WIEDZA O KULTURZE

1.
Pojawienie si terminu Antropologia : (1787, A.C.de Chavannes) w eseju o wychowaniu
intelektualnym zaproponowano wydzielenie nowej gazi nauki.
Ewolucjonizm w antropologii:
Lewis Henry Morgan, E.B.Taylor, J.G.Frazer
kultury rozwijaj si w czasie, ku coraz wikszemu skomplikowaniu
kultury pokonuj kolejne stadia rozwoju
Edward Taylor i jego definicja kultury (1871):
Kultura, czyli cywilizacja w szerokim znaczeniu etnograficznym, jest zoon caoci, ktra
obejmuje wiedz, wierzenia, sztuk prawo, moralno, zwyczaje i wszelkie zdolnoci i nawyki
nabyte przez czowieka jako czonka spoeczestwa
W 1952 roku Alfred Kloeber i Klaud Kluckhow zademonstrowali a 150 rnych definicji kultury.
6 typw definicji kultury:

opisowo wyliczajce
historyczne
normatywne
psychologiczne
strukturalne
genetyczne

Kultura symboliczna (duchowa):

Zwizana z zaspokajaniem potrzeb wyszego rzdu (wiat wartoci etycznych i estetycznych)
obejmujcych takie pojcia jak jzyk, obyczaj, sztuka, religia, filozofia, prawo, magia i inne.
Wymaga zrozumienia konwencji (regu kulturowych).
James George Frazer : Zota ga 1890; Kontynuacja modelu ewolucji kulturowej
Typy kultury:
magiczna (dziko / polowanie);
religijna (barbarzystwo / hodowla);
naukowa (nowoytna, europejska / cywilizacja)
Na zielono: stadia rozwoju ludzkoci wskazane przez Monteskiusza w XVIII wieku

Bronisaw Malinowski Argonauci zachodniego Pacyfiku :

zalecenie dla antropologw, aby opuci teorie snute w gabinetach na rzecz praktyki
zdobywanej w terenie
teoria funkcjonalistyczna
metoda obserwacji uczestniczcej
uznanie odmiennoci
Antropolog skupia si na caoksztacie dziedzictwa spoecznego, czyli kulturze, ktra:

jest caoci
jest wewntrznie zintegrowana
jej elementy peni funkcje swoiste
suy zaspakajaniu ludzkich potrzeb

Funkcjonalizm strukturalny w antropologii spoecznej : A.R.Radcliff-Brown (1881-1955)

o zjawiskach spoecznych jako trwaych systemach adaptacyjnych (wzajemnego
przystosowania i integracji)
Adaptacyjny ukad kultury skada si z wzajemnie na siebie oddziaywajcych elementw:

ekonomiki
pokrewiestw
polityki
religii

System spoeczny:
struktura spoeczna
praktyki spoeczne
sposoby mylenia i odczuwania
Psychologia i kultura ma drugorzdne znaczenie wobec mechanizmw spoecznych.
Historyzm w antropologii:

Nie mona zrozumie kultury bez kontekstw historycznych

Franz Boas (1958-1942) pisa o kulturach, a nie jednej kulturze.
Rozwin si relatywizm w antropologii
E.Sapir podwaliny pod lingwistyk kognitywn (poznawcz)

Konfiguracjonizm (F.Boas) :
Kultura jest caoci, ktra rzdzi si wasn logik. Nie jest zbiorem przypadkowych cech, lecz
okrelon konfiguracj, wzorem, w ktrym wszystkie elementy skadowe s ze sob powizane.

2.
Benjamin Lee Whorf :
Jzyk nie jest tylko rodkiem porozumiewania si ludzi, ale zawiera w sobie okrelony obraz
wiata, bo wiat mylowy czowieka jest cile powizany ze struktur jego jzyka.
Nie ma jzykw prymitywnych, cho kady jzyk faworyzuje pewien jeden okrelony sposb
pojmowania wiata (nakada siatk poj). W pewien sposb jzyk ksztatuje psychik czowieka.
Cechy definicyjne jzyka ludzkiego [Hockett (1968)] :

dwupoziomowo
produktywno
arbitralno (de Saussure)
niecigo
semantyczno
naduywalno

Sapir : Kada myl daje si wyrazi w jzyku

Antropologia strukturalna (Claude Levi-Strauss): wyrnieniem kultury jest jzyk
Strukturalizm:
System regu struktura waniejsza ni dziaanie w niej przebiegajce
Ferdinand de Saussure : langue (jzyk, reguy, ponadjednostkowy system znakw)
Paralele (mwienie, akt werbalizacji); jzyk staje si substytutem dowiadczenia
Levi-Strauss:
Od zwierzt wyrniaj nas:
uywanie ognia w zwizku z poywieniem
uczucia w seksualnoci
zabiegi symboliczne na ciele
Rnimy si od innych:
jadem
zwizkami pci
ozdabianiem ciaa
Trzy sfery tabu:
poywienie

 seks
nago
3.
Antropologia refleksyjna
Jako nurt wspczesnej antropologii w istotny sposb zainspirowany postkolonializmem powstaa
w okresie przeomu postmodernistycznego (antropologia refleksyjne jest take postrzegana jako
nurt antropologii postmodernistycznej).
James Clifford, George Marcus; Writing culture
James Clifford
Kopoty z kultur
Pokazuje jak wspczesna kultura jest obecnie w mniejszym stopniu miejscem rde
i zakorzenienia a bardziej transakcj, przekadaniem i przeszczepieniem. Clifford poddaje prbie
globaln wspczesno.
O autorytecie etnograficznym
1900-1960 umacnianie si autorytetu etnograficznego (Malinowski i Radcliff-Brown); nowa
koncepcja obserwacji uczestniczcej uznana jako norma. Autonomizacja autorytetu opartego na
dowiadczeniu.
1960 Negacja kreacji opartej na dowiadczeniu.
Jako mona przetworzy niezdyscyplinowane dowiadczenie na autorytatywne pisemne
sprawozdanie?
Wydarzenia staj si notatkami, a wic subiektywizm jest przekazem.
Naley mwi o dialogu, a nie o istniejcej jednej prawdzie o lokalnoci.
Etnograf, mimo e bezporednio uczestniczy i tak przepuszcza wydarzenia poprzez swj filtr
kultury.
Clifford za Paulem Ricoeurem wspomina o zamianie dyskursu w tekst; ywe dowiadczenie musi
oderwa si od dyskursu, ktry ze swej definicji nie przekracza konkretnej sytuacji.
Podejcia w interpretacji sztuki prymitywnej:
estetyzujce (mierzenie walorw sztuki wartociami znanymi z wasnej kultury)
estetyczne (akcentuje kulturowy wymiar dziea sztuki; sztuka jako artefakt w naturalnym
rodowisku)
Semiofory przedmioty (czasem take i ludzie) pozbawione pierwotnej uytecznoci (wyjte
z kontekstu kulturowego);
O kolekcjonowaniu kultury i sztuki
KOLEKCJA GABINET MUZEUM
Edward Said prace na temat orientalizmu
Clifford Geertz OPIS GSTY
Uwzgldnia nie tylko zachowanie, ale take kontekst; wikszo ludzkich zachowa nie daje si
analizowa czysto funkcjonalnie, potrzeba kontekstu (np. znaczenie mrugnicia zaley od
kontekstu.

W 1973 Interpretacja kultur

4.
Antropologia interpretatywna
W opisie gstym (zapisie) nie zmierzamy do tworzenia teorii (wyjaniania), lecz do diagnozy,
interpretacji konkretnego kontekstu warunkujcego rozumienie zdarzenia. Kultura w tym ujciu nie
jest uniwersaln form, ani obiektywnym jednorodnym mechanizmem determinujcym dziaania
jednostek, lecz dynamicznym procesem cigych reinterpretacji w toku dziaa aktorw
spoecznych, ktrzy okolicznociom przypisuj rne sensy.
Pierre Bourdieu kontynuator antropologii interpretatywnej
Twrca teorii przemocy symbolicznej (np. ujcie kulturowe przekazywane jest nam w szkole jako
jedyne i niepodlegajce dyskusji, przez co uznajemy je za oczywiste i naturalne). W spoecznej
hierarchii nie ma miejsca na indywidualny wiadomy rozwj. Klasy nie w ujciu marksistowskim,
a jako grupa spoeczna; odrzucenie pejoratywnego znaczenia klasy.
Koncepcja socjologii socjologia form symbolicznych
Bourdieu uywa swojej teorii np. do opisu relacji pomidzy klasami spoecznymi, midzy pciami,
konkretnymi tekstami kultury, systemu edukacji i wielu innych zjawisk.
Habitus (domowo, swojsko). U Rzymian jest to zamknicie w domu, znanym miejscu.
U Bourdieu habitus wchodzi wiadomie w relacje spoeczne, czuje si swobodnie. Habitus to ycie
twrcze, traktowanie ycia jako sztuki. Szuka aprobaty spoecznej w strefie symbolicznej (ofierze,
manifestach) w wiecie dokadnie zmierzonym i wycenionym. Nawet jeli symbol te jest
zwizany z kultur materialistyczn i/lub jest jej przejawem (marka jako spoiwo spoeczestwa).
Przemoc symboliczna
Istnieje zarwno w strefie prywatnej jak i publicznej i mimo bycia przemoc jest spoecznie
akceptowalna; przymus wyraony milczc zgod. Naley zatem nieustannie si poznawa,
dziaa wiadomie i innych uwiadamia. Wtedy ludzie zyskaj miano podmiotu. Rne pola
spoeczne charakteryzuj si odmienn od siebie logik, np. artystyczne od ekonomicznych itp.
Bourdieu dystynkcja
Wyczenie kwestii podejmowanych zwykle w refleksji estetycznej do jego teorii struktury
spoecznej. wiatopogldy estetyczne jako sposb konstytuowania si egzystencji klas
dominujcych. Dystynkcja jako narzdzie klas wyszych, zmierzajcych do pogbiania i
podkrelania rnic (tu: gromadzenie zwizane z przyjemnoci, bezuyteczne pod wzgldem
budowania kapitau kulturowego, demonstrowanie rozrzutnoci, odrnienie np. w sporcie przez
golf; elitarno).

5.
Antropologia obrazu
Droga do antropologii widzialnoci, wizualnoci. Konteksty dalsze w antropologii sensualnoci,
dozna zmysowych. Wpisuj si w oglniejsz perspektyw antropologii dowiadczenia.
Antropologia widzenia Poprzcka, Belting
Obrazy w chrzecijastwie
Mandylion, czyli pierwotna wizualizacja wizerunku twarzy Chrystusa na biaym ptnie.
Obrazoburstwo (ikonoklazm, czyli zakaz czczenia wizerunkw Boga 730-843); od II soboru
nicejskiego w 787 r. zezwala si na kult obrazw. W islamie zakaz cigle obowizuje, strzeony
przez ikonoduli obrocw ikon.
VERAIKON (odbicie twarzy Chrystusa na chucie w. Weroniki)
a) wschd jako mandylion (od VI w.); rzekomo rki w. ukasza. Tu rk artysty mia kierowa
Bg; proces twrczy jest nadnaturalny, a ikona dzieem natchnionym.
b) zachd obraz dzieem sztuki
Po 1400 r. - vera effigies obok caunw (twarz Jezusa z zamknitymi oczami)
Zasady konstruowania przedstawie w perspektywie, dajce obrazy malarskie jako okna
uksztatoway si ostatecznie w okresie renesansu (XV-XVI w.). Odtd obrazy powstajce wg zasad
perspektywy zaczy ksztatowa ludzk percepcj rzeczywistego wiata.
6.
Zygmunt Bauman krytyka nowoczesnoci (z jej absolutyzmem etycznym) jako dopuszczajcej
ludobjstwo. Bezpieczestwo jest w moralnoci ponowoczesnoci relatywizm etyczny.
Ponowoczesno
pogodzenie si nowoczesnoci, w ktrej transcendentaln norm spoeczn by prymat
rozumu, ze sw klsk; utrata ambicji tworzenie porzdku
prywatyzacja ambiwalencji
niepewno jednostki w obliczu przygodnoci ontologicznej
fragmentaryzacja i epizodyczno
baz dla ponowoczesnoci by okres lat 70 i 80tych XX wieku
spucizna czasu po awangardzie (kontrkulturze), gdzie wyraano krytyczny osd
o monolitycznej i homogenicznej wizji wiata, dominacji europocentrycznej kultury
Zachodu z jej patriarchalizmem
Intertekstualno (bricolage):
Dowolne komponowanie form i znacze, dominacja skojarze i paradoksw

Estetyka postmodernistyczna:
Kategoria wzniosoci jako narzdzia ujawnienia nierozwizywalnych sprzecznoci, granic
moliwoci poznawczych.
Nowoczesno

Ponowoczesno

Ratio
Postp jako etos
Integracja spoeczestwa
Biurokratyzacja

Niewiadome,
subiektywne,
powierzchowne
Decentracja
Relatywizacja

spontaniczne,

G.Mathiews Supermarket kultury; od kolekcjonowania do komercjalizacji i dehumanizacji

sztuki
Jean Baudrillard francuski postmodernista; autor Porzdku symulakrw - wiat wirtualny,
pojcie
hiperrzeczywistoci;
krytyk
globalizacji,
konsumpcyjnego
spoeczestwa
postindustrialnego, ekonomii i massmediw.
Globalizacja i internet to ju systemy trzeciego porzdku pozorowania. Od semiotycznej
interpretacji kultury do Matrixa.
Precesja uniezalenienie si znakw od oznaczenia. Znaki symuluj rzeczywiste istnienie,
wywouj realne symptomy istnienie pozorne, podwajajce rzeczywisto.