Si Dr.

Jos Protasio Rizal Mercado y Alonso Realonda (Hunyo 19, 1861

Disyembre 30, 1896) ay ang pampito sa labing-isang anak ng mag-asawang
Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro at ng asawa nitong si Teodora
Morales Alonzo Realonda y Quintos. Ipinanganak si Jos Rizal sa Calamba,
Laguna. Sina Saturnina, Paciano, Narcissa, Olimpia, Lucia, Maria, Jose,
Concepcion, Josefa, Trinidad at Soledad ang kanyang mga kapatid.
Ang ina ni Rizal ay siyang kaniyang unang guro at nagturo sa kaniya ng
abakada noong siya ay tatlong taon pa lamang. Noong siya naman ay
tumuntong ng siyam na taon, pinadala siya sa Bian, Laguna upang mag-aral
sa ilalim ng pamamatnubay ni Justiano Aquino Cruz. Ilang buwan ang
nakalipas, pinayuhan niya ang magulang ni Rizal na pag-aralin siya sa
Maynila.
Ang Ateneo Municipal de Manila ang unang paaralan sa Maynila na
kaniyang pinasukan noong ikadalawa ng Enero 1872. Ayon sa isang salin ng
Noli me tangere ni Guzman atbp., sa kaniyang pananatili sa paaralang ito,
natanggap niya ang lahat ng mga pangunahing medalya at notang
sobresaliente sa lahat ng aklat. Sa paaralan ding ito niya natanggap ang
kaniyang Batsilyer sa Sining na may notang sobresalyente kalakip ang
pinakamataas na karangalan.
Nang sumunod na taon, siya ay kumuha ng Pilosopiya at Panitikan sa
Pamantasan ng Santo Tomas. Sa Ateneo, kasabay niyang kinuha ang
agham ng Pagsasaka. Pagkaraan, kinuha niya ang kursong panggagamot sa
nasabing Pamantasan (Santo Tomas) pagkatapos mabatid na ang kaniyang
ina ay tinubuan ng katarata. Noong Mayo 5, 1882, nang dahil sa hindi na niya
matanggap ang tagibang at mapansuring pakikitungo ng mga paring Kastila

sa mga katutubong mag-aaral, nagtungo siya sa Espanya. Doo'y pumasok

siya sa Universidad Central de Madrid, kung saan, sa ikalawang taon ay
natapos niya ang karerang Medisina, bilang "sobresaliente" (napakahusay).
Nang sumunod na taon, nakamit niya ang titulo sa Pilosopiyaat-Titik.
Naglakbay siya sa Pransya at nagpakadalubhasa sa paggamot ng sakit sa
mata sa isang klinika roon. Pagkatapos ay tumungo siya sa Heidelberg,
Alemanya, kung saan natamo pa ang isang titulo.
Sa taon din ng kaniyang pagtatapos ng Medisina, siya ay nag-aral ng wikang
Ingles, bilang karagdagan sa mga wikang kaniya nang nalalaman gaya ng
Pranses. Isang dalubwika si Rizal na nakaaalam ng Arabe, Katalan, Tsino,
Inggles, Pranses, Aleman, Griyego, Ebreo, Italyano, Hapon, Latin, Portuges,
Ruso, Sanskrit, Espanyol, Tagalog, at iba pang mga katutubong wika ng
Pilipinas.

Si Andres Bonifacio (Nobyembre 30, 1863 - Mayo 10, 1897) ay siyang namuno sa
rebolusyon ng Pilipinas laban sa Espanya, ang unang rebolusyon sa Asya na lumaban
sa pananakop ng mga bansang imperyalista sa Europa.
Siya ay isinilang noong ika-30 ng Nobyembre, 1863 sa Tundo, Maynila. Ang kanyang
magulang ay sina Santiago Bonifacio at Catalia de Castro. Siya ay nagsimulang magaral sa paaralan ni Don Guillermo Osmea sa Melsic subalit siya'y maagang nahinto
sa pag-aaral. Bagamat siya'y nahinto sa pag-aaral, marunong siyang bumasa at
sumulat, at dalubhasa na rin sa pagsasalita sa wikang Kastila.
Naulila sa magulang nang maaaga sa edad na 14. Naging tindero siya ng ratan at
pamaypay na gawa sa papel de japon. Nagtrabaho din siya bilang clerk, sales agent at
bodegista (warehouseman). Nahilig siyang basahin ang mga nobela ni Jose Rizal at
nang itinatag ang La Liga Filipina, sumapi siya kasama ni Apolinario Mabini.
Bagamat mahirap ay mahilig bumasa at sumulat ng mga bagay na may kabuluhan lalo
na kung ito ay tungkol sa himagsikan at digmaan. Siya ay may diwa ng paghihimagsik.

Siya rin ay nagnais na magbangon ng pamahalaang malaya na naging daan upang

kanyang maitatag ang Katipunan na kakatawan sa himagsikan at upang maging wasto
at panatag sa kanyang itinatag.
Noong 1892, matapos dakpin at ipatapon si Dr. Jose Rizal sa Dapitan, itinatag ni
Bonifacio ang Katipunan o kilala rin bilang "Kataastasan,Kagalang-galang na Katipunan
ng mga Anak ng Bayan" (KKK), isang lihim na kapisanang mapanghimagsik, na di
naglaon ay naging sentro ng hukbong Pilipinong mapanghimagsik. Kasama ni Bonifacio
ay sina Valentin Diaz, Deodato
Arellano (bayaw ni Marcelo H. del Pilar), Teodoro Plata (bayaw ni Bonifacio), Ladislao
Diwa, at ilang mangagawa ang pagtatag ng Katipunan sa Calle Azcarraga (ngayon ay
Avenida Claro M. Recto) malapit sa Calle Candelaria (ngayon ay Kalye Elcano).
Sa pagtatag ng Katipunan, kinilala si Andres Bonifacio bilang "Ama ng Rebolusyon" sa
Pilipinas. Si Bonifacio at ang kanyang mga kasamahan sa Katipunan ay may isang
layunin na marahil ay siyang naging dahilan upang ang kanilang pakikidigma ay maging
matagumpay.
Sa Katipunan, "Supremo" ang kanyang titulo at di naglaon nang itinatag niya ang
Pamahalang Mapaghimagsik ay tinawag siyang "Pangulong Hari ng Katagalugan". Dito
rin niya nakilala si Gregoria de Jesus na tinawag niyang Lakambini. Noong Agosto 23,
1896, sa maliit na baryo ng Pugad Lawin (ngayo'y Bahay Toro, Project 8, Lungsod
Quezon) sa Balintawak ay tinipon nya ang mga Katipunero at isa isa'y pinunit ang
kanilang mga cedula.
Sa gitna ng rebolusyon, isang halalan ang naganap sa Tejeros, Cavite, sa kahilingan ng
mga Katipunerong Magdalo na ang lumahok ay mula sa Cavite lamang. Nanalo sa
pagka-pangulo si Emilio Aguinaldo, Lider ng Katipunang Magdalo at ang Supremo ay
naihalal sa mababang posisyong Tagapangasiwa ng Panloob (Interior Director).
Nang sinubukan ng mga miyembro ng lupon ng mga Magdalo na kuwistiyunin ang
kakayahan ni Bonifacio, idineklara ni Bonifacio na walang bisa ang naganap na eleksyon
dahilan sa pandaraya sa botohan ng mga Magdalo. Dahil dito, kinasuhan si Bonifacio
ng sedisyon at pagtataksil. Ipinahuli at ipinapatay ni Aguinaldo sa kanyang mga tauhan.
Iniutos kay Mariano Noriel na ibigay ang hatol sa isang selyadong sobre kay Lazaro
Makapagal. Iniutos ang pagbaril kay Bonifacio kasama ang kanyang kapatid na lalaki na
si Procopio Bonifacio noong ika-10 ng Mayo, 1897 malapit sa Bundok Nagpatong (o
Bundok Buntis). Hanggang ngayon, hindi pa rin natatagpuan ang labi niya.

Si Apolinario Mabini (1864-1903), kilala bilang Dakilang Paralitiko at Utak ng

Rebolusyon, ay pangalawa sa walong anak nina Inocencio Mabini at Dionisia Maranan,
sa baryo Talaga, Tanauan, Batangas.
Edukasyon
Noong siya ay bata pa, nagpakita na siya ng hindi pangkaraniwang talino at pagkahilig
sa pagaaral. Sa Maynila noong 1881, nakamit niya ang isang partial scholarship na
nagbigay-daan upang makapag-aral siya sa Kolehiyo ng San Juan de Letran. Natapos
niya ang kanyang Batsilyer sa Sining noong 1887. Nag-aral din siya ng abogasya sa
Unibersidad ng Santo Tomas mula 1888 hanggang 1894.
Buhay
Noong 1893, isa siya sa mga bumuhay ng La Liga Filipina na siyang nagbibigay-suporta
sa Kilusang Pang-reporma. Noong taong 1896 naman, nagkaroon siya ng matinding
sakit na nagdulot sa kanya na maging paralitiko habambuhay. Hinuli siya ng mga
gwardiya sibil noong 10 Oktubre 1896, dahil sa pagkakaroon niya ng koneksyon sa mga
repormista. Sumailalim siya sa house arrest sa ospital ng San Juan de Dios at nang
kinalaunan ay pinalaya na rin dahil sa kanyang kondisyon.
Nang bumalik sa Pilipinas si Emilio Aguinaldo noong 19 Mayo 1898, pinasundo niya si
Mabini sa Laguna at matapos ang kanilang pagpupulong noong 12Hunyo 1898, si
Mabini ay naging punong tagapayo ni Aguinaldo.
Isa sa mga pinakamahalagang rekomendasyon ni Mabini ay ang pag-aalis ng
Diktadurya ng pamahalaan ni Aguinaldo at ang pagpapalit nito sa isang
rebolusyonaryong pamahalaan.
Nagsilbi rin siya sa kabinete ni Aguinaldo bilang Pangulo ng Konseho ng
nga Kalihim at bilang Kalihim ng Ugnayang Panlabas. Isa pa sa mga importanteng

dokumento na kanyang nagawa ay ang Programa Constitucional de la Republica

Filipina, isang konstitusyon na kanyang iminungkahi para sa Republika ng Pilipinas. Ang
introduksyon sa balangkas ng konstitusyong ito ay ang El Verdadero Decalogo, na
isinulat upang gisingin ang makabayang diwa ng mga Pilipino. Nang sumiklab ang gyera
sa pagitan ng mga Pilipino at Amerikano, tumakas si Mabini papuntang Nueva Ecija at
nadakip ng mga Amerikano sa Cuyapo noong 10 Disyembre 1898.
Nanatiling bilanggo si Mabini hanggang 23 Setyembre 1900. Nanirahan siya sa isang
maliit na dampa sa Nagtahan, Maynila, at kumikita sa pamamagitan ng pagsusulat sa
mga lokal na pahayagan. Ang artikulo niyang El Simil de Alejandro ay nagdulot sa
kanyang muling pagkadakip at pagkatapon sa Guam kasama ang iba pang mga Pilipino.
Habang nasa Guam, naisulat niya ang La Revolucion Filipina.
Namatay si Mabini noong 13 Mayo 1903, sa gulang na 39 dahil sa kolera.

Si Emilio Aguinaldo y Famy (Marso 22, 1869Pebrero 6, 1964) ay isang Pilipinong

heneral, pulitiko at pinuno ng kalayaan. Isa siyang bayaning nakibaka para sa
kasarinlan ng Pilipinas. Pinamunuan niya ang isang bigong pag-aalsa laban sa Espanya
noong 1896. Makaraang magapi ng Estados Unidos ang Espanya noong 1898,
ipinahayag niya ang kalayaan ng Pilipinas at umupo bilang unang pangulo ng Pilipinas
noong Hunyo 1899. Malakas ang kaniyang loob subalit nilarawang baguhan sapagkat
naniwalang tatangkilin ng Estados Unidos ang kaniyang hangarin. Nang maging ganap
at lantad ang mga hangarin ng Estados Unidos hinggil sa Pilipinas, muli niyang
pinamunuan ang isang pag-aaklas mula 1899 hanggang 1901.
Nadakip siya sa bandang huli ng mga Amerikano noong Marso 1901, makaraang
makipaglaban sa loob ng dalawang taon. Nanumpa siya ng katapatan sa Estados
Unidos subalit nagsuot ng isang itim na bow tie hanggang sa tuluyang nakamit ng
Pilipinas ang kalayaan noong 1946.
Tumakbo siya bilang pangulo noong 1935 ngunit nagapi sa halalan ni Manuel Quezon.
Sa mga huling panahon ng kaniyang buhay, nagsilbi siya sa Konseho ng Estado ng
Pilipinas.

Ipinnganak si Emilio Aguinaldo noong Marso 22, 1869 sa bayan ng Kawit, Cavite sa
Luzon[1] sa panahong kolonya ng Espanya ang Pilipinas, ang ikapitong anak ng alkalde
ng bayan. Sa edad na 15, sa tulong ng isang paring Jesuit, nagpatala siya sa
Pamantasan ng Santo Tomas sa Maynila, kung saan siya nag-aral ng medisina.
Nagbaelik si Aguinaldo sa Luzon at tumulong panguiinahan ang isang pag-aalsa na sa
kaunting panahon ay nagtaboy sa mga Espanyol sa rehiyon. Bilang bahagi ng
napakasunduan, ipinatapon si Aguinaldo sa Hong Kong noong 1888. Doon pinag-aralan
niya ng taktikang pangmilitar ng mga Britanya at nagtipon ng mga armas, at palihim na
bumalik sa Luzon ilang taon ang lumipas.
Noong 1895 sumapi si Aguinaldo sa Katipunan, isang lihim na samahan na
pinamumunuan noon ni Andres Bonifacio, na may layuning patalsipokkin ang mga
Espanyol at palayain ang Pilipinas. Kasama ni Dr. Jose Rizal, inumpisahan niya ang
digmaan laban sa mga Espanyol noong 1896, at ginapanan niya ang pamumuno sa
kilusan pallgkatapos mahuli at ipapatay si Rizal. Nakipaglaban ang mga Espanyol sa
pamamagitan ng pwersang militajjr at panunuhol sa mga pinuno ng mga rebelde.
Tinanggap ni Aguinaldo ang alok na pera at ginamit ito sa pagbili
ng dagdag na armas para sa rebelde sa halip na bumalik sa pagkakatapon.
Noong 1898, nagsimula ng Digmaang Espanyol-Amerikano at napikapag-ugnayan si
Aguinaldo sa mga Amerikanong opisyal sa pag-asang tutulong sila sa kanyang
pakikipaglaban para sa kalayaan. Sa una nakatanggap lamang siya ng magkakahalong
mensahe, ngunit nakipaglaban kaisa ng mga Amerikano upang patalsikin ang mga
Espanyol kasama ng paglilipat ng maghigit na 15,000 nahuling tropang Espanyol ay si
Admiral George Dewey. Gayon pa man, ang pakikipag-ugnayan sa mga Amerikano ay
higit na apektado nang hindi sila nagpakita ng kagustuhang tulungan ang Pilipinas na
maging malaya at nagsimulang sakupin ang bansa gaya ng ginawa ng mga Espanyol
noon. Walang tulong ninuman, ipinahayag ni Aguinaldo ang kalayan ng Pilipinas noong
Hunyo 12, 1898 at inihalal siya ng Kapulungan ng Saling-batas ng
Pilinas bilang pangulo noong Enero 1, 1899. Nang sumiklab ang labanan sa pagitan ng
mga tropang Amerikano at mga Pilipinong makakalayan, ipinahayag ni Aguinaldo ang
digmaan laban sa Estados Unidos noong Pebrero 4, 1899.
Pinamunuan ni Aguinaldo ang pagtutol sa pananakop ng mga Amerikano hanggang siya
ay mahuli noong 1901 ni US General Frederick Funston. Tinanggap niya ang alok na
ililigtas ang kanyang buhay kung ipapangako niya ang kanyang katapatan sa Estados
Unidos. Isang malungkot na desisyon ang ginawa ni Aguinaldo dahil matapos siyang
ipagtanggol ng kanyang mga magigiting na heneral,tulad ni Gen.Gregorio del
Pilar,sumuko lamang siya nang hindi lumalaban. Namahinga siya sa mata ng publiko
nang matagal na panahon, hanggang 1935 nang ipahayag siya na kakandidato siya
bilang pangulo ng Commonwealth ng Pilipinas; tinalo siya ni Manuel L. Quezon sa
halalan.
Noong panahon ng pananakop ng mga Hapon sa Pilipinas sa Ikalawang Digmaang
Pandaigdig, gumawa si Aguinaldo nakakahiyang pahayag sa radyo ng kanyang
pagsuporta sa mga Hapon. Pagkatapos makuhang muli ng mga Amerikano ang
Pilipinas, dinakip siya sa pakikipagtulungan sa kaaway, ngunit sa paglilitis nalaman na
pinuwersa lamang siya upang gawin ang kanyang mga pahayag (binantaan siya ng mga
Hapon na papatayin ang kanyang pamilya), at nalinis din ang kanyang pangalan.

Namuhay siyang nakita ang kanyang panghabang-buhay na hangarin, ang kalayaan ng

kanyang bansa na natamo noong 1946, at noong 1950 nagsilbi siya ng isang
termino sa Council of State bago siya muling namahinga. Namatay siya sa atake sa
puso sa Veterans Memorial Hospital sa Lungsod ng Quezon noong Pebrero 6, 1964 sa
edad na 94.

Si Gregorio del Pilar ay ang pinakabatang heneral na lumaban sa Digmaang

PilipinoAmerikano. Siya ay isinilang sa Bulakan, Bulakan noong Nobyembre 14, 1875
kina Fernando del Pilar at Felipa Sempio.
Si del Pilar ay unang nag-aral kay Maestro Monico at pagkatapos ay nagpatuloy sa
paaralan ng mananagalongna si Pedro Serrano Laktaw. Nag-aral siya sa Ateneo
Municipal noong 1880 at tumira sa bahay ng kanyang tiyo nasi Deodato Arellano kung
saan sinasabing itinatag ang Katipunan. Sa murang isipan ni del Pilar natimo ang
mapanganib na mensahero ng mga propagandista.
Noong Marso 1896, nagtapos siya sa Ateneo sa kursong Bachiller en Artes, binalak
niyang magturo subalit sumiklab ang Himagsikan.
Sa murang gulang sumapi siya sa Katipunan. Naging pinuno ng maghihimagsik at
sumanib siya sa tropa ni Col. Vicente Enriquez kung saan napalaban siya sa Kakaron
de Sili at bunga ng maigting na pagtatanggol siya ay nahirang bilang tinyente sa gulang
na 19. Ginawa siyang heneral ng isang brigada sa gulang na 22.
Ang pagsalakay niya sa Paombong, Bulakan at Quingwa (ngayon ay Plaridel, Bulakan)
ang nagpatanyag sa kanya. Napahanga niya si Aguinaldo at itinaas siya bilang tinyente
kung saan pinalaya niya ang lalawigang ito.
Nang mamatay si Hen. Antonio Luna si del Pilar ang humalili sa maliit na hukbo ni
Aguinaldo. Nang tinugis sila ng mga Amerikano sa Pasong Tirad noong Disyembre 2,
1899, nagpaiwan siya upang abangan ang mga kaaway habang tumatakas si Aguinaldo.
Napatay siya at ang kanyang mga tauhan sa pagtatanggol ng Pasong Tirad.