Leeswijzer bij Tekst Marx

Voor de eerste opdracht wordt De zogenaamde oorspronkelijke accumulatie,

ofwel Hoofdstuk 24 uit het Kapitaal van Marx gelezen. In deze leeswijzer wordt
achtergrondinformatie gegeven bij de te lezen tekst van Marx.
De auteur. Karl Marx (1818-1883) is de oudste klassieke socioloog. Marx is
vooral bekend als revolutionair socialist, maar kenmerkend voor zijn aanpak is
dat hij zijn opvattingen op wetenschappelijke kennis wilde baseren. In zijn
wetenschappelijke werk analyseert Marx de kapitalistische samenleving en
probeert hij te komen tot theorien over de ontwikkeling van die samenleving.
Marx werd, vanwege zijn radicale opvattingen, op jonge leeftijd verbannen uit
Duitsland. Hij leefde het grootste deel van zijn leven in Engeland, en was daar
getuige van de Industrile Revolutie. Die ervaring en ook de geschriften van
Engelse economen daarover hebben zijn werk diepgaand benvloed.
Marx filosofie. Marx was ervan overtuigd dat Engeland een nieuwe fase in de
geschiedenis van de mensheid was ingetreden, namelijk die van het kapitalisme.
Het kapitalisme is de opvolger van het feodalisme.
In het feodalisme is de adel door grondbezit de heersende klasse. Lijfeigenen en
boeren bewerken de grond en staan een deel van de opbrengsten afdragen aan
de adel, die daarvan goed leeft, en vaak ook oorlogen om meer land financiert.
Het stukje over de oorspronkelijke herendiensten voor de bojaren verwijst naar
die feodale verhoudingen.
In de kapitalistische samenleving zijn de sociale verhoudingen fundamenteel
anders. De dienst wordt nu uitgemaakt door kapitalisten, die winst willen maken.
Door winst vergroten ze hun kapitaal, waardoor ze zichzelf in staat stellen nog
meer winst te maken. Het principe dat kapitalisten hun kapitaal aanwenden om
nog meer kapitaal te creren is volgens Marx de kern van het kapitalistische
productieproces. In het te lezen hoofdstuk beschrijft Marx hoe het kapitalisme
zijn intrede deed in de (westerse) wereld.
Het boek. Het Kapitaal is het wetenschappelijk hoofdwerk van Marx. Het
verscheen in 1867. Later, na Marx dood, zijn nog drie delen verschenen, maar
die halen niet het niveau van het eerste deel. Het Kapitaal is opgezet als een
wetenschappelijke studie om de kapitalistische samenleving fundamenteel te
doorgronden. De analyse in Das Kapital begint met een abstracte analyse van de
ruilverhoudingen, die hij vervolgens analyseert voor het kapitalisme.
Hoofdstuk 24 is het op n na laatste hoofdstuk van Het Kapitaal. Kapitaal begint
als een abstracte verhandeling over fundamentele economische begrippen,
waarna vervolgens die begrippen worden gebruikt om heel concrete historische
processen te analyseren. In Hoofdstuk 24 is dan de vraag aan de orde hoe het
kapitalisme tot stand kwam, dus hoe het proces van kapitaalaccumulatie is
begonnen. Hoofdstuk 24 is het meest historische, en daarmee waarschijnlijk
ook het minst abstracte hoofdstuk van Kapitaal.

Leestip. De tekst van Marx is complex, en stelt hoge eisen aan de lezer. Marx
gebruikt (eerder door hem zelf ontwikkelde) abstracte begrippen, en past die toe
in de analyse van, meestal bij de lezer bekend veronderstelde, historische
processen. Zijn taal bevat retoriek en is vaak polemisch, terwijl hij tegelijkertijd
probeert ook zo goed mogelijk uit te leggen. Naast de abstracte begrippen
gebruikt hij graag beelden om zijn betoog kracht bij te zetten. Hij doet zoveel
tegelijkertijd, dat het onmogelijk is de structuur meteen te doorgronden, en dus
hoofd- en bijzaken te scheiden. Het helpt bij het lezen van complexe teksten als
deze de tekst meerdere malen te lezen, eerst meer oppervlakkig om een gevoel
te krijgen voor de tekst, dan echt goed om te begrijpen wat de auteur bedoelt,
en nog een volgende keer om over de kwaliteit van de geleverde argumenten na
te denken. Een belangrijk hulpmiddel is Marx indeling van het hoofdstuk in
paragrafen, omdat deze helpen te begrijpen hoe de tekst is opgebouwd.
Vervolgens kun je dan per paragraaf bekijken hoe daarin zich de argumentatie
ontwikkelt.