You are on page 1of 587

.

..

2-

2003

530.3.
.. .


. . .: , 2003. 584 .
ISBN 5-283-03229-9


.
:
, , , , ,
.
,

.
.
.
,
.
. 28, .151. . 517 .

- :
140182 . -2 , / 285

ISBN 5-283-03229-9

, 2003

..7
.8
1.
..14
1.1. XIX .
....14
1.2.
...17
1.3. .23
1.4.
....29
1.5. .40
.43

2. 46
2.1. 46
2.2. , 62
2.3. . .64
.71

3. .74
3.1. .74
3.2. .80
3.2.1. .80
3.2.2. ()
...90
3.2.3. .95
...100

4. ....103
4.1. ....103
4.2. ...108
4.3. 116
..126

5.
...127
5.1. 127
5.2. .131
5.3. 139
5.4. .
..149
5.5. .
...152
5.6. .161
5.6.1.
161
5.6.2.
...164
5.7. .167
5.8. ..170
5.8.1.
......170
5.8.2. ....171
5.8.3. .....172
5.8.4. .....175
...178

6. ...181
6.1. ...181
6.2. 185
6.3.
.196
6.4. ..206
6.5. 207
6.5.1.
...207
6.5.2. ...212
6.5.3. 223
6.6.
...234
6.7. ..238
...241

7. , , .243
7.1.
...243

5
7.2.
.....249
7.3.
.253
7.4. ....265
7.5. 273
7.6. ...277
7.7. ..283
7.8. -
.....286
7.9. .290
7.10. ..292
..294

8. ...297
8.1. 297
8.2. ..307
8.2.1.
....307
8.2.2. ..310
8.2.3. .313
8.2.4. ()..317
8.2.5. 319
8.2.6. 323
8.2.7. ...328
8.2.8. ...334
8.2.9. . 337
8.3. .341
8.3.1. ...341
8.3.2. ..346
8.3.3. .358
8.3.4. .364
8.3.5. ..366
8.3.6. 368
8.4. .370
8.4.1. 370
8.4.2. ...381
8.4.3. 397
8.4.4. .399
8.4.5. ...402
8.4.6. ...404
...408

9. .410
9.1. 410
9.2. ..415
9.3. 429
9.4. ...434
9.4.1. ..434
9.4.2. ..436
9.4.3. 438
9.4.4. ...439
9.4.5. ....441
9.4.6. ..445
...446

10. ..448
10.1. .448
10.2.
454
10.3.
466
10.4. 467
10.5.
.476
..479

11. 481
11.1. ...481
11.2. . 483
11.3. ...489
11.4.
..496
11.5. ..507
11.6. ...515
11.7. ..526
11.8. ...534
11.9. ..536
11.10.
547
...554

.556
557


.
..*
,
.. . 1650 .

, Dynamik des Athers
(Ideen des exakten Wissens. Stuttgart 1974. N 2. S. 48-58),
.
,
1980 ., ,
1987 ., .
(.,
, 1990).
, ,
,

,
-.
,
,
.
,
,
.

,
,
.
,

.

_____________
* ( .. . , 5 . .: .29. . 499)

.
, ,
. -
,
, .

.
.. .
, ,
, ..
, ,
,
,
.
... .

,
.
, , ,

.
, ,
, .

. ,
,
.
, ,
,
. XVIII ,

, XIX ,
,
, , XX XXI
, .
, .

9
, ,
,
,

.
,
,
..
. ,
.., ,
.
,
,
. ,

,
. :
200 2000, ,
.
, ,
,
.
,
,
, .


, .


.
,


. ,
,
. ,
,
, ,
.
. ,
,

10
,
. .

.
,

,
.
,
.

, ,


.
,
.
, -,
, -,

,
, .

,
.
,

,
, .

, ,
,
,
.
.
, ,

:
, , ,
, .
,
.

11
,
, ,
, ,
. ,
,
, ,
,
,
.
, ,

,
, . ,
, ..
60- ,
.

.
.
, ,
,
. ,

, , ,
- ,

.
,
.
,
.

- .
,
, ,
. ,
, ,

.
-

12
.
, , , ., .,
.., ., . ( ),
., .., .., ..,
.., .. , ,
,
.


.
,
.


.
.
(, VI . ..) (, IV . .),
(, XVI .),
( , , XVIII .; , XIX
.), (, XIX .;
, .).

.
,
.

. , ,
,
. ,
. ,
,
,
,
, .
,
, ,
,
, , , ,
.
, ,
,
,

13
. ,

, , ,
.

14

1.

, , .
...

.

1.1. XIX .
.
, XIX
. ,
,
,
.
,
,

, .

,

, . ,
,

, ,
. - ,
.
, .
XIX
,
- (., 1895), (., 1896),
(., 1897),
(., 1900),
(., 1911), .
, ,

.

15
1909 . ..
[1].
. ,
.. .
XIX
.
,
, , ,
, , ,

. ,


. ,
,
-,

, ,
..
..
,


,
.
,

, .
, , ,






.
-
,
, .
..,
, , ,
" [1, . 276277], ..


. ,
.., , [1, . 326],

16

,
,
.
.. ,
. . .

, - ,
.
,
, .. [1, . 332].
,


.
. ,
, ,
.., .
, ..
XIX - .

-
- .
?
,
XIX
, [2, . 712; 6671].

,
, , .

,

,
..
.
.
,
,
. ,
, ,
,
.
, .. ,

.

17
, ,
, ,
, .
, ,
.
-
.
,
,
,
.
,
.
,
XIX .


, .. ,

.
. .

1.2.

()
,

[3].

(1851) [4]
(1881,1887) [5, 6].
, ,
().
,
1881 . 1887 . , ,
, ,
.
,

18
, .
.
,
,
(1910) [3, . 140].
,
( ) .
, :
1) , ..
( ,
? ..);
2) ,
, .
-

. ( ..),

, .
,
, ,
,
, , , ,
,
, [3, . 145146].

( , )
, :
1. , ,
,
;
2. , ,
,
, ,
(
);
3.
(
);
4. ,
() ;

19
5. ,
,
.

- ,
( ), ,
,
.
,
. ,
,
, ,
,
.
,
,

, ,
.

.
()
.
, ,
,
,
, 36 (!)
.

, ,
(
),
, ,
(!) .
(1920) [7] (1924) [8]
:
. .
-!
,
,
, -

20
, ,
,
,
(
, )
, ,
.
,
, , ,
,
(
),
, ,
,
, ,
. ( .
[9] ).

,
, .
1880 1933 ,

. . (
XIX .),

. ,
.

..,
,
. 1929

, :
,
, .
.
,
,
.
,
.

21
,
,
, ,
, , .
,
, .
,
, ,
.
. 1900 ., ,

, .
,
.
. 1911 . ,
,
,
, ,
, ,
. , , ,
,
.
. ,
.
, ,
,
..,
.
,
.
, ,
,
, ..
, , ,

.
, , ,
,
, ,
.

22

.
.


.
30-, 50-
,
,
( ) [10].
,
,
, ,

. ,
..
[11], .. [12].
,
.
,

30-
.. ..,
.. . () .. (-). ,
.. - ,

, .., .., ..,
.., .., ...
.
50-
(-) (-).
, - , -
, , ,
,
. , ,
.
:
.
, .

23

. , - , .. , ,
, ,
,
[13].
,


.

1.3.
.
, ,
,
,
, ,
.

.
(), ,
. ,
? ,
?
?
,


.
,
, ,

.
, ,
,
. ,
:
, ,

24
. - ,
?
, ,
,
,

.
, , ..

,
.
, ,


,
, ,

.
, .
,
, ,
,

,
.
.


, ,
, .
,


.
, , ,
- ,

,

, .
,


,
, .
:
,
, ,

25
.
,


, -
.
,

[14, . 114].
-
, ,
,
, ,

,
. ,
,
, , ,
(.. ).

,
.
- - ,
: ,
,
, ,
..
, ,

,
, ,
, - ,
.

. ,
, 0,01
.
,
. ,
,

26
. , ,
, .
- .
, .
- ,
.

,
.
,
, ,

. , ,
, .
,

,
.
,

,

.

,
[2], ,
.. ,
, . .
.

.
, ,
, .
, , ..
[1]. ,
,
.
,
. ,
.
,

27
!
, ,
, ..
. ,

.
,
.
, ,
, !
, , .. ,
,
. ,
, .. ,
:
,
!
,
,
,
. ,
, .

, , ,
().
,
, ,
.
,
, ,
.
.

. ,
:
,

.
, , ?
, ,
, , .. .

28
- , ,

, ,
.
XIX ,
, ,
.
,
,
, , ,
.


,
.

, ,
.
(actio in distance),
, ,
, .
,

,
.
:
- , , ,
- ,
( 200 2000), , );
- ,
, , , ,
22 (!),
6000 ,
, ,
,

; ,
;
- ;
- (

29

, ).
.
, , :
- , , -
, ,
;
- , , (, )
(, ), ,
, ,
(
,
);
- , .. , , .. ,
; ,
, ,
;
- , , ,
, .. , ,
,
,

.

1.4.

, , ,
, ,

.
,

, ,


,

,

30
.
.
,
, .

.
,
, .

.
.

,
.
,

.
.
,
,

.

.
,
,
.
,

.
,

, .
, ,
, ,

, , ,
.
, ,
, ..
XVIIXIX .

.
-
:

31
,
.
,
. . XIX .
.
,
- .

, , .
, , ,
, -,
,
, .
.
,
, , , .
,
,
(), .

,
.
,
.
, ,

, VI . . .
: ,
? ,

,
?

,

.

, ,
.
, .
,
.

32
VI . .. ,
.
V . . . , IV . . .
(),
(), () ().

,
.

().
.
2 . .

( , , ,
).
.
,
, .
.
.
,
, ,
,
, . ,
,
() ,
.
.
-
, .

.

.

. XXIII . . ., ..
, .
.
, .
,
.
( , 14931541) ,

33
, ,
.


.
.

.
.
,
. ,
.

. XV .
XVIII .

.
( ).
.
XVII . () XVII XVIII . ().
.
,
, .. .


, ,
.
,
. ,
.


(),

. .
. ,
,
.., .
XVIII . . .
, ..
, .
. XVIII . .
,
.

34
(
)
,
.
XVIII XIX
.
,
.
.

, 1824 .
, .
, (
).
. ,
.

, ,
.
,
.
.
,
.
,
, .

, , ,
. XIX . ,
,
,
.
,
-

(..,
1861),

(..,
1869),
(.., 1873).

. XIX .
, ,

35
,
.

, 90- XIX .
, , -
.,
., , ,

.,
.,
...

(

..) ( ).
XIX
. 1887 .
. .
. 1911 . .
, 19131921
. , .
1919 ., 1932 . .
.
, .
. ,
.
.

,
.
(
, , , ,
, - ,
.).


, ,
, , .
, , ,
.

, - .

36
,
, - -
.
(,
), ,
.
.
(-), (
), , ,
.

,
.

. ,
, ,
. ,
,
. .

,
.
,
(. 2.1).

.
, ,
, .

. ,


. ,
,
, ,
: (), ,
.. .

,
.
,
.

37
,
.
, ,

,
, .

.
.
.
,

: ,
,
,

.

.

,

.
,
,
,
- ,


- .
,

.
.

, , ,
.

,
, .
,
,

38
60-
. ,
, ..

. ,
,


.


, ,

,
.
,

, ,
. ,
.

, , ,
.
, ,
,

,
,
, , ,
,
.
,

,
,
, -
,
.
.
,
.

39

. 1.1.

.

. ,
.


, ,
,
. ,
.
,

40
. , ,
,
.
, ,
200 2000 ( ,
), ,
, .. ,
, , [11, . 277],

,
,
? ,
. ,
,
, ,
,
. , ,
.
XIX
. ,
.
-

. ,
,
, .

, .

1.5.

,
, .
, , .
,

-,

41
. ,
.
? ,
,
( ),
..
, ,
.
?
(3- ., . 20, . 423) , -
, , ,
,
. ,
()
,
. , , . , !
1900 ., . ,
, , ,
.
.
,
.
,
, ..
, .
,

[7, . 689, 8 . 160].

,
[2, . 2326]. ,
, .

, ,
...
,
.


. .

42

.

, .
, , ,
,
.
,
, ,

.

,
- ,

.

,

, , .. ,
.

, ,
, .

.

.
,

,
,

, ,
. ,

- .
,
, ,

, .

43
, ,
.

.


, ,
, .

, .

, .
..
.
, - , -
,


[16].

,
,
.
, ,

,
,
,

, , ,
, ,
. ,
,
,

.
,

, ,
.
.
,
.

1. XIX .

,

44
XIX .
,

.
-
,
,
,
.
.
2. ,


.
,
,
, , ..

,
.
,
, ,
, -
, .
3.
()

.


.

().
4.
.
-
.
,

,

45

.
5.

.
, , ,

,
.
6. ,

.
,
,

,
. , ,
.
, .

46

46

2.
.
.

2.1.

,
, ,
,

- ,

, ,
- , .
,
,
.
,
,
.


(15961650),
(470380 . . .), ,


.
, ,

, .
,
-
[1].

[2]:
-
. .
. .
.

47
,
,

. .
, ,
- , , .

.
, - , - ,
, ,
. ,
. ,
, ,
.
, .
, . ,
, , ,
, .
.
, .
, ,

;
.
.
, VIIV . . .,
,
[3]. ,
, , , .,
, ,
() ,
,
. . ()
(), (),
().
.
,
(), - .
. , ,

48
. ()
, .
, 24 .
, , VI . . .,
IX . . ., .
(IV . . .)
- - ,
.
, , .
.
() (, ). ,
, [4].
,
,
, .

, .
,
.
,
, , , , ,
.
,
,

. , ,
VII-VI . . .,
.

. (625547 . . .)
,
,

(
), ( ) [58].
(610546 . . .), ,
-

,
.

49
(585525 . . .), ,
(),
.
(V .
. .), ,
,
, ,
.
,
,
. ,
, ,
(, ),
, (-
).
()
, . ,
,
. ,
, , , , .
,
. ,
, .

, .
, , ,

. , ,
.
, ()
,
. :
, , ..
,
.
()
, .

, , (342271 . . .).

50
( ) ( ),
, ,
. , ,
.


.
, ,
, .
. , ..
. ..
[9].

, (, )
. ,
() .
, ,

, -,
, ,
.
, .
, ,
. ,
,
(,
),
. , ,
, ,
, - .
- (I .
. .)

.
, ,
,
[10].
, ,
.
(15961650)
,

51
.

, .
[11]
, .
,
.
(16431727)
,
[1214].

, , .

, ,
, ,
,
,
. , ,
[12] , ,
.
. 28 1679 .
.
1. ,
, ,
, - , -
, .
2. , ,
, , , .
3. ,

.
4. ,
, ,
.
, - , -

.
5. ,

.

52

, , , ,
, ,
,
,

.
,
,
() .
1717 . 75-

. ,
,
.
, ,
;
,
,
, .
:
- , (
), , ,
( , ),
,

, ,
,
,

.
,
,
.
700 000 ,
, 700 000 ,
600.000.000 , .

.
,
.

53
(17911867),
( ),
.
(actio in distance)
.
[1517].
(18311879) ,
[1822],
.
, , -
, ,
, ,
.
,
.
, , ,
-
. , , ,
[21]
[20, 22],
,
.
XIX . .

.
,
[2326].
, ,
1728 . 20,5, 1818 .
[2729],

. [3133].
,
, , ,
.
.
.
, , (18181819)

, , ,
, ,

54
, .

k = 1 1/n,
n .
,
, ,
, .
.
: ,
, ,
.
, ,
.
, ,
. ,
.
,
.
1845 .
[28]. , ,
-

.
, [33, 34],
,
, ,
.

. ,
, , ,
. ,

.
, , ,
, ,
.
.
,
.

55
60000, 28 .
.
(),
1851 . [35] 19141915 .
[36], .
, , , ,
, ,
, ,
,
, , ,
,
.

,
,


[37,38]. , ,

,
.
,
,

.
[39], ,
,
.

, ,
, .
, ,
,
, , ,
. - (1913) [40]
, .
, , ,
XIX ., -,
,
, -,
,
.

56
,
- ,
.
,
, .
.

, .
,

.
,
.
XVIII XIX
.
..,
. [41, 42],
, , ,
,
. ,
. ,


.
,
[43], [44, 45], . [46], [47].
(1824),
(1828), (1830) [23].
, .

, ,
, .

.

. ,

, .
[48, 49]
.
, .

57
[50] ,
, ,
,
.
,
, .
- (18091847) [51],
,
,
. -
. - ,
,
, ,
.
,
-
. -, .
. ( , 18241907)
[5258].
-,
,
.
,
.
,

.


.
.

() ,
, .
,
.
. ,
,
; ,
.

58

(1867) [55],
. ,
.
(1849
1850),
.
[59].
.. (18561940) .
, ,
, . [60
64] ..
. ,

= h. ,
, , = mc.
, .. 1903 .
, , ,
, , , .
.. ,
, 1880 1928 . , ,
,
,
.
, . ( ) ..
,
.
,
. ( )
[65, . 97] : ,
.
- . ,
,
, , -, . ,
,
. ,
, ,
,
.
,

59
,
.
. (17071783)
[6668] (1826
1866), ,
(1854) ,
, .
.. (17111765)
, , , ,
,
[6975].
, ,
.
..
[76].
..
. 70- , -
, - :
? ,
.
.
, ,
, ..


,
.
.. [77] 70- XIX
. ,

, ,
.
.
,
, , . 20-

..,
, .
,
,
,

60
.
.. [78], .. [79, 80],
, [81],
.. [82], .. [8385] .
[82]

,

,

,
.

, ,
.
..
. (1930), (1933),
(1934) [8183]
,
,
.., .
.
,
,
,
.

,
,
.
, ,
.
:
,
,
,
, ..
,
,
, ,
,
, , ,
,

61

,

- ,
,

, ,
,
,
. , ,
, , ,
-
.
[2326, 79, 80, 8991, 9296]

.

.
1910 .
, ,

,
.
(1920) (1924)
,
,
-.
..
,
[89], .
,
,
,
..,
.
,
, ..,

[90, 91].
,

62
. .

, ,
.
, ,
, ,
, .

2.2. ,

,
, -
,
.

, .
.
.
, ,
, ,
, .
, ,
, .
, , ,

.
.
, - . .
,
, . . -
.
,
, ,
.

, , ,
. ,

.

63
, ,

, .
, , .
.,
. ,

.
:
, ; ,
, , ,


.
,

- ,


.

.

.
,
.
,
, ,
. ,
,
. ,
.
,
,
.
, ,
.
.
, .
, , , ,
,

64
, ,
. ,
.
,

,
,
:

, .
,
.

. ,
, ,

.
,


.
, , ,
, ,
, ,
.

2.3. .
[92, 93]


- :

.
. .,
1881 1887 ., .
,
, , ,
. ,
,
. .

65
1920 1924 . , ,
.
, ,
.
. ,
, ,

,
. ,
,
-
. 1933 .,
,
.
, .

, ,
, .
:
, ,
,
,
. .

,


.
,
,
,

.

, . 1728 .
,
.
, 1825 . .
.
.. [94],

66
, ,
. , ,

,

, ,
.
, 1880 . .
,
.
,
[95].
1881 .
,
18861887 . .
,
, ,
[96].
, ,
, , 10
. .
1892 . . .
,

:
,
, (
).
, , ,
,
,
( ).

. ,
,
[2527] ,
.

67
1905 . . ..
250 .
: 33,5
/ [97].
..,
40 ,
1925 ., [98]
[99] (. 2.1).

. 2.1. ..
1925 .

68

6000 (1860 ) .
:
1925 . 100 000 .
,
10 /, , .

,

() .
, 19051907 19211925
. ,
, ,
, ,
1881 1887 .,
250 3
/, 1860 8 10 /. ,
.
,
,

( +65, 262).
2.

, 45 1927 .
[100], 1933 .
[101].

.
,
,
, ,
,
. ,
, ,
.

= 109,6 .
,

.

69

. .. , ,
1926 ., ,
, , ,
, , ,
0,001 (
1020%! ..).
,
. 1927 . ,
. ,
.
,
,
.
,
1926 . . .
.
[93].
1929 . . .. .
[102,
103], :

6 /.
,
,
.
,
,
1881 1887 . , , ,
, ,

,
- .
,
,
.
,
.
19291933 . (
1931 .) .
1600

70
1 , .
. , ,

.
, , ,
.
19581962 . .,
,
, .
, , ,
. ,
.
:
, ,

()
( )
.
[93]

.

.
(

)
.

,
.
19982002 .
..

8- 13 .
.

1925 . [104]. , , ,

, . ,
, ,
, .

71
, ,
,
.
?

, ,
, , ,
.



, .
,
, , ,

.

,
.

1.
.


,
.
2. ,

.

, ,
. ,
, ,
,
. ,
,
.

72
3. .
, , ,
,
, ,
,
.
- .
, ,
, ,

, .
.
4.
,
..,
,
.
5.

,

,
,
, .
6. ,

,
(., 19581962),
(, 19251927; , 19261927; , 1926).

.
7.

,

. (19011905), (1921
1925) (1929).
,
.
,
1- ,
.

73
8.

,

. ,

, , ,
, .

,
.
,
.

74

3.
, ,


.
. [1]

3.1.

,
, .
, , ,
. ,
.
,
.
, .
,
.
, .
,
,
, ,

. ,
,
: , ,
, , ,
, , , .
.
,

, [2].
, ,
, ,
: (),

; ,
; ;

75
,
, ,
,
[3].
.
() [4].
. ,

,
.
.
[5].
, ,
. , ,
,
,
[6, c. 39].
, .
:

, . ,
, ..
,
, .
,
, ,
,
, ,
.


,
.
[7,
. 231].

, .

, .
,
. ,

76
.
. ,
-
.
,
.
(
...) ,
, [8].
.
,
,
.
, .

,
. ,
, ,
,
, ,
[7, . 15].
, -
, , ,
.
,
. , - ,
, ,
,
.
, ..
,
,
, ,
.

,

,
.

.

77
.
, ,
.
,
, .
,
.. ,
,
, .
,
, ,

.
, .. ,
,
.
,
, (?! ..) (.)

().
, ,
.
, ..,
, .
,
.
, , .
,
, .
:
, ,
, , ,
,
.
,
.

,
.
,

78
, ,
.
, ,
,
,
.
, ,
,
. .

.
, ,
,
, ,
.


. , ,
, ,

,
,
,
, .
,
.
(actio in distance)

,
,
, .
, ,
, ,
,
.
,
. ,


, ,
.

79
,
,
,
. ,
,
.
,
,
.
.

.
,


,
. -
, ,
. , ,

, .
,
,
.


.

, ,
.
,


, ,

,
.
.
, ,
, .
,

80
.
, ,
. ,
, .
.
, ..
,
.
,
, .
, , ,
, ,
,
. ,
,

,
.

.
, ,
?
.
,
. , .

3.2.
3.2.1.

.
, , ,

.
,
.
,

81

.
,
, , ,
. ,


, ,

,
. ,
, ,
.
, ,

.
-
,
,
. ,
, ,

. : 1)
,
; 2) ,
- ,

, , ,
. ,
.
,
,
,
.
, .
[9],
,

, ,

,
.

82
, ,
.
, ,

, , ,
- , .
,
-
, .
, ..
, , .
,
,
.

.
.

,
,


. ,
,
, .. ,

.
,
. ,
,
, ,
,

.
,
.
,

,
, ,
, ,
[10].

83
.
,
,
. ,
(
) (
,
),

.
.

,

. , -,
,
,

,
-,

.

,
,
..
,
, .
,
.

. ,
.
,
,


.
,
, , , ,
, . ,

, .
,
,

84
, ,
.
,

.
, ,
,
, ,

, , , . ,

. ,
,
. ,
,
, .


,
( ,
, ..).

, ,

.
, , .
.
,
, ,
( ), (
) ( ),
.
., , .
,
.

,
.
,

,

85
, ,
,
, .
,
, ,
,
,
. ,
,
,
.

.

. ,
, 1/246060 ,
.
(
).
, 1/ 40.000.000
,
.
.
,
.

. ,
.
, ,

.


, ,
. ,
, ..
, , ,


, .
,
. .

86

, (

),
. ,
, , ,
, .
,
. ,

. ,


. , ,
, .
, ,
, ..
, ,
. , (
, ,

),
, .
:
, ,
.

, , ,
,
(
) .
,
, ( )
,

,
, ,
.
.
, ,
, ,

87
,
, [7, . 6781].

. ,
.
,
. ,

,

.
,
,

,
-
.
,
.

,
,
, ,
, ,
.

, - ,
,

. ,

.
,




.

,
, ,
.

-

88
,
, ,

,

.
-
.
. (18421919),
,
: ,

. ,
, ,
, .
, ,
, .
, ,
, .
:
, ,

:
- ;
- ;
- ;
- ;
- ;
- ;
- -
.

:
1) , ,
;
2). ;
3) ;
4) , ,
;
5) ,
;

89
6)
( )
(
);
7)
;
8)
;
9)
;
10) (
)
;
11) ;
12) ;
13) ( ) .


. XIX
, XIX
,
XX . ,
.


. ,
, ,
.
.
, ,

, ..
.
,
, ,
, ,
. ,
., ,
, (1822), 50
. ,
, ,
,

90
.

, ,
.

3.2.2. ()


,
, , .
,
,
,

.

: ,

. , [4, . 174175; 5, .
361].
, ,
,

.

, ,
. ,
20- ,
, , ,
, 1911 .,
, .
,
,
,
,
.
,
.
. ,
..: ,

91
[11, . 326], ..
.
.

(
, )
, ,
, ,
,
,
,
.
.

,
. , [12]
,
, ,
. , ,
, .
, , , ,


..
: , - ,
,
, ,
, .
.

,
, :
,
,
, .
,
,
:
, ,

92

.
,
, ,
,
,
, ,
.


.


.

,
.
(actio in distance),
,
,

.
XIX ,
, .

, ,
. ,
.
-
, ,
, ,
. ,
, ,
, ,
,
.
1922 . [13],
,
.
,
. 1868 ., .. 46

93
, [14, 15],
.

. :
, , .
-
,
. ,
, , ,

,
,
,


.

.
,
.
- ,
.
, ,
, ,
.
,
,
.
, ,
,
.
, ,
, ,

, .
,
, .
,
.
,
,

. , ,
, .

94

,

.
. .

, ,

, ,
. ,

,
,
. , ,
.
,
, , ,

. ,
,

-
,

.
,


.
,
, ,
,

. ,
, .. , ,

, .
.
,
,
,

, -

95
: .

, .

3.2.3.

, ,

.
,
.
,
.

.

.
.
, [16],

, ..
,
. ,
, , ,

, .

.
,
,
, , , ,
,
. ,
.
,
, .

.
,
..

96
,
,
[10, 17], ..
,
.
[18]: ,
, ,
, ,
,
,

. , ,

, ,

(, ,
, .. ).
,
. ,
[19] ,

: 1) ; 2)
, ,
. :
-
.
( , ..)
,
.
.
,
, ,
, . , ,
,
.


.
,
.
,

97
,
.
.
,
,
.
,
.
,
,
,

.
, - .
(490430 . . .)
- , , , ,

.
,
. ,
,
( ), , ,
,
,
. ,
-
,
, .

, . ,
, ,
. ,
. (12141292),
. ,

,
[19].

,
.
1860 .,

98
(17431794)
. , :

, , ,
[21, 22].
, :
. ,
, ,
, .

. (17661844). [23] :
,

,
:
, . :
, ,
,
.
, ,
, ..
, -,
, ,
,
.
,
, ,
,
.
1911 .

,
.
,
. ,
,
.
,
.


. .

99
,

, ,
. : )
; )

() ; )
()
,
,
, .

,


,
.
,
,
,
. ,


.

,

,
,

,
.

,
,
,
,
,
,
,
,
,
.

100
, , [14],
.. [24], .

1.
, .. , ,
,
.
, ..
.
2.
,

,

,
,
.
3.
,
(, ,
..) . ,


. ,
,
,
.
4. (, ,
)
.

, , ..
,
, .


.

101
5.

,
.
,
.


.
6. , ,
. ,
, ,

.
( )
,

.
7.

,
, ,

.
, ,

, ,
,

,
,
, .
, ,
, ,
, , ,

- .
, ,

.
8. -
, -
, , ,
, -

102

.

.
9.
.

, .

.
10.
.
, , ,
.
, ,
. , ,

.
11.
.

103

4. .
,

.
,
,
, ?
. [1]
,
, . .
,
,
.
.. [2]

4.1.

.
,

,
. ,
, .. , ,

. ,
,
,
,


.

, ,

, ,
, ,
. ,
, - . ,
,
, .

104
,
.

,
.
,

.
,

.
,

. ,
.
, ,
, , ,
.
,
, , ,
, .

,
.
. ,
.
,

,
, - .
, ,
,
.
, ,
.
, , .

,
,
.
, ,

105

, .. .
, , .
,

.

.
,
.
, ,
..
.
,

. ,
. ,
,
,


, ,

. ,
. ,
.
,
,
,

.

. ,

.
,
.

.

. ,

,
,

106
.
, , ,
: ,
,
, .
,
, , ,
. ,
.
.


.
.
,

.
,
,
? , ,

.
,
,
.

,
.

,

.

,
, ,
,
, .. , .
,
, , ,
, - , ..
. ,

107
, ,
.
4.1.


, ,
,


,
, ,

: .

108

,
,
. ,
,
, .
-2, , -1,
. , -2,
-3
.
-1,
,
(. 4.1).
,

.

,
,
, ,
.

4.2.



,

.
,
,
,
.
, , , , .,

.
,
..
.

109

.

.
,
.

[3-12].
.
6.1 8.6,
.
wep
w ,
(
), ..

wep = dV;
rp 2

(4.1)

w = dV,
rp 2

(4.2)

, v
, dV
, rp .
,
1,

= 8,851012 1 = = 8,851012 3,

(4.3)

. (1823)
.
,
.
.

110
( ).
,
, , .
,

, .

, [3, .457]
R = aA1/3,

(4.4)

, .
= rp = 1,12 = 1,12.10 15 .

4

Vp = rp3 = 1,1210 45
3
3

= 5,8810 45 ,

(4.5)

, , p
(, ) . ,
mp = 1,672510 45 , rp = 1,12 10 15 ,

mp
1,6725 10 27
p = = = 2,81017 3.
Vp
5,8810 45

(4.6)

= 3 1019 3.

(4.7)


.
ma n
= m n.

(4.8)


= d2/4
, d [4, . 209]:

111
1
n = .
2

(4.9)


m = V,

(4.10)

V
d
V = .
6

(4.11)

d 4
2 d
= V n = = ,
6 2 3

(4.12)


c:
19

2
2 310
k = = = = 1,61030
d
3
38,851012

(4.13)

P
,
,
, .
P = P / da.

(4.14)

P , ,
..
P = 1/ = 1/4 107 = 8105 2.

(4.15)


.
P = P ./d = 8 105 1,61030 = 1,31036 2 .

(4.16)

112

(
) , , , ..
w = P = 1,31036 -3 .

(4.17)

,
51015 ,
, 1
, , , 200
, 1 . 1 . .

2w 1/2
21,31036 1/2
u = () = ( ) = 5,4 1023 1

8,8510 12

(4.18)

(
)
u
5,4 1023
v1 = = = 4,34 1023 1.
1,24
1,24

(4.19)

(
, )
v2 = 3108 1.

(4.20)

( )
(
[4, . 210]:
dF = dSdv/dx,

(4.21)

dF

dx

dx

dS

dv

dv

= = P = P .

(4.22)

113
rp = 1,1210 15
rn =1,210 15 ,

= rn rp = 810 17 .

(4.23)

. 6,
, ,

v = 31021 1

(4.24)


x
= P = 1,31036
v

810 17
= 3,510 2 1 1.
31021

(4.25)

= /,

(4.26)

, ,
3,510 2
= 4109 2 1
8,8510 12

(4.27)


:
= 4109 2 1.

(4.28)


[4, . 211; 5, 6]
= 3 / u 4109 / 5,41023 = 7,41015 .

(4.29)


d = /k = 7,410 15/ 1,610 30 = 4,610 45 .

(4.30)

114

= d/4 = (4,610 45 )2 /4 = 1,6610 89 .

(4.31)


V = d/6 = (4,610 45 )3/6 = 5,110 134 3.

(4.32)


n = 1/ 2 = 1/ 1,417,410 151,6610 89 = 5,810102 -3.

(4.33)

:
m = / n = 8,85 10 12/ 5,810102 = 1,510 114 .

(4.34)

, ,

= m / V = 1.510 114/5,110 134 = 31019 3.

(4.35)

, , :
= mu2/ 3k = 1,510 114 (5,41023 ) 2 / 31,3810 23 = 10 44 .

(4.36)

P = const

cP = 3k / 2ma = 31,3810 23/ 21,510 114 = 1,41091 2 2 1


k = 1,3810

23

(4.37)

- .

V = const

cV = cP/(1 + 2/N) = 1,41091/(1 + 2/5) = 1091 2 2 1,

(4.38)

N (, N = 5).
,
,
kT = u V / 3 = 5,410237,410 15 8,8510 121091/ 3 =
= 1,21089 3 1.

(4.39)

115
3.2.

= 8,851012
P > 1,310
w > 1,31036

3
2
3

T < 1044
V1 > 4,31023
v2 = = 3108
a 4109

1
1
21

k 1,21089

3 1

4109

3,5102
1 - 1,4
cP > 1,41091

.11

cV > 1091

22 1

36

2 1

( )

m < 1,510114
d < 4,61045
n > 5,810102

< 7,41015

u 5,41023

116


= u/ = 5,41023 /7,410 15 = 7,31037 1

(4.40)

= n = 7,31037 5,810102 = 4,210140 1 .

(4.41)



, ,
,
, . ,

, , ,
,
.

(. 4.2).
,
.

4.3.

.

, ,
().
, . .
.

: ,
(. 4.1) [7].
,

. ,
.

117

. 4.1. ,

, ,
: ,
(), .

: ( )
( , ).

: ( )
( ).
.

,
, .
, ,
,
.


,
,
.


.

(. 4.2)
1. .
,
.
,

118
(), .

. 4.2. .


, , ,
,
. , ,
,
. , ,
-2
.
,
, , ,
..
.

[4, . 212213]:
dM = D dSdt d/dx,

(4.46)

119
dM , dt
dS
; D ; d/dx
.


:

c
= (D ) + (D ) + (D ) .
t
x x
y
y
z
z

(4.47)

D ,
c/t = Dc

(4.48)

( ), - ;
.
2. ().
,
(
,

), ,
.

.

[4, . 210]:
dFx = dSdvy/dx,

(4.49)

dF , dS
; dvy/dx
,
; - ,
, ,
, .

__

= u/3.

(4.50)

120
1/3
, . ,
, , = 0,499.
,
.

.
k ,
.
T .
3. .

,
,

.
.

[4, . 210]:
dQ = kdSdtd/dx,

(4.51)

k = cv ,
,
, ; d/dx
.
[8, .
285, 315]
= (u)/2cP,

(4.52)

u ; cP
.

/ = (/ ) ,

0,5 1.

(4.53)

121
, ,
,
.
.
, ,
[9, . 447455]:
t = a f/cV, a = k /cV,

(4.54)

(, t) (x, y, z) t; k = onst
, ; f .

(. 4.3)
1. .
.
,

.
.
.
,
,
, :
,
(
):
v/2 + dP/ = const;

(4.55)

:
RT
NB()
NC()
P = [ 1 + + +];
V
V
V

(4.56)

122
:
dv
1
= gradP + v,
dt

(4.57)

, ,
, .

. 4.3. .

,
, ,
-2 . ,
, ,
.

123

,
, .
, , , ,

,
,

.
2. (1- )


[5, 6].

, :

= Q (x, y, z, t),
t

(4.58)

Q(x, y, z, t) ; - ;
( ),
[4, . 535]:
____
= /
(4.59)
- ; ; - .
,

,
,
.

dAx
dAx
= P(x,t),
dx
cxdt

(4.60)

124
dA
div A = P(x, y, z, t);
cdt

(4.61)

,

, .

(. 4.4.)
1. .
,
.
, ,
, , ,

:
dv
+ v = grad H rot
;
dt

(4.62)

divv = 0;

(4.63)

P
v
H= + ;

2
= rotv = /;
= vdl,

(4.64)
(4.65)
(4.66)

v
; ; - .

,
.
.
,

125
,
.

. 4.4.

2.
.
-
, :

v (r) =
4

(r - ) d

(4.67)

|r - |

- -.


.

126

1. - ,
,
, .. , . ,
, ,
( ).
2.
,
.
.
3.

.


, , , ,

,

, ,
,
, , ,
, .
4. ,

;

, , :

, ;

;
(
) ( ). .

.
5.

, -1, ,
. ,

.

127

5.
,
, .
.- [1]

5.1.
[2].

., 1858 .

[3, 4],

,
,
, ,
. ,
,
. ,
.
,
, 1815 .
. .

. ,
.
,
.
, 1788 . [5],
, ,
- ,
. ,

, .
1839 . :


. : ,
- ,

128

5. .

, , ,
.

. ,
,
,
, .

.
, 1853 .,
,
.
, ,
,
,
. ,
, [6].
.
[7]
,
.
.
, 1877 .
, 2n .

; 2n
n
.

(ootes),
, .

..

. , ,
.

, , ,

, , ,
.

129

, ,
, , ,
.
18771878 .
, .
,
,
,

.
18761883 . . [8]
,

,
.
Re = vl/, ,
, v - , l-
,


.

.
1894 . .., ,
,
, .
, ,
.

[9].
., ,
[1011]. ,
,

, .
. ,
.
, ., .
20- .
.,
, .

130

5. .

..
. .
..
,
,
.

.

...
[9, 12, 13].
..
,
[14, 15],
.
, [16],

. .


[. . .].
,

, . ,
,
,
[17].
, ,
, ,
, .
, ,
. , ,
, .
,
[18] .
.
,
,


, .

131

,

.

,
.

5.2.


, .

,

vdl
rot v = lim 0,
S0
S

(5.1)

. . ,
. , ,
,
.
,
.
1 vx
vy
1 vx
rotz v = ( ) = 0,
2
y
x
2 y

(5.2)

( ) vx
, , .. z.
,

(. 5.1).

132

5. .

. 5.1.
.

, , ,
,
Re:
Re = vl/,

(5.3)

v ; l ;
.
[8, 18 21 .]

2000 ( 2300),

() .
.
,
.



.

,
[22].
,
= Pr u/2cP ,
Pr ,

(5.4)

133
Pr = cP/k;

(5.5)

u - ; cP
; - ; k
.

.

[18, . 285, 316318; 22],

() ;

0,5 1,

(5.6)

,
, ,
(. 5.2).

. 5.2. ,



.

.
(., , [22]).
,

134

5. .

- [19
20].
,
, ,
, ,
, -
, ,
(. 5.3).

. 5.3. : ();
(); ();
()

135

, ,

, , ,
,
.

. 5.4.
( )

136

5. .

, ,

.
. 5.4 ,
,
,

.
, ,
,
.
, ,
.
,
.

, ,
.

,
dF = adm = (Pe Pi)dS rdm,

(5.7)

dS = rhod;
, dm; r ,
; ho ,
d , dm.
5.7,
Pe Pi dS
r > ro =

dm

(5.8)

r dm > (Pe Pi)dS,

(5.9)

.. dm
. r ro.

137

r < ro ,
. :
dF = (Pe Pi)dS = r dm.

(5.10)

,
P = RT

(5.11)


, :
u
u
Pi =iR (T Pr ) = Pe (o i) RT Pr .
2cP
2cP

(5.12)

,
u
Pe Pi = (o i) RT +

Pr .
2cP

(5.13)


:
L = rmu = const.

(5.14)

,
u
dF =[(o i) RT +

Pr ] dS - dm =
2
2cP
u

= (o i) RT rd +

LdL

2LdL

Pr d d.
2cP

rdm

(5.15)

rdm

,
.
, .
,
.

138

5. .

. 5.5. ()
()

. 5.6. ( )

r, dF = 0,
,

139

, , .
.

, .
, [2325],
(. 5.5, 5.6).

5.3.
,
.
, ,
,
.

,

, .
,
,
;
,
.
,

. , ,
. ,

.

, ,
.
, ,
. 5.7,, 5.8,. ,
, ,.
, ,
,
( ).
. ,
,
.

140

5. .

(),
,

).
, r = var, ,
:
v = const; p = mv = const; w = mv/2 = const,

(5.16)

.


. 5.7, , 5.8, . ,
,
.
,
.
.
,
, ,
F, F
,
.

. 5.7. :
(); ();
()

141

. 5.8. : ();
(); ,
()

(. 5.7,)
b :
v/v = S /r = vt /r

(5.17)

v /t = = v / r ;

(5.18)

ABC AEF (. 5.9) ,


/ = - vr /v

(5.19)

vr
v vr
v vr
= - = - = ,
v
r v
r

= - vr,

(5.20)

(5.21)

..
.

142

5. .

r,
a r + v vr = 0;

(5.22)

,
v

( a r

+ v vr) dt = ( r + v ) dt = const.
t
t

(5.23)

,
vr = const.

(5.24)


mvr = const,

(5.25)

, r2 < r1
p2 = mv2 > p1 = mv1 ;

mv2
mv1
w2 = > w1 = .
2
2

(5.26)

,
,
, (
) .
,
.
, ., .


,
:
r
u = u .
r

(5.27)


( ): ,
.

143

;
, .
,
,
F S
v vr
w = = mav = m = m v v = mvr r.
t
r

(5.28)

,
,
F S
v v
w = = mav = m ,
t
r

(5.29)

,
w = w,

(5.30)

,
.
, ,
v vr
F = = mvr
r

(5.31)

.
, ,
:
v
Fr = = mr.
r

(5.32)

, Fr , ,
vr,
,

.

144

5. .


, ,
, .

, ,

.

.
.

,

P = RT/V,

(5.33)

R ; T ;
V - .
.
, ,
,
. ,
.

vdv + dP = 0

(5.34)

.

.
,
, .
,
,
.
, ,
, ,
. ,
,
, . ,
,
, ,

145


. ,
,
(5.27).
,


.
,
,
.


.

,
, (
).
, .

,
.


,
. :
m2
m( - v + r + l )
2 = = <
3k
3k
m( + r + l )
< l = .
3k

(5.35)

m ;
; r ; l
; ()
;
v
( ); k .

146

5. .


, ,
,
.
,
,

.


Pe = P + Pi,

(5.36)

Pe ; P ,
; Pi
.
u e
Pe = ,
2

(5.37)

, ue -
,
v
P = ,
r

(5.38)

v ()
; ; ; r
.
Pi
:
i
Pi = P ;
T

(5.39)

i
= .

(5.40)

Ti/T = T, (4.36)

147

u
v
v T
= +
2
r T
2

v
T + 2 = 0.
u r

(5.41)

T = +
2
2

1/2

(1 8 )
u r

1 2 .
u r

(5.42)

, ,

v
i = (1 2 ),
u r

(5.43)

= .
v
1 2
u r

(5.44)

,
, .
.

,
v
T
T Ti
= = = 1 T
u
T
T

(5.45)

148

5. .

, ,

v = v(1 T) = 2v ,
r

(5.46)


vo R o
v

r (1 2 )
r

(5.47)

Ro vo

.
,

.

,
, (.
5.3,). ,
, ,
, [17],
, .

,

,

.
,
,

149

5.4.



,
= vdl = const,

(5.48)

; v
r ; dl .

v = / 2r,

(5.49)

..
.
, .

, ,
,

.
,

2 rdr

l + l

l dr

W = v/2 dV = dl =
V
l
4 r
2

= ln r|, (5.50)
r
2
R

w = = ln r | = ,
R
l
2

(5.51)

, , .

,
.

150

5. .

,
,
, ,

.
,
,
,
.
,
,

, .
, ,

.
, ,
,
, ,
.
,
,
( ).
.

, ,
,
(. 5.9).
,
,
.
,
.

.

151

. 5.9.
()



,
,
,
, .
,
.
.
,
, ,

. ,
, ,
( ,
)
.
,
,
, .
,
(, ) , .
, ,

.

152

5. .

, ,
, . 5.3, .

5.5.
.
[26],
(. 5.10),
,
. ,
.

. 5.10. :
;

+,



: 1 2.
46 (.
.5.4).
.
,
,
,

153

, ,
.

,
,
, .
, ,
,
,
, [27] (.
5.11).
,
, .
(
D/d 86 [28] ) .

. 5.11.

[21, 29],
, , ,

8D
1
v = ( ln ).
4 D
d
4

(5.52)

.
,
, ,
.

l/S = min.

(5.53)

154

5. .

l , S
.
,

.
, ,
,
.
. ,

.
( ), .

.
,
23 . . 5.12 ,


,
..

. 5.12.

,
.

155


,
, , .

(
), ()
.
,
,
D , d
1,7d,
0,25d, 0,7:1
( [30]
) (. 5.13, 5.14).
, ,
, .

. 5.13.

,
,
, , ,
, ,
.

, , .

, .
,
,
: .

156

5. .


, .
.

. 5.14. .
, , .
,

,

.
,
. ,

,
.

( ) .
r R,

. ,
.

. ,

157

,
, .

. 5.15.
: ;

, ( ),
, . ,
.

,
, .
,

.
,
-, .

158

5. .

,
.
, ,

.
,
,
. . 5.15


.

,
.
, r
R , (
) :
= vS = 4rRv,

(5.54)

v ,

= vS = 4rRv,

(5.55)

v .

= vS = 4Rv;

(5.56)

= vS = 4Rv;
(5.57)
S ; R
; v v -
.

Pr v/ 2cP,

(5.58)

- ; Pr
( = 1,4Pr = 0,723); v
; cP .

159

:
w = mv/2 = m(v + v)/2,

(5.59)

v .

, 1,41
.
,
,
, .

. :
m = 2rrb.

(5.60)


r /ro = r/ro;

/ = ro/r;

(5.61)

m = 2rrb = 2rorob.

(5.62)

= 2rovo = 2rv = const;

(5.63)

v = r = 2rv;

(5.64)

r = ro vo / v;

(5.65)


mv
= = rorobo4vr = 4rorobvoov
2
= hv = 2v,

(5.66)

h = 4rorobvoo.

(5.67)

160

5. .

,
= hv = 2v = 2r,

(5.68)

, ,
.

J
Mr
= = .
2
2

(5.69)

,
= 2rovo = 2rv = const;

v = r ,

(5.70)

= 2r ,

(5.71)

, ,
M
= = M f = hf = 2 f.
2
,
:

= M/2

(5.72)

(5.73)

..
() .
f, .
()

L = Mrv = Mr = M =

(5.74)

161

5.6.

5.6.1.



.
,


.

. 5.16.
: () ()
; 1
; 2

,
,

- (. 5.16):

(r ) x d

v (r) = ,
4 L | r |

(5.75)

162

5. .


; r - L; - ,
.
:
vx ~

3
sin cos
cos;
4
r

3
sin cos
v ~ sin;
4
r

vz ~

(5.76)

3
.
2 r


,
.
,
, :
v = / 2 r,

(5.77)

.

.

,
.
, .
b (b ,
),
, 4r ,

b
v = ,
4r

(5.78)

163

, ,
v ~ 1/ r.

:

v dS = b.

(5.79)

,
, ,
,
,
.
,
.
.
,

,
.
.
,
,
.
,
,
(5.6),
:
(v)
= Pr ,
cP

(5.80)

Pr - ( 0,72 < Pr < 1), cP


, .
,
,
.
,
, ,
, .

164

5. .

, ,
, ,
,

-:
,
.

5.6.2.

, , ,
e.
[18, 22, 30, 31, . 447-455],




= ( + + ),
t


z

(5.81)


f
(, t) = ,
P

(5.82)

(, t) , , z
t;
,

; f - ; P
;

( + + ).

z

(5.83)

,
, ,

165

.
, , .


q (5.83) :
q
2
(r,t) =

4acP r

-
e d,

(5.84)

r / at

r .
, ,
:

grad T = =
3/2

2 acP r

d) .

(5.85)

r/ 2 at

grad T = kqq

1
(

1
= kqq (
r
r

d) =

r r/ 2 at

-
1 r/ 2 at
e d +
r
0

kqq2
r
= kqq .
r
4at

d) =

(5.86)

r 0.

1

r / 2 at

-
d

(5.87)

166

5. .

, 1/r,
r = 0. ,
, r.

:
k qq
grad T = (r,t)
r

(5.88)

1 -
(r,t) = r (- e d); ro = 2 at .

(5.89)

r / ro


lim (r,t) = 1.

(5.90)

r 0.

. 5.17.

,
,
(. 5.17).

.

167

2Pma
= ,
3 k

(5.91)

P ; ma ; ; k
,
2 ma
grad = gradP
3

(5.92)

, ,
,
,
_____
(5.93)
= P/ .

,
.
,
,
, ,
. ,
,
,
.
. ,

.

5.7.

,
- .
,
,
.
,
, (. 5.18).

168

5. .

. 5.18. : 1
; 2 (); 3
.

. 5.19. .

,
.
- .
[54]

169

, ,
,
. , ,
.
( ). , .
,
, .
. (. 5.19)
.


. ,

, ,
,
,
.
,
d

= 0,36 ( )2.

(5.94)

,
.
, ,
,

.
, ,
,
,
.


. ,
.

170

5. .

5.8.
5.8.1.


, ,
.
. ,
, ,

.
,
.
.

. ,
.. ,
.

,
.
.
,
,

, .
,
.. , ,
, .. .
, ,
.
,
.

,
.
1,3.1036 ( ).
, , ,
.
,

171

,
. ,
,
.
,

. ,
,
,
.
:
;
;
.

5.8.2.
, ,
.
, .
,
,
,
(. 5.20).
,
,
, .

. 5.20. ,

, ,

172

5. .

F = cw Sv,

(5.95)

; S ; v
; cw ,
:
vd
Re = .

(5.96)

d (
), [18, . 2931, 4042].
,
,
( )
(
),
.

5.8.3.
, ,
(. 5.21).

. 5.21. ,


,
, ,
[33, . 210]:

173

dv
dF = dS,
dy

(5.97)

; dS
; dv/dy
.
,
,
..

c.
:
v
+
2

dP
= const.

(5.98)

= onst (..
)

v
+ P = w = const.
(5.99)
2
w .
,
,
dv
dP
v = .
dy
dy

(5.100)

y1, v = v1
2, v = v2, v2 v1= v, :
(v)
= P.
2

(5.101)

, , ,
, ,

174

5. .

,
(. 5.22).

. 5.22. ,


, .
, , c
, ,
, .
,
, .
,

, .. .
1852 . ..

(. 5.23) [34, 35].
.. ,
Y, ,
v
:
Y = v,

(5.102)

.

.

175

. 5.23. ,
:
:

P = P2 P1 = (v2 v1).
2

(5.103)

v2 v1
.
, ,
, ,
.

. ,

.

5.8.4.

, ,

176


[38, 39]:

5. .

3
P = k,
2 ma

(5.104)

k = 1,3810 23 K - ; = 8,8510 12 -3
- ; ma = 1,510 114 .
,
.

, .
,
.
,
. ,
,
114

grad 2ma
21,510
= = = = 8,210 81 K 1. (5.105)
-23
12
P
gradP 3
31,38 8,8510

, ,
,
(
,
).
F = SLgradP =VgradP.

(5.106)

S - ; L
, ,
, , ;
V .
,
, ,
. , ,
, b, , ,
, (. 5.24

P = P2 P1 = a gradP.

(5.107)

177


S = bc.

(5.108)

. 5.24


F = SP = abc gradP = V gradP.

(5.109)

b
P = P2 P1 = b gradP,

(5.110)


S = c.

(5.111)


F = SP = abc gradP = V gradP.

(5.112)

3
gradP = kgrad,
2ma

(5.113)

178

5. .

,
,
,
.
= const,

.
.
,

.

.
1.
,
() .

,
.
,
, , ,
..,
.
2.
, , ,
.
,
.
, ,
,

.
,
.
3.

.
,
,

179

. ,

.
4.
.
,
.
,
.

.
5.

.

.
,
.
.
6.
,
,
.
7.
: , ; , ,
, .
8.

, ,
,
,
, , .
9. ,
,
.
,
.
10.
: ,

180

5. .

,
. ,
,
.

181

6.

,

[1]

6.1.

. 1911 . [2].
-,
, , ,
- , ,
.
,
, .
.,

,
, . 1919 .
, ,
, 1840
.

.
, .
,
. 19191920 .
,
-, 20-
[2]. 20- -
,
: , ,
, 21 - 14 7 ,
, ,

1.

. (1932) [3],
, ,

182
. ,
,
, , -,
, .
, ,
.. (1932) [4]
. [5].
. ,
, ,
[626].
.
, , ,
.

.

,
,
. 70- ,
,
- (). ,

, .

. (1955),
(1956), - (1960). 1964 .
. 60-

, ,
. 70-

.
, , ..
[23],

,
.

, , ,
, , 5 , 15
,

183
, 14
. ,

,
, , ..
,
- , ,
. ,
, -, ,
(), .
,
( ),
. 1935 . . ,
,
[24].
..
.. . 1947 . . ,
. ,

. , (),
. .
, ,


, .
, ,
-.


, , ,
. , ,
.
1914
., . , ,
- ,
.

.
1930 . .

.

184
,
,
. 1932 .
.
( ).
,
.
,
,
,
,
200 2000, .

,
, , ,
.
,


. , ,

. ,
, ,
.., .
, .
. ,
,
, -
, .
, ,
, ,
,
, ,
.
.
,

.
-
, ,

185
, .
,
.


. ,
, ,
.
. ,

1999 . , ,
. ,
, .

6.2.


,
.
,
.
()

,
. ,
,
,
.

. ,
, , , ,
.
, 99%
, , .
,
,
,
.

186

, ,

.

.
,
,
.
.
, ,
.
,
,
(. . 5.12).
,
,
.
, ,
,
.

.

2000,
10 . /

d = Re/v = 20003,5 102/ 107 = 2 108 .

(6.1)

, ,
,
, .

,
8106 , ,
, 35 , ,
107 . ,
.

,
,

187
. , ,

, .
. -
,

,
, .
.

, .. .
.
,
.
, ,
, .
. 6.1
, .

, ,
.

,
,
.
,
-
.

,
,
, .

,

. ,
() .


. ,
, , .
,

188
,
:
.

( ) .

. 6.1. : ) ; ) ; )
; ) ; )


.
, ,
, ,
,
,
.
.
-

189
, .. , ,
.
,

.

,
. ,
,


,
.
, ,
,
, , ,
, ,
.
.

.
.

, [27 ]:
R = aA

1/3

= 1,12 .

(6.2)


(, , - .)
1,2 1,4 .
rp = = 1,12 = 1,12.1015 ,
.

, 1,12 :
4
Vp = rp3 = 5,91045 3
3

(6.3)

190
, , [ ] mp = 1,671027

p = mp/Vp = 1,671027 /5,91045 = 2,81017 /3

(6.4)


, ,
, .
:
vS = const ,

(6.5)

v ; S
,
.
, ,

, . .

.

.


, ,
, .. (. 6.2).

. 6.2.
: 1 ; 2

191
,
,
:
P1 = (v v) cos/2

(6.6)


.
,
, :
P2 = (v + v) cos/2.

(6.7)

,
:
P = P2 P1 = 2v v cos.

(6.8)


, ,

.
,

,
v = = 3108 /.

p = kvSprp = kvVp,

(6.9)

k ,

; ,
; v -
; Sp, rp, Vp ,
.
,
,
,
, .

192

.
2,79, , 5,051027 1, .. p 1,411026 1 .
,
i,
, S:
= iS.

(6.10)

,
.
,
i
= ,
2r

(6.11)

r = rp/2. ,
p
p
1,411026
= = = = 1018 /.
2rS
2 rp3
21,1231045

(6.12)

8,
,

. 1 / 376,65 /.
,

v = 376,651018 = 3,761020 /.
, .
. rp
.
,
r

193
v = v (rp/r).

(6.13)

vrp

4rdr

w = dV =
Vp 2
2

rp

= 2vrp,
r4

(6.14)

- , ; v -
, /; rp , ; wv , .
q
E

wq = dV; = ;
Vp
2
4p

(6.15)

, ,

wq =
2

q 4r dr

= .
4
8 rp

(6.16)

rp 16 r

q , ; , /;
.


,
w = wq;

(6.17)

q
2vrp = ,
8 rp

(6.18)


q
(v Sp) = (

),

(6.19)

194
Sp ,
v.
, q
:
, / = , / ;

q, = v Sp , /.

(6.20)

,
[/] [/3].
, 8,851012
/.
.
rp = 1,121015 , q = 1,61019 , ,
()

1,61019
v = = 1,15 1021 1.
4 1,121030 8,851012

(6.21)



,
, ..
,
.
:
, .

,
,
.
,

vp = 2 1,15 1021 = 1,6 1021 /.

195
,
,
,
, .. 1023 1 (
4,31023 1) .
, .
,

4,31023 / 1,6 1021 /
, .. 300 . , 2,511016 ,
, 1,31039//.

,
.
( )
:
rp
= 0,36

(),

(6.22)

p - ; -
. k = 2,

.
(

,
,

),
1,122 1030 2,81017
= 0,36 ()2= 2,51018 = 1014 = 2000 .
4109
8,851012
, -, ,


, ..

196

, -, 10 20 .
. ,
,
,
.

np = na p/ = 5,810102 2,81017 /8,851012 = 1,810131,

(6.23)

na
, p ,
2,8 10 / , .

p= 1/ 2 n = 1/ 2 1,810131 1,661089 = 2,31041

(6.24)


(
):
= / = 1046 8,851012/2,81017 = 3,11075 .

(6.25)


:
_____
_________________
u = u / = 5,41023 8,851012 /2,81017 = 3109 -1 . (6.26)

p= up/p = 3109 /2,31041 = 1,31050 1 .

(6.27)

6.3.

-
,
. ,

197
, ,

.

. 6.3. :
;


,
(. 6.3.)
, ,


. , , ,
,
, . ,

,
,
,

198
RT
P = ,
V

(6.28)

R ; T ;
V . ,
,

:
T
V
P1 = P ( + ).
T
V

(6.29)



v
P2 = ,
2

(6.30)

v . ,


P = P1 P2 .

(6.31)

P ,
. ,
, ,
.
, ,
, ,
.
. , ,
, .
,
,
. P2 = 0
P1,
.

,

199
. , , ,
,
,

,
.
,
,
, (. 6.4).
,
,
,
,
. , ,
, .

. 6.4. .


.
, . ,

,
.
, ,
.

(.6.5 6.6) .

200

. 6.5. :
( );
() .

. 6.6.
(- - )

.


.

201
.
,
.
.

,

.
.

, ,
,
, .
, , ,

(6.32)
= u/ 2cP
u , cP -
.
,
,
, 2v

P 2v,

(6.33)


F = S P.

(6.34)


W = PV,

(6.35)

V .

(
).
(5.101) ,
, ..
,

202
P 0,5vp.

(6.36)

vp .
, ,
, :
P 0,58,851012 1,62 1042 = 1,131031 .

.
,
2,27 , , 3,61013 . -
, , 7,6 ,
3,8 , 61013 .
. 6.6
.
,
, ,
- , 1,21015
4,51030 2
= 0,1 = 1016

w.
3,61013
P = = = 81032 ,
S
4,51030 1016

(6.37)


w.
3,81013
P = = = 8,41032 .
S
4,51030 1016

(6.38)

, , (6.38)

, 1,31036 .



,
P = 81032 / 1,31036 = 6,15 104 = 0,0615%.

203

P = 8,41032 / 1,31036 = 6,46 104 = 0,0646%.

,
,
,
. ,
,

,
,
.
,
,
( ).
, ,
(5.110)
P = 2vp1vp2 .

(6.39)

- ,
,
.
,
, ,
(. 6.7).
, ,

, , .
, ,
, , ..
, ,

,
.
,
.
, ..
,
,
(. 6.7).

204

.
6.7.

()

: ;
;


:
b
v = ,
4r

(6.40)

b - ;
, ,
,

:
b11 b2 2
F = ,
4r
.

(6.41)

205

,
.
1.
,

,
,
v Vp:
p = kvSprp = kvVp,
2.
.


q, = v Sp , /,

(6.42)

3.
,

(..
).
4.

,



.
5.
,
.
6.



.

206

6.4.

(. 6.8).

. 6.8.

,
,
,

.

,
,
, -
.
,

. ,
, ,
.

,
.

. ,
. ,

, .

207
.
.
, ,
,

-
:

. , ,
,

. ,

,
( 16 .).

,
.
, ,
, .
, 2,79
, 1,91 .
,
,
, 1,674821027
, 1,672521027 0,00231027 .
, ,
, , ,

, .

6.5.
6.5.1.

[923],
,
, ..
,
,
.

.
, I ,

208
, [2527]

.
.

.
-
2,
.
, 3;
3; -4,
-. . 6.1
, . 6.9 .
6.1
,

p
n

p
n

1/2
1/2

2,792743 0
1,913139 45

p+n

0,8574073 2

2,27463

p + 2n

1/2

2,97884 1

8,48212

He

2p + n

1/2

2,127544 7

7,71828

He

2p + 2n

0,000

28,29624

2
1
3
1
3
2
4
2



,
() ,
.
, , ,
,
.
, ,

209
,
,
, .

. 6.9. (), (), (), (),


-3 () -4 ()

210


.

, ..
,
.
.
.
,
(
) .
,
.
,
,
,
,
, ..
I = 2 I = 1,

(6.43)

, ,
D = 0,86 p + n = 2,792743 1,913139 = 0,879604 , (6.44)
. 2%
.

.
,

:
= 2,9797 p = 2,792743 .

(6.45)

( 8%)

, .
, ,
,
.

211
8,48 ,
3.
,
2,27463 ,
= 8,48212 32,27463 = 1,65823 .

(6.46)


,

, , ,
.
-3 2,1275 ,
(2,79). 23%
. -3
7,72 ,

= 7,72 32,27463 = 0,91 .

(6.47)

, ,
,

,
.

3 .
28,29614 , ..
18 , .
, .
,
,

,
, ,
. ,
,
. -
,
(. 6.10, )

212
,
- .
, - ,
-, .
-,
, ,
,
-.
-.

6.5.2.
[25-27]
,
, .
(. 6.2, 6.3).
6.2

37,74

56,315

18,6

3+

64,75

8,44

3/2-

76,21

11,45

1+

79,58

3,37

3/2

84,46

4,9

5
9

5
10

5
11

5
12

5
13

213
6.3.

39,04

0+

60,32

21,3

3/2-

73,44

13,12

0+

92,16

18,72

97,11

4,96

0+

105,29

8,18

6
10

6
11

6
12

6
13

6
14

-,

, .
, . .
6.2 6.3
. ,
.
.
60

-, -

Zn
30



13
67 .
- , .. ,
-:
4

12

16

20

24

28

32

36

40

44

48

52

56

60

He, Be, C, O, Ne, Mg, Si, S, Ar, Ca, Ti, Cr, Fe, Ni, Zn
2

10

12

14

16

18

20

22

24

26

28

30

- ,
.

214
,
-, -
-,
- ,
.
, ,
- ,
.
,
- -.
(. 6.4)
-
-.

(k) - ,
.
n,
, .. .

Z.
, 2, 8, 20 28
8

. Be,
4

,
.
, -
,
-, , ,
-,
.

(. 6.10),
, -.

215
6.4

Vv
N E

28,29624

Z
4

56,59248

2
8

84,88872

4
12

He
Be*

E,

28,29624

56,5006

0,0914

-0,0914

92,1635

+7,2748

8,3662

127,6212

14,4362

7,1614

160,6473

18,1661

4,7299

198,2573

28,4802

10,3141

236,5386

38,4549

9,9747

271,7820

45,4121

6,9572

306,7198

52,0536

6,6415

342,0555

59,0926

7,0380

375,477

64,2184

5,1258

411,468

71,9131

5,6947

447,707

79,8559

7,9428

484,004

87,8566

8,0007

2
4

515,009

90,5654

2,7088

4
6

C*
113,18496

6
16

141,4812

8
20

169,77744

10
24

198,07368

12
28

226,36992

14
32

254,66616

16
36

282,96240

18
40

311,25864

20
44

339,55488

22
48

367,85112

24
52

O
Ne*
Mg
Si
S
Ar
Ca
Ti*
Cr

Fe
396,12736

26
56

424,44360

28
60

Ni
Zn*
30

: * .

216

. 6.10.

.
4

,
, .. ,
2, 8, 20, 28, 50, 82, 126.

-,
( ).

= 4m + N + ip ,

(6.48)

m - ; N ,
- ( N = 0;2;4); ip (ip =
0;1).
,
, , ,
, -,
,
, -,
-,
.
. 6.5 6.11
. ,
.

217
2
0
1

Ax
3

,
8,4812

I
1/2

28,26924

0+

19,78712

3/2

1,9324

+p

Li

6.5

m + N + Ip
3n + p

26,330

8
Z

Ax

m +N + Ip

13

2 + 4n + p

14

15

16

17

10

18

N
O
F
Ne

Ax
Z
16

36

17

37

18

38

19

39

20

40

21

41

22

42

S
Cl
Ar
K
Ca
Sc
Ti

,
84,456

6.6

3/2

56,593

27,864

3 + 4n

105,2867

0+

10,8307

84,8887

24,3980

3 + 4n + p

115,4939

1/2+

10,2072

84,8887

30,6062

127,6212

0+

12,1273

113,1849 14,4363

4+p

128,221

5/2

0,7998

2 + 2p

132,1433

3,9223

20
6.7

,
,
,
m +N + Ip ,
I
8 + 4n

308,7198

0+

226,370

84,350

8 + 4n + p

317,105

3/2+

88,3852

226,370

90,736

9 + 2n

327,3475

0+

10,2425

254,666

72,681

9 + 2n + p

333,726

3/2+

6,3785

254,666

79,060

10

342,0555

0+

8,3295

282,962

59,093

10 + p

343,140

7/2

1,0845

10 + 2p

346,909

0+

3769

218
Z

Ax

19

47

20

48

21

49

22

50

23

51

24

52

25

53

26

54

27

55

28

56

28
6.8

,
,
,
I
m +N + Ip ,

K
Ca
Sc
Ti
V
Cr
Mn
Fe
Co
Ni

Z
34

Ax

35

85

36

86

37

87

38

88

39

89

40

90

41

91

42

92

43

93

44

94

84

Sc
Br
Kr
Rb
Sr
Y
Zr
Nb
Mo
Tc
Ru

9 +10n+p

400,197

3/2+

254,666

145,531

10 + 8n

416,004

0+

15,807

282,962

133,042

10 + 8n+p

425,623

7/2-

9,619

282,962

142,661

11 + 6n

437,797

0+

12,174

311,259

126,538

11 + 6n+p

445,8463

7/2-

8,0493

311,259

134,587

12 + 4n

456,3537

0+

10,5074

339,555

116,799

12 + 4n+p

462,912

7/2-

6,554

339,555

123,357

13 + 2n

471,770

0+

8,858

367,851

103,912

13 + 2n+p

476,820

7/2-

5,050

367,851

108,969

14

484,004

0+

7,184

396,147

86,857

50
6.9
, , ,
m +N + Ip ,
I
17 + 16n

727,330

0+

481,036

346,294

17+16n+p

737,380

3/2

10,050

481,036

256,344

18 + 14n

749,239

0+

11,059

509,332

239,907

18+14n+ p

757,858

3/2-

8,619

509,332

248526

19 + 12n

768,462

0+

10,604

573,629

230,833

19 +12n+p

775,534

7,072

537,629

237,905

20 + 10n

783,904

0+

8,370

565,924

227,980

20 +10n+p

789,050

9/2+

5,146

565,924

223,126

21 + 8n

796,519

0+

7,469

594,221

202,298

21 +8n+ p

800,623

9/2+

4,104

594,221

186,402

22 + 6n

807,040

0+

6,417

622,517

184,523

219
Z
54

Ax

55

137

56

138

57

139

58

140

59

141

60

142

61

143

62

144

63

145

64

146

82
6.10

, , ,
I
M +N + Ip ,

136

Xe
Cs
Ba
La
Ce
Pr
Nd
Pm
Sm
Eu

27 +28n

1141,891

0+

763,270

378,621

27+28n+p

1149,320

7/2+

7,429

763,270

386,050

28 + 26n

1158,322

0+

9,002

791,539

366,783

28 +26n+p

1164,520

7/2+

6,198

791,539

372,981

29 + 24n

1172,891

0+

8,144

819,808

352,355

29 +24n+p

1177,891

5/2+

5,227

819,808

358,083

30 +22n

1185,116

0+

7,225

848,077

337,039

30 +22n+p

1195,910

10,794

848,077

347,833

31 + 20n

1195,682

0+

0,228

876,346

319,336

31 +20n+p

1198,944

876,346

322,599

32 + 18n

Gd

126
Z

Ax

M + N + Ip

80

206

40+46n

1621,068

81

207

40+46n+ p

Hg

6.11

0+

1130,77

490,298

1628,434

1/2

7,366

1130,77

497,664

41+44n

1636,452

0+

8,018

1159,04

477,413

41+44n+ p

1640,255

9/2-

3,803

1159,04

481,216

42+42n

1645,232

0+

4,977

1187,31

457,924

42+42n+ p

1648,213

9/2

2,981

1187,31

460,905

43+40n

1652,511

0+

4,298

1215,58

436,934

43+40n+ p

1654,708

2,197

1215,58

439,131

44+38n

1658,470

0+

3,762

1243,85

414,623

44+38n+ p

1659,770

1,300

1243,85

415,923

Ti
82

208

83

209

Pb
Bi

84

210

85

211

86

212

87

213

88

214

89

215

Po
At
Rn
Fr
Ra
Ac

220

: 8
; 20
; 82 , .
,
- 1, 4, 10, 14, 22, 30 44.
6.2
,
.
,
. ,

, ,
, ,
,
,
,
(. 6.11).

. 6.11.

:
(), (), () () .

.

. ,
,
-. .
, :

, ,

- .

221
, ,
, -
.

|I|
k = .
1/2

(6.49)

1/2 , Z
,
-, .
,
56

Ni ,
28

,
.
61

62

Ni
28

62

Ni 10,59 ,
28

u
29

63

Cu - 10,85 , ..
29


.
,
,
,
,
.
, :
1) -,
, 4,
, Z ;
2)
, k;
3) ,
,
n=ANk

(6.50)

222
29

, ,

P = 239,286 I = 1/2
15

- (m = 7), 28 1
29

1/2.

28

P
15

P
14

28

17,87 , ,

P 6
15

-. -
14- (29- ),
(. 6.12).
30P ( = 250,6119 , I = 1) - , ,
, 1. :
,
.
31P ( = 262,918 , I = 1/2) -,
.
32P ( = 270,865 , I = 1) - , ,
, 1,
( = 0,2523).
6.12
Ax
28

P
15
29

,
224,419

239,286

17,87

1/2+

250,6119

11,33

1+

262,918

12,30

1/2+

+1,1317

270,855

7,94

1+

0,2523

P
30

P
31

P
32

P
33

P
34

280,9594
287,520

10,1
6,57

1/2+
1+

223

6.5.3.
.
. . 6.13
.
6.13
Ax
5

,
26,330

31,9948

5,6648

39,2455

+0,822

-0,0008

7,2507

3/2

+3,2564

-0,040

41,2782

2,0327

+1,6532

45,330

4,1518

3/2

Li
3
6

Li
7

Li
8

Li
9

Li

Li 26,33 , ..
3

-, ,
- ,
. ,
,
= 1021 ,
5

Li + p.

(6.51)


, ,
, ,
;
(. 6.12 , ),
1/2.

224

. 6.12. Li: ;
3
6

Li = 31,9948 ,
3

, > , 1. ,
6

Li + D,

(6.52)

.. - .
(), () (. 6.13).

. 6.13. Li
3
7

Li ( )
3

225
(7,25 )
. 3/2
D.
(
)
,
-,
.

. . 6.14

6.14
Ax
7

4
8

10

11

12

,
37,6012

I
3/2-

56,5006

18,9

0+

58,1657

1,66

3/2-

1,1776

0,03

64,9777

6,83

0+

1,22

65,478

0,5

1/2+

37,6012
4

, , . 2p + n , , ,
-, ,
,
, 1 (. 6.14).
9 7
. ,
,
(. 6.15).
10, , ,
-, ,
. ,

226
1,22 ( = 2,5 rp, rp
) (. 6.16).

. 6.14.

. 6.15.

10

. 6.16.

11

() ()
4

8
. ,
,
18,9 .
-.
56,5006 < 2 = 56,59248 , , :
8
= 31016 . ,
, .
, 18,9
-.
11 ,
.
, Z
, .
, = 2Z -,

,
-.

227

. . 6.15
.
6.15
Ax
8

5
9

10

11

12

13

,
37,7382

I
2+

56,315

18,6

64,7509

8,44

3+

1,8007

+0,074

76,5760

11,45

3/2-

2,6825

+0,0355

79,5760

3,37

1+

1,002

84,456

4,9

3/2
8

, 37,7382
5

2+, ,
8

= + 3p + n,

(6.53)

.
. 6.17.

10

. 6.17.
5

. 6.18.

9 56,315 < 2 = 56,59248


, , :
9

2 + p.
5

(6.54)

228
10 64,7509 3+.
>2 , ,
-.
(. 6.18).
11 . 3/2.
, , , ..
-. ,
.

11

2 + p + 2n.

(6.55)

. 6.19.

11

. 6.19.

. . 6.16
.
6.16.
Ax
9

6
10

11

12

13

14

15

16

,
59,037

60,318

21,28

73,4418

0+

13,12

3/2+

10,3

+0,031

92,1635

18,72

0+

97,1099

4,95

1/2-

0,7024

105,2867

8,14

0+

106,5048

1,22

1/2-

110,757

4,25

0+

229
9, ,
-.
, 21,3 . ,
10

= 2 + p + p.

(6.56)

(. 6.20).
- ,
.
-,
12

= 3.
6

,
- ( 7 )
(. 6.21).
,
16.

10

. 6.20.

12

. 6.21.

. . 6.17
.
12N, 74,038 ,
-. +1,
,
1,
.

230
6.17.
,
74,038

Ax
12

I
1+

/
0,46

94,1069

20,7

1/2

0,3221

104,6603

10,55

1+

+0,4036

+0,01

115,4939

10,83

1/2

0,2831

117,9838

2,5

123,868

5,88

1/2

126,536

2,67

7
13

N
14

N
15

N
16

N
17

N
18


20,7 , , . 1/2, ,
13

N = 3 + p.

(6.57)

1/2,
1.

,
,

.
.

.

16

. , ,
8

(. . 6.18).
16

,
-
,
16

= 4.
8

(6.58)

231
6.18
Ax
13

8
14

15

16

17

18

19

20

,
75,560

94,1069

23,17

111,9522

0+

0,7189

13,22

0,084

127,6212

15,67

0+

1,8937

0,0265

131,7635

4,14

5/2+

0,30

139,810

8,05

0+

143,7671

3,95

5/2+

151,371

7,61

0+

-
90 ,
(. 6.22). .
16 , 20.

5/2+, .
-,
.

16

. 6.22.

232
16
( ).

.

-,
.
40

,
20
16

-:
8

(. 6.23).
16

50

F 9

20

- 16

, ,
8

40

. 6.23.

20

-.
, 22 -;
- 50.
40

6 - (. 6.24).
20

233

94

. 6.24.

Ru
44

108, ..
22 - 20 . . 6.26,
12 12 -
, 9 - , 4
. , ,
, ,
.

. 40 28,
56

Ni.
28

5 -
,
64Gd. 82
146

Gd = 32 + 18 ,
64

. 6.25.

(6.59)

234

146

. 6.25.

Gd.
64

12
126.
.
216

Th. 90

- .

.

6.6.


,
,
() (. 6.26)
().

235

. 6.26.


,

, ,
,
.
,
, ,
,
.
, ,
,

.

1018 1023 (-).
, ,

,
, .

.
, ,
, .
, ,
,
,

, .
,
,
,

236
, (
)
.
, ,
, ,
,
,
.
,

, ..
.
, 6 ,
- 28,3 , ,
,
-, -. .
,
-,
, .. - .
, -
, .

, , ,
. ,
.
,
.
, ,
.
-.


,
.
, ,
,
, ,
,

237
.
.


.

(), ,
,
.

,
. ,
,
,
. ,
,

. ,
.

, ,
.


.
, .. ,
,

.
, ,
,

. , .
[28] ,
1 1 , 1 .
,
.
, 5 24
0,02 . 5 1
137 . ,
,

238
.
, .
, 5 1
20 .
, [24],
226
, -
Ra
1600 , ,
,
, ,
, ,


,
, , ,
,
.

.
,
, .
,
,
,
.
,
. ( )
,
, . ,
,

, .



.

6.7.
, -,
,
.

239
, .

-,
.
-,
, - ,

,
.
, ,
,
.
.

, ,
,

. ,
.
1,1123
/, ,
. -
, , ,
,
,
, .
- 7,074
/.
56,
13 - ,
8,79 /.
-, 28,2962413 = 368,85 ,
-
, -, -.
492,27 368,96 = 123,3 ,
2,2 /.
,
-, ,
-.
,

240
, ,
.

,
.
,
.
.
5, 1618,
180 .
,

.

,

,
.
, . ,
,
, ,
.
,
28 7 -.
: 1) ,
, -; 2)
-,
; 3)
-,
-,
. ,

.

.
,
, ,
,
.
.

241

.
1.

,
,
0,1 , ,
.

1,151021 /;

400 .
2.
,
.

.
, ..
.


,
.
.
3.


.
2.1032 , ,
,
,
1,31036 .
4.

,
,
. ,

,
.

242
5.
,
. -,

. -

,
, ..
6. ( )


() .
7.

, ,
.

.
8.
,
.

243

7. , ,

, .. ,
( ),
, .
. [1]

7.1.


,
.
[25],
.

,
,
, .
(490430 . . .)

. ,
- (),
(), () ()
.
. ,
,
-
,
.

,
.

,
. (500
428 . .)
,
.
.


. ,

244
.
.
(. 500440 . .) (. 460370 . .)

,

. ,
.
. , . .
, .

. ,
,
.
( ! ..),
.
, ,
, .
.
. ',
. .. ,

( ).
,
, [6]. 1987 .
..
, ,
, ,
, ,
.

. , .. 1903 . [79],
,
.
,
,
. - [10].
,
- ,
90. 1911 .
,
[11]. , ,
1013 1012 ,

245
, ,
, 108 .
, , ,
, ,
,
, ,
, . .
,
,
.
,
, ,
, - .

.
.
. [1214],
()
, ,

.
.
, ,
:
, ,
,

.
.

1922 . . [15], ,

.
, ,
( ):
p = h/c,
- , - .
= p,
.

246
, ,

:
. ,
- .
= h, ,
. :
,
, . ,

.
1924 . ,

1913 . .
-
[16]. , ,
, ,
p
= h/p.
,
(, .) ,
, , .
1927 . . .
[17, 18].
,

. ,

,
.
1925 . ,

,
[19].

(1925),
[2023].
1926 . .
[24].
, .. .

247
1926 . . [25, 26] ,
:
8 m
+ (E U) = 0.
h
,
,
,
. , ,
,
, ..
,
.
, .


.
,

.
. (),
. () . ().

. ,
,
, , , .. ,
, .
,
, ,
.
,
.
= h.
,
(1926), ,
. , ,

,
.

-,
.

248

, .
, ,
, .


1927 . [19],
.
,

.
1928 . . ,
,

[27].
,

(
) -
.
, ,


,
.
,
, ,
. ,
, , ,
( )
.
,

,
(, ,
.),
,
.
.
- ,

,
.
, ,

249
, .
,
.

, , , , ,
, -
,
.

.
, , ,
, .
,
.


.


,
.

7.2.


,
. ,
.. [28], .
, ,
.
, ,
- .
: , , ,
, .
, .

,
.

250
, ,
, .
, ,
, ,
,

. ,
,
,
.
E = h ,
,
,
.
,
, .

.
, ,


h/2.
. ,
?
, -
, .
,
,
, , .. ,
, ,
,
. ,


,
.
, ..
,
,
. ,
, .
, ,

,
, , , -
. , , , ,
, , .

251
,
, , .
,
, . ,
.
.
,

. ,
.
, ,
- ,
, ,
,
.
, ,

.
,
,
.
70 ,
, ,
- ,
, -
. , : -
,
!
, ,
.
, .
,


.
,
-
, .
,
,
,

252
-
.

.

,
, ,
.
,


,
?

,

-.
,
,
, -
,
.
, .. ,
, ,

.
, , , ?
,
? ?
?

,
, -
,
.

.

, ,
,
.

253

,
, , ..
, .. .
, -
.
, 1911 .
,
.

, ,
.
,
,
- ,

.



,
.

7.3.


,
,
,
[25, 26].
,
,
.

.

, .
,
.
:

254
( ),

.
,

.

.
,

. , ,

[19, 2931].

,
, ,
.

. ,
,
.
,
.
,
. ,
,
,
,

. ,
[3234].
,
m. ,
:
8m
12 W t/ h
( W U) = 0; =
,
h

(7.1)

255
W ; U
; m .
:
d
8m
[W U(x)] = 0,
h
dx

(7.2)

.

1
U(x) = k x = 2m x.
2

(7.3)

; k = 4m
.
= 8mW/h; = 4m/h,

(7.4)

d
( x) = 0.
dx

(7.5)

(6.5), :
1
1
= (n + ) 2 ; U = (n + ) h;
2
2

n = 0, 1, 2,

(7.6)


.
,
(7.2). , ,
, [35]:
u
u
= c ;
t
x

u = 0 x = 0; x = l.

(7.7)

256
:
n
kct
kx
u = Acos sin ,
k=1
l
l

(7.8)

2 l

kz

A = f (z) sin dz.


l
l o

(7.9)

l ; f ()
.
,
, .

.
-
, [33, 34],
[36] [37].

:
8m
4m

U i = 0.
h
h
t

(7.10)


i
= ,

(7.11)


8mU
4m

(grad) + = 0;
h
h
t
4m
+ 2(grad grad) = 0.
h
t

(7.12)

(7.13)

257

h
=
2m

(7.14)

div (grad) + = 0,
t

(7.15)

div(v) + = 0,
t

(7.16)

, v grad
.
,

1
U
h
+ (grad ) - - = 0,
t
2
m
8m

(7.17)


.
rot U = 0, :
U
1
dU
grad U
h
+ grad U = = + grad .
t
2
dt
m
8m

(7.18)

grad U
f/ (
m
h
P

);


8m
.

258
, ,
,
.
grad = 0
.

W=

m
h
(grad ) + U .
2
8m

(7.19)

= ; m = ,

(7.20)

dV = 1,

(7.21)

W = dV{ U + U
2

}.

(7.22)

8m

(7.22)
.
, ,
,
,

. ,
,

.
[3841].
1885 . ,

259
1
1
1
= R ( ),

n 1
n 2

(7.23)

n1 n2 ; R :
2me4
R = = 109737,3 -1;
ch

(7.24)

me ; ; h
. R = 109677,6 1. [1214] ,
,

nh
L = = n,
2

(7.25)

n ,
= R/n.

(7.26)

, ,

1
1
E = R ( ),
(7.27)
n12 n22
n12 n22 - .

R = Rch,

(7.28)



.
,
.

260


.
, ,
.
, l,
[35, 4244]:
nx
l
= 2Ao cos ( )sin n ( t ),
l
c

(7.29)

, nx = kl (k = 0, 1, 2),
, 2Ao, , nx = (k + 1/2) l,
. l
, .. D, D .

2Ao,
2Aon, - 2Aon, 2mAon.

, ..
F = 2mAon2 = C1 = const

(7.30)

C1
Ao = .
2mn

(7.31)


P = mv = 2mAon = nC2,

(7.32)

nC2
n = ,
2mAo

(7.33)

261
mv
4m Aon
m C1 n
= = = =
2
2
2mn4

C1
=
2n

C1m 4Ao
R
= = .
2 n C2
n

(7.34)


:
1
1
E = R ( ),
n 1 n 2

(7.35)

R = hcR.

.
h

, .
,
,
1 :
h = E/,

(7.36)

= h/2
1 /.
. , 1925 .
, ,
[2022], , ,
,
.
, ,
.
, ,
,
.

262

,
, , .
,
,
, ,
,
.
.
, , ,
,
, , ,
.
:

:
n mkvk
W = + U(r1, r2,. r n),
k=1
2

(7.37)

U ;

():
n
L
n
P = = mkvk = const,
k=1
vk
k=1

(7.38)

m kv k
drk
L = U(r1, r2,. rn); vk = ;
k=1
2
dt
n

(7.39)

:
n

M=

[rk pk] = [rkmkvk] = const.


k=1

k=1

(7.40)

263

:
1 n
= kmk,
4 k=1

(7.41)


k = vdl.

(7.42)

,
,
.

, .
,
, -
,
,
.

- ,
, ,
, .
,
,
. , , ,
,
.
,

, .
,
. ,
, ,
, .
, 1927 .
[19],

264
.
(-)

.
, , , -

,
. -
,
.

, , ,
. , ,
,
.

, ,
.
,
,
,
.

.

,
.

. ,

(), , ..

.

.

.
,

,
.

265

7.4.

(. . 6),

,
.
.

, ,
.

11,70,3
[45].
, , .
,
, .
,

(,
..). ,
,
, .
, ,
,

,

.

,
. (. 7.1).

266

. 7.1. : ;
;


,
, .. .
. ,

,
,
.


, ,
, ,
.

267
, .

.
,
,
(. 7.2) [46].
,
,
;
, ,
,
.

. 7.2. : ;



[4749].
(. 7.3).

, [4752].

[52],
,
. ,
,
, , ,
.
,
.

268

. 7.3.

, ,

, [5360],
.

[6163], ,
, ,
, .
[64, 65].


.
,
-
[33, 34]. -
,
,
. ,

-,
.

: n ; l
; m

269
nlm = Rnl(r)lm()n() = Rnl(r)Ylm(, );

(7.43)

(
) . s ,
, (
)
.
,
,
, , ,
, ..


, ,
, ,
.

. 7.4.

. 7.4 ,
.

,
1s ( 7.4, ). 2s

270
(. 7.4, )
.

,

.

.
2p 3d (. 7.4, )
:
2p, 3d.
.

,
. . 7.5 , ,
.
, ,
. ,
,
.

. 7.5.

, (
) .

. ,
4,

, .. 2. ,

,
, 2 .

271
()
, .
. ,

, . 7.6.

. 7.6.

.
- ,
.
,
, ,
,
.
.


(. 7.7).
, ,

-
,
.
- , ,
,

. ,

272
, .

(. 7.8).

. 7.7.

. 7.8.

,
, ,
.

, ,

.
,
,

.

273
,
,
.

.

.
,
. ,
,
.
, ,
, /2,
. ,
, ,
,
. ,
.
,
. ,
:
,
.

7.5.
[6668 ].

(. 7.9).
(. 7.9, )
,
.
,
.
- , ,
. .
(.
7.9, ). ,
. ,
,

274
.
, .
,
,
.
.

. 7.9. :
( );
( )



,
.
.

2 (. 7.10).
2
, ,
.
. 7.10,
, .

2.
, .

(. 7.11).

275

. 7.10. 2

. 7.11. 4 () 2 ().
1p 4p
.


,
.


,

.
, ,

276
,
,
, .
, 0,0001
, 0,01 .
(.
7.12).
,
(),
10-
.
.

10 .
.
,
, ,
( ) 1,52 . .
,
,
.
. .
,

.

,
. .
,
,
,
, , ,
. ,
, ,
. ,
. ,
,
.
, .

.., . ,

277
,
, , ,
,
1%, ,
, ,
.

. 7.12.
()
():
1 ; 2 ; 3 ;
4 .

7.6.
,
.

278
: ,
, .

,
,

.

U(r) ( ).

.

1873 . .. --
[6971]. ,
,
.
.
,

(, )
.
,
..

. ,
, .

,
.
, ,
, .
.
6-
.
,

, .
13- .
,

,
. .

279

--,
. . , .

,

,
--,
(. 7.13).
, ,
,


. ,
45 .
, ,
, ,
,
, ,
.
.
,

. ,
--

-- .
51015 ,
1010 ,
-- 105
10 .

1015 . , --
.

--.
,

.

280

. 7.13. 2- - 1-



, ,
.

, ,
, .
.
, ,
,
. ,

,
,
,
.
.
.
,

--,
. , .. ,

281
,

Fy = Sv/y,

(7.44)

;
; S
; v/y
.
,
6- ,
.


.

.

. , -, ,
, , , ,
,
, -,
,

.

, , ,
.
,
,
.

,
.
,
, ,
.

(. 7.14).
, ,
,

282

.
, .
, ,
.
, , ,

(. 7.14, ).

. 7.14. :
; ;
. 1
,
; 2 ; 3
; 4
.


,
.
,
.
,
, , ,

(. 7.14, ). ,
,
(. 7.14, )
. ,
,

283
,
(. 7.14, ).
,
, .
, , ,

,
,
.

, , , .
.

7.7.
,
, ,
, .
,
,
[72, . 32]:

mv
= ,
3K

(7.45)

m ; v
, .. ; k = 1,3810-23 .1 - , ,


.

. ,

. ,

;
.

284
, ,
, ,
.
,
.
. + 20
3,6108 ,
1000 8,5109 .
, ,

.
, ,
,
.
,
- .
,
,
,
,
.
,

. ,
, .

, .
4
, , 1213
, . 3700
. ,
16 , .
,
, .
20
.
, 1010
1020 2 ,
1030 2 1010 .
, ,

285
.
,
, ,
(. 7.15).
,
.

. 7.15. .


--
.


.
,
, .

, ,
. ,
,

. .
,

--
,

,
.

,
..

, .

286
, ,
(
)
( ),

, .
, ,
,
.

.
, ,
,
.
,


.


(),

.
,
. , ,
.
, ,
, .
, , ,
,
.

7.8. -
-
,
. [73, 74] .. [7576].

,
,

287
[77]. ,
,
, ,
.

.
,
,
,
(. 7.16).

. 7.16.


--,
.
,
,
(. 7.17).

288

. 7.17.

.
,
,

.
.
,
, ,

.
,
,
,
,
.

v =

3k
,
m

(7.46)

me = 0,91081030 , ,
20 (293,3)
115,45 /.
,
, , ,
n =10281029 -3.

289
,

1
,
2 n

(7.47)

,
1030 2. ,
,
1010
. ,
,
, ,
.


, [78]
k = LoT,

(7.48)

Lo = 2,445108 ./2 ; ,
1; .
, ,
, .
,
. , ,


ne
= ,
m

m
= ,
ne

(7.49)

(7.50)

290
n ; e ;
, m .

.
,
.
,

. ,
, ,
,
.

7.9.



,
--.

,
, ..
.
, , ,
,
(. . 7.13).

45 ,
1015 ,
1010
,
105 ,
45 .
4-5 ,
, .. 8-10 :
1021 /,
10111012 /,
103 - 104 /, .
,
, .

291
,
.
, ,

.
, 100 1
4 ,
, . . 107 108
/,
10 - 103 104 /, 1000
.
, ,
,
, . , ,
,
, ,
, .
( 1- )
( 2- ),
,
.

(
).


, ,
(, ),


().

( 3- ),
,
,
.
, ,
.
4- 3- ,
,
.
().

292

7.10.
,
(),
,

.
.
,
.
,
.
, ,
.., ,
, [79].
,
,
.
,
,

--.
,
-- , ,
,
,
--.

.
, ,
,
,
, .
,
,
,
, .
, ,

,
.

293
,
, --,
.


, ,
.
, .


.

.
, ,

.
,

.

, ,
,
.


, ..

, . ,
,
.

, ,
,
.
,

.

( ). , ,
,
,

294

,
.
, , ,

. -
,

,
.
,

.
,
.
,

,
.
,
.
,
.



,
. ,

.

.
1.

.
2.
,

) ,

295
.
.
3. (-)



,
,
;
.
4. -
:
- -
;
- -
;
-
.
5.

, ,


,
. --

, .
6.


, .
,
.
7.


- .

--,
.
8.
, ,
, ,

296
.
.
9.

,
,
.

297

8.
,
,

. [1]

8.1.

, :
- ;
- ;
- , ;
- ,
;
- ;
- ,
;
- .

,
, .

, ,
. ,
, ,
.

.
VII XVIII .
.., .., .,
.., . .
. .
I
, , ,
( .., .., ..,

298
., . , .., .. ).
XIX .
,
[24]. ,
, ,
.
, XIX .
,
, .
,
, , ,
.
. ( ) [5, 6].

. [7, 8], .
[913], [14], [1517],
[18, 19], [20],
[21], [22], [23] .
,
. [24-26],
,
. [27, 28] .
. [29, 30],
.. [31], .. [3237].

XIX .
[38],
1873 .
., .,
., , , , , , , ,
(, , , , , , ,
, , , , , , , ,
)
.

,
.


.
.

299
, .
,
1909 . [28].
,
,

, , ,
, .
, ,
.

(18611862) [16]. ,
,
.
,
,
.
,
,
1873 . .
,
, 18861889
.

( , ..).

.
1888 .
.. 1895 .
,
.

,
..
, ,
.
,
,
.
,
,
, ,
, ,
.

300
,
.
,
, -
,

,
.
,

.
.

,
,

. .
,

, .
,
. ,
,
. ,
, ,
, .

, , ,

,

.
, , .
, ,

,
.

. ,


, ,
.

301
, ,
, .
. .
1882 [1]:
,
, ,
.
,

.
, -
.
,

.
1906 . .
:
( ..)
,
.
,
: ,
,

. , (
..) ,
,
,
,
: ,
.
,

, ,

,
.

302

. ,
,
, .
-
.
.
1898 . [ 16, .194]:
, ,
, .
. , ,
- , ,
.
, ,
: ,

, ,
, .
, .
.
-,
,
,
,

.
, :

. ,
,
,
, . ,

, .
:

, ,

, , ..
-, , ,
, ,
,

303
,
. , ,
. ,
,
.
,
.
-,
,

,
. , , ,

,
, ,

, ,
.
, ,
, :
, ,

, ,
, ,
. ?
, ,

. , . . , ,
, ,
, .
.
.


,

,

, . ,
,

,
.

304
,
, .

.

,
, , ,
.
-, , ,
, .
? ,
:
= rot A.
.
-, .
,

DdS = q,
S


,
divD =
,

.
D q
S .
-, ,
, ,
,
,
,
, . ,
.

,
.
,

.

305
,
,
.
.
.

, .
..
.
, ,
. ,
- ,

, .,
. . ,
,

, , ,

.

, ..
,

, ,

. ,
, , ,
.

., 1882 . [1, .
452]: -
. ... -
, ...
, -
. ... ... ,

,
.

306
,
,
, .
, . ,
,
,
,
.
, -,
,
, .

. ,

, .
.
.. (, 2030- ) [32 37],
.. () [39],

, .



,
.
- .
,
,

, .
,
,
.
, ,
,
( ) .
,
, ,
(,
). ,
.

307

8.2.
8.2.1.


,
, ,
, ,

:
= 1;

:
= 1;

:
= = 1;

. ,
( ) :
3/2 1/21;
1/21/2;
3/21, 3/2 1/21 .


,
:
, , , ,
3/2 !?
,
, ,
, ,
.
:

308
- ; - 312 ,
.
- ,
, .



q, = v Sp , /,

(6.20)


I = dq/dt, /.

(8.1)


,
. 8.1
.
8.1

( )


()

()
, ,

309

()


()

*
. ., , 1971.

310

8.2.2.
, ,
,


. ,
, , ,

.
,

. ,
, .. 10293,

, .

:
,
,
,
, .
,
,
, , ,
.

, ,
,
,
, .


.

,
, , , ..
10171018 /3.
, ,
. .


.

311

,
.
,

,
.
,
, ,
.. ,
,
. ,
, ,
, , .
,

, .
(. 8.1).

. 8.1. : ;

,
, ,
, ..
re/rp = (me/mp)1/3 = ( 9.1.1031/1,67.1027)1/3 = 0,082

(8.2)

, , :
re = 0,082rp = 0,082.1,12.1015 = 9.1017 .

(8.3)

312

Se . = 4re2 = 4 (9.1017) 2 = 1,1.1031 2,

(8.4)


e = vSe = 1,6.1019

(8.5)

v = e/Se = 1,6.1019/8,85.1012. 1,1.1031 = 1,64.1024 .1 .

(8.6)


(circ)e = 2 rev= 2.9.1017.1,64.1024 = 9, 27.108 2.1

(8.7)


Se . = re2 = (9.1017) 2 = 2,75.1032 2

(8.8)

,
.

,
--
( ) . ,
, ,
. ,
,
--
,
, , ,
,
,
.

.. [36, 37].
,
.
,
,

313
.
.
, ,
E = h = me c,

(8.9)


s = h = merv = mer = J

(8.10)


,
, , .

= J /2.

(8.11)


,
=

(8.12)

, ,
,

, ,
45.
, -
, , ,
,
.

8.2.3.


oE
w = , /,
2

(8.13)

/;

314
, /,

v
w = , /
2

(8.14)

, 3; v
, /, ,
.
,
,
F
= .
q

(8.15)


, , ,

.

, ,

,
, .
,
.
,
, .
, ..

.
. 8.2 ,


. ,
,
, , .

, - ,

315
.
, ,
,
,
, (. 8.2).

. 8.2. ,
( )

[40, 41],
,
.

rot v = v;

(8.16)

= = = = ,
v
vz
r
v
vx

vgrad / r = const.

(8.17)


, ,
, ,
,
.

316
,
(
),
, .

( )
.

, .. ,
,
: ,

,
.


, .
,
, 4, ,
n ,
,
= 4/n,

(8.18)



:
= 2rv; L = mvr = const.

(8.19)

= v S p .

,

v dS = nvSp,

(8.20)

DdS = q,

(8.21)

317
q , ; D = v
, , ,
. .

,

.
, ,

,
, .
-
k ,
____
k = /
(8.22)
,
; .
k = n, .. .
1,41,6,
, ,
22,5 , . .
21011 .3 .
,
(2,653)103 3 , ,

, 1014 , .
, , .

8.2.4. ()
,
q, q.
,

n = q/e,

(8.23)

n ,
, ..
.

318
,
.
( )
S = S/n,

(8.24)

S ,

vo = /2ro,

(8.25)

.



:
/ = S/S = ro/r.

(8.26)

[4244],
.

P = v /2,

(8.27)


[16, . 115]
P = v /4,

(8.28)


k
P = kv = .
4r

(8.29)

k ,
.

voo = v = const,

(8.30)

319
v o2o2
2o2
P = kv = k = k ,

42 r4
2

(8.31)



.
, ,
2o2S
2o2S
2on 2
q2
F = PS = k = k = k = .
4 r2 4
4S 2
4S
2oS

(8.32)

,

() (
).

.

,
,
, ,
, .. ,
.

. ,
(
).

8.2.5.

.
,
, ,

.
,
.
, ,
.

320

v v ,
,
, ,
, , ,
(. 8.3).

. 8.3. .


:
:
Pa = Po (ve v)/2;

(8.33)

b:
Pb = Po (ve + v)/2;

(8.34)

:
Pc = Po [ve (v bv/r )]/2;

(8.35)

d:
Pd = Po [ve + (v bv/r )]/2.

(8.36)

321
b ; ve
; v - ;
v/r .

, ,
,
:

P = veb v/r = ve.

(8.37)

= b v/r
, ,
dF = Psin = vev sindS,

(8.38)

S ,
;
.

,
,

,
,
.
v,
, , ,
,
F = ve (v/r) sindrdS = qEsin,

(8.39)

= (v/r)dr.

(8.40)

, , .. ,

= F/q,

(8.41)

322
,
.
D
:
b

D = = (v/r)dr.

(8.42)

,
, sin = 1 (
).
,
, ,
, ,

vq

, .. (vq/), ,
= [1 (vq/c) ]

(8.43)

, , .. vq =
, = 0, .
,
, , .
,
,
.

, ,
, .
,
, .
,
, ,
,
,
.
,
, ,
, .

323
,
,
,

. ,

, ,
,
, .

8.2.6.


, . . .

.
: -,
, . .

; -,
,
. ,

,
,

(. 8.4 ).

. 8.4.
.

,

324
.
,
,
, .

,
.
, ,
I = NSvq = dn/dt = dq/dt,

(8.44)

- , 1,61019 ; N
; S ; vq
; n
q, .
v S

I
v = .
eNS

(8.45)

, N
, 1030 3
, ,
d = 1010 S =1 2 ,
ns = 1014 ,

q = nse = 10141,6 1019 = 1,6105 .
1 1
1 , , 6,25104 q.
,
1010 ,

ve = d q = 10106,25104 = 6,25106 / = 6,25 /.


,
. , ,

325
, - .
, m,
,
= /m

(8.46)

t
v. ,

v.
,
t = / v;

(8.47)

,
,
, . . ,
, , . .

= N; = vq/E; vq = at = ,
mu

(8.48)

, ,
Ne2
= .
mu

(8.49)


1900 . [26]. ,
- ,
.


.
= 2,651010 ; 1,641010 ,;
0,84.1010 ; 3,71013 .

,
.

326
,

,
.
,
,

.


.
4,33103 1
, 4,6103 1 , 10
. 2,541010
1,561010 .
, ,

j = Nev,

(8.50)


,
. ,
:
Ne
j = E = ,
mu

(8.51)

.
V =
SL, S , L ,
jSL = SL.

(8.52)


I = jS,

(8.53)

327
U = EL,

(8.54)

US
U
I = = ,
L
R

(8.55)

1 L
L
R==
S
S

(8.56)

, = 1/
.
, , :
P = FvV,

(8.57)

F = EeN , ; v
; V = SL . ,
l
P = EeN SL = E SL = ELES = UI = I R = U /R,
mu

(8.58)

U , I .
,

, R
I.
.

.

,
.
, ,

.
.
,

328
.
.

8.2.7.

o H
B
oc B
(Bc)
w = = = = , /,
2
2 o
2
2

(8.59)

o - ; H
; B ; o
, - , c
. ,
.
, v,
, ,
.. z.
, :
v
= , /z .

(8.60)

,
,
.

= /,

(8.61)

= v/ = vc.

(8.62)

,

, ..
.

329

,
1 /:
v = /c = 1/ 8,8510123108 = 376,65 .1.

(8.63)

1

= = 4 107 = 1,256106 /z

(8.64)

1 2 r = 0,564 ,
3,54103 2.
3,541027 2,

3,541027
= 1,4 .105 .
2,751032

,

v = ve/1,4 105 = 1,641024/1,4105 = 1,171019 .1.
1 ,
,
i
103
= = = 282 /,
2r
2 0,564

(8.65)

1,06215105 /.
,
21,06215105
= = 1,81014 .
1,171019
,
,

330
, ,
.

,
,
,
(. 8.5).

. 8.5. :
;
.

,
,
,
, ,
,

,
, ,
,
45 .
,

331
.
. 8.6.

. 8.6.
,
, .
,
,
,
. .

= v/

(8.66)


i = Hdl; H= i/2R

(8.67)

i
v = ,
2R
,
io
v = ,
2R

(8.68)

(8.69)

332

.

, ,
,
( ), ().

:
o i1i2
dF = dl
2R

(8.70)


dF
i1o
= ,
dli2
2R

(8.71)



.
,

, ,

1/2 = R2/R1,

(8.72)

R2 R1
. ,
,
.

, .
.

, .
,
, ,
, .

333

: (. 2.5 )
, ,
. ,

, . .
.
. 8.7
/
.

. 8.7. :
,
;
; 1
,
; 2 I = 1 ; 3
I = 10 .
50, 400 1000

,

, , .
, . .
,
,
, ,
. , ,

334
, ,
.

.
-, ,
,


. ,
.
-,
.
,

.
,

,

. ,

.

8.2.8.
.

,
,

.
(. 8.8), 1
,
,
, .
2
,
,
. ,
,

335
, ,
.

. 8.8. ,

, , ,
,
v.
v
. ,
1
v1 = v + v + v,

(8.73)

2
v2 = v v + v.

(8.74)


(v1) = v + v + 2vv + v + 2vv + 2vv;

(8.75)

(v2) = v + v - 2vv + v + 2vv - 2vv.

(8.76)

,
, :
v1 = v v; v2 = v + v.

(8.77)

336

(v1) = v 2vv + v;

(8.78)

(v2) = v + 2vv + v;

(8.79)


(v1) + (v1) = 2v + 2v + v + 2vv + 2vv;

(8.80)

(v2) + (v2) = 2v + 2v + v + 2vv - 2vv;

(8.81)


[(v1) + (v1)] [(v2) + (v2)] = 4 vv.

(8.82)


P = v/2

(8.83)

, ,
P = 2vv.

(8.84)

, S,

F = PS = 2 S vv = [Bv],

(8.85)


. , . 8.9,
.

337

. 8.9.

8.2.9. .
,



.
, .

iw, l:

iw
p = .
l

(8.86)

i [2], l [] ,
,
[ 12 ] [] (), . . ,
.
, ,
, ,
.
, . .
F = kx,

(8.87)

k ,

338
x

kx

W = Fdx = = ,

2
2k

(8.88)

F - ,

p k' (iw)
w = =
2k
2
l

(8.89)



(iw)
w = ,
2 l

(8.90)

,
.
,
,

.
,
.

,
,
.
, ,
, , .
, :


,
.

, ,

339
, ,

.

,
, ,
,
. , , .
.
.

,
.
.

, ,
.
, ,
,
. .

:
(iw)
W = V.
2 l

(8.91)

V = Sl , S , l
,
(iw)
W = Sl,
2 l
- .
:

(iw)
Sw i
i
W = S = = L ,
2
l
2
2

(8.92)

(8.93)

340

Sw
w
l
L = = ; R = .
l
R
S

(8.94)

R - .
,
.
,
,
. ,
, . .

.

.
, .
.
()
.
, ,
. ,
.


.
.
,
,
,
,

. ,
.
, , ,
.
.
.
, ,
,
,
, .. ,
,

. ,

341

:
= L di/dt.

(8.95)

8.3.
8.3.1. .
,
,
, ,
.


I 1I 2l
F = ,
4d

(8.96)

= 4107 1 ; I1 I2
; l ;
d .
,
,
.


,
,
.
,

,
, /2.
,
, .
-

,

342
.
, ,

.

I, , S,
N, 3, :
I
ve = .
eNS

(8.97)


,
,
(. 8.10).

. 8.10. :
;


v v
, ,
,
, ,
, , ,
.

343

:
:
P = P (ve v)/2;

(8.98)

b:
P = P [ve (v bv/r )]/2;
,
:
P = 2vev ,

(8.99)

(8.100)

ve ; v
, , ,
, .
,
,
, ,
, :
F = 2vevSe.. =2vev re.

(8.101)

2 ,
,
:
F2 = ve 4rev2/2 = en2v2/2,

(8.102)

e ; n2 .

F
I 1I 2
= .
l
4d

(8.103)

344
I = veS..N,

(8.104)

v ; e
; S.. ; N
,
= veSe = 4vere,

(8.105)

; ve
, Se ; re
.
,
= 1 / c,

(8.106)

F
v1 e S1N1 v2 e S2N2 1 e S1N1 2 e S2N2
= = =
l
4cd
4d
14 vereS1N1 24 vereS2N2
= . =
4d
vereN2 1
= . 4vereS2N22 = v (irc).
d

(8.107)

v ,
; (irc)
:
vereN2 1
v = ;
(8.108)
d
(irc) = 4vereS2N22;

(8.109)

345
e ; v1 v2
; S1 S2
; N1 N2
; 1 2
,
1 = v1/; 2 = v2/.

(8.110)


:

,

.
. ,
1 2
, .

v
v:
tg = v/v.

(8.111)


, .

1, ,
1 1 ,

F = 4107 /4 102 = 105 .


1024 , 1010 , . .
,
6,25106 /,
, ,
6,25106/ 3.108 = 2,081014 .

,
+20

346
= 6,25106 /1,15105 = 41011


,
,
,
. ,
,
.

8.3.2.
, , .

,
.
,

.
.



2 = 21 di1/dt,

(8.112)

21 .


S dB
2 = ,
2 dt

(8.113)

S ; .
,
,
, -

347
,
,
( ),
,
.

= lv,

(8.114)

; l ,
; v
(. 8.11), ,

,
.

. 8.11.



i = Hdl,

(8.115)

H = i /2R,

(8.116)

R
.

348

. 8.12.


[45, c.
406]:
l
r12 r12
1 = ln .
2
r12 r1 2

(8.117)

r12, r12, r12 , r12 (. 8.12, ).


,
r12 = d; r12 = d + h1; r12 = d + h2; r12 = d + h1 + h2.

(8.118)

d
; h1 h2 .

( ).
, ,
,
(. 8.10, ).

h1 = h2 = h
l di1 d+h dR
d+2h dR
2 = [ ] =
2 dt
d
R
d+h R

349
l di1
(1 + h/d) l di1
= ln = M1,
2 dt
1 + 2h/d
dt

(8.119)


(1 + h/d)

M1 = ln = f1,
2
1 + 2h/d
2

(8.120)

(1 + h/d)
f1 = ln .
1 + 2h/d
,

. h >>d :

h
M1 = ln ,
2
2d

(8.121)

h
, ,
, .

. ,
,
, , ,
.
,

. , ,

3 ,
3 , ,
10% ,
, 30 , 1%. ,
,
.

350
,
,

2
1
l di1
lR di1
2 = ( 1 + ) = M2 ,
2d dt
1+ h/d
1 + 2 h/d
dt

(8.122)

M2
R
2
1
R
M2 = ( 1 + ) = f2,
2d
1+ h/d
1 + 2 h/d
2d

(8.123)

2
1
f2 = 1 +
1+ h/d
1 + 2 h/d
h

R
M2 = .
2d

(8.124)

1 2 :
h/d
, .

.
,
(,
).
, h << d,
ldi
h
lh di
21 = ln ( 1 + ) = ;
2 dt
d
2 d dt

(8.125)

351
lhRdi
22 = ;
2 d dt

(8.126)

d
; h -
; l .

.
,
, , ,

,

12
R1
= ,
21
R2

(8.127)

.
, ,
,
l i
Rli
2 = M2 = ;
t
2 d dt

(8.128)


2
i
Ri
2 = = M2 = ,
l
t
2 d dt

(8.129)

2
i
Ri
2 = = M2 = ;
l
t
2 d dt

(8.130)

352
RI1l
e2 = .
2 d

(8.131)


,
1 .
-0,35,
1,5 .
, .
h1 h2 .
, 1 ,
50 10 .
. 8.13.
f1 f2,

. ,
.
,
f2,
,
f1 h/d = 10 4
.
,
. ,

( 1 2)

, .


. ,

.

353

. 8.13. :
f1 (h/d) ~ M1 f2 (h/d) ~ M2.


.

I1I2l
F =
4d

(8.132)

:
F
I1
k (F) = = .
I 2l
4d

(8.133)

I1 = 1 d = 1 k (F) = 107 / = 107 (.).




2
i
R1I
2 = = M21 = = k (F) 2R;
l
t
2 d

(8.134)

R1 ; ,
.

.

354

,
.

,
i
Ri
RI vqn2 R
2
2 = = M2 = = = =
l
t
2 d dt
2 d
2cd
2vvr n2 R
R
= = 21vr n2. .
c
c d

(8.135)

,
,
:
v
2 = 2r.
r

(8.136)

v/r
,
; r .
,
, :
= (r)sin(t r/c),
, ,
:
v = v (r)sin(t r/c),

(8.137)

(8.138)

v
v(r)
2 = 2r = 2r.
r

(8.139)

355
(3.63), ,

R
v(r) = vr n21. ,
d

(8.140)

, ,

:

,
,
.

:
0,35 2 (R = 0,334 ),
I = 1 A; l = 1 ;
R = 2 ;
f = 10 ..
.
:
7
4
lIR1
410 11210 0,3344
21 = = = 2,1 .
2d
22

(8.141)

, ,
, ,
.
.
[46, . 166]
2 .
,
1 10
20 /. ,
,
. ,
,
1,6 2 /.

356
,
.

.
,
. ,
,
l i
Rli
2 = M2 = ;
t
2 d dt

(8.142)

f
R l f I
2 = ,
d

(8.143)


,
,
2 = l f I.

(8.144)

1 1 1

2 = 4 107 = 1,25 .
,
, ,
,
,

12
R1
= f( ).
21
R2

(8.145)

,

,

357

, ,
, , .


. ,
, ,
,
.

,
.
(0,5 5 ),
(
6,5 ), .
3,5 .
. ()
10 1/3 .
,
. .
3 , 500
4000
,

.
. 8.2 8.3.
,
, ,
. 1000 ,

,
0,09 , 1,16 .
, ,
,
,
() ,

.

358
3 ,
1,7
8.2

,
0,5
6,5
K2/k1

,
6,5
0,5

500

1000

10
15
1,5

19
32
1,68

,
2000
3000
44
64
1,45

83
99
1,08

4000
122
125
1,025


1 , 1 .
8.3

,
0,5
6,5
k2/k1

,
6,5
0,5

500

1000

2
3
1,5

3,8
6,4
1,68

,
2000
3000
8,8
12,8
1,45

16,6
19,8
1,08

4000
24,4
25
1,025

,

,
,
.

8.3.3.
,
,

.

, .
,
, ,

, .

.

359
, ,
.

= SB/t,
(8.146)
, ,
, S
; B/t
.
,
:
= 2wf I S / l,

(8.147)

,
, , w
, f
, I , S ,
l .
k
w1
w2 (
):
k = w1/w2 = U1/U2.

(8.148)

U1 U2

( ).

:
1.
?
2.
?
3.

, ..
?

.

360

() ,

. .
, ,
,
(. 8.14, ) .
,
,
,
, ()
(. 8.14, ).
,
.

. 8.14. :
;
.

,
.
,
, ,
, ,

.
,
, ,

. .

.
,
,

361
.
,
.
,
, ,
.


.
,
,
. :
,

, .
,
.
, .
,
,
.

.


.
,
, .
, . ,
, ,
. , ,
,
,
,
. , , (. 8.15).
,
,
,
.
.
, ,

362
, .
.

. 8.15.
:
; ;

;
; I ; II
; ;


. ,
, ,
,
, ,

.

363

.
,
,
. ,

.
.
.
.

, ,
,
.
,
,
. ,
.
,
.

.

(. 8.14).
98 ,
60 15 ,
10 ,
(. 8.16, ).
,
. 20 200 .
. 8.16, .
8.4

. .,
. .

20

U2,

U2,

200

,
( , )
0
45
90
180
(0)
(30,6)
(55,9)
(79)
149
141
136
134
1
0,949
0, 913
0,899
1534
1459
1401
1364
1
0,951
0,913
0,899

364

. 8.16.
:
;
.


.
10%

,
-
.

8.3.4. .
,
e = lv

(8.149)

e
l v ,
. ,

.
.

365
,
,
, ,
.
, ..
,
,
. ,
,
,
.

,
.
,
, ,
,
.
,
.

,
,
. (. 8.17).

. 8.17.

, ,
,

= k; k = kvv > 1.

(8.150)

366
k ; kv

v,
.
,
,
P1 = k (v + v),

(8.151)

,
,
P2 = k (v v),

(8.152)

v ; v
.

P = P1 P2 = 4k v v0 = 4kvvvv,

(8.153)

,
,
= Psr = 4kvvvvSr,

(8.154)

S ,
; r .

, ,

~ ~ M ~ vv ~ Bv ,

(8.155)

l
= El = Blv.

(8.156)

8.3.5.

.

367
, ,
, ..
1820 . [2, 3]. ,
. , ,
,
(. 8.18, ).
,
, ,
, , (. 8.16, ).
,
, .
,
,
.

,
,
,
,
, .

. 8.18. (
): ;

368
,
, , ,
,
,

.

:
P = Po + vvcos,

(8.157)

Po
; - ; v
; v
;
.
,

, ..
.

, ,
D ,
p, ,
,
Ipcos
= k ,
D

(8.158)

k ; -
.

8.3.6.
, ,
. ,
,

, .
.

369


,
,
. ,

. ,
, ,
.

,

,
33,4 / 55,7
/
12,580 / 20,98 /.
, , , 3 /, ..
,
1905 .
, ,
,
,
() . ,

, .. -. ,
.

. (.
8.19, )
,
, ,
, ,
.
(. 8.19, )

, .
,
. , .

370

. 8.19. :
(); ()


.
, ,

,
.
.

.

.

8.4.
8.4.1.

XIX ., ,
,

,
. ,
,

.

371

.

,
() . ,
, ., ., ., ...

,
. ,
, . ...
, , , u, v, w
, .
:

+ + = ;

= u;

= v;
z
x

= w,
x
y
:
;
, , , , z ;
u, v, w , , z .
:
;
, , , , z ;
u, v, w , , z .

372


.


,

.


. .
,
.


, ,
,
.
,
, ,
.
,
. , , .
,
:
,
, ..
. .
,
[47, c. 501]:
1. rot E = dB/dt;

(8.159)

2. rot H = j + dD/dt;

(8.160)

3. div D = ;

(8.161)

4. div B = 0;

(8.162)

:
; D = = -

373
; -
;
j = E - ; -
;
.

Edl
rot E = lim ;
S0
S

(8.163)

Hdl
rot H = lim .
S0
S

(8.164)


,
= rot A; E = grad dA/dt.

(8.165)


,
,

,
.

.

1.
= Edl = d/dt.

(8.166)

2.
i = Hdl = dq/dt.

(8.167)

374
3. -
= DdS = q

(8.168)

4. -
= BdS = 0.

(8.169)

- D

B
dS,
q.
.

1.
rot E = dB/dt

(8.170)


= Edl = d/dt

(8.171)

,
, ,
. ,
,
z, . :
= SdHz/dt,

(8.172)

S .
1)
z
.
,

.

(. 8.20).
,

, , .

375
, ,
,
, .
,

.

. 8.20. : ;

2) ,
. Hz z
. ,
,
, .


, ,
? .

, , ,
,
. ,
,
.
3) .
, .

,

376
, ..
.


, "", ,
:
rot E dB/dt;

(8.173)

:
= Edl d/dt.

(8.174)

,
, . . ,
, ,
: , ,
.

2.
rot H = j + dD/dt

(8.175)

( )
i = Hdl = dq/dt

(8.176)

, ,
,
.

:
rot H' = j;

(8.177)

rot H" = dD/dt.

(8.178)


, ,
, ,

377

Hdl = SdD/dt.

(8.179)



.
.
1)

:

vdll = ,
v ,
. , ..
.
,
, .
2) ,
- , ,
, ,

= i/ 2r
,
.
,
, .. (
) , , ()
.
3) , ,
, .
.
, ,
,
, .
4) , ,
.
, .

378
,
,
,


.
,
"", , :
rot H j + dD/dt

(8.180)

( )
i = dq/dt Hdl.

(8.181)

3.
div D = ;



= DdS = q

(8.182)

(8.183)

: , ,
. ,
,

,
. , ,
,

D = q/4r

(8.184)

q.
,
,
, .

, .

379
, :
= DdS q,

(8.185)


D q/4r.

(8.186)

4.
div B = 0


= BdS = 0

(8.187)

(8.188)

,
, ,
, .

.
, ,
, ,
, ,
.
.
, ,
,
, ,

.
,
, ,
.
, ,
. ,

(. 8.21).

380
. , ,

.
,
, ,
.
, ,
: ,
.
,
.

. 8.21. :
;




,
, , ,
- .


.
,
.

381
,
, .
.

8.4.2.
,
,
(. 8.22).

. 8.22. .

. 8.23.
.

,
, ,

.

,
: ;
v1 , , , ;
, ,
; v2 ,
- .
, ,
. ,
, L,

382

rot HEL = ( + ) ,
t

(8.189)

+ v1 + v2

,
( ), (.
8.23), :

rot EHL = ,
(8.190)
t

= H + HE v1 + HE v2
i ,
; HE v1 ,
; HE v2
,

(
); .
,

.

,

rot H = ( + )( + v1)
t

(8.191)

rot = (H + HE v1)
t

(8.192)

383

,
,
,
,
.

.
,
, , ,
, .
H,
( ),

); ,
,
.
, ,
, ,
0, = 0, ..
, .
, z,
,
x

= 0; = 0


x
rot z = = 0,

H + HE v1 = 0,
.. .
,
.

384
, z,
,
x

= 0; = 0

x
rot z = = 0,

+ v1 = 0,
.. .
,
.
,

,
:
.
,
- ,

. . 8.19.

. ,
, ,
.
.
,

,
(. 8.24).
,
,

.

385
.
.

. 8.24.
:

, ;

,

,

, .

.
,
, .



, ( )
.
:

(8.193)
rot H = ( + )
t

(8.194)
rot = H
t

386

= Edl = SdB/dt.

(8.195)


= Edl = Sd(Bi Be)/dt,

(8.196)

Bi = B = 0.
i e .


(l) = S ( + ) (i - );
t

(8.197)

S , .

.

.
,
, ,
, ,
, ,
.
D q
dx, dy, dz (. 8.25),
D, , :

Dxdydz;

(8.198)


Dx
Dx
(Dx + dx + dt) dydz;

(8.199)

387

Dydxdz;

(8.200)


Dy
Dy
(Dy + dy + dt) dxdz;
y
t

(8.201)


Dzdxdy;

(8.202)


Dz
Dz
(Dz + dz + dt) dxdy;
z
t

(8.203)


, :
Dx
Dy
Dy
Dz
Dz
Dx
+ + + + + = ,
y
cy t
z
czt

cx t

(8.204)

x = dx/dt; y= dy/dt; z= dz/dt;

(8.205)

,
Dx
Dy
Dz
div D + + + = ,
cx t
cy t
czt

(8.206)

1
1
1
1
= + +
c2
c x2
c y2
c z2

(8.207)

388

D
div D + = ,
c t

(8.208)


D/ct.

. 8.25.

D ,

, ..
, .
= 0

D = D ( t r/c),

(8.209)

389
.. ,
.

:
= D(t r/c)dS = q(t).

(8.210)

. 8.26
.

. 8.26.
:
;

D
D ,

div + = 0,
c t

(8.211)

,
= ( t r/c),
.. .

(8.212)

390

,
, ..
n

Ii = 0.

(8.213)

i=1

8.211,
,
n

Ii 0.

(8.214)

i=1

.

. 8.27.

. 8.27. :
; ,


( ).
1 .
.
. ,
, ,
.

391
,

, ,
,
,
.
, .


:
n

E =

E k.

(8.215)

k=1


,
n

E =

Ek e

i[(t rk /c)]

(8.216)

k=1

i = 1 , rk .
, ,

= ( + o)E,

(8.217)

, = 2f, f ,
o
, ,
n

i[(t rk /c)]

ke

(8.218)

k=1

( ),
,
, (), :

392
i[(t r1/c)]

= 1 e

i[(t r2/c)]

2 e

(8.219)


| 1 | = | 2 |; r1 = r2 .

(8.220)



.
() d = /2, ,
__
= r/f. r = /
(8.221)
r , -
.
,
S,
o = io /S,

(8.222)

r
S
r = o .
4r

(8.223)


I
r =
4 r1

[1 + ].

(8.224)

1 + / 2r1

r1 .
,
, .
,

393
i
= .
4r

(8.225)

, ,
,
, .
.
, , ,
, ,
,
.
,
, ..
__
=/
(8.226)
, -
.
,
, ,
. , ,

, . ,
,
.
d
i
i
i (2rd + d)
= 1 + 2 = = ,
4r
4 (r+ d) 4 r (r + d)
r .
d << r,

(8.227)

394
id
= .
2 r

(8.228)


, d = /2,
. ,
,

, :
i
i
i (2 r+ 2rd + d)
= 1 + 2 = + = ,
4r
4 (r+ d)
4 r (r+ d)

(8.229)

d << r
i
= ,
4 r

(8.230)

.. ,
.

,

.
.
,
,
, ,
, ,
, .
. 8.28
,
.
,
, ,
, ,

395
.
,
,
,

,

.

. 8.28.

. 8.2,

, . ,


,
.
,
,
. ,
:
div = 0;

(8.231)

gradB
div gradB + = 0.
(8.232)
c t

:

396
i(t) = H(t r/c)dl = dq(t)/dt.

(8.233)


, ,

.


:

1) rot H = ( + )( + v1 + v2)
t

(8.234)

2) rot = (H + HE v1 + HE v2)
t

(8.235)

3) div D + D/ct = ;

(8.236)

4) div + /tc = 0.

(8.237)

5) div B = 0;

(8.238)

6) divgradB + (gradB)/tc = 0;

(8.239)

:
1) = E(t r/c)dl = - d(t)/dt;

(8.240)

2) = H(t r/c)dl = i(t) = dq(t)/dt;

(8.241)

3) e = D(t r/c)dS = q(t);

(8.242)

4) = BdS = 0.

(8.243)

; e
; i
; q ,
( ).

397
-
.

,
,


,
,
.



,
. , .
,

.
,
.
,

.
. ,
,
, ,

.

8.4.3.
,
(. 3-, . 30, . 67).
,

.

,
.
. . . 1832 .
. 1865 . ,
,

. , . .
, ,

398
. . 1888 . . .
.,
.

, , -. ,
, . .
.
. .
.
, ,
,
,
,
.
,
,
.
.
, , ,

.
, , ,
.
,
, .

.
, ,

.
,

.
. ,
,
, ,
(!) ,
:
100150 , ,
,
.

399

,
,
, .
.
,
.

,
. , ,

:
- ;
- ;
- ;
- :
- .


.
,

.

.
,
, 6,
. 9.

8.4.4.
,

.
,
.

.
,
.
,

400
(. 8.29),
.

. 8.29. : ;
;

,
,

,
(. 8.30).
-
.
, ,
,
110 11 . , ,
800 , ,
, ..
,
() .

401

. 8.30.

.



,
.
,
.
(. 8.31).

. 8.31.

402

8.4.5.

, ,

,

,
, -.
, ,
,
.
(. 8.32).

. 8.32.


,
. ,
, .
, ,

403
. ,

. ,

.


. ,

.

____
v2/v1 = c/v = da/2,
(8.244)
, v - (
); da - ; .

____
v = P/,
(8.245)
(1 1,4), P ,
.
,
,

__
___
(8.246)
= / = / ,
,
( !),
.
,


.
,

.
,
,

404
,
,
.

8.4.6.
,
.
(. 8.33).

. 8.33. : I
; II

,
:

405
.
,
,
. ,
,
.

, ,
, , .

(, ),
,

. ,
,
.
,
, .

. ,
, , ,
,

:

1/2

() r
2

E = E

(8.247)

E ,
,
; ;
.
.

, ,
.
,
,

.

406


.
,
.
,
,
,
(. 8.34).
.

- .

.
8.34.

:
1 , ; 2
; 3

d
,
, ,
.
d,

d/. . 8.35
.
. ,
, . .

.

407
. ,
,
,
,
.


.
.

. 8.35.

. 8.36
. ,
, ,
.
,
.

. 8.36.
.

,
, ,

408
,
,
.

1.

,
( ) .

, ,
, .
2.
, ,
(, ,
), (, , , ),
,
.

.
3.

,


;
;
,

, ;

;

,

, ,
;
,

.

409
4.
,
,
,
,
, ..

,
,

,
,
.
5. .


,
, ,
,
.

410

9.
,
. ,
.
..- [1]

9.1.
,
.
5 . . .
.
, ,
, .
XI - [2, 3].
1620 . [3, 4];
(
1665),
(1669).
,
[57].
. ,

[8]. .

: ,
, , ,
(
), .
,
. ,
.

, ,
,
. ,

, ,
( ),

.

411

17041706 ., , ,
(
. 1669 . .
16781690 .).
,
.
1672 .
.
, :
, ,
, ,
,
, ,
, ,
. .
( 1675 .):
, ,
, ,
, . , , ,
:
, , ,
, ,
.
, -,
.
, , ,
( ..),
.
,
. , ,
, ,
,
, , ,

. ,
,
.
,
, , ,
, , . ,

412

9. .

,
,
, .

, ,
, . , ,
-
,
, .
,
, ,
.."

.
(1704 .) ,
1706 .
,
,
. ,
.
1808 . .
., . , ., .
,
.

. , ,
, ,
.
, (18161819)
. .
.. ..
.
, 1818 .
.
..,
.

.
, , ,
.

413
, 1851 .
....
, ,
,
.
. ,
, ,
, .
..
. ,
, . ,

[9
11].


,
: , ,

.
.
.. 18881890 . [12],

. .. 1899 . [13].

[1417].

, ,
,
, .

, .

,
,

.

,
,
, .

414

9. .

,
. ,
,
.

,

.

,
n = . .
,
,
.
.
,
,
.
.
,

. ,
.
-

, ,

,

. ,
( )

.
,

() 1/2 r
2

(9.1)

415

, ;
; ; = 2f, f
; r
.


.
1 1 1 1

. ,
____
r1/r2 = (f2/f1)
(9.2)
5,6107 ,
51014 ,

______________

r2 = r1 (106/1014) = 104,
,
3104 = 0,3 . 150
. ,
500 . !
,
, .
,


, ,
.

9.2.


. .
1. ,
:
= h,

(9.3)

416

9. .

h = 6,621034 ; .
2. , , .
( ),

.
3. .
4. : + 1,
1.
5. , ,
.
6. ,
,
.
7. ,
.
8. ,
.

,

,
, .
.
[18].
,
, ,
.

.

.

, . ,
,
. ,

,
.
,
, .

417
.
. ,
. ,

.

,
, ,
. ,

,
(. 9.1)

. 9.1.
: 1 ; 2 ; 3
.


, .. ,
. ,
, 1010 , .

,
. ,

.
,
,
. 9.2.
,

418

9. .

(. 9.3) [1921].
,
.
.
, , ,
.
, , ,
, ,
,
.
, , ,
,
, ,
.

. 9.2. : (),
1 (), +1 ()

419

)
. 9.3. : ) ; )
. ; )
Re = 105;
; ) ; )

420

9. .

, .
, ,
.
,
, .
n

i=1

n/2

n/2

= 1i + 2i = 0,
i=1

(9.4)

i=1

. .
, , ,
.

( ),
.
, , , ,
, .
,
.

,
. [22],

3mec
= ,
2 oe

(9.5)

me e .
o ( = 5107
, .. o = 41015 1 ),
me = 91031 /mec = 1,76107 108 .
,
1014 , , , .. ,
,
106.
, ,

, 2

421
106 , .. .
0,5 ( ) 1
1 0,5 .
.
.
,

,
,
.

.
, 1010
, 106 .
, 108
. ,
, , .
,
,
, . ,
.

, ,
,

,
, , , ,
, ,
.
,
.
,
, ,
(. 9.4).
,
, ,

, ,
,
, , ,

422

9. .

,
, ,
.

, , ,
. , ,
, ,
. ,
, ,
. . 9.4
,
, . ,

.

. 9.4. , ,


,
.
,
.
. 9.5.

423

. 9.5.

, ,
,
, , , ,
. ,
, .
.
, ,
, ,
. ,
.
[23, .
273]:

E =
4

cos

1i2i dl1i dl2 i ,


i=1

(9.6)

ri

1i, 2i , ri -
; dl1i, dl2i , ,
,
.

424

9. .

, ,
.

, , .. ,
1
~ ~ ,

(9.7)

,
,
.

, , ,
. ,
,

.
,

.

, :
;
, ;
.


. ,
, ,

.
.
, ,
,

:
,
().
(.

425
9.2), .
.

,
.

, .
,
( ),
, .

;
, .
,
:
- ,
;
- ;
- ,
.

= hn,

(9.8)

h- ,
; n (),
; ; ,
f.
, ..

:

.
,
= + i,
(9.9)
- ( ); i -
.
,
,
,
= mc/2.
(9.10)

426

9. .


. ,
,
, ..
= i.

(9.11)

, ,
,
= mc

(9.12)


d = cdm

(9.13)

1912 . [24]
.

H
E
WH = = WE =
4
4

(9.14)

,



.
,
, ,
.

= 5107 .

= mc,

(9.15)

,
= h = hc/ ,

(9.16)

427

h
m = .

(9.17)

; h ; - ;
; .

6,62561034
m = = 4,421036
3108 5107

(9.18)


V = 4

(9.19)


V = 4 (5107 ) = 51019 .

(9.20)

,
. = m/V = 4,421036 /51019 1017 -3,

(9.21)

. . . ,
:
,

.
V = 10 d,

(9.22)

, , ,
,
= m/V m/10d

(9.23)

,
(p = 41017 3 ),

428

9. .
m
dr = ( )1/3 1018 .
10 p

(9.24)

,
.
,
. ,
.
,
.
,
. ,
:
,
, ,
.
, , , ,
, ,
.

.
,
, 10141015 , ,
110 /,
.
100150 , 5 .

. ,
.

,
: ,
,
, .
,
.

429

9.3.
.
,
,
.

.
,
,
,
. ,
,
,
.
,
.
,
, .

. ,
,
(45) (
45 ), .. 5106
21014 .

, ,
, .
, ,
:
t - to

v = ( )

T.

(9.25)

, ,
10151014. ,
.
, , ,
, ,

430

9. .

.
,
,
, ,
, .



.
,

.

, 10241025
10171018 ( ).
, ,
[25]
R(t) = ()L(t),

(9.26)

.
0,010,001, .
,
,
[26]:
R(t) = Ro + RL(t),

or
(t) = o + L(t).

(9.27)

(9.28)



- o
z=

L(t)

= H ,
o

= 31018 1 ,

(9.29)

431

= o + o L(t),

(9.30)

31018
= o = o = 1026 o.

3108

(9.31)

..

o = 5107 = 51033.

o

Ro
L(t) =

[(1 + 4 t) 1/4 1],

(9.32)

Ro

, o/ Ro = 2,
t
L(t) = [(1 + 8Ht) 1/4 1].
2Ht

(9.33)

(9.34)

(1 + 8Ht) 3/4
, .
, , ,
, ,
, (9.34),
Ht = 1 0,37.

,
, , ,
, ,
, ,
,
, .

432

9. .



.
,

.
, :
o
z=

= H ,
o

(9.35)

o ; ,
; L ;
; = 31018 ( = 1/ = 3,31017 =
1010 ).

= h.

(9.36)

,
= /,

(9.37)

.
o

L
z = = = ,

(9.38)


dE
dL
= H .
E
c

(9.39)

, L = 0 E = Eo, :

= o

26

10 L

= o

10

= o

10

(9.40)

433
L , t .
,
,
, ,
, . ,
,
2
o
/3,31017
= =
= 2,
2
o

Where from
= 3,31017ln2 = 2,311017 c = 7109 .

(9.41)

(9.42)


1020
. 2,77,3 .
.
,
, ,
, , ,
.


, , ,
. ,

[27], , ,
.

[28].
,
: -,
, -,
.

434

9. .

9.4.
9.4.1.

,
. ,

,
(. 6.14).

,
.
. ,

[29], ,
(., , [30, . 45]).
, [3133], 1
10221023 .

1
c o
d = ( )1/2 ,
4

(9.43)

.
107105 ,

n = (2 ) 2 (1022 1023) = 5(109 1010) .

(9.44)


. , ,
,
,
,
.
, ,

, ,

435
, .
, ,
,
.
,

, ,
.

.
()
,
,
. ,

,
, ,
, ,
,
(.
9.6).
( )
.

,
.

. 9.6.

436

9. .

.

,
, ,
,
+1, 1 ,
(. 9.7).

. 9.7.

9.4.2.
, ,
.
(. 9.8),
.

, ,
, , ,
.

. 9.8.

437
,
,
,

:
v2 + P/1= v2 + P/2 = C,

1/ 2 = v 2/ v 1.

(9.45)

(9.46)



1, .
/ = v/ v = n = = ,

(9.47)

n ;
; .
,

.


n2/n1 ,
v1 (. 9.9).

. 9.9.

438

9. .

,
, to,
v2to = OE.
v1to = 1.
1
v1to
= sin i = ;
1
1

OE.
v2to
= sin r = ,
O1
O1

(9.48)

sin i
v1
n1
= = .
sin r
v2
n2

(9.49)

,
n1
2 = 1
n2

(9.50)

9.4.3.
, ,
, [15, . 242340].
,
, .
, ,
. ,
,
:

.

,
,
. ,
, ,
. ,

439
,
.
,
, ,

, .
,
.
, ,
.
.

.
, ,

. ,
,
.

,
.
, ,
,
.
:
.

,
, ,

, .

9.4.4.

[15, . 341419]. ,
,
.
,

440

9. .

, 1800 .
,
.
[15, . 341
345; 35],
, ,
,
- .

, .
,

. . 9.10,
, ,
. ,
1010 ,
106 .
.

. 9.10.


,
,
, .
, ,
. ,
, ,
.
, ,
,
. , , ,
.
, ,
.

441
,
.

, .
,
.

9.4.5.

,

( ), (
)
( ) [15, . 420450; 36].
,
(. 9.11),

,
, ,
,
:
v
ctg ( a) = ctg + cosec .
c
.

. 9.11.

(9.51)

442

9. .

,
, 0,0005,
.
(9.51)
v
sina = sin,
(9.52)
c
.
, :
v
a = 206265 sin = k sin.
(9.53)

k
20,50, ,
,
, ()
.


cossin(0,319),
, .

,
.
,
.

( ),
(. 9.12).

(. 9.12):
1. (
v = 463 /).
1.
v = vcos ,

(9.54)

443
v ,
.
2. (30,27 / , 29,27 /
).
3. (180200 /).
4. ( ,
/).

. 9.12. , :
, ;

,
( )
,

, . [37, 38],
[39, c.
227232; 40]
.
, :
1) 44,690 . .
, ;
2) ,
, ,
;
3)

,
, .

444

9. .


,
, , ,
. ,
. .

, .
,
, ,
,
. ,

.

, .. 1925 .,
. ,

, .
, ,
, ,

, ..


, .
,
(. 9.13).

. 9.13.
.

445
,
. , ,
,
.
,
,
, .
.

9.4.6.
, .
, ,

. ,
,
. ,
,
.

. 9.14. : )
; ) .

446

9. .


. . 9.14,
, ,
,
, ,
. , , ,
.
. ,
, , .

1. ,

.


, 56 ,
.
2.
,
, .
.
- , . .
, ,
,
.
3.
.
, ,
,

,
,
.
4. , -
.
10 .

447
5. ,
,
.
.
:
, , ,
.

448

10.

.
. [1]
,
.
.. [2]

10.1.

()
.
,
.
IV . .
. ,
, ,
.
.

. , :
, .
XVI .
.

,
, ,
.
.

, , ..
. ,
. ,
.
, , ,
, ,
.
, . ,
, ,

449

.
, .
, .
, , ,
: , () ,
, ;
, , ,
, . :
,
, .
XVI XVII .
. .,

, .
, ,
:
, .
. ,
,
.
,
,
.

,
.
,
[1].
.
,
,
.
, , .
. , 28 1679 .,
,
[3, . 4143].
1) ,
, ,
, ,
, .

450
2) , ,
, , , .
3) ,

.
4) ,
, ,
.
, ,

.
5) ,

.


, , , ,
, ,
,
,

.
,
.
, ,
, ,
.
,
.
Principia :


, ,
, .
,
. , ,
. ,
, ,
.
,
,

451
, ,
.

.
,
.
,
, ,
.
,

,
actio in distance
.
.

. .

.
, ,
,

.
, ,
,
( ).
,
, .
, -, ,
.
,

. ,
.
( )
,
. , 1828 .,
, , , ,
,
.
.

452
, ,
,
.
,
, , ,
, , .

, ,
,
.
G
. (1798),

.
5 5,5.
,
5,5. 1900 .
, ,
,
5,52 [4, . 22].
,
,
. ,
,

. ,
, ,
, , .

.

,
,
.
,
.
,
.
, ,
,

453
.
.

, . 1768 .

12 1759 [5, . 257].
.


.
, .
1797 .
, , ,
, , 50
[6].
. .
XIX ,

,
. .. ,

. ,
.
. 1916 .
, , -
.

,
, , ,
,
,
. ,
[7].


, (
) [8].
. ..

1,5 ,
, , ,

454
,
.

10.2.

,
, , , ,
,
,

.
.

, .

, .
, ,

.

,

,
. ,

.
,
,
, (
) , .
,


.
,
, ,
, ,
, .

--,

455
,

.

, , .
,
: ,
,
. .
(. 10.1).

. 10.1. :

,
.
.

.

,
. ,
.
,
,
,
,
.

456

,

, ,
, ,

.
,
, ,
, --,
.. ,
,
.
,


.
. 5,
,
.
.
5,
:
k qq
grad T = (r,t),
r

(5.88)

q ,
1

1
(r,t) = r (

-
e

d); r = 2 at

(5.89)

r r / r


lim (r,t) = 1.

(5.90)

r 0.


Q,

457
k qQ
grad T = (r,t),
r

(10.1)

, ,
, ..
Q ~ M,

(10.2)

, M,
:
kM
grad T = (r,t)
r

(10.3)

, ,
,
:

F = S LgradP = VgradP.

(10.4)

,
.
,

gradT
2m
21,510114
= = = =
P
gradP
3k
31,3810238,851012

(10.5)

= 8,21081 .

p1,
, p2,
, .
,

458
mp1mp2
Fp1p2 = G = V2gradP1,
r

(10.6)

G , mp1 mp2
, V2 , gradP1
, , r
,
3k
3k na
gradP1 = grad1 = grad1;
2m
2

(10.7)

1 = Rp1 grad1,

(10.8)

k =1,381023 K 1 ; = 8,851012 3
; ma = 1,51012 ; na = 5,810102 3
,
3k na Rp1 1
G = ,
mp1 p2

(10.9)

Rp1 ; p2 .
,
,
,
, ,
.


3k na Rp1 1Vp2
Fp1p2 = .
2 r

(10.10)


: ,
, ,
, ,

459

.
.
, ,
, ,
mpM
Fp = f = VpgradP,
R

(10.11)

mp = 1,67251027 ; M R
; Vp = 5,881045 3 .

:
mp M
M p
gradP = G = G ,
(10.12)
R
RVp
p = 2,81017 3 .
,
2m
grad = gradP = 8,21081 gradP.
3k

(10.13)

:
M p
M p
P = gradP dr = G dr = ,
R
R
r
r

(10.14)


2m
= P = 8,21081 P
3k

(10.15)

(mp = 1,67251027 , Rp = 1,121015 )

460

p mp
gradPp = f =
R p

(10.16)

6,6710112,810171,67251027
= = 2,321010 1 ;
(1,12 1015 ) 2
gradp = 8,21081

gradPp =

(10.17)

= 8,210812,321010 = 1,91070 K 1 .
:

p mp
Pp = f =
Rp

(10.18)

6,671011 2,810171,67251027
= = - 2,8105 ,
1,12 1015
:
c = 8,21081 P =

(10.19)

= 8,210812,8105 = 2,31085 K,

:
C
2,8 106
PC
= = = 2,151042.
P

1,31036

(10.20)

( = 1,991030 ; Rc = 6,96108 )

p MC
gradPC = f =
R

(10.21)

461
6,671011 2,810171,991030
= = 7,651019 1;
(6,96 108 ) 2
gradC = 8,21081 gradPC =

(10.22)

= 8,210817,651019 = 6,31061 K 1.

p MC
PC = f =
RC

(10.23)

6,671011 2,810171,991030
= = 5,341028 ,
6,96 108

C = 8,21081 P = 8,21081 5,341028 = 4,41052 K,

(10.24)


:
PC
C
= = 4,1108 .
P

(10.25)

( = 5,971024 ; R = 6,3106 ) :
p M
gradP = f =
R

(10.26)

6,671011 2,810175,971024
= = 2,81018 1;
(6,3 106 ) 2
grad = 8,2108 gradP = 8,21081 2,81018 = 2,31062 K1

(10.27)

462

p M
P = f =
R

(10.28)

6,671011 2,81017 5,971024


= = 1,771025 ,
6,3 106

= 8,210-81 P =

(10.29)

= 8,210811,771025 = 1,451055 K,
, ,
:

P
= = 1,11011.
P

(10.30)


:
dQ/dt = KTSgradT,

(10.31)

dQ/dt, / Q ,
, 1,2 1089 3 K; S
, ,

,
, p = 1,691029 2 .
,
dQ/dt = 1,210891,691029 1,91070 = 3,851010 1 .

(10.32)


mp (u up)
Q = =
2

(10.33)

463
1,67251027 (5,42 1046 32 1018 )
= = 2,441020 .
2
,
:
Q
2,441020
= = = = 6,31029 = 21022 ,
dQ/dt
3,851010

(10.34)

.. , 1020 ,

.
,
,
.

,
.
,
, ,

, .
,
,
, (), ,
( ),
, ( ) , ,
( ).
,
( )
0,91036 , 2,8104,
2,5107 .

Wp = mpvp/2 = = 1,6731027 (1021 ) 2 /2 = 8,41014 ,

(10.35)

464
wp = 6,671010/ 8,41014 = 0,81024 1 = 2,51017 1 .

(10.36)

,
10 .

-
= const,
,

.
grad ,
, ,
, ,
, , [11]:
M1M2
F = f (r, t),
r

(10.37)

(r, t) (5.89).
,
,
, .

,
.

(r, t), ,
,
.
[9],
, . ,

,
, .
,
.
, ,

465
,
0,25 (
0,05; 0,06; 0,05;
0,05 [10]). ,
,
. ?


: :
,
,
,
. ,
,
, .

.
,
. , ,
.
[11, . 4143]
,
, .
, ,

.
, ,
34 43
(!), ,
,
:
1) , 1/1900 (
5105)

(
,
), ;
2) ,
;
3) ;
4) ,
;

466
5) ..

1,75, 0,84,
0,01 )
:
1) ;
2) , ;
3) ;
4) .
5)
..
,
,
.
, ,
,
, ,

.

10.3.

,

. ,

, .. .
, ,
4,31023 /,
.. 1015 .
,
:
M1M2
F (t r/c) = f (r, t).
[r(t)]

(10.38)

467

(r, t).= 1 c = .

.. 1787 ., .. ,
.
, ,
50 .
[6]. ,
,

,
, ,
,

,
,
, , ,
, ,
, .. .
,
,
,
. ,
, -2, ,
-2
-1 .


.

10.4.

,

.
, ,
.
, ,
,

468
, .
[12].
,
, , ,
, ,
.
[13], 5
310-7
.

:
,
;

, ;
,
.

. ,
0,0024 .
,
, .
[1417],
,
.

- -, , -, - (. 10.2).

469

. 10.2. : 1, 7
- ; 2 - ; 3
- ; 4 - ; 5 ; 6, 8 -

,
22,5 ,
,
.
.

, ..
,
R/t = 1,08 /.
[18, 19] ,
200 .

.
.
2
, ,
, , 2
1/3

470
( 2/3
).
,
( ,
),
.
(. 10.3).

. 10.3.



,
, ..
t
dl = dg.
2

(10.39)

,
t
l = g; t = const.
2

(10.40)


M
g = G ,
r

(10.41)

471

GM
l = t.
2r

(10.42)

r S = 4r, ,
, l :
GM
V = S l =4r t = 2 G Mt = const
.
2r

(10.43)

t. ,
, ,
, .. .
, ,

2GM
vII =

1/2

( )

(10.44)

R
vII = 11,18 /.
,

SvII
2GM 3M
= (4r) = 24G =

RM 4r
= 75,4G = 5,029109 13 2 = onst,

(10.45)

SvII S 2 GM 1/2
24 G 1/2
___
= = ( ) = () = 6,31016/ .
t

(10.46)

472
,

.
,
34 . ,

,
( )
, 3,75 .
,

___
= 6,31016 / . =
(10.47)
t
________
= 6,310165,9751024/ 5,518103 = 5,07107 / = 1,61015 /.
, (5518 /)
,
V
= 5,07107/5,518103 = 9,2103 3 / = 2,91011 3 /
t

(10.48)

60 . ,

5,07107
= = 0,83 / = 2,7108 /
tl
6107

(10.49)

V
9,2103
= = 1,5104 3/ = 4,7103 3 /.
tl
6107

(10.50)

,
3 . ,
200 . (
10 . ,

473
),

v = 3106 / 2108 = 1,5102 / = 4,751010 /.

(10.51)


S/t = 261071,5102 = 1,8106 2/ = 1,8 2 /

(10.52)

[20] ,
5 3,19
/. , ,
,
2 /.
R

R
RV
R
= = =
t
3Vt
3t
6,361065,07107
= = 1,81011
35,9751024

(10.53)

/ = 0,56 /.


,
,
, .
,

, ,

, ,
-
(. 10.4, ) [21].
-
(. 10.5, ).
,
2 . .
, ,
,

474
.
, ,
,
.

. 10.4. : ;

.
,
, .
, .

. ,
,
, . ,
.
. .
10.1.
.

475
10.1

1,9910

30

3,2410

23

7,1510

4,8610

24

4,810

14

1,0410

5,9710

24

5,110

14

1,1210

6,3910

23

1,4210

14

5,110

1,910

6,1610

16

6,0810

5,6810

26

4,1910

16

8,7310

25

7,310

1,0310

26

6,510

510

24

27

,
18
6,0810

V II , /

/ t,
/

3,3210

6,1810

13

4,310

/ t,

13

1,6710

2,7210

8,410

4,4510

9,151018

5,0510

8,4510

18

18

6,410

110

3,310

10

1,7510

3,6810

1,3610

10

2,410

15

2,2210

1,4310

1,6510

17

14

2,4810

1,4310

1,3810

17

1,3510 ?

2,710

5,0710

14

310

17

17
17

17

18

:
, ,
.
, ,
, .
,
,
.
, , , ,
.
, .


.
, .

,
.

476
().
, ,
, , , .

.
,
,
.

10.5.

,
.

.

,
.
:
.

,
,
, ,
, ,
,
. ,
,
, ,
. , ,
, ,
, .

,
, , ,
.
,

. ,

477
, ,
, ,
, .

,
(. 10.5).
= 2vsin.

(10.54)

; v
;
. v .

4
= V = R,
3

(10.55)

; V , R
. ,
vII = r 8 / 3 f,

(10.56)

..
.

. 10.5.

478
,
.
, , , ,
,
, ,
, .
, ,
,
,
.
(. 10.6).

. 10.6. . 1
,
2

. 10.2
,

,
:
(vII)
= .
(vII)

(10.57)

, ,
,
.
,

479
,
.
10.2

25,38

2,8510

58,65

1,2510

243

310

23 56 4

7,2710

24 37 23

7,210

9 55 40

1,7410

10 40

7
5

vII,
/

(vII)

(vII)

1,76

5,410

3,110

3,110

1,7510

/
(.)
1

3
3

0
0

0,812

0,462

0,42-0,7

0,36

0,205

0,9

5,6

1,6210

3,3

10 ,8

1,6810

3,52

15,8

1,110

2,52

1,43

6,39

2,7410

1,37

0,78

4
4

,

.

1.
,



.
,

480


.
2.
( )
4,31023 /. ,
, 50
. .
,
,
.
3. ,
,
,
.
.
34 . .
4.
,

,
, , ,
,
.
5.
,
60 . .
6.


.
,
.

.

481

11.

,
[1]

11.1.


[210].
,
.
,
.

, . ,


.

. 19131917. [11].

-
. . [12]
,
, ,
1929 . .
[13].
(2- 40- , .)
[2,3].
,
, ,
.

: 1)
,
- ();
2) .
,

482

, ,
.
t = 0 ,
,
0,01
1011 /3 .
.
,
. , ,
, .
[1419]
, .
,
,
,

,
,
. ,
(., , [15]).
,
,
. ,
,

.
,
.
, ,
, ,
.

. :
- ,

;
;
-
;

483
-
, .


.
,
, ,

. ,
, .

.

, , ,
, ,
.
,

,

.

11.2.

.
,
, , , ,
,
, .

, .
,

,
, ,
.
, ,

484
,
.
,
,
, , ,
, .

,

, .
,
.
, .
, ,
,
[19, 20]. ,
,
,
.
(), .. (
)
()
[2127].
,
,
, ,
.

. , ,
,

, -
. , ,
,
, .
,
,
.
,
, .

485

, ,
, .
,
,

. , ,

( ),
, ,
. ,

.

, .

,
.
,
,
.
:
,
, , , , ,
.
,

. ,
, , ,
.

, .
,

.

.
. ,
,
,
, -

486
. ,

.

,
,
,
.
,

, ,
.
,
, .
,
, .
, ,
,
.
. ,
, , ,
.

,
.
, ,

.

,
.
, ,
.
,

: ,
,
, , ..
.
.

487

.
,

. ,

.


.
, ,
,
; ,
, ,

,
. , ,
,
, , ,

.
-
,
,
, ,

, ,
, ,
, .
,
, ,
,
.
, :
, ,
,
. ,
,


.. [28],

488
, ;
.
,
? . ,

,
.
, ,
,
. , ,
,
, ,
.
.
.
,
,

.
,
, , ,
.
,
, 41016
. , 41016
.
8,851012 3,

= V = 8,851012 43 1048 = 5,71038 .

(11.1)

,
1,991030 , , , ,
, ,
/ = 3108 = 300 !

(11.2)


,
. ,
.

489
12
.
, ,
, ,
.

,
.
, ,
.

11.3.
,


, .
,
.
.

(
) [29].
.

, , ,
.
, .
,
,
, .
1011 ,
100
12 (1 = 9,4631012
), ..1021 1020 .
50 (51020 ).
.

, ,

.

490
- ,
11,5 , .. (23)1030 .

50 /,
7 / [19]. ,
;
, ,
,
.
,
, .
1949 .
[19].
1025 [6, 7, 30].
[7]
.
, ,
,
.
,
,
.

,
(. 11.1).
,
,
,
, , ,
, , [23
27].

,
. - , ,
, .
- ,
, , , ,
. ,
, , ,
, , .. 50 /.
, .

491

. 11.1. :
; .

492
, ,
, .
,
,
, , ,
,
.
,
,
.
, ,
.
, ,
.
, ..

, . ,
, ,
, ,
.
, ,
, .
,
.
,
,
.
, .
, ,
, .
, .

.
,
105 106 /. ,

106105 .
,
( )
.

493
,
(. 11.2, ),
(. 11.2, ).

. 11.2. :
;

,
, (. 11.3, ).

,
.
, ,
,
(. 11.3, ).

. 11.3. :
;

494
,
, .
.
,
1 /,
,
1010 /3.
, , ,
, , ,
, ,
, .
,
. ,
,
.
,


, ,
. .

, .
,
( , ) .
, , ,
. ,
, .
, ,

, .
,
.
,
,
, ,
.
, ,
. ,
.
.

.

495

,

.
,

,

. , ,
.

, ,
, .
,
,

,

.
, ,
, :
,
,
(ether drift),
.
,
,
,
,
, .
5,5 [31, 52, 54,
55], ,
, 2/3 ,
,
810 .
, 81010
, [31],
50 .

,

496
,
.
, ,
?
,
.
,
: ,
. :

, ,
.
.

11.4.


[2951].
,
1922 . ., ,

(, , , .. , ..).

, [13].
, , ,
,
, ,
(. 11.4).

:
1) ,
, .
( S),
, ( SB);
2) (), ;
3) () (I), .

497

. 11.4. :
,

.


: , b .
, , ,
. ,

, .
, ,
( 2- )
( 1- ).
. ,
,
.
, (),
.

.

,
.
. ,

498

N-.

( ), ,
,
. ,
, ,
.
.

, .
,
. ,

. ,
, .
,
, ,
, (?)
.

.

,
. ,
100 /
( ).
,
,
, ,

.

-
.
,
.

.

, .

499
,
.
,

,

.

,
. ,
,
.

,
.
,
, .
,
.

.
, ,
, ,
,
.

,
,

. ,

28 ,
.
,
, .

,

,
,
, .

500
,
,
,

,
,
.
, .
,
.

, ,
,
.
,
.
.
,

. .

, .

.
,
(. 11.5, ).

, ,
, , ,
.
, ,
.
,
, .
,
.
.

. ,
, , ,

501
,
.

. 11.5. : ;
, ; ,
; ,

,


. :

502
, ,

. (. 11.5, ).
.
, ,
,
, ,
.
.

,

. , ,
,
,


,
, ,
,
, ,
. ,

,
.
,

.
, ,
.
,
, .

,
,
, .

,
. ,

,
,
.

503
, ,

.

.
,
,
.
,

.
. ,
, ,
,
, ,
.
.

, .

.
,

.
60- .. [4547] ,
(. 11.6).
, , ,
,
.
,
,
, ,
, ,
.

504

. 11.6. :
; .

,
,
.
.

, ,
.

505

11. 7.


,
,
,
(. 11.7).
, ,
, ,
,
.
,
. , ,
, ,
,
.
,
, , ,
,
.
, .


, .

506

(. 11.8).

. 11.8.


:
-
, ;
;
-
;
-
;
-
;
-
;
- ,
,

; ;
- ,
,

507
, ,
, ;
- ,
,
;
- , (),
,
; .
, ,
, .

.
,

.
, ,

.

11.5.
,
, .
, (
), ,
, ,
, ,
10 , ( ,
).
[4951].
(-),
;
,
(),
.
,
. ,
, .
.

508
,
. (70%) (25%),
, , , , . .
,
.
,

,
,
.
.

( ) .
, , ,
,
,
.
,
.
.

() ,
- ,
:
,
. ,
.
, ,
,
, .

,
.
,
, ,
, - ,
, .

- ,
.

509
, .
,
.
, .
, ,
.
. -,
: , , , .
, , ,
.
.
,
,
. ,
-.
- 28,3 ,

.

, ,
. ,
, ,
.
, -,
-,

.
-
.
[52].
, - 28,3 ,
41012 , 1012 .
1,991030 1,21057 ,
1,21045 .
3,831026 . ,
100 .
, 100
, ,
. 61012

510
. , , .
,
.
,
, -.
,
,
.
1020 , , ,
, ,
,
.
, ,
. ,

,
,
. ,

, ,
. ,
,
.

, .
.
,
.
,
, ,

,
.
,
, ,
.
,
, , -3 -
.

511

.
,

, .
,

,
.
,
,
.

,

,
. ,

, .
,
, ,
,
,
, .
,
,
.
,
(
), .
,
,
: ,
.
.
0,033 3,75.
, , ,
.
,
, .

512

. ,
,
,

,
.

,
.

,
, .
,
,
.
,
.
, ,
.
,
, ,

, .
23 ,
100 2550 . ,
, - .
- .

. I , , 35
II
. II
,
I .
II
,
I .

( 20 /) .

.

513


.
,
, .
,
,

,
. .
,
,
,
, , ,
,
, .

,
.
,
, .
,
.
, ..
= 21030 R = 7108 ,

21030
Np = = = 1,21057 .
mp
1,671027

(11.3)

, ,

Q = Np e = 1,210571,61019 = 21038 .

(11.4)

,
:
Q
21038 1,61019
F = = = 6 1011
4oR2
48,851012 721016

(11.5)

514
, , , ,
,
F
6 1011
= = = 3,6 1038 2 .
mp
1,67 1027

(11.6)


1,3 1036 !

, , -, ,
,
, -,
, . , ,

.
,
. ,
105 ,
1010 . 10
,
.
, .
.
1,41103 3, ,
1030 , ..
1010 .

q2
(1,610) 2
F = = = 2,3108 H.
4r2
48,851012 1020

(11.7)

,
F
2,3108
= = = 6,851018 -2 .
27
2mp
21,67510

(11.8)

515
v = adt = adr(t/r)

(11.9)

v = adt = adr
r
r

(11.10)

, , ,
,
26 /. ,
.
-, ..,

. ,
,
.

. , ,
.
,

, .

.
,
,
.

11.6.


, (15961650), (17241804),
(17071788), (17491827), (18451912),
(1944, 1958), (1951), - .
.. (1891
1956). [54, 55].
,
, :
1. ?

516
2. (99,87%)
?
3.
?
4.
() ?
5.
?
6.
?
7. , ,
(98%) ?
.
, .
, , , ,
,
. , -,

.

,
.
,


,

.
, (, ,
) .
,
400 /, ,
,
. ,
()
(64, 17,3 ), .. ,
,
(15, 11 ). ,
, 1860
10 /, ,
,

517

50 /.
,

.
, -2
() , , . [55],
:
320390 /
= 12h 1h; = 32 21.
L = 194; = + 65.


1977 . .
:
v = 390 60 /; = 11h 0,5h; = 6 10.
,

,

. , ,
.. ,
,
, .
,
, .
103 / 1010 /3

Re = vD/ = 1031,121015 / 4109 = 31022,

(11.11)


cw = 1000. 1030 2,

F = cwSv2 = 1031010 1030106 = 1031 .
1,61027

(11.12)

518
= F/mp = 10-31 / 1,61027 = 6105 2.

(11.13)

5 /,
2/.
, , , ,
,
, ..
, -, ,
. ,

. , ,
,
.
,
2 .
5,5 , 15
, .
. ,
.
,
0,01
.


v

106 1

106

grad v = = = = 10

0,3

0,33,11016

1
-10

(11.14)

,
0,3
.
109 ( ,
, )

v = Dc gradv = 109 1010 = 101 1.

(11.15)

, ,
,

519
F = cw(v1 v2) = 2cwvvSp =
= 21031010 1031011030 = 21041 H.

(11.16)

= 1010 3 , ..
, ,
v = 103 1.

, 2000 /,
2103 216,71027
= v2mp/ F = = 1010 = 10 .
21041

(11.17)

,
, ,
, , ,
,
.
, , .
, , ,
.
,
, ,

,
.
,
, , ,
,
, .
, ,
, 2 /.


F

m pv 2 R 2

v2 R

(2103 ) 2 7108

k = = = = = 210-5,
F GmpMR GM
6,6710111,991030

(11.18)

520
,
.

.
, , ,
.
, .
, ,
, 5 .
,

1000 /
, , 100
.

.
F
1,4108 (10) 2
k = = = 102 !
F
6,671011 21028

(11.19)

, ,
,
:

,

,
. ,
.
,
, ,

. ,
.
-
. , ,
,
, .
- , ,

521
, . , ,
. ,
,
, ,
, (. 11.9).

. 11.9.

,
.
,
. ,

.

.
,

vdl = const,
l

v = /2r,

(11.20)

522
, ,
,
. .
.

. .

.
,
. -
. ,
.
.

(VIII, IX XII),
, . , ,

,
.
.

.
, .
, .
, ,
7
.
,
, .
,
.
,
,
,
.
,
.
, , ,
,
.

523
. , ,
.
, ,
1766 . ..
, ..
. ,
, ,
0,4
(); 0,7 (); 1,0 (); 1,6 (); 2,8 (); 5,2
(); 10,0 (); 19,6 (); 38,8 ()
3%. .
. 0; 3; 6; 12;
24; 48; 96; 192; 384, 3, 4,
10.

.
,

,

(. 11.10, 11.11).
, ,
,
, .
,
.
: , .
,

.
,
.
.
,
..
,
.
, .
,
,

,
,

524
. ,
-.

. 11.10. ,

.

. 11.11. , ,
, .


(.11.12).

525

. 11.12. :
, ; ;
. 1 ; 2
; 3
; 4
; 5 .


,
.

5 30 ( ).
,

,

526
. :
:
,
, ;
,
.
( ),
( ),
().
, , .

, , ,
,
.

11.7.
, ,
. ,
,
. , .. [57]
:
, 1,5 ,
. ,
[13]
.

, .
.
:
,
,


.
,
, .. ,

,
.

527

19051907 19211925 .,
1929 . , ,
. [56] ,

,
,
(, , , , ,
), ,

.
.. () [71].
(. [100106] . 1)
,
, ,
, ,
1881 1887 . [39, 40],
250
3 /, 1860 8 10 /.
, .
,
5060 /.

. 11.13. : ;

528

,
,

( +65, 262).
2.
.

[58, . 227232].
.
11.13.
,
,
, ,
,
. ,
, , .

= 109,6 .


.
,
[56. . 277285] .
, ,
.
, ,
.
,
, , .
,

,
.
,
:
400 , (. 11.14)


.
,
.

529

. 11.14. : 1-
; 2 ; 3
; 4 ,
.


(. 11.15).
,
, , ,
, , ,
, ,
.

530
. ,
, , .

)
. 11.15 :
Re = 26; Re= 118;
Re= 500

,
:
= /

(11.21)

531
0
1,2928 /, 60 1,656 /, .. 1,28
.
, ,

.
, ,
. ,
,
, ,
, .
,
, ,
, .
,
,

. ,
. ,
,

,
.

, ,
.
, ,
(.
11.16.
, .

,
, .
, ,
, , ()
, ,
()
,
.

,
,

532
,
.
(. 11.17).

. 11.16. :
;
,

533

. 11.17. ,

,
.
1. ,

.
,
,
. ,
, ,
.
2. , ,
. ,
, ,

,
.
,
, , . ,

534

,
. ,
2002 .,

,
. ,
,
.
,

, , ,
2002 ., ,
,
, . ,
, ,
,
,
.

11.8.

,
,
, .
.
[58, . 30], ,
,
F = cwSv,

(11.22)

= f (Re); Re = vD/ .
= 4109 2 1.
, , , , , , ,
, ,
w = 0,1, w =

0,4 (. 11.1).

535
11.1

S,

1.991030

1,521018

d,

V
/
4105

1,4109

Re
Re
3109

w
0,1

3,241023

1,791013

4,8104

4,8106

4,861024

1,21014

3,5104

1,2107

5,971024

1,271014

3104

1,3107

6,391023

3,551013

2,4104

6.8106

1,91027

1,541016

1.3104

1,4108

5,681026

1,051016

9,6103

1,1108

8,731025

1,821015

6,8103

4,8107

1,031026

1,621015

5,4103

4,5107

51024

1,271014

4,7103

1,3107

F.,

F,

11017

51014

1,31012

1,61010

7,81013

107
2,3106
2,5107
4,5106
2,6107
3,8106
1,4107
1,6106
2,8108
1,8107
1,3108
1,1107
107
3,2106
107
2,5106
2,5106
6106

0,1
0,1
0,1
0,1
0,4
0,1
0,1
0,1
0,1

10.2
-

4,51012

3,81012

5,81014

3,21010

3,81011

6,51010

1,61013

1,41014

1,31010

1,21011

9,01013

5,21010

1,51013

8,51015

1,21010

8,51012

2,41012

3,81010

3,81013

5,81014

31010

7,81012

3,81015

4,81012

1,91012

2,61015

1,61010

2,51012

61014

41011

1.71012

81016

8,51011

2,51012

7.81013

3,81010

1,51012

41015

1,21010

21012

1,11014

2,11010

1,11012

21016

81011

1,21012

91012

1,2109

1,81012

2,51016

1,51010

1,61012

536

a = F/M,

(11.23)

t :
v = t.

(11.24)

. 11.1 11.2 ,
.
,

1010 1, 10111011 1
, , ,
. ,
, ..
, .
, ,
,

, .

11.9.
( . kometes , . )
, ,
.
.
,
. ,
,
45 , .. 600
750 . ,
. [5963].
,
,

. .
1971 . 1 ,
.

537

200
. , ,
, ,
.

, .
, , ,
, , ,
.

.

, ,
.

(2, NH3 .),
.
,
.
, ,
.
.

,
.
, , ,
.
, ,
. ,
.
,
. , ,
, , , ,
. ,
, .
,
,
,
. ,

538
, ,
.
:
1. ?
2. ,
, ?
3. -
?
4. ,
?
.

. ,
..,

.
, .,
,
.
150 . ,
. , ,
,
.
.

.

,
,
.
,
,
, , 11,18 /.

.
, -

,
.
, ,
, ,
,
.

539
.
,
, ,
, , ,
,
-
, .. ,
.
.
,
,
,
. ,
, ,
,
, .
,
.
.
,

. ,
,
,
, .. ,
, . ,

,
,
,
, (.
11.18, ). ,
.
,
(. 11.18, ) .
.
,
,
, .
,
, , .

540
,
,
. , , ,
, ,
,
,
(. 11.18, ).

, .
,
, ,
.
,
. ,

.


,

, .
.

,
, .
,
, .


, ,
,

(. 56 = 14 -)
,
, SiO2 (. 28 + 216 = 7 +
24 -) MgO (. 24 + 16 = 6 + 4 -).
, , , ,
,
,
, . ,
.

541
,
,
.
, ,
, (.
11.18, ). ,

.
,
(. 11.18, ).
, (.
11.18, ). , .

. 11.18. : ) ; ) )
; ) ; )
; ) ; ) ,


, ,

542
, ,
.

,
, ,
. .
,
(. 11.186,
).
, , .
, 15 , 1866 .
, .
, , ,
, , , , ,
, [46, . 285292].
, .
,
..
.. 14 21 1996 . (. .
11 (119), 1996, . 5),
(. 11.19, ). ,
(. 11.19, ).
, -,
, , . , , .
-, ,
, ,
.
,
.
? ,
, ?
,
. , ,
, ?
.
. ,
. 12
1991 . 28
4 . 1800 ,
[64] (. 11.20).

543

. 11.19. : , 1996 .,
; , 1965 .,
; , 1963 .,
; , 1957.,
; , 1957 ., ,

544

. 11.20.

, , -
, 175 ,
80 ,
,
,
, 4042
1,6 1,9 .
,
, 810 ,
1214 1,61,9 ,
3540.

200 ,
35 525 [65] (. 11.21).
,
,
? ,

( +110,
120), 10% (.
11.22).
,
3- 1958 .
..,
,
.
-

.

545

. 11.21. -
: ; ;
0,5 .
1:3.

546

. 11.22. (
.)

547
, 1908 .
:
,
, , , , ...
.
,
150 , ,
, -, ,
, 1
.
.
,
, .

11.10.



, ,

.

;
50- . .

,
() : [66,
67], ,
(1744)
(1826) [68] [70],
.
,

.

.
.
(1865)

548
[66].
, (
, , ),
.
, ,
,
,
.
,
. ,
, -
.
,
,
,
. ,
, [67].


, , ,
,
.
.
,

.

,
,
.

,

.
, ,
,
:
,
,
,

549
,
,

,

. :

.

, .
,
. ,
, ,

,
.
,
.


,
.
, , ,
, ,
- .
,
, -
.
. ,

, ,
[68]. ,
.
,
q, dn,
r dr,
dn = 4rqdr
, ,

(11.25)

550
dS = 4rqdr,

.

d = 4qdr = d

(11.26)

(11.27)

d =qdr,

(11.28)

,
, n- :
d n = 4d (1 d) n.

(11.29)

n-
,
[ 1 (1 d) ] n
S n = 4d 4 [ 1 (1 d)] n.
1 (1 d)

(11.30)

,
n = r/dr,

(11.31)

r , ,
r ,
S = 4,

(11.32)

.. . , ,
.

,
, ,
,
.

551
, ,
,
:
1/2 = r 1/r 2,

(11.33)

, ,
, , ,
.
.
.
,
,
, .
0,110
[69].
, 0,8
1000 (1 = 3,0861016 ).
, ..
. ,

.
,
, ,
.
,
: . ,
, ,
.
,
, , ,
, ..,
, ,

, ,
.

, ,
,
.

552
, 10 .
, ,
,

, ,
,
.
, , ,
, ,
, ,
, ,
10 ,
. , ,
.
.
,
.
.

[70].

M1M2
F = G
r

(11.34)


M1 ,
M1
=G ,
r

(11.35)


M1M2
U = G = M2 .
r

(11.36)

, ,

553
,
.


, .

- ,
, ,

.
.

,

. ,
, .
,


.
, ,
,
:
M1M2
F = G (r, t).
r

(11.37)

(r, t)
1, , ,
, ,


, ,
. ,
,
,
,
.
,

554
,
.

1.

.


.
,
.
, .
2. ,
,
,
,
,
,
.
3.
,
.
4.


,
,
, ,
.
5.
. , ,

330
.
6. , ,
, ,
,
.

555
, ,
,
. ,

.
7. , ,
:
,
,

,
. ,
,
,

,
.
8.
(
),

.


, -
,
.

.

.

556

,

,
,
.

, .
:
,
, ?
:

, .
60-
.

,
- .
,

-
,
.

, . ,
.

, , ,
, , ,
..,
,
, ,
, .

.
,
. ,
,
,
.

557

557

.
1.
1. .. . . . .
5- . . 18.
2. ..
.
. .: ,
1992; - , 1993.
3. . . .
. . .: . 1965. .1. . 138164.
4. Fizeau H. Compt. Rend. 1851. Vol. 33. P. 349355; Ann. d. chim et
phys. 1859. Vol. 57. P. 385404.
5. Michelson A.A. The relation motion of the Earth and the Luminiferous
Aether. Amer. J. of Sci. (3). XXXII.1881.
6. Michelson A.A., Morley E.W. The Relative Motion of the Medium on
the Velocity of light. Ibid. (3). XXXII.1886. P. 337; The Relative Motion of
the Earth and the Luminiferous Aether. Ibid. (3). XXXIV.1887. P. 333..
7. . (1920). .
. . .: , 1965. .1. . 682-689.
8. . (1924) , . 2. . 154160.
9. ..
. . .: - , 1990;
.
. 2- . : - , 1996.
10. . 1938, 1.
11. .. .
. .: - . . . 1994.
12. ..
. 12,
1999. . 12631389.
13. .. . .: . 1970. . 136
146, 169171.
14. . . . .. . 2 . .: , 1961. . 20. . 433485.
15. .., - .. . , 3 , .:
- , 1975. .20, . 423.
16. .. . .
. . 5- . . 45. . 2333.

558
2.
1. . . I. . , .
. . 1997; .II. . .
. 1999. .: - +.
2. . . . 1970.
3. . .: - , 1958,
.1.
4. . / .
... .: - .., 1961. .121.
5. .. . .: , 1971.
6 .. . : -
. 1946.
7. .. . .: , 1970. . 44.
8. ..
XIX . .: , 1965.
9. ..
. .: , 1974. . 1055.
10. .. . .: - , 1958.
11. . : . ./ .
... .: , 1950.
12. . , ,
: . ./ . ... .:
, 1954.
13. . :
. . ... , 1916.
14. .. , //.
/ . ... . .: -
, 1943.
15.

: . ./ . ... .: - .
.2. 1947; .2. 1951; .3. 1959.
16. . :
: . . .. .:
- ... 1898.
17. . .
: . . .. - .., 1865.
18. ..

: . . ... .:
, 1952.

559
19. .. : . .
../

.
...
.:
-
.., 1885.
20. .. : .
. .: , 1989.
21. .. : .:
: . ./
. ... .: , 1952. . 11104.
22. .. . . . 107
248.
23. .. : . ./ .
... . .: , 1936.
24. . : . ./ . ...
.: , 1956.
25. . : . ... .:
, 1970.
26. ..
.
. ... : - . 1963. . 56. . 87
188.
27. Fresnel A.J. Memoire sur la diffraction de la luminiere. Paris, 1821.
28. Fresnel A.J. Consideration mecaniques sur la polarisation de la
luminiere. Paris, 1823.
29. Fresnel A.J. Memoire sur la double refraction. Paris, 1823.
30. Stokes G.G. On the Aberation of Light. Phil. Mag. XXVII. 1845. P.9.
31. Lorentz H.A. De aberratic theorie van Stokes. Zittingsverslagen Kon.
Akad. v. Wet. Amst. 1892. S. 97.
32. Lorentz H.A. De aberratietheorie van Stokes in de onderteflung van
een, aether die niet overal dezelf de dicht heid neeft. Zittingsverslagen Kon.
Akad. v. Wet. Amst. VII. 1899. S. 528.
33. Lorentz H.A. De relative beweging. Van de aarde en den aether.
Zittingsverslagen Kon. Akad. v. Wet. Amst. 1892. S. 74.
34. ..
: . ./ . ..
... .: , 1956.
35. Fizeau H. Compt. Rend. 1851. Vol. 33. P. 349-355; Ann. d. chim et
phys. 1859. Vol. 57. P. 385-404.
36. Zeeman P. Proc. Amsterdam Academy. 1915. Vol. 18. S. 398.
37. Hertz H. Untersuchungen ber die Ausbreitung der elektrischen
Kraft. Leipzig. 1984.

560
38. Hertz H. Grundleichungen der Elektrodynamik fr ruhende Krper.
Wiedemans Annalen der Physik. 1890. Vol. 40; 1890. Vol. 41.
39. Ritz W. Ann. de chim. et phys. 13. 145; 1908; ber ein neues Gesetz
der serienspektrum. Physikalische Zeitschrift, Leipzig. 1908. 6.
40. W. de Sitter. Amst. Proc. 15, 1927, 1913; 16, 385, 1913.
41. Le Sage G.L. Lucrece G. Newtonian, Nouv. Memoires de
lAcademie Royal des Science. Berlin, 1782.
42. Le Sage G.L. Physique mecanique de GeogesLois le Sage (Deux
traitees Pierre Prevost). Geneve, Paris. 1818.
43. Prevost P. Deux traites de Physique Mecanique. Geneve, Paris, 1918.
44. Schramm H. Die allgemeine Bewegung der Materie als Grundsache
der Erscheinungen. Wien, 1872.
45. Schramm H. Anriehugskraft als Wirkung der Bewegung. Graz, 1873.
46. Thomson W. Proc. Roy. Soc. Edinbourgh, 1872. Vol. 7. P. 577.
47. Tait P.G. Vorlessungen ber neuere Fortschritte der Physik.
Brauschweig, 1877.
48. Neuman F. Vorlessungen ber Theoretische Optik, Leipzig. 1885.
49. Neuman F. Gesammelte Werke. Bd. 13, Leipzig. 1906. S. 28.
50. Green G. On the Laws of Reflexion and Refraction of Light.
Cambridge Transactions, VI, 1838, p.400.
51. Mac-Cullagh J. An Essay towards a Dynamical Theorie of
crystalline Reflexion and Refraction. am. 1839.
52. Thomson W. On a Gyrostatic Construction for Ether. Math. and
Phys. Papers, 1890. Vol. III. P. 100.
53. Thomson W. On the Propagation of Laminar Motion through a
turbulently moving inviscied Liquid. Phil. Mag. (4). XXIV, 1886. P. 324.
54. Thomson W. On the Reflexion and Refraction of Light. Phil. Mag.
(4). XXVI, 1887. P. 414.
55. . . // ..
. . .: . 1928. . 184198.
56. Thomson W. Ether, Electricity and Ponderable Matter. Math. and
Phys. Papers. 1890. Vol. III. P. 484.
57. Thomson W. On the Motion of Ether produced by collisions of
Atoms or Molecules, containing or not cotaining Electrons. Math. and Phys.
Papers. 1911. P. 211.
58. Thomson W. Electrical Insulation in Vacuum. Phil. Mag. VIII. 1904.
P. 472.
59. Larmor J. Aether and Matter. Cambridge, 1900.
60. . .
: . ./
. ... .: -

561
61. . . : . ./ .
. ... . .: , 1928.
62. . . : . .
./ .
. , 1910.
63. . . // . .:
, 1928. . 113131.
64. . .
/ . .: , 1928. . 218234.
65. . // . .
.. . 2- . .: , 1961. . 20. . 433485.
66. Euler L. Recherches physiques sur la nature des moinres parties de la
matiere/ Histoiree de lAcademia de Science de Berlin, 1746.
67. Euler L. Dissertatio de maynete. Opuscuia varil argumenti. Acad. St.
Peterbourg, Vol. III, 1751.
68. Euler L. Anleitung zur Naturlehre. Bullet. Physicomsth. Acad. St.
Peterbourg, Acad. St. Peterbourg,VII, 1849.
69. ..
(17431744). . . . .:
- , 1950. .1.
70. .. (17431744). .
71. .. (17431744).
.
72. .. 5 1748 . .
73. ..
(1748). .
74. ..
(1757-1758). .
75. ..
(1760). .
76. . .
.: . ... 1905;
. . ., . .: 1934. . 2, . 467.
77. ..
. , 1912.
78. .. // . .: -
, 1960. . 317326.
79. .. , .//
. . . .: . 1928.
80. .. . .

562
81. Whittaker J.M. Proc. Royal Ed. 1926. Vol. 46. P. 116306.
( ).
82. ..
. .: - , 1937.
83. .. //
, 15. , 1922. . 1
13.
84. ..
. . .: , 1932.
85. .. . ..:
- , 1946.
86. Whittaker E.A. History of the Theories of Aether and Electricity, p.
1. The Classical Theories. 1951. 435. P. 11. The Modern Theories 1900
1926. 1953. London.
87. .. / . ... .:
, 1948.
88. .. 5 . : ,
1923.
89. .. . .: . 1970. . 136
146, 169171.
90. .. //
. .: , 1960. . 1. . 221222.
91. .. . .:
- ,
1982. . 137204.
92. ..
. . . .: - , 1956. . 4. . 9109.
93. . . . . ... ... .:
, 1993.
94. Maxwell J.C. Ether. Gr. Brit. Enc. v.8, 1878. ..
. . . .. . .: , 1968. . 193
206.
95.Michelson A.A. The relation motion of the Earth and the
Luminiferous Aether. Amer. J. of Sci. (3). XXXII.1881. P. 220; Amer. J.
Phys. 1881. Vol. 22. P. 120129; Compt. Rend. 1882. Vol. 94. P. 520523.
..
[ 93, c. 617].
96. Michelson A.A., Morley E.W. The Relative Motion of the Medium
on the Velocity of light. Ibid. (3). XXXII.1886. P. 337; The Relative Motion
of the Earth and the Luminiferous Aether. Ibid. (3). XXXIV.1887. P. 333;
Phil. Mag. (4) XXIV. 1887. P. 449; Amer. J. Sci. 1887. Vol. 34. P. 333345;

563
Phil. Mag. 1887. Vol. 24. P. 120129. .. ..
[93, . 1731].
97. Morley E., Miller D. Phil. Mag. 1905. Vol. 9. P. 680685.
.., ..
- [93, . 3542].
98. Miller D.C. Phys. Rev. 1922. Vol. 19. P. 407408; Proc. Nat. Acad.
Amer. 1925. Vol. 11. 6. P. 306314; Science. 1925. Vol. 6/1 1590. P.
617621. .. . ,
. , 1925. . 5. . 177185; [93, . 62
71].
99. Miller D.C. Significance of the ether-drift experiments of 1925 at
Mount Wilson. Science. 1926. Vol. 68. 1635. P. 617-621. ..
1925 .
[93, . 7195].
100. Conference on Michelson-Morley experiments. The Astrophysical
J. 1928. Vol. 68, 5. P. 34402.
-, -. .
, , 4 5 1927 . [93, . 112173].
101. Miller D.C. The ether-drift experiment and the Determination of the
Absolute Motion of the Earth. 1933. ..
[93, .
185259].
102. Michelson A.A., Peas F.G., Pirson F. Repetition of the MichelsonMorley experiments. J. of the Optical Society of America. 1929. Vol. 18.
3. P. 181182; .., .., .
-. [93, . 177178]
103. Pease F.G. Ether drift data. Astron. Soc. of t. Pacific. S.-Fr. Calif.
Aug. 1930. V. XLII, N 248, p. 197202; ..
[93, . 179185].
104. ...
. .5, 1. .
119132. : . . 2000.
105. .. . .: - , 1999.
3.
1. . ( ).
.-.: . 1934.
2. ... . 3- . .: ,
1974. . 17. . 323.
3. ... . , 1972. . 9. . 103.

564
4. . (1873). .
. 2- . . 33. . 67-68.
5. ... . 3- . .:
, 1977. . 27. . 337.
6. . -. .: , 1983.
7. . , .: , 1969.
8. .. .
.. . . . 5- . . 29. .203.
9. .. . . .
. .: , 1952. . 11104.
10. .
: ./ . ... .: , 1967. .
98, 99, 175.
11. .. . . . .
5- . . 18. . 326.
12. . : .
./ . ... .: , 1959.
13. . . .1922.
14. . : . ./ .
... .: - , 1929.
15. . . . 1957. . 61. .
1.
16. .. .. / . 1968. 6. . 211.
17. . . :
. ./ . . ... ., 1909.
18. . . . . . .: ,
1967. . 4. . 201.
19. . . .
. . .: , 1965. . 1. . 138164.
20. ..
. .: , 1957.
21. ..
. . .: - . 1943. . XII, . 5. .
329.
22. .. . : .
./ . ... .: . . -, 1931.
23. . 1802
1810.: . ./ . ... .: , 1940.
24. .. . .: - ,
1954.

565
4.
1. . . .: , 1956.
2. . .. . 3- . .:
- , 1939.
3. .. . 3- . .:
, 1978. . 30. . 456461.
4. .. ..
. .: , 1977. . 210, 211, 271
5. .. . .: ,
1960. . 5971.
6. .., .., ..
. .: , 1969. . 5587.
7. Azjurowski W. Dynamik des Athers. Ideen des exakten Wissens, 2,
1974, Stuttgart. S. 4858.
8. . : . ./ .
... .: , 1974.
9. .., ..
. .: , 1966. . 447455.
:
10. . // . .: ,
1965. . 4. . 526.
11. .. . 2- . .:
, 1974. . 316336.
12. .. . . . .: -
. 1961. . 1. . 92116.
5.
1. - . : . ./ .
... .: , 1967.
2. .. //
. : - - -
, 1971. . 178211.
3. Helmholtz G. Wissenschaftliche Abhandlungen, Bd 13, Leipzig,
1882-1895; Vorlesungen ber theoretische Physik, Bd 1-6, Leipzig, 1898
1903.
4. . . ., 1902;
. . .: , 1934.

566
5. .. - 2 . . 12, . .
... . .: , 1950.
6. Beltrami E. Opera matematiche, t. 14. Milan, 19021920.
7. Kirchhoff G.R. Vorlessungen ber mathematische Physik. Bd. 14.
Leipzig, 187494. .. . . . 2. . . 1941.
8. Reynolds J. An experimental Investigation of the Circulation which
determine the Motion of Water shall be Direct or Sin and the Law of the
Resistance in parallel Channels. Phil. Trans. CLXXIV, 935, 1883. Papers 11,
51; Papers on mechanical and physical subjects, v. 13, Camb., 19001903.
9. .. , . 17, . ., 194850;
// . . .: ,
1928. . 172184.
10. Thomson W. Mathematical and physical papers, v. 16, Camb.,
18821911.
11. . . . , 1895.
12. Karman Th. und Rubach H. ber den Mechanismus des
Flussigkeits- und Luftwiderstandes. Physikalische Zeitschrift, 13 (1912), s.
48.
13. .., ., .. . .
I, II. .: - . . . 1963. . 207 236 (.II).
14. .. . .
.: , 1934.
15. ..
// . . .: , 1966.
16. Oseen. Hydrodinamiks, Leipzig, 1927.
17.
..

//

. .: . 1960. . 1. .
279281.
18. . : . ./ .
... .: , 1974. . 285, 316.
19. .. -
// .
: - - - , 1971. . 154171.
20. .. . . . 212
235.
21. . : . . ./ . ...
. .: , 1947. . 99, 304, 839.
22. . .

. . . .: - , 1937. . 321.

567
23. .. //
: . ./ . .. .:
, 1964. . 217229.
24. .., .., ..
//
. : -
- - , 1981. . 150173.
25. .., .., .. .
( ).
12. : - - - ,
1983.
26. Rosenchead. The Formation of Vortics from a Surface of
Discontinity. Proc. of t. R. S., 1931. A. Vol. 134. P. 323.
27. ., . .
. 1978. 3. . 2627.
28. Lichtenstein. Math. Zeitsch. XXIII. 1925. Vol. 89. P. 310.
Grundlagen der Hydrodynamik. Berlin, 1929.
29. .., .., ..
// .
: - - . 1969. . 3.
. 5054.
30. .. ..
. .: , 1973. . 339340.
31. .., ..
. .: , 1966. . 447455.
32. .. . . . .: -
, 1961. . 1, . 92116.
33. .. ..
. .: , 1971. . 210.
34. . 2 .: . .: ,
1951.
35. .. 2 . .: ,
1971.
36. .. . . . . .
5. . .: , 1937.
37. .. 5- . .:
, 1978.
38. .. : . ./
. ... .: , 1960.
39. . : . ./ . ..
. .: , 1956.

568
.
40. // . ..,
.., ... .: - . . .
, 1935.
41. . : . . ... . .:
, 1936.
42. .. c
// , 1940. 512.
43. .. //
- . . . XVII. .,
1948.
44. .. . . .:
, 1955.
45 ..
. . .: , 1958.
46.

..,

..,

..

.
. .: , 1965. . 5590.
47. . . . 7.
: . . .: , 1973. .
623732.
48. .. . .: , 1976. . 2.
49. .., .., ..
//
. : - - -
, 1979. . 319.
50. Hill M.M. On a spherical vortex. Phil. Trans. A. CLXXXV. 1889.
51. Coker and Glementa. Phil. Trans. A. CCI, 45, 1902.
52. Boltze E. Grenzschichten an Rotationskorpern. Gtt. 1908.
53. Prandtl L., Tietjens O. Hydro- und Aeromechanic. Berlin, 1929. S.
175208.
6.
1. .. . 1956. 6. . 91.
2. .
: . ./ . ... . . . . 2.
.: , 1972.

569
3. Chadwick J. Possible existence of a neutron. Nature, 1932, v. 129,
3252.
4. .. . .:
, 1960.
5. . . . ., 1947.
6. .., ... //
. .: , 1973. . 9.
7. .. . 2- . .: , 1971.
8. .., .. .
.: , 1965.
9. . : .
. .. ... .: , 1973.
10. .. //
. .: -
, 1982.
11. .., ..
. .: , 1971.
12. . : . .: . ./ .
... .: , 1971, . 1.
13. . // . .: ,
1971. . 4. . 526.
14. .., ..
. .: , 1971.
15. ., . .
: . ./ . ..
... .: , 1975.
16. ., . : .
./ . .. ... .: ,
1976.
17. ., . : . ./ .
... .: ., 1959.
18. . : . . ../
. ... .: , 1974.
19. ., . : . .
.: , 1958.
20. - .
: . ./ . ... .: , 1958.
21. - ., ...
: . ./ . ... .: , 1958.
22. .. . .: , 1958.

570
23. . : . . ... .: ,
1971.
24. Yukawa H. Proceeding of the Physiko-Mathematical Society of
Japan, 1935, v. 17, p.48.
25. .. , , . : ,
1971.
26. .. . .:
, 1974.
27. .. . 3- . .:
, 1978. . 30. . 456 461.
28. // . . .: , 1966. . 5. .
384-385.
29. . 3- . .: , 1978. . 30. . 452 454.
30. . : . . ...
: - .., 1914. . 339340.
7.
1. .. //
: . ./ . ... . .: , 1928. .
182198.
2. .. . .: , 1971.
3. .. . : -
. 1946.
4. .. . .: , 1970. . 44.
5. ..
XIX . .: , 1965.
6. .., .. . 3-
., .: , 1970. . 2. . 398402.
7. Thomson J.J. The discharge of electricity through gases. London,
1898.
8. .. . , 1919.
9. .. , . ., 1911.
10. Rutherford E. The collected papers of Lord Rutherford of Nelson, v.
1-3. London, 1962-1965.
11. .
. . .: , 1972.
12. Bohr N. Phil. Mag. 1913. Vol. 26. P. 1.

571
13. . : . . .. 1923.
14. Bohr N. Die Quantenpostulat und die neuere Entwicklung der
Atomistik.Naturwissenschaften, H. 15. 1928. S. 245.
15. .. . . ..: , 1941.
16. . 2- . . .
.. ... . , 1965.
17. Davisson C.J, Germer L.Y. Diffraction of electrons by a cristal of
nickel. Physical Rev. 1927, v. 30 7.
18. .., .. ? ,
1928, . 8 . 4.
19. . : .
. / . ... . .: , 1932.
20. Pauli W. Collected scientific papers. N.Y. 1964.
21. . .: . ./
. ... .: , 1962.
22 . . : . ./
.... .: , 1975.
23. . : . . ./ .
... .: , 1975.
24. . . 3- .: . ./ .
... .: , 1970.
25. Schrdinger E. Abhandlungen zur Wellenmechanik/ 2 Aufl. Leipzig.
1928.
26. . . : . ./
. ... .: , 1971.
27. . : . ./ .
... .: , 1979.
28. ..
. .: - , 1976.
29.
.. . .,
, 1970. . 11 . 398402. . 11, . 572582.
30. . : . /
. ... .: , 1965. . 2871.
31. . : . . .: , 1965.
32. Jammer M. The conceptual development of quantum mechanics.
N.Y., 1966. P.111.
33. Eddington A. A new Derivation of quantum equation for masses of
proton and electron. Proc. of t. R.S. 1940. ol. 174. P. 16.

572
34. .
: . . ... .: , 1967. . 199.
35. ..
. .: - . . . 1913. .
121123.
36. Madelung E. Quantentheorie in hydrodynamischer Form. Zeitschr. f.
Phys. 1926. Vol. 40, 3, 4. P. 327.
37. Bohm D. Phys. Rev. 1952. Vol. 85. P. 166; 1953. Vol. 89. P. 458.
38. .. . .:
, 1962.
39. .., ..
. : , 1976.
40. .. . . .: ,
1963.
41. . 4- . .: , 1977.
42. .., .. . .: .
1959.
43. .. . 2- . .: . 1959.
44. .. . 2- . .:
. 1964.
45. . . .:
: . ./ . .. .: . 1955. . 2.
46. Hill M.J.M. On a spherical Vortex. Phil. Tras. A. 1894, 185.
47. Taylor G.I. Motion of solid in fluids, when the flow is not irrotional.
Roy. Soc. Proc. A. Vol. 93, 648. 1917. P. 99113.
48. Taylor G.I. Experiments with rotation liquids. Cambr. Univ. Press
Roy. Soc. Proc. A, Vol. 100, 703, 1921. P. 114.
49. Taylor G.I. The Motion of a Sphere in a rotation liquid. Proc. of
t.R.S. A, Vol. CII, 715, 1922. P. 180189.
50. . : . ./
. ... .: . 1973. . 642.
51. Greenspan H.P. The theorie of rotation fluids. Cambr. Univ. Press,
1968. P. 327.
52. .. . .
./ . ... .: . 1971.
53. ., ., .
: . ./ .
... .: , 1972.
54. . . .: , 1967.
55. Gamov G. Scient. Amer. 1959. Vol. 201, 1. P. 74.
56. .. . 1959. . 59,. . 4. . 102.

573
57. Mayer M.G. Phys. Rev. 78. Vol. 2. 1950. P. 16.
58. - ., ...
: . ./ . ... .: -
. . 1958.
59. . : .
.// , 1976. . 12. . 4. . 529541.
60. ., . : . ./ .
... .: , 19711976. . 12.
61. - . : . ./ .
... .: , 1976.
62. .. .
.: , 1979.
63. .. . .:
, 1971.
64. .., .., ..

// . . . -. 17.
: -, 1975. . 92108.
65. ..
// .
. 1975. . 18. . 5. . 91.
66. .., .., ..
. .: , 1973.
67. .. . .: ,
1977.
68. .., .., ..
. .: , 1979.
69. Van der Waals. ber die Kontinuitt des gasfrmigen und flssigen
Zustandes. Leipzig, 1881.
70. .., . , . 12.
.: , 1936.
71. .
. 1963, . 81 . 3.
72. .. . 3- ., .: , 1971. . 6, . 3133.
73. Drude P. Physik des Aethers auf elektromagnetisher Grundlage. 2-te
Aufl. Stuttgart, 1912.
74. Drude P. Lehrbuch der Optik. 2-te erw. Aufl. Leipzig, 1906.
75. . . .: - .
1910.

574
76. .
: . ./ . ..
... .: , 1956.
77. .. .
., 1947.
78. .. . .
. .: , 1991. . 339.
79. .. . 3- ., .: , 1973. .11, . 516517.
8.
1. . // . .
.. . 2- . .: , 1961. . 20. . 433485.
2. .. . .: , 1956.
3. . : . . ... .:
, 1970.
4. ..
. .
. 9- . .: - , 2001. . 305310.
5. . .
: . . ./ . ... .: ,
1940.
6. . :
. ./ . ... .: - , 19471959.
7. . : ./
. ... .: .., 1902.
8. . .
: . . .. .:
- ... 1898.
9. Thomson W. Magnetism, dynamic relation of Nicols Cyclopedia,
1860. Proc. of R.S. VI, 1856; VI, 1861.
10. Thomson W. Ether, electricity and Ponderable Matter. Cambr. and
Dubl. Papers, 484, 1890.
11. Thomson W. On the duties of ether for electricity and magnetism.
Phil. Mag. IX, 1900, 305.
12. Thomson W. Electrical insulation in vacuum. Phil. Mag. VIII, 1904,
472.
13. Thomson W. Hydrodynamic. Cambr. and Dubl. Math. and Phys.
Papers. IV, 1910.
14. Challis. Phil. Mag. XII, 1860; I, II, 1861.

575
15. .. .
. .: ,
1952. . 9 88. . , . 89 106.
16. .. . , . 105
193. . , . 190 248.
17. .. .
, . 249 341.
18. Heaviside O. Electromagnetic theory. Electrical papers. Vol. 1, 2.
London N.Y., 1892.
19. Joseph H.J. Some unpublished notes of Oliver Heaviside. The
Heaviside centrary volume. London, 1950.
20. .. : . ./
. ... .: - , 1912.
21. Larmor J. Aether and Matter. Cambr. 1900.
22. Langevin P. Chim. et Phys. Mai 1905.
23. Abraham und Foppl. Theorie der Electrizitat. Leipzig, 19041905.
24. Drude P. Physik des Aethers auf elektromagnetisher Grundlage. 2-te
Aufl. Stuttgart, 1912.
25. Drude P. Lehrbuch der Optik. 2-te erw. Aufl. Leipzig, 1906.
26. Drude P. Zur Elektronentheorie der Metalle. Ann. Phys. 1 (1900), s.
566; 3 (1900), s. 369.
27. . . .: - .
1910.
28. .
: . ./ . ..
... .: , 1956.
29. .. : . ./ .
... . .: . 1928. . 997.
30. ..
: . ./
. ... .: - , 1910.
31. ..
. .: - , 1937.
32. .. .
. 15. , 1922. . 1
13.
33. .. .. . 3, 8, 10,
1930.
34. ..
. .: , 1932. 113.

576
35. .. . .:
- , 1933.
36. .. . 3- . .:
- , 1939.
37. .. . .:
- , 1946.
38. Maxwell J.C. A treatise on electricity and magnetism, v. 1 2. Oxf.
1873. ..
. .: , 1989.
39. .. . ,
, . : - , 1997.
40. ..
. . . .: - , 1952.
41. ..
. . .: , 1958
42. .. . . . .
.: 1949. . 445493, 529612.
43. .. .
, 1948. 8.
44. .. .
- . .. XVII. .:
- . . -, 1948.
45. .., ..
. .-.: . 1961.
46. ..
. .: , 1976. .
166.
47. .. ..
. .: , 1971.
9.
1. - .. // 3- .. .: . 1974. . 18. . 442.
2. .. . . 1, 2. .: , 1956.
3. .. //
.. . . .: , 1928. . 128.
4. . : . ./ .
... .: , 1950.

577
5. . , ,
: . ./ . ... .:
, 1954.
6. .
// . .-. . . .: -
, 1948. . 1.
7. . : . ./ .
.. . .: , 1935.
8. .. , .
. . .
... . .: - . 1943. . 33 52.
9. .. . . VI.

.
.
.

: . ./ . ... .:
, 1952. . 317331.
10. . : . . .
... . .: , 1934.
11. ..
: . ./ . ..
... .: , 1956.
12. .. . . . 13. . .: , 19391947.
13. .. . . .: - , 1963.
14. .. . . . 3. .: ,
1976.
15. ., . : . ./ .
... .: , 1973.
16. .., .. .
3- . .: , 1969.
17. ., . : .
./ . ... .: , 1970.
18. .. // : .
./ .: , 1928. . 113132.
19. Tietjens O., Prandtl L. Hydro- und Aeromechanik, I Band, Berlin,
1929. P. 217235.
20. Karman T. Collected work. Vol. 14. London, 1956.
21. .. // . . .:
- , 1937. . 4.
22. .. . .: , 1974.
23. . : . ./ . ...
. .: , 1947.

578
24. Joseph H.J. Some unpublished notes of Oliver Heaviside. The
Heaviside centenary volume. London, 1950. P. 44.
25. .., ..
. .: , 1973.
26. .., .., ..
// . . 3.
: - - , 1969. . 50
59.
27. .. // 3- . .:
, 1975. . 21. . 632.
28. .. // . . .: -
, 1961. . 1. . 92.
29. .., .. . .: ,
1969.
30. .. . .:
, 1977.
31. .. . .: , 1977.
32. ., . : .
./ . ... . .: , 1938.
33. .., .., ..
. .: , 1971.
34. . , , : . . .:
, 1969.
35. . . . 3. . 2.: . ./
. ... . .: , 1938.
36. .. . .:
, 1956.
37. . . ...
... ., , 1993.
38. ..
. . . 5, 1.
, . . . 2000.
39. . : . ./ .
... .: , 1974. . XI. . 227232.
40. Boltze E. Grenzschichten and Rotationkorpern. Dis. Gottingen, 1908.
10.
1. . //
C. .: . . ... . .: - , 1931.

579
2. .. // . . .: - .
1950. . 1. . 243.
3. .. , .
. //
... . .: , 1943. . 3352.
4. .. . . .
532.
5. ..
. , . 235263.
6. .. . . 12. , 1861.
7. . . .
. . .: , 1965. . 1. . 452504.
8. . . , . 631646.
9. .. //
. . 1. .: , 1960.
. 489.
10. .. . 3 .
.: , 1961. . 353.
11. ..
. . .: - , 1990;
. : -
, 1996.
12. ..
.
. .: . . - . 1912.
13. ..
, . :
- . -. 1972.
14. .. ?// .
6. 1979. . 4144.
15. .. // . .
. 54. : - . 1973. . 85.
16. ..
// . ., 1977. 2. . 8290.
17. ..
?// . . : - , 1977. . 80. . 76
85.
18. .. // .
.: , 1969.
19. ..
// . 1976. . 4. . 1636.

580
20. Steiner J. An expanding Earth on the masis of seafloor spreading and
subduction rates. Geology/ 1976/ Vol. 5. 5. P. 313318/
21. Carey S.W. Theories of the Earth and Universe. A History of Dogma
in the Earth Sciences. Stanford, California, 1988.

22. . : . ./ .
. ... .: , 1971.
23. Jeans J.H. Introduction to the kinetic theory of gases. Cambr. Univ.
Press. 1940, ch. 5.
24. Thomson W. Dynamical theory of warm. Math. and Phys. Papers,
116, 18821911.
25. Pippard A.B. Elements of classical Thermodynamics. Cam. 1957.
26. . //
. . . .: , 1965. . 1. . 439447.
27. ..
(1928)// . . .: - , 1956. . 4.. .
9094.
28. .. .
1923. . 25.
29 ..
: . .// . ... .: , 1962.
. 351.
30. .. . 3- . .:
. 1974. . 17. . 387.
31. . .
, 1966. . 3. 51. . 711.
32. .. . .: , 1950. . 161.
33. .., ..
//
. .: , 1976. . 280295.
34. ..
// . . 1976. 5. . 7080.
35. ..
// . . 1973. . 7, 2. . 113117.
36. .. . .: , 1962.
37. .. .
//
. . : , 1971. . 525.

581
38. . // . 1985.
3. . 1519.
11.
1. . . .: , 1964. . 12.
2. .. . 3- . .:
, 1973. . 13. . 256258.
3. .., .. . .,
1967.
4. . . . . . .:
, 1965.
5. .. // .
. : - . . 1960. . 2.
6. .. , , . .: , 1969. .
632637.
7. Kaplan S.A., Picklner S.B. Ann. Rev. Astron. and Astrophis. 1974.
Vol. 12. P.113.
8. - .. . 6- . .:
, 1969. . 632637.
9. .. . .: , 1960.
10. : . ./ . ...
.: - . ., 1962.
11. .
(1913). (1913).
(1914).
(1915).
(1916). (1917).
. . . .: , 1965. .1. .227298; 326384; 425434;
452504; 601612.
12. . . 5, . 1. ., 1927. (
..).
13. Hubble E.P. A general study of diffuse galactic nebulae. The
Astrophis. J. 56, 3. 1922.30. The realm of the nebulae. N.Haven. Lond.
1936. The observation approach to cosmology. Oxf. 1937.
14. .. .. . 3- . .:
, 1973. . 13. . 251254.
15. . .: . , 19521964. . 110.
16. . // . . .:
, 1961.
17. .. . 2- . .: , 1970.

582
18. . 2- . .
... .: , 1972.
19. .. // . .:
. 1967. . 6. . 92110.
20. - .., .. //
-3- . .: , 1978. . 30. . 454455.
21. .., .
// . -. . 1961. . 4. 9.
22. ..
: . ./ . ... .: , 1959.
23. .. . .:
, 1969.
24. .
// . . 1 (11). .: , 1952. . 27
55.
25. . : . ./
. ... .: - . ., 1962.
26. .. // . . .: -
, 1961. . 1. . 92.
27. .. -
. .: - , 1941.
28. .. . . . .
., , 1960. .317326.
29. . . .: , 1975.
30. ... . . 1977. . 121,
. 4. . 679694.
31. .. . 3- .
.: , 1961. . 154.
32. .. //
. .
. .-.: - , 1977. . 6. . 2641.
33. .., .. . .: ,
1987.
34. ..
. .: , 1986.
35. .., .. .
2- . .: , 1987.
36. .., .., ..
. .: , 1976.
37. .. . .: - , 1995.
38. .. ..: , 1984

583
39. . . .: , 1978.
40. .. ,
. .: , 1993.
41. , . . .: , 1980.
42. .. . .: ,
1988.
43. .. : . . / . ... .:
, 1992.
44. .. : ./ . .
... .: , 1981.
45. - ..

. .: - , 1962.
46. - .. . .: ,
1969.
47. .. . .: , 1987.
48. . : . ./ .
... .: , 1985. . 192197.
49. .. . 3- . .:
, 1954.
50. ., . : . ./
. ... .: . 1959.
51. ., ., .. . .:
, 1967.
52. .. // . 3- . .: ,
1979. . 24/1. . 150154. 1967.
53. - .. . .: , 1985. . 118
157, 221274.
54. .. : .
./ . ... . .: , 1944.
55. ., . : .
./ . ... .: ,
56. . . . . ... ... .:
, 1993.
57. ..
//
. . .: , 1979. . 538
542.
58. . : . ./ .
... .: , 1974.
59. .. . 3- . .:
, 1973. . 13, . 500502.

584
60. .. . .: . , 1958.
61. ..
. .: , 1967.
62. .. . .: , 1966.
63. ..
. . 1965, 4.
64. .. . .: - ,
1992; , 1998.
65. .., .., .. -
: .
. 1996, . 30, 1. . 513.
66. .. // . 3- . .:
, 1976. . 25. . 443.
67. . : . . / .
... .: - -. -, 1929.
68. .. .
. .: , 1960. . 1. .
489.
69. ..,
.. . .:
, 1956.
70. .. .
. .: , 1960. . 1. .
489.
71. ..
. . . 5, 1. . 119132. ,
- . . . 2000.
72. .. . // 3- . .:
, 1972. . 9. . 502504.

You might also like