Jezus de mysticus

Jezus de mysticus;
De belichaming van de geest door een
revolutionaire mysticus

Adyashanti

samsara

Dit boek is opgedragen aan mijn grootvader

Harold Poster. Hij was de eerste echte christen
die ik in mijn leven gekend heb, en een zeldzame
belichaming van Christus' onvoorwaardelijke liefde.
Zijn vermogen het beste te bevestigen in iedereen
die hij kende heeft menig leven getransformeerd.
Moge u eeuwig rusten in Gods grote liefde,
goedertierenheid en genade.

Copyright 2014 Adyashanti.

This translation publisbed by exclusive license
from Sounds True, lnc
2014 Adyashanti
Oorspronkelijke titel: Resurrecting jesus: embodying the spirit
ofa revolutionary mystic
Oorspronkelijke uitgave: Sounds true, Inc 2014
Nederlandse uitgave: Samsara Uitgeverij bv 2.015
Vertaling: Prema van Harte
Omslagontwerp en lay-out: Erik Th: www.erikthedesign.com

Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd worden

zonder schriftelijke toestemming van:
Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341, 1016 AZ Amsterdam
www.samsarabooks.com

Inhoud

Dankbetuigingen
Voorwoord van de uitgever

9
II

Voorwoord

Jezus de spirituele revolutionair

IS

DEEL EEN

ONTMOETING MET JEZUS

23

Hoofdstuk I

Mijn verbondenheidmet Jezus

25
4I

Hoofdstuk 2

De Jezus van de evangelin

Hoofdstuk3

De diepzinnige waarheid
vanmythen

55

Hoofdstuk4

Een routekaart voor ontwaken

67

DEEL TWEE

HET JEZUSVERHAAL

87

Hoofdstuk 5

Geboorte en doop

89

Hoofdstuk 6

Beproeving en rampspoed

lOl

Hoofdstuk 7

De dienst van genezing

I21

Hoofdstuk 8

Legioen is mijn naam

Hoofdstuk 9

Onderricht in gelijkenissen

1 47
159

Hoofdstuk

ro

Wonderen en transfiguratie

175

Hoofdstuk

Het laatste avondmaal

en de olijfgaard

199

Hoofdstuk 12

De rechtszaak van Jezus

221

Hoofdstuk 13
Hoofdstuk 14

De kruisiging

233

De wederopstanding

253

DEEl DRIE

DISCIPELEN VAN HET EEUWIGE

Hoofdstuk 15

Archetypes van het Jezusverhaal 267

Hoofdstuk r6

Leven als de Christus

Dankbetuigingen

265

33

it boek is een voortbrengsel van de liefde en toe

wijding van velen. Ik maak een diepe buiging van

waardering naar Mitchell Clute. Jouw enthousiaste

steun voor dit project en voortreffelijke redactionele

Over de auteur

315

vaardigheid waren een echt geschenk. Iedere keer dat

wij met elkaar hadden gesproken, vertrok ik met een
glimlach op mijn gezicht. Ik wil ook Tami Sirnon mijn
diepste dankbaarheid betuigen. Jouw onwankelbare
integriteit, nieuwsgierigheid en toewijding aan de
waarheid zijn altijd een frisse wind en je vriendschap
is een van de grootste geschenken van dit leven.
Er zijn ook enkele christelijke schrijvers die ik
erkentelijk ben omdat ze mij door de jaren heen het
meest genspireerd hebben: Meester Eckhart, een van
de echte reuzen in de geschiedenis van de christelijke
mystiek, voor zijn briljante en verlichte preken over
het mysterie van Christus. Johannes van het Kruis,

voor zijn belangrijke inzichten in de mystieke reis

en zijn lyrische pozie. T homas Merton, omdat hij
het eerst mijn ogen opende voor de diepere betekenis
van het christelijke pad. Joseph Campbell, voor zijn

Voorwoord van de uitgever

belangrijke inzichten in het mythologische begrip

van de grote wereldverhalen. John Carroll, omdat hij
me heeft gewezen op de betekenis van het evangelie
van Marcus, en voor enkele van de indrukwekkendste
teksten die mij ooit onder ogen zijn gekomen.

e Jezus die u zo gaat ontmoeten in

D mysticus

Jezus de

is een spirituele revolutionair, een

voorbeeld van verlicht mens-zijn in actie, voorbij de

begrenzingen van welke godsdienst of theologie ook.

Deze Jezus is niet geworteld in tijd en geschiedenis;
hij wijst ons op het tijdloze rijk van de geest. Maar hij
is evenmin afstandelijk en bovenaards; zijn verhaal is
een uitnodiging om de geest in het heden, in onszelf
te belichamen.
Toen ik voor het eerst in aanraking kwam met
Adyashanti's lessen over Jezus, werd ik gegrepen door
zijn onverwachte inzichten over Jezus als verlicht zijn.
Zijn toespraken brachten Jezus voor mij tot leven
zoals ik hem nooit eerder had ervaren. Ik ontdekte
dat Adyashants bestudering van het evangelie een
jaarlijkse christelijke traditie waren, een waarvan hij
kennelijk genoot.

10

II

Toen het tijd werd om over een nieuw project met

hierbij is het gnostisch evangelie van Thomas, een

Adya te brainstormen, opperde ik om hem te vragen

verzameling uitspraken in het Koptisch die aan Jezus

onderricht te geven over Jezus. Naar bleek bereidde hij

wordt toegeschreven.

al een retraite van een week voor over het leven en de

Bij het luisteren naar Adya in de studio en later,

leer van Jezus en hij was er enthousiast voor om een

bij het redigeren van het manuscript van dit boek,

boek en een audioprogramma over het onderwerp te

zag ik steeds beter hoe deze lessen de kloof dichten

maken.

tussen ons en Jezus, tussen ons en het goddelijke.

En zo reisde ik in het voorjaar van 2013 af naar

Zoals de Jezus van Adya een revolutionaire figuur is,

Californi met Tami Simon, uitgever bij Sounds True,

is jezus de mysticus een revolutionair boek - een boek

om het materiaal op te nemen dat uitmondde in jezus

dat vraagtekens zet bij onze conventionele interpreta

de mysticus: belichaming van de geest van een revolutio

ties en onze verwachtingen iedere keer tenietdoet. Het

naire mysticus. Wij verbleven vier dagen in een com

Jezusverhaal zoals Adya het vertelt is een blauwdruk

fortabele studio, diep verscholen in de bossen boven

voor het proces van ontwaken, onderricht dat ons laat

Santa Cruz, en luisterden ingespannen terwijl Adya

zien hoe wij goddelijkheid in de menselijke gedaante

zijn licht liet schijnen over de diepere betekenissen

zouden kunnen belichamen - net zoals Jezus deed.

van het Jezusverhaal.

Ja, Adya leert dat Jezus de zoon van God is - en

Terwijl Adya sprak, werd ik steeds weer getroffen

dat ieder van ons evenzo de zoon of dochter van God

door het fantastische verhaal dat de evangelin vertellen

is. Ieder van ons is het vleesgeworden woord. Wat

-vooral het evangelie van Marcus, de tekst die centraal

betekent het dan om Jezus te laten herrijzen- om hem

staat in jezus de mysticus. Vanaf het moment waarop

te bevrijden van de aanhechtsels van geschiedenis,

Jezus bij de Jordaan aankomt om gedoopt te worden,

theologie en geloof? Wat betekent het dat het verhaal

ontwikkelt het verhaal zich snel en onontkoombaar

van Jezus in jou tot leven komt? Ontdek het! Dat is

naar de kruisiging toe en doorloopt het onderweg

waar jezus de mysticus toe uitnodigt.

vreugde en triomf, smart en verraad. In het licht van

Adya's onderricht is Jezus, zoals hij overkomt, intens
menselijk, totaal goddelijk en volkomen onverwacht.
Tijdens al deze toespraken ontleent Adya zijn stof

Mitchell Clute
redacteur en producer bij Sounds True

aan twee vertalingen van de Bijbel, de Nieuwe Inter

Boulder, Colorado

nationale Versie en de Engelse Standaard Versie. Voor

april2014

elk citaat heeft hij die versie gekozen die het beste in
de context past; de betreffende Bijbel wordt genoemd,
met hoofdstuk en vers. De andere belangrijke tekst

12

I3

Voorwoord: Jezus de
spirituele revolutionair

ezus is de zwijgzame kolos die de Westerse

beschaving bijna tweeduizend jaar bepaald heeft.
ij is de centrale persona in de collectieve droom van

de Westerse beschaving. In de afgelopen decennia

lag de nadruk in wetenschappelijke zin op de poging
erachter te komen welke gedeelten van Jezus' geschie
denis historisch en feitelijk juist zijn en welke niet met andere woorden, wat is er twee eeuwen geleden
echt gebeurd in Judea? De wetenschappelijke interesse
in Jezus ging altijd naar wat Jezus echt heeft gezegd,
in tegenstelling tot wat hij niet heeft gezegd. Volgens
mij zullen we daar nooit echt zekerheid over hebben;
we kunnen eigenlijk niet weten wat er gebeurd is en
wat niet, of hoeveel er historisch gezien waar is en
hoeveel ervan mythe is. Dit onderzoek naar de histo
rische Jezus, hoewel interessant, fascinerend zelfs, is

15

uiteindelijk irrelevant. Waar het om gaat is het verhaal;

intermenselijk of tribaal zijn, of slechts in onze eigen

waar het om gaat is de collectieve droom.

psyche bestaan.

In de Westerse cultuur zijn we de kracht van het

Voor mijn gevoel heeft Jezus de revolutionair een

verhaal grotendeels vergeten, het vermogen van de

unieke manier om de schitterende straling van de

mythe waarheid in zich te dragen en over te brengen

geest te openbaren, en daarom wil ik in dit boek die

- uiteindelijke waarheid, spirituele waarheid. Mythe

specifieke lens, dat gezichtspunt bieden. Maar uitein

is dat wat spreekt tot onze ziel. Mythe is de taal die

delijk zal ieder van ons het verhaal van Jezus inter

verbonden is met ons onbewuste en die het gevoel van

preteren zoals het voor ons het meest relevant is; zo

eeuwigheid, van stralende glans, veroorzaakt die door

hoort het ook. Zo moet het zelfs, want als we alleen

de wereld van tijd en ruimte heen zichtbaar wordt.

naar de interpretatie van iemand anders kijken, als

Mythe is in laatste instantie een manier om te spreken

we er slechts door n lens naar kijken, dan staat het

over wat niet gezegd kan worden, van overbrengen

onze aangeboren en unieke creativiteit ontzettend in

waar niet over geschreven kan worden. En zo komt

de weg. Hoewel ik dus naar het verhaal van Jezus zal

het verhaal van Jezus, meen ik, het meest volledig tot

kijken door de lens van Jezus de revolutionair, is het

leven wanneer we de obsessie met geschiedenis, met

belangrijkste uiteindelijk dat we dit verhaal op zo'n

wat er al dan niet gebeurd is, kunnen loslaten.

manier ingaan dat het voor ons gaat leven.

Uiteindelijk doet het er eigenlijk niet toe of we

Kijken naar het verhaal van Jezus door de lens van

de Bijbel lezen als historisch juist en feitelijk of dat

Jezus de spirituele revolutionair is een manier om

we het verhaal lezen als mythe en metafoor, als dat

het verhaal helemaal tot leven te brengen. Door deze

wat waarheden over het goddelijke tot ons bewuste

lens kijken brengt het verhaal voor mijn gevoel weer

en onbewuste zijn kan brengen en ons iets kan

zozeer tot leven dat het prachtig is en tegelijk een grote

openbaren wat feiten niet kunnen aanroeren. Er zijn

uitdaging vormt, want Jezus de spirituele revolutionair

veel manieren om naar dit verhaal te kijken en om naar

heeft het vermogen ons wakker te schudden uit onze

de persoon van Jezus te kijken. Ieder van ons kijkt,

individuele droom van afgescheidenbeid en isolement.

hopelijk, op zijn eigen manier naar het verhaal, op een

In de Westerse beschaving zijn de meesten van ons

manier die ons aanspreekt. In jezus de mysticus kijk ik

Jezus gaan zien als de belichaming van de hoogste

door een specifieke lens naar het verhaal van Jezus.

vorm van ethiek en moraal - hij is de goede schaap

Mijn interpretatieve lens is gericht op het naar voren

herder, wij zijn de kudde, en hij wijst ons de weg. Dit is

brengen van Jezus de spirituele revolutionair, Jezus als

de Jezus van de kerken; de kerken voelen zich heel erg

een aanwezigheid van goddelijke straling en verlich

aangetrokken tot Jezus de ethische en morele prediker.

ting die de begrenzingen en afscheidingen doorbreekt

Dat is begrijpelijk, omdat elke godsdienst het ethische

die ons beperken - of die afscheidingen nu cultureel,

en morele domein mede in stand houdt, uitstraalt en

r6

I7

overbrengt naar de cultuur. Maar als dat alles is wat

en vervolgens aan het kruis is gestorven, maar als

we in het verhaal van Jezus zien, dan maakt het ons

we in plaats daarvan Jezus ook beschouwen als een

uiteindelijk blind voor de onderliggende transcenden

tijdloze, levende aanwezigheid, als een metafoor voor

tie, voor de stralende aanwezigheid van Jezus. Zonder

de eeuwigheid in onszelf, dan kunnen we eindelijk

die transcendente glans wordt Jezus slechts een van de

innerlijk zover komen dat we de zonen en dochters van

vele figuren in de lange geschiedenis van morele en

God worden. Dan krijgt het verhaal nieuwe kracht. Dan

ethische profeten.

kan het Jezusverhaal tot leven komen, op zdn manier

We weten dat de manier waarop de beschaving in

dat het werkelijk betekenis voor ons krijgt. Uiteraard

het algemeen het verhaal van Jezus heeft gedefinieerd

kan dit voor veel mensen nogal een uitdaging zijn.

en genterpreteerd veel mensen op hartniveau niet

Voor sommigen lijkt het misschien zelfs heiligschen

meer echt aanspreekt. Het is alarmerend hoe weinig

nis om het verhaal werkelijk zo te belichamen als ik

mensen er nog naar de kerk gaan. Vorig jaar was ik

voorstel. Maar ik denk dat alle uitnodigingen om dit

in Europa en zag ik prachtige kathedralen, waarvan

te doen in het verhaal zelf aanwezig zijn. Wanneer ik

sommige meer dan duizend jaar oud waren. Deze

goed luister naar wat de verhalen te zeggen hebben,

kathedralen zijn het bewijs dat er een tijd was dat het

is het alsof Jezus zegt: 'Kom, Kom in het Hemelse

verhaal van Jezus sterk leefde en een bezieling vormde

Koninkrijk. Het Hemelse Koninkrijk bestaat op deze

voor de beschaving. Maar de meeste van deze kerken

aarde, en mannen en vrouwen begrijpen het niet.' Het

zijn nu leeg, en dat vertelt ons iets belangrijks. Dat

lijkt mij dat de aanwezigheid van Jezus een levende

vertelt ons dat de kerk als geheel er niet in geslaagd

belichaming van eeuwigheid is, een manifestatie van

is het verhaal en de boodschap opnieuw te vertalen

wat in ons zelf aanwezig is.

zodat ze actueel en vitaal blijven, als iets dat tot ons

Het verhaal van Jezus is een spiegel die ons helpt

hart spreekt, dat spreekt tot die mysterieuze impulsen

onszelf duidelijker te zien. De voornaamste functie

in ons die maken dat we ons verdiepen in het mysterie

van mythische verhalen is om het leven doorzichtig

van ons zijn.

te maken voor de onderliggende transcendentie die er

Daarom denk ik dat we opnieuw naar het verhaal

doorheen schijnt. Dit is de kracht van vertellingen. Het

moeten kijken. Wanneer we het verhaal van Jezus

vertellen van verhalen nodigt ons uit tot een creatieve

mythologisch gaan interpreteren, zoeken we eerst naar

relatie met het verhaal. We kunnen niet volstaan met

de metaforen en symbolen erin. We vragen als eerste:

van een afstand toekijken; we moeten onszelf in het

'Wat betekenen de metaforen voor mij? Waar staat

verhaal gooien zodat we de personages ook worden.

Jezus voor, in mij?' Als we Jezus niet slechts als een

We moeten onszelf toestaan het leven te bekijken

historische figuur zien die geboren is, leefde, op aarde

met de ogen van Jezus, met de ogen van Christus, de

was, onderricht gaf, zijn boodschap heeft gebracht

wereld te bekijken door de ogen van de discipelen,

r8

door de ogen van hen die genezen en heel gemaakt en

verlost werden door de Christus-aanwezigheid.
Zoals ik al zei, ieder van ons zal zijn eigen manier
hebben om naar het verhaal van Jezus te kijken. Wat
ik naar voren wil brengen is n speciaal gezichtspunt
dat volgens mij zeer krachtig en potent is en relevant
voor onze tijd. Maar terwijl we samen het verhaal bin
nengaan, wil ik je ook uitnodigen tot je eigen creatieve
relatie met het verhaal zelf. Houd je oren open voor
hoe elk onderdeel van het verhaal speciaal tot jou
spreekt. Wanneer we op die manier luisteren, wordt
deze tweeduizend jaar oude mythische reis van Jezus
onze eigen reis naar binnen in onszelf, naar de open
baring van God in ons, naar de realisatie van wie en
wat we werkelijk en waarachtig zijn.

Adyashanti
Los Gatos, Californi
april2or4

20

Deel een

Ontmoeting met Jezus

Mijn verbondenheid
metJezus

Ik kan me met niets dan waarheid voeden.

ST. THERESA VAN LISIEUX

oe raakt een spirituele leraar met een achtergrond

van zenboeddhisme in het verhaal van Jezus gen

teresseerd? Welnu, al zolang als ik me kan herinneren

was ik gefascineerd door hetverhaalvan Jezus. Als kind

keek ik naar De Tien Geboden en alle andere spiritu

ele epische verhalen die indertijd op de

tv

en in de

bioscoop verschenen.
Toen ik jong was hadden we glazen schuifdeuren
aan ons bad, en als ik in bad zat, tekende ik kruizen
met cirkels erom op de beslagen deuren. Wanneer ik
maar een stuk papier had, krabbelde ik kruistekens
met grote cirkels eromheen. Ik zag ze niet eens als
een christelijk symbool, en ik bracht ze niet bewust in
verband met hetverhaalvan Jezus, maar mijn schriften

staan vanaf de tijd dat ik op de basisschool zat tot het

geest van edelmoedigheid en liefde zoals ik nadien

eind van de middelbare school vol kruizen. Wanneer

zelden heb gezien. Zijn vrienden noemden hem 'de

ik daarop terugkijk, denk ik dat het hele verhaal van

diaken', omdat hij zo vaak als diaken dienst deed in

Jezus en het beeld en symbool van het kruis diep in

zijn kerk.

mijn onbewuste opgeslagen lag; diep van binnen was

ik enorm in deze figuur genteresseerd.

Deze gesprekken hadden een grote invloed op me.

Ik vond ze gewoon heel mysterieus en heel aantrek

Nu ben ik niet in een bijzonder godsdienstig gezin

kelijk, deze gesprekken over God en geest en Jezus,

opgegroeid; ik had eigenlijk geen belangstelling voor

en als kind zat ik er bij en luisterde er met een zeker

formele religie. Toen ik jong was, zeg maar acht of

ontzag naar. Ik begreep niet alles, maar het wekte

negen, besloten mijn ouders ons kinderen enige tijd

een diep gevoel in me op voor het mysterie van het

mee te nemen naar de kerk. Ik werd natuurlijk op de

leven, voor een transcendente aanwezigheid die ik kon

zondagschool gezet en zelf gingen mijn ouders naar

voelen. Gelukkig was de discussie altijd heel open en

wat ik de 'Grote Kamer' noemde, om naar de predikant

ruim van aard, niet dogmatisch. Niemand probeerde

te luisteren. Na twee of drie ervaringen met de zon

zijn gelijk te halen; het was meer een soort onderzoek,

dagschool zei ik tegen mijn ouders dat ik er niet meer

vanuit een diepere kijk op die dingen.

naar toe wilde. De onderwijzer van de zondagschool

Van jongs af aan had ik al allerlei ervaringen die ik

liet ons plaatjes van Jezus kleuren in een boek en

nu spiritueel zou noemen, en wanneer ik over religie

liedjes zingen, maar ik was meer genteresseerd in wat

of spiritualiteit hoorde praten, legde ik een verband

er in de 'Grote Kamer' gebeurde, waar de predikant en

tussen die ervaringen en sommige van de onderwer

alle volwassenen waren. Na een paar weken gingen we

pen die de volwassenen bespraken. Hoewel we dus niet

niet meer en dat was dat.

Hoewel mijn familie niet bijzonder godsdienstig
was in de conventionele zin van het woord, werd er in

eens een godsdienstig gezin waren, hoorden religie en

spiritualiteit al zolang als ik me kan herinneren bij het
leven.

de familie onder mijn ouders en grootouders veel over

Ik hield ook altijd van kerstmis. Ik denk trouwens

religieuze en spirituele onderwerpen gepraat. Ik had

wel dat elk kind van kerstmis houdt, met alle cadeau

twee paar grootouders, die heel dicht bij ons woonden,

tjes, de boom, de lichten, en die speciaal voor kinderen

zowel als ooms, tantes, nichten en neven, en we kwamen

gemaakte kerstuitzendingen op de tv. Dat vond ik

heel vaak bij elkaar. Het was niet ongewoon dat het

ook allemaal geweldig, maar kerst was voor mij

gesprek overging in allerlei religieuze en spirituele

ook een gewijde tijd. Elk jaar vanaf oktober werd ik

onderwerpen. Beide paren grootouders waren kerk

bevangen door een zekere aanwezigheid

gangers, en een van mijn grootvaders was wat ik een

cendente, mooie, machtige en nabije aanwezigheid. Ik

'echte christen' noem; hij belichaamde de christelijke

een trans

associeerde die met het Jezusverhaal, waar kerstmis

begon spirituele boeken te lezen; in een boek over zen

natuurlijk eigenlijk over gaat.

boeddhisme kwam ik het woord verlichting tegen. Toen

Dit gevoel van het gewijde kwam altijd verscheidene

ik het woord verlichting las, reageerde ik daar enorm

maanden voor kerstmis over me. Hoe dichterbij

sterk op, waardoor mijn leven echt een andere richting

kerstmis kwam, hoe meer dit gevoel van iets heiligs

nam. Ik moest gewoon weten wat dat woord betekende.

bezit van me nam. Het bracht een gevoel mee van grote

Je zou waarschijnlijk wel kunnen zeggen dat dat het

betekenis en grote intimiteit. Ik leefde elk jaar twee tot

moment was waarop ik een spirituele zoeker werd; ik

drie maanden letterlijk in een staat van genade, en dit

zocht de verlichting waarover ik in dat zen-boek had

voegde een gewijde dimensie toe aan de hele kerst

gelezen.

viering die ver uitsteeg boven de pakjes en lichten en

Ik vond een zenleraar in het telefoonboek, een die

glitter van kerstmis. Zo hebben kerst en de christelijke

toevallig slechts een kwartier bij mij vandaan woonde,

boodschap altijd een diepe weerklank in mij gehad;

wat verbazingwekkend was omdat er toen heel weinig

het Jezusverhaal heeft altijd veel voor me betekend.

zen-centra of tempels waren in de Verenigde Staten.

Toen ik wat ouder was, een tiener, nam ik deel aan

Zij heette Arvis Justi, en ze was lang bij haar eigen

de communie bij een katholieke mis. Ik wist niet dat

leraren in opleiding geweest. Ze gaf onderricht in

je niet geacht werd ter communie te gaan als je niet als

haar eigen huis. Ik was ongeveer twintig toen ik haar

lidmaat bevestigd was. Achteraf ben ik blij dat ik niet

vond, en ik heb meer dan tien jaar bij haar gestudeerd

wist dat ik dit niet werd geacht te doen, want ik deed

en gemediteerd. Ten slotte, toen ik driendertig was,

het argeloos, en terwijl ik het ritueel onderging van

vroeg ze mij om onderricht te geven.

het ter communie gaan en het drinken van de wijn,

Zen training richt zich echt op wat je doet- met

vond ik dit zwijgende ritueel buitengewoon indruk

andere woorden, hoe je je er een echte oefenpraktijk

wekkend. Ik was er niet op bedacht; ik was met een

op na houdt die je ontvankelijk kan maken voor de

ander gezin naar de mis gegaan, en ik nam er alleen

diepere dimensies, de diepere werkelijkheden van het

aan deel om te weten hoe het ging. Het hielp ook om

mysterie dat wij allen zijn. En zo hield ik me bezig met

me, opnieuw, met het Jezusverhaal te verbinden.

zen en veel mediteren. In stilte zitten was het voor

naamste werk en dit was een zeer zinvolle ervaring
voor me; het was echt de richting waarin ik gestalte gaf

Verliefd op Sint Theresa

aan mijn spirituele zoektocht.

Maar na verloop van jaren was er toch iets in de

Tegen het eind van mijn tienerjaren begon ik echt

beoefening van zen waarmee ik me niet kon verbinden;

belangstelling te krijgen voor een spiritualiteit die

het begon een beetje star aan te voelen. Ik voelde me

dieper ging. Ik dacht toen niet aan het christendom. Ik

er op emotioneel vlak niet diepgaand bij betrokken.

28

En daarom begon ik, zonder me echt bewust te zijn

Wat er in werkelijkheid gebeurde was dat mijn hart

van wat ik deed, weer verder te kijken, vooral door

geopend werd. Er was iets in de manier waarop ze

te lezen. Op een dag bevond ik me in een piepkleine

haar echte

spirituele boekwinkel in Palo Alto, Californi, waar ik

haar hart kwam en hierdoor werd mijn hart wijd open

de autobiografie vond van Sint Theresa van Lisieux.

gezet. Ik begon in mezelf te ontdekken wat ik zie als de

liefde

voor God overbracht dat helemaal uit

Sint Theresa was een negentiende-eeuwse katholieke

overdracht van het christendom en het Jezusverhaal,

non die heel jong overleed; tijdens de laatste jaren van

wat de overdracht is van de liefde van het heilig hart,

haar leven vroeg haar moeder overste haar om haar

van de diepe, ontvankelijke, onbehoedzame intimiteit

levensgeschiedenis op te schrijven. Terwijl ik in de

van liefde.

winkel door haar autobiografie bladerde, was er iets

Ik ging door met het beoefenen van zen - door

aan haar heilige vroomheid dat me intrigeerde, dus

mijn leraar te bezoeken, mijn meditatie te doen- maar

kocht ik het boek en name het mee naar huis.

met mijn hart nu wijd open was het een heel andere

Bij het lezen van haar levensgeschiedenis werd ik zeer

ervaring dan daarvoor. Die liefde was het ontbreken

door haar gepakt; er sprak een onschuld en een toe

de element dat ik niet in mijn zen-beoefening had

wijding aan God uit die me echt ergens raakte. Haar

gevonden. En natuurlijk zat het er achteraf bekeken

relatie met God was heel oprecht en heel eenvoudig,

best in, alleen niet zo dat ik er contact mee kon maken.

en er was iets aan de eenvoud en oprechtheid van haar

Dat is wel begrijpelijk, natuurlijk, want ik was niet in

benadering dat iets in mij raakte dat heel oprecht en

een boeddhistische cultuur opgegroeid, daarom kon

eenvoudig was. En zeer tot mijn verbazing merkte

ik me niet gemakkelijk verbinden met hun iconen,

ik dat ik werkelijk verliefd werd op deze heilige, die

beelden en verhalen. Die zijn mij een beetje vreemd.

lang geleden gestorven was. En wanneer ik zeg dat

Zen ging voor mij over je bezighouden met spiritua

werkelijk

liteit als een serieus diepteonderzoek. Maar door het

ik verliefd op haar werd, bedoel ik dat ik

verliefd werd, zoals wanneer je smoorverliefd wordt op

Jezusverhaal en door Sint Theresa ging ik het hart van

iemand van school en je volkomen door zo iemand in

gewijde liefde voelen. Zij was de poort waardoor ik

beslag genomen wordt. Ik las drie of vier verschillende

dieper bij de waarheid in de kern van het christendom

versies van haar autobiografie, ik las commentaren op

kwam.

haar leven en haar geschriften, en ik werd zo'n twee

jaar volledig door haar meegesleept in deze liefdes
affaire van het hart. Ik werd zo onverhoeds overvallen
door deze ervaring, en het was zo onverwacht dat ik
eigenlijk niet wist wat ik er mee aan moest.

ogen kon komen. Ik liet het briefje daar achter, stapte

'Zo heb ik jou lief

en zo zul jij alles liefhebben'

in mijn auto en reed naar huis.

Niet lang na mijn ontmoeting met Sint Theresa,

van mijn zoektocht was. Ik dacht bij mezelf:

Ik was zo kapot dat ik echt dacht dat dit het einde

vijftien perioden van vijfenveertig minuten meditatie.

Zo, je
hebt er zo'n goede vijf tot zes jaar aan besteed, je hebt je er
helemaal aan gegeven, maarje hebt gefaald. je bent er niet
geschikt voor; gooi de handdoek maar in de ring. Ik was

heel veel stilzitten, heel veel in rust zijn. Ik

vijfentwintig en ik wist zeker, absoluut zeker, dat dit

had ik een intense ervaring tijdens een zen-retraite.

Zen-retraites zijn zeer inspannend, met dagelijks wel
Dit vereist

had al eerder zen-retraites bijgewoond en was net gaan

het eind van mijn spirituele zoektocht was. Ik reed dus

denken dat ik er goed in werd, toen ik me meldde voor

naar huis met de gedachte dat het allemaal voorbij was,

deze week-retraite. Ik keek er echt naar uit om daar

maar toen ik stopte bij mijn huis, zei een stemmetje

te zijn, maar toen de retraite eenmaal onderweg was,

in mijn hoofd: 'Ga nu door de voordeur naar binnen

ging er iets helemaal mis. Ze veranderde in een nacht

en door de achterdeur er weer uit, ga in je meditatie

merrie. Ik voelde zeer veel ongemak en had geen idee

schuur zitten en mediteer.' Door de jaren heen had

waarom dit zo was. Ik kreeg een gevoel van enorme

ik geleerd dat zachte stemmetje in mijn hoofd te ver

begrenzing, als een dier in een kooi, en ik wilde eruit

trouwen. Ik begreep er niets van, want ik wist zeker

breken.

dat dit het eind van mijn spirituele zoektocht was, dat

Nu wist ik tegen die tijd wel hoe ik door allerlei

het helemaal voorbij was, en toch deed ik maar wat de

verschillende gemoedstoestanden en emoties heen in

stem zei. Ik liep letterlijk vanaf de auto de voordeur in,

meditatie moest zitten, en ik had me al lang gerealiseerd

recht door het huis naar de achterdeur en naar mijn

dat je dit soort ongemak soms gewoon moest uitzitten.

meditatieschuurtje.

Maar hier stond ik werkelijk versteld van; ik voelde me

Ik zat nog niet of dat spirituele hart- het hart van

emotioneel intens ongemakkelijk en ik werd bevangen

liefde dat ik voor het eerst had gevoeld toen ik Sint

door hevige angsten en had symptomen van vechten

Theresa las- explodeerde. Je kon niet eens naar waarheid

of vluchten. Op een bepaald moment kon ik het niet

zeggen dat het ruimer werd; het leek wel een explosie

meer verdragen. Ik stortte in. Het was verschrikkelijk

in mijn borstkas. Mijn toestand veranderde van ver

voor me; ik voelde me zeer diep vernederd. En dus

twijfeling, en van overtuiging dat mijn hele spirituele

schreef ik een briefje om te zeggen dat ik wegging, en

zoektocht voorbij was en dat ik gefaald had, in een

toen iedereen aan het mediteren was, plakte ik het op

onmetelijke liefde, een welbehagen groter dan ik ooit

de deur van de leraar. Het was niet de bedoeling dat je

had ondervonden. En toen hoorde ik die woorden in

vertrok zonder dat je de leraar persoonlijk gesproken

mijn geest, alsof de God van de Bijbel sprak en de stem

had, maar ik was zo vernederd dat ik hem niet onder

zei: 'Zo heb ik jou lief, en zo zul jij alle wezens en alle

33

dingen liefhebben.' Het voelde echt aan als de stem

van God, en die explosie van het hart veranderde alles.
Die nacht belde de leraar van de zen-tempel me
op en vroeg: 'Wat is er gebeurd?' Ik zei: 'Ik weet het
niet!' Hij vroeg: 'Waarom kom je niet terug?', en ik
zei: 'Ok, ik kom morgen terug!' Dat was het eind
van het gesprek; het ging inderdaad zo snel, omdat
ik geen enkel voorbehoud voelde om terug te gaan.
Ik had misschien niet het gevoel dat ik met mijn spi
rituele leven weer op het goede spoor zat, maar in die
onmetelijke liefde die ik had ervaren, voelde ik me als
een veertje in de wind. Terugkomen? Ok, ik kom wel
terug.
Ik reed dus terug naar de tempel, en toen ik op het
punt stond de meditatiezaal binnen te gaan, zag ik de
retraiteleider, degene die zorgt dat iedereen zich aan de
regels houdt. Bij de deur van de zaal keek deze monnik
me recht in de ogen en zei: 'Je had niet weg moeten
gaan en je had niet terug moeten komen.' En weet
je, dat was de beste uitspraak die hij ooit had kunnen
doen, omdat ik zag dat er toen hij sprak niets in mij
veranderde -die liefde kromp niet, werd niet minder,
deed geen stap opzij. Ik wilde zelfs alleen maar mijn
armen om hem heenslaan en hem kussen, omdat hij
me liet zien dat wat ik ervoer door niets van zijn stuk
kon worden gebracht.
Als mijn hart niet zo open was geweest en iemand
had gezegd: 'Je had niet weg moeten gaan en je had
niet terug moeten komen,' zou ik geheel van streek
zijn geweest. In plaats daarvan had het de uitwerking
dat het me de onmetelijkheid en de intensiteit liet zien

van de liefde die ik voelde. Ik liep regelrecht de zaal in

en ik had een wonderbaarlijke retraite.
En zo culmineerde wat begon met de christelijke
heilige die mijn hart op een totaal onverwachte wijze
opende, in het exploderen van het hart op een moment
van grote wanhoop. Opnieuw speelde het Jezusverhaal
-en deze heilige die zo nauw met het Jezusverhaal
verbonden is - een centrale rol in mijn leven.
Op dat moment begon ik enorm veel over christelijke
mystiek te lezen- wel honderd boeken van christelijke
mystici. Sinds die tijd zeg ik tegen mensen dat ik zen
ging begrijpen door de christelijke mystiek en in
zekere zin is dat waar. Juist door de christelijke mystiek
begon ik pas een dieper inzicht te krijgen in waar het
in zen nu eigenlijk om draaide. Aan de andere kent
hielp mijn zen-boeddhistische beoefening en alle tijd
die ik in meditatie had doorgebracht me te beseffen
wat de christelijke mystici zeiden, dus ze gingen voor
mij echt samen op in die tijd.
Door alles wat ik gelezen had kreeg ik ook een dieper
gevoel voor het verhaal van Jezus, zowel wie hij was
als wat het Jezusverhaal voor verschillende mensen
betekende. Bij het lezen van de mystici besefte ik dat
de waarheid en de liefde van Christus voor iedereen
iets anders betekende. Mystici hadden ieder een heel
andere kijk op de relatie tussen Jezus en God, op hun
relatie met God en op hun relatie met Jezus. Ik had het
gevoel dat ik een mysterieuze wereld binnenging. Als
kind werd ik altijd hevig gentrigeerd door het Jezus
verhaal; het sprak tot mijn verbeelding. Maar toen ik
de wereld van deze oude christelijke mystici betrad,
ging ik het verhaal van Jezus in een heel ander licht

34

35

zien. Zij lieten me zien dat het Jezusverhaal je echt iets

bepaalde aanwezigheid of levendigheid in mij gewekt

belangrijks over jezelf kon vertellen- hoe jij je tot het

- een uitgesproken en intense aanwezigheid die bij de

leven verhoudt en hoe je je verhoudt tot het fundamen

christelijke traditie als geheel hoort. In Europa hoef je

tele mysterie van zijn.

alleen maar die oude kerken binnen te gaan en je voelt

Voor ieder van ons is zijn eigen bestaan iets heel

onmiddellijk een goed waarneembare uitstraling, zeer

mysterieus. Eenvoudigweg zijn, bestaan, is een groot

verschillend van die van het boeddhisme, het hindoe

mysterie. Oppervlakkig bezien hebben we ieder een

isme, de Islam of welke andere godsdienst ook. Elke

karakter, een persona, een ego-structuur - de manier

godsdienst heeft natuurlijk zijn eigen vorm van over

waarop we ons aan de wereld presenteren. Maar van

dracht, zijn eigen aanwezigheid.

binnen is het iets heel anders. Als twintiger heb ik

Die is afkomstig van de stichter van de godsdienst,

aan de universiteit psychologie en sociologie gestu

van zijn wezen en van de honderden, of in het geval

deerd, daarom dacht ik aanvankelijk in psychologische

van het christendoem, de duizenden jaren dat verschil

termen over het innerlijk. Later besefte ik door mijn

lende mensen met dat kernverhaal verbonden zijn.

bestudering van zen, dat er een dimensie van zijn was

Wanneer we ons openstellen voor deze christus-aan

die ver uitstijgt boven wat wij altijd als onze persoon

wezigheid, kan dit een innerlijk gevoel van bezieling

lijke psyche beschouwen. Ten slotte, toen ik die chris

en van grenzeloze liefde oproepen.

telijke mystici ontdekte, was het als of ze me een meer

Terwijl ik me meer verdiepte in deze christelijke

creatieve omgeving introkken, naar een plaats van

mystici, begon ik me af te vragen of mijn pad het chris

ontmoeting waarin het verhaal van Jezus samenkwam

tendom moest zijn in plaats van het zenboeddhisme.

met de creatieve kracht van het onbewuste. Dat is een

Het was vele jaren geleden dat ik naar mijn eerste

zeer krachtige dynamiek wanneer het mysterie van

katholieke mis was geweest, en ik besloot dit voor

ons eigen zij n en een werkelijk buitengewone geschie

de tweede keer te doen. Deze keer wist ik dat ik niet

denis elkaar raken. Die ontmoeting kan heel transfar

geacht werd aan de communie deel te nemen, dus

merend werken.

toen alle anderen opstonden, bleef ik achterin zitten

en keek toe. Zelfs bij het aanschouwen merkte ik dat
zich een zeker, moeilijk te doorgronden, mysterie in

De Christus-aanwezigheid

dat ritueel verschool dat heel moeilijk in taal is over

te brengen. Elk krachtig religieus ritueel heeft altijd

En daar zat ik dan met mijn hart helemaal open de

die eigenschap dat het iets in ons raakt dat heel diep

christelijke mystici te bestuderen. Ik werd niet alleen

zit en heel oud is. Een goed ritueel is bedoeld om het

door hun woorden gegrepen maar ook door wat

mysterie van

mijn lectuur in mezelf wakker maakte. Er werd een

het mysterie van het leven, het mysterie van God op te

ijn, het mysterie van ons eigen bestaan,

37

roepen. Het is bedoeld om dat gevoel van eeuwigheid

Op dat moment besefte ik: 'Juist, volgens mij gaat de

op te roepen dat door het latwerk van tijd en ruimte

christelijke weg niet de weg zijn die ik kies.' Ik wilde

schijnt. Daar is het ritueel eigenlijk voor - om ons in

iets dat heel diep ging, en ik kon het in de aloude

aanraking te brengen met dat gevoel van eeuwigheid,

mysterin vinden, maar niet in een levende, moderne

met het gevoel van het heilige.

kerk. Maar ook al wist ik dat het christendoem niet

En zo zat ik achterin de kerk en keek naar de

mijn eerste pad zou zijn, ik besefte ook dat het hele

mensen die ter communie gingen. Bij het lezen van

verhaal van Jezus en de overdracht van het christen

de mystici, die zo welsprekend over hun eigen intense

ervaringen schreven, had ik een diep gevoel van ver
bondenheid gehad, alsofik honderden jaren terugging
en in contact kwam met de levende nabijheid van een
ander mens. Daarom verwachtte ik onbewust dat ik

dom een belangrijke rol zou blijven spelen in mijn

spirituele ontwikkeling. Mijn zenmeditatie had me tot
een bepaald punt gebracht, maar voor mij moest het
spirituele hart opbloeien, zodat ik verder kon en niet
blokkeerde. De christelijke overdracht is de bezieling

hetzelfde gevoel zou hebben toen ik deze kerk binnen

geweest voor heel mijn spirituele pad, en in zekere zin

ging en naar de mis keek. Maar toen de priester begon

voor heel mijn leven.

te spreken, was het buitengewoon teleurstellend. Hij

sprak over abortus, over hoe gezinnen zouden moeten
zijn, over intieme kwesties die met seksualiteit te
maken hebben en hoe je je leven zou moeten leiden,
en terwijl hij sprak kreeg ik het gevoel dat hij de aan
wezigheid die door dit ritueel van de communie was
gecreerd had opgepakt, op de vloer had gesmeten en
vertrapt had. Ik kreeg het gevoel dat de christelijke
boodschap hem volkomen was ontgaan. Hij was er meer
in genteresseerd het intieme gedrag van de mensen te
veranderen en bepaalde politieke standpunten aan te
hangen, dan hij was in het voornaamste werk van een
priester, en dat is om ons ontvankelijk te maken voor
het mysterie, om de transcendente aanwezigheid die
het Jezusverhaal oproept zichtbaar te maken.
Terwijl ik naar deze priester luisterde, verdween
de hele aanwezigheid en het hele mysterie uit de
ruimte en keerde alles terug naar de relatieve wereld.

39

De Jezus
van de evangelin

jezus zei:
'Ik heb vuur op de wereld geworpen,
en zie, ik bewaak het tot het hoog oplaait.'
EVANGELIE VAN THOMAS

aten we nu we een sprong nemen van een jaar

of tien. Mijn zenleraar had me toen gevraagd

om onderricht te geven en ik begon over de dharma

te spreken - door toespraken te houden, retraites te
geven, het traject van een hedendaagse spirituele leraar
te volgen. Ik had nooit het gevoel gehad dat het mijn

doel was om het boeddhisme te verspreiden als leraar;

mijn lerares vroeg me niet eens om dat te proberen.
Wat me in het allereerste begin tot spiritualiteit bracht
-de vraag: 'Wat is verlichting?'-dat is de vraag waarin
ik voornamelijk genteresseerd ben als leraar en dat is

de vraag die ik wil wekken in het hart en de geest van

de mensen die naar mij toe komen.
In de loop van mijn leraarschap ontdekte ik,
wanneer ik ook maar over het Jezusverhaal praat, dat
dat weerklank vindt bij mensen. Dat is niet verba
zingwekkend, omdat de Westerse geest al meer dan
tweeduizend jaar door het christendom gedomineerd
wordt, dus of je nu joods, boeddhist, moslim of zelfs
athest bent, je ontkomt niet aan de impact die dit
verhaal heeft. Dit feit alleen al maakt dat het verhaal
hernieuwd onderzoek waard is, en door dat te doen
zouden we er misschien achter kunnen komen dat
de Jezus over wie ons verteld is heel anders is dan de
Jezus in de evangelin. Dat hoop ik te onderzoeken.

De Jezus die ik in de evangelin aantrof leek niet op

de Jezus zoals ik hem via de cultuur waarin ik leef in
me had opgenomen en zelfs niet op de Jezus zoals hij
door de mystici tot leven werd gebracht. Wat ik vond
in de geschiedenis was een ongelooflijk revolutionaire
figuur, iemand die grenzen en scheidslijnen doorbrak,
hetzij in de cultuur in het algemeen, in de politieke
arena of in de godsdienst waarin hij was opgebracht.
Toen ik de evangelin las, verbond iets in mij zich
diepgaand met Jezus de revolutionaire mysticus,
degene die werkelijk moedig genoeg is om onder
leiding van en genspireerd door de dynamiek van zijn
spirituele wezen door het leven te gaan. Jezus zien in
zijn hoedanigheid van spirituele revolutionair is sterk
transformerend; als we die geest in onszelf kunnen
belichamen, kunnen we eindelijk de innerlijke muren

Het lezen van het goede nieuws

Zoals voor veel mensen geldt, werd mijn begrip van wie
Jezus was voornamelijk gevormd door de heersende
cultuur. De Jezus die ik kende was eigenlijk de Jezus
die ik op

tv

en in films zag, de Jezus zoals hij wordt

afgeschilderd vanaf de kansel, en later de Jezus die

ik aantrof toen ik de mystici bestudeerde, en die een
mystieke Jezus was. Dat waren de gezichten van Jezus
die ik in de eerste vijfendertig jaar van mijn leven had
leren kennen. Het lijkt misschien vreemd, maar zelfs
door mijn hele studie van de christelijke mystici was
ik er nooit echt voor gaan zitten om de vier evangelin
te lezen. Ik las eigenlijk nooit het hele Bijbelse verhaal
van Jezus. En toen ik dat deed, was ik verbaasd, verbijs

afbreken die ons van elkaar, van de wereld en van onze

eigen goddelijkheid scheiden.
Er zijn veel invalshoeken om het verhaal van Jezus
te beschouwen. Jezus de revolutionair is, meen ik, een
van de meest effectieve voor onze contemporaine spi
rituele cultuur. Onze hedendaagse cultuur en religie
hebben een impuls van nieuw leven nodig. Ik denk
dat de kerken in ons land nieuw leven gegeven moet
worden; ze hebben die uitdagende aanwezigheid nodig
van Jezus die zegt: 'Het is belangrijk dat je de waarheid
van je zijn realiseert. Leven in duisternis heeft ingrij
pende gevolgen.' Zoals Jezus in het evangelie van
T homas zegt: 'Als je niet naar buiten brengt wat er in
je is, zal wat je niet naar buiten brengt je vernietigen.'

[Evangelie van Thomas, 70]

terd zelfs door wat ik aantrof.

43

Jezus als revolutionair is een krachtige invalshoek,

De Jezus zoals afgeschilderd in het evangelie van

maar zoals ik al zei is het niet de enige. In elk van de

Marcus is echt spiritueel autonoom; in hedendaags

vier evangelin van het Nieuwe Testament krijgen we

taalgebruik zou je kunnen zeggen dat hij onafhanke

een unieke portrettering van Jezus. Elk van de evange

lijk is als mens. Nu hebben veel mensen waarschijnlijk

listen geeft een unieke interpretatie van Jezus en zijn

wel gehoord van autonomie op ego-niveau, waarbij je

geschiedenis. De evangelin van Marcus, Matthes,

meer samenhang in je innerlijk ervaart en niet meer

Lucas en Johannes bieden ieder een andere interpre

zo verscheurd bent, zodat je echt een krachtige en

tatie van die geschiedenis. De evangelisten verschillen

vitale aanwezigheid in de wereld kunt zijn. Maar spiri

enorm van elkaar wat betreft de plaats waar ze ver

tuele autonomie zoals Jezus die belichaamt, stijgt daar

schillende elementen van de geschiedenis uitbeelden;

ver boven uit.

sommige schrijvers plaatsen bepaalde scenes aan het

Spirituele autonomie is weten wie en wat je bent

begin en andere aan het eind. Het is heel duidelijk

-weten dat je goddelijk zijn zelf bent, weten dat je

dat de schrijvers van de evangelin dit verhaal heel

essentie goddelijkheid is. Je leeft in de wereld van tijd

creatief schreven, om zo verschillende betekenissen

en ruimte, je manifesteert je als mens, maar je bent

te laten ontstaan en verschillende bedoelingen over te

niettemin eeuwig, goddelijk zijn, het tijdloze dat door

brengen. Elk biedt een ander portret van Jezus.

de wereld van tijd heen breekt en daar in opereert. Voor

Jezus is geest alles. Niets is van groter belang dan geest
of, zoals ik het graag zeg, goddelijk zijn. Goddelijk

Het evangelie van Marcus

zijn, daarvoor is Jezus hier; het is de bron van bezieling

van waaruit hij leeft, van waaruit hij spreekt, waar zijn

Ik vind de invalshoek van het evangelie van Marcus

kritiek uit voortkomt. Hij is de levende aanwezigheid

voor Jezus bijzonder fascinerend. In dit evangelie

van goddelijk zijn. Hij is ook een mens, maar hij is op

wordt Jezus afgeschilderd als een echte revolutionair

aarde om goddelijk zijn tot uiting te brengen, en dat

en ook als iemand die door het hele verhaal heen

komt het duidelijkst naar voren in het evangelie van

een paradox belichaamt: hij is zich bewust geworden

Marcus.

van de waarheid van zijn eigen goddelijkheid, maar

Dit evangelie brengt op een unieke manier Jezus'

hij zoekt nog naar zijn rol in de beschaving die hem

zoektocht naar zichzelf over. Marcus' Jezus is een

omringt en hij experimenteert om te kijken hoe hij

Jezus die in hoge mate een zoeker is: hij zoekt zijn

kan overbrengen wat hij heeft ervaren. Ik denk dat die

identiteit, hij zoekt zijn rol. hij experimenteert, hij

zich evoluerende rol, die zoektocht naar de volledige

komt erachter wat werkt en wat niet. Hij is op reis, en

openbaring van wat en wie hij waarlijk is, bij uitstek

hij nodigt ons allen uit voor die reis met hem, alsof wij

relevant is voor onze beschaving.

ook de discipelen waren.

