4897 SANCTI AMBROSI tse nom nisi post annum S85 tucubrotam esse; constot siquidem cam citari in hac ipsa expositione (Lib. 21, imc. m, ‘ac proinde hane dici debere illa posteriorem. Quapropter ut aliquid firmixs statuatur, observandum est sanctua Anibrosium antequam in Evangelium Lucee scriberet, multos libros. quorum ibidem mentionom facts, im taco ase, v. g. de Visluis (Lib. 1, in c. 15 libs tv, in cap. ¥) post an. 577, de Fide (Lib. ms, in ¢. am) post 2, tu sancto (Lib. vt, in cap. v1) an. 381, denique Apologiam David (Lib. u, im cap. 11, ct alibi) pest 35 positam. Quin etiam nec suum in Isai prophetiom (Lib. ut, in cap. 1) commentarium silet. Quee comin stint, si Baronius tot libros hic expositions preemissos expendisset, hand gre animadvertisact, tot opera ab a, gui ad episcopatum a prafeciura anno tantum 374 traductus fuerat, intra duos annos elucubrari wan potsize Sed quae Sanctus noster de Justina in se persecatione scribt { in cap. 1x), ea tentam cum iltis quen ‘scription de Ba rad leguntur, preferuut afinitaten ; ut inde constet commentationem de qua loguiar, non nisi elapsis diffcillimis illia temporibus , id eat, non ante annum 386 absolutam esse; quandoguidem sie (Lib 1x, in cap. xx) pucem, quam deinceps consecuta est Ecclesia, memorari obscurum non est. Porro quod af Baronii srgumentum, ci non absurde guivis respondeat, de incersionibus barbaroram istorum , aliogue calenit. | fibus tamquam de rebus pratertis locutum Ambrosium. ' Multum temporis dum is espositioni huic operam daret, exactum est. Enim vero cum sub finem libri quer significet Fpiphania festa paucis ante diebus celebrata esse (Lib. wv, in cap. ¥), superiores libros per efipe ‘anni prosime elapsi menses ad populum pronuntiatos fuisse oportebat : cum aulem ex libro octavo (Fn cap. x0 sermonem habuerit anniversariis conseerationis sum enceeniis, quarin Ecclesia tum Graca tum Latina nampet nisi vn idus Dec. renuntiantur (Baron. in Mariyrol., ec.) ; hanc materiam ferme per biennium tractatem ox sonifestum est, Nihil tamen hic admiramur, cum ex Augustine (Confess. lib, +1, cap. 3) cognonerimus, Amke sium Dominicis tantum diebus verba facere consnevisse : nec illud etiam ignoremus ipsum ab arguments m quandoque avocatum esse propter majores solemnitaics, quomadmodum usu venicbat in sacro Pascha, quo tempt ipse per se catechumenos instituebat, Sed fortassis etiam contigerit, ut intermissum opus propler Justine pee cutionem, reddita demum tranguillitate perfecerit, In prioribus libris nonmulte mutuatus est ab Origens (Homil. in Luc.) Utram autem illum quoque in sequx tibwa subinds imitari perrezerit , cum non omnia doctissimi iltive Patris opera od nos pervenerint , definiri tou ‘non potest. Verum ez Ambrosi oratione sctis inieltigas ipsum nemini howini privatim adherrentem verre ‘auctorum opiniones (Lib. vit, in cap. xtv, xv1 et alibi wepius), prous in rem suan ese videbantur, propenert, xt non multa Ecclesioe suc, illisque temporibus congruentia dicere, quae cum Oriyenis doctrina minime coharebat Cu terum si quid ex illins scriptis aliorum Patrum ad instar hausit, non dubitarant etiam posteriores ex hat pi cherrima commentatione plurima decerpere. In primis falcem immisit in hanc segetem S. Maximus ; adeo xt ja nomine quaedam ex hoc Ambrosiano tractatu sumpla Lanfrancus x1 seculo citaverit (Libel. de Cetanda comfa}- Porro, si Rufino credimus (Lib. Invect.) , erat hoe ipsum opus unum ¢ duobus iltis commentartis, quit alter, ut ex Paule aigque Eustochii jndicio refert Hieronymus, et sensibas hebes esset, et verbis : alter ia re bis luderet, in sententiis dormitaret (Epist. ad Paul. et Eustoch.). Sed etsl constaret eu de re, varie admis de tucubrationibus sancti Ambrosii locutum Hicrongmum, et a sumais interdum landibus ad contenprem hat satis equum descendisse, in confesso est, Hujus varietatis alibi rasionem aperwimus ( Prasfat.). Interim espe tionis Ambrosian wtilitas et excellentia abunde vindicatur, tum quod toties ab Augustino (Loe. cit.), Cassin (Lib, de Inait, divin. lit. cap. 7), aique altis non sine laude memorata est, tum quod ejusdem anctorivale yar dum Hispal. secundam anno 649 et Sextam generalem ( Act. 10) 680 habitem, wsas comperimus. Sed wt Bicronymus ipse usque adeo pro contemnendis nugis habuit hanc expositionem, wt non ad ildams Lectores sax aliquando remiserit (Epist. 451, quest. 6). SANCTI AMBROSII MEDIOLANENSIS EPISCOPI EXPOSITIO EVANGEL] SECUNDUM LUCAM LIBRIS X COMPREHENSA. PROLOGUS. 1961 4. Scripturi in Evangelii Librum , quem minicarum distinctione digessit, stylam ipsum piss Lucas sanetus pleniore quodam modo rerum Do- exponeudum putamus ; est enim historias tossae Jisciplinam, quod majore fucata verborum ambit quam rerum ratione subnixa sit: tamen si quis in Scriptoris divinis etiam ills quar miranda illi pa- tant , queri 2. Tria sunt enim que philosophi mundi istivs Prsecellentissima pulaverunt, « triplicem scilicet esse Hare tria jam et in veteri Testamento potuimus advertere. Quid enim aliud signifleant tres putel , quorum anus est Visionis, > alius Abun- 28, tertius Juramenti: nist triplicem istain in putens Vi- eaal, et animi purget obtutum, Ethicus puteus Abundantiz ; eo quod cedentibus allophylis , quorum speci corporis figurantur, vive Isaac Tiquoresa mentis in- venit. Purum enim profluunt boni mores, et bonitas ipsa popularis abundat aliis, sibi restrictior. Tertius Puteus Juramenti, hoe est, sapientie uaturalis, quae ea que supra naturam, vel mature 1962 ‘sunt, comprehendat. Quod enis atfirmatur, et quasi Deo teste juratur, etiam divina compleciitur; cum Dominus natura, fei testis adhibetur. Quid etiam tres libri Salomonis, unus de Proverbiis, alius Ec clesiastes, tertius de Canticis Canticorum ; nisi tring hujus ostendunt nobis sapientize sanctum Salomo- nem fuisse solertem? Qui © de rationabilibus, et ethicis in Proverbiis seripsit, de naturalibus in Ee- Clesiaste ; quia Vanites vanitatum , et omnia vanitas EXPOSITIO EVANG. SEC. LUC. PROLOGUS. jcet Seriptura divina mundanw evacuet sapientize A pientiam ; quorum alii cam variis generibus sint 4330 referti, singuli tamen diverso genere praesiant ? Est enim vere eapientia naturalis ¢ in libro evangelist. Joannis. Nemo enim , audeo dicere , tanta sublimi- {ate sapientie majestatem Dei vidit, et nobis pro- rio sermone reseravit. Transcendit nubes, trans cendit Virtutes coloruim , transendit Angelos , eb ‘Verbum in principio reperit et Verbum apud Deum Vidit. Quis autem mnoralius secundum hominem sin- + quam sanctus Matihaus, qui edidit . 1263 precepla vivendi? Quid rationabitius illo © admirabili eopalato, quam quod sanctus Mar- cus in principio statim locandum putavit? Ecce , Inuit , mitto angela meum ( Mare. 1, 2 et 3): et, Vox clamantis in desert; ut et admirationem mo- vitia Bveret, et doceret hominem humilitate atque absti- nentia et Bde placere debere, sicut ille sanctus Jo- ‘annes Baptista his ad immortalitatem gradibus as- restimento, cibo, nuatio? 4. AL vero sanctus Lucas velut quemdara historl- em tenuil, ot plura nobis gestorum Domini miracula revelavit: ita amen ut omais sepientice Virtutes Evangelii istive complecieretur historia. quam quod Spiritum sanctum creatorem etiam Domi- nice incarnationis exstitisse reseravit (Luc. 1, 35)? * Docet ergo natural reat spiritus. Unde et David docens sapientiam naturalem : Emiite, inguit, tuum et creabunter ( Peal, cut, 20). Docet in eodem libro, cum me in illis beatitudi- (Eccles 1,2), que in boe mundo sunt constituta, C pibus docet mores : quemadinodum amare inimicum Vanitati enim creatura subjecta eat (Rom. vit, 20) : de moralibus autem, et rationabilibus in Canticis Can- ticorum ; €0 quod cuin anim nostra amor Verbi ccelestis infunditur, et rationabili mens saneta qua- dam societate connectitur ; admiranda mysteria re- velantar. 3. Evangel quoque quam putas defuisse s2- © Hane Philosophiz divisivnem mulgo Platoni ad- (qua dere ta sanctus Augostinus ib, wn |» cap. 4: Plato... . philosophiam per- feciase laudatur , quam in tres partes distribuit : xnam ‘moralem quae mazime in actione versatur : alieram na- turalem , quet contemplationi deputata est: tertiam ra- tionalem qua veram disterminatur a falso. Idem tra- dunt Cierro, lib. 1 Acad. quast.; Laert. in Vita Pla- tonis; Euseb. de Prpar. Evang. lib. x1, cap. 2; Plutarchus et alii, Sunt tanen qui Philosophiam in duo tantum membra distribuant, naturalem ac mo- Talem, quod non abhorrel ab Augustini seatentia tubi loco eltato subjungit rationalem philosophie. partem utrique, id est, actioni et contemplationi Recessariam. ‘Alius abundant, addi edit, Rom. seu latitudl © Mss. Carn. et Taur., de moralibus, id est, ethicin Sed preierquam quod bic non obscurum, sed cla- Tumerplicaretar per obscurius, et duo hi cod. recen- tiores suot,, quam ut aliorum et edit. consens : ferantur: communis lectio etiam confrmari pot is verbis e Prol. expos. in Peal. cxvitt, n. 3 Proveriis myatica plerague reperias. Et infra ubi om- ‘es edit. en majori parte mss. de moratibus autem ¢# rationatibus, sive ut habent plerique miss. ef ra- Vonabilibua : Cod. Corbet alii septem pro, moralibus, dobeam ( Lac. 1; 27 ef seq. ): quemadinodum non referire, et non reperculere verberaniem : quewad- modum benefacere, mutuum dare cum desperatione Fecuperationis, aut remunerationis et mercedis, Merees enim facitivs sequitur non exspeciantem. Do- ‘cum lego, quoniam Qui fi dels eat in minimo, etiam in majore fidelis est (Luc. Teguut, mirabitibus, Verum etsi videatur hisce mss. favere, quod legimms in.fine periodi, admiranda mysteria revelantur ; tamen receptam lectionem de- fendit illud ex eodem loco memoratx expos. , Hoc- que in Canticis tucct tam mysticum , quam morale, 4 Edit. et mss. aliquot, in libro Evangelii qui scri- .algue al is nots, in libro evangelist Joannis, * Omnes edit, ac mss. aliquot, admirabili copulate, D Piures et potiores, copulate. Ki certe nihil vetat , quin ut dicitur actus, et actu ; ita etiam dicatut copulatus e copulatum. Kursus’ edit, Rom. quem sanctus Marcus; at edit. vet. ek niss., quam quod sanctus Marcus. Que verba non incommodam sen- sum ellleient, modo interpreteris rationabilem qui- dem esse illum copnlatum, sed adbuc rationabiling id esse, quod illum statim initio duxerit collocaxdum, * Bait, Rom. hee rejecerat post verbs, Et crea. ‘buntur, contra vet, edit, et mss. oninivm fide. Sed nec ad hoc ulla cogebat necessitas, cum sit supe~ rioris senten ‘quod Spiritum sanctum crea illa: Unde et les mise, sedvst doeuit virtutes coslorum moveri (Luc, x11, 26), Do- minum solum esse unigenitum Dei Filium, in cujus passione tenebre per diem facte sunt, terra obsca- rata est, sol refugit (Luc. xin, 44)? 8. Ergo omnem quem mundana sib prudentia fslso indicat prineipatum , sapientia vere possidet spiti- talis : preseriim cum, audacius wt aliquid usurpe- inos, ipsa Bdes nostra, ipsum mysterium Trinitatis sine hae triplici sapientia esse now possit ; nisi cre- damus * et illum naturaliter Patrem, qui nobis gennit Redemptorem : et illum ethicum Filium , qui Patri usque ad mortem seeundum ltominem obe- diens, nos redemit : et tam ratiovabilem Spirl- tum, qui ralionem colenda divinitatis, et vitz re~ gendz, humanis peetoribus quam putot nes potestatis aut virtutis fecisse distan- tam, cum base calumeia etiam Paulum posit in- cessere. Neque enim distantiam fecit ille, eam di Divisloncs gratierum swt, idem autem Spiritus : et ixisiones ministeriorum sunt , idem outem Dominus : 1 divisiones operationuon sunt, idem atem Deus, gud ‘operatur omnia in omtibus (I Cor. uit 4-6 ). Opera ‘tur enim omnia, et in omnibus Filins, sicut habes alib§, quia Omfla et in onmnibus Christus (Coloss. in, 11). Operator et Spiritus sanctus, quia Ome ope- Tatar unus atque idem Spiritus, dividens singults prout sult (I Cor, xt, 14). Nulla ergo operationum distarte tin , nulla diseretio est, ubi vel in Paire, vel in Fic fio, vel in Spiritu saneto, nulli secanda plenitude uuls est. 6. Hae igitur cum legimus, diligenter considere- ‘mas, ut in Ipsis locis nobis possint melius 196 elucere. Qui enim quer, inveniet : et qui pulsai aperis: turei ( Mauch, v1, 8). Aperit sibi diligentia jannam veritatis, et ideo praeceptis coslestibus pares Neque enim oticse dictum eat homin, quod iorum animantinm : Im sudore wultus tui man ducabis panem tuum (Gen. ru, 49). His enim anima- Jibus que natura frrationabilia sunt, jussu Del terra pabulum ministrare preccepta est: soli autem h ni, Ut rationabile quod uceepit , exerceat, vitse cur- sus In labore prieseribitur. Qui enith non est contene tas animaliom pabulo exterorum , cui non satis est ignum fructiferum in commune omnibus ad escam datum ; sed delicias rum , delicias sibi transmarinis arcessit e lerris, deliclas verrit e uctibus, recusare non debet, qui labore victum requirit, brevem si laborein pto vita ‘subeat wterna. Itaque 8i quis in hee sacratarum die Putationum certamina veniens, exuat se vite hujus exposita ad errorem sollicitudine, et nudus mali aubleta pietatis oleo spiritali velut quaedam a © Rom. edit. . et ith wralem Patrem .. . . sag a tg ot Mle naa trem a SANCTI AMBROSII xvt, 10). Quid adhue de naturalibus dicam, quod A membra perfusus Cin quat suscipiat certamina veriatr hhaud dubie perpetua promerebitur saeratarom pr. mia coronarum. Bonorum enim laboraa x fructus est: et quanto plura certamina, > precellentior corona virtatom. 1. Sed ad propositum revertamur. Historico ve stylo ditimus hune Evangelil libtum esse digesion Hentque describendis magis rebus, quam exprimesé: preeceptis, studium uberius comparatione aliora dermus impensum. Et ipse Evangelista historice met a narratione sumpsit exordiam : Fait, Inquit, ix 6 bus Herodis regis Judeve sacerdos quidam nomin: I+ charias ( Lue. 1,5), etmque historiam plea di ne persequitur. Unde etiatn ti qui quatuor aniz- fium formas quae in Apocalypsi révelantar (4m. adit. Nec quit Biv, 7), quatuor Evangelii libros inteltigendas x trati sunt, hune librum volunt vitali specie fgarr: vitulus enim sacerdotalis est vietima. Et bene cw sruit vitulo hic Evangetil liber, quia a sacerdoide Inchoavit, et consummavit in vituto, qui omntom e- eta suscipiens, prototius mundi vita est immolae: sacerdotalis enim est ille vitulus. Idem quippe ett: ftulus et sacerdos: sacerdos, quia propitistor & noster ; advoeatum enim ipsum habemns aped trem : vitulus, quia suo sanguine nos dituit, et rm mit, Et bene aceidit, ut quoniam Evangelii hor seetinduin Matthzeum disimus esse moralem , opt hujuseemodi non praetermitteretor ; mores enix j*- prie dieuntur human. 8, Plerique tamen putant ipsum Domninum nosir Evangeliilibris, quataor formis ani figurari, quod dem homo, idem leo, idem vit idlem aquita esse comprobatur, Homo quia nates ¢t Maria est : 1eo, quia fortis est : vitulus , quia beet est: aquila,, quia resurrectto est. Atque tts in libs sfnguils forma animaliam figuratar, wt aniusenjuspe libri series popositorum videatur animalinnn ant n+ turse, aut virtoti, aut gratie, aut miraculo ete venire. Que 19GB licet omnia in omnibus sit; tamen plenitudo quedim in singulis virtutum ot singularam. Ortum homlais alius (Matth.) deserig tuberlus, mores qtoque hominis praeceptis beri bus erudivit. Alius (Marcus) a polentiae ecepit et- ressione divinm, quod ex Rege Rex, fortis ex fori, x vero, vivid mortem virlute contempseri. ius (Lucas) sacrificium 1G Sacerdotale pro ipsam vituli immolationem stylo quota pleniore diffudit, Quartus copiosius owteria divine miracula resutrectionls expressit. Unus igitor on- nia, et unus in omnibus, sicut leetum est (Colos. 14): non dissimnitis lls, sed vers in cones. Sed Jam {sam sermonem adoriamut Evangeli » Tanto precellentior corona virtuium , vocem ir tutym Rom. edit, suatulerat,EXPOSITIO EVANG. SEC. LUC. LIB. I. AN3t LIBER PRIMUS. UVES (Cap. 1. — Vers. 1). Quaniam, inquit, A redundat Multi conatf sunt ordinare narrationem rerum. 4. Pieraque nosiroram, quemadmodum veterum Sudceorum, paribus et generibus formantur et cau- sis * atque exemplorum similium pari usu, exite- que conveniunt, principloque rerum et fine eon- cordant : Nam sicut multi in illo popato divino infusi Spirita prophetarunt : alli autem prophetare se pollicebantar, et professionem destituebant men- acio (Jerem, xxnm, 1), erant enim peeudoprophete, Potius quam prophets, sicut Anantas flius Azor; erat autem » populi gratia discernere spiritus, wt co- Buosceret ques referre deberet in numerum pro- phetarum; quos autem quasi bonus nummularins improbatet, in quibus materia magis corrapta sor- hzreses, cam multa habeant, unum non habent, Multi enim conaii, sed Dei gratia destitutt sunt. Plerique etinm ex quatuor Evangellf libris in ‘unum * ea que venenatis putaverant assertionibus convenientia, refersérunt. 1266 lta Ecclesia qu yum Evangelium habet, unum Deum docet:fIlt ‘autem qui aliuin Deam veteris Testamenti, alium novi axserunt, ex mulils Evangelils non unum Deum, sed plures fecerunt 3. Quoniam multi, Inquit, conati sunt. Conati wii sunt, qui implete nequiverunt, Ergo multos ceapisse, nec implevisse, etiam sanctus Lueas testimio~ nlolocupletiore testatar, dicens plurimos esse conatos. Qui enim conatus est ordinare, suo labore conatus est, nec Implevit. Sine conatu sunt enim donationes deret, quam veri splendor laminis resultaret : sie B et gratia Del, qu obise infaderit, rigare consuevit ; et nunc in novo Testamonto multi Evangelia seri- Dere conati sunt, qa bont nuinmularii non pro- barant. Unam antem tantemmodo in quatnot libros digestum ex omnibus srbitrati sunt intelligendum. %. Et aliud quidem fertur Evangelium, © quod duodecim seripsisse dicantur. Avsus est etiam Ba- (ides Evangelium scribere, quod dicitur secunduin idem. Fertur etlam aliud Evangelium, quod seribitut secundum Thomam. Rovl aliud seriptum secandam Matthiam, Legimus allqua (Dist. 37, cap. Legimmus aligua), ne legautur : legimus, ne Ignore- mus : legimus non ut teneamus, sed ut repudlemus , et ut sciamus qualia sint in quibas magnifil Isti cor exaltant suum, Sed Reclesia, ewn quatuor Evangelfi ul non egeat, sed reduridet scriptotis irigenium. Non conatus est Mattheeu:, non conatus est Marcus, non eonatus est Joannes, non covatus est Lucas : sed divino Spiritu ubertatem dictorum rerumqueomninm ministrante, sine ullo molimine caspia complerunt, Kt deo dicit : ‘Quoniam mull conati sunt ordinare narrationem re- ram, quae in nobis, complete sunt, vel! quaein nobis redundant, 4. Quod enim redundat, nulli deficit : et de com- plelo nemo dubitat, cum fidem effectus ‘adstruat, coxitus prodat. llaque Evangelium completum est, et redundat omolbus per universum orbem f- delibas, et # mentes omuiun flgat, animumque libros habeat, per aniversum mandum 4 Evangelistis C confirmat, Ergo fundatus in petra, et qui om- © Rom. edit., alque exemplorum simili wen. b Cave credas hance Ambrosii mentem fuisse, ut solis e populo Judseoramn eam gratia autribue- ‘cum ejus pariem multo maximain toties a psew doprophetis deceptam tradant sacri codices : at cre- us est ipsum hane prerogativam el sagerdotum 0, quod eanedrim vocabant, adscriperese; cum ad eordm Judiciam in gravibus controrersits recar« Fere popnits jubsatar Deut. xv, 9, et seq. Forsan etiam hoo tantum significatum 'voluit, benignitate divina fuisse provisum, ne umquam universus pope lus a folsis prophetis petverteretur, ut Reg. in, 19 (empore Achab factam legimas, © Rom, edit. quod duodecim aposioli : quo ellam ‘ocabulo adulterinun hoc Evangelium ab Hieronymo dum proprixm nomen, quitue Hieronymus ubjalia nonnutla hi itato loco, et in Isal. eap. txty, smoili apnerypha Evangelia re- quoque Thome xe Matthia 1s momorato Procem. in Matih. men: tort aseriberetur, 188, ae Theodoreto,lib.a Haret at, Origenes, Hom. 4 in Luc., Athanasiusin Synopel, D et alti nontnulls ex his insanorum Evangelistaram commentis memorant, que on Agit decreto ‘suo Gelasius, et Innocentius 1, ¢ ad Exuper. Notandum porro quod hic dicitur, Legimus aligua, ne Jegentur innuit enitn hie verhis 8. hororum episcoporum munus esse, wh pravos libros ipsi jrer= volventes detecto eorum veneno illos refellam, et plebi sua linc pestifera leetlone interdicamt, 4 Rom. edit., Knangeliis redundat. « Ea temeriite corampendisacras paginas Mor- cionem in Evangelio 8. Lucze usum testantur Ter- ddversus eumdem harreticu us ac Leo papa, serm. & de Epiph., moe Ad erent Gnlason ct desreto v4 juciant atque Hericti mporrypha declarat, Caterum Loe loco liceat obiter admonere hoc decre- tum de libris a juod recentiores quidam Be anobis sub consucto miss. ante mille atum repe~ Vide Mabill, wostrum in Dissert. de Cursu Gabi, $4, num. 9, era race mar)npopepauiven, ty div, quod etiam nonnull vertunt qu nobis abunde probou sunt Vide annot. Corderii in Catenam gra. Pairum ad hung versus. © Corb, cod, et alli non paucl, mentes omnium re~ a138 SANCTL AMBROSIL ! nem fidei sumpserit plenitadinem, firmamentum- 4 cor eorum. Ipse quoque non 56° posse a Jada: que constanti, recte dicit : Que in nobis com- plete sunt; quoniam non signis et prodigiis, * sed verbo vera et falsa discriminant, qui salutaria Do- mini gesta describunt, vel qui animum mirabilibus @jus intendunt. Quid enim tam rationabile, quam ut ‘eredas, quod legis ea gesta quae supra liowinem sunt, Potioris esse nature; at vero cum legis ea que sunt moralia, suscepti eredas 1967 esse corporis passiones ? Ita verbo atyue ratione, won signis (des nostra fundatur, (Vers. 2.) Sicut tradiderunt, inquit, nobis qui ab initio ipsi viderunt, et miniatri fuerunt Verbi. 5. Non congruit ista locutio, ut » magis ministe- rium verbi visum quam auditum esse eredamus. Sed quia non prolativum verbum, sed substantiale signa- ‘tur Verbum illud quod caro factum est, et habitavit In nobis : non vulgare verbum, sed illud caeleste in- telligamus, cui:Apostoli ministrarunt. Et tamen in Exodo lectum est, quia populus videbat vocem Do- [Esod. xx, 48) : eb utique vor non videtur, sed auditur. Vox enim quid est, nisi sonas qui non ocu- lis cernitur, sed aure percipitur? Verum altissimo ingenio voluit declarare Moyses, quia vox videtur Dei; interioris enim mentis videtur obtutu ; in Evan- gelio autem non vox, sed illud quod voce presian- us est, Verbum videtur. Unde ct Joannes sanctus Evangelista : Quod erat, inquit, ab initio, quod au vinus, et quod vidimus, et oculis nostri perspesinus, (¢ manus nostra: scrutatee sunt de Verbo vite : et vita apparuit, et vidimus, et testamur, et annuntianus vo- (, ei vivendi spiritum, et videndi lumen it bis de vita, que erat apud Pairem, et apparuit nobis (I Joan. 1, 4 et), Vides ergo quod Verhum Dei et ‘Visum est apostolis, et auditum. Non solum enim se- cundum corpus viderunt Dominum eundum 3 viderant enim Verbum, qui cum Moyse et Elia viderunt gloriam Verbi (Cf. August. Epist. nunc. 148, al. 441). Isti enim viderunt Je- sum, qulin sua viderunt gloria ; alli non viderunt, qui corpus tantummodo videre potuerunt ; non en corporalibus, sed spiritalibus oculis Jesus videtur. 6. Denique Judzi ¢ non viderant eum ; quia non videbant in spiritu. Vidit enim Abraham ; quia serip- tam est : Abraham diem meum vidit, et gavisus est Goan. vn, 86). Viditergo eum Abraham, qui Do- ‘minum utique in corpore non videbat : sed qui vidit D rium : Anis autem in spiritu, vidit in corpore : qui autem vidit in cor- pore, et non vidit in spiritu; nee in ipso vidit cor- pore, quod videbat, Vidit eum Esaias; et quia vidit in spicitn, vidit et in corpore. Denique Non habebat, inquit, speciem swam neque decorem (Esai. um, 2). Non viderunt cum Judsei ; obeazcatum enim erat iosipiens # Rom. edit., sed verbo aigue ratione vera, ete. » Sic edit. omnes, ac mss. aliquot. Novem tamen inflme note legunt ui magis. e quibus quatuor jus, ministerium verbi. quam auditus : ex quo etiam Bumero quidam forte ealami lap-u, quam audicum, Bed in ills omnibus dees, vcum. © Mss, Corb. et alii no panci, non viderunt exm, deri testiicatur dicens : Duces carci iquantes cem, camelum autem glutientes (Matth. xxu, ‘Non vidit eum Pilatus : non viderunt illi, qui cl Daut : Crucifige, erucifige eum (Joan. xix, 6; enim vidissent, numquam Dominum majestatis cifxissent.Qui ergo Deum vidit, vidit Emmaneel, est, vidit nobiseua Deum : qui autem nobisoa! non potuit videre quem virgo >! Denique, qui non erediderunt Dei Filios, 1 nis erediderunt. ‘est ergo Deum videre? Nolo me inem| ges, Evangelium interroga, ipsum Dominum iov+ roga, 4 immo docentem audi: Philippe, qui vide a | idet, et Patrem qui me misit. Quomode tx dict By Ostende nobis Patrem ? Non credis quiaego in 1968 Patre, et Pater in me cat (Joan. xiv, 9 et 10)? Ue non corpus videtur in corpore, nec spiritus whi in spiritu : sed solus ille Pater videtar in Fili, te Filius videtur in Patre. Non enim dissimiles« dissimilibus videntur : sed ubi unitas operations: aique virtutis, et Filius in Patre, et Pater videtat 4 Filio. Que ego, inquit, opera facio, et ille facit (Jaa vy, 49). In operibas Patris Jesus videtur, im operbe Filiiet Pater cernitar. Vidit Jesum qui Galilex IMlud mysterium (Joan. n, 9), * id est, ex aqua viee facium vidit; quod nemo posset, nisi mundi Dea thus elements convertere. Video Jesum, quando le quis eco linivit 0€ sos luto, et reddidit visue. | sum enim recognoseo qui de lato finxit homines, ¢ fui (Ge, 1, 7). Video Jesum, quando peceata condonal; nex enim potest peceata dimittere, nisi solus Dee (Hare. u, 6467), Video Jesum, quando Lara suscitat : et non viderunt qui viderunt (Joes. 1. 44). Video Jesum, video etiam Patrem, quando oe los ad ccrtun erigo, ad maria converto, ad terri retorquen : In enim gjus, per ea quae perfew ‘sunt intellecta, conspiciuntur (Rom. 1, 20) 8. Sicut tradiderunt nobis, qui ab initio videraul,¢ sministri Yuerunt Verbi. Gemina virtus est in honise Perfecto, utet iutentio sit, et actio. Utramque iit virtatem sanctus Evangelista apostolis defert; o solum enim viderunt, sed etiam miniatri, ingut, Verbi fuerunt. Intentio visionis, actionis est mi intentionis est actio : prin aetionis intentio. Atque ut proprio apostolornm wt ‘uur exeinplo, intentio est, quod Petrus et Andrzst audita Domini voce dicentis : € Faciam vos fri pisces {ores hominum (Maith. 1¥, 49), sine ulla comperes- dinatione reliqueruntsealmum, Verbum secuti sont. Sed non siatim in intentione aetio : nee ibi quidem qui videbant, Vidit, etc. Non male, si post verbun videbant, subintelligatur in earpore. 4 Vel. edit. et plerique mss. immo dicentem andi, © Td est, e& agua vinum factum. ‘tee verbs wee non nisi in tribus mss. et in edit. Rom. reperiualar, los in textum irrepsisse hated improbable est Corb. et alii aliquot, faciem vos piscatores houi- num,B37 EXPOSITIO_EVANC SEC. “LUC. LU L 1538 Aine actio, sed intentio ubi dicit Petrus : Domine, A per id quod ministri fuerunt, eorum actio declaretur. Diare non possum te sequi modo? Animom meam pro @ ponam (Joan. xin, 87). Erat enim intentio pat ionis, sed nondum erat actio; licet in jejuniis jam ssset actio, exset in vigiliis, esset incontemptu cor- soralium voluptatum; have enim est actio Christiant. Xeque enim in omnibus rebus simul et intentio, et retio est: sed cum sit rei alterius actio, alterius adhue intentio est. Nam et ipse Petrus * cum multa apostolica virtote perpetiperegisset; postea amen quando dixit ei Dominus : Tu me sequere (Joan. xx1, 22), twit erucem suam et secutus est Verbum, atque actionem subit passionis. Sed fuerat in Petro, drea, Joanne, et cateris apostolis et intention actionis xqualit 9. Est autem nonnumquam plus in intentione quain in actione, aut plus in actione, quam in inten- imus inter sanciam Ma- intiam. Alia enim Ver- Dum audiebat: alia festinabat circa ministerium, que stetit, et ait : Domine, non est tibi cure, quod dereliguit me soror mea solammninistrare. Dic ergo ill, ut me adjucet, Et disitilli Dominus: Martha, Martha... Maria optimam partem elegit, que 1BGQ non aufere- tur ab ea (Luc, x, 40-42). Ergo in altera intentionis studdium, in altera actionis ministeriam redundabat : utrique tamen ultiusque virtutis studium suppetebat, Siquidem et Martha, nisi avdisset Verbum, ministe- rium non sobiisset, cujus actio intentionis. indicium est : et Maria tantum gratiw de utriusque retulit perfeetione virtatis; ut ungeret pedes Jesu, et terge- ¢ consulto ret capillis, et totam domum sux dei ndére comple- ret (Joan, x1, 5). Est etiam nonnumquam maxima intentio, casea actio ; ut si medicine animum aliquis intendat, et cum omnia medendi prarcopta cognove- rit, non exsequatar officia: atque ita Mt ut quia cassa actio, eassa etiam intentio sit. Est etiam in nonnut- + exilior intentios ut st variaram virtutum preeceptis aniimum nolit intendere, fit plerumque ut per intentioni curiam fructum aetionis amittat.Ideo ergo Qui ab initio viderunt, et minis fuer i; wt per id quod (Vers. 5). Visum est, inquit, et miki. 40. Potest etiam non soli visum esse, quod visum sibi esse declarat. Non enim voluniate tantam hu mana visum est : sed sicut placuit ei qui in me, inguit, loguitur Christus; qui ut id quod bonum est, Robis quoque bouwin videri possit, operatur; quem ‘enim miseratur, et vocat (Il Cor. sin, 3). Et ideo qui Christum sequitur, potest interrogatus cut esse vo- luerit Christianus, respondere: Visum est mihi. Quod cum dicit, non negat Deo visum; 2 Deo enim prav- paratur voluntas hominum. Ut enim Deus bono- Tificetur a suncto, Dei gratia est. Denique plurimi ‘voluerunt seribere Evangelium : sed quatuor tantum- modo, qui divinam meruerunt gra nt receptie Vieum eat, inquit, et mihi assecuto a principio om- nia > diligenter ex ordine. 41, Prolixiovem bunc Evangeliilibrum quam e=ete- os esse nemo dubitaverit, Non ideo non ea quaefalsa sunt, sed quevera, sibi vindieat. Denique etiam a sancto aposiolo Paulo testimonium meruit dligentiz, Sic enim laudat Lucam : Cujus tus, inquit, est én Evdngelio per omnes Ecclesias {1 Cor. viu, 48). Et vere laudabilis est, qui meruit a tanto gentium doctore laudari. Assecutum itaque se non pauca di- eit, sed on t assecnto omnia visum est seribere ‘non omnia, sed ex omnibus. Non enim seripsit om- iia quae fect, inquit, Jesus, si scribantur omnia, nee ipsum capere mun- dum arbitror (Joan, xx1, 25). Advertis enim quod ea quae ab aliis sunt seripta prateri ut diversa in Evangelio gratia refulgeret, et pro} quibusdam ‘quod suoloeo ple- nivs explanabitur (Infra lib, x, in cap. xm, xxx1v). 42, Scripiuin est autem Evangelium ad Theophi- Jum, hoe est, ad eum, ¢ quem Deus diligit, Si Deum is, ad te scriptum est : si ad te scriptum est. ‘ralibus animi diligenter adserva. Bonum deposi- tum eustodi per Spiritum sanctum, qui dats eat nobis + frequenter inspice, sxpius diseute. prima debetur : fdem sequitor diligentia we commissa tibi pignora aut tinea, aut viderunt, divinse cognitionis intelligatur intentio: J) erugo consumat. 4 Quod enim tibi commissum est, _* Rom, edit. et tirtute perpeti:prvclegisset : Allis: edit. et cod. seripti tate perpeti (quidam, perpete, quis tue perp ia, pret ane leetia iam ese, Non enim vox, apostotica, in sexto casu, sed in qua sicut nec perpeti pro verbo, sed pro adjectivo muenda est, » Sic mss. omnes. Addunt, vet. edit., libi acribere. Rom. autem locum ita decurtaverat : omnia diligen- ler. Er ideo, ete. © Edit. Rom, gui Deum ditigit : quod quidem cum ioe sequemti, si Deum diligis, videtur melius conve- nire : sed huie lectioni vet. omnes edit. ac mes. re~ Srogantur, Gxteruin videtur hoc loco | Theophilam non certi cujuspiam hominis nomen in telligere, sed quamdam omnium Christianorum ap- smunior tamen opin €0 significari contendit; et hoe imprimis nititur argument, quod th timus salutetur , qui titulus non nisi tribui_consueverat. Vide Baron. ad an. 58, num. 35, et interpretes in hiine locum, nec won in Acta apoot, cap. 1, vers. {, cap. xx1n, vers. 26, ef alibi. € Quod enim tibi commissum’ est", consumni potest : ‘on potest, Isthaee in Rom. edit, 0 videlicet_ne parum cohzcrentia lo: qui videretur Ambrosins, cum nobis cavendum esse Jeti, nein anim corrumpi sinamus Evange- inn. Sed nihil in hoe est repugnantiz, cum veritas in ge incorruptibilis maneat licet in menubug103) consumni potest : Evangelium consuini non potest. g Evangelium bonum pignus est: sed vide ne vel animo tuo illud aut Unea aut zrugo consumat. Consumit tinea, si quod bene legeris, male cred: 43. Tinea heretieus est, tinea Photinus est, tinea tua Arriusest. Scindit vestimentum , qui separat a Deo Verbum. Seindit vestimentum Photinus, cum legit : In principio erat Verbum, et Verbum erat ‘apud Deum, et Deus erat (Joan. 1, 4). Integrum enim vestimentum est, si legas : Et Deus erat Verbum, (1bid.) Seindit vestimentum qui separat a Deo Chri- stum. Scindit vestimentum qui legit : Heec ext autem ut cognoscant te solum verum Deum (Joan. xvn, 3); nist cognoscat et Christum. Non enim solom Patrem vere Deum cognoscere vita mlerna est : sedetiam * Christum cognoscere verum Deum, verum de vero, Deum de Deo, vi piterna. Tinea est Christom coguoscere tatis fide, aut corporis sacramento. Tineaest Arrius, tinea est Sabellius. Patitur has tineas spiritus Oue- suantium : pathur has tneas spiritus qui non credit quia Pater e1 Filius divinitate unum sunt : Seindit quod serlptum est : Ego et Pater unum sumus (Joan, x, 38), qui unum per discretas substantias dividit, Patitur have tineam spirltus, qui Jesum Christum in ‘carne venisso non credit : et ipse est tinea ipse cst enim anticbristus. Qui autem de Deo sunt, dem tenent; et ideo tineam pati non queant, quae divi- dit vestimentum, Omne enim quod inter se dividi- tur, sicutsatance regnum, non potest esse perpeluurs, SANCTI AMBROSII ta bus mandatis et justificationibus Domini sine quer: 45. Docet nos Scriptura diviog won solam wos in jis qui pradicabiles sent, sed etiam parens oportere landari ; at voluli transmissa immacaa: Puritatis bereditas in iis quos volumus Led, Precellat. Quiz enim alia inteatio hoe loco sue Evangelista, nisi ut sancius Joannes Baptista s- lijetur parentibus, miraculis, moribas, mex passione? Sic etiam sancti Samuel mater Apua be datut : sic Isaac a pareutibus nobilitatemn pietatis 2 ‘cepit, quam posteris dereliquit. Sacerdas itaque 1. charias, nec solum sacerdos, sed etiam de vier AL id est uobilis inter superiorgs familias, 46, Ev uzor, inquit, 6jus de fligbes Aaron. Se ‘solum igitur a parentibus, sed etiam a majorite || B sancti Joanais nobilitas propagatur; cou sx, lari patestate sublimis, sed religionis successim j venerabilis. Tales enim majores babere dchi Prowuntivs Christi; ut mon repente cemecpus ‘sed a majoribus acceptam , et ipso infusam je: Nature predicare Gdem Dominici viderewwr ventus, AT. Bron, inguit, avubo justi incedentes in oanits mandatis et juuificationibus Domini sine querels. (it ad hoe referunt qui peceatis suis golatia prlere- tes, sine peccatis frequentibus hominem pataat ex: non posse, et utuntur versiculo; quia scriptue ss in Job: Nemo mundus a sorde, mec si une diem qjus sit in terra, numeroai menses cjus ab ipsa ie nay, & ef 5)? Quibusrespondendum est, pris u1¢c! 44. Est etiam erugo animi, cum secularium sor- C sii hominem sine peccato esse definiant : cima dibus cupiditatum religiosx acies intentiouis obdu- citur, aut fidei puritas decoloratur nube perfidia. Acrago mentis est rei cupiditas familiaris : arugo mentis incuria est : erugo mentis est ambitio digui- tatum, siin his summa spes vitze presentis locetur. Etideo ad divina convessi, acuamus ingenium, exer- ceamus affectum ; ut gladium illum, quem vendita . veste (Luc. xxn, 36), emi Dominus jubet, paratum ‘semper et lucidum tamquam in vagina mentis re~ condituma habere possimus, -Arina enim spiritalia et fortia Deo ad destruendas munitiongs militibus Chi i debent semper esse priesentia; nq cum vonerit dux coclestis militia, 1Q7J, situ no-trorum offensug armorum, alegionum suarym nog societate secernat, numquam omnino peceasse, an desiiase peccar! Si enim hoc putant sine peccato esse, » desiisse pt care : et ipse consentio; Omnes enim peceaveranl,d egent gloria Dei (Rom. ut, 25). Sin autem, eum @ Yelerem errorem oorrexerit, et in eam se vitze irate formaverit qualitatem, ut emperet a peccato, neg abstinere a delictis, non possum in eorum come ire sententiam ; cum legamus : Quia sic Donita dilesit Ecclesiam.... ut exkibeat siti ipse gloriasan, 4 non habentem maculam, aut rugam, aut aliguid gtr modi : sed ut sit sancla, et immaculate (Epkes.", 28 ef 27). Nam cum Ecclesia ex gentibus, hoe 6 ex peceatoribus cangregata sit, quomodo ex mace latis immaculata potest sso; nisi primo per lei (Vers. 5,6). Fuit, inquit, in dickus Herodis regis D gratiam, quad abluta a delicta sit : deinde quod Judeee, sacerdos quidem nomine Zacharias de vice Abia : ef uzor ejus de fitabua Aaron, et nomen cj Elisabeth. Ec erant ambo justi, incedewies in omni- plurimorym hormlnum mendacl! commixtione adut- eretur. ‘Ita vel. edit. quibus script cod, consentiunt, Edit. vero ‘Rom. locum interpolaverat hoc modo : Christum cognoscere Deum de Deo, verum de vero, ita eat sempiterna, » Rom. edit., ‘omnes, depellatur ambiguis icant eum esse sine omunine peccasse, Cotter, 4 peccare, ox quis verbis ut tag locum iafellige isto sensu : Si 0, peceare desierit, i assentior, cum alia in homi- per qualitatem non peccandi abstineat a delicis! Aha nec ab initlo immaculata ; hamanz enim hoc in- possibile est nature : sed per Dei gratiam et qur neg quadrare nequest. Sed st preterca contendsnt ni recesserit a. prioribus peceatis in posterum 2b iisilom aut allis abstinere non posse, id vero penits inficior. Certum non levia et quotidiana, sed gravia peecata, sunt quae sinclifleantem gratiam ex- eludun telligonda esse manlfestum est; com ipsemiseram hane peceandi, quoad isto corpore mor- lisliberemur, necessitatem passim agnoseat. Etcerle quam pulehre ipsi cum Augusting hac In parte con Yeniat, a nobis jam fuit observatum.aBat ‘tem sui, quia jam non peccat, videatur. 18. Nec otivse Tium esse quillegem tulerit, mandata praescripserit, Liam sanctus Lucas evangelista declarat (Luc.v1, 47). EX bene justos ante Deuin; non enim omvis qui ‘tus est ante homines, jusius est ante Deum. Aliter videut homines, aliter videt Deus ; homines in facie, Deus in corde. Et ideo fieri potest ut aliquis, af- fectata bonitate popular, justus videatur miki: jus- tus autem ante Deum non sit, si justitia nou ex mentis simplicitate formetur, sed adulatione simu- Jetur; abscondita enim In ea homo non poterit de- prehendere. Perfecta igitur laus est, ante Deum Justum esse, Unde et Apostolus : Cujus lans, inquit, ‘non ex hominibus, sed ex Deo eat (Rom. 11, 29). Beatus plane ille qui in conspectu Det justus est. Beatus lle, de quo Dominus dignatur dicere : Ecce vere Israclita, in quo dolus non ext (Joant, 47); verus enim Israclita, qui Deum videt, et videri se. no- vit a Deo, et ipsi exhibet cordis oeculia. Solus enim perfectior, qui ab eo probatur, qui non potest fali: Tudicia evim Domini vera (Peal. xvut, 40) : judicia autem bominum sepe falluntur ; ut et injustis tie gratiam frequenter adseribant, et justum aut odio persequamtur, aut mendacio decolorent. Novit autem Dominus immaculatorum vias(Psal. xxxv1, 48) nee pro peccatore laudabilem, nce pro lawiabi peccatorem : sed unumquemque pro competentiun judicat ratione meritorum; idem est enim arbiter ‘ments et faeti. Divina namgue judicia merivum justi ex meniis habitu, non aliquo factorum exitu metiun- tur. Plerumque enim aut bona mens facti reprehen- js exitu deformatur : aut. improba cogitatio facti alicujus decore velatur. Sed etiam quod bene fece- ris, si male cogitaveris, divino judicio non potest comprobari. Seriptum est enim : Juste quod justun est pertequeris (Deut, xvs, 20). Nam nisi esset ut justum injuste faceres, numquam dictum esset : Tuste quod justum eat persequeris. Et certe posse jus- tum injuste fleri docuit nos ipse Salvator dicen eleemonynam, reli tuba canere ante te..Et, non eritis eeut hypocrite (Matth. v1, 2 e158). Bonum est misericordia, bonum est oratio = sed polest injuste fleri, si jactantise causa aliquis auperi largistar, ut videatur ab hominibus, 49, Unde sanctus Evangelista non solum Justos ante Deum, ef incedentes in mandatis omnibus * Rom, eit. iore tabernacula semper intra~ ant sacardotes winisteria consummantes : in seeundo auiem, ele, Ant. edit. alque mss. aldunt. . .. cone sumnantes, uno taxtum anni tempore intrabaut in tem plum, e1¢, Mss. nonnulli,.. intrabat ix templum. De~ nique unieus Clarom. posi voxeon, consunusantes, ne Saliouem babel, quem licet recentiorem soqoi visum est, cum sensum pra: se feral expeditiorem, Non ta- men omnpino i Jogunt, insrgbad, etc., ut referatnr ad sumioiupy sacerdotem': sod sic etiam vi- detur ingcrenda negatio. Tandem si de sace:dotibus EXPOSITIO RYANG. SEG, LUG. LIB. 1 4g 4) ut ignmpcutata 4 et justiicationibus Domini : sed etiam sine querela incedentes ait. Quod mire cum prophetico con- gruit dicto, quo sanctus Salomon in Proverbiia uusus est dicens : Provide bona seniper coram Deo, et coram hominibus (Prov. 1, 4), Nulla argo querela si, ubi et mentis bonitas concordat, et facti. Et plerumque justitia dyrior hominym quarelam ex- citat, 20, Quam vero congruat verborum ipsa distinetio, et ordo convoniat, diligewter adverte. Incedentea, inquit, i omnibus mandaiig et justifcgtionibus Do- mini. Prius enim mandatam, secunda est justifioa itaque cum mandatis coelestibus obedimus, in many datis incedimus Domini ; 1973 cum judicamus, et congrae judicamus, tenere Domini justiGoationes vi- deur, 1. Plena igitur laudatio oot que genus, mores oflicium, factum, jndicium comprehoudit, Ge majoribus, mores iu zquitate, affigium ia sacerdotio, factum in mandato, in justifieatione judioium. (Vers. 8, 9,.10.) Factum eat autem, ewan sacerdotio fungeretwr Zacharias in ordine vicis sve ante Donte num Deum, secundum consuetudinem sacerdoti, sorte eciit vt incensum poneret ingressus in tompluse Don tind set omnis populus foris orabat hora incansi, 22. Videtur hie sanctus Zacharias summus desi gnari sacerdas ; quia, siout leotum cst & de priare tabernagulo in quod semper jutrabant saeerdotas ‘Toinisteria conswunmantes, nop uno tantum anai tem- pore intrabant jn tesaplam : in sacundo astem semel in ango singularis sununya sacerdos non sine wane Guine, quem offerret pro se et populi deliols (Hebr, 1, 6 ¢ 7). Hic est ille summus sneerdos sorte queritur; quia verus adhuc iguoratur : qui exim,sorte legitur, humano judicio non comprebe ditur. Ile igitur quaerehatur, et alius figurabatur, I querebatur verus in wlernum sacerdos, eui dlcitar Tu es sacordos in eternum (Paal, ctx, 4)1 qui non * hostiarum eruore, sed proprio sanguine Patrem Deum generi reconciliaret humana, Sad tune sanguis ua, debatur in specie, et in specie sacerdos ordinal: (ur : nung quia veritas venit, reliequamas speciem, veritaiem sequamur. Et tune quidem vices erant, une autem est perpelultas. > Erat ergo, et certe erat cujus vices etiam gerebantur. 25. Sorte ergo legebatur, us introiret in templum sacerdos. Si igitur in typo nullus poterat testis ad- quid aliud sabatur, ulsi eum sacerdolem, esse venturum, cujus sacrificium non eseet commune cum exteris : qui denigue non in manefactis teimplis + ot matis amadare negatio- em, dicendum crit Ambrosivm in ea santentia fuisse , vicem cujusque familie ad ministramduin in teapli semel tantom in anno rediisse; con tanen post 168 dies rediret, ut ex J, Sealig. ebscevat Gro- tius in huue locum, > Edit, Ram. in toxtu jugulavares sequontia : Eva €rg0, #4 cerle erat cujus viees etiam gorebantur : ques ‘nos in sums locum vek. edit, ot mss. omembaan uel ritatg rostiquinus,1513 SANCTI AMBROSII si sscrificaret pro nobis, sed in sui corporis templo A us Filius gui est in sinu Patris, ipse enarravit (Ibid nostra peceata vacuaret, Sorte ergo quarebatur s2- cerdos. Ideo fortasse et milites vestimenta Domini sortiebantur (Joan. xix, 2), ut quoniam in tempto v0 pro nobis Dominus deferre szerificinm preepara- bat, * cirea ipsum quoque sortis agitatio pracceptum impleret. Propter quod ait : Non veni Legem solvere, sed adimplere (Matth. v, 1). 187% Cerle ut ipse esset, qui et exspectatus in veteri Testamento, €t mandato Dei videretur electus. Denique et super apostolum Matthiam > sors cecidit (Act. 1, 26), © ne apostoli electio a mandato discrepare legis veteris videretur. (Vers. 44.) Apparuit autem illi Angelus Domint tans a destris altarisincena. 24. Non immerito angelus videtur in templo; quia veri Sacerdotis jam nuntiabator adventus, et eceleste srerificium parabatur, in quo angeli ministrarent (Gf. Aug. epiat. 448, al. 441, et alibi). Et bene appa- ruisse dicitar ef, qui eum repente conspexit. Et hoe ‘specialiter aut de angelis, ant de Deo Scriptura di- vina tenere consuevit; ut quod non potest praevide apparere dieatur; sic enim habes : Apparuit Deus Abrahee ad ilicem Mambre (Gen. xvut, 4). Nam qui é ante non presentitur, sed repentino videtur aspectu, apparere memoratur. Non enim similiter sensibi videntur, et is in cujus volantate © sitam est videri, et cujus naturse est non videri, voluntatis videri. Nam si non vult, non videtur : si vult, videtor. Ap- paruit enim Deus Abrahze, quia voloit : alil, quia noluit, non apparuit. Visum est etiam Stephan ‘cum lapidaretur a populo, aperiri coslum : visus est etiam Jesus siaus ad dexteram Dei; et non est visus a popolo (Act. vit, 85). Vidit Esaias Dominum Sa- baoth, sed alius videre non potuit ; quia cui placuit, apparuit (Esai, vi, 4). 25, Et quid de hominibas loquimur, cum etiam de ipsis ccplestibus virtuttbus et potestatibus legeri- sous, quia Denn nemo vidit umquam (Joan. 1, 18)? Et addidit, quod ultra ecelestes est potestates : Unigeni- © Rom. edit, circa ipsam quoque sorts agitationem praceplum Legit impleretur. Propier quod ait. > Sortium sum in veteri Testamento frequentem fuiase iguorat nemo. Sed nec ab August. 480, nune 228, idem usus in novo plone repadiatur, ¢ in Cone, Barcel. ann. 899, ean. 3, comprobstur, At forte miravivar aliquis scripsisse Ambrosium no- ‘tram sortem ideireo illic adhibitam esse, ne apostoti lectio a mandato discrepare legis veteris videretur. DifMeultas autem inde eritar, quod j modi legales observationes in desuet genseantur. At relato boe ipso loen Vener: in Acta apostoloram objectioni oceurrit ad eum mo- duin ; Matthias ante pentecosten, in sorte quaritur;; guia scilicet nondum erat plenitudo Spiritus sancti efusa. Unde sic colligit : Donec veritas compleretur, Aiguram licwit ezercert. Inde est quod Matthias qui ante pentecosten ordinatur, sorte quecri- tar. Et boc in posterioribus eo condirmat , quod osiea in electione diaconorum nulla sors mémore- tur intervenisse, Addi etian potest id forte eo modo Deracium esse, ut no Judzis recens ad idem con jonis daretur vecasio, quam ipsam ob Aut adquiescatar igitur necesse est, si Deem Patra Remo vidit umquam, Filiom visam esse in weer Testamento; et desinant beretici ex Virgine ep cipium dare, qui antequam nasceretur ex Virgix, Videbatar : ant certo refelli non potest , vel Patres vel Filiam, vel certe Spiritum sanctum, © si tim st Spiritus sancti visio (Ang. loco citato), ea spe videri, quam voluntas elegerit, non natora forms rit; quoniam Spiritom quoque visum accepimes « columba. Et ideo Dewm nemo vidit umquam; q eam que in Deo habitst plenitudinem divimitatis ner. conspexit, nemo mente aut ocalis ecomprehesd. Vidit enim ad utrumque 197% referendam est. tt nique com additar : Unigenitus Filius ipse ener mentium magis qeam oculorum visio declan, species enim videtnr, virios vero marratar : ills 0 fis, bee mente comprehenditar. 26, Sed quid de Trinitate dicam? Seraphim eas: Yoluit, apparuit, et vocem ejus Essias soles ani (Esai. v1, 6). Apparuit angelas, et nune presto cs, sed non videtur ; neque in potestate nosir & ‘idere, sed in potestate illius apparere. Tames, e° potesiag non est videndi, est gratia promerendia videre possimus. Et ideo.qui habolt gratiam, mer copiam : nos copiam non meremar, quia Deum ¥- dendi gratiam non habemas. 27. Et quid miram si in prasenti saculo, ti quando vult, Dominus non videtur? In ipsa que resurrectione non facile est Deum videre, nisi iis@ C corde sunt mundo. Et ideo ait : Beati mundo cot: ipsi enim Deum videbuut (Matth. v, 8). Quamtns be tos jam numeraverat, et tamen videndi his Dem Ron promiserat facultatem! Si ergo ii qui man sunt corde, Deum videbunt ; utique alii non vile bunt. Neque enim indigni Deum videbumt,, meqceit qui Deum videre noluerit, potest Deam videre. N¢ - in loco Deus videtur, sed mundo corde : nee core ralibus oculis Deus quatitur, nec circomseribiur ‘isu, nec tactu tenetor, nee auditur affatu, nec set- causam Actuum xvi narrator Apostolus Timotbers atre geutili natu ii i sinwin Diseipl. Keel, lib. 1, eap. 44, © Corb. cod., ut apostolielectio a mandato Legisti- deretur. dem Corb. et ali seniatur, * Sic ‘omnes mss. ac vet. edit. Rom.'vero locum contraxit in hane formam, situm est videri, natwe vero est non vidert. © Cum nemo catholicus ambigere possit , quia Deati Angeli semper videant fuciem Pateis, iaeli- Rendus hic Inens de visione, ut voeant , conipreher- siva. Quod quidem ipse Doctor satis aperte signal, dum infra subdit, plenitudinem divinitatis nemo conse Zit, nemo mente aut oculis comprrhendit. Neque vero alte aeepiendam est quod ait Chryeastomat es gins értp tovly § Otic ob iver xpopirer, aa Eppa Wen obce Spcerytios. Nioxin. sequentbat hav amubignis verhis ce ipse exponit, abi dicit, ai oSrue oldels older oe Ea Sen uit soli, dxpe6a cod Maepie erddnbey, Roth lit elfen ct Spite sent it aliquot, ante mon pre- isA545 cum praeseas est, non videu enique nec apostoli ‘Ommes Christum videbant; et ideo ait : Tanto tem- Pore vobiscum sum, et adhuc me non cognovistis (Joan. tv, 9)! Qui enim cognovit que sit latitudo, et lon- Gitudo, et altitudo, et profundam, et sapereminen- ten» seientiz charitatem Christi, vidit et Christum, ‘Vidit et Patrem, Nos enim jam secundum carnem non novimus Christum, sed secundum spiritom ; spi- 28. Apparvit autem a dextris allaris incensi; quia B gium probavit, at jangeret : sic remuneratus es divinz insigne misericordie deferebat : Dominus enim a destris ext mihi, ne commovear (Peal. xv, 8). Et alibi : Dominus protectio tua super manum dezteraa tuce (Psal. cxx, 8). Atque utinam nobis quoque * adolentibus altaria, sacrificim deferentibus assistat angelus, immo prebeat se videndum. Non enim do ites assistere angelum, quando Christas assistit quando Christus immolator. Eterim pascha nostrum immotates ext Christus (I Cor. v, 1). Nec verearis ne Aurbetur cor toum angeli visione (perturbamur enim, et 2 nostro alienamur affeciu, quando przestringt- mur alicujus superioris potestatis occursu), idem enim angelus qui oceurrerit nobis, confrmare nos poterit, sicut turbatum ante Zachariz firmavit animum, di- cer (Vers, 45, $4.) Ne timeas Zacharia, quoniam cece oratio tua exendita 1976 est: et uzor tna Elisabeth pariet filinm, et vocabis nomen ejus Joannem : et erit gaudiume (ibi : et multi in nativitate ejus gandebunt 29. Plena semper, et redundantia sunt divina be- neficia : non exiguo constricta numero, sed uberi Donorum coacervata congestu; ut hie primo preca- tionis fructus, deinde sterilis partus wxoris, tum Iz titia plurimorum,, et quoque prophets. prom quin etiam, ne qua eset dabitatio, futuri quoque voeabulum designatur. Tontis igitur supra volum fluentibus, non immerito diffidentize poena silentium est : quod in posteriori- bus explanabimus. Solemnis autem Letitia est in ortu EXPOSITIO EVANG. SEC. LUG. LIB. 1. ‘itur incessu, Et cum absens putatur, videlur: et A 50. Admonentor etiam parentes gratias agere non minus pro ortu, quam pro meritis filiorum; non enim mediocre munus est Dei, dure liberos propa- Gatores generis, successionis haeredes. Lege Jacob Guodecim Mliorum generatione gaudere (Gen. xuix , 28). Abrah filing datur (Gen. xxi, 2). Zacharias exauditur. Divinum igitur manus, fecunditas est pa- Agant itaque patres gratias , q conju- enim militiz sue Alii sunt. Vernet in Det laudem terra, quia colitar : mundus, quia cognoscitur : Keclesia, quia devoize nu- mero plebis augetur. Nec otiose in principio (Gen. ‘m, 24) statim Genesis Dei jusse conjugium copula- tur, nisi ut heresis destruatar, Sic enim Deus conju- t quibus steriitas flios denegasset, pietas divina con- cederet. (Vers. 15.) Et erit magnus coram Domino. 31. Non corporis hie, sed anime magnitadinem declaravit, Est coram Domino magnitudo onime , magnitudo virtatis : est etiam parvitas anima, et Poeritia virtutis. Juxta enim anima et corperis nu- Meramas zlates, non pro ratione temporis, sed pro qualitate virtutia; ut vir perfectus ile dicatur, qui careat errore pueritie, et lubricum adolescentin animi maturitate non sentiat : pasillus autem, qui ‘aullum adbue virtatis videatur habuisse processunt. Unde illud in Hieremia, cum misereretur Dominus deflentis Ephrem, » et peceata propria deprecantis : CA juventule , inquit, mea dilectus miki est flins Ephram, puer in delicis (Jerem, xxx1, 20). Si enim i ‘mumquam peccavisset, Et bene utrumque dixit, et in d est enim puer, qui non peceat : quem elegi (Esai. sunt, 10). Per cavit, ¢ qui ita erat informatus a Domino, ut nescius Ergo et si puer in deliciis non fuisset, iis, et puerum; ‘suorum petere 1977 delictorum, cam magis meri- torum preemia sperare deberet. Quid etiam Dominus noster in Evangelio videtur exprimere, cum dicit : Nolite contemnere unum ex pusilis istis (Matth. xm, 40). Sed loco suo plura serventur. Ergo pusillus et generatione sanctorum ; sanctus enim non solum D contrarius est magao. Et si, juxta Apostolum, par- parentum gratia, séd etiam salus est plurimorum. Unde admonemur hoc loco sanctorum generatione atari, ext, 1d autem sutamamus ¢0 sensu intelligendam quo 8. Thom. 1 part. quaet. 45, art. 7, ad 6, negat in vet. Testamento factam fuisse Spiritus sancti vi missionem. Alioquia personas SS. ‘Trinitais Abrabamo apparuisse liquido in libris de codem Pairiarcha, et alibi tradit bic noster Am- Irosins, loci testimonio witur Card. Bona. Rerum . 9, ut thurifleat Patnon. XY. ‘ulus sub elementis eat : Cum enisn easemus parvuli, ub clementis hujus mundi eramus (Gulat. 1v, 10) : ergo magnus supra elementa mundi est. complares, ut jam alibi observavimus. > Ila edit. Amerb. in corpore. Era. et Gill. i marg. cum mss. fere omnibus, Gill. ae Rom. in corpore cum pat cata propria deplorantis. © Omnes edit., qui non ite erat informatus « Do- mino. Omnes gui ita, vel, quia ita erat, Negationem autem hic superfluam esse videtur lis indieare sequeos conclusio : Ergo et si puer in de- cli, ote. 124867 ‘32, Erit itaque Joannes magnus non virtate cor- A. poris, sedanipiee magnitodine. Denique non fines ali- ‘eujus propagavit imperii, non triumphos aliquos bel- ici cortaminis adoreis preeoptavit : sed quod est am- in deserto praedicans, delicias hominum, cot porisque lasciviam magna auimi virtute depressit. Parvalus ergo in sacculo, magnus inspiritu. Denique quasi magnus , nec vilz eaptus illecebris, sontentia: consiamiam vivendi desiderio mutavit. (Vers. 45.) Et Spiritu, inquit, sancso replebitar adhue in wtero matris sua, 33. Non est dubium verum hoc angeli essa pro missum ; siquidem sanctus Joannes, antequam n2- seeretur, matris adhuc in utero positus, Spiritus ac- ccepil gratiam designavit. Nam cum et pater ejas aut ‘mater nulla ante mirabilia fecissent , in utero pa- B priors, ille eequentis Dom Fenlis extiliens, parenti Domini eva 3 sie enim habes, quod cum advenisset mater ad Elizabeth, ait ila: Ecee wt arta est salusatio 1, 44, infra). Nondum enim erat ili « spi sed spiritus gratize Denique et alibi vivendi substantia pracurrere sanctificandi gratiam potuimus advertere, ‘eum dicit Dominus: Prinaquam ezires de vulva, sance Lificavi teat prophetam in gentibus pooui te (Jerem.1,3). Atins euiw est spiritus vite bujus, alius grauiw : ille nascendo sumit exordium, morieudo defectum : iste non Lemporibus, poo atatibus coercetur , non obita eatinguitur , non alvo mattis exeluditar. Deniqua ot sancta Maria plena sancto Spiritn prophetavit (Lec. 3, 46, homiais tactusui corporis suscitavit (AV Rey. xin, 21): et Samuel post mortem, secundura Seriplure testi moniva, fotora nou tacuit (I Reg. axvut, 47 64 se9.). 34. Et Spirita, inquit, sancto replesitar. Cui enim -adost Spiritus gratie, nibil deest, Es cui Spirtus sanc- inditur , magnaruin plenitudo virtutam est. Deuique (Vers. 16.) Mulios, inquit, filierum Taree conter> tet ad Dominum Deum ipsoram. 35, Non egemus tastimonio qued plarimoram sanctus Joannes corda converterit prophetica: Scripturmet evangelic enim clamantis in dese: Parale viam Domino, reo- tas favite samitas ojus (Esai. xt, 3; Maus. ut, 6) : 0b baptismata,.97@ populis [requeatata declarant eoa- ‘ors plebis noa mediagres factos esse provessua ; quia duy erediwr Joauai, erediwur Chrisie. Now eniin de se, sed de Doming priedicabat prauuntive Christi. Et ideo * Spiritus vite, hie non est accipiendus pro ratio- wlam pro aeris respiratione, ut nali anima, sed art. 2. 1 hac Quod ait, vicendi substuntie pre urrere sanctifi in; eteuim per vivendi_ substantiam designari respirationem satis deelsrat Ambrosins, cum us de priore dicit, ile nas de posteriore autem non . Etennfenari x €0. potest , quod illa varba s Priuaquam ¢ formarem in were, woe’ SANCTI AMBROSII (Vers. 47.) Praibit in conspectn Demini ix spirin a virtute Elia, ‘36. Bene ista jungunter ; aumquam enim sine vir- tule spiritus, nec sine spirita virtes ent. Et idee fortasse io spiritu et virtute Elie ; quia cametes Elias €t viriatem mognam habuit et gratia : virtwtes, ot ad Adem animos popolorem a perSdia reterquere: Virkutem abstinentie atque patientia, et spi Prophetandi. Ia deserio Rlias, in deserie Joanacs : ille corvis pascebaur, hic dumis ; et ealeata om voluptatis illecebra, parcimoniem prantalit , luxum- que conlempsit :ille Achab regis gratiamnoa ques- Vi, bie sprevit Herodis :ille Jortamemn divisit, bic ad lavacrum salutare convertit: hic cum Domimo versz- tur in terris, ille com Domino apparet in gloria: hie preccurser adveotas ille post triennium aresconteso pluviis terram rig2vi, €t hic post triennium nostri corporis humm deiia- bre perfudit. Queris quod triennium sit? Kece, inqut, ‘anni tres sunt, ex quo venio quarens fructam in fca- nea hec, of non invenio (Luc. xin, 7); mystieus ein aumerus debebalnr , ut salus populis reddereiar Unus ia Patrlarchis aunus: denique de boeninites tune anai provenias fuit, qualis non fuit postes sx por terram. Alius in Moyse et prophetic exteris. Tertius in Domini Salvaioris adventu : Ecca, ings, exnnm Domini acceplum, et diem retributionis ( Lx. 1, 49). Bt ille paterfomitias qui plantavit vines, ‘non somel exactores (ractusm, sed expius desiinavi: primum servales, seeundo aliog servulos destinavit. infra); et Blisteus mortuas defunctums eadaver C tertio autem Filium suum misit (Matt. xx1; 33 etse3.) 37. Venit ergo Joannes in spirita et virtate Bil alverum ¢nim sing allero non potest esse, sicut elise in sequeniibus reperitur, cum dicitur: Spirisus sex tus superveniet te, ot virius Altisimi obumbrabit (dine. 1,35, infra} Bed fortasse hoo supra nos, et suprt apostolos > videatur exewmplum. Nam et ille sub Bit divigo amue uviatium recursus uadarum in orig nem fluminis, sieut dicit Scriptura: Jordanis coma us cat retroraum (Peal. cxut, 5) jb salutars lavacri fotura mysteria, per que in primordia vatt- tore 6 forma (Cf. August., lib. 1 contra Jul. Pela, cap.2). Quid quod etiom apostolis suis ipse Domiaws ‘Virtulem Spiritus esse tribuendam promisit , dicens: © Accipictis virtutem adveniente in vos Spiritu eancts. (Azt. 1, 8).Deinde in sequentibus: Facins est, ingu subito sonus de colo, tamquam vi magna ferret Spiritus (Act. , 2). Bene vi mogua, quia Spiris ovis ejus omnis virtus eorum'(Psat. xxx, 6). Et vir fe, x quibus Jer. locus in cunctis edit. 2c anss. alr quot exordian ducit, in antiquissimis mss. pre- termittantur. Confer Wubet, hune locom is que in Apologia David , cap. 11, num. 58, nets Ambrosius.. earur expletwm. Sed baud dabie ! omniuin leetio prseponenda est ores. mes., Aceipielis.virinen iritus sancti. Dud, .. .. Spt i tanven, ac awines edit. nobir cam1549 EXPOSITIO RYANG. SEC: LUC. LIB. I. 1560 ‘Cus ent illa, quam a sancto Spiriia apostoli conseeuti A dicere Christianus : quia Ezperimentum queritis sunt. 1.279 58. Bene etiam preibit ante faciem Domiai Sanctus Joanges , qui preau tas est, et pra imoriwasest. Et foriasse hoe mysteriumin hae vita nosira bodieque celebratar. Prascarrit enim ani- mae nosine quedam virtus Joanis, cum credere pa- Tamsin Chrisium ; ut paret ad @dem anime nosire ‘Ving, et de vitz istivs tramite tortuoso, recias senil- ‘sitas nosiri faciat commeatus, ne anfraciu labamur erroris; goo omnis vallis anima nostre virtulis fructibus possitismpleri, ot omnis secularium altitudo meritoram Domino se Lumili magis timore proster- mat, scieus nibil sublime posse esse, quod fragile est. (Vers. 48, 19, 20.) Ei disis Zacherias ad angelum: Unde boc sciem? Ego enin cum cenes, et wzor mea Processit in dichus suis, Es respondit ei angelus dicens: Ego eum Gebriel angelus , qui assisto ante Deum, et missus sum bec annuntiare tibi. Et ceae ovis tacens yet non poteris logui xague in diem quo heec fant; propler- a quod xen credidisti verbis meis, que iasplebuntur in tempore suo, 39. Condemnatnr silentio incredulitas sacerdotis, et fides prophetarum probatur oraculo. Clama, in- quit. Bs Quid clemabo? Omnis caro femum XL, 6). Vides jubentis imperium , obtempe- Tautis chsequium, interrogantis affectum, obsequen- tis oracalum. Credidit enim , qui quid clamaret ex- Pascit : et quia eredidit, prophetavit. At voro Za- charias qui non eredidit, von potult loqui : sed (Vers, 98.) Brat ananens ilis, ef remansit mutus. C. non sit locutus. Ab angelo jubotur tacere Z: 40, Boo uaivs mysterium , nec unius ilentivun est, ‘Tacet sacerdos, tacet proplita. Nisi falor , in uno ‘vox totius plebis obmutuit: quia in uno totus * ad Dominumn per Moyses populus loguebatur. Cessatio sacrorum, ¢b sileotium prophetarum , tacituraitas Prophets, et tacturnitas sacerdotis est. Auferain, inguit, validam vittatem, prophetam, et consiliarium (Iai, ut, { 62). Et vere abstulit prophetas , n qui- bus absielit vorbum quod logui lo prophetissolebat, Et vere his abstotit virtutem , a quibus Dei virtus recessit. Abstulit his consiliarium, > quem magni consilii Angele declaravit. Abstulit vecem ; quia ‘vox verbi, non vocis est verbum. Nam nisi Verbuin illud operetur in nobis, nullus est sonus vocie, Vox jus, qui in me loquitur Christus (Il Cor. x1, 3). 41. Etipse erat annuens illis, Remansit ergo. mu- tus Zacharias et erat ionuens ills. ¢ Quid est nutus, isi ine verbo corporalis actus , indicare oluntatem : quidam, supre- ‘ma worte, voce suppressa, mutus sermo morientiam? Nonwe tibi videtur huic similis 12@Q esse populus Judzorum, it aciuum suorum non possit pracstare rationem : qui in ultimo spei vita obitu oonstitutas, vocem quain habebat , amiseri que titubantis actu corporis signum verbi cupiat explicare, non verbum? Mutus ergo populus sine Fatione, sine verbo. Cur enim tibi magis videator mutue esse qui sonum quam qui mysterium nescit ? B Etest profecto vox operum, fideique clamor, sicut Hectumn est: Sanguis fratris tui clamat ad me (Gen. 1, 40). Etille clamat, qui in corde suo clamat per diem. Qui ergo cordis clamorem perdidit , perdidit etiaa linguse. Nam qui distinctionein fidei non tenet, quomodo potest tenere verborum? Et ante quidem ‘Moyses dixerat quia loqui non poterat (Exod. .v, 10) : sed posteaquam dixit, verbum accept, et bonoram operumedidit claritatem, Ergo sicutMoyses typus po- uli fuit, et typus Legis, ita etiain Zacharias tacuit. 42. Singula itague ut concurrant, considerandum est, Verbum in utero, Lex in silentio, Joannes opel Jauur, ot Zacharias loquitur. Verhum editur, Lex ab- solvitur, sed Legis absolutio Verbi est explicatio Et ideo qui dixerit verbum , loquitur; etiamsi ante hrarias, ab angelo vox premilur Judzorum, Non enim hu- wena, sed divinse boe potesiatis imperium est; ut non loquatur Deo, qui non eredidit Christo. Et ideo credamus, ut loquamur. Credat Judivus , ut foqui possit. Loquamur in spirit rmysteria , intelligamus Tationem snerificiorum veterumm, conigimata propleta- rum, Mutus est qui non intelligit Legein, mutus est qui non intelligit divinarom seriew Scripiurarum. Vox enim nostra fides est; etideo mato in Ecclesia quingue verba mente mea logui ut alios instrunm, quam decem milliain lingua... Lingua enim in signum sunt non fidetibus , sed infidelibus (1 Cor, xe, 49 et 32): pro- phetia autem non infidelibus, sed fiuetibus. (Vers. 24, 25.) Post hos autem dies concepit Elisa- Joaunes est; vor enim clamantis est in desorto (Luc. D beth uxor ejus, et occultabat se mensibus quingue dicene ; m4, 4): Christus eat Verbum, hoc Verbum operaiur; et ideo ubi desivit operari, muta repente © carens ‘spiritn veluti qusedam anime lingua conticuit.Trans- ivit enim ad nos Dei Verbum, et in nabis non tacet. Denique jam non potest Judieus dicere, quod potest cro textu, in qnoconstauter exbibetar : 404 lipeate Sivan éxdBavtog 206 ayiau srveiuatos ig” imac. * Ad Dowinum per Moysen. Voces per Moysen Rom. edit, sustulerat. ¥ Sic plures probatioresque mss. Attamen aliqui Cl omnes edit. praforent ques , vel,.a quibus magni consilii Angelus declinavis. Rom. edit. sola, carens spiritu veluti quadam Quid miki sic fecit Dominus in diebus,, quibus respesit auferre opprobrium meunt inter howines? 43, Magna sanctis cura est vereeandiz, ut pleram- que *in ipsie pador votis sit; sieut hoe Ineo adverti- mas sanclam Elizabeth, qu: utique flios habere cu- 4Vot, edit. cum mss, aliquot. Quid est mutua? Rom, ‘cum aliis pluribus a¢ probatioribusmagis commode, Quid est nutus? At infra e couverso vet. edit, et cuncti mas., spei vitals obits eonatitutus, Rom. sola, apiritas vitals, etc. nonnulli , omnesque edit... im ipsis pudor ‘mss. majori oumero aique auctoritate, est, in rebus quas suunmo studio expeisi pudoris? Estenim unicuique officio rascripta xtas : et quod tempore decet, tempore non decet; evique mutatio, facti uniuscujusquemutat sa:pe naturam, Sunt etiam ipsi quedam tetpora prescrip- ta conjugio, quando dare operam liberis sit deco- rum : dum anni vigent, dam suscipiendorum libe- Forum spesest ; dui generandi usus est in exemplo, copulze quoque usus in studio est: at vero ubi mati ra avi senectus successerit, et alas regendis liberis Ihabilior quam creandis, pudor est legitint licet coi- tus indicia gestare, et gravari alienze atatis onere, cot tumescere alvum non 196] sui temporis fructu. Senes enim ab ipsa concludunwr tate, et justo in- temperantize pudore * revocantur facere opera nup- SANCTI AMBROSIL iz ile operatur, et ta a» eri secretum incestas libidine?, Vel pecoden imitare, vel Deum verere. Et quid de pecudibes quor? Terra ipsa a generandi opere sstpe requicsct jactis frequenter ie minibus oceupetur, impudentiam rmultat sgricetz, ct fecunditatem sterilitale 1982 commutat. bagi dam in ipsis elementis, ac pecadibas ab osu nn cessare generaudi, natura pudor est. 45. Merito orgo etiam sancta Elizabeth erubesc- ‘bat gratiam, etsi non agnoscoret culpam. Nam etsi& ‘conceperat (neque enim aliter4 de hominis on fas est credere ), tamen partus sui erubescetatat- tem, Et rursus caruisse se gaudebat opprobrio; pr dor est enim feminis nuptiarum premia non haber, tiarum. Adolescentes ipsi plerumque filiorum vola B © quibus hae sola est causa nubendi. Hoe igitur pretendunt, et excusandum arbitrantur atatis calo- rem, generationis affectu. Quantomagis senibus agere turpe est, quod adolescentibus pudur est conilteri? Quinetiam ipsi juvenes, sobria timore divino corda qui temperant, suscepta plerumque sobole , renun- tiant operibus juventutis. 44. Et quid mirum de bominibus, si pecudes quo- ‘que muto quodam opere loquuntar generandi sibi siudium, non desiderium esse coeundi? Siquidem ubi semel> gravem alvum sibi senserint et ¢ genitali arvo semen receptum, jam nec concubitu indulgent, nec lasciviam amants, sed euram parentis assumu ‘At vero bomines nee conceptis, nec Deo parcunt : ‘los contaminant, bune exasperant. Privsquam te inquit, formarem in uter sanctificavi te (Jerem. 1,8). Ad cohibendam petu- Tantiam tuam, manus quasJam tui Auetoris in ulero « Rom, elit. revocantur ab opere nuptiorum. Optic me, nisi relique et cuncti mss. dissentirent. Intel- ¢ igitur, revocantur facere, hic per bellenismum oui pro, Fevecantur a faciende. Quod autem eadem eit. Rom. post duos versus reposuit, etatis calore, generationis affectum : hoc non solum abs aliis cf iss. ommibusabhorret, verum etiam ab Aucloris nos- tri sententia; quemadmodum series patelaciet in- tuenti, ® Gravem aloun inedit, Rom. senserint, et. Hee verba rese- genitali alvo, Corb. et ali » genital arse. ‘Melius: cadem quippe metaphora usum etiam repe- imus Virgil. lib. 1 Georg. 4 De hominis ortu, in easlem edit, deletum est. © Quibus hec sole est causa nubendi. Sola, inguit Glossa Decreti, id est precipua. Nec sane credendun Probrium consolatur sui padore sublatom, eo pole re, ut dixi, quod pudebat eam propter sctatem (334 2,¢. Pudor.). Unde intelligi potest quia jam ou conveniebant inter se concubite conjogali; sere enim ea ' qua senitem nonerubesceres coitua, er Desceret partum; et tamen erubescit onus pareat, ‘quamdiu nescit mysterium & religionis. 46. Ila qua occultabat se, quia conceperat fli jactare se cnpit quia generabat prophetam. Ei qz erubescebat ante,benedicit : et qux dubitabat are. firmatur. Ecce enim, inquit, ut vor salwtationis facta est in auribus meis, exeultavit in gaudio infest ‘wero meo (Luc. 1, 44, infra). Itaque magna voce d+ mavit, ubi Domini sensit adventum ; quia religioas 1ovi Le : et in vulea matris C eredidit partum. Nulla enim causa erat pudoris, Prophets ortus date, non affoctaue fidem generar nis adseisceret. est mentem Ambrosio fuisse alias duas eausas, qu profi adjungunt Theologi post Ax sacramentum, excladere. Tum conjugium inter Mariam defendal, qua ‘De consensu Evang. cap. 4; lib. xxi cont, Fessts, cap. 8, et lib. De Nupt. et Concupis.cap. 14. Adiqu- que B. Tho. i part. quest. 29, art.2, et alias. Fore tia simplicius explicari possit, sola causa, subir telligendo, wt plurimum, id est, causa maxime ori- aria. € Mss, aliquot, que anilis estet, non erubaces colt cum erabedceet partum. § Voci religionis, addit Rom. edit. AC ubi id ink lesit. Et post pauca pro vocibus quia generabat pe Phot, propria aucloriatereposuit quia greb phetam, 7 LIBER SECUNDUS. 1281 (Vers. 26, 27.) Eodem autem tempore missus D consitium Dei , sed tamen ex cateris fectis alge ext Angelus Gabriel a Domino in civitatem Galle, cui nomen Nasareth, ad Virginem desponsatam viro cui nomen erat Joseph, de domo David : et nomen Virgins, Maria, 4. Latent quit Propheticum dictum quisquam ho ina mysteria, nec facile juxta nun potest cire pravreptis domini Salularis possumus intelligee hhoe perpensioris fuisse consilit, quod ea potissimam electa est ut Dominum pareret, quae erat despor sata viro, Cur autem non antequain desponsaretar, impleta est? Fortasse ne diceretur quod concepe- rat ex adulterio. Et bene utrumque posuit Seriptura,Ans is consortii videretur : desponsata, ne temeratse rginitatis adureretur infamia, cui gravis alvus cor- raptele videretur insigne pravferre. Malnit autem Dominos aliquos de suo ortu quamn de matris pudore ubitare ; sciebat enim teneram esse * virginis vere- cundiam, et labricam famam pudoris : nec putavit ‘ortus sui idem mattis injuriis adstrnendam. Servatur i:aque sanote Marke sient pndore integea, ita invio- Labilis opinione virginitas; 12GQ oportet enim ‘Sanetos et ab his testimonium habere qui fori nec decult sinistra virginibus opinione viventibas ve- lamen excusationis relingui, quod infamata mater quogque Domini videretur. 2. Quid sutemJudzis, quid Herodi posset aseribi, EXPOSITIO EVANG. SEC. LUC, LIB. II. Ut et desponsiia esset, et sirgo : virgo, ul expers A rel iy UE nusquam divinitatem propriam fateretur. Sed tamen magis feellit prineipem s:zculi; diabolus enim etsi aliquando dubitavit, cum diceret : Si filins Dei es, mitte te deorsum (Matth. wv, 6); tamen vel sero cognovit, et diseessit ab e0. Cognoverunt et die- mones quidicebant :¢ Norimus qui sis Jesu Filius Dei. Quid venisti ante tempus torquere nos (Maith. ‘vin, 29)? Et ideo venisse cognoverunt, quia preeco- Snitan, habebsnt esse venturum. Prineipes autem ‘arculi non eognovisse, qno majore possumus quam Apostolicw sententize probare documento : Si enim cognovissent, nunquams Dominum majestatiserucifisis- sent? Demonum enim matitia facile etiam oceulia deprehendit : at vero qui secalaribus vanitatibus ‘occupantur, scire diving non possunt. si natum viderentur ex adulterio persecuti? Quemad- B 4. Bene autem sibi diviserunt Evangelist , ut modum autem ipse diceret : Non veni Legem solvere, sed adimplere (Matth, v, 18) ; si videretur ccepisse a Legis injuria, cum partus innopte Lege damnetur (Deut, xxm, 17) ? Quinetiam locupletior testis pudo- i adhibetur, qui posset et dolere injuriam, et vindieare opprobrium, si non agnosceret sacra- mentum, Quid quod etiam fides Marize verbis major adsciseitur, et mendacii causa removetur? Videretur enim culpam obumbrare voluisse mendacio innupta Praegnans. Causam autem mentiendi indesponsata habuit, desponsata mon babuit ; eum conjugii pre- smium et gratia noptiarum partus sit feminarum. 3. Non medivcris quoque causa est, ut virginitas ‘Mari falleret prineipem mundi : qui cum despous: tam viro cerneret, partum non potuit habere sus- Cilla hora suscepit eam Disciputus * ins peetum, Fallendi autem principis mundi falsse con- silium, ipsius Domini yerba declarant, cum aposi jubentur.tacerejde Christo (Maush. xv1, 20), 1988 cum sanali prohibentur gloriari de remedio (Mau. ‘wut, 4),cuin darmones precipiuntur silere > de Dei Tio (Luc, 1v, 35). Fallendi, ut dixi, principis mundi @consiliom etiam Apostolus declaravit di- cons : Sed loguinur Dei sapientiam in mysterio ab conditam.... quam nemo principunt istins weculi co- gnovit. Si enim cognovissent, numguam Dominum ma- Jestatis crucifztesent (I Cor. u, 7 48), boc est, num- -quam me redini Domini morto fecissent. Fefellit ergo pro nobis, fefcllit ut vinceret, fefellit disbolum ‘cum lentarctur, eum rogaretur, em Del Filius dice- sanctus Mattheus Joseph ab angelo moneri induce- ret é Mariam conjugein accipere (Mauth.1, 90) : Lucas illie Evangelista testimoniom ferret quod non conve- nissent : hie ipsa Maria fateretur, eum dieit angele = Quomodo fies ixtud, quoniam viru non cognovi (Luc. 34)? Et ipse sanctus Lueas virginem declaravit di- cons : Ei nomen Virginis Maria. Et propheis edocuit aqui ait : Ecce virgo in utero accipiet (Eeai. vu, 14). Et Joseph designavit, qui quonism pregnantem videbat quam non eognoverat, dimittere. gestiebat (Math. 49). Et Dominus ipse in eruce positus manifestavit, cum disit matri : Mulier, ecce fiius tuus. Deinde dis- cipulo : Ecce mater twa (Joan. x1x, 26 ef 27) . Etiam lerque testatus est, Discipulus et Mater, quia Ex (Ibid, 27). Utique si convenisset, nunquam virum proprinm re- liguisset, nec vir eam justus passus esset a se dice dere, Quomodo autem Dominus divortium pracepis- set, cum ipsius sit senteatia, quia nemo dimittere debet nxorem , excepia causa fornicationis (Matth. vy, 52)? 8. Polchre autem (27, quest. 2, c. Quod autem, § Item si conjnges) docuit sanctus Matthzeus quid (2 cere debeat jastus, qui probrum conjugis deprehen- derit, ut ineruentum ab homicidio, eastum ab adul- trio praestare se debeat : Qui enim conjungitur me- tetvici, unum corpus ext (I Cor. vi, 416). Ergo ubique in Joseph justi gratia et persona servatur, ut testis ormetar ; 08 enim justi mendacium neseit, et lingua * Virginis verecundiam, vocem ultimam expunsit J etiam, non cognovissent, hoc ipsa. Crterum edit. Rom. edit. vocibus. aliquot resecatis ita posuit, quod ctiam Apostolus declaravit, etc. © Onines edit., Novimus te, quia es Jesus Dei Fi gui sis Jesu Filius De i trabent, quis sis Jeswe ; tedil.1¢ plerique mss. excepto quod edit. tic, mss. autem, acc ‘accipere, Quidam alii le- te. Unicus, omittunt, joviesent ( Matiheus ot Lucas videlicet ) hoe ipsa Maria fateretur. Quam lectionem vehementer Nspicamar germanim ease potisimun, quod in ‘HliquOt man, pro, non conveniseent, hic Spad, fegatnr Rom. ‘totum lorum emendare conata est hoe pacto, induceret, ne Mariam conjugem timeret accipere; quo testimoninon ferret quod non convenissent : quod hie ine, ete. P Lut alif velint, in domleitium : qua de re vis Estium in endem verba. Quad vero Doctor firmai Josephum tempore passiouls etiam perstitem extinsse, in hoc quidem eonsenti Cypriano Triet. De Passione Domini ab Bpiph. Heeresi. 78, wum. 40, quem recentiores magis. sequendum existimarunt. Consule card, Bar. ad annum Christi 4%, num, 95 Estinm, loco cit., et4555 tatem, Nec te moveat qued frequenter 1.28% Scri- plura conjagem dicit; non enim virginitatis ereptlo, sed conjusli testificatio, nuptiaram eelebratio decta- Fatar, Denique quam non aecepit, nemo dimitit; et Sdeo qui volebat dimittere, fatebatur aeeeptam. 6. Slmal etiam m debet quod ait Evan sgelista: Non cognovit eam, donec peperit flixm (Mat. 1,95); iMad enim vel idioma Scripture est, sicat hhabes alibi : Et donee senescatis, ego sum (Esai. xu, 4). Numquid post iMlorom senectatem Deus esse de- ‘sivit ? Eh in Paalmo: Disit Dominus Domino meo : de a desiria meis : donee ponam inismicos tw: Jum pedun tworum (Psal. crx, 4). Numqnid postea non sedebit? Vel quoniam qui causam agit, satis pa- tat quod cause est dicere, redundantia non requirit; satis entia est ef ut eausam suseeptam astroat, inel- dentem differat. Et ideo qui {nearnationis ineorrup- tum suseeperat probare mysterlam, non putavit ube- lus proseuendam virginitatis Mariz testimoniam; ne defensor magts Virginis, quam assertor mysteril érederetut. Certequando justum docutt Joseph, satis declaravit quod sancti Spiritus templum, uterum amysterli, matrem Domini violare non potuit. 7. Didicimus serlem veritatis, didicimus consi- ium : diseamus et mysterium. Bene desponsata, sed virgo; quia est Ecelesiz typus, quzeest immaculata, sed nupta. Coneepit nos virgo de Spiritu, parit nos virgo sine gemitu. Et ideo fortasse sancta Maria alii nupta, ab alio repleta; quia et singule Ecclesiae Spi- ti ad temporalls speclem sacerdotis. (Vers. 28, 29.) Et ingressus ad eam angelus disit : ‘Ave. gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu inter mulieres, Tpsa autem ut vidit eum, mola est in introita jus. 8. Disce virginem moribus, disce virginem vere- cuindla, disee virginem oraculo, disce mysterlo. Tre- pidare virginum est, et ad omnes irl Ingressus pa- vere, omnes viri affatus veteri, Discant mulieres propositum pudorls imltarl. Sola in penetrallbus, nemo virorum videret, solus angelus repert- ola sine comite, sola sine teste; ne quo dege- nerl depravarelut affatu, ab angelosslatatur. Disea, Virgo, verborum vitare laseiviam : Marta etiam sa- lutationem angeli verebatur. ‘SANCTI AMBROSII ojus loqnitar jadicium, judiciom ejus teqnitue vert- A bater, juldem replentur et gratia ;* junguntur txmen C vlum, quibue daturus est 13 ausquam lecta est, nusquam ante cm perta. Soli Marie hire salntatio servabater. Br: enim sola gratia plena dieitur, quse sola 3285p tiem quam nulla alia meruerat, eanseeata ex, « ‘gratie repleretur avetore. > Erabeseebat ergo Miri, beseebat etiam Elizabeth; et ideo engnescans quid Iotersit inter mullerie et virginis vereewsdie Ila de eausa erubescebat, bre per verecendiam: molieremodas pudoris adhibetur, im virgine pals ‘augetur gratia. (Vers. 30, 51, 98.) Es ait angetas od com: thneas, Maria, tnvexist enim gratiows ped Dew, cee concipies in utero, ot pares Altwen, cf vocebinw men ejus Jesum. Hic erit mageas, 10. Dietom est quidem etiam de Seamme sx B elo, quia erit magnus (Lac. 1, 15): sed ille gus homo magnus, hic autem quasi Deus magnas; I+ gnus enim Dominus , ct leudabiis nists, ot mers tudinis ejus non est finis (Peal. cxtav, 3). Et vere Me magnus; quia major inter netoe mutieren pr pheta Joanne Baptista nemo est (Lue. vm, 28). Bait tamen majorem; quin qui minor ext im rogue Di major est ilo (Ibid.). Magnus autem Soannes; si coram Domino ® magnus. Et Joannes vinum a ceram non bibit, hic cam poblicanis et peceatis smanrdueat et bibit, Me abstinentla meritam clip, cui potentia nulla nator: Christas aatem cai‘: turaliter suppetebat delicta donare, eur cos ek narct, quos abstinentibus poterat prastere melins 41. Simul mystice non dedignatur eoram ox ramentam. Hic op manducat, nat : © ulriesque popoli type Allo Jejonat, in hoe pascitur. Sed Jejunavit et Cir- sus, ne € pracepium declinares : manduearit ac peceatoribus , ut gratiam cerneres , agnosceres {estatem, Magnus ergo et Joannes, sed hujus mxu tudo habet principium , habet flaem : Domin tem Jesus idem est nis alque prineipium , ike primus et novissimas (1 Tim. v1, 46). Nihil ast primum, nibit ultra novissimum. 49, Neque te generationis humonss consaetedein vitium trahal, ut putes non primum esse, quia fis est. Sequere Seripturas, ut errare non possis. P+ ‘mus Fillus dictwur. Lectum est etiam quia et solt Pater, qui Solus habet immortalitatem , et lucen be bitat inaccessibilem ; sicut legisti : Ex immortal ain Erattamen, inquit, cogitans, qualis easet hac salu- 2 Deo (1 Tim. 1, 47) : sed neque primus ante Patrea, sate. 9. Et ideo cum verécundia ; quia pavebat : cum prudentia; quia benedictionis novam formulas inira- 4 Ita edit, ant, et potiorés mss. Rom. autem et Vat, cod., Junguntur tamen temporali ad speciem sa~ eerdoti, Reliqui,....ad temporis speciem sacerdoli, vel, sacerdotis. Lvetionem vero nostram interprelare hoc sensu, sucerdoti exterius apparenti junguntur, > le sequentem Evangelll extum pouunt no nnlli mss. n antiquissimi. ® Quod boe loco | in edit, Rom., Magnus hie, sed Dominus, optimam quidem seneum effet, ved nulla alia edit, vel mss. confirmatur, neque solus sine Filio. Si alterum negas , alverun asiruis, ulrumque sequere, et utrumque confirms [Non dizit : Igo prior, ot ego posterior , sed: Ey 4 Naturaliter, nimirum ad ministrorum diferes- tiam indicandam. © Mss. aliquot non infimze nota , utriveque popsi spiritus, Observa preceptum Jejunil, ae efus obligationem ovum inventum nequaquam esse in Keclesia, 5 Edit. Amerb. et Era. , Alierum destruis. Gill. ot Rom. cum potissima parte mss, Alterem adsrsi. Keliqui, Alverum non adstruis, Et rursus nonnell habeut, et utrumque confirma. Sed ‘ojus loys obsce rilate non caret,a5s7 EXPOSITIO EVANG. SEC. LUC. LIB. 11. 4388 primus, ef ego novisstmus (Apoc. 1,41 et xm, 13). A ditt Dominum Jeaum , nisi tn Spiritu soncto (1 Cor. ‘Primus est Filius, et ideo comternus; habet e Patrem, cum quo sit aternus. Audeo dicere. Pri- mus est Filius, sed solus non est; et bene dico, et religiose dico. Quid erigitis ad impietatem, bere- Yici, aures? In laqueos quos tenditis , incidists Primus est Filius, et solus non est : primus, qui ‘eum Paire semper : Solus non est; quia sine Patre numquam est, Non ego hoc dico, sed ipse dixit : Et non sum solus, guia Pater mecum ext (Joan. x¥1, 52). ‘Solus Pater, quia unus Deus : solus Pater, quia sola ivinitas 19GG Patris et Filli et Spiritus sancti : et quod unnmn est, solum est. Solas Pater, solus Unigenitus, solus et Spiritus sanctus; neque enim qui Filius, et Pater : aut qui Pater, et Fiiius : aut Gul Spiritus sanctus , ot Filins, alius Spiritus sanctus; legimus enim : Rogabo Patrem, et alium Parackitum dabit vobis (Joan. x1v, 16). Solus Pater , quia unus Deus, ex quo omnia solus Filius, quia unus Dominus, per quem omnia, Solum divinitas facit, generatio et Patrem testif- catur et Filiun ; ut nusquam Filius sine Patre, aut Pater esse videatur sine Filio. Ergo nec solus, quia non solus immortalis : nec solus Iucem habitat inac- Drum nemo vidit umguam, nisi unt genitus Filius qui eat in sinu Patris (Joan. 1, 48), qui sedet ad desteram Patris. Et bine quidam au- dent dicere inaccessibilem lueem esse quam habitat Pater. Numquid lux melior Patro? Que autem lox inaccessibilis ei, cui non est inaccessibilis Pater? Et ipse lux vera, et genitor lu dictum est : Brat luz vera, quar illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum (Joan. 1, 9). Vide ne illa sit tux inaccessibilis quam habitat Pa- quia Pater in Filio, et Filius 45. Bene ergo magnus; late enim funditar Dei Virtus, late caplestis. substantias mognitudo porrigh- tur. Nihil preeseriptum, nihil eircumscripium, nihil emensom, nihil dimensom Trinitas habet. Non loco elauditur, non opinione comprehenditur, non zesti- matione concluditur, non tate variatur. Dedit qul- dem Dominus Jesus hominibus magaitadinem : Jn ‘oninem enim (erram exivit sonus corum, et in fines orbia terrae verba eorum (Peal. xn, 5); non in fines amen mi At vero in Domino Jesu oma condita sunt in cerlis et in terra, visibitia ot invisibilia.... et ipse eat ante ‘omnes, et omnia in ipso constant (Coloss. 1, 46 et 47). Corlom aspice, Jesus ilfic est : terram intuere, Jesus ade-t : ascende * verbo in coslum,, descende verbo in infernum , Jesus adest, Etenim si ascendetis in clon, Jesus illic est: si descenderis in infernum, adest. Hodie eum loquor, mecum est, intra hoe punctum , intra hoe momentum. Et ‘one loquitur Christianus, Jesus adest : Nemo enim * Verbo, id est, ratione et eogitatione ; ut infra , ‘peneires, ebalibi frequenter. 4, censeatyr incredula. Quo ergo modo + Ron in fines eceli, non ultra eclos, D turum xm, 8). Abyssos opinione i penetres, illic quoque Jesumn videbis operari; scriptum est enim : Ne dize- ris tn corde tuo : Quis atcendit in coelum? id ext Chri- stum deducere : aut quis descendit in abyssum ? hoc eat Christem a mortuis reducere (Rom. x, 6 et 7). Ubi ergo non est, qui ccelestia, inferna, et terrena com- plevit? Bone ergo magnus, cujus virtus mundum re- plevit, qui ubique est, et erit semper; quia regni ‘jus non crit fins. (Vers. 54.) Disit autem Maria ad angelum : Quo- modo fietisind ; quoniam virum non cognoti: 44, Videtur hie non credidisse Marla, nisi di genter advertas; neque eninn fas est ut electa ad ge- Rerandum unigenitum Dei Filium, fuisse » videator ius. Alius Pater , alius § 1287 incredula. Quo autem modo Heri posset (licet salva prerogativa sit matris, cal profecto fuit am- Plius deferendum : sed ut prierogativa major, major etiam fides ei debuit reservari), quo ergo modo Seri Posset, ut Zacharias qui non erediderat, silentiocon- demnaretur : Maria auiem 1 non credidisset, Spi- ritus saveti infastone exaltaretur? Sed neque non eredere Mu non credere angelo, usurpare divina, Neque enim facile erat scire mysterium abseonditum a seculis in Deo, quod nee superiores Potestates scire puta runt. Et tamen non fidem reauit, non officiam refu- lavit : sed accommodavit affeeium , spopondit obse- quium, Etenim cum dicit : Quomodo fit istud? non de effectu dubitavit, sed qualitatem ipsius quarsivit elerne , de qua (, effectus. 48. Quanto temperatior ista responsio, quam verba sunt sicerdotis? Hive ait : Quomodo fet istud ? Mle respondit: Onde hoc sciam (Sup., v. 18)? Hae Jam de negotio tractat : ille adhue de wuntio dubi- tat, Negat ille se eredere, qui negat scire; et quasi fidei adbue slium querit auctorem : ista se facere Profitelur, nec dubitat esse faciendum, quod quo- modo eri possit, inquirlt; sic enim habes : Quo~ modo fiet istud ; quoniam virum non cognoti ? Incre~ dibilis et Iwandita gencratio ante audiri debuit, ut crederetur. Virginem parere, diviui est signum mysterii, nou humani. Denique, Accipe, inquit, sbi signum : Bece virgo in utero aceipiet, et pariet (Eaai, vs, 44), Legerat hoc Maria, ideo credidit fu- ed quomodo fieret, ante non legerat; non enim quemadmodum fleret, vel tanto proplietze Mue= Tat revelatum, Tanti namque mandati mysterium non hominis fuit, sed angeli ore promendum. Nudie Primum auditur : Spiritus sanctus superveniet in te. EL auditur, et ereditur. Denique : (Vers, 36.) Ecce, inquit, ancilla Domini , con fingat miki secundum verbum tuum, 46, Vide humilitatem, vide devotionem, Anelllam fe dicit Domini, que mater eligitur : nec repeutino exaliala promisso est, Simul aneillam dicendo, fei pose (al praregaioa mati, cui pofect fat amplius deferendum : et ul prarogativa major, major tim fies dei reserar)at Bacharan, eh.SANCTI AMBROST wwe vullam sibl prerogativam tante gratie vindicavit, A nuntiaret, ut fides astrueretur exemplo, seniors que faceret quod joberetor. Mitem enim humilem- que paritara, humilitstem debuit etiam ipsa pra- ferre. Ecce ancilla Domini, contingat mihi secundum, ‘verbum taum, Habes obsequium , vides votum, Ecce enim oncilla Domini, apparatus offi est : contingat miki secundum verbum tuum , conceptus est voti. 417. Quom cito ergo etiam * de impari cunceptione credidit Maria! Quid enim tam impar quam Spiritus sanetus, et corpus? Quid tam inauditum, quasi virgo pragnans contra legem, contra consuetudinem , contra puidorem , cujus carior cura est virginit Za- charias autem non de impari conditione, sed de se- nili wtate non credidit; 19GB nam conditio con- gruebat, Ex viro et femina solemnis est partus : incredibile debet videri, ubi natura concordat, Cum B neris retardavit. In montana enim ztas nature sit, non matura statis , fit ple- Fumque wt tas impediat naturam; non est tamen irrationabile ut minor cedat causa majori, et potior prevrogativa nature usum inferioris excludat ztatis. Hue accedit quod Abraham et Sara filium in senec- tute susceperant : et Joseph filius senectutis est. Quod si, quia risit Sara, reprehenditur (Gen, xv 413) : justius condemnatur qui nee oraculo credidit , nec exemplo, Maria autem cum dicit : Quomodo fet stud; quoniam virum non cognovi (Supra, v. 54)? non videtur dubitasse de facto, sed de facti qualitate faciendum esse credi- derat, quse quomodo fleret, interrogavit. Unde et 43). - C mitior sit, Noverit honorem deferre senioribas. Si quesisse. Liquet enim qui meruit audire : Beata que credidisti (Infra, Et vere beata, que sacerdote prestantior; eum cerdos negasset, virgo correxit errorem, Nec um si Dofninus redemplurus mandum , operatio- st et causa pielat nem suam inchoavit a Maria; ut per quam salus om- hau nibus parabatur, eadem prima fructum salu iret ex pignore. . 48. El bene quasivit quomodo flerct ; legerat enim ¢ quia virgo generaret, sed non legeratquemad- modum generaret. Legerat, ut disi : Ecce virgo in “wero accipiet (Esai. vn, 44): quomodo auiem ac- ciperet, in Evangelio primum angelus est locutus. in diebus itis, abiit in montana cum festinatione in civitatem Eli- (Vers. 39, 40.) Exturgens autem Mari Jude, et intravit in domum Zacharie, et salut aabeth. 49. Morale est omnibus, ut qui fidem exigunt, D fidem adstruant. Et ideo angelus cum abscondita in_corpore. Era, ‘autem 2¢ Gill. in marg. et Rom, In corp. de impari conditione : quoil etiam videtur eo confirmari . quod © Ita cuneti mes. et vet. edit. infra mss, et edit. legunt,, non de impari conditione ‘uno tantum end. excepto, ubi pro, conditione , ha- Deine conceptione. °» Ex hoc loco manifestam est non minus Christan ‘enm peceata ne Gant, gratize preesidio impedit, quam rata, redemptorem esse. Namque ‘a matre dicitur inchoacse redemptionem . quoniam it. Quo ‘com dimittht per ne incredula esset Angeli verbis, ipse probi quidem caneo eoruin qui immacutatan Deipare con- Ceptionens impngnant, nodos arg nium facili negotio diffringitar aique itmum, ut ipsi putant, fering sterilisque conceptum virgini Marix nu- it; ut possibile Deo omne quod ei placuerit assereret. Ubi audivit hoc Maria, non quasi iver dala de oracalo, nee quasi incerta de nuntio, se de exemplo : sed quasi Lata pro vot, religiosa pro officio, festina pro gaudio, in monue: perrexit. Quo enim jam Deo plena, nisi ad superien cum festioati contenderct? Nescit tarda mol- mina sancti Spiritus grat 20. Discite et vos, sancte mal Fes, sedulitsies quam praegnantibus debeatis exhibere cognatis. Me- riam, quwante sola in intimis penetralibas vers. batur, non a publico virginitatis pudor , non 2b < dio asperitas montium, non ab officio prolixitas iz jrgo cum estinatiow. ‘virgo offeii momor, 4 injuriz immemor , affeeia r+ Bente, non sexu, relicta perrexit domo. 21. Discite, virgines, nou cireumeursare pr alienas zdes, non demorari in plateis , nom aligns in pablico miscere sermones. Maria in domo ser. festina in publico, mansit apud cognatam 1289 ‘suam tribus mensibas. Etenim quz propter offices venerat, inhzerebat officio. Mansit ergo mensiie tribus, non quod domus eam delectaret aliens, so quia frequentius videri in publico displicebat. 22. Didicistis, virgines, pudorem Marie : dis humilitatem. Venit propingua ad proximam, jens ad seniorem : noe solum venit, sed etiam priors lutavit; decet enim ut quanto eastior virgo, tanto be tra bu tis, in qua est professio castiuts, est etiam norma doctrisy Contuendum est enim quia superior venit ad iat orem, ut inferior adjuvetur : Maria ad Elisabed, Christus ad Joannem. Denique etiam postea, at ss cliflearet baptismam Joannis, Dominus veuit ad be ptismum, Cito quoque adentus Mariz, et prasee sentie dominies: beneficia declarantur. (Vers. 44.) Simul enim wt endivit satutations Marie Elisabeth, exsultaoit infans in utero ej. Ei repleta eat Spiritu sancto. 3, Vide distinctionem, singulorumque verboru Proprietates, Vocem prior Elizabeth suc Joannes prior gratiam sensit : divit, iste exeultavit ratione mysterii ste Domini sensit adventum : femina mulieris, et © Omnes edit., quia virgo conciperet; omnes mss, quia virgo generaret. Injurie, qua vimirum virginis pudor affeiur, dum cigitur prodire in publicum. Consequenter 2"- tem Rom. edit., affect urgence. Alize, 2c mss. om- nes, affectu vigente. Apiius sane, ut charitalis vigor ‘uellari debilitati opponatur. Infra vero omnes edi ‘cum majori parte mss. legebant , Maria in dono i.e cod. Vat. Corh et aliis nounullis repo vide in gla nis legevdum esse sera, addit, id est lard, quam Sed tamen mags i ein suimus, Maria in domo seria. indi1564 ignus pignoris. Isic gratiam loquuntur, illi intus operantar, pietatisque mysterium maternis adoriun~ tur profectibus; duplicique wiraculo prophetant ma- tres spiritu parvulorum, Exsultavit infans, replete est mater. Non prius mater repleta, quam filius : sed cum flius esset repletus Spiritu sancto, replevit et matrem, Exsultavit Joannes, exsultavit et Marin Exsultante Joanue, repletur Elizabeth : an tamen non repleri Spiritu, sed spiritum ejus exsultare cognovimus ; incomprebensibilis enim incomprebensibiliter operabatur in matre. Ex Illa postconceptum repletur, ista ante concep- tum. (Vers. 42, 45.) Benedicia tu inter mulie dictus fractus ventris tui. Et unde hoc mihi mater Domini mei ad me? ‘@4. Novit sermonem snum Spiritus sonetus, nee umquamobliviscitur. Et prophetia non solum rerum completur miraculis, sed etiam proprieiate verbo- et bene- ut veniat rum, Quis est iste fructus ventris, nisi ille de quo dictum est: Ecce hereditas Domini fili, merces fructus ventris (Psal.cxxv1,3)! Hocest, haereditas Domini fli sunt,qui merces sunt fructusillius,quide Mari veutre Processit. Ipse fructus venteis est, flos radicis, de quo bene prophetavit Esaias dicens : Exiet virga de radice esse, et loses radice ejusaacendet (Kaci. xt,1); radix enim est familia Judzoram, virga Maria , fos Marie Christus : qui veluti bong arboris fructus pro nostre virtutis processu pune floret,nune fractificat in wobis, nune rediviva corporis resurrectione reparatur. EX unde hoc mili, ut veniat mater Domini mei ad me? 1.290 25. Non quasi ignorans dieit; scit enim esse Spiritus saneti gratiam et operationem, ut mia ter Prophete a matre Domini ad profectum sui pi- gnoris salntetar : sed divine gratice munus esse cognoscat, Unde hoe mihi? Hoe est, * quantum bor tut mater Domini mei veniat ad me? Non eognosco meum. Unde hoc mili, qua Justitia , quibus faetis, pro quibus meritis? Non usitata bree oflicia feminarum sunt: Ut veniat mater Domini mei ad me, Miraculam sentio, cognoseo mysterium : mater Domini Verbo feta, Deo plena est. (Vers. 44, 48.) Eece enim ut facta ext vox salutatio- nis twce in auribue mieia, exsultavit gaudio infans in ‘utero meo : et beala que credidiati. 26, Vides non dobitasse Mariam, sed credidisse ; €t ideo fructum fidei consecutam. Beata, inquit, que credidisti Sed et vos beati, quiaudistis, et credidistis: queecumque enim erediderit snima et concipit et generat Dei Verbum, et opera ejus agnoscit. Sit in singulis Maria: anima, ot wnagnifleet Dominum : sit, in singulis spiritus Marize, ut exsultet in Deo. Si se cundum earnem una mater est Christi; secundum Adem tamen omninm fructus est Christus. Omnis * Edit, Rom, sola, quo tantum bonum miki acci- dit, 5 Edit omnes: Sed Marice aliquot : Se- itur enim nt Marie, quo, Aliiy qui et metioris wia~ EXPOSITIO EVANG. SEC. 1,UC. LIB. 1. ‘D certamini parabatur, Denique tamdiu ma 156% ‘A.enin anima accipit Dei Verbum, sitamen immaculata et immnnisa vitiis, intemerato castimoniam pudore custodiat, 27. Quzeumque igitur talis osse potuerit anima, ‘magnificat Dominum, sieut anima Marize magnifica- vit Dominum, et exsultavit spiritus ejus inDeo salu- - tari. Magnifieatur enim Dominus, sieut et alibi legi Magnificate Dominem mecum (Psal. xxxint, 44); non {quod Domino aliquid humana voce possit adjungi, ia magnificatur in nobis. Inago enim Dei jam fecerit anima sed Christus est; et ideo si quid j ut religiosum, illam imaginem De militudinem creata, feat eum, magnitudinis ejus quadam participatione sublimior ft; at illam imaginem splendido bo- Brorwm colore factorum, et quadam smulatione ‘virtutis in se videator exprimere, Magnificat au- tem anima Marie Dominum, et exsultat spit ejus in Deo; coquodet anima et spiritu Patri Filioque devois, unum Deum ex quo omnia , ct unum Domi- ‘num yer quem omnia, plo, veneretur affectu. 28. > Sequitur Maris, quo persona melior, eo prophetia plenior. Nec otiosum videtur quod et ante Jonnuem Flizabeth prophetat, et Maria ante Domini generationem; serpunt enim jam tentamenta salutis, humana. Nam sicut peccatum a matieribus corpit = ita etism bona a muli ut feming. ‘quoque muliebria opera deponentes, infirmitall re- ‘huntient : et anima quse non habet sexum, ut Mf quer nescit errorem, religioso imitetur studio easti- tatem, (Vers. 56.) Mansit autem Maria crm illa mensibus tribus : et reversa est in domum sam 1291 29. Bene indneitnr taneta Maria, et exhi- buisse officium, « et mysticum numerum custodisse. Non enim sola familiaritatis est causa quod din mansit, sed etiain tanti vatis profectns, Nam si pri imo ingressu tantus processus exiitit; ut ad saluta nem Mari exsultaret infans in utero, repleretur Spirita sancto mater infantis : quantum putam tanti temporis sanetse Marie addidisse provsemiam ? Mansit autem Maria cum illa mensibus tribus. Unge- Datur itaque, et quasi honus athleta éxereebator in ‘utero matris propheia; amplissimo enim virtus ejus Marin, quamdiu Elizabeth pariendi tempus inpleret. Quod si diligenter advertas, invenies lioe nusquam posi- tum, nisi in generatione justorum. Denique impleti sunt dies, ot pareret Saria : impletom est tempus, ut pareret Elizabeth ; impletum est vite tempus, cum sancti viri ex hoc vite curriculo denigrarunt Plenitodinem justi vita babel, inanes autem dies implorum. Peperit ergo flium Elizabeth, ct congratula- Cc + Sequitur Mariar, quo, etc., ut nos in text, © Albin. codex + et implesce mysterium ; wt ef pa~ rentem (forte parientem vel parturientem) non dese- evel, et myaticum mumerum cuntodirets4368 SANCTI AMBROSIE i bantur # vicini. Habet sanetoram editio letitiam plo- A 39. Et bene additur quia nemo In cognatiouc , » Fimorum, quia commune est honum; Justitia enim communis est virtns, Et ideo in ortu justi, futurse Vilw insigne premittitur, et gratia secutora virintis exsultatione vicinorum prefigurante signatur. Pul- in utero Prophets, de- taceatur : sed tempus > silotur infantize, ¢0 quod praesentia Domini, matrie in utero roboratur, qui infantiz impedimenta nos scivit. Et ideo im Evangelio nihil super eo leginus, nisi ortum ejus, et oraculum, exsultationem ie utero, vocem in deserto. Neque enim ullam infantise sensit, ‘elatem, qui supra naturam, supra eetatem in utero ple- situs mattis, a mensura perfects ccppit zia nitudinis © Christ (Wers. 60, €4.) Et respondis mater ejus, et di Non, sed vocabitur Joannes. Etrespoxderunt ad illam: Nemo est im cognatione tua qui vocetur hoc nomine, Annuebant ergo patri ejus, quem vellet voceri enn. Et accepit pugillares, et seripuit, dicens : Joannes etl né- men ejus. Et mirati aunt omnes. Continuo autem reso ata est lingua ejus, et apertuan est os ejus, eb loqueba- tur benedicens Deum. 34. Mire sanctus Evangelista pramittendum po- tavit, quod plurimi infantem patris nomine Zacharias appellandum putaverint; ut advertas matri non no~ mon alicujus displicuisse degeueris, sed id sancio infusum Spiritu quod ab angelo ante Zacharia fue- Fat prenuntiatum, Et quidem ille mutus intimare Yocabulum filii nequivit uxori : sed per prophetiam Elizabeth di Joannes est, inquit, nomen ¢jus, hoe est, non nos nomen imponimus, qui jam a Deo nomen aceepit. Habet vocabulun 1299 suum quod agnovimus, non quod elegimus.Habent ioe merita sanctorum,ut aDeo nomen accipiant. Sic Jacob Israel dicltur (Gen. xxxit, 28), quia Deum vidit. Sie Dominus noster Jesus nomi alus est, antequai natus: cui non angelus, sed Pa- ter nomen imposuit. Revelabitur enim, inquit, filius meus Teaus cum iis qui cum eo jucundabuntur, qui re- liett sunt in annis quadringentis. Et erit post annos thos, ot morietur Filius meus Christus Jesus... et con- verletur sarculum (IY Eadr. vn, 28-30). Vides angelos, que audierint, non que usurpaverint, auntiare. Nee mireris si nomen mulier quod non audivit, asseruit; quando Spiritus ei sanctus qui Angelo mandaverat, revelavit. Neque poterat Domini ignorare prienan- tium, que prophetaverat Christum, «Viet, cod,, vicini, Inillo tempore Elisabeth imple- tum eat tempus pariendi, et peperit flium. Habet san- ctorum, ete. Row. edit., sileturinfantiee, quia infantice impedi- ‘menta neicivit, Cur tamen interject voces jugulen- or, nihil cause est, © Unus e Colb., Christi. Et nota quod de Joannis vacabulo erat vicinorum heesitatio. Unde indubitanter scimus, quia cujus nomen engelo nuntiante in templo cognoverat ejasdem vocabulum spirits prophetie Eli- aabeth wiatri revelaverat. Unde conguerenies dicunt, quia nemo eat in cognatione tua gui vocetur hoc uo- ‘mine, Et respondit, ete. Sed bee non tam auctoris ‘yorba, quam parapheasis, ‘vocabaturhocnontine; ut intelligas nomen won grat esse, sed vatis. Zicharias quoque muta interrogsie. sed quia incredulitas ef affatam eripuerat et xé- tum, quod voce non poterat, manu et litteris exi- cutus; scripsit enim dicens : Joannes eat momen ¢. Et hoe nomen non imponitar, sed astrui toque continuo resoluia est Tingua ejus; quia que vinxerat ineredulitas, fides solvit. Credanwus e\.» igitur, ut loquamur, ut Tingua nostra qua ineress> tatis vinculis est ligata, rationis voce solvater.S- bamus spiriva mysteria, si volumus loqui = seribacs prnuntium Christi non in tabulis Lapideis, so: Aabulis cordis carnalibus. Eienim qui Joannen = quitur, Christum prophetat. Loquamur Joanne, “| quamar et Christum, ut nostrum quoque os aperit, quod in sacerdote tanto irrationsbilis ex pecudis frena nutantis Adel eoercebant. (Vers. 67.) Et Zacharias pater ejus implets «| Spirit sancto, et prophelabat dicens. 35. Vide quam bonus Deus, et facilis indige peceatis : non solum ablata restituit, sed etiam > sperata concedit, Ie dudum mutas. prophets; 7 ‘enim gratia Dei maxima, quod eum 4 qui negarent confitentur. Nemo ergo diffidat, nemo veteruma seins delictorum praenia divina desperet. Novisle minas mutare sententiam, si tu noveris emencn dclictum (De peenit., dist. 4, cap. Novit Dominus (Vers. 76.) Et tu puer propheta Altissimi cocakes 34. Palchre cum de Domino prophetaret, ai t= phctam sua verba convertit cium esse Domini designaret; necum publice css: taret sua,quasi ingratus tacuisse quae aeceperat le> ficia videretur, quze agnoscebat in fitio. Sedfutst aliqui quasi irrationabitem meutis excessum pats quod octo dierumm alloquitur infantem. Verum silt neames €, intelliginus profecto quod potuit sect Patris natus 1993 audire, qui Marice salutation Antequam nasceretur, audivit, Sciebat_propht allas esse aures prophets , que Spirita Dei, non corporis wiate reserantur. Habebat inteliget sensum, qui exsultandi hobebat affectum. 35. Simul illud adverte quam paucis. Elizbe. quim multis Zacharias prophetel; et uterque samt impletus Splritu loquebatur : sed diseiplina servaus | vt mulier discere inagis qua: divina sunt, stud quain docere. Nec facile ullam prophetasse uberis quam matrem Domini reperimus. Prophets iit 4 Bit, Bra. et seq ac pauet mss., gui; alii prs arora te Mt it aliis probatioris note , qui negaverant, conpiewa. hoe sane non tam dieitur de Zacharia, quam «is ino e Vat. cod’et Rom. edit. d& sideramiur, que acceperat beneficia, Quadam ell Paris. finem loci h aulaverany et gee & ceperat benefcia, videretur agnoscere in filo. "Past vocem teneamue, won pavei addant spr Fiore; unus, quar legimus, Ainnt = nish quod idMaria soror Aaron quam cito eantici verba conetusi (Bxod. xv, 20 et 21)! Eademque ubi prolisius est Toenta ewm fratre, nequaquam sul panam sermonis evasit (Num. xrt, 4 et seq,). (Cap. A.— Vers. 4.) Factum est autem, in diebus illis extis edictum a Cosare Augusto, ut censum prof terener universes orbis terre. 36. De ortu Salvatoris dicturi, non putamus alle- hum ut quonatus sit tempore, requiramus. Quid e professio sxcularium ad generationem Domini Pertineret, nist ot adveriamus hoc quoque divinum esse mysterium; quia dum professio sxcularis ob- tendiwur, spivitalis impletor, non terrarum regi dicenda, sed eceli? * Professio ista fidel, census est animorum ; abolito enim Synagoge censu vetusio, EXPOSITIO EVANG. A Christi censorem , qui Chris SEC. LUC. LIB. 11. 4508 martyres edidorunt, Et ideo foriasse nos vincunt, ut privsentia docent 5 quoniam quem illi oblatione sanguinis fatebantur, huic Ariani questionem generis inferebant. (Vers. 2.) Herc, inquit, professio prima facta ext, 38. Atqui plerasqne jam partes terrarum sxpe faisse descriptas loquuntur historic, flzre est ergo professio@ prima, sed mentium : cui omnes profl- tentur, quia nullus excipitur, non preconis evocs tione, sed vatis qui multo ante pracdixit : Onmes gentes plaudite manibus : jubilate Deo in voce ezsul- lationis, quoniam Deus summus, terribilis, rez magnus super omnem terram ( Peal. xuv1, 2 et 3). Denique Ut scias censum esse justiti tad enm Jo- sephet Maria, hoc est, jusius et virgo : lle, qui novus census Ecclesize parabatur, qui tormenta non B Verbum servaret : isia, quae pareret. Ubi profiten- exigeret, sed auferret : et spiritaliter in typo plebs sua jam Christo nomina conferebat. Non hie spatia terrarum, sed mentium animorumque censentur : nee describuntur limites, sed proferuntur : nec :etas tulla distinguitur, sed omnis ascribitu enim ab hoe immunis est censu, quia onmis tas munitlea Christo est, quem vsgientes pueri mar- tyrfo confitentur, quem intra uterum positi exsulta~ tione testantur. Nihil in hoe censu vereare terribile, nihil immite, nibil triste; sola unumquemque Ales signat, Vis Christ andire censores t« Jubentur ecn- sere sine virgis:: nee terrore, sed gratia plebem quz- rere: reconderegladium,non possidere aurum(Matth. x, 9 ef 10). Talibus censoribus acquisitus est orbis. ‘37. Denique ut scias censum non Augusti esse, C sed Chiristi, totus orbis profiteri jubetur. Quando nascltur Christus, omnes profitentur : quando mun- dus concluditur, omnes periclitantur. 129% Quis ergo poterat professionem totius orbis exigerc, nist qui totius habebat orbis imperium? Non enim Au- gusti, sed Domini est terra, et plenitudo ejus ,o lerrarum, et wniversi qui habitant in eo (Peal. xxi, 1). Gothis non imperabat Augustus, non imperabat Ar- perabat Christus. Acceperunt utique «Rom. edit. post voces, Professio iata, loco mo- verat dictionem Adei, qu tamen omnium vet. edit, ‘ac miss. suctorltate propugnatar. Neruin eadem edit, Pio, gut lormenta non exigrcl reposverst, out t uta non exigeret. Perperain ; etenim obscurum non est allusionem leri ad censoriam Romanorum disei- plinam , quam constat fuisse longe severissimam, Ipseque Ambrosius hoc infra satis aperte indicat, ‘cuin illi opponens Christi consuramm dicit : Nihil in ‘hoc censu vereare terribile . nikil immite, nihil triste, sola unumquenque fides signat, etc. His autem ulti: tis verbis innuitur ille vetus censorum ritus, quo nounullos ignominize causa Ceritumm eeris. sive ta ts aseribebaut : quo spectat ila Horaitepist. 6 a Quid deceat, quid non, obit: Cerite cera Digal, ete. Qua de re parcemia exstat apud Eras. cbil. 1, cent. 10, ada. 84. ‘Mares ante annum. 44, femine amie 42, non we apud censores profiteri, cum ante illam utum ab eisdam non eaigeretur, Cansule Super hoo Js Lipslum, lib. 4 de Mag. Rom, cap, 8 D meatium, Aperius sensus. tur justus et virgo, nisi ubi nascitur Christus? Omnis ‘enim spiritus qui confitetur Jesum Christum in carne tvenisse, de Deo est (I Joan. 1v, 2 . Ubi autem secun- dum altiorem rationem nascitur Christus, nisi in corde tuo, et in pectore two? Prope eat enim Verbum in ore two, et in corde tuo (Rom. x, 8). 39, Pulehre autem quod et praesidis nomen addi- it, ut seriem temporis designaret. Preside, inquit, Syriae Cyrino facta eat hate prima professio. Ut quasi consulem quemdam, signi gratia, buie libro E felisia ascripsisse videatur. Nam si consules aseri~ buntur tabulis emptionis, quanto snagis redemptiout omnium debuit empus ascribi? Habes ergo omnia ve in contractibus esse consueverant : vocabulum mmam illic polestatem gerentis, diem, locum, eausam, Testes quoque abliberi solent : hos quoque nativitati sum, et generation! secundum carnem Christus adbibuit, qui signarent Evangelium, dicens: Vos eritis mihi tesies in Hierusalem (Act. 1, 8) (Vers. 6, 7.) Factum est anten, cum essentibi, im pleti sunt diea wi pareret. Et peperit filium primoye- nitum, et pannis eum involvis, et posuit i # quia non erat focus in 0 diversoric 1295 40. Breviter sancius Lucas et quomodo, + Sie omnes mas. Contra vero cuneta edit tur censere, sed non virgis. Minus bene, citm maul festa fiat allusio ad Luc. 1x, 8, whi probibentur apo- soli, ne virgam ferant, ad prosewinandum Evan- gelluin profieiscentes. 4 Edit. omues, professio prima, non terrarum , 46d eruni quia in cunciis et Gallic. ot Vat, ood. desunt, non terrarum, et alion ul potest sontentia constare ills expunctis, in hve mss. consensum sequi maluimus. Dicitur aulem, professio prima, now absolute, sed prima sub Cy Fino , ut opponatur secund:e sub eodem peracle , ut doce’ Barunius Appar. ad Annales eccles. pag. 29 Jans. Gand. aliique interprotes in hunc locum, litteralem sensum unde parum utilitatis redire pote- rat ad suos leatores, hoc loco non exculit B. Ambre sius. Quod porro subditur, Hon praeconis evocatione hhoo satis declarat suos pratcones fuisse censoribus, Jicet ioe negetur a nannullis. Qui de censura, que officio plura voluerit, ade Theod., tit 40, de Cenru, et tit sin, Ani ib. mt, bap. 105, Bh Syn.1367 SANCTI AMBROSII a et quo tempore, et quo loco secundum earnem a paxper factus ext; ut illius inepia vos ditaremixi ‘1 Christus natus sit, explicavit. At vero de ccelesti generatione si qozrris, lege Evangelium sancti Joan- nis, qui a ecelestibus exorsus ad terrena descendit. IMlic invenies et quando erat, et quomodo erat, et quid erat, quid egerat, quid agebat, et ubi erat, et quo venerit , et quomodo venerit, quo tempore ve- nerit, qua eausa venerit. In principio, inquit, erat Verbum (Joan. 1, 4); habes quando erat : Et Verbum ‘erat apud Deum; habes quomodo erat. Habes etiam quid erat : Et Deus, inquit, erat Verbum. Quid ege- vat: Omnia per ipsum facia sunt (Ibid., 3)- Quid agebat : Erat xz vera qua illuminut omnem homi- ‘nem venientem in hune mundum (Ibid., 9). Et ubi erat : In hoc mundo erat (Ibid., 40). Quo venerit : Ina Verbum caro factum est (Il Joaunes testimonium perbibet de ipso dicens : Hic xt de quo dizi, qui post me venit, ante me {actus eat; quia prior me erat (Ibid., 30). Qua causa venerit, Joannes Ipse testatur. Evce agnus Del, ecce qui tollit peccata mundi (Ibid., 29). Si igitur generationem ‘tramque cognovimus, et * utriusque munus unum , cet causam qua venit advertimus ; ut pereuntis mundi peceata suscipiens , peceati labem , et omnium mor- tem in se, qui vinel now posset , aboleret : conse- quens ost ut nuine quoque sanctus Lucas evangelisia nos doceat, et vias Domini secundum carnem cres- centis ostendat. AM, Nec quemquam movere dehet quod altiori propria venit (Ibid., 41). Quomodo venerit, p est, won 44). Quando venerit, bovis Dominum agnoscentis. mugitus Cor, vut, 9). Meum ergo paupertas illa patrisiocim st; et inBirmitas Domini mea est it egere, ut omnibus abundaret. Me vagientis abluunt fetus, mea lacrymme ile defies laverun!. Plus igitur, Domine Jesu, injariis ts debeo quod redempins sum, quam operibus qu creatus sum. Non prodesset nasci, nisi redimi pe fuisset, 42, Sed nemo intra usum corporis formam oe ‘nem divinitatis ineludat. Alia natara earnis est, so divinicatis gloria. Proper te infrmitas , im se polee tia: propter te inopia, in se opulentia. Noli be Rélimare quod cernis, sed quod 12OG redimers, agnosce. Quia in pamnis est, vides : quia in ceis ides : infamtis audis vagitus, non 2xé: Agnovit cain bos possessorem suum, et asina presepe Domixi = (Esai. 4, 3); imo presepium dixcrim, sicut scrips i transtulit; nibil enim apud me distat in ver, quod non distat in sensu. Nam si orator illom (Demost. Orat. pro Ctesiph.) qui phaleras sem ‘hum sequuntur, neget in hoc positas esse forims Gracie, oc an illo verbo usus sit; sed rem yet tandam putat : si ipsi philosophi coram qui ts dies in disputatione consumunt, minus Latiaie Feceplis usi sermonibus sunt; ut propriis utereste quanto magis nos negligere verba debemas, sp- tare mysteria, quibus vineit sermonis. vilitas, qu operum miracula divinorum nullis venustata sera~ consilio Soannis infantiam diximus praetermissam , ¢ nibus , veritatis sux lumine refulserunt ? Deniqet * Christi vero infantiam agserimus esse deseriptam , non enim omnivm est dicere : Factus sum infrmis infirmus, ut infirmos lucrifaciam : omnibus omnia fac~ tus sum (I Cor, 1x, 22) : neque de quoquam alio ita diet potest, quia Vulneratus est propter iniquitatem nosiram, et infirmatus est propter peccata nostra (Esai. um, 8). He igitur parvalus, ile infantulas fuit; ut tu vir possis esse perfectus : ille involutus in pan- nis; ut tu mortis laqueis sis absolotus : ille in pree- sepibus; ¢ ut tu in altaribus : ille in terris; ut tw tn caalis : ille alium tocum in ¢o diversorio non habe~ ‘bat; ut tu plures haberes in coelestibus sedibus mansiones. Qui cum dives, inquit, essel, propter vos €0 confirmatur , quod ‘magno consensn pre se ferant, im locum in €0. diversorio non habuit. Unile intelligas Ambrosiuin in Grarcis vocibus dy +4 xaredi~ gexte accepisse particulam 2% non pro articulo , sed pro demonstrativo, ot non raro etiam a probi auetoribas usurpati. Hine preterea advertss licet eamdem sanetum Ambrosinm ab opinione Eucelti Demonal. Evang. lib. vit, eap. 3; Eniphan, Wzresi 20; Hieronymi epist. 28, ad Marcellam. et aliorom dissentire; quandoquidem hi omnes Christum non tabulo domus cujuspiam, sed in saxea epelunca ‘natum volunt. Neque tamen desunt qui Doctori nos- tro patrocinentur, quos videre potes apud inter- Protes. ; “Sic mss, aliquot melioris note. Ali nonnulli Preetermittunt dictionem, manne, quod hand duble a lam irrationabilem4non fuco deliciarum, so ‘succo naturalis alimonice proesepia sancta yaverai 43. Mic est ‘Dominus, hoe presepe, quo nots divinuin mysterium revelatum est : irestionabies gentes, pecudum intra praxsepia more viventes, ai monize sacrze ubertate pascendas. Agnovit ergo asx. species scilicet, et forma gemilium, presepe Domi sui, Et ideo dicit ; Dominus pascit me, et miil det (Paal. xxi, 2). An mediocribus signis Deus prott- tur, quod angeli ministrant, quod Magi adorsst, ‘quod martyres confitentur? Ex utero funditar, «sel cornscat. coelo : terreno in diversorio jacet, sed ecelosti lamine viget. Nupta peperit,, sed virgo oo ui , qula non erat locus in eo D in quibusdam recentioribus emendare conati sant qui reposuerunt, et utriueque xnam esse conn, fe, quam leetionem seents sunt omnes eit Rom. euit.. Christi vero opontere esse descriptm. € Ut in in altaribus, nempe ad aecipiendwn poris Dominici. sacramentum. Quo illud periinet, quod lib. de Init. cap. 8, dicitur, His obie plebs. .”. . contendit ad alteria. Et non molio pos, enit igitur, et videns sacrosanctum altare composites. Ubi plura ‘dicendi de rit quo in prisea Ecclest divinlsimom.ilud sacramentamaUministabate, locus erit opportunior. 4 Cuneta edit. ac mss. non pauci, won sncco de> ciarum. Cod. veto melioris avi, non fico deicon, id est, lante’ ac opipare conditis cibis. Quidni enim delieatas illas. cupedias , ciborum fueum non leet appellare ? Bits, aed conlett lumine fulget,339 epit = nupta concepit, sed virgo generavit. Docui mim nog sanctus Mattheus non mediocre myste- ium , quod sanctos Lucas, quia pleno jam erat ex- 1m, silendum putavit, satis se divitem fore ere- lens, si pracsepe Domini sibi ex omnibus vindicasset. tum igitur parvalum, quem tu quasi vilem, es, arbitraris, Magi ex Oriente venien- ‘es, tam longo spatio sequuntur, et procidentes et regem appellant, et resurrecturum fa- tentur, offerentes do thesauris suis aurum, thus, et jn (Matih. 11, 4 et seq.). Quae sunt iste verse munera? Aurum regi, thus Deo, myrrha de- 105 aliud enim regis insigne ing * 62 erificium potestatis, aliud honor est sepulture, que non corrumpat corpus mortui, sed reservet. Nos quoque qui hae audimus et legimus , de thessuris B et non sol talia, fratres, manera proferamus : Habe- mus enitn thesaurum in vasis ictilibue (Il Cor. wv, 7). Si igitur in teipso quod es, non ex te debes zesti- amare, sed ex Christo : quanto magis in Christo non tua debes zatimare, sed Ch 45. Ergo Magi de thesauris suis oferunt munera, ‘Vultis scire quam bonum meritum habeant? Stella ab his videtur ; et ubi Herodes est, non: videtur: ubi Christus est rursus vis Ergo stella hae viaest, et via 1297 Christus; quia secundum Incarnationis mysterium Christus est Stella: Orietur enim stella ex Jacob, et exsurget homo ex Israel (Num, xx1v, 17). Denique abi Chi stella ext; ipse enim est stella splendida,, et matu- tina. Sua igitur ipee luce se signat, 48, Accipe aliud documentum. Alia venerunt via Magi, alia redeunt ; qui enim Christum viderant, Christm intellexerant, meliores utique quam vene- Fant, revertuntur. Duz quippe sunt vie: una que ducit ad interitum, altera que ducit ad regnam : ila peceatorum est, quar ducit ad Herodem : hae via Christus est, gua reditur ad patriam; hic enim temporalis est incolatus, sicut seriptam est : Mul- tum incola facta est anima mea (Peal, cxix, 6). Ca- ‘eamus igitur Herodem mundane: ad tempus preesu- Jem potestatis; ut patrie ccelestis zternum conse- ‘quamur babitaculam, 47. Non electis tantum praemia ista proposita ‘sunt, sed etiam omnibus ; quoniam Omaia, et + Omnes edit., sacramentum est polestatis ; omnes D vero ad imss., ancrificium potestatis. Utrumque commode. Catcrum mystica illa manerum a Magis allatoram interpretatio. deeantata fuit a tot Patribus, ut non videatur in lis recensendis immorandum. » Edit. omnes , F Humerus mss. mag artibus conciliande sibi divinitatis. Rom. edit, divi- nitati. Cod. vero Corb. Prat, Carn. ac Gem. ul in lextu. Melius, com su; lectio equivocatione noncareat. Gieterum quod ili Magi ortum a proplieta Bi duxisse memorantur, hoc non obscure de- ‘sumptum est ex Orig. Hom. 43, in Numerous : quod vlem magicis artibus imbuti signifleantar, hoe non solum videtur petitum ex ejusdem Adamantii loco Gato : sed etiam manifesie legivur ipsius lib. 1, cont, Celsum : in quo illum secuti sunt Justinns mar- yt, Dial, cont. Triph.: Ignat._ epiat. ad Eph lie. in Tsaiam, cap. 49 et 47, uec non alii. Quod EXPOSITIO LVANG. SEG. LUC. LIB. II. 1570 A nibue Christus (Coloss. ut, 44). Vides euiur quia w otiose, vel de Chaldzis, qui peritiores in numeris habentur, Abraliam Deo credidit : vel Magi qui li cet > magicis artibus, cum reconciliande sibi di nitati studium impendunt, ortum in terris Domini crediderunt : non, inquam, otiose, sed ut ex adv ‘sariis gentibus sanctz religionis testimonium sumo- retur, et divini timoris exemplam. 48, Sed tamen qui sunt isti Magi, nisi qui, ut his- quedam docet , 2 Balaam genus ducunt, a quo prophetatumn est : Orietur stella ex Jacob ? Isti ergo Sunt non minus fidei, quam successionis haeredes. Mle stellam vidit In spiritu, isti viderunt oculis, et erediderunt. Viderunt novain stellam, que non erat visa a creatura mundi. Viderunt in terra, sed etiam in colo gratiam requirebant, secundum quod Moyses Prophetice posuit, quia Orietur stella ex Jacob, et exstarget homo ex Israel. Et cognoverunt bane esse” Stellam, que hominem Deumque significat. Adorave- unt parvulnm : utique non adorassent,, si parvulum tantummodo credidissent. © Magus ergo intelligit Cessare artes, u non intelligis ua doua ve- nisse ? Ie fatetu ienum,4 tu non agnoscis promi ‘sum? Ille contra se credit , tu pro te non pulas esse eredendum ? 49. Natum ergo Magi ‘nuntiant regem : pertarba- tur Herodes , congrogat scribas et principes sacerdo- ‘tum, et interrogat ubi Christus oriator. Magi tantom- modo regem nuntiant : Herodes Christum requirit. tor novi bomini C Ipsum igitur regem do quo interrogat , condietur, Deinde cum ubi nasci haberet inquiritur, utique prat- Auntiatus ostenditur; neque enim quzri poterat, qui non erat nuntiatus, O amentes Judi, venisse ton creditis , quem videtis : venisse non cred quem 1298 dicitis esse vemurum! Nuntiate, in- quit, mibi, ut veniam , et adorem puerum (Marth, sed Deam non Deinde infantes isi Deo talis viet » Deum tamen pro quo interimitur, confitetur. Hac de Mat- theo pauca libavimus; ut clarcret infanti tempora a divinitatis operibus non vacasse. Quod si tas car nava operis fuit, profecto Deus 1, 8). Insidiatur quidem Herodes, hegat, quem memorat adorandut oceidi jubet (/bid., 46), Cui a tionem numerorum , i Ante Ghaldels adjudieat sancius Dock arent oportet de numeri astrologicis, ex Vaei futura prasdicere posse sibi ‘videbantur Sn est illud Flacci lib. 1, Ode 44. ‘Nee Babylonios tentaris numeros. Hane scientiam ab Abrakamo ad Agyptios illatam seribunt : nos tamen non supersiitioesm ‘lam a Patriarcha traditam autumamus, sed tantum rectant aique honestam siderum disciptinam, quam post. ‘modum iaquieta hominum curiositas ad pravas artes detorsit ac traduxit, * Codex Remig. Magus ergo intelligit per suas ar tes, tu, ele. 4 Rom. edit., i nom agnoscis proprium. _ * Edit, Rou. cum nao-aut altero mss. ignara ope- ris fuit. Alize, ac roliqui mss, ignava, etc, Concinaias;4ao7t SANCTI AMBROGH ast tatis operibus exereebat carnis talem : qui etiam A plum, ¢ noe vilis persoua pastoram. Carte que v- bat in illa regione vigilare, castodien- ‘supra gregem suum. Videte Boclesize surgentis exordiam : Chris tus nascitur, et pastores vigilare cceperuat, qui gea- tium greges, pecudum modo ante viventes * in avlam Domini congregarent; ne quos spiritalium bestiarum per oflusas noctium tenebras paterentar in- cursus. Et bene pastores vigilant, quos boaus pas- tor informat. Grex igitor popolus, nox sxculum, pastores sunt sacerdotes. Aut fortasso etiam: ille sit pastor, cul dicitur : Esto vigilans, et confirma (Apoc. m1, 2); quia non solum episcopos ad tuendum gre- gem Dominus ordinavit, sed etiam angelos desti- navit. (Vers. 9.) Ecce angelus Domini stetit ante illos. BL. Videle quemadmodum cura divina idem truat: angelus Mariam , angelus Joseph, angelus pastores edocet, Non satis est semel missum ; duo- bus enim vel ribus testibus stat omne verbum. (Wers. 43, 14.) Bt facta est cum angelo multitude ezercitus corlestium laxdantium Deum, et dicentinm : Gloria in altissimis Deo, et in terra pox hominibus boner sotuntatis, 52. Bene angelorum nominalur exercitus, qui ducem militie sequebantor. Cui igitur laudem an- Beli, nisi Domino suo dicerent, juxta quod serip- tum est : Laxdate Dominum de coli, landate eum in excelsis. Laudate eum omnes angeliejus( Peal. cxuu 4 ef)? Impleta igitur prophetia est, Laudatar de ccelis Dominns, et videtur in terris. De quo sanctus Marcus alt, quia Cum bestia erat, et angeli ministra- bant ei (Herc. 1, 13); ut in altero misericordiz in- signe, in altero divinz indicium potestatis aguoscas. ‘uum est quod bestias patitur, suum quod ab angelis prodicatur. Et aiunt (Vers. 18, 16.) Transeamus waque Bethlohem , of videnmus hoc Verbum quod factum est, sicat Donvinus ostendit nobis. Es venerunt festinantes, 53. Vides festinare pastore: sidia Christum requirit. Vi angelis , prophetis, et apestolis © crede. Vide quan te Seriptu + Kestinant, ingait, Vorbum videre. Evenim cum caro Domini videtur, Verbum videtur, quod est wemo exis eum de- stores angelo cre- didisse : et tu Patri, Filio, Spiritul saneto. 1880 ingulorum libret sioaenta verbe- ior ad prudentiam, co pretioeior ad Gdem. No gymnasia choris referia sapicatum, sed plebem De- minus simplices requisivit, qom phalerare sedis, et (acare aesciret. Simpliciios coi quecriter, se ambiuia desideratur. Nec contemnenda putes qaxi vilia® verbs prophetsram : a pestoribus etisa Mara fidesn colligit : 0 pastoribes popebes ad Bei revere tiam coogregater; mirati enim anat de die, que dic bentur a pasioribus od ipees. (Vers. 19.) Maria wutem consereahat emia verte ‘hae, conferens in corde mo. BA. Discames sancte Vieginis im ommtbas csv. talem , quae non mans ore pudica qusat corper, argumenta dei conferebat in corde. Si Maria = ps B totibus discit, cor tu declines discere a sacerdst- bast Si Maria ante pracepte apestotiea toeet , cx tt pDst aposiolida peascepta magis eupie devere quit discore? Disce vitium esse persona, nom sexu; ‘sexus enim sanctes, Donique Maria praceeptem su accepit, exemplam edidit, 55. Circemeidivut Haque peer. Quid itle per, nist ille do quo dictom est: Pesr satus est nobis, Fiiea dotus ext nobis (Esai. 1x, @)? Facves eat evi ‘sub Loge; wt eos qui sub Loge esvent, teers cere. G6. ¢ Sintiver autem in Hievesstow. (Quid ak 26 tom in ierasalem sist Destine, dicerem ; witi Esain commeetis ante divitem. Cirewmeists cxia Vitiis, Dominio dignas judicabater obsate ; eo € Oculi Domini super jusies (Pon. exxim , #6). Tids omnem logis veleris seriom fisoe typamm Geter: nam ot cireomeisio pergaionem eigniteat delice Tum. 1900 Sed quoniam prone queda copidise eecandi humans earns ot montis frogiitas teestt cabilibes vitiis implicatur, e0 per ectavem circum cisionis diem ealpm ‘otis [eters pargatio reserre- tiesis preeigurabstar ciate; bes est oui ied: Qvia omne mascetinum adoperions vutvon, sonctas Domine vecabitur (Exod. xm, 9); verbie enim Legs Promitebecor Virginie pertus. Kt vere sovets, quin wmcwaculatas. Denieqwe tpsore ease qui Lege a gnetur, in enmdem modum ab Amgele répetita vert declarant : Quia quod nuscormr, inqeit , exrerem, cabicer Filina Bri (Lec. 1, UE). Non en D coitus vulva virginalis seoreta reseravit : 6 sed in- Fillus. Non mediocre fidei tibi boc videatar exem- marutatem semen inrviolobili wero Spirives saacte: enim sigeilioatar infantia won weds nuld agstar, ignorare, sed etiam ageati tirimo gesitl. * Hic panei mss. iique recentiores iaserunt textum Scripture : Et pasiores erant, etc., quem Rom. edit. prado superias exhibet, oem tt omuibas aut. edit, et slits mss. deoderennr. ¥ dit. cum ano vel aero, in cawlam Domini. 44a omnes mst. Alex adverso edit. ommes, cre dere won vis? ‘tame mnutattoirem pate: consideranti. At post tria verba cod. Corb. et Mich. legent, e¢ prudentia pretiosior, Ubi alid et edit., €0 protiesier, etc. Cod. Reg. et Rom. edit., verba pastorum; sel hie matato ibil est opus, cum non abiguo isi Pastors a 8. Doctore prophet vocltentar 1 Sistitur autem in Hicrusalem, hie vorba que it ant. edit. exstant, sed absunt ab omnibus mse, Rom. edit. sustulerat , ‘reposueratque eorama foeo textus Seripturse , qui in ms edit. eque desiders tur; sed cum illa passin: id juris sibi arroget, semel hue observasse sullicist. Qued yero caimumentarie- Tum suoruin in Esaiam meiminit sanctus Presul, et quidem reperimus ab Aug. non semel alfegats. sed eo magls dolemus illa interiisse, quod in preid fuisse apud tantum Doctorem intelligimus. ‘His verbis non selum cuncti mss, algue edt4573 EXPOSITIO RVANG. infudit : solus enim per omnia ex watis de femi ‘Sanctus Dominus Jesus, qui terrena coutagia cor- Fuptele immaculati partus novilate non senserit , et ovlesti majestate depulerit. 57. Nam si litteram sequamur, quomodo sanctus ‘omnis masculus, cum mulios sceleratissimos fuisse non latest? Nomquid sancivs Achab? Numquid sancti pseudoprophetz quos ad Elim preces ukor contestis injuriza ignis assumpsit? Sed illeanctus , * Per quem Oguram futuri mysierii pia legis divina Proescripta signabant; 0 quod solus sonctz Eccle- ‘size virginis ad generandos populos Dei immaculate fecunditatis aperiret genitale secretum. Hic ergo solus aperuit sibi valvam, Nec mirum; qui enim dixerat ad prophetam : Prixsquam te formarem in utero, n 1, 5). Quiergo vulvam sanctilicavit olicgom, ut nasceretur propheta,, hie est qui aparuit matris sum ‘vulvam 5 ut immaculatus exiret, (Vers. 25.) Et ecce homo erat in Hierusalem, cui momen Simeon : et homo iste justus, et timoratus, ex spectans consolationem Israel. 58. Non solum ab angelis et prophetis, a pastori- bus et parentibus, sed etiam a senioribus et 1301, Justis generatio Domini accipi onium. Oninis wins, et ulerque sexus, eventorumque miracula fidem astraunt. Virgo generat, sterifis parit, mutus Joquitur, Elizabeth prophetat, Magus adorat, utero clausus exsullat, vidua confitetur, justus exspectat. bhune Joenm exhibent,, verum - fe peceate orig., cap. #4, ct lib. 1 cont. elag., cap. 3, Garnerius tamen’ iu appendice ad 1 partem Marii Mercatoris, pag. 379, contendit inserendam cinlam,, se, ante verbum , infudit , At enim, inguit, dl pirl supervenies jone ulla hie ubrosius noster eam Spi- Titus sancti operationem signifieare , qua effectum est, nt purissimum Virginis semen’ in ejus vulvam deflueret. In conjecturze sx confirmationem addit tam loci hujus feotienem a male eorum xt i woxiam,, wh Jo diligeutivs expende- rit. Ergo potius recurrendum esset ad solnifonem ucan similtbus Patrumn locis adhibendam docet S. Th im parts quest 22, art. 2, ad 2. Sed’ hoc, inquit, de facili solvitur quia secundum quod jn se- amine intelligitur virtns activa comparant semint tum sanclam, vel etiam Filium, ete. © Omnes edit., quem in figura futxri mysterié, ete. mira omnes Mss. per quem figuram futuri myste- i. Nec male. Vult enim ii sanctus Doctor , Chris- umn virgivatem matris ulerum immaeuleto parva re Serautem, sui ipsius spiritalem Keclosix vulvain ad Benerationem fivelium aperientis. Oguram esse. At enim verene et physirns aperta fuit in parte vulva '# Virgiuis? Negantem sententiain amplee- theolog!, 0 seilicet inniientes quod Adel dogma sit, PP. oronium, Nieanl come. et sequenium, quoiquot faere, avetoritale wenstum, Mariam in arta quoque virginem exsitisse, quod cum apcr- fione uteri coneisiere nequequaim posse existinrant. Ipse quidem Aumbrosius opiniouem quorumdain ne- D ptr SEG, LUC. LIB. Il. 4816 A.Bt bene justus, qui non suam , sed populi gratia Fequirebat : cupiens ipse corporer vinculis feagili- tatis absolvi, sed exspectans videre promisaum ; ‘sciobat enim quia beati oculi qui eum videreat. (Vers. 29.) Nunc, inquit, dimitte seroum tuum, 59, Vido jusium velut corpores carcere molis in- clusum velle dissolvi, ut incipiat esse cum Christo; dissolvi enim, et cum Christo esse, multo melius. Sed qui vali dimitti, veniat in templum, veniat ta Hierusalem, exspectot Christum Dosaini, necipiat in manibas Verbum Dei, > complectatur quibusdam ua dei brachlis Tune dimivelur, ut non videat i viderit visa. . ‘omnes gratiam Domini gene ratione diffusam, et prophetiam incredulis megatem Je : chin vulva metsis sanctifcanite (Jerem, B esse, wou justis. Eoce ot Simeon proplietal in rel nam et resurreetionem plurimorum venisse Domionm Jesu Chrisium ; ut justorum iniquorumaue merita diaceruat, et pro nostrorum qualitate (ectorum ju- det verus ef jusus aut supplicia decernai, aut promia. (Vers. 58.) Be tnam, ingait, ipsins eximam pers transit gledins, 641. Nee litters, nec historia decot ex hae vite Ma- Fiamm corporalis necis passione migresse; won enim anims, sed corpus materiali gledio troneverberater. Etitico prodeniiam Marie hand ignaram mysterit ecelestis ostendit, Virum enim verbum Del, et vali dum © et ataten ovixi gledio wcuiistime, penarane ntium parentem Domi 1am Virginem conee- pisse non diffebantur , ‘virginem generasse, in mediotanensi concilio damnandam evravit, ut intelll= gasex ojus ad Siricium papam epistola , ubi colee~ luribus antiqui fcederis exemplis ac igueis, par- 6 virginei possibilitatemastruit. Noe ipsum preestat ib. de Paatit. Virg. cap. 8. Et, m hymno de Nat. Domini, et wbi aon? Erasmus tamen Annet in hac, allatis his que infra leguntur, verbis : Hic est qui aperuit matris sue vulvom ; ut immaculatus exiret, asterit Doctorem nostrum etn Origent humm. 14 in Lue. docwinse Cheistum mascendo resermse vulram dernam. Et certe hic locus non omai difliculiate est : sed eam expedit B, Th. sm part, 48, art. 2, ubl proposito in hane rem Ven. thmenio ita concledit, unde ia edepertio non signifcas reserationem communen claasiti prdori sirgine|, sed totum exitum grote de atere, wars Quam Interpretitionem nec Erasinus fpse repudiat Aliam qvoque aki suppeditant perinde accipientes , ‘odaperiens valvam, ac si serintum esset, fecnndisate donans : quemadmodum cencladere vuloam pro 60 dicitur, quod est, aerilem reddere. Forte etiam addi posvit fon omni oteri patefaetione viotrri virginita- tem, sed ea qua fit actu aliquo reverse , vet saltern 20 conreijuatur. Id now obscure docet August b. 1 de Civil, Dei. eap18, Immo et hoc ipswi post D. Thom. 2-2. quast. 132, attr, In corp. et ad 111, tenentue scholustiel agnoscore ibt enim aft (quod si aliquo casu membri integritas corrumpatur, non magis prejudicat virginitati, quam si cerrampa tur manus, aui pes. P Yet. edit., complectatur velut quibuedam suc f- dei brachiis, operibus suis; Rom, inversa ph pleciatnr operibus suis velui,etc. Mas. vero, ui Bra, et edit. seq., et aculins dnmi gludio; Amerb. ac tss., ef acutum, etc. Non male, cum Peepositis pre thi sobintelligi possit, ut iu alis anal4075 aque ad divisionem anime, et spiritus, artuumgue et A medullarum, cogitationes cordis, ot seerela scrulatur aximorum (Heb. 1v, 42); quia nuda mentivm, et aperta sunt omnia Dei Filio, quem conscientiz: se- ‘ereta non falluat. 62. Prophetavit itaque Simeon, prophetaverat ‘Virgo, prophetaverat copulata conjagio, debuit etiam ‘vidua; ne qua aut professio deesset, aut sexus. Et ideo Anna et stipendiis vidvitatis, et moribus talis inducitur; ut digna plane fuisse credatur, que re- demplorem omnium venisse nuntiaret, Cujus merita cum alibi deteripserimus, cum viduas hortaremor (Lib. de Vidwis, cap. 1), hoe loco quoniam ad alia Properamus, non putamus iteranda, Non otiose ta- ‘men annos octogints quatuor viduitatis ejus expres- ‘Sit; quia et septem dodecades, et due quadragesi- B nem non babet, nee angment mz sacrum videntur numerum designare. (Vers. 42.) Et cum focti essen illi anni duodecim, 65. A duodecimo anno, ut legimus, Dominica: su- mitur disputationis exordium; hic enim 1302 predicande fidei evangelizantium numeras debeba- tur. Nee oljese immemor suoram secondum carnem ‘arentum, qui secundum carnem utique sapientia Dei implebatur et gratia, post 1 it plo; ut esset indicio quia post triduum triumphalis IMlius passionis in sede cwlesti, et hosiore divino fidei nosirse se resurrectarus offerret, qui mortuus credebatar. « (Vers. 49.) Quid est quod me quarebatis? Nescie- batis quia in propria patris mei oportet me esse? 64. Duz sunt in Christo generationes : una est C paterna, materna allera : paterua illa divinior, ma- teroa vero que in nostrum laborem usumque de- scendit, Et ideo que supra naturam, supra statem, ‘Supra cousuetadiaem Sunt, non humanis assignanda virlotibus, sed divinis referenda sunt potestatibas. Alibi eum * ad mysterium mater impellit : hic ma- ter arguitur (Joan. 1,5); quia adhuc que humana ‘sunt, exigat. Sed cum hic duodecim deseribatur annorum, ile discipulos habere doceatur; vides matrem didicisse de Filio, ut exigeret a validiore mysterium, quz stupebat in juniore miraculam. *(Wers. 51.) Et senit Nasareth, et erat subditus 63. Quid enim magister virtutis, nisi ofticium tatis impleret? Et miramur si Patri defert, qui sub- ditur matri? Non utique infrmitatis, sed pietatis est D (Esai. uv, 4). Denique ipsi dicit iste subjectio; attolla licet szevis emissus latebris ‘colaber periidiz caput, et serpentinis evomat ve- nena pectoribus. Cum dicit se Filius missum Goan. vin, 29), majorem hereticus appellat Pa- trem ; ut imperfectum Filium dicat, qui potest ba- bere majorem; ut alieni is asserat eum qui tis hajusmodi tocutionibus, de Sanctii Minersam, de comparat. ¢ ‘Edit. Era., Gill. ac Rom. cum seria, Ia iam cxdem ill int corpore; Era. et Gi foo tuben eu tredecim optiai et eatera ut nos in textu, si 7 pro, filio, legitur, de flio. Quod autem bie legimus, ‘water arguitur, noli bine inferre cum Calviuo S. Prae- SANCTI AMBROSI an) mittiter, indigere : numguid et bumano egebstax- lio; ut materno serviret imperi ? Deferebat hens deferebat anciliz (ipsa enim dicit (Lac. 1, 38):Ea ‘aacille Domini), deferebat. simalato patri : et air ris si Deo detulit? An homini deferre pietas ea Deo deferre infirmitas est? Vel ex bumanis dre perpende, » et quid patri amoris debeatar, sgea Pater honorifieat Fitinn (Joan. vist, 54 et 69).c3 vis ut Filios honorificet Patrem : Pater voce ces: in Filio se complacere profitetur (Luc. us, 22), ws vis at Filius humane carnis indates amicus, cx humana voce, humano loquator affectu, Patren e eat esse majorem (Joan. xiv, 28)? Nam si Mapu Dominus, et toudabilis ximis, et magmitudinis cjesma aat frie (Peal. cuny, 3) : uliqne magnitade qui abet. Sed cure accipiam religiosis aoribas Filium Patri in sassy tione corporis obedientem, cum religiose accpia Patrem Filio deferentem ? 66. Disce potius tue utilitatis prascepta, et exe pla pietatis agnosce. Disce quid pareatibus tes : heas, cum legis a Patre Filium non voluntate, 1s ‘opere, non tempore diserepare : etsi personis &. Potestate unum sunt. Et utique nullem Pater i> ceelestis laborem generationis 1SQB expertes s tu matri debes pudoris injuriam, virginitatis disp dium, partus periculam, matri longa fastidis, m2: longa discrimina, cui miserze in ipsis votorum {x tibus majus periculam est : et cam ediderit optavit, partu absol non timore. Quid ants patres loquar pro fliorum profectu, et multipliave alienis usibas census, jactaque agricolze semina por terorum zlatibus profatura? Nonne pro his obsess saliem oportet rependi? Cur impio patris vita je lixior, et communitas pairimonii videtur angusie, ‘cum Christus non refugiat cohzredes ? (Cap. IL — Vers. 2.) Factum est verbum Doni super Joannem Zacharic: lium in deserto. 67.Congregaturus Ecclesiam Dei amle ope ratur in servulo. Etideo bene posuit sanctus Lice factam esse verbum Domini super Joannem Zscharit filium in deserto ; ut Ecclesia non ab homine cae Tit, sed a Verbo. Ipsa enim est desertum, quia pi res fil deserte, magia quam ejus qucc kabel rive Letare write (Ibid.), e& Exsulia desertum (Esai. 131, 9) ; quia oo fis adbue convens: plebis operibus colebatar, neqe uullam adhue arbores ille, que fructum ferre we Polerant, meritorum suorum verticem preeferebao!. ‘Nondum venerat qui diceret : Ego eutem sicut ole frectifera in domo Domini (Peal. 11, 80). Noudum vi- sulis hane mentem exse, ut Deiparam peceasse ind caret : quo vibil a B. viro magis alienem, ut jam non semel licuit advertere. Intellige ergo, argain, ato modo positum pro docetur, aut alto’ cousimil verbo : vos ‘a communi usu nom abhorret. > Ro . Sola, et quid honoris patri debeamss. smatzndamy, ous sur i arentes seinper honori conjunctus intelligstar.1377 lis quodam suorum traduce, ministrabat. Factum est ergo verbum, ut quz erat ante deserta, frucium no- bis terra generaret. Factum est verbum, vox secula st; verbum enim prius intus operatur, sequitur vo- cis officium. Unde et David dieit : Credidi propier quod locutus sum (Paal, cxv, 1). Prios eredidit, ut Joqui posset. 68, Factum est autem verbum, ut sanctus Ba- pista Joannes pornitentiam praedicaret. Etideo plori- que sancio Joanni typuin Legis imponunt; eo quod Lex peccatum denuntiare potuit, donare non potuit. Lex enim uramqvemque qui viam geutium eeque- Datur, revocat ab errore, restringit nitentiam suadet, ut gratiam consequatur. Lex au- a Lex et Eecle- size praenuntia, et gratise poanitentia est. Bene itaque sanclus Lucas compendio usus est, ut Joannem de- clararet prophetam, dicens factum esse super eum verbum Domini : alia non adderet; nullus enim eget indicio sui, qui verbo Dei abundat. Unum itaque dixit, et omnia declaravit, 69. At vero sanctus Matihwus et Marcus vestitu, et cinctu, et cibo Prophetam declarare vuluerunt ; 1304 ‘€0 quod vestitum de pilis eamelorum habui ‘et zonam pelliceam super lumbos suos : tem, ot mel silvestre edebat (Matth, 6). Prenuntivg enim Christi non patiebatur immuu- darum perire exuvias bestiaram : ipso quoque ve- qui belluina, itluvieque contexta pro nostrorum de- formitate meritorum, gentilitatis immundz peccata suscipiens, in illo troplizo crucis, amietu quodam exueret. 7 70. Quid autem sibi volt cinctus zonz pellicee, nisi quod caro ista qu mentem prius gravare con- sueverat, ea post adventum Domini non impedi- mento eaepit esse, sed cingulo? Seilicet juxta Da- vid: In salicibus.... organa nostra suspendimus (Peal. cxxxvy, 2); et jurta Apostolum (Philip. mt, 3) eonfidentiam non habemus in carne, et confidemiam hhabemes in corpore : now babemus in voluptatibus, habemus in passionibus; quoniam in spirita fer~ ‘ens vigest affectus, et ad omne accingamur obse- EXPOSITIO EVANG, SEC. LUC. LIB. Il. is, Verborum \ 74. Cibus quoque propheticus index officii, uun- tus indicio designans Christum esse venturum, ¢ 75. Bene vox di 4578 tiusque myst Quid enim tam otiosum ad ho- minis officiuin, quam lucustas querere : et quid tam plenum ad vatis mysterium? Nam quo magis ad fructum inutiles, ¢ad usum Jaboris inertes, ad ta~ ctum fugaces, vaga salty, ore stridule sunt locusta co convenientius his populi figura gentilis sptatur, qui nullo usu laboris, nullo operis sui fructu, sine gravitate, sine voce sonum querelz ederet, verbum vite ignoraret. Hic igitur populus cibus est prophe- arum; nam quo numerus major populi congrega- tar, ¢0 uberior propbetici oris usus augetur. Eecle- siz quoque gratia preGguratur in melle silvestri, non intra alvearium logis plebis Judaica: fet re- peria, sed in campis, et folis silva gentilium errore xu, 16) : p diffusa, juxta quod seriptum est : Invenimas eam in campis silver (Paal. cxx11, 6). 72. Et bic quidem met silvestre edebat, annun- tians populos de petra melle saturandos, sicat scri- Plumest: Et de petra mellis saturavit cos (Peal. Lxxx, 47). Sic etiam Eliam corvi ¢ cibo advectitio, et Iu- crativo potu inter deserta paverunt (II Reg. xvu, 6); ut indicio foret populos nationum tetro lentes colore meritorum, qui ante cibum fetid cadaveribus requirebant, mune de se advectitiam Prophetis alimoniam prabituros. Cibus enim pro- phetarum, diving voluntatis effectus est, sicut ipse Dominus declaravit dicens : Mens cibus est, wt fo- ciam voluntatens ejus gui me misit (Joan. 1v, 34). (Vers. 4.) Vox clamantis in deserto. fF Joannes Verbi_preenunti Nam interrogatus ipso Joannes : Quid dicie de te ipso? Ait : Ego vox clamantis in deserto (Joan. 1, 22 423). 1808 Et ideo ait : Qui post me venit, ante sme factus est (Ibid.,50); quia vox prazcedit inferi verbum sequitur, quod pracellit. Ideo et a Joanne baptizari voluit; quia tq hominibus verbum conse- cratur voce doctoris. Ideo fortasse Zacharias vocem receplt, quia vocem locutuy est. (Wers. 7, 8.) Generatio viperarnm, quis ostendit ¥ bis fugere a ventura ira? Facite ergo fructus dignos pornitentin, Et ne cnperitis dicere : Pater noster eat Abraham. Dico autem vobis, quia potens est Deus de lapidibua iat suscitare filios Abraho. 74. Argui quidem videtur malitia Judeorum, eo quium ccelestium pracepiorum, derotione meatis 1) quod vario noxie mentis veneno, serpentinos Iapsus, intenti, atque apparatu corporis expediti. “Ita vel. edit, cum plerisque atque optimis ms. Er recta est ea lectio; nibil enim ea signiticatur, nisi Legem cujus typus erat Joanues, Ecclesise quasi vam paras: of eitentiam ‘quam Wem Joannes yreedicabat, a tiam aditum aperuisse. In qu Mam tomen od, deest vor, pantentia* et tn ali locus legitur in hee verba: Jia Lex Ecclesia pre- muntiat gratiam paenitentia. Rom. autem edit. sic mulavits Tague Lez Heclesia praweuntia, et gratia belluinia induviis, quae contester ytra vero mss. Vaticani Gal- isu lectionew nostram stabi- quibusdam lapsu calami, pro ills Patnou. XV. rata et, > Edit. omnes sunt nodirorum, ete. licanique magno cou: liuut, nisi qui ef terrena cubilia, non divinw aliquod mysterium co- in uno, sorde, illuvieque, i 018, a use ner is. immo, si Ambrosio pars mult tum eovsentiunt. Neque sane alia opinio vide junde introducta, nisi quod locuste animaleula cerederrntur esui esse ; cum tanen cerios populos His et olim victitasse, et etiamuum victitare pr Qua de re adiri possuot Erasmus atque Drusius in hune locum. @Cunct edit. ac mss, non pauci, cibo adventi- 13igerea ventura ira? ostenditur his Dei miseratione infusa prudentia; ut gerant suorum oonitentiam delictorum, futuri terrorem judieii pro- ‘vida devotione metuentes. Ad generationem ergo, non ad successionem referenda est comparatio vipe- rarum, Aut fortasse juxta quod scriptum est : Estove prudentes sicut serpentes (Maith. x, 46), ostenduntur Ihabere prudentiam naturalem, qui profutura videant, et sponte deposcant , sed adhue noxia non relin- quant. 75. E1 ideo admonentur claritatem sibi magis ope- ris, quam nobilitatem generis vindicare ; quod nulla {in suecessione prerogativa sit, nisi fidei astipuletur hareditas , quam Dei nutu ad populos gentilium trinsferendam , sermone prophetico revelavit, cons : Potens est Deus de lapidibus his suscitare flion Abrahe. Nam licet Deus possit diversas convertere @t commntare naturas; amen quia mihi plus myste- ‘#lum quam miraculum prodest, in prenuntio Christi nib magis quam wdificationem Eeclesie debeo sur- gentis agaoscere ; quae non rupeis saris, sed vivis Japidibus exstructa, in habitaculum Dei et fastigium templi conversione nosirorum surresit animoram. Etenim parabat Deus mentium nostrarum dura mol Tire, et de lapidibus offensionis excitare cultores religionis. Quid enim aliad quam lapides babeban- tur, qui lapidibus serviebant , similes utique iis qui facerent eos ? Prophetatur igitur saxosis gentilium fides infondenda pectoribus, et tuuros per idem Abrahe filios oracula pollicentor, ‘tiam mentis saxeus quidam insensibilis, irrationabi- Tisque nature usus inoleverat, Nam si lapidibus vi- ‘vis © Grmatos viros Adei robore sententia apostolica eomparavit , juxta quod scriptum est : Et vos tam- quam lapides viei edificamini domus spiritatis, in sa- cerdotium sanctum, offerentes hostias apirioles (U Petr. in, 5): multo altius hie videntur voce prophetica apidibus homines comparati, qui ita humane sen- sum mentis amiserant ; ot dum lapidibus potant di- tis alienjus inesse rationem, ipsi In naturam lapidum non usu corporis, sed mentis habitu verte- rentur. Denique ex Abrahe 1906 secundum car- nem successione manantes, et principes Sodomorum appellantur (Esai. 1, 10), et parietes dealbati (Math, xxii, 27); ita si ls similitudo vindicat, quam ordo majorum (Act. xamt, 3).Quin etiam ut sunt homines, arboribus quoque homines compara- vit subjiciens Propheta (Vers. 9.) Quia jam secaris ad radices erborem po- sita ext, tie... de se adventitiam, Roliqni, et Hidem antiquis- jimi, cibo advectitio, etc. Quod vero edit. Rom. re- secarat, et tncrativo potu, in hoc refragantes habct ommes et mss. et ant. edit. ‘* Rom. edit. sola, (ormatos viros fidei robore. Non commode , ot ipse orationis contextus de- ‘ostendit vobis ta clarat. » Ma vet. edit. in corpore, ac mss. tonge plurimi, SANCTI AMBROSI is operentur : sed tamen cum dicitur: Quis A 76. Exempli autem ideo facia mutatio est ; uti, i= B vero (I Cor. 1s, 46). Sed vox as quialapidibuscomparati as comparationis processu quidam intelligatur bows. clementior Jam profecins. Nam illi ante deformes x ‘usum, nudi ad ornatam, steriles ad [ructom, irmty nabiles ad profectum, jam in arboram specien > gurantor, que rationabili quodam mature mu + decors ad usum, ad aspectum venusize, ad froc.1 opima, surgunt eacuminibus , fuodentur brad: replentur fructibus, frondibus vestiuntar. Atqoe «> nam nos fecundarum usum arborum possimus w- tari, meritisque erescentibus longer: bumiliix radice fundati, sublimes ab humo, decori ad specs adultos feuetuosoram operam vertices erigans ne evangelica securis vestris excidat, Vee enim mihi est, ‘Va mibi est, si nonpeccata deflevero, vz mitio si non media nocie surrexero ad confitender Aibi; ve mibi est, si dolum proximo meo & i locutus non fuero veritatem. Adri est posita, faciat fructum, qui peo gratie, qui debet pornitentie. Adest Domioas fructum requirat, fecundos vivilicet, steriles rere hendat. Anni tres sunt ex quo venit, et fructas : Judzis invenire non potuit : utinam inveniat is» bis. Jussurns est suecidi infructuosos, me terran « ‘cupent. Sed qui adhuc non habet fructum, coo: 1 afferat in futurum. Bouus ille cultor agei inten niet pro nobis infecundis , pro nobis infrocs sis ; wt detur spatium , patientia deferaur; 2 uibus per duri- C forte et nos aliquem fructum ferre Deo possime: ‘T1. Singulis quoque generibus hominum cone niens tribuit sanctus Joannes Baptista respoos:, ‘unum omnibus (Dist. 86, cap. In singulis) : ia Dlicanls, ne ultra preescripiom exigant ; mille, tne calumniam faciant, ne praedam requirant ; dos dcireo stipendia constituta militia; ne dum see Mus queritur, prado grassetur. Sed hase et alia of iorum praxcepta propria singulorum : © misericonia communis est usus, ideo commune praceptua: omnibus officiis, omnibus wtatibus necessaria, et omnibus deferenda. Non publicanus, non_ niles ¢t cipitur, non agricola vet urbanus, dives et paup omnes in commune admonentar, ut conferant to uabenti. Misericordia enim plenitndo virtutos et rerogativam generis morum ma- D Et ideo omnibus est proposita perfects forma vit- tis ; ne vestimentis alimentisque suis parcant. Wie ricordie tamen fpsius pro possibilitate conc 1307 humanz_mensura servatur ; ut non sibiuae- quisque totum eripiat: sed quod babet, cum pavprt partiatur. (Vers. 15, 16.) Astimante antem popalo eter Erde Corb. és. Rom. et ex et. edit. in marg.,.mul 1 glogxa cam paucis aliis, jisque recent ito aptius. Now male : sed tamen alia lecio mamque hic aliius idem sonat, got profundiori sensu. ‘¢ Mss. non pauci, nec infimze nots, miseriordie communis ext wars... etatibus necestaria, quidia necessaric', tamen omnibus defereniia, AM quatuot438i fante in cordibus suis de Joanne, ne [orte ipse esses Christus ; respondit dicens : Ego quidem vos baptizo in aqua, in poenitenti 78. Vidlehat ergo Joannes cordis oceulta. Sed con- sideremus eujus hace gratia. Quemadmodum autem Prophetis palam fant cordis oceutta, Paulas ostendit dicens : Occutta quogue cordis ejus manifesta fent : et procidens in aciem adorabit Dewm, pronuntians quod vere Deus est in vob's (I Cor. x1v, 25). Dei ergo mu- ‘nus est qui revelat , non virtus hominis qui divino adjuvatur beneficlo, quam naturali cernit of- cio. Quo autem proficit ista cogitatio Judzorum, ‘Ut secundum Seripturas venisse Christum probe- tur? Erat enim qui exspeetabatur ; et ipso utique qui exspectabatur,, non is qui non exspectabatur, senit, Quid autem ineptivs quam quod is qui in alio zstimatur, in seipso esse non creditur ? Quem per ‘mulierem ventarum putabant, per virginem venisse thon eredunt. Que Deo secandum carnem dignior ge- neratio, quam ut immaculates Dei Filius immacu- lize generationis servaret etiam in suscipieudo cor- Pore puritalem? Et atique divini advenius « sig- hum in virginis partu, non in molieris constitutum est. 79. Ego, inquit , vos aqua baptiso, Cito probavit non esse se Christum, qui vieibili operetur officio. > Nam cum ex dusbus naturis homo, id est, ex anima subsistatet corpore, visibile per visibilia, Invisibile per invisibile mysterium eonsecratur. Aqua enim corpus abluitur, spiritu anima delieta mundantar. Aliud agimus, aliud invocamos; licet etiam in 1ps0 fonte sanctificatio divinitatis aspiret. Non enim aqua ‘omnis ablotio est, sed haze inter se divisa esse non possunt, et ideo aliud fait baptisma pasnitentia, aliud Bratize est. Istud ex utrogoe, illod ex uno ; nam cum communia delieta sint mentis et corporis, purificatio ‘quoque debuis esse commanis. Et bene sanctus Sonu nies s¢ intellexisse significans quid in cordibus cogi- laren, et quati non intellexerit, declinans majesta- lisinvidiam, non verbo, sed opere declaravit_ nom e:se se Christum. Opus enim hominis est gerere poe- titentiam delictorom ; Dei manes est gratiam implere mysterli. Venis anton fortior me. 80. Non comparationem fecit, wt ipso se tantom fortiorem dixerit Chi Filiom et horninem olla poterat esse eollatio), sed ‘quia multi fortes ; nam et diabolus fortis : Nemo enim potest vasa fortis... diripere, nisi prius alliga- veritfortem (Mare. m1, 27). Malti ergo fortes, fortior nemo nist Christus. Deniqne eousque non ferit com parationem, at addiderit: Cujusnon sum dignus cal misericordi et ab omnibus deferendum ac edit. of im textu. ‘ur, 4: Propter hoc dabit Dominus Ecce virgo concipiet,et parie! flium, ‘Ambrosius Judeos arguit , qui Christum ex muliere venturum putantes, hebraicam Inie vocem 77 pro qnalibet mratiere, non pro Ningine, quae virginitatem in concept et partu ser- EXPOSITIO EVANG. SEC. LUC. LIB. II. 1582 A.ceamenta portare, evangelleze priedicationis T308 ostendens in apostolos gratiam esse collatam, qui sunt caleeatt in Evangetiom. 81. Videtur tamen ideo hoe dicere, quod plerum- que Joannes personam accepit populi Judeorum. Unde ad hoc referunt und ait : lum oportet erescere, ‘me autem minui (Joan. 11, 50), quod oporteret mino- rem fleri papulum Jndworam, erescere in Christo Populum Christianum. Denique et Moyses accepit Personam popali; sed ille ealeeamentum non Domi icum portabat, sed pedum suorum. Et ist calceati sunt calceamento fortasse non suorom pedum ; ile autem solvere caleeamentum pedum obetur suorum (Exod. 11,6); ut animi ejus gressus et mentis, cor- porei nerus vinculis absolu(us, Iter spiritale gradia- B tur. Apostoli autem caleeamentum deposaerant cor- porate, quando misst sunt sine caleeamento, sine virga, sine pera, sine zona ; sed non statim Domini calceamenta portarant. Fortasse post resurrectio- nem portare eceperunt ; ante enim ne evi gesta Do- mini dicerent, monebantur. Denique poste: his di- citar : Ie in orbem universum, et predicate Evange- lium (Marc. xv1, 18); ut evangelicw predication estiginm proferentes, toto Dominicorum seriem circumferrent orbe gestorum. Est Igitur calceamen- tum nuptiale evangellea prandicatio. Sed dehoe oppor- tumins aliquid in ais explicabimus (Inf. cap. x). (Vers. 47.) Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto, et ignt : habens ventilabrum in manu sua, et pregabit ‘ream stam, et congregabit trticum in horreun suum; € paleas autem igni comburet inextinguibili 82. Habens ventilabrum in mann. Yentitabr{ indicio Aiseriminandorum Dominus dectaratur jus habere me- ritoram ; e0 quod dum fromenta In area ventilan- tar, plena a vacois, ab inanibus fruetoosa veluti quo- dam aura spirantis examine separantur. Per bane igitur comparationem ostenditur quod Dominus ju- icii diz solide merita fructusque virtutis ab inanis Jactantiz, exiliumgi factorum infructuosa le discernat; perfectioris merit vitos locaturus in man- slone ccelesti. Ipse enim perfectior fructus est, qui merverit ejus esse conformis, gut sicut granum tr ut plurimos fructus fferret in nobis, inanibus meritis non amicus. Et ideo ardebit, non natura sui noxius ; ul- pote qui mata improbitatis exurat, splendorem pro- bitatis accamolet. (Vers. 24,22.) Factum est autem, cum baptisatus easel omnis popatas, et Jesu baptizato, et orante, aper- tum est ccelum, et descendit Spiritus savetus corporali specie sicut columba in ipsum; et vox de colo facta cat : Fitiusmens es tu, in te complaci vaverit accipiendam esse pertinacius contendebant. Vide Huet, Demonst Evang cap 9 ie modum cuneti mss.; alt paucull, Nam cvmt ez dvobue nes furalis homo, etc. Rursus eodemtoco edit. omnes, sed gum mss. omnino duohus, vistbile per visiile, invisi- ile yer invisible, etc. Mss. octo, visible per invisibile, invsifile per weibtte, eve. Vertm alii totidem pro: