Professional Documents
Culture Documents
sinema
' sinema
S
s
ENVER
GKE
nbet
dost dost
ille kavga
I
aydn
hatipolu
hoyrat
!J)
y c e l yayn lar
vahetin jZ<
ars
JACK LONDON
iu
yaamak hrs
,0 u,
>
gerek
sinema
aylk sinema ve fotoraf dergisi
yl : 1
s a y : 5 - 6
erol bayrakdar
s a h ib i:
m e h m e t z d e m ir o lu
fatih
stanbul
says
dizgi
bask
baaran matbaas
kapak basks
son bask tarihi
25 ti.
irolu matbaas
lker matbaas
8 mart 1974
i i n d e k i l e r
arkadalar mlkiyet ilikilerinden
szedelim
marcel martin
(ev. engin zden)
brecht
b. amengual
(ev. engin zden)
> gerekilik
haberler
17
20
ouz makal
25
38
49
koray arca
yabanc
53
ethem alkan
56
ouz makal
arkadalar, mlkiyet
ilikilerinden szedelim
marcel martin
1935 de K lt r n Savunulm as iin Birinci Y azarlar
K ongresine k atlan lara bu ary yapan adam geen ubat
aynda yetm i altnc doum yldnm n kutladm z Berto lt B recht (1899 1956) di zam anm zn en p arlak zekala
rn d an biri, d ah a iyisi byk bir san at ve m arksist san at
kuram cs Dou B erlinde trenlerle anld. Bir yazarn ba
k a y azarlara m lkiyet ilikilerinden szetmeyi nerm esini
tu h a f b u lan lara B rech tin m ark sist olarak dnsel ve sa
n atsal y a ra tm a srecini h er zam an, onu belirleyen tarih i, si
yasi ve toplum sal ereve iine yerletirm eye altn h a
trla tm a k gerekir. H m anizm a ve k lt r n genel ve bulank
k u rallaryla hi bir zam an yetinm edii iin k av ram larn asl
ieriini ,onlar m lkiyet ilikileri ve snf m cadelesi terim
leriyle tan m lay arak o rtay a karm aya nem verirdi.
ENDSTRDEN TKSNME
E n n l oyun yazarlar ve sahneye koyucular arasn d a
saylan B recht sinem a adam olarak ok d ah a az ta n n m
tr. E tkinliinin azlm sanam ayacak bir blm n sinem atog
rafik y aratm ay a ya da en azndan sinem ay ilgilendiren ta
sarlarn ilenm esine adam olsa da (konu esinleyici ya da
senaryocu olarak) ad pek az filmle birlikte an lm ak tad r. Si
nem a ile ilikileri st n e sanki b ir alnyazs km gibidir.
Y aptlarm n perdeye h er aktarlnda, ayrcasz h er
defasnda yapm clara kar dava am ak zorunda kaldm .
D avalarn hepsini de kaybettim . Bu noktay an larn d a ak
ta ra n Vladim ir Poznera B recht bir gn byle der. Bu sz
kukusuz abartlm olsa da B recht dncesinin iki an a nok
ta sn ne karr: y ap tn n b t n l iin sonuna k ad ar
savam a istei ve b u n u k ap italist toplum da b aarm an n ola
naksz olduu gzlemi.
1930 ylnda ad alet nnde, K uruluk O pera adl oyu
n u n sinem ac P abst ta ra fn d a n utan verici bir biimde de
brecht
ve
gerekilik
b. amngual
Bilindii gibi 1968 M ays sinem ann gereki estetik
lerini yeniden, yaygn bir biimde ta rtm a konusu yapt.
S anatsal gerekiliin bylece yadsnm as balcalarm
sayarsak M arcuse, B arthes, B lanchot, F rancastel, Tel
Quel ve Change dergilerinin biim cileri gibi aratrm ac
la rn alm alarn destek alabilm ise de, zellikle B rech tin
k u ram lar ve rneini k noktas olarak kabul etti i bir ger
ektir. Edebiyat ve S an at stne Y azlarnn geenlerde yaynlan sonuta bu bak as iinde karland: B recht h er
zam ankinden d ah a ok gerekilie k ar savan bayra ol
du. Oysa bu sm sk benim senen baz dncelerin yeniden
gzden geirilm esi iin iyi bir frsatt. B rechtilik belki genel
likle dogmac ve em atik tir am a basite indirgem elere oldu
u gibi tekparala da kar kar. B recht, Akla tu t
kum dncem in karklndan ileri geliyor, diye u y ar
yor bizi. vedilikle eitilm e gereksinm esi duyduum iin
biraz d o ktriner olm utum . B ir ey bulduum zam an hem en
k ar y an n d an bakm ak iin atlyorum ve zorlua k atlan p
h e r eyi yeniden ta rtm a konusu ediyorum. Gelecek say
falarda, b t n g n ah lar ve gszlkleri, stelik aykr
bir biimde B recht adna, st n e yklem enin gnm zde
geerli olduu gereki bir siyasal sinem a iin, B rechtten
k a n tla r bulm ay am alyoruz.
1935 ile 1939 yllar arasn d a yazlm Plstik s a n a t
la r st n e gzlemler de, gerein, ta rih i olarak yerleri be
lirli olgularn gereklii iinde toplum sal ve siyasal diyalek
10
il
12
13
14
15
ma
yaynlan
Georgi Dimitrov
Christian Palloix
FAZME KARI
BRLEK CEPHE
LEN IN VE ROSA
LUXEMBURGDA
EMPERYALZM SORUNU
Kitaplarda
16
haberler
KENCEYE KARI DNYA KONGRES
kencenin kaldrlm as iin to p lan an D nya K ongresi
dolaysyla, P a riste eitli gsteriler dzenlendi. C osta Gavra s n lmsz (Z) ve Skynetim (E tat de Sige) filirtlerinin m ziklerini y ap an n l besteci Mikis Theodorakisn
bir iiri sahneye aktarld. Jo an Baez O lym pada verdii kon
serde Maxime Le F o restiern in Paratler adl yasakla
n a n arksn syledi.
LEIPZIG XVI. ULUSLARARASI BELGESEL VE KISA
FLM HAFTASI
Lepzgde dzenlenen XVI. U luslararas Belgesel ve Ksa
Filim H aftasnda, arlk ili ve 1920lerin A lm anyasn n
em ekilerini konu alan film lerde idi.
ili zerine gsterilen film lerin en ilgin b u lu n an B runo
M uelin Septembre Chilienne (ili S onbahar) olm utur.
B rech tin senaryosunu yazd faistler ncesinde, A lm an
em ekilerinin yaam koullarn, um utsuzluk iinde braklm lklarn ieren S latan Dudowu n Kuhle Wampe (1933)
filmi de gsterilerde yer ald.
GEORGES SADOUL DL
1973 Georges Sadoul dl, Y ann Le Masson ve Beni
D esw artem K ashm a Paradise film ine verildi. Georges
Sadoul yabanc film dln ynetm en Miguel L ittin in La
Terre Promise ve taly an ynetm en Marco Leton u n La
Villgiatura adl film leri paylat.
ZMR SNEMA VE KLTR DERNE
ALIMALARINI SRDRYOR
lk film gsterisini sevgi/Ludm illi Stakov ile 13 u b atta
gerekletiren .S.K.D. alm alarn bilinli ve etk in bir bi
imde srdryor. .S.K.D. B akan Ali zgven ve zm ir Be
17
18
Gerek S inem an n
dzenledii yarm an n
konusu
retim A ralar B anda nsan olarak belirlenm itir.
19
20
21
22
cilerde % 21,1
23
24
25
yasal sinem a yapm ak isteyen yeni bir hcre k u rm ak am acm daydk. Bu abamz, m ilitan sinem aclarn y ap tk larn
d an olduka farklyd.
M aysta n sonraki p atlam a n n ertesinde to p lan an Sine
m a Genel K u rultay n ( tats G nraux)
izledikten sonra
ie koyulduk. Dziga Vertovun adn, onun program n uy
gulam ak iin deil, onu E isensteina kar bayrak olarak
k ullanm ak iin aldk. nk Dziga Vertovla k arlatrlp
incelenince, Eisenstein revizyonist bir sinem acdr.
Oysa,
bolevik sinem asnn balangcnda, Dziga Vertovu n b am
baka k u ram lar vard sinem aclarn gzlerini am alarn
ve proleteryann d ik tat rl ad n a dnyay gsterm elerini
istiyordu. O sralarda, K ino-Pravda deyim inin, rportaj ya
da saf kam erayla hibir ilikisi yoktu. B ugn Dziga Vertov,
sinema gerek kav ram n d an dolay, yanl olarak, rpor
ta j ve saf kam erayla zdeletiriliyor. Oysa K ino-Pravda
siyasal sinem a dem ekti. Bizim iin en nemlisi, datm i
lerinin stnde durm akt. M ilitan sinem ann b t n zellii
film leri baka biimde d a tm ak abasnda belirir. Bizce bu
olanakszdr ve bu ab alar baarszlkla sonulanm tr.
Bizler, m arksist olarak ta m tersine yapm n, d a tm a ve
tketim e egem en olm asn,
devrim in ekonomiye egem en
olm asn istiyoruz. Yani bize kalrsa, k ap italist b ir lkenin
zel koullar altnda, em peryalizm in basks altnda, ancak
film lerin nasl yaplaca renildikten sonra, bu film lerin
d ah a sonralar nasl datlacan renm enin yolu vardr.
u da var ki, yapm -datm birlii, iki k artln at
m asdr ve blnm ez bir b t n d r. M ilitan sinem aclar d a
tm balca eliki say arlar ve datm da tkezlerler. Biz
ise balca elikinin yapm da olduuna inandk. Eer siya
sal adan doru bir film yaparsak, yine siyasal adan bu
film in datm n salayabilm enin yolunu bulacam za in a n
dk. Ama henz bu aam aya varm adk. B t n gelimemiz
iki ylda oldu. F ilistin st n e yaptm z film ko n u su n d a u
sralard a byk elikiler tayoruz
bir odaya kapanp ku
ramlar ileri srmek yerine, ok somut olan bu sorun stn
de kitlelerle iliki kurarak almak gereini duyduk. Ama
insan (benim adm dan y a ra rla n a ra k bile) sinem a en d stri
sinde alabilir, bu elikiden y ararlan m a a kalkarsa, bu
eliki insan yar yarya yutabilir. rnein F ilistin g r n t
lerinin parasn salamak iin bir reklam filmi yapmak ge
rekir. Bunun mantkl sonucu ise, burjuva reklam ideolojisi
26
27
28
29
30
31
evirmek
se
32
dyada grupu
D ynadia nedir? Topluluunuz nasl dodu?
G rnt ve sesi ura edinen kiilerin (sinem ac, te
levizyoncu, fotoraf, grafiki, vb.) bir aray a gelmesiyle, 68
haziranndaki byk grevlerden az sonra k u ru la n bir to p lu
luuz. A ram zda ok p artili var, ancak bu birlikte alm ak
iin bir koul, deil, to pluluun tem el hedefi kendi z olanak
laryla p a rtin in pro pagandasna yardm c olmak.
A ram zdan bazlar 1968 m aysnda E ta ts G nraux du
C inm an in Yaym K u ru lu n d a alyorlard : bu K u ru l zel
likle i yerlerini igal eden grevciler iin film gsterileri d
zenlenm esini salyordu. M aysta n sonra bir ok sinem ac
ya da sinem ac g ru p u militan denilen film lerin gerekle
tirilm esini hedef ald. Z aten b u n lard an bazlarnn alm a
la r 1968 m aysndan nce balam t. Bu film ler genellikle
birbirlerinden farkl sol ya da gauchiste eilim lerin ifade
leriydiler ou sinem acnn toplum sal kken ve bam ll
gzden karlm azsa bu eitlilik in san artm az. A ram zdan
bazlar devrimci, bazlar deildi (ya da henz deildiler) ;
bazlar da YAKINDA, UMUYORUM, VETNAMDAN UZAK
TA gibi film lerin yapm na katlm lard.
M aysta n sonra balca uram z evremizde egem en
olan ar karkla kar siyasal akl savunm ak oldu.
Biz, h er eyden nce m ilitan kiileriz. Belli bir sol sinem a
anlay bize alm geliyordu. P artim izin zm lerini ve ne
rilerini, ksaca siyasetini eksen alan film lerin (ya da baka
grnt-ses r n lerin in ) gerekliliine inanm tk. Bu ynde
alabilm ek iin D ynadian n k urulm as ab alarn a giritik.
Ancak varlm z hakl karacak asl neden sol ya da gauc-
33
34
s, ta n tm a yazlar iin bir m asa. Bu malzem eler Saint-Clou d daki D assault fab rik alarn d an sendikac ark ad alarn m a
ys grevleri srasnda kendi kendilerine ektikleri b ir film i bi
tirm elerine yardm c olm amz salad. (Bu o rtak alm a bu
gn de srdrlyor: i yeri iinde hab er ve bilgi yaym a n ite
liinde ilgin film ler y a p tla r).
1969 nisannd ak i referan d u m srasnda ikinci bir diya
pozitif tak m gerekletirdik. Ama y arta ark ay a kaldk
takm tam am land n d a bakanlk seimi iin kam p an y a ba
lam t bile. Bu olum suz deneyden ders aldk.
O ta rih te n sonra d ah a ok 16 m m .lik, genellikle p artin in
giriim leri st n e filim ler yaptk. B u nlarn ilki Jacques Duclosn u n y r tt bakanlk seimi kam panyasn konu ald:
DEVRMCLER KAVGANIN NDE. F ilm in elli kopyas
karld, en az 80.000 seyircinin grd kabul edilebilir.
S onra Song-My kym ndan k u rtu la n gen kad n n F ra n sa ya
geliinde kynn A m erikallar ta ra fn d a n o rtad a n kald r
ln a n latt ok yaln bir film: PHAM T l LEN gelir. O
zam an Fransz Radyo Televizyonu bu olaya hi yer verm e
m iti. Bu film zellikle F ransz K ad n lar Birlii ve Bar H a
reketi ta ra fn d a n kullanld.
Sonra gm en sorunu st n e elli be dakikalk bir film
yaptk: FRANSADA GMENLER: KONUT. Sonra Madele
ine R ifaudyla birlikte, Laosta n getirdii m alzem eden yola
karak gerekletirdiim iz KURTARILAN GRNTLER.
nm zdeki h a fta la r ve ay lard a devrim ci ya da dem ok
ra tik birlik belediyelerinin alm alar st n e yaplacak film
lerden oluan bir program m z var. B undan baka p a rtin in
ellinci yl st n e bir k u rg u film i ile C ham pigny gsterisi ve
on dokuzuncu kongrem izin tezlerini tem el alan yeni bir diya
pozitif tak m n tam am lyoruz. B ir de elektronik ekim ve
yaym aralarn (m agnetoskop) inceliyor ve deniyoruz.
Baka bir noktaya geelim: siyasal sinem aya estetik
ve d ra m a tu rjik adan nasl bakyorsunuz? En geni seyirci
kitlesi st n d e hem en etkili olm ay m hedef alyor ya da bi
imsel a ra trm a la r m n gryorsunuz? rnein G lauber
R ochan m didaktik - epik slbu st n e ne dnyorsunuz?
imdi ortay a h er t rd en kesin y an tn ok em atik
kalaca bir sorun koyuyorsunuz. stelik nedenlerini bilm edi
imiz kartlk iftlerini varsayyorsunuz: etkililik ya da sa
35
36
T R K SNEMATEK DERNE
MART 1974 GSTERLER
6 Mart BAKALARININ BAINA GELEN/Nadne Trntignant
5-9 Mlart BARAGANIN DIKENLER/Louis Daquin
7-8 Mart ALLAHIN ADINA/M arco Bellocho
12-13 Mart SEFLLER I-II/Raym ond Bernard
14-15 Mart MAA A SI/M ilos Forman
16-19-20-21 Mart SIKI KONTROL EDLEN TRENLER/Jiri Menjel
22 Mart TANIKLIK
26 Mart LES ZOZOS/Pascal Thomaa
23-27 Mart ANAHTAR
29-30 Mart CINAYET/Jiri Sequens
SINEMATEKIN ADRES :
Trk Sinematek D em ei, Sraserviler Cad. No: 65 TAKSM
Tel.: 49 87 43
fotoraf
ve
isa elik
Gen sanat SA ELK, Mersin'de dodu. Ankara ktisadi ve Ticari
limler Akadem isini bitirdi. Uzun yllar grafiker olarak alt. Grafikerlii sresince afi, pankart, bror kitap kapaklar, karton film
ler yapt. Fotoraf yllklarnda, sanat dergilerinde fotoraflar ya
ymland. 1971 ylnda Ak Veysel'in portresiyle birinci Trkiye Fo
toraf sergisine katld. Fotoraflarn, ilk kez Harbiye'deki Y.P.E.
merkezinde sergiledi. Y.P.E. merkezindeki ilk sergisi ve Trk Sinematek
Derneinde at nsan konulu sergisi, toplumsal ierii, fotoraf tek
nii, konularn seii ynnden byk ilgiyle karlanmt.
V _______________________________ /
Dilenci K adn/Fotoraf
sa elik
39
Fotoraf : sa elik
40
41
43
45
46
47
48
49
Fotoraf
Koray Arca
50
51
62
yabanc
ethem alkan
Letranger / Ynetmen: Luchino
Visconti / Senaryo: Albert Cam usun romanndan,
Visconti, S.
Cecchi D Amico / Grnt: Giu
seppe Rotunnu / Mzjk: Piero Piccioni, Bruno Nicolai / Oyuncular:
Marcello Mastroionni, Anna Kari
na, George Wilson, Bernard Blier,
Pierre Bertin / talyan
Fransz
ortak yapm . 1967
53
54
eylemini
55
56
dnelim Azapa...
H asta - sakat olunu iyiletir
mek umuduyla kynden kp, ko
ca kent stanbula gelen Elif ana
nn ackl yksdr anlatlan. Ky
l anay canlandrrken makyajn
silmeyi unutmayan oray, drama
tik yap iindeki tek nemli kiidir.
Filmde genel olarak sezilen ocuk
ve ana sevgisidir. Bu temann olumas iin gerekli szde eletiri,
ocuk evre - ana ilikisi de ku
kusuz anlatm iinde
yer alyor.
Anann kyden kente gelii _ uyum
suzluk dramatik yapnn ilk bl
mn oluturuyor. ocua dou
tan hasta tehisi konulup (oysa o
cuk, ilk geriye dnte koup - oy
namaktadr) anann kentte kal,
ok bilinen glklere gs ger
mesi filmin dramatik yapsndaki
ikinci blmdr.
Filmin dramatik geliim i rast
lantsal bir olguyla
dmlenip
(ana, ocuunu kurtarmak umu
duyla zengin adama bbreini v e
rir) srp giderken, szde sosyal
yapnn eletirisi de yaplr. Bu b.
lmn uzants, anann hasta ocu
unun lmne neden olan kiiden
intikam almasyla, tem elsiz bir
zmlemeyle, salt duygusal
son
bulur.
Sonu: oray hatunun sinema
dili sylenen ve abartlann dnda
aksaklklarla, yknmelerle dolu
dur. yks yapay bir zmle
m eyle geliir ve sonulanr. Azap
znde gereklik olmayan kk,
hasta bir filmdir. Yeilam sine
mas iinde sz edilen iir (!)
film ler kanmzca Necip Fazl iiri
ni aamamakta, ya romanlar?..
en gl kalemlerin trkcesiyle
dnyann en byk yazarlar /
U M U T/mal taux
ADAY1-2/knebell
VE ELE SU VERLD/ostrovski
OTOMATK PORTAKAL/burgess
7 NUMARALI MAHKEME/uris
TEHLKEL UU/hailey-castle
KEMK/sarrazin
MILYARE)ER/m de st-pierre
SAVA PILOTU/saint-exupery
NGENEM/ st ancu
KANUN/vailland
*
FOMA/gorki
SPANYA' DA OLUM GNCES/ koestler
BEYAZ AT/triolet
SlS/unamuno
PAMUK LER/traven
5 Lira