44

45

Van alle evangelin laat Marcus, zoals ik al zei, ons

het duidelijkstJezus zien als de spirituele revolutionair.
In dit evangelie uit Jezus een bijna bittere afWijzing
van corruptie op elk niveau; hij is kritisch op de gods
dienst waarin hij is opgevoed. Jezus is van begin tot
eind een jood; hij is geboren als jood en hij sterft als
jood. Hij wijst zijn godsdienst nooit af, maar hij streeft
ernaar hem radicaal te veranderen.
Jezus deed wat alle echte profeten doen, en dat is
de oude gewoonten en de oude verhalen nieuw leven
en een nieuwe geest inblazen. Hij transformeerde ze
in iets dat werkelijk tot het hart spreekt, tot datgene in
ons wat streeft naar een relatie met de stralende glans
van goddelijkheid en er ten slotte ook naar streeft die
stralende glans te worden en te verwezenlijken. Uit
eindelijk is hetJezus' enige zorg, zoals in het evangelie
van Marcus beschreven, om mensen bewust te maken
van eeuwig leven, om het goddelijke

zijn in zichzelf te

ontdekken.
Er lopen twee thema's door dit hele evangelie. Een
ervan is de evoluerende rol vanJezus -hoe hij zichzelf
ziet, hoe hij zijn onderricht overbrengt, hoe hij door
het hele verhaal heen zijn inzicht ontwikkelt in zijn
rol in het leven. Het andere thema heeft te maken
met waar een juiste relatie met goddelijk zijn uit
bestaat. Daarmee bedoel ik: Hoe moet je in de juiste
relatie staan tot de goddelijkheid in jezelf? Wat is de
correcte en zinvolle manier om het mysterie van ons
eigen bestaan te benaderen? Deze twee thema's staan
centraal in wat het hele evangelie van Marcus uitdrukt.

Matthes, Lucas en Johannes

Al geeft Marcus me de belangrijkste inspiratie en
invalshoek om Jezus te interpreteren, ik zal ook infor
matie uit alle andere evangelin onderzoeken. Het
evangelie van Matthes gebruikt ongeveer tachtig
procent van het materiaal dat we in het evangelie
van Marcus aantreffen, maar Matthes voegt er ook
veel aan toe; Matthes is anderhalf keer zo lang als
Marcus. Matthes legt in zijn evangelie de nadruk op
de gemeenschap van kerken en in welke verhouding
de geest van het Jezusverhaal staat tot de kerken.
Dientengevolge is het evangelie van Matthes waar
schijnlijk het favoriete evangelie van predikanten. In
dat evangelie wordt Jezus gepresenteerd als de goede
herder, als de liefdevolle en toegankelijke aanwezig
heid van

zijn.

Natuurlijk vinden we nog altijd de revo

lutionaire Jezus in Matthes, maar die bijkomende

betekenis van Jezus als de belichaming van liefde
schijnt door in Matthes, daarom is dit evangelie altijd
zo populair geweest.
Het evangelie van Lucas ziet Jezus als de vervul
ling van de profetien van het Oude Testament. Lucas
sprak tot een veel breder gehoor dan Matthes, en dat
bespeuren we als we het evangelie van Lucas lezen. Het
verhaal heeft een meer universeel karakter, om verder
te kunnen reiken dan de afzonderlijke joodse bescha
ving van die tijd en ook niet-joden aan te spreken.
In Matthes en Lucas krijgen we de Bergrede,
in Matthes de Zaligheden. Dit is de Jezus zoals de
meeste mensen zich hem voorstellen: Jezus de goede
herder, een prachtige, oprechte bron van mededogen

47

en oneindige liefde. Dat aspect van Jezus zal ook tot

getuige van dit alles, dat wat nooit helemaal thuis is in

uiting komen, want de overdracht van onbegrensde

de wereld van tijd, dat wat alles wat er ooit zal gebeuren

liefde is een heel belangrijk deel van het verhaal.

altijd overstijgt. Dat is ook een zeer bevrijdend aspect

van goddelijk zijn en het belangrijkste deel van wat
Johannes wilde overbrengen.

Het evangelie van Johannes

Het evangelie van Johannes is de meest mystieke van

Het evangelie van Thomas

de evangelin. Het evangelie van Johannes ziet Jezus

als het creatieve principe, als de geest of bezielende

Het laatste evangelie waar ik uit put is het evangelie van

kracht van al het leven. Jezus krijgt hier een zeer trans

Thomas. Het evangelie van Thomas is echter niet in de

cendente kwaliteit; hij is veel meer een abstractie, in

Bijbel te vinden. Het is zelfs pas in 1945 ontdekt, in een

het evangelie van Johannes. Hij is magistraal, stijgt uit

aarden pot in de woestijn van Nag Hammadi, Egypte.

boven alles wat hem lijkt te overkomen; het tragische

Het evangelie van Thomas wordt vaak beschouwd als

element in zijn geschiedenis lijkt hem nooit te deren.

een gnostisch evangelie, maar het is slechts gnostisch

Het is een heel andere weergave dan in alle andere

in de zin dat al het onderricht is bedoeld om ons

evangelin. Johannes was lang niet zo genteresseerd

wakker te schudden uit onze identificatie met lichaam,

in de menselijkheid van Jezus als in zijn goddelijk

geest en ego en ons bewust te maken van het hemelse

heid. In Johannes eigent de figuur van Jezus zich zelfs

koninkrijk, van onze innerlijke goddelijkheid. In oude

het gehele Oude Testament toe, en wordt Jezus het

tijden werd een dergelijke ervaring een moment van

creatieve principe zelf. Johannes begint zijn evangelie

gnosis, van ontwaken, genoemd.

met: 'In het begin was het Woord, en het Woord was

Het evangelie van Thomas verschilt in die zin

bij God, en het Woord was God.' []ohannes1:1, DNB}

van de vier evangelin van het Nieuwe Testament

Later zullen we onderzoeken wat Johannes bedoelde

dat het Jezus afschildert als leraar. In het evangelie

met het Woord, maar als je dit evangelie leest, krijg

van Thomas worden geen verhalen verteld over het

je het gevoel dat de menselijkheid van Jezus volledig

leven van Jezus, maar alleen een verzameling korte

bovenaards is.
De Jezus van Johannes is een zeer grootse gestalte

lessen gegeven. Deze uitspraken van Jezus zijn soms

duidelijk instructief, maar soms doen ze meer dienst

van goddelijkheid die onze eigen goddelijkheid

als zen-koan. Een koan is een raadsel dat je niet kunt

oproept: dat wat nooit door de wereld van tijd en

oplossen met dualistisch, conceptueel denken; je moet

ruimte is aangeraakt, dat in jou wat door alle moeilijke

echt in een staat van spiritueel ontwaken komen om

of tragische momenten van je leven constant was als

het te kunnen begrijpen.

49

Het evangelie van Thomas geeft het hemelse

koninkrijk weer als iets dat hier en nu bestaat. Het
gaat zelfs alleen om wat hier nu is. We treffen er een
Jezus aan die zegt: 'Het Koninkrijk van de Vader is

In Jezus de mysticus zal ik bij tijd en wijle voor ons

onderzoek naar het Jezusverhaal uit elk van de evange
lin voorbeelden geven, met het evangelie van Marcus
als mijn voornaamste leidmotief en inspiratie.

uitgespreid over de aarde, en de mensen zien het

niet.' [Evangelie van Thomas, 113] De urgentie van dit
evangelie is een uitdaging voor ons, alsof het door de
eeuwen heen tot ons zegt: 'Zijn je ogen open gegaan?
Zie je de goddelijkheid nu, hier, waar je bent? Zie
je het bovenaardse licht door de wereld van tijd en
ruimte schijnen?' Het evangelie van Thomas is een
uitnodiging om de unieke signatuur van goddelijkheid
in ons leven te vinden.
Het evangelie van Thomas focust ook op onze
identiteit Wat we in zowel het Oude als het Nieuwe
Testament vinden is een beklemtoning van onze
relatie met God, met de transcendente godheid. De
nadruk ligt op een echte relatie met God. Er zijn in de
evangelin van het Nieuwe Testament natuurlijk ook
momenten waarin Jezus verder gaat dan de relatie,
zoals wanneer hij zegt: 'Gij zijt het licht van de wereld.'
Er zijn momenten in de canonieke evangelin waarop
Jezus heel duidelijk spreekt over het ontdekken van
de ware diepten van onze identiteit als de universele,
eeuwige aanwezigheid van zijn. Maar in het evangelie
van Thomas is juist het hele punt van Jezus' leer dat
je je ware identiteit ontdekt, dat je beseft wie en wat je
echt en waarlijk hier en nu bent. Daarom vind ik dat het
evangelie van T homas het verhaal van Jezus aanvult;
het verbreedt ons beeld van wat Jezus was en wat hij
ons te openbaren had.

50

Als Jezus nu leefde

Ikvraag me vaak afhoe het zou zijn als Jezus nu leefde.
Stel je voor dat Jezus- die tenslotte geen christen was,
maar een jood- vandaag de dag een kerk binnenging,
het spreekgestoelte op liep en een preek hield. Kun je
je voorstellen wat een uitdaging dat voor de congre
gatie zou zijn? Kun je je voorstellen hoe totaal anders
die preek zou zijn dan hoe wij het in de kerk gehoord
hebben?
In de evangelin daagt Jezus herhaaldelijk de reli
gieuze autoriteiten van die tijd uit, maar uiteindelijk is
wat hij zegt relevant voor alle vormen van godsdienst.
Het doet er niet toe of hij als jood, christen, boeddhist
of hindoe opgroeide, want hij spreekt over de structuur
van godsdienst als zodanig - de hirarchie ervan, de
neiging die het heeft om gecorrumpeerd te worden
door het verlangen van mensen naar macht, naar
invloed, naar geld. Jezus had denk ik het diepe inzicht
dat de religie zelf, in plaats van ons te verbinden
met de stralende glans van zijn, met dat spirituele
mysterie, gemakkelijk een barrire voor goddelijkheid
kon worden. Zodra we te zeer verstrikt raken in de
riten en rituelen, en in de geboden en verboden van
de conventionele godsdienst, raken we het zicht op
de primaire opdracht van religie kwijt, namelijk ons

te richten op het mysterie van zijn en ons bewust te

onderwerpen te zeggen had nu net zo schokkend zijn

worden van wat we werkelijk zijn.

als tweeduizend jaar geleden.

Die uiterlijke vormen hebben natuurlijk wel een

Ik heb door de jaren heen met veel mensen

bepaald nut. Het is de sociale functie van godsdiensten

gesproken die zich van het christendom afgewend

om een matigende invloed te hebben op zelfzuchtige

hebben omdat het zo vaak alleen maar focust op de

impulsen en verlangens; deze morele en ethische rol

morele en ethische kwesties, op mensen voorschrij

is door de hele geschiedenis heen van groot belang

ven hoe ze moeten leven, maar zich niet echt met hen

geweest. Wanneer mensen zich in de wereld van tijd

verbonden heeft. Er zijn in deze tijd wel kerken die

en ruimte orinteren op een gezond gevoel voor ethiek

zich laten inspireren door de echte levende aanwezig

en moraliteit, is dat iets zeer positiefs; religie heeft een

heid van Christus, maar over het algemeen moet er

belangrijke functie om de diepere en meer duistere

nieuw leven in de christenheid geblazen worden. Zij

impulsen van het ego te helpen beheersen.

moet uitgedaagd worden om te ontwaken uit de oude

Maar de primaire functie van religie is niet om ons

ethische en morele codes voor te houden en heeft niet

structuren die de geest beperken, zodat de eeuwige

geest van ontwaken weer kan bloeien.

te maken met politiek, macht en hirarchie. De eerste

Dit brengt misschien een gevoel van onzekerheid

functie van religie is om de ervaring van het sublieme

met zich mee, maar de levende aanwezigheid van de

in ons wakker te roepen en ons in contact te brengen

Christus is iets dat niet in enige structuur te vatten

met het mysterie van het bestaan. Zodra godsdienst

is. De geest die Jezus belichaamt is geen veilige geest;

vergeet dat hij in het eeuwige geworteld is, faalt hij in

er is geen garantie welke vorm hij in jouw leven zal

zijn belangrijkste opdracht. Jezus was zo kritisch op

aannemen. Jezus gaf alleen die ene garantie: als je

de godsdienst van zijn tijd omdat hij zag dat die niet

datgene waarover hij spreekt kunt ontvangen en je

alleen de mensen niet verbond met het mysterie, maar

ervan bewust kunt worden en het kunt belichamen,

er feitelijk actief aan bijdroeg het mysterie van het

dan zal je leven nooit meer hetzelfde zijn. Dan zul je

bestaan te versluieren, het hemelse koninkrijk te ver

beseffen dat je al leeft in het hemelse koninkrijk.

doezelen. En daarom was hij een criticus van binnenuit;

Het Jezusverhaal geeft ons veel verschillende

hij wees de godsdienst waarin hij was opgevoed niet

beelden van hoe spirituele realisatie in de wereld van

per se af, maar hij voelde zich geroepen die te tarten,

tijd en ruimte belichaamd kan worden. Het is belang

te transformeren. Het heldere inzicht van Jezus in de

rijk voor ons om te beseffen dat we niet alleen de

potentieel corrumperende invloed van macht in alle

moed moeten hebben om de goddelijkheid in onszelf

instituties- of ze nu politiek, economisch of religieus

te onderkennen, maar ook om die te belichamen en

waren- is heel relevant voor deze tijd. Als Jezus hier

te manifesteren in de manier waarop we leven. Jezus

en nu leefde als mens, zou wat hij over dergelijke

als levende aanwezigheid is niet deemoedig of mild.

53

Jezus was een revolutionair, maar hij was geen revolu

tionair omwille van de rebellie; hij wilde de scheidslij
nen afbreken tussen mensen, tussen hemel en aarde,
tussen menselijk en goddelijk.
De gebeurtenissen in het Jezusverhaal kunnen

gezien worden als levende metaforen voor wat nood

zakelijk is in ons eigen zijn. De echte grenzen die
afgebroken dienen te worden zijn de begrenzingen
van onze geest en ons hart. Daarom is het hele verhaal
van Jezus in laatste instantie het plan voor een reis
die zich in ons afspeelt. Het is een uitnodiging om het

De diepzinnige waarheid
van mythen

stralende licht te zijn dat zich openbaart wanneer we

de moed hebben over alles wat ons scheidt heen te
stappen.
Het leven is zo eenvoudig:
we leven in een wereld die heel doorzichtig is
en waar het goddelijke altijd doorheen schijnt.
Dit is niet slechts een mooi verhaal
of een fabel, het is waar.
THOMAS MERTON

n de hedendaagse westerse beschaving zijn we

I analfabeet geworden in de taal van de mythe. We zijn

helemaal vergeten welke waarheid mythen kunnen

bevatten en de betekenis die ze kunnen overbrengen.

Tegenwoordig begrijpen de meeste mensen mythe
slechts als iets dat niet feitelijk waar is, en dat is een
grondig misverstand over wat mythe is. Bij mythen
gaat het niet om feitelijke of historische waarheid,
maar om een hogere waarheid. In het verre verleden
zagen mensen mythen in een heel ander licht- als een

54

55

taalvorm die een subtiliteit en rijkdom van ervaring

we afgesneden van de rijkdom die een mythische wijze

in zich draagt en kan overbrengen die eenvoudigweg

van vertellen te bieden heeft.

niet in rechtlijnige, conceptuele taal meegedeeld kan

worden.

Spirituele waarheden zijn niet door feiten over

te brengen. Feiten zijn nuttig voor praktische doel

Laat me, om je een idee te geven van de beperkingen

einden; als je vliegtuig om drie uur vertrekt van een

van conceptuele taal, een voorbeeld geven. Ik zou je

bepaald vliegveld moet je dat weten anders mis je het.

bijvoorbeeld kunnen proberen te beschrijven hoe een

Maar wanneer je probeert een diepere betekenis over

sinaasappel smaakt. Ik zou je kunnen vertellen dat hij

te brengen, het inzicht over te brengen dat je kunt

zoet is, dat hij een tikkeltje zuur is, dat hij sappig is,

krijgen als gevolg van een ervaring met het verhevene,

dat het sap je in de mond spuit wanneer je er in bijt. Ik

heb je een andere manier van communiceren nodig.

zou je alles over een sinaasappel kunnen vertellen wat

Die manier van communiceren is historisch gezien de

ik weet, maar zelfs al beschrijf ik je de smaak een uur

mythe, het verhaal.

lang, uiteindelijk weet je eigenlijk helemaal niet hoe

Het is dus heel belangrijk dat we het Jezusverhaal

een sinaasappel smaakt tot je er zelf je tanden in hebt

aanhoren als een mythe en een metafoor. Veel chris

gezet.

telijke mystici lezen het Jezusverhaal dan ook in de

Dus ook zoiets eenvoudigs als de smaak van een

overdrachtelijke betekenis- hoewel het soms gevaar

vrucht kan niet met behulp van onze rechtlijnige

lijk voor hen is geweest dit rechtstreeks te zeggen.

manier van praten overgebracht worden. De beste

Juist door dit te lezen als een mythe verkregen ze

manier om dat te doen is natuurlijk door directe

toegang tot het werkelijke geschenk van het verhaal,

ervaring en daar gaat het in de spiritualiteit eigenlijk

en dat is het mysterie van het bestaan: het mysterie

allemaal om- dat er een directe ervaring in je wordt

opgeroepen van dat waar de uiterlijke vormen van spi

van jouw bestaan, het mysterie van Jezus' bestaan, en

"
het mysterie van het bestaan van God.

ritualiteit naar wijzen. Maar er is ook een manier om

Veel mensen zien deze Bijbelse vertellingen die

op een zeer diep en subtiel niveau waarheden, werke

samen het verhaal van Jezus vormen als strikt feitelijk

lijkheden en ervaringen over te brengen die niet in

en historisch waar. Voor sommigen is het een geloofs

logische of feitelijke taal uit te drukken zijn. De taal

artikel om elk woord in de bijbel te beschouwen als

van de mythe is veelzijdig, metaforisch en vol toespe

het woord van God. Ik ga niet de discussie aan met

lingen; zij is zeer gelaagd. In vroegere tijden begrepen

mensen die het zo zien, maar als iemand het ook als

mensen dat mythen en verhalen veel meer subtiliteit

mythe kan beschouwen, kan het nieuwe betekenissen

en rijkdom aan ervaring kunnen bevatten dan feiten

openbaren. Of we het Jezusverhaal dus zien als feit of

alleen. Nu is dit inzicht grotendeels verloren gegaan,

als mythe of als een combinatie van beide is niet zo

en dat is echt betreurenswaardig, want daardoor zijn

belangrijk. Het helpt om de mythische orintatie erbij

s6

57

te betrekken, die diepzinnige manier van verhalen

vertellen die onze voorouders zo goed kenden.

Wanneer we aan onze menselijkheid denken,

denken we aan wat we voelen en hoe we op de gebeurte

Door onze hedendaagse beschouwing van mythe

nissen in ons leven reageren. Mensen hebben goede en

als onwaarheid zijn we in verwarring geraakt over de

slechte dagen, ze hebben ellende, ze kennen vreugde,

functie van mythen. De mythe is niet het tegendeel

ze ervaren smart, en dit hele spectrum van ervaring

van het feit. Het is een uitnodiging aan ons allemaal

vormt ons mens-zijn. In Jezus is de kwaliteit van god

om bij het luisteren naar een verhaal de overdrachte

delijkheid natuurlijk belangrijk, maar de kwaliteit van

lijke en symbolische betekenis er uit te halen. Wat de

mens-zijn is ook belangrijk. Jezus is misschien de

mythe behelst zijn niet de feiten, niet de geschiedenis,

enige God-mens figuur in alle religies met wie we ons

maar de waarheid- de uiteindelijke werkelijkheid. Het

echt kunnen identificeren: hij heeft zijn goede dagen,

Jezusverhaal behelst deze uiteindelijke waarheid, en

hij heeft zijn slechte dagen, hij kent geluk en hij kent

daarom is het tweeduizend jaar later nog steeds zo fas

smart.

cinerend.

Neem als voorbeeld van de intense menselijkheid

van Jezus het moment in de tuin van Gethsemane,
waarop het hem plotseling daagt dat hij gekruisigd

De god-mens

gaat worden. Eerst is hij verontrust, bevreesd zelfs. Hij

smeekt God hem van het ondergaan van deze ervaring

In de christelijke theologie is Jezus zowel God als

te ontlasten en zegt: 'Vader... voor u is alles mogelijk.

mens. Veel spirituele tradities hebben hun eigen

Neem deze beker van mij weg.' [Marcus 14:36, DNB} In

versie van de God-mens, en bij de overgrote meerder

wezen vraagt hij: 'Moet ik dit echt doorzetten?' Der

heid is er heel weinig menselijkheid overgebleven in

gelijke menselijke trekken worden niet vaak in de

het God-mens personage. Een van de verbijsterende

God-mensen van de religies aangetroffen.

dingen van het Jezusverhaal is dat je merkt, wanneer

Toen ik het evangelieverhaal las, vond ik deze

je de evangelin leest, dat die God-mens een paar zeer

mengeling van goddelijkheid en menselijkheid heel

menselijke trekjes heeft behouden.

boeiend. Het sloot aan bij mij als mens, omdat ik

Toen ik opgroeide leek Jezus mij veel meer God

dezelfde eigenschappen in mijn eigen ervaring zag.

dan mens toe, op grond van hoe hij in de cultuur

Mijn eigen spirituele ontwikkeling heeft me laten zien

afgebeeld werd. Hij zag er magistraal uit, zwevend

dat we allemaal, in wezen, de stralende goddelijkheid

boven alles wat er in het verhaal gebeurde. Maar toen

zijn van zuiver zijn en dat we ook onze menselijke

ik het Nieuwe Testament opensloeg en begon te lezen,

kant hebben: onze goede dagen en onze niet-zo-goede

was ik verbaasd een figuur aan te treffen die een heel

dagen. Onze mens-zijn wordt weerspiegeld in de grote

dynamische kwaliteit van innerlijke ontwikkeling had.

menselijkheid van Jezus, en ik geloof dat dit een van

59

de redenen is waarom zoveel mensen zich door de

die een paar decennia hebben geleefd, zullen op hun

eeuwen heen zo diep met Jezus verbonden hebben

eigen manier een soort kruisiging hebben doorstaan.

gevoeld.

Er zit een tragisch aspect aan het menselijke bestaan

Bij het lezen van de evangelin werd ik getroffen

voor ons allemaal- momenten in het leven waarop je

door de kwaliteit van levendigheid in Jezus, vooral in

je totaal overweldigd voelt of aan het eind van je Iatijn

contrast met hoe Boeddha wordt weergegeven in het

bent. Of we het nu willen toegeven of niet, of we ervan

boeddhisme. Het iconische beeld van de Boeddha zit

weglopen of ons bezighouden met spiritualiteit in een

in volle lotushouding te mediteren. Het is een beeld

poging het te overstijgen, dat tragische element in

bedoeld om het gevoel van eeuwigheid over te brengen

het leven bestaat niettemin. Het kan veel gedaanten

dat we ervaren wanneer we het diepste wezen van ons

aannemen: een terminale ziekte, een ouder die zijn

zijn aanroeren. Opnieuw gluurt de eeuwigheid door

kind verliest, een kind dat zijn ouder verliest, een man

het latwerk van tijd en ruimte, en het iconische beeld

die zijn vrouw verliest, de dood van een vriend, het

van de zittende boeddha brengt dit gevoel van eeuwige

verliezen van werk, scheiden. Dit zijn de momenten

stilte en diepe vrijheid over. Wat dit beeld niet over

waarop het leven terugbijt.

brengt is een gevoel van menselijkheid, van een echt

Er zijn maar twee zekerheden in het leven: dat je

mens van vlees en bloed. Maar in het verhaal van Jezus

op een dag sterft en dat je tussen geboorte en dood

is het alsof het stille punt dat het beeld van Boeddha in

tragische dingen meemaakt. Ik denk dat mensen het

ons oproept een heel dynamisch engagement met het

iconische beeld van Jezus aan het kruis associren

leven wordt.

met een bepaalde vorm van tragiek: wanneer je bent

gedwongen over je grenzen te gaan, wanneer alles
waar je misschien in hebt gelooft instort, en er op dat

Het beeld van de kruisiging

moment niets je komt redden, niets je in veiligheid

brengt, en je die ervaring toch moet ondergaan.

Het meest iconische beeld uit het Jezusverhaal is

Uiteindelijk is er sprake van triomf wanneer je de

natuurlijk dat van Jezus die wordt gekruisigd. Het is

tragische kanten van het leven het hoofd biedt. Vanuit

heel ongebruikelijk dat het iconische beeld voor de

het ene gezichtspunt leest het hele Jezusverhaal als

God-mens van een religie een beeld is van lijden en

een Griekse tragedie, maar de schoonheid van het

dood - al opent de kruisiging natuurlijk de weg voor

verhaal zit hem in de manier waarop het dat gevoel

de wederopstanding.

van eeuwigheid, dat stille punt onder de grootste moei

Dit beeld sluit zeer sterk aan bij onze menselijkheid.

Tegenwoordig worden we niet aan het kruis genageld,
en dat is maar goed ook, maar de meeste mensen

6o

lijkheden, die goddelijkheid die door het latwerk van

tijd en ruimte schijnt, openbaart.

Het verhaal van Jezus heeft een triomfantelijk einde,

maar het is in wezen een tragisch verhaal- toch schijnt
deze schittering van eeuwig zijn door de tragedie
heen. Zoals Jezus zegt: 'Het Koninkrijk van de Vader
is uitgespreid over de aarde, en de mensen zien het
niet.' [Evangelie van Thomas, 113] Dat is een bijzondere
uitspraak van iemand die zoveel tragiek heeft moeten
meemaken. Jezus zegt hier dat het Hemelse Konink
rijk hier is, op de plek waar hij zijn beproevingen
ondergaat, en de mensen het niet zien. De schoonheid
van het Jezusverhaal is dat hij de eeuwigheid wel zag
terwijl hij hier op aarde leefde; hij was eeuwigheid,
goddelijk zijn in zijn kern en in zijn wezen.
Jezus was goddelijkheid die een menselijke ervaring
had. Of we dit zelf beseft hebben in wat wij ervaren
hebben of dat we ons er intutief mee verbinden, er
is een manier waarop we aanvoelen dat deze godde
lijkheid door de wereld van tijd heen schijnt. Er is een
zekere betekenis aan alles in het leven; er is een zekere
glans merkbaar.
Het Jezusverhaal is zowel een tragedie als een
triomf, en daarom sluit het aan bij ons leven. De triomf
en de tragedie zijn zelfs nauw met elkaar verbonden
door het hele verhaal van Jezus heen, van begin tot
einde. Het begint niet met tragedie en eindigt in
triomf; deze twee elementen zijn onlosmakelijk met
elkaar verstrengeld. Het verhaal sluit op een genuan
ceerde manier aan op zowel onze menselijkheid als
onze goddelijkheid.

Het spirituele mysterie dat wij zijn

Wie Jezus historisch gezien al dan niet mag zijn
geweest, hij symboliseert het spirituele mysterie van
ieder van ons. Wij zijn allemaal goddelijk zijn dat
zich manifesteert als mens. Jezus vertegenwoordigt
die stralende glans van goddelijk zijn, dat gevoel van
eeuwigheid dat in ons allemaal aanwezig is. Wanneer
we terug kijken op ons leven, vanaf het moment van
geboorte tot nu, kan ieder van ons intutief aanvoelen
dat er iets in ons is dat niet veranderd is. Door alle ups
en downs en veranderingen van het leven is er iets dat
altijd hetzelfde is gebleven. Daar contact mee maken
is eeuwigheid in jezelf ervaren.
Over het hele traject van geboorte, kindertijd en
adolescentie tot volwassenheid, veranderen we heel
erg, niet alleen lichamelijk, maar ook emotioneel
en intellectueel, maar iets blijft er onveranderd. Dat
gevoel van iets dat onveranderd is, is de eeuwige vonk
van binnen. In het begin voel je het misschien als
een heel subtiel, bijna onbegrijpelijk intutief gevoel,
maar wanneer we de volle aandacht op deze gewaar
wording richten van wat er ons hele leven door gelijk
is gebleven, dat kan dat zaadje van stralende godde
lijkheid zich manifesteren en steeds helderder in ons
leven gaan schijnen.
Ik geloof dat de figuur en de aanwezigheid van
Jezus ons iets heel belangrijks heeft te vertellen in
dit opzicht - dat ieder van ons de zoon of dochter van
God is. Zoals de grote veertiende-eeuwse katholieke
mysticus Meester Eekhart zei: 'De Vader laat zijn Zoon

onafgebroken geboren worden; en ik zeg meer: Hij

Jezus besluit die passage in het evangelie van

laat mij, zijn Zoon en dezelfde Zoon geboren worden.'

Thomas met te zeggen: 'Als hij geen licht geeft is

Dat is een bijzonder moedige uitspraak en des te

er duisternis.' Dat is de uitdaging. Dat is de Jezus

moediger omdat hij het in de veertiende eeuw zei, toen

die het ons onomwonden vertelt, die de boodschap

de kerk nog de macht had je op de brandstapel of in

niet afzwakt. Of we zijn in het licht, of we zijn in

de gevangenis te gooien als je schuldig werd bevonden

duisternis. Dat is onderricht, bedoeld om ons uit onze

aan ketterij. En toch had Meester Eekhart de moed er

slaap te wekken. Om tot ons volle potentieel te komen

voor uit te komen en te zeggen dat hij en Christus een

en de waarheid en de stralende essentie die wij zijn

en dezelfde zoon waren. Dit is de eeuwige mystieke

te belichamen, moeten we springlevend worden: we

openbaring van het bewust worden van onze ware

moeten ons opnieuw blootstellen aan aanwezigheid;

natuur, n met het goddelijke. Wanneer we de geest

we moeten ons overgeven aan het leven in plaats van

van Jezus die we in het verhaal vinden intens beli

te proberen het leven te ontvluchten en de uitdagin

chamen, dan voelen we, bespeuren we en ervaren we

gen die het inhoudt te ontlopen. Dan wordt ons leven

misschien dat we die aanwezigheid worden, en weten

zelf een uiting van liefde, van overvloed, omdat we ons

we dat die aanwezigheid iets is dat in onszelf leeft. Het

hartstochtelijk hebben overgegeven aan het leven, aan

Jezusverhaal is een middel om de levende aanwezig

onze incarnatie, als een manier om het te vervullen

heid van ons zijn te activeren, zodat we beseffen dat

om alles thuis te brengen, terug naar zijn bron, naar

ieder van ons de zoon of dochter van de levende God is.

de eeuwige schittering in ieder van ons.

In het evangelie van Thomas zegt Jezus: Er is licht

in een mens van licht, en hij verlicht de hele wereld.'

[Evangelie van Thomas, 24} Dat licht in ons allen is wat je

intutief voelt wanneer je merkt dat iets in jou door alle
dagen van je leven heen onveranderd is gebleven. Als
je je aandacht erop richt, als je er in stilte op mediteert,
kan het zich openen, en openbaren dat het inderdaad
het goddelijke licht is, wat de hele wereld verlicht. Hoe
meer we ons bewust worden van onze eigen goddelijk
heid, hoe meer we de nieuwe kracht voelen van een
levende aanwezigheid, die ons laat zien dat het leven
heilig is. Het menselijke leven is heilig; al het leven is
heilig.

4
Een routekaart voor ontwaken

Als een mens zeker wil zijn van de weg die hij bewandelt,
moet hij zijn ogen sluiten en in het donker lopen.
JOHANNES VAN HET KRUIS

e leest het Jezusverhaal als een routekaart voor

spirituele bewustwording. Aan de reis van ontwaken

voor goddelijk zijn die jij en ik innerlijk kunnen

realiseren, gaf Jezus gestalte in zijn levensgeschiede
nis, door zijn mens-zijn. Dit is een van de verbazing
wekkende aspecten van het JezusverhaaL Als je de
stappen en stadia van ontwaken doorlopen hebt, moet
je deze stadia wel in het Jezusverhaal belichaamd zien.
Het

Jezusverhaal benoemt spirituele bewust

wording niet rechtstreeks, omdat het in mythische taal

spreekt, de taal van de metafoor. Om het verhaal dat
in de evangelin verteld wordt te kunnen begrijpen,
moet je het letterlijk absorberen, moet je het worden.

Je kunt geen toeschouwer blijven en verwachten dat je

Maar als we helemaal verstrikt zijn in dualistisch

het begrijpt, want dan sta je er buiten, zit je nog vast

denken en niet goed opletten, merken we niet eens op

aan het logische, lineaire denken. De waarheden die

dat die spirituele kern van het bestaan door de wereld

het verhaal van Jezus overbrengt gaan logica te boven,

van tijd heen zichtbaar is. Maar de meeste mensen

overstijgen het geconditioneerde denken; ze zijn van

een hogere orde van wijsheid die je eigenlijk alleen
kunt begrijpen door te ontwaken.

ervaren dit nooit en weten zelfs niet dat het er is,

tot er iets in hun leven gebeurt dat hen zo gevoelig
maakt dat ze het sublieme beginnen te ervaren. Dit
kan een groot moment of een klein moment zijn,

De roeping

maar wanneer dat betekenisvolle moment je laat zien

dat het leven meer voorstelt dan je dacht, dat jij meer
voorstelt dan je dacht, dat is het begin van de roeping.

Het eerste stadium op de reis naar bewustwording

Vanaf dat moment neemt je leven een andere richting

is de roeping. De roeping komt wanneer we voor het

dan daarvoor.

eerst die spirituele impuls voelen die onze aandacht

Ik weet nog wanneer mij dit overkwam. Ik had

wekt. Plotseling voelen we aan dat het leven een groter

weliswaar mijn leven lang spirituele belangstelling,

mysterie inhoudt dat we op een dieper niveau trachten

maar ik voelde eigenlijk niet die roeping waarbij de

te ervaren; het roept ons letterlijk.

Door mijn leraarschap heb ik van veel mensen
verhalen gehoord over hun roeping. Soms gebeurt het
in de jeugd, als gevolg van een eerste ervaring met het
spirituele, die hun leven een nieuwe richting geeft.
Misschien vergeten ze heel dat verhaal jarenlang of

richting die het leven neemt plotseling anders wordt,

tot ik ongeveer twintig was. Zoals ik eerder beschreef,
had ik een boek over zenboeddhisme gekocht waarin
ik het woord verlichting tegenkwam. Destijds wist ik
niet wat verlichting was. Ik had er zelfs nauwelijks
van gehoord, en het kwam zeker nooit in me op dat ik

zelfs tientallen jaren, en herinneren ze het zich later

verlichting zou gaan zoeken. Maar toen ik dat woord

in hun leven en verbinden de punten dan pas, als ze

op de bladzij las, leek er wel een kleine kernexplosie

zien dat de opening die ze als kind ervoeren de loop

van hun leven heeft veranderd. Deze roeping kan
op elk moment in je leven komen. Op dat moment
begint je levensweg zich op het mysterie van het leven
te richten. Wanneer ik zeg het mysterie van het leven,
bedoel ik dat transcendente aspect van het leven dat
door de wereld van ruimte en tijd heen gluurt.

in me plaats te vinden. Het riep zoiets krachtigs in me

op dat ik wist dat mijn levensweg voor altijd veranderd
was op het moment dat ik dat woord las.
Het was niet iets dat ik zocht; het was niet iets dat
ik wenste of ook maar probeerde te laten gebeuren:
het gebeurde gewoon, en mijn levensweg is vanaf dat
moment nooit hetzelfde geweest. Ik weet nog dat ik de
volgende ochtend bang en opgewonden wakker werd.

68

Ik had een gesprek met mijn moeder waarin ik tegen

Hetontwaken

haar zei: 'Weet je, de weg die mijn leven zal gaan is
in n nacht volkomen anders geworden.' Ik beschreef

De volgende fase in iemands spirituele leven is

wat er gebeurd was. Zij gaf me het gevoel dat ze

het ontwaken, en het woord ontwaken is heel juist.

enigszins begreep waar ik over sprak, en ze steunde

Wanneer je midden in de nacht een droom hebt, besef

me heel goed.

je op het moment dat uit je droom ontwaakt plotse

Zoals met elk goed avontuur vond ik het spannend

ling: '0, het was een droom!' Toch was de droom heel

dat zich een nieuw perspectief voor mijn leven had

echt voor je, vlak voordat je wakker werd. Hij was zo

geopend, vol mogelijkheden en mysteries, maar ik was

echt als dit moment. Je ontwaakt uit de werkelijkheid

ook een beetje bang, omdat ik besefte dat ik niets te

van de droomsfeer en komt in de werkelijkheid van je

zeggen had over wat er gebeurde. Ik had de roeping

dagelijks leven, je waakbewustzijn.

niet in werking gezet, ik kon niet net doen alsof het

Evenzo vindt er spiritueel ontwaken plaats wanneer

niet gebeurd was, en zelfs al zou ik het willen dan

je uit wat jij ziet als je normale bewustzijnsstaat -

kon ik het nog niet uitzetten. Het was verontrustend.

wakker, ogen open, bezig zijn in het leven -ontwaakt

En wis en waarachtig, mijn intutie was juist: mijn

in je innerlijke, wezenlijke, ware natuur. Het voelt

leven had op dat moment een compleet andere koers

net als het ontwaken uit een droom. Het is alsof je

genomen.

wakker wordt uit de droom waarin je denkt dat je al

Dat is de roeping. De mijne was vrij duidelijk,

wakker bent in je normale waaktoestand. Wanneer je

maar voor anderen komt zij subtieler. Ze ontstaat

spiritueel ontwaakt bent, lijkt wat je dacht dat de waak

in iedereen op een specifieke manier, daarom hoeft

toestand was nu een droom.

het niet als een grote gebeurtenis te voelen: het kan

Er is een verschuiving van de ene orde van wer

gewoon dat moment zijn waarop je je openstelt voor de

kelijkheid naar een andere. In zekere zin verplaatst

transcendente kwaliteit van het leven. Daarna merk je

het centrum van je blik zich van jezelf als afzonderlijk

vaak dat je je tot het een of andere spirituele pad voelt

persoon naar wat ons allen n maakt. Dat is spiri

aangetrokken. In mijn geval vond ik een zenleraar en

tueel ontwaken eigenlijk: een verschuiving van jezelf

mediteerde en studeerde de eerstvolgende veertien

zien als een beperkt, op zich staand, afgescheiden

jaren bij haar.

mens naar de realisatie dat je wezenlijk datgene bent

waaraan alle mensen deelnemen, dat wat alle wezens
in de kern waarlijk zijn. Na het ontwaken is die diepere
zin van werkelijkheid beschikbaar voor je en heeft het
gevoel van wie je bent, je identiteit, een transformatie
ondergaan.

71

De esoterische, innerlijke spirituele disciplines

Zoals ik zei lees ik het Jezusverhaal als een metafoor

van alle tradities zijn instrumenten om dit ontwaken

voor spiritueel ontwaken. Als je het neerdalen van de

teweeg te brengen of je er ontvankelijk voor te maken

geest hebt ervaren, weet je precies waar deze passage

om te ontwaken. Dit is wat er meteen bij het begin van

in Marcus over spreekt. Je hebt niemand nodig om

het evangelie van Marcus gebeurt, wanneer Johannes

het te bevestigen; je weet het. Je weet dat het verhaal

de Doper Jezus doopt in de rivier de Jordaan.

over het neerdalen van de geest zo helder mogelijk

'Op het moment dat hij uit het water omhoogkwam

wordt verteld, dat de metafoor de feitelijke ervaring

zag hij de hemel openscheuren en de Geest als een

weerspiegelt.

duif op zich neerdalen.'

{Marcus

1:10,

DNB} Wanneer

je

ontwaakt, wanneer de geest neerdaalt, wordt de sluier

Er zijn veel gradaties van ontwaken, maar alle

ontwaken heeft als grootste

gemene

deler

een

van je droomstaat opengescheurd en ben je je in n

verschuiving van jezelf zien als afzonderlijk, op zichzelf

klap bewust van een nieuwe werkelijkheid.

staand mens naar jezelf zien als datgene wat wij allen

De woorden waarmee wordt beschreven hoe de

gemeen hebben. Je kunt het bewustzijn, goddelijk

geest in Jezus neerdaalt na zijn doop komen sterk

overeen met een van mijn ervaringen. Vaak is dit

voor gebruikt worden, maar het is de ervaring die telt.

ijn, de geest of God noemen.

Er kunnen veel namen

ontwaken een transcendente ervaring; je ontwaakt

uit je identificatie met lichaam en geest. Ik had die
ervaring ook, een heel sterke ervaring van omhoog en

Beproeving en rampspoed

naar buiten gaan. Geest, of bewustzijn, gaat letterlijk

omhoog uit het lichaam en de geest, en een tijdlang

Op een zeker moment na het ontwaken - soms al

was er geen enkele ervaring van wat ook. Het lichaam

gauw, soms niet meteen - bereik je een stadium dat

was weg. De geest was vertrokken. Ik had geen idee

ik 'beproeving en rampspoed' noem. In het verhaal

van de wereld of van mijn omgeving; ik was in een

van Jezus wordt dit gesymboliseerd door zijn veertig

totale leegte terechtgekomen.

dagen in de woestijn en zijn ontmoeting met Satan in

Vanuit die staat van leeg-zijn, begon er na een poosje

de woestijn, onmiddellijk na zijn doop. In het boed

een download van inzicht - honderden inzichten per

dhisme wordt dit stadium op mythische wijze verbeeld

seconde werden er in mijn systeem gedownload. Net

door het beeld van Boeddha die onder de bodbiboom

zoals je een programma downloadt op je computer,

zit, aangevallen door Maya, de kracht van illusie. Maya

ijn

inzichten in mij,

is een onpersoonlijke kracht van misleiding, terwijl

veel meer dan ik feitelijk kon bijhouden. Dat neerdalen

Satan een personificatie is van wat we zien als het

van de geest was precies zoals in het Jezusverhaal

kwaad, maar de bron van het kwaad is feitelijk illusie,

downloadde geest of goddelijk

beschreven werd.

73

daarom zijn deze twee eigenlijk twee verschillende

soort beproeving. Wat er van je gevraagd wordt is om

mythische weergaven van dezelfde ervaring.

al dat innerlijke materiaal onder ogen te zien vanuit

Maar als het mensen betreft, zijn zaken meestal

het standpunt van goddelijk zijn, vanuit het standpunt

niet helemaal zo eenvoudig als ze in de beeldtaal

van eeuwigheid - om het onder ogen te zien, het te

van de mythe worden afgeschilderd, omdat wat wij

begrijpen, het op te lossen. Dat klinkt misschien heel

ervaren zo genuanceerd en subtiel is dat het moeilijk

gemakkelijk, maar wanneer het werkelijk plaatsvindt

in een verhaal over te brengen is. Maar in dit stadium

is het ietwat gruiziger en echter dan de beschrijving

zal ieder van ons waarschijnlijk een reeks beproe

suggereert.

vingen ondergaan die maanden of zelfs jaren duren.

Je zou deze innerlijke en uiterlijke beproevingen

Door deze beproevingen wordt onze nieuwe staat van

kunnen zien als een vorm van zuivering. Je zuivert

bewustzijn beproefd door situaties die we in het leven

het voertuig: lichaam en geest, hetzelfde lichaam en

tegenkomen die de diepte van onze realisatie zullen

dezelfde geest waaruit je ontwaakte toen je bewust

peilen. Het is bijna alsof het leven zegt dat jij, om op

werd. Nu moet dit voertuig zijn eigen zuivering

de juiste manier met deze situatie om te gaan, er op

ondergaan opdat de geest je mens-zijn volledig kan

zult moeten reageren vanuit je realisatie, vanuit het

belichamen. En hier verschaft het verhaal van Jezus

meest innerlijke zelf waartoe je ontwaakt bent. Als je

opnieuw een belangrijke spiegel, omdat Jezus iemand

voor je reactie weer in je ego schiet of in je geconditio

is die in zijn menselijkheid de goddelijke impuls, het

neerde denken, zal het eenvoudigweg niet werken, en

goddelijke

volgt er verwarring.
Terwijl we door onze beproeving en rampspoed

zijn belichaamde.

Bij het leiden van zijn leven komt Jezus van begin
tot eind bijna niets

dan

beproevingen en rampspoed

heen gaan, lijkt het of uiterlijke omstandigheden heel

tegen. Hoe gaat hij elk van deze uitdagingen aan, van

speciaal worden samengesteld om elk onderdeel van

Satan in de woestijn tot de kruisiging aan toe? Vanuit

onze realisatie apart te testen. Deze beproevingen en

welke innerlijke gesteldheid handelt hij? Je zult zien

rampspoeden zullen ook van binnenuit plaatsvinden.

dat Jezus compromisloos is; hij handelt altijd vanuit

Je onbewuste zal zich op een bepaald moment laten

de waarheid van eeuwig

zien. In de niet-ontwaakte mens komt het onbewuste

les, en de boodschap erin is: als je je beproevingen en

nooit volledig in het bewuste gewaarzijn, maar met de

rampspoed tegemoet treedt vanuit je diepste realisatie,

verlichting worden onze methoden van onderdruk

worden ze uit je systeem losgemaakt en word je ervan

king en ontkenning ofWel volkomen onderuit gehaald

gezuiverd, zodat het eeuwige

ofWel zo ernstig aangetast dat we niet zo veel kunnen

mens-zijn belichaamd kan worden.

zijn.

Dit is een geweldige

zijn

helemaal door je

onderdrukken. De onbewuste elementen van onze

geest komen tot bewust gewaarzijn, en dat is ook een

74

75

Blijvende kalmte

in jou te vinden waar de dualistische wereld omheen

draait, maar op hoe die kalmte in de wereld van tijd

Het volgende stadium is wat ik 'blijvende kalmte'

en ruimtefimctioneert In het Jezusverhaal krijgen we

noem. Er komt blijvende kalmte wanneer door het

het beeld van dit stille punt dus eigenlijk niet. Alles

zuiveringsproces van lichaam en geest, in gang gezet

gebeurt zo snel en heftig, de ene gebeurtenis onmid

door de beproevingen en rampspoeden, je mens-zijn

dellijk na de andere, dat deze fase van blijvende kalmte

ontdaan is van strijd. Wat volgt is een innerlijke

niet waarneembaar is, afgezien van het feit dat de

toestand van eenheid. Alle krachten in jou zijn nu

daden van Jezus er uitingen van zijn.

verenigd: je karakter, je geest, je wil. Je eigen wil duwt

Maar ook al wordt de blijvende kalmte in het verhaal

en trekt je niet langer alle kanten op, en je hebt niet

niet belicht, ze is een belangrijk onderdeel van de weg

meer het voortdurende gevoel van psychische en

van ontwaken. Wanneer die eenwording optreedt,

spirituele frictie; in plaats daarvan is er innerlijk een

krijgt het leven een eenvoud, een intens gevoel van

toestand van blijvende kalmte.

Maar dit betekent niet dat je altijd kalm bent; je bent

vrijheid en fundamenteel welbehagen en ook van

onverschrokkenheid. Onverschrokkenheid is niet het

nog altijd in staat je van het volledige spectrum van

zelfde als moed, want men is alleen maar moedig oog

menselijke emoties te bedienen. Maar de innerlijke,

in oog met angst. Het manifesteert zich daarentegen

onderliggende werkelijkheid is een zeer duidelijke,

als een gevoel van onbeweeglijkheid, een gevoel dat

blijvende kalmte, en wanneer er sprake is van echte

niets je voorwaarts drijft of dwingt. Het lijkt soms heel

eenheid, kan niets je er uithalen. Misschien maak

erg op het hoogtepunt van spiritueel ontwaken-maar

je soms wel een moeilijke tijd mee, maar in wezen,

dat is het niet.

diep in je zijn, besta je uit n stuk. En wanneer je

innerlijk n bent, dan kun je ook buiten je eenheid
zien-omdat het innerlijke en het uiterlijke eigenlijk

De transfiguratie

n ding zijn.
Deze fase van blijvende kalmte is in het Jezusver

Voor de volgende fase van de reis gebruik ik hetzelfde

haal tot het laatst niet echt evident, deels omdat het

woord als waarmee het in de evangelin bekend staat

niet bijdraagt aan een goed verhaal. Blijvende kalmte

-'de transfiguratie.' In het verhaal van Jezus vindt de

is iets dat we associren met de Boeddha in meditatie

transfiguratie plaats op een hoge berg waar Jezus met

houding; het is een symbool voor iets dat als potentie

drie van zijn discipelen naartoe is gegaan. Het evangelie

in ieder van ons bestaat. Het Boeddhabeeld toont ons

van Matthes luidt: 'Voor hun ogen veranderde hij

blijvende kalmte onder alle levensomstandigheden.

van gedaante, zijn gezicht straalde als de zon en zijn

Het Jezusverhaal is er niet op gericht dat stille punt

kleren werden wit als het licht.' [Matthes 1J:2, DNB}

77

Op dat ogenblik werd Jezus stralend licht. Klaarblij

Dat is een veelbetekenend verschil. Het is niet zo dat

kelijk gebeurt de transfiguratie in het Jezusverhaal op

de een beter is dan de ander; dit zijn allebei mythische

een zeer opvallende manier. In het leven van de meeste

verhalen, verhalen die het potentieel in elk mens weer

mensen zal het niet helemaal zo buitengewoon zijn.

spiegelen. Tijdens je spirituele reis is er misschien een

Als we het op een menselijker vlak zien, drukt

fase in je leven waarin je sterk het gevoel hebt dat God

de transfiguratie een verdieping van je realisatie uit.

de ander is en is het doel op dat moment misschien om

Terwijl er eerst blijvende kalmte was, ontwaakt er nu

de meest harmonische, verbonden relatie te hebben

een gevoel van een buitengewone vitaliteit, van levens

met God als de ander. Voor veel mensen is dat een heel

kracht. Het is alsof je hele zijn straalt, en je voelt deze

belangrijk en mooi deel van de reis.

zeer intense en sterke straling van top tot tenen.

Maar het Jezusverhaal verbeeldt een andere orde

En het verandert je inderdaad innerlijk. Wanneer

van ervaring, een waarin je jezelf nu volledig ervaart

je in een staat van blijvende kalmte bent geweest en je

als de goddelijkheid. Als ik 'jezelf' zeg, bedoel ik niet

wordt dan bezield door die onpersoonlijke vitaliteit en

je ego. Als een ego besluit dat hij God is, is het een zeer

straling, is het vaak een teken dat er nog meer in het

misleid en potentieel gevaarlijk ego. Niet je ego beseft

vat zit. Er komt nog een andere fase van je leven, een

dat hij God is, maar je ware kern. Het is misschien

fase, niet alleen van blijvende kalmte, maar ook van

exacter gezegd dat God in jou beseft dat hij God is; het

stralende belofte.

stralende beseft dat jij dit stralende bent.

Er is een interessante parallel tussen de transfigu

Wanneer transfiguratie plaatsvindt, beginnen we te

ratie van Jezus en het oudtestamentische verhaal over

leven vanuit wat ik 'spirituele autonomie' noem. Met

Mozes en het brandende braambos. [Exodus 3] Net als

spirituele autonomie bedoel ik een soort zekerheid -

Jezus is Mozes de berg op gegaan. Daar ontmoet hij

niet de zekerheid van het ego, maar een die voortkomt

het brandende braambos, een schitterend braambos

uit je wezenlijke natuur, uit het niveau van goddelijk

waaruit God tot Mozes spreekt. In het Oude Testament

zijn. We vinden die spirituele autonomie heel duidelijk

ontmoet Mozes God in het brandende braambos, maar

weerspiegeld in de figuur van Jezus. Jezus gaat door

Mozes is toch nog Mozes en God is nog altijd God.

het leven wetend wie hij is en wat hij doet, ook al

In een beschaving gecentreerd rond een tribale God

begrijpen zijn discipelen hem niet, begrijpen de auto

is niets belangrijker dan Gods relatie met de mensen

riteiten hem niet en begrijpen de Farizeers hem niet.

van de stam. De oudtestamentische God kan gezien

Soms is het alsof de hele wereld tegen hem is, maar hij

worden als een universele tribale god.

weet wat zijn opdracht is, en niets en niemand houdt

In het Nieuwe Testament eigent Jezus zich in zekere

zin Mozes toe. Jezus heeft niet alleen een relatie met de

die tegen. Hij leeft naar die opdracht tot zijn dood. De
prijs die hij voor die autonomie betaalt is zijn leven.

schittering, met het branden, maar Jezus wordt het zelf.

79

Dit is een mythische portrettering van hoe spirituele

kan voelen als een proces van dood en wedergeboorte.

autonomie eruit ziet en hoe ze in de wereld van tijd en

Maar dit loslaten gaat veel en veel dieper; daarin sterft

ruimte functioneert. Ze doet niet eens haar best om het

het egocentrische zelf in feite, en daarna opereer je

voor het standpunt van het ego begrijpelijk te maken

vanuit een andere geestesgesteldheid, een zonder mid

of instemming te ontlokken; zij is haar eigen domein,

delpunt.

haar eigen soevereiniteit. Ze doet wat ze doet, en het

Dit wordt treffend verbeeld door de kruisiging. In

ego-bewustzijn heeft helemaal niet het vermogen om

het evangelie van Marcus zijn de laatste woorden die

haar te begrijpen, want deze autonomie functioneert

je van Jezus hoort: 'Mijn God, mijn God, waarom hebt

vanuit een andere dimensie van

Jezus sprak van zijn

in

zijn.

de wereld, maar niet

u mij verlaten?'
van

[Marcus 1s:34, DNB} en dan eindigt zijn

leven met een doodskreet. Dat is het menselijke van

de wereld; dit is echte spirituele autonomie in actie.

Jezus, dat hij zich totaal en absoluut door God in de

Ik geloof dat Jezus deze autonomie beter tentoonstelt

steek gelaten voelt. Dit is een zeer dynamische uitbeel

en weerspiegelt dan enig ander personage in welk

ding van een echte, innerlijke ervaring.

spiritueel verhaal of mythe dan ook die ik ooit gelezen

heb of tegengekomen ben.

Uiteraard kun je de kruisiging op veel verschillende

niveaus lezen, en ik heb het er al eerder over gehad hoe
moeilijke, smartelijke en tragische momenten in het
leven overeen kunnen komen met de kruisiging. Maar

Loslaten

hier heb ik het over de kruisiging als een stadium van

Het volgende stadium van de reis naar ontwaken is

ervaren als sterven, en meestal verdwijnt het ego niet

wat ik 'het loslaten' noem. In het verhaal van Jezus

gemakkelijk. De fundamentele identiteit van het ego

de spirituele reis. Ego-dood voelt als dood, het wordt

wordt het loslaten gesymboliseerd door de kruisiging.

is natuurlijk dat het afgescheiden is: afgescheiden

Uiteindelijk is loslaten de ervaring van de dood van

van het leven, afgescheiden van anderen en, religieus

het ego.
Ontwaken is het overstijgen van het ego; ontwaken

gesproken, afgescheiden van God. Dat ervaart Jezus in

zijn laatste ogenblikken: het laatste restje van het afge

betekent niet dat het ego dood is, ook niet dat het echt

scheiden zelf dat zijn bekentenis uitschreeuwt: 'Ik ben

ergens heengegaan is. De ervaring van ontwaken kan

verlaten.' Zo voelt het om afgescheiden te zijn- alsof je

de aard van ego veranderen, het meer n, meer heel

in de steek gelaten bent.

maken, maar het ego is er nog altijd. Loslaten is wat

We kunnen ons er slechts een voorstelling van maken

spirituele leraren bedoelen met 'sterf voordat je sterft.'

hoe dit laatste overgebleven gevoel van afgescheiden

Veel mensen interpreteren 'sterven voordat je sterft'

heiduit het niets komt voor Jezus, daar aan het kruis,

ten onrechte als spiritueel ontwaken, omdat ontwaken

terwijl hij zijn mens-zijn in zijn hele spirituele reis

8o

tot uitdrukking brengt. Vanuit een ander gezichtspunt

vervulling. Daar bereikt de reis zijn hoogtepunt voor

heeft hij dit allemaal al doorgemaakt. Zo daalt hij in

Jezus, en daar eindigt het uiteindelijk voor iedereen

het allereerste begin al uit de hemel neer om die reis

die de reis van ontwaken heeft gevolgd.

te maken, opdat jij en ik dit verhaal krijgen dat het voor

ons weerspiegelt.

Je incarnatie als mens vervullen

De transmutatie

Het verhaal van Jezus weerspiegelt de reis van spiri

tueel ontwaken voor iedereen die ogen heeft om te

De allerlaatste fase van spiritueel ontwaken is wat

zien of de ervaring om het op te merken. Ik geloof

ik 'de transmutatie' noem. Transmutatie is wat door

dat dit een van de meest krachtige interpretaties van

transfiguratie en loslaten mogelijk wordt gemaakt.

het verhaal is, omdat het verhaal vanuit dit standpunt

Daarin is je levensorintatie geheel onzelfzuchtig.

bekeken begint te leven en ademen als metafoor.

wilt zijn of dat je oefent om

Jezus beleeft de dingen niet zo zuinig; zijn hele

onzelfzuchtig te zijn: het is meer dat je zelf-loos bent,

verhaal is in kapitalen geschreven. Dit maakt het

Niet dat je onzelfzuchtig

geen zelf hebt.

gemakkelijker voor ons om te zien dat hij een reis van

Wil deze overgang plaatsvinden, dan moet men

ontwaken beschrijft. We moeten niet verwachten dat

door het sterven van het ego gaan. Bepaalde aspecten

wij onze eigen reis op dezelfde manier beleven en dat

van de transmutatie doen zich misschien eerder op

hoeven we gelukkig ook niet, al zal onze reis zeker zijn

je reis voor, maar de kruisiging of het loslaten moet

eigen problemen en heftigheid kennen.

voltooid zijn als het volledig wil gebeuren. Op dat

Het mysterie van het verhaal van Jezus is hetzelfde

moment is echt het enige dat nog gedaan moet worden

als het mysterie van jou en mij en iedereen: we zijn

een zelf-loze, welwillende aanwezigheid in de wereld

allen God in de gedaante van man of vrouw, goddelijk

zijn- er is werkelijk niets anders te doen, niets anders

zijn dat

dat zin heeft. Hoe dat er ook uit mag zien- en het ziet

kanten van de medaille. Die zijn hetzelfde; het is

zich manifesteert als mens. Het zijn de twee

er voor iedereen anders uit- daar loopt het hele proces

alleen ons denken dat goddelijkheid en menselijk

op uit.

heid scheidt. We scheiden ze in onze geest en in onze

In het Jezusverhaal heet dit stadium de weder

ervaring, maar de hele spirituele reis gaat er om uitein

opstanding. Uit de dood herrijst een nieuw leven,

delijk in te zien dat ze niet gescheiden zijn, dat ze nooit

wat eigenlijk een nieuwe orintatie betekent. Die

los van elkaar stonden. Zelfs de geloofsovertuiging van

beweging, die langgerekte ommekeer van gericht

Jezus bevestigt dit: 'Want God had de wereld zo lief dat

heid op het zelf naar zelf-loos gericht zijn komt nu tot

hij zijn enige Zoon heeft gegeven. [Johannes 3:16, DNB}

Zoals ik mensen vertel wanneer ik onderricht geef:

'God had de wereld zo lief, dat hij zijn enige zoons en
dochters gegeven heeft.' Dat is niet alleen van toepas
sing op Jezus: dat slaat op jou. Stel je voor hoe het zou
zijn als je het innerlijk op je nam om je in je leven op
goddelijkheid te richten. jouw goddelijkheid: Ik heb de
wereld zo lief dat ik me er helemaal aan gegeven heb. Stel
je je geboorte voor als een daad van jezelf uitstorten
over het leven als een meedogende manier van verlos
sing. Stel je voor dat je bent gekomen om je leven als
mens goed te maken. En wanneer je er geheel en al
voor ontwaakt bent, dan heb je je menselijke incarna
tie volledig vervuld.
Elk Bijbelvers en episode van het Jezusverhaal is een
metafoor voor de menselijke ervaring van ontwaken.
Deze passage wijst wellicht op een domein van mense
lijke ervaring die veel mensen niet hebben omdat ze
nooit stil blijven staan, nooit stil worden, maar het is
er toch. Het is mogelijk het te vinden in roerloosheid,
in stilte. Zoals de Bijbel zegt: 'Staak de strijd en erken
dat ik God ben.' {Psalm 46:11, DNB]
En wanneer je je leven herorinteert op deze rea
lisatie, dan begrijp je: jij had de wereld zo lief, jij had
zoveel mededogen, jij had zoveel liefde dat je je uit
stortte over het leven, en die handeling was je geboorte.
Je bent hier om alles wat je in dit leven tegenkomt te
verlossen, om in alles de grote innerlijke waarheid van
het goddelijke bestaan wakker te maken.
Het hemelse koninkrijk is over de aarde uitgespreid
en mensen zien het niet. Wanneer jij dit ziet, ben je
niet langer een slachtoffer van je leven en iemand die
het de schuld geeft voor de tragedie die je meemaakt.

De waarheid is, zou ik voorstellen, dat je uit eigen wil

een gedaante hebt aangenomen, uit grenzeloze liefde,
om dit hele leven te verlossen. Vanuit dat standpunt
bekeken ziet het leven er plotseling heel anders uit. Je
houdt het leven niet meer tegen, je innerlijke leven of
het leven om je heen, omdat het hemelse koninkrijk
in en overal om je heen is. Dat is de boodschap van het
Jezusverhaal.

ss

Deel twee

Het Jezusverhaal

5
Geboorte en doop

Jezus zei: 'Gelukzalig is hij die was

voordat hij werd.'
EVANGELIE VAN THOMAS

zullen we het verhaal zelf van Jezus bestu

deren, vanaf het eerste begin - de maagdelijke

geboorte. Het beeld van een maagdelijke geboorte is

een oud mythisch motief dat al meer dan duizend jaar
voor de geboorte van Jezus bestond, en wijst op iets

heel belangrijks binnen de hele theologie van Jezus'

incarnatie.

De

betekenis van maagdelijke geboorte

In theologische zin suggereert het verhaal van de

maagdelijke geboorte dat Jezus uit een hemelse staat

op aarde is neergedaald. Wat is de hemelse staat? Het

Jezus is geboren uit een maagd. Wat betekent deze

is een toestand die buiten de tijd staat. Het is een

maagdelijke geboorte? Dat beeld vertelt ons dat Jezus

doorbraak naar eeuwigheid. Jij hebt misschien ook wel

niet uit tegenpolen is geboren. Zijn geboorte is er een

momenten beleefd van iets dat verwant is aan de

recht uit de hemel. en de hemel is eeuwige heelheid.

hemelse staat. Er zijn momenten in het leven waarop

zich spontaan een deur in je bewustzijn opent en je
alles plotseling vanuit een heel ander perspectief ziet.
De deuren van waarneming gaan open en het leven
krijgt plotseling iets van een enorme betekenis, ook al

De maagdelijke geboorte van Jezus stelt de hemel voor

die hier op aarde een fysieke gedaante aanneemt. De
geboorte van je fysieke gedaante is het voortbrengsel
van je moeder en vader, die tegengestelden zijn. Maar
je innerlijke natuur is eeuwig en niet uit tegengestel

kun je niet vertellen wat die betekenis is. De hemelse

den geboren. Ze is tijdloos en komt ter wereld in tijd en

staat is de context van eeuwigheid waarin de wereld woont.

ruimte zodra je een menselijke incarnatie krijgt. Daar sta

Elk mens maakt zulke momenten mee, waarin de

je dus, een mens vol van het mysterie van eeuwig zijn.,

deuren van de eeuwigheid uiteengaan - al is het maar

op een kier - en je vervuld wordt van een gevoel van
ontzag en vreugde. Wanneer je contact maakt met
het oneindige mysterie van zijn., voel je de immense
potentie die er in zit. Die neerdaling uit de hemelse
staat in de wereld van tijd en ruimte is zeer sterk

vol van stralende geest.

Dat is de betekenis van de maagdelijke geboorte: dat
tijd en ruimte opengaan en eeuwig zijn het lichaam van
een mens aanneemt. Dat zijn jij en ik, maar we weten
het niet. We zijn eeuwige, goddelijke wezens die zich
hier en nu manifesteren in hun menselijkheid, als afzon

verbonden met die momenten waarop onze waar

derlijke menselijke wezens. Onze menselijke gedaante

neming opengaat en we in contact komen met de

ontstaat uit tegenpolen. Het lichaam dat voelt, de geest

transcendente werkelijkheid.

die denkt- dat ontstaat allemaal uit tegengestelden. Je

In het Jezusverhaal is de maagdelijke geboorte het

vader en moeder kwamen bij elkaar en verwekten een

moment waarop de deuren zich openen en de geest

baby, een wonderschoon, gencarneerd wezen, en dat

van Jezus neerdaalt uit het eeuwige. We moeten nooit

wezen is vervuld van en bezield door de levenskracht van

vergeten dat Jezus het eeuwige zijn vertegenwoordigt,

goddelijk zijn. Dat is het mooie van de betekenis van de

die dimensie van ons eigen wezen die boven tijd en

maagdelijke geboorte, als je de metafoor kunt begrijpen.

ruimte uitstijgt, voorbij wat we kunnen zien, bedenken

en aanraken. Wat betekent het, vanuit dat perspectief,
dat Jezus rechtstreeks uit de hemel neerdaalt? Dat is
eeuwig, goddelijk zijn dat door het latwerk van de tijd

Jezus' roeping

breekt - door de structuur van onze geest, door ons

De evangelin van Matthes en Lucas beginnen met

geloof breekt en in ons bewustzijn komt.

de geboorte van Jezus, maar het evangelie van Marcus

begint bij waar Jezus al een man van begin dertig is,

De deur tussen twee werelden

die naar Johannes de Doper gaat, die zijn komst heeft

verkondigd.
Maar waarom zochtJezusJohannes de Doper op aan

Johannes de Doper is een beetje een onbeschaafde

man. Hij leeft aan de zelfkant van de maatschappij.

de oevers van de Jordaan? Zoals ik al zei, begint de reis

Er staat beschreven dat hij een jas van kamelenhaar

van spiritueel ontwaken voor de meeste mensen met

draagt en sprinkhanen en wilde honing eet. Dit is

een zekere roeping, een manier waarop hun leven zich

iemand die buiten de grenzen van maatschappij en

richt op het mysterie, op een spirituele werkelijkheid.

cultuur opereert. Daarom vertegenwoordigt Johannes

z ijn - van jouw
ijn- waar we verbinding mee kunnen

Maar in het geval van Jezus is er niets in het verhaal

het ongeconditioneerde deel van ons

dat erop wijst dat hij geroepen werd, dat hij een zoeker

zijn, van mijn

was. Zelfs dat is heel veelzeggend. Ik ben een aantal

krijgen als we dapper genoeg zijn. Het is een deel

mensen tegengekomen die geen belangstelling voor

van ons

spiritualiteit hadden, die gewoon hun dagelijkse leven

beschaving is gegoten.

ijn dat

niet in de mal van maatschappij en

leidden, toen plotseling: boem! Uit het niets ontwaken

Het sjabloon dat maatschappij en cultuur van ons

ze, hun spirituele leven neemt een aanvang en, vanuit

maakt heeft wel een zeker nut. Het zegt ons hoe we

een idee wie ze zijn, worden ze zich bewust van de

in de wereld van tijd en mensen moeten opereren en

realiteit van goddelijk zijn.

Meestal worden we geroepen; meestal kunnen we

hoe we een zeker gevoel van zeden en normen moeten

hebben. Dit verhaal gaat over iets anders. Het begint

ons een moment herinneren waarop we ons richtten

met de doop van Jezus door deze ongeciviliseerde man,

op onze spirituele zoektocht. Maar er zijn gevallen

buiten de grenzen van de conventionele maatschap

waarin de roep wordt overgeslagen en men regelrecht

pij en godsdienst. Dat geeft aan dat je waarschijnlijk

naar de inwijding tot spiritueel ontwaken gaat. Volgens

niet zult doordringen tot het innerlijke mysterie, als je

mij is dat wat we zien wanneer Jezus Johannes de

alleen maar de weg van conventionele religie volgt; je

Doper ontmoet. Er wordt ons niet verteld of hij al dan

zult voor altijd aan de oppervlakte van het leven blijven.

niet een spirituele roeping had, maar we weten wel

Er is enige onbeschaafdheid en risico nodig om door

dat hij Johannes de Doper speciaal heeft uitgekozen.

de oppervlakte van een gegeven godsdienstige visie

Misschien voelde hij zich geroepen om door Johannes

heen te dringen en verder te kijken dan de conventie.

gedoopt te worden of misschien had hij een voorgevoel

Als we de hemel hier op aarde willen vinden, moeten

- hij wist op de een of andere manier waar zijn leven

we bereid zijn ons open te stellen voor het onbekende,

over zou gaan, en het ondergaan van die inwijding van

veel verder dan waar de meeste mensen zichzelf

de doop hoorde bij zijn levensbestemming.

toestaan te gaan. Jezus gaat dus naar deze man, die

93

staat voor wat boven de conventie, boven de afspraken

Johannes te laten dopen. Hij zoekt iemand op die hem

van de dualistische wereld uit stijgt.

kan helpen om contact te maken met het mysterie: het

Wanneer Jezus komt om gedoopt te worden, is

mysterie dat te vinden is in de ongeciviliseerde wereld,

Johannes al overal bekend. Horden mensen zijn al

op de onbekende paden die niemand bewandelt,

gekomen om door hem gedoopt te worden, en hij is

ergens in jezelf waarheen je alleen moet gaan of

kennelijk op zich al een zeer charismatische figuur.

helemaal niet. En zo wacht Johannes de Doper daar

Hij deed een beroep op die geestelijke vonk in mensen,

op Jezus bij de ingang, bij de interface tussen die twee

alsof hij wou zeggen: Ga buiten de grenzen van je

werelden. En Johannes de Doper weet wat zijn rol is.

comfort zone, van wat bekend is, van wat je geleerd

hebt. Dit is de bron van levenskracht, hier buiten waar
het woest is, waar het onbekend is. Hier moet de geest

Tot in het mysterie

ontdekt worden.
De meeste mensen verwelkomen evenwel een der

Johannes de Doper had de komst van Jezus aangekon

gelijke onzekerheid niet en zoeken het onbekende in

digd; hij wist dat er iets nieuws in de wereld van tijd

zichzelf niet op totdat en tenzij ze zozeer door een

en ruimte zou komen, iets nieuws en zeer krachtigs.

traumatische gebeurtenis geschokt worden dat ze hun

En zijn boodschap luidde als volgt: 'Na mij komt

eerdere kijk op het leven loslaten. We zijn geneigd om

iemand die veel meer vermag dan ik; ik ben zelfs niet

bij onze vooronderstellingen te blijven; we zijn geneigd

goed genoeg om voor hem te bukken en de riem van

bij ons geloof te blijven, ook al blijven we daardoor

zijn sandalen los te maken. Ik heb jullie gedoopt met

heel beperkt in wat we kunnen waarnemen. Maar

water, maar hij zal jullie dopen met de heilige Geest!

soms, tegenover grote moeilijkheden -wanneer we

[Marcus 178, DNB]

geconfronteerd worden met een ernstige ziekte, een

Johannes de Doper was een ongeciviliseerde man,

scheiding doormaken of een geliefde sterft- maakt de

een man buiten de grenzen van de formele religie,

intensiteit van onze ervaring een barst in onze trouw

toch is zijn doop de doop van berouw, van vergeving.

aan het dualistische, geconditioneerde perspectief, en

Hij helpt mensen de last van hun psyche, van hun

vangen we misschien een glimp op van iets van grote

verleden, los te laten. Het water waarin hij mensen

pracht, voorbij alles wat we ook hebben gekend.

doopt is zuiverend water. In veel religieuze tradities

De meeste mensen echter trekken zich terug in

staat water niet alleen symbool voor zuivering, maar

hun geloofssysteem en geconditioneerde denkstruc

ook voor de morele en ethische dimensie van het leven.

tuur zodra alles weer terugkeert tot het normale. Maar

Wanneer Johannes de Doper mensen doopt, probeert

Jezus stijgt boven de wereld uit, boven de grenzen van

hij hen eigenlijk precies voor die doorgang tussen het

de religieuze structuren van zijn tijd, door zich door

bekende en het onbekende te krijgen. Hij wil hun blik

94

95

zuiveren en hun ziel schoonmaken, zodat ze klaar zijn

om gehoor te geven aan Jezus wanneer hij komt.
Het berouw waar Johannes de Doper over sprak,

in een nieuw leven te stappen -een

echt

leven, een

vitaal leven, een zinvol leven-maar geen leven dat je

met enige zekerheid kunt voorspellen en geen leven

kan je tot voor de grenslijn brengen, tot die momenten

waar de maatschappij je op voorbereidt. De maat

waarop je plotseling getroffen wordt door iets vreemds

schappij bereidt je voor op het leven dat z ij je willaten

en dwingends dat de geest in je wakker maakt. Maar

leiden; ze bereidt je voor op de rol die

hij die na hem komt-hij, die Jezus blijkt te zijn- is

spelen. Maar de geest in jou, die ongelukkig is met

ij

je willaten

degene die je erdoor kan trekken, omdat hij aan de

begrenzing, kan je dwingen een

andere kant van die denkbeeldige grens leeft. Johannes

leiden, een betekenisvol leven, vervuld van de levens

wijst de weg,

kracht van geest.

maar Jezus

is de weg.

Jezus brengt een andere vorm van doop. Zoals

waarachtig leven

te

Jezus komt aan en wordt in het water gedoopt, en

Johannes de Doper zegt: 'Hj zal jullie dopen met de

zodra hij zijn hoofd opricht daalt de geest in hem. Zoals

heilige Geest en met vuur.' [Matthes ]:11,

] De geest

het evangelie van Matthes het weergeeft: 'Zodra Jezus

wordt geassocieerd met adem-inspireren, inademen.

gedoopt was en uit het water omhoog kwam, opende

De geest is ook de bezielende kracht; het is de dynami

de hemel zich voor hem en zag hij hoe de Geest van

DNB

sche spirituele kracht die het universum doordringt.

God als een duif op hem neerdaalde.

Daar kwam Jezus vandaan. Hij daalde neer uit de

DNB

hemel, uit het rijk van de geest, en hij is in staat om

een nieuwe richting en orintatie. Vanaf dat moment

de geest binnen te halen, zodat je hem in jezelf verwe

zal het leven van Jezus nooit meer zijn zoals het was.

} Dat

[Matthes 3:16,

neerdalen van de geest geeft heel zijn leven

zenlijkt. Nogmaals, je hebt al deze kwaliteiten in je:

Zijn leven wordt wat we in het verhaal lezen. Precies

het ethische en morele domein, de grens tussen wat

zo zijn er momenten waarop jij ja zegt tegen het

bekend en wat onbekend is, en ten slotte de geest, die

mysterie, wanneer je het donker inziet, wanneer je

je door de ingang trekt en je bewust maakt van een

beseft dat je niet bent wat je dacht te zijn-niet je over

nieuwe dimensie van zijn.

tuigingen, niet je ideen, niet de beperkende rol die

Als je hoort wat hier gezegd wordt, kun je vast

de maatschappij je opgelegd heeft. Je bent anders dan

aanvoelen hoe deze kwaliteiten voor jou zullen zijn.

hoe je gedefinieerd bent- meer anders dan je je kunt

Hoe is het wanneer je voelt dat je regelrecht naar de

voorstellen.

grens van het onbekende wordt gebracht? Hoe vaak

En dat is wat het neerdalen van de geest betekent;

ben je er voor teruggedeinsd maar er toch weer naar

het is een manier van ja zeggen tegen je ware aard.

teruggekeerd, en er vervolgens weer van teruggedeinsd

Maar eerst moet je ja zeggen tegen het onbekende. Je

omdat het te onbekend was, te onzeker, een te groot

moet weten dat je niet weet wie je bent. Je moet weten

risico? Uiteindelijke word je gedwongen over die grens

dat je niet weet wat God is. Je moet zover komen dat je

97

weet dat je niet weet wat leven is. Je hebt je ideen en je

ik'; hij wist dat Jezus belangrijker was, maar Johannes

meningen, maar je weet dat die niet echt de waarheid

was in feite het werktuig voor het ontwaken van Jezus.

over jou kunnen zijn, daarom ben je bereid het risico

Dit is een echt intiem onderdeel van de leerling

te nemen. Je bent bereid door de sluier te stappen en

leraar relatie in de spiritualiteit. Wanneer men in

het spirituele domein binnen te gaan. Het nemen van

enige mate ontwaakt is voor de geest, kan alleen al

deze stap is waar Jezus voor staat. Hij noemde het

het feit dat je bewustzijn gewekt is voor de spirituele

berouw hebben.

dimensie weerklank vinden bij anderen. Dan begint

De geest is het symbool voor transformatie. Wanneer

die spirituele dimensie ook in hen levend en bewust

we ons openstellen voor de geest, stellen we ons open

te worden. Dit heet overdracht in de spiritualiteit. Het

voor transformatie: we zullen niet dezelfde zijn die

beeld dat ik hiervoor gebruik zijn twee snaarinstru

aan de reis begon en we zullen onszelf nooit meer op

menten. Als je twee gitaren hebt in dezelfde ruimte en

dezelfde manier bezien. Wanneer we ons openstellen

een akkoord aanslaat op de ene gitaar, laten de geluids

voor de geest, voegen we niet een nieuwe laag van iden

golven die zich door de lucht verplaatsen de snaren op

titeit toe. De geest is dat wat alle identiteiten aflegt en

de tweede gitaar mee vibreren.

ze allemaal weggooit. De geest heeft geen vorm, geen

ideologie. Het is eeuwige heelheid en volledigheid.

Wanneer de spirituele staat van de leraar mee

vibreert met diezelfde werkelijkheid in de leerling, dan

Wat gebeurt er dus wanneer je ja zegt tegen die

begint, zelfs als de leerling nog niet ontwaakt is voor

uitnodiging? Wat gebeurt er wanneer je figuurlijk

die werkelijkheid, de staat van de leraar haar tot leven

gesproken van de veilige grond in de rivier stapt en

te brengen of op te roepen. In zekere zin was Johannes

ondergedompeld wordt in het onbekende? Hoe is het

dit voor Jezus: Johannes was niet Jezus' leraar, zover

om de hemel zich te laten openen en de eeuwige geest

we weten, maar hij was de katalysator die Jezus ont

op je te laten neerdalen?

vankelijk maakte voor de neerdaling van de geest.

Er moet een moment zijn waarop we beschikbaar
worden, waarop we ons overgeven

ahhhh

en ons

De overdracht van ontwaken

hart en onze geest opengaan. Op dat moment kan de

Het ontwaken van Jezus kwam op het moment waarop

helemaal ontspannen; je moet een gevoel van diepe

overdracht van de geest plaatsvinden. Maar je moet je

Johannes hem doopte in de rivier en de geest van

overgave heb ben. Anders is het alsof je je hand tegen de

de hemel in hem neerdaalde. De rol die Johannes

snaren van de gitaar houdt. Dan vibreren jouw snaren

de Doper bij dat ontwaken speelde is fascinerend.

zelfs niet als de andere gitaar bespeeld wordt. Wanneer

Johannes zei: 'Na mij komt iemand die sterker is dan

we ons overgeven, worden we beschikbaar. Het is alsof

99

we onze handen van de snaren afnemen; we nemen

alle druk op dat resonerende veld in ons weg.
Het enige waar het leven op wacht is een moment

van stil zijn. Dan kan die resonerende kracht in je

geactiveerd worden en je openen zodat de geest leven
kan worden in je levend. Dat is een moment van
ontwaken. Wanneer de geest in je vaart, zie je de spi
rituele werkelijkheid van je ware zijn, je goddelijke

Beproeving

natuur. Je identificeert je niet meer met je naam, je

geslacht, je beroep of je verleden. Je weet jezelf zuivere

en rampspoed

geest, het vormloze en eeuwige bewustzijn van alle

schepsels, en zo ervaar je jezelf. Je hoeft goddelijk
zijn niet aan jezelf toe te voegen; je bent goddelijk zijn
of je het weet of niet. Je wordt niet goddelijk zijn: je
realiseert het; je wordt je er bewust van. En je wordt

Moed hebben voor alles wat het leven brengt

je ervan bewust wanneer je je overgeeft, wanneer je

daarin ligt alles besloten.

je helemaal openstelt voor iemand die ontwaakt is of

ST. THERESA VAN AVILA

voor het mysterie van het leven zelf.

Een oogwenk maar, een fractie van een seconde
van echte beschikbaarheid is het enig nodige. Op dat
moment krijgt de geest toegang, en dat moment is het
moment van ontwaken. Dat overkwam Jezus, daar in

a het ontwaken komen we in de volgende fase van

de spirituele reis. Bij het ontwaken herkennen

we plotseling onze ware aard. We onderkennen dat we

de rivier de Jordaan toen hij door Johannes gedoopt

niet de op zichzelf gerichte persoonlijkheid zijn die

werd en de hemel openbrak. Hij ontwaakte en van dat

we dachten te zijn, maar goddelijk zijn, het stralende

moment af predikte hij berouw - dat is: je omdraaien

bewustzijn zelf. Op een bepaald moment na deze her

en naar binnen kijken naar wat er kijkt. Dat ontwaken

kenning is het alsof de wereld reageert door ons zeer

was het begin van zijn nieuwe leven, het begin van zijn

specifieke testen en beproevingen te geven waarin

opdracht.

ons gevraagd wordt het leven aan te gaan vanuit de

ontwaakte staat, die te manifesteren en daarvanuit te
handelen. De realiteit van je zijn beseffen is n ding,
maar in staat zijn die te belichamen is iets heel anders.
De beproevingen en rampen van het leven zijn een

100

IOI

uitdaging, maar eigenlijk helpen ze ons om te gaan

Jezus wordt dus naar de woestijn geleid, waar hij

handelen en onze realisatie in de wereld van tijd en

Satan ontmoet. 'Nadat hij veertig dagen en veertig

ruimte te manifesteren, in ons dagelijks leven. Als we

nachten had gevast, had hij grote honger. Nu kwam de

naar het leven van Jezus kijken, zien we dat het n

beproever naar hem toe en zei: "Als u de Zoon van God

lange, voortdurende beproeving was die ons steeds

bent, beveel dan die stenen in broden te veranderen."'

weer laat zien hoe de geest werkt in de wereld van tijd

Stel je even voor dat je veertig dagen en veertig

en ruimte.

nachten hebt gevast; je wordt moe, je krijgt honger,

je wordt zwak. En dan komt die duistere kracht iets buiten je of iets in je - om je te verleiden in dit

De eerste verleiding

ogenblik van zwakte. Wat hij eigenlijk zegt is: ik weet

Onmiddellijk na zijn verlichting gaat Jezus de woestijn

mens bent, doe het dan maar; verander die stenen

in om veertig dagen en veertig nachten te vasten. Het

maar in brood. En Jezus antwoordt Satan: 'Er staat

evangelie van Matthes zegt: 'Daarna werd Jezus door

geschreven: "De mens leeft niet van brood alleen,

de Geest meegevoerd naar de woestijn om door de

maar van ieder woord dat klinkt uit de mond van

dat je honger hebt, dus als je echt een groot, verlicht

duivel op de proef gesteld te worden.'[Matthes 4:1, DNB}

God."' [Matthes 4:4,

DNB

Dit motief van testen en beproevingen ondergaan is

Deze eerste verleiding heeft te maken met de

heel oud, heel universeel. De Boeddha had nagenoeg

kwesties van angst en overleving, wat eigenlijk de twee

dezelfde ervaring onder de bodhiboom. De bodhiboom

kanten zijn van n buitengewoon sterke kracht. Deze

staat eigenlijk voor de levensboom, daarom zit de

eerste verleiding vraagt ons dus: Wanneer je bang

Boeddha op een weelderig begroeide plek, heel anders

wordt, wanneer je welzijn en zelfs je overleving op het

dan de woestijn waar Jezus heen gaat. Toch wordt hij

spel staan, waar val je dan op terug? Waar komen je

in gelijke mate beproefd, aangevallen door de krachten

beslissingen uit voort? Wanneer je je bedreigd voelt,

van Maya. In het boeddhisme stelt Maya illusie voor;

reageer je dan vanuit je oude geconditioneerde gevoel

hij speelt dezelfde rol als Satan of de duivel in het chris

van zelfbehoud, of sta je nog in verbinding met dat

tendom. Het verschil is dat Maya de onpersoonlijke

stille punt vanbinnen - dat punt van helderheid en

kracht van illusie en misverstand is in het universum;

liefde in je waar je niet bang bent, zelfs wanneer je

hij heeft niet de kwade bedoeling je te vernietigen. In

bang bent? De plaats waar de liefde groter is dan het

het christelijke verhaal is Satan de personificatie van

instinct om te overleven?

illusie, en daarom neemt Satan een veel duisterder,

meer sinistere gedaante aan.

Die innerlijke plaats laat je door je angst heengaan,

zelfs door het verlangen om te overleven. Ons wordt
vaak geleerd dat ons diepste instinct de overlevings-

I02

IOJ

drang is, dat wanneer puntje bij paaltje komt, alle

dat jouw zorg in zekere zin ook de mijne is, dat jouw

levensvormen in het hele universum allereerst proberen

lijden mijn lijden is. Dit overstijgt afgescheidenbeid

te overleven. Maar bij mensen merken we in ieder

en het verlangen om te overleven.

geval dat dit eigenlijk niet zo is. Er zijn momenten

Dit deel van het Jezusverhaal, met Satan en de ver

in het leven waarop mensen meer dan bereid zijn

leidingen in de woestijn, kan abstract en enigszins

hun leven voor iemand of iets in de waagschaal te

denkbeeldig

leggen, omdat er een liefde is die dieper gaat dan de

onderliggende metaforen proberen te zeggen, zul je

overlevingsdrang, die ze kunnen aanspreken en van

merken dat het in feite heel veel met het dagelijks

waaruit ze kunnen functioneren.

leven te maken heeft. Er zijn elke willekeurige week

lijken,

maar als je kijkt naar wat de

Stel je een ouder voor wiens kind midden op de weg

veel momenten waarop het leven ons vraagt: Van

staat terwijl er een auto op hem af komt scheuren. Je

waaruit ga je handelen? Wat is je intentie? Waar hecht

ziet in een flits dat je enige kans om je kind te redden

je werkelijk waarde aan? Hecht je waarde aan verbon

is de weg oprennen en hem met een duw in veilig

denheid en diepe waarheid, of hecht je waarde aan

heid brengen; er is niet genoeg tijd om hem veilig weg

angst en overleven? Je kunt gemakkelijk zeggen dat je

te dragen. De meeste ouders zouden pal voor de auto

waarde hecht aan verbondenheid en waarheid, maar

rennen en hun kind wegduwen, zelfs als ze wisten dat

wanneer je in een situatie wordt neergezet waarin je

ze door de auto geraakt en gedood zouden worden.

je onzeker voelt, waarvan je de uitkomst niet weet,

De meeste ouders zouden er zelfs niet over na hoeven

wanneer handelen vanuit de diepste waarheid en

denken; het is een instinctieve, onmiddellijke reactie.

liefde je iets zal kosten, wat ga je dan doen? Waaraan

Op dergelijke momenten overstijgen we de eigen over

hecht je het meest? Dat komt Jezus hier tegen.

levingsdrang en vereenzelvigen we ons met die ander.

Iets dergelijks, hoewel niet zo ingrijpend, gebeurt er
wanneer je echt mededogen of sympathie voor iemand

De tweede verleiding

voelt. Iedereen heeft zijn eigen ervaring, maar wanneer

je iemand ontmoet die lijdt en je staat voor hem open,

De tweede verleiding heeft te maken met hoogmoed.

je bent beschikbaar voor hem, dan deel je zijn ervaring.

Ik denk dat we allemaal wel eens hoogmoed hebben

Zeker, het zou gemakkelijker voor je zijn als je zijn

ervaren wanneer we onszelf een beetje te geweldig

ervaring niet deelde, als je eenvoudig je hart ervoor

vinden of denken dat we nobeler zijn dan we eigenlijk

sloot en geen enkel mededogen had. Maar het hart

zijn. Hoogmoed in deze zin kan onbedoeld zijn, maar

van de mens heeft een groot vermogen tot verbinding.

in zijn meer duistere aspect wordt hoogmoed echte

Mijn idee is dat ons ingeboren mededogen voortkomt

arrogantie, zelfs zo dat het een waanidee is.

uit het intutieve weten dat we niet gescheiden zijn,

105

In het evangelie van Matthes wordt Jezus' volgende

verleiding als volgt beschreven:

Laat me je twee voorbeelden geven van spirituele

overmoed. Het ene is persoonlijk en het andere is op
grond van waarneming. Het persoonlijke voorbeeld is

VERVOLGENS nam de duivel hem mee naar de

van niet lang na mijn eerste verlichtingservaring, die

heilige stad en zette hem op het hoogste punt van

plaatsvond toen ik vijfentwintig was. Enkele maanden

de tempel. Hij zei tegen hem: 'Als u de Zoon van

na die ervaring was ik bij mijn lerares thuis, waar

God bent, spring dan naar beneden. Want er staat

ik elke week heen ging, om met andere leerlingen

geschreven: "Zijn engelen zal Hij opdracht geven

te mediteren. Ik herinner me dat er plotseling dat

u op hun handen te dragen, zodat u uw voet niet

gevoel van arrogantie ontstond, terwijl ik daar zat te

zult stoten aan een steen."' [Matthes 4:5-6, DNB}

mediteren, en ik me spiritueel ver verheven voelde

boven alle anderen in de kamer. Ook toen vond ik het

Wat Satan hier zegt is: 'Je bent zo groot, kijk wat je hebt

afschuwelijk; ik dacht zoiets als hoeveel beter ik niet

gerealiseerd. Bewijs het me nu; sloof je uit voor mij;

was dan de anderen, omdat ik die realisatie had gehad

wees een bijzonder mens voor mij; pas die geweldige

en zij niet.

verlichting van je nu eens toe.' En Jezus antwoordt

Dit was overmoed in de vorm van arrogantie. Het

hem eenvoudigweg met: 'Stel de Heer, uw God, niet

steeg op vanuit een punt diep in het onderbewuste,

op de proef' [Matthes 4-7, DNB} Het is zdn eenvoudig

en toen het aan de oppervlakte kwam was ik erdoor

antwoord. Het doet misschien archasch aan, maar wat

geschokt en van afschuw vervuld. Gelukkig zag ik

hij eigenlijk zegt is: 'Ik ga me niet uitsloven. Ook al

en wist ik zodra het opkwam dat het belachelijk was.

ben ik de Zoon van God, ik ga het niet omroepen. Ik

Ik handelde er zeker niet naar. Terwijl ik daar zat,

ga het niet publiekelijk bewijzen. Ik weet het, en dat is

probeerde ik zelfs van alles om er vanaf te komen.

genoeg. Ik laat me niet verleiden om mijn vermogen

Eerst probeerde ik me er tegen te verzetten; ik zei

te misbruiken.' En is het voor jou als mens genoeg dat

steeds tegen mezelf: 'Ik weet dat dit niet waar is, ik

jij het weet, of moet je altijd erkend worden om wat je

weet dat dit niet echt is, maar waarom gebeurt dit?'

weet? Moet je aandacht vragen? Moet je opscheppen?

En zo gingen de weken voorbij, maar elke zondag

Of kom je in de verleiding, als je grote krachten hebt

ochtend wanneer ik naar mijn lerares bezocht en

verworven, ze te gebruiken voor je eigen doeleinden?

samenkwam met de andere leerlingen, gebeurde het

Nogmaals, wat Jezus ons laat zien is hoe het is om je

weer zodra ik ging zitten. Ik had er zelfs een term voor;

af te stemmen op je hogere waarheid. Dat wordt hier

ik noemde het 'arrogante gozer.' Ik probeerde al mijn

duidelijk gemaakt: waar stem je je op afals je op de proef

strategien uit om me van arrogante gozer te ontdoen.

wordt gesteld?

Na mijn verzet-waarvan ik wist dat het toch niet hielp

-probeerde ik het te accepteren. Toen probeerde ik

ro6

de arrogantie met liefde en mededogen te omarmen.

een nieuw speeltje hebt gekregen. De meeste mensen

Ik paste alle mogelijke trucs toe. Nadat die terugke

die deze spirituele overmoed ervaren bedoelen het

rende stroom van arrogante gedachten ongeveer twee

niet verkeerd, maar we kunnen niettemin juist de

maanden door mijn hoofd hadden gespookt, zat ik

menselijke kant van het leven uit het oog verliezen.

weer bij mijn lerares op een zondagmorgen met de

We kunnen vol van onszelf worden en iedereen lopen

groep leerlingen, en opnieuw ontstond arrogante

vertellen dat we weten wat waar is. Dat is een zeer in

gozer terwijl ik mediteerde. Ik besefte eindelijk dat

het oog lopende vorm van arrogantie.

ik er niets aan kon doen. Ik kon er niet vanaf komen

Die overmoed treedt in een andere vorm op

door verzet; ik kon er niet vanaf komen door het lief

wanneer we zo opgetild worden naar onze gexalteer

te hebben; ik kon me er niet van bevrijden door het te

de staat dat we geen aandacht meer aan ons relatieve

haten; ik kon het niet kwijt door het te begrijpen. Op

leven schenken. Er bestaat een verhaal waar dit goed

dat moment probeerde ik er dus helemaal niets aan te

uit blijkt en dat gaat over de leraar van mijn lerares.

doen. Ik zag het alleen opkomen - geen verzet, geen

Haar leraar, een zenmeester die uit Japan was overge

toegeven aan, niets. En toen het in die sfeer opkwam

komen, had een ontmoeting met een van zijn oudere

waarin er helemaal geen relatie mee was, spatte het

leerlingen, die een vrouw en verscheidene kinderen

plotseling als een zeepbel uit elkaar, en was weg. En ik

had. Op een dag vroeg de leraar hem: 'En, hoe gaat het

moet je zeggen, ik was echt heel opgelucht. Ik had dus

met je vrouw, en met de kinderen?'

geluk die keer, omdat ik wist dat het niet waar was. Ik
wist dat het arrogantie was en ik zag het voor wat het
was, maar toch moest ik er doorheen.
Door de jaren heen heb ik bij veel mensen

De leerling zei: 'Weet u, daar gaat het eigenlijk niet

zo goed mee.'
De leraar zei: 'Vertel me dan eens wat er aan de
hand is.'

verlichtingservaringen gezien, en ik heb die overmoed

'Nou ja,' zei de leerling, 'mijn vrouw zegt dat ik

zich op veel manieren zien manifesteren. In Zen

haar geen aandacht geef en de kinderen zeggen dat ik

noemen we dat type overmoed 'dronken van leegte.'

me niet genoeg met hen bezig houd.

Het woord leegte betekent zoiets als de geest, en

En de leraar vroeg: 'En, is dat zo?'

'dronken van leegte' duidt op een soort uitgelatenheid

'Nou ja, weet u, sinds ik die grote spirituele veran

over de verlichte staat zelf. Wanneer de ontwaakte

dering heb ondergaan, is mijn leven in vergelijking zo

staat voor het eerst optreedt, is hij vaak zo nieuw en

veel vitaler,' antwoordde de leerling. 'Dat is voor mij de

zo onverwacht dat er een zekere gexalteerde toestand

werkelijkheid, en mijn gezinsleven vind ik niet meer

ontstaat. Het hoort gewoon bij het energieveld van

zo boeiend of echt.

de verlichte staat, vooral in het begin, en je raakt heel

gemakkelijk bevangen door die uitbundigheid, alsof je

108

Er stond een retraite gepland, en de leraar zei: 'Ik wil

dat jij en je vrouw naar de komende retraite komen.'

Enfin, als brave leerling stemde hij toe en zijn

niet door hem uit zijn realisatie te halen, maar door

vrouw was het er ook mee eens. En zo kwamen ze naar

de ongepolijste energie van de verlichte staat te aarden

de retraite in de veronderstelling dat ze in meditatie

in het leven en in zijn gezin. Hij had het geluk dat

zouden zitten zoals gebruikelijk in zen-retraites. In

hij een gezin had, want als je niets hebt dat jou kan

plaats daarvan riep de leraar beiden bij zich en zei: 'Ik

laten aarden, kun je op zulke momenten echt uit je

heb een kamer apart, alleen voor jullie. Er staat een

evenwicht raken.

bed in die kamer en ik wil dat jullie de eerste vier

Het is goed eraan herinnerd te worden dat overmoed

entwintig uur samen op dat bed doorbrengen. Het

die niet in toom wordt gehouden ernstige gevolgen

maakt me niet uit waarover jullie praten, of dat jullie

kan hebben in ons leven. Als we het niet snel genoeg

helemaal niet praten, of dat ieder aan n kant van het

opmerken, zouden we ons te laat realiseren dat we zeer

bed ligt- ik wil alleen dat jullie in dat bed blijven.'

belangrijke dingen in ons leven verloren hebben. Het

De volgende dag kwamen ze terug en de leraar

vroeg: 'En, hoe gaat het?'

mooie van dit verhaal is dat het ons eraan herinnert

dat we onze voeten stevig op de grond moeten houden,

'Tja,' zei de leerling, 'weet u, na zdn beetje tien uur

ons bewustzijn en ons hart open moeten houden en

op dat bed begonnen we met elkaar te praten en we

beschikbaar moeten blijven voor deze relatieve wereld

kwamen wat dichter tot elkaar.'

en alle mensen erin.

'Zo, dat is goed,' zei de leraar. 'Nu wil ik dat jullie

nog eens een etmaal samen op dat bed doorbrengen.'
En zo ging het de hele week van de retraite door; ze

De derde verleiding

brachten zeven dagen samen letterlijk op bed door.

Wat er in de loop van die zeven dagen gebeurde is dat

De derde verleiding gaat helemaal over macht, en

toen de leerling bij zijn vrouw moest blijven en onder

onze wereld kent zeker veel voorbeelden van mensen

ogen moest zien wat hij alsmaar ontliep, begon zijn

die verleid zijn door macht. Mensen zijn bereid hun

overmoed uiteindelijk te desintegreren. Zijn superio

ethische principes, hun gevoel van goed en kwaad,

riteitsgevoel; zijn idee dat zijn vrouw en zijn familie

op te offeren voor geld, macht of invloed. We zien dit

hem niet begrepen; zijn gevoel dat ze niet zo intrinsiek

gedemonstreerd in de politieke arena, waar mensen zo

waardevol waren als de uiteindelijke waarheid die hij

ongeveer alles zeggen om stemmen te winnen. De ene

gerealiseerd had- dat begon tijdens die zeven dagen

week zeggen ze dit en de volgende week het tegenover

allemaal uiteen te vallen, en ze begonnen weer met

gestelde. Op het persoonlijke vlak kan ieder van ons

elkaar te praten en opnieuw tot elkaar te komen. Het

deze verleiding aan het werk zien, in meer of mindere

redde zijn huwelijk; het redde zijn relatie met zijn

mate. Wanneer laten we ons omkopen voor macht en

kinderen. In zekere zin bracht het hem weer op aarde,

invloed, om vooruit te komen, om veilig te stellen wat

110

III

ons ego wil hebben? Dit verlangen naar macht is een

hier op een heel ander niveau. Hier is iemand die een

eeuwig thema in de geschiedenis van de mens.

diepgaande spirituele verandering heeft ondergaan;

Maar in het Jezusverhaal neemt deze verleiding een

hij is zich bewust geworden van zijn ware aard en hij

mythische vorm aan. In Matthes, tijdens de derde

weet dat hij goddelijk zijn is. Welke beproevingen en

verleiding, staat: De duivel nam hem opnieuw mee, nu

verleidingen zouden er kunnen ontstaan voor iemand

naar een zeer hoge berg. Hij toonde hem alle konink

die zichzelf heeft gerealiseerd als goddelijk zijn? Je zou

rijken van de wereld in al hun pracht en zei: 'Dit alles

denken dat al dat schaduwmateriaal bij het ontwaken

zal ik u geven als u voor mijn neervalt en mij aanbidt'

verdreven zou zijn en onmiddellijk zou verdwijnen

} Satan zegt: buig en verzaak de

en voor veel daarvan geldt dat ook. Maar verlichting zelf

waarheid; verzaak dat stemmetje in je dat weet wat de

zal de verborgen gebieden en schaduwhoeken van het

juiste richting is en geef je over aan illusie. Doe dit,

onbewuste doorzoeken en in het bewustzijn brengen.

dan kun je alles krijgen.

Zo komt het vaak voor dat mensen die ingrijpende en

[Matthes 4:8-9,

DNB

'Daarop zei Jezus tegen hem: "Ga weg, Satan! Want

significante spirituele verlichtingservaringen hebben

er staat geschreven: "Aanbid de Heer, uw God, vereer

gehad op een bepaald moment hun innerlijke schaduw

} Wanneer deze ver

op een heel diep en fundamenteel niveau onder ogen

leiding tot macht zich manifesteert, zegt Jezus: 'Ga

moeten zien. Door met dit schaduwmateriaal te

weg van mij. Sorry, vergeet het maar. Ik trap er niet

werken komen we steeds meer in harmonie - maar

in.' Denk er goed aan dat Satan niet buiten je is, in de

niet met ideen van juist en verkeerd, goed en kwaad.

alleen hem."' [Matthes 4:10,

DNB

wereld, maar dat hij een personificatie is van innerlijke

Dit is een ander soort harmonie, een harmonie met

krachten van duisternis. Satan vertegenwoordigt wat

dat innerlijk gevoel van spirituele werkelijkheid, liefde

wij in ons hedendaags spraakgebruik de innerlijke

en goddelijk zijn.

schaduw zouden noemen. Satan is die stem in je ach

terhoofd - en voor sommige mensen misschien in
hun voorhoofd- die zegt: 'Neem wat je krijgen kan,

In harmonie komen

en wel meteen. Buit het uit; dat is toch wat je wilt.'

Dit onderricht gaat over hoe het eruit ziet als

Als Jezus eenmaal voor deze testen is geslaagd, komt

je gericht blijft - gericht op de vitale kracht van het

hij terug uit de woestijn. Hij heeft het diepste schaduw

universum, gericht op je liefde, gericht op wat je

materiaal afgewikkeld; hij is elke zwakheid tegengeko

werkelijk weet dat waar is. Die gerichtheid is anders

men; hij heeft gemerkt dat hij zich onder druk richt

dan eenvoudig het juiste doen. Dit zijn uiteindelijk

op de hogere werkelijkheid, wat er ook gebeurt. En dit

geen morele of ethische kwesties, al hebben ze morele

thema van je richten op de waarheid, je richten op de

en ethische consequenties. Maar Jezus beweegt zich

hogere spirituele werkelijkheid van een-zijn, is een

II2

II3

thema dat in alle evangelische verhalen speelt, zoals

het ook een thema is dat in al onze levens speelt. Zal
ik eerlijk zijn? Zal ik vanuit die werkelijkheid leven?
Zal ik hier en nu open zijn? Dit lijken misschien een
voudige vragen, maar op elk willekeurig moment bijvoorbeeld wanneer je met iemand praat en er een
ruzie of onenigheid ontstaat- wordt je geest gemakke
lijk reactief omdat hij gelijk wil hebben, omdat hij eist
begrepen te worden of wil winnen.
Waarop richten we ons op dat moment? Waar
hechten we waarde aan? Wat willen we werkelijk? Als
we op dat moment afgestemd blijven op ons spirituele
zijn, zijn we in contact met een diepe staat van kalme
helderheid en liefde waarin we ons niet voor elkaar
hebben afgesloten. Zodra je handelt vanuit waarheid,
voel je dat, kinesthetisch; je voelt het in je lijf wanneer
je je afgesloten hebt. Heb je ooit wel eens een gesprek
gehad waarin je iets zei dat niet helemaal echt of
helemaal waar was? Als je gevoelig bent, voel je op dat
moment dat het verbindende koord energetisch door
gesneden wordt.
Analoog daaraan voelen we een diepe energeti
sche verbondenheid, een vertrouwelijkheid met het
moment en met alles en iedereen, aanwezig in dat
moment, wanneer we tot de intense, intieme waarheid
komen die ontstaat vanuit stilte en onbeweeglijkheid
en liefde. Zo helpt zelfs ons fysieke lichaam ons om
in harmonie te komen met de spirituele werkelijkheid
en de hogere dimensies te bereiken van wat werkelijk
waar is. Wanneer ons lichaam lijdt, wanneer we een
innerlijk conflict voelen, dan weten we dat we niet in
balans zijn. We zijn niet in harmonie met wat is.

Steeds weer spiegelen de mythische elementen van

dit verhaal effectief de weg van spirituele verlichting,
en ook de alledaagse werkelijkheid van ons leven.
Ga niet onbewust door het leven, zegt het verhaal;
ook jij hebt die momenten in je dagelijks leven, als
je het maar wilt zien. Er wordt van je gevraagd om
jezelf in harmonie te brengen met je meest innerlijke
werkelijkheid, haar te realiseren en er vervolgens naar
te leven.

De juiste orientatie vinden

Zodra Jezus uit de woestijn komt, begin hij zijn dis
cipelen te verzamelen. In de oude wereld werd een
discipel beschouwd als een ingewijde, iemand die in
wezen een insider is. Dit thema speelt door het hele
verhaal- insiders en outsiders, ingewijden en niet-in
gewijden.
In de antieke wereld had elke godsdienst een ver
zameling kernverhalen, ongeveer zoals het verhaal
van Jezus. Er waren verhalen over de schepping van
de wereld, verhalen over de God-mens, verhalen over
verbanning en terugkomst. Zoals vandaag de dag in
veel kerken gebeurt, werd de gewone mens geleerd dat
deze verhalen absoluut feitelijk waren en historisch
juist en waar.
Maar een ingewijde was iemand die in de leer was
bij een leraar, tot de leraar van mening was dat hij klaar
was om dieper in het mysterie van zijn eigen religieuze
perspectief te duiken. Op een bepaald moment kreeg
de ingewijde dan het volgende te horen: 'We hebben

je verteld dat al deze verhalen historisch juist en waar

besefte dat de persoon die je hele leven al meende te

zijn, maar dat standpunt is eigenlijk voor de outsiders.

zijn in werkelijkheid niet was wie je was, dat het leven

Meer kunnen ze niet tot zich nemen en meer hoeven ze

zoals jij het zag in werkelijkheid niet zo was, dat er een

niet te weten; voor hen is het genoeg om een verhaal te

transcendente werkelijkheid was waar de hele wereld

hebben waar ze hun zedelijk en ethisch leven omheen

van vormen en verschijningen op berust en waar het

kunnen bouwen. Maar voor jou, voor een ingewijde,'

zijn bestaan aan ontleent. Jij had een bepaald idee

zei de leraar dan, 'gaan we de sluier wegtrekken; we

over wie je was en hoe de wereld in elkaar stak, en

zullen je laten zien waar dit verhaal echt over gaat.'

dan ontwaak je spiritueel, je ervaart dat de geest in je

En op dat punt bestond een van de eerste inwijdin

neerdaalt en je beseft plotseling dat je identiteit niet

gen eruit de leerling te laten zien dat wat het religieuze

beperkt is tot het lichaam, de geest of de persoonlijk

verhaal op het eerste gezicht mocht lijken, het eigenlijk

heid, maar dat er een stralende spirituele werkelijk

een metafoor was voor de spirituele reis. Het was niet

heid in je huist.

nodig om te geloven dat het verhaal feitelijk juist was,

Veel mensen vinden dit prachtig klinken, dat een

omdat het iets meer vertelde dan feiten en geschiede

dergelijk ontwaken het leven een gevoel van vrijheid

nis. Het verhaal maakte diepzinnige spirituele werke

en rust zou verlenen, wat het ook doet. Maar daar gaat

lijkheden duidelijk; het was bedoeld als een spiegel en

het bij spiritueel ontwaken eigenlijk niet om. Spiritu

een metafoor voor wat er innerlijk in je plaatsvindt.

eel ontwaken is een ingrijpende verschuiving in bewust

Zodra je deze diepere betekenis had ontvangen, was je

zijn die je hele relatie met het leven op zijn kop zet. Er

een ingewijde.

vindt een grote herorintatie plaats na een dergelijke

En dat is Jezus' hoop; dit is zijn intentie als hij zijn

gigantische bewustzijnsverandering. Wat doe ik met

discipelen bijeen begint te brengen. Hij verzamelt

mijn leven? Wat is mijn rol? Wat is mijn relatie met

twaalf discipelen aan wie hij de hoogste werkelijkheid

mijn vrienden, mij familie, mijn man, mijn vrouw,

van het bestaan zal overdragen. Hij hoopt hun over

mijn kinderen? Heel je relatie tot het leven begint om

te dragen wat hij het hemelse koninkrijk noemt, wat

te draaien, en je weet aanvankelijk niet hoe je - als

ik het ontwaken tot goddelijk zijn noem. Dat is Jezus'

mens- in het plaatje past. Je weet niet precies wat je

missie. Daarom vergaart hij zijn troep discipelen om

rol zal zijn. Denk aan alle relaties in ons leven en hoe

zich heen. Vanaf dat punt wordt het verhaal zeer fasci

we onszelf vaak situeren rond die relaties en hoe we

nerend, als we de ontwikkeling van Jezus' relatie met

ermee omgaan. Stel je dan voor dat je een ingrijpen

zijn discipelen zien, en ook hoe Jezus zijn ware rol en

de bewustzijnsverandering hebt ondergaan die al die

bestemming in de wereld ontdekt.

relaties in twijfel trekt. Hoe moet ik nu met mensen

Stel je voor dat je een ingrijpende bewustzijnsver

omgaan? Waar zal ik het met hen over hebben? Wat

andering hebt ondergaan. Stel je voor dat je plotseling

gebeurt er nu ik zie dat een groot deel van waar ik mijn

n6

leven op baseerde weinig meer is dan een droom, een

fantasie, iets dat ik waar achtte maar dat het ten slotte
niet was?
Dit is een ingrijpende realisatie en een die een even
ingrijpende verandering in de relatie met het hele
leven veroorzaakt. Dat gebeurt niet van de ene dag
op de andere. Door het hele Jezusverhaal heen zien
we hem ontdekken wat zijn rol is, hoe hij onderricht
moet geven, en wat hij wil onderwijzen. Zijn eerste
instinct is om te doen wat in die tijd en in dat gebied
gebruikelijk was: leerlingen verzamelen, mensen die
ingewijden willen worden, en proberen zijn leer over
te brengen, zijn bewustzijnsstaat Ietterlijk aan hen
over te brengen. Dat was in die tijd de geaccepteerde
methode.
Zoals we in het hele verhaal zullen zien, loopt dat
nu niet bepaald zo goed af voor Jezus. De discipelen,
zo blijkt, begrijpen Jezus eigenlijk niet beter dan ieder
ander in het verhaal. Jezus is een zeer charismatische
persoonlijkheid. Mensen voelen zich tot hem aange
trokken omdat hij de spirituele werkelijkheid vertegen
woordigt, de glans van goddelijk zijn; wanneer iemand
het goddelijke zijn volledig gerealiseerd heeft, krijgt hij
iets onweerstaanbaars. Zo iemand is niet meer in de
eerste plaats een persoon, maar een stralende aanwe
zigheid. Er is sprake van een soort charisma, anders
dan het charisma van een beroemdheid of een publieke
figuur. Het vindt een diepe weerklank in de harten
van mensen, omdat mensen resoneren met iemand
die straalt van goddelijke werkelijkheid. Het boezemt
mensen ook angst in, omdat ze niet precies weten wat
het is. Ze worden aangetrokken door de schittering

n8

van ontwaakt bewustzijn, maar ze deinzen er ook voor

terug omdat een verlicht mens niet voorspelbaar is, en
niet handelt zoals we zouden verwachten.
In het hele verhaal zullen we fezus zijn rol zien
vinden; hij verzamelt zijn discipelen, en probeert zijn
realisatie op hen over te brengen, hij wordt genezer
en probeert onderricht te geven door genezing, hij
vertelt gelijkenissen en probeert te onderricht te geven
met behulp van die gelijkenissen. In zijn latere leven
begint hij te beseffen dat zijn echte onderricht niet de
genezing is, niet het onderwijzen door gelijkenissen,
zelfs niet het overdragen van de diepere realiteit aan
zijn discipelen, omdat dat eigenlijk niets oplevert. Op
een bepaald moment realiseert hij zich dat zijn echte
onderricht zijn levensgeschiedenis is. Hij is zelf het
onderricht.
Maar dat komt allemaal later. Voorlopig verzamelt
hij zijn groepje van discipelen en treedt hij naar buiten
met het genezen van de zieken en met het prediken
van berouw, wat betekent 'een ommekeer maken, je
bekeren.'

7
De dienst van genezing

Alleen liefde maakt alles waardevol.

ST. THERESA VAN AVILA

ezus begint zijn genezingen onmiddellijk nadat hij

terug is van zijn beproevingen met Satan in de woestijn

en zijn eerste discipelen heeft verzameld. Veel mensen

nemen aan dat deze genezingen alleen te maken

hebben met een soort wonderbaarlijke kracht die

Jezus heeft om lichamelijke kwalen te genezen. Maar
als we beter kijken naar hoe het verhaal zich ontvouwt,
zullen we ontdekken dat aan bijna elke episode van
genezing een motieften grondslag ligt. Jezus' genezin
gen vinden vaak plaats binnen de bredere context van
berouw, wat zijn echte belang is, en dienen ook meer
verborgen metaforische betekenissen, die te maken
hebben met het terugbrengen van goddelijk

zijn naar

zijn ware plaats van soevereiniteit in de mens.

I2I

Met andere woorden, voor Jezus is lichamelijke

Jezus raakt de man aan en zijn melaatsheid

genezing secundair; er gaat bijna altijd een ander idee

verdwijnt direct. Daarna stuurt Jezus de man weg met

onder schuil dat uiteindelijk belangrijker voor hem is

een stevige waarschuwing; hij zegt hem onmiddellijk

dan de genezing zelf.

naar de tempel te gaan voor een reinigingsritueel en

tegen niemand over zijn genezing te spreken. Ook nu
vind ik de woorden en de toon heel instructief. Jezus

De melaatse

heeft een liefdevolle daad gepleegd, heeft deze man

uit mededogen genezen, en het eerste dat hij daarna

We treffen veel subtiele manieren aan waarop Jezus

doet is hem streng opdragen een rituele reiniging te

eigenlijk onderricht geeft terwijl hij geneest. De gene

ondergaan.

zingen vinden zowel plaats op fysiek als op spiritueel

Natuurlijk houdt deze waarschuwing verband met

niveau en dienen ook als kritiek op de maatschappij

de eerste uitspraak van de melaatse: 'Als u het wilt,

en de religieuze leiders van zijn tijd. Een van de eerste

kunt u me schoon maken.' Dit ritueel hoeft niets te

genezingen die we tegenkomen is die waarin Jezus

maken te hebben met lichamelijk schoonmaken; het is

een lepralijder geneest. In de antieke wereld waren

een spirituele reiniging, een schoonmaak van zijn zijn,

mensen doodsbang om lepra op te lopen, daarom

een herorintatie van het hart. Dit betekent een zeer

moest een melaatse uitgestoten worden, een volslagen

diepe verbinding in de evangelin tussen spirituele

buitenstaander zijn. In het verhaal van de melaatse,

onzuiverheid en lichamelijke ziekte. Uiteraard weten

dat zowel in Marcus als in Matthes te vinden is, knielt

we tegenwoordig dat er inderdaad een verbinding is

deze voor Jezus neer en vraagt Jezus hem schoon te

tussen lichaam en geest en begrijpen we dat ziekte

maken.

te wijten kan zijn aan stress, angst en emotionele of

Ik vind de uitspraak van de lepralijder: 'U kunt mij

psychische onevenwichtigheid - allemaal omstandig

schoon maken,' echt instructief. Stel je voor dat je naar

heden die het lichaam veel stress bezorgen. Ook in

iemand toe bent gegaan om genezen te worden van

de antieke wereld: ook zij begrepen dat er een reel

een lichamelijke kwaal; ik denk niet dat het eerste dat

verband bestond tussen je innerlijke psychische of

je zou vragen is om je schoon te maken. Je wilt dat

spirituele staat en je fysieke toestand.

iemand je lichaam geneest. Wanneer deze melaatse

Dit wil niet zeggen dat elke ziekte die we fysiek

zegt: 'maak me schoon,' betekent dit dat zijn genezing

ervaren door een psychische, emotionele of spirituele

- zowel vanuit het standpunt van Jezus als van de

disbalans wordt veroorzaakt, maar bij sommige is dat

leproos - te maken heeft met iets dat dieper gaat en

zeker zo, en dit was net zo bekend in de antieke wereld

fundamenteler is dan tichamelijke genezing. Het heeft

als tegenwoordig.

ook te maken met psychische en spirituele genezing.

122

123

De melaatse intussen is, zoals je je kunt voorstel

len, zo blij dat hij genezen is, dat hij niet, zoals Jezus'
instructie was, naar de tempel gaat; in plaats daarvan
rent hij naar buiten en vertelt iedereen wat er gebeurd
is. Het is te begrijpen, want hij moet totaal verbijsterd
zijn geweest dat hij genezen is. Maar ook hier is sprake
van iets van een diepere betekenis. De lepralijder
wist vanaf het begin instinctief dat er iets onrein aan
hem was. Wanneer Jezus hem geneest en vervolgens

en dat hij juist deed wat Jezus hem gevraagd had

niet te doen. Daardoor vraag ik me af of hij op een
bepaald moment zijn melaatsheid terugkreeg- omdat
hij de rituele reiniging niet onderging, omdat hij zijn
innerlijk leven vergat in de jubelstemming over zijn
genezing. Ik denk dat de invloed en de kracht van dit
verhaal ligt in de manier waarop het aansluit bij een
zeer menselijke neiging om minder bewust te worden
naarmate we ons prettiger voelen.

beveelt naar de tempel te gaan voor rituele reiniging,

weten we dat er de een of andere innerlijke oorzaak is
van de ziekte waar hij lichamelijk aan lijdt. Maar zodra
zijn gezondheid hersteld is en zijn energie is terugge
komen, vergeet hij zijn innerlijke toestand helemaal.
Dit is een normale reactie. We krijgen in het leven
soms te maken met zeer moeilijke omstandigheden
- ernstige ziekte, scheiding, baanverlies, alles wat
een grote psychische stress veroorzaakt - en op zulke
momenten staan we vaak meer open voor innerlijke
transformatie. Wanneer alles goed gaat, kunnen we
ons gemakkelijk verliezen in de uiterlijkheden van het
leven. Wanneer de zaken niet zo goed gaan, worden
mensen vaak meer introspectief. We gaan echt eens
naar onszelf kijken, naar onze motivaties, en vragen
ons af wat ons in deze situatie heeft gebracht. Maar
zodra we ons beter voelen, wordt in ons hervonden
enthousiasme die manier van naar binnen kijken vaak
vergeten.
Dit verhaal van de genezing van de melaatse treft
me als een verhaal ter waarschuwing. Er wordt ons
niet verteld wat er daarna met de melaatse gebeurt,
maar we weten dat hij niet deed wat Jezus hem vroeg,

124

Spirituele krachten
Het is interessant dat Jezus in veel genezingsverhalen
zegt: 'Zeg tegen niemand wat er gebeurd is.' Hij houdt
zijn echte rol in het leven een beetje geheim; hij wil
niet dat mensen zijn bestemming al helemaal kennen.
Ik denk dat hij ook tegen mensen zegt om het niet aan
anderen te vertellen, omdat er telkens horden mensen
op hem af komen wanneer iemand het aan anderen
vertelt. Machtige genezers en wonderenverrichters
trekken mensen aan, en Jezus wou die aandacht echt
niet.
Daar waren twee redenen voor, denk ik. De eerste
heeft, zoals ik al zei, te maken met het verbergen van
zijn bestemming, waar we later naar zullen kijken.
De andere was gewoon dat hij niet omringd wenste te
worden door een grote menigte mensen die genezing
eisten. Het is mijn gevoel dat hij innerlijke spirituele
transformatie zag als het geschenk dat hij de wereld
bracht en hij eigenlijk niet bekend wilde worden als
genezer. Genezen was slechts een middel tot het

doel innerlijke transformatie te bewerkstellen. Als

macht. Zelfs in ons gewone alledaagse leven spelen

de focus van zijn geestelijk werk eenvoudig genezing

kwesties van macht. Als je een bedrijf leidt of directeur

was, zouden waarschijnlijk weinige van zijn volge

bent, oefen je macht uit over het leven van mensen;

lingen genteresseerd zijn in het soort van diepgaan

ze moeten in de structuur en machtsdynamiek passen

de en ingrijpende innerlijke transformatie dat Jezus

die ingesteld zijn door de mensen die boven hen staan.

eigenlijk wilde overbrengen. Desalniettemin zul je

Macht op elk niveau, of het nu innerlijke kracht is of

menigten aantrekken als je echt een krachtige genezer

relatieve macht vanwege je positie in de wereld, kan

bent; dat hoort er gewoon bij.

werkelijk verlangen aan het licht brengen en activeren,

De genezingen wijzen ook nog op iets anders.

omdat macht het verlangen naar meer macht opwekt.

Naarmate we ontwaken, naarmate we meer in wat

In elke esoterische spirituele traditie bestaan

je zou kunnen noemen een hogere staat van bewust

ernstige waarschuwingen tegen het toegeven aan der

zijn geraken, is het op zeker moment heel gewoon

gelijke vermogens en het opzoeken van de psychische

dat we bepaalde vermogens krijgen. In sommige

vermogens die ontstaan bij verlichting. Het gebrui

tradities staan dergelijke spirituele vermogens bekend

kelijke advies is om deze krachten noch verre van je

als siddhi's en kunnen helderziendheid, genezende

te houden of te ontkennen, noch ernaar te grijpen, te

krachten en het vermogen om de toekomst te voor

verlangen of je eraan over te geven. In het geval van

spellen omvatten.

Jezus is wat er uit het verhaal tot ons komt een belang

We beschouwen het normale ego-bewustzijn, het

rijke beschouwing over wat het betekent om macht

gewone waakbewustzijn, alleen maar als een natuur

verstandig te gebruiken. Jezus is een man met veel

lijke staat omdat de meeste mensen in die staat

autoriteit, grote innerlijke kracht en groot charisma,

verkeren. Maar eigenlijk is deze normale bewustzijns

en mensen voelen zich intens tot hem aangetrokken,

toestand van waaruit de meeste mensen handelen

hetzij voor genezing of spirituele transformatie of

buitengewoon beperkt; hij blokkeert een immense

gewoon maar om in zijn aanwezigheid te verkeren.

dimensie van zijn die bestaat uit subtielere niveaus

In het ene na het andere voorbeeld gebruikt hij deze

van bewustzijn, of houdt die tegen. We zouden over

macht met wijsheid en liefde. Door alle evangelin

die vermogens kunnen beschikken als we meer open

heen zien we hoe Jezus macht gebruikt, wanneer hij

staan voor dit ruimere bewustzijn. Dit betekent niet

die gebruikt en wanneer hij zich terugtrekt en alles

dat iedereen die verlicht wordt genezende krachten

laat zoals het is. Hij is een meester in het verstandig

krijgt, helderziend wordt of de toekomst kan voorspel

gebruiken van macht.

len; sommige mensen wel en andere niet.

Macht is een heel gevaarlijk afrodisiacum voor het
ego; veel mensen voelen zich zeer aangetrokken tot

127

De

plank misslaan

stel je nu voor hoe je je zou voelen als die priester zou

zeggen: 'Vertel me maar eens hoe je de plank hebt

Een ander verhaal over genezing, dat ik fascinerend

misgeslagen in je leven.' Er is een enorm verschil

vind, is het verhaal van de lamme. Enkele dagen nadat

tussen hoe deze twee interpretaties van zonde in ons

hij de melaatse genas, wordt er een verlamde man naar

hart, onze geest en ons lichaam worden gevoeld. Als

Jezus gebracht om geheeld te worden. Het enige dat

we begrijpen dat zonde de plank misslaan betekent, is

Jezus tegen hem zegt is: 'Vriend, uw zonden worden

het niet zo persoonlijk en vernietigend.

[Marcus 2:5, DNBL} En met

die eenvoudige

Een andere betekenis van zonde is eenvoudig een

uitspraak, 'uw zonden worden u vergeven', is de man

zwakke plek, zoals de zwakke plek in een diamant.

vergeven.'

genezen.

Nou, elk mens op aarde heeft wel een zwakke plek. Er

Dit brengt de hele kwestie van de betekenis van

is geen enkelvoudige, steriele versie van volmaaktheid

zonde ter sprake. Het thema van de zonde zit door het

waar we allemaal aan moeten voldoen. In dit verhaal

hele Nieuwe Testament verweven, vaak vervlochten

zul je zien dat Jezus de lamme niet veroordeelt voor

met vergeving. Wij zijn zonde gaan begrijpen als een

zijn zonden; hij zegt niet tegen hem dat hij een mis

soort moreel falen, maar die interpretatie is eigenlijk

lukkeling is vanwege zijn zonden; hij zegt: 'Uw zonden

afkomstig van de machtsstructuren van de kerk en

zijn u vergeven.'

van religieuze autoriteiten. Als je iemand ervan kunt

Deze verlamde deed niet eens iets om de vergeving

overtuigen dat hij intrinsiek onzuiver is en dat er in

van zijn zonden te verdienen; hij werd eenvoudig tot

de kern van zijn zijn iets mis is, dan wordt zonde een

dichtbij Jezus gebracht. En dit is werkelijk de grootste

vergrijp dat afkeuring verdient.

genezende kracht van Jezus, de kracht van zijn aanwe

Natuurlijk zijn er momenten waarop wij mensen

zigheid. Dat geldt voor ieder van ons. De kracht van

onze morele tekortkomingen hebben en niet luisteren

aanwezigheid is een zeer sterke genezende kracht, niet

naar de stem van het hart. Maar deze interpretatie

alleen voor anderen, maar ook in onszelf. En wanneer

komt eigenlijk niet in de buurt van de originele, meer

Jezus zegt 'uw zonden worden u vergeven,' zegt hij

genuanceerde betekenissen van het woord zonde. In

dus: 'Ik vergeef u voor al die keren dat u de plank hebt

het oorspronkelijke Grieks is een van de betekenissen

misgeslagen.' Jezus schenkt mensen vergeving als

van

zonde [hamartia]

eenvoudig 'de plank misslaan.'

een soort zalf. Het ontvangen van oprechte vergeving

Stel je nu eens voor dat je te biecht bent gegaan en de

heeft grote invloed op een mens. Wanneer vergeving

priester zegt tegen je: 'Beken je zonden.' Stel je voor

ongeveinsd is, heeft ze een zeer diepgaand en krachtig

dat zdn priester je er zelfs van beschuldigt zondaar te

effect. Soms vergeeft een ander ons, en soms worden

zijn; stel je voor welk gevoel jou dat zou geven, om als

we geroepen onszelf te vergeven, opdat we met volle

een morele mislukking te worden beschouwd. Maar,

overtuiging verder kunnen. Wanneer we berouw

I29

hebben (ons bekeren), wordt onze zonde (de plank

koninkrijk - waar alles eeuwig en altijd ok is. Daar

misslaan) ons vergeven. Dan komen we in harmonie

voel je dat er nooit iets verkeerd is gegaan. In je ver

met de wijsheid van het geheelde hart.

uiterlijkte zelf- in het ego, de persoonlijkheid, zelfs

Zo zie je hoe deze thema's van zonde en vergeving

in je fysieke lichaam- kan het beslist wel aanvoelen

werkelijk aan elkaar gekoppeld zijn. Ze vertellen ons

alsof er iets is misgegaan. Maar wanneer we ons weer

dat het niet zo verschrikkelijk is om de plank mis te

richten op goddelijk zijn, ontdekken we iets in onszelf

slaan, dat het zelfs niet intrinsiek slecht is om een

dat nooit aangeraakt wordt door de relatieve wereld.

zwakke plek te hebben - een zwakke plek in ons

Dit kan niet geschonden worden, niet verwond, het is

karakter misschien. De genezende zalf is vergeving;

eeuwig en altijd ok. Het is zelfs meer dan ok- het

die heelt de zwakke plek. Daardoor kunnen we onszelf

is stralend gelukkig. Deze genezingsverhalen vormen

weer in evenwicht brengen, ons innerlijke - psychi

een manier om de aandacht weer daarop te richten,

sche, emotionele en spirituele - evenwicht vinden.

om het menselijk hart, de menselijke geest, onze spiri

Dat is wat Jezus in werkelijkheid doet hij zet de mens

tuele waarneming weer in de goede richting te krijgen.

rechtop, helpt hem snel het innerlijke evenwicht te

vinden. Wanneer hij zijn evenwicht vindt, wanneer
hij innerlijk een eenheid is geworden, vindt genezing

De kracht van vergeving

plaats.
Natuurlijk komt dit over als buitengewoon in het

Vergeving is een heel belangrijk onderdeel van Jezus'

JezusverhaaL Het is tenslotte een verhaal en bevat een

leer. Vergeving is een zeer effectieve kracht, niet

aloud mythologisch motief over genezing en wat die

alleen in het Jezusverhaal maar ook in de christelij

betekent. Wanneer we lezen over buitengewone zaken

ke theologie die zich in de tweeduizend jaar nadien

zoals het vermogen van Jezus om te genezen, kunnen

heeft ontwikkeld, waarin Jezus als Verlosser boete doet

we ons laten meeslepen door de uiterlijke vormen

voor de zonden van de hele mensheid door zijn dood

van genezing, verwonderd over waar deze mens Jezus

en wederopstanding. En zo is vergeven een van de

allemaal toe in staat is. Maar in overdrachtelijke zin

belangrijkste functies van Jezus.

verwijzen deze genezingsverhalen naar een innerlijke

Vergeving komt voort uit een intens oprecht gevoel

genezing: het bereiken van een goede staat, waarbij we

van mededogen. Echt, zij komt recht uit onze spiritu

ons weer richten op het goddelijke zijn in ons.

ele kern - die ik goddelijk zijn noem - want uit onze

Wanneer dit plaatsvindt, verliezen we ons niet in de

spirituele kern komt er begrip voor wat lijden eigenlijk

ego-geest, in verlangen, in weerstand. We zijn gereha

is. Vanuit het hart van het goddelijke zijn beseffen we

biliteerd; we hebben dat middelpunt gevonden waar

dat alles wat ons pijn en smart bezorgt uiteindelijk

de wereld om draait. Dat middelpunt is het hemelse

uit misverstand ontstaan is. Het is een soort illusie.

I30

I3I

Verderop in het verhaal, bij de kruisiging, wanneer

Je hebt meer mededogen en je bent liefdevoller, want

Jezus zegt: 'Vader vergeef hun, want zij weten niet wat

mededogen en liefde zijn uitingen van innerlijk

hij daarop. Wanneer

heel zijn. Vergeven is dus uiteindelijk een daad die

mensen in een staat van spirituele helderheid zijn -

voortkomt uit innerlijke heelheid. Je hoeft innerlijk

zij doen,'

[Lukas 23:34, DNB] doelt

een innerlijke toestand van psychische, emotionele en

niet helemaal n te zijn om te vergeven. Vergeving

spirituele eenheid - dan handelen zij, op grond van

kan ook voortkomen uit edelmoedigheid, doordat je

die eenheid, niet uit onwetendheid. Onwetendheid is

begrijpt dat niemand volmaakt is.

slechts een misvatting over de fundamentele werke

lijkheid, over wat we waarlijk zijn.
Wanneer we het bewustzijn van ons diepste zelf, ons
diepste

ons van een ander afscheiden- zodra we zeggen: 'Nee,

verliezen dan raken

er is niets in jou dat overeenkomt met iets in mij,'

we in zekere zin bewusteloos. Een deel van ons valt in

zodra we vergeten dat jij en ik fundamenteel dezelfde

slaap, zou je kunnen zeggen. Dan zijn we vatbaar voor

spirituele kern hebben- dan snijden we onszelf af en

begoocheling. We begrijpen alles verkeerd. We denken

gaan we verwijten maken. Vergeving komt voort uit

dat we met boosheid moeten reageren als iemand

dat onwrikbare intutieve gevoel dat we net zo zijn als

ons beledigt bijvoorbeeld; we vergeten dat hij alleen

de ander, dat we beide mens zijn.

maar uiting geeft aan zijn eigen innerlijke conflict,

Dat inzicht begint de verdedigingsmuren af te breken,

wezen

als goddelijk

Een ontvankelijk hart is meedogend omdat het zich

fundamenteel verbonden blijft voelen. Maar zodra we

ijn,

zijn eigen innerlijke verdeeldheid, die uiteindelijk op

want kritisch zijn is tenslotte een vorm van verdedi

misverstand gebaseerd is. De wortel van zonde, in

ging, waarmee je zegt dat jij niet zo bent als die ander.

Jezus' woorden, is juist iets dat vergeven kan worden.

Vergeven is een manier om te zeggen dat je iets in

Het is vergeeflijk, omdat het een onbewuste daad is,

iemand ziet dat ook in jou zit. Dan is er, zelfs al ben

een gevolg van spiritueel in slaap zijn. Het kan ons

je misschien boos, zelfs al heeft de ander je misschien

niet verweten worden dat we onbewust zijn, dat we

pijn gedaan of benadeeld, vergeving wanneer je voelt

handelen vanuit onze onbewustheid, zelfs niet dat we

dat jij en die ander allebei mens zijn.

de gevolgen van onze onbewustheid voelen in onze

psyche.
Je hebt allemaal van die dagen waarop je het gevoel

Vergeving is waarschijnlijk de grootste genezer

die er is. Wanneer we iemand vergeven, zijn we niet
langer gehecht aan wat we vergeven, worden we daar

hebt dat je met je goeie been uit bed bent gestapt,

niet meer door beheerst. We kunnen het mededogen

waarop alles vanzelf heel en compleet voelt, waarop je

noemen, zoals ze in het boeddhisme doen. We kunnen

blij en vredig bent, en je eigenlijk niet weet waarom.

het agape- onzelfzuchtige, universele liefde- noemen.

Wanneer dit gebeurt, ben je meer in harmonie met

Universele liefde was een van de belangrijkste bood

het leven, en ga je als vanzelf veel vrijer de dag door.

schappen van Martin Luther King tijdens de beweging

133

voor de burgerrechten. Zijn boodschap was er een

Het uitvagen van alle grenzen

van vrede, en dat is een soort vergeving. Hij wilde

dat gekleurde mensen dezelfde rechten en vrijheden

Wanneer Jezus de lamme geneest door hem zijn

kregen als ieder ander in Amerika, maar hij nam

zonden te vergeven, vertoornt hij de Farizeers, die

tegenover iedereen hetzelfde standpunt in. Hij stond

beschouwd kunnen worden als de godsdienstfanaten

voor de rechten van alle mensen, de waardigheid van

of fundamentalisten van die tijd. De reden waarom

alle mensen en liet zich niet verleiden tot kritiek. Hij

ze zo vertoornd zijn is dat God, vanuit hun standpunt

preekte voortdurend tegen geweld, omdat hij in zijn

bezien, de enige is die zonden kan vergeven. De reli

hart het vermogen had anderen in de eerste plaats te

gieuze instellingen waar Jezus uit voortkwam, en

begrijpen en zich dan met hen te verbinden, zelfs met

waardoor hij zich vaak omringd wist, voelden zich zeer

hen met wie hij het oneens was. Ik zeg niet dat hij zich

bedreigd door zijn aanwezigheid. In hun idee waren

in intellectuele zin verbond, maar eerder in wezenlijke

zijn daden de grootste zonde. Jezus vergaf zonden,

zin; hij kende het gevoel van verbondenheid en daar

genas mensen en trok grote menigten aan. Dit waren

kwam zijn vermogen om te vergeven uit voort.

allemaal echte bedreigingen voor de religieuze macht

In het verhaal van Jezus komt de uiteindelijke daad

hebbers van die tijd. Dit thema van relatie tot macht

van vergeving aan het eind, wanneer Jezus vanaf het

verschijnt in veel genezingen van Jezus, omdat de reli

kruis zegt: 'Vader vergeef hun, want zij weten niet wat

gieuze hirarchie zeer van haar stuk gebracht is door

zij doen.' [Lukas 2J:J4, DNB] Welnu, als je iemand kunt

de aanwezigheid van Jezus. In zekere zin is hun macht

vergeven dat hij je heeft gefolterd en aan een kruis

onrechtmatig in bezit genomen door een grotere

gehangen, kun je alles vergeven. En waarom vergeven?

macht. In Jezus is de macht van de geest zelf ontwaakt;

Omdat ze niet weten wat ze doen. Deze vergeving komt

deze religieuze instituties worden er voortdurend aan

uit een diep spiritueel begrip van de oorzaken van

herinnerd dat hun hirarchische macht verbleekt bij

lijden- en ook van hen die leed toebrengen, want aan

de macht van goddelijk zijn die Jezus is en die hij in

hen die leed toebrengen is altijd op een eerder tijdstip

deze verhalen symboliseert. De machtsstructuren zijn

leed toegebracht. Wanneer we dit beseffen, opent ons

woedend over de macht van Jezus, en dit thema zien

hart zich. Jullie hebben vast wel eens afbeeldingen

we steeds weer naar voren komen in de Evangelin.

gezien van het heilig hart van Jezus - dat grote rode

Er is nog een ontmoeting tussen Jezus en de Fari

hart in het midden van Jezus' borst dat vergiffenis

zeers, waarin Jezus en zijn discipelen dineren in

naar de hele mensheid uitstraalt. Het is een van de

Levi's huis. In het evangelie van Marcus staat 'Op een

krachtigste symbolen van heel het christelijke geloof.

keer was hij bij Levi thuis uitgenodigd voor de maaltijd,

Het is Jezus' grootste geschenk, de meest genees

samen met zijn leerlingen en een groot aantal tolle

krachtige balsem die er is.

naars en zondaars, want velen van hen volgden hem.

134

135

[Markus 2:15, DNBL} Deze zondaars zijn mensen met een

Een ander verhaal over genezing begint wanneer

slechte naam, uit de laagste rangen in de maatschap

Jezus de tempel binnengaat. Daar ontmoet hij een

pij, en belastingontvangers waren in de antieke wereld

man met een verschrompelde hand. De religieuze

nog minder populair dan ze nu zijn. In de wereld van

gezaghebbers slaan hem gade om te zien of hij het

toen was belasting heffen een zeer persoonlijke trans

zou wagen de man op de sabbat te genezen. Jezus weet

actie, omdat een ontvanger ter plaatse geld van je kon

van de gezaghebbers denken, en hij vraagt de invalide

eisen.

man om op te staan. 'Hij keek hen boos aan, maar

Dat Jezus, een spirituele figuur van belangrijke

ook diepbedroefd vanwege hun hardleersheid, en toen

statuur zat te eten met de laagst geplaatsten in de

zei hij tegen de man die in het midden stond: 'Steek

maatschappij was eenvoudigweg niet acceptabel in die

uw hand uit.' Hij stak zijn hand uit en er kwam weer

tijd. In de antieke wereld bestond er een zeer duidelij

leven in. De Farizeen verlieten de synagoge en gingen

ke gelaagdheid in de maatschappij, te vergelijken met

meteen met de Herodianen overleggen hoe ze hem uit

de Indiase maatschappij met de brahmanen boven en

de weg konden ruimen.' [Markus ys-6, DNB}

de onaanraakbaren onder aan de ladder. Er waren dui

Dat is een echt keerpunt in het JezusverhaaL Jezus

delijke grenzen aan met wie je kon omgaan en met

is de tempel binnengegaan, en zijn aanwezigheid

wie niet, tussen wie rein en zuiver was en wie onrein

alleen al is de machthebbers een doorn in het oog.

en onzuiver was. Jezus doorkruiste al die grenzen en

Hij heeft gezien hoe de Farizeen hem gadesloegen

vaagde ze bijna elke keer uit. In de ogen van de Fari

en fluisterden, en op hem neerkeken. Het is een zeer

zeers heeft Jezus iets vreselijks gedaan, een hoge spi

menselijke emotie die hij voelt; hij noteert wat er om

rituele figuur die de maaltijd gebruikt met de laagste

hem heen gebeurt en wordt razend. Hij is boos omdat

klassen. Mensen in posities van macht staan op de

hij de verdeeldheid tussen hen kan voelen, de hirar

hoogste treden van de maatschappelijke ladder. Om

chische verschillen binnen het religieuze gezag, en al

hun hoge status te behouden, om als machtig en edel

die verdeeldheid die mensen in het leven roepen staat

beschouwd te worden,

hem tegen. Daarom doet hij heel kort aangebonden,

moeten ze

mensen hebben die

als minder beschouwd worden. Vanuit een religieus

streng zelfs, en zegt tegen de man met de verschrom

standpunt zijn zulke verschillen heel belangrijk, maar

pelde hand, 'Steek uw hand uit.' De man steekt zijn

voor Jezus deden ze er helemaal niet toe. Jezus vaagt

hand uit en is ter plaatse genezen.

de grenslijnen uit die mensen scheiden, want dat doet

Dit verhaal heeft minder te maken met genezing

de geest: hij ziet de eenheid van alle mensen. Hij ziet

dan met Jezus die de grenzen van de religieuze

wat we allemaal gemeen hebben in plaats van wat ons

machtsstructuur doorbreekt. Het zegt ons iets heel

scheidt en verdeelt.

belangrijks over de geest, ons ware goddelijke

We leven vaak in een toestand waarin ons

zijn.
ware zijn,

onze ware soevereiniteit, onze ware macht diep in ons

nog meer wanneer we ons tot de godsdienst wenden.

verborgen ligt. Het is diep weggestopt in de duistere

Zij vertellen ons dat we intrinsiek gebrekkig zijn, dat

krochten van ons onbewuste, zodat de ego-geest- met

we voor deze zonde, die bezoedeling in ons, vergeven

zijn wensen, zijn verlangens, zijn liefde voor macht

moeten worden. De eerste en meest belangrijke

en zelfs zijn voorliefde om slachtoffer van het leven

functie van godsdienst is om je met het mysterie van

te zijn- de vrije teugel krijgt. Maar wanneer de geest

het leven en het mysterie van je eigen zijn te verbinden.

in jou ontwaakt, voel je dat het een kracht is die onbe

Wanneer godsdienst daar niet in slaagt, heeft zij haar

dwingbaar is. Dat is vaak het moment waarop mensen

voornaamste opdracht verraden, en het enige dat ons

terugkrabbelen. Ze zoeken verlichting, ze zoeken God,

rest is dogma en geloof.

ze zoeken de ultieme aard van de werkelijkheid, maar

Aan de kerken, synagogen en tempels van alle

wanneer ze er in de buurt komen, is het niet wat ze

godsdiensten wordt dat toevertrouwd - om de oude

ervan verwachten. Het is een kracht met grote inner

verhalen en lessen te interpreteren, zodat ze ons ont

lijke vitaliteit, ongetemd en ontembaar: hij breekt door

vankelijk maken voor het transcendente mysterie van

alle structuren van het denken heen die afgescheiden

het leven, niet om ons in angst, schuld en onderdruk

beid continueren.

king op te sluiten in de ego-staat. Bij mijn onderricht

Dit thema van het doorbreken van alle structuren

ontmoet ik voortdurend mensen die in de kerk zijn

van onwetendheid en afgescheidenbeid is de drijvende

grootgebracht, maar die zich op een bepaald moment

kracht in Jezus' leven. Maar Jezus doorbreekt structu

van hun godsdienst hebben afgekeerd omdat ze het

ren niet alleen maar om ze te doorbreken; hij heeft

beu waren keer op keer te horen dat ze fundamen

geen ingeworteld probleem met autoriteit; alleen de

teel gebrekkig waren, dat alleen al geboren worden

corruptie van de macht ergert hem. Hij vecht niet

een soort kosmische vergissing was waardoor ze voor

tegen macht en autoriteit als zodanig. Jezus is zelf een

eeuwig belast waren met het brandmerk van zonde.

buitengewoon sterk mens, en hij opereert met grote

Veel mensen krijgen een dergelijke boodschap van de

innerlijke autoriteit. Zijn leven is een leven van de

godsdienst in hun kindertijd en verwerpen deze op

geest, en de geest breekt ongerechtvaardigde machts

een bepaald moment omdat ze zo pijnlijk is en, zeer

structuren af- eerst in je eigen denken en dan in de

belangrijk, omdat ze niet overeenkomt met hun inner

buitenwereld. In de evangelin is de geest een dyna

lijke overtuiging.

mische en onvoorspelbare bron van levenskracht en

bevrijding.
Veel sociale en religieuze regels houden het men

Een van de redenen waarom ik denkt dat het zo

effectief is om ons begrip van het Jezusverhaal te her
nieuwen, is omdat het de basis van de Westerse cultuur

selijke hart gevangen, en daardoor voelen de meeste

is en ons leven in hoge mate beheerst- zelfs als we

mensen zich gekooid. Helaas kooien de kerken ons

onszelf helemaal niet christelijk vinden. Er zitten

I39

prachtige elementen in de christelijke boodschap, in

lichaam dat ze voorgoed van de kwaal genezen was.'

de boodschap van Jezus, en in de aanwezigheid die

[Markus y29, DNB}

Jezus vertegenwoordigt, maar dit komt vaak niet door

Jezus beseft onmiddellijk wat er gebeurd is, en hij

in de kerken die we bezoeken. Jezus' boodschap ging

draait zich om naar de menigte en vraagt: 'Wie heeft

over innerlijke, persoonlijke en onmiddellijke toegang

mijn kleren aangeraakt?' Tenslotte komt de vrouw

tot goddelijk zijn, tot het hemelse koninkrijk in jezelf.

naar voren, angstig, en knielt aan zijn voeten. En Jezus

Dat predikte hij. Voor hem bestond er geen bemidde

zegt tegen haar: 'Uw geloofheeft u gered. Ga in vrede,

laar. Er was geen priester nodig om je met het mysterie

en wees genezen van uw kwaal.' [Marcus s:34, DNB} Dit

van God te verbinden, alleen een ontvankelijk hart

verhaal geeft ons nog een belangrijke waarheid over

en een open geest. Door dit gezichtspunt kwam hij

genezing. Jezus zegt niet: 'Ik heb je genezen, dochter,

in grote moeilijkheden met het religieuze gezag van

ga nu in vrede.' Hij zegt: 'Je geloofheeft je gezond

zijn tijd, omdat machtsstructuren bijna altijd beweren

gemaakt, ga nu in vrede.' Het is niet de kracht van

dat ze een noodzakelijke tussenschakel tussen jou en

Jezus die mensen geneest. Jezus zegt zelfs keer op keer

het goddelijke zijn. In Jezus' tijd slagen veel religieuze

dat hij het werk van de Vader doet, dat hij een kanaal

instellingen er, net als nu, niet in te voldoen aan hun

is waardoor de genezende aanwezigheid stroomt en

voornaamste opdracht, namelijk ons in contact te

werkt. En zo is Jezus er altijd duidelijk over dat zijn

brengen met onze spirituele natuur.

menselijke zelf niet alle macht in zich heeft, dat het

menselijke zelf niet de genezer is, dat het menselijke
zelf geen machtig, charismatisch wezen is. Hij schrijft

Vertrouwen in het ongeziene

al die vermogens toe aan het rijk van de geest, aan het
koninkrijk van God.

Spoedig nadat hij de man met de verschrompelde

Wat de vrouw geneest is haar geloof, haar vertrouwen

hand had genezen, wordt Jezus gevolgd door een grote

in het ongeziene. Meestal beschouwen we geloof

menigte die naar hem opdringt. Men is gentrigeerd

eenvoudig als iets waar we in geloven zonder dat er

door deze charismatische, spiritueel geladen mens.

bewijs voor is. In onze tijd wordt godsvertrouwen bijna

De mare verspreidt zich snel en er komen steeds

altijd met een bepaald geloof geassocieerd. Maar Jezus

meer mensen om naar hem te luisteren en bij hem te

bepaalt nooit waar iemand geloof in moet hebben; hij

zijn. En terwijl hij door een menigte loopt, steekt een

zegt niet: 'Uw geloof in mij heeft u genezen.' Maar

vrouw die al twaalf jaar aan bloedingen lijdt haar hand

het is het godsvertrouwen zelf, het vertrouwen in het

naar hem uit en raakt zijn gewaad aan. 'En meteen

ongeziene dat geneest.

hield het bloed op te vloeien en merkte ze aan haar

Wat betekent het dan om te vertrouwen op iets dat

je niet kunt zien? We kunnen de meeste bouwstenen

van het leven niet zien: we kunnen de atomen, de elek

niets ooit beweegt, waardoor je toegang tot het konink

tronen of de uitgestrekte leegte die elk fysiek object

rijk kunt krijgen.

bevat met het blote oog niet zien. Alle objecten zijn

Wanneer mensen wanhopig zijn of heftig lijden,

meer niets dan iets. Met andere woorden, er zit meer

dat zijn de momenten waarop zij zich openstellen

ruimte in dan er materie is. En toch zien we de vorm,

voor andere mogelijkheden. Het is alsof lijden ons

wanneer we naar een stoel kijken of naar ons gezicht

vermogen verruimt om in overweging te nemen of

in de spiegel. We zien niet dat de vorm meer leegte,

er misschien ook andere energien in het leven zijn

meer van het ongeziene dan het geziene bevat.

- dingen die we niet kunnen zien, waar we niet van

Ook zwaartekracht kunnen we niet zien, maar

gehoord hebben, maar waarmee we in contact zouden

we ondergaan hem elk moment van ons leven.

kunnen komen. Er is een oud gezegde: 'Er zitten geen

Zonder zwaartekracht zouden we allemaal gewoon

athesten in een schuttersputje.' Wanneer je leven op

wegzweven. Liefde is een levensechte ervaring, een

het spel staat, vraag je vanzelf hulp aan een hogere

hoofdzaak in het menselijke bestaan. We komen ter

goddelijkheid.

wereld door liefde, we worden gaande gehouden door

Sommigen

zouden

daar

misschien

tegenin

liefde, en hopelijk sterven we, wanneer we sterven,

brengen dat je iets verzint om je door die moeilijke tijd

in liefde, geven we ons over aan liefde. Maar wat is

te helpen, wanneer je bang bent, en daar zit misschien

liefde? Je kunt haar niet zien, je kunt haar niet wegen,

wel wat in. Maar op grond van mijn eigen ervaring

ze heeft geen kleur, en toch is ze heel werkelijk. En

en door wat veel mensen mij in de loop der jaren

daarom wijst Jezus, wanneer hij over godsvertrouwen

verteld hebben, heb ik gemerkt dat we op een bepaalde

praat, op het vermogen om te vertrouwen op iets dat

manier open worden wanneer we lijden. Wanneer het

je niet kunt zien of zelfs begrijpen met de dualistische

leven goed is, denkt het ego dat het de touwtjes in

geest. En toch kan godsvertrouwen je ontvankelijk

handen heeft en zijn zaakjes prima voor elkaar heeft.

maken voor een orde van werkelijkheid die de gewone

Mensen zijn geneigd het verborgen mysterie van hun

waarneming ver overstijgt. Die werkelijkheid is wat

bestaan niet te onderzoeken wanneer alles goed gaat.

Jezus het hemelse koninkrijk noemt, dat in andere

Maar wanneer het leven niet zo fijn is-wanneer we

tradities verlichting heet. En verlichting kun je niet

gespannen, bezorgd of verdrietig zijn-dan gaat men

met je verstand begrijpen; je kunt er alleen maar voor

andere mogelijkheden overwegen.

ontwaken. Het betekent een totale verandering van

In het zenboeddhisme waar ik uit kom wordt

perceptie, van het gewone ego-bewustzijn naar het

veel nadruk gelegd op meditatie. Het heeft me veel

bewustzijn van eenheid en heelheid. Daar kan gods

tijd gekost om te beseffen dat mediteren, in stilte

vertrouwen je voor openstellen, als je vertrouwen hebt

zitten echt een daad van groot vertrouwen is. In stilte

in het stille punt in jezelf. Vind dat punt in jezelf waar

zitten is het loslaten van de dualistische geest, van

I43

het ego dat gelooft dat het zijn spirituele leven moet

wanneer ze hem zien. Als we zo'n verhaal volgen, zien

beheersen, dat het de leiding moet hebben omdat er

we vaak dat zijn discipelen echt heel verbijsterd staan

anders niets gebeurt. Maar wanneer we roerloos in

over hem; ze voelen zich tot hem aangetrokken, maar

stilte zitten, laten we dat los. Mediteren is een daad

ze begrijpen eigenlijk niet wie of wat hij is. Het gods

van vertrouwen; het is de hoogste vorm van gebed. Het

dienstig gezag voelt zich natuurlijk door hem bedreigd

is het stille gebed waarin we ons openstellen voor het

en weet ook niet wat het van hem moet vinden.

goddelijke mysterie van ons bestaan. Dat is eigenlijk

de essentie van meditatie.
Wanneer mensen mediteren, proberen ze vaak

De evangelin laten Jezus zien als een man die

heel erg alleen staat- waarschijnlijk een van de meest
eenzame mensen die ooit op aarde heeft geleefd.

heel ingespannen om hun denken te beheersen, om

Waarom? Omdat zijn leven lang bijna niemand hem

bepaalde gedachten niet toe te laten. Dat laat zien dat

werkelijk echt begreep, begreep wat de betekenis was

ze helemaal geen vertrouwen hebben; hun meditatie

van hem en van zijn werk. Maar de mensen die wel

is een bezigheid die volkomen door het ego gestuurd

aanvoelden wie en wat hij was waren zij die genezing

wordt. Ik zeg niet dat op die manier bezig zijn geen

zochten. Het is alsof hun pijn hen toegankelijk maakte

aandeel kan hebben, geen nut heeft, maar in laatste

en in staat stelde iets aan hem te zien dat veel anderen

instantie is er een daad van vertrouwen nodig om ons

niet zagen. En daarom denk ik dat dit nog een voorbeeld

met het mysterie van zijn in contact te brengen. Ver

is van de manier waarop lijden ons kan verruimen -

trouwen hebben is de controle loslaten; het betekent

ons hart, maar ook onze waarneming. Wanneer wij

dat je het instinct van het ego om altijd de baas te

meer waarnemen, kunnen we dingen intutief weten

zijn los moet laten. Vertrouwen opent dat aspect van

die we daarvoor niet konden aanvoelen. Zieken en

het ego dat alles wil beheersen en denkt dat het op

behoeftigen zijn in staat intutief aan te voelen wie

alles een antwoord heeft. Dat is vertrouwen juist: het

Jezus echt is. In een aantal voorbeelden ontvangen ze

openen van je hart, het openen van je geest. Jezus wist

niet alleen lichamelijke genezing, maar ook een diep

uit eigen ervaring dat je jezelf ontvankelijk maakt voor

gaande spirituele healing.

de helende aanwezigheid, wanneer je je hart en geest

opent. Je stelt je dan open voor wat jou kan transfor
meren, zowel fysiek, spiritueel als psychisch.
Open zijn is een daad van vertrouwen. Dit is buiten
gewoon belangrijk in alle genezingsverhalen van
Jezus. Ik vind het ook interessant in deze verhalen dat
mensen naar Jezus komen om genezen te worden,
maar dat ze ook iets van zijn ware wezen begrijpen,

145

8
Legioen is mijn naam

jezus zei:
Laat hij die zoekt niet ophouden met zoeken,
totdat hij vindt en als hij vindt zal hij verontrust worden
en als hij verontrust is zal hij zich verwonderen
en hij zal over het Al heersen'
EVANGELIE VAN THOMAS

et volgende verhaal over genezing dat ik wil onder

zoeken is de genezing van Legioen. Legioen heeft

geen lichamelijke ziekte. Hij is niet verlamd; hij is niet

blind; hij bloedt niet; zijn hand is niet verschrompeld.

Legioens ziekte is die van de geest, van de psyche.
In moderne taal zouden we hem waarschijnlijk krank
zinnig noemen.

147

Bezeten door demonen

ze overmand zijn door de onzichtbare delen van hun

onbewuste. Voor iemand die een psychose heeft, is het

Legioen is duidelijk gek, wanneer Jezus hem ontmoet.

onbewuste inderdaad de werkelijkheid, zo chaotisch

Niemand kan hem in toom houden, en hij kan

en onvoorspelbaar als die kan zijn.

zichzelf niet in toom houden. Het evangelie van

In Jezus' tijd is de verklaring voor de 'velen' van

Markus noemt hem 'een man met een onreine geest,'

Legioen geen psychose, maar demonen. Dus wanneer

en men hoort hem 's avonds laat vaak schreeuwen. 'die

Legioen zegt: 'wij zijn met velen,' zijn het de demonen

in de spelonken woonde. Zelfs als hij vastgebonden

die tegen Jezus spreken. Demonen vertegenwoordigen

was met een ketting, kon niemand hem in bedwang

houden.' [Markus B DNB} Dit is iemand die oneven

de gebroken geest, waarin vele zeiven met elkaar in

strijd zijn. Het is een extremere versie van de normale

wichtig en onbeheerst is, iemand die mentaal en emo

ego-staat, die ik door een zekere boeddhistische leraar

tioneel zeer labiel is. Hij is letterlijk onbeheersbaar.

heb horen beschrijven als 'de normale hoeveelheid

Niemand kan hem in toom houden en hij kan zichzelf

haat, onwetendheid en hebzucht.' Zelfs in de normale

niet beheersen. Jezus vraagt hem zijn naam, en hij

staat van ego-bewustzijn zijn er in de meeste mensen

antwoordde: 'Legioen is mijn naam, want wij zijn met

velen.' [Markus 5:9, DNB}

vele zelven, niet n zelf. De ene dag vind je jezelf een

goed mens, de dag erna vind je jezelf niet zo goed. Het
ene uur voel je je waardevol, het volgende uur gebeurt

Dit is een van mijn meest geliefde regels in het hele

er iets waardoor je je waardeloos voelt. De ene minuut

JezusverhaaL Wanneer Legioen zegt, 'Mijn naam is

voel je je zeer competent, vol energie en zelfver

Legioen, want wij zijn met velen.' is het niet Legioen

trouwen; de volgende minuut voel je je incompetent

de man, die tot Jezus spreekt. Legioen de persoon

en terneergeslagen. Dit snel wisselende innerlijke

de geestelijk gezonde, rationele mens -is volkomen

gevoel van wie we zijn is nog een manier om naar 'de

overgenomen door iets anders, door 'de velen,' zoals

velen' te kijken. De staat van ego-bewustzijn is zelf een

Legioen zegt. Als Legioen dus zegt: 'want wij zijn met

gebroken staat, bestaande uit vele personae. Het is

velen,' wat zijn dan die velen? Onze hedendaagse inter

een staat waarin vele psychische krachten met elkaar

pretatie zou zijn dat Legioens psyche volledig gebroken

overhoop liggen. Dit creert psychische frictie, en ons

is. Wanneer de psyche breekt, is zij als een ruit die

woord voor psychische frictie is lijden.

op de grond valt; zij breekt in honderden scherven.

Vandaag de dag kunnen we erover redetwisten of

Iemand bij wie dit gebeurd is, is letterlijk verdwaald in

er demonen zijn of niet. We kunnen demonen vanuit

het onbewuste; dat wordt zijn werkelijkheid. Wanneer

een modern psychologisch gezichtspunt als scherven

je op straat loopt en iemand mompelt in zichzelf of

zien van een gebroken psyche. In beide interpreta

schreeuwt tegen mensen die er niet zijn, weet je dat

ties is de ervaring waarnaar ze verwijzen reel. In de

149

zeventien jaren dat ik onderricht geef, gebeurt het

men van binnen geprogrammeerd is om op verschil

vaak wanneer ik met iemand praat, dat er op een zeker

lende omstandigheden te reageren. Je zou demonen

moment een zeer duidelijke waarneming is dat hij of

ook als het pijnlichaam kunnen zien; als het pijn

zij volkomen door iets wordt overgenomen. Ik heb het

lichaam echt intens wordt, neemt dit het bewustzijn

in het midden van een zin zien gebeuren, dat iemand

over en dan ben je totaal de weg kwijt.

plotseling helemaal verdwijnt en er iets anders in

Legioen is dus velen en hij is volledig de weg

komt. Wat hem of haar overneemt is vaak heel duister,

kwijt. Zijn mens-zijn is overgenomen door duis

boosaardig zelfs. Het geniet van het lijden- hetzij zijn

terdere krachten. Een van Jezus' grote genezende

eigen lijden of het lijden dat het anderen aandoet. Of

krachten is het vermogen demonen uit te drijven

we dit nu willen zien als een demon, als een duistere

met andere woorden, pijn, lijden en duisternis uit te

entiteit of energieveld, of als innerlijke psychische

drijven. Wanneer Jezus Legioens demonen toespreekt:

krachten in het onbewuste, dat vind ik eigenlijk niet

'Onreine geest, ga weg van die man!' [Markus 5:8, DNB}

belangrijk.

smeken de demonen hem hen niet zo maar uit

te drijven. Ze willen niet vernietigd worden. De

Het

pijnlichaam

demonen smeken Jezus daarentegen, bij het zien van

een grote kudde zwijnen in de buurt: 'Stuur ons naar
die varkens, dan kunnen wij bij ze intrekken.' Dat is

De hedendaagse spirituele leraar Eekhart Tolle heeft

een zeer bizarre draai aan het verhaal. Jezus geeft de

het over wat hij 'het pijnlichaam noemt. Het pijn

demonen permissie om bij deze kudde varkens in te

lichaam is een energieveld vol negativiteit. We zitten

trekken, zo'n tweeduizend stuks. Zodra de varkens

in ons pijnlichaam wanneer we een geconditioneer

geteisterd worden door deze demonen- door het pijn

de reactie hebben op een situatie- een voorbeeld: we

lichaam, door lijden - storten ze zich van een klif in

voelen ons beledigd in een gesprek, of iets dat tegen

zee en verdrinken.

ons gezegd wordt roept een pijnlijke herinnering op.

Dit is wel zeer dramatisch, maar bedenk dat

De benaming 'pijnlichaarri is een perfecte omschrij

elk element van het verhaal meer dan levensgroot

ving, want zodra je daar naar verplaatst wordt door je

wordt gemaakt, omdat het iets in onze ervaring zo

conditionering, voel je innerlijke strijd.

duidelijk probeert weer te geven dat we het niet

Als je gevoelig bent, als je waarneming open staat,

kunnen missen. Hier staat het voor onze innerlijke

kun je voelen wanneer iemand in het pijnlichaam gaat,

demonen, niet per se als entiteiten, maar eenvoudig

ook al zeggen ze niets. Ik kan een kamer binnenlopen

als de schaduwzijde van bepaalde energien. Joseph

en meteen weten of iemands pijnlichaam geactiveerd

Campbell, de grote mytholoog, schreef: 'Onderdrukte

is. Men wordt er in geworpen door de manier waarop

goden worden duivels, en vaak zijn het deze duivels

die we het eerst tegenkomen wanneer we ons naar

een specifieke godheid gebruiken als een object van

binnen keren.' Wanneer je een sterke kracht in jezelf

meditatie, en daardoor roep je op wat die artistieke

bevrijdt, wanneer je die tot zijn ware natuur of oor

weergave symboliseert in jou. Als je mediteert op een

spronkelijke gedaante terugbrengt, zoals we in het

toornige godheid met grote energie en je mediteert er

boeddhisme zouden zeggen, dan heeft het de kracht

heel intens op, zal hij die werkelijkheid, die energie

van een god. Maar diezelfde kracht wordt iets duisters

in jou oproepen. Het kan een energie zijn waardoor

en schimmigs, wanneer je hem ontkent of naar je

je je heel ongemakkelijk voelt. Het kan onopgeloste

onbewuste duwt. Hij wordt een demon - en iedereen

kwesties in je leven ophalen - kwesties die te maken

heeft zijn demonen.

hebben met dat specifieke innerlijke energieveld, die

psychische en spirituele kracht die door het mediteren
op de godheid wordt opgeroepen. Dit kan een heel

Toom en liefde

krachtige oefening zijn, omdat ze de diepten van het

onbewuste doorzoekt, en daardoor het allerbeste in je

Ik hield vroeger retraites is een prachtige Tibetaans

aan het licht brengt, het heilige, hemelse aspect van je

boeddhistische tempel, waarin de muren van de medi

natuur, en ook de donkerste, meest weerzinwekkende

tatiezaal waren behangen met thangka's. Thangka's

delen van je natuur. Want alleen wanneer we alles van

zijn schilderingen op zijde waarop allerlei verschil

onszelf kunnen zien - het licht en de schaduw, het

lenden godheden zijn afgebeeld, en deze godheden

goede, slechte en neutrale- kunnen we deze energien

zijn in feite weergaven van psychische, emotionele en

belichamen zodat ze niet langer beangstigend zijn en

spirituele krachten in jou. Stel je dus die meditatie

ons bezitten.

zaal vol met thangka's voor die tientallen verschillende

Wanneer je echt de innerlijke bewustzijnstoestand

godheden laten zien, waarvan enkele zeer levendige.

wordt die de godheid vertegenwoordigt, dan wordt

Er zijn toornige godheden, bij wie het bloed van hun

zelfs een toornige godheid wellicht als een heel pure

tanden druipt, met schedels in hun hand of met een

en levendige soort energie ervaren. Wanneer je lang

bebloed zwaard waarmee ze net iemands hoofd hebben

genoeg naar de ene kant van een psychische kracht

afgehakt. En er zijn ook godheden die tamelijk hemels

kijkt, zal hij zich tenslotte omdraaien en zijn andere

en mooi zijn, genezende godheden die teder en open

kant, de keerzijde van de medaille, laten zien. Dus

en beschikbaar zijn. Van demonisch tot gelukzalig

zelfs een zeer toornige energie kan heel zuiver, onmid

en alles ertussenin, het hele pakket aan menselijke

dellijk en innerlijk ervaren worden, wanneer je haar

ervaringen en emoties is bij deze godheden te vinden.

zonder angst laat binnenkomen. Dan besef je dat er

In Tibet worden deze thangka's gebruikt als objecten

in die woede een grote helderheid van vrede en liefde

van contemplatie. Volgens traditie kun je het beeld van

bestaat.

I53

Natuurlijk zijn erin het Jezusverhaal veel voorbeelden

van een toornige Jezus, maar zijn woede is niet alleen
een uiting van duidelijkheid, maar ook van liefde en

is ook een volkomen legitieme manier van de geest

om zich te manifesteren, maar ik zie steeds vaker
een andere spirituele roeping - niet om de wereld te

manier waarop het voor mensen de toegang tot het

verzaken, maar om hem te transformeren vanuit de

kern van de geest. Ik denk dat het verhaal van Jezus
daardoor heel relevant en krachtig wordt, omdat Jezus

transcendente mysterie afsluit. Hij is boos omdat hij

zelf een man van de daad was, een man van de wereld

houdt van wat alle mensen in zich hebben. Hij weet

ook al was hij een levende aanwezigheid van wat

dat er in elk mens iets moois, krachtigs en bevrijdend

voorbij de uiterlijke wereld ligt.

mededogen. Hij wordt bijvoorbeeld bij verscheidene

gelegenheden boos op het godsdienstig gezag om de

'

zit en ook in de structuur van de werkelijkheid zelf,

Jezus lijkt niet op Boeddha in dit opzicht. Hij

en hij is boos omdat zelfs onze belangrijkste religieu

voelde zich niet geroepen een monastieke beweging

ze instellingen soms, als ze niet oppassen, de wereld

in gang te zetten binnen een nieuwe traditie, zoals

kunnen vertegenwoordigen in plaats van de uitein

Boeddha deed. Jezus is helemaal niet genteresseerd

delijke werkelijkheid. Met andere woorden, religies

in vorm of structuur; hij breekt bijna elke vorm af die

beginnen zichzelf, de continuering van het apparaat,

hij tegenkomt. Het evangelie van T homas bevat zelfs

de continuering van de hirarchie, de rijkdom en de

een vers dat luidt: 'Jezus zei: 'Misschien denken de

macht te vertegenwoordigen, en dan sluiten ze ons

mensen dat ik ben gekomen om vrede te brengen op

echt af van het transcendente mysterie dat hun toever

de wereld en weten zij niet dat ik ben gekomen op

trouwd is om in ons bewust te maken. Daarom is de

verdeeldheid te brengen op aarde: vuur, zwaard en

toorn van Jezus in feite verbonden met zijn liefde voor

oorlog."' [Evangelie van Thomas, 16]

de mensheid en zijn mededogen met haar lijden; alles

Dit lijkt misschien het tegenovergestelde van de

dat dit lijden doet voortduren wordt het voorwerp van

oprechte, liefdevolle aanwezigheid van Jezus die de

zijn toorn.

meeste van ons zich voorstellen. Liefde en mededogen

Zoals ik al zei is Jezus een man van de daad.

zijn natuurlijk een sterke kant van Jezus, maar hij ver

Daarom is hij zo'n krachtige figuur in de spirituali

tegenwoordigt ook de dynamische kracht van de geest

teit van vandaag. Tegenwoordig voelt de meerderheid

die betrokken is bij de wereld, en ik denk dat we meer

van de mensen die een echte, indringende spirituele

voorbeelden nodig hebben van hoe betrokken spiritua

roeping hebben gevoeld zich niet per se geroepen om

liteit er in werkelijkheid uitziet. Maar wie weet hoezeer

de wereld te verlaten en het klooster in te gaan of in

of hoe weinig deze vertelling in de loop van de tijd

een grot te verdwijnen. De spirituele impuls is tegen

misschien verfraaid is om er een fascinerend en sterk

woordig in het algemeen geen impuls om te wereld te

verhaal van te maken. Zoals altijd is het bedoeling dat

verzaken. Soms is dat nog steeds wel het geval, en dat

we dit verhaal lezen als mythe en metafoor, niet als iets

I54

I55

dat zich beperkt tot feit en geschiedenis. Denken dat

Mijn gevoel zegt dat Jezus Legioen opdroeg om de

je de wereld in moet trekken en doen wat Jezus in dit

mensen te gaan vertellen wat er gebeurd was, omdat

verhaal doet zou een misvatting zijn, zou te letterlijk

Legioen een genezing kreeg die niet slechts licha

opgevat zijn. Maar als je het verhaal leest als metafoor,

melijk was. Legioen ontving een zeer intense spiri

kun je gevoel krijgen voor die meer betrokken spiri

tuele genezing. In zekere zin werd Legioen verlicht

tualiteit, voor wat 'spiritualiteit in actie' genoemd zou

gemaakt, en dat wil Jezus overbrengen. Daar gaat zijn

kunnen worden.

missie echt over- je laten ontwaken voor het goddelij

ke zijn in jezelf. Legioen heeft een innerlijke spirituele
revolutie meegemaakt, een bliksemsnelle rehabilitatie

Opnieuw georinteerd op goddelijk zijn

van zijn wezen. Zoals ik al zei, er is altijd een spirituele

component wanneer Jezus iemand geneest, maar zoals

Wanneer Jezus Legioen geneest, draagt hij Legioen

we eerder zagen, toen de melaatse was genezen rende

op zijn verhaal verder te vertellen - precies het tegen

hij weg en vertelde iedereen wat er was gebeurd, en hij

overgestelde van wat hij eerder tegen de melaatse zei.

ging niet naar de tempel voor een reiniging. Dat is een

Zoals ik vaak tegen mensen zeg, is de geest niet echt

aanwijzing dat zijn innerlijk niet volledig hersteld was;

consequent in wat hij doet; hij doet wat gepast voelt en

anders zou hij wat Jezus van hem vroeg opgevolgd

bij het moment hoort. Als zondigen gelijk staat aan de

hebben. Aan de andere kant smeekt Legioen, als Jezus

plank misslaan, dan heb je het bij het rechte eind als

zijn boot op stapt om te vertrekken, om met hem mee

je niet zondigt. In dat geval weet je wat er hier en nu

te mogen gaan. Maar Jezus zegt dan: 'Dat hoef jij niet;

nodig, waarachtig en relevant is, dus moet je natuur

trek de wereld in en vertel je verhaal.' Zie je, Legioen

lijk heel bewust, heel aanwezig en heel ontvankelijk

is volledig hersteld; hij hoeft Jezus niet te volgen, en

zijn voor wat er op dit moment gevraagd wordt.

Wanneer de demonen uit hem gedreven zijn, is

Jezus weet dat. Hij hoeft Jezus niet te volgen omdat hij
begrijpt wat Jezus doet en wie hij is.

Legioen getransformeerd. Hij zit daar in totale vrede

Er staan veel andere genezingsverhalen in de evan

en totaal welzijn; hij slaat niet langer de plank mis.

gelin, maar ik wilde er slechts een paar vertellen

Hij is niet meer vele; nu is hij n. Dit is geen voorbeeld

waarvan ik vind dat ze de meer verborgen thema's van

van lichamelijk genezen, maar van psychisch en

Jezus' dienst van genezing uitbeelden. Zoals ik het lees

spiritueel genezen. Toen Jezus die botsende machten

was de hele dienst van genezing van Jezus eigenlijk

uit Legioen haalde, richtte Legioens hele wezen zich

zijn eerste vorm van onderricht. Later in het verhaal

vanzelf op de eenheid van goddelijk zijn. Het beeld van

begint hij zich van het middel van genezing af te

Legioen, zoals hij er volmaakt kalm, volmaakt rustig

wenden, en je kunt begrijpen waarom: als je eenmaal

bij zit, vertelt ons dat hij een is geworden.

als genezer bekend staat, wil iedereen geheeld worden.

15 7

Overal waar Jezus gaat, dringen de mensen om hem

heen. Hier en daar in zijn verhaal probeert hij zich van
de menigten te verwijderen en zich wat af te zon deren.

Jezus hield er niet van om zo opgehemeld te

worden. Hij koos twaalf discipelen uit en nooit meer
dan twaalf. Hij was niet genteresseerd in aantallen:
hij was genteresseerd in innerlijke transformatie.
Op zeker moment ging zijn dienst van genezing

Onderricht in gelijkenissen

zijn onderricht in de weg staan omdat men bij hem

kwam om de verkeerde redenen. Ze zochten hem op
omdat hij een beroemde geestelijke was. Wij doen
tegenwoordig hetzelfde met onze beroemdheden. De
meeste van onze beroemdheden zijn geen religieu
ze leiders maar filmsterren en zangers en dezulken.
Dit zijn onze moderne goden; beroemdheid is wat de
Westerse cultuur grotendeels werkelijk aanbidt. Maar
net zoals een filmster ten slotte de paparazzi beu wordt
en ze wil ontvluchten, krijgt Jezus genoeg van zijn

Het zaad van God is in ons. Gegeven een intelligente

En hardwerkende boer, zal het gedijen
En opgroeien tot God, wiens zaad het is; en bijgevolg
zullen zijn vruchten God-natuur zijn.

beroemdheid als genezer. Hij ziet dat het zijn missie

geen goed doet, daarom introduceert hij een nieuwe

MEESTER ECKHART

leerstijl - onderricht in gelijkenissen.

en

andere

vorm

van

onderricht

die

Jezus

gebruikte was de parabel of gelijkenis. Het woord

parabel komt van een Grieks woord dat 'vergelijking

of analogie' betekent en is in essentie een zeer kort

verhaal dat een spirituele waarheid overbrengt. Een
gelijkenis heeft wel wat van een raadsel: hij heeft een
betekenis die je niet helemaal met het logische, gecon
ditioneerde verstand kunt begrijpen. Een gelijkenis is
bedoeld om je geest iets voor te schotelen waarvoor
je boven je huidige begripsniveau moet uitstijgen om
het te kunnen begrijpen. Iedere gelijkenis brengt een

159

andere staat van inzicht naar voren; sommige zijn vrij

Deze passage roept de oude traditie op van insiders

duidelijk en begrijpelijk, terwijl andere veel abstracter

en outsiders. Jezus legde aan zijn discipelen deze

zijn.

parabels uit, omdat zij de insiders waren, degenen

die hij had gekozen om zijn boodschap te verstaan.
Aan deze twaalf insiders hoopte hij de waarheid van

Overdracht en discipelschap

deze verhalen over te dragen- zoals we in zen zeggen.

Gelijkenissen waren een algemeen voorkomende vorm

transmissie van leraar naar leerling een centrale rol.

In veel esoterische vormen van spiritualiteit speelt

van onderricht in de antieke wereld en zijn vooral in de

De relatieve, of oppervlakkige, betekenis van trans

christelijke traditie belangrijk. De evangelin bevatten

missie wordt in deze parabel duidelijk gemaakt. Over

veel gelijkenissen, maar ik wil me concentreren op

dragen wil zeggen: de betekenis van iets uitleggen,

twee in het bijzonder, omdat ik denk dat ze de hele

openbaren. In meer esoterische zin is transmissie let

traditie van gelijkenissen en hoe ze werken illustreren.

terlijk een soort van resonantie of verlicht bewustzijns

De eerste is de gelijkenis van het mosterdzaad. Die is

veld, aanwezig in een spirituele meester, dat spiritueel

heel kort, dus laten we de hele gelijkenis onder de loep

ontwaken in een ander kan activeren.

nemen, en dan bekijken wat zij betekent.

Omdat Jezus verlicht is, omdat hij in het hemelse

koninkrijk gevestigd is, draagt zijn bewustzijn het

EN hij zei: 'Waarmee kunnen wij het koninkrijk

resonerende veld van het koninkrijk en kan het in de

van God vergelijken, en door welke gelijkenis

mensen om hem heen ontwaken als ze in hoge mate

kunnen we het voorstellen? Het is als een zaadje

ontvankelijk voor hem zijn. In de esoterische spiri

van de mosterdplant, het kleinste van alle zaden op

tualiteit - dat is te zeggen: die innerlijke vormen van

aarde wanneer het gezaaid wordt. Maar als het na

spiritualiteit die zich bezighouden met ontwaken,

het zaaien opschiet, wordt het het grootste van alle

transformatie en verlichting - speelt transmissie een

planten en krijgt het grote takken, zodat de vogels

belangrijke rol. Het is niet iets dat zich beperkt tot

van de hemel in zijn schaduw kunnen nestelen.'

woorden of verklaringen, en het is ook niet helemaal

Met zulke en andere gelijkenissen maakte hij

een energetische transmissie; het is een bewustzijns

hun het goede nieuws bekend, voorzover ze het

veld. Uiteindelijk is louter de aanwezigheid van Jezus

konden begrijpen; hij sprak alleen in gelijkenissen

zijn belangrijkste leermiddel.

tegen hen, maar wanneer hij alleen was met zijn

Om dit een beetje duidelijker te maken, moet je je

leerlingen, verklaarde hij hun alles.

voorstellen dat je een kamer in loopt, waarin zich n

[Markus 4:JO-J4, DNB}

persoon bevindt, die op een stoel zit en heel gedepri

meerd naar de muur staart. Stel je nu voor dat je stil

r6o

r6r

staat, als je de deur door bent gegaan, en de aanwezig

niet gescheiden. In de moderne tijd heeft filosofie zich

heid in die kamer alleen voelt. Als je gevoelig was, zou

afgescheiden en is een zelfstandige intellectuele dis

je de donkere, zware energie van de persoon in die

cipline geworden, maar in Jezus' tijd waren filosofie

kamer letterlijk voelen; je zou zijn gedeprimeerdheid

en religie eigenlijk een en hetzelfde. Als leerling ging

voelen. Dat is ook een soort transmissie, dus trans

je naar de leraar filosofie of naar de priester voor je

missie is niet per se zo onduidelijk als het misschien

opleiding, en zij kozen dan wanneer ze de verborgen

klinkt. Het is eigenlijk ons vermogen om te voelen wat

betekenis van het onderricht aan je openbaarden, als

een ander voelt, in zeker opzicht. Het is deelhebben

ze zagen dat je klaar was om de volgende stap te zetten,

aan hun staat van bewustzijn. Wanneer iemand blij is,

die voorbij de uiterlijke vormen. Wanneer je klaar was

is hun bewustzijn helder, levenskrachtig en levendig,

om een kijkje achter de sluier te nemen en een hoger

en kun je die helderheid en levenskracht voelen omdat

aspect van de leer te zien, dan nam de leraar je apart

zijn bewustzijn de helderheid en het vreugdevolle

en maakte je tot een van de insiders.

aspect van je eigen bewustzijn activeert.

Dit werd heel vroeger gedaan en ook nu nog. Het

Tussen een spirituele leraar en zijn af haar leerling,

doel is niet per se om een scheiding aan te brengen

is transmissie de bewustzijnsstaat van de leraar, in

tussen insiders en outsiders. Het is gewoon zo dat er

wisselwerking met het bewustzijn van de leerling of

zekere spirituele lessen zijn die bewustzijnstoestan

discipel. In dit verhaal gebruikt Jezus dus beide vormen

den kunnen opwekken waar je iemand niet te vroeg

van transmissie. Er is de gewone of relatieve transmis

aan wilt blootstellen, omdat hij dan misschien te

sie, die bestaat uit het uitleggen of openbaren van de

gedesorinteerd en bang wordt. Hetzelfde ontwaken

verborgen betekenis van een gelijkenis op een concep

dat voor de een bevrijdend en heel-makend is kan voor

tuele of intellectuele manier. Er is ook de meer funda

de ander die er niet klaar voor is heel beangstigend

mentele transmissie waarbij hij de kracht van zijn aan

en desorinterend zijn. In sommige extreme gevallen

wezigheid gebruikt om anderen te laten ontwaken en

kan de trillingsfrequentie van een hogere bewustzijns

te transformeren. Dit centrum van levenskracht, deze

staat de psyche werkelijk breken en kunnen mensen

aanwezigheid die Jezus gebruikt om wijsheid over te

een psychose krijgen. Meestal is die tijdelijk, maar dat

dragen is dezelfde aanwezigheid die hij gebruikt om

weet je nooit zeker. Er zijn dus goede redenen waarom

mensen lichamelijk en geestelijk te genezen.

iemand als Jezus de mensen die hij verzamelde om

Jezus gebruikt zijn aanwezigheid altijd, en hij

gebruikt haar op een bijzondere manier bij zijn
discipelen. Zoals ik heb gezegd zijn zijn discipelen
degenen die hij heeft uitgezocht om rechtstreeks mee te
werken. In de antieke wereld waren filosofie en religie

hun het diepere wezen van zijn leer te openbaren,

zorgvuldig uitkoos.

Gelijkenissen en koans

geven. Om een koan goed te kunnen beantwoorden,

Laten we eens kijken hoe Jezus zijn onderricht in

misschien wel meest bekende koan in onze cultuur is:

gelijkenissen eigenlijk aan zijn discipelen beschrijft.

wat is het geluid van n hand die klapt? We kennen

'Aan jullie is het geheim van het koninkrijk van God

allemaal het geluid van twee handen die klappen, maar

onthuld; maar zij die buiten blijven staan, krijgen alles

wat is het geluid van n hand? Dit is een voorbeeld

te horen in gelijkenissen, opdat zij scherp zien, maar

van een koan of raadsel waarover jou wordt gevraagd

moet je de koan letterlijk worden en belichamen. De

geen inzicht hebben, opdat ze goed horen, maar niets

te mediteren tot de vraag: wat is het geluid van n

begrijpen, anders zouden ze zich bekeren en vergeving

hand die klapt?, deel wordt van je bewustzijn. Als je

krijgen.' [Markus 4:11-12, DNB]

terug zou gaan naar je leraar en hem een intellectu

Er is een uitspraak uit de Bergrede waarin Jezus

eel antwoord zou geven, ook al was het intellectuele

waarschuwt geen parels voor de zwijnen te gooien.

antwoord filosofisch diepzinnig of coherent, zou het

Daarover heeft hij het hier; hij wil het hoogste onder

in zen gemakkelijk afgewezen worden, als zijnde het

richt niet geven aan hen die het niet verdienen, hetzij

verkeerde antwoord. Hij zou je opdragen op de vraag

omdat ze het niet zullen herkennen en het zullen

te blijven mediteren tot je zelf de ervaring krijgt van

vergooien hetzij omdat ze er niet klaar voor zijn, en

het geluid van n klappende hand, wat je dan aan je

de grootsheid alleen al van een spirituele opening

leraar kunt demonstreren.

meer zou kunnen zijn dan ze aankunnen. Met andere

Zodra we het conceptuele denken verlaten, dat deel

woorden, voor sommigen is het het beste om door te

van de geest dat altijd onze ervaring abstraheert zodat

gaan met een uiterlijke vorm van spiritualiteit, totdat

we voortdurend in onze gedachten leven, kunnen we

hun emotionele gezondheid en spirituele integriteit

de vraag worden. Dan dringt de vraag diep door tot in

stevig staat. Natuurlijk koos Jezus de twaalf discipe

de wortels van ons bewustzijn zelf, en op een bepaald

len aan wie hij een veel hogere leer wilde overbrengen

punt zullen we inzien dat het hele universum n

speciaal uit, en wilde hij zijn leer in gelijkenissen uit

klappende hand is - wat het ook echt is. Ik kan het

drukken zodat mensen niet precies konden begrijpen

evenwel niet uitleggen in intellectuele zin, maar dat is

wat hij zei, tenzij ze in een hoge staat van bereidheid

het soort inzicht waar een kaan op wijst. In zen is het

verkeerden.

de bedoeling dat je de kaan overweegt, en word je niet

Het zenboeddhisme, de traditie waarin ik mijn

verondersteld de antwoorden waarop je gekomen bent

opleiding heb gehad, is heel bekend om het gebruik

aan andere mensen te vertellen. Er is dus ook in zen

van de koan als leermethode. De koan is een soort

een geheime traditie; de antwoorden of de oplossingen

vraag of raadsel, die zo geconstrueerd is dat je vanuit je

van koans mogen niet in boeken worden gepubliceerd

geconditioneerde geest niet het juiste antwoord kunt

of aan iemand anders worden gegeven. Het lezen van

r6s

het antwoord op een raadsel geeft je er misschien een

lende grondsoorten. Nu is hij weer alleen met zijn dis

intellectueel begrip van, maar je bent zelf het antwoord

cipelen, en hij merkt dat hij de gelijkenis aan hen moet

nog steeds niet geworden, en de hele functie van een

uitleggen.

kaan is de oplossing van de vraag te worden.

In zekere zin fungeren parabels net zo als koans.

HIJ zei tegen hen: 'Begrijpen jullie deze gelijkenis

Om een parabel te begrijpen moet je volledig in de

niet? Hoe zullen jullie alle andere gelijkenissen dan

betekenis er van wonen. En wanneer je volledig woont

begrijpen? De zaaier zaait het woord. Sommigen

in de betekenis, dan ben je het hemelse koninkrijk

zijn als zaad dat langs de weg valt: het woord

binnen gegaan, je bent het eeuwige leven- je ware

wordt wel gezaaid, maar wanneer ze het gehoord

aard, je onsterfelijke natuur - binnen gegaan. Het

hebben, komt meteen Satan om het woord weg te

evangelie van Thomas begint zelfs met Jezus die

graaien dat in hen gezaaid is. Anderen zijn als het

zegt dat zij die zijn onderricht begrijpen het hemelse

zaad dat op rotsgrond is gezaaid; wanneer zij het

koninkrijk binnen zullen gaan en geen dood zullen

woord hebben gehoord, nemen ze het meteen met

ervaren. Deze parabels en lessen van Jezus zijn alleen

vreugde in zich op, maar in hen schiet het geen

te begrijpen vanuit het standpunt van goddelijk zijn,

wortel, ze zijn te oppervlakkig, en als ze vanwege

vanuit het perspectief van het hemelse koninkrijk

het woord worden beproefd of vervolgd, houden

daarom moet je in die staat verkeren om ze te kunnen

ze geen ogenblik stand. Weer anderen zijn als het

begrijpen. Er is een lange traditie van het samenstel

zaad dat tussen de distels is gezaaid: ze hebben

len van een leer die alleen vanuit de verlichte staat

het woord wel gehoord, maar de zorgen om het

begrepen kan worden. Wanneer men zich in die staat

dagelijks bestaan en de verleiding van de rijkdom

bevindt, krijgt alles plotseling betekenis.

en hun verlangens naar allerlei andere dingen

komen ertussen en verstikken het woord, zodat
het zonder vrucht blijft. Maar er zijn ook mensen

De gelijkenis van de zaaier

die zijn als het zaad dat op goede grond is gezaaid:

zij horen het woord en aanvaarden het en dragen

Jezus heeft zijn discipelen verzameld, de insiders aan

vrucht, sommigen dertigvoudig, anderen zestig

wie hij het onderricht zal overbrengen. Dit hoopt hij,

voudig en weer anderen honderdvoudig.'

maar het loopt niet helemaal zoals hij zich had voor

[Markus 4:1320, DNB}

gesteld. In de volgende passage heeft Jezus net tot

een grote menigte gesproken die bijeen was gekomen

In n opzicht is dit een duidelijke les. Als je iemand de

aan de kust, en had hun de gelijkenis van de zaaier

geest schenkt, is dat analoog aan het werpen van zaad;

verteld, die gaat over het zaaien van zaad in verschil-

als het zaad op rotsachtige grond valt, is daar niets

!66

waarin het wortel kan schieten. Je bent misschien blij

geest zich er instinctief van afwenden, zelfs al ben je

dat je de les, of de overdracht van de werkelijkheid, van

ontvankelijk voor de goddelijke aanwezigheid. Je zult

hart tot hart ontvangt, maar als jij rotsachtige grond

het verspillen, bijna zonder te weten dat je het doet.

bent, kun je het niet in leven houden. Zodra zich

Er vindt een vorm van innerlijke eenwording plaats,

rampspoed aandient, zodra er moeilijkheden komen,

waarin wat je wenst en wat je het meest waardevol

verlies je alles wat je gegeven is, omdat het niet diepge

acht, is als een pijl die in n richting wijst; hij gaat

worteld en belichaamd is in je zijn. Het volgende beeld

niet alle kanten op.

is dat van het zaad dat tussen de distels is gezaaid.

In de ego-dimensie van bewustzijn koesteren we

Dit slaat op hen die het onderricht wel horen, maar zo

vaak veel strijdige wensen. We willen en waarderen

aan zichzelf gehecht zijn- aan hun ego, verlangens,

allerlei dingen, en sommige wensen en waarden zijn

angsten en uiterlijke zaken - dat hun lust naar uiter

in strijd met andere wensen en andere waarden. Een

lijke zaken de geest verstikt. Wanneer je gelooft dat

belangrijk onderdeel van het spirituele leven is dat je

er uiteindelijke bevrediging te vinden is door meer

een zekere helderheid bereikt over wat je uiteindelijk

rijkdom of succes te verwerven in het leven, dan zul je

wilt, waar je uiteindelijk waarde aan hecht- en wat je

zelfs als jou de waarheid aangereikt is, zelfs als je een

bereid bent ervoor op te geven. En daarover spreekt

realisatie van goddelijke zijn hebt, haar vroeg of laat

Jezus in de uitleg van die gelijkenis.

verlaten voor iets waar je meer waarde aan hecht dan

Jezus zegt dat zij die rotsachtige grond zijn het

aan het geschenk dat je kreeg. Als het zaad ten slotte

woord met vreugde ontvangen, maar omdat ze niet

op goede grond wordt uitgezaaid, dan groeit het en

in zichzelf geworteld zijn, vallen ze onmiddellijk

vermeerdert zich. Wanneer het zaad van de waarheid

af wanneer er rampspoed of vervolging komt. Het

aan jou is doorgegeven en je ontvangt het innerlijk,

is opvallend dat Jezus' eigen discipelen rotsachtige

dan zal het in je gedijen als je er echt klaar voor bent,

grond blijken te zijn wanneer er rampspoed of ver

als het je hoogste waarde is, als het is wat je het liefst

volging dreigt. Ze vallen allemaal af, ze verloochenen

wilt. Het onderricht, de overdracht van eenheid zal

hem allemaal, ze verlaten hem allemaal wanneer hij

dertigvoudig, zestigvoudig, honderdvoudig tot bloei

gearresteerd wordt, en dat is het begin van zijn onont

komen in je.

koombare gang naar de kruisiging. Toch is elk van die

Als leraar heb ik gezien dat dit zo is. Daarom is

discipelen zeer verheugd wanneer hij voor het eerst

het allereerste punt van mijn onderricht dat ik mensen

over het woord hoort, wanneer hij Jezus voor het eerst

help hun ambitie helder te krijgen. Met andere

hoort en meemaakt. Ieder van hen geeft onmiddellijk

woorden, wat wil je? Waar hecht je waarde aan? Want

gehoor aan hem en volgt hem. Ze lijken zeer bereid

als je niet weet waar je uiteindelijk het meest waarde

te zijn, zeer enthousiast, zeer eenduidig in wat ze

aan hecht en waar je loyaliteit ligt, dan zal je verdeelde

willen. Maar wanneer vervolging en rampspoed zich

r68

aandienen - en dat is precies wat Jezus ten slotte

ego-gebied van het bewustzijn. Ieder denkt dat hij

doormaakt- vallen ze af. Het zaad sterft in rotsachtige

een afzonderlijk iemand is die helemaal los staat van

grond.

de wereld om hem heen, zowel als van God. In die

Eigenlijk zegt Jezus tegen zijn discipelen: 'Hoe

bewustzijnsstaat verkeren ze en dat is de bewustzijns

komt het dat jullie niet begrijpen wat ik jullie vertel?'

staat van de meeste mensen tot de dag van vandaag.

Zoals hij aan het begin van deze passage zegt:

Dat gezichtspunt vertegenwoordigt een bepaalde

'Begrijpen jullie deze gelijkenis niet? Hoe zullen jullie

orde van zijn. maar Jezus vertegenwoordigt een

dan enige gelijkenis begrijpen?' Hij heeft hun een

totaal andere orde van zijn. Hij vertegenwoordigt het

heel eenvoudige gelijkenis verteld, en toch begrijpen

hemelse koninkrijk, de verlichte staat van zijn. Daarom

zijn eigen insiders die niet. Zelfs wanneer hij hun de

kunnen Jezus' eigen discipelen hem niet begrijpen;

diepere betekenis vertelt, begrijpen ze het nog steeds

daarom begrijpt bijna niemand hem. Ze lopen allemaal

niet. Je kunt je dus wel in Jezus verplaatsen. Je hebt

op dezelfde grond, maar wat ze waarnemen is totaal

discipelen, insiders, verzameld en je gaat hun onder

verschillend. Het zijn verschillende ordes van zijn, die

richt geven. Maar vanaf het begin besef je: 'Tjonge

evenveel van elkaar verschillen als een rups van een

jonge, dit is rotsachtige grond. Ze hebben niet het

vlinder.

vermogen te begrijpen wat ik hun probeer te onder

Een rups kan zich in een vlinder veranderen,

wijzen. Zodra ik hun iets laat zien, vervaagt het in

maar totdat die transformatie plaatsvindt, zijn rupsen

hen. Eerst zijn ze enthousiast, maar zodra er sprake

bodembewoners. Ze kunnen tegen een boom op

is van enige druk op, keren ze weer terug naar hun

klimmen, maar eigenlijk zijn ze beperkt tot het hori

oude manier van zijn.' Het moet een verrassing voor

zontale gebied. Een vlinder kan in de lucht vliegen;

Jezus zijn geweest toen hij besefte dat zijn uitverkoren

zijn gevoel van werkelijkheid is compleet anders. Een

discipelen een dergelijke eenvoudige gelijkenis niet

rups kan zich voorstellen hoe het is om te vliegen,

konden begrijpen.

maar kan dit niet ervaren tot hij die transformatie

doormaakt. In zekere zin is Jezus een vlinder. Hij is
van een totaal andere orde van zijn. Iedereen die hij

Twee ordes

van

zijn

ontmoet is een potentile vlinder, maar om te veran

deren moet iemand alles loslaten wat hij weet, zijn

Deze hele methode van onderwijzen met gelijkenissen

hele gevoel van wie hij is, en zijn hele gevoel van wie

heeft niet alleen te maken met insiders en outsiders,

God is. Als hij dit niet doet, kan hij niet opklimmen

maar draait eigenlijk om twee verschillende ordes van

tot de orde van zijn die Jezus vertegenwoordigt. Om

zijn. Jezus' eigen discipelen - zowel als de meeste

deze transformatie door te maken, moet iemand het

mensen die bij hem kwamen - functioneren in het

zeker weten; hij moet weten wat hij wil en bereid zijn

in een volkomen onbekende dimensie van bewustzijn

zal zijn, totdat hij die sprong gedaan heeft. Er zijn

te stappen.

geen garanties voor wat er dan gebeurt.

En hij moet ook duidelijk weten wat hij bereid is

In het hele verhaal van Jezus zien we zijn discipe

op te geven. Dat is de demarcatielijn. Veel mensen

len worstelen om deze sprong in het diepe te wagen.

zeggen: 'Ik zou graag bewust willen zijn, ik zou graag

Zij willen echt het hemelse koninkrijk ervaren waar hij

verlicht willen zijn.' Dat is allemaal goed en wel, maar

over spreekt, en op hun manier zijn ze oprecht, maar

ben je werkelijk bereid om je oude leven achter je te

of ze er klaar voor zijn of niet is een compleet andere

laten? Ben je er echt klaar voor je oude zelf achter je

kwestie. Het lijkt wel of ze hem bijna op elk kritiek

te laten, of hoop je de vrijheid van verlichting in te

moment

brengen in je gewone ego-dimensie van

Met

tussen Jezus en zijn discipelen zijn een terugkerend

andere woorden, wil je verlichting als iets dat je kunt

thema in de evangelin, vooral in dat van Markus. En

zijn?

verkeerd begrijpen.

Deze misvattingen

bezitten terwijl je doorgaat met je leven zoals je altijd

tegen het einde van zijn leven zullen zijn discipelen

hebt gedaan, of ben je echt bereid het leven dat je tot

hem verlaten omdat ze bang zijn vervolgd te worden.

dusver hebt gekend op te geven? Niemand weet ooit

Als puntje bij paaltje komt, komen ze er allemaal

wat er zal gebeuren wanneer hij het leven dat hij kent

achter waar ze echt waarde aan hechten. Ze dachten

opgeeft, wanneer hij het mysterie, de transcenden

dat ze waarde hechtten aan wat Jezus hun trachtte bij

te aanwezigheid die door alle vormen van tijd heen

te brengen, maar uiteindelijk werden ze beheerst door

angst en twijfel. En gezien de omstandigheden, kun je

gluurt, in stapt .
Dat stralende bewustzijn vertoont zich voortdurend,
maakt zich in alle vormen kenbaar. En toch zijn we
beperkt tot een specifieke orde van

zijn

wanneer we

het hun eigenlijk niet kwalijk nemen.

Nogmaals, dit is een metafoor voor ons innerlijke

zijn,

voor wat we aantreffen wanneer we naar binnen

vast zitten in de wereld van vorm, in identificatie met

kijken. Zaken zijn niet altijd zo zwart-wit als ze door

lichaam en geest. Zelfs een ingrijpende spirituele

mythe en metafoor worden voorgesteld. Bij de meeste

openbaring garandeert niet dat we in die staat die aan

mensen bestaan er tegenstellingen in wat ze wensen en

ons geopenbaard is, zullen leven. We moeten klaar en

niet wensen. De meeste mensen zijn een combinatie

bereid zijn wanneer het komt. We moeten het zo graag

van rotsachtige grond, distelgrond en goede grond; we

willen, dat we bereid zijn alles op te geven wat er voor

hebben allemaal gradaties van bereidheid in ons hart

nodig is om in die staat, die ons geopenbaard is, te

en onze geest. Waar zijn we trouw aan? Waar hechten

leven. Men weet nooit hoe het zich zal ontwikkelen.

we echt waarde aan? Bedenk dat waar we de meeste

Het is altijd een sprong in het diepe. Ben je bereid die

waarde aan hechten niet blijkt uit waar we

sprong te wagen? Niemand kan weten hoe zijn leven

waarde aan te hechten, maar door onze daden - en dat

zeggen

wordt in dit verhaal duidelijk gemaakt. De discipelen

173

zeggen altijd dat ze overal willen gaan waar Jezus gaat.

Ze geloven dat ze hem nooit zullen verlaten - maar
op het eind laten ze hem allemaal in de steek. Hun

IO

daden laten ten slotte zien wat ze voelen. Ik denk dat

dit verhaal het mensenhart een spiegel voorhoudt en
vraagt: wat zie jij echt? Zie je een intentie uit n stuk
of zie je loyaliteit aan meer dan n zaak?

Wonderen
en transfiguratie

Ik ben het licht voor de wereld.

Wie mij volgt loopt nooit meer in de duisternis

maar heeft licht dat leven geeft.
fOHANNES 8:12

enieder die bekend is met het Jezusverhaal moet

wel gefascineerd zijn door Jezus de wonderdoener.

Voor mij is de vraag of de wonderen die in de evange

lin beschreven worden echt gebeurd zijn uiteindelijk
niet belangrijk. Een wonder is eenvoudigweg iets dat
we met het rationele denken of door wetenschappelijke
analyse niet kunnen verklaren. Vanuit dat perspectief
zijn wonderen zeer reeL Zelfs ontwaken lijkt net een
wonder, wanneer het plaatsvindt. Wanneer we kijken
met de ogen van goddelijke aanwezigheid, gebeuren
overal wonderen.

174

175

Wonderen, overal om ons heen

een wonder is. Alleen al het feit dat er iets is en niet

niets, is absoluut een wonder.

Hoe bewuster we worden, hoe krachtiger. We hoeven

Wij worden omringd door wonderen; we hoeven alleen

geen wonderdoeners te worden, maar naargelang we

maar onze ogen te openen en te zien. Hoe ontvan

ontwaken en onze bewustzijnstoestand opener wordt,

kelijker we worden voor de realiteit dat we goddelijk

komen er verschillende innerlijke vermogens 'online'

zijn, hoe meer we het leven gaan zien als een won

die dan voor ons beschikbaar zijn. Naarmate jijzelf

derbaarlijke gebeurtenis. En al gaan de wonderen van

harmonieuzer wordt, lijkt het leven op schier wonder

ons dagelijks leven misschien onopgemerkt door de

baarlijke wijze in harmonie met jou te komen. Er is

zelfingenomen geest voorbij, ze zijn er niettemin.

dan het gevoel dat alles zich ontvouwt zoals het moet,

Volgens mij wordt een zeer persoonlijk aspect van

dat alles precies op tijd is. Als we het leven niet meer

ontwaken zich gewaar van het dagelijkse wonder dat

proberen te beheersen, het in de richting proberen te

wij beleven, het wonder dat leven heet. En dan kunnen

dwingen die het ego wil dat het gaat, reageert het leven

de grote wonderen zoals we Jezus zien verrichten onze

op de een of andere manier op onze staat van bewust

aandacht vestigen op het wonder van ons eigen leven.

zijn. En dat is een wonder- dat naargelang je bewust

Ik zie de wonderen zoals in het Nieuwe Testament

zijnsstaat transformeert, de relatie van het leven met

beschreven als representatief voor dieper liggende,

jou ook transformeert.

meer

oorzakelijke

werkelijkheden.

Met

andere

Voor sommige mensen lijkt dat misschien een

woorden, de wonderen zijn zelf metaforen af leermid

vreemd idee, maar het hoort gewoon bij bewuster

delen om ons gewaarzijn te scherpen, zodat we ons

worden. We kunnen onszelf niet scheiden van het

bewust gaan worden van bepaalde dingen in het leven

leven. Alle scheidslijnen zijn denkbeeldig. Je kunt een

en in onszelf waar we ons meestal niet van bewust

menselijk lichaam niet uit zijn omgeving weghalen.

zijn. Alle wonderen in het Jezusverhaal hebben wat

Zonder de zuurstof die je inademt sterf je. Zonder

ik zou willen noemen een heimelijke bedoeling; de

de warmte van de zon kun je niet overleven. Hoe

essentie van het wonder is niet het wonder, maar het

bewuster we ons worden van de onderlinge verbon

onderricht eronder dat door het wonder overgebracht

denheid van alle leven, hoe meer het leven zelf harmo

wordt.

nieus met ons gaat samenwerken. Dat is een wonder.

Hoe een mens een baby kan voortbrengen, een mooi
wezentje ter wereld kan brengen- dat is een wonder.
Wanneer we de aandacht alleen richten op de grote,
extravagante wonderen, vergeten we dat het leven zelf

q6

I77

Jezus kalmeert de storm

Het eerste wonder dat ik wil bespreken vindt plaats
wanneer Jezus het meer van Galilea oversteekt per
boot. Het verhaal gaat als volgt:
ER stak een hevige storm op en de golven beukten
tegen de boot, zodat die vol water kwam te staan.
Maar hij lag achter in de boot op een kussen te
slapen. Ze maakten hem wakker en zeiden:
'Meester, kan het u niet schelen dat we vergaan?'
Toen hij wakker geworden was, sprak hij de wind
bestraffend toe en zei tegen het meer: 'Zwijg!
Wees Stil!' De wind ging liggen en het meer kwam
helemaal tot rust. Hij zei tegen hen: 'Waarom
hebben jullie zo weinig moed? Geloven jullie nog
steeds niet?' Ze werden bevangen door grote schrik
en zeiden tegen elkaar: 'Wie is hij toch, dat zelfs de
wind en het meer hem gehoorzamen?'
[Markus 4-"37-41, DNB}
Hier is sprake van een duidelijk wonder, wanneer
Jezus de wind en de golven bestraft. Ik vind die
bestraffing prachtig, dat 'Zwijg! Wees stil!' Dat is de
meest krachtige spirituele oefening- gewoon zwijgen,
stil zijn. Wanneer een geestelijk gerijpt iemand, zoals
Jezus, zegt: 'Zwijg! Wees stil!' dan zwijgt alles en wordt
stil.
Zie hen samen voor je, in een boot midden in
een razende storm: de discipelen vrezend voor hun
leven, bezorgd dat de boot misschien omslaat, terwijl
Jezus in het achterschip ligt, slapend op een kussen.

Dat beeld laat met grote helderheid het verschil zien

tussen deze twee ordes van

ijn.

Jezus is verankerd in

goddelijk zijn, waar alles altijd volmaakt goed is. Dat

centrum kent geen angst; het kent geen bezorgdheid.
Daar woont Jezus. De discipelen daarentegen leven
vanuit van het ego. Ze zijn bang voor hun leven en
het is eenvoudig hun basisinstinct om te overleven. Ze
zijn even onstabiel als de wind, wanneer ze overmand
zijn door angst.
Maar het feit dat ze zich op het water bevinden is
ook interessant. Eerder vermeldde ik dat water het
medium is van de ethische en morele dimensie en,
in spirituele verhalen, is het ook het medium van
reiniging. In moderne psychologische terminologie
geeft water het onbewuste aan. Als je droomt dat je in
het water bent, bijvoorbeeld, geeft de droom aan dat je
diep in je onbewuste komt. Hier heb je dus Jezus met
zijn discipelen die drijft in een boot op het water, dat
het ethische en morele gebied weergeeft dat de meeste
godsdiensten beslaan. Met zijn ruwe en woeste baren
staat het ook voor het onbewuste. Dit is een prachtig
mythisch beeld. Ik denk dat iedereen wel eens in een
staat heeft verkeerd van grote bezorgdheid, van ver
warring, van emoties en angsten die je dreigen te
overweldigen. Op zulke momenten worstel je met je
evenwicht, probeer je je vast te houden aan iets dat
je rust kan geven, maar je psyche is geheel stuurloos
geworden; je kunt haar niet bevelen rustig te worden,
tenzij je van een andere orde van

ijn bent.

Jezus is volkomen op zijn gemak als hij op de

wateren van het diepe onbewuste drijft, die vol zijn
van al die krachten in ons waarvoor we ons meestal

179

proberen te verstoppen en die we ontkennen. Waarom

over het schaduwrijk van het onbewuste is er niet bang

is Jezus op zijn gemak op dit terrein? Omdat hij

voor. Hij kent het, hij heeft het aangepakt, en wanneer

verlicht zijn is, en omdat hij dit allemaal eerder heeft

zo iemand zegt: 'Wees stil,' is er volmaakte stilte. Het

meegemaakt. Hij confronteerde deze krachten in de

is geen techniek, het komt uit een hogere staat van

woestijn, toen hij Satan onder ogen zag- zijn demon,

bewustzijn.

zijn onbewuste schaduw. Jezus is door dit alles heen

Zoals dit verhaal laat zien, hoort Jezus tot de dimensie

gekomen. Hij heeft het centrum gevonden, en hij weet

van goddelijk zijn, terwijl zijn discipelen behoren tot

wat hij in laatste instantie het belangrijkst vindt. Zijn

de dimensie van ego-bewustzijn. Daarom heeft Jezus

psyche is niet verbrokkeld, en zijn intenties zijn dat

moeite zijn discipelen te begrijpen. Voor hem is het

ook niet. Hij is een mens uit n stuk, die verblijft in

allemaal zo simpel - waarom heb je niet gewoon

het stille punt van eeuwigheid in zijn eigen zijn, en zo

vertrouwen? In zijn dimensie stelt het niet veel voor.

weet hij dat het onbewuste geen bedreiging voor hem

Maar voor de discipelen wel, zozeer dat Jezus, die de

is hoe duister de schaduwen ook zijn, hoe dreigend of

wind en de golven stil krijgt, hen meer beangstigt dat

kwaadaardig ze ook lijken. De discipelen zitten nog

de storm zelf. 'Wie is dit? Wie is deze persoon die we

vast in de wereld die om het stille punt van eeuwig

volgen?' Wat ze eigenlijk vragen is: 'Waar ben ik in

heid rond wervelt. Ze bevinden zich in de relatieve

verzeild geraakt?'

wereld, en ze zijn machteloos. Jezus heeft echter de

Ik denk dat veel mensen die intens bezig zijn met

vrede voorbij ieder begrip gevonden. Hij kan tegen die

hun spirituele weg momenten hebben gehad waarop

golven van het onbewuste zeggen: 'Wees stil,' en ze

ze zich afvragen waarin ze verzeild zijn geraakt en

worden onmiddellijk stil. De discipelen zouden 'Wees

wat ze gedaan hebben. Aan het begin van die weg

stiY kunnen roepen, maar dat zou geen effect hebben.

heb je het gevoel datjij God probeert te bereiken, en

Dit lijkt op wat er kan gebeuren wanneer je in

dat is iets dat je kunt begrijpen. Maar op een zeker

meditatie zit. Iedereen die in stilte heeft gezeten weet

punt, als je God lang en serieus genoeg najaagt, wordt

hoe het is wanneer je probeert kalm en vredig te zijn,

alles omgedraaid en voelt het of God jou probeert te

maar je geest en emoties in beroering zijn en je er

bereiken. En als God jou eenmaal najaagt, besef je dat

werkelijk niets tegen kunt doen. Je heb er niets over

de teugels van je leven in werkelijkheid niet meer in

te zeggen; het enige dat je weet is dat je wilt dat het

de hand van je ego liggen. Een andere kracht beheerst

ophoudt. Daarom hou je je vast aan elke meditatie

nu je spirituele weg, en je leven heeft plaats gemaakt

methode die je kent in de hoop dat het zal helpen.

voor een nieuwe, transformerende kracht, de kracht

Iedereen die heeft gemediteerd heeft wel zdn ervaring

van geest en vuur. En geest en vuur, zoals ik al zei, zijn

op een bepaald moment - en waarschijnlijk op zeer

niet te voorspellen - je kunt ze niet beheersen. Als ze

veel momenten. Maar iemand die echt gezag heeft

180

eenmaal loskomen in je, leiden ze hun eigen leven, dat

Plotseling verschenen aan hen Mozes en Elia, die

onvoorspelbaar is.

met Jezus in gesprek waren.

Nogmaals, dit hele verhaal is te beschouwen als een

Petrus nam het woord en zei tegen Jezus: 'Heer,

metafoor voor iets dat alle mensen gemeen hebben.

het is goed dat wij hier zijn. Als u wilt, zal ik hier

Wanneer we dit alleen lezen als een verhaal over Jezus

drie tenten opslaan, een voor u, een voor Mozes en

en de discipelen, dan blijven we er op afstand van.

een voor Elia.'

Maar wanneer we ons openstellen voor de diepere

Hij was nog niet uitgesproken, of de schaduw van

betekenis, zien we ons erin weerspiegeld. Dan moeten

een stralende wolk gleed over hen heen, en uit de

we ons afvragen: stem ik me af op het energieveld

wolk klonk een stem: 'Dit is mijn geliefde Zoon,

dat Jezus vertegenwoordigt- die kalme, stille plek te

in hem vind ik vreugde. Luister naar hem!' Toen

midden van alle beroering - of laat ik me meevoeren

de discipelen dit hoorden, wierpen ze zich neer en

op de golven van het onbewuste, met al zijn angsten

verborgen uit angst hun gezicht. Jezus kwam dich

en bezorgdheden?

terbij, raakte hen aan en zei: 'Sta op, jullie hoeven

niet bang te zijn.' Ze keken op en zagen niemand
meer, Jezus was alleen.

De transfiguratie

Toen zij van den berg afdaalden gebood Jezus hun:

'Praat met niemand over wat jullie hebben gezien

Het verhaal waar ik nu naar wil kijken is geen wonder

voordat de Mensenzoon uit de dood is opgewekt.'

in de zin van wat Jezus doet, maar in de zin van wat

{Matthes, 17:1-9, DNB}

hem overkomt. Dit is het verhaal van de transfiguratie.

Ik denk dat de transfiguratie, hoe je die ook definieert,

Wat gebeurt er nu eigenlijk op deze berg, wanneer

een mirakelverhaal is, en dat wat er gebeurt enorme

Jezus de transfiguratie ondergaat? Wat gebeurt er met

gevolgen en een enorme kracht heeft, zoals we zullen

Jezus toen 'zijn gezicht straalde als de zon, en zijn

zien. Laten we eerst het verhaal in zijn geheel lezen,

kleren wit werden als het lichf? De transfiguratie hoort

zoals het in Matthes staat, want ik vind het prachtig

bij spirituele ontwikkeling op een bepaald moment

geschreven.

tijdens de reis van ontwaken. Het komt geruime tijd

na het eerste ontwaken, nadat je door beproevingen

ZEs dagen later nam Jezus Petrus, Jakobus en

heen bent gegaan - vaak jaren van beproevingen - en

diens broer Johannes met zich mee een hoge berg

die beproevingen het hoofd hebt geboden vanuit de

op, waar ze alleen waren. Voor hun ogen verander

staat van goddelijk zijn. Deze ervaringen hebben je

de hij van gedaante, zijn gezicht straalde als de zon

geholpen een staat van totale eenheid te bereiken, een

en zijn kleren werden wit als het licht.

staat van blijvende vrede, van blijvende kalmte. Op dat

punt aangekomen denk je misschien, dat dit alles is.

Dat je volkomen vrij bent geworden. Maar er staat nog
iets te gebeuren- wat de evangelin de transfiguratie
noemen, een nieuwe en onverwacht instroom van spi
rituele energie.
Het is heel moeilijk precies te beschrijven wat er
bij de transfiguratie gebeurt; het is alsof je helemaal
stralend, goddelijk zijn wordt. Je moet naar een
hoger niveau gaan dan gevraagd werd voor je eerste
ontwaken of voor de beproevingen en de rampspoeden
die daarop volgden. In zekere zin word je een geheel
vergeestelijkt wezen. Dat betekent niet dat je geen
menselijk component meer hebt; er is nog steeds een
mens, evenzeer als dat in het Jezusverhaal het geval is.
Maar er is een verschuiving - voor bepaalde mensen
is het een radicale, zoals dit verhaal beschrijft, voor
anderen is het subtieler. Bij Jezus stuurt de transfigu
ratie hem volkomen in de richting van zijn bestem
ming, van zijn levenslot.
Voorafgaand aan de transfiguratie had Jezus
kennelijk zeer sterk en diepgaand toegang tot de god
delijke straling; hij gebruikte die in zijn genezingen
en wees erop in zijn gelijkenissen. Hij is helemaal

gaande verlichtingservaringen, toen ik net over de

dertig was. Ik wilde die dag alleen zijn, daarom ging
ik een eind wandelen naar de top van een berg - de
St. Josefheuvel- boven een oud katholiek seminarie
dat al lange tijd dicht was.Ik ben meestal niet een mens
van visioenen, maar toen ik op die bergtop stond, kreeg
ik een visioen van Jezus, Boeddha en Yogananda. Door
hen was ik het meest benvloed. Ik heb veertien jaar
het boeddhisme bestudeerd, Christus had een enorme
invloed op mijn leven, en mijn vrouw was opgevoed
met de leer van Yogananda, een grote hindoestische
wijze en een verlicht zijn. Deze drie gezichten versche
nen aan de hemel terwijl ik uitkeek over het ravijn
onder mij. Ik wist dat het visioenen waren, dat mijn
geest ze teweegbracht, maar toch waren ze veelbete
kenend. Het was bijna alsof ze daar waren om getuige
te zijn van wat er gebeurde, om te bevestigen wat zich
ontvouwde, zoals wanneer God tot Jezus spreekt in het
transfiguratieverhaat die bevestigt: 'Ik ben blij met je,
je zit op het juiste spoor.'

De bron van alle leven

vergeestelijkt, tot aan zijn fysieke gestalte toe; hij

belichaamt goddelijk zijn totaal. De stem van God
bevestigt het: 'Dit is mijn zoon, van wie ik houd; met
hem ben ik heel blij.'

Zoals ik al eerder zei, zijn er parallellen en verschillen

tussen Jezus en Mozes, in de manier waarop ze
goddelijk zijn tot uitdrukking brengen en de manier

Het is curieus dat zowel Mozes als Elia op het

moment van de transfiguratie ook op die berg waren
- niet als fysieke wezens, maar als visionaire getuigen
bij deze spirituele ontwikkeling. Mij is iets dergelijks

waarop ze zich ertoe verhouden. Wanneer Mozes

overkomen op de dag van een van mijn meest diep-

de berg op gaat, ontmoet hij God in het brandende

braambos. In de joodse leer van die tijd wordt God
gezien als anders. Mozes zal altijd een mens zijn,
God zal altijd God zijn, en het beste waarop Mozes

r8s

kan hopen is een juiste, harmonieuze relatie met God.

Met Jezus gebeurt er echter iets heel anders. Wanneer
Jezus de berg op gaat en de stralende God ontmoet, is
er geen relatie met de straling. Jezus

wordt de straling;

hij heeft een transfiguratie ondergaan. Het onderricht

in dit verhaal gaat niet over

een relatie met

God, maar

Jezus blies de oude joodse traditie nieuw leven in,

door die te brengen tot waar ze tot dan toe nog niet
helemaal was gekomen. Elke spirituele traditie heeft
het nodig dat er af en toe iemand bij komt voor nieuwe
inspiratie, om er letterlijk nieuw leven in te blazen;
anders hebben religieuze tradities de tendens te }dein
geestig te worden en geremd te worden door wat de

over gelijk zijn aan het goddelijke.

Nu ben ik me er wel van bewust dat in het christen
dom zoals het door de eeuwen tot ons is gekomen, de

relatieve wereld beveelt. De ethiek van Jezus gaat

niet over juiste relatie; Jezus' ethisch centrum komt

uiterlijke nadruk ligt op het cultiveren van een juiste

rechtstreeks en spontaan voort uit goddelijk

relatie met God, net zoals Mozes deed. Uiteraard is er

de bron zelf. Het komt niet via een instelling, en het

zijn,

uit

zelfs binnen deze traditie, die het hebben van de juiste

bekommert zich niet om de wereldse behoeften en

relatie met de godheid benadrukt-met de vitale bron

wensen van mensen. Dat is te zien in de transfiguratie:

of de essentie, zou je kunnen zeggen-al tweeduizend

dat er een straling bestaat die door het hele bestaan

jaar ook een innerlijke, esoterische traditie geweest. In

schijnt, en die straling is de levenskrachtbron van alle

de traditie van de mystici gaat spiritualiteit dieper dan

leven.

alleen maar het hebben van een relatie met God.

Eerder al gaf ik jullie een mooi citaat van Meester
Eekhart 'De Vader laat zijn zoon onafgebroken ter

Bij twee gelegenheden heb ik de ervaring gehad bij

mensen aanwezig te zijn weken of zelfs dagen voor
hun dood. Toen ze beseften dat ze gingen sterven,

wereld komen; en ik zeg meer: Hij laat mij geboren

deden ze werkelijk wat de aloude eeuwige spirituele

worden- mij, zijn Zoon en dezelfde Zoon.' Je ziet in

leer zegt- sterf voordat je sterft, opdat je waarlijk kunt

deze passage dat Meester Eekhart Christus in zichzelf

leven. Met andere woorden, laat alles los terwijl je leeft.

ervaart en vaststelt dat hij de Zoon is en dat hij en

Alles loslaten is het overlevingsinstinct laten varen; als

de Christus en God dezelfde essentie delen, dezelfde

je op het diepste niveau loslaat, is dit in hoge mate

hoedanigheid. Dus zelfs in de christelijke traditie,

een soort ego-dood. Hoewel hun lichaam verwoest

met haar nadruk op juiste relatie met God, gingen

was door ziekte, waren beide mensen stralend, vol

sommige mystici veel verder dan de notie van relatie

vitaliteit, en levendiger dan ze ooit waren geweest. En

en beseften ze dat Jezus, in laatste instantie, iets veel

in beide gevallen brachten ze hun laatste dagen door

diepzinnigers te melden had. Jezus' boodschap is niet

met het troosten van de mensen om hen heen, omdat

zozeer die van de juiste relatie

tot

God, als wel die van

het ontdekken van de juiste identiteit

186

als God.

zij niet meer getroost hoefden te worden. Ze hadden

vrede met de dood. Ze wisten dat de dood het onster
felijke, goddelijke

zijn niet wegneemt.

Het licht van alles

manifesteert als menselijk wezen. Tijdens de trans

figuratie is het een en al straling, maar naarmate het

Mozes en Elia verschenen aan Jezus in onstoffelijke

verhaal vordert zullen we zien dat Jezus enkele intens

gedaante, als getuigen van zijn transfiguratie. Zoals

menselijke momenten beleeft.

gebruikelijk - vooral in het evangelie van Marcus -

Als de transfiguratie voorbij is, zegt Jezus: 'Vertel

hebben de discipelen het bij het verkeerde eind en

niemand wat je gezien hebt, tot de Mensenzoon uit de

stellen voor tenten op te zetten voor Mozes en Elia.

dood opgewekt is.' Tegen die tijd begrijpt Jezus de weg

Maar waarom zou je een tent opzetten voor een

die zijn leven gaat volkomen. Zijn leven is een fysieke

visioen? Ze zijn al bang en interpreteren de gebeur

manifestatie van de reis van spiritueel ontwaken. Hij

tenis verkeerd. Vervolgens pakken de wolken zich

schrijft er niet over; hij onderwijst het niet; er zit geen

samen en komt de stem van God uit de hemel en

spoor van abstractie in het verhaal van zijn leven.

teejt

geeft Jezus bevestiging. Natuurlijk beangstigt dit de

Hij

discipelen nog meer. Ze wisten niet wat te doen. 'Wie

metaforen voor de spirituele transformatie zelf. Hij

het. De gebeurtenissen in zijn leven zijn

is die vent die we volgen tegen wie God spreekt? Wat

beleeft in vlees en bloed waartoe elk mens de potentie

betekent deze hele transfiguratie? Waarom gloeit die

heeft in zijn ziel om te ervaren. Dat is de schoonheid

man zo wit en straalt hij zo?'

en de kracht van het verhaal.

Naarmate het evangelieverhaal vordert, onthult

Als we menen dat het alleen met Jezus te maken

Jezus steeds meer wat hij werkelijk is, en de discipelen

heeft en niet met ons, als we geloven dat hij de enige

hebben het er maar moeilijk mee. Het is alsof het hele

Godmens is, dan begrijpen we het hele verhaal

leven van Jezus is soort zen-koan is, een raadsel, en hij

verkeerd. Tweeduizend jaar lang is dit verhaal gro

slechts beetje bij beetje toont wat hij is. Uiteraard laat

tendeels verkeerd begrepen. Toen de eerste kerk in

het verhaal in metaforische zin ook zien wat jij bent.

325 v.Chr. besloot de artikelen van het christelijk geloof

Al deze aloude metaforen, vervat in het Jezusverhaal,

vast te leggen in het credo van Nicene, werd Jezus de

bestonden al lang voor Jezus' tijd. Zoals ik al zei doet

eniggeboren zoon. Minder dan driehonderd jaar na

het er niet toe in welke mate het leven van Jezus his

Jezus' dood scheidden de kerkvaders Jezus' werke

torisch juist weergegeven is. Dit verhaal gaat over jou

lijkheid van jou en mij. Ze zeiden: 'Alleen Jezus is de

en mij, over ons allemaal. Het gaat over een werkelijk

Godmens. Alleen Jezus is een combinatie van godde

heid die in ons leeft, die wacht om ontdekt te worden.

lijkheid en menselijkheid; het hoogste dat wij kunnen

ijn,

Het is je ware

de straling,

in dit verhaal komen de straling en de

en

je ware zelf. Jouw ware natuur is

bereiken is de juiste relatie met hem.' Op dat moment

sneed de kerk zelf de mensheid af van toegang tot zijn

ijn.

mens samen, net zoals ze dat doen in jou en in mij.

eigen transcendente

Jezus laat het stralende zien van goddelijk z ijn dat zich

dat het uiteindelijk niet werkte, dat door de heiligen

188

Het is verbazingwekkend

en wijzen en mystici van de kerk de straling er altijd

herinnering tot dit moment. Het is wat onveranderd

doorheen brak. Mensen bleven ontdekken dat wat

blijft -het bewustzijn van je hele leven. Alles dat dat

Jezus realiseerde iets was dat zij ook konden realiseren

licht heeft gezien en ervaren is veranderd, maar het

-en dat dat nu precies was waar Jezus op aandrong,

licht

zelf is hetzelfde licht als immer.

ondanks kerkelijke dogma's die zeiden dat het niet

Als je echt goed kijkt, vind je die vonk van intutie,

mogelijk was, en nog harder beweerden dat het taboe

die je vertelt dat er bij alle verandering iets in jou onver

was.

anderlijk is. Dat is het licht boven alles. Dat licht is niet

Er is een passage in het evangelie van Thomas die

de transfiguratie in dit verhaal direct toelicht.

aangetast; het is niet vernietigd. Geboorte is niet het

begin van dat licht, en de dood is niet het einde van dat
licht. Wanneer dat licht zijn eigen natuur volkomen

JEzus zei: 'Ik ben het licht boven alles. Ik ben alles.

begrijpt, dan ziet het dat alles uit dat licht voortkwam

Alles is uit mij voortgekomen, en alles is tot mij

en dat het alles is. Alles -je handen, je gezicht, de

gekomen.'

vloer onder je, de hemel daarboven, de vogels, de

[Evangelie van Thomas 77]

bloemen, de gebouwen, de autds, de vervuiling, het

Duidelijker kan de verlichte staat niet onder woorden

heldere bergmeer -alles kwam voort uit dat licht en is

gebracht worden. Ik ben het licht van alles, het licht

een manifestatie van dat licht.

van goddelijk

zijn, het licht van bewustzijn. Ik ben wat

In de gemanifesteerde wereld is de manifesta

de wereld verlicht, ik ben wat de wereld ziet, en dat

tie soms een duidelijke en transparante aanduiding

ziende, dat bewustzijn is precies wat de wereld laat

van haar bron. Een andere keer raakt manifestatie

ontstaan. In sommige spirituele tradities is het genoeg

verward in de menselijke geest en komt op destructie

om alleen al de goddelijke, eeuwige getuige van heel

ve manieren naar buiten. Maar uiteindelijk komt alles

het leven te zijn. Maar in de spirituele opvatting van

voort uit dat licht en is alles dat licht. Ik noem het de

Jezus is dat

eeuwige, vormloze vorm -dat wat op zichzelf niets

niet het

doel. Hij zegt niet alleen: 'Ik ben

het licht boven alles,' maar 'Ik ben alles; alles is uit mij

is, maar verschijnt als alles. ledereen die dit ervaren

voortgekomen.'

heeft zal in dit citaat uit het evangelie van Thomas

Het goddelijke en het stoffelijke rijk vallen in elkaar,

een erkenning van zijn meest ware natuur zien. Jezus

worden elkaar. Het lijkt alsof ze herenigd zijn, maar ze

brengt onder woorden wat het 'Ik ben' in ons allemaal

waren altijd al n. We begrijpen het alleen verkeerd

eigenlijk is.

en nemen scheiding waar, waar ze niet is. Het licht

In een verlicht mens is de goddelijke aanwezigheid

boven alles is dat eeuwig stille punt in jou dat je op elk

geconcentreerd en stralend;

moment intutief kunt voelen. Het is het deel van je

langer verloren en bedekt door de sluier van onbe

dat je hele leven hetzelfde is geweest, van je vroegste

wustheid. Zo iemand is niet meer in de eerste plaats

zij

schittert. Ze is niet

een persoon maar een aanwezigheid. Het persoon-zijn

komen te staan van hoe zijn lot zich ontrolt. Hij zal

laat het licht van waarheid door, het schitteren van

sterven aan het kruis; hij zal alle pijn en leed ervaren

goddelijk zijn.

die tot de kruisiging voeren; hij zal de hemelvaart

doormaken. Hij weet het allemaal, en ten slotte kan
hij er totaal achter staan en zeggen: 'Ja, dit is mijn lot,

De weg van je leven

en ik zal het bewust en vrijwillig beleven.'

Voor Jezus was de transfiguratie een ingrijpen

de ervaring die hem opnieuw op weg naar zijn

De waarheid spreken tegen het gezag

bestemming bracht. Maar ieder van ons heeft een

bestemming. Elk van onze levens volgt een bepaalde

Jezus was, zoals ik vertelde, een vernieuwende kracht

weg, en er zijn ogenblikken waarin we dit heel helder

in de godsdienst waarin hij opgroeide. Op dit punt in

zien, ook al is het bij ons niet zo dramatisch als de

de geschiedenis kent hij zijn lot. Hij heeft geen reden

transfiguratie van Jezus. En vaak is de weg van ons

om zich in te houden wanneer hij de religieuze insti

leven niet wat we verwachtten. In het leven komen

tuties, die gefaald hebben in hun ware opdracht om

veel dingen als een verrassing; heel veel wat er in ons

mensen te verbinden met de waarheid van hun

leven gebeurt is niet wat we van plan waren. Het leven

hiermee confronteert. Jezus is nooit bang geweest om

verloopt nooit zoals we het ons voorstellen.

zijn,

het gezag de waarheid te zeggen, en kort na de trans

Er zijn momenten waarop we een stap terug kunnen

figuratie is er een passage die dat illustreert- de scene

doen en naar de algehele lijn in ons leven kunnen

waarin hij de geldwisselaars in de tempel ter verant

kijken. We stellen onszelf dan de vraag: 'Waar gaat

woording roept. Er staat:

het in mijn leven eigenlijk om? Waartoe dien ik?' Je

beseft dat je je leven niet bewust hebt gecreerd of alle

ZE kwamen in Jeruzalem. Hij ging de tempel

punten met elkaar hebt verbonden, hoewel je achteraf

binnen en begon iedereen die daar iets kocht of

wellicht veel wijsheid ziet in de manier waarop het

verkocht weg te jagen; hij gooide de tafels van de

zich heeft ontwikkeld. Op die momenten krijg je een

geldwisselaars en de stoelen van de duivenverko

gevoel van de oorzakelijke richting in je leven, of ze nu

pers omver, en hij liet niet toe dat iemand voor

te maken heeft met een specifieke rol die je speelt of

werpen over het tempelplein droeg. Hij hield de

met een functie die het algemeen belang dient.

omstanders voor: 'Staat er niet geschreven: "Mijn

Dit overkwam Jezus, denk ik, hoewel dat in de tekst

huis moet voor alle volken een huis van gebed

niet expliciet ter sprake komt. Na de transfiguratie

zijn"? Maar jullie hebben er een rovershol van

is het duidelijk dat al Jezus' daden bewust in dienst

gemaakt!' De hogepriesters en de schriftgeleerden

I93

hoorden wat er gebeurd was en zochten naar een

Dat is de rol die Jezus hier speelt. Als hij eenvoudig

mogelijkheid om hem uit de weg te ruimen; ze

weg niets te maken wilde hebben met instituties, zou

waren bang voor hem, omdat het hele volk in de

hij er gewoon uit gaan en zich niet richten op vernieu

ban was van zijn onderricht. [Marcus 11:15-18, DNB}

wing. Maar hij is duidelijk genspireerd om nieuw

leven te brengen in de godsdienst waarbinnen hij

Deze passage belicht de noodzaak van de vernieuwende

opgroeide. Dit beeld van Jezus die de tempel binnen

kracht, niet alleen in religie als geheel, maar ook in

gaat en de tafels van de geldwisselaars omgooit, treft

iemands leven. Religie als geheel heeft van tijd tot tijd

me als een levendig voorbeeld van iemand die zich

de vernieuwend instroom van echte spirituele vitaliteit

bedient van wat je heilige razernij zou kunnen noemen.

nodig. Verlichting, echte verlichting, is onbedwing

Hij was het zat. Hij had er genoeg van om het inner

baar. Zij past niet mooi en simpel in oude, beperken

lijke karakter van zijn godsdienst gecorrumpeerd te

de structuren. Niet dat de vernieuwende energie van

zien door het instituut. Hij is boos dat het instituut

de geest van nature rebelleert tegen alle structuren of

voor geld en handel gebruikt wordt, en meer te maken

tegen ieder gezag. Er zijn vormen en structuren in het

heeft met handeldrijven en machtsbehoud dan met de

leven die zeer noodzakelijk zijn, en er zijn instellingen

overdracht van de Heilige Geest.

die mensen echt kunnen helpen om contact te maken

van de diepere natuur van hun zijn.

Wanneer Jezus de tempel een rovershol noemt, is

dat zware kritiek. Hij bekritiseert de Farizeen en de

De gedaanten en structuren die religieuze en maat

priesters rechtstreeks, wat hem natuurlijk in moeilijk

schappelijke instituties aannemen vormen op zich

heden brengt. De Farizeen zijn juist degenen die hun

geen probleem. Ze hebben echter een neiging tot

macht proberen te houden, en zij zien dat iemand als

traagheid, een neiging om eenvoudig de instituties en

Jezus niet te bedwingen of te beheersen is. En daarom

de machtsposities van hun functionarissen in stand te

zoeken ze naar een manier om hem te vernietigen.

willen houden. Elke institutie die zich hoofdzakelijk

Dit thema van machthebbers die datgene proberen

gaat bezighouden met het in stand houden van de

te vernietigen wat leven in de brouwerij brengt is een

traagheid, zodat de functionarissen hun posities en

heel algemeen thema in Jezus' tijd, net zoals het in

macht kunnen behouden, begint te ontaarden. De

onze tijd is. Elke groep of instelling heeft na enige

levenskracht begint uit de vorm weg te ebben. Daarom

tijd meer de neiging zichzelf en de mensen met een

is het soms belangrijk dat er iemand langskomt die

machtspositie in stand te willen houden dan haar oor

de religieuze instituties weer kan stimuleren en de

spronkelijke doel en inspiratie te dienen. Dit geldt niet

levenskracht van de geest weer in de oude tradities

alleen voor religieuze instellingen. We zien dit ook in

terug kan brengen.

de politiek, wanneer politici niet meer fungeren als

nobele dienaren van het volk, maar hun eigen doel

194

195

beginnen te dienen, en proberen hun loopbaan te

In deze passage levert Jezus kritiek op het vergeeste

verlengen of een hogere machtspositie te krijgen. Ze

lijkte ego - het ego dat een geestelijke rol heeft aan

wenden zich af van hun oorspronkelijke roeping, die is

genomen en streeft naar roem, algemene bekendheid

om het geheel te dienen, de vertegenwoordiger te zijn

en een hogere status in de maatschappij. Iedereen

van een veel grotere groep mensen. We zien diezelfde

die zich met welke formele godsdienst dan ook heeft

dynamiek van traagheid en de corruptie van macht in

ingelaten weet dat je niet ver hoeft te zoeken om der

veel instituties.

gelijke mensen te vinden die zich een nieuw zelfbeeld

Wanneer instituties op die manier ontaarden,

maken rond hun spiritualiteit. Het vergeestelijkte

betekent dit niet dat er intrinsiek iets mee mis is. Ze

ego geeft ons een mooie, positieve afspiegeling van

hoeven niet vernietigd te worden; ze moeten vernieuwd

onszelf, en ik denkt dat velen van ons zich daar op

en versterkt worden. En die geest van vernieuwing en

een bepaald moment in hun leven wel beziggehouden

versterking is heel belangrijk om het leven van Jezus

hebben. Velen van ons raken betrokken bij spirituali

te begrijpen. Hij zegt het gezag de waarheid, en door

teit en vinden hun pad, en dan, zonder dat we ons er

het gezag de waarheid te zeggen, opent hij de weg voor

van gewaar zijn, begint het ego langzaam dat pad te

een nieuwe energie die de instelling kan binnentreden

annexeren. We gaan meer aandacht geven aan spiri

- de energie van de geest, de energie van de waarheid.

tueel overkomen en praten over geestelijke zaken dan

Dit is een van de voornaamste functies die hij in zijn

we geven aan het echte hart van geestelijk leven, en

leven heeft.
Spoedig na de scene in de tempel levert Jezus nog
meer kritiek op het religieuze gezag.

dat heeft te maken met onze verbinding met het trans

cendente mysterie van het bestaan- ons eigen bestaan
en het bestaan als zodanig. We moeten nooit vergeten
dat spiritualiteit daar in wezen om gaat; al het andere

TIJDENS zijn onderricht zei hij: 'Pas op voor de

schriftgeleerden die zo graag in dure gewaden

is opsmuk
Jezus heeft een scherp oog voor opsmuk. Hij ziet

rondlopen en eerbiedig begroet willen worden

wanneer het ego net doet of het spiritueel is, en hij

op het marktplein, en een ereplaats willen in de

neemt dat bedrog, dat gezag, onderhanden. Wanneer

synagogen en bij feestmaaltijden: ze verslinden de

hij die kritiek uit, wanneer hij zegt: 'hoed u voor

huizen van de weduwen en zeggen voor de schijn

zulke mensen,' heeft hij het misschien wel tegen ons.

lange gebeden op. Over hen zal strenger worden

'Gedraag ik me zo? Heeft mijn ego mijn spirituele

geoordeeld dan over anderen.'

zoektocht tot de zijne gemaakt? Ben ik het interessan

[Marcus 12:]840, DNB}

ter gaan vinden om spiritueel of heilig te lijken dan om

werkelijk naar de kern van het transcendente mysterie

197

te zoeken? Ben ik zelf klaar en bereidwillig om echt

getransformeerd te worden?'
Die transformerende kracht van de geest is verbonden

II

met het element vuur. Dat is wat Johannes de Doper in

Jezus zag, en waarom hij zei: 'Na mij komt iemand ...
hij zal jullie dopen met de heilige Geest en met vuur.'

[Matthes yu, DNB} Vuur brandt de oude structuren

weg, de faades, en alles wat misleidend is. Het is een

Het laatste avondmaal

reinigende kracht, een kracht die je vollediger stript

dan de meeste mensen zich voorstellen. En de trans

en de olijfgaard

formatie die verlichting kan brengen gaat veel dieper

dan waar veel mensen misschien op voorbereid zijn.
Maar Jezus begrijpt de diepte van deze transformatie,
en hij is bereid zijn lot tot het eind toe te ondergaan.

je moet weten dat God moet handelen en

zich in je moet uitstorten zodra Hij jou bereid vindt.
MEESTER ECKHART

e volgende cruciale episode in het verhaal van

Jezus is het laatste avondmaal. Jezus heeft zijn

discipelen bijeen geroepen in een kamer, en er is een

maaltijd voor hen bereid. Het is een intiem tafereel,

en heel navrant, want bij aankomst weten de discipe
len niet dat het laatste avondmaal zal zijn, de laatste
keer dat ze allemaal bij Jezus, hun spirituele meester,
zullen zijn. Maar Jezus weet het- en hij weet precies
wat hij doet. Na de transfiguratie heeft hij zich volledig
verenigd met zijn lot, hij weet dat zijn leven zelf de leer
is, en de weg die het gaat zal hem naar de kruisiging
voeren.

I99

De discipelen zijn zich niet helemaal gewaar van

het stuk brood pakt en zegt: dit is mijn lichaam, en het

dit lot. Jezus maakt er bij enkele gelegenheden toespe

aan ieder van hen geeft, is dat een heel intiem gebaar.

lingen op, waarbij hij er op wijst dat hij de weg bereidt

Dit is

voor zijn dood en wederopstanding, maar hij heeft

symboliseert dit geven van brood? Wat betekent het

hun niet echt alles verteld of alle details ingevuld. Stel

eigenlijk om iets van mijn lichaam te geven?

mijn lichaam. Waarvoor is dit een metafoor? Wat

het je dus voor, de discipelen zijn allemaal naar het

Zoals je ziet, legt Jezus dit ritueel niet uit. Rituelen

laatste avondmaal gekomen met de gedachte dat het

kun je voor het grootste deel beter onverklaard laten;

een moment van grote intimiteit met hun spirituele

wanneer we teveel uitleggen, neemt dit het mysterie

leraar zal zijn en zo begint het trouwens ook. Er is

en de kracht van het ritueel weg. Toch geeft Jezus,

een prachtige scne aan het begin van de maaltijd,

doordat hij zegt: 'dit is mijn lichaam' en doordat hij

wanneer Jezus een diepzinnige spirituele toespraak

dat stuk brood geeft, in mystieke zin iets van zijn

houdt. Hij zegt het volgende:

volledige zelf, en openbaart hij wat we het mystieke

lichaam van Christus noemen. Het mystieke lichaam

TERWIJL ze aten, nam hij een brood, sprak het

van Christus nu, is niet het menselijk lichaam. Voor

zegengebed uit, brak het brood, deelde het uit en

ieder van ons geldt dat het menselijk lichaam wordt

zei: 'Neem hiervan, het is mijn lichaam.' En hij

geboren, leeft en sterft. Het mystieke lichaam is een

nam een beker, sprak het dankgebed uit en gaf hun

universeel lichaam, wat ik goddelijk zijn noem. Het

de beker, en allen dronken eruit. Hij zei tegen hen:

heeft geen vorm en is tijdloos. Het is de essentie van

'Dit is mijn bloed, het bloed van het verbond , dat

wie Jezus is, en het is de essentie van ons allen. Dit

voor velen vergoten wordt. Ik verzeker jullie: ik zal

mystieke lichaam van een-zijn is de heilige essentie

niet meer van de vrucht van de wijnstok drinken

die we allen gemeen hebben. Het is wat wij werkelijk

tot de dag komt dat ik er opnieuw van zal drinken

zijn- het mystieke lichaam van Christus.

in het koninkrijk van God.'

[Marcus

14:22-25,

DNB]

Dit is slechts gedeeltelijk uit te leggen; verder

moeten we het zelf ervaren. Maar deze passage geeft

Hier maakt hij al een toespeling dat hij niet lang meer

een aanwijzing voor de aard van het mystieke lichaam.

bij zijn discipelen is. In dit intieme tafereel maakt

Het is de ware aard van vorm, niet slechts van het

Jezus van hun gezamenlijke maaltijd een ritueel, een

innerlijke leven, maar ook van het fysieke lichaam.

waarin hij zelf het offerlam wordt. In de Joodse gods

Het fysieke lichaam is eigenlijk gemaakt van de geest,

dienst van zijn opvoeding bestond de traditie van het

van bewustzijn gemaakt, van zodanigheid, zoals ze in

offeren van een lam als een offerande voor God, maar

het boeddhisme zeggen. Wij zijn allemaal n in het

hier hervormt Jezus het aloude ritueel door zichzelf

mystieke lichaam van Christus, en dit probeert Jezus

als het rituele offer aan God te offeren. Wanneer hij

over te brengen. Hij zegt: 'Kijk, dit ben ik. Neem mijn

200

201

mystieke lichaam in je op. Word mij zoals ik jullie

moment van het laatste avondmaal weten ze nog niet

word.' Dit is wat het geven van het mystieke lichaam

precies wat ze van hem moeten denken. Hij verricht

betekent.

een heel intieme daad; hij voert hen. Stel je voor dat

Na het brood komt de wijn, en die wijn is een zeer

iemand voedsel in je mond stopt, zoals een ouder een

krachtig symbool voor de beweging van de geest, van

baby te eten geeft. Volwassen voeren elkaar niet, maar

levenskracht, van vitaliteit. Denk aan bloed, hoe het

toch doet hij het, de meester, hij voert hen in rituele

door onze aderen vloeit en de vitaliteit naar elk orgaan,

zin om zo een diepere waarheid over te brengen. Hij

elke spier, elk zenuwuiteinde in ons lichaam brengt.

wil dat ze begrijpen wie hij is- niet alleen als mens,

Wanneer Jezus de wijn aanbiedt en zegt: 'Dit is mijn

maar in zijn essentie. Door hem te begrijpen gaan ze

bloed,' zegt hij, 'Drink van mijn geest, drink van mijn

misschien begrijpen wie ze waarlijk zijn.

essentie. Drink de levende bron van vitaliteit, die de

eeuwige geest is. Neem mij tot je.'

Dit thema van begrijpen is een thema dat door

alle evangelin loopt en vooral in het evangelie van

Dat is wat een ritueel kan doen, ook al begrijpt je

Marcus. Marcus vertelt ons keer op keer dat je ook het

verstand het niet. Een ritueel is er niet voor bedoeld dat

hemelse koninkrijk binnen zult gaan, als je het verhaal

jij het begrijpt, dat je een aardig idee krijgt van waar

echt kunt begrijpen en juist kunt interpreteren. Maar

het ritueel over gaat. Als je te veel denkt, staat je intel

om het verhaal op die manier te begrijpen kun je geen

lectuele begrip in de weg. Maar als je jezelf daar samen

toeschouwer blijven. Je kunt er niet buiten blijven, in

met Jezus aan dat avondmaal kunt voorstellen, dan

je theologie of je geloof. Dat moet je allemaal achter je

ben je een van de discipelen. Dit is de uitdaging van

laten, zodat er kunt binnengaan, en je doet dat door

het verhaal. Je kunt het Jezusverhaal niet oppervlakkig

jezelf in het verhaal te plaatsen, door de discipelen te

lezen en het echt begrijpen. Je kunt het niet begrijpen

worden, door Jezus te worden, door de Farizeen te

als toeschouwer. Je moet het tot je nemen en jezelf daar

worden, door Satan te worden, door stralende essentie

aan die tafel neerzetten naast die discipelen. Ze zitten

te worden. Wanneer je jezelf in het verhaal gooit, kun

bij hun spirituele meester- die hen heeft aangetrok

je innerlijk heel goed merken wat het voor je betekent.

ken door zijn charismatische aanwezigheid, hen heeft

Voor mij is het avondmaal van de Heer altijd een

verbaasd met zijn vermogen om te genezen, hen heeft

van de meest ontroerende en aangrijpende momenten

verbijsterd door zijn gebruik van gelijkenissen, en

van het hele verhaal geweest. Het is een inwijdings

bang gemaakt door het verrichten van wonderen, van

ritueel om alle discipelen op mystieke wijze met Jezus

lopen over water tot de transfiguratie. Ze voelen iets

en met elkaar te verbinden in de geest, maar het is nog

geweldigs, iets verbazingwekkends aan hem, en toch

meer - het is ook de manier waarop Jezus afscheid

zijn ze niet helemaal in zijn domein gekomen; ze zijn

begint te nemen. Dit avondmaal begint met plezier en

niet geworden wat hij is. Zelfs op dit zeer waardevolle

ongedwongenheid, als de discipelen met elkaar praten,

202

203

en verandert dan en verdiept zich als Jezus overgaat tot

Jezus, en Jezus voor hem. Op sommige schilderijen

het ritueel van het aanbieden van zijn lichaam in de

van het laatste avondmaal staat hij tegen Jezus aan

vorm van brood en zijn bloed in de vorm van wijn. Je

geleund en laat hij zijn hoofd tegen Jezus' schouder

kunt je voorstellen hoe dicht dit ritueel hen allen bij

rusten.

elkaar brengt, en de geladen stemming in de kamer.

Je kunt je de chaos en verwarring voorstellen die

In deze vergeestelijkte sfeer beeldt Jezus zijn laatste

het in de kamer losgemaakt moet hebben toen Jezus

vaarwel uit, al weten zijn discipelen dit nog niet.

over dit naderende verraad sprak. Je kunt je voorstellen

Dus precies op het moment waarop hij hen het

hoe het gevoel en de stemming in de kamer meteen

dichtst bij brengt, waarop hij zijn discipelen naar zich

somber werden. Zodra Jezus deze woorden spreekt

toe haalt en probeert zich in hen uit te storten, treedt

over verraad, vraag Petrus aan Johannes om erachter

er een abrupte verandering op. Bij Marcus spreekt

te komen wie hem zal verraden. Johannes leunt tegen

Jezus over verraad bij aanvang van de maaltijd, maar

hem aan, en Jezus fluistert Johannes het antwoord in

bij Johannes wacht hij tot het allerlaatst voordat hij

het oor.

zegt:
HIJ boog zich dicht naar Jezus toe en vroeg:
NADAT hij dit gezegd had werd Jezus diepbedroefd,

'Wie, Heer?' 'Degene aan wie ik het stuk brood

en hij verklaarde: 'Waarachtig, ik verzeker jullie:

geef dat ik nu in de schaal doop,' zei Jezus. Hij

een van jullie zal mij verraden.' De leerlingen

doopte een stuk brood in de schaal en gaf het aan

keken elkaar aan en vroegen zich af wie hij

Judas, de zoon van Sirnon Iskariot.

bedoelde. Een van hen, de leerling van wie Jezus

Op dat moment nam de duivel bezit van Judas.

veel hield, lag naast hem aan tafel aan, en Sirnon

Jezus zei: 'Doe maar meteen wat je van plan

Petrus beduidde hem dat hij moest vragen wie

bent.'. ... Judas nam het brood aan en ging meteen

Jezus bedoelde. [Johannes 1]:21-24, DNB}

weg. Het was nacht. [Johannes 1J:2J2J,JO, DNB}

Men denkt dat Johannes de geliefde discipel is; in het

Nu is het avondmaal van de Heer een volkomen ander

evangelie van Johannes verwijst Johannes een aantal

tafereel geworden dan in het begin. De stemming is

malen naar de geliefde discipel, en het is duidelijk dat

somber en onheilspellend geworden. Jezus heeft alleen

hij echt zichzelf bedoelt. Johannes stond bijzonder

aan Johannes antwoord gegeven, door te zeggen: 'Het

dicht bij Jezus en in alle evangelin is hij de discipel die

is degene aan wie ik dit stuk brood geeft.' Alweer, wat

Jezus het best lijkt te begrijpen. Hoewel Johannes een

een intieme handeling - iemand anders voeren. En

van de discipelen zal zijn die Jezus na zijn arrestatie

zodra Judas het brood aanneemt dat Jezus gesopt heeft

in de steek laat, heeft hij toch echte genegenheid voor

en hem heeft aangeboden, luidt de tekst: 'De duivel

204

nam bezit van Judas.' Dus in zekere zin geeft Jezus

de aanzet tot Satans bezitneming van Judas. Dit is een
onverwachte ontwikkeling; het is niet het slot dat je
zou verwachten aan het begin van deze intieme scene.

daarvoor geschreven was, voorbestemd was om de rol

van Jezus' verrader te spelen. Wie is Judas precies? Is
hij schuldig, of helpt hij Jezus zijn tot zijn bestem
ming te komen? Dat komen

wij niet te weten. Dat is

Het werpt een hoop interessante vragen op. Was Judas

wat een groots verhaal of een prachtige mythe in ons

altijd al kwaadwillend? Had hij de geest van Satan

op roept - machtige dubbelzinnigheid. Het vult niet

in zich? Of nam Satan bezit van hem, zoals de tekst

alle leemten in; het legt ons niet alles uit.

luidt, toen Jezus het brood in zijn mond stopte? Dit

brengt ook de kwestie van het lot ter sprake: had Judas
een keus in dezen? Volgen we in ons leven allemaal
de weg van het lot, met minder keus in alles dan we

Ik denk echter dat we allemaal iets van Judas in

onszelf kunnen waarnemen. Iedereen heeft wel eens
meegemaakt dat hij een ander verried, of misschien
zichzelf. Iedereen heeft soms de bevinding gehad

denken te hebben? Als Judas geen idee had wat het

overgeleverd te zijn aan een drama dat zich ontrolt.

brood bevatte, dan was het een argeloze daad om het

Is het allemaal lot, vanaf het begin? Is het allemaal

brood aan te nemen; je kunt hem dat niet verwijten.

voor eeuwig vastgelegd, of kunnen we het gaandeweg

Jezus weet op dat moment wat er gebeurt. Hij weet

vormen en van richting veranderen? Dit zijn de soort

dat Judas hem gaat verraden, en hij loopt nu gewoon

vragen die het avondmaal van de Heer opwerpt. Het lost

de scenes door; hij speelt slechts zijn rol tot aan zijn

ze niet op; maar het verschaft ons een spiegel waarin

dood; hij heeft al gezien hoe hij zal sterven. In zekere

we onszelf duidelijker kunnen zien en waardoor we

zin handelt hij plichtmatig, en helpt Judas hem het

het soort van dualistisch denken, dat de paradox niet

slot van zijn leven te schrijven.

kan accepteren, overstijgen.

Met andere woorden, we kunnen Judas vanuit ver

schillende gezichtspunten bezien. Het ene gezichts
punt is dat wat we van uit de christelijke traditie gerfd
hebben- dat Judas een slecht mens is die de verlosser

Jullie worden allen afvallig

van de mensheid verraadt. Er is zijn wat aanwijzin

Vanaf het laatste avondmaal volgen de scenes die tot

gen dat Judas vanaf het begin al karaktergebreken

de kruisiging leiden elkaar in hoog tempo op. Een

had: hij was gierig en hij was de slechtst gemanierde

van de belangrijke elementen van dit gedeelte van het

discipel van alle, dus hij had al nooit een goede inslag.

verhaal is de verloochening door Petrus, die Jezus aan

Maar of hij echt slecht was of niet weten we eigenlijk

het einde van het laatste avondmaal voorspelt. Petrus

niet, al wordt hij zo neergezet. We zouden Judas ook

kunnen zien als slachtoffer van de omstandigheden.
Het zou kunnen dat hij, volgens een scenario dat lang

zoG

is een van die jongens die altijd doet alsof hij meer is
dan hij is. Hij wil eigenlijk geaccepteerd worden, deel
uitrnaken van de incrowd, en daarom overspeelt hij

207

zijn hand altijd; dit zien we in de volgende scene. In

ze hebben een intiem ritueel met hem beleefd, en

Marcus speelt zich dit onmiddellijk na het sacrament

opeens is het hele tafereel omgeslagen tot iets heel

van het brood en de wijn af.

sombers als Jezus Judas het brood in de mond geeft

en hem wegstuurt. En nu vertelt Jezus de discipelen

JEzus zei tegen hen: 'Jullie zullen allemaal ten val

dat zij hem allemaal zullen verloochenen. Er komt

komen, want er staat geschreven: "Ik zal de herder

dus een echte verandering in de stemming op dit punt

doden, en de schapen zullen uiteengedreven

in het verhaal. We spoeden ons naar de uiteindelijke

worden." Maar nadat ik uit de dood ben opgewekt,

arrestatie, de dood en de kruisiging van Jezus; het hele

zal ik jullie voorgaan naar Galilea.' Petrus zei tegen

verhaal krijgt een versnelling. De scenes volgen elkaar

hem: 'Misschien zal iedereen ten val komen, maar

nu heel erg snel op_

ik niet.' Jezus antwoordde: 'Ik verzeker je: juist

jij zult me vannacht, nog voor de haan tweemaal
gekraaid heeft, driemaal verloochenen.' Maar

De olijfgaard van Gethsemane

Petrus hield met grote stelligheid vol: 'Al zou ik

met u moeten sterven, ik zal u nooit verlooche
nen.' Alle anderen zeiden iets dergelijks.

Het verhaal gaat snel over naar het volgende tafereel,

in de olijfgaard van Gethsemane. De passage begint
aldus:

Zoals we hier zien is Petrus alleen maar zichzelf.

ging Jezus met zijn leerlingen naar

Wanneer Jezus zegt: 'Jullie zullen mij ten slotte

VERVOLGENS

allemaal verloochenen, jullie zullen mij allemaal

een olijfgaard die Gethsemane genoemd werd_ Hij

afvallen,' is Petrus de enige die opstaat en zegt: 'Ik

zei: 'Blijven jullie hier zitten, ik ga daar bidden.'

niet. Ik zal u nooit verlaten_' Petrus maakt zich tot

Hij nam Petrus en de twee zonen van Zebedes

schietschijf voor Jezus, en Jezus richt natuurlijk onver

met zich mee. Toen hij zich bedroefd en angstig

biddelijk op hem als hij zegt: 'Ik verzeker je, voordat

voelde worden, zei hij tegen hen: 'Ik voel me

de haan tweemaal gekraaid heeft, zul je me driemaal

dodelijk bedroefd; blijf hier met mij waken.' Hij

verloochenen.' Jezus kent het karakter van Petrus; hij

liep nog een stukje verder, knielde toen en bad

weet dat als iemand hem uit zwakheid verraadt, het

diep voorovergebogen: 'Vader, als het mogelijk is,

Petrus zal zijn. Petrus probeert altijd iemand te zijn

laat deze beker dan aan mij voorbijgaan! Maar laat

die hij niet is_ Wat hij zegt is meestal grootspraak.

het niet gebeuren zoals ik het wil, maar zoals u het

Uiteraard zal niet alleen Petrus, maar zullen alle dis

wilt.'

{Matthes, 26:36-]9, DNB}

cipelen Jezus uiteindelijk verloochenen. Deze mannen

hebben zojuist het laatste avondmaal met Jezus gehad,

208

209

Ik vind dit een van de meest ontroerende momenten

zekere moed, zelfs onder deze beproeving. Vlak voor

in het hele verhaal. Dit is een moment waarop Jezus,

zijn discipelen valt hij voorover op de grond van verdriet.

de Zoon van God, echt menselijk is. Uiteraard is hij

Hij probeert niet iets te veinzen of een persona te

goddelijk en menselijk, zoals wij allemaal. Hier, op

beschermen of een zogenaamde goeroe te zijn; hij is

dit kritieke moment, heeft hij een voorgevoel van de

een volstrekt waarachtig mens. Wanneer hij bang is,

foltering die hij zal ondergaan. Hij begrijpt dat kruisi

is hij bang, wanneer hij de drang voelt te smeken om

ging een van de meest gruwelijke, pijnlijke, kwellende

onder de situatie uit te komen, doet hij dat.

manieren is om te sterven. Het was in Jezus' tijd

Maar hij keert onmiddellijk om, zodra hij zegt:

niet ongebruikelijk dat mensen gekruisigd werden,

'Doch niet zoals ik het wil, maar zoals u het wilt,'

hij was er dus zeer bekend mee. Op dit moment, is

en verbindt zich weer met goddelijk zijn, met de wil

de confrontatie met zijn lot heel erg zwaar voor de

van God. Dit is een zeer belangrijke les. Je kunt uit je

menselijke kant van Jezus, wat iedereen denk ik wel

evenwicht raken- dat gebeurt soms vanzelf, gezien de

kan begrijpen.

heftigheid van bepaalde gebeurtenissen- maar je kunt

Hier is Jezus, de Zoon van God, die God smeekt:

je ook weer verbinden met goddelijk zijn, met de wil

'Mijn Vader, als het mogelijk is, laat deze beker aan

van God, wanneer je klaar en bereid bent. Het verhaal

mij voorbijgaan.' In wezen vraagt hij: 'God, kan ik hier

gaat verder:

nog onderuit? Al weet ik dat het mijn bestemming

is, al weet ik dat het mijn lot is om dit te doen, mag

HIJ liep terug naar zijn leerlingen en zag dat ze

ik er alstublieft onderuit?' Dat is een zeer menselijk

lagen te slapen. Hij zei tegen Petrus: 'Konden

gevoel, een zeer menselijke emotie. En toch corrigeert

jullie niet eens n uur met mij waken? Blijf

Jezus zichzelf onmiddellijk; hij verbindt zich weer

wakker en bid dat jullie niet in beproeving komen.

met goddelijk zijn en zegt: 'Niettemin, niet zoals ik

De geest is wel gewillig, maar het lichaam is zwak.'

wil, maar zoals u wilt.' En precies op dat moment gaat

{Matthes, 26:40-41, DNB}

hij over van het zuiver menselijke domein naar het

geestelijke domein van goddelijk zijn en de geest.

Als ik deze woorden lees, geloof ik dat hij niet alleen

Deze scene zegt denk ik veel over ons aller com

tegen Petrus praat, maar ook tegen zichzelf wanneer

pleetheid. Het menselijk domein is zwak en feilbaar;

hij zegt: 'De geest is wel gewillig, maar het lichaam is

het enige dat zeker is in je leven is dat je sterft. Je

zwak.' Dit beschrijft wat hij daar in de olijfgaard onder

weet nooit wat er kan gebeuren- je kunt ernstig ziek

vindt. Het lichaam is zwak - met andere woorden, hij

worden, of een ongeluk krijgen, of een geliefde kan

wil onder zijn lot uit komen- maar de geest is gewillig.

sterven - en zulke problemen kunnen buitengewoon

Deze woorden zijn dus niet alleen een waarschuwing

moeilijk zijn om door te maken. Maar Jezus toont een

voor Petrus, maar ook een manier waarop Jezus een

210

2II

bekentenis doet aan Petrus. Hij zegt: 'H, ik ben niet

rusten? En dat terwijl het ogenblik nabij is waarop

anders dan jij, al denk je dat wel. Ik heb mijn menselijke

de Mensenzoon wordt uitgeleverd aan zondaars.

kant. Ik heb mijn zwakheid en mijn angsten. Is het

Sta op, laten we gaan; kijk, hij die mij uitlevert, is

teveel gevraagd voor je om wakker te blijven met mij

al vlakbij.'

[Matthes, 26:42-46, DNB}

en over me te waken? Moest je echt zo nodig slapen?'

Er zijn momenten in het leven die geladen zijn met

Er is iets gaande in deze geladen sfeer. We kunnen

een geestelijke kracht, wanneer de sluiers tussen de

deze scene zien als het echte begin van de Passie, Jezus'

tijdgebonden wereld van het ego en de tijdloze wereld

weg naar het kruis en de kruisiging. Hier is de Zoon

van de geest onmerkbaar dun worden. Dergelijke

van god, de spirituele meester van de discipelen op

spiritueel geladen momenten zijn uiterst belangrijk

een kritiek moment, in een van de meest dramatische

om te herkennen en erop te reageren wanneer ze er

uitingen van zijn menselijke kant. Driemaal smeekt

zijn, zoals het Jezusverhaal heel duidelijk maakt. Het

hij God hem van zijn lot te bevrijden, en driemaal

Jezusverhaal is een oneindige reeks spiritueel geladen

aanvaardt hij zijn lot ten slotte, met de woorden 'Uw

momenten, die van begin tot eind de een na de ander

wil geschiede.' Deze scene toont zijn menselijke

in snelle opeenvolging plaatsvinden. Jezus heeft een

zwakte, maar ook zijn vermogen zich door gebed weer

scherp oog voor dergelijke cruciale momenten en hij

te verbinden.

weet intutief hoe hij moet reageren wanneer de geest

Het feit dat de discipelen steeds in slaap vallen

aan het werk is, terwijl zijn discipelen deze momenten

bevat een belangrijk element. Jezus vraagt echt niet

verkeerd interpreteren of niet eens opmerken. Er is

teveel wanneer hij zijn discipelen vraagt wakker te

geen betere illustratie voor dan de discipelen die in

blijven terwijl hij bidt, maar het is alsof een kracht

slaap vallen in de olijfgaard van Gethsemane.

hen neerdrukt, en hen steeds onbewuster maakt. Op

het kritieke moment kunnen ze niet wakker blijven, ze

VooR de tweede maal liep hij van hen weg en

kunnen niet volledig bewust blijven. Dit is het cruciale

bad: 'Vader, als het niet mogelijk is dat deze beker

moment, als Jezus' lot zich concreet ontvouwt, en dan

aan mij voorbijgaat zonder dat ik eruit drink,

heeft hij de discipelen

laat het dan gebeuren zoals u het wilt.' Toen hij

er blijkbaar een kosmische kracht die ze letterlijk in

meer

dan ooit nodig. En toch is

terugkwam, zag hij dat ze weer sliepen, want ze

slaap brengt. Ze kunnen gewoon niet wakker blijven.

waren door vermoeidheid overmand . Hij liet hen

Wanneer we ons in een spiritueel zeer bewuste,

achter, liep opnieuw wat verder en bad voor de

geladen omgeving bevinden, is een deel van het ego

derde maal, met dezelfde woorden als daarvoor.

geneigd ervoor terug te schrikken en kan in slaap

Daarna voegde hij zich weer bij de leerlingen en

vallen om zo een dergelijke bewuste omgeving te

zei: 'Liggen jullie daar nog steeds te slapen en te

ontlopen. Dat ervaren de discipelen. Ze vallen in slaap

212

213

op het meest ingrijpende en cruciale moment van het

'Ja, we zijn allebei gedoemd, we hebben allebei ons lot

leven van hun meester en- al beseffen ze dat niet- het

uit te beelden, en ik houd nog steeds van je.'

meest ingrijpende en cruciale moment van hun eigen

Zoals altijd in dergelijke machtige, mythische

leven, want ze staan op het punt hun geestelijk leider

verhalen, proberen ze ons - jou en mij - iets over

te verraden.

onszelf te laten zien. We zijn allemaal de verrader in

onszelf wel eens tegengekomen, dat stuk wat de ander
verraadt ten voordele van onszelf. We hebben allemaal

De arrestatie

wel eens dat egosme van geest en hart ervaren dat

zich bijna verheugt in andermans ongeluk. Veel

Jezus had de woorden 'mijn verrader is al vlakbij'

komische films hebben daar elementen van. En we

nog niet uitgesproken of Judas komt er aan, gevolgd

hebben allemaal, bij gelegenheid, een gevoel gehad

door een menigte die door de priesters gestuurd was.

alsof we een reeks gebeurtenissen ten tonele brachten

De autoriteiten hebben Judas geld gegeven voor het

die op de een of andere manier voorbestemd leken.

verraden van Jezus, en hij heeft hun verteld dat hij

De kus erkent misschien dat het lot soms dicteert dat

Jezus zal aanwijzen met een kus.

Judas loopt dus op Jezus af en kust hem op de wang

we doorgaan met het spelen van de ons toegewezen

rollen. De kus kan zelfs een teken zijn van diepe gene

als teken voor de autoriteiten dat dit de man is die ze

genheid van Judas, alsof hij zegt: 'Weet je, we zitten

zoeken. Dit vind ik een zeer eigenaardige manier om

hier samen in, en spelen de ons toegewezen rollen.'

iemand aan te wijzen die je bezig bent te verraden.

Dat doet me denken aan iets dat mijn grootvader

Meestal zou iemand afstand willen bewaren van

altijd deed toen ik klein was. Mijn grootvader was

iemand die ze verraden; ze zouden hem vanaf een

deels indiaan; hij had een prachtige donkere huid en

afstand willen aanwijzen. Maar Judas wijst Jezus aan

gitzwart haar. Soms, wanneer wij kinderen naar zijn

met het intieme gebaar van een kus.

huis gingen, sprong hij van zijn stoel en begon hij een

Dit kan op verschillende manieren gelezen worden.

indianendans uit te voeren - tenminste, zo zagen wij

Je zou de kus kunnen zien als kwaadwillig, slecht zelfs,

dat toen. Hij liep in kringetjes om ons heen onder het

alsofJudas ervan genoot om hem over te leveren aan de

chanten van: 'Hoya, hoya, hoya, hoya,' en dat vonden

autoriteiten en genoegen schiep in zijn rol als verrader

we natuurlijk dolkomisch. We keken graag naar opa

van Jezus. Maar je zou dit ook kunnen zien als Judas

als hij die vreemde dans deed, omdat we dat zo grappig

die het pad vervolgde dat zijn lot was om te volgen

vonden.

toen hij het brood vanJezus kreeg. Die kus op de wang

Vele jaren later, toen ik in de dertig was, vroeg een

zou een manier kunnen zijn om echte genegenheid en

tante me: 'Herinner jij je nog dat opa een indianen

tederheid voor Jezus over te brengen, als om te zeggen:

dans deed in de woonkamer wanneer jullie op bezoek

214

215

kwamen?' Maar natuurlijk herinnerde ik me dat. Mijn

speld heeft, en dat hij heeft gezegd: 'Voordat de haan

tante zei: 'Weet je, hij heeft het je nooit verteld maar

tweemaal kraait, zul je me driemaal verloochenen.'

dat was een indiaanse zegeningsdans.' Hij vertelde het

ons niet om dat hij het ons niet hoefde te vertellen; hij

TERWIJL Petrus beneden op de binnenplaats was,

deed het alleen maar. Wij dachten dat hij alleen maar

kwam een van de dienstmeisjes van de hoge

grappig was, maar hij zegende ons. Je zou dat gebaar

priester voorbij. Toen ze Petrus bij het vuur zag

van Judas die Jezus' wang kust kunnen interpreteren

zitten, keek ze hem aan en zei: 'Jij was ook bij die

als een zegening, waarmee hij erkent dat hij Jezus

Jezus van Nazaret ! ' Maar hij ontkende dat en zei:

h elpt zijn bestemming te volbrengen.

Van een dergelijk mythisch verhaal ken je de juiste

'Ik weet niet waar je het over hebt, ik begrijp echt

niet wat je bedoelt.' Hij ging naar buiten, naar

interpretatie niet. Je zou Judas kunnen zien als de per

het voorportaal, en er kraaide een haan. Toen het

sonificatie van een soort boosaardig kwaad, of je zou

meisje hem daar weer zag, zei de opnieuw, nu

Judas kunnen zien als iemand die slechts deed waartoe

tegen de omstanders: 'Hij is een van hen!' Maar

hij voorbestemd was, alsofhij en Jezus partners waren

hij ontkende het weer. En algauw zeiden ook de

in Jezus' uiteindelijke be stemming , zijn dood aan het

omstanders tegen Petrus: 'Je bent wel degelijk een

kruis. Vanuit dat perspectief zou j e de kus dan meer

van hen, jij komt immers ook uit Galilea?' Maar hij

kunnen zien als een uiting van genegenheid. Ik denk

begon te vloeken en zwoer: 'Ik ken die man over

dat het verhaal beide mogelijkheden in zich heeft en

wie jullie het hebben niet!' En meteen kraaide de

dat beide interpretaties ons veel over het mens-zijn

haan voor de tweede keer. En Petrus herinnerde

kunnen vertellen.

zich dat Jezus tegen hem gezegd had: 'Voordat een

haan tweemaal heeft gekraaid, zul je mij driemaal
verloochenen.' En toen hem dat te binnen schoot,

De ontkenning van Petrus

begon hij te huilen.

[Marcus 14:66-72, DNB]

Wanneer Jezus door de autoriteiten wordt aange

Dit is een hartverscheurende scene. In het begin van

houden, verlaten zijn discipelen hem en vluchten ze

Jezus' leraarschap had Petrus enthousiast zijn oude

uit Gethsemane. Nu Jezus gearresteerd is, weten ze

leven verlaten om Jezus te volgen en een van zijn dis

dat ze allemaal gevaar lopen. De autoriteiten nemen

cipelen te worden. Hij verzekerde Jezus dat hij hem

Jezus mee naar de hogepriester, en Petrus volgt van

nooit zou verraden, tot aan zijn dood toe niet. Nu staat

een afstand, regelrecht naar de binnenplaats van de

hij zich, op dit cruciale moment, op de binnenplaats

hogepriester, waar het volgende tafereel zich afspeelt.

bij een vuur te warmen, aan de rand van Jezus' ar res

Herinner je dat Jezus Petrus' verloochening al voor-

tatie en gevangenneming, wanneer een meisje hem

216

217

herkent en zegt: 'H! Jij bent een van hen!' Waarop

heel luidruchtig te zijn -een bravoure die alleen maar

hij zegt: 'Nee, nee, nee, ik ben niet een van hen.' Door

menselijke zwakheid en feilbaarheid bedekt.

Jezus te verloochenen, speelt Petrus in zekere zin zijn

Petrus is bang dat hij gearresteerd en weggevoerd

rol, maar hij handelt ook naar zijn karakter. Herinner

wordt naar de gevangenis, als hij met Jezus in verband

je dat Jezus eerder in het verhaal, in de gelijkenis van

wordt gebracht. Dit is een van die cruciale momenten,

de zaaier, met verwijzing naar zijn discipelen zegt:

waar alle scenes in de evangelin vol van staan, waarin

'Jullie zijn rotsachtige grond, wanneer de tijd van

de diepere betekenis heel persoonlijk kan worden: Wat

beproevingen komt, zullen jullie afvallig worden, en

doejij op de cruciale momenten injouw leven? Wanneer

mij verloochenen.'

het er werkelijk op aan komt, wat ga jij dan beslissen

Vanzelfsprekend hadden de discipelen allemaal

dat het belangrijkste voor je is? Het is misschien niet

veel verwachtingen toen zij zich bij Jezus aansloten.

wat je je voorstelde; misschien overschat of onderschat

Hij was een verbazingwekkend charismatisch gees

je jezelf.

telijk persoon, en je kunt je wel voorstellen wat een

Wat we in bijna het hele verhaal zien is hoe Jezus

spannend het avontuur het moet zijn geweest om huis

door het leven gaat; welke beslissingen hij neemt, hoe

en haard te verlaten om hem te volgen. Meer en meer

hij op die cruciale momenten opstaat en zich richt op

mensen verzamelden zich rond Jezus en er gebeurden

de tijdloze expressie van goddelijk

verbazingwekkende dingen: hij verrichte wonderen

zelfvertrouwen en zekerheid handelt. En nu, in deze

als het lopen over water, het kalmeren van de zee, het

overgang, wordt een soortgelijke zekerheid van de dis

verdrijven van demonen uit mensen. Jezus was een

cipelen gevraagd. Maar ze zijn nog niet tot de orde van

zijn

en met groot

machtige wonderdoener, en zijn geestelijk verlichte

zijn gekomen

aanwezigheid inspireerde al zijn discipelen.

paaltje komt, vallen ze weer terug in hun vertrouwde

En toen, in een vrij korte tijdsspanne, begon het

allemaal uiteen te vallen. Je kunt je de schok, de

waaruit Jezus leeft; wanneer puntje bij

ego-identiteit.
Petrus' verloochening geeft weer hoe we ons kunnen

teleurstelling, de totale verwarring voorstellen die de

afwenden van onze diepere natuur als goddelijk

discipelen gevoeld moeten hebben toen deze indruk

Misschien keren we ons af uit pijn, verdriet, verraad

wekkende, charismatische mens werd gearresteerd

of mishandeling - wat we ook maar ondervonden

en meegevoerd naar de gevangenis. Wat is er van je

hebben dat zorgt dat we onszelf als minder zien dan

zijn.

meester geworden? Wat is er van je leven geworden?

we werkelijk zijn. Er zijn allerlei oorzaken waardoor

Waar geloof je nu in? Waar heb je vertrouwen in?

mensen zich afkeren van hun diepere natuur en haar

Petrus is daar een symbool van; hij staat voor datgene

verloochenen. We keren ons van het licht naar de duis

in ieder van ons dat geloof mist, dat vertrouwen mist.

ternis omdat het licht soms moeilijk te verdragen is.

Hij staat voor datgene in ons dat voorgeeft heel sterk,

Het is een mythe dat het licht van zijn altijd gemakkelijk

218

219

te dragen is; soms vraagt de het goddelijke licht ons

om dingen te doen die moeilijk zijn. Gericht blijven
op de vonk van goddelijkheid in onszelf is niet altijd

12

gemakkelijk, en om daarvanuit te handelen, daar is

soms veel moed en vertrouwen nodig.
Daar gaat het belichamen van je spirituele realisatie
nu net over. We kunnen wel een geweldige realisatie
krijgen, maar kunnen we die manifesteren op de

De rechtszaak van Jezus

belangrijke en iets minder belangrijke momenten in

ons leven die er het meest toe doen? Belichamen we
de stralende geest, of is het slechts een voorbijgaan
de ervaring? Het hele Jezusverhaal is het verhaal van
belichaamde geest, van wat het betekent en hoe het
eruit ziet om goddelijk

zijn te belichamen en daarvan

uit te handelen. Petrus staat voor iedereen die zich ooit

jezus zei:
'De vossen hebben hun holen
en de vogels hebben hun nest,
maar de Zoon des Mensen heeft geen plek
om zijn hoofd neer te leggen en te rusten.'

van het licht, van de waarheid, van zijn ware zijn, heeft
afgekeerd. Petrus is geen slecht of boosaardig mens.
Hij heeft zelfs buitengewoon goede bedoelingen. Maar
hij heeft het koninkrijk nog niet in zichzelf gevonden,
en daarom is hij op de kritieke momenten niet in staat
om vanuit de stilte van de waarheid zonder enige angst

EVANGELIE VAN THOMAS

te handelen.

adat de hogepriesters Jezus ondervraagd hebben,

brengen ze hem naar Pontius Pilatus, de Romeinse

prefect van Judea. De rechtszaak van Jezus, geleid door

Pilatus is een van de meest heftige en machtige scenes

in het hele verhaaL Pontius Pilatus zal uiteindelijk

over het lot van Jezus beslissen, of hij wil of niet.

220

22I

Koning der joden

hij aanduidde welke dood hij sterven zou. Nu

ging Pilatus het pretorium weer in. Hij liet Jezus

Buiten het paleis van Pilatus heeft zich een boze

bij zich komen en vroeg hem: 'Bent u de koning

menige verzameld, bestaande uit de priesters van

van de joden?' Jezus antwoordde: 'Vraagt u dit uit

de tempel en de wetsgeleerden. Zij zijn woedend op

uzelf of hebben anderen dit over mij gezegd?' 'Ik

Jezus, want hij is niets dan een ontwrichtende aan

ben toch geen jood,' antwoordde Pilatus. 'Uw volk

wezigheid geweest, een bedreiging voor hun macht

en uw hogepriesters hebben u aan mij uitgeleverd

die hun hypocrisie aan het licht bracht. Vanuit hun

- wat hebt u gedaan?' Jezus antwoordde: 'Mijn

standpunt bekeken is hij een belediging, alleen al

koningschap hoort niet bij deze wereld. Als mijn

omdat hij autonoom is, zijn eigen meester. Hij voelt

koningschap bij deze wereld hoorde, zouden mijn

zich niet verplicht de regels en voorschriften van de

dienaren wel gevochten hebben om te voorkomen

godsdienst van zijn vaderen te volgen. Als man van de

dat ik aan de joden werd uitgeleverd. Maar mijn

geest stelt hij waarheid en vrijheid boven alles. Zijn

koninkrijk is niet van hier.' [Johannes 18:29-36, DNB]

van God gegeven gezag is bedreigend voor het hele

godsdienstig instituut van die tijd. Mythisch bekeken

Pilatus probeert tot de kern te komen van de reden

heeft dit niets te maken met jodendom. Jezus verzette

waarom deze mensen zo boos op Jezus zijn. Eerst

zich altijd tegen de dynamiek van gecorrumpeerde

vraagt hij het aan de menigte, maar zij hebben geen

macht van elke godsdienstige instelling. Hij is toevallig

specifieke aanklacht tegen Jezus. Dus vraagt Pilatus

een jood, en daarom is zijn kritiek gericht op diegenen

aan Jezus: 'Wat heb je dan gedaan?'

in de joodse hirarchie die hun machtsposities mis

En Jezus antwoordt slechts: 'Mijn koninkrijk hoort

bruiken. Wanneer deze scene begint, is Pilatus naar

niet bij deze wereld.' Een vreemd antwoord op de vraag:

buiten gegaan om tot de menigte te spreken die om

'Wat heb je gedaan?' Het antwoord slaat eigenlijk niet

Jezus' dood roept.

eens op de vraag. Het verwijst eigenlijk naar Pilatus'

eerdere vraag: 'Ben jij de koning van de joden?'

DAAROM kwam Pilatus naar buiten en vroeg:

En Jezus' antwoord verwijst naar een thema dat we

'Waarvan beschuldigt u deze man?' Ze antwoord

door het hele verhaal heen vinden: 'Als mijn konink

den: 'Als hij geen misdadiger was, zouden we hem

rijk bij deze wereld hoorde, zouden mijn dienaren

niet aan u uitgeleverd hebben.' Pilatus zei: 'Neem

hebben gevochten, zodat ik niet aan de joden overgele

hem dan mee, en veroordeel hem volgens uw eigen

verd kon worden. Maar mijn koninkrijk hoort niet bij

wet.' Maar de Joden wierpen tegen: 'Wij hebben

de wereld.' Aan het begin van het verhaal daalt Jezus

het recht niet om iemand ter dood te brengen.' Zo

neer uit een tijdloos rijk en komt hij de wereld van tijd

ging de uitspraak van Jezus in vervulling waarin

en ruimte binnen door de maagdelijke geboorte. Hij

222

223

is van een volstrekt andere orde van zijn. Hij is niet

plotseling een reactie uitlokt bij Pilatus, en hij vraagt:

van de aarde; hij is niet van de dualistische elementen

'Wat is waarheid?'

die samenkomen; hij is bijna als een heilig principe

zei Pilatus: 'Maar wat is waarheid?'

het goddelijke principe dat in de mens gencarneerd

HIEROP

is. Zijn werkelijkheid is dat hij van een andere plaats

Na deze woorden ging hij weer naar de Joden

komt, vanwaar hij de heilige geest, de bezielende

buiten. 'Ik heb geen schuld in hem gevonden,'

kracht van het bestaan meebrengt. Dat is zijn hemelse

zei hij. 'Maar is het bij u gebruikelijk dat ik met

koninkrijk. Dat belichaamt hij en veroorzaakt hij.

Pesach iemand vrijlaat - wilt u dat ik de koning

Jezus vertegenwoordigt heel iets anders dan wat de

van de Joden vrijlaat?' Toen begon iedereen te

wereld van dualiteit - de wereld van politiek of van de

schreeuwen: 'Hem niet, maar Barabbas!' Barabbas

religie waarin hij opgevoed is - zou scheppen.

was een misdadiger.

[Johannes 18:]8-40, DNB}

PILATUs zei: 'U bent dus koning?' 'U zegt dat ik

Het was de gewoonte dat bij elk Pesach de prefect een

koning ben,' zei Jezus. 'Ik ben geboren en naar de

gevangene amnestie verleende; wie de Joden ook maar

wereld gekomen om van de waarheid te getuigen,

bevrijd wilden zien, liet hij dan gaan. Pilatus probeert

en ieder die de waarheid is toegedaan, luistert naar

nu uit deze netelige situatie te komen waarin hij

wat ik zeg.' [Johannes 18:37 DNB}

zich bevindt. Hij heeft een boze menigte die wil dat
Jezus ter dood wordt gebracht, en als prefect is Pilatus

Bij het antwoorden van Pilates, brengt hij zijn

belast met het handhaven van de vrede in het land.

opdracht terug tot de essentie. Hij beseft precies waar

Dat is zijn hoogste roeping; daar draait zijn leven om.

zijn leven om draait en altijd om gedraaid heeft. Vanaf

Pilatus is dus in een moeilijke positie gebracht door

het moment van de transfiguratie is het hem volledig

deze groep burgers die roepen om de dood van Jezus,

duidelijk in welke richting zijn leven gaat; hij kent zijn

terwijl hijzelf, als hij met Jezus praat, niet gelooft dat

lot, en hij weet wat hij hier tot stand moet brengen. En

hij ergens schuld aan heeft. 'Ik vind geen basis voor

hij zegt het op die heel eenvoudige maar zeer indruk

een aanklacht tegen hem,' zegt hij. Pilatus gaat naar de

wekkende manier: 'De reden waarom ik ben geboren

menigte toe en biedt aan Jezus vrij te laten, maar die

en ter wereld ben gekomen is om te getuigen van de

wijst zijn aanbod af en vraagt, in plaats van om hem,

waarheid.'

om de misdadiger Barabbas. Het verhaal gaat als volgt

Jezus stelt hier het hemelse koninkrijk gelijk aan

verder:

de waarheid. En Pilatus - die een man van de wereld

is, een man van de politiek, een zeer geleerd man- is

PILATUS liep weer naar buiten en zei: 'Ik zal hem

nieuwsgierig. Jezus' antwoord is zo onverwacht dat het

hier buiten aan u tonen om u duidelijk te maken dat

224

225

ik geen enkel bewijs van zijn schuld heb gevonden.'

klooster. Op een dag arriveerden er samoerai krijgers

Daarop kwam Jezus naar buiten met de doornen

en plunderden het hele dorp. Ze pikten alle kostbaar

kroon op en de purperen mantel aan. 'Hier is hij,

heden in, zetten de huizen in brand en vermoordden

de mens,' zei Pilatus. Maar toen de hogepriesters

alle mensen die ze tegenkwamen. Ten slotte kwamen

en de gerechtsdienaars hem zagen, begonnen ze

ze bij een klooster en buiten voor dit klooster zat een

te schreeuwen: 'Kruisig hem, kruisig hem!' Toen

oude zenmeester. Hij zit gewoon in de tuin, wanneer

zei Pilatus: 'Neem hem dan maar mee en kruisig

er een jonge samoerai krijger op hem af komt. De

hem zelf, want ik zie niet waaraan hij schuldig is.'

samoerai trekt zijn zwaard, houdt het boven zijn hoofd

De Joden zeiden: 'Wij hebben een wet die zegt dat

en zegt: 'Oude man, weet je niet dat ik de macht heb

hij moet sterven, omdat hij zich de Zoon van God

je te doden? Ik zou je hoofd er nu af kunnen hakken

heeft genoemd.' Toen Pilatus dat hoorde, werd hij

zonder er ook maar over na te denken.'

erg bang. Hij ging het pretorium weer in en vroeg

En de oude man kijkt omhoog en antwoordt: 'Weet

aan Jezus: 'Waar komt u vandaan?' Maar Jezus gaf

je niet dat ik je nu mijn hoofd zou kunnen laten

geen antwoord. 'Waarom zegt u niets tegen mij?'

afhakken zonder er ook maar over na te denken?'

vroeg Pilatus. 'Weet u dan niet dat ik de macht

Daarop laat de krijger zijn zwaard even zakken. Hij

heb om u vrij te laten of u te kruisigen?' Jezus

heeft nog nooit iemand ontmoet die niet bang was

antwoordde: 'De enige macht die u over mij hebt,

dood te gaan, en daarom intrigeert deze oude man

is u van boven gegeven. Daarom draagt degene

hem. En de oude man zegt: '0, moet je kijken hoe

die mij aan u uitgeleverd heeft de meeste schuld.'

zwak je bent.' Nu tilt de samoerai het zwaard wederom

ijohannes

boven zijn hoofd, de oude zenmeester kijkt naar hem

19:4-11,

DNB}

op en zegt: 'Dat is de hel.' Deze woorden treffen de

Dit is echt een fascinerend moment. Wederom probeert

samoerai, en weer laat hij zijn zwaard zakken; en de

Pilatus met Jezus in gesprek te komen, en hij doet zijn

oude man zegt: 'En dat is de hemel.' Daarop boog de

best om een vredelievende oplossing voor de situatie

krijger voor de oude zenmeester en liet hem met rust.

te bereiken. Dit is een heel waardevolle uitwisseling,

Pilatus is hier als de samoerai. Hij denkt dat hij

waarbij Pilatus probeert Jezus te laten begrijpen dat

een machtspositie heeft. Hij stelt Jezus vragen, maar

hij de macht heeft hem te bevrijden of te doden, en

Jezus antwoordt niet. Ten slotte zegt Pilatus: 'Besef je

Jezus antwoordt: 'U zou helemaal geen gezag over mij

niet dat ik de macht heb je vrij te laten of te kruisigen?'

hebben, als het u niet van hogerhand gegeven was.'

Deze uitwisseling herinnert me aan een oud

Maar Jezus opereert niet vanuit die menselijke

dimensie.

Hij

heeft geen angst, of hij gedood wordt

boeddhistisch verhaal met een soortgelijke les erin.

of niet, omdat hij zijn bestemming volgt, zijn roeping.

In oude tijden was er een dorpje met daar vlakbij een

Jezus weet dat zelfs dit moment bij zijn lot hoort.

Zoals hij Pilatus verteld heeft: 'Je zou geen macht

willen. Pilatus ziet Jezus als een onschuldig mens -

over mij hebben als die je niet van hogerhand gegeven

en misschien begint hij wel te geloven dat Jezus echt

was.' Het is alsof Jezus weet dat deze hele onderne

de koning van de joden is. Die opperpriesters zijn

ming al geschreven staat, dat het slechts het lot is dat

heel slim, heel sluw. Ze treffen Pilatus precies op zijn

zich ontvouwt, en daarom stemt hij er volkomen mee

zwakke plek: als Romeinse prefect is hij belast met

in. Wanneer iemand op die manier instemt met zijn

het bewaren van de vrede en moet ervoor zorgen dat

lot, geeft het hem of haar een waarachtig gevoel van

niemand zich zijn macht- of de macht van de keizer,

onkwetsbaarheid, een zekere onverschrokkenheid en

van Caesar, toe-eigent. Wanneer de Joden dus Jezus

doelgerichtheid. Je voelt dat Pilatus zowel bang als

beschuldigen, zeggen ze: 'H, je moet hem doden,

verward wordt van Jezus, omdat hij een soort onver

want hij beweert koning van de joden te zijn, en

schrokkenheid belichaamt die Pilatus nog nooit in

niemand kan koning zijn boven Caesar.' Het is een

zijn leven is tegengekomen. Pilatus heeft de macht om

strategische manoeuvre om Pilatus in een politieke

levens te nemen, terwijl Jezus de veel grotere macht

hoek te drukken zodat hij Jezus wel moet kruisigen.

heeft om onbevreesd zijn leven te geven. Het verhaal

gaat verder:

En Pilatus vraagt aan de menigte: 'Zal ik jullie

koning kruisigen?' En dan laten de opperpriesters hun
bitterheid en bedrog echt zien. Ze laten zien dat ze tot

VANAF dat moment wilde Pilatus hem vrijlaten.

een zeer lage orde van zijn horen, wanneer ze zeggen:

Maar de Joden riepen: 'Als u die man vrijlaat bent

'We hebben geen andere koning dan Caesar.' Dat is

u geen vriend van de keizer, want iedereen die

hun manier om te zeggen: 'Wij horen bij de wereld.

zichzelf tot koning uitroept, pleegt verzet tegen de

Wij verraden onze godsdienst wel om deze kruisiging

keizer.' Het was rond het middaguur op de voor

te laten plaatsvinden; wij zeggen gewoon dat Caesar

bereidingsdag van Pesach. Pilatus zei tegen de

onze koning is.'

Joden: 'Hier is hij, uw koning.' Meteen schreeuw

Op dit punt in het verhaal is het belangrijk iets

den ze: 'Weg met hem, weg met hem, aan het

te begrijpen. Natuurlijk vindt deze handeling tussen

kruis met hem!' Pilatus vroeg: 'Moet ik uw koning

Jezus, Pontius Pilatus en de joodse opperpriesters

kruisigen?' Maar de hogepriesters antwoordden:

plaats- maar het is essentieel dat we de joodse reli

'Wij hebben geen andere koning dan de keizer!'

gieuze gezagsdragers in mythische, niet in histori

Toen droeg Pilatus hem aan hen over om hem te

sche zin of feitelijke zin zien. De joodse leiders in dit

laten kruisigen.

verhaal staan voor elk religieus gezag dat corrupt is,

[Johannes 19:12, 14-16, DNB}

elk religieus gezag dat faalt in zijn voornaamste plicht

Je ziet de schaakpartij die speelt tussen Pilatus, die

om de mensen te verbinden met het transcendente

Jezus vrij wil laten, en de opperpriesters, die hem dood

mysterie dat door heel het leven schijnt. In deze zin

228

229

staan de opperpriesters dus voor alle vormen van gods

zeiden tegen Pilatus: 'U moet niet 'koning van de

dienst die corrupt zijn geworden. Het is heel belang

joderi schrijven, maar 'Deze man heeft beweerd:

rijk om dit te begrijpen, omdat in het verleden het

Ik ben de koning van de joderi.' 'Wat ik geschreven

evangelie van Johannes en zijn houding tegenover de

heb, dat heb ik geschreven,' was het antwoord van

joden gebruikt is om antisemitisme te rechtvaardigen.

Pilatus.

[Johannes 19:16-22, DNB}

Maar wanneer we het verhaal in mythische zin

beschouwen - als iets dat ons de archetypen van de

Pilatus voelt dat hij geen andere optie heeft dan Jezus

spirituele weg laat zien - dan is het onbelangrijk

ter dood te brengen, maar hij laat deze kleine aan

hoe de auteur van het evangelie van Johannes over

wijzing over zijn gevoelens achter: de inscriptie op het

de joden dacht. Wanneer we het verhaal lezen als

kruis, Koning van de joden. Schreef hij die woorden nu

mythe, kunnen we zelfs veel hedendaagse christelijke

op het kruis om de religieuze hirarchie expres boos te

kerken als moderne tegenhangers van de joodse gods

maken, of schreef hij dat omdat hij tot de overtuiging

dienstige gezagsdragers beschouwen. Ik verbeeld me

was gekomen dat Jezus inderdaad de koning van de

dat als Jezus vandaag bij welke christelijke kerk ook

joden was? Het verhaal kan op de ene of de andere

zou binnenlopen, hij daar even kritisch op zou zijn op

manier, of op beide manieren gelezen worden. Maar

als op de joodse tempels en synagogen van zijn tijd.

op dat moment in het verhaal is Jezus' lot bezegeld.

De priesters zijn Pilatus nu te slim af geweest, en

Pontius Pilatus wenst niets meer met de kwestie te

hij voelt dat hij geen andere keus heeft dan om Jezus

maken te hebben. Hij is ertoe gedwongen, en daarover

te kruisigen:

is hij duidelijk boos. Hij zegt: 'Wat ik heb geschreven,

heb ik geschreven,' en daarmee eindigt het gesprek.

ToEN droeg Pilatus hem aan hen over om hem te

laten kruisigen. Zij voerden Jezus weg; hij droeg
zelf het kruis naar de zogeheten Schedelplaats,
in het Hebreeuws Golgota. Daar kruisigden ze
hem, met twee anderen, aan weerskanten n, en
Jezus in het midden. Pilatus had een inscriptie
laten maken die op het kruis bevestigd werd. Er
stond op 'Jezus uit Nazaret, koning van de joden.'
Het stond er in het Hebreeuws, het Latijn en het
Grieks, en omdat de plek waar Jezus gekruisigd
werd dicht bij de stad lag, werd deze inscriptie door
veel joden gelezen. De hogepriesters van de joden

230

231

De kruisiging

Laat niets je verstoren. Laat niets je beangstigen.

Alles gaat voorbij behalve God.
ST. THERESA VAN AVILA

naar de kruisiging te kijken, wil ik van het evangelie

van Johannes naar het evangelie van Marcus gaan.

Marcus' relaas van Jezus' kruisiging is kort en intens.

Die bondigheid brengt de intensiteit zelfs beter over.

De dood van Jezus in het evangelie van Marcus

In het evangelie van Marcus worden de laatste ogen
blikken van Jezus als volgt beschreven:
OP het middaguur viel er een duisternis over het
hele land, die drie uur aanhield. Aan het einde

233

daarvan, in het negende uur, riep Jezus met luide

stem: 'Elo, Elo, leba sabachtami?, wat in onze taal
betekent: Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij
verlaten?' Toen de omstanders dat hoorden, zeiden
enkelen van hen: 'Hoor, hij roept Elia!' Iemand
ging snel een spons halen, doordrenkte die met
zure wijn, stak de spons op een stok en probeerde
hem te laten drinken, terwijl hij zei: 'Laten we
eens kijken of Elia komt om hem eraf te halen.'
Maar Jezus slaakte een luide kreet en blies de
laatste adem uit. En het voorhangsel van de tempel
scheurde van boven tot onder in tween. Toen de
centurio, die recht tegenover hem stond, hem zo
zijn laatste adem zag uitblazen, zei hij: 'Werkelijk.

van de weg van verlichting waar we het eerder over

hadden, zullen we zien dat de kruisiging een zeer
ingrijpend moment in iemands spirituele ontwikke
ling betekent. De kruisiging is een symbool of een
metafoor voor een vergevorderde staat van geestelijk
ontwikkeling, van spiritueel bewustzijn. Toen ik voor
het eerst Marcus' beschrijving van Jezus' dood las,
raakte het me heel erg. Ik vond dat die beschrijving
van het eind van Jezus' leven eigenlijk een weergave of
een metafoor voor een heel intens moment in iemands
spirituele ontwikkeling was- en dat is wat ik 'de dood
van het zelf' noem.
Om te begrijpen wat de dood van het zelf betekent,
moeten we eerst zien wat er anders aan is dan aan de

deze mens was Gods Zoon.' [Marcus 15.JJJ9, DNB}

eerdere stadia van de spirituele weg. Aan het begin van

Bij Marcus eindigt de kruisigingscene hier. Het is een

ontwaken hebben, overstijgen we het ego. We stijgen

zeer intens einde, met die twee kreten van Jezus in

de laatste momenten aan het kruis, eerst 'Mijn God,
mijn God, waarom hebt

mij verlaten?' en dan die

woordeloze kreet. Stel je nu voor, als je kunt, dat je

Jezus bent, en dat je een heel dynamisch leven hebt
geleid, vol van God - de geest die op je neerdaalde,
beproevingen die je hebt ondergaan in de woestijn, de
discipelen die je hebt verzameld, de wonderdoener en

dit proces, wanneer we voor het eerst een ervaring van

boven de identificatie met het ego en de geest uit, en
we beseffen onze ware natuur van goddelijk zijn.
Maar wanneer je iets overstijgt, wil dit niet zeggen
dat wat je overstegen hebt ergens heen gaat En zo
komen we in de tijd van de beproevingen, wanneer
het leven ons van die situaties geeft die ons helpen om
te oefenen en te gaan belichamen wat we gerealiseerd
hebben. Als we door de vele beproevingen heen zijn

genezer die je bent geworden, je uitingen in vreemde

gegaan die ons leren om geest te belichamen - en dit

gelijkenissen- en nu bereikt je leven zijn hoogtepunt

stadium duurt vaak enkele jaren - komen we tot een

met deze woorden: 'Mijn God, mijn God, waarom hebt

u mij verlaten?' Dit zijn de laatste woorden die Jezus
ooit zal uiten.
Als we de dood van Jezus zien, zoals die in het
evangelie van Marcus wordt geschilderd, als onderdeel

234

diep en intens gevoel van rust, van welbehagen, van

welzijn.
Daarna, in navolging van het evangelieverhaal, is de
eerste stap de transfiguratie. Vanuit ons diepgevoelde
welbehagen en sereniteit

worden

we plotseling

235

getroffen door deze nieuwe energie, deze geestelijke

erg diep; zij verandert al onze waarnemingen, al onze

kracht. We

gedachten, onze totale gerichtheid op het leven.

worden het

licht door en door, en we beli

chamen het stralende element, het element van

Dat die conditionering niet alleen overstegen,

openheid van de spirituele realisatie zoals we nog niet

maar letterlijk uit ons systeem gebrand wordt - dat

hadden gedaan. Vanzelfsprekend stroomt er, wanneer

is eigenlijk wat transfiguratie doet. Dit is de dood van

dit gebeurt, nieuw leven in ons, nieuwe vitaliteit. Maar

het ego. En wanneer dat gebeurt, kan er iets buiten

op hetzelfde moment komt er een keerpunt waarop we

gewoon unieks in je opbloeien. Wat in je opbloeit is

onze rol in het leven helder zien. Dit moment komt

geen gevolg van het verleden; het is niet gewoon maar

voor ieder van ons individueel, en dat deed het voor

het gevolg van wat je tot dan toe hebt meegemaakt; het

Jezus zeker: na de transfiguratie had Jezus een heel

is geen gevolg van je cultuur, van je maatschappij, van

duidelijk gevoel van wie hij was, wat zijn bestemming

je religie. Het de manier waarop de geest zich manifes

was, en welke rol hij in het leven zou spelen. Hij had

teert wanneer hij niet langer beperkt wordt door welke

zijn spirituele autonomie in volle omvang ontdekt.

geconditioneerde opvatting ook. Dat is wat de trans

Jezus is een van de meest eenzame personages in

de hele spirituele literatuur. Zoals ik al heel vaak heb

figuratie symboliseert.
Wanneer we nu tot de kruisiging komen, komen we

gezegd, begreep bijna niemand hem, en in alle kritieke

niet alleen tot de transcendentie van het ego of zelfs

momenten van zijn geschiedenis was hij alleen. Zelfs

de dood van het ego, die vaak plaatsvindt tijdens de

omringd door zijn discipelen, konden ze, op die

transfiguratie. We hebben het nu over de dood van

momenten waarop hij echt hun menselijke steun en

zelf. De aanwijzing dat het eind van Jezus' leven de

menselijke liefde nodig had, niet wakker blijven voor

dood van zelf betekent is te vinden in de woorden die

hem. Hij onderging die hele beproeving alleen, zijn

hij spreekt: 'Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij

discipelen verloochenden hem, en het lijkt wel of de

verlaten?' Dit betekent de dood van zelf, omdat hij op

hele wereld tegen hem was.

dat moment zijn persoonlijke relatie met God verliest.

De transfiguratie is eigenlijk de ontdekking van

autonomie - niet een gevoel van isolement, maar een
diep en intens gevoel dat je echt op eigen benen staat.
Een van de definities van verlichting van mijn lerares

Hij verliest zijn persoonlijke relatie met God omdat hij

dat verliest wat een persoonlijke relatie met God

heeft

-namelijk zelf. Het is zelf dat een persoonlijke relatie

met God heeft.

was eenvoudig 'op eigen benen staan.' Het klink

Het valt alleen niet mee om te zeggen wat zelf is.

gemakkelijk, om rechtop te staan in je leven, maar om

Ego is gemakkelijk-dat is de hele vracht aan gecondi

dat echt te doen, moet de goddelijke straling eerst alle

tioneerde opvattingen, meningen en vervormde waar

oude conditionering die zich verzet tegen de geest uit

nemingen - maar zelf is iets anders. Als je 'zelf' ziet

ons systeem branden. Die conditionering gaat heel

als een werkwoord, kun je zien dat het iets is dat in

237

het bewustzijn gebeurt. Zelf is de handeling van het

ijn

dat is een identiteitsverschuiving. En daarna

bewustzijn dat zich omkeert naar zichzelf en innerlijk

wordt onze beleving van goddelijk

reflecteert. Die zelfreflectie is zelf. Zelf is geen ding;

eenvoudiger en kalmer, en verandert ons gevoel wie

ijn

meer n,

het is de handeling waarbij bewustzijn zich omkeert

we zijn en wat we zijn, naarmate de essentie in ons

en naar binnen kijkt. Wanneer men innerlijk n is,

van goddelijk

dan is er geen wrijving en geen conflict, en ervaren

lijk bereiken we een punt waarop we bereid zijn zelfs

we innerlijk een groot gevoel van vrede, welbehagen

dat prachtige, subtiele gevoel van zelf los te laten. Het

en welzijn. Met andere woorden, er is niets in jou of

is als van een klif afstappen, omdat het zo'n radicaal

tussen jou en de wereld dat niet harmonieus is en

vertrek is wanneer zelf plotseling verdwijnt. Vanaf

ijn

steeds helderder wordt. Uiteinde

alles is vredig. Waar de boog van bewustzijn zich naar

het moment waarop bewustzijn zich niet meer naar

toedraait en waar het innerlijk op reflecteert is een

binnen keert, is er geen persoonlijk gevoel van zelf of

staat van diepe vredigheid, welbehagen en stralend

persoonlijke relatie met God meer.

Het is belangrijk om te begrijpen dat ik dit niet

licht.
Maar op een bepaald moment in onze geestelijke

bedoel in filosofische, psychologische of theologische

ontwikkeling houdt die boog van zelf op om naar

zin. Wat ik beschrijf is empirische kennis; er is niets

binnen te kijken. Waarom hij ophoudt zich om te keren

abstracts aan. Het is niet iets waarin je gelooft of niet

is moeilijk uit te leggen; dat ophouden is een vorm van

gelooft; maar het is iets dat je ervaren hebt of niet.

rijpheid, de uiteindelijke geestelijke volwassenheid.

Zoals we gezien hebben, belichaamt Jezus' leven de

Wanneer bewustzijn zich niet meer naar binnen keert

spirituele weg, en in die laatste momenten aan het

om te reflecteren, is er opeens geen gevoel van een

kruis, beleeft hij de culminatie van die weg. Omdat

persoonlijk zelf, omdat het persoonlijke zelf is waar

het wegvallen van zelf als de uiteindelijke dood wordt

zelf naar kijkt. In een gevorderde staat van geestelijke

ervaren, wordt het echt als een enorm verlies gevoeld.

ontwikkeling, is ons zelf die staat van vrede, rust en

Het verlies van zelf lijkt niet op het overstijgen van

welbehagen, dat licht van bewustzijn. Het is een zeer

het ego. Het ego is pijnlijk en verward, en het is een

verheven gevoel van ons eigen

Maar wanneer

opluchting om het achter je te laten, maar tegen de tijd

bewustzijn ophoudt zich om te keren en naar binnen

dat zelf begint weg te vallen, is er een stralend gevoel

te kijken en te reflecteren op het vredige centrum, dan

van jezelf. Wat je verliest is dus eigenlijk het mooiste

verdwijnt het gevoel van zelf helemaaL Dan zijn we de

dat je ooit ervaren hebt, het mooiste dat je ooit gekend

identiteit helemaal ontstegen.

hebt.

ijn.

In zekere zin gaat het hele proces van bewust

Na de transfiguratie is je verbinding met God zo

wording naar een steeds waarachtiger identiteit. Het

diep dat het voelt alsof je in Hem bent opgegaan. Er

begint met ons ontwaken uit het ego tot goddelijk

is geen gevoel van scheiding tussen jou en God. Dat

23 9

die intimiteit plotseling verdwijnt is een immense

zijn leven niet in triomf, maar in een tragedie. Wat

overgang, en die wordt treffend verbeeld door de

moeten zijn discipelen en eerste volgelingen uit dit

kruisiging. Er is, aanvankelijk, een gevoel van verlies,

onvoorstelbare einde opmaken?'

want wanneer je een persoonlijk zelf verliest, verlies je

Het evangelie van Marcus is standvastig in zijn

de persoonlijke God ook. Voor diegenen die een spiri

onopgesmukte afschildering van het leven en de dood

tuele weg zijn gegaan, gericht op het ontwikkelen van

van Jezus. Marcus is er een meester in om zijn lezers

een meer intieme relatie met God, kan dit een enorm

onder ogen te laten zien wat zij liever niet onder ogen

verlies zijn, omdat je je ziel en zaligheid hebt gelegd in

zouden zien. Zijn weergave van het Jezusverhaal is

het hebben van een diepe, intieme relatie met God of

niet voor de lafaards, noch voor hen die een geroman

met een godheid. Dat die wegvalt is schokkend, zwak

tiseerde versie van spiritualiteit wensen. En toch is dit

uitgedrukt.

verhaal het evangelie, wat goed nieuws betekent. Waar

En daarom is Jezus daar ontzet over:

mijn God, waarom heeft u mij verlaten?

Mijn God,

Hij heeft zijn

persoonlijke God verloren; hij heeft zijn persoonlijke

is dan het goede nieuws in deze tragische afloop van

het Jezusverhaal zoals verteld door Marcus?
Er zijn veel soorten dood. Je hebt de vredige dood

zelf verloren.

En Jezus slaakte een luide kreet en blies de

laatste adem uit. Stel je voor hoe het voelt om verlaten

aan het eind van een lang, gelukkig en goed geleefd

te worden; een harde, rauwe schreeuw te geven; en dan

hoewel weinig mensen zo eindigen. Er is de leven

leven. Dat is de dood die de meeste mensen verkiezen,

je laatste adem uit de blazen, het ten slotte allemaal los

verlammende dood van verslaving en ontkenning. Er

te laten. In die laatste adem laat Jezus zijn hele leven

is de dood van bezwijken aan de hardvochtige behoefte

los - zelfs zijn relatie met God.

van de wereld om je aan zijn krankzinnigheid te con

In het evangelie van Marcus is dit het einde van het

formeren en die van het verzaken van het leven dat je

leven van Jezus. Het is een verbijsterend einde omdat

had kunnen leiden als je alleen had geluisterd naar de

het niet alles kloppend maakt of precies vertelt wat

stem van je hart. Ja, er zijn veel soorten dood, maar

alles betekent. Het is zeker geen Hollywood-einde.

De tragische dood van Jezus zoals beschreven in

wat ons niet verteld wordt is dat de meeste daarvan

voorvallen terwijl we leven.

Marcus was een groot dilemma voor de vroegchriste

Maar Marcus vertelt ons steeds weer dat waarachtig

lijke gemeenschap. Dat was niet wat er verondersteld

leven niet het leven is van het ego met al zijn neuro

werd te gebeuren met de Messias, die in de joodse

tische angsten en het verlangen naar beheersing en

geschriften aangekondigd was. De Messias zou een

zekerheid. Waarachtig leven is een leven geleefd vanuit

heerser op aarde zijn die een nieuwe eeuw van vrede

de vitaliteit van geest, en het evangelie is goed nieuws

voor het joodse volk zou inluiden. Maar Jezus zei:

omdat, wat Marcus betreft, Jezus de poort opent naar

'Mijn koninkrijk is niet van de aarde.' En nu eindigt

het hemelse koninkrijk, hier en nu, voor iedereen

die ogen heeft om te zien en de moed om berouw te

we het in wezen over een ik die in relatie staat tot zijn

hebben (om om te keren, naar binnen te gaan) en het

waarneming en ervaringen. Die gespletenheid van de

licht van hun ware zijn te ontvangen.

geest, dat is zelf. Zelf is de handeling van bewustzijn

Jezus moet sterven omdat leven en dood de belicha

dat zich naar zichzelf wendt, en dat zich tot alles wat

ming zijn van de weg naar spiritueel ontwaken en be

het aantreft verhoudt als zelf. Wij noemen dit altijd

vrijding. En er bestaat geen bevrijding zonder de dood

zelfbewustzijn. In de getransfigureerde staat treffen

van zelf, fysiek noch geestelijk. Je moet sterven voordat

we vrede, harmonie en een-zijn aan, wanneer we naar

je sterft, opdat je kunt herrijzen als het stralende god

binnen kijken. Met het wegvallen, of dood van zelf,

delijke zijn. Het oorspronkelijk einde van het evangelie

belichaamd in de kruisiging, valt dat allemaal weg.

van Marcus heeft geen wederopstanding, alleen de

En wanneer dat gebeurt, kan het je aanvankelijk het

suggestie ervan eerder in de tekst. Het wordt aan ons,

gevoel geven dat je in de ego-loze, Godloze, zelf-loze

de lezers, overgelaten om zelf te herrijzen. Maar we

leegte van het niets valt.

kunnen alleen herrijzen als we ons de weg die Jezus in

Wat op het moment van het wegvallen van zelf niet

zijn levensverhaal belichaamt, innerlijk eigen gemaakt

volledig begrepen kan worden is dat wat je verliest je

hebben.

innerlijke leven is. Dit is iets dat uiterst moeilijk te

De kruisiging belichaamt de dood van zelf, en zelf is

beschrijven is in andere dan negatieve bewoordingen,

niet gemakkelijk te definiren. Wanneer het ego over

en toch ontstaat er, of herrijst er, met het wegvallen van

stegen is (hoewel zelden vernietigd) op het moment

zelf een heel nieuw leven.

van verlichting, en je door ontelbare beproevingen

Voor de meeste mensen is het ondenkbaar om geen

bent gegaan om elke nog aanwezige weerstand van het

innerlijk leven te hebben, en toch is het slechts de

ego weg te branden, kom je uiteindelijk tot de onveran

afwezigheid van bewustzijn dat nadenkt over de voort

derlijke vrede van de getransfigureerde staat. In deze

durende verhalende activiteit van het denken. Wat er

staat zijn zelf en God niet van elkaar te onderschei

overblijft is een ononderbroken stroom van eenheid,

den en is er een voortdurend aanwezige ervaring van

niet ervaren door een zelf, maar juist door die eenheid.

harmonie en een-zijn met alle wezens.

Zoals de veertiende-eeuwse Duitse mysticus Meester

De dood van zelf die Jezus zo sprekend belichaamt

Eekhart zei: 'Het oog waarmee ik God zie is hetzelfde

in de kruisiging is het wegvallen van de getrans

oog als waarmee God mij ziet; mijn oog en Gods oog

figureerde staat van eenheid met God. Wanneer zelf

zijn n oog, n zien, n weten, n liefde.'

wegvalt, verdwijnt elke persoonlijke relatie met God

ook, omdat alle relaties alleen binnen de context van
zelf plaatsvinden. Wanneer we spreken van
gedachten,

mijn

gevoelens,

mijn

mijn

meningen, hebben

243

Jezus en de misdadigers

waaromheen de dualistische wereld van tijd en ruimte

draait. De dualistische wereld is de wereld van goed en

De kruisigingsscene in het evangelie van Lucas bevat

kwaad en juist en verkeerd, waar Jezus precies in het

elementen die niet te vinden zijn in Marcus, waaronder

midden van staat, tussen die dualiteiten. Het verhaal

het beeld van Jezus aan het kruis, tussen twee misda

gaat verder als volgt:

digers die ook gekruisigd worden. In het evangelie van

EEN van de gekruisigde misdadigers zei spottend

Lucas staat:

tegen hem: 'Jij bent toch de Messias? Red jezelf

SAMEN met Jezus werden nog twee anderen,

dan en ons erbij!' Maar de andere wees hem terecht

beiden misdadigers, weggeleid om terechtgesteld

met de woorden: 'Heb je dan zelfs geen ontzag voor

te worden. Aangekomen bij de plek die de Schedel

God nu je dezelfde straf ondergaat? Wij hebben

plaats heet, werd hij gekruisigd, samen met de

onze straf verdiend en worden beloond naar onze

twee misdadigers, de een rechts van hem, de ander

daden. Maar die man heeft niets onwettigs gedaan.'

links. Jezus zei: 'Vader, vergeef hun, want ze weten

En hij zei: 'Jezus, denk aan mij wanneer u in uw

niet wat ze doen.'

koninkrijk komt.' Jezus antwoordde: 'Ik verzeker

[Lucas 2J:J2-J4 DNB}

je: nog vandaag zul je met mij in het paradijs zijn.'

Stel je dus voor, je bent aan het kruis gespijkerd, een

[Lucas 2]:39-43 DNB}

zeer pijnlijke manier om te sterven. Bij een kruisiging

sterf je niet door je wonden, al worden je handen en

De ene misdadiger zegt tegen Jezus: 'Als je zo groot

voeten doorboord met spijkers. Terwijl je aan het kruis

bent, als je de Christus bent, red ons, verricht een

hangt, wordt je lichaam gedurende vele uren steeds

wonder, haal ons hieruit!' Hij leeft vanuit ego en heeft

zwakker, tot je je niet meer rechtop kunt houden.

zich dus afgesloten voor verlossing. De andere mis

Terwijl je lichaamsgewicht je naar beneden trekt, laat

dadiger, degene met het open hart die Jezus herkent

het je borstholte ineen vallen en perst het de lucht

als de Christus, weet dat ze verkeerd hebben gedaan

uit je longen. Je sterft ten slotte omdat je stikt, want

en hun verdiende loon krijgen. Daar zijn ze dus,

je longen kunnen je lichaam niet meer voorzien van

Jezus en de misdadigers, elk hangend aan een kruis,

zuurstof. Het is een meer dan verschrikkelijke manier

stervend, en de ene met het open hart vraag Jezus om

om te sterven.

hulp. Hij is een van de mensen die in de loop van het

Stel jezelf in die situatie voor met een misdadiger

evangelieverhaal steeds weer in Jezus' leven opduiken,

links en een misdadiger rechts van je. In figuurlijke

die beseffen wie Jezus is en wat hij vertegenwoordigt.

zin staan deze twee misdadigers voor de wereld van

Vanuit dat besef vraag hij Jezus: 'Denk aan mij wanneer

dualiteit, en is Jezus het stille punt van eeuwigheid

je in je koninkrijk komt.'

244

245

Het vermogen goddelijkheid te herkennen wanneer

je het ziet is het allerbelangrijkste element. Het is in
alle genezingsverhalen te vinden, en dit zorgt er voor
dat een paar mensen Jezus echt om hulp vragen en
hem begrijpen. Deze misdadiger herkent, aan het
eind van zijn leven, de goddelijkheid naast hem. En
dat vermogen om zich open te stellen voor wat er is
en het te herkennen

dat is de reddende genade. En

De dood van Jezus

in het evangelie van Johannes.
We hebben nauwkeurig gekeken naar hoe Jezus'
leven eindigt in het evangelie van Marcus; nu wil ik
dat plaatsen naast de andere manier waarop zijn leven
eindigt in het evangelie van Johannes. Johannes heeft
een heel andere kijk op Jezus. Johannes ziet Jezus als

Jezus zegt tegen hem: 'Waarlijk, ik zeg je, vandaag zul

het hoogste spirituele principe. Uit het evangelie van

je met mij in het paradijs zijn.'

Johannes krijgen we die verbijsterende 'Ik ben-uit

Wanneer mensen beseffen wie en wat Jezus is

spraken, zoals 'Ik ben de weg, de waarheid en het

en vertrouwen in hem hebben, spiegelt dat iets heel

leven,' [Johannes 14:6] en 'Ik ben het licht voor de

belangrijks over onze spirituele weg. Dat heeft alles te

wereld' [Johannes 8:12]

maken met een innerlijke weg, met je vermogen god

Johannes heeft het zeer menselijke karakter van

delijkheid te herkennen wanneer en waar je die ook

Jezus, te vinden in Marcus, opnieuw geconfigureerd

ontmoet. Er is een zekere nederigheid voor nodig die

tot een abstract spiritueel principe, zozeer dat Jezus

je in staat stelt verder te kijken dan de wereld van ver

in het begin van het evangelie van Johannes zich het

schijnselen en die vonk van tijdloze schittering aan te

oudtestamentische scheppingsverhaal van Genesis

raken. Of je het begrijpt of er iets mee kunt doen is van

toe-eigent.

geen enkel belang; het enige dat telt is je vermogen die

vonk te herkennen wanneer je hem ziet en je in nede

IN het begin was het Woord, het Woord was bij God

righeid open te stellen voor zijn verlossende Genade.

en het Woord was God. Alles is erdoor ontstaan en

Dit is de magie van Jezus' leven. Dit is het wonder

zonder dit is niets ontstaan van wat bestaat. In het

dat alle andere wonderen overtreft - het vermogen

Woord was leven en het leven was het licht voor de

dat Jezus heeft om goddelijkheid te spiegelen naar

mensen.

[Johannes 1:1-4, DNB]

hen die in zijn aanwezigheid verkeren. Dit wonder is

veruit superieur aan het vermogen over water te lopen

In het Oude Testament is God de schepper van hemel

of water in wijn te veranderen. Het is het wonder van

en aarde. In het evangelie van Johannes is Jezus het

verlossing, dat mensen bewust maakt van hun ware

scheppende principe. De Jezus van Johannes lijkt

natuur.

dus niet op de Jezus die we in Marcus aantreffen.

In het evangelie van Marcus treffen we een Jezus
aan die door het leiden van zijn leven het pad van

247

spirituele bewustwording tot uiteindelijke bevrijding

moet staan; hij worstelt er niet mee, hij spant zich er

in kaart brengt. In het evangelie van Johannes is Jezus

niet voor in, hij weet intutief hoe op de juiste manier

magistraal; hij heeft zichzelf helemaal in de macht.

met goddelijkheid om te gaan. Daar, aan het einde

Het lijkt wel of hij boven de gebeurtenissen van het

van Jezus' leven hebben alle discipelen hem verlaten,

verhaal zweeft, volkomen en totaal onaangedaan. In

behalve Johannes.

het evangelie van Johannes is Jezus vanaf het begin al

Ik heb het altijd heel belangrijk gevonden dat juist

volkomen bevrijd. In zekere zin is Johannes' portret

de drie vrouwen daar aan de voet van het kruis waren

tering van Jezus de herrezen Jezus die doorgaat waar

om de wacht te houden. Ze werden niet bang, en ze

het evangelie van Marcus stopt. Het is alsof]ohannes

lieten hem niet in de steek. Er is iets heel belangrijks

de herrezen staat begreep waarop in Marcus' evangelie

aan de vrouwelijke energie in dit tafereel. In mythische

toespelingen werden gemaakt, maar die niet ontwik

zin wordt mannelijke energie vaak afgeschilderd als

keld zijn, en het verhaal vanuit dat perspectief heeft

groot en sterk en onverschrokken en moedig, maar

herschreven. Daarom hebben we in Johannes een

onder die pretentie en poeha zit een zwakte. Vaak doen

heel andere beschrijving van Jezus- en dus, een heel

we alsof, wanneer we doen alsof we onverschrokken of

andere beschrijving van Jezus' kruisdood.

moedig zijn, omdat we diep van binnen eigenlijk bang

Bij Johannes opent de kruisiging met het volgende

tafereel:

zijn. Diep van binnen hebben we een gevoel van onze

kerheid gemerkt, daarom bluffen we en proberen we
moedig of onbevreesd te lijken. Vrouwelijke energie

BIJ het kruis van Jezus stonden zijn moeder met

heeft een heel andere dynamiek. Vrouwelijke energie

haar zuster, Maria, de vrouw van Klopas, en Maria

is zeer verbonden met het leven. Vrouwen geven het

uit Magdala. Toen Jezus zijn moeder zag staan,

leven; elk menselijk wezen op de hele aarde kreeg

en bij haar de leerling van wie hij veel hield, zei

vorm in de baarmoeder van een vrouw en is uit een

hij tegen zijn moeder: 'Dat is uw zoon,' en daarna

vrouw geboren. Daarom is het vrouwelijke standpunt

tegen de leerling: 'Dat is je moeder.' Vanaf dat

verbonden met de aarde, met iets dat kostbaar en

moment nam die leerling haar bij zich in huis.

geaard en voedend is. Boven al het andere is het

[Johannes 19:25-27, DNB]

vrouwelijke met een diepe en intense liefde verbonden

- een liefde die haar eigen moed, haar eigen onver

Bij het kruis staan dus deze drie vrouwen en de

schrokkenheid is. Ze kent geen opschepperij omdat ze

geliefde discipel, namelijk Johannes, de schrijver van

echt is, geworteld in de grond van zijn zelf. En daarom

hebben deze drie belangrijke vrouwen in Jezus' leven

het evangelie. Johannes en Jezus hebben altijd een

enorm hechte en intieme relatie gehad. Johannes

hem niet verlaten. Daar zijn ze, houden ze de wacht en

weet intutief hoe hij in de juiste relatie met Jezus

zorgen voor hem tot zijn laatste adem.

249

En vanaf het kruis, doet Jezus nu iets heel moois.

Hij zegt tegen zijn geliefde discipel: 'Nu vertrouw ik

Het einde van Jezus' leven in Johannes is volkomen

je mijn moeder toe, ze is nu jouw moeder.' Het is een

anders dan in Marcus. In Marcus was Jezus' laatste

ontroerende en wondermooie daad. Stel je voor dat het

adem een luide doodskreet van uitputting en gekweld

een van je laatste daden is voordat je sterft om twee van

heid. In het evangelie van Johannes behoudt Jezus tot

de mensen die je het meest nabij zijn en het belang

het allerlaatst zijn waardigheid en evenwicht, en blijft

rijkste voor je zijn met elkaar verbindt. Je vertrouwt

gecentreerd in goddelijk zijn. Met zijn laatste adem

hen aan elkaar toe, om voor elkaar te zorgen en op

zegt Jezus eenvoudig 'Het is klaar.' Jezus heeft zijn

elkaar te passen.

bestemming volbracht; hij heeft zijn rol goed gespeeld

Voor mij laat dit de liefde zien die aan Jezus hele

en heeft geen spijt. Ik denk dat iedereen hoopt dat hij

boodschap ten grondslag ligt. Al zijn beslissende han

dit gevoel aan het eind van zijn leven heeft- dat hij

delingen, wonderen, genezingen, en veroordelingen

zijn leven goed geleefd heeft, dat hij alles van zichzelf

van de godsdienstpolitieke gezagsdragers werden

in zijn incarnatie gestoken heeft, dat hij zijn waarheid,

eigenlijk gevoed door en geaard in een zeer diepe

zijn liefde en zijn licht rijkelijk uitgestort heeft over de

liefde voor de mensheid. Tenslotte wijdde hij zijn hele

wereld en niets achtergehouden heeft. Dan is er geen

leven aan de mensheid. Zoals de theologie zegt: 'God

spijt aan het eind van het leven, alleen maar het gevoel

hield zoveel van de wereld dat hij zijn eniggeboren

dat Jezus had: 'Het is klaar.' Wat een mooie manier om

zoon gaf.' Dat geven is een daad van liefde en daarom

het leven van Jezus te beindigen.

was Jezus' leven in feite een belichaming van liefde.

En hier aan het einde culmineert die in deze zeer
intieme en hechte verbinding van zijn geliefde discipel
met zijn moeder, als hij hen aan elkaar toevertrouwt.
Het is een heel mooie scene.
ToEN wist Jezus dat alles was volbracht, en om
de Schrift geheel in vervulling te laten gaan, zei
hij: 'Ik heb dorst.' Er stond daar een vat water met
azijn; ze staken er een majoraantak met een spons
in en brachten die naar zijn mond. Nadat Jezus
ervan gedronken had, zei hij: 'Het is volbracht.'
Hij boog zijn hoofd en gaf de geest.

[Johannes 19:28-Jo, DNB]

De wederopstanding

Christus heeft geen lichaam nu op aarde

behalve dat van jou.
ST. THERESA VAN AVILA

e laatste scene in het Jezusverhaal is de wederop

standing. Zoals we gezien hebben bij veel cruciale

scenes in het leven van Jezus, heeft elk van de evange

listen een ander gezichtspunt, en dat geldt ook voor

de wederopstanding. Ik wil naar de wederopstanding

kijken zoals Marcus deze beschrijft.

Het mysterie van de wederopstanding

Het evangelie van Marcus bevat een zeer korte beschrij
ving van de wederopstanding, met een nogal abrupt
einde. Hoewel de tekst verder gaat met verhalen over

253

Jezus die zijn discipelen ontmoet nadat hij herrezen is,

waren bevangen door angst en schrik. Ze waren

wordt dit materiaal- vanaf Marcus r6:9- beschouwd

zo geschrokken dat ze tegen niemand iets zeiden.

als een latere toevoeging, bedoeld om de oorspron

[Marcus 16:1-8, DNB]

kelijke versie van de wederopstanding, zoals Marcus

die weergaf, uit te leggen. Ik vind dat dit toegevoegde

Zo eindigt de wederopstanding in Marcus. Het is een

materiaal de uitwerking afzwakt, dus ik hou me aan de

zeer korte, zeer heftige scene. Maria Magdalena en

oorspronkelijke versie zoals Marcus die schreef.

Maria, de moeder van Jacob. en Salome gaan terug

Jezus is van het kruis genomen en in een grot

begraven, en er is een grote steen voor de ingang gerold,

naar de

grot waarin Jezus begraven was.

Een enorme

steen was voor de ingang van de grot gerold, daarom

zodat niemand er naar binnen kan. En dan komen

vroegen ze zich af hoe ze de steen zullen verplaatsen

Maria Magdalena, Maria de moeder van Jacob. en

om hem met olin en specerijen te kunnen balsemen.

Salome eraan. Marcus verbeeldt dit tafereel als volgt:

Je kunt je hun verbazing voorstellen toen ze bij het

graf aankwamen en ontdekten dat het grote rotsblok

ToEN de sabbat voorbij was, kochten Maria uit

van de opening van de grot was weggerold. Wie heeft

Magdala en Maria de moeder van Jakobus, en

het gedaan? Hoe hadden ze het gedaan? De steen was

Salome geurige olie om hem te balsemen. Op

veel te zwaar voor n mens om te verplaatsen.

de eerste dag van de week gingen ze heel vroeg

Hun tweede verrassing was om een jonge man

in de ochtend, vlak na zonsopgang, naar het

aan te treffen, geheel in het wit gestoken, die heel

graf. Ze zeiden tegen elkaar: 'Wie zal voor ons

vredig, heel kalm in de grot zat. We weten niet wie

de steen voor de ingang van het graf wegrollen?'

hij is; Marcus zegt nergens wie hij is. Diezelfde man

Maar toen ze opkeken, zagen ze dat de steen al

- of misschien engel - is te vinden als randfiguur

was weggerold; het was een heel grote steen. Toen

in sommige eerdere scenes van het verhaal. In de

ze het graf binnengingen, zagen ze rechts een in

beschrijving door Marcus van Jezus' aanhouding in de

het wit geklede jongeman zitten. Ze schrokken

olijfgaard van Gethsemane, is er ook sprake van die

vreselijk. Maar hij zei tegen hen: 'Wees niet bang.

man in het wit die wegrent, maar hij wordt niet geden

U zoekt Jezus, de man uit Nazaret die gekruisigd

tificeerd. Er is onder geleerden veel speculatie over wie

is. Hij is opgewekt uit de dood, hij is niet hier; kijk,

hij kon zijn geweest, maar ik denkt dat het expres vaag

dat is de plaats waar hij was neergelegd. Ga terug

is gehouden. Dit mysterie voegt iets toe aan het drama

en zeg tegen zijn leerlingen en tegen Petrus: 'Hij

tische gevoel van het verhaal - tenslotte is dit verhaal

gaat jullie voor naar Galilea, daar zullen jullie hem

de openbaring van een spiritueel mysterie.

zien, zoals hij jullie heeft gezegd.' Ze gingen naar

Deze drie vrouwen zijn diep geworteld in een mee

buiten en vluchtten bij het graf vandaan, want ze

voelende, oprechte vrouwelijkheid. Ze zijn gekomen

2 54

als uiting van liefde en toewijding om het lichaam

van Jezus te zalven met olie en specerijen. Ook al is
hij dood, ze blijven toegewijd; ze hebben hem niet
verlaten, zoals zijn discipelen. Bij het binnengaan van
de graf komen ze de vreemde jongeman in het wit
tegen, en hij verzekert hun dat alles volmaakt goed is.
Hij vertelt hun dat Jezus opgestaan is en naar Galilea
is gegaan, en hij draagt hun op het aan zijn discipelen
te vertellen.
Je kunt je de schok voorstellen die ze moeten
hebben gevoeld. Ten eerste is het reusachtige rotsblok
verplaatst, en vervolgens treffen ze in de lege tombe
- waar ze niet verwachtten iets te vinden behalve het
lichaam van Jezus- die jongeman, in het wit gekleed,
bijna als een engel, die daar gelukzalig, kalm en onbe
vreesd zit. Het is een schokkend moment, en deze drie
vrouwen zijn stomverbaasd en bang. Ze vluchten weg
van het graf, bevend van angst.
Jezus' afwezigheid is wonderbaarlijk, maar het is
wonderbaarlijk op een beangstigende manier; ze weten
niet wat er precies gebeurd is. De geheimzinnige man
maakt toespelingen op de wederopstanding. Hij zegt
dat Jezus de discipelen in Galilea zal ontmoeten. De
andere evangelisten zullen verdergaan op dit thema en
er veel verhalen aan toevoegen over Jezus en de disci
pelen na de wederopstanding. Maar bij Marcus krijgen
we de kortste, meest heftige versie.
Marcus gaat uiteraard altijd voor de verrassing;
hij neemt afslagen als verteller die je niet verwacht,
en dat is nu juist zo mooi van Marcus. Marcus klinkt
niet altijd zo welbespraakt; hij is geen dichter zoals
de evangelist Johannes. Hij is meer genteresseerd in

het verkennen van de onverwachte veranderingen en

wendingen van het verhaal, en ik denk dat hij dit doet
omdat het de geest en het hart ontvankelijk maakt voor
de mysterieuze kant van het leven. Wanneer we dingen
blijven lezen die onverwacht zijn en scenes tegenko
men die soms eindigen, bijna voor ze begonnen zijn,
raken we in een mysterieuze staat van zijn. En ik denk
dat deze ontvankelijke staat precies is waar de schrijver
van het evangelie van Marcus ons wil hebben Dit is
de toestand waarin we het stralende licht kunnen
herkennen en wanneer we open zijn en verrast door
de wind van de geest, kunnen we getransformeerd
worden tot zijn stralende licht.
Zoals de Bijbel zegt over de geest, hij komt als een
dief in de nacht, wanneer je hem het minst verwacht.
Het evangelie van Marcus steekt zo in elkaar dat je in
momenten van vreemde wendingen van scene wordt
neergezet, die abrupt ophouden, zonder einde. Maar
als je het verhaal werkelijk belichaamt, als je jezelfecht
in het verhaallaat komen, dan kun jij ook in die ont
vankelijke staat komen. Ook jij kunt ondervinden dat
de tijd stopt en de rondtollende wereld n wordt met
de eeuwigheid. Vanuit die staat kun je je openstellen
voor je eigen aanwezigheid van zijn, het goddelijke
zijn dat we allemaal zijn.

Het leven na de wederopstanding

Er zijn andere redenen waarom de wederopstanding

zo'n interessant onderdeel van het Jezusverhaal is.
Hoewel het thema van wederopstanding een heel oud
257

thema is, heeft de wederopstanding van Jezus en wat

ons individuele leven, en het leven draait niet meer om

die betekent geen exacte parallel in de spirituele lite

het bevredigen van onszelf, zelfs niet om tot de een of

ratuur -vooral niet vergeleken bij veel vormen van

andere spirituele staat van ontwikkeling te komen.

Oosterse spiritualiteit, waarin het hele idee is om te

Ik zeg niet dat er daarna geen geestelijke ontwik

ontwaken uit de wereld van tijd en ruimte, om uit het

keling meer is, maar dat het op het zelf gerichte leven

rad van karma te stappen, om tot een zodanige staat

voorbij is. Dat is gestorven. De wederopstanding

van verlichting te komen dat je niet weer rencarneert.

beschrijft wat daarna komt - nadat de bestemming

Bij deze vormen van spiritualiteit is het doel om van

van je persoonlijke verhaal is bereikt, is er toch nog

het wiel van de dualistische wereld af te springen en

een leven te leven. In dit opzicht verschaft de weder

het te overstijgen, zodat je niet weer in een vorm hoeft

opstanding ons een spiegel: er komt inderdaad iets

terug te komen.

terug; er is iets dat de dood van het zelf overleeft. In

Het verhaal van Jezus is juist het tegenovergestelde.

het evangelie van Marcus wordt evenwel niet precies

Jezus daalt rechtstreeks neer uit het koninkrijk van de

duidelijk gemaakt wat er overleeft, wat eigenlijk

hemel; hij daalt af van verlichting naar mens-zijn. Dit

herrijst. Individueel gezien is wat weer tot leven komt

stelt een manier voor waarop de geest, in plaats van te

uit de as van de dood van zelf iets dat eigenlijk heel

willen ontsnappen aan de dualistische wereld waarin

eenvoudig, maar heel ontroerend is. Vanuit die positie

we leven, zich aan de wereld geeft. De geest laat zichzelf,

is het enige dat er nog te doen is een heilzame aan

uit liefde, weer los in de wereld, om het stralende licht

wezigheid in de wereld te zijn. Ik zeg dit niet omdat

in de wereld te brengen en te openbaren dat niets van

men het wil doen of probeert te doen. Alle pogingen

het goddelijke gescheiden is; niets is werkelijk anders

om spiritueel, zuiver, meedogend of liefdevol te zijn,

dan het goddelijke zelf.

al dat streven is juist wat het ego of het zelf probeert

Die nadruk op gencarneerde geest vinden we ook

te doen of te zijn. Maar wanneer dat allemaal wegvalt,

helemaal aan het einde van het JezusverhaaL Jezus'

is er letterlijk niets meer te doen; er is geen levens

leven eindigt aan het kruis; die dood is de grote ver

richting die zin heeft, behalve een onzelfzuchtige en

lossing, het grote overstijgen van tijd en ruimte. Maar

weldadige aanwezigheid te zijn. Dit kan een publieke

natuurlijk eindigt zijn leven niet echt met de kruisi

vorm aannemen, maar het kan ook een welwillende

ging; het culmineert in de wederopstanding, als Jezus

grootmoeder, moeder, dochter, zoon of zakenman

nogmaals terugkeert naar de wereld van tijd en ruimte.

zijn. Het hoeft er niet op een bepaalde manier uit te

Tijdens de reis naar ontwaken, wanneer zelf teniet is

zien; wederopstanding kan er in werkelijkheid zelfs

gedaan en weggevallen is, beleven we een soort weder

normaal uitzien.

opstanding. We realiseren een nieuwe orintatie. Met

Wanneer we naar het leven van Jezus kijken,

andere woorden, we zijn niet meer het middelpunt van

krijgen we allicht de indruk dat de staat van verlichting

259

er altijd indrukwekkend en charismatisch uitziet,

innerlijke krachten van verlangen en afkeer-door het

maar dat heeft een goed verhaal ook nodig. De weder

willen presteren, of vluchten, of zelfs iets overbrengen.

opstanding in jezelf gaat veel rustiger. Wanneer zelf

Wat blijft is een grote gevoeligheid, een sterk

vernietigd is, is er vaak een tijdelijk gevoel in as te

gevoel van mededogen met de wereld. Zelfs al houdt

leven, onder de doden te zijn. De nieuwe orintatie

het woord

wordt niet onmiddellijk of intutief herkend. Net

daarom nog niet boven alles en iedereen verheven.

wederopstanding

een verrijzenis in, we zijn

zoals je als baby het aangeboren vermogen had om te

Wederopstanding is het herrijzen uit de dood van

lopen en later om te rennen, maar dit vermogen nog

het zelf, maar daarin zit geen hirarchie. Er is geen

niet ontwikkeld had. Je wist nog niet hoe dat ging. Je

gevoel van beter zijn dan, of nobeler zijn dan, of meer

moest op je voeten gaan staan en een stap doen en

verheven zijn dan iemand anders- dat alles hoort bij

vallen en opstaan en weer een stap doen. Ook al ben

het ego en bij zelf. Er is slechts een simpele, grote inti

je geborn met bepaalde vermogens -lopen, rennen,

miteit met alles, en met alle wezens, en met wat alles

taal gebruiken-elk vermogen komt niet onmiddellijk

en iedereen overstijgt. Het leven wordt in al zijn oor

online. We moeten ons erop richten en ze ons eigen

spronkelijke compleetheid en eenheid ervaren.

maken. Onze vermogens zijn in potentie aanwezig,

maar het duurt een tijdje voordat ze tot bloei komen.
De wederopstanding vindt gedeeltelijk

plaats

wanneer wat er na de kruisiging over is zijn ogen

Die intimiteit

is

de staat van herrezen zijn. We

zien dat alles wat we waarnemen in feite ons eigen

zijn

is. Ik herinner me een zenmeester die zei: 'Mijn

ware persoonlijkheid houdt het hele universum in.'

opent en ontdekt dat alles wat het ooit dacht te zijn

Dat is een boude uitspraak, en als ze vanuit het ego

-niet alleen ego, maar al die spirituele ervaringen en

was gedaan, zou het op een vreselijke verwaandheid

definities - dood is. Het is niet onmiddellijk helder

wijzen. Wat dit gezegde eigenlijk overbrengt is een

hoe het leven eruit zal zien. Iemands totale gevoel

intieme manier om elk moment in al zijn volledigheid

van hartstocht en van gