KENGA E DASMES ZADRIMORE

TOM GJOKHILAJ
Dasma zadrimore, padyshim sht nj monument i veant i kulturs
popullore shqiptare. Zadrima n prgjithsi sht dalluar nga pjest e tjera t
kombit ton n shum drejtime, sidomos n veshjen e saj tradicionale, si dhe n
zakonet e traditat e veanta. N koht e sotme, ose m mir t themi, n kohrat
moderne, traditat kan evoluar dhe kan shkuar drejt nj unisoni t prgjithshm
duke i shkrir traditat me modernn. Sot, mund t them pa frik se traditat e
hershme, ose anashkalohen, ose nuk demonstrohen pothuajse fare. Pr kt gj
un nuk ndjehem aspak i alarmuar, pasi kohrat evolojn e bashk me t edhe
traditat e kjo sht krejt normale, pasi edhe traditat e hershme n shtreszimet e
ndryshme kohore kan evoluar dhe ndryshuar pjesrisht duke u shkrir me
elemente t reja apo duke i shtuar ato sipas rastit. Pr kt mjafton t paraqes
nj element t veant t dasms zadrimore. Nusja n ditn e martess s saj ka
dal nga dera e gjinis e mbuluar me nj duvak t kuq n kok. Un pr vetn
time jam i prirur pr t besuar se kjo nuk ka qen nj tradit shum e lasht.

Mendoj se kjo tradit sht huazuar nga pushtimi turk i Shqipris. Dihet se
pushtimi turk ka ndikuar s teprmi n gjuhn dhe kulturn shqiptare dhe ksaj
dukurie nuk i ka shptuar as Zadrima, edhe pse aty nuk sht prqafuar
pothuajse aspak feja islame e sjell nga ky pushtim. Megjithat, ky pushtim ka
ndikuar s teprmi n gjuh(sidomos n leksik) edhe zakone, pavarsisht se
nuk arriti t deprtoj n besimin fetar aq sa n pjes t tjera t kombit.
Dasma zadrimore ka veantit e saj si nga ana e organizimit, ashtu edhe n
kngt q e shoqronin at. Edhe kngt, nuk mund t them se t gjitha jan
vetm pron e zons s Zadrims, pasi shum prej tyre jan knduar edhe n
zona e krahina t tjera, por nj pjes e tyre mund t them se jan autoktone t
zons e mundet q zonat e tjera mund ti ken huajtur, ashtu si mund t mendoj
se edhe shum t tjera mund t jen huajtur prej zonave e krahinave t tjera.
Un ktu nuk marr prsipr ti seleksionoj e ti prcaktoj se cilat jan t lindura
n zonn e Zadrims e cilat jo, por do t prpiqem t them se cilat kng jan
knduar n nj dasm tradicionale zadrimore duke u prpjekur t sqaroj edhe
momentet e veanta n t cilat ato kng jan knduar.
E cilsoj ktu; momentet e veanta, se dasma tradicionale zadrimore sht
organizuar n disa etapa t veanta. Duhet cilsuar q n fillim ktu se knga e
dasms sht knduar n t gjith larmin e saj kryesisht n dasmn e djalit,
pasi n dasmn e vajzs pak, ose aspak sht knduar dhe vetm n ndonj
moment t veant t saj. Prindrit dhe t afrmit e vajzs q martohej e kan
organizuar dasmn e saj, por jo si nj moment gzimi e hareje, ashtu si
organizohej dasma e djalit, pasi ata po nxirrnin nga familja e tyre nj pjestar t
saj, ndersa ato t djalit po e zgjeronin familjen me nj pjestar t ri. Pra nuk e
konceptonin dasmn e vajzs si moment t rndsishm n jetn e saj, aq m
tepr kur n ato kohra lidhjet martesore bheshin me shkuesira dhe shpesh
edhe pa dshirn e vet vajzs. Ishin mjaft t rralla lidhjet martesore mbi bazn
e nj dashurie q do ti paraprinte fejess s dy t rinjve e m pas martess s
tyre. Dashurit, edhe n se ekzistonin, ishin t fshehta dhe ishin tabu e herezi
pr opinionin e zons.
Dasma e djalit, sipas tradits s prgjithshme kristjane, ka filluar dy jav
m par se dita e dasms; d.m.th. dits kur krushqit e dasmort kan shkuar n
shtpin e nuses dhe e kan marr at sipas zakoneve dhe tradits shqiptare.
Ditn e diel, dy jav para, n kishn e fshatit apo t zons, sht br leia e
ksaj martese. Pra sht shpallur martesa nga prifti i zons, apo famullive
prkatse si pr djalin ashtu edhe pr vajzn duke grishur besimtart q kishin
shkuar at dit n kishat prkatse q t shpreheshin n lidhje me kt martes
n se dinin ndonj fakt apo argument q duhej ndaluar ose jo martesa. Kjo dit
ka br q familja e dhndrrit t mbledh njerzit m t afrt t familjes dhe
ndonj nga miqt e afrt, daja, teze e halla, apo motra e kushrira t martuara.
Pra sht br nj mini dasm, por pa nuse e dasmor. sht shtruar dreka dhe
jan knduar kngt e para t eljes s ceremonis s dasms.

E shoh me vend ktu t cilsoj disa veori t dasms zadrimore duke nisur
me mnyrn e organizimit t saj, duke paraqitur gjithashtu edhe evolimin e tyre
sipas kushteve deri n ditt e sotme. Po kshtu traditat dhe zakonet e veanta t
veshjeve q jan unike dhe trsisht t paprsritshme e jan nj dukuri e
veant dhe q duhen studime e paraqitje t veanta etnografike nga njerz
profesionist, megjithat, me gjith mangsit e mia profesionale n kt fush,
do t prpiqem ti cilsoj sa m denjsisht, n mnyr q t krijohet nj koncept
sa m i plot pr kt tradit t shkelqyer t Zadrims.
Le t flasim s pari pr mnyrn e organizimit t dasms duke paraqitur
ktu etapat kryesore t saj q nga fillimi e deri n prfundimin e plot. Si e
cilsuam edhe m sipr, dasma zadrimore ka nisur dy jav m par se nusja vjen
tek dhndrri me ditn e leis s dhndrrit dhe t nuses. N kishn e fshatit t
dhndrrit, por edhe n kishn e fshatit t nuses, dy jav para se dasma t kryhet,
prifti shpall martesn e iftit t ri kandidat pr martes. N mes t ceremonis
fetare, ai bn njoftimin si m posht: Filan Fisteku nga fshati( K... )marton
djalin e tij X Y me vajzn e (--- ---) nga fshati(B--- )t dieln(hnn) m
datn....; pas dy javsh. Jan t lutun ata q din dika n lidhje me kt
martes, se nuk duhet lejuar, ta thon sa m shpejt, ose t heshtin
prgjithmon. Kjo gj thuhet n t dy kishat si atje ku leitet vajza ashtu edhe
atje ku leitet djali. Nuk jam shum i sigurt, por mendoj se leia sht br me
krkes t prindrve t t dy kandidatve pr martes edhe n kishat m t afrta
t fshatrave fqinj edhe me qllimin q miqt dhe t afrmit e atyre familjeve t
njoftohen m mir pr kt martes. Karakteristik e Zadrims ka qen se
fshatrat kan qen prgjithsisht t grumbulluara nga ana e vendosjes s
shtpive dhe gjithashtu edhe jo shum larg fshati nga fshati. Kan variuar nga
nj gjysm ore, madje edhe m pak, me kmb nga njri fshat tek tjetri m i
afrt, deri edhe n nj apo dika m shum or. Nuk flas pr fshatra prtej
fshatrash pasi rrezja mund t ket qen edhe pak m e madhe se edhe nga nj
apo dy or larg. Pra miqsia nga ana tjetr nuk ka qen edhe aq e largt.
Gjithashtu, zakonisht edhe martesat nuk jan br t largta, por rrallher edhe
brenda fshatit, sidomos n fshatrat e vegjl, se n fshatrat e mdhenj edhe kan
ndodhur n disa raste. Edhe n fshatrat e vegjl n ndonj rast si sht fshati
Kodhel ku ka pasur, pr aq sa njoh un, dy apo tre raste q un nuk dua ti them
ktu, nga q kjo dukuri nuk sht objekt i ktij punimi q jam duke paraqitur,
por dua t shtoj se n fmijrin time Kodhelin e kam njohur me m pak se
njzet familje, por me nj apo dy lidhje martesore brenda fshatit, por asnj rast
brenda fisit.
Ditn e leis, babai i djalit q martohej, mblidhte m t afrmit e tij dhe
shtronte nj gosti. Zakonisht n kt gosti thirreshin bijat e martuara,
xhaxhallart e dhndrrit n se kan qen t ndar familjarisht nga trungu, dajat e
dhndrrit apo ndonj tjetr, por edhe jo aq shum, sigurisht, sipas mundsis
ekonomike dhe dshirs s t zotit t shtpis. Sigurisht q nuk ka pasur edhe
rregulla t ngurta pr kt gj. Kur jan mbledhur mysafirt pr drekn e gostis

jan knduar kng t ndryshme, por ajo kng q ka elur siparin ka qen: Sa
shyqyr kenka njiktu! e pastaj kan pasuar edhe t tjera si zakonisht t knduara
nga grat dhe bijat e familjes. Pra kjo ka ndodhur fill pas momentit t leis dhe
kur njerzit jan kthyer nga kisha e jan mbledhur n shtpi kur jan rreshtuar
n sofr pr t ngrn drekn. Kjo gj ka shnuar, gjithashtu edhe hapjen e
dasms.
Dasma, gjithashtu, n nj form t veant, ka vazhduar pa ndrprerje
edhe n ditt n vazhdim. Ktu nuk po prmend prgatitjet pr dasm, por po
them pr gazin e haren q i ka shoqruar ato dit. Atmosfera e atyre ditve n
vazhdim ka qen mjaft festive. N seciln nat n vazhdim sht mbledhur
shoqria me djem, vajza, burra e gra t fshatit, komshinjt, fisi dhe kush ka
mundur e kan qndruar deri von duke knduar e vallzuar apo duke luajtur
lojra t ndryshme popullore. N nj fare mnyre, sht zhvilluar nj festival i
veant i kulturs popullore. Njerzit ndiheshin t gzuar e t argtuar dhe mezi
prisnin t vinin ato dit q n fshat t bhej ndonj dasm djali.
N javn e fundit t dasms jan zhvilluar aktivitete t rndsishme q
kan pasur t bnin me zhvillimin dhe organizimin e dasms dhe e quaj me
vend ti cilsoj ktu edhe pse t shkputura nga qllimi kryesor i ktij punimi; i
paraqitjes s kngs s dasms. Krahas prgatitjes pr dasm, i zoti i shtpis q
organizonte dasmn e djalit i ka shkuar pr vizit mikut t ri, familjes s nuses
dhe ka marr aprovimin pr hapjen e dasms. Kjo ka ndodhur, n mos jam i
gabuar, ditn e mrkur; d.m.th. katr, apo pes dit para se t shkonte me
krushq e me dasmor pr t marr nusen. Atje kan diskutuar edhe pr
gatishmrin e dasms, por edhe pr ndonj problem q nuk ka arritur pr tu
zgjidhur e pr t gjetur mundsin pr ta eleminuar pa keqkuptime, apo pr tu
zgjidhur n njfar mnyre. Duhet shtuar ktu se disa muaj m par ishin takuar
dy kryefamiljart e t fejuarve dhe kishin prer vaden(ditn e dasms). Familja
e djalit ka dashur, nga ana tjetr t sigurohet n se nuk ka ndonj anullim t
dasms pr ndonj arsye t paparashikuar. Pasi jan marr vesh pr hapjen e
dasms, babai i djalit u ka drguar fjal njerzve t fisit t tij q ditn e enjte n
mngjes hert t mblidheshin tek shtpia e tij, dhe, pas i ka hartuar m prpara
listat e mysafirve q ka menduar ti ftoj n dasm, ka prcaktuar njerzit
(thirrsat) pr do fshat ku kan pr t shkuar e pr t thirrur miqsin. Kshtu
edhe marrsat (gra t fisit) q jan caktuar pr t marr bijat e familjes me gjith
fmijt e tyre. Zakonisht, atyre q u binte shorti t merrnin bija q kishin fmij
djepi(t mitur), u duhej ti sillnin n familje duke ua mbajtur ngarkuar mbi
shpinn e tyre edhe djepat e fmijve t vegjl. Gjithashtu, i zoti i shtpis,
thirrsave dhe marrsave ua prcaktonte se ku duhej t drekonin dhe zakonisht
ishin miqt m t afrt t familjes ku ata duhej t hanin drekn. E enjta para
dits s martess pr djalin, apo e premtja pr vajzn, kan shnuar zyrtarisht,
n se mund ta perifrazojm kshtu, hapjen e dasms n fis dhe n miqsi. Miqt
e ftuar, zakonisht kan ardhur tek dasma nj nat para se krushqit t shkonin e t
merrnin nuse, shumica, se disa kan arritur vetm pr drek, ashtu si i zoti i

shtpis q organizonte dasmn i kishte thirrur. Kjo sipas afrsis dhe rangut n
miqsi. Bijat zakonisht kishin shkuar m prpara, por edhe dajat apo miqt e
tjer m t afrt jan thirrur pr dy apo m shum vakte gostie.
Familja e nuses i shprndante thirrsat e marrsat nj dit m von; d.m.th.
ditn e premte, dy dit para dasms. Edhe ktu, krahas detyrave, jan prcaktuar
edhe se ku ata duhej t bnin drekn. N dark, kur jan kthyer e grumbulluar t
gjith thirrsat e marrsat, kan shtruar gostin dhe pas gostis jan raportuar t
gjitha sa kan ndodhur dhe kan treguar se me se jan shprblyer nga miqt kur
kan qen atje e i kan thirrur. Her-her, kjo gj ka ndodhur para shtruarjes s
gostis n astin kur jan grumbulluar t gjith n shtpi, duke pasur parasysh
q t mos harrohej ndonj detaj q duhej diskutuar apo ndrequr. Dhuratat kan
qen peshqir faqesh, orape burrash, shami grash, apo xhepi burrash, e paraa
me shuma t ndryshme q secili ishte i detyruar ti raportonte para t zotit t
shtpis duke treguar ndern e secilit mik t ftuar. Gjithashtu, aty sht
raportuar edhe pr ndonj t papritur, apo ndonj t paarritur pr tu ftuar, n se
ka pasur t till duke mos i gjetur n shtpi apo q edhe mund t jen harruar.
Jan treguar kto me qllim q t ndreqeshin n ditn q pason, po t ishte e
mundur. Kshtu ka ndodhur n t dyja dasmat; si at t djalit, ashtu edhe at t
vajzs. Pasi jan prfunduar kto raportime dhe thirrsit e shrbyesit e tjer
kan ndar n mnyr t barabart parat e dhuruara nga miqt(kt nuk mund
ta them me siguri pr t gjitha fshatrat e tjer t zons, por ve mund ta
konfirmoj pr fisin t cilit i prkas q ka ndodhur pikrisht kshtu), i zoti i
shtpis ka prcaktuar detyrat pr t gjith pjestart e fisit. Ndr detyrat
kryesore jan: detyra e t zotit t shtpis, q zakonisht nuk sht e
nnkuptueshme q mund t jet i zoti i dasms, apo babai i dhndrrit a i nuses;
mund t jet nj i afrm i tij apo ndonj nga fisi; detyra e akshixhis
(kuzhinierit); detyra e rakixhis dhe e kafexhis; detyra e krushkaparit;
petkaxhinjt; arkaxhinjt(ata q shkonin pr t marr arkn e nuses apo raftin n
koht e mvonshme); deverit; gatojsave; atyre q duhet t siguronin drut e
zjarrit; atyre q duhej t shkonin n mulli pr t bluar drithin; kameriert;
shoqrueset e nuses; djalit q duhej ti rrinte nuses n prehr; e disa gjra t
tjera q kan t bjn me dasmn dhe mbarvajtjen e saj.
N kohrat e mvonshme kto detyra filluan t reduktoheshin, madje t
hiqeshin pr fare, nga q kushtet ndryshuan sipas kohrave. Kshtu, detyrn e
kuzhinierit filluan ta kryenin njerz t pajtuar nga kryefamiljari me para.
Kuzhinieri q binte n ujdi me t zotin e shtpis q bnte dasmn, i sillte me
vete edhe ndihmsit e tij t cilt filluan t kryenin edhe detyrat e kamerierit. Por
n fillim ndihmonin njerzit e afrt t dhndrrit. Kuzhiniert filluan t sillnin me
vete edhe takmet e kuzhins si pjata, lug, pirunj e thika si dhe ent ku
gatuheshin harxhet e dasms. M prpara takmet e kuzhins dhe do gj tjetr,
siguroheshin nga antart e fisit dhe t afrmit. Pra detyra e kuzhinierit(akshis)
u reduktua dhe u zvendsua me kuzhinier t punsuar q mund t mos ishin
nga fisi, madje as edhe nga fshati. Sot edhe ky lloj kuzhinieri po shkon drejt

eleminimit npr dasma, pasi po preferohen dasmat e zhvilluara npr lokale

dhe vet lokali i merr prsipr t gjitha problemet e kuzhines dhe fardo q
lidhet me to. Gjithashtu, n kohrat e reja, jan eleminuar disa detyra t tjera si
ajo e thirrsave, pasi mysafirt tashm njoftohen me ftesa t shkruara dhe
standarde, ose me telefon. Gjithashtu, sot nuk pritet dita e enjte apo e premte pr
t thirrur apo shprndar ftesat pr mysafirt, por dit e jav m par se dasma
t kryhet dhe shpesh caktohet edhe ora dhe vendi ku zhvillohet ceremonia,
d.m.th. lokali ku bhet dasma, kur pronetohet nj lokal pr dasmn. Po ashtu,
prej kohsh ata q duhej t siguronin miellin apo drut e zjarrit pr gatimin e
harxheve, u eleminuan q hert, pasi buka sigurohej e gatshme nga furrat e
kooperativave bujqsore prkatse, apo drut ishin bler qkuri, pasi pyjet e
fshatit kishin avulluar, po ashtu, qkuri. Raftat e nuses, gjithashtu, ose i kishin
siguruar dhndurrt n dhomat e gjumit, ose n fillim, silleshin s bashku me
nusen kur ajo merrej me makinat e kooperativs q ishin gjithashtu kamion
transporti e pr pasoj nuk kishte nevoj t caktohej ndokush pr kt pun,
vese, ndoshta formalisht n fillime. N hershmri, kur nuk ekzistonin mjete
transporti automobilistike dhe rrugt, gjithashtu ishin t paprshtatshme, arkat e
nuseve transportoheshin me qerre e qe. Shih foton e mposhtme.

Ndryshimi i kushteve dhe forms s organizimit t dasms, ndikoi edhe

tek knga e dasms, jo vetm n prmbajtje, por edhe n reduktimin e saj deri
n pauz t plot t saj, pr t mos thn m t keqen, n vdekjen e saj t plot.
Filluan t pajtoheshin, krahas kuzhinierve e kamerjerve, edhe orkestra e
kngtar dhe knga tradicionale filloi t tkurrej dhe t heshtte pothuajse
trsisht. Madje sot, ata q bjn ndonj dasm djali apo vajze, i drejtohen
ndonj agjensie q organizon ceremoni t tilla dhe ato agjensi i organizojn n
mnyra dhe forma nga m t ndryshmet jasht do kornize tradicionale.
Sigurisht, un nuk marr prsipr t bj analiza se cila sht m e bukur e cila jo;
tradicionalja e hershme, apo modernja e sotme me larmit e ekzibicioneve nga
m t ndryshmet, por i kushtohem vetm asaj dukurie q ka t bj me temn
kryesore: kngn tradicionale t dasms zadrimore. Koht moderne e eklipsuan
at deri n zhdukje. Edhe dika tjetr ndryshoi, madje pr mire. Tani m edhe n

dasmn e vajzs kndohet dhe bhet gzim e hare, por jo me kng tradicionale
dasme, por me DJ apo orkestra t pronetuara nga familja, kshtu edhe martesa e
vajzs u kthye n nj dit t gzueshme duke e grisur prfundimisht zymtsin e
dikurshme q e pllakoste at prgjithsisht. Zakonisht, n koht e reja lidhjet n
ift bhen mbi bazn e dashuris, por edhe kur bhen me shkuesi, prsri lidhjet
bhen me njohjen dhe plqimin e t dy t rinjve q do t krijojn familjen e re.
Sipas detyrave q cilsova m sipr edhe dasma zhvillohet sipas
periudhave t caktuara e t rndsishme. Ditn e shtun n mngjes, mblidhen
prsri njerzit e fisit dhe shprndahen n detyrat e caktuara. Para se t
shprndahen, shtrohet rakia e mezet. Pas ksaj, ata q jan caktuar pr t uar
dhantit(petkat e nuses) bhen gati dhe nisen e ojn dhantit. M par se t
nisej dhantia, hapeshin shamit me dhanti dhe shpaloseshin para t pranishmeve
e tregoheshin se far ishte pr nusen e far ishte caktuar pr njerzit e tjer,
far duhej t vishte ditn e dasms e far duhej t vishte n ditt n vazhdim.
Cilat ishin stolit dhe si ishin prgatitur ato. T pranishmit i shihnin dhe jepnin
mendimet dhe opinionet e tyre dhe pastaj ia merrnin kngs duke lavdruar
cilsin e atyre materialeve q ishin prgatitur pr tu uar pr dhanti.
Mhyri i nuses safi ar, safi ar/
Baba vjehrr faqebardh, faqebardh
Mhyri i nuses me flori, me flori
Mia gzofto nusja e tij, nusja e tij
e knga vazhdonte edhe me artikujt e tjer q paraqiteshin para t ftuarve duke
lavdruar cilsin e tyre. Pastaj, pasi materialet mblidheshin n shamin e
dhantis, grate e pranishme ia merrnin kngs: Mbar e mir mblidhet shamia
e pasi niseshin ata q ishin caktuar pr t uar dhantin, prsri grat e
pranishme aty n at ceremoni ia merrnin kngs: ...Baba vjehrr on dhanti.
Kto fjal, sigurisht, jan pjes e kngs ku u kndohet edhe nns apo edhe
xhaxhait t dhndrrit, krahas babait t tij.
Me uarjen e dhantis dasma vazhdon. N dasmn e vajzs ka qen zakon
q ata q shkonin atje pr t uar dhantin do t rrinin atje dhe do t drekonin
aty. Dika karakteristike ka qen q para se t shtrohej dreka, t paraqiteshin e
t shpaloseshin dhantit n prani t t pranishmve q ishin mbledhur tek
shtpia e nuses pr ta pritur dhantin. Zakoni e donte q edhe do gj po t ishte
e prsosur, dika duhej shar e refuzuar nga t pranishmit(nuk e di se pse), l
pastaj kur dika ishte br vrtet me varfri dhe vrtet nuk i plotsonte
dshirat e pals pritse. Ather vrejtjet ishin edhe m t acarta dhe t vrteta,
madje kishte edhe raste kur dika q nuk ishte si dshirohej, refuzohej e
krkohej me forc q t ndreqej, madje krkohej edhe gjob nga pala e nuses
kundrejt pals s dhndrrit ku kjo e dyta duhej medoemos ta paguante, ndryshe
kishte rrezik q dasma edhe tprishej, kshtu q nga pala e dhndrrit shkonin
edhe t prgatitur mir me xhepat plot pr ndonj t papritur. Zakonisht, kto

dukuri kan qen mjaft t rralla n Zadrim, pasi populli ka qen n shumicn
drrmuese mjaft mirkuptues e tolerant, por mund t ket pasur aty-ktu edhe
grindavec q kan br prjashtim nga shumica e cilsuar. E cilsova kt fakt
se dasma nuk ka qen vetm gzim e hare, por edhe kokarje e madhe pr at
q e organizonte dhe ishte mjaft stresante n shum drejtime. Nj nga drejtimet
stresuese sapo e paraqita dhe mund t them se ka pasur edhe shum t tjera.
Megjithat, rastet stresante nuk jan paraqitur edhe aq shum n kngt q kan
shoqruar ceremonin e dasms, n mos fare. Jan paraqitur momentet e
gzueshme dhe shkarazi ant stresante pr t zott e shtpis q kan organizuar
dasmn. E till mund t themi ishte edhe knga pas dasms ku u kndohet
dasmorve pjesmarrs n dasm ku u lutet atyre t thon se dasma ka shkuar
mir, q t mos i shajn, por ti lavdrojn, jo vetm pr nusen q kan marr,
por pr t gjitha problemet e mbarvajtjes s dasms.
Nj moment tjetr i dasms ka qen edhe pritja e miqve e cila sht
shoqruar me kng. U sht knduar dajave kur ata kan mbrritur tek shtpia
e dhndrrit-nip e sidomos dhuratave q ata kan sjell e n mnyr t veant
dashit t dasms. Daja q ishte caktuar ta bnte kt dhurat duhej ta sillte me
vete dashin. Thash daja q ishte caktuar, jo pa qllim, pasi mund t kishte
qlluar q nna e dhndrrit t kishte shum vllezr dhe motra dhe jo domosdo
vllai i madh i saj duhej ta sillte dashin, pasi n at dasm mund t ishte caktuar
nga vllezrit e saj i dyti apo i treti sipas radhs q do ti takonte ta kryente at
detyr, pasi t tjert mund ta kishin kryer at detyr n dasma t tjera tek ajo
motr apo tek motrat e tjera dhe ishte paracaktuar n njfar mnyre edhe radha.
Dashin duhej ta trhiqte daja i caktuar pr at detyr dhe dikush duhej ti grahte
nga pas atij. Dashi kishte edhe cilsit e paracaktuara; t mos ishte i vogl dhe i
dobt se ndryshe ia shanin, t mos ishte shyt, d.m.th pa brir dhe, gjithashtu, n
brirt e dashit ishte zakon t viheshin dy kokrra moll t kuqe. Krahas dajave
grate zadrimore kan pasur pr detyr tu kndonin edhe dasmorve t tjer q
vinin t shtunn n mbrmje n dasm. Sigurisht, dikush i informonte ata se cili
mik po ia mbrrinte n ato aste dhe ato ishin t detyruar ta njoftonin mbrritjen
e tij me kng. Dajallart, n kohn kur fshatarve nuk u lejohej t mbanin
bagti n shtpit e tyre dhe skishin ku ta merrnin dashin, skishin as ku ta
blinin, u detyruan q ta kompesonin me para t thata duke i lshuar ato si
dhurat dasmeje, pr pasoj edhe knga q lidhej me sjelljen e dashit, ose
ndryshoi form, ose nuk u kndua fare.
Sigurisht, mbrritja e miqve ishte nj moment i rndsishm, por nuk ishte
momenti ky i dasms. Nj moment tjetr ka qen edhe dhnia e dhuratave nga
miqt e rndsishm e sidomos nga dajat apo ndokush tjetr i rndsishm aty
n dasm. Edhe n kto raste jan knduar kng ku i rritej ndera atij q bnte
dhuratn.
Daja(Filan) lshon flori, lshon flori
Lshon flori przi me ar, przi me ar,
Daja jon-o faqebardh, faqebardh ose

Ai ma past faqen e bardh

Gjithashtu, edhe shtruarja e gostis sht shoqruar me kng ku grisheshin
mysafirt t hanin e t pinin e t'ia rritnin ndern t zotit t shtpis, ta ngrenin
filxhanin(gotn) e rakis me radh duke iu drejtuar kreut t sofrs t cilin n
dasmn zadrimore detyrimisht e zinte daja i djalit e pas tij rreshtoheshin miq t
tjer sipas vlers e largsis s tyre. N Zadrim nuk jan vlersuar njerzit
sipas bajraqeve si n Mirdit apo vende t tjera, por sipas largsis e sipas
rangut t miqsis. Duhet thn se n Zadrim, vende nderi kan zn njerzit
me potenc intelektuale m par se dikush mund t ishte i nj bajraku apo nj
tjetri e gjithashtu, krahas ktyre edhe pushtetart, po t ken marr pjes n
dasm. Ndryshe nga zonat e Mirdits a gjetk ku kreun e dasmorve e zinte edhe
n tryez (sofr) krushkamadhi, n Zadrim e zinte daja i djalit n rastin e
dasms s djalit, apo i vajzs n dasmn e vajzs. Krushkapari n dasmn
zadrimore, mund t ishte m s shumti n kmb duke u shrbyer mysafirve,
apo duke qndruar aty pr t'u dhn muhabet e pr t'i nxitur t han e t pin pa
rezerva e t bjn qejf sa m shum, duke vigjluar q mysafirve t mos u
mungoj asgj. Kur bhet fjal pr dasmn zadrimore dhe gostin e saj, duhet
nnvizuar dhe cilsuar se n t shumtn e rasteve ka shkuar e qet dhe e
patrazuar nga grindavec kolim. Prgjithsisht nuk jan lejuar t hidhen
rromuze n adres t njrit apo tjetrit mysafir e, n se ka pasur ndonj rast, i zoti
i shtpis sht prpjekur ta shuaj n ast duke ia br t ditur se aty ishin t
gjith t barabart dhe nuk i vinte mir q ndokush t ngacmonte e t ofendonte
ndoknd, ndryshe ishte i detyruar t'i dftonte dern kujtdo q nuk i prmbahej
ksaj krkese. Sigurisht, elekuenca dhe takti ishin mjaft t zgjedhura n kto
raste, se i zoti i shtpis nuk donte t prishej me asnjrin prej mysafirve.
Ditn e diel(n t shumtn e rasteve t hnn sidomos para viteve
gjashtdhjet) krushqit jan rreshtuar dhe jan nisur pr t marr nusn. Para se
t niseshin, uleshin dhe hanin e pinin dika sidomos meze me djath dhe petulla
e raki e pastaj niseshin. Nuk ka pasur numr t caktuar krushqish tradicionalisht.
Zakonisht shkonin vetm burrat, por m von kan shkuar edhe gra, vajza e
djem t rinj, por edhe fmij sipas dshirs. M von dikush filloi edhe ta
prcaktoj numrin, nga q tek nusja shtrohej banketi pr t pritur krushqit dhe
banketi kishte numr t kufizuar vendesh. Sigurisht, kjo n koht e mvonshme,
kur vendin e sofrave e zuri tavolina apo banketi. Nga ana tjetr duhet thn se i
vetmi q nuk shkonte apo nuk lejohej t shkonte t merrte nuse (gjithnj bhet
fjal n kohrat tradicionale paramoderne) ishte vet dhndrri dhe ishte tabu.
Shkuarja e tij atje ishte herezi e turp, prandaj babai nuk e lejonte dhe gjithashtu
edhe babai i nuses nuk e pranonte nj gj t till. Gjithsesi, dua t theksoj ktu
se edhe nisja e krushqeve sht shoqruar me kng t posame, qoft me
seriozitet e her me nuanca humori.
Ardhja e nuses n shtpin e dhndrrit ka qen nj moment i veant.
Dikush nga krushqit, por edhe nga ata q ishin n shtpi dhe ruanin rrugn pr
t pikasur mbrritjen e krushqve me nuse, ka rendur m par se t tjert dhe ka

dhn sihariqin(lajmin) e arritjes s krushqve me nuse dhe ka krkuar

mizhden(dhuratn) nga nna e dhndrrit e kur kjo ka hezituar t'i jepte ndonj
dhurat, ky ka tentuar t'i heq asaj peshqirin nga koka. Me kt lajm jan
organizuar grupet e grave q kan dal t'i kndojn arritjes s nuses n fshat e
pastaj n mhall e s fundmi n oborr e n shtpi.
Karajfil sapun
Nusja hyn nkatund..
Nj dukuri tjetr ka qen se kur nusja ka arritur n oborrin e shtpis e
kan zbritur nga kali. Kjo sht konsideruar n konceptin popullor caku i nj
ndryshimi t madh n jetn e saj, ndaj shpesh prdorej shprehja popullore pr
grat Aty ku tka shkarku kali.. Por gjithashtu n kt moment jan kryer
edhe rite t tjera t veanta duke hedhur grur apo oriz dhe karamele mbi kokn
e nuss nga ndonjra prej grave t shtpis apo t fisit q ka qen caktuar pr
kt rit. Dikush ka marr nj fmij t vogl, kryesisht djal dhe e ka kaluar tri
her radhazi nga shpina e kalit e duke e kaluar nn barkun e tij duke e qarkuar,
kshtu, nga djathta n t majt. Po kshtu n dhomn e nuses i kan drguar nj
djal t vogl t familjes apo t kushrinjve m t afrt dhe ia kan vn nuses
n prehr pr ca minuta dhe pastaj ajo e ka peshqeshuar at me nj pal orape
fmijsh prgatitur nga ajo enkas pr kt rit. Kshtu kan vazhduar edhe rite t
tjera si kafshimi i molls apo i karameleve prgjysm me dhndrrin, pirja e
kafes nga nusja e m pas nga dhndrri me nj napolon floriri n filxhanin e
kafes e shum gjra t tjera. Nuk jam i sigurt n se kto rite jan shoqruar me
ndonj kng t veant dhe un nuk kam gjetur, nuk m jan kujtuar dhe
kshtu, nuk kam pasqyruar ndonj t till t veant. Sigurisht, mund t ket
pasur edhe shum kng t tjera pr rite t tjera q un jam prpjekur ti
pasqyroj, por mundet q edhe mjaft nga ato nuk kam arritur ti gjej e ti
pasqyroj ktu, megjithse ato q kam gjetur dhe paraqitur ktu s bashku me
variante t ndryshme afrohen tek numri 200, madje mund ta kalonte at, po t
kisha paraqitur edhe ato kng e balada q shpesh jan knduar npr dasmat
zadrimore, por q jan knduar gjersisht edhe n zona t tjera, si jan:Knga
e Rexhs, Ku kndon njaj zogu i zi, Halil Gashit, Musa i vogl, Te tan
Shtufi asht mbledh nkuvend, Kuvendon Marta me gra, Ago Ymeri, Ku
punojshin tre ustallar, Zek Jakinit, Djali i pistullores, Bec Patanit,
Shtat shaljant e ndonj tjetr si kto q shpesh jan knduar n sofrat e
burrave sidomos nga rapsod t ndryshm q kan marr pjes n dasm si
mysafir t ftuar, nga fisi apo nga familja n se kan qlluar aty. Ndoshta ka
qen me vler pr ti pasqyruar ktu, por un e kam par jo shum t
arsyeshme, me qen se ato i prkasin nj fondi akoma m t gjer se ky q mora
prsipr t paraqes ktu. Sigurisht, kng t tilla epike ka pasur plot dhe
kryesisht pron t Zadrims dhe ve t saj ku flitej pr trimrit dhe bmat e
individ apo grupe t veanta zadrimor dhe jan knduar kryesisht n sofra
dasmash zadrimore, por ato kng nuk kam arritur ti mbledh e ti sistemoj ktu
edhe pse vendi ka qen edhe pr ato, por ndoshta n nj format tjetr. Ato

ekzistojn, ndoshta, edhe n ndonj arkiv apo studim t veant t mbledhura n

hershmri dhe mendoj se nj nga kontributort e veant ka qen edhe Dom
Gaspr Gurakuqi e ndonj tjetr.
Me qen se pak a shum i kam prshkruar deri ktu gati imtsisht ritet e
ksaj dasme, m duhet t nnvizoj edhe nj tradit tjetr t veant t ksaj
dasmeje. Kur dasmort hyjn n fshat, bashkfshatart e dhndrrit, n rrugn
nga kalonin krushqit kan dal me petulla, me mjalt, djath e me raki e i kan
gostitur krushqit duke nderuar vetn dhe t zotin e asaj shtpis q organizonte
dasmn.

