Ebru Tablo - Ebru Sanatı Kanvas Tablolar

Kanvas Tabloda Sanat ve limin Bulumas
Kanvas Tablo alannda faaliyet gsteren Glce Sanat; Duvarlarnzdaki

Boluu
Sanatla Doldurun sloganyla yola kt. Glce Sanat Ekibi;
Hat Sanatlar, Grafik Tasarm ve Dijital Bask alannda yksek bir tecrbe ve
birikime sahiptir. Hat sanatlarna ve hat yazl tablolara kar olan ilginin
artmasn, sanat severlere birok trden hat yazl tablolar grme ve satn
alma imkn salamay hedeflemitir.
Her geen gn yeni tablolar eklenen www.gulcesanat.com adresinde
yzlerce tablo yer almaktadr. Sizde gulcesanat.coma ye olarak, hem
yeniliklerden haberdar olabilir, hem beendiiniz tabloya beklemeden sahip
olabilirsiniz.
slami Tablolar kategorisindeki tablolarmz;
Ayetli Tablolar
Dua Zikir Tablolar
Esmal Hsna Tablolar
Osmanlca Tablolar
Lafz Tablolar
Besmele Tablolar
Kelime-i ehadet Tablolar
Kelime-i Tevhid Tablolar
Arapa Harf Tablolar
Hsn Hat Tablolar
Hadis-i erif Tablolar
Yal Boya Hat Sanat Tablolar
Ebru Sanat Tablolar
Tezhib Sanat Tablolar
Hilye-i erif Tablolar
Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com
Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn
0 850 840 92 10
bilgi@gulcesanat.com
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
Ebru sanat, Osmanl dneminde kitap ciltlerini ve i sayfalarn ssleme amal balam bir sanattr. Gnmze,
geleneksel usta ve rak hiyerarisi ile varln muhafaza etmitir.
Arivlere gz attmzda Ebru , ab- ru( yzsuyu ) kelimesinden tredii yazlmtr. Lkin aratrmaclar farsada
ebri (bulutlu) kelimesinden trediini kabul etmektedirler.
Gnmzde dijital sanatlarn gelimesiyle birlikte unutulmaya yz tutmu bir el sanat olan ebru, ok dikkat isteyen bir kt sanatdr. Bu sanat dal, ok dikkat ve maharet ister. Yaplan hatalarn geri dn olmayaca iin, zel
bir sanat dal olarak nemini korumaktadr.
Satn yaptmz ebru tablolar, ebru sanatlarnn rettii orijinal eserlerin dijital taramalarndan elde edilen
kanvas baskl rnlerdir.
Daha Fazla Bilgi iin bknz. Ebru Sanat
ebru sanat | ebru tablo fiyatlar | ebru tablo satlk | ebru tablo fiyat | ebru tablo sat | ebru tablo tablolar
| ebru canvas tablolar | ebru kanvas | ebru kanvas tablo | tablo sat | kanvas tablo | canvas tablo
0 850 840 92 10
www.gulcesanat.com
Kurtulu Sokak Eypolu han No : 1 / 20 Yalova
Mteri Hizmetleri (0 850) 840 92 10

letiim Sorumlusu (0 532) 348 49 55
www.gulcesanat.com
T SANATI
OYA HA
YALI B
OLAR
SNA TABL
L H
ESMA-
LAR
ET TABLO
EHAD
KELME-
LAR
T TABLO
LICA HA
OSMAN
BLOLAR
NATI TA
EBRU SA
LAR
ZILI TABLO
DUA YA
TEVHD
KELME-
TABLOLA
BLOLAR
LAMA TA
HAT KARA
BLOLAR
NATI TA
TEZHB SA
BLOLAR
AZILI TA
HADS Y
BLOLAR
HARF TA
MEHUR
BESMELE
TABLOLA
LAR
ZILI TABLO
LAFIZ YA
OLAR
EN TABL
SZLERD
LAR
ZILI TABLO
AYET YA
Tablolarmz Glce Sanata zel

Olup, Her Tablo 20 FARKLI RENK
Seenei ile Beeninize Sunulmaktadr.
www.gulcesanat.com
Ebru Sanatn renmek iin devam ediniz.
2. NTE
EBRU SANATININ
TARHES
ve
MEHUR STATLARI
NTEMZE HAZIRLANALIM
1. Ebru sanat tarihini aratrnz.

2. Ebru sanatnn kullanlm sahalarn reniniz.
3. Dnyada ebru sanat hakknda bilgi veriniz.
4. Mehur ebru statlarmzn adlarn reniniz.
21
2. NTE
1. Ebru Sanat Tarihine Genel Bak
Batda ebru kd neden Trk mermer kad olarak adlandrlmtr? Aratrnz.
Orta Asyada zuhur etmi, ran ve Anadolu topraklarnda yaam, 17. asrn balarnda
Avrupaya intikal etmi gelenekli Trk ebru sanat, asrlardr kt sanat olarak uygulanm
ve Batda da Trk Kd ya da Trk Mermer Kd olarak anlmtr.
PAYLAALIM
Ebrunun kullanmna dair ,gnlk hayatta

nerelerde kullanabiliriz, arkadalarnzla
paylanz.
Bugn iin plastik sanatlarn bir ubesi hline

dnen ebru sanat, tarih iinde hep kt
ssleme, dier bir ifadeyle renkli kt retme
sanat olarak icra edile gelmitir.
2. Ebru Sanatnn Kullanlma Sahalar

Gnmzde ebru sanat hangi amalarla kullanlmaktadr?
Ebru kitap sanatlarnn bir ubesi olarak gelimi, kendisine bazen bir murakkaada yaz
pervaz, bazen bir mushafn cild yan kad bazen de bir hat levhasnn etrafnda i ve d
pervaz olarak yer bulmutur. Ebru kitap cildlerinin n kapaklarnda cild yerine sklkla kullanlm, bu tarz cildlere ehar-ge cild denilmitir. Kullanlan ebrularn zerlerine ezilmi
varak altn serpitirilerek zer-efanl ebru, hatib ebrularnn d snrlarna da altn kontur
ekilerek tahrirli ebru meydana getirilirdi. Hat sanatnda sls-nesih hatlarla yazlm
kta formundaki eserlerde nesih satrlar sls satrdan daha ksa tutulduundan iki yanlardaki dengeli boluklara koltuk denilir. Genellikle tezhip yaplan bu koltuklara maliyeti
daha dk olduundan uygun ebrular uyguland da grlr. Koltuklarda kullanlmak
zere zel olarak hazrlanm kk desenli ebrulara koltuk ebrusu denilmektedir.
iekli ve akkse formlarnn XX. yzyln balarndan itibaren gelimeye balamas ve modern resim anlayndaki abstre soyut
DNELM
resim zevkinin gelimesi, ebruyu kitap ve yaz
Ebr sanat ile objeleri sslemek isteseydiniz
albmlerinden duvarlara tayarak bir plastik
hangi objelerin zerine ebr uygulardnz?
sanat hviyetine brmtr. Eski zamanlarda Dnnz.
ebruya bal bana bir sanat olarak deil, daha
ok kitap sanatlarnn btnleyici bir unsuru olarak bakldndan olsa gerek Gelibolulu
Mustafa l efendi tarafndan yazlan en eski kaynaklardan biri olan (1586) Menkb-
Hnerveran ve Nefeszde brahim Efendi tarafndan kaleme alnan Glzar- Savab gibi
hat, aharcilik, kt boyamacl mrekkepilik gibi kitap sanatlarna dair bilgileri ihtiva
eden kaynaklarda rastlanmamaktadr. Ebru tarihi hakknda elimizdeki tek yazma eser
1017/1608 ylnda yazlan Tertb-i Risle-i Ebrdir. 1975 ylnn son gnlerinde eline
geen bu yazma nshay Uur Derman Hocamz nce 1977 ylnda nerettii Trk
Sanatnda Ebru kitabnda zetle, daha sonra da kendisinin Halll- Mkltm (zor
meselelerin zcs) dedii Nihad M. etine verdii tamamn yaynlama szn,
22
EBRU SANATININ TARHES ve MEHUR STATLARI
orjinaliyle beraber yaynlayarak yerine getirmitir1. O dneme kadar ebru imali hakknda
bilinenleri bir araya toplayan risalede kt boyama ve harlama usullerinden de bahsedilmektedir. Devrinin diliyle kaleme alnan yazmada verilen baz malzeme ve kullanm
oranlar bugnknden pek de farkl deildir.
Tarihte yaam ebru ustalar hakknda ok az ey bilmekteyiz. Pek ou dervi merep hayat sren bu ustalarn bilinmek, mehur olmak gibi bir gayeleri olmadndan ebrularna isim yazmamlardr. Bu sebepten elimizdeki eski ebru rneklerinin tarihini ve
ustasn tespite maalesef imkn yoktur. Ortaya kabilecek yeni belge ve bulgularla ebru
sanatnn karanlk kalan asrlarnn aydnlanaca midini hep tayoruz. Gerek eldeki bilgiler, gerekse son devir ustalar hakknda renci ve muhiblerinin verdii bilgiler nda
ustalarmz hakkndaki malumat der ediyor, hepsini hayr dua ile yd ediyoruz.
3.
Dnyada Ebru Sanat
Ebru sanatnn nerede ve ne zaman

balad henz bilinmemektedir. Kelimenin
aslnn
aataycaya
dayandrlmas,
zbekler tekkesinin ilk eyhlerinden Sdk
efendinin bu sanat Buharada renmi
olmas ve inde VIII. asrdan itibaren Liua-ien, Japonyada XII. Asrdan itibaren
suminagai ve beninagai isimleriyle su
zerinde yaplan uygulamalarn varl gibi
ip ular bu sanatn doduu yerin Orta Asya
Suminagai Japonlarn su yzeyinde yapt
olduu tezini kuvvetlendirmektedir2.
kat ssleme sanatndan bir rnek.
Japonyada Sumi ressamlarnn fralarn
temizlemek zere batrdklar suda oluan ekilleri kda alnarak bulunduu tahmin edilen
suminagai teknii metot olarak ebruya ok benzemektedir. Bilenen en eski suminagai
rnei Sanjuroku-nin Shu adl yazmann iki sayfasndadr ve 1112 ylna aittir3.
Orta Asyada zuhur ettiine inanlan bu sanat, byk ipek yoluyla nce ran topraklarna
oradan da Anadolu Topraklarna gemitir.
ARATIRALIM
Dnyada yaplan ebru rneklerini internetten

aratrnz.
1 Bk. DERMAN M. Uur, Gecikmi Bir Vaad Prof. Dr. Nihad M. etine Armaan, s.371-405, stanbul 1999.
2 DERMAN 1999b, s. 189.
3 BARUTUGL, s. 33-34.
23
2. NTE
Ebru kelimesinin menei olarak iddia edilen kelimelerdenaatayca ebreyi bir tarafa brakrsak kelimenin de Farsa oluu bu ihtimali desteklemektedir.
Ayrca bir baka rivayete gre1 XVI. asr ortalarnda Mir Muhammed Thir Tarafndan Hindistanda yaplmaya balanan ebru sanatnn bugn iin elimizdeki en eski rnekleri ancak XVI. asrn balarna
tarihlenmektedir. Bir ebrunun tarihini kesin olarak verebilmek iin ebrunun zerine tarih notu drlm olmaldr. Mze ve ktphanelerde grdmz ok eski tarihli eserleri ssleyen, cilt yan kd
ya da murakkaalarda pervaz olarak kullanlm ebrular, eserin daha
sonraki devirlerde grd tamir esnasnda yaptrlm olabileceinden ebrunun tarihi hususunda kesin bir hkme varmak zordur.
Topkap Saraynda bulunan Arifinin 1539 tarihli Gy-i evgan adl eserindeki ebrular, Heratl Mir Alinin stanbul niversitesi
Ktphanesinde bulunan 1539 tarihli iki ktasnn bulunduu ebrular, muhterem Uur Derman hocamzn koleksiyonunda bulunan
Mliki Deylemye ait bir ktann yazld 1554 tarihli ebru ve Ik
Yazann kaydettii Fuzulnin Hadkats-sed (Mutluluklar Bahesi) isimli eserinin bir kopyasnda kullanlm olan ebrular bu gne
kadar tespit edilebilen en eski ebrulardr.
lk ebrunun yapan bilinmemesine karlk Hadkat-s
sednn ba sayfasnda Hadkat-s sed yazldktan sonra krmz mrekkeple Ma ebek Mehmet Ebrsi ibaresi eklenmitir. Kitabn sayfalar arasnda adet hafif ebru kullanlm ve
son sayfasnda da .......ktib-l harf Ahmet bin Hasan yenieri-i
korucuyn- dergh- li f beldeti Trablus am f zemn defterdr
Mehmet Efendi. Sene 1004 ketebesi konulmutur. Ba sayfadaki
ebek Mehmet Ebrusu ile anlamndaki bu ibareden kitapta kullanlan ebrularn,Tertb-i Risle-i Ebr de kendisinden ebek diye
bahsedilen ebrucu tarafndan yapld ve bu ebrucunun adnn
Mehmet Efendi olduu, son sayfasndaki ibareden de kitabn Hicri
1004 ( 1595 ) ylnda yazld anlalmaktadr2.
XVI. yzyln sonlarnda stanbula gelen Avrupal seyyahlar tarafndan kendi memleketlerine gtrlen ebru sanat nce Almanyada
sonra Fransa ve talyada Trk kd olarak tannp yaplmaya balanmtr. Yakn zamana kadar bu isimle anlan ebru Avrupada farkl
malzeme ve tekniklerle yaplsa da retilen formlar gelenekli ebrumuzun formlaryla benzerlikler gsterir. Resimlerde grlen ebrular
bildiimiz tarakl ve blbl yuvas ebrunun ok baarl uygulamalrdr. Zaman iinde ngiltere ve Amerikaya da yaylan ebru sanat, her
lkenin sanat anlayna gre farkllk kazanmtr. Bu gn itibariyle
dnyann hemen her lkesinde ebru yaplmakta ve tekneye yatrlabilecek hemen her eyaya ebru desenleri alnmaktadr.
1 DERMAN 1994a, s. 80.
2 YAZAN, s.41-42.
24

4. Ebru statlarmz
Silsile yoluyla bugne kadar yaatlm ebru sanatndaki sanatlarn nemi belirtiniz.
ebek Mehmed Efendi
Tertb-i Risle-i Ebrnin 3a sayfasnn ba tarafnda ebek adyla anlan Mehmed

Efendiden rahimehullah (Allah rahmet eylesin) diye bahsedildiine gre lm
1017/1608 ylndan evvel olmaldr. Ayn yerde geen nsha-i ebek sznden de
mahiyetini bilemediimiz bir risale kaleme aldn anlamaktayz. ebek lakapl bu
ebrucunun isminin Mehmed olduunu ise bu risalenin ortaya kndan yaklak on yl
sonra ele geen bir belgeden renmekteyiz.
Hatib Mehmed Efendi
Byk Ayasofya Camiinde hatiblikle vazifeli oldundan Ayasofya Hatibi veya Hatib diye
anlan Mehmed Efendinin doum tarihi bilinmemekle beraber, Mstakimzde Sleyman
Saadettin Efendinin Tuhfe-i Hatttn adl kaynak eserinde kendisinden pr-i fn diye
bahsedildiine gre1 vefat tarihi olan Muharrem 1187/Nisan 1773te hayli yal olmaldr.
Hat sanat tarihinde Eski Zhd diye tannan smail Zhd Aadan (. 1144/1731) slsnesih yazlarn renmi ve eserler vermitir. Ancak asl hreti ebru sanatndadr.
Hafif bir zemin zerinde, farkl renklerde damlalar i ie koyup ince tel ya da tek at kl
ile hareket vererek oluturduu ebru tarz ok beenilmi ve bu tarz kendi adyla anlr
olmutur. Uygulama blmnde yapmn izah edeceimiz bu tarz, iekli ebru formlarna
da temel tekil etmitir. Hatib ebru denilmekle hatib formu anlalr. Bir kavram kargaasna
mahal vermemek iin hangi formda olursa olsun Hatib Mehmed Efendinin elinden kan
ebrularn tmne Hatibin Ebrusu demek daha uygun decektir.
Sultan III. Ahmed devrinde zamanla ypranm olan
hat eserlerinin yenilenmesi faaliyeti balatlm, bu
TARTIALIM
yolla pek ok nadide eser yeniden hayat bulmutur. Bu
Hatip ebrusu ismini nerden
byk yenileme faaliyetleri srasnda yaz etraflarna
almtr? Tartnz.
pervaz olarak yaktrlan ebrularn pek ounda Hatib
Mehmed Efendinin imzas vardr. Kulland renklerin armonisi, frasndan dklen ok
ho naklarla Hatib Mehmed Efendi, bu gn mze ve ktphanelerimizde ziyaretilerini
beklemektedir.
Muharrem 1187/Nisan 1773de Hocapaa (Sirkeci) yangnnda ebrularn kurtarmaya
alrken ebrularyla beraber yanarak, elim bir ekilde vefat etmitir.
eyh Sadk Efendi
Buharann Vabakne ehrinde doan ve skdar Sultantepedeki Nakibendiye

tarikatine bal zbekler Tekkesi eyhi Sadk Efendinin hayat hakknda ayrntl bilgi
bulunmamaktadr. Ebruyu Buharada rendii ve iki olu Edhem ve Nafiz Efendilere
de rettii bilinmektedir. Dergahtaki kabir kitabesinden 17 Recep 1262 / 11 Temmuz
1846da vefat ettii anlalmaktadr2.
1 MSTAKMZDE, s. 386.
2 DERMAN 1977, s. 32.
25
2. NTE
Hezrfen Edhem Efendi
1829 ylnda zbekler Tekkesinde

domutur. zbek Trklerinin kurduu,
hacca giden Trkistanllarn stanbuldaki
urak yeri olduu iin bu isimle anlan
derghn mill mcadelede de nemli bir
yeri vardr. Zira Anadoluya geecek asker
veya sivil, geceyi burada geirirler, sabah
erkenden de Samandra zerinden yola
karlarm. Babas yukarda ad geen
eyh Sdk Efendidir. Mahalle mektebini
takiben babasndan, amcasndan ve
tekkeye gelen limlerden dersler alarak
yetimitir. Mimari, hendese, kozmografya
ve teknik konularda derin bir vukufiyet sahibi
olan Edhem Efendi, aatayca, Arapa,
Farsa ve Ermenicenin yannda Bat
dillerinden de okuduunu anlayacak kadar
renmitir. Amcas Abdrrezak Efendinin
vefatndan sonra derghn eyhi olmu,
el sanatlarna olan dknl, eyhlik vazifesini olu Sdk Efendiye devretmesine
sebep olmutur. Ebruculuunun yannda ince marangozluk, doramaclk, oymaclk,
hakkklk, dkmecilik, torna-tesviyecilik, demircilik, makinecilik, dokumaclk, matbaaclk
mesleklerinde mahir olan Edhem Efendi, hezrfen (bin sanat sahibi) unvann sonuna
kadar hak etmi bir byk sanat ve fen adamdr. Ayn zamanda mucit olan Edhem Efendi,
icat ettii buharl makinenin ucuna bir pervane takarak bindii sandal emsipaadan
Paalimanna kadar yrtmeyi baarmtr. Midhat Paa tarafndan kurulan Mekteb-i
Sanayinin imalat mdrlne tayin edilmise de bir sre sonra Kabe-i Muazzamann ve
Ravza-i Mutahharann iinde ve dnda tamir ilerini yrtmek zere vazifelendirilmitir.
Burada iilerle beraber alrken kulland malay baka hibir yerde kullanmayarak
Mcib-i efaat olur. midiyle ldnde kendisiyle beraber gmlmesini istemi ve
bu istei yerine getirilmitir. Olduka ileri yata arambal Arif Beyden talik hattn
renip icazet almtr. Babasndan rendii ebruculuu lene kadar devam ettirmi
ve talebelerinden Necmeddin Okyay vastasyla bu sanat gnmze kadar gelebilmitir.
Trkiyede ilk kurun boruyu dken Edhem Efendidir. Dkt kurun borular kullanarak
tekkenin bahesindeki derince kuyudan su eken tulumba retmitir. Kendisine yeni bir
teknik veya usulden sz edilince merhum u cevab verirmi: Tecrbeyi ge ekmediler
ya, biz de deneriz.
Devrin lim ve sanatkrlar kendisinden feyz almak iin sk sk ziyaretine geldiklerinden
onun zamannda zbekler Tekkesi ilim ve sanat akademisine dnmtr. 20 evval 1321/8
Ocak 1904 Cuma gecesi derghta yats namazn eda ederken vefat eden Edhem Efendi,
ertesi gn hazireye defnedilmitir. Kabir kitabesindeki manzume Rza Tevfik Blkbaya
aittir. Yakn zamanda kaybettiimiz Amerikada yaayan nl mzik yapmcs Ahmet
Ertegn, Edhem Efendinin torunun torunudur.
26

Ebru sanatnda ok byk bir usta olan Edhem Efendinin zellikle zrnk, glbahar,
lk renklerinin zerine, lahor ividine katt terebentinli serpme battallar mehurdur ve
hemen anlalabilir. Daha sonra gelen ebrucular tarafndan bu tr battallara Edhem Efendi
Battal ad konulmutur1. Kardei Nfiz Efendi de kendisi gibi ebruculuu babasndan
renmise de elimizde eseri yoktur. Edhem Efendinin en nde gelen talebesi Necmeddin
Okyaydr. Osmanl hat sanatnn zirve isimlerinden Smi Efendi ve Aziz Ruf Efendiler
de kendisinden ebruculuu renmilerse de meslek edinmemilerdir.
stat Necmeddin OKYAY
skdar eriyye Bakatibi ve Yeni Valide

Camii imamlarndan Abdnnebi Efendinin olu
olan Mehmed Necmeddinin doum tarihi 19
Rebilevvel 1300/29 Ocak 1883tr. skdarda
dnyaya gelen Necmeddin Okyay hayatnn
tamamn bu semtte geirmitir. Hfzn kk
yalarda tamamlayarak hafzlk pyesi, Ravza-i
Terakki Rtiyesine devam ettii senelerde ise
aere ve takribden izin almtr. Mektebin
Hocas Hasan Talat Beyden rka, divan ve
cel divan yazlarndan icazet aldktan sonra
ilerleyen yllarda Smi Efendiye devamla
1905te talk, Hac Arif Efendiden de 1906da
sls ve nesih yazlarndan icazet almaya layk
grlmtr. zbekler Tekkesi eyhi Hezrfen
Edhem Efendiden ebru kd ve hr denilen
cilal kt hazrlama usullerini de renmitir.
ok ynl bir insan olan Necmeddin Okyay,
eski mrekkepilii Vehbi Efendiden, Kemankelik denilen okuluu da Sultan Abdlazizin
okubas Seyfeddin Beyden renmitir. Cami derslerine devamla ilmiye icazetine de
sahip olan Necmeddin Efendi, 1907de babasnn vefat zerine ayn camiye imam ve
hatib olarak tayin edilmi ve bu vazifesini krkbir yl aksatmadan srdrmtr.
Sls ve tura ekmeyi renmek iin 1332/1914 te alan Medresetl-hatttne
devam ederek Turake Hakk Beyden bu yazlar renmitir. Ayn okula iki yl sonra
ebru ve har muallimi olarak atandnda ya otuz tr. iekli ve yazl ebru formlarnn
zerinde bu yllarda almtr. skdar Toygar tepesindeki evinin bahesinde 400 eit
gl yetitirip eitli sergilerden madalya kazanmtr. 1925 ylndan itibaren de klasik cilt
sanatyla sanat seviyesinde megul olarak emse cildin en gzel rneklerini yapmtr.
Soyad kanunu ktnda kendisine okuluuyla mtenasib Okyay soyadn tercih
etmitir.
1 Hseyin Vassf, c.III, s. 213-214; Zkir kr, s. 76; DERMAN 1977, s, 32-40; Necmeddin Okyayn Neredilmemi hatralar, Uur derman
arivi; DERMAN, 1994c.
27
2. NTE
Necmeddin Okyaya ait akkse ebru almas
Birok sanatta hner sahibi oluundan, hocas Edhem Efendi gibi kendisine de
hezrfen lakab verilmi nadir ahsiyetlerimizden olan Necmeddin Okyay, 23 Muharrem
1396/5 Ocak 1976da vefat etmi ve Karacaahmed Kabristanna defnolunmutur.
Espritel ho sohbet bir zat olduu anlatlmakta, en byk maharetinin de Osmanl
Devrine ait imzasz yazlar hattat ve hatta tarihine kadar tespit edebilme olduu
aktarlmaktadr.1.
Ebru sanatnda iekli ebru denemeleri ok eskilere dayanmaktadr. Necmeddin
Okyaydan nce yaplan iek denemeleri daha ok kr iei tarznda olmutur. ok gzel
rnekleri ortaya konmu olsa da ekil olarak tekml edii stadn 1917-1918 yllarnda
yapt uzun ve ileli olduunu tahmin ettiimiz almalar neticesinde olmutur. iekli
ebrularn nasl ortaya ktn Hocann kendinden dinleyelim:
Medresetl-Hatttne tanmadm
bir zat gelerek iekli ebru yapmam
Neden ebru levhalaryla duvarlarmz ssleme ihtiyac
istedi. `Efendi Beyim, bu sanatta yle
duyarz ? Belirtiniz.
iek filan olmaz; geri eskiler tecrbe
etmiler ama, o da iee pek benzemez. dedim. Adam: Hoca deil misiniz? Yapmanz
lazm.cevabn verince eve geldim, tekneyi kurdum; iek ekillerini karmak iin
uramaya baladm. O srada evimize ok sevdiim arkadam Hattat Macid Bey geldi.
Ben lale ekli, karmaya alyordum. Macidim birden: `Birader u ular yukar doru
eksene!dedi. Ben hayatmda i bilmeyenlerden o ie dair ok ey renmiimdir.
BELRTELM
1 DERMAN 2002, s. 224-229, DERMAN 1977, s. ????
28

Bu da yle oldu. Elimdeki tek at kuyruu kln teknenin iinde iki taraftan yukar doru
ekince ekil tpk laleye benzedi. ok heyecanlandm ve zevklendim. Gnlerden Cuma
olduu iin benim vazifeli bulunduum skdar Yeni Vlide Camiine gittik. Namazdan
sonra lale, snbl, karanfil, o mevsimde hangi iekler varsa hepsinden alp eve getirdim;
onlara bakarak ebru teknesinde tek at kuyruu klyla aynn resmetmeye baladm. te
Macidin o ikaz ve Rabbimin ltfu keremiyle bu i oldu1
Mustafa DZGNMAN
9 UBAT 1920de stanbul skdarda
Sultantepede dnyaya gelen Mustafa, ilk tahsilini tamamladktan sonra, ayn semtteki Abdlbki
Efendi ve Aziz Mahmud Hdy Camilerinin
imamln yapan babas Saim Efendinin skdar arsndaki aktar dkknnda almaya
balamtr. 1938 ylnda, annesinin days hattat
Necmeddin Okyay onu kendi eliyle, kendisininde hocalarndan olduu Devlet Gzel Sanatlar
Akademisinin Trk Tezyin Sanatlar Blmne
kaydettirmitir. Burada byk days Necmeddin
Okyaydan eski tarz cilt ve ebru renmi ve dier kymetli hocalardan da istifade etmitir. Ancak hayat artlar sebebiyle bir mddet sonra
okuldan ayrlarak tekrar baba meslei olan aktarla dnmek zorunda kalan Dzgnman, mrnn sonuna kadar devam ettirdii mesleinde
iinin ehli drst bir esnaf olarak tannmtr.
Akademideki talebelii yllarnda emse denilen klasik cildin gzel rneklerini imal
eden Dzgnman, bir mddet sonra o srada taliplisi ok az bulunan bu sanat da terk
etmek zorunda kalmtr. Marifet iltifata tabidir. Mterisiz meta zayidir. szn hatrlatan bu hadiseden sonra 1957den itibaren daha ok ebruyla megul olmu ve mrnn
sonuna kadar zaman zaman mterisi olmasa bile o, marifetini ortaya dkmekten geri
kalmamtr.
eitli konularda yenilie ak olduu hlde ebru sanatnda klasik anlaya smsk bal
kalan ve bu hususta modern uygulamalara iltifat etmeyen Dzgnman, ebruculukta kendisini
getiini syleyen hocas Necmeddin Okyayn bu sanata kazandrd iekli ebru eitlerini gelitirerek iekli formlarn arasna papatyay eklemi ve ieklerde kompozisyona
gitmitir. 1940ta balayp lmne kadar elli yl sren ebruculuu srasnda, 1967den
itibaren eitli sergiler aan ve baz sergilere katlan Dzgnman, hem eserleriyle hem
de yetitirdii rencileriyle bu sanatn tannmasna ve yaylmasna hizmet ederek son
otuz be yln ebruculuuna deta damgasn vurmu bir sanatkrdr. Bugn ebru sanat
biliniyor, tannyor ve seviliyorsa bunda en byk pay phesiz Mustafa Dzgnmanndr.
Sanatn unutulmamas iin adeta tek bana cephede mcadele vermi bu byk ustay
tanmal ve rahmet dualarmz eksik etmemeliyiz.
1 DERMAN 2002, s. 228.
29
2. NTE
Mustafa Dzgnmann devrin kamuoyu tarafndan bilinip ebru sanatnn hret bulmas,
1968de Yap Kredi Bankasnn sanat maviri Vedat Nedim Trn (1897-1985), bankann Galatasaraydaki genel mdrlk binasnn giri katnda Dzgnmann ebrularn
sergilemesi sayesinde olmutur. Sergi bir ay boyunca dolup tam, stanbullularn byk
ilgisine mazhar olmutur.1
Mustafa Dzgnman, ebru sanat dnda din msikiyle de megul olmu ve tasavvuf
zevkini, Hafz Eref Ededen almtr. Muzka-i Hmyunda yetitii iin Mzkal lakabyla anlan Hafz Muhittin Tank, skdardaki aramba Ruf Dergh eyhi Hayrullah
Tcettin Yalm ve skdar Rif sitnesi eyhi Hsn Sarer gibi kymetli hocalardan
musiki teorisi ve pratii konusunda ok istifade etmitir.
Bestekr seviyesinde musiki bilgisine sahip olan Dzgnman, Aziz Mahmud Hdy
Camiinde uzun yllar cuma gnleri i ezan ve teravih namaz aralarnda ilahi okuyuuyla
iyi bir icrac olarak da tannmtr. Dzgnmann, bir ksmnn gftesi de kendisine ait
olmak zere deiik makamlarda besteledii yirmi kadar ilahsi vardr.
Onun bestekrlk tarafn gsteren ve son yllarn din musiki repertuar asndan ayr
bir nem tayan bu ilahiler, vefatndan nce yakn arkada neyzen Niyazi Sayn tarafndan notaya alnmtr. Ayrca vaktiyle mek ettii din eserleri son zamanlarnda banda
okuyarak tesbit edilmelerini salamtr.
1953ten 1979a kadar yirmialt yl mddetle Aziz Mahmud Hdy Derghnntrbedarln yapan Dzgnman, halk azyla koma tarznda iirler de yazmtr. Bunlar arasnda, ebrunun tarihesi, zellikleri ve mahiyetini anlatan tasavvufi remizlerle
(tasavvufa ait sembollerle) dile getirdii yirmi ktalk EbruNAME en tannmdr.
Kymetli tespihler, yaz levhalar, kendi ebrular, emse tarznda yapt kitap kaplar,
kutu ve erevelerden oluan koleksiyonu hlen ailesinde bulunmaktadr. Ayrca eski tarz
krkl fotoraf makinesiyle 1000e yakn hat rneini emsyonlu cama ekmi, bazlar
Kalem Gzeli (Ankara,1981) ve slm Mirasnda Hat Sanat ( stanbul, 1993 ) adl
eserlerde yer alan bu fotoraf camlarnn asllar, daha sonra kendisi tarafndan Trkpetrol Vakfna balanmtr.
12 Eyll 1990 aramba gn vefat eden Mustafa Dzgnmann kabri, Karacaahmet
Mezarlndadr2.
1 zemre 2005, s. 298.

2 DERMAN 1994b, ZEMRE 1996, ZEMRE 2005.
30
Mustafa DZGNMAN-Hatib ebr almas ( arkfelek)

31
2. NTE
EbruNAME 1
Ebrudaki grnen u nukta iyi bak,
uunt- ilhdir sfatndan ayan Hak
Nak- sunun pertevinden Hubb -u Rahman ikr,
Ryetullah srrdr bu msemmdr her varak.
Zan etme ki bu eklin hlikyz senle ben,
Gafi l olup irke dalma bir fildir i gren ,
Fra, anak, boya, tekne vstadr bilmi ol,
Hep suver-i ilmiyyedir mezhirde grnen .
Trl trl ekillerle arz- ddr eyleyen ,
Kitb, levha, sir eya zeyn-i envr eyleyen ,
uh ve czip hatlaryla kalb-i insan zevkiyb ,
Saltanat- ebrudur bu ak- izhar eyleyen .
Onaltnc yzylnda Turan ebru mebdei ,
Orda zhir olmu amma burda bulmu neeyi,
Yce Trkler lkesinde keml bulmu bu hner,
Rabbim dim hfz eylesin ebru yapan zmreyi.
Ebru demek ebir demek yni gkteki bulut,
Ab- r da tutar mn su yzdr et uht,
Bir kelm- farisdir ebru insan kalar,
Her tevcihe sezdr kim mns da pek velt.
Kadm ecdt ydigar mzeyyen bir santtr,
Tabiatten mlhem olan bu naklar mir ttir,
Sni-i Hak sunundan hep kendi kendin seyreder
Nak nakka ey-i vhit bir vahdeti hikmettir.
Bu meslekte ok ustalar emek verip yetimi,
Biz yetitik zevline hepsi Hakka g etmi,
Byk stat zbek eyhi Ethem Kmi E fendi,
Hezar- fen, pr mrifet bu santta pr imi.
Son zamanlar ems-i ebru gurub etmi ngihn ,
Sanatkr kalmam hi, ne de iten anlayan ,
Bir er km skdar dan ihy etmi bu zevki,
smi hattt Necmeddin dir tek statdr bu zaman.
stadmz Necmi Molla r am bu ite,
Azimkrdr, muktedirdir anlayta sezite,
Lle snbl karanfille bezendirmi ebruyu ,
Tlim etmi tliplere zevl yok bu gidite .
Destizenkte ezilir hep renkli cism-i boyalar,
Sar zrnk inatdr ebrucuyu oyalar,
Zrnk, lhur, gl bahar, al ebruda hep esastr,
Bu drt renkle ok renk olur bu cmbte neler var.
1 Sayn Prof.Dr. Ahmed Yksel zemre, bu iirin bizzat kendi tarafndan daktilo ve teksir edildiini 2005 ylnda skdar sempozyumu mnas betiyle yaynlad tebliinde nakletmitir. Biz de oradan iktibas ediyoruz. Bk. ZEMRE 2005, s. 298-301.
32

Bu eitli boyalarn cilvegh teknedir,
Rahm-i mder gibi sanki reng-i vusla tenedir,
Tekne ire kitre mahll bekler srr- ftrat,
Bazen tutar bazen tutmaz bir acyip nesnedir.
Ayr ayr anaklarda boyalarn kvam,
Su, d ile ayarlanr balar iin devam,
Kitreli su zerine fralarla boyalar,
Serpilerek nakedilir kda kar tamam.
Trif geri kolay amma tatbikatta glk var,
Tecrbesiz yaplrsa insn olur b karar,
Grne aldanp da ok kolaym deme sen,
Bir ihtisas iidir bu k olan er yapar.
Mtenevv ekillidir ebrularn sureti,
Battal, hatip, taramayla gr sr- kudreti,
Karanfille lle snbl papatyayla meneke ,
Tarakl da tezyin eder bu elvn - kesreti.
Ebru yapan seyredende gam kasvet bulunmaz ,
Gnlleri tenit eder zevkle doyum olunmaz ,
Yapan hayran , bakan hayran , alan, satan hep ayran,
Bu ebrudan zevk almayan ebrucuya yr olmaz.
Nazar kldk kinata baktm mutlak ebruya ,
Vech-i yri yan grdm salt ettim bu Ruya,
Kenz- i mahfi tezhr ak- Hd nmyan
Ebru grp Allah dedim irdim kalbi duyguya .
B hududu zevk-i elvan ebruculuk santi,
Erbbnn nazar nda oktur onun kymeti,
Her varakta srr- ceml ikrdr zahid ,
Bu ebrular, bu s aflar hepsi akn hikmeti.
Ben ebruya k oldum dtm onun peine ,
Leyl gibi nazlar etti yaramad iime,
Bir aralk isyan ettim grmedim hi iltifat,
nsaf edip yzn gld iler at bama.
Besmeleyle tezgh ap ebru yapan kiiyiz,
Fra ile su stnde hner satan kiiyiz,
stadmz zbek eyhi hem Necmeddin hocadr,
Byklere boyun kesip Hakka tapan kiiyiz.
Ey Mustafa nak- sevda sana neler retti,
Dernunda duran nakka Eynem y retti,
Bab- ebru rehnmadr vech- bk fehmine ,
rif olan bu ezhar bir noktadan seyretti.
Mustafa DZGNMAN
33
2. NTE
34

Gnmz Ebru Sanatlar
Yaayan stadlarmzn ebru sanatna katklarn belirtiniz.
Hikmet BARUTUGL
1952de Malatyada doan Hikmet Barutugil, 1973de
stanbul Devlet Gzel Sanatlar Akademisi, Uygulamal
Endstri Sanatlar Yksek Okulunda tekstil eitimine balad.
Yksek reniminin ilk ylnda tand ve rencisi olduu Prof.
Emin Barnn tevikiyle hat sanatna ilgi duydu. Hat sanat ile
ilgili almalarna balad srada ebru sanatn fark eden ve
iindeki dinamizmi kefeden Barutugilin bu sanata duyduu
sevgi ksa zamanda tm benliini sard. rencilik yllarnda
aratrmalarn tek bana srdrp kendisini gelitirdi.
Hikmet BARUTUGL
1977de Akademiden tekstil desinatr olarak mezun

olduktan sonra almalarn ebru zerine younlatrd. 19781981 yllar arasnda ihtisas iin gittii Londrada aratrma ve
almalarn aralksz srdrd. Akademik eitimden ald
sanat altyapsn gelenekli sanatlarla birletirerek yepyeni
ufuklar at. Gelenei gemiten geldii gibi yaatrken, ada
yorumlar ile ilgi alann son derece farkl mecralara ekti.
Ebruyu her zaman bir bilim dal gibi grp gelitirmeyi

hedefleyen sanat, bu sanat yaatmak iin yaamann gereine inandndan, gnlk kullanm
aralarndan i mimaride kullanlan malzemelere kadar birok rn gelitirdi. Daha nce grlmemi
ebru yntemleri denedi. Literatre Barut Ebrusu olarak bilinen ebru trn bulan kii olarak geti
Trk Ebru Sanatn tantmak ve yaymak amac ile yurt ii ve yurt dnda (36lkede, Amerika B.D.
Kanada, Almanya, Hollanda, Danimarka, spanya, Avusturya, ngiltere, Msr, Tunus, sve, Suriye,
rdn, Pakistan, Hindistan, Bahreyn, ran, Japonya, Banglade, Slovakya, Lbnan, svire, Porto
Rico, Yunanistan, Bosna Hersek, Fas, Sharjah-BAE, Estonya, S. Arabistan, Umman, Slovenya,
Singapur, Litvanya, Avustralya, Kuveyt, Brezilya) 98 kiisel ve 96 karma sergi at. 164 kurs ve
seminer, 91 konferans ve uygulamal ebru gsterimi ile 6 sanat terapisi gerekletirdi.
Hikmet Barutugil ebru sanat ile ilgili birok TV programna katlm ve kongrelerde bildiriler
sunmutur. Ayrca onun yaymlanm rportaj, mlakat ve makalelerinin yan sra Renklerin
Sonsuzluu, Suyun Renklerle Dans, Suyun Ryas Ebru, The Dream of Water, Efsun
iei, Ebristanbul, Siyah Beyaz Ebru, Onun efkati, Simetri, Battaldan Baruta
Ebruvan, Ebristandan Yeerenler, Trklerin Ebru Sanat, Ebrul Mardin, Hikmet
Barutcugil Minyatr Kitap, Ebrularda Mardin, Dostluk Defteri ve Traume auf Wasser
(Almanca, ngilizce) Elif adl yaynlanm on sekiz kitab bulunmaktadr.
Gelecek yzyllarn sanatlarna yn ve ilham verecek eserleri bu gnden planlamak amacyla
1830 lu yllardan kalan tarihi bir kona Ebru evi haline getirip yaayan bir mze galeriye
dntrmtr
Ebristan stanbul Ebru Evinde hlen kt, kuma, seramik, cam, ahap gibi
malzemeler zerine ebru almalarna devam etmekte; hat, tezhip, minyatr, cilt gibi
dier geleneksel sanatlar da uygulayarak srdrmektedir.
35
2. NTE
Fuat BAAR
1953 ylnda Erzurumda dnyaya geldi. lk, orta,
lise ve tp eitimlerini Erzurumda yapt. niversite
yllarnda yaz sanatna ilgi duyarak 1976da hat
sanat almalarna balad.
Fuat BAAR
1977 ylnda da ebru almalarna girdi. nceleri

kaynaklardan okuyarak ebru almalar pek de
netice vermeyince daha sora hocas olacak Mustafa
Dzgnmanla 1978 ylnda mektuplamalara
balad. Yine de pek olumlu netice alamaynca,tbbi
geleceini terk ederek stanbula yaz ve ebru
almalarn gelitirmek iin yerleti. Merhum hattat
Hamid Aytatan 10 Eyll 1980 de hsn-i hatt icazeti
ald.80li yllarda Mustafa Dzgnmana devamla 10
Eyll 1989da ebru icazeti ald. Hlen profesyonel
hattat ve ebrucu olarak hayatn srdrmektedir.

Her iki sanat dalnda da lke ve dnya apnda bir ok sanatnn yetimesine
hizmet eden sanat, yurt ii ve yurt dnda 350den fazla sergi faaliyetinde bulunmutur.
Her iki sanat dalnda kitap, makale, TV programlar, belgeseller, radyo konumalar ve
konferanslarla bu sanatlarn tantmna youn aba sarfetmektedir. Ebru fizikokimyas
konusunda Yldz Teknik niversitesinde bir aratrmaya da katlan sanat, evli ve 4
ocuk babasdr.
Fuat BAAR ile ebr almalar hakknda istiare
36
Fuat BAAR : Gelincik iei
37
2. NTE
Osman MEK
1948 ylnda Balkesirin Manyas ilesinde
dodu. lk ve Orta retimini stanbul ve
Antalyada tamamlad. 1975de zmir Yksek
slam Enstitsn,1983de Ankara niversitesi
Eitim Bilimleri Fakltesi Eitim Ynetimi ve
Teftii Blmn bitirdi.Yurdun deiik yerlerinde
retmenlik ve Milli Eitim ube Mdrl
grevinde bulundu. Milli Eitim Bakanlnn at
ebru sanat kurslarnda retim grevlisi olarak
alt.1997 ylnda Kltr Bakanl tarafndan
dzenlenen ebru yarmasnda baar dlne
layk grld. Yapt sanat almalar eitli
saygn kurulularca teekkr,takdir ve plaketlerle
dllendirildi. imek,ebruyu kendi serbest
deneyimleriyle gelitirdi. Kendi kendisinin hocas
Osman MEK
oldu.Otodidakt oluu,ynlendirmelerin etkisinde
olmay,sanatnn snrsz ve cesur deneme yapmasna imkan salad.Bugne kadar
bir ok karma sergiye katld ve 31 kiisel sergi at. Osman imek,almalarn halen
Bandrmadaki atlyesinde srdryor1.
Osman MEK, Ylmaz BAKAR, Emrah UMUR: Molla ak ebru atlyesi
1Her sanatkrn ksa biyografisi kendileri tarafndan kaleme alnm olup buraya aynen aktarlmtr.
38
Osman MEK: imek ebru almas
39
2. NTE
NTEMZ DEERLENDRELM
A Aadaki ak ulu sorular cevaplaynz.
1. Ebru sanat gnmze kadar nasl gelmitir?
2. EbruNAME kimin eseridir?
3. Necmeddin Okyayn soyad neye istinaden verilmitir?
4. Hezrfen ne demektir? Aklaynz.
B Aadaki boluklar doldurunuz.
Fuat Baar ........................................ devamla 10 Eyll 1989da ebru icazeti ald.
Hikmet Barutugil literatre; ..........................olarak bilinen ebru trn bulan kii olarak geti.
Mustafa Dzgnman ebru sanatn hocas .....................................................dan renmitir.
.................................zbek Trklerinin kurduu, hacca giden Trkistanllarn stanbuldaki
urak yeri olduu iin bu isimle anlan derghn mill mcedelede de nemli bir yeri vardr.
C Aadaki oktan semeli sorularn doru seeneklerini iaretleyiniz.
1. Aadakilerden hangisi Japonlarn su yzeyinde yapt sanatn addr?
A) kebana
B) Suminagai C) Masayoi D) Origami E) Kimono
2. Aadakilerden hangisi ebru sanatnn kullanm alanlar arasnda gsterilemez?

A) Kt sslemek amacyla kullanlmtr.
B) Kuma yzeylerine uygulanabilir.
C) Birey zerinde psikolojik hibir etkisi yoktur .
D) Hat sanatnda daha ok pervazlarda kullanlabilir.
E) Genellikle levhalarda maliyeti uygun olduu iin tercih edilir.
D. Aadaki bilgilerin doru olanlarn D, yanl olanlarn Y ile iaretleyiniz.
(...) Hezrfen Edhem Efendi gnmz ebru sanatlarndandr.
(...) iekli ve akkse formlar XX. yzyln balarndan itibaren gelimeye balamtr.
(...) Ebru sanatyla ilgili bilinen en eski yazl kaynak Tertb-i Risle-i Ebrdir.
(...) Bir ebrunun tarihini kesin olarak verebilmek iin ebrunun zerine tarih notu drlm olmaldr.
40
3. NTE
EBRU SANATINDA
N HAZIRLIK
NTEMZE HAZIRLANALIM
1. Ebru sanatnda kullanlan malzemeleri yaznz.

2. Renkler ve renklerin kullanl hakknda bilgi veriniz.
3. Tekne materyalinin hazrlan ve tekne ayarnn yaplmas hakknda
bilgi veriniz.
4. Boya ayarlarnn yaplmasnn nemini yaznz.
41
3. NTE
1. Ebru Sanatnda Kullanlan Malzemeler
Ebru sanatnda kullanlan malzemeleri belirtiniz.
Tekne
Su yzeyinde yaplan bir sanat
olan ebruda akla gelen ilk malzeme iine suyu koyacamz teknedir. Eski zamanlarda tekneler
(idene) budaksz am aacndan
yaplr; su szdrmamas iin de
ziftle kaplanrd 1. Gnmzde ise
paslanmaz olarak bilinen krom
esasl metal malzemeden hazrlanmaktadr. Kromdan baka su
szdrmayan her trl malzeme
iinde ebru yaplabilir. Alminyum,
galvaniz gibi malzemelerden de
imal edilebilecei gibi cam, pleksi
hatta plastikten dahi olabilir. Ancak plastik trevi malzemelerde yzey gerilimi metalden yaplm teknelere nispetle daha farkl olmakta ve ebru kalitesini olumsuz
ynde etkilemektedir. Bu sebepten dolay metal tekneler tercih edilmelidir.
1 DERMAN, s. 11.
42
42
EBRU SANATINDA N HAZIRLIK

DNELM
Tekne dnda baka metaryelleri ebru yapmak iin
kullanabilir miyiz? Dnnz.
Tekne lleri kt lmze baldr. Tekne ebatlar, standart kt ls olan

70x100 cm, yars 50x70 cm., onun da yars 35x50 cm ve en byk lnn drtte biri
olarak 25x35 cmlik llere uygun olarak tespit edilmelidir. Burada tekne ebadnn kt
ebadndan yarmar santim byk olmasna zen gsterilmesi gerekir. Mesela 35x50
cm ebatlarnda bir kt ebrulanacak ise tekne ebad 35,5x50,5 olmaldr. Kt suya
dediinde iecek ve 2-3 mm -baz ktlarda daha da fazla olabilir- genileyecektir.
Kdmzn tekneden rahatlkla karlabilmesi iin bu yarm santimlik boluk byk nem
tamaktadr. Teknelerin derinlii 56 cm olmal, ebrulanan kt tekne kenarna syrlarak
karldndan tekne kenarlar kd izmeyecek ekilde tesviye edilmeli veya kenar
sac geriye kvrlarak przsz bir yzey elde edilmelidir. lk defa kullanlacak hazr krom
tekneler kullanlmadan nce scak suyla ok iyi ykanarak yadan arndrlmaldr.
Kvam Arttrclar
Ebru sanatnda suyun younlatrlmasnda kullanlan malzemeleri aratrnz.
Ebru yapabilmek iin zerinde allacak

svnn bir miktar younlatrlmas gerekmektedir.
Zira younluu artrlmam yzeylerde yaplacak
ebrularda damla ekilleri istenilen tarzda olumaz,
ste atlacak damlalar alttaki damlann ekillerini
tamamen bozarlar. Ebruda kullanlan kvam artrclar
ayn zamanda yapkanlk zellii bulunan tabii
malzemelerdir. Yapkanlk zellii, yzeydeki
boyalarn kda sabitlenmesini temin etmektedir.
Geven Otu
Tarih boyunca suyun younlatrlmas iin eitli

maddeler kullanlmtr. Kitre, salep, ayva ekirdei,
keten tohumu, deniz kadayf, hilbe (boytohumu),
kullanldn bildiklerimizdendir. Aada en ok
kullanlan kitre, deniz kadayf ve kvam arttrcdan
bahsedelim.
43
43
3. NTE
NOT EDELM
Kvam artrclar hakknda merhum hezrfen stat

Necmeddin Okyayn anlattklarna kulak verelim:
Bir tarihte, skdar zbekler derghnda elime eski
ebr rnekleri geti evldm Lkin dehetli pastrma
koktuunu fark ettim. Allah Allah, pastrma sarmak iin
ebr kdndan baka kt bulamamlar m? diye dndm, bir mana da veremedim. Sonradan bir yazma
eserde, ebru yapmak maksadyla hilbenin de kitre gibi
kullanld bahsi gzme arpt. te o zaman pastrma
kokusunun esrarn zer gibi oldum! Zira bu kokuyu pasHilbe (Boytohumu)
trmaya veren ve dier baharatlar ile kartrldktan sonra
etin stn kapatacak bir tabaka halinde srlen emen maddesinin esas, hilbe (boytohumu) dir. Bunun zerine
kendim de tecrbe ettim. yi netice almakla beraber, aradan geen ok uzun zamana ramen kdn pastrma
kokusunu kaybetmediini hayretle mahade ettim. Ben btn lzc (kvam artrc) maddeleri ebru imalinde kullanmmdr. Ancak bunlar arasnda salep kadar iyi netice veren olmad. Lkin hakiki salep bulmann zorluundan
ve bu maddenin pahallndan, kitre stnde karar eyledim.
DERMAN 1977, s. 11.
Kitre: Anadolunun farkl blgelerinde
yetien, Geven (Astragalus) adl bodur,

dikenli bir bitkiden elde edilen plaka ve erit
eklindeki kitre, en ok tercih edilen kvam
artrc olmutur. Yln muayyen aylarnda
toplanan kitre, geven aacnn gvdesinin
izilmesiyle elde edilir. izilen yerden szan
sv havayla temas ettiinde bir mddet
sonra sertleir. Sertleen sv krlarak
Kitre (Astragalus)
toplanr ve dier bir yerinden ikinci kez izilir
ve toplanr. nc ve son kez izilen aa gvdesinden bitkinin en saf z elde edilir;
ebruda kullanlan kitre, ite bu nc ve en saf kitredir. Her szmda kitrenin rengi biraz
daha beyaz olmaktadr. En iyi ebru yaplabilecek kitre, en beyaz olandr. Dolaysyla kitre
alnrken en beyaz olan tercih edilmelidir. Anadolunun deiik blgelerinden toplanan
kitreler denenmi; en iyi netice veren ve en uzun sre bozulmadan dayanabilen kitrenin
Gller Blgesinden toplanan kitreler olduu tecrbesine ulalmtr. Gnmzde
malzeme temin eden firmalar kitreyi bu blgeden getirtmektedirler.
Deniz Kadayf: Kitreden sonra en ok kullanlm ve hli hazrda da kullanlmakta
olan kvam artrc malzeme, deniz kadayf (carrageenan)dr. Ebruculuk bizden Avrupaya
getikten sonra kitre yerine daha ok oralarda tercih edilmitir.
44
44
Deniz Kadayf (carrageenan)
Gnmzn iletiim artlar bizi dnya ebrucularyla teknik ve malzeme hususunda

daha rahat haberleebilir hle getirmitir. Batda yaygn olarak kullanlan denizkadayf,
son yllarda Trk ebrucular tarafndan da kullanlmaktadr. Sratli erimesi, uzun mddet
salamln muhafaza edebilmesi gibi stnlkleri sayesinde tercih edilir olmutur.
Denizkadayf, okyanus derinliklerinden karlan esmer su yosunlarndan bir deniz
bitkisidir. Bu yosun kaynatlarak suyun younluunu artrmada kullanlmtr. Bugn ise
denizkadayf tlm, un hlinde imal edilmekte, souk suda eritilerek kullanlmaktadr.
Bu malzemenin farkl cinsleri bulunmakla beraber ebruculukta kullanlan cinsi, ebrucular
tarafndan denenip tasdik edildikten sonra malzeme firmalarnca ithal edilmektedir.
Kvam Arttrc: Tarih boyunca kullanlan btn
bu malzemelerin yannda bir firma tarafndan kitre ve

denizkadayfna alternatif olarak sunulan yeni nesil
bir kvam artrcdan da bahsetmeden gememek
gerekir. Bitkisel esasl bu malzeme, gda endstrisinde
Kvam Arttrc
de kullanlmakta olup kitre ve denizkadayfndan
daha ekonomiktir. ok ince tlm olan malzeme, souk suda rahatlkla ve hzla
eriyebilmektedir. ok net ve przsz bir yzey elde edilmekte, zerinde gayet net
ebrular yaplabilmektedir. Dayankllk mddeti dier iki malzemeden hi de aa
kalmamaktadr.
d
Ebru sanatnda sr d neden ok nemlidir? Belirtiniz.
Ebru yapmnda kullanlan en mhim malzemedir. Kvam artrlm suyun zerinde

boyalarn dibe kmeden yaylmasn salamak amacyla, yzey aktif bir madde olan
sr d kullanlr. Safra asitleri ihtiva eden d, bozulmamas ve yzeydeki kuvvetini
kaybetmemesi iin kaynatlarak saklanr.
45
45
3. NTE
Bu ok nemli malzemenin pek sevimli olmayan

bir kokusu vardr. Bakteri remesini nlemek iin
kaynatlarak muhafaza edilse de kokusuna pek
tesiri olmamaktadr. Resim tekniinde kullanlmak
zere batda retilen rafine edilmi d (oxgall) ise
tamamen kokusuz ve saftr. Ancak rafine esnasnda
dn kuvveti olduka azalmaktadr. rnek vermek
gerekirse, bir boyann ayarnda sr dnden on
damla kullanlrken, kkba dden yirmi-yirmi be
damla, rafine edilmi kokusuz dden ise otuz damla
kullanmak icab etmektedir. dn kalitesi ve uzun
sre dayanabilmesi alnd hayvann hastalkl olup
olmamasna, kesimin yapld mevsime ve hayvann
beslenme ekline de byk lde baldr.
YORUMLAYALIM
Sizce d olmasayd ebru sanat yine

icra edilebilir miydi ? Yorumlaynz.
Boyalar
Ebru sanatnda suda erimeyen boyalarla ebru yaplabilir mi?.
Trk ebrusunda kullanlan boyalar suda

erimeyen, ya veya bir baka yzey aktif
madde iermeyen, saf pigment boyalardr. Btn boya cinslerinin asl olan boyar
madde (pigment)ler eski zamanlardan
beri toprak ve kayalardan, baz renkler
ise bitkilerden elde edilmektedir. GnPigment Boyalar
mzde ise byk oranda topraktan ve tabiattaki oksitlenmeden oluan metal-oksit
boyalardan istifade ediliyorsa da tabiatta kendi hlinde oluamayacak baz renkler labarotuvar ortamnda sentetik yollarla elde edilmektedir. Suda eriyen yani suya renk salan
anilin boyalar suyun zerine serpildiinde tekne materyaliyle kararak yzeyde yzemeyecekleri iin ebruda kullanlmazlar. Ksaca ebruda kullanlan boyalarn ya iermemeleri ve suda erimemeleri gerekmektedir. Boyalarla ilgili ayrntl bilgi Renkler ve Renklerin
kullanl konusunda da verilecektir.
46
46
Molla Ak ebru atlyesi fralar
Fra
Geleneksel ebru almalarnda neden sadece at kuyruu veya yelesi kullanlr? Belirtiniz
Trk ebrusunun dier su zeri sanatlardan ekil itibariyle ayrlmasn salayan en

mhim malzeme fradr. Baka memleketlerde boya, suyun yzeyine deiik fra ve
aletler yardmyla damlatlarak farkl desenler oluturulurken Trk ebru sanatnda desenler
boyalarn yzeye pskrtlmesiyle oluur. Gelenekli ebrumuzda fra atn kuyruk klndan
ve gl dalndan elle balanarak retilir. Ebru sanatyla megul olacak kii fra balamay
ve frann hususiyetlerini renmek zorundadr. Zira dzgn balanmam bir frayla
damlalar dengeli dm, renkleri dengeli dalm ebru yapmann imkn yoktur.
Fra balanacak gl dalnn sert, z ksmnn az olmasna dikkat edilmelidir.
Dallar ehl gllerin yandan byk olanlarndan veya kuburnu olarak da
bilinen yabani gllerin dolmakalem kalnlnda olanlarndan otuzar santim
uzunluunda kesilmelidir. Kesilen dallar dikenlerinden temizlenip onarl tomar
hlinde kalnca ip ya da kuma parasyla skca balanmal, dallar kuruduka
ekeceinden muayyen aralklarla ba sklmaldr. Oda scaklnda tamamen
kurutulan gl dallar artk balamaya hazr hle gelmitir. 7,5 cm. uzunluunda
kestirilecek at kl tomar, fazla kaln olmayan tutamlara ayrlmal ve tutamlar
paket lastiiyle balanmaldr. Fra balamak iin 0,50 mm apnda olta
misinas kullanlmaktadr. Misina esnek oluuyla daha sk balamakta ve
rmeyeceinden ok uzun mrl olmaktadr.
47
47
3. NTE
DEERLENDRELM
yi bir fra yapabilmenin yolu kaliteli malzemeden geer. Framzn kl, at kl olup atn yelesinden deil kuyruundan alnm olmaldr. Kuyruk klnda da en sert kllar seilmelidir. lkemizde fra sektrnde kullanlmak zere
Orta Asyadan birka kalnlkta ithal edilen at kllar iinde en sert olanlar gayet gzel i grmektedir. Sarlacak fra
sap ise gl daldr. Esneklii ynnden tercih edilen gl dal, Hezarfen stad Necmeddin Okyayn skdar Toygar
Tepesindeki evinin bahesinde yetitirdii gllerin dallarna fra sarmasyla gelenek hlini almtr. Gl dalyla ayn
esneklie sahip baka malzemelere de fra sarlabilir. Ancak gl dal kullanma gelenei bu sanatla zdelemitir.
Zaten baka aa dallar ya da malzemelerde gl dalnda hissedilen scaklk nedense hissedilememektedir.
Yukardaki metni at kuyruunun ve gl dalnn nemi asndan deerlendiriniz.
Fra balanacak gl dal, u ksmna yakn bir yerden ok derin olmayan bir yiv oluturacak ekilde yontulur. Bu yiv, zerine sarlacak kln ileri-geri hareket etmesini nlemek
maksadyla yaplr. Paket lastiiyle tutturulmu bir tutam atkln avucumuzun iine alp
gl daln tutamn ortasna dndrerek sokalm. 1.50 m boyunda kestiimiz misinay bir
ucundan ikiye kvrp halka haline getirdikten sonra ortasna gl dal sokulmu atkln
ve misinann halka ksmn hep beraber sol avucumuzun iinde toplayalm. Bu durumda
sol avucumuza aldmz at kl, gl dal ve misina sol elimizin parmaklar arasnda sabitlenmi, misinann uzun ve ksa ular da avucumuzdan darya doru bakmaktadr.
Misinann uzun ucunu ksa ucun zerine dtan
ieri doru skca sarmaya balamal -drt tur
attktan sonra gevetmeden pratik bir el hareketiyle kl nmze almalyz. Bunu yaparken de
gevetmemeye zen gstermeliyiz. Lastie doru
sra atlamadan dzgn ve gergin bir ekilde sarmaya devam etmeli, misina lastie dayandnda
ise lastii ileri iterek sarmaya daln ucunun birka
milimetre gerisine kadar devam etmeliyiz. Sarma
ileminin sonuna gelindiinde sardmz ucu halka hlindeki misinann iinden, sarma ynnde
geirerek sargnn altnda kalan dier ucu aa
doru ekmeliyiz.
Bylece sarlan u sarg sipirlerinin altna kayacak ve dmsz bir balama gereklemi olacaktr. Lastiimizi karp bamzn salamln
kontrol ettikten sonra misina ularnn fazlalklarn kesmeliyiz. Framzn boyu misina hizasndan
3-3,5 cm uzunlukta olmaldr. Bu miktardan fazla
48
48

olan ksm makasla tam dz ekilde kesmeliyiz. Bombeli ya da
uzunlu-ksal kesilecek fralarda
damlalar dengesiz debileceinden frann ucunun tam dz kesilmesi gerekmektedir. Frann dal
ksmnda kalan fazlalklar da mutlaka kesilmelidir. Kesme ilemini
ok keskin bir maket ba yardmyla yapmalyz. Fray kendimize gre tam dik olarak bir masann
zerine koyup dal hi hareket ettirmeden, maket ban stten tek
seferde bastrarak ve her kesiten
sonra fray azar azar dndrerek
kesmeliyiz. Bu kesme ok hassas
yaplmal dala zarar vermemeye
zen gsterilmelidir. Sarma ve
kesme bittikten sonra artk yaptrmaya sra gelmitir.
Misina plastik bir malzeme olduundan kln zerinden kayabilir.
Hem bu kaymay hem de kllarn
dklmesini nlemek maksadyla
frann dip ksmndan kllar ve
misinay yaptrmak framzn
verimliliini ve mrn arttracaktr. Yaptrc olarak piyasada elli
kat vernik olarak bilinen kuvvetli bir vernik tercih etmekteyiz. Bu
verniin zellii ok yksek s
haricinde hibir maddeyle znFra Yapm Aamalar
memesidir. Sertletiricisiyle beraber kullanlmakta, karm miktarlar mamuln zerinde belirtilmektedir. Belirtilen ekilde
hazrladmz yaptrcy kln dalla birletii ksmdan balayarak misinann zerine kadar
iyice srmeli, misinadan aaya tamamasna dikkat edilmelidir. Dik vaziyette kurumaya
terk edilmelidir. Yaptrcnn ortalama kuruma mddeti be- alt saattir. Yaptrcs kuruyan fra artk kullanma hazrdr.
Ebru yapmaya yeni balayanlar una dikkat etmelidir. nce ok sayda fra
balamalar gerekir. nk ebru sanatnda parola: Ne kadar ok renk, o kadar ok
fra ve kavanoz. dur.
49
49
3. NTE
Kt
Ebru sanatnda kullanlacak ktlar genellikle neden amua kda alnr? Anlatnz.
Ebruda emicilii olan her kt kullanlabilir. Kue, mat kue, selefonlu ya da ok parlak
yzeyli ktlar boyay emmeyeceinden kullanlamazlar. Hava kabarc kalmamas iin
kt, tekneye esnetilerek yatrlr (mteakip sayfalarda tekrar anlatlacaktr). Kt kalnlatka
suyun zerine yatrmak zorlaacandan kt kalnl 80100 gr./cm2 civarnda olmaldr.
Gelenekli Trk ebrusunda kullanlan
pigment boyalar geirir. Bu sebepten
ARATIRALIM
boyalarn renkleri, alnan kdn rengine
Dnyada yaplan en eski ebru kad hangi yzyla
gre tonlara brnrler. Parlak beyaz
aittir? Aratrnz.
bir kdn zerine alnan ebrularda
renkler i grnmekteyken, ayn renkler
krk beyaz, nohudi gibi renklere sahip
ktlarn zerine alndnda daha olgun durmaktadr. Daha nce de zikredildii zere
asitsiz ktlar ok daha uzun mrl olmaktadr. Biraz pahal olmasna ramen bu
ktlar kullanlmaldr. Onca emek harcayarak ortaya kardmz eserlerin mrlerinin
elli- atm yl gibi ksa bir sre olduunu bilmek ne kadar rahatszlk verici bir durumdur.
mkn varsa asitsiz kt kullanlmaldr.
Kt
50
50

Yardmc Malzemeler
Tarak
Biz
Kavanoz
Suluk
Peete
Spatula
Ebru yapmnda kullanlan temel malzemelerin

yannda yardmc malzemeler de kullanlmaktadr.
Bu malzemeler rahat ebru yapabilmek iin
elzemdir. te onlardan bazlar:
Biz: Boya ayarlarn yapmak, hareketli, iekli
ve hatip tarz ebrularda damlalara hareket vermeye
yaramaktadr. Uzun zamanlarn tecrbesi olarak
tespit edilen kalnlklarda, paslanmaz ubuk ya da
telden malzeme firmalarnca imal edilen bizler alt
farkl kalnlktadr.
Kartrma spatula: Tekne materyalini ihtiya
duyulduunda kartrmaya yarayan plastik veya
demirden spatulalar.
Suluk: Boya ayarlar bahsinde de anlatlaca
zere boyalara ayar yaplrken boya ve d azar
azar konmaldr. Bu i iin boyalara su katmaya
yarayan pipetli ie kullanlmaldr.
Damlalk: Boyalara d damlatma iini gren
100 cc hazneli damlalk. d asit ihtiva ettiinden
sradan plastik ieleri zamanla eritebilmektedir.
Kavanoz: Boyalarmz muhafaza etmek
ve ebru yaparken kullanmak zere iki farkl
kavanoz kullanlmaktadr. lki orta boyda, en ok
kullanlan boy olup frann rahat girebilmesi iin
geni azldr. kinci ve daha kk olan ise
iek ve hatip ebru yaparken renk tonlamasnda
kullandmz kavanozdur. Elbette her trl
kavanoz kullanlabilir. Ancak bu iki boy, kullanm
en rahat ebatlardr.
Tarak: Tarakl ebru yapmnda kullanlmak
zere sk aklm ineli talardr. Uygulama
bahsinde de grebileceiniz gibi bu taraklar eitli
desenlerde ebru elde edebilmek iin ok farkl
ekillerde aklabilmektedir.
Kt peete: zellikle hatib ve iek
ebru yapmnda yzeye braklan damlalarn
ekillendirilmesi esnasnda bizi silmeye yarar.
Kullanlrken toz karmayan peete veya kt
havlu olmasna dikkat edilmelidir.
51
51
3. NTE
Ebrugalerisi-Boyalar
2. Renkler ve Renklerin Kullanl

Ebru sanatnda ak bir ton rengi elde etmek istersek ne yapmalyz? Anlatnz.
Gemite ve gnmzde kullanlan ebru boyalarndan bazlar unlardr:

Zrnk: Doada bulunan arsenik slfr, parlak sar. Hat sanatnda da sar mrekkep olarak
kullanlan zrnk, zellikle cel (iri) yazlarn kalplarn hazrlama esnasnda siyah kt zerinde
kullanlmtr. Altn rengine alan tonuna zeheb veya altnba zrn denilmitir. Zehirli
olduundan gnmzde bu renk iin sentetik yollardan retilen boyalar tercih edilmektedir.
Tertb-i Risle-i Ebrnin 16. sayfasnda yer alan zrnk bahsinde unlar kaydedilmitir:
Zrnk nevidir: biri zehebdir ki, yeili olmayp, sar, saf ve altn gibi effaf ola ve bir nevi, zrnk-
ahmerdir (kzl zrnk) ki etr tabir olunur, toprakls olmaya ve bir nevi, siyahtr ve lazm deildir.1
s siyah: Hat mrekkebi yapmnda da kullanlan ve tercihan bezir yandan elde
edilen is. Eskiler barut isini de (dde-i barut) boya olarak kullanmlardr. Siyah boya
iin isin yannda karbon esasl ve demir oksit siyahlar da ebru boyas imal eden firmalar
tarafndan tercih edilmektedir.
ivit mavi: amar ividi olarak bilinen
bu parlak mavi boya, Ultramarin adyla da
adlandrlmaktadr. imdilerde kullanlan
ultramarin ise sentetik yollardan elde
edilmektedir.
Lahor ividi: Pakistann Lahor ehrinden
gelen bitki yapraklarnn kaynatlmasyla elde
edilen derin mavi renktir. Kristal hlde kk
akl talar eklindeki Lahor ividi, Trk
ebruculuu iin vazgeilmez bir boyadr.
Lahor ividi
1 DERMAN 1999a, s. 373.
52
52

Lk: Eski ustalarn kulland, asl ismi lek olan, Hindistanda bitki yapraklarnda
ebnem olarak oluan ve kuruduktan sonra toplanan viner renginde bir boya.
Avrupadan gelen lke ise frengi lk denmektedir.
Al bakkam: Krmz renkli bu boya, Hindistanda yetien bir aacn (Hoematoxylon
cempechianum) talandan elde edilmekte, mor renkli olanna da mor bakkam
denilmektedir.
Slen: Kurun oksitlerden oluan turuncu-krmz renkli tabii boyadr.
Gz ta: Tabiattaki mavi renkli bakr slfat tandan elde edilen boyadr.
Glbahar: Demir oksitleri ihtiva eden pembemsi pas renkli boyadr.
Zc: Zc- Kbrs olarak da bilinen tabii bakr slfat gzta.
amlca topra: Kadim ustalarmzn ebrularnda pek sk grdmz bu ttn
renkli toprak, o devirlerde ismiyle msemma sk am aalaryla kapl, eteklerinden grl
grl sularn akt, oksijeni bol bir mesire yeri olan amlca tepesinin kil oran dk
toprandan elde edilirdi.
Kayseri topra: Ttn renginde, kristal toprak boya. Suyla kartktan ksa sre sonra
kullanma hazr hle gelmekte, asla solmamakta ve dier boyalarla kartrldnda da
ok iyi netice vermektedir. Kayseri, Yahyal, Aladalar blgesinde karlmaktadr.
TOPRAK BOYA
Fakltenin son snfnda hocamz Hikmet Barutugilden ebru renmeye balamtk.
Hocamz, bize grdmz gzel renkteki btn topraklardan boya yaplabileceini anlatmt. O yaz memlekete dndmde ben de etrafmdaki topraklar incelemeye baladm.
Bir gn evimize bir hanm, elinde kzl renkli bir toprakla geldi. Kendisine ne ie yaradn sorduumda bana, hamile ve kanszlk eken hanmlarn ifa niyetiyle yediini anlatt.
Rengi ok ho olan topraktan bir para aldm; suda eriterek teknemde denediimde ok iyi
netice verdiini grdm.
mer Faruk DERE-Devlet-i Aliyyeden Gnmze Ebr Sanat
Beyaz: Bazik kurun karbonatn tabiattaki hli olan stbe (isfid) beyaznn yannda
beyaz renk iin titan beyaz denilen titan dioksit de kullanlmaktadr.
Sar: ki cins sar kullanlmakta olup ilki tabiattan elde edilen oksit sardr. Olgun ve
parlak olmayan bu sar, renk karmlarnda ok iyi netice vermektedir. kincisi ise sentetik
yollardan elde edilen parlak sardr. zellikle iekli ebru yapmnda tercih edilmektedir.
A krmz: Kadim renklerden biri olup bir cins oksit boyadr. Tabii gzellikte bir krmz renktir.
Krmz: Kanatlarndan krmz renk karlan cochnile bceinin ad olup bu renge
krmz bceine ait manasnda Krmz, buradan galat olarak da bu eit renklerin tmne
krmz ad verilmitir.
53
53
3. NTE
Lotur: ekercilerin kulland bir boya cinsi.
Kadmiyum krmz: iekli ebrularda kullanlmak zere hazrlanan parlak ve derin bir
krmzdr. Bileeni kadmiyum slfoselenittir.
Kahverengi: Toprak ve kahve tonlar, ya gzel renkli topraklarn kendinden ya da
demir oksit pigmentlerin deiik ekilde ilenmesiyle elde edilmekte olup tabii renkli ebru
retiminde oka tercih edilen boyalardr.
Oksit yeil: Metal oksit, tabii bir boyadr. iek sap ve yapraklarnn yapmnda
kullanlmaktadr.
Mor: Pigmentlerin birleimiyle elde edilemeyecek bir tonda, ok kuvvetli bir mor olup
sentetik yollardan elde edilmektedir1.
Kaynaklarda geen bu birka rengin dnda bat meneli, onlarca daha renkte ok
kaliteli pigmentler de bulunmaktadr. Kadim boyalarn artk birouna ulalamamaktadr.
Son devirde boya sanayinin gelimesiyle eskiden olduu usullerle elde edilmese de ayn
tonlarda sentetik ve oksit boyalar imal edilmektedir. Trk ebrucularnn yapmas gereken
klasik renk zevkimizi tekil eden bu renkleri gnmz toz pigmentleriyle elde edecek
karmlar yapmaktr. Pigment, resim tekniinde kullanlan gua, yal boya, akrilik
vb. btn boya eitlerinin de ana boyar maddesidir. Toz hlindeki bu pigmentler ebru
sanatnda kullanlabilmesi iin ezilmesi gerekmektedir.
Toz boyalar ezilmeden kullanlmazlar. Geleneimizden gelen boya ezme usulnde Destiseng denilen bir tr el ta kullanlr. Bir mermer
tabakann zerine konan toz pigment bir spatl
yardmyla su ilave edilerek amur kvamna
getirilir. Destiseng amur kvamndaki boyann
zerinde ileri-geri hareket ettirilerek bilek gcyle iyice ezilir. Ezilme sresi bilek gcne,
pigmentin kalitesine ve rengine gre farkllk
gsterebilir. Bir boyann ezildiini ve kullanlmaya hazr hle geldiini anlamann yolu udur:
Destiseng (El ta)
Ezilmi az bir boya mermerin bir kesinde iyice sulandrlp boyann akmas salanr. Eer boya akarken yourt gibi ptrler brakrsa
bu, boyann daha ezilmeye ihtiyac olduunu, ayet st gibi ptr brakmadan akarsa bu
da boyann ezilmi olduunu gsterir.
Toz boyalarn haricinde, ezilmeden yalnzca suyla eritilerek kullanlan boyalarda ise
durum biraz daha farkldr. Lahor ividi, Kayseri topra gibi kristal hlde elimize ulaan
boyalar bo bir kavanoza konulur ve zerine az bir miktar su ve yine 25-30 damla d ilave
edilerek dinlenmeye terk edilir. Zaman zaman kartrlarak boyann tamamen zlmesi
salanr. Birka gn sonunda her iki boyamzda kullanlr hle gelmitir.
1 DERMAN 1977 s. 10-11; DERMAN 1999a, ayrca SCHIMINCKE boyalar rn kataloundan istifade edilmitir.
54
54
Toz pigmentin ezilmesinde kullanlan havan
Hazr boyalarn dnda bir de

topraktan boya elde edilebilir. Teorik
olarak tabiatta grdmz btn
topraklardan boya yaplabilir. Ancak
ince topraklardan daha kolay boya
yaplabilecei unutulmamaldr. Alnan toprak ncelikle kuru hlde
mermer havanda dvlr. Orta boy
bir kalburdan elenerek ta ve akldan arndrlr. Elenen toprak aynen
toz boya ezer gibi iyice ezilir. Ezilen
toprak, byke bir kavanoza alnr,
zerine bolca su ilave edilip kartrlr. Birka dakika sonunda ezilmemi
zerreler hzla dibe kecek ezilenler
ise stteki sulu ksmda kalacaktr.
Molla Aki Ebru Atlyesi - Destiseng ile boya
stteki sulu ksm bir baka kavanoezimi
za sarslmadan aktarlr. Uzunca bir
sre bekledikten sonra toprak dibe kecektir. stteki su tamamen alnp toprak yeniden
ezilecek ve bu ezme-keltme ilemi birka sefer daha tekrarlanacaktr. Btn bu ilemlerin sonunda en saf ve ince toprak zerreleri bizim boyamz oluturacaktr. Memleketimiz
toprak eitlilii ynnden esizdir. Pek zahmetli grnen topraktan boya elde etme ilemi, neticesi itibariyle ok keyiflidir. nk rettiiniz boyadan yalnzca sizde bulunacak ve
yapacanz ebrular da size has olacaktr.
55
55
3. NTE
Ylmaz BAKAR - Molla Ak Ebru Atlyesi
3. Tekne Materyalinin Hazrlan ve Tekne Ayarnn Yaplmas

Ebru yaplacak alan neden tozsuz olmaldr? Aratrnz.
Ebru yapmn izah etmeye balamadan evvel baz hususlar belirtmemiz gerekir. Alet
ve malzemelerimize ya, sabun, alkol gibi su yzeyinde iimizi bozacak, yzey gerilimini
artrarak istenmeyen durumlar oluturabilecek her trl yzey aktif maddenin bulamasn
nleyecek tedbirleri almalyz. Tekne yannda herhangi bir ey yenilip iilmemesine; ellere
krem, kolonya veya parfm srlmemesine zen gstermeli, ellerimizi sabunla ykamsak
bol su ile durulamalyz.
Ebru yaplacak meknn oda scaklnda, tozsuz ve rutubetsiz olmasna dikkat
etmeliyiz. Havada uuan tozlar tekne yzeyine indiinde yzeyde istenmeyen delikler
oluturacandan ortamn tozsuz olmas son derece nemlidir. Tekne materyali ok
scak, ok souk yahut ok rutubetli ortamlardan olumsuz etkilenebilmektedir. Ar scak
havalarda tekne materyali normalden daha hzl bozulmakta ve verimli alma zaman
ksalmaktadr. ok soukta alma zorlamakta, boya ve yzey scaklk farklarndan
dolay da boyalarn yzeyde alma hareketleri yavalamaktadr. Rutubeti yksek yerlerde
ebru yapldnda ise ortamdaki nem, yzeye basn uygulamakta ve ayarlarmzn srekli
deimesine sebep olmaktadr. Ebru yapmak iin 18 derece s, %50-60 bal nem
deerlerindeki ortam en ideal ortamdr.
malat safhasnda teknemize ya bulaabilmektedir. ayet teknemizi yeni almsak ve
ilk defa kullanacaksak az miktarda deterjan ve kaynar suyla iyice ykayarak arndrmal,
bol su ile de ok iyi durulamalyz.
Ayakta ebru yapmak zahmetlidir. Hele masa ykseklii yetersizse uzun sreli almalarda
bel ve bacak arlar hissedilecektir. Teknemizi ve aletlerimizi koyacamz masann yeterince
byk, oturarak rahat allabilecek ykseklikte olmasna dikkat etmeliyiz.
56
56

Ebru teknesinin yeterince aydnlatlm olmas
gerekmektedir. Renkler kla varlk sahnesine karlar.
Doru k, renklerin gerek deerleriyle grnmesini
salar. Sradan, flamanl ya da akkor flamanl lambalar
yeterli deillerdir. Aydnlatma sektrnde renklerin hakiki
deerlerinde grnmesini salayacak flouresant lambalar
gelitirilmitir. Farkl markalar olmasna karn genel ad
Biolux flouresantlardr. Uluslararas standart kodlar ise 965tir.
Bu flouresantlar hem gz yormamakta hem de en doru
k olan le gnei scaklnda k vererek renklerin
gerek deerlerinde grnmelerini salamaktadrlar.
Kvam Arttrclarn Ayarlan

Suyu, eitli doal rnlerle neden younlatrrz?
Gnmzde en ok kullanlan kitre, deniz kadayf ve

kvam arttrcnn hazrlann izah edelim.
35x50x6 cm ebadndaki bir tekne ortalama 10-11 litre
kadar su almaktadr. Bu sebepten eritilecek kvam artrclar
8 litre su ls zerinden hesaplayarak eritmek, daha
sonra ilave edilecek su iin yer kalmas asndan uygun
olacaktr. 8 litre suya bir avu (yaklak 50-60 gram) kitre
gerekmektedir. Geni bir kaba konulan bir avu kitrenin
stne 2 litre su ilave edilerek serin ve kuru bir yerde yirmi
drt saat erimeye terk edilir. Yirmi drt saatin sonunda
denizanasn andrr ekilde ien kitre, temiz, yadan ve
sabundan arndrlm bir elektrikli paralayc yardmyla
paralanr. zerine iki litre daha su konularak tekrar ekilip
dinlenmeye terk edilir. Yirmi drt saat sonra 2 litre daha
su ilave edilip iyice kartrlr ve o andan balayarak iki
tam gn daha dinlendirilir. Kitrenin slatlmasndan tam
almasna kadar geen sre drt-be tam gndr. Bu
srenin sonunda ince bez szgeten geirilerek tekneye
aktarlr. 6 litreye ulaan su miktar teknede ilave edilecek
suyla beraber yaklak 8 litreye tekbl edecektir.
tlm deniz kadayfnn eritilmesi aada belirtilen
ekilde yaplrsa gayet iyi netice alnr:
Sekiz litre suya yaklak 65 gram toz denizkadayf ince
bir elekten yava yava elenir. Bir yandan elenirken dier
yandan kartrlrsa topaklanmann da nne geilmi olur.
En az alt saat serin ve kuru bir yerde dinlenmeye braklan
kerajin (carrageenan)li su, erime ilemini hzlandrmak iin
aralklarla kartrlr ve bu ilemlerin sonunda szlerek
tekneye aktarlr.
57
57
3. NTE
Bu iki malzemeye alternatif olarak sunulan dier kvam artrcda yaplacak ilem
denizkadayfndan farkl deildir. Tek fark sekiz litre suya 45-50 gram kvam artrc
kullanlmasdr. Erime sresi denizkadayfndan daha da ksadr. Islatlmasndan iki-
saat sonra tam olarak eriyerek ebru yapmaya hazr hle gelmektedir.
Net, keskin ve przsz ebru yapabilmek zerinde ebru yaplacak suyun younluunu
artran btn maddelerin tam olarak erimesine baldr. Yukarda verilen miktar, nispet ve
erime mddetleri tahmini olup malzemenin kalitesine, ortamn artlarna hatta topland
yreye gre deiiklik gsterebilir.
Kvam artrclar tabii malzemeler olduundan bir mddet sonra bozulacak ve zelliklerini
kaybedeceklerdir. Kitre normal s ve nem artlarnda onbe-yirmi gn, kerajin otuz-otuz
be gn, dier kvam artrc ise yirmi be-otuz gn dayanabilmektedir. Bu malzemelerin
daha uzun mrl olmasn istiyorsak kullandmz sulara dikkat etmeli; kiresiz ve saf
su kullanmaya gayret etmeliyiz. Ayrca kullanlmad zamanlarda daha serin bir yerde
muhafaza etmek kvam artrclarn dayanma mddetlerini uzatacaktr.
Eritilmi kvam artrc teknemize szlerek alnr. Szme ilemi iin sk dokunmu
bez paras, tlbent veya ince bayan orab kullanlabilir. Kumalar esnek olduklarndan
szme esnasnda gzenekleri genilemekte ve bazen iyi szme gerekleememektedir.
Boya imalathanelerinde boya szmek iin esnemeyen malzemeden retilen ok ince
gzenekli tl szgeler ok gzel i grmektedir.
Szlerek tekneye alnan materyalin
younluunun ayarlanmas icab eder.
Zira adal su zerinde boyalar rahat
alamayacak ve dibe kecektir. Tekne
materyalinin cvk da olmamas gerekir. ok
cvk yzeyde boyalar haddinden fazla alr,
damlalarn ekli bozulur ve kvam artrcnn
yapkanl azalacandan boyalar ktta
sabit duramaz ve akarlar. stenmeyen bir
durumun olumamas iin kvam artrclar
eritilirken biraz koyu kvamda eritilip teknede
sulandrlmas cihetine gidilmelidir. Koyu
kvam artrcnn aresi su ilave edilerek
bulunur; sulu materyalin koyulatrlmas ise
ok zor olmaktadr.
Kitrenin tekneye boaltlmas
58
58

Tekne materyalinin ayar yledir:
Yzeyde alabilen bir boyadan bir
damla, biz yardmyla tekne yzeyine
damlatr, elimizdeki bizi derine batrmadan
yzeydeki boyaya hareket veririz.
Eer boya lastik gibi geri geliyorsa su
istiyordur. Hareket verdiimiz ynde ileri
gitmeye devam ediyorsa o zaman su miktar fazla olmutur. Azar azar su ilave ederek
ve her defasnda ayn kontrol ilemini yaparak yzeydeki boya geri gelmeyene kadar
su ilavesine devam ederiz. Her su ilave ediimizde spatlle iyice kartrarak teknemizi
homojen tutmalyz. Materyalin younluu yzeyin gerilimini belirler. Youn kvamdaki
yzeyde gerilim fazla olacandan sulu yzeydeki gerilime nispetle daha az boya kabul
edecek, ok koyu olursa boyalar almayacak ve dibe kecektir. Cvk teknede renklerin
ak kmasnn, koyu teknede koyu kmasnn sebebi yzey geriliminin artmas ya da
gevemesidir. Kvam artrcnn, hafif ebru yaplacaksa cvk, hatip, iek gibi kontrol
gerektiren ve koyu renkte olmas istenen ebrular yaplacaksa nispeten daha koyu kvamda
ayarlanmasnda fayda vardr.
Kvam artrclar uzun sre havayla temas ederlerse zeri kaymak balarlar. Hem bu
sebepten hem de toz dmemesi iin kvam artrc ayarmz tamam olunca teknemizi
temiz bir ktla kapatmalyz. Kapatmak iin gazete kd kullanlabilecei gibi
emicilii yksek baka ktlar da kullanlabilir. Temizlik ve koruma amal yaptmz bu
ameliyede ok miktarda kt kullanacamzdan maliyeti dk ktlar daha iktisatl
olacaktr. Gazete kdndaki mrekkep ve kimyasallar zamanla tekneye bularlar ve
kvam artrclarn abuk bozulmalarna sebebiyet verirler. Bunun iin gazete kd yerine
ambalaj malzemecilerinde rahatlkla bulunabilen gazete kdnn baslmam hli olan
gazete beyaz kullanlmaldr. Hem ucuz, hem ince, hem de emici olan bu malzeme tekne
ebadndan yarm santim byk kesilirse teknenin tmn kapatr.
4. Boya Ayarlarnn Yaplmas

Boya ayar yaplrken boyaya ne kadar su ve d ilave edilir?
Ebrucu renk tccardr, sermayesi renklerdir. Bir ebru sanatkr renkleri doru ve ahenkli
kullanabildii mddete muvaffak olur. Hangi renkleri kullanacamz nasl renebiliriz.
Bunun en basit ve kestirme yolu tabiat gzlemlemektir. Tabiat her mevsim renkten renge
brnmekte; bakmasn bilenlere, nasibi olanlara adeta renk dersi vermektedir. nsan,
ftratna yakn olan eylerden holanr. Her eyin yaratcs tek olduuna gre insanolu
tabii olan eyleri kendi ftratna daha yakn grr. Gelenekli Trk ebru sanatnda renklerin
tabiilii dier bir ifadeyle ftrilii esastr. Ar parlak ve gz yoracak renklerden uzak
durulur. slam sanatkr tabiatla i ie yaar ve Sni-i Hakikinin renklerini teknesine
yanstr. Yalnzca iek renklerinde parlaklk aranr. O da yine tabiatta olduu kadar.
rnein bir lale ba yaplacaksa kadmiyum krmz yaln hlde kullanlmaz. Onun ar
parlakl, iine ok az a krmz eklenerek olgunlatrlr.
59
59
3. NTE
Renk Hakknda
Suyun yzeyine serpilen boyalar kda alnrken neden grnd gibi kmaz? Aratrnz.
Saydam olmayan btn cisimler, aydnlatldnda aldklar n tmn ya da bir ksmn

yanstma zellii vardr. Neden krmzbiber krmzdr? Bunun sebebi, k renklerinin temeli
olan yeil, mavi ve krmznn biberin zerine yansdnda yeil ve mavi rengin emilip
krmznn yanstlmasdr. Aslnda u anda baktnz sayfada da ana renk vardr. Ancak
kt bu rengi tamamen yansttndan beyaz grnmektedir. Ik tamamen emildiinde
ise siyah renk oluur. Ik renkleri ana renkten oluur. Bu ana rengi daireler hlinde
yan yana getirsek, yeille krmznn birleiminden sar, krmzyla mavinin birleiminden daha
gl mavimsi krmz (macenta) ve maviyle yeilin birleiminden ak mavi renklerin aa
ktn grrz. Hlbuki maviyle krmznn birleiminden mor olmaz m? Bunun nedeni
k renklerinin birletiinde daha gl ikinci bir rengi oluturmasdr. ana k renginin
birlemesinden beyaz k oluur.
iek sap yeili elde etmek iin lahor ividi mavisi ile sar rengi kartrarak yeil
yaparz. te burada mavi renk n krmz rengini, sar renkte n mavi rengini
emerler, n son rengi yeil aa kar.
Ik, renk nlarn birbirine ekleyerek
(eklemeli sentez), pigment renkleri ise
n renklerini azaltarak, karmdan
kararak (karmal sentez) yoluyla
cisimleri boyarlar.
Baz ressamlar sar, krmz ve mavi
renklerle tabiattaki btn renklerin
yaplabileceini sylerler. Btn renkler bu
rengin karmyla elde edilebilir. Sayfa
61de verilen emberde de grlecei
zere ana pigment renkleri sar, krmz
ve mavidir. A ile gsterilen boyalar birincil
renklerdir. Birincil renkler birbirleriyle
ikier ikier kartnda B renklerini, A
Ik Renkleri
ve B renkleri birbirleriyle kartrldnda
C renklerine ulalabilir. Bu bylece sonsuza kadar uzayp gider. Karmlarda dikkat
edilecek husus, her rengin kendine en yakn bir nceki renkle kartrmaktr. Uzaktaki
bir renkle kartrlrsa kirli bir renk elde edilir. Bu karm kuralna riayet edilemediinden
ebruda renk kartrlrken genellikle gri veya amur rengi kmazna girilir ve istenilen
renk bir trl elde edilemez. emberde karlkl gelen renkler birbirinin renk kontrast,
yan yana gelen renkler ise uyumlu renkleri olutururlar.
Ton kontrast ile renk kontrast birbirinden ayrdr. Ak ve koyu mavi yan yana geldiinde
bir ton kontrast olutururken, mavi ile krmz ise bir renk kontrast olutururlar.
60
60

Renkler bir dizi hlinde atlacaksa scak ya da souk
bir rengin mutlaka hkim olmas gerekir. Scak renkler,
meneke moru, krmz, turuncu, sar ve fstk yeili gibi
renklerdir. Souk renkler ise yeil, ivit mavisi, lahor ividi,
mor renkleri ve buna yakn renklerdir. Ebru, renklerin
resmi olduuna gre yaptmz bir ebruda mutlaka bir
hkim renk olmaldr. Souk ve scak renkler birbirleriyle
tabii ki kullanlabilir. Ancak asl olan renklerden birinin
hkimiyetiyle karmaann nne geilmesidir.
Renkler yanndaki renklerden etkilenerek gze farkl
renklermi gibi grnebilir. Bir renk, eer onu evreleyen
renk ak renk ise daha koyu, koyu renk ise daha ak
grnr.
Pigment Renkleri
Ebruda renk elde etmek biraz da tecrbe iidir. Her ebrucu kendi renk zevkine
gre renkler retir. Her insann kiilii ve zevkleri farkldr. Bu yzden temel baz renk
karmlarn kaydedip dier renkleri bu satrlar okuyanlara brakalm.
A Krmz
Lahor ividi
Koyu Kahverengi
Sar
Lahor ividi
Yeil
amar ividi
Krmz
Mor
Beyaz
Siyah
Gri
Beyaz
Lahor ividi
Ak Mavi
Ebruda karm yoluyla eitli renkler elde edilebilecei gibi su ve d miktarlarn oaltarak
koyudan aa doru ayn rengin saysz tonunu retebiliriz (monokromatik dizi).
Pigmentlerin kullanma hazrlan
Oksit sar, a krmz, ivit mavi, beyaz, lahor ividi, oksit yeil, oksit, yahut is siyah
ve iek iin kadmiyum krmz mutlaka elimizde bulunmas gereken renklerdir. Ezilmi,
ok youn hldeki boyalarn suda zlmesi ksa da olsa zaman almaktadr. Ezilmi ve
krem kvamnda paketlenerek sata sunulmu boyalardan satn alarak her rengi ayr
kavanozlara aktaralm. Krem hlindeki boyalara bir ay barda kadar su ve bir tatl ka
kadar d ilave edip iyice kartralm. drt gn sonra boyalarmz suda tamamen
zlm olacak ve kullanma hazr hle geleceklerdir.
akl ta hlindeki 100 gr lahor ividine yaklak 100 cc. su ilave ederek bir tam
gn erimesini beklersek elimizde tamamen erimi ve kullanma hazr lahor ividi boyas
olacaktr. Btn bu ilemlerin neticesinde btn renkler ana kavanoz diye tabir ettiimiz
ilk kavanozlara aktarlm olacaktr. altmz mddete hem asli renkler hem de renk
karmlar iin ana kavanozlardaki bu boyalar kullanacaz.
61
61
3. NTE
Kavanozdaki boyalarnz kullanmadan

nce fra yardm ile iyice kartrnz.
Ana kavanozlarmzdan bir miktar boyay ilk ara

kavanozlarmza aldktan ve yukarda izah edildii
ekilde kartrarak deiik renkler rettikten
sonra her rengin iine bir fra koyalm. Fralar
kullanmadan evvel mutlaka bol su ile ykamay
unutmayalm. Her rengin fras ayr olmaldr.
Fralar kullanldktan sonra fazla boya fradan
iyice sklarak tahliye edilmeli ve ak ortamda
braklmaldr. Kullandmz boyalar kimyasal
madde ihtiva etmediinden framz kurusa dahi
sertlemeyecektir. Bu yzden ykayarak boyay
ziyan etmemeliyiz. Tekrar kullanmda fralar
dorudan ayn renkteki kavanozlara koyarak
kullanabiliriz. Artk teknemizin bandayz ve
nmzde bulunan tm renklerin ilk ayarlarn
yapabiliriz.
Teknemizin
stndeki
kd,
tekne materyalinin ziyan olmamas
iin tekne kenarna iyice syrarak
teknemizi aalm. Renklerimizi en
koyu renkten balayarak ayarlamak
ak renklerin ayarlanmasnda kolaylk
salayacaktr. Orta boy biz kavanoza
daldrp kenara syrmadan teknemizin
yzeyine dokunduralm. ayet boyamz
hi almyor, nokta gibi kalyor ve dibe
kyorsa kavanozumuzun iine iki damla d katp kartralm. Bizle
ayn ilemi tekrar ettiimizde boyann
kk bir daire eklinde aldn
Fazla boyalar fradan sklarak alnmas.
greceiz. kier er damla d koyma
ilemini boyamz yzeyde 67 cm apnda alncaya kadar tekrar etmeliyiz. Her renk
yzeyde 67 cm alacak kadar d koyularak ayarlandnda boyalarmzn ilk ayarlar
tamamlanm olacaktr. lk ayar esnasnda dn fazla kamamasna ok dikkat etmeliyiz.
Ebruda ayar iin ilave edilecek btn svlar azar azar eklemeli, bu konuda temkini
hibir zaman elden brakmamalyz. Boyalarn yzeyde almak iin ihtiya duyduklar d
miktar, yzey gerilimlerinin farkl olmasndan dolay kvam artrcnn cinsine gre farkllk
arz eder. Bir cins kvam artrc iin hazrlanm boyalar dier bir cins kvam artrcnn
zerinde haddinden fazla alma yapabilir. Mesela, kitreli suyun zerinde ayarlanm bir
boya yeni nesil kvam artrcnn zerinde kat daha fazla alabilir.
62
62
NTEMZ DEERLENDRELM
A. Aadaki ak ulu sorular cevaplaynz.
1. Ebru yapmaya balamadan nce yapmamz gereken hazrlklar nelerdir?
2. Ebru teknesi metal dnda baka hangi malzemelerden yaplabilir?
3. En sevdiiniz renk nedir ve size artrd duygular nelerdir?
4. Kvam artrclar ile hazrlanan tekne bir mddet sonra neden bozulur?
B. Aadaki boluklar doldurunuz.
1. Okyanus derinliklerinden karlan esmer su yosununa ............... denir?
2. Boyalara d damlatmada kullanlan malzemeye ............... denir?
3. iek sap yeili elde etmek iin ............................................................... yeil yaparz.
4. Bir renk, eer onu evreleyen renk ak renk ise daha koyu, koyu renk ise
................ grnr.
1.amar ividi ve a krmzy kartrarark hangi rengi elde ederiz?
A) Yeil
B) Mor
C) Sar
D) Turuncu
E) Koyu kahverengi
2.Aadakilerden hangisi suyu younlatrmak iin kullanlamaz?

A) Deniz kadayf
B) Kitre
C) Msr unu
D) Boy tohumu
E) Salep
3. Eritilmi kvam artrc teknemize szlerek alnr. Szme ilemi iin aadakilerden hangisi kullanlmaz?
A) Sk dokunmu bez paras
B) Tlbent
C) Elek
D) nce bayan orab
E) Earp
63
63
3. NTE
4. Aadakilerden hangisi gemite ve gnmzde kullanlan ebru boyalarndan

biri deildir?
A) Lahor
B) Kerajin
C) Zrnk
D) Lk E) Gz ta
D Aadaki tanmlar eletiriniz.

A krmz + Lahor ividi
amar ividi + Krmz
Lahor ividi + Sar
Beyaz + Lahor ividi
Beyaz + Siyah
64
64
Mor
Koyu Kahverengi
Ak mavi
Yeil
Gri
4. NTE
EBRU SANATINDA
TEMEL FORMLAR
NTEMZE HAZIRLANALIM
1. Battal ebrunun yapln anlatnz.

2. Gel-git ebrunun yapl hakknda bilgi veriniz.
3. Blblyuvas ebrusunun yapln anlatnz.
4. al ebrunun yapln anlatnz.
5. Tarakl ebru ve eitlerinin yapln anlatnz.
6. Hafif ebru yapmak iin dikkat edilmesi gereken hususlar anlatnz.
65
4. NTE
Ylmaz BAKAR- Tavusi ebr almas
66
66
EBRU SANATINDA TEMEL FORMLAR

1. Battal Ebrunun Yapl
Lgatte cesur, kahraman, ok byk, manalarna gelen battal, ebruculukta btn

formlarn temeli olan ilk ve en nemli formun ad olmutur1. Boyalarn fradan dkld
ekliyle kald bu formda ebrucunun ikinci bir mdahalesi yoktur. Hl byle olunca burada
gzellii belirleyen unsurlar, boyalarn yzeye eit aralk ve byklklerle dmesini
salayacak olan dengeli fra vurular ve renk ahengidir.
renilmesi kolay, ama gzelini yapmak zordur. Hemen btn ebru formlar aslnda
battal ebrunun trevleridir. Battal ebruyu ok iyi bellemeden dier formlara geilmemeli, fra
ve boya ayarlarna hkimiyeti rettii iin de sabr ve azimle zerinde allmaldr.
Ebru boyalar suya renk salmayan, suda erimeyen pigment boyalardr; zamanla dibe
kerler. Bu yzden de fra, serpmek zere her ele alndnda kavanozdaki boya iyice
kartrlmaldr. yi karmam boyalar, yzeye serpildiinde renk tonunda dengesizlikler
oluturarak, ebrumuzu bozacaktr. Pigmentlerin zgl arlklar birbirinden farkldr. ivit
mavi, oksit yeil gibi pigmentlerin zgl arl fazla, oksit sar, a krmz, okra toprak
gibi renklerin ise zgl arlklar daha azdr. Bu sebepten zgl arl fazla olan boyalar
dibe daha hzl kecek, kartrmaya daha fazla ihtiya duyacaktr.
lk ayarlar yaplm boyalarmzn en koyu olann iyice kartrdktan sonra kavanozun
az ksmna framz srerek fazla boyay tahliye etmemiz gerekir. Hatta yeterli miktarda
tahliye olmazsa iki parmamzla da framzn u ksmn skarak fazlaln alabiliriz.
Byk damlalar serpmek istersek framz az, kk damlalar serpmek istersek ok
skmalyz. Framz en ucundan tutup dier elimizin avu iine veya iaret parmamzn
i ksmna frann kla yakn yerini vurarak ve iki elimizi teknenin 15-20 cm stnde
dolatrarak ilk rengimizi fazla olmamak kaydyla yzeye serpelim.
Battal uygulamas
1 EMSEDDN SM, c. I., s, 295.
67
67
4. NTE
Ylmaz
BAKAR-
Battal
almas
lk birka fra darbesinde boya dmeyebilir. Bu noktada acele edilmemelidir. nk

boya, framzn orta ksmnda bulunan boluktan u ksma gelinceye kadar ksa bir sre
geecektir. Bu boluk kl tomarnn ortasnda, gl dalnn denk geldii boluk olup adeta
bir boya haznesi vazifesi grmektedir. lk birka vuruta boya gelmediinde telala vuru
hzmz ve ritmimizi artrrsak o zaman damlalar bir anda byk der, ayet ok hzl
vurursak yzeydeki damlamzn orta ksmlar dibe dhi kebilir.
lk attmz koyu rengin zerine daha ak renkleri srasyla ve ayn tarzda serptikten
sonra yzeyin boyaya doyduunu hissettiimizde boya serpmeyi bitirerek battal ebruyu
tamamlayalm. lk yaplan ebrular genellikle ya ok ak ya da ok youn olmaktadr.
Bunun sebebi yzey doygunluunun hissedilemeyiidir.
Yzeyin boyaya doyduunu anlamak tecrbeye dayansa da bir misalle konuyu
izah etmeye alalm: Teknemizin boya alma kapasitesini bir kavanozun i hacmine
benzetirsek, attmz her damla boyayla bu kavanozu azar azar doldururuz. ayet
kavanozun tamamna yaknn doldurursak renklerimiz canl kar. Kavanozu yarya kadar
doldurursak renkler soluk, kavanozu tarrsak o zaman da boyalar ok youn ve etraflarna
bulam olarak grnr. Kavanozu bir tek renkle doldurabileceimiz gibi dengeli atla
drt, be hatta daha fazla renkle de doldurabiliriz. Yzeye ka renk attmz deil, ne
kadar boya attmz nemlidir.
68
68

Sra iin en heyecan verici yerine, yaplan ebruyu kda almaya gelmitir. Yaplan bir
ebruyu kda almak, akp giden hayattan bir kareyi dondurmaya benzer. Ebruyu kda
almak zuhuratn fotorafn ekmektir. Fotorafn temiz kmas iin titiz davranmal acele
etmemeliyiz.
Kdmz iki diyagonal keden tutarak sol elimizi teknenin sol kenarna sabitliyoruz.
Sa elimizi dik tutuyor, sol elimizin kar kesini suya dokundurmaya baladmzda hi
duraksamadan, kd ileri-geri, aa-yukar oynatmadan, geriye doru esneterek suya
yatryoruz. lk yatrmalarda hava kabarc ya da iz kalabilir. Eliniz birka yatrmadan
sonra alacaktr. Kt, boyaya dedii anda bask ilemi tamamdr. Ancak boyay iyice
emmesi iin ksa bir mddet beklenmesi iyi olur. Kt ince biz yardmyla iki ucundan
tutulup teknenin kenarna syrlarak tekneden karlr. Kd tekneden karmadan evvel
tekne kenarn mutlaka silmeliyiz. Aksi takdirde kenara bulaan boyalar, syrma esnasnda
kdmz kirletebilir. Tekneden karlan ebrular kurutma tezgahnda kurumaya terk
edilir. Eskiden kurutma tezgh iin sk aklm ince talar kullanrlarm. Bu gn ise
malzeme reten firmalar ince gzenekli polyester telden retilen rayl ve ok katl kurutma
tezghlar imal etmektedirler. Bu tezghlar hem kullanl hem de ok sayda ebruyu
kurutmaya imkn salamaktadr.
lk ayardan sonra yaplacak bu ince ayarlarda ok hassas davranlmaldr. Net, parlak
ve arpc ebrular yapabilmenin ilk art olan bu ince ayarlarda kvam artrclarn erimilii
de byk nem arz etmektedir. yle ki, henz erime srecini tamamlamam tekne
materyalinde, erimeyen zerreler yzeyde engebeler olutururlar. Engebeli yzeyde ise
boyalar rahat alamaz ve ptrl gibi grnrler. Su ve d ayarlaryla ne kadar uralrsa
uralsn, byle bir yzeyde net ve przsz ebru yapmann imkn yoktur. Bundan tr
tekne materyalinin tam erimi olmasna dikkat etmeliyiz.
ayet kitre ile alacaksak kitreyi slattktan en az drt-be gn sonra (oda scaklnda)
net ebrular yapabiliriz. Bu sre kitrenin kalitesine ve topland yreye gre farkllklar
gsterebilir. Kerajin (deniz kadayf) yahut dier kvam artrclarda ise bu sre iki saate
kadar debilmektedir. Kitrenin en iyi ebru yapt zaman dilimi bozulmaya balamadan
hemen nceki vakittir. Kitrenin en iyi zamann yakalayabilmek iin bir tekneyi ap kitreyi
bozulmadan sonuna kadar kullanmalyz. Teknenin eref saatini yakalamak iin srekli
banda olmak, her gn ebru yapmak gerekir. Dier iki kvam artrc toz olduklarndan kitreye
nispetle ok hzl erimekte ve ilk gnden itibaren gayet net ebrular yaplabilmektedir. Kvam
artrc olarak kullanlan btn malzemelerin birbirlerine gre stnlk ve noksanlklar vardr.
Btn kvam artrclarla uzun sreli alanlar bu zellikleri daha iyi anlayacaklardr.
PAYLAALIM
Yaptmz bu ilk ebruda: Akan ve kenarlara bulaan, aralarda skp kopma olan ve almayan renklere d,
kurumu toprak gibi atlayan renklere de su ilave ederiz.
69
69
4. NTE
NOT EDELM
Bu sanata yeni balayan arkadalara tavsiyemiz ilk olarak kitreyle almay renmeleri olacaktr. Kitreyi ayarlayarak gzel ebrular yapmaya muvaffak olanlar, dier btn
kvam artrclarla ok rahat alabileceklerdir.
Ebruda btn bu ayarlar gz karardr.

Ebrucu ayar yapa yapa miktarlar tespit
eder. lk ayarlarn zorluundan olsa gerek
eski ustalar ilk on-onbe ebruya kma
ebru derlermi. Ebrucu ustalatka
kma ebrularnn says da azalr.
Battal ebruda renkler atldklar sraya gre ayarlanrlar. lk renk atlnca yzeydeki
gerilim artacaktr. kinci rengin, gerilimi normalden fazla olan bu yzeyde alabilmesi
iin ilk renkten daha kuvvetli olmas gerekir. Srasyla nc ve daha fazla renklerin
birbirlerinden daha kuvvetli olmalar iin yeterli miktarda d ilave edilmelidir. Mesela, ilk
kat rengi olan kahverengi boyay nc katta kullanmak istediimizde, yzeyde dier
boyalar iterek kendine yer aabilmesi iin d miktarn ilk kat ayarna gre daha fazla
tutmalyz. Ancak altta kalan boyalarn da kuvvetlerinin az olmamas, kendi stne gelen
boyadan dolay skp kopmamas ve akmamas gerekir. Tekrar ifade etmeliyiz ki battal
ebruda boyalar atldklar sraya gre ayarlanrlar. Ayn rengi farkl katlarda kullanacaksak
o renk iin her kata ayr kavanozlarda ayr ayar yapmalyz.
Ebruda her ey dengede olmaldr. Tekne younluu, boyalarn d ayarlar, yzey
doygunluu, scaklk, nem ve daha sayamadmz pek ok unsur dengeye geldiinde
gzel ebru yaplabilir. Eski ustalar Usta olan teknedir. derler. Tekne, lisan hliyle ne
istediini erbabna fsldar. Usta olan tekne, ebru yapan da usta eder. Bu cmleyi yle
anlarsak daha isabetli olur: Usta yapan, teknedir.
zbekler Dergh eyhi Edhem Efendi merhum her ne kadar; Ebru sihir gibidir. Bazen
tutar bazen tutmaz. dese de nihayetinde ebru, fizik, kimya gibi mspet ilimlerin kaideleriyle
zuhur eden bir sanat daldr. Gerekli sebepler bir araya gelince her zaman ayn sonucu
doururlar. nemli olan probleme doru tehisi koyabilmektir.
Hareketsiz, fradan dkld gibi kalan btn ebrular battaldr. Ancak zaman
iinde sevilen battal tarzlar olmutur. Tarz- Kadim, neftli, somaki, Edhem Efendi battal,
Dzgnman battal en ok bilinen ve uygulanan battal cinsleridir.
70
70

1.1. Tarz- Kadim Battal Ebrunun Yapl
Tarz- Kadim, ilk renkten balayarak ok sayda rengin ince ince kalburdan elenmi gibi
serpilmesiyle oluur.
Ylmaz BAKAR- Tarz- Kadim ebr almas
1.2. Neftli Battal Ebrunun Yapl

ine konulduu boyaya yzeyde orantl ince boluklar aarak kaynarm hissi
uyandran bir efekt veren terebentinli battallara ise neftli veya terebentinli battal denilir.
Eskiden Eriboz Adasndan getirilen am terebentini kullanlrm. Gnmzde zellikle
resim tekniinde kullanlmak iin retilen terebentinlerin bazlar ebruda da ok iyi netice
vermektedir. Eskiler terebentinin yannda portakal kabuu suyu, incir st, marsama suyu
(nane gibi kokulu yapraklar olan bir bitki), soan suyu, gibi yzey aktif svlar da ayn
maksatla kullanmlardr.
Somaki Battal Ebrunun Yapl
Ihlamur Kasr mermer duvar
Somaki battal, isminden de anlalaca gibi ekil

itibariyle somaki mermerini andran bir ebru eididir.
Koyu rengin mermer renklerine yakn renk tonlaryla
sktrlarak mermer damar grnts elde edilmesiyle
oluur. Mermer rengini andran boya, su ve d miktarlar
birbirinden iki- farkl tonda ayarlanarak derinlik
salamas iin koyudan aa doru yzeye atlmaldr.
71
71
4. NTE
Edhem Efendi Battal Ebrunun Yapl
Byk ebru ustas hezrfen Edhem Efendi tarafndan ok tercih edilen bir battal
tarz daha sonralar kendi adyla anlr olmutur. Aada bir rneini grdmz
bu battal tarznda zrnk, glbahar veya lk rengi atldktan sonra-bazen araya yeilin
tonlar da atlr-en ste mutlaka terebentinli lahor ividi atlmtr. Edhem Efendinin
battatlar zrnk renginden ve terebentinli lahorundan kolayca anlalabilmektedir.
Ylmaz BAKAR-Edhem Efendi battal uygulamas
72
72
1.3. Mustafa Dzgnman Battal Ebrusunun Yapl
Mustafa Dzgnman merhumun kendi tarz olan youn renkli ve ince serpmeli
battal tarzna Dzgnman battal denmektedir. Vefatndan sonra talebeleri ve onlarn
talebeleri tarafndan devaml uygulanarak yaatlan bu battal tr ok sevilmi ve
benimsenmitir. Altta hareketlendirilmi bir siyah renk, onun stne fazla olmamak
kaydyla bazen bir ara renk, zerine btn ebruya hkim olacak byk damlal esas
renk ve en stne de ounlukla terebentinli ince bir serpme. te Dzgnman
Ebrusunun atl sras genelde byledir.
Ylmaz BAKAR- Mustafa Dzgnman battal ebru almas
73
73
4. NTE
Serpmeli battal uygulamas
1.4. Serpmeli Battal Ebrunun Yapl
Buraya kadar anlatlan tm ebru eitlerinin zerine serpme yaplabilir. Serpme ilemi
iin neftli boyalar veya amlca topra gibi ak renkli boyalar tercih edilir. Fraya alnan
boya, elle ok iyi bir ekilde kavanoza sklr ve boya yksekten sert darbelerle serpilir.
Bu ekilde yaplarak elde edilen ebrulara serpmeli battal ebrusu denir. Serpme ayrca
gel-git, al gibi geleneksel ebru eitlerine de uygulanabilir. Bu durumda serpmeli gel-git,
serpmeli al gibi isimler alr.
Btn ebru desenlerinin anas olan battal ebrunun ok iyi renilmesi gerektiini bir kez
daha vurgulayarak ebru yapmann anlatma ve okumayla hakkyla renilemeyeceini,
edeple, bir ustann rahle-i tedrisinden gemekle ve mr boyu srecek bir feyz akyla
ebrunun hakikatlerine mazhar olunabilecei hakikatini hatrlatalm.
74
74
Ylmaz BAKAR- Serpmeli battal ebru almas
75
75
4. NTE
Gel-git ebru uygulamas
2. Gel-Git Ebrunun Yapl
Battal ebrunun bizle hareketlendirilmesiyle oluan formlarn ilki olup adndan da

anlalaca gibi bizle yzeyde gelip gidilerek, zikzak hareketlerle ekil verilmesinden oluur.
Hareketlendirilecek battalda damlalarn orta boy, 23 cm apnda dmesi, en altta
koyu bir renk atlmas ve kontrast renkler tercih edilmesi gerekir. Zira damlalar, ok byk
derse hareket tam olarak hissedilemeyecei gibi ok kk dtnde de harekete
katlmayarak ahengi bozarlar. lk renk olarak siyah, kahverengi, lahor gibi koyu renkler,
dier renkleri konturlayacandan hareketi tebarz ettirirler. Koyu rengin zerine atlacak
renkler kontrast renklerden seilirse sonu ok daha arpc olacaktr.
Yukarda belirttiimiz hususlara riayet ederek atlm bir battal ebruyu kalnca bir bizle bir
kenarndan balayarak yakn apraz izgiler izerek kar kenara kadar izelim. ayet ksa
kenardan balayarak izmisek, uzun kenardan ayn zikzak hareketi tamamlamalyz. izgilerin
yaknln biz kalnlna gre ayarlamal, izgilerin i ie gememesine dikkat etmeliyiz. Gelgit ebrular dikine olabilecei verevine de yaplabilir. Hareketli ebrularda formun tam oluabilmesi
iin mutlaka yaplan izme ileminden sonra, doksan derece oluturacak ekilde ikinci izme
ileminin yaplmas gerekir.
76
76
Ylmaz BAKAR- Gel-git ebr almas
77
77
4. NTE
Blbl yuvas uygulamas
3. Blblyuvas Ebrusunun Yapl

Battal ebrunun iten da doru yan yana helezonik daireler izilerek yaplan ebru
eklidir. Kadim bir form olup eski zamanlarda ska yaplm ve sevilmitir. Dairelerin
aplar istenilen byklkte yaplabilir. Blblyuvas ebru battal, gelgit veya tarakl ebru
zerine uygulanabilir. Blblyuvalar bizle tek tek yaplabilecei gibi, geni aralkl
kaln ulu bir tarak ile hatta teknenin tamamn kaplayacak zel bir tarakla bir defada
da yaplabilir. Taran di aralklar istenen blblyuvas deseni byklnde ve en az
yar ap kadar tekne boyundan kk olmaldr ki rahata dndrebilelim. Blblyuvas
ebruda damla byklkleri ok iyi ayarlanmaldr. ok ince atldnda helezonlarn i
ksmnda kalan ve harekete katlmayan boyalar ahengi bozmaktadr. Haddinden fazla
byk damlalarla yaplm blblyuvas ebrusunda ise biz hareketleri hissedilmemektedir.
Bu sebepten damlalarn orta boy dmesine ve kaln bizle yaplmasna dikkat edilmelidir.
Tm hareketli ebru desenlerinde olduu gibi dier renkleri konturlayacandan ilk olarak
atlacak renk koyu renklerden seilmelidir.
78
78
Ylmaz BAKAR- Blbl yuvas
79
79
4. NTE
al ebru uygulamas
4. al Ebrunun Yapl
Enine, boyuna yahut verevine yaplm gel-git ebrunun, geni aralklarla ve son yaplan gel-git
ynnn tersi istikametinde, dzms iki- S izerek dengeli bir biimde hareketin datlmasyla
oluan ebru tarzna al ebrusu denilmektedir. al isminin bu ebru tarzna verili hikyesini hocamz
Hikmet Bey yle anlatmt. Rahmetli Mustafa Dzgnman bir gn atlyesinde alrken rastgele
hareketlendirdii bir ebru yapt esnada ei yanna gelmi: Bu ebruya bir isim bulalm. u ebruya
bakp bir isim syleyebilir misin? dediinde ei; Bu ebrunun ad al olsun. demi ve bylece o
zamandan beri bu ebrunun ad al ebrusu olarak anla gelmitir.
al ebrusunun zerine fazla youn olmamak kaydyla ok kk damlal bir serpme atlrsa
ebru ayr bir gzellie brnr. Bu serpmeler aln zerine atld gibi, gel-git ebrusuna da
atlabilir. Serpme rengi ak renklerden seilmeli, ok koyu renkler kullanlmamaldr. nk
koyu renkler ste atldnda leke gibi grnmekte ve gze ho gelmemektedir. stenirse
serpme boyasnn iine birka damla terebentin konularak terebentinli serpme de atlabilir.
Serpme damlalarnn ok kk dmesi iin frann sklmas hatta bir beze silinmesi
suretiyle fazla boyadan arndrlmas gerekir. Bu ilemi kolaylatrmaya yardmc olmak
maksadyla, serpme iin normalden ksa ve az kll fralarda balanabilir. Serpme boyas
tekneye normalden daha yksekten atlrsa, damlalarn d as genileyeceinden
birka vuruta teknenin tamamna boya serpilmi olur.
80
80
Ylmaz BAKAR- al ebru almas
81
81
4. NTE
Tarakl ebru uygulamas
5. Tarakl Ebrunun Yapl
Dikine yaplm gel-git ebrusunun ince talara tutturulmu ineler yardmyla son
yaplan gel-gitin aksi ynnde izilmesiyle ok farkl bir efekt ortaya kmaktadr. Tarakl
ebrularda renkler ince aralklarla izilecei iin boya ayarlarnn hassas yaplmas icab eder.
Aksi takdirde boyalarda kopmalar olur; tarakl formdan istediimiz gzellii alamayz. Tarak
ekline ve eki hareketlerine gre farkl desenler retilebilir. 3-4 mmden 8-10 mmye
kadar eit aralklarla hazrlanan taraklar dz olarak kullanlabilirler. Dz tarakl ebrulara ince
bizle aksi ynde Sler izilerek hareket kazandrlabilir. neler ikier, er, drderli gruplar
hlinde ve gruplarn aralar da muayyen aralkta olursa farkl ekiller kabilir.
Tarakl ebru, ebruculuk XVII. asrda Batya gittiinden bugne kadar oralarda ok
sevilen bir form olmutur. zerinde imal-i fikir ederek ok deiik taraklar retmilerdir.
Bunlarn banda midye kabuu tarak gelir. 3 cm eninde bir tahtaya ift sra hlinde,
ilk srann 6 cm aralkla, kar srada yer alan inelerin ise ilk srann tam ortasna denk
gelecek ekilde yine 6 cm aralkla aklmasyla oluur. Tahtann eni ine aralnn yars
kadar olmaldr. neler hangi aralkta akldysa tahtann boyu teknenin eninden bu
araln yars kadar yani 3 cm ksa tutulur. Verilen ller rnek olup ine aralklar daha
geni veya dar yaplabilir ama forml hep ayndr. Tara ekeceimiz yne dik yaplm
bir gel-git veya midye kabuu tara ekeceimiz ynde yaplm ince dz tarakl ebrunun
zerinden midye kabuu tara apraz hareketlerle geirdiimizde, midye kabuunu
andrr ekiller olutuunu grlr.
Bu konu zerinde allarak ok deiik tarak ekilleri retilebilir. Yeter ki taraktaki
inelerin yzeydeki boyalarda nasl bir iz brakacan bilelim.
82
82
Ylmaz BAKAR- Tarakl ebru almas
83
83
4. NTE
Ylmaz BAKARKumlu-klkl
gbek ebru almas
NOT EDELM
Kumlu-Klkl Ebrunun Yapl
Daha ok hat levhalarnn etraflarnda i pervaz olarak kullanlan bir ebru cinsidir. Su miktar az olan boyalarn, koyu kvaml bir teknede bir damlalk yardmyla yzeye srekli damlatlmasyla ve uzun sre bekletilmesiyle
oluurlar. Koyu kvaml teknede yzey gerilimi ok fazladr. Yzeydeki bu yksek gerilimde skan suyu az boya,
bir mddet getiinde atlayacak ve kumlu ebruyu meydana getirecektir. Bekleme sresi artrlrsa atlaklar kk
vler halini alrlar. Bu ebru cinsine de klkl ebru denir. Bekleme esnasnda zerine bir cam kapatlrsa yzeye
yabanc maddelerin dmesi engellenmi olur.
Lahor ividi dier boyalara nazaran daha fazla atlamaya meyyaldir. Lahor ya da iinde lahor bulunan renkler
tercih edilirse neticeye daha sratli ulalabilir.
Eski ustalar kumlu klkl ebru yapmann kirlenmi teknede daha rahat olduunu sylerler. Bunun nedeni uzun
sre allan teknede, tekne materyaline karan boyalarn zamanla yzeye karak yzeydeki gerilimi artrmalardr. Necmeddin Hoca ise kumlu ebru yapmnda kalkan bal d kullanm ve ok iyi netice almtr. Lakin kalkan
bal dnn kokusuna tahamml edebilmek ok zordur.
84
84

6. Hafif Ebrunun Yapl
Ebru sanatnda eitli temel ebru formlarn daha hafif yapabilmek iin
kullanacamz boyamzn su ve d oran fazla olmaldr. Bu ekilde yaptlan
ebrular kada alndnda renkler daha ak olacaktr.
Hafif ebru genellikle zerine yaz yazmak amac ile hsn- hat sanatlar
tarafndan kullanlr. Ayn zamanda gnmzde hatib ebru eidinin ve iekli ebru
formlarnnda bu motiflerin kendilerini daha net gstermesi amacyla zeminde hafif
ebru kullanlr.
Ylmaz BAKAR-Mozaik Hafif ebru almas
85
85
4. NTE
Ylmaz BAKAR- Kumlu-klkl ebru almas
86
86
NTEMZ DEERLENDRELM
1. Ebru sanatnn temelini hangi unsurlar oluturur?
2. Battal, ebru sanatnn ilk merhalesidir. szn aklaynz?
3. Ebru frasn kullanmak disiplin gerektirir mi?
4. Ebru sanatndaki temel formlar saynz?
1. Battal ebrunun iten da doru yan yana helezonik daireler izilerek yaplan ebru
ekline.........................................denir?
2. Framzdan den damlalarn bykln, ............................................ belirler?
3. Lgatte cesur, kahraman, ok byk, manalarna gelen .................., ebruculukta
btn formlarn temeli olan ilk ve en nemli formun ad olmutur.
4. Edhem Efendinin battallar ..............................ve................................... kolayca
anlalabilmektedir.
1.Eski ebru sanatlar terebentinin yannda hangi malzemeyi kullanmazlard?
A) Portakal kabuu suyu
B) ncir st
C) Marsama suyu
D) Patates
E) Soan suyu
87
87
4. NTE
2.Aadakilerden hangisi gelenekli ebru formlarndan biri deildir?

A) Battal ebru
B) Gel-git ebru
C) Tal ebru
D) Blblyuvas
E) Tarakl ebru
3. Necmeddin Okyay kumlu ebru yapmak iin aadaki malzemelerden hangisini
kullanmtr?
A) Kaz d
B) Sr d
C) Kalkan bal d
D) Horoz d
E) Earp
88
88
5. NTE
EBRU SANATINDA
HATB FORMLARI
NTEMZE HAZIRLANALIM
1. Hatib ebru iin zemin ebrusu nasl olmaldr?

2. Hatib ebrusu iin boya ayarlar nasl olmaldr, reniniz.
3. En ok bilinen hatib ebru eitlerini saynz.
89
5. NTE
1. Hatib Ebru in Zemin Ebru Yapm
Hatib ebrusu ismini nereden alr?
Ayasofya-i Kebir Camii hatiblerinden Mehmed Efendinin (. 1773) slah ettii ve kendi adyla
anlan ebru tarzna hatib ebrusu denir. Bu tarzda hafif zemin ebrusu zerine biz yardmyla tm
yzeye eit aralklarla i ie konulan boyalara hareket verilerek motifler elde edilmektedir.
Hatib ebrusu yaplrken zemin renklerinin ak, desen renklerinin de youn
ayarlanmasna dikkat edilmelidir. Bir rengin akln veya koyuluunu boyann iindeki
su miktar belirler. Suyu fazla boyalar ak, az boyalar ise koyudur.
2. Hatib Ebrusu in Boya Ayarlarnn Yaplmas

Hatib ebrusunda zemin nasl olmaldr? Belirtiniz.
PAYLAALIM
Merhum Dzgnman tek renkli, farkl tonlu zemin ebrularnda en ste ayn renkten ince, terebentinli serpme
atarak zemin ebrusunu eitlendirmi, ok beenildiinden kendinden sonra da kullanlmaya devam edilmitir.
Zemin ebrusunda att bu son kat serpme iin; Terebentinli serpme hanmlarn dar kmadan nce yaptklar
makyaja benzer. dermi.
Merhum Dzgnman terebentinli serpme ebrular makyajl hanmlara neden benzetmitir? Paylaalm
Hatib ve iekli formlar desenli

formlardr. Bu formlarda desenin altnda
kalacak zemin ebrular buraya kadar
rendiimiz boya ayarlaryla yaplrsa
ok koyu olurlar. Bu sebepten hafif
zeminler, boyalara normalden daha fazla
su ve d ilavesiyle elde edilirler. Birbirine
yakn tonlar kullanlabilir. Ancak zemin
ebrusu ayn rengin su ve d miktarlar
farkl iki tonu, koyudan aa doru
atlarak oluturulursa ok daha derinlii
olan ve stteki desenleri belirginletiren
bir zemine ulalm olur.
3. Hatib Ebru eitlerinin Yapm

Zemin ebrusunun zerine, eit aralklarla teknenin tamamna dalm, i ie renkli
damlalar koyulur. nce bizle bu damlalar iten da ya da dtan ie doru izildiinde
farkl desenlerin olutuu grlecektir. Biz kalnlna gre desenlerin ekilleri de farkllk
gsterirler. Hayal gcne bal olarak ok farkl hatib ebrular yaplabilir. Eskiden beri
yaplan baz hatib ekilleri unlardr: Yrek, arkfelek, tarakl yrek, yldz.
Hatib ebruda i ie koyulan -drt desen
rengi
seilirken ilk rengin deseninin zeminden
Desen boyalarnn ayar, zemine atlan boya
ayrlmas iin zemin renginin kontrast olmasna
miktaryla alakaldr.
dikkat edilmelidir. Desen boyalarn zemin
attktan sonra aynen battal ebrudaki gibi orta boy bizle tek tek damlatarak ve her boyann
dle ortalama 3-4 cm apnda almasn salayarak ayar yapmal, ilk denemelerde akan
boya varsa d ilave ederek ayar hassaslatrmalyz. Battal ebrudaki yzey doygunluu
kurallar burada da aynen geerli olup yzeyin desen yaplacak boyalarla beraber doyma
noktasna ulaaca unutulmadan zeminin buna gre atlmas gerekir. Aksi takdirde desen
boyalarmzda akmalar meydana gelebilir.
NOT EDELM
90
90
5. NTE
NTEMZ DEERLENDRELM
1. Hatib ebrusunda neden hafif zemin kullanlr?
2. Hatib ebrusunun tanmn yapnz.
3. Hatib ebrusunda desen renkleri iin boyalarn kvam nasl olmaldr?
4. Hatib ebrusunda boyalarn d oran nasl olmaldr?
1. Ayasofya-i Kebir Camii hatiblerinden Mehmed Efendinin (. 1773) slah ettii ve kendi
adyla anlan ebru tarzna ..................................... denir.
2. Bir rengin akln veya koyuluunu boyann iindeki ...............................belirler.?
3. Hatib ve iekli formlar ...................... formlardr.
4. Zemin ebrusunun zerine, eit aralklarla teknenin tamamna dalm, ..................
..................... koyulur.
1.Aadakilerden hangisi hatib eitlerinden biri deildir?
A) Pervane
B) Yrek
C) Yldz
D) Tarakl yrek
E) arkfelek
2.Hatib ebrusu iin aadakilerden hangisi yanltr?

A) Zemin ebrusu hafif olmaldr.
B) Tekne biraz sulu hazrlanmaldr.
C) Boyalarn d oranlar desenlerde ayran kvamnda olmaldr.
D) Zeminde battal gelii gzel atlabilir.
E) arkfelek bir hatib formu eididir.
3. Aadakilerden hangisi dorudur?
A) Desen boyalarnn ayar, zemine atlan boya miktaryla alakaldr.
B) Zeminde kullanlan boyalar koyu renkte olmaldr.
C) Teknenin kvam biraz daha youn olmaldr.
D) Bilinen hatib formlarnn dnda bir ok hatib formu vardr.
E) Hatib formlar oluturulurken biz kullanlmaz.
96
96
6. NTE
EBRU SANATINDA
EKL FORMLAR
NECMEDDN EBRULARI
NTEMZE HAZIRLANALIM
1. Geleneksel ebru sanatmzda iek formlarn saynz.

2. iekli ebrularn dier adn syleyiniz.
3. iekli ebrularda zgn yorumlar hakknda bilgi veriniz.
97
6. NTE
Ylmaz BAKAR- Lale almas

98
EBRU SANATINDA EKL FORMLARI

1. Geleneksel Ebru Sanatmzda iek Formlar (Necmeddin Ebrular)
iekli ebru formlar neden Necmeddin ebrular olarak anlmtr?
Ebru sanatnda iekler bu sanatn

imknlar dhilinde yaplr. Ebrucu
ressam deildir. O, iekleri teknesine
sluplatrarak yanstr. Tm desenler
suyun zerinde yapldndan tuval
zerinde alr gibi saatlerce boyayla
uramaz. Urama sresi uzadka
boyalarda atlamalar ve yzeyde boluklar
oluacaktr. Ebrucu iekleri seri olarak
forma sokup kda almaya mecburdur.
Dolaysyla ebru tekniiyle resmedilmi
iekler bu bak asyla deerlendirilmeli,
resim sanatyla kyas edilmemelidir.
NOT EDELM
Ebruda iek resmetmenin kural udur:

Yzeydeki damlay farkl kalnlklardaki bizler yardmyla yle forma sokacaksnz ki, damlann ald son
ekil, yaprak ya da iei oluturacak. Burada nemli
olan ine hareketlerini iyi kavramaktr. Damlalarla resim yaparken bz hareketlerinin karlkl yapldn
unutmamalyz. iek yapmlar ustann eline baklarak
renilir. Bazen sz ve hareketsiz resimler kfi gelmemektedir. Bu yzden ilk art, ncelikle bir hocadan bu
ii renmektir.
Tarih sre iinde hatib ebrusunun tekmlnden sonra iek araylar da hz

kazanmtr. O dnemlerde ancak kr ieklerine benzer ebrular yaplm; hatta ok iyi
rnekler de verilmitir. Ancak ebruda iek ekillerinin olgunlamaya balamas Necmeddin
Okyay stadmzla beraberdir. Tahminen 1918 ylndan itibaren merhum hocamz iekli
ebrular slah ederek lale, karanfil, hercai meneke, gelincik, gonca gl, kasmpat, smbl
gibi iek cinslerini resmetmeye muvaffak olmutur. Talebesi Mustafa Dzgnman da bu
formalar gelitirmi ve bunlara papatyay ilave etmitir1.
Kltr ve sanata dair hibir hadise birden bire ortaya kmaz. Uzun asrlara dayanan
tecrbeler neticesinde geliir ve olgunlar. iekli ebrularn geliim sreci de bundan
farkl deildir. Necmeddin Hoca merhuma kadar ok denenmi olmasna ramen bu
formlar gelitirmek ona nasip olmutur. Bu sebepten de gelenekli Trk ebrusunda iekli
ebrular Necmeddin Ebrusu adyla anlrlar.
NOT EDELM
Uur Derman Beyefendi, Necmeddin ebrularna bu ismin nasl verildiini 1977

ylnda nerettii Trk Sanatnda Ebru adl eserinde yle anlatmaktadr:
iekli ebrular, Necmeddin Okyayn talebesinden olan Ord. Prof. Dr. Sheyl
nverin teklifi zerine, o zamandan beri sanat tarihimizde Necmeddin Ebrusu ismiyle anlmaktadr. Necmeddin Efendinin skdar Yeni Camii imam ve hatibi olmas
mnasebetiyle, Hatib ebrusuna kar, bu buluun da mam Ebrusu adyla anlmas
Reislhatttn Hac Kmil Akdik (. 1941) tarafndan teklif edilmise de Necmeddin
Ebrusu denilmesi daha uygun bulunmutur.

Derman, 1977,b. s 19.
Necmeddin OKYAY - Smbl almas
1 DERMAN 1977 s. 19
99
6. NTE
NOT EDELM
iekte renk ve ayarlan: Lahor ividinin iine sap yeiline dnene kadar oksit sar koyarak, ya da
oksit yeilin iine ok az lahor ividi koyarak sap yeilini elde edebiliriz. Krmz iin kadmiyum krmzya ok az a
krmz, sar iin de parlak sarya bir-iki damla a krmz kartrmalyz. Mor, hazr alnabilecei gibi, ivit maviye
kadmiyum krmz katlarak da yaplabilir. Siyah ve beyaz renkler aynen kullanlr, dier renklerin daha ak tonlar
ise beyaz ilavesiyle gerekleir.
iek yapm iin sap yeili ve iek renklerinin ayarlanmas gerekmektedir. Hatib ebru bahsinde de akland gibi sap ve iek renkleri, zemin ebrsunun stnde ayarlanrlar. 34 cm apnda alana kadar d koyulup
ayarlanan renklerle ilk ebru yaplr, ayet akan boya varsa kda alndnda akmayana kadar d ilavesine devam
edilir. Her daim olduu zere d, boyaya ikier-er damlalar halinde ve ok dikkatli konulmaldr.
iek renkleri frayla serpilmedii, bizle yzeye damla damla brakldndan, battalda kullanld gibi ok miktarda kullanlmazlar. Bununla beraber iek renklerinin ok tonu olmas sebebiyle kullanm kolayl asndan kk
kavanozlar kullanabilir, kk kavanoza uygun, ince gl dallarna kck kartrma fralar da balayabiliriz.
DEERLENDRELM
slam tasavvufunda lale Allah remzeder. Tasavvuf geleneinde nsan- Kmil Arap harfleri arasn da Elif harfi
ile remzedilir. Botanik leminde de, tek dall bir iek olmas, gvde ksmnn dimdik olmas, soannn dallanmayp
tek bir sap ve bir iek vermesinden tr lale iei ile Elif harfi arasnda bir iliki kurulabilir. Arap harfleriyle lalenin
yazlm ile Allah kelimesinin yazlm ile ayn harflerle yaplr: 1 Elif, 2 lm, 1 he. Elif harfinin ebced deeri 1; lm
harfinin 30; he harfinin ise 5tir. Buna gre, Lale ile Allah kelimelerinin ebced hesabyla say deeri 66 eder. Bu
sebepten, slam tasavvufunda, lalenin, Allah ve onun birliini ve gzelliini simgeledii dnlmtr. Lale, Arap
tersten okunursa ortaya Hilal yani Ay
kelimesi kar.
harfleri ile yazldnda
Dolaysyla burada kalb sanat yaplmaktadr. Kalb sanat, bir szcn harflerinin yerlerini deitirerek yaplan
cinastr. Ancak, bu yolda ortaya kan yeni szcn anlaml olmas gerekir.
Kalb sanat iki ayr ekilde yaplr. Bunlardan ilki, bir kelime tersten okunduu zaman yine anlaml bir kelimenin
kmasdr ki buna kalb-i kl denir.
Lale:
Hilal :
kincisi ise bir kelimenin harflerinin dzenli olarak deimedii sanattr ki buna da kalb-i baz denir:
Allah :
Lale:
Yukardaki metinde Ebru sanatndaki yerini, lale ve tasavvufun birbiriyle ilgisini deerlendiriniz.
Ersoy ELF. Lale zerine Notlar. Anadolu Aydnlanma Vakf, 2009.
100

1.1 Lle Ebru Yapm
iekli ebru formlarn renmeye ilk olarak neden lale ile balanlr?
Gelenekli Trk ebrusunda sluplatrlaTARTIALIM rak resmedilebilen ilk iek laledir. Osmanl
tarihinde bir devre adn vermi bu nadide iEbru sanatnda lalenin
ek, zamanmzda o kadar iyi resmedilmekAllah lafz olarak sembolitedir ki, adeta Trk ebru sanatnn sembol
ze edilme sebebini ve Halk
arasnda yaygn bir ekilde
hline gelmitir. Gerek Osmanl toplumunda
kullanlan ii 66 ya balagerekse bat toplumlarnda o kadar ok semak deyiini Tartnz.
vilmitir ki, Batda tulipominia (lale lgnl) ad verilen bir dnemin nedeni olmutur.
lker SELMLER
Osmanl sanatnda en erken grlen iekLale almas
lerdendir. Lale cinslerinin eitlilii sanata da
yansmtr. Bunun neticesinde zaman iinde ssleme sanatlarnda llenin ekli de deimitir. XVI. asrda yumurtaya benzer bir ekildeyken XVIII. asrda ise tamamen uzun
bir ekil almtr. XIX. asrda ise sanat sahnesinden ekilerek yerini rokoko gllerine brakmtr.
Ebruda lalenin yapl yledir: Zemin ebrusu yaplm bir teknede yapraklara
denk gelmesini istediimiz yere st ste orta boy iki damla konur. Damlalar tek seferde
istenilen bykle ulamazsa i ie birka defa boya braklarak damla bytlebilir.
Kk bizle kk, byk bizle byk damlalar elde edebiliriz. dn yzeyde damlalar
arasnda grnmeyen bir snr oluturarak birbirinin iine gemesini nlediini daha
nce zikretmitik. Bu sebepten byk bir damla iin ince bizi kullanrsak her defasnda
damlatlan boyalarn arasnda oluacak snr boluklar damlamzn damarl grnmesini
salayacaktr. stteki damlamzn ortasndan kaln bizle ileriye doru bir sap karrz.
ayet ince olursa ayn ilemi bir kere daha yaparak kalnlatrabiliriz. Sapn her iki
yanndan, dardan ieri, sapa yakn olarak merkeze doru ve oradan da alttaki damlann
ortasndan aaya kadar izeriz. Ortasndan kalnca izgi geen st ste iki kalp gibi
duran yapraklarn u ksmlarn ince bizle dar doru kvrdmzda yapraklarmz
oluacaktr. Bizi tekneye her dokundurup kardmzda mutlaka kt peeteyle iyice
kurulamalyz. Bzda kalacak slaklk yzeyde istenmeyen boluklar oluturabilir.
Sapn ucunun birka milimetre yukarsna iek renklerimiz oluturacak damlalar
i ie koyarz. Tam ortasndan dtan ie doru damlann ortasna kadar kaln bizle
izdiimizde kalp eklini alan damlamzn ularn iten da ve ileri doru izdiimizde
lalemiz ortaya kacaktr. Yaprak says istee bal olarak deiebilir.
Yeri gelmiken hareli ieklerin nasl yapldn da anlatalm. ki rengin yzeyde birbirinin
iine girmi gibi harelendirilmesiyle oluan ieklere hareli iekler denmektedir. ki ayr
renge batrlm iki biz, birbirine dedirilerek yzeye dokundurulduunda harelenme
oluur. arpc harelenmeler elde edilmek isteniyorsa kontrast renkler seilmelidir.
101
6. NTE
mer Faruk Dere- Lale almas

102
Lale uygulama Safhalar

103
6. NTE
1.2. Karanfil Ebru Yapm
ini, ta ileme ve kumalarda XVI.
asrdan balayarak ok sk grlen
bu iee kitap sanatlarnda ok fazla
rastlanmamaktadr. Ebruda ise laleden
sonra en ok yaplan ikinci iektir.
Ebruda resmedilii tecrbeye
dayanan bu iein en kolay
yaplabilecek ekli yledir: Alt
alta koyduumuz damlann en
sttekinin ortasndan yukar doru
bir sap kalm. Sapn iki yanndan
paralel ve dtan ie doru girerek
en alta kadar ektiimizde dal ve
yapraklarn olutuunu grrz.
Yapraklarn ularn ince bizle
sivrilterek
yapraklarn
yapmn
bitirelim. Sap ve yaprak yapmak
zere
koyduumuz
damlalarn
lalede koyduumuz damlalardan
biraz daha kk olmasna dikkat
edelim. Karanfilin iek renklerini
yatay bir biimde yan yana damlalar
hlinde daln ucuna koyduktan sonra
dalla iek renklerinin birletii yere
karanfilin ta yapraklarn yapmak
iin kk bir damla yeil boya
brakalm. nce tel bizimizle iek
iin koyduumuz damlalarn d
snrlarn nce da sonra ie doru
kk tel hareketleriyle buruturup
karanfili yapalm. Daha sonra da nce
iekten ta yapran iine, sonrada
ta yapraktan da doru ince biz
yardmyla girip ta yapraklarmz da
resmettikten sonra kda alalm.
Ylmaz BAKAR- Karanfil almas
104
Karanfil uygulama Safhalar

105
6. NTE
mer Faruk Dere- Karanfil almas

106

1.3. Papatya Ebru Yapm
iekli ebru formlarnda papatyay ebru sanatna kazandran sanat kimdir?
Sar ve beyaz renklerde ve 10 ile 50 cm arasnda boylar bulunan bu iek halk arasnda
babu olarak da bilinir. Ebru sanatna Mustafa Dzgnman tarafndan kazandrlan
papatya ebrusu sanatkrn kendi tarafndan demet hlinde de yaplmtr.
Bir, iki veya istee gre daha fazla dall demet, tarif edildii zere yapldktan sonra
dal ularna beyaz boya damlatlr. Ortasna da ince bizle kk bir sar renk koyulup
tel biz yardmyla beyaz dairler dtan ie doru sk aralklarla taranarak papatya ekli
ortaya karlr. Papatya yapra dierlerinden biraz farkldr. nce bizle yapraklar sk
arlklarla adeta diken yaplrcasna da doru kk kk izilir.
Papatya almas safhalar

107
6. NTE
1.4. Smbl Ebru Yapm
Smbl edebiyatmzda sevgilinin sann remzidir. Halvetiye tarikatinin Smbliye
kolunun piri Yusuf Smbl Sinann semboldr ve bu eyhin yetitirdii smbl cinsi eyh
Smbl adn tar. Kitap sanatlarmzda eitli zevk ve sluplarda stilize edilen smbl,
lalenin devrinin kapanmaya balad devirlerde hem Avrupada zellikle Hollandada
hem de stanbulda n plana gemitir.
Emine Gner- Buket Smbl almas
108
Smbl uygulama safhalar
Ebru teknesinde smbl atrmak dier ieklere nazaran daha basittir. Byk ve ular
uzunca kvrk yaprakl bir sap yapldktan sonra iek rengi, ok sayda kk damlayla
gene yakn oval eklinde konulup tel biz, kk damlalarn iinde gezdirilirse smbl
iei oluur. Eskiden kk damlarn hepsini bir anda koymaya yarayacak smbl taraklar
da aklmtr. Bu tarak sayesinde dengeli smbller yapmak daha kolay olmaktadr.
109
6. NTE
Gelincik almas safhalar
1.5. Gelincik Ebru Yapm

Gelincik bahe iei olmamasna ramen nazeninlii ile kendini kabul ettirmi bir vahi
gzeldir. Mustafa Dzgnman tarafndan perspektiften de resmedilmitir.
Gelenekli ebru sanatnda gelincik genellikle be-alt dall bir demet hlinde resmedilmitir.
Bu dallarn bazlarna am, bazlarna yar am, bazlarna da hi amam tomurcuklar
yaplr. Am gelincik iin dal ucuna gelincik rengi olan koyu krmzdan 4 cm apnda
damla koyalm. Ortasna da kk bir damla siyah koyup krmz daireyi dtan ie doru
drde blecek ekilde ince bizle izelim. Orta ksmda kalan siyah damlann ularn
sivrilterek am gelincik tamamlanr. Yar am ve tomurcuk iin kk krmz damlalar
sap ucuna yakn bir yere konulur. Krmz renk ile sap arasna ta yaprak iin kk bir
yeil damla braklr. Yar am gelincik damlasn yanlara doru kvrp, krmz boyay
ta yaprak yapmak iin braktmz yeil damlann iine doru biz yardmyla kaydralm.
Krmz boyayla ortadan ikiye blnm kalp eklinde duran yeil boyann ularn yukar
doru kvrdmzda ta yapraklarn olutuu grlecektir. Bu ilem daha kk ve yanlara
kvrlmam bir krmz damlayla tekrar edilirse iein tomurcuu resmedilmi olur.
110

1.6. Meneke Ebru Yapm
Kitap sanatmzda pek sk rastlanmayan bu iek ebru tekniine son derece uygun
olup gnmzde ok gzel rnekleri verilmektedir.
Biri dierinin iki kat byklnde iki yeil damlann sttekinden drt ayr yne drt
kol kp bu kollarn yanlarndan alttaki damlann ortasnda birleecek ekilde aaya
ekilerek drt kollu bir demet yapalm (istee gre daha fazla kollu da yaplabilir). Bu drt
kollu demetin dal ularna istenilen renklerde ve her renk dala biraz daha yakn olacak
ekilde renkler damlatlr. Hepsi dtan ieriye doru olmak artyla stten, dala yakn
iki yandan ve daln birletii yerden merkeze doru izilerek meneke formu resmedilir.
Yapraklar ise da kvrmadan dtan ie doru aralklarla izilerek resmedilir. Hercai
menekelerde hareli renkler ok yakmaktadr. nceki sayfalarda da izah edildii zere
hare vermek iin iki ayr renge daldrlm iki bizi yzeye dokundurmadan hemen
nce birbirine dedirerek damlay koyarsak yzeyde renkler birbirinin iine girerek hare
olutururlar.
Meneke almas safhalar

111
6. NTE
Ylmaz BAKAR- Meneke almas

112

NOT EDELM
Gl Ebru Yapm
Gl, Hz. Peygamberin semboldr. Edebiyatmzda hem bu manada hem de sevgilinin yz ve endam manasnda da kullanlmtr. Kitap sanatlarnda ok stilize rneklerinden aslna en yakn tarzda resmedilenine kadar
yzlerce tarzda ilenmesine ramen ebru sanatnda en ge gelien iek formudur. Yakn zamana kadar ok l
rneklerine rastlanmayan gl ebrusu, zellikle son dnemde ok baarl bir ekilde yaplr olmutur.
Yapm itibaryla en zor ve gzelini resmetmenin hayli g olduu bir iektir. Zamanmzda gl ebrusunu farkl
ustalar farkl yntemlerle yapmaktadr. Her ne yntemle yaplrsa yaplsn aslolan, gle en ok benzeyen slupta teknede resmedebilmektir. Ebru tekniiyle tam am, olgun, katmerli gl denemelerinin ok baarl olduu
sylenemez. Tomurcuk olsun, am olsun ebruda gl yandan grnd ekliyle resmedilirse daha gereki
olmaktadr.
Yapraklar dier btn ieklerden farkl yaplr. Sk aralklarla yan yana koyulan kk damlalar iki gurup olarak
karlkl damlatlr. Kk damlalardan merkeze doru uzun ekililer yaplr. Yeil boyann alma durumuna gre
ince veya kaln biz yarsna kadar yeil boyaya daldrlr. Bz kalem gibi kullanlarak yaprak saplarnn aralarndan
geecek ekilde, yukardan aa doru dal izilir. izme esnasnda bz, aa doru ekilirken ayn zamanda dibe
doru daldrlarak bzdaki boyann yzeye eit yaylmas salanr. Yaprak saplar ince bizle yanlardan ieri doru
izilerek, yaprak ular yuvarlak damlann ucundan kk bir hareketle da doru klarak resmedilir.
iek yapm iin yine bizi kalem gibi kullanarak daldan yukar doru uzanan krmz damla koyulup st
ksmdan tel bizle dairevi hareketle gl resmedilir. Glmzn gonca yahut am gl olduunu koyduumuz
uzunca damlalarn byklkleri belirler. Ta yapraklar daha nce izah edildii tarzda, fakat -drt yaprakl yaplarak gl formu tamamlanm olur.
ieklerle alakal bilgiler iin Yldz Demirizin Osmanl Kitap Sanatnda Doal iekler, stanbul 2005 isimli kitabndan faydalanlmtr.
Gl almas safhalar
113
6. NTE
Ylmaz BAKAR- Gl almas

114
mer Faruk Dere- Gl almas

115
6. NTE
Ali ALIIR- Gl almas

116

NOT EDELM
iek Demeti EbruYapm
Ebruda demet iek yapmn Mustafa Dzgnman gelitirmitir. Ebru sanatna inanlmaz bir kompozisyon
zenginlii kazandrm olan bu metodun yaplmas biraz tecrbe gerektiren bir ilemdir. st ste konulmu damlalardan en sttekini alttakinin iki misli byk yapalm. Byk damladan istediimiz ynde ve adette dallar karp
bu dallarn yanlarndan aksi istikamette dtan ie doru ve alttaki damlann ortasnda birleecek ekilde izerek
dallarmz oluturalm. Son daln yanndan ie doru ekerken alttaki damlann da altna kadar ektiimizde birden ok dall bir yaprak olutuu grlecektir. Dallarn ince dmesi halinde bz her seferinde kurulanmak artyla
birden fazla ekililerle kalnlatrlp uzatlabilir. Burada yeil boyann d ayarnn ok iyi yaplm olmas gerekmektedir. Zira d miktar az olan boyalarda kopmalar oluur. Uzun dallarn kopuk olmamas iin yeil boyann d
ayarnn hassas yaplmas icap eder. Bu dallara lale, karanfil, meneke veya daha baka bir iek ekleyerek iek
demetleri oluturabiliriz.
Buket Lale almas safhalar
117
6. NTE
mer Faruk Dere- Buket Lale almas

118
Ylmaz BAKAR- Muhayyel ebru
2. iekli Ebrularda zgn Yorumlar

iekli ebruda hayal gcmz kullanarak yaptmz ebru almalarna muhayyel ebru denir. Ebru
sanat kltrmzn ve kimliimizin suya yansmasdr. Soyut sanatlarn son noktasdr. Tekneden
kan tm almalar dierinin benzeri olabilir fakat kesinlikle ayns deildir. Bu zellik ebru sanatn dier
sanatlardan keskin bir izgi ile ayrr. Sanatnn allagelmi motifleri tekrar tekrar yapmas, sanatya
pratik kazandrrken manevi alemini de glendirir. Bu safhadan sonra ebru sanatnda yaplan silet
almalar, farkl soyut almalar; kendi varlmza, zmze ynelik bak asyla yaplan tm
yorumlar, bu sanata zenginlik katacaktr.
Yusuf Emin BAKAR- zgn yorum
119
6. NTE
Ylmaz BAKAR- Ebr zerine akrilik almas
120
7. NTE
EBRU SANATINDA
AKKSE
NTEMZE HAZIRLANALIM
1. Akkse ebrunun yapl hakknda bilgi veriniz.
123
7. NTE
Emine GNER - Akkse almas

124
EBR SANATINDA AKKASE
Tlay TOAL : Akkase almas
1. Akkse Ebrunun Yapl

Akkse ebru yaplrken kullanlan en nemli malzeme nedir?
Ayn kda birden fazla ebru alnarak yaz veya desen elde edilen ebru eididir.
lk olarak zemine hafif bir ebru yaplr. stenen ekil d snrlarndan zemin ebrusunun
zerine aktarlr. Desenin ii Arap zamkyla hazrlanm svyla kapatlr. Kt ikinci kez,
bu sefer daha koyu bir renkle ebrulandnda arap zamkl ksm boyay emmeyeceinden
desen ak renkli ebrulu olarak ortaya kar. Desenin ii deil de d zamklanrsa, bu defa
desenin ii koyu d ak renkte olacaktr.
Necmeddin Okyay tarafndan gelitirilen bu Arap zamkl
metot, yeni malzemelerin ortaya kmasyla kullanlmaz
olmutur. Bu gn bizler ayn ilemi ablonlama metoduyla
yapmaktayz. stenilen desenin (hat, minyatr veya desen
olabilir) kttan kesilerek ablonu karlp, hafif zeminli
ebrunun zerine yar yapkanl spray yaptrclarla
yaptrlp tekrar ebrulanarak ablon skldnde akkse
tamamlanm olur. ablonun erkek veya dii kullanmna
gre desenin ii-d, koyu-ak yaplabilir. ablonlama
tekniinde birden fazla ablon kullanlarak -drt renkli
akkseler yaplabilir.
Genellikle hsn-i hat yazlarnn tercih edildii akkse
ebruda hat yazlarnn ablonu, kalem hakkna riayet
Tlay TOAL : Akkse almas
edilerek ok dikkatli karlmaldr. Kalem hakk izginin
ruhudur. ablonlar ya bizzat hattat tarafndan karlmal, buna imkn yoksa kesilen
ablonlar bir hattatn tasdikinden geirildikten sonra kullanlmaldr. ablonu karlacak
yazlar cel (iri) yazlardan seilmeli, ince detayl yazlardan uzak durulmaldr.
125
7. NTE
Necmeddin OKYAY : Akkase almas
PAYLAALIM
Sanatkr Akkse formunun abide eseri stad Necmeddin Okyayn ta`lik hatla yazarak ebrulad Allah yazl
ebrudur. Takriben 1927-1928 yllarnda kirli bir teknede yaplan bu ebrunun tekrar, sanatkrn kendisi tarafndan
saysz defa denenmesine ramen baarl olunamamtr. Yaplanlarn, bu ebruya deil benzemek; kenarndan bile
gemediini, bu denemelere hocasna yardm etmek suretiyle ahit olan Sayn Uur Derman tatl bir hatra olarak
aktarmaktadr.
DERMAN 1977, s.21-24.
Cahide ABANOZ : Akkse almas
126
Ylmaz BAKAR - Akkse almas
127
7. NTE
Uygulamada Karlan Baz Sorunlar ve zm Yollar

Kt tekneden karlrken boyalar akyor:
1. Boyalarn ayar tam deildir. Bu durumda ya yeterince d
koyulmam veya gereinden fazla su konulmu olabilir. Boyalarn
ilk ayardan sonra hassas bir ekilde ince ayarlarn yapmalyz.
2. Yzeyde boyalar ok skm olabilir. Yzeyin boya alma
kapasitesinden fazla boya atlmamaldr. Yzey doygunluunu
anlayabilmek tecrbe gerektirdiinden deneme yanlma yoluyla
renilir.
3. Syrlan kenar ok keskin veya przl olabilir. Metal teknelerde
ska rastlanan bu aksaklk, keskin kenarlarn zmparalanmasyla
giderilebilir. Ayrca bir miktar kvam artrcnn kt zerinde
kalarak koruyucu tabaka oluturmas gereklidir.
4. Kullanlan kt yeterince emici olmayabilir. Kt boyay emmezse syrma
esnasnda boyalar akabilir. Emici kt kullanmalyz.
Boya yzeyde yava alyor:

Kvam artrc ile boya ayn
sda deildir. Kvam artrclar
bozulmamalar iin buzdolabnda
muhafaza edilebilirler. Bu durumda
kvam artrcy kullanmadan birka
saat evvel buzdolabndan karp
oda scaklna getirmeliyiz.
Hava kabarcklar: Teknenin hzl

kartrma veya ktla temizleme
esnasnda
hava
kabarcklar
oluabilir. ok miktarda kabarck
varsa yzey, temizleme kdyla
birka kez temizlenmeli, ayet
yzeyde az kabarck varsa bir kt
parasyla patlatlmaldr.
Boya yzeyde rahat almyor ve

boncuklanma yapyor: Ebru yapmnda
temizlik son derece nemlidir. Elimizden
veya malzemelerimizden yzeye ya,
deterjan art vs. bulamtr. Yzey birka
kez temizleme kdyla temizlenmelidir.
atlak kumlu grnen boyalar var: atlayan boyalarda yeteri kadar su yoktur.
Nasl kuruyan toprak atlarsa suyu az olan boya da aynen atlamalar kumlanmalar
gsterir. zgl arlklar az olan, dier bir ifadeyle hafif olan pigmentler daha ok
suya ihtiya duyarlar. Okra, a krmz, oksit sar gibi toprak gurubu boyalar hafif
boyalardr ve ok su itiklerinden dier boyalara gre daha bereketlidirler.
128
Renkler yzeyde kontrolsz yaylyor: Kvam artrc ok cvk veya boyalarn

d fazladr. Kvam artrc ayarlanrken suyu azar azar ilave etmeye zen
gstermeliyiz. Sulu teknenin koyulatrlmas iin kvam artrc ilave edilebilir.
Fazla dl boyalarn iine ana kavanozdan boya ilave ederek boyann kuvvetini
dengeleyebiliriz. Ancak bu her zaman mmkn olmayabilir. ok dl veya ok sulu
boyalarda en iyi metot keltmedir. Bu trden boyalar dibine kmesi iin bir
kenara brakp tamamen dibine ktkten sonra zerindeki sulu ksm alp tekrar
ayarlamalyz.
Renk dalmlarnda dengesizlik

var: Boya iyi karmam veya sert
fra darbeleriyle serpilmi olabilir.
Boyay her defasnda kartrarak
almal, fra darbelerini sabrla ve
yava yava vurmalyz.
Erimemi kvam artrc: Ya

kvam artrc tekneye alnrken iyi
szlmemi ya da iyi erimemitir.
Bu durumda yzeyde mikroskobik
engebeler olacaktr. Bu engebelerin
olduu yerlere boya gelmeyecek
ve bazen kda alndnda da
akacaktr. Bu sebepten kvam
artrc
malzemenin
ok
iyi
eridiinden emin olmalyz.
Ebru yaparken yzeyde ani boluklar oluuyor:

1. Uzun sre allan teknede boyalar zamanla
tekneye karp dibe kebilir. Dibe ken boya
iindeki d, aniden yzeye kp istenmeyen
boluklar oluturur. ayet tekneyi uzun
zamandr kullanyorsak ara sra tekneyi
kartrp yzeyi temizlemeliyiz.
2. Fradan d damlam olabilir. Boya ayar
yaparken frann dibine d gelmise boya
serperken yzeye debilir. Boyalara d
ilave ederken fraya gelmemesine dikkat
etmeliyiz.
3. evreden gelen veya zerimizden dklen
toz ve benzeri zerreler yzeyde istem d
boluklar olutururlar. alma ortamnn
temiz ve tozsuz olmas gerekmektedir.
129

Ebru Tablo - Ebru Sanatı Kanvas Tablolar

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ebru Tablo - Ebru Sanatı Kanvas Tablolar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kanvas Tabloda Sanat ve limin Bulumas

Kanvas Tablo alannda faaliyet gsteren Glce Sanat; Duvarlarnzdaki

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Ebr Sanat Tablolar - glcesanat.com

Duvardaki Bolu Sanatla Doldurn

Kurtulu Sokak Eypolu han No : 1 / 20 Yalova

Mteri Hizmetleri (0 850) 840 92 10

Tablolarmz Glce Sanata zel

Ebru Sanatn renmek iin devam ediniz.

1. Ebru sanat tarihini aratrnz.

Ebrunun kullanmna dair ,gnlk hayatta

Bugn iin plastik sanatlarn bir ubesi hline

2. Ebru Sanatnn Kullanlma Sahalar

EBRU SANATININ TARHES ve MEHUR STATLARI

Dnyada Ebru Sanat

Ebru sanatnn nerede ve ne zaman

Dnyada yaplan ebru rneklerini internetten

EBRU SANATININ TARHES ve MEHUR STATLARI

ebek Mehmed Efendi

Tertb-i Risle-i Ebrnin 3a sayfasnn ba tarafnda ebek adyla anlan Mehmed

Hatib Mehmed Efendi

eyh Sadk Efendi

Buharann Vabakne ehrinde doan ve skdar Sultantepedeki Nakibendiye

1829 ylnda zbekler Tekkesinde

EBRU SANATININ TARHES ve MEHUR STATLARI

stat Necmeddin OKYAY

skdar eriyye Bakatibi ve Yeni Valide

Necmeddin Okyaya ait akkse ebru almas

1 DERMAN 2002, s. 224-229, DERMAN 1977, s. ????

EBRU SANATININ TARHES ve MEHUR STATLARI