurdelesini kes
mek, Mor etmek.
Utangalk : Bozum, Bozum havas.
Utanma : Bozum, Bozum havas.
Utanmak : Amorf olmak, Bozum olmak, Dut gibi olmak, Ekimek1 ,
Foslamak, Kanemi olmak, Madara
ol mak, M uz gibi olmak, imek.
Utanmazlk etmek : Keeyi suya
salmak.
Uyank olmak : uval az amak.
Uydurma [sz, haber] : Atmasyon,
Bom. Dolma, Dubara, Eftaminto
kofti, G r2, Kantin, Katakofti, Ktr,
Ktrbom, Kofti, Madik, Mantar,
Martaval, M asal, Palavra, Polim,
orolop.
Uyg un d mek : Kyak kamak.
Uyg u n drmek : Tavna getirmek.
Uygunsuz durumda bulunmak :
Aynaszlanmak.
Uyg unsuz kad n : Antin 1 , Esnaf,
Gaco, Paoz, Srma, Tamir atel
yesi, Yollu, Zerzevat.
Uyku : stif.

189

Uyumak : Zbarmak2.
Uzak d urmak : Alarga durmak.
Uzaklamak : Ak gelmek, Alarga
etmek.
Uzaklatrmak [biri n i bir yerden] :
Ballandrmak, Dehlemek, Sepet
havas almak, Sepetlemek, Spt
mak, Tydrmek2.
Uzun sre faydalanmak
Samak.

Emmek,

l [otuzbir oyununda] : Fil iz.

nc kimse [iki kiiye karan] :
Tartarac.
ste kmak istemek : Kokoroz
lanmak.
stn kmek : H ndmlamak.
mek : Gtnn kl lar diyapazon
olmak.

v
Vakit geirmek : Kilometre doldur
mak.
Vaktini bo geirmek : H avyar kes
mek.
Valde : Kocakar.
Vaz gemek : Bolamak, Bo ver
mek, Dalga gemek, Harcamak2,
H asbi gemek, Haylamamak, lska
Gemek, Kanat krmak, Ke
lemek, Kumpas sallamak, Omuz
vermek, Tonel gemek, Yan iz
mek, Yan sallamak.
Vaziyet : Dalga3.
Vaziyeti idare etmek : Vatan kur
tarmak.
Vermek : Atlamak, Ballandrmak,
Bastrmak, Baylmak, altrmak,
kmak, Dkl mek, Ekmek1,Elden
gelmek, Pasalamak, Sklmek,
Toka etmek1 , Tokalamak, Tos!a
mak2, Ulanmak, Yrtlmak.
1 90

Wolkswagen arabas : Asfalt biti.

Vurdumduymazlk : Andavalllk.
Vurgun : Tufa. Voli.
Vurg u n vu rmak : Vol i vurmak.
Vurmak [elle, tokat, yumruk]
akmak4, Dokun u dokun uvermek,
Ekmek4, n mek, Konmak, Okay
Okayvermek, Sarktmak.

y
Yabanc : Baru.
Yakalamak [birini] : Enselemek, Pi
yastos etmek.
Yakalanmak : Enselenmek, Piyastos
olmak, Yakamaz olmak.
Yakk almak : Kyak kamak.
Yakkl [kimse] : Afili, Alengirli,
Aynal, Cakal, Fiyaka l .
Yc.kmak : Amak1 .
Yalan [sz, haber] : Afi, Asma
sakal-takma byk, Atmasyon,
Bom, Dolma1 , Dubara, Eftamin
tokofti, Gazozaac, G r2, Kan
tin1 , Kakariko2, Katakofti, Ktr,
Ktrbom, Kofti, Madik, Mantar ,
Martaval, M asal, Maval, Palavra,
Pencid, Pol im, orolop, Tor
pi1 1 , Ustura. Uydurmasyon.
Yalanc : Atmasyoncu, Bomcu, Dol
mac, D u barac, Filimci, Kerizci2,
Ktrc, Madiki, Mantarc, Palav
rac, Polimci, Tavc, k1\t,
Uydurmasyoncu.
Yalanclk : Atmasyonculuk, Dalave
recilik, Dolmacl k, Mantarclk,
Palavraclk, Polimcilik, Uydur
masyoncul u k.
Yalan kmak : Madara olmak, H at
kartrmak.
Yalan sylemek : Bom atmak, G m
atmak, Hava basmak2, Kantin at
mak, Ktr atmak, Kllm yutmak,
Madik atmak, Mangalda kl brak
mamak, Mantar atmak, Mantara
mak, Martaval atmak veya oku
mak, Masal okumak, Maval oku-- '
mak, Palavra atmak veya skmak,

Palavra savurmak, Piyaz dora

mak, Polim atmak, Ustura altr
mak, Viraj al mak; [karl kl ] Vu
ruturmak1 .
Yalan sylememek : Harbi konumak.
Yalan sylemeyi : Harbilik.
Yaman [kt] : Maln gz.
Van : Borda.
Yana kstrma : Makas.
Yana kstrmak : Kesme al mak,
Makas al mak, Makas gemek,
Makaslamak.
Yanamak [birisine, bir eye] :
Raspalamak.
Yanamamak : Ak gelmek, Alarga
etmek.
Yangn karan [kasden-] kimse :
Donanma cemiyeti, Donanmac.
Yankesici : Panduflac.
Yanl hesap etmek : Kl yemek.
Yan yana [oturma] : Borda borda.
Vara almak : Postu deldirmek.
Yaralamak [bak, i . . . i le] : ivilemek1 , Hacamat etmek, Ha
camatlamak, M hlamak, iirmek1 ,
ilemek.
Yaramak : Amak1 .
Yararlanmak : i almak.
Vardm etmek : Torpillemek2.
Yaslanmak [bir yere] : Kaslmak.
Yalanmak : M oruklamak, Moruklamak.
Yal [kimse] : [renci] Dede;
Moruk1 , [ok] M umula; B uru
uk, Pinpon, Pompuruk, Tohum
l uk.
Yal hoca : Salatalk.
Yayan yola kmak : Patiniyi tut
mak.
Yemek yemee koyulmak : Yu
mulmak2.
Yemek yemek : Zilliyi krmak.
Veni : G cr.

Yenmek : Takm yc>trmak, Yatrmak.

Verinde : Dzlak.
Yeter ! : Makas , Resto, Terso, Uskut l
Yetinme : M u m .
Yldrmak : D uman attrmak, Dz
nefes etmek.
Yirmi [say] : Vagon.
Yirmibe kuruluk btn nikel
para : Mandagz.
Yiyinti : H apaz.
Yok : lska, Nanay.
Yok olmak : Yenge olmak.
Yok etmek [iz brakmadan] : Kay
natmak2.
Yol : Racon, Zagon.
Yola koyulma k [dosdoru] : Pupa
gitmek.
Yol lardan mteri toplamak [
fr] : rdek avlamak.
Yolsuz ilerde bul unmak : Sessiz
filim evirmek.
Yolsuzluk : Aynaszlk, Salamurya.
Yol u nda : Ayna.
Yol yordam : Racon, Zagon.
Yumurtalar [erkekte] : Top arabas,
Gavgav, incir dolmas.
Yutturmak : akmak4.
Yr ! : Pami 1
Yz : Faa2.
Vzeg lerlik : Piyazclk.
Yze g l mek : Piyazlamak.
Yz l i ralk [btn] : Keil i, Yeil.
Yz tuvaleti [kadnlarn] : Mara! yardm.
Yzk : ban.
Yz vermek : an vermek.

z
Zabta memuru : AynaszZ, Day2,
Gelinal clar, M ikrop, Tahtakoz.
Zabtaya ikayet etmek : yilik yap
mak.
1 91

Zamane kopuu : Bobstil .

Zamparal k [etmek] : Horta [et.
mek] .
Zaptiyelerle h o geinmek : B
ykl ya piyaz vermek.
Zar [Tavla.-] : Aynasz1 ; [hileli] Ge
be zar; [cval] kz, l.
Zarara sokmak [birini] : Kam. koy
mak, Kazk atmak.
Zarar grm olmak : Ayvay ye
mek.
Zararl [yer, ey. kimse] : Ayna
sz , Boru2, Kazk1 .
Zar atma [bir eit] : M hlama,
Srtme.
Zar gel memek : Yalan sylemek.
Zarif : Apiko2, Filispit.
Zariflik : Apiko 1 .
Zavall [kimse] : Krtipil.
Zayf [ki mse] : iroz.
Zeka : Santral, Vites.
Zeker : Alat, Baba, Babafingo, Ba
batorik, Bombili, omak, p,
Hacbaba, Haydar, Kam, Ke-

1 92

reste, Kontrol kalemi, Ku, Ma

lafa, Maslahat, Matafor, Matra
kuka, Pantolon bal, Saksafon,
Similya, Tespih, Torik, Zurna2,
Zekeriya.
Zenci : Mavro.
Zeng in [kimse] : Amerika, Kalantor,
Kaln, Sucuk, Ya l .
Zengin o l m a k : Keyi dnmek,
Solumak.
Zevklenmek : ki seksen uzanmak.
Zpr : Zrtapos.
Ziyafet : amur.
Zor ders : Ayaz [ders]2, Majino hatt.
Zor d urumdan k u rtulmak : Yrtmak3.
Zorla : Kaspanak, Metazori.
Z{Jrt , parasz : Bitli, Dragon ,
Hafif, H asta . Kokoz, Terso, Tn
gr, Trl.
Z{Jrtlemek : Burn u n u ekmek,
Kokozlamak, Trllamak.
Zppe : Abuzettinbey, Carrom, arlis
ton [marka], Didon ; Magazin o
cuu, [kadn] Tango.

KAY N AK LA R
lstanbul Argosu ve Halk Tabirleri
M . H al it Bayr.
Lgati Garibe
A. fikri.
Lehe-i Osmani
Ahmet Vefik Paa.
Molyer Klliyat
Ahmet Vefik Paa.
Kamus-i Trk!
emsettin Sami.
Trkeden Franszcaya Lgat
Vizental.
Lgat-i Naci
Muallim Naci.
Argo Lgati
O. Cemal Kayg l
lstanbul'da Semai Kahveleri ve Mey
dan airleri
O. Cemal Kaygl.
Yabanc Kelimeler Szl
H aydar Tolun.
Hubanname
Fazl Enderun!.
Derename
Sabit.
Hezliyat- Havai
Havai.
air Evlenmesi
inasi.
Endecni Divam
Vasf.
Eref'in Klliyat!
H seyin R ifat.
ehir Mektuplan
Ahmet Rasim.
Ek8/-i Zaman
Ahmet Rasim.

Muharrir, air, Edip

Ahmet Rasim.
Kartal hsan'm Macera/afi
Server Bedi.
Cingz Recai
Server Bedi.
Hey Kahpe Dnya 1
Server Bedi.
Safahat-/ Hayat
Mehmet Akif.
Histoire de l'Argot
Clement Casciani.
/'Argot-francais-turc du L ycee de
Galatasaray
M ichel Rottenberg.
Le Langage
1 . Vendryes.
K1Vlfck Paa
Sermet M u htar.
Anasma Bak KIZlm Al; Kenarma Bak
Bezini Al
S. M u htar (tefrika) .
iki Gnl Bir Olsa Samanllk Seyran
Olur
S. M uhtar (tefrika ) .
Argoya Hcum
S. Ertem (makale) .
Argo Dili
Cemal Refik ( makale).
Mektepli Argosu
B. Calit (makale) .
Gene Argoya Dair
(Ulus gazetesi, "Yanklar"stunu).
Franszca- Trke Halk Tabirleri Sz
l
Ferit Devel ( Devellio l u ) .
Halk Tabirleri v e Argo
Ferit Devel ( D evell iolu) . [ma
kale] .

1 93

Zar-Kat Oyun/af/ ve Hileleri

H u l Osi Kodaman.
Yeni Ufuklar dergisi, c. 8, Say 86;
(makale).
Ebuzziya Tevfik
algll Kahvelerdeki Klhanbey Ede
biyat ve Numuneleri
Tahir Alangu.
Dil-Diller ve Dilcilik
A. DiUlar.
Trkische studien l.Die Griec hisc
hen und Romanischen
G. Mayer.
Bestandtheile im Wortschatze der
Osmanisch- Turkischen, Viyana
1 893 Etudes sur fes tchinghianes
de /'Empire Ottomn
Alexandre Paspati.
Alimler ve Sanatkarlar
Ahmet Refik.
Dictionnaire de la Franaise
E. Littre.
4 cilt ve bir i l ave, Paris 1 863-1 878,
yeni tab, 1 924.
Dictionnaire Gen eral de la Langue
Franaise, 2 cilt, Paris 1 895-1 900.
H atzfeld, A Darmesteter A. Thomas.
Dictionnaire de l'Academie Franaise
8 inci tab, 2 cilt, Paris 1 928.
Dictionnaire Etymologique de la Lan
guc Franaise, 2 cilt, Paris 1 932.
O. Bloch.
Dictionnaire Etymologique de la Lan
gue Franaise, Paris 1 91 2
L. Cledat.

1 94

Franszsisches Etymologisches
E. Von Wartburg.
Wrterbuch, B onn, 1 928'den iti
baren.
Etymologisches Wrterbuch der
Franszsischen Sprache, H eidel
berg
E. Gamil lscheg.
Dictionnaire Etymologique de la Lan
gue Franaise, Paris 1 939
A. Dauzat.
8n. Sheyla lktalf'm, 8n. Neval
Pirali'nin, 8n. Kadriye Afkan'm, 8.
Ahmet 8ayaz'm, 8.A; Difaar'm, 8.
Feridun Orpak'm, 8. Dehri Difin'in,
8. Cem Difin'in, 8. Aziz Samih lter'in,
8. Ercment Ekrem Tafu'nun, Dr. Mus
tafa erif Onaran'm, 8. Fahamettin
Orpak'm, 8. Cemil Kaan'm not/afi.
lnn Ansiklopedisi'nin "Argo" maddesi.
Trk Ansikfopedisi'nde "Cant"madde
si.
A. Dilaar.
Mapusane emesi, nsel 14ttabevi
Adnan Veli.
Mapusane emesi (tefrika)
Adnan Vel i ( Mehmet Yank takma
adyle).
Klfcali Hamam (makale)
Mehmet Yank.
Salata Dergisi
Suavi Salp.
Trk Halkbilim Aratlrmalafl Yllll1977 Sayfa 233. (makale)
Kamil Toygar.