Momente pritjeje t krushqeve me raki, petulla dhe mjalt nga bashkfshatart.

Ata kan dal qofshin t ken qen t thirrur ose jo n dasm. Por kjo ka
ndodhur edhe n qoft se nusja sht marr n nj fshat t largt e ku rruga ka
qlluar t'i binte mesprmes fshatrave t tjer. Ka qlluar edhe kshtu dhe n se
n fshatin ndrmjets ka qlluar t ket pasur mysafir t ftuar n at dasm,
prsri aty diku n rrugn nga kan kaluar krushqit familjart e mysafirit t ftuar
kan dal me raki e meze(mjalt, djath e petulla), sidomos kur mysafiri ka
pasur nj lidhje shum t afrt me t zotin e dasms. Gjithashtu, edhe n fshatin
e nuses kur sht marr nusja disa nga njerzit e nuses, kushrinj apo
xhaxhallar e njerz nga fisi shoqronin krushqit deri n dalje t fshatit dhe n
dalje t fshatit jan ndalur dhe kan pir rakin e krushqve q kishin marr ata
me vete. Si zakon ishte q ndonjra prej atyre shisheve me raki duhej boshatisur
e thyer. Mbase ndonj zakon pagan apo dika supersticioze e krijuar si tradit.
Me arritjen e krushqve dhe t nuses fillon nj faz e re e dasms. knga
dhe vallja zien me m shum vrull dhe shtrihet n shum pika e etapa t saj. Aty
i sht knduar nuses, dhndrrit, t zotit e t zojs s shtpis, krushqve, apo
edhe kng t tjera q kndojn me instrumenta e kryesisht me ifteli e q flasin
pr trimrit e popullit apo balada t ndryshme. M s shumti i kndohej

bukuris s nuses, kshilla t ndryshme se si duhej t sillej n familjen e re duke

respektuar vjehrrin e kunatin e shum t tjera.
Pasi mbaronte dreka e shtruar, krushqit shprndaheshin dhe prsri ata i
prcillnin me kng, por kjo nuk ka shnuar fundin e dasms e aq m tepr t
kngve q do t'i kndoheshin ktij evenimenti. N mbrmje mblidheshin
shokt dhe dashamirt e dhndrrit dhe vazhdonin me kng e me valle, si ata
q kan qen t thirrur n dasm, ashtu edhe ata q kan qen t pathirrur,
sidomos bashkfshatart e fisi. Shumica vinin aty edhe pr ti br shyqyrin
(urimin), por edhe pr t par nusen, pr t knduar e hedhur valle. Sigurisht, q
t gjith jan pritur e gostitur me meze e raki. Dasma vazhdonte edhe t
nesrmen dhe ajo ishte si i thoshin, dasma e dajave dhe e kumbarve.
Zakonisht, t nesrmn nusja dhe dhndrri shkonin e vinin kuror. Dreka ka
qen shtruar e bollshme dhe sht therur dashi i dajave ku daja sht nderuar
duke i vn prpara kokn e dashit. N Veri prgjithsisht sht nderuar miku
duke i vn n pjat kokn e nj dashi apo t nj qingji. N Jug sht nderuar
duke i vn pjesn e bishtit. Edhe n kt drek jan knduar kng dhe dasma
ka qen e gjallruar, por jo sa n ditn e marrjes s nuses. Nusja, prap nuk sht
ulur n sofr me t tjert, por ka nusruar si n ditn e par. Pas dasms nusja n
ditn pasardhse ka hequr rrobat e rnda t nusrimit si koretin e shamiat(m
von, n kohrat e reja, velin e kurorn) dhe sht ngritur hert dhe ka filluar
nga punt apo detyrat e saj si nuse duke u nxjerr uj njerzve t shtpis pr tu
lar, por edhe t ndonj mysafiri t mbetur aty. Pastaj asaj i kan dftuar se ku
ishte kroi apo pusi ku duhej n ditt n vazhdim t shkonte e t mbushte uj
atje. Dikush i printe asaj dhe e onte atje dhe prsri e shoqronin me kng t
veanta krijuar posarisht pr kto momente. Me kto dasma pothuajse ka
prfunduar, por ka pasur edhe nj moment tjetr kur nuses i sht knduar
prsri, dits kur ajo ka shkuar n gjini pr pasim, dy jav pas dasms. N gjini
ka qndruar tri jav dhe pastaj prsri e ka sjell dikush nga familja e saj, nj
nga vllezrit e n munges xhaxhallart, apo kushrinjt e saj m t afrt, ose
s fundmi i ati. N gjini e ka uar vjehrri si zakonisht, ose nj nga kunetrit apo
xhaxhallart e dhndrrit. Edhe n rastin kur ka shkuar pr pasim n gjini, nuses i
sht knduar kng e veant dhe me kaq knga e dasms zadrimore e ka
prmbushur misionin e saj.
Prve momenteve dhe etapave t zhvillimit t dasms, nj karakteristik
e veant e zons s Zadrims ka qen edhe tradita e veshjes sidomos e gruas
zadrimore. Pa diskutim ka qen nj tradit e veant dhe unike e krejtsisht e
paprsritshme larmia e veshjes sidomos e nuses zadrimore. Fjala sht,
sigurisht, pr veshjen tradicionale popullore, pasi n kohrat e reja, gati si me
detyrim u ndrrua kjo veshje dhe u unifikua me at t qytetit e u la pothuajse n
harres trsisht. N fillim t ndryshimeve t asaj veshjeje, filluan t dukeshin
dualizma t theksuara. Filluan intelektualt ta jepnin t part shembullin e
ndryshimeve e pastaj edhe disa t rinj q insistonin t'i merrnin nuset e tyre me
rroba qytetare, nga q u dukej m moderne kjo gj. M von u ndryshua

krejtsisht dhe ishin t rralla ato nuse q visheshin me rroba tradicionale

popullore e kjo bri t dukeshin tejet t kaluara mode e mjaft arkaike.
Gjithsesi, n fillimet e veta edhe kjo dukuri pati dualizmin e vet e n mnyr t
veant kur nj vajz bhej nuse me rroba qyteti me vel e me kuror, prsri
kishte t gatshme nj pal rroba tradicionale popullore dhe kto i vishte npr
evenimente t ndryshme e sidomos npr dasmat e t tjerve. N t vrtet do t
dukej si paradoks q kjo nuse n ditn e saj t martess ishte br nuse me vel e
kuror, d.m.th. me rroba qytetare dhe n dasmat e t tjerve vishej si nuse e re
me rroba tradicionale popullore. Un them se nuk ishte aspak paradoks. Tradita
e shkelqyer e punimit t rrobave tradicionale popullore dhe finesa e mjeshtria e
prgatitjes s ktyre rrobave ka qen mjaft e prkryer. Kjo ka br q vajza
zadrimore ka ndrruar pr at bukuri dhe hijeshi q i kan dhn e do t'i jepnin
ato rroba. Ka qen e padiskutueshme hijeshia e veant q sht sjell tek nusja
zadrimore nga veshja tradicionale.
Me q ra fjala pr kt tradit t shkelqyer t zons s Zadrims q
pothuajse tashm mund t konsiderohet e vdekur, dua t shpreh ktu nderim t
veant pr ato gra t fshatit Blinisht t Zadrims q kan ngritur nj repart
artizanati n prpunimin tradicional t veshjes s gruas zadrimore e n mnyr
t veant t nuses zadrimore, por nderim edhe m t thell akoma, pr
bashkfshatarin tim t nderuar Llesh Prendi, mjeshtrin e fotografis q veshjen
zadrimore e ka fiksuar n t gjitha variantet e moshave nprmjet celoluidit t
aparatit fotografik dhe i ka br publike n rrjetin social facebook. Patjetr q
sht nj pun e shkelqyer dhe e lavdruar, pasi kjo tradit e shkelqyer, muzeale
tashm, n asnj mnyr nuk duhet t zhduket, por t ruhet e t kujtohet brez
pas brezi. Kt pun t shkelqyer, padiskutim e patn filluar Marubt e famshm
me origjin nga Kodheli i Zadrims, e n vazhdimsi q padyshim meritojn t
nderohen dhe respektohen si dhe shum t tjer q e kan kryer dhe vazhdojn
ta kryejn kt mision me shum pasion e prkushtim dhe ata jan t shumt.
Nj ndr ta sht edhe i nderuari Ndoc Shabani nga fshati Plesh q ka paraqitur
dhe vazhdon t paraqes kulturn popullore jo vetm t Zadrimes, por akoma
m gjer dhe jo vetm n veshjet tradicionale, por shum m shum se aq.
Mendoj se muzet e bots, jan t paplotsuara n se n paraqitjen e kulturave
t prbotshme, mungojn veshjet tradicionale popullore zadrimore e sidomos
ajo e nuses zadrimore me t gjith aksesort e mundshm.
Padiskutim brezat q vijn do tu jen shum mirnjohs ktyre q kan
kontribuar n evidentimin e vlerave t ktij evenimenti. Gjithashtu, nj
mirnjohje e veant u shkon edhe ish-njsive komunare Gur i Zi dhe Hajmel t
Shkodrs si dhe t Dajit t Zadrims q improvizuan dhe arkivuan vlerat
kulturore t Zadrims n organizimin e dasms zadrimore me titullin Rituali i
dasms zadrimore. Aty, jo vetm shpaloset nj pjes e ktij rituali, por edhe nj
pjes t kngve t knduara n dasmn zadrimore. Gjithashtu, aty jan
paraqitur edhe detajet e veshjes zadrimore shfaqur e shpalosur nga pjesmarrsit

n at show arkivor. Ktu m posht po mundohem t'i paraqes detajet e ksaj

veshjeje.
Nj karakteristik e veant dalluese pr veshjen e nuses zadrimore ka
qen koreti q ishte i punuar nga nj cop e ngjyrosur zakonisht, me ngjyr t
kuqe dhe t zez t errt. Punimi i ksaj veshjeje m s shumti ka qen punuar
me fill t trash leshi apo lini e mbase jo i punuar me shajak. Koreti vishej n
ditn e martess dhe pastaj zvendsohej me mbshtjellake, apo me
mbshtjellsin q ishte m i leht, pasi ishte punuar me fill m t holl. Koreti
kishte formn e nj fustani kuq e zi me nj fund me pala. Pjesa e siprme e
koretit si dhe ajo e poshtme zakonisht ishte e kuqe, ndrsa mesi ishte i zi. Nuk
sht gj udi q mundet t ket qen nj motiv popullor i imitimit t flamurit
ton kombtar.

Koreti

Kshtu ishte edhe mbshtjellsi, por jo n formn e nj fustani, por fundi

krejtsisht t zi, ndrsa mshtjellakja t ciln e kan veshur grat e t gjitha
moshave, ka qen e punuar me nj cop t zez t linjt, pa pala dhe prdorej si
boe e vishej nga pjesa e pasme e femrs, kurse nga pjesa e prparme e zinte
boja e kuqe. Koreti gjithashtu ishte i shoqruar edhe nga shamit t cilat n t
shumtn e rasteve ishin t nj cilsie t lart prej mndafshi apo prej kashmiri.
Gjithsesi, ato zgjidheshin me shum kujdes si nga kombinimi i ngjyrave,
ashtu dhe nga cilsia e materialit apo e punimit. N kohrat kur Shqipria ishte
e hapur me botn, nuk kishte fare vshtirsi t'i gjeje n treg, por m von kur
shteti komunist ia mbylli dyert bots t deprtohet n tregjet e vendit, u b e
vshtir t gjendeshin sipas dshirs, por edhe kur gjendeshin, mimet ishin
mjaft t larta dhe ata me ekonomi t dobt nuk arrinin t'i blinin, po mund t'i
huanin apo i gjenin me cilsi t ult. Kur munguan totalisht n treg, kur edhe
grat e zons s Zadrims i kishin shkundur arkat e tyre dhe i kishin shitur ato
pr bukn e gojs s kalamanjve t tyre n tregun fshatar q bhej zakonisht n
Shkodr, filluan t huaheshin apo t dhuroheshin nga ato nna apo plaka q
kishin arritur t'i ruanin me fanatizm. Kur nuk ishte e mundur t gjendeshin as
n kt form, baballart q e kishin pr detyr t'i gjenin ato, vraponin npr
qytete e vende m t largta se Shkodra dhe duhej t'i gjenin doemosdo, edhe pse
jo cilsisht nuk diskutohej t ishin si ato q kishin qen dikur. Mund t

gjendeshin shami atllasi apo poplini ndoshta me shum vshtirsi, por kurr nuk
i zvendsonin shamit e hershme prej kashmiri apo mndafshi, ndrsa shamit
prej faqelli(pambuku) nuk preferoheshin dhe nuk mundn ti zvendsonin dot
ato. Shamit prej faqelli bliheshin ve pr t br peshqeshe grash, pasi
prdoreshin n raste nevojash. Kjo gj u b mjaft lehtsim kur nisi t ndryshonte
tradita dhe vendin e koretit e shamive e zuri veli i bardh i nusris q fillimisht
gjithashtu ishte vshtir ta gjeje nga q varfria ishte e madhe dhe gjithashtu
tregjet ishin mjaft t varfra nga mbyllja e vendit me botn e ky ishte shkaku
kryesor i mungesave t prgjithshme. Duhej rendur n qytete dhe duhej gjetur
tek ndokush q e kishte ndonj vel e kuror nusesh n ndonj snduk e q e
jepte me qera. Filluan ta bnin si bisnes t vogl dhe ato nuse q i merrnin ato
vela n nj far mnyre ishin reklamueset e bisnesit t tyre.
Koreti dhe shamit shoqroheshin nga kmishat e t linjtat t punuara me
harkat e mndafsh t bardh dhe dorzat, qafzat(kolirat) si dhe kmbzat e t
linjtave ishin t qndisura gjithashtu me fines t veant me fill mndafshi. T
linjta quheshin mbathjet e gjata t femrave dhe q nuk ishin aspak t thurura nga
produktet e lirit, por nga kambriku i bardh apo plhura e endur me fije
mndafshi e pambuku t bardh nga vet grat apo vajzat zadrimore. Finesa e
prpunimit dhe e prgatitjeve t kmishave dhe t mbathjeve t nuseve meriton
vemendje t veant. Futa ka qen pjesa e rndsishme e veshjes q ka
zvendsuar boen e kuqe n ceremonin e martess dhe sht dekoruar nga
shamit e mndafshta me lule shumngjyrshe. M pas nuk sht prdorur n
vend t boes, por vetm pr tu mbuluar nga koka n raste fatkeqsish
(vdekjesh n familje apo n t afrm).
Nj vend t veant n veshjen e nuses ka pasur edhe peshqiri i koks q
sigurisht ishte i nj cilsie t lart materiali e punimi me shum fines. M
dendur prdorej mndafshi dhe harkati, ndaj dhe quhej peshqir harkat ashtu si
quhej edhe kmisha harkate. Grat dhe vajzat zadrimore i kan prgatitur vet
ato me vegjet e tyre vetjake dhe kan treguar kurdoher mjeshtri t lart n
prgatitjen e tyre, mjeshhtri pa t meta. Nj vend tjetr n veshjen e nuses ka
zn dollama e shajakt dhe kjo e punuar me fines t veant. Nusja zakonisht
e vishte n dittt e ftohta dhe e mbante mjaft ngroht. Nj tjetr pjes veshjeje
ishin edhe jelekt q mbulonin pjesn e shpins dhe t brinjve, ndrsa n
pjesn e gjoksit ishin fodullet q mbrtheheshin me njra tjetrn me ca hallka t
veanta q viheshin nga ana e brendshme e nuk dukeshin. N ditn e dasms
fodullet ishin t veanta qoft nga punimi, qoft edhe nga cilsia. Ishin t
garnituara me fije e gajtana ari e sermi, por edhe mndafshi. Ishin t forta dhe
nuk prthyheshin leht. Padyshim, nga mnyra e prgatitjes dhe materiali i
prdorur t jep nj prshtypje se kan br pjes n aksesort e veshjes, por n
t vrtet ato kan qen veshje, ose m mir t themi, pjes e veshjes. Kan
qen plotsim i jelekut i cili shumher sht quajtur edhe manik(jelek pa krah,
pa mang). Fodullet q vinte nusja ishin br prej dy pllakzash metalike t
mveshura nga sipr nga nj cop e kuqe e kadifenjt t imt, apo ndryshe t

quajtur kamosh, n mos gabohem, dhe e qendisur me ar, argjend e mndafsh.

N shum raste jan punuar me filigram dhe dekoruar me gur t shndritshm t
kuq, zakonisht, por edhe me ngjyra t tjera si jeshile apo blu dhe jo e mbuluar
me cop t kadifenjt garnituar me gajtana ari. Kjo ka qen n varsi t gjendjes
ekonomike t familjes ku bhej dasma. Familjet e pasura prdornin mall t
kushtueshm, ndrsa t varfrat mall m t lir e m t thjesht. Pra zbukurimet
vinin shpesh sipas srs nga vinin familjet, sidomos ato t dhndrrit. N jelek
kapeshin me ca hallka t veanta dhe po kshtu mbrtheheshin edhe me njratjetrn duke i dhn nj hijeshi t veant gjoksit t nuses. Xhamadanat e
vajzave zadrimore jan prgatitur e punuar me mjaft fines e me mjeshtri. Nuk
jam i sigurt n se edhe nuset kan prdorur n ndonj rast xhamadana, por ktu
po prshkruaj finesen dhe hijeshin e prgatitjes s tyre. N prpunimin e tyre
sht prdorur kadifeja e imt apo kamoshi dhe gajtanat e arit apo t argjendit si
dhe kombinimi me mndafsh t ngjyrosur. Mndafshi ka qen tradit e
Zadrims n kultivimin e tij dhe nuk ka munguar edhe aq, por gajtanat e arit apo
t argjendit jan prpunuar tek kuinxhinjt e jan qepur tek terzinjt(punonjsit
e arit dhe rrobapunuesit prkatsisht), kshtu quheshin ata dhe ishin artizan t
shquar t qytetit sidomos n Shkodr.

Ktu paraqiten nj grup terzinjsh duke qepur rrobe tradicionale popullore

Jelekun me fodulle nuset e reja i kan prdorur m gjat se koretin e

shamit. Koretin e shamit i kan prdorur vetm n raste t veanta pas dasms
e sidomos kur nusja ka shkuar pr her t par n kishn e fshatit, pasi edhe
ather ajo ishte e detyruar t zbatonte disa rite nuserie. T gjith fshatart q
kishin shkuar at dit n kish, por edhe ata q e kishin shtpin n rrugn nga
kalonte nusja pr n kish e shihnin nusen duke soditur bukurin e saj, ndaj dhe
nusja duhej t paraqitej sa m bukur dhe sa m ekspresive. Njerzit q kishin
dal pr ta shikuar e prshndetur, ajo duhej t ndalej dhe ti prshndeste duke
u br temenara. Po kshtu edhe kur shkonte tek kisha u bnte temenara t
pranishmve atje dhe pastaj e shoqruar nga ndonjra nga grat e shtpis q
mund t ishte e vjehrra apo ndonj kunat e saj, futej n kish dhe, pasi i
shtronin prtok nj shtrojs t veant q nusja e kishte sjell s bashku me
pajn e saj, ulej dhe qndronte aty pa lvizur e lvizte vetm sipas porosive e

udhzimeve t shoqrueses s saj. Veprimet duhej t'i bnte mjaft t matura, pasi
ishte pothuajse nn vzhgimin zhbirues t t pranishmve t cilt, nga kureshtja
pr ta njohur, shikonin me vmendje dhe pastaj fillonin e bnin komentet e tyre
n shtpit e tyre apo tek komshinjt dhe shoqria e fshatit. Pra i duhej t
mbante qndrim t prmbajtur e aspak t shpenguar. Ishte nj nuserim i dyt i
saj.
Gjithashtu, duhet shtuar ktu se karakteristik e veant n veshjen e
femres zadrimore ka qen edhe prdorimi i gryksave. Ato punoheshin n vegj
si shum gjra t tjera q gruaja zadrimore bnte si paj dhe takme shpije. Jo
gjat prdoreshin fodullet e t gjitha llojeve e vendin e tyre tek grat q e kishin
kaluar fazn e nusris, por edhe m prpara tek vajzat e pamartuara,
prdoreshin gryksat q dalloheshin nga mosha n mosh. Kur ishin gra t reja
spikaste ngjyra e kuqe dhe mbizotronte mbi ngjyrat e tjera. Me kalimin e kohs
ngjyra vinte m shum e zbardhej, jo nga vjetrsia e rrobs, por nga ngjyrat q
prdoreshin m shum aty. Tek vajzat e reja t pamartuara mbizotronin ngjyrat
e bardha n jelekt apo xhamadant, por edhe n gryksat q prdoreshin pr t
mbuluar pjesn e gjoksit dhe q n nj far mnyre kryenin funksionin e
sutjenave. Gryksat e bardha i prdornin edhe vajzat e moshuara q kishin
qndruar t pamartuara dhe q n gjuhen e popullit thirreshin(quheshin) me
emrin virgjinesha ose vajza t ndejuna. Ktu nuk e kam fjaln pr vejushat
apo ato q kishin ndrruar veshjen me ato t burrave dhe kishin ndenjur pa u
martuar. Zadrima nuk e ka pasur shum si dukuri kt t fundit. Edhe vajzat e
vogla(fmijt) kishin veshje karakteristike.
Vejushat, por edhe n raste t tjera zije(jaze) grat zadrimore vishnin rroba
ku mbizotronte e zeza, ose ngjyrat e errta me prbrje t theksuar t ngjyrs
s zez kombinuar me t bardhn apo t kuqen, q jo vetm nuk ishin
dominuese, por vetm sa shrbenin pr ta thyer disi at ngjyr t zez t pastr,
pasi n veshjet e Zadrims e zeza e pastr nuk ka qen n t gjitha pjest e
veshjes, me prjashtim t pshtjellsit e m von mshtjellakes. Kta t fundit
duhej t ishin totalisht t zeza dhe pa asnj lloj ngjyre tjetr t przier n t.
Prve atyre q prmendm m sipr, si pjes e veshjes s nuseve ka qen
edhe anteria, nj tip xhakete edhe kjo e punuar n mnyr artizanale nga vet
vajzat apo nnat e tyre. Anteria kishte krah t gjat dhe n pjesn e llrve
ishin shpesh t dekoruara me gajtana, n t shumten e rasteve t kuq dhe ngjyra
t tjera sidomos n mngt e saj, por edhe n pjest e tjera sidomos skajore.
Gjithashtu si pjes e pajs dhe e veshjes s nuses, ishin edhe boet e kuqe(tip
prparseje) q pr zonn e Zadrims, n dallim me at t Bushatit e t zonave t
tjera ishin t gjata dhe shkonin posht gjurit. Nj emrtim tjetr n veshjen e
nuses zadrimore ka qen edhe emrtimi maram, por nuk jam i sigurt se kshtu
quhej ndonj veshje e veant, apo quhej edhe kshtu anteria. Boja e kuqe tek
grat zadrimore duhej t ishte n nivelin e kmishs,madje m e gjat se
kmisha e bardh; d.m.th. ta mbulonte kmishn q t mos dilte e t dukej
posht saj. Mund t ishte, ndoshta pak cm m posht se kmisha, por kjo nuk

ishte ndonj kusht i posam dhe i padiskutueshm dhe n ndonj rast edhe
kmisha mund t ishte pak m e gjat se boja, por jo aq e dukshme, ama. Edhe
kta ishin t punuara me mjeshtri t veant dhe me ornamente e dekoracione
t shumta. Tek boet e nuseve mbizotronte e kuqja e ndezur. Tek moshat e
tjera ngjyrat vinin sa m shum e prthyheshin sipas moshs s asaj q e vishte.
Ka qen karakteristik se tek nuset e reja, n mesin e boes vihej nj shirit i
punuar me grep dhe i dekoruar me mjeshtri t veant. Tek grat e moshave m
t vjetra zakonisht nuk sht prdorur ky lloj dekoracioni shpesh e, n t
shumtn, fare. Kmishat gjithashtu kan qen t gjata dhe prfundonin njsh me
gjatsin e boes. N rastet e grave t moshuara dhe sidomos t atyre q kan
qen n zi(jaz) n vend t boeve t ngjyrave t ndryshme duke filluar nga e
kuqja e deri tek ato m t elurat, jan prdorur paftat e zeza. Mbshtjellaket q
viheshin nga pjesa e pasme e trupit t nuseve apo t grave, zakonisht ishin t
zeza dhe ishin m t shkurtra se boet dhe e lejonin t dukej kmisha e bardh
n fundin e saj. N kmb mbathnin orape t leshta me ngjyr t kuqe dhe t
dekoruara me ornamente e ngjyra nga m t ndryshmet dhe i thurnin me lesh
delesh t ngjyrosur duke prdorur shtiza apo si i quanin ato gjypnyr.
Mbizotronte ngjyra e kuqe. Shpesh jan prdorur edhe kollikt q thureshin
gjithashtu me lesh delesh si thureshin edhe trikot e orapet. Kollikt ishin si
kallma orapesh t gjata, por pa pjesn e shputave. Edhe kto thureshin me
gjypnyr dhe me ngjyra e dekoracione t ndryshme sipas shijeve dhe fantazive
t asaj q i thurte. Gjithashtu, nj dukuri e veant n veshjen e grave zadrimor
dhe jo vetm, por edhe e burrave ishte prdorimi i brezit, nj shirit i gjat dhe i
gjer afrsisht 20cm q mbshtillte belin e gruas apo edhe t burrit. Edhe brezat
punoheshin n vegj si shum produkte t tjera t artizanatit t veshjes
zadrimore dhe ishin shumngjyrsh, por mbizotruese ishte ngjyra e kuqe.
N ditn e dasms nusja sht sjell n shtpin e dhndrrit me kal shale e
si zakonisht sht zgjedhur q kali t ishte i bardh.Sigurisht q jo domosdo
familja q bnte dasm, madje as ndonj n fshat ka pasur ndonj kal t till e
n kto raste sht huajtur e kur nuk sht gjetur, sht perdorur ndonj kal
shale i kuq dhe, n dijenin time, gjithnj mashkull e asnjher femr.

Nusja n kal t bardh. Gjithashtu n foton q paraprin shihet se n kalin e nuses ka hipur deveri dhe n kthim
nusja.

Ka pasur diku n ndonj fshat gjithnj ndonj t till dhe sht huajtur bujarisht
nga t zott e tij tek ato familje q nuk kan pasur mundsi ta kishin. Por,
gjithashtu nusja ka dal nga shtpia e prindrve t saj duke qar dhe e mbuluar
me duvak t kuq n kok q doemosdo ka qen pjes e garderobs s nuses n
ditn e saj t dasms. Edhe duvaku n shum raste sht huajtur, pasi jo t gjitha
nuset do t kishin arritur ta siguronin personalisht e ta kishin pron t tyre.
Me q jemi tek riti i nuses kur del nga dera e prindrve t saj, ashtu si e
cilsova m sipr, nusja duhej t dilte e mbuluar me duvakun e kuq dhe duke
qar me z dhe dnes. Ishte "turp" n se nusja nuk qante n ditn e saj m t
shnuar t jets. N dukje paradoks. Madje, pr kt rit, ajo msohej dhe
praktikohej n nj koh mjaft t konsiderueshme. Shum her vajzat e vogla kur
luanin me njra-tjetrn imitonin nuset kur martoheshin duke qar me z si ato
dhe kjo mund t quhej edhe si nj far praktikimi n loj. Vajzn, para se t
bhej nuse e msonte ndonj nga grat e familjes e n t shumtn e rasteve e
ma, por mund t thirrej edhe ndonj grua nga fshati q mund ta kishte si pun
zanati t instruktonte nuset e reja. Nusja mbase nuk qante fare me zemr, por
porositej t dukej e till. Nn duvak asgj nuk merrej vesh n se syt e saj
qeshnin apo vrtet qanin, por ama duhej t dukej tek t tjert se vrtet qante.
Kishte edhe raste, madje t shumta, kur nusja qante me gjith shpirt e
natyrshm, madje ngashrehej prej vrteti, sidomos kur martesa bhej pa
dshirn e saj si rndomt ka ndodhur.
Si tham, duvaku ishte pjes e veshjes s nuses deri n momentin kur ajo
hynte n shtpin e dhndrrit dhe ather e zbulonin nusen. Dua t theksoj edhe
nj detaj t vogl. N disa raste duvaku i nuses sht zvendsuar me futn e
zez e kjo ka ndodhur kur n shtpin e dhndrrit ka pasur ndonj vdekje t
dhimbshme shpejt, d.m.th. jo shum koh para se t bhej dasma dhe kjo nuk ka
mundur t shtyhej, por edhe po t'i ket ndodhur edhe nuses ndonj fatkeqsi e

till ashtu ka ndodhur; nusja ka dal e mbuluar me fut t zez. N rastin e

fundit, n dijenin time, kur nuk ka pasur vdekje tek shtpia e dhndrrit, por tek
e nuses, asaj i sht ndrruar futa me duvak, pasi krushqit me nuse e kan
kaluar mjaft dukshm fshatin e nuses, pra atje ku askush nga fshati i saj i shihte
dhe kshtu nusja ka hyr n der t dhndrrit me duvak t kuq, pr t mos e
sjell aty shenjn e zis e t tersllkut. Futa ka qen pjes e pajs s nuses, pasi
parashikoheshin se mund t ndodhnin vdekje n shtpi a n gjini e n t afrm e
grat zadrimore kan shkuar npr morte t mbuluara n kok me futat e zeza,
prandaj secila prej tyre duhej ta kishte futn si pjes t pajs. Futa ka qen nj
mbules e nuseve apo e grave zadrimore q hidhej mbi kokat e tyre, ashtu si e
cilsova edhe m lart, n raste ceremonish mortore. Ishte m e madhe se nj
shami e zakonshme, gati sa nj araf ivogl dhe jo domosdo ishte sterr e zez,
por me nuanca t errta t theksuara dhe mbase pr nuancat e errta krijuar nga
ngjyra e zez mbizotruese quhej edhe futa e zez.
Me q jemi tek kjo dukuri njerzore q karakterizohet me ndonj vdekje t
mundshme, dua t shtoj se edhe po t ket ndodhur n fshat ndonj e till e
padiskutim n fis, knga ka qen e kufizuar, madje, pr respekt t familjes q ka
qen n zi nuk sht knduar fare. N kto raste, kur sht hapur dasma kan
shkuar pjestar t asaj familjeje n zi dhe kan hapur kngn e u kan dhn
leje q t kndohej si n ditn e leis, ashtu edhe n ditt n vazhdim, por n
ditt n vazhdim familja e dhndrrit ka respektuar zin e bashkfshatrit e nuk
kan knduar. Kan knduar leht e jo shum ditn e shtun n mngjes kur
sht nisur dhantia e po kshtu edhe n dark pak duke u knduar kngt e
mirseardhjes dasmorve. Edhe ditn e dasms nuk sht knduar shum e me
z t lart si n rastet e zakonshme. N rastet e zakonshme kndonin me z t
fuqishm e tundej i gjith fshati. N kto raste, shumher knga sht dgjuar
edhe n fshatrat fqinj kur kta kan qen shum afr me njri-tjetrin. Kur n
fshat ka pasur ndonj vdekje t shpejt, d.m.th. para pak kohsh para se t bhej
ajo dasm, dhe ka pasur familje n jaz(zi) nusja n fshat ka hyr e krrusur
prmbys mbi shpinn e kalit me kokn ulur gati mbi qafn e kalit, pasi dikush e
ka njoftuar se duhej ta kryente at rit n shenj respekti dhe kjo ka zgjatur deri
sa ka arritur n der t oborrit. N der t oborrit ka hyr e ngritur n pozicion
normal dhe i sht knduar lehtas ato kng q shoqrojn kto momente.
Karajfil shatorr
Nhsja hyn noborr..etj.
Me gjith kmbnguljen e familjes n zi, prap entusiazmi
nuk ka qen asnjher i plot pasi fshatart zadrimor kan
respektuar njri-tjetrin deri n maksimum. Dhimbjet dhe
gzimet i kan ndar s bashku sidomos n fshatrat e vegjl e
t mbledhur si ka qen Kodheli, Baqli, Kotrri, Grashi, Zojzi, Piraj
apo ndonj tjetr.

Kpuc nusesh n variante t ndryshme. Varianti i par sht m autokton,

Nj veanti pr nuset zadrimore kan qen edhe kpuct e saj q jan

prgatitur me stil e mjeshtri t veant, ndryshe nga kpuct apo opingat e
thjeshta q vishnin mbar grat e vajzat e tjera, qofshin kto kpuc apo edhe
opinga prej lkure t kuqe. Edhe materiali, por edhe forma ishin t veanta dhe
karakteristike. Mbizotronte ngjyra e kuqe dhe pr ornamente prdoreshin edhe
ngjyra t tjera. Gjithashtu edhe orapt e prdorura nga nuset ishin t punuara
me fines t veant. Zakonisht i kan punuar vet vajzat dhe i kan prgatitur
posarisht pr ditn e dasms, por edhe pr m von e gjithashtu ato i punonin
edhe pr burrin e ardhshm e pr vjehrrin e kunetin. Kta ishin jo vetm
pjes e pajs s bashku me araft, msallat, t shkurtra e t gjata, me
shtrojsat e tryezave e t sofrave, me trastat e bra n vegj, me peshqirt e
faqeve e shum e shum gjra t tjera q i prgatiste n ditt e vajzris s saj
para martess, por ishin edhe pjes e dhantive, d.m.th. e dhuratave dhe
peshqesheve q ishte e detyruar t shprndante tek njerzit e afrt t burrit, por
edhe tek mysafirt e dasms. Kto gjra i llogariste mir n bashkpunim me
nnn e saj, por edhe sipas krkess s vjehrrs s ardhshme. Paja dhe dhantia
ishin pjes e vlerave q mbartte nusja, prandaj n shum kng dasmash kjo gj
prmendej dhe evidentohej qartazi. Nna e saj kujdesej q paja e vajzs si dhe
dhantit t ishin sa m t plota dhe m t paraqitshme q t mos turproheshin
nga syt zhbirues e her-her edhe cinik t ndonj gruaje grricmtare e
kunjalece.
Ktu sht me vend t themi dy fjal edhe pr godin e nuses. Sigurisht, jo
vetm rrobat mjaft ekspresive q ka veshur nusja dhe aksesort pr t cilt do ti
cilsoj m posht, por edhe godia e nuses ka pasur mjaft rendsi pr paraqitjen e
saj sa m mbreslnse. Pr kt n popull shpesh ka qarkulluar shprehja: M
mir nj godi se nj bukuri! e kjo padyshim ka zn vend n zbukurimin e
nuses n ditn e martess e n vazhdim. Nusja zadrimore gjithnj i ka lyer
flokt me nj ngjyr t zez t shndritshme. Pr kt ka prdorur nj lnd
kimike t ciln populli e quante karaboj, por e ka shoqruar me nj solucion q
lshonin lkurat e verrit, nj dru i egr q zakonisht gjendej npr lugina

prrenjsh apo vija uji.Her-her jan prdorur edhe lvozhgat e njoma t frutave
t arrave. Ngjyra e zez e flokve ishte mjaft e theksuar. Krehja e flokve ka
qen e nj stili t veant. N t dy ant e faqeve formoheshin nj pal
zylyfesh(collufe), ndrsa n ball dy pala floku t ngrira me kujdes t veant
harkoheshin nga mesi i ballit n drejtime t kundrta duke formuar nj qemer t
vogl n ball t nuses. Peshqiri q vihej n kok nga nusja i lejonte t dukeshin
mjaft hijshm dhe bnin nj kontrast dhe dekoracion mjaft t vent n fytyrn
e nuses n mes t bardhs s ndritshme t peshqirit dhe t zess vezlluese t
pals s flokve.
Edhe aksesort kan qen t shumta. Ndr ta duhet prmendur kurora e br
me ar e serm si dhe grashatar(para t vogla) sermi si dhe gjerdani i fytit i
punuar pothuajse n t njjtn mnyr si kurora. Mhyrt dhe unazat t punuara
me serm e filigram e gjithashtu me gur xhevahiri t kuq, blu apo jeshil ishin
nga aksesort e rndsishm q kishte nusja.

kryq e
hojmali n dy variante

Ndr aksesort e rndsishm ishte edhe kryqi e hojmalia q nuset i vinin krah
e qaf dhe i vareshin gjer n mesin e saj. Ndr aksesort q ka qen me rndsi
t veant sht edhe gjerdani i gjoksit, ose ndryshe i quajtur gjerdaleku,
gjithashtu edhe ky i mbushur me lira turku prej argjendi e floriri e, gjithashtu, si
t gjitha stolit e tjera, t dekoruar me gur xhevahiri t madhsive e ngjyrave t
ndryshme. Me t gjitha kto aksesor dhe rroba t punuara me stil e material t
veant, padiskutim mund t thuhej se nusja ishte e mbuluar n ar e argjend,
veshje e aksesor q kushtonin shum, doemosdo edhe ishte nj skllavri e
vrtet pr ata q ishin t shtrnguar t martonin djal, por jo m pak pr ata q
martonin vajz. Telashet ishin t mdha sidomos pr familjet e varfra t cilat
ishin t detyruara ta shkatrronin jetn e tyre me qllim q t'i plotsonin sa m
me nder krkesat q kishte martesa e fmijs dhe q t mos turproheshin n
syt e miletit(njerzis), si prdorej si shprehje shpesh her nga zadrimort.

Ato gjra q i kishin mundsit t'i bnin me duart e tyre dhe me mjetet q nuk
u duhej t'i blinin, por t'i siguronin nga ekonomia e tyre, i realizonin pa ndonj
stres t veant edhe pse me lodhje, mundim e sakrifica, duke shpenzuar nga
nevojat e ekonomis familjare dhe koha e muar pr rimkmbjen e ekonomis.
Duhej t paralizohej e t hiqej nga punt e prditshme nj krah pune mjaft i
rndsishm, por edhe leshi apo liri q sigurohej nga ekonomia vetjake, duhej t
shkonte pr pajn e nuses s ardhshme(vajzs q duhej t martohej at vit). Jo
m t leht e kishte pala e dhndrrit. Prindrit e tij duhej t prmbushnin
detyrime t veanta mjaft robruese e skllavruese. Ata duhej t paguanin
shum para t thata pr rushat e paj t nuses.
Me q fola m sipr pr traditat dhe zakonet e zons s Zadrims si n
tiparet e organizimit t dasms, ashtu edhe t veshjes dhe me qen se thash se
kan qen t veanta e t paprsritshme n llojin e vet, m duhet ti ilustroj
kto dukuri duke br disa krahasime t thjeshta me zonn m t afrt me
Zadrimn e kryesisht me disa zakone e tradita t Mirdits. Por, para se t futem
n analiz e krahasime, dua t shtoj edhe nj fakt tjetr. Mirdita e ka ushqyer
Zadrimen her pas here me shtresa popullsie n koh t ndryshme. Shumica e
ktyre shtresave u asimiluan dhe vet ato asimiluan zakonet dhe traditat
zadrimore. Pra u shkrin e u b nj me popullsin vendase q gjetn aty.
Sigurisht, ato shtresa q kan rn n Zadrim m hert, pasi ka pasur edhe nga
ato popullsi q kan rn m von dhe i ruajtn zakonet e traditat e zons nga
vinin si n Dragush, Dheun e Leht, Ndara e La, apo kallmetort,
rraboshnjakt e mrqiakt q dallojn me veshje, por edhe n disa zakone nga t
dyja palt. Ather ku qndrojn dallimet?
Po marrim s pari dallimet n organizimin e dasmave. Nuk mund t them
me prpikmri se si i organizojn dasmat mirditort dhe nuk do t thellohem
ktu pr ta studjuar e pr ta paraqitur imtsisht kt gj, pasi nuk sht ky
objekti i ktij shkrimi, por po paraqes ato m thelbsort q njoh. N Mirdit
krushqit kan pasur nj numr t kufizuar dhe at ia prcaktonte familja e nuses.
Q m prpara i kishte thn familja e nuses q familja e dhndrrit ti drgonte
dymbdhjet krushq, apo pak m shum, ose m pak. Ndoshta edhe shtat,
nnt apo trembdhjet e un e mora nj numr si shembull konkret. Nuk jam i
sigurt n se ka qen numr standard, por jo shum i madh, ama. N Zadrim,
pothuajse asnjher nuk sht prcaktuar numri i krushqve dhe familja e
dhndrrit drgonte krushq sa m shum q t ishte e mundur, madje kjo gj ishte
br edhe si pun gare se kush mund t drgonte krushq m shum. Ajo familje
q drgonte krushq m shum dilte m n pah si nga paraqitja, po ashtu edhe
nga vlerat se ishte tregues pr prmasat e dasms dhe e mysafirve t ftuar n
at dasm. N Mirdit zakonisht nuset merreshin larg dhe pothuajse nuk ka
ndodhur asnjher martes brenda fshatit, madje edhe n fshatra prreth, pasi
quheshin si t nj gjaku(ktu mund t them pr fshatrat Kashnjet, Kaliva,
Gjobardhaj e Kaftall e ndonj tjetr q nuk ka pasur lidhje martesore ndrmjet
ktyre fshatrave) pr pasoj krushqve u duhej t udhtonin me or t tra pr t

shkuar tek shtpia e nuses. Nuk e besoj se ishte e domosdoshme kali i shals e
aq m tepr i bardh, por prdorej mushka pr ta mbartur nusen, nga q terreni
ishte shpesh mjaft i thyer. Po kshtu, krushqve u duhej t rrinin pr dark tek
shtpia e mikut t ri dhe do t kalonin mjaft prova dhe peripeci, pasi ata t pals
pritse u punonin lloj-lloj rrengjesh, gj q n Zadrim nuk ka ndodhur, t
pakten jo edhe aq shum sa atje, n mos fare. Asnjher zadrimort nuk i kan
ngacmuar miqt, madje i kan mikpritur bujarisht e me respekt t veant duke i
nderuar e gostitur pa rezerva. Zadrimort kurr nuk e kan marr si mas
zgjuarsie apo aftsie ngacmimin apo m keq, ofendimin e miqve t tyre. Tek
mirditort, mbase. T nesrmen mirditort e merrnin nusen dhe at e shoqronte
nna e saj q e quanin me emrin krushkanic. N Zadrim nusen e shoqronte
shkuesi q n t shumtn e rasteve vendin e tij e zinte nj nga dajat e saj.
Gjithashtu, n Mirdit zakonisht nuk shprndaheshin thirrsa ditn e enjte, por
vet kryefamiljari(babai, vllai apo xhaxhai e kushriri i nuses) e kishte kryer
kt mision koh m par duke shkuar nga njri mik tek tjetri duke i lajmruar
apo kishte porositur edhe ndonj njeri tjetr t afrm q t lajmronte k kishte
m shum mundsi. Apo ndoshta n ndonj rast e kishte ln fjaln edhe mik
mbas miku. Gjithashtu, kur miqt uleshin npr sofra, rreshtoheshin sipas
bajraqeve pa shikuar radhn e miqsis apo peshn e vendin q zinin n kt
miqsi. Vendin kryesor e zinte krushkamadhi e pas tij vinin njerz sipas
bajraqeve ku edhe ktu ishte e prcaktuar radha e tyre(sipas rendit q zinte
bajraku). N zonn e Zadrims nuk ndodhte kjo dhe e kam cilsuar se vendin
kryesor e zinte daja(i djalit apo i vajzs n dasmat prkatse) dhe pas tij me
radh miqt sipas rndsis e largsis pr ti respektuar, por kurr sipas
bajraqeve edhe n se kan qlluar t ishin mysafir t ftuar n dasm. E them
kshtu, se Zadrima kurr nuk i ka njohur dhe ska pasur lidhje me bajraqet.
S dyti dallime thelbsore ka pasur edhe n veshje. Nusja mirditore nuk ka
prdorur koretin, por dollamen karakteristike, n mos gaboj, dhe gjithashtu
qemerin e stravecat. N kok nuk ka prdorur peshqirin karakteristik t gruas
zadrimore, por shami. Flokt nuk i ka lyer me t zeza si gruaja zadrimore dhe
nuk i ka krehur e ndar n zylyf t zez, por n origjinalitetin e tyre dhe n vend
t ndarjes n pala, ka krijuar grshetin si nj tej(tip konopi) me disa pala t
gershetuara(tri pala) dhe e ka sjell rreth koks ku mbi pjesn e siprme t ballit

spikaste dukshm.
Po kshtu edhe jeleku
apo xhamadant kishin dallime thelbsore qoft n punim e form, qoft edhe
n prdorimin e ngjyrave. Nuk prdornin fodulle apo grykset, gjithashtu as
boet e kuqe zadrimore e as mshtjellaket.
Duhet theksuar se me gjith barrn skllavruese q ka sjell dasma n
prgjithsi si ajo e vajzs ashtu edhe e djalit, sidomos tek shtresat e varfra,
kurr martesa nuk sht trajtuar si e till, por si nj eveniment i gzueshm e pr
kt arsye sht shpalosur gjersisht n kng e valle ku i kndohet gzimit e
hares. Natyrisht, ka qarkulluar edhe shprehja: "Dy vet martohen e treqind t
tjer trbohen". Me kt sht treguar se gzimi e hareja nuk ka marr parasysh
asgj, por ka shprthyer me vrull e nuk ka njohur kufinj. N kto rrethana knga
e vallja ka prfshir t gjith dasmort dhe argtimi ka qen me prmasa t
paprshkrueshme. Me shum kuptim sht edhe knga q el dasmn dhe q
titullohet: Shum shyqyr kenka niktu!. Kjo padyshim tregon se dasma,
pavarsisht vshtirsive dhe telasheve, sht trajtuar si ast kulmor gzimi e
hareje.
sht e natyrshme q kngt q elin dasmn si dhe ato q shoqrojn
edhe ditt n vazhdim deri n prfundimin e saj, jan knduar herpashere dhe
nuk mund ti marrim t ndara, prandaj ktu un do ti paraqes edhe t
shoqruara me ndonj koment t veant sipas rastit. Tani le ti shohim m mir
duke nisur me ato q hapin dasmn dhe n vazhdim.
asht ky diell q po shndrit
asht ky diell q po shndrit
Djalin ton me e leit.

Me e leit e me e martu,
Prindt e vet fort jan tuj gzu.
Jan tuj gzu pr djal t vet.
Djal t vet e djal t ri,
Pr me e pa me nuse n shpi.
Shum shyqyr kenka niktu
Shum shyqyr kenka niktu, shyqyr-o, shyqyr-e
Ban shyqyr baba i vet, shyqyr-o, shyqyr-e
Se marton djalin e vet, shyqyr-o, shyqyr-e
E martoft e e past me jet, shyqyr-o, shyqyr-e
I shkoft jeta me lezet, shyqyr-o, shyqyr-e
Shyqyr ban nana e vet, shyqyr-o, shyqyr-e
Se marton djalin e vet, shyqyr-o, shyqyr-e
E martoft.... e tj. vazhdon pas do strofe
Shyqyr bajn vllaznit e vet, shyqyr-o, shyqyr-e
Se martojn vllan e vet, shyqyr-o, shyqyr-e
Shyqyr bajn motrat e veta, shyqyr-o, shyqyr-e
Se martojn vllan e vet, shyqyr-o, shyqyr-e
dhe knga vazhdon duke i prmendur me radh xhaxhallart, hallat, dajat e tezet.

Ka u nusja telegram
Ka u nusja telegram,o baba vjaherr
Godit odn me tavan, o baba vjeherr.
Se ta mushi me takam, o baba vjeherr,
Se ta gzoj me djalin tand, o baba vjeherr.
Ka u nusja telegram oj nana vjeherr,
Godit odn me tavan, oj nana vjeherr
Se ta mushi me takam, oj nana vjeherr.
Se ta gzoj me djalin tand, oj nana vjeherr.
Ka u nusja telegram, o lala...(prmendet emri i vllait, xhaxhait apo edhe t tjer t afrm
t dhndrrit)

Nj variant tjetr sht:

Ka u nusja falmeshndet
Ka u nusja falmeshndet o dhandrri jon-e
-//-//-//-//Ma lyj oden me shrbet, odhandrri jon-e

-//-//-//-//Me takam ta mushi vet, o dhandrri jon-e

-//-//-//-//Mori vash shamin e bardh
Mori vash shamin e bardh, hej aman aman
Kur e ke ndrmend me ardh, hej aman aman
Besa-bes se di as vet, -//- -//Kam ndi babn tuj kja dert, -//- -//Kam me e nxjerr nj vajz sivjet, -//- -//ka ke vash-o q po kjan, -//- -//Baba ty prej zemres stndan, -//- -//Mori vash shamin e kuqe, -//- -//Kur do m bahesh ti mu nuse, -//- -//Besa-bes as vet se di, -//- -//Kam ndi nanen tuj kja dert, -//- -//Kam me nxjerr nj vajz sivjet, -//- -//ka ke vash-o q po kjan, -//- -//Nana ty prej zemres stndan, -//- -//T morm, nuse, t morm
-T morm nuse, t morm
-Mos m merr, mor djal i ri
Sa t eli lulet dardha
E tna jap izm baba.
-Izm baba na ka dhan
Mbas dy javsh vijm me t marr.
-T morm, nuse, t morm
-Mos m merr, mor djal i ri
Sa ti eli lulet thana
E tna jap izm nana
-Izm nana na ka dhan
Mbas dy javsh vijm me t marr.
-T morm, nuse, t morm
-Mos m merr, mor djal i ri
Sa t eli lule frashni
E tna japin izm vllaznit.
-Izm vllaznit na kan dhan

Mbas dy javsh vijm me t marr. (Izem-leje e shpesh e zvendsojn njra-tjetrn)

Pak a shum kto jan disa nga kngt q kndohen n hapjen e dasms, por
kjo nuk do t thot se vetm me kaq dhe mbyllet ceremonia e hapjes s dasms
prsa u takon kngve, pasi kndohen edhe kng t tjera t ndryshme, ashtu si
edhe kto q prmenda m sipr mund t kndohen edhe n ditt n vazhdim.
Si e kam cilsuar edhe m lart, duhet thn se dasma e djalit vazhdon edhe n
ditt n vazhdim ku mblidhn shoqria e djalit e komshinjt m t afrt n do
mbrmje dhe kndojn e gzojn s bashku tek shtpia e dhndrrit. Madje
duhet thn se n ato dit, njerzit argtohen dhe bjn qejf me kng e valle m
shum se n ditn e dasms, pasi at dit shoqria e kushrinjt jan m shum
n gatishmri pr tu shrbyer t ftuarve e dasmorve apo t angazhuar me pun
t tjera. Megjithat, tani le t shohim t tjera kng tradicionale t dasms q
kndohen para dhe gjat dasms.
Dy ardaqe molla-molla
Dy ardaqe molla-molla
Dy t mira ndej n ta
(k)a po i thojshin njana-tjetrs
(k)a po t lyp shamia ty?
Qaf m qaf me djem t ri(nj)
Dy ardaqe molla-molla
Dy t mira ndej n ta
(k)a po i thojshin njana-tjetres
(k)a po tlyp unaza ty?
Gisht m gisht t djemve t ri(nj)
Dy ardaqe molla-molla
Dy t mira ndej n ta
(k)a po i thojshin njana-tjetres
(k)a po t lyp, moj evra ty
Xhep m xhep t djemve t ri(nj).
N kllapa jan vn shkronja k, pasi zakonisht n t folmen zadrimore nuk
prdoret n kt fjal. Po kshtu edhe nj tek fjala t rinj.
Osaman, moj delja rud
Osaman, moj delja rud
A sma fal nj qingj t but
Qingj t but e lara-lara
Sa ti dal unit prpara.
Lara-lara e vija-vija

Sa tI shkoj djalit te shpija.

Ulu mal t dali hana
Ulu mal t dali hana
Sa tna baj drit pr mrama
Sa tna shkojn vashat pr uj.
-Ndalu vash m jep pak uj
-Nuk kam izm me i dhan kuj,
Se kam gishtat me unaza,
Se me i lag m ndryshkn-o,
Se me i hek m tresin-o
-Un e kam babn kuinxhi
E ti ban-o me flori.
Kena ndi se ke shyqyr
Kena ndi se ke shyqyr, mor i zoti i shpis. (her-her prmendet emri i
t zotit t shtpis., more Filan Fisteku)

Ke shyqyr se marton djalin, mor(filan fisteku)

Edhe ty t kjoft pr hajre, more (filan fisteku)
E u shtofshin si bima nar, more (filan fisteku)
Si larushku si merr gardhet, more(filan fisteku)
Kena ndi se ke shyqyr, moj (filan fistekja) (emri i nns s dhndrrit)
Ke shyqyr se marton djalin, moj(filan fistekja)
Edhe ty t kjoft pr hajre, moj (filan fistekja)
E u shtofshin si bima n ar, moj(filan fistekja)
Si larushku si merr gardhet, moj(filan fistekja)
Po kndojn shtat bilbilat
Ku kndojn kta shtat bylbylat, kndojn-o, kndojn-e.
Katr t kuq e tre jeshila, kndojn-o, kndojn-e
N saraje t babs vjehrr, kndojn-o, kndojn-e
Ata lypin ka tu ojm, kndojn-o, kndojn-e
Nj ini me rrexigija, kndojn-o kndojn-e
Ato jan pr djem t ri(nj), kndojn-o, kndojn-e

Mor zambaku i bardh

Mor zamaku i bardh,

Fort u deshtm bashk,
Fort u deshtm bashk(ktu do varg prsritet)
Krkush nuk na e diti
Ve Zoti e shpirti,
Hana, moj q na shndriti
Ajo na paditi.
Mos padit, moj han,
Se tfali gjerdan.
Gjerdanin me grosha
Ballin, moj ta pagofsha.
Gjerdanin me lira
Le ta maj e mira.
Gjerdanin me flutra
Le ta maj e bukura.
E bukra jam vet
Gjerdani mka tret
E krkoj me e gjet.
Broj nj pllumb i bardh
Broj nj pllumb i bardh, broj nj pllumb
Broj n t ndolla kish me ardh, broj nj pllumb
Broj un t ndolla vidi-vidi
-//-//Broj ai sm erdhi, por m iku -//-//Broj mos ardhsh ti m vjen jot am.-//- -//Broj apo vjen e lahna n baj
-//-//Broj ajo baja plot me ika
-//-//Broj ma t mirn e grabita,
-//-//Broj ma t keqen jasht e qita. -//-//Variant tjetr
Broj nji pllum i bardh e i bardh, broj nji pllum
Broj n maje t njasaj dardhe. Broj n maje t njasaj dardhe
Broj per me e njell a kish me ardhe,
Broj un e nolla vidi-vidi
Broj a mvjen mishi a mvjen shpirti.
Duhet theksuar se vargu n gjysmn e par prsritet dy her dhe pastaj krejt
vargu prsritet:
Broj nji pllum. Broj nji pllum i bardh e i bardh, broj nji pllum
Broj n maje. Broj n maje t njasaj dardhe, broj n maje. Broj n maje t njasaj dardhe.

Broj per me e njell. Broj per me e njell a kish me ardhe, broj per me e njell. Broj pr me e njell a
kish me ardhe. Etj.

Kjo kng kndohet n dy grupe dhe grupi i dyt prsrit vargjet q kndon
grupi i par. Kjo dukuri ngjet shpesh n shum kng t tjera duke u knduar n
dy grupe. N nj far mnyre, kjo sht nj valle e knduar. sht fakt q nj
pjes e kngve t dasmes zadrimore shoqrohen me valle. Pra jan valle t
knduara. Grupet e kngtareve (zakonisht n t shumtat e rasteve kngt
tradicionale kndohen nga grupe grash, por edhe t miksuara nganjher)
bashkohen duke u lidhur me kraht e tyre nga pas njra-tjetrs dhe kndojn n
kor, por shoqrohen nganjher me lvizjen e njrs kmb para dhe pastaj
ritmikisht pas duke prformuar nj tip valleje t knduar. Ktu m posht po
paraqesim disa kng valle q jan knduar jo vetm nga dasmort n ditn e
dasms, por edhe n mbrmjet para dasms kur komshinjt dhe shoqria
mblidhen pr t knduar e celebruar. N njfar mnyre kjo ka qen si t thuash
mbajtja gjall e asaj flaks olimpike t dasms e cila nis q dy jav m par se
dita e martess.
Oj syzez, moj vetull njal(ngjal)
Vetull njal,
Moj syzez, moj vetull njal,
Kurr dy fjal,
Si smi kjave kurr dy fjal,
Sa tjem gjall,
Me ti ndi, moj sa tjem gjall,
Mos tkjofsha fal,
Se kur tvdes mos tkjofsha fal,
T tana mbar,
Se mkjajn shoqet t tana mbar.
Bre djal at fjal,
Mos ma thuaj, bre djal at fjal,
Mund ta ndij,
Se at fjal nuk mund ta ndij.
Dekn tande,
Mos ta pafsha dekn tande,
Shkoj te nana,
Se marr teshat e shkoj te nana.
Shkoj ngjini,
Shkoj te nana, shkoj ngjini.
Mbaj pr ty
Tri vjet jaz un mbaj pr ty.
Un te shpia

Kur tshkoj mrama un te shpia,

Kushrinia
Tash po pyesin kushrinia
asht kjo zi?
Jallah nuse asht kjo zi?
Nj veledi,
Tu ka sjell nj veledi.
Nj kushrini,
M ka dek nj kushrini.
Si shihet ktu, karakteristik e valles zadrimore t knduar ka qen se sht
filluar knga me gjysmn e dyt t vargut dhe kshtu pastaj sht pasuar me
vargun e plot e prap me gjysmn e dyt t vargut pasues dhe prap vargun e
plot e kshtu me radh deri n fund. Kt dukuri do ta vrejm pothuajse n t
gjitha vallet e knduara q pr hir t s vrtets duhet thn se nuk kan qen
t pakta. Gjithashtu edhe lvizjet n kto tipe vallesh t knduara kan qen
mjaft dinamike dhe jo aq t ngadalta si n ndonj rast knge q e cilsova m
lart duke br gjysm hapi ritmik para me njrn kmb.
Na i ra gjethi huderas
Huderas,
Na i ra gjethi huderas.
Se ta pash,
Mbulo synin se ta pash.
Ta pa asqeri,
Sta pash un, ta pa asqeri,
Plasa i mjeri,
Se pr ta un plasa i mjeri.
Huderas,
Na i ra gjethi huderas.
Se ta pash,
Mbulo faqen, se ta pash.
Ta pa asqeri,
Sta pash un, ta pa asqeri.
Plasa i mjeri,
Se pr t un plasa i mjeri.
Huderas,
Na i ra gjethi huderas,
Se ta pash,
Mbulo gushn se ta pash.
Ta pa asqeri,
Sta pash un, ta pa asqeri.
Plasa i mjeri,

Se pr t un plasa i mjeri.
Huderas,
Na i ra gjethi huderas,
Se ta pash,
Mbulo vetulln, se ta pash.
Pa asqeri,
Sta pash un, ta pa asqeri.
Plasa i mjeri,
Se pr t un plasa i mjeri.
Moll e kuqe top sheqere
Top sheqere,
Moll e kuqe top sheqere,
Nat penxhere,
Qite krytin nat penxhere,
Syt nj here,
Sa ti shoh, moj syt nj here.
Paske mbet
Sa e vogl paske mbet!
E voglo,
Paske mbet e voglo!
Qahem-o
Jallah kujt ti qahem-o?
Nans-o
A ti qahem nans-o?
Hallet mu,
Nana smi din-o hallet mu.
Ka harru,
Se asht plak e i ka harru.
Top sheqere,
Moll e kuqe top sheqere,
Nat penxhere,
Qite kryetin nat penxhere!
Syt nj here
Sa ti shoh, moj syt nj here.
Paske mbet,
Sa e vogl paske mbet!
E vogl-o
Paske mbet e vogl-o
Qahem-o
Jallah kujt ti qahem-o?
Babs-o

A ti qahem babs-o?
Hallet mu,
Baba nuk mi din-o hallet mu,
Ka harru,
Se asht plak e i ka harru.
Moj e mira nkry tlivadhit
Nkry tlivadhit,
Moj e mira nkry tlivadhit,
Lisat e malit,
Mos i njeh lisat e malit?
Lis mas lisit,
Mos i njeh, moj lis mas lisit?
Ta qendisi,
Ma fal synin ta qendisi!
Bashk me dham,
Ta qendisi bashk me dham,
Me gjylpan,
Pak ma mir se me gjylpan.
Nkry tlivadhit
Moj e mira nkry tlivadhit,
Lisat e malit,
Mos i njeh lisat e malit?
Lis mas lisi,
Mos i njeh, moj lis mas lisi?
Ta qendisi,
Ma fal gushn ta qndisi!
Bashk me dham,
Ta qendisi bashk me dham,
Me gjylpan,
Pak ma mir se me gjylpan.
Nkry tlivadhit.....(prsritet si refren)
...........
Ta qendisi,
Ma fal faqen ta qendisi!
........
Ta qendisi,
Ma fal vetullen ta qendisi!
........

Ta qendisi,
Ma fal qafn ta qendisi!
.........e tj.
Brof n kamb
Brof n kam,
Kush a(sht) i ri-o brof n kam
Thiqet rrsh(q)an,
Kush a(sht) plak-o thiqet rrsh(q)an1
Vallen pa marr,
Mos ta lej vallen pa marr!
N kt valle,
Kush mos hift-o n kt valle
Nusja djal,
Mos i baft-o nusja djal!
Nkt shoqni,
Kush mos hift-o nkt shoqni
Nusja femij,
Mos i baft-o nusja fmi!
Atje posht-o nder kallama
Ndr kallama
Njatje posht-o nder kallama
Si dy zana,
Jan dy vajza si dy zana.
Mos i past!
Kush i ka e mos i past!
Dalun jasht
Si spo i len me dalun jasht.
Deri n lam
Jasht e jasht e deri n lam.
Njato dham
po u shndrisin njato dham.
Baj gjilpan
Ma fal nji ta baj gjilpan,
Nji dollam
Sa ta qepim nji dollam,
Pala-pala
Njat dollamen pala-pala
Kolla-kolla
Pala-pala e kolla-kolla

Vija-vija
Kolla-kolla e vija-vija
Hajmolia,
M ka tret, moj hajmolia.
Kolla-kolla
Vija-vija e kolla-kolla
Moj te molla,
Hajde piqemi, moj te molla.
Te zardelia
Moj, te molla te zardelia.
Hajmolia,
Ku tka tret, moj hajmolia?
Fleta-fleta
Hajmolia fleta-fleta,
Nja dy veta,
Mir po shkojshin nja dy veta
Kush me i nda,
Nuk po gjindet kush me i nda
Rrin tuj kja
Nat e dit po rrin tuj kja
Rrin tuj ra
Porsi shiu q rrin tuj ra
Bjen prhera
Porsi shiu q bie prhera
Dimen as vera
Mos pushoft dimen as vera.
Me dhen me dhi
Dhen me dhi
Shkon syzeza me dhen, me dhi
Pasqyr n gji
Po merr krahn e pasqyr n gji.
Tuj shiku,
a mshkon rrugs,moj tuj shiku?
Qofshin mallku!
Nan e bab qofshin mallku!
Plakun mu
Q ma dhan, moj plakun mu.
Heret-o
ohem nadje heret-o
Zjarmin-o
Pr me ndezun zjarmin-o

Mos u ndezsh!
Ndezu zjarm, ti mos u ndezsh!
Mos u nxefsh!
Nxeju uj ti mos u nxefsh!
Mos u lafsh!
Laju kmish ti mos u lafsh!
Mos e gzofsh!
Vishe, plak-o, mos e gzofsh!
Dhen me dhi
Shkon syzeza me dhen me dhi.
Pasqyr n gji
Po merr krahn e pasqyr n gji.
Tuj shiku
a mshkon rrugs tuj shiku?
Qofshin beku!
Bab e nan qofshin beku!
Djalin mu
Q ma dhan-o djalin mu!
Heret-o
ohem nadje heret-o
Zjarmin-o
Pr me ndezun zjarmin-o
Me t mira!
Ndezu zjarm, u ndezsh me tmira
Kjosh beku!
Nxeju uj ti kjofsh beku!
Kmishn mu
Me ma lamun kmishn mu.
Ti ma gzofsh!
Vishe djal-o ti ma gzofsh!
M marto
M marto
M marto, moj nan ti mu, m marto!
Prit, moj bij,
Prit, moj bij sa tpiqet mani, prit, moj bij!
Mshkoi zamani,
Ather, nan mu mshkoi zamani, mshkoi zamani.
Dhe kaloi
Mani u poq edhe kaloi, edhe kaloi.
Sm martoi

E mu nana sm martoi, sm martoi.

M marto
M marto, moj nan ti mu, m marto!
Tpiqet fiku
Prit, moj bij sa tpiqet fiku, tpiqet fiku
Smmerr ashiku
Ather, nan sm merr ashiku, smmerr ashiku
Dhe kaloi
Fiku u poq edhe kaloi, edhe kaloi
Sm martoi
E mu nana sm martoi, sm martoi.
M marto,
M marto, moj nan ti mu, m marto!
Tpiqet rrushi,
Prit, moj bij sa tpiqet rrushi, tpiqet rrushi!
Smmerr kurrkushi,
Ather nan smmerr kurrkushi, smmerr kurrkushi.
Edhe shkoi
Rrushi u poq edhe shkoi, edhe shkoi
Sm martoi
E mu nana sm martoi, sm martoi.
M marto,
M marto, moj nan ti mu, m marto!
Sa tvij vjeshta
Prit, mo bij-o sa tvij vjeshta, sa tvij vjeshta.
Krejt u rreshka,
Ather nan un krejt u rreshka, krejt u rreshka
Dhe kaloi,
Vjeshta erdhi dhe kaloi, dhe kaloi
Sm martoi,
E mu nana sm martoi, sm martoi.
M marto,
M marto, moj nan, ti mu, m marto
Nkjosha gjall,
Tdieln nadje nkjosha gjall, nkjosha gjall
Pal-pal,
Ti baj teshat pal-pal, pal-pal
Nkal me shal,
T nis nana nkal me shal, nkal me shal.

Krcen lepri bisht n bisht

Bisht n bisht-e
Po kcen lepri bisht n bisht
Po kcen lepri bisht n bisht-e
Malcorisht-e
Ai po kcente malcorisht-e
Ai po kcente malcorisht-e
ke me mue
Ti malcor ka ke me mue
-//-//-//Nuk i due
Vajzat tuja nuk i due
-//-//-//Sjan pr mue
Kan xhubleta, sjan pr mue
-//-//-//Bisht n bisht-e
Po kcen lepri bisht n bisht-e(vargu i plot prsritet dy her knduar n
fillim nga solisti, pastaj nga grupi)
Shkodranisht-e
Ai po kcente shkodranisht-e
ke me mue
Ti shkodran ka ke me mue
Nuk i due
Vajzat tuaja nuk i due
Sjan pr mue
Jan me xhybe, sjan pr mue
Bisht n bisht-e
Po kcen lepri bisht n bisht-e
Zadrimisht-e
Ai po kcente zadrimisht-e
ke me mue
Ti zadrim ka ke me mue
Un i due
Vajzat tuja un i due
Kcejn me mue
Kan koret e kcejn me mue.
N dasmat zadrimore vallet e knduara shpesh kan pasur edhe karakter
humoristik, ashtu si kan pasur drejtim t veant humoristik edhe knga q ka

shoqruar lojn me kapua apo filxhana ku fituesit ngriheshin e kndonin duke i

vn n loj humbsit. Ktu po sjellim kto shembuj:
Dola, moj, dola
Dola, moj, dola maje t njasaj kodre
Gjeta, moj gjeta nj lajthi me kokrra.
Gjeta, moj gjeta (Filan Fistekun) dai
Lujsha, moj lujsha me nuse tatij.....
Dhe vallja vazhdon duke prmendur me radh emrat e disave prej
pjesmarrsve n ceremoni nga drejtuesi i valles ashtu si ai mund ti piketoj
pr ti vn n loj. Shum her prdoren edhe vargje t tjera si: Pshurrsha,
moj pshurrsha n ksuln e tij a dika t ksaj natyre. Nj tjetr sht edhe
vallja e knduar si m posht:
Lumi un, jeleku i nalt
-Lumi un jeleku i nalt,
Lumi un valle shum.
-a je ti more krahthat,
Nji nga nji ti marrsha un!
-a don ti more ditzi?
-Njat q tkesh ma pr dobi (vallja kndohet e krcehet n dy grupe detyrimisht
dhe fillohet nga nj individ prball nj grupi t madh dhe individi ia merr grupit nj nga nj
deri sa l nj individ t vetm nga grupi i madh)

-a ke marr ti, mor i zi,

At kam pas me e u me thi.
-Un tkam marr njat ma tmirin
Njat ma trimin, xhevahirin.
-Lumi un jeleku i nalt,
Lumi un se shum, se shum
-Nji nga nji ti marrsha un
-a merr ti, more i mjer
-Un tkam marr njerin me vler
-Mir ke ba, se mpat mbet nder....
Dhe kshtu vazhdon vallja duke marr me radh nga pala tjetr deri tek ai q
sht drejtuesi i grupit duke e ln fillikat vetm dhe ktu mund t themi se
thuhen fjal e vargje t ndryshme pr secilin q kalon nga ana kundershtare ku
ai q merr i thur lavde dhe ai t cili i merret valltari mundohet tia ul vlerat
me fjal t ndryshme si: e kam pas me e tret, e kam pas pr trung qenefi,
nuk mka vlejt asnj pare e.tj. Si shihet ktu, prve se sht knduar dhe
vallzuar, sht interpretuar me forma t ndryshme sipas fantazis dhe

shkathtsis s drejtuesit t njrit grup e tjetrit duke vn n pun zotsin pr t

gjetur e perifrazuar cilsi pozitive e negative pr njrin apo tjetrin, por edhe
shkathtsin e prafrimit t ktyre perifrazave me rimn e prdorur n fjalt e
kngs-valle . Kshtu edhe vallja e mposhtme.
Moj mahall e keqe
Moj mahall e keqe, jeni ba teneqe
-//-//-//Moj mahall me gjel jeni ba gabel (persritet dy her vargu)
Moj mahall me morra jeni ba tan hora.
Na jena t qeshun, ju jeni tngrdheshun.
Na jemi sokola, ju jeni ve pordha.
Na jena t zgjedhun, ju jeni t pjerdhun.
Moj mahall me speca, jeni kastraveca.
Moj mahall me rosa ju ju raft qerosa . (kndohet nga dy grupe burrash si
zakonisht)

M s shumti kto kng e valle jan knduar n ditt para dasms ku jan
mbledhur shoqria pr ta mbajtur gjall gzimin e haren n nett q kan
pasuar pas dits s leis, por edhe n ditn e dasms, megjithse m pak, pasi
vendin kryesor e kan zn kngt q i kndoheshin nuses dhe bukuris s saj,
si dhe dasmorve. Gjithashtu, shoqria aty ka qen e angazhuar tu sherbej
miqve e m pak i ka dal koh t angazhohet me kng e valle t ktij lloji.
Zakonisht vallet e knduara jan interpretuar nga grupe mikse djem, vajza,
burra e gra e shumher kan udhhequr meshkujt m shum se femrat, por
sjan prjashtuar kta t dytt.
Dasma vazhdon edhe me mjaft kng t tjera t cilat kndohen n etapa t
tjera t saj. Nj ndr momentet e veanta sht edhe dita kur pala e dhndrrit
nis dhantit pr nusen q do t vij n ditn e dasms(martess). Dhantit jan
nj pjes e rrobave dhe stolive t nuss pr ditn e martess. Zakoni ishte q
para se dhantia t nisej pr tek shtpia e nuses hapeshin para njerzve t fisit
dhe t ftuarve q ishin mbledhur q m par aty, si hallat apo bijat. Rrobat dhe
stolit kur shpaloseshin para t pranishmve disa prej tyre ia merrnin kngs
duke lavdruar t gjitha stolit dhe veshjet e veanta q paraqiteshin:
Marshallah dhantia jon
Marrshallah dhantia jon, marshallah, marshallah!
Ma gzofta nusja jon, marshallah, marshallah!
Marrshallah, sa i bukur mhyri, marshalla, marshallah!
Plot me gur xhevahiri, marshallah, marshallah!
Xhevahir rrethu me ar, marshallah, marshallah!
Baba vjehrr faqebardh, marshallah, marshallah!

Marshallah si shndrit shamija, marshallah, marshallah!

Shndrit shamija me mundash, marshallah, marshallah!
Nusja jon-o ti e gzosh, marshallah, marshallah!
Marshallah sa e bukur kunora, marshallah, marshallah!
Qenka e lamun ttan me ar, marshallah, marshallah!
Baba vjehrr faqebardh, marshallah, marshallah!
Shkon pulbardha npr Dri
Shkon pulbardha npr Dri, npr Dri
Baba vjehrr on dhanti, on dhanti.
on dhanti t bardhn-o, t bardhn-o,
Nusja jon me ardhun-o, me ardhun-o.
Shkon pulbardha npr Dri, npr Dri.
Axha i dhandrrit on dhanti, on dhanti.
on dhantin t bardhn-o, t bardhn-o
Nusja jon me ardhun-o, me ardhun-o.
Nj variant tjetr i ksaj knge sht si vijon:
Shkon nilbardha npr Dri
Shkon nilbardha npr Dri, nnpr Dri
Baba vjehrr on dhanti, on dhanti.
on dhanti-o me shami, me shami.
Shkon nilbardha npr Dri, npr Dri.
Axhat ton ojn dhanti, ojn dhanti
ojn dhanti-o me shami, me shami.
Shkon nilbardha npr Dri, npr Dri,
Kunatia ojn dhanti, ojn dhanti
ojn dhanti-o me shami, me shami.
Udha e mbar dhantia e bardh,
Un t ova pr me mardh
T dielen nadje, n kjofsha gjall.
Nj tjetr variant sht:
Shkon pulbardha npr Dri, npr Dri
-//-//-(do varg prsritet dy her)
Babaloci on dhanti

on dhanti te miku i ri
Pr me marrun nji selvi
Mir se vjen, o pajaxhi
Mir se vjen o pajaxhi(prsritet vargu dy her)
Na bjen paj, na bjen stoli
Me hjek der, me hjek evi
Pr me futun pajen nshpi.
Tiriri, moj tiriri
Tiriri konopi i malit,
Tiriri, moj tiriri.
Po lyp nusja velin arit
Tiriri, moj tiriri.
Veli i arit nuk asht kund
Tiriri, moj tiriri.
Po thot dhandrri e gjej un
Tiriri, moj tiriri.
Tiriri konopi i malit,
Tiriri, moj tiriri.
Po lyp nusja sahat arit
Tiriri, moj tiriri.
Sahati arit nuk asht kund
Tiriri, moj tiriri.
Po thot dhandrri e gjej un
Tiriri, moj tiriri.
Tiriri konopi i malit
Tiriri, moj tiriri.
Po lyp nusja unaz arit
Tiriri, moj tiriri.
Unaza e arit nuk asht kund,
Tiriri, moj tiriri.
Po thot dhandrri e gjej un,
Tiriri, moj tiriri.
Nj variant tjetr sht se ka ca fjal t tjera si p.sh. thuhet konopi arit, flitet
pr mhyr n vend t unazs dhe kuptohet se sht m i hershm ky variant,
flitet gjithashtu edhe pr gjerdan arit. Gjithashtu n kt variant prmendet her
baba e her nana n vend t dhndrrit. P.sh.

Tiriri konopi arit

Tiriri konopi i arit, tiriri, tiriri
-//-//-//Ka lyp nusja mhyrin arit, tiriri, tiriri
-//-//-//Po thot baba ia oj vet, tiriri, tiriri
-//-//-//Tiriri konopi arit, tiriri, tiriri
-//-//-//Po lyp nusja gjerdan, arit tiriri, tiriri
-//-//-//Gjerdan arit sgjendet, kund, tiriri, tiriri
-//-//-//Po thot nana ia oj un, tiriri, tiriri
-//-//-//-

Sa bukur
Sa bukur na ili mandi
Marshalla! Marshalla!
Mar e mir mblidhet fustani
Marshalla! Marshalla!
Sa bukur na ili qershia
Marshalla! Marshalla!
Mar e mir mblidhet shamia
Marshalla! Marshalla!
Sa bukur na ili sherbeli
Marshalla! Marshalla!
Mar e mir-o mblidhet veli
Marshalla! Marshalla!
Por, si e cilsova edhe m lart, prsri n kt dit mund t kndohen edhe
kng t tjera dasmash me karakter t prgjithshm dhe q mbushin do
moment t ceremonis s dasms q nga fillimi i saj e deri n prfundimin total
t dasms. Ktu m posht po i paraqesim disa prej tyre.
Shtrona, hake
Shtrona, hake, shtrona

Sixhaden t rrim,
Venkuqen ta pim!
Halla shtron florin,
Florinin me grosha
Ballin ta pagofsha!
Florinin me lira
Le ta gzoj e mira.
E mira jam vet
Florini mka tret.
Moj syzez, vetullkunor
Moj syzez vetullkunor,
Ty tu ngrift mashtrapa ndor!
Tu ngrift akull, tu baft bor!
Pr fjal tande un shkoj nStamboll
Pr me gjet nj vetullholl.
Vetullholln nuk e gjeta,
Vetulltrashn nuk e desha.
Vetullholla tash po vjen,
Dalim para me sheqera.
Kush po mbledh n livadh san?
Mbledh syzeza fustangjan,
Krejt livadhin e ka zan.
Ka fillu me rigu shi
Hajde djal, nzylyfa tmi
Tm lagi mu, tmos lagi ty.
Fryni nji freski e holl
Fryni nj freski e holl
-//-//-(do varg prsritet dy her)
E na i lshoi dardhat prtok.
Dilni vajza e mblidhni dardha,
Dilni djelm e zgjidhni tbardha.
Fryni nji freski e holl
E na i lshoi mollat prtok
Dilni vajza e mblidhni molla,
Dilni djelm e zgjidhni tholla.
Mori drandofillja e bardh
Mori drandofillja e bardh,

Kur m ra gjethi me ty,

Mora detin an me sy.
N mjedis t detit-o
Ish nj lis i vogl-o.
Sa i vogl lisi ishte,
Hije tmadhe lisi kishte,
Ku mrizojshin ndand ogia.
Ndand ogia me ndand kumon,
Ttan nj vash po i rrotullon
Me nj thupur po i thupron.
Me nj thupur gem lajthi
Suell e i ra dylberit nsy.
Dylberit na i pikoi lotja.
Pikoi lotja e ra n det.
Deti ngrini akull-o
Mbetn barkat shakull-o
Ishalla fryn ndonj shirok
Me i nxjerr barkat n oborr!
Ishalla fryn ndonj murra
Na i nxjerr vashat kndej ka na.
Prej Masasit tMalit tZi
Prej Masasit tMalit tZi
Vjen dylberi jeremi.
Vjen pa hangr, vjen pa pi.
a don ti dylber me ngran?
Un e du t holln-o
Ta kafshoj si molln-o
Prej Masasit tMalit tZi
Vjen dylberi jeremi.
Vjen pa hanger, vjen pa pi.
a don ti dylber me ngran?
Un e du t zeshkten-o
Ta kafshoj si pjeshkn-o.
Prej Masasit tMalit tZi
Vjen dylberi jeremi.
Vjen pa hangr, vjen pa pi.
a don ti dylber me ngran?
Un e du t bardhn-o
Ta kafshoj si dardhn-o.

Moj e bardh si letr

Moj e bardh si letr
Nuk t ndrroj me tjetr
Dil e fol me mu!
Pa kunor st du!
Moj e bardh si letr,
Nuk t ndrroj me tjetr.
Dil e fol me mu,
Pa unaz st du!
Moj e bardh si letr
Nuk t ndrroj me tjetr
Dil e fol me mu,
Pa sahat st du!
Moj e bardh si letr
Nuk t ndrroj me tjetr.
Dil e fol me mu,
Pa koret st du!
Moj unaza rreth me ar
Moj unaza rreth me ar, rreth me ar,
Ke marr burrin djal beqar, djal beqar.
Djal beqar e djal t ri, djal t ri.
Tana shoqet tkan lakmi, tkan lakmi.
Tkan lakmi e plain-o, plain-e.
Ndr shoqe mos dalshin-o, dalshin-e!
Diell e han mos pafshin-o, pafshin-e!
Moj unaza rreth me serm, rreth me serm
Ke marr burrin djal esmer, djal esmer.
Djal esmer e djal t ri, djal t ri.
Tana shoqet tkan lakmi, tkan lakmi
Tkan lakmi e plain-o, plain-e!
Ndr shoqe mos dalshin-o, dalshin-e!
Diell e han mos pafshin-o, pafshin-e!
More filxigeni njom

More filxigeni i njom

A e din se pse po kndojm?
Djalin ton ne po martojm.
A t dhimbet baba, moj q po len?
Nuk m dhimbet baba mu,
Se e ka dit se rrin pa mu
Qysh njat dit q mka feju.
More filxigeni i njom
A e din se pse po kndojm
Djalin ton ne po martojm.
A t dhimbet nana, moj q po len
Nuk po mdhimbet nana mu
Se e ka dit se rrin pa mu
Qysh njat dit q mka feju.
More filxigeni i njom
A dinse pse po kndojm
Djalin ton ne po martojm.
A t dhimben vllaznit, moj q po len?
Nuk po mdhimben vllaznit mu
Se e kan dit se rrin pa mu
Qysh njat dit q mkan feju.
More filxigeni i njom
A e din se pse po kndojm?
Djalin ton ne po martojm.
A t dhimben, moj motrat q po len?
Nuk po mdhimben motrat mu,
Se e kan dit se rrin pa mu
Qysh njat dit q mkan feju.
More filxigeni i njom
A e din se pse po kndojm?
Djalin ton ne po martojm.
A t dhimben, moj axhat q po len?
Nuk po mdhimben axhat mu,
Se e kan dit q rrin pa mu
Qysh njat dit q mkan feju.
More filxigeni i njom(variant)

A e din pse po kndojm,more filxigeni i njom

Baba djalin po marton, more filxigeni i njom.
E marton e past me jet, more filxigeni i njom!
A e din pse po kndojm, more filxigeni i njom,
Nana djalin po marton, more filxigeni i njom,
E marton e past me jet, more filxigeni i njom!
Knga vazhdon edhe ktu duke prmendur edhe motrat, vllezrit, xhaxhallaret,
dajat e me radh njerzit m t afrt t dhndrrit, shumher edhe me emra, por
edhe n prgjithsi.
Ku verove vern-o
-Ku verove vern-o, moj lulja e allit?
-Nbjeshk tKelmendit-o, moj lulja e allit.
-Ulu posht nZadrimn ton, moj lulja e allit,
Se ktu kena djelm t holl, moj lulja e allit,
Se t rrejn me ikokrr moll, moj lulja e allit.
Ulu posht nZadrimn ton, moj lulja e allit,
Se ktu kena djelm t ri, moj lulja e allit,
Se t rrejn me i got raki, moj lulja e allit.
Ulu posht nZadrimn ton, moj lulja e allit,
Se ktu kena djelm t bardh, moj lulja e allit,
Se t rrejn me ikokrr dardh, moj lulja e allit.
Ulu posht nZadrimn ton, moj lulja e allit,
Se ktu kena djelm t zeshkt, moj lulja e allit,
Se t rrejn me ikokrr pjeshk, moj lulja e allit.
Ku verove vern(variant)
Ku verove veren-o, moj lulja e allit?
N at maj t malit-o, -//- -//Ulu pak nkatund ton, -//- -//Se ktu kena pusa shum, -//- -//E ta lagin rrnjen-o -//- -//Se ktu kena djelm t ri, -//- -//Q ta kpusin gonxhen ty, -//- -//Kush asht ai q ta kputi, -//- -//Dhandrri i ri dorbuti, -// -//Ta kputi e e futi nxhep,-// -//-

E ia run syzezes vet,

-//- -//- (n nj variant tjetr prmendet
Cukali dhe mendoj n zonn e Jubanit apo t Gurit t Zi, por ndoshta edhe m
posht.)
Shtat a tet elin gonxhet
O shtat a tet elin gonxhet,moj lule, moj lajle
O sa e mira q jam vet, moj lule, moj lajle!
O shtat begler uen me mlyp, moj lule, moj lajle.
O shtat begler un nuk i mora, moj lule, moj lajle.
Nji ma tmirin vet e zgjodha, moj lule, moj lajle.
O mka rrit nana jetime, moj lule, moj lajle.
O m ka rritun nana mu, moj lule, moj lajle.
O tuj mprkund e tuj mkndu, moj lule, moj lajle.
O m rriti nana, m rriti, moj lule, moj lajle,
O me kajmak e tul simiti, moj lule, moj lajle.
O karajfil ndr shok m qiti, moj lule, moj lajle.
A mban mend
A mban mend ti more djal
Kur luajshim me molla?
Midis shoqesh, ti moj vash
Ishe ma e holla.
A mban mend ti more djal
Kur luajshim me dardha?
Midis shoqesh, ti moj vash
Ishe ma e bardha.
A mban mend, ti more djal
Kur luajshim me kumulla?
Midis shoqesh, ti moj vash
Ishe ma e bukura.
A mban mend, ti more djal
Kur luajshim me pjeshka?
Midis shoqesh ti moj vash
Ishe ma e zeshkta.

Vishen vajzat kuq e bardh

Vishen vajzat kuq e bardh, nan, moj nan
Ato vishen pr djem beqar, -//- -//Vishen vajzat kuq e zi,
-//- -//Ato vishen pr djem t ri, -//- -//Ka tri vjet q mu mkan ndry, -//- -//Diell, as han nuk pash me sy, -//- -//Ky zakon sna duhet gja,
-//- -//Se na la t ndryme tuj kja,
-//- -//-.
Moj nuse, kunata jon
Moj nuse kunata jon
Kur t vish n saraj ton,
Aty gjen nj tuf me pata.
Mos kujto, moj, se jan pata
Ato jan zonjat kunata.
Moj nuse, kunata jon
Kur t vish n saraj ton,
Aty gjen nj tuf me rika.
Mos kujto, moj se jan rika.
Ata jan, moj mbesa e nipa.
A je ba gati, moj nuse
A je ba gati, moj nuse?
Jena tuj ardh pr me tmarr.
Gati jam, por sjam godit
Jena tuj ardh pr me tmarr.
ou e merre babn ngryk,
Jena tuj ardh pr me tmarr.
Merre ngryk, banja hallall,
Jena tuj ardh pr me tmarr.
A je ba gati, moj nuse?
Jena tuj ardh pr me tmarr.
Gati jam, por sjam godit.
Jena tuj ardh pr me tmarr.
ou e merre nann ngryk,
Jena tuj ardh pr me tmarr.

Merre ngryk, banja hallall,

Jena tuj ardh pr me tmarr.
A je ba gati, moj nuse?
Jena tuj ardh pr me tmarr.
Gati jam, por sjam godit.
Jena tuj ardh pr me tmarr.
ou e merri vllaznit ngryk,
Jena tuj ardh pr me tmarr.
Merri ngryk, baju hallall.
Jena tuj ardh pr me tmarr
A je ba gati, moj nuse?
Jena tuj ardh pr me tmarr.
Gati jam, por sjam godit.
Jena tuj ardh pr me tmarr.
ou e merri motrat ngryk
Jena tuj ardh pr me tmarr
Merri ngryk baju hallall.
Jena tuj ardh pr me tmarr.
Smarr kovain
Po thot nusja smarr kovain,
Se ka dorn me thngjill,
M prek faqet e mi nxin.
Po thot nusja smarr kovain,
Se ka dorn me thngjill,
M prek ballin e ma nxin.
Po thot nusja smarr kovain,
Se ka dorn me thngjill,
M prek qafn e ma nxin.
Duhet t themi se n do moment t dasms zadrimore ka pasur kng t
ndryshme q i ka shoqruar kto momente t veanta. sht e natyrshme se
lumi i kngve q ka shoqruar kto aste t gzueshme ka qen i madh dhe i
larmishm, pasi edhe dasma vet ka pasur momente t shumta organizative
sipas etapave t zhvillimit t saj. Tham edhe m sipr dhe u prpoqm ta
ilustrojm me disa nga kngt e knduara pr kto momente, se dasma, sidomos
ajo e djalit, ka nisur si zakonisht dy jav para me lein e martess n kishn e
famullis prkatse(kjo sigurisht, pr shumicn e popullsis e cila ka qen dhe
ka mbizotruar vazhdimisht ajo katolike) ku ka br pjes familja dhe sht br

dasma. Etapa t tjera t rndsishme t dasmes kan qen edhe dita e enjte, kur
fisi sht mbledhur dhe jan shprndar thirrsat dhe marrset t cilt
ngarkoheshin t shkonin npr fshatrat apo qytetet e zons pr t njoftuar e
thirrur miqt dhe t afrmit e familjes. N kohn e sotme sht reduktuar
pothuajse fare ky moment, pasi, si e kemi cilsuar edhe m sipr, organizohet
me shprndarje ftesash dhe nuk pritet dita e enjte, por shprndahen jav e mbase
muaj m par se t bhet ceremonia e dasms. Nuk e di n se organizohet ende
si m par leia e martess, por besoj se po, pasi zona sht e tra katolike dhe
besimi sht rivendosur dukshm tek popullata dhe kishat jan ndrtuar e
rindrtuar n do fshat t Zadrimes, madje edhe aty ku nuk ka pasur m par se
regjimi komunist ti shembte n tr vendin. Madje, madje, m plqen t them
se nga e gjith tradita e hershme e organizimit t dasms, ky moment pothuajse
ka ngelur i pacnuar, pas rivendosjes me hapjen prsri t kishave, pasi sot t
gjitha momentet e tjera kan ndryshuar totalisht dhe jan thjeshtzuar s teprmi,
n mos eleminuar fare. Besoj se mund t jet i vetmi moment q kndohet ende
knga e dasms zadrimore, pasi nuk besoj se edhe n at dit vendin e saj e zn
orkestrat, apo DJ-t.
Veprimtarit e ndryshme q kam prmendur m sipr n t shumtat e
rasteve jan shoqruar me kng t veanta. Kur jan shprndar thirrsat jan
knduar kng ku porositen thirrsat q ta nxjerrin faqebardh t zotin e
shtpis q organizon dasmn duke mos harruar asknd pa thirrur, por edhe t
din me thirr, pasi kur vijn dasmort nganjher vet dasmort kndojn
kng humoristike ku mundohen me e vu n loj t zotin e shtpis duke i thn
se ia ka drguar thirrsin budalla, se ai nuk ka ditur me e thirr e gjra si kto.
Udhae mbar o ju thirrsat ton
Udha e mar o thirrsat ton
Falmeshndet ju miqsis ton!
Falmeshndet ju tu bani
Pa thirr kand ju, t mos lani!
Falmeshndet miqsis mbar
Tshtunden mrama me na ardh
Kem shyqyr se martojm djal,
Se martojm ne djalin ton
Te tan ndarsem tna urdhnojn.
Ma ke u thirrsin budall,
Ma ke u thirrsin budall, or(Filani)
Ni jav darsm ai mka than, -//Ve tuj pi e ve tuj ngran, -//Mos me lujt vendit mka than,-//-

Te tan harxhet pa ti ngran,-//Pa ta pi rakin te tan, -//Pa ttha vozga e damuzhan,-//Prej konakut skam me lujt kam(kmb).-//-
nj variant tjetr sht
:
Ma ke u thirrsin budall, o i zoti i shpis.
-//-//-//-//Na ka thirr-o pr nj jav, o i zoti i shpis.(prsritet vargu)
Pr nj dit nuk kishim ardh, o i zoti i shpis.
Sa me ba teshat pa lam, o i zoti i shpis.
Po kshtu u sht knduar edhe arkaxhinjve ashtu si edhe petkaxhinjve, atyre q
ojn dhantin, kuzhinierit(akshixhis) para se t marr detyrn pr ti nderuar
me ushqimet e gatuara, por edhe pas dasms duke e lavdruar pr punn e kryer
mir. I kan knduar deverit, krushkaparit e shum e shum t tjerve. Sigurisht,
un nuk pretendoj fare t jem shterues pr kt tem, por do t mundohem t
paraqes ktu sa m shum t jet e mundur nga ai oqean i madh i kngve
tradicionale t dasms zadrimore. Ndoshta sht momenti t falenderoj ktu t
gjith ata q m kan ndihmuar ta paraqes kt kumtim dhe kta jan t shumt,
prandaj nuk mund ti falenderoj t gjith emr pr emer, por, me prulje t thell
ua drejtoj mirnjohjen time n grup t gjith nxnsve t mi t shkolls s
mesme t prgjithshme n Daj t Zadrims t t gjitha kohrave q kam pasur
rastin ti msoj duke u dhn lndn e letrsis q nga viti 1985 dhe deri n
vitin1999. Mirnjohja ime pr ta sht e thell pasi pa bashkpunimin e tyre nuk
do t kisha arritur tia dal deri n kto kufinj q kam arritur. Shpresoj q t
ndjehen krenar me t gjitha ato q un po paraqes ktu, se sht kontributi i
tyre mjaft i vyer dhe mjaft profesional, ashtu si m kan br edhe mua t
ndihem krenar pr ata ka ata ishin, pr zgjuarsin dhe vullnetin e tyre t
jashtzakonshm q kan treguar gjat procesit msimor si dhe kmbnguljen pr
t realizuar me sukses detyrat e ngarkuara nga un. Rezultatet e tyre t larta n
lndn time n at shkoll dhe jo vetm aty, por edhe n shkollat e larta ku nj
pjes e tyre kan studjuar, m kan br t ndihem gjithnj krenar pr ta dhe
gjithmon u jam e do tu jem mirnjohs.
Momente t tjera t dasms kan qen edhe pritja e dasmorve t shtunn
n mbrmje, pasi gostia me miq ka qen organizuar q ditn e shtun n dark
ku vinin shumica e miqve. Pritja e miqve sht shoqruar me kng t veanta.
do dasmori q ka arritur n dasm natn e t shtuns mbrma(kur dasma sht
br ditn e diel, se tradicionalisht, dasma sht br ditn e hn. sht kthyer
t bhej ditn e diel me diktat nga diktatura komuniste.) i sht knduar knga
duke i thn:

Ju ma pai faqen e bardh

Ti ma pa faqen e bardh, o (Filan Fisteku)
Q ke begenis e na ke ardh, o(Filan Fisteku),
(duke prmendur emrin e atij q arrin n dasm). Emri i nipave apo t dajave
shoqrohet me shenjen dalluese daja Filani, apo nipat ton.
Zakonisht knga ka nisur me vargjet:
Mirmbrama, mirmbrama, o(Filan Fisteku)
A ke buk-o me na dhan o(Filan Fisteku)?
Sa ka deti uj e ran, o miku jon.
Kemi sarajet gjat e gjan, o miku jon.
Kur vijn dajat kan knduar kng t veant, pasi ata zakonisht n dasmn e
djalit kan sjell me vete edhe nj dash.
Kush asht ai q vjen me dash
Asht daja (Filan) -o bylykbash,
Ai ma past faqen e bardh
Q ka begenis e na ka ardh
Kush asht ai q vjen mbas dashit?
Asht njaj djali(vllai) i bylikbashit.
(me dajen vjen ndonj nga djemt e tij apo dikush tjetr i afrm q e ndihmon
me sjell dashin e dasms i cili bhej kurban i dasms, pasi mbaron dasma dhe
ikin dasmort, shumica, me prjashtim t dajave dhe njerzve m t afrm t
familjes. Kshtu shtrohej nj drek prsri ditn e hn, kur dasma(nusja sht
marr ditn e diel), ose t marten, pasi n zakonin e prgjithshm t Zadrims
nusja sht marr ditn e hn. Ajo dit ka qen quajtur e hnja e dasms dhe
n nj koh kur ndrpriteshin dasmat, ka pasur nj periudh kohore n vit kur
nuk bheshin m dasma, dita e fundit e sezonit t dasmave sht quajtur e
hanja e mbrame. Ajo e hne ka qen diku andej nga nntori, besoj, por nuk
jam i sigurt pr kt, pasi ka koh q edhe ky rregull prgjithsisht sht
kaprcyer si shum rregulla t tjera. Tashti dasmat nuk bhen vetm dit t
dielave t diktuara nga regjimi komunist, apo t hnave tradicionalisht, por edhe
dit t tjera t javs prej fluksit t madh t tyre dhe prej pamundsis pr t
siguruar, kur dshirohet, kuzhinieri i dshiruar, orkestra e dshiruar, apo edhe
lokali i dshiruar. Jan tashm t rralla dasmat q organizohen n kushte shtpie
dhe n se po, vetm me nj drek dhe kaq. Gjithashtu, aty zotron orkestra dhe
kngt tradicionale pak, ose aspak kndohen. Edhe kur nuk arrihet t merret
orkestr, dasma tashm bhet me DJ e kjo, gjithsesi, eleminon dukshm
tradicionaln. I kam cilsuar e theksuar edhe m lart kto dukuri, por po i
theksoj edhe nj her pr t thn se kohrat kan ndryshuar e pr pasoj kan
ndikuar s teprmi edhe n ritet tradicinale e sidomos n fondin e kulturs dhe
kngs n prgjithsi. Madje, i nxitur nga kjo, ndrmora kt nism t paraqes
kt punim si monument i tradits s shklqyer t popullit ton. E di q kjo
tradit e shklqyer sot lngon dhe sht me nj kmb n varr si nj plak i

mom mijravjear, madje, ende gjall, por n gryk t varrit, pa funeral. E di

se pothuajse askujt nuk i interesojn m kto kng, madje, e di edhe se
shumkush i quan tejet arkaike e t padobishme, por ekzistenca e tyre qindra e
mijravjeare meriton t nderohet e t respektohet, pasi e kan shoqruar
popullin ton n astet m t gzueshme q ai ka pasur. Martesa e fmijs pr
prindin e sidomos martesa e djalit ka qen gzimi me prmasa t
jashtzakonshme. Ne jemi pasardhsit e denj t nj populli t denj e me tradita t
shklqyera e t paprsritshme. Pra, duke dashur origjinn ton t
mrekullueshme nuk mund t mos duam edhe kulturn dhe zakonet e mira q t
part tan kan kultivuar, trashguar, pasuruar e ruajtur brez pas brezi. Mendoj
se jo vetm tradita dhe origjina jon nuk duhet prbuzur, por edhe duhet nderuar
e respektuar, pse jo edhe ruajtur me fanatizm ajo pjes e bukur dhe e
paprsritshme e kulturs popullore zadrimore.
Le t paraqesim ktu me radh kng t tjera q shoqrojn etapa t tjera t
dasms, por edhe ato t prgjithshmet q jan knduar pr t shprehur gzimin,
por edhe pr t argtuar dasmort.
Mirmbrama
Mirmbrama, mirmbrama, o i zoti i shpis!
Mirsevini, mirsevini, miqsia jon!
A ke vend, a ke vend-o me na lan
Kam sarajet, kam sarajet gjat e gjan.
A ke buk, a ke buk-o me na dhan?
Sa ka deti, sa ka deti uj e ran.
A e din pse kena ardh
A e din pse kena ardh, o i zoti i shtpis?
Kena ndi se marton djal, o i zoti i shpis.
Me urime e trashgime, o i zoti i shtpis!
Me urime djal mbas djalit, o i zoti i shpis!
Udha e mbar
Udha e mar, o krushku i par
I thuaj nuses pr me ardh!
Udhae mar, o krushku i dyt
I thuaj nuss mbylli syt!
Udha e mar, o krushku i tret
I thuaj nuses, hajde vet!
Nj tjetr variant sht:

*
*
*
Udha e mar, o krushku i par
Mi thuaj nuses kjaj kadal!
Kjaj kadal e kjaj me lot,
Se stka ba kurrkush me zort.
Udha e mar, o krushku i dyt,
Ma bjer nusen pr misdit.
Udha e mar, o krushku i tret,
I thuaj nuses: hajde vet
Udha e mar ju krushq sa jini,
Pr misdit nusen ma bini!
Udha e mar kunat deveri
Mi ke kraht si skifteri.
*
*
*
Shkojshin krushqit rrugave
Pr me marrun nusen-o
Gzonju, gzonju o krshq-o
Sot po merrni nusen-o
ou, moj bij
ou, moj nuse, ou, moj bij,
T ban nana nuse ty.
Ta vesh nana velin-o
Un vel svesha kurr se leva,
Fluturim ta hedh te dera.
ou, moj nuse, ou, moj bij,
T ban nana nuse ty
Ta ven nana orn-o
Un or svuna kurr se leva,
Fluturim ta hedh te dera.
ou, moj nuse, ou, moj bij,
T ban nana nuse ty
Ta ven nana kunorn-o
Un kunor svuna se leva
Fluturim ta hedh te dera.
Nj variant tjetr

ou, moj nuse, ou, moj bij, ou, moj bij(vargu prsritet dy her)
T vesh nana nuse ty, nuse ty
Besa nan po kam merzi, kam merzi
Me ta sjellun shpinen ty, shpinen ty.
Nana sot po tmarton, po tmarton,
More djalin zemra tkndon, zemra tkndon.
Ka il mali xhenxhafil, moj nana ime
Ka il mali xhanxhafil, moj nana ime
jan kta krushq-o q po vin, moj nana ime
Ata vin me tmarrun ty, moj bija ime.
Mbylljua dern, mos ua hap, moj nana ime
Un ua hapi dy kapak, moj bija ime
Piqua kafen pa sheqer, moj nana ime,
Le tu bahet krejt zeher, moj nana ime
Un ua pjeki me sherbet, moj bija ime
U pjek kafe e u baj llafe, moj bija ime.
Nisja e krushqve ka pasur raste q sht shoqruar edhe me kng
humoristike.
a kan krushqit
a kan krushqit q po sillen
E spo din me dalun-o
Krushkaparit po i sillet shpia
Se i ka ba dam mram rakia
Krushkut dyt na i dhimbka barku
Ia ka umun ngusht bardhaku.
Kund spo duket krushku i tret.
Asht n shtrat me grue tuj fjet.
Kur krushqit kan shkuar t marrin nusen, knga dhe vallja vazhdon psri tek
shtpia e dhndrrit nga ajo pjes e dasmorve q jan aty dhe nuk kan shkuar
krushq. E cilsoj ktu edhe nj her se n Zadrim numri i krushqve nuk ka
qen, pothuajse asnjher i paracaktuar. Sipas mundsive, pr t marr nuse ka
shkuar kush ka mundur. N hershmri zakonisht rruga sht br me kmb, por
n koht e mpastajme filloi t modernizohej gjithnj e m tepr dhe u futn
mjete t ndryshme transporti. Kur u vun n dispozicion kamiont e
kooperativave, numri i krushqve q do t shkonin tek shtpia e nuses filloi t
kufizohej edhe n varsi t kapacitetit q kishin kta kamion, por dikushdikush ia gjente mundsin dhe udhtonte me ndonj biiklet. N fillim nusja

merrej n nj kal shale, ku n rrugn pr tek shtpia e nuses kishte hipur deveri
dhe n kthim nusja hipte n kal e deveri n kmb s bashku me krushqit e tjer,
edhe pse mund t ishte shpeshher nj fmij i vogl shtat, tet a pak m
shum se aq vje. Por n kthim mund t merrej n prehr nga ndonjri prej
dasmorve q kishte shkuar me kal si krushk, pasi ka pasur mjaft raste dhe me
kuaj shale shkonte krushk kush i kishte mundsit. T tjert me kmb. Edhe
tek shtpia e nuses krushqit kan knduar, jo edhe aq shum dhe gjithnj me
lejen e mikut, babait t nuses. Zakonisht, dikush q kishte pritur krushqit nga
pala e njerzve t nuss ua ka hapur kngn krushqeve, n t shumten e rasteve
kng me ifteli e pasi e ka prfunduar kngn, ia ka zgjatur iftelin
krushkaparit e ky i fundit e ka adresuar tek ndonjri prej krushqve q ka ditur
ti binte e kndonte. Kta tipa jan parazgjedhur n mnyr t veant dhe jan
drguar pr krushq. Mund t ken qen nga radhet e kushrinjve apo t fisit ose
edhe i shtpis, por edhe nga radht e miqve t ftuar si dasmor. Kngt q jan
knduar aty, zakonisht kan qen kng epike trimrie, por edhe ndonj lirike.
Kta t fundit pa e kaluar dozn me fjal konkrete pr nusen, n mnyr q t
mos preken familja dhe t afrmit e saj. Kjo m shum si shtje etike.
Gjat rrugs s kthimit, pasi e kan kaluar kufirin e fshatit t nuses,
krushqit shpesh kan knduar e hedhur valle, duke br edhe pushime sidomos
kur rruga ka qen relativisht e gjat dhe n hershmri sht br me kmb n
munges t mjeteve t udhtimit. Por aty jan knduar kng mbar dhe jo me
ndonj specifik t veant. Me specifik t veant jan knduar kngt kur
krushqit i jan afruar fshatit dhe sidomos kur ata kan hyr n kufinjt e tij:
karajfili i bardh
Katrajfil sapun
Nusja hyn nkatund.
Karajfil i bardh
Nusja hyn nmahall.
Karajfil i but
Nusja hyni nrrug.
Karajfili i verdh
Nusja jon na erdh.
Karajfili bini.
Nusja jon ia mbrrini.
Karajfil shatorr,
Nusja hyn noborr
Karajfil me pal
Nusja hyn n shkall.
Karajfil me er,
Nusja hyn n der.
Karajfil n got

Nusja hyni nod.

N nj variant tjetr vargu ndryshon disi p.sh.
*
*
*
Nusja jon n rrug, karajfil n tuf
-//-//-(do varg ktu prsritet dy her)
Nusja jon noborr, karajfil shatorr,
Nusja jon n shkall, karajfil i bardh
Nusja jon n der, karajfil me er.
Karajfili bini, nusja jon ja mrrini.
N momentet e para t ardhjes s nuses n shtpin e dhndrrit, prve
kngs s msiprme jan knduar edhe kng t tjera. Ndr ta sht edhe kjo:
Ec ka i kam
Ec ka i kam e pesho rand, moj kaden (nusja)(ktu prmendet edhe
emri i saj shpesh her)

Babs vjeherr nj temenam, moj kaden (nusja).

Ec ka i kam e pesho rand, moj kaden nusja.
Nans vjehrr nj temenam, moj kaden nusja.
Ec ka i kam e pesho rand, moj kaden nusja.
Kunatis nj temenam, moj kaden nusja.
Ec ka i kam e pesho rand, moj kaden nusja.
Dajave ton nj temenam, moj kaden nusja.
Ec ka i kam e pesho rand, moj kaden nusja.
Axhave ton nj temenam, moj kaden nusja.
Ec ka i kam e pesho rand, moj kaden nusja.
Hallave tona nj temenam, moj kaden nusja.
Sa bukur na ka dal nusja
Sa bukur na ka dal nusja, marshalla, marshalla!
E bukur pr bukuri, marshalla, marshalla!
Paska shtatin si selvi, marshalla, marshalla!
Paska ballin miskali, marshalla, marshalla!
Paska syrin rrush t zi, marshalla, marshalla!
Paska faqet gurabi, marshalla, marshalla!

Paska gojn si kuti, marshalla, marshalla!

Paska dhamt si inxhi, marshalla, marshalla!
Paska gushn pr gjerdan, marshalla, marshalla!
Paska vetllen si gajtan, marshalla, marshalla!
Paska ballin pr nishan, marshalla, marshalla!
Paska gishtat pr unaz, marshalla, marshalla!
Pse mke than?
Moj nuse kunata jon
Pse mke thn baba m ka dasht?
Se ty baba, moj, stka dasht
Ndhet sahati tka nxjerr jasht.
Moj nuse, kunata jon
Pse mke than nana mka dasht?
Se ty nana, moj st ka dasht,
Ndhet sahati tka nxjerr jasht.
Moj nuse, kunata jon
Pse mke than vllaznit mkan dasht?
Se ty vllaznit, moj st kan dasht,
Ndhet sahati tkan nxjerr jasht.
Moj nuse, kunata jon
Pse mke than motrat mkan dasht?
Se ty motrat, moj st kan dasht.
Ndhet sahati tkan nxjerr jasht.
Si shihet edhe nga knga, zakoni ka qen q nusja nga shtpia e prindrve t
saj ka dal zakonisht rreth ors dhjet n paradrekn e s diels apo t hns,
kur dasmat jan zhvilluar dit t hnave. Knga i kndohej nuses kur e
mbshtetnin diku pas nj muri dhome apo shtpie, para dasmorve. N t dy
ant e saj, zakonisht kan qndruar dy gra q e shoqronin dhe e ndihmonin pr
ndonj problem q dilte gjat dasms.

Ato gjithashtu e kshillonin kur

duhej ulur n karrike apo ndonj stol q sht vendosur aty enkas pr t.
Nusezo, lulezo(variant)
Pse mke than nana tka dasht? Nusezo, lulezo.
Ty sot nadje tka nxjerrun jasht, nuszo, lulezo.
Nana jote jasht tka qit, nuszo, lulezo!
Nana vjehrr t ka prit, nusezo, lulezo!
Pse mke rrejt baba tka dasht, nusezo, lulezo?
Ty sot nadje tka nxjerr jasht, nusezo, lulezo
Se ty baba jasht tka qit, nusezo, lulezo.
Baba vjehrr t ka prit, nusezo, lulezo.
ka tka balli
a tka balli q t shndrit, mor florini i vogl-o?
A mke vu kunor prdit, mor florini i vogl-o?
asht kunora se kam dit, mor zamaku i fushs-o.
E kam rujt pr njikit dit, mor zamaku i fushs-o,
Se kit dit un e kam prit, mor zamaku i fushs-o.
a tka gusha q po tshndrit, mor florini i vogl-o
A mke vu gjerdan prdit, mor florini i vogl-o?
asht gjerdani se kam dit, mor zamaku i fushs-o.
E kam ruajt pr njikit dit, mor zamaku i fushs-o,
Se kit dit un e kam prit, mor zamaku i fushs-o.
Po thot nusja jam e mir
Po thot nusja jam e mir, jam e mir.
O jam ma e mir se baba vjehrr,
Jam ma e mir, jam ma e mir.

Babs vjehrr po i vjen mir, po i vjen mir,

Se i ka dal reja e mir, reja e mir.
Po thot nusja jam e mir, jam e mir.
O jam ma e mir se nana vjehrr
Jam ma e mir, jam ma e mir.
Nans vjehrr po i vjen mir, po i vjen mir,
Se i ka dal reja e mir, reja e mir.
Po thot nusja jam e mir, jam e mir.
Jam ma e mir se kunatia.
Jam ma e mir, jam ma e mir.
O kunatis po i vjen mir, po i vjen mir,
Se u ka dal kunata e mir, kunata e mir.
Po thot nusja jam e mir, jam e mir.
Jam ma e mir se axha (Filan)
Jam ma e mir, jam ma e mir
.................... dhe kshtu knga vazhdon duke prmendur emrat e t
gjith t afrmve t dhndrrit me halla, teze, daja e t tjer.

Mori lulja e frashnit tbardh

Mori lulja e frashnit tbardh, frashnit tbardh,
A ttha baba udha e mar, udha e mar?
Udha e mar baba mka than, udha e mar,
Lot pr faqe ia kam lan, ia kam lan.
Mori lulja e frashnit tbardh, frashnit tbardh,
A ttha nana, moj udha e mar, udha e mar?
Udha e mar nana mka than, udha e mar!
Lot pr faqe ia kam lan, ia kam lan.
Mori lulja e frashnit tbardh, frashnit tbardh,
A t than vllaznit, moj udha e mar, udha e mar?
Udha e mar vllaznit mkan than, udha e mar.
Lot pr faqe ua kam lan, ua kam lan.
Mori lulja e frashnit tbardh, frashnit tbardh,
A tthan motrat, moj udha e mar, udha e mar?
Udha e mar motrat mkan than, udha e mar.
Lot pr faqe ua kam lan, ua kam lan.

Duhet thn se knga e dasms zadrimore sht e aktualizuar dhe prshtatur me

prsonin q i kndohet. N qoft se nusja nuk ka pasur ndonjrin nga prsonat e
msiprm, babain, nnn, motra apo vllezr, n kng nuk prmenden n
mnyr q t mos shkaktohen gjendje t thella emocionale, apo edhe
keqkuptime t panevojshme. Pra, grupet e kngtarve, apo drejtuesit e ktyre
grupeve, n fillim, para se tia nisin kngs, njihen me situatn n gjendjen e
nuses duke u interesuar se far prbrje familjare ka pasur e ka tek shtpia e
prindrve t saj. Zakonisht, ata q kndojn, mund t jen m t afrmit e
dhndrrit dhe jan t mirinformuar. Kshtu duhet thn edhe pr nj pjes
tjetr kngsh n mnyr t veant ato q lidhen me familjart e t dyja palve
dhe ktu kemi paraqitur edhe m prpara kng t tilla si: shum shyqyr kenka
niktu!, jam ma e mir, udha e mbar dhantia jon, ka u nusja telegram,
kena ndi se ke shyqyr, moll e kuqe top sheqere, more filxigeni njom, a
je ba gati, moj nuse, moj nuse kunata jon, e t tjera si kta.
Nusja shtatin si selvi
O nusja shtatin si selvi, oj nuse, nuse bardha,
O shpirto, sillu ti prej dhandrrit, o moj nuse!
O nusja ballin porsi shpata, oj nuse, nusebardha,
O shpirto, sillu ti prej dhandrrit, o moj nuse!
O nusja synin si ullini, oj nuse, nusebardha,
O shpirto, sillu ti prej dhandrrit, o moj nuse!
O nusja gojn si kutia, oj nuse, nusebardha,
O shpirto, sillu ti prej dhandrrit, o moj nuse!
O nusja faqet gurabi, oj nuse, nusebardha,
O shpirto, sillu ti prej dhanddrit, o moj nuse!
Nusja jon e mir
Nusja jon e mir,
E ndritun si diell,
Shtatin si selvi,
Lum vjehrra pr ty!
Nusja jon si hana,
Lum vajz rriti nana,
Synin rrush t zi,
Lum kunata pr ty!

Nusja jon si yll,

Si lulja kur il
Ballin si shpata,
Shoqet po i len mrapa.
Nusja jon si molla,
Lum pr djalin ton
Ka marr vajz si drita
I shkoft jeta me tmira!
Po lyp nusja me ngran
Po lyp nusja buk me ngran
Tka lan baba, moj pa ngran.
Nana vjehrr jepi buk!
I jap buk e miredi,
Lumja un kush merdhi nshpi!
Po lyp nusja uj me pi
Nana e vet e ka lan pa pi.
ou kunat-o jepi uj!
Uj e sherbet un ia jap,
Lumja un kush merdh nkonak!
ka kan nuset?
a kan nuset q jan mrzit
Dhe prtok i kan ul syt
Kan ul syt sjan tuj shiku,
Nusja e re ua ka kalu.
Nusja e re po luan me ta,
Po ua ban ka i temenam.
Ma e mira ndr ta jam,
Temenamen iu baj tamand.
Po rrin vajzat tuj shiku,
Mendojn nuse pr me shku.
Nusen ton po e shikojn
Dhe prej saj duan t msojn.
Kaden nusja
A e din se ku ke ardh, moj kaden nusja?

N saraj ton gjan e gjat, moj kaden nusja.

N sarajet me pasuri, moj kaden nusja.
Fort ta kesh pr begeni, moj kaden nusja!
Endi mendra
Endi mendra ili mendra
Babs vjehrr iu il zemra.
Endi mendra, ili mendra
Nans vjehrr iu il zemra.
Fryni era rrzoi molln
Fryni era rrzoi molln
Baba vjehrr ma njit dorn.
N ma njitsh ti dorn mu,
Kur tmurdhnosh kam me tndigju.
Fryni era rrzoi molln
Nana vjehrr ma jep dorn.
N ma dha, moj dorn mu,
Kur tmurdhnosh kam me tndigju.
Fryni era, rrzoi molln,
Axha (Filan) ma jep dorn.
N ma dha ti dorn mu
Kur tmurdhnosh kam me tndigju.
Dhe vazhdon duke prmendur edhe njerzit e tjer t afrt t dhndrrit.
Dil,moj nan
Dil, moj nan e shih me sy
Se e mir po vjen n shpi.
Po vjen nusja e djalit-o
Po vjen zoj, po vjen hyjri,
Po bjen paj, po bjen dhanti,
Po bjen grosh, po bjen stoli
Me ta gzu, moj djalin ty.
Dil, mor bab e shih me sy
Se e mir po vjen pr ty
Po vjen nusja e djalit-o

Po vjen zoj, po vjen hyjri,

Po bjen paj, po bjen dhanti,
Po bjen grosh, po bjen stoli,
Me ta gzu mor djalin ty.
Dil, moj nan(variant)
Dil, moj nan e shih me sy,
se e mir po vjen pr ty,
nusja e djalit si selvi.
Si selvi, si lis me gema,
nans vjehr po i gzon zemra.
Dil, mor bab e shih me sy,
se e mir po vjen pr ty,
nusja e djalit si selvi.
Si selvi, si lis me gema,
babs vjehrr po i gzon zemra.
Mori lulja e blinit
Mori, lulja e blinit-o, e blinit-e,
Ja ma ke, moj baben-o, baben-e?
Mos me pas, moj baben-o, baben-e,
Kush ta ban, moj dasmen-o, dasmen-e?
Mori lulja e blinit-o,blinit-e
Ja ma ke moj nanen-o, nanen-e?
Mos me e pas, moj nanen-o, nanen-e
Kush ta ban, moj dasmn-o, dasmn-e?
Mori lulja e blinit-o, blinit-e
Ja mi ke, moj vllaznit-o, vllaznit-e?
Mos me i pas, moj vllaznit-o, vllaznit-e
Kush ta ban, moj dasmn-o, dasmn-e?
Dhe vazhdon me xhaxhallaret e t tjer.

Moj meranxhe
Moj, meranxhe, moj lemu,
T kam dasht edhe t du.

Tybe mkjoft n daa tjetr

Ve pr synin qi mke nn vetull.
T vjen era moll e ftu,
Moll e ftu e filxigen,
T kam dasht, moj pernjimend.
Moj meranxh, moj lemu
T kam dasht edhe t du.
Tybe mkjoft n daa tjetr,
Ve pr gushn q mke nn mjekrr.
T vjen era moll e ftu,
Moll e ftu e filxigen,
T kam dasht, moj pernjimend.
Nj tjetr variant:
Moj meranxhe, moj lemue
-//-(do varg prsrite dy her)
T kam dasht e prap t due
T vjen era moll e ftue,
Moll e ftu e filxigen
Hajde rri te giuni em
Mori lulja e portokallit
Mori lulja e portokallit
Ku mke bijt midis livadhit?
Un kam bijt e kam lulu,
Odat e mija i kam hijshu.
I hijshofsha prngahera!
Marrin grunat renda-renda.
M oi nana me dy edha
Mmori gjumi, rash e fjeta.
Kur u ova gja nuk gjeta.
Mora rrugn larg e treta.
Mora rrugn e Elbasanit.
Me ka i fshij kto djerste ballit?
Me shamin me tufa ari.
Paska nusja
Paska nusja petka ttrasha
Po kujton-o se asht pasha.

Nuk je pasha, por je gru

Nuse mir me thollu,
Se ske marr nj qen prej lakut,
Ke marr djal-o prej oxhakut
Se ldoj un se asht i emi,
E ldon katundi e gjith vendi. (ldoj = lavdroj).
Si shihet sht nj nga kngt q i kndohet dhndrrit dhe kto n krahasim me
ato q i kndohen nuses jan m t pakta e m t rralla.
Ka ra dielli me perndu
Ka ra dielli me perndu, moj nusja jon,
Ka dal baba me tkrku, -//- -//Krkon mrenda e krkon jasht,-//- -//Kurrkund nusen nuk e pash, -//- -//Hajde nuse e ham buk bashk, -//- -//Ka ra dielli me prendu, -//- -//Ke dal nana me tkrku, -//- -//................
Ka ra dielli me perndu, -//- -//Kan dal vllaznit me tkrku, -//- -//................
Ka ra dielli me perndu, -//- -//Kan dal motrat me tkrku, -//- -//...............(prsriten vargjet: 3,4 dhe 5) e gjithashtu
knga vazhdon duke prmendur edhe xhaxhallar dhe njerz t tjer t afrm t
nuses.
ka ke nuse?
a ke nuse q kjan me lot?
Kam lan baben vetm sot.
Pr n kjofsh, moj vet e mir
Ke gjet ktu bab ma t mir.
a ke nuse q kjan me lot?
Kam lan nann vetm sot.
Pr n kjofsh, moj vet e mir,
E gjen nann ma t mir.
A ke ba vend pr mu?

A ke ba vend pr mu, o baba vjehrr?

Nkjofsh e mir t mbaj n gju, oj nusebardha.
a tmurdhnosh kam me tndigju, o baba vjehrr.
A ke ba kund vend pr mu, oj nana vjehrr
Nkjosh e mir t mbaj n gju, moj nusrbardha.
a tmurdhnosh kam me tndigju, moj nana vjehrr.
Nj variant tjetr:
A ke ba kund vend pr mu, o baba loci (do varg prsritet dy here)
Hajde rri te gjuni jem, moj nusezo,
Se t du si djalin tem, moj nusezo!
Lumja ti, moj nusja e bukur
Lumja ti, moj nusja e bukur, lumja ti, lumja ti!(do varg prsritet)
-//-//-//Lumja ti se ku ke ardh, lumja ti, lumja ti!
Baba djalin ta ka fal,lumja ti, lumja ti!
Lumja ti, moj nusja e bukur, lumja ti, lumja ti!
Lumja ti se ku ke ardh, lumja ti, lumja ti!
Nana djalin ta ka fal, lumja ti, lumja ti!
Atje nalt
Atje nalt edhe ma nalt,
Ku shtrohen jastekt-o
Po na rrin nji zoj e rand,
Shum e begenisun-o.
Dhandrri jon po i rri ngjat
Tuj e porositun-o
Nan e bab tmi duash fort
Kan hjek keq me mrritun-o!
Lehi qeni
Lehi qeni krisi gardhi,
Dilni shihni a asht zani!
Kenka baba i nuses-o!
Hajt, mor bab ti shko n shpi,
Kam gjet bab ma tmir se ti.

Lehi qeni krisi gardhi

Dilni shihni a asht zani!
Kenka nana e nuses-o!
Hajt, moj nan ti shko n shpi!
Kam gjet nan m tmir se ti.
Nusja jon doli si zan
far ka ktu q pushoi kanga?
Nusja jon doli si zana.
a ka ktu q jan tuj pshprit?
Nusja jon doli si drit.
Moj miqsi kryet mos me e ul.
Nusja jon e mir na dul(doli).
Ligjron nj qingj i njom
Ligjron ni qingj i njom, ligjeron, moj ligjeron.
Ligjeron me gjet t zon, ligjron, moj ligjeron.
Un nj zan e kam gjet, ligjeron, moj lgjeron.
Na u ba shkuesi mukajet, ligjeron, moj ligjeron.
Shkuesi jon kjoft i bardh, ligjeron, moj ligjeron!
Paska ken pr kal me shal, ligjeron, moj ligjeron!
Nuse tbukur na e pruni, ligjeron, moj ligjeron,
Nusen ton dera se zuni, ligjeron, moj ligjeron.
Nusja ndej nkarrike
Nusja ndej nkarrike,
Lotja pik e pike
Lott prtok i lshofsha
Te baba mos shkofsha!
Nusja ndej nkarrike
Lotja pike pike
Lott pr tok i lshofsha,
Te nana mos shkofsha!
Moj nuse, lule limoni
Moj nuse, lule limoni
Baba vjehrr don uj kroni.
E lyp shpejt oja kadal.

Mos i o gotn pa lam.

Moj nuse, lule limoni
Nana vjehrr don uj kroni.
E lyp shpejt oja kadal.
Mos ia o gotn pa lam.
A terdhi mir se terdha un?
A terdhi mir se terdha un, moj nana vjehrr?
Se njat zjarm ta ndezi un, moj nana vjehrr.
Tri her ti e ni her un, moj nana vjehrr.
A terdh mir se erdha un, moj nana vjeherr?
Se oborrin ta mshij un, moj nana vjeherr.
Tri her ti e ni her un, moj nana vjehrr.
A terdh mir se erdha un, moj nana vjehrr.
Se njat qen ta lidhi un, moj nana vjehrr.
Tri her ti e ni her un, moj nana vjehrr.
Nusja sa i qytet
Nusja e madhe sa i qytet
A mke marr ndopak terbjet?
Prej nans tande, prej tyt et?
Baba vjehrr don hysmet.
E don kafen n dyshek
Sadopak e me lezet.
Nusja e madhe sa i qytet
A mke marr ndopak terbjet
Prej nans tande prej tyt et?
Nana vjehrr don hyzmet,
E don kafen n dyshek
Sadopak e me lezet.
Kunoren q mpaska nusja
Kunorn q mpaska nusja
e paska shtrngumun-o!
Kena djalin trim sokol

Nuk ia len pa e hekun-o.

Gjerdanin q mpaska nusja
e paska shtrngumun-o
Kena djalin trim sokol
Nuk ia len pa hekun-o.
Nj tjetr variant sht:
Kunorn q mpaska nusja
e paska shtrngumun-o
Merre djal-o me t mir!
Mos ia len pa hjekun-o!
Kena djalin trim sokol
Nuk ia len pa hjekun-o
Me t mir, a me t keq,
Nuk e len pa hjekun-o.
Kush ta hjek kunoren
Moj nuse, moj buzlule
Kush ta hjek kunoren sonde?
Baba vjeherr me i tuf lule.
Moj nuse, moj buzlule
Kush ta hjek kunoren sonde?
Nana vjeherr me ni tuf lule.
Moj nuse, moj buzlule
Kush ta hjek kunoren sonde?
Burri jot me ni grusht hunde.
Si shihet nga ky variant knga e dasms zadrimore ka shpalosur edhe
mangsit e mentalitetit t kohs kur sht krijuar dhe knduar duke e shikuar e
konsideruar femrn si plak apo pron e mashkullit, ku forca e tij do t dal n
pah qoft edhe duke shfaqur e shpalosur dhunn si e drejt e tij. Sigurisht, kjo
nuk sht se na bn krenar, por ky ka qen mentaliteti i s kaluars dhe kshtu
ai mentalitet sht paraqitur dhe shpalosur edhe tek kngt e dasms n mjaft
raste n variante t ndryshme dhe un, me gjith shijen e keqe q m l e
paraqita duke mos iu shmangur origjinalitetit vt kngs. Vargu i fundit i kngs
s msiprme e paraqet gati me nj banalitet t papranueshm, por n ndonj
variant tjetr edhe n nj form m t zbutur si:
Kemi djalin trim sokol
Nuk ia len pa hekun-o

Kush t bani nuse

Kush t bani nuse sot
Sheqere e bademen-o
Baba vjeherr e i madhi Zot.
Rritja, Zot, konakun-o!
Kush t bani nuse sot
Sheqere e bademen-o
Nana vjeherr e i madhi Zot
Rritja, Zot, konakun-o!
Moj nuse, zylyfepik
Moj nuse zylyfepik,
Paske dal e paske ik!
Kush tka rrah, kush tka brtit?
Baba yt, moj jasht tka qit,
Baba vjehrr, moj tka prit,
Nod me xhama, moj t ka qit.
Moj nuse zylyfepik
Paske dal e paske ik!
Kush tka rrah e kush tka brtit?
Nana jote moj, jasht tka qit,
Nana vjehrr, moj tka prit
Nod me xhama, moj tka qit.
Moj nuse, zylyfepik(variant)
Moj nuse, zylyfepik,
Baba yt, moj jasht tka qit.
Baba vjehrr ty tka prit.
Moj nuse, zylyfepik
Nana jote, moj jasht tka qit
Nana vjehrr ty tka prit.
T kan prit ty nkonak,
Tkan hap dern dy kapak.
Moj nuse, qafn gastare

Moj nuse, qafn gastare,

Me tpa ballin, a tvjen marre?
Hi mos tvij, moj marre ty,
Se ke ball, moj pr bukuri.
Moj nuse, moj qafgastare
Me tpa synin, moj atvjen marre?
Hi mos tvij, moj marre ty,
Se ke synin, moj rrush t zi.
Moj nuse, moj qafgastare,
Me tpa gushn, moj a t vjen marre?
Hi mos tvij, moj marre ty
Se ke gushn, moj pr bukuri.
*

Moj nuse, moj qafgastare

A don grosh, moj a don pare?
Nuk du grosh, moj nuk du pare,
Po du burrin djal beqar.
Moj nuse, moj farfuri,
A don pare, moj a don stoli?
Nuk du pare, moj nuk du stoli,
Po du burrin djal t ri!
Moj farfuri
Moj nuse, moj farfuri,
Me shndet kunora ty!
Shndet pa, or djal i ri!
Moj nuse, moj farfuri,
Me shndet, moj ora ty!
Shndet pa, or djal i ri!
Moj nuse, moj farfuri,
Me shndet, moj unaza ty!
Shndet pa, or djal i ri!
Moj nuse, moj farfuri,

Me shndet, moj veli ty!

Shndet pa, or djal i ri!
Moj nuse, po tbaj rixha
Moj nuse, po tbaj rixha,
Po ta baj rixhan tamand
Ma ul gushn der ngjerdan!
Moj nuse, po tbaj rixha,
Po ta baj rixhan tamand
Babs vjehrr nj temenam!
Moj nuse po tbaj rixha,
Po ta baj rixhan tamand
Nans vjehrr nj temenam!
........... dhe knga vazhdon ktu duke prmendur edhe emrat e tjer q kan
lidhje t afrt e t ngusht me dhndrrin.
Mori kumbulla rraboshnjake
Mori kumbulla rraboshnjake,
hajde moj, peja moj!
O hajde moj se tdiq yt at,
hajde moj, peja moj!
O n past dek rahmet mos past!
hajde moj, peja moj!
Se mu ai m ka nxjerr jasht,
hajde moj, peja moj!
Mori kumbulla rraboshnjake,
hajde moj, peja moj!
O hajde moj se tdiq jot am!
hajde moj, peja moj!
O n past dek rahmet mos past!
hajde moj, peja moj
Se mu nana mka nxjerr jasht.
hajde moj, peja moj!
Fryni era nshtek toborrit
Fryni era nshtek toborrit
Na kputi ni gem limoni.

Ky limoni nuk u kput,

Baba vjehrr, mos u ngut!
Mos u ngut, deshta me tthan,
A tvjen keq o me ta dal?
Jam ma e kuqe, jam ma e bardh.
Fryni era nshtek toborrit,
Na kputi ni gem limoni.
Ky limoni nuk u kput,
Nana vjeherr, mos u ngut!
Mos u ngut deshta me tthan,
A tvjen keq o me ta dal?
Jam ma e kuqe, jam ma e bardh.
Moj e mira nji e dy
Moj e mira nji e dy,
a kan than shoqet pr ty,
Me na da, moj mu me ty.
Kush mundohet, moj me na da,
Ai gjithmon, moj ndejt tuj kja,
Porsi shiu, moj q rrin tuj ra!
Kngt lirike q jan knduar n dasmn zadrimore, n m t shumtn e
rasteve i jan drejtuar nuss s re ku kan pasur si qllim me nxjerr n pah
bukurit e saj, por edhe duke i dhn asaj udhzime e porosi q duhej ti kishte
parasysh n jetn e saj pran burrit n jetn e saj t re. Ndr porosit e shumta
sidomos spikasin ato q nusja ti kishte n kujdes vjehrrin, jo vetm duke i
respektuar ata, por edhe tu kryej shrbimet e nevojshme. Nj pjes e kngve e
kan paraqitur me kujdes marrdhnien e re q nusja duhej t krijoj n shtpin
e burrit, me burrin e saj, me vjehrrin dhe me kunatin duke ia vn n dukje
se tashm njerzit e saj m t afrt jan kryesisht aty dhe se prindrit dhe t
afrmit e tjer t saj, tani m jan n plan t dyt. Kjo vihet re tek kngt me
titull: mori kumbulla rraboshnjake, moj nuse, moj filxigen, moj nuse
zylyfepik, nusja ndej nkarrike, lehi qeni, krisi gardhi, nusezo, lulezo,
ke nuse q kjan me lot?, e t tjera si kto. Ktu zakonisht jan knduar edhe
kng t tjera t prgjithshme, por edhe ndonj humoristike. Them kng t
prgjithshme duke pasur parasysh se kndoheshin pothuajse n do moment t
dasmes q nga hapja e saj e deri sa dasma sht mbyllur prfundimisht.
Gjithashtu dua t theksoj se tematika dhe natyra e tyre ka qen mjaft e
larmishme. I kndohej bukuris s nuses, si e kemi cilsuar edhe m lart, por
edhe bukuris s dhndrrit. Gjithashtu, jan knduar edhe kng q kan

cilsuar lidhjet vajz-djal dhe qndrueshmris e besnikris n kt lidhje.

Kngt, gjithashtu u jan knduar edhe dasmorve e sidomos atyre m t
rndsishmve si jan dajat apo tezet e hallat si dhe krushqve t spikatur.
Nganjher jan knduar edhe kng humoristike duke vn n loj njerz t
ndryshm q kan lidhje t afrt me dhndrrin e nusen si vjehrrit apo vjehrrs s
nuses. po thot nusja jam ma e mir, jam ma e mir/ jam ma e mir se nana
vjeherr, jam ma e mir, jam ma e mir/ nana vjeherr, si bulir, si bulir! e
kshtu edhe pr vjehrrin e ndonj tjetr duke gjetur krahasime t tjera si: si
kusi, si fui, sa i gavixh etj. q ktu nuk po ndalohem ti paraqes, pasi ato
jan t ndryshme e t larmishme ashtu si ka qen e larmishme edhe fantazia e
atyre q kan drejtuar kngn. Pra kan qen t ndryshme por n prshtatje me
fjalorin e lejuar t zons, d.m.th, me fjalorin q nuk kalonte n banalitete t
rnda e t papranueshme pr pjesmarrsit e dasms. Ktij ngacmimi nuk i ka
shptuar as edhe vet nusja.
Moj e mir pse po mendon
Moj e mir, pse po mendon?
Babn tand, pse po e kujton?
Babn tand un vet e njoh
Tremb mushkonjat me araf.
Moj nuse pse po mendon?
Nann tande pse e kujton?
Nann tande ta njoh mir,
Nshpin ngarkue me bulir.
Moj nuse, pse po mendon?
Motrat tuaja pse i kujton?
Motrat tuaja ti njoh ty.
Sillen zharg npr shtpi.
Po i kndojm ksaj nuses son
Po i kndojm ksaj nuses son
Moj e mira, porsi sorr,
Ti bjen heret e ohesh von.
Kan ardh shoqet pr me tmarr,
T kan gjet me opinga ndor.
Ndalni shoqe mpritni pak,
Se mka humb njani orap.
E mshin shpin-o me mshtjellake.
Me mshtjellake e mshin shpin,

Pa uj nzjarr e ven kusin.

Kur vijn shoqet-o me dru
Del noborr e rrin si hu.
Npr dasma jam rritun
Npr dasma jam rritun-o
Si ktu skam pamun-o
Si kt babn e dhandrrit-o
Si skercen e si slodron
Shyqyr djalin po marton.
Npr dasma jam rritun-o
Si ktu skam pamun-o
Si kt nann e dhandrrit-o
Si skrcen e si slodron
Shyqyr djalin po marton.
Ktu m posht po paraqes edhe kng t tjera q kndohen gjat gostis s
dasms me tematik t ndryshme.
Tirir, sokol i malit
Tiriri, sokol i malit, tiriri, moj tiriri.
O asht sokol e pika e djalit, tiriri, moj tiriri.
O krkon nusja me punu, tiriri, moj tiriri.
O kush po shkon pr me ndihmu, tiriri, moj tiriri.
O po thot dhandrri, po shkoj un, tiriri, moj tiriri.
O mos na lodhet nusja n pun, tiriri, moj tiriri.
O tiriri sokol i malit, tiriri, moj tiriri,
O asht sokol e pika e djalit, tiriri, moj tiriri
O krkon nusja me mbush uj, tiriri, moj tiriri.
O kush po shkon me e ndihmu, tiriri, moj tiriri.
O po thot dhandrri, po shkoj un, tiriri, moj tiriri.
O mos m lodhet nusja mu, tiriri, moj tiriri.
Ti, moj drandofille
Mallku qoft dita,
Kur ndr sy m dole.
O sa shum t prita,
Moj vash, aman aman,
Ksaj zemre iu solle.

Hajde pran meje

Ti, moj drandafile.
Hiqe turpin e zbloju,
Moj vash, aman aman,
Se t du pa hile.
N qoft se e pranon,
Propozimin tim
Mikun ta lajmroni
Moj vash, aman aman,
Se t du pa hile.
Letrn q ta shkrova
Lexoje fort mir
Se me t t shkrova,
Moj vash, aman aman,
Gjithka pa dshir.
Moj e mira vetullkunor
Moj e mira vetullkunor,
ka po hyn noborr kaq von?
Po ndigjoj njato kumon,
Q po bijn bukur e holl
Ngryk ia marrsha un t zon.
Kur ndigjoj zanin e saj,
Me ken nbuk ohem pa ngran.
Kur ndigjoj zanin e tij,
Me ken nbuk ohem pa pi.
Nn lajthi
Merrni, vasha vallen-o
Dorprdore me shoqet-o
Merr katroven hajdi nvrri
Me na sjell uj me pi.
Bukur vashat jan rreshtu
Kush te kroni rri tuj kndu
Vesh e mbath pr bukuri,
Shkojn te kroni nn lajthi.
Bukur vashat ngjiten malit,
Pr me i ue uj obanit.
obani nj djal i ri
Po kulloste dhen e dhi.
Nato lisa tuj mrizu,

Ti oban bjeri zumares,

Vashat-o ia marrin valls.
Andej detin
Andej detin e kndej detin
Ka fillu hana me ra.
Rrin nj vajz-o me nj djal
T dy bashk rrin tuj kja.
Po thot vasha kam ndigju,
Zoti e di kur shihna ma,
Nana e baba mkan feju,
Zoti e di kur shihna ma!
Fryni era
Fryni era luajti mandin
Nusja jon po ven bakamin.
Ven bakamin kuq e bardh,
Babs vjehrr po i on fjal.
A tvjen keq-o me ta dal
Jam ma e kuqe, jam ma e bardh.
Fryni era lujti mandin
Nusja jon po ven bakamin.
Ven bakamin kuq e bardh,
Nans vjehrr po i on fjal:
A tvjen keq-o me ta dal
Jam ma e kuqe, jam ma e bardh.
Ra rrezja shndriti odn
Ra rrezja shndriti oden,
Nusja e dajs luaje gotn.
Luaje gotn me raki,
Faljuasaj q ke prbri.
Ra rrezja shndriti oden,
Tezja jon-o luaje gotn !(nganjher prmendet emri i prsonit q i
drejtohen)

Luaje gotn me raki.

Faljuasaj q ke pr bri.

Ra rrezja e shndriti oden,

Halla(Filane) luaje gotn!
Luaje gotn me raki,
Faljuasaj q mke pr bri!
(dhe kshtu vazhdon e zgjatet knga duke nxitur t pin raki t gjitha grat
dasmore q jan ulur n sofrn e grave. Si shihet grat dhe burrat jan shtruar
vemas, gj q nuk ngjet m n kushtet kur dasmat bhen me bankete apo npr
lokale. Kjo ka ndodhur ather kur dasmat jan br npr shtpi dhe dasmort
uleshin npr sofrat tradicionale. Zakonisht kjo kng sht knduar nga kori i
grave dhe jo vetm tek sofrat e grave, por edhe tek sofrat e burrave ku u
drejtohet edhe atyre me emra apo me ndajshtime si daja, axha, kumbara, nuni,
apo ndonj rast tjetr.
Shkapceva dy-tri male
Shkaprceva dy-tri male, moj lule, moj lajle
Atje pash un nji kull, moj lule, moj lajle.
Kulla ishte, shkall nuk kishte, moj lule, moj lajle.
Preva thonjt e i vuna shkall, moj lule, moj lajle.
E u nita nalt-o n ardak, moj lule, moj lajle.
Gjeta nusen nn duvak, moj lule, moj lajle.
Dveta nusen: e kuja je, moj lule, moj lajle.
E (Filanit) djal i ri, moj lule, moj lajle.
Po ban vozga ciriri
Po ban vozga cirir ciriri
I zoti i shpis-o duam raki, duam raki!
Raki mandi smund e pi, smund e pi.
Raki rrushi dum safi, dum safi.
Dum raki e sdum me u tund, sdum me u tund.
Njato vozga pa i shkund, pa ti shkund
Moll e ftu
Pr nji moll e pr nji ftu
Djemt e ri po lypin gru.
Po gjejn prindt nuse pr mu.
Nqofshin t mira thot i du.
Nqofshin tkqija ju la ju.
Nn hije t fikut

Nn hije t fikut, moj, nn hije, moj, nn hije.

Kishte ndej baba me tbijen, nn hije, moj, nn hije.
Vjen nji djal aty pari, nn hije,moj nn hije.
Aman bab ti bane dhandrr, nn hije, moj nn hije.
Jepi vajzn ma t madhe, nn hije, moj, nn hije.
Vajza e madhe lyp paj shum, nn hije, moj nn hije.
N tlypt shum, jepi pak, nn hije, moj nn hije.
Jepi arkn(raftin) pa kapak, nn hije, moj nn hije.
Ku m dhe larg n ran
O ku m dhe larg n ran, nan, moj nan?
O te ai tregtari lezhjan, nan, moj nan.
Ata smnepshin buk me ngran, nan, moj nan,
Buk me ngran, as uj me pi, -//-//Ai mos past as bir, as bij,
-//-//Me gjith zemr vet e nama,
-//-//Se mke rrit me napulana,
-//-//Napolana e manduhija,
-//-//Atij mos ia gzoft e bija,
-//
-//Vajza i left edhe iu rritt,
-//-//Djali i left e mos iu rrit,
-//-//I plast zemra nma tmirn dit, -//- -//Duket qartazi q kjo kng sht nj balad q shpreh dhimbjen e vajzs e cila
martohet pa dshirn e saj si dhe me nj burr q e quan m tepr si skllaven e
tij se sa nj shoqe jete. Gjithashtu, ktu shihet edhe diferenca midis njerzve dhe
kulturave. Vajza fshatare dhe pasaniku i qytetit dy bot t ndryshme ku e dyta e
prbuz dhe e prsekuton t parn. Si shihet edhe tek kjo kng, por edhe tek
shum t tjera motivet prsriten sipas varianteve t ndryshme n kng t
ndryshme e kjo n varsi t atij q ia merr kngs e drejton grupin. Duhet
cilsuar, gjithashtu, se zakonisht kngt jan knduar n grupe apo n kor prej
disa kngtarsh, por njri drejton n kng dhe t tjert e shoqrojn.
Prgjithsisht kndojn grat por ka edhe kng e valle mikse me gra e burra
bashk. Burrat m s shumti kan knduar kng me instrumenta e kryesisht me
ifteli, ndrsa grat kan knduar pa muzik q shoqron kngn. Kngt e
knduara me ifteli t cilat nuk kan munguar edhe n dasma, kan qen
zakonisht kng epike apo balada t ndryshme q si zakonisht jan edhe pjes e
nj fondi m t gjer se ai i fondit vetm zadrimor. Nuk kan munguar edhe ato
t ashtuquajtura Kng maje krahut. N kngn q po paraqesim m posht
dhe q sht nj balad, si vrehet nga teksti dhe personazhet e balads nuk

sht pasuri e krijuar mirfilli nga ajo mazhoranc m se 90% -she e popullsis
zadrimore, t paktn.
Moj Meremja e Rexh Mehmetit
Moj Meremja e Rexh Mehmetit,
Ti mu bash, moj lulja e xhepit!
Ti mu bash moj lulja e xhepit
Xash jaranat n breg t detit!
N breg tdetit-o n kalldrame,
onja nans, moj nji selame!
onja nans, moj onja babs,
Kjoft e zez, moj kjo pushka e axhs!
Kjoft e zez e kjoft e ngrit!
Si mi vrau e mi thau trit!
Si m vrau e mi thau trit!
Mi vrboi-o t dy syt.
T dy syt-o mi ka verbu,
Se kt pun-o se kam mendu.
Se kt pun se kam mendu,
Se m vret-o axha mu.
Ty, mor Sut ta basha vorrin!
Shpejt ma vune nfyt konopin.
E pafajshme un kam ken.
Si, mor Sut-o mu me mprem.
Nj balad tjetr q sht knduar sidomos nga burrat npr dasma dhe q nuk
sht edhe aq shum e njohur e q sigurisht ia vlen ta paraqes sht edhe balada
me titull:
Kur i rash turkut borxh
Kur i rash turkut borxh
Shita arn me kallamoq.
Shita lopt me gjith via
Shita delet me gjith kija.
Shita qiet me gjith kular
Shita kalin me gjith shal
Borxhin turkut prap sia lava.
Rash me fjet e pash nji andrr,
Me shit babn, me shit nann.
Me shit nanen spo ban pare,
Me shit baben po mvjen marre.
Mu shoqnia m kan than

Shit bre djal ti vashn tande.

Marr ka vashn e a dal npazar.
po e pyesin djalin e shkret:
Kt vash a e ke me e shit?
Sa e man, o djal kt vash?
Shtrejt e maj e lir e nap,
Un e mbaj treqind dukat.
Me i la paret tak e tak.
Marr ka djali vashn e re.
u e ka n shpi t vet.
Skenka gja ma i madh gazep
Me shit burri gruen e vet.
Kur vjen nata pr me fjet,
Vjen ni pllumb e bjen ndrmjet.
Zot! Ky pllum-o shka po flet.
Vllai motren se prket.
a po dvesin vashn e shkret.
Kam pas gjind, kam pas gjini.
Kam pas babn, kam pas nann.
Ni vlla tvogl e kam pas lan.
Haxhi Salja i kan pas than.
Haxhi Salja un vet jam.
Jalla Zot, brof n kamb.
Ngryka ngryk paskan marr,
Se vlla e motr paskan ken.
Po i oj fjal turkut tngrat
Fal t kjoshin treqind dukat!
Motra jeme tkjoft hallall!
Kjo kng, si shihet sht nj balad e knduar zakonisht npr dasma, por
edhe n aste t tjera. Gjithashtu personazhet jan t fes islame, por sht
marr nga goja e nj plaku tetdhjet e nj-vjear (Kol Brruku) nga fshati
Grash q nuk i prket besimit musliman, por atij katolik. sht marr rreth vitit
1992.Duhet shtuar ktu se n Zadrim sht prdorur fjala turk pr fjaln
musliman, sigurisht, nga popullsia me fe t krishter. Kshtu sht knduar
gjersisht edhe balada e Rexhs mjaft e njohur edhe n shum zona t tjera
sidomos n veri t Shqipris. Besoj se nuk sht me vend ta paraqes ktu at
balad si dhe shum t tjera t njohura tashm gjersisht, edhe pse ato kng
epike dhe balada kan qen prdorur e knduar gjersisht n dasmat zadrimore,
pasi i takojn nj kulture m t gjer mbarpopullore. Gjithashtu, jan knduar
jo rrall edhe balada t tjera si ajo e Halilit dhe Hajrijes, apo ndryshe e
Muss s Vogl, Halil Gashit, Ku kndon njaj zogu i zi, Ago Ymerit
etj. Por ktu po vazhdoj t paraqes m posht t tjera kng q mendoj se
paraqesin interes t veant, po aq sa t tjerat q paraqita m lart.

Xhamadani me ikapak
Xhamadani me ikapak
Do ta qepi pr marak
Xhani jaman e hopa!
Do ti shkruaj e do tia oj si du
Xhani jaman e hopa!
O i vinte era, moj moll e ftu,
Xhani jaman e hopa.
Vinte, moj era filxigen.
Xhani jaman e hopa.
Hajde rri te gjuni jem,
Xhani jaman e hopa.
Hypi cuca majet gurit
Xhani jaman e hopa.
A i ke ba orapt e burrit?
Xhani jaman e hopa.
I kam ba e i kam maru
Xhani jaman e hopa.
Kam lan tufat pa i tufu
Xhani jaman e hopa.
I tufoj kur tshkoj me dhen,
Xhani jaman e hopa
I kam ba pr burrin tem
Xhani jaman e hopa.
I tufoj kur tshkoj me dhi.
Xhani jaman e hopa.
I kam ba pr djal t ri.
Xhani jaman e hopa.
Ku e ke mrizin, moj ku rrin ti?
Xhani jaman e hopa.
N breg t prronit nn hardhi
Xhani jaman e hopa.
A i ke pa kund krushqit e mi?
Xhani jaman e hopa.
Linxhe, ku tra shamia
Linxhe, moj ku tra shamia, linxhe moj, linxhe moj?
M ka ra tek dugajxhia, linxhe moj, linxhe moj.
Dugajxhin e kam kumar, linxhe moj, linxhe moj.
Ai ma jep shamin mu fal, linxhe moj, linxhe moj.

Linxhe moj ku tra sahati, linxhe moj, linxhe moj?

M ka ra te sahatxhia, linxhe moj, linxhe moj.
Sahatxhin e kam kumar, linxhe moj, linxhe moj.
Ai ma jep sahatin fal, linxhe moj, linxhe moj.
Linxhe moj ku tra unaza, linxhe moj, linxhe moj?
M ka ra te unazxhia, linxhe moj, linxhe moj.
Unazxhin e kam kumar, linxhe moj, linxhe moj.
Ai ma jep unazn fal, linxhe moj, linxhe moj.
Lingje moj
Lingje moj, lingje moj, hidhe prit mollen me dor
-//- (do varg prsritet dy here)
Lingje moj,lingje moj, se ty molla tra n tok.
Lingje moj, lingje moj, aty ra e aty bini,
Lingje moj, lingje moj, ili gonxhe prej florin.
-//-//at flori kush e prket,
-//-//sokol dhandrri me dor t vet.
Lot belholla me nj moll
Lot belholla me nj moll, linxhe, moj linxhe.
Hidhe nalt ta pres me dor, -//- -//Aty ra e aty bini,
-//- -//Aty bini prej florini,
-//- -//At flori kush e prket, -//- -//Dhandrri i nuses me dor tvet,-//- -//Me ia u nans vet,
-//- -//Lot vasha me ni moll
Lot bre vasha me ni moll
Hidh e prit ajo me dor.
E pret me dor e qet n gji.
Atje sheh nj djal t ri.
ka ke djal q ban me sy?
Ban me sy, mos prek me dor!
Hajt bre djal se ske nevoj.
Se ke tanden kuq e holl.
Kuq e holl-o porsi moll.

O fllanx e bukura fllanx

O fllanx e bukura fllanx, moj fllanxe
-//-//-//-(do varg prsritet dy her)
A po ndin se ka po thon, moj fllanxe.
O se pr ne po bisedojn, moj fllanxe.
O a dalim e marrim mal, moj fllanxe.
O marrim mal e presim land, moj fllanxe.
O presim land, godisim tand, moj fllanxe.
O po tanden me ka e rrethojm, moj fllanxe.
O rreth e rreth me marangjyl, moj fllanxe.
O penxheren me karajfil, moj fllanxe.
Ku kje ik
Ku kje ik kur kndova?
N vek kjesh e nkam u ova.
Kadal ttha ty t lumt goja!
M tha nana m ka fal
Me kto vek, i shitoft zana!
Kje nji djal, nji djal i ri.
Kishte dajre e fyllaxhi.
Kur ti ndij zanin n mal,
N vek jam e sguxoj tdal.
Kur tia ndij zanin atij,
M shkojn lott pik e vij.
N vek jam tuj ba araf.
Kndofsha qyqe nn duvak!
Nn duvak, duvak t zi.
Vufsha kryt pr kry t tij!
Ka u rruga pluhun
Ka u rruga pluhun-o, moj syzez.
Ta pluhnoi duvakun-o, moj syzez
Duvakxhin e kam kumar, -//- -//Ai ma jep duvakun fal, -//- -//Ka u rruga pluhun-o, -//- -//Ta pluhnoi gjerdanin-o -//- -//Gjerdanxhin e kam kumar -//- -//-

Ai ma jep gjerdanin fal -//- -//Ka u rruga pluhun-o -//- -//Ta pluhnoi kunorn-o -//- -//Kunorxhin e kam kumar -//- -//Ai ma jep kunorn fal -//- -//Ka u rruga pluhun-o, -//- -//Ta pluhnoi sahatin-o, -//- -//Sahatxhin e kam kumar, -//- -//Ai ma jep sahatin fal, -//- -//Shum t prita mram
Shum t prita mram e sm erdhe, mori faqe gurabi.
Spa kunor me se me ardh, more djali sherbetli.
Un kunorn ta sjell vet, mori faqe gurabi
E nuk tla pa tmarrun ty, mori faqe gurabi.
Shum t prita e sm erdhe mori faqe gurabi
Spa gjerdan me se me ardh, more djali sherbetli.
Un gjerdanin ta sjell vet, mori faqe gurabi,
E nuk tla pa tmarrun ty, mori faqe gurabi.
Shum t prita e sm erdhe mori faqe gurabi
Spa koret me se t vij, more djali sherbetli.
Un koretin ta sjell vet, mori faqe gurabi,
E nuk tla pa tmarrun ty, mori faqe gurabi.
Bini karajfil i bardh
Bini karajfil i bardh, bini, moj bini.
Nder t kujt bini, bini, moj bini.
Nder t dhandrrit t ri, bini, moj bini.
Dhandrri nuses po i on fjal, bini, moj bini.
Kur e ke ndrmend me ardh, bini, moj bini.
Tdieln nadje, nkjofsha gjall, bini, moj bini.
Po on deti hova-hova
Po on deti hova-hova,
Po thot nusja u martova.
Shum qndrova, shum punova,

Tana shoqet i kalova.

Po on deti hera-hera,
u, moj nuse e dil te dera!
Dil te dera shko n shpi.
Lumja nusja q shkon ngjini!
Po on deti hera-hera
u, moj nuse se erdh vera!
Erdhi vera dalkadal
Lum, ti nuse, ku ke ardh!
Po on deti pika-pika
u, moj nuse, se doli drita!
Doli drita jeshil-jeshile
u e merre nji drandofille.
Dy kunata
Dy kunata porsi zana
Tdyja ishin me dollama.
Tdyja ishin me dollama(ktu zakonisht do varg prsritet)
Ka tri dit q i krkon nana.
Kishin shku, moj nga Tirana,
Me jelek e me gjerdana.
Me jelek me brandavek,
Po mdukesh sokol me flet.
Me jelek nn hije dola,
Nji tuf lule nbae mblodha,
T mirs n dor ia ova.
E mira thot nuk i dua.
Ban gajret, moj moll e ftua.
Fryni era kah oborri
Fryni era ka oborri,
Lujti gjethn e limonit.
Limonit po i vinte era.
Dhandrrit ton na iu mbush dera.
Iu mbush dera me dai,
Pr me i u te miku i ri,
Pr me i marr-o nji selvi.
Kjo selvia nuk vjen vet

Pa ia u nja gjashtdhjet vet.

Nn ni land
Nn ni land e nn ni tand,
Kishte ndej nj zoj e rand
Me dallfes n njanen an.
Dalim bashk e marrim maln,
Presim land e bajm ni tand.
Tanda ishte mblu me kasht,
Hajde rrim ne t dy bashk.
Moj syzez q mbledh san
Moj syzeza q mbledh san,
A mje njeri, moj, a mje zan?
A mje njeri, moj a mje zan,
A mje vajza, moj q ke than?
Ku mke besn, moj q mke dhan?
Hajt, bre sherr se zan nuk jam.
Hajt e gjeje shoqin tand!
Se pr bjeshk e pr shpi jam.
Jam pr bjeshk e jam pr shpi.
Lumi un q jam i ri!
Nteshat tuja vij e rri.
Paska vesh nusja papue
Paska vesh, moj paska vesh!
Paska vesh nusja papue!
Marshalla, moj marshalla!
Marshalla me buz t kuqe.
Paska vesh, moj paska vesh!
Paska vesh nusja jelek!
Marshalla, moj marshalla!
Marshalla sa i ka lezet!
Paska vesh, moj paska vesh!
Paska vesh nusja fustan!
Marshalla, moj marshalla!
Marshalla, i bjen tamand!

N nj mal dy edha bashk

N nj mal dy edha bashk.
Hajshin gjeth e pijshin uj.
Pijshin ujt e kronit-o.
Jallah, kujt i treten-o?
Q spo del me i gjetun-o!
N j tjetr variant:
N nj mal dy edha bashk
Po lodrojshin shoq me shoq.
Hajshin gjeth e pijshin uj.
Hajshin gjethen grima-grima
Pijshin ujin-o pika-pika.
Jalla kuj i kan tretun-o?
Del Mejlemja me i krku.
Moj Mejleme, vetullkaleme
Mu bafsh reja e nanes teme!
Gatush buk, gatush poga!
Hangshim buk nni sofr bashk!
O hajde nuse
O hajde nuse, hajde de, hajde de!
O un po vij, po smundem-e, smundem-e!
Pr pa ardh, moj baba vjehrr, smundem-e, smundem-e!
Babn vjehrr tash ta ojm, hajde de, hajde de!
Hajde nuse nsaraj ton, hajde de, hajde de!
O hajde nuse, hajde de, hajde de!
O un po vij, po smundem-e, smundem-e!
Pr pa ardhun nana vjehrr, smundem-e, smundem-e!
O nann vjehrr tash ta ojm, hajde de, hajde de!
Hajde nuse nsaraj ton, hajde de, hajde de!

Moj zoge, moj zoge

Moj zog-e, moj zog-e a po vjen n darsem-e
Un po vij po skam me se, mor sokoli i malit-e
Skam jelek e skam me se, mor sokol i malit-e

Un jelekun ta gjej vet, moj fllanz e malit-e

Moj zog-e, moj zog-e, apo vjen n darsem-e
Un po vij po skam me se, mor sokol i malit-e
Skam koret e skam me se, mor sokol i malit-e
Un koretin ta gjej vet, moj fllanz e malit-e
Moj zog-e, moj zog-e, a po vjen n darsem-e
Un po vij, po skam me se, mor sokol i malit-e
Skam duvak e skam me se, mor sokol i malit-e
Un duvakun ta gjej vet, moj fllanz e malit-e
Mo jzog-e, moj zog-e, a po vjen n darsm-e
Un po vij, por skam me se, mor sokol i malit-e
Skam kpuc e skam me se, mor sokol i malit-e
Un kpuct ti gjej vet, moj fllanz e malit-e
Moj zog-e, moj zog-e, apo vjen n darsm-e
Un po vij, po skam me se, mor sokol i malit-e
Skam kunor e skam me se, mor sokol i malit-e
Un kunorn ta gjej vet, moj fllanz e malit-e
Moj zog-e, moj zog-e, a po vjen n darsem-e
Un po vij, po skam me se, mor sokol i malit-e
Skam gjerdan e skam me se, mor sokol i malit-e
Un gjerdanin ta gjej vet, moj fllanz e malit-e
Kush t solli n kt konak
Moj nuse kunata jon,
Kush t solli nsaraj ton?
Baba vjehrr e i madhi Zot!
Moj nuse kunata jon,
Kush t solli nsaraj ton?
Nana vjehrr e i madhi Zot.
Moj nuse kunata jon,
Kush t solli n saraj ton?
Axha (Filan) e i madhi Zot.
...... vazhdon me kunatin e me radh sipas situats.

Moj nuse
Moj nuse,me ke mke ardh?

-//-//Me bab locin-o faqebardh.

Moj nuse me ke mke ardh?
Krushkaparin kjoft i bardh!
As atij nuk ia lam-e
Dhandrris-e me gjith nuse.
Pain fat e bashin mbar!
U shtofshin si bima nar!
Posi plepi q lshon shtat!
Sonde asht e mramja nat
Sonde asht e mramja nat.
Nusja jon po ban shamat.
Ban shamat me shkuesin-o.
Pse m dave prej babs-o?
Sonde asht e mramja nat.
Nusja jon po ban shamat.
Ban shamat me shkuesin-o
Pse m dave prej nans-o?
Sonde asht e mramja nat.
Nusja jon po ban shamat.
Ban shamat me shkusin-o
Pse m dave prej vllaznve-o.
Sheg e aml
Sheg e aml, moj sheg e but,
M shkoi vera, moj pa t kput.
Sheg e aml, moj si sheqeri,
Hajde trrim, moj ku rrin skifteri.
Rrin skifteri, moj nato rranxa,
Hajde rrim, moj ku rri fllanxa!
Sheg e aml, moj sheg e but,
Plasa tuj tu lut, moj goce, plasa tuj tu lut!
Qaj, moj zemr qaj, qaj e mos pusho!
Sahatin e shes, moj goce, pa t marr st la!
Sheg e aml, moj sheg e but,

Plasa tuj tu lut o moj goce, plasa tuj tu lut.

Qaj, moj zemr, qaj, qaj e mos pusho!
Kostumin e shes, moj goce, pa t marr st la!
Rash n shartashi
Rash n shartashi e shartova ni moll.
Erdh ni vajz e holl ma mori njat moll.
Rash n shartashi e shartova ni pjeshk
Erdh ni vajz e zeshkt ma mori at pjeshk.
Rash n shartashi e shartova ni dardh.
Erdh ni vajz e bardh ma mori at dardh.
Po vijn krushqit
Po vijn krushqit renda-renda
Dil, o bab, e qiti mrenda.
Qiti mrenda, o me pushu,
Se kan ardh, bab me mmarr mu.
Ej vallah, moj dera e shpis!
Sot po la ditn e vajznis.
Po vijn krushqit rraz ni lisi.
Dil, o bab, se pushka krisi.
Bajraktari, o bab, krushqit i nisi.
Ej vallah, moj dera e shpis!
Sot po veshi rrobat e nusnis.
Nusja rri n shkall
Nusja jon po rri n shkall
Tuj ba teshat pal-pal.
Daj, moj nan a tdush me da.
Babs vjehrr daja ni pal.
Nusja jon po rri n shkall
Tuj ba teshat pal-pal.
Daj, moj nan, a tdush me da
Nans vjehrr daja ni pal.
Nusja jon po rri n shkall
Tuj ba teshat pal-pal.
Daj, moj nan a tdush me da
Dhandrrit ton daja ni pal.

.kunatis daja ni pal etj.

Ku mje nis
Ku mje nis ku shkon kshtu, more zogu i malit-o
Un jam nis me shku me gju, moj e bardh e bukur-o
Ja t vij dhe un me ty, more zogu i malit-o ?
Rrug e largt e lodhesh ti, moj e bardh e bukur-o
Bahem moll e tfutem nxhep, more zogu i malit-o
Dru harroj e t kafshoj, moj e bardh e bukur-o.
Bahem zog e fluturoj, more zogu i malit-o.
Kam allti e t qlloj, moj e bardh e bukur-o.
Mos maj mall
Mos maj mall, mos maj kujdes, o dhandrri jon.
Se un nusen ta njoh vet, o dhandrri jon.
Ta kam gjet n od tuj qep, o dhandrri jon.
Tuj qep petkat e vjehrris, o dhandrri jon.
Mos maj mall, mos maj kujdes, o dhandrri jon.
Se un nusen ta njoh vet, o dhandrri jon
Ta kam gjet n od tuj qep, o dhandrri jon
Tuj qep petkat e kunatis, o dhandrri jon.
Po na vjen kalaj me dru
O po na vjen kalaj me dru
Dil moj nuse me i shkarku
Jam n magje tuj gatu.
Baba mu m ka martu.
Variant tjetr:
Rraketak po ban kalldrami.
Dilni jasht-o a asht zani.
Po na vjen kalaj me dru
Dil, moj nuse me i shkarku.
Jam n magje tuj gatu
Si do mdalin buka mu
Pa marr faqe, pa kullu.
Me jelek me brandavek

Me jelek me brandavek-e
Po mdukesh sokol me flet-e
Me jelek-o nn hije dola
Nbae tande, moj lule mblodha.
Nbae tande, moj lule mblodha
T mires n dor ia ova.
E mira thot nuk i du.
Ban gajret, moj moll e ftu.
Ban gajret, moj moll e ftu
Sy e vetulla o un ti du.
Sy e vetulla o un ti du,
Ato jan meze pr mua.
Ma pai faqen e bardh
Ju ma pai faqen e bardh, o dajat ton!
Q keni begenis e keni ardh, -//- -//Nat katund ju kur t shkoni, -//- -//Mos na shani, na lavdoni, -//- -//N pyett kush pr nusen ton, -//- -//Thoni nusja ka dal e mir, -//- -//Na ka dal si kokrr moll, -//- -//Na ka dal e bardh si bor, -//- -//Knga vazhdon edhe me pjesmarrs t tjer n dasm si tezet, hallat apo
kumbart e t tjer. Disa raste miqt prmenden edhe me emra.
Dalkadal, zogu i shkodranit
Dalkadal, zogu i shkodranit,
Tash ke ndesh n thllaz mali.
Thllaz mali tuj kndu.
Katundaren thot e du.
Dalkadal, zogu i shkodranit,
Tash ke ndesh n thllaz mali
Thllaz mali tuj kndu
Zadrimoren thot e du.
Dalkadal, zogu i shkodranit.
Tash ke ndesh n thllaz mali.
Thllaz mali tuj kndu
Qytetaren thot e du.

Dhandrri jon merr sulltan

Pr mas asit tmalit tgjan
Dhandrri jon merr sulltan,
Bij qyteti, zoj t rand.
Bija e tmirit, nusja e karafilit.
Moj nuse, po tthrret vojvoda
Moj nuse, po tthrret vojvoda.
Vojvoda, moj ka me mu?
Me ma fal, moj, faqen mu.
Moj nuse, po tthrret vojvoda.
Po vojvoda ka me mu?
Me ma fal, moj synin mu.
Moj nuse, po tthrret vojvoda.
Po vojvoda ka me mu?
Me ma fal, moj vetllen mu.
Moj nuse, po tthrret vojvoda.
Po vojvoda ka me mu
Me ma fal, moj gushn mu.
Po thot baba i lumi un
ili kumbulla lule shum
Po thot baba i lumi un!
Pr ni nuse q marr un.
Sma ka Shkodra, as katundi.
Hem t mir e me paj shum.
ili kumblla lule shum.
Po thot nana e lumja un,
Pr ni nuse q marr un.
Sma ka Shkodra as katundi
Hem t mir e me paj shum.
Nusen ton e mson e ama
Sonde asht e prende mrama
Nusen ton e mson e ama.

Duje, bijo, vjehrrin.

Besa nan un do ti du,
Se kan rrit-o sokol pr mu.
Sonde asht e prende mrama.
Nusen ton e mson e ama.
Duje, bijo kunatin.
Besa nan un do ti du
Se kan rrit-o sokol pr mu.
Rri mos kjaj, moj drandashore
Rri, mos kjaj, moj drandashore
Se ta oj makinen me lule.
Njato lule nuk mduhen gja,
Po la babn un tuj kja.
Rri, mos kjaj, moj drandashore
Se ta oj makinen me lule.
Njato lule nuk mduhen gja
Po la nann un tuj kja.
Rri, mos kjaj, moj drandashore,
Se ta oj makinen me lule.
Njato lule nuk mduhen gja
Se po i la vllaznit un tuj kja.
Zakonisht kto kng jan knduar para se nusja t vij tek dhndrri, n ditt
para ceremonis s dasms, t premtn apo t shtunn.
T morm nuse
T morm, nuse, t morm.
T morm, st lam atje.
T bam sot shoqe me ne.
a mje djerr
a mje djerr e a mkrkon, moj moll e kuqe?
Krkoj shpin e babs vjehrr, -//-//a m jep ta dftoj vet,
-//-//Po t jap ni kokrr moll, -//- -//a mje djerr e a mkrkon, -//- -//Krkoj shpin e nans vjehrr, -//- -//-

a m jep ta dftoj vet,

-//Po t jap ni kokrr moll, -//-

-//-//-

Moj nuse, moj mendjemadhe

Moj nuse, moj mendjemadhe
Pse mke than smartohem fare,
Du me i ndej babs beqare,
Pr mia mush xhepat me pare.
Moj nuse, moj mendjemadhe
Pse mke than smartohem fare?
Du me i ndej nans beqare,
Pr mia mush arkn me pare.
O dhandrri jon
A mje ken ndoi her npazar, o dhandrri jon.
A ke pa molla me sy
-//- -//Njashtu nusja tka dal ty, -//- -//A mje ken ndoi her npazar,-//- -//A ke pa qershi me sy, -//- -//Njashtu nusja tka dal ty, -//- -//A mje ken ndoi her npazar, -//- -//E ke pa kajsi me sy,
-//-//Njashtu nusja tka dal ty, -//- -//Lumi ti, more lejlek
Lumi ti, more lejlek
Q mke erdhen nat plep,
Q mke erdhen t mundasht.
Njaj mundashi fije-fije,
Babs vjehr po i ban hije.
Po i ban hije me lezet,
Ruja, Zot, djalin e vet!
I shkoft jeta me lezet!
Lumi ti, more lejlek,
Q mke erdhen nat plep.
Q mke erdhen t mundasht.

Njaj mundashi fije-fije

Nans vjehrr po i ban hije.
Po i ban hije me lezet,
Ruaja, Zot, djalin e vet!
I shkoft jeta me lezet!
knga vazhdon edhe duke pmendur emrat e vllez rve apo
motrave e xhaxhallarve t dhndrrit. Nj variant tjetr i ksaj knge nis edhe me
vargjet e mposhtme:
Variant
Lumi ti, more lejlek
Q ke erdhen nat plep!
Kur tka kap ai kacavet?
M ka kap tash dymdhet vjet.
Hiq marakun e kacavetin!
Moll e kuqe vene fesin!
Po t xan, moj moll e kuqe.
I kan shky pes pal caruqe.
Se pes pal nuk jan kurrgja,
Duhen izet e sdalin gja.
Moj nuse, mos u krenu!
Moj nuse, mos u krenu,
Pr kto tesha q mke ndrru.
T lyp nadja pr me u u,
T lyp zjarmi pr me u ndez,
T lyp shpia me u pastru,
T lyp uji pr me u mush,
T lyp kafja me u pjek.
Lumi ti mor zamak
Lumi ti, more zamak
Lumi ti kush t rrin ngjat!
T rrin dhandrri me sahat.
Moj kadife, gonxhemadhe
Moj kadife, gonxhemadhe,
Kur ile nat baen tande,
Lulen-o kush ta kputi?

Dhandrri jon, moj dorbuti.

Dorbuti dul npazar,
Pr me i vu sahatit ar.
Imilion lek-o ban sahati
Dy milion po ban i ati
Kush po del n mal me gju
Kush po del n mal me gju?
Dhandrri jon-o me gjith gru.
Shkoft n pun e ma lasht mu.
Kush po del n mal me gju?
Ky kunati me gjith gru.
Shkoft n pun e ma lasht mu!
Vishi teshat e dhandrris
Dhandrr-o kulmi i shpis
Hiqi teshat e beqarnis!
Vishi teshat e dhandrris.
Po thot baba lum e lum
Po thot baba lum e lum e lum, o Zot!
T mirn dit kam pritun-o
Po baj djalin dhandrr-o
Po thot nana lum e lum e lum, o Zot!
T mirn dit kam pritun-o
Po baj djalin dhandrr-o.
Moj nuse q erdhe mram
Moj nuse q erdhe mram
Vune kamn, moj prmi kam.
Shpejt-o zune me na urdhnu,
u, mor bab e shko pr dru!
Un e dhandrri rrim n shpi,
Rrim tuj hangr, rrim tuj pi.
Ai matan e un nkt an,
Ai si yll e un si han.
Merr boliren e shko n kru

Moj e vogl, moj sherbese

Mir na dogje, mir na ndeze.
Dogje vedin edhe mu,
Merr buliren e shko n kru!
Mos merr shoqe, se mke mu
T ndihmoj, moj me u ndarku,
T prcjelli n shpi me shku.
Si shihet kjo kng i kndohet nuses kur e nisin t shkoj tek burimi i ujit
dhe dikush e shoqron. Kndohej me variante t ndryshme dhe her-her
prmendej edhe emri i atij apo asaj q do ta shoqronte tek kroi apo pusi i ujit
m i afrt, atje ku ajo duhej n ditet e vitet e jets s saj tek burri t shkonte e t
mbushte uj pr t pir e pr t lar.
Po bie shiu vija-vija
Po bjen shiu vija-vija,
Delni e shkoni, ju, moj bija!
Po bjen shiu rralla-rralla,
Delni e shkoni, ju, moj halla!
Po bjen shiu pika-pika
Delni e shkoni ju mbesa e nipa!
Ku mi rrite flokt e gjata
Moj nuse, moj lum kunata,
Ku mi rrite, moj flokt e gjata?
I kam rrit te shpija e vjetr.
Baba vjehrr po ton letr.
Po ton letr e telegram,
A tka ra, moj, veli tamand?
Po ton letr e telegram,
A tka ra, moj ora tamand?
Po ton letr e telegram,
A tka ra unaza tamand?
Po ton letr e telegram,
A tka ra kunora tamand?
Po ton letr e telegram,
A tka ra gjerdani tamand?
Qenka rafti i nuses son
a kjo xix q xixllon, moj osheboj ?

Qenka rafti i nuses son, moj osheboj.

Bjen araft topali, moj osheboj.
Bjen jasteket me bukazi, moj osheboj.
Nj tjetr variant sht:
asht kjo xix q xixllon
Kenka arka e nuses ton
Po bjen paj, po bjen stoli,
Bjen jastekt bukazi.
asht kjo xix q xixllon
Kenka arka e nuses ton
Po bjen paj, po bjen stoli
Bjen araft topali.
Baba vjehrr pret nj ka
Sonde pash nj andrr-o,
Baba vjehrr pret nji ka,
Pr me ba djalin dhandrr.
Sonde pash nji andrr-o
Axha jon-o pret nji ka,
Pr me ba nipin dhandrr.
Daja lshon flori
Daja jon po lshon flori,
Lshon flori prgjys me ar.
Ai ma past faqen e bardh!
..kshtu knga vazhdon duke u knduar edhe dasmorve t tjer n
momentet kur lshojn harvalleqet(dhuratat) pr dhndrrin apo pr t zotin e
shtpis.
Pse i ke lshu syt prtok
Pse i ke lshu syt prtok,
O i zoti i konakut-o
Pa ta pi rakin t tan
Ne sdalim se sdalim-o.
Pse i ke lshu syt prtok?
O i zoti i konakut-o.
Pa ta hangr tan djathin-o

Ne sdalim se sdalim-o.

Shkon syzza n'ar me korr

N'ar me korr,
Shkon syzeza n'ar me korr.
Pr nan dor
Merr dy drapna pr nan dor.
Me tjetrin korr,
Me njan mbledh me tjetrin korr.
Aty pari
Shkon ni plak-o aty pari.
'Zez, moj vash
Puna mbar, syzez, moj vash!
Ndihmoj pak
A t vij e t'ndihmoj pak?
Laft me gjak
Ndihma jote u laft me gjak!
N'ar me korr
Shkon syzeza n'ar me korr.
Aty pari
Shkon nj djal-o aty pari.
'Zez, moj vash
Puna mar syzez, moj vash!
Ndihmoj pak
A t vij e t'ndihmoj pak?
M'qet irak
Ndihma jote m'qet irak!
Vjen behari
O vjen behari, aman eli molla
O ku t kam, mori belholla?
O shyqyr Dush-o q tkam kojshi
Kur tmrzitem vij e rri.
O vjen behari, aman eli dardha
O ku t kam, mori gushbardha
O shyqyr Dush-o q tkam kojshi
Kur tmrzitem vij e rri.
O vjen behari, anan eli pjeshka
O ku t kam o mori e zeshkta?

Shyqyr Dush-o q tkam kojshi

Kur tmrzitem-o vij e rri.
Nipi te daja
Nipi te daja si pllumi
Djalin na e mori gjumi.
Po thot nusja mos e luni!
Ka ardh lodhshm prej Ulqini
Mka pru vath prej florini.
Nipi te daja si pllumi
Djalin na e mori gjumi.
Po thot nusja mos e luni!
Ka ardh lodhshm prej Tivarit
Ma ka pru unazn arit.
Moj nuse, mos kjaj te shpija
Moj nuse, mos kjaj te shpija
Se t prishet bukurija.
Bukurija smduhet gja
Se kam lan babn tuj kjavazhdon.
Eja, o djal i ri
Eje, eja, o djal i ri!
Eja,eja t rrim bashk!
Se mu baba mka nxjerr jasht.
Eja,eja, o djal i ri
Eja, eja t rrim bashk!
Se mu nana mka nxjerr jasht.
Eja, eja, o djal i ri!
Eja, eja t rrim bashk!
Se mu vllaznit mkan nxjerr jasht.
Na i ka ra rrethi kusis
Na i ka ra rrethi kusis
Do tia oj-o kallajxhis
Pagun paret i zoti i shpis
Bashk me part e miqesis.
Na i ka ra rrethi tepsis
Do tia oj-o kallajxhis

Pagun paret e zoja e shpis

Bashk me paret e miqesis.
Akshixhiut
Ti ma pa faqen e bardh, akshija jon!
Ke ba darsem pr lezet, o akshija jon.
Ke mush inija me mezet, o akshija jon.
Ke pjek mish e kabuni, o akshija jon.
Faqebardh zotin e shpis, o akshija jon.
Faqebardh para miqsis, o akshija jon.
Knga i kndohet n disa raste edhe rakixhis e kafexhis me fjal t ndryshme
duke u thn n substanc q kan nderuar t zotin e shtpis para miqsis e
para t gjith dasmorve.
*
*
*
Ti ma pa faqen e bardh o rakixhi!
Faqebardh ne me miqsi, o rakixhi,
Prru e vi ke qit raki, o rakixhi,
Si pr pleq edhe pr t ri, o rakixhi!
*
*
*
Ti ma pa faqen e bardh o kafexhi
Ke pjek kafet pr zotni, o ka fexhi
I ke pjekun me sherbet, o kafexhi.
T tan darsmes i dha lezet, o kafexhi!
*
*
*
Ju ma pai faqen e bardh, o katojcat tona!
Keni qit petulla e laknor, o katojcat tona.
Keni qit bukn bardh si bor, o katojcat tona.
Keni qit laknor plot sherbet, o katojcat tona.
I keni dhan darsms plot lezet, o katojcat tona.
Si shihet, n prfundimin e dasms, kur kuzhinieri dhe shrbyesit e tjer n at
dasm; ata q kan qen t angazhuar me gatimin e buks, petullave dhe
lakrorve t dasms si dhe ata q kan pasur pr detyr t kujdesen pr pijet,
rakin apo kafet jan prcjellur me kng falenderimi pr punn dhe shrbimin
e kryer. Kto vargje q paraqita m lart jan vese disa variante nga kngt q
zakonisht grat dhe t afrmet e familjes kan knduar pr ata njerz q kan
shrbyer n dasm. Normalisht, kngt q u kndoheshin dasmorve kur ata
largoheshin i kam paraqitur m lart dhe nuk sht vendi t'i paraqes prsri ktu.
Analiza dhe komente

Tashti q i bra nj ekspoze t thjesht dhe mjaft modeste kngs s

dasms zadrimore, mendoj t bj ca komente t shkurtra n lidhje me ato
karakteristika t prgjithshme t ktyre kngve. Fillimisht dua t them se kto
kng nuk mund t'i marrim si ekzemplar t shkputur nga knga popullore
mbarkombtare; d.m.th. q kto kng kndohen vetm n Zadrim e askund
tjetr, prkundrazi, ato jan pjes e fondit mbarkombtar e nuk mund t
pretendohet se i prkasin vetm ksaj zone. Pr shembull, knga "Sa bukur na
ka dal nusja!" kndohet si n Zadrim, ashtu edhe n Labri e kudo. Kshtu q
un nuk mund t them se sht pron e Zadrims, e huajtur nga trevat e tjera
apo anasjelltas. Gjithashtu, mjaft prej tyre duket qartazi se jan t huajtura e t
mbartura nga treva t tjera dhe jan t shumta dukurit q flasin pr kto gjra.
Si fakte mund t prmend emrat e disa vendeve konkrete q prmenden si
Elbasani, Tirana, Shkodra, madje edhe Vlora n ndonj rast, por edhe disa
elemente t tjera si emrat e pmve q nuk kan qen tradit e zons n
kultivimin e tyre si limoni, nerenxa(meranxha), portokalli, lajthia e ndonj
tjetr si kto. Ka qen normale q disa prej tyre, mendoj n hershmri as q jan
njohur si emra sidomos nerenxa, por ndoshta as portokalli e limoni, prandaj
kngt q prdorin kto elemente duhet t jen huazuar e pastaj jan br pjes
e fondit t kultures e tradits s zons n kngt e dasms. Pr shembull knga
"Moj meranxhe" si shihet edhe emri ktu sht i deformuar e po ashtu edhe
prmbajtja flet mjaft pr fjal q zona nuk i ka pasur n fondin e saj si fjala
"tybe". Kjo fjal nuk sht prdorur edhe pse zona ka pasur mjaft turqizma si
shum pjes t tjera t Shqipris. Fjala "tybe" ka qen m tepr e karakterit
fetar musliman dhe zona, si e kemi theksuar edhe m sipr, sht populluar me
popullsi n m t shumtn katolike dhe shum pak, n ndonj fshat aty-ktu me
ndonj familje apo edhe ndonj lagje muslimane q pothuajse aspak nuk ka
pasur ndonj ndikim t veant.
"Moj meranxhe, moj lemu,
T kam dasht edhe t du
Tybe m'kjoft n daa tjetr,
Ve pr synin si m'ke nn vetull" e t tjera. Ktu paraqiten dy apo tre
elemente q tregojn se kjo kng nuk ka qen autoktone e zons, por sht nj
huazim si shum huazime t tjera. Fjalt: "meranxh"(nerenx), "lemu"(limon)
dhe fjala "tybe" q nnkupton ndonj lloj mallkimi sipas kontekstit q sht
prdorur aty, flasin qart besoj. Pra, fjalori i miksuar i prdorur n disa kng,
tregon se shum kng jan huajtur, ose jan mbartur nga zona t tjera, me qen
se Zadrima ka qen pellgu q ka grumbulluar prurje t shumta popullatash nga
zonat e tjera ashtu si edhe ka dhuruar edhe n zona t tjera. Mjaft fjal q zona
e Zadrims rregullisht nuk i ka pasur si pron e leksikut t saj dalin npr kng
t ndryshme dhe ktu nuk e kam fjaln thjesht pr emrtimet q cilsova m
sipr, por pr fjal q nuk prdoren zakonisht si: ik, dallfes, goc,
bukazi; apo fjalt: vojvoda, bajraktari, begler, sulltan, e tj.
Megjithat, kto kng jan shkrir e br njsh me tabanin kryesor t ktij

fondi dhe jan prdorur pa rezerva. Mendoj, se me qen se kto kan pasur
karakter huazimi, nuk do t thot se duhej t qndroj dilema: duheshin
rreshtuar ktu apo jo pasi ato jan prdorur gjersisht npr dasma dhe jan br
pjes e pandar e fondit. Nuk ia kam vn vets detyrn t'i studjoj nj pr nj
autenticitetin e tyre, por fondin bruto t tyre. N fund t fundit, ato kng jan
knduar dhe njerzit jan defryer me to. N fund t fundit, populli as q ka
dashur t'ia dij se kush i ka krijuar e knduar i pari, nga e si kan ardhur, por i
ka knduar e aq, pa e vrar fare mendjen pr kto gjra. Madje, edhe i ka
interpretuar dhe ka shtuar elemente t reja ashtu si e ka pasur zotsin dhe
fantazin e t shprehurit ai q e ka knduar dhe udhhequr kngn.
Edhe mnyra e t knduarit t disa prej atyre kngve, madje, mund t
them pa droje e shumics prej tyre ka elemente t prbashkta mbarpopullore e
mund t them se ka elemente edhe t polifonis labe. Po t shihet mnyra se si
jan knduar ato, dallohen dukshm elementet. Kur kndohej nj kng nga
grat zadrimore, por edhe mikse burra e gra, zakonisht nuk jan prdorur vegla
muzikore. Gjithashtu disa nga kngt kndohen n dy grupe ku njri grup prin
dhe tjetri pason apo ia kthen. Po kshtu disa nga kngt e vallt kan filluar me
fundin e vargut e pastaj sht knduar vargu i plot: "Huderas, nai ra gjethi
huderas/ Se ta pash, mbulo syrin, se ta pash!....", "Vetullnjal, moj syzez,
moj vetullnjal/ Kurr dy fjal, si s'mi kjave, moj kurr dy fjal....";
"Topsheqere, moll e kuqe topsheqere/ Nat penxhere, qite krytin n'at penxhere!/
Syt ni here, sa t'i shoh, moj syt ni here...."; "N'kry t'livadhit, moj e mira n'kry
t'livadhit/ Lisat e malit, mos i njeh, moj lisat e malit?/ Lis mas lisi, mos i njeh,
moj lis mas lisi?...."; "N'ar me korr, shkon syzeza n'r me korr/ Pr nn
dor, merr dy drapna pr nn dor/ Me tjetrin korr, me njanin mledh me
tjetrin korr/ Aty pari, shkon nji plak-o aty pari./ Syzez, moj vash, puna mar
syzez, moj vash...."; "Ndr kallama, njatje posht-o ndr kallama/ Si dy zana,
jan dy vasha si dy zana/ Mos i past, kush i ka ai mos i past!...." e mjaft t
tjera si kta. Gjithashtu nj dukuri tjetr ka qen se vargu ose sht prsritur dy
her n ndonj rast, ose gjysma e tij prsritet si refren pas do vargu: "Ku e
verove vern-o, moj lulja e allit?/ N at maj t malit-o, moj lulja e allit./ Ulu
posht n katund ton, moj lulja e allit!..."; "ka t'ka balli q po t'shndrit, mor
florini i vogl-o?/ A m'ke vu kunor prdit, mor florini i vogl-o?..."; "Mori
vash shamin e bardh, hej aman aman/ Kur e ke ndrmend me ardh, hej
aman aman!..."; "O tiriri sokol i malit, tiriri, moj tiriri/ O asht sokol e pika e
djalit, tiriri,moj tiriri....."; "A e din se ku ke ardh, moj kaden nusja?/ N sarajet
gjat e gjan, moj kaden nusja...."; "Linxxhe, moj ku t'ra shamia, linxhe
moj,linxhe moj?/ M ka ra tek dugajxhia, linxhe moj, linxhe, moj...."; "Ka u
rruga pluhun-o, moj syzez/ Ta pluhnoi duvakun-o, moj syzez/ Duvakxhin e
kam kumar, o mj syzez..."; "Bini karajfil i bardh, bini, moj bini/ N dern e
kujt bini? bini, moj bini..."; "Ka ra dielli me perndu, moj nusja jon./ Ka dal
baba me t'krku, moj nusja jon...."; "Ju ma pai faqen e bardh, o dajat ton!/
Q keni begenis e keni ardh,o dajat ton...."; "Mos maj mall, mos maj kujdes,

o dhandrri jon!/ Se un nusen ta njoh vet, o dhandrri jon..." e t tjera si kta,

por ka edhe nga ato kng q prsritet dy her gjysma e dyt e vargut, apo edhe
si refren dueti si:"nana ime/...bija ime/..." e kshtu me radh dukuri t tilla. Kto
dukuri jan mjaft t dukshme n kngt polifonike, ndaj dhe them se elementi i
ngjashm padyshim sht i pranishm dhe ekziston n formn e vet origjinale.
Kjo flet qart pr karakterin mbarkombtar t tyre. Pr nga ana muzikale nuk
mund t flas dhe kt mund ta shtjellojn specialist t asaj fushe.
N shumicn e rasteve n ndrtimin e ktyre kngve sht prdorur
strofa e bardh me vargun tetrroksh, por her-her sht kombinuar edhe me
dymbdhjet rrokshin e nganjher edhe katrmbdhjet rrokshi. Rimat jan
prdorur zakonisht AA BB. Krahas vargut tetrroksh, sht prdorur edhe
gjashtrrokshi. Shumher sht prdorur strofa. Gjatsia e strofs ka pasur
variacione n numr vargjesh dhe nuk ka nj rregull strikt. Disa raste ka qen
prdorur strofa me pes vargje, por edhe me gjasht, shtat, tet e me
dymbdhjet ku mund t llogaritet nj varg e gjysm pr dy vargje. N mjaft
raste sht prdorur strofa tre vargshe si tek knga Smarr kovain,Shkon
nilbardha npr Dri,More filxigeni i njom,A ke ba vend pr mu, A
terdhi mir?, Kush ta hjek kunorn?, Moj farfuri,Po tbaj rixh, Moj e
mira ni e dy, Moj nuse po tthrret vojvoda, O dhandrri jon, Kush po del
n mal me gju?. Gjithashtu vendin m kryesor e z strofa katrshe, por n
shum raste sht prdorur strofa pesshe si tek kngt: Dy ardaqe mollamolla,Kena ndi se ke shyqyr, ou moj nuse, ou, moj bij!, ka tka
balli?, Po thot nusja jam e mir, Po lyp nusja me ngran, Dil, moj
nan!, Ka ra dielli me perendu, Lehi qeni, krisi gardhi,Npr dasma jam
rritun-o, Ti, moj drandofille, Hajde nuse!, Po thot baba i lumi un. Nj
vend t dukshm zn edhe kngt me strofa gjashtshe si:T morm
nuse,Prej Masasit tMalit tZi, Nusja sa ni qytet, Moj nuse zylyfepik,
Tiriri, sokol i malit dhe Fryni era, lujti mandin. Por gjithashtu edhe strofa
shtatshe sht prdorur jo rrall si tek kngt:Mori vash shamin e
bardh,Moj unaza rreth me ar, More filxigeni i njom, Dil, moj nan!, si
dhe Fryni era nshtek toborrit. Gjithashtu kngt me strofn tetshe jan
prdorur n disa raste si:Tiriri, moj tiriri, A je ba gati, moj nuse?, Mori
kumbulla rraboshnjake dhe Lumi ti, more lejlek!. Edhe strofa dyshe sht
prdorur n ndonj rast si: Ec ka i kam!, Nusja shtatin si selvi dhe Rash
n shartashi. Knga M marto! ka nj paraqitje t veant. Kjo kng fillon
me nj gjysm vargu q sht gjithashtu dhe gjysma e dyt e vargut. Duke e
quajtur varg kt gjysm vargu, pasi ashtu trajtohet, kjo kng inkuadrohet n
strofa dhjetshe. Kjo dukuri kur knga fillon me gjysmn e dyt t vargut jan
dukuri q hasen jo edhe aq rrall si tek knga:Nar me korr, Njatje posht-o
ndr kallama e t tjera.
Ashtu si e cilsova edhe m sipr, ana gjuhsore e ktyre kngve sht
veori dalluese se sht prdorur gegnishtja dhe kryesisht dukurit
karakteristike zadrimore. Tingulli sht prdorur mjaft rrall pr t mos

thn fare. N shum raste, kur ka qen e domosdoshme pr gjatsin e vargut,

ose sht prdorur zanorja e, por edhe i sht shtuar vargut n fund nj o
ose nj e. Po kshtu sht preferuar t zvendsohet e superohet me
prdorimin e zanoreve t gjata. Gjithashtu, shpesh n ndonj fjal t vargut
shpesh preferohet t shtohet nj rrokje tepr si: shkon pu(ju)lbardha np(je)r
Dri, bab(je)loci on dha(je)nti etj.. Zona e Zadrims nuk e ka pasur n natyr
prdorimin e diftongjeve ua, ose ue, por zanorn e theksuar u si me shku,
me punu, me gju, ndigju, me shiku, me kndu, me diftu, me vallzu e shum e
shum raste t tjera. Gjithashtu, edhe disa fjal q gjuha letrare dhe n shum
zona t tjera pr rreth Zadrims shqiptohen me n n gjuhen e zons
shqiptohen me nd si fjala mand, prende, sonde, tamand, apo
ndarku pr ngarku e ndonj tjetr. Duhet shtuar ktu pr kt dukuri se
kombinimin+d n shqiptimin e zadrimorve sht gati krejt ndryshe nga zonat
e tjera se merret si nj bashkttingllore e vetme. Pra shqiptohet krejt si nj
bashktingllore e vetme duke ja zbehur, madje, m plqen t them, duke ia
hequr fare karakterin plcit bashktingllores d. Po kshtu edhe fjala njal
pr ngjal, ngjat pr ngjat, njaty pr aty, njatje pr atje, zjarm
pr zjarr, a pr ka, ri pr rinj,nadje pr mngjes, njate pr
at, rika pr rosa, dveta pr pyeta, kija pr qingja, i pr nj,
vek pr vegj, mrame pr e fundit, njaj pr ai, izet pr njzet,
kjaj pr qaj e shum raste t tjera. Ktu duhen shtuar edhe variantet e
rgjuara t fjals kur bien mjaft zanore apo edhe bashktingllore n fjal t
ndryshme si: mram, mrenda, kamn, bash pr bfsh, zash pr
zn e tj. Gjithashtu duhet thn se turqizmat jan prdorur dendur edhe n
kng, ashtu si edhe n t folurin e prditshm. Duhet thn se edhe kngt q
mendoj se jan t huajtura nga zona e treva t tjera, jan asimiluar dhe shkrir
me fjalorin autokton t zons. Mendoj se nuk sht edhe aq e rndsishme ti
bj nj analiz e paraqitje t hollsishme ksaj gjje, prandaj nuk po ndalem t
vazhdoj m tej n kto fakte duke i paraqitur nj e nga nj t gjitha, pse ato jan
t shumta. Un jam prpjekur t paraqes ktu formn dialektore t t folurit n
shumicn e teksteve t kngve, pikrisht ashtu si n t vrtet jan shqiptuar,
pa marr mundimin t paraqes formn e norms letrare t shqips. Mendoj se
sht krejt normale t paraqiten n formn e tyre origjinale t t shprehurit t
tyre dhe jo t rregulloj formn letrare t tyre.
Mendoj se sht me rndsi t paraqes n prgjithsi si ka evoluar dasma
zadrimore dhe si ka ndikuar kjo dukuri n fondin e kngs s saj. E kam cilsuar
shkarazi edhe m lart se dasma ka evoluar e ndryshuar nga periudha n
periudh, por ndryshimet m thelbsore filluan aty nga mesi i viteve 70, ose m
s shumti, nga fundi i ktyre viteve. Por nuk mund t themi aspak se ndryshimi
ka filluar vetm aty dhe jo m prpara. Dalngadal ndryshimet kan nisur koh
pas kohe edhe m prpara, por jo me hope drastike. Edhe para viteve 70 dasmat
filluan t bheshin n dit t diela dhe jo n t hnash e kjo pr arsye se
kooperativat bujqsore nuk lejonin mungesa n pun n dit jave. Shpesh edhe

t dielat ishin t zna me pun e me aksione, por pr dasmat ishin t detyruar t

bnin lshime dhe kto gati si me zor t madh. Gjithashtu, kolektivizimi i
bujqsis dhe i blegtoris e reduktoi n mnyr drastike mundsin e sigurimit
t harxheve t dasms. Gjithashtu edhe ndalimi i fes dhe mbyllja e kishave
ndikoi n disa rite q lidheshin me fen dhe kishat n prgjithsi. Kjo ndodhi
para viteve 70, aty nga gjysma e dyt e viteve 60. Por edhe m prpara kishte
mjaft rrethana q kishin ndikim mjaft t dukshm n evolimin e dukshm t
tradits. Mbyllja e vendit me botn, vet sistemi komunist, kolektivizimi i
ekonomis fshatare, mungesat e shumta n ekonomin fshatare, varfrimi dhe
shtetzimi i pasurive t shtresave t pasura dhe t mesme dhe barazitizmi i
gjith fshatarsis n kufijte e varfris e mjerimit kan ndikuar s teprmi n
reduktimin drastik t mundsive pr t zhvilluar nj dasm t gzueshme e t
bollshme sipas traditave. Duke qen se mishi q ishte produkti kryesor pr
dasmn tashm ishte me pakic t theksuar, filloi t reduktohej ndjeshm numri
i mysafirve e t ftuarve dhe jo vetm; edhe disa etapa t dasms filluan t
reduktohen e t menjanohen.
Mungesa e kuajve t shals, por edhe prmirsimi i suprstrukturs me
rrug e mjete t reja udhtimi, ardhja e nuses filloi t bhej me mjete m
moderne. N fillim me kaloshina e sharapajka n munges t kaloshinave. M
von me makinat e transportit t kooperativave bujqsore, q nuk ishte edhe aq
e leht t merrej leja e prdorimit t tyre, plus pagesat e kripura. M von, pas
viteve 80, aty nga fillimi i viteve 90, kur u prishn ekonomit kooperativiste
dhe Shqipria u hap me botn, njerzit filluan t sillnin autovetura dhe kto
zvendsuan kaloshinat, sharapajkat apo kamiont e transportit t mallrave.
Gjithashtu, sofra u zvendsua me banketin e kjo kishte filluar q nga vitet 80 e
m pas. Dhndurrt filluan t shkonin vet s bashku me krushqit pr t marr
nuset e tyre dhe nuk ishte m herezi e tabu kjo gj. Nuset nuk kishin m
mundsi t bnin pajn e zakonshme edhe pr mungesn e kohs, por edhe t
materialeve t nevojshme, filluan ti zvendsonin ato gjra t duhura pr pajn
e tyre me gjra tregu t blera n dyqane si peshqir faqesh, shami duarsh, orape
burrash(kto pr dhuratat q duheshin br), copat pr rrobat e t gjitha sa
duheshin. N pjest e shenjit q i ohej nuses, zuri vend edhe ora e dors dhe
filluan edhe mjaft aksesor q filluan t shtoheshin koh pas kohe. Telashet,
ama, nuk u reduktuan, por u shtuan, se dyqanet ishin mjaft t varfra dhe nuk
mund ti plotsoje t gjitha krkesat q kishte dasma e martesa. Ktu bhet fjal
pr vitet e diktaturs. Jo pa vend qarkullonte shprehja: Uji tuj u shterr e
njerzit tuj u mbyt mrenda. Q donte t thoshte se vendi sa vinte e varfrohej,
por njerzia sa vinte e i shtonte pidatet e zakonet e tyre robruese. Shtonte dikush
nj gj m tepr nga t tjert se i kishte mundsit, ndoshta, por t tjer edhe pse
nuk i kishin mundsit, duhej ta bnin at gj, se nuk donin t mbetnin pas t
tjerve. Pr t prgatitur shenj e dhanti duhej vrapuar sa andej kndej npr
dyqane, ku sigurisht ato t zons as q bhej fjal ti kishin, madje nuk i gjeje as
n qytete. Telash i madh ishte gjetja e ors s dors e cilsis q krkohej e

nganjher, as ato me cilsi fare t dobt nuk gjendeshin. Gjithnj sht fjala
para vitit 91, se pastaj tregjet u mbushn, por parat si gjithnj mungonin. Dita
e leis, pothuajse u hoq fare. Edhe vaktet u reduktuan deri sa shkuan e
prfunduan vetm n nj t vetm n vitet e fundit, nga q dasma tashm u
zhvendos nga shtpia n lokal, por edhe kur bhen n shtpi, prsri nj vakt
mbetet. Tashm detyrat e fisit dhe t kushrinjve i zvendsuan telefonat, ftesat,
kuzhiniert e kamariert e pajtuar me para e shum gjra t tjera. Sofrat e
dikurshme edhe n kushtet e shtpis u zvendsuan nga banketi me tavolina
dhe dhomat tashm u improvizuan npr oborre apo lndina me adra t
improvizuara apo edhe t marra me pages nga njerz q e kan kthyer n
bisnes. Por m s shumti n koht e fundit jan t preferuara lokalet dhe kshtu
dasma kryhet ve me nj vakt dhe pa ato ritet dhe etapat e mhershme. T gjitha
kto ndryshime q cilsova m lart kan ndikuar shum edhe n fondin e
repertorin e kngs s dasms.
Tashm veshjet e nuses si dhe aksesort e prdorur nga ajo, jo vetm q
ndryshuan, por filluan t pasurojn edhe fjalorin e kngve. N kng, n vend
t koretit u fut fjala vel e u shtua ora e ndonj aksesor tjetr. Vendin e kalit me
shal(kalit t bardh) e zuri makina me lule. Por ama edhe kngn gojore t
grave e vajzave dhe t t gjith dasmorve e zun orkestra dhe kngtar t
pajtuar dhe q n repertorin e tyre sillnin lloj-lloj kngsh q shrbenin pr t
argtuar t rinjt e pasionuar pr t hedhur valle, por edhe pr t shurdhuar nga
vesht pjesn tjetr t dasmorve. Sigurisht, kngs tradicionale iu b nj atentat
vdekjeprurs q e oi gradualisht drejt varrit dhe harress. N mungesn e
orkestrave dhe kngtarve, si dhe m s shumti edhe t parave t mjaftueshme,
ato u zvendsuan me DJ q edhe kta kishin repertore nga m t ndryshmet,
por jo ato tradicionalet. Q edhe kta kishin e kan pr detyr shurdhimin e t
pranishmve dhe argtimin e t rinjve pasionant. Gjithashtu, edhe ditt e
dasmave filluan t ndryshonin n varsi t, kuzhinierit; orkestrs apo DJ; t
lokalit e shum arsye t ndryshme. Edhe n rastet kur njra pal e siguronte
ditn tradicionale ideale, mundej q pala tjetr nuk mund ta siguronte, kshtu q
duhej gjetur dita e mundshme e prbashkt, ku mund t siguroheshin,
mundsisht, t gjitha. N fakt, kto dukuri q sapo prmenda i kam cilsuar
edhe n pjesn hyrse, por i riprsrita n mbshtetje t ides s ndikimit t
rrethanave dhe kushteve n kngn e dasms.
Si shtes e t gjitha sa prmenda m sipr dua t shtoj se knga e dasms
zadrimore, pr aq koh sa ishte gjall, gjithnj ka ndryshuar dhe sht pasuruar
me elemente t reja. E kam prmendur edhe m sipr se kushtet dhe mundsit
ndryshuan n drejtimin e kryerjes s ritit t dasms edhe n Zadrim si kudo.
Diku ndryshuan pr mir e diku ndryshuan edhe pr m keq si pasoj e varfris
s prgjithshme n t gjitha kuptimet dhe nocionet e ksaj fjale. N kng
filluan t zvendsoheshin mjaft emrtime e t futeshin mjaft t tjera si
elemente t reja. Emra si kali i shals u zvendsua me makin, koreti,
me veli e mjaft t tjera, por u dukn edhe fjal t tjera si ora, lule e shum

t tjera q filluan t futen si elemente t reja q filluan t prdoreshin dhe q m

prpara skishin qen t tradits. Ora nuk ka qen pjes e nishanit apo t shenjit
dikur, por as zbukurimet e kalit me lule, ve m von filluan t zbukurohen
makinat q shkonin t merrnin nuset. Po t vihet re me kujdes prdorimi i
fjalorit, mund t dallojm qart se cilat kng kan psuar ndryshime dhe jan
knduar m von e cilat kan qen knduar m hert. Natyrisht, kur nusja kishte
ardhur me vel e veshur n ditn e saj t martess, nuk mund t prmendej m
fjala duvak, koret, boe apo shami, por fjala vel. Gjithashtu, nuk mund t
prmendej n kng fjala mhyr kur vendin e tij e zuri unaza, apo t
prmendejhajmolia kur m nusja as q e dinte tashm se far ishte ajo l
pastaj ta kishte vn, apo kryqi q u ndalua rreptsisht nga diktatura me
ndalimin e besimit fetar. Gjardaleku apo stringlat zbukuruese me lira e grosh
nuk prdoreshin m dhe skishin pse t prmendeshin. Po kshtu edhe pamja e
jashtme u pasqyrua me ndryshimet q psoi. Nusja nuk i bnte m zylyfet, por
rregullohej e krihej n nj mnyr krejt t re dhe sipas tradits qytetare e
moderne. Pra, nuses q ishte veshur me vel e kuror dhe q flokt i kishte
krehur n mnyr moderne e me kaurela, nuk mund ti thuhej m Moj nuse
zylyfe pik, pasi mund t dukej mjaft qesharake pr at q mund ta kndonte.
Edhe peshqiri harkat apo rrobat e tjera tradicionale nuk ekzistonin m dhe nuses
nuk mund ti kndohej m pr kto veshje e aksesor. U duken fjal t reja si
ishte fjala papue apo kpuc me taka, apo sandale dhe jo m kpuct e kuqe.
U prdorn edhe fjala bakami apo buzt e kuqe t cilat nuk kan qen tradit
e zons, madje n hershmri, as edhe e mbar kombit dhe mendoj se si tradit ka
ardhur nga vende dhe popuj t huaj. N konceptin popullor, kur ndonj femr
kishte guxuar t lyhej apo t bnte buzt me ngjyr t kuqe, t moshuarit
thoshin gati si me prmim: Asht ly e prly si bullat duke nnkuptuar ktu
grat e qytetit me besim musliman. Pra mendoj se ka hyr n jetn dhe kulturn
popullore n fillim t asaj t qytetit e prej ktu edhe n fshat nga pushtimi turk
kjo mnyr e zbukurimit t femres. Ka qen tradit lyerja e flokve t femres
me ngjyr t zez t shndritshme, ashtu si edhe e kam cilsuar m sipr, por
vetm kaq. Ndarja e flokve mbi ball me dy pala dhe krijimi i nj qemeri t
hijshm mbi ball ishte nj tradit e veant dhe krejt unike pr zonn e
Zadrims. Kto gjra ia jepnin mjaftueshm hijeshin nuses zadrimore, ndaj dhe
nuk prdorte mjete t tjera kimike pr zbukurim, edhe pse nuk i kishte tradit,
por ndoshta edhe pse nuk njiheshin. Mbase edhe mund t prdorej ndonj locion
i prgatitur me ndonj bim, ndoshta me kokrrat e shegs, mjaft tradicionale pr
Zadrimn si bim, a dika tjetr pr tu dhn ngjyr t kuqe mollzave t
faqeve, por n dijenin time nuk ka qen dhe nuk ka ekzistuar si tradit e zons.
Prsa i prket ndarjes s pals s flokut mbi ball, mund t them se duhet t ket
ardhur duke u br gjithnj e m fine. Kjo duket tek disa foto t hershme marr
nga arkivat e Marubit apo t fotografve t tjer t hershm dhe krahasuar me
foto t mvonshme marr n koh m t reja.

Prsa i prket kngs tradicionale popullore, nuk jam m i sigurt n se

ka mbetur ndonj shenj e gjall prej tyre. Nuk jam fare i sigurt n se dikush
kujtohet dhe di sakt ndonjrn prej tyre, aq m tepr, nuk jam fare i sigurt n se
e kndon ndonjrn prej tyre n dasma q bhen n ditt e sotme. Duke pasur
parasysh kto gjra e kam quajtur si obligim ti bj nj ekspoze nderi asaj q ka
qen nderi yn pr shum koh brez pas brezi dhe q na ka mbushur me krenari
t veant. Un, padiskutim q ndihem, jo vetm i privilegjuar q jam bir i
popullit t asaj zone t mrekullueshme dhe me tradita e zakone jashtzakonisht t
pasura e t shkelqyera, por edhe mjaft krenar dhe njkohsisht edhe borxhli ndaj
saj.
Ktu m posht po paraqes disa ilustrime pr ritualin si dhe kostumin
popullor t nuss zadrimore n ditn e dasms.
Ilustrime

Si shihet ktu, megjithse fotografia sht shum e hershme dhe jo me ngjyra, dallohen qart
aksesort e veshjes s nuses(shamiat,kryqi dhe hojmalia, kpuct karakteristike, fodullet,jeleku me
sumbullat prej filigrami, gjerdani i fytit e gjardaleku. Ktu mungon kurora e ballit, pasi me sa duket
fotografia nuk sht marr n ditn e martess, por nj apo disa dit m pas, ndosht kur nusja ka
shkuar t vr kunor n gjendjen civile q mund t bhej dy apo disa dit pas dits s dasms.

Gjithashtu, edhe veshja e vajzs q shoqron nusen paraqet karakteristika t veanta n veshjen e
vajzs zadrimore.

Si shihet ktu dallohen mir pjesa m e madhe e aksesorve t nj nuse

zadrimore duke ln mnjan kurorn e ballit. dika tjetr q paraqitet aty jan
edhe uratt q jan pjes e pajs s nuseve dhe q ktu jan vn edhe si
aksesor. kjo nuse nuk sht fotografuar n ditn e martess, por disa dit m
von, ndoshta t nesrmen e dasms.

pamje e prgjithshme e aksesorve t nuses zadrimore. mungojn kryqi dhe

hojmalia

Disa nga aksesort e zbukurimit t nuses n ditn e dasms.

Ktu shihet qart mnyra e paraqitjes s grshetit tek gruaja mirditore si dhe vendosja e
shamis s koks ndryshe nga peshqiri i grave dhe nuseve zadrimore.

Gjithashtu n kt fotografi shihet edhe nj karakteristik dalluese. Gruaja

mirditore n vend t bohes s kuqe vendos stravecat e kuqe t cilat dallojn n
ngjyra sipas moshs s saj. dallimet mund t shihen m qart n se vrehen dhe
krahasohen me fotografit e msiprme t nuseve dhe grave zadrimore. N t
majt paraqitet veshja e gruas s re mirditore, ndrsa n t djatht nj nuse
zadrimore disa dit pas dasms. Dallimet jan mjaft t qensishme. Shiko m
posht.

Edhe ktu dallimi sht qartsisht i dukshm, qoft n veshje, qoft n krehjen e flokve.
Tek nusja zadrimore duket qart ndarja e flokut mbi ball si dhe nxjerrja n pah e
zylyfve t zeza. Tek nusja mirditore floku sht thurur grshet dhe nuk sht ngjyer me
t zeza, por ngjyr kaf t elt q, gjithashtu, mund t jet ngjyra origjinale e flokve,
ose e stiluar. Grsheti ktu mund t mos jet nga flokt e nuses, por I paraprgatitur q
m par nga flok t tjer.

Anteria

jeleku n dy variante

Fu ta

hojmali

gjardaleku variant

Ktu jan paraqitur foddullet t bra me filigram

si dhe gur xhevahiri

gjardaleku(i punuar me filigram dhe para sermi ose ari si

dhe gur xhevahiri t ngjyrave t ndryshme

vekt

Momente t veanta t prgatitjes s rrobave apo takmeve zadrimore shtpiake

me vek

Foto t vjetra nusesh me koret e shamia. Fotot jan kthyer me ngjyra me

fotoshop.

Nusja n ditn e dasms e shoqruar nga dy gra dasmore.

Fmij t vegjl me kostume popullore. Vajza ktu sht veshur si nuse

zadrimore

tip arkash t nuseve dhe grave zadrimore

Prmbajtja
Hyrje
1
25
2
25
3
25
4
26
5
26
6
26
7
27
8
27
9
27
10
28
11
29
12
29
13
29
14
30
15
30
16
31
17
32
18
33
19
34

asht

ky

diell

Shum

Ka

falmeshndet

shamin

morm,

nuse,

Dy

ardaqe

Osaman,

Kena
Po

delja

mal,

dali

ndi

se

ke

kndojn

Mor

shtat

zamaku

Broj

nj

Moj
i

Moll

e
e
Brof

rud
hana
shuqyr

bardh
i

ni

bardh

pllum(variant)

syzez,

Na

morm

bylbylat

pllumb

Broj

bardh

molla-molla

moj

Ulu,

niktu
telegram

nusja

vash

kenka
nusja

Mori

Moj

po

shyqyr

Ka

1
shndrit

moj

vetullnjal

ra

gjethi

huderas

kuqe

top

sheqere

nkrye

tlivadhit

mira
n

kamb

20
Atje
posht-o
nder
kallama
34
21
Me
dhen
me
dhi
36
22
M
marto
37
23
Krcen
lepri
bisht
n
bisht
38
24
Dola,
moj,
dola
39
25
Lumi
un
jeleku
i
nalt
39
26
Moj
mahall
e
keqe
40
27
Marshallah
dhantia
jon
41
28
Shkon
nilbardha
npr
Dri(n
dy
variante)
41
29
Shkon
pulbardha
npr
Dri
41
30
Shkon
pulbardha
npr
Dri(variant)
42
31
Mir
se
vjen,
o
pajaxhi
42
32Tiriri,
moj,
tiriri
42
33Tiriri,
konopi
i
arit
43
34
Sa
bukur
43
35
Shtrona,
hake
44
36
Moj
syzez
vetullkunor
44
37
Fryni
nj
freski
e
holl
45
38
Mori
drandofilja
e
bardh
45
39
Prej
Masasi
tMalit
tZi
45
40Moj
e
bardh
si
leter
46

41Moj
unaza
rreth
me
ar
46
42
More
filxigeni
i
njom
47
43
More
filxigeni
i
njom(variant)
48
44
Ku
e
verove
veren-o
48
45
Ku
e
verove
veren-o(variant)
49
46
Shtat
a
tet
elin
gonxhet
49
47
A
mban
mend
ti,
more
djal
49
48
Vishen
vajzat
kuq
e
bardh
50
49
Moj
nuse,
kunata
jon
50
50
A
je
ba
gati,
moj
nuse
50
51Smarr
kovain
51
52
Udha
e
mbar,
o
thirrsat
ton
52
53
Ma
ke
u
thirrsin
budall(n
dy
variante)
53
54
Ma
ke
u
thirrsin
budall(variant)
53
55
Ju
ma
pai
faqen
e
bardh
54
56
Kush
asht
ai
q
vjen
me
dash
54
57Mirmrama,
o
i
zoti
i
shpis
55
58
A
e
din
pse
kena
ardh
55
59
Udha
e
mbar,
o
krushku
i
par
56
60
*
*
*
(variant)
56
61Shkojshin
krushqit
56

62uo,
moj
bij
56
63Variant
57
64Ka
il
mali
xhanxhafil
57
65
a
kan
krushqi
57
66
Karajfil
i
bardh
58
67
*
*
*
variant
59
68
Ec
ka
i
kam
59
69
Sa
bukur
na
ka
dal
nusja
60
70Pse
mke
than
60
71
Nusezo,
lulezo
61
72
ka
tka
balli
q
po
tshndrit
61
73
Po
thot
nusja
jam
e
mir
62
74
Mori
lulja
e
frashnit
t
bardh
62
75
Nusja
shtatin
si
selvi
63
76
Nusja
jon
e
mir
63
77
Po
lyp
nusja
me
ngran
64
78
ka
kan
nuset
64
79
Kaden
nusja
65
80Endi
mendra
65
81Fryni
era
rrzoi
molln
65
82Dil,
moj
nan
65

83Dil,
moj
nan(variant)
66
84
Mori
lulja
e
blinit
66
85Moj
meranxhe
67
86
variant
67
87Mori
lulja
e
portokallit
67
88Paska
nusaj
petka
ttrasha
68
89
Ka
ra
dielli
me
perndu
68
90
ka
ke
nuse
q
kjan
me
lot
68
91
A
ke
vend
pr
mue
69
92
variant
69
93
Lumja
ti,
moj
nusja
e
bukur
69
94
Atje
nalt
69
95
Lehi
qeni
69
96
Nusja
jon
doli
si
zan
70
97
Ligjeron
nj
qingj
i
njom
70
98
Nusja
ndej
nkarrike
70
99
Moj
nuse
lule
limoni
71
100
A
terdh
mir
se
terdha
un?
71
101
Nusja
e
madhe
sa
i
qytet
71
102
Kunorn
q
mpaska
nusja
72
103
Kunorn...(variant)
72

104
72
105
73
106
73
107
73
108
74
109
74
110
74
111
75
112
75
113
76
114
76
115
77
116
77
117
78
118
78
119
79
120
79
121
79
122
80
123
80
124
80

Kush

ta

hjek

Kush

kunorn

Moj

bani

zylyfepik

nuse

Moj

zylyfepik(variant)

nuse

qafn

*
nuse,
po

Mori

e
e
i

rixha
rraboshnjake

nshtek
mira

mir
kndojm

e
po

ksaj

dasma

Tiriri,

sokol

Ti

toborrit

nji
pse

Npr

Ra

tbaj

era

Moj

Moj

farfuri

kumbulla

Fryni

Po

moj

nuse

Moj

gastare

Moj
Moj

nuse

nuse

Moj

dy
mendon

nuses

ton

jam

rritun

malit

moj
e

ty

drandofille

mira

vetullkunor

Nn

lajthi

Andej

detin

Fryni

era

rrezja

shndriti

odn

125
81
126
81
127
81
128
81
129
81
130
83
131
83
132
85
133
85
134
86
135
86
136Lot
86
137
87
138
87
139
87
140
88
141
88
142
89
143
89
144
89
145
90

Shkaprceva
Po

dy-tri

ban

vozga

Moll

dhe

tfikut

larg

Meremja

Kur

ftu

hije

Moj

ciriri

Nn
ku

male

Rexh

rash

Xhamadani

ku

Mehmetit

turkut

borxh

kapak

me

Linxhe

tra

shamija

Linxhe
Lot

belholla

nji

Ku

bukura
kje

Shum
Bini

ni

me

fllanx,

Ka

moj
me

vasha

on

fllanx

pluhun
mram

bardh

deti

hova-hova
kunata

era
Nn

moll

prita

Dy
Fryni

moll

ik

rruga

karajfili

Po

ran

ka
ni

oborri
land

146
90
147
90
148
91
149
91
150
91
151
91
152
92
153
93
154
93
155
93
156
94
157
94
158
94
159
94
160
94
161
94
162
95
163
95
164
95
165
96
166
96

Moj

syzez

Paska
N

mbledh

vesh
ni

nusja

mal

dy

san
papue

edha

ni

bashk

mal...(variant)

hajde

nuse

Moj
Kush

zog-e

solli

kt

konak

Moj
Sonte

asht

nuse
e

mbramja

Sheg

Rash
Po
Nusja

Po

nat
aml

shartashi

vijn

krushqit

rri

shkall

Ku

mje

nis

Mos

maj

mall

na

vjen

kalaj

me

dru
Variant

Me
Ma

jelek
pai

Dalngadal,
Dhandrri

me

brandavek

faqen
zogu
jon

e
i
merr

bardh
shkodranit
sulltan

167
Moj
nuse,
po
tthrret
vojvoda
97
168
Pothot
baba,
i
lumi
un
97
169
Nusen
ton
e
mson
e
ama
98
170
Rri
mos
qaj,
moj
drandoshore
98
171
T
morm
nuse,
st
lam
atje
98
172
a
mje
djerr
98
173
Moj
nuse,
moj
mendjemadhe
99
174O
dhandrri
99
175Lumi
ti,
more
lejlek
99
176
Lumi
ti
more
lejlek( variant)
100
177
Moj
nuse,
mos
u
krenu
100
178
Lumi
ti,
more
zamak
100
179
Moj
kadife
gonxhemadhe
100
180
Kush
po
del
n
mal
me
gju
101
181
Vishi
teshat
e
dhandrris
101
182
Po
thot
baba
lum
e
lum
101
183
Moj
nuse
q
erdhe
mram
102
184
Merr
bolieren
shko
n
kru
102
185
Po
bien
shiu
vija-vija
102
186
Ku
mi
rrite
flokt
e
gjata
102
187
Qenka
rafti
i
nuss
ton
103

188
Variant
103
189
Baba
vjehrr
pret
ni
ka
103
190
Daja
lshon
flori
103
191
Pse
i
ke
lshu
syt
prtok
103
192
Shkon
syzeza
nar
me
korr
104
193
Vjen
behari
104
194
Nipi
te
daja
si
pllumi
105
195
Moj
nuse,
mos
kjaj
te
shpia
105
196
Eja,
o
djal
i
ri
105
197
Na
i
ka
ra
rrethi
kusis
105
198
Akshixhiut(kuzhinierit)
106
199
rakixhiut
106
200kafexhiut
106
201Katojsave
106
Analiza
dhe
komente
107
Ilustrime
e
figura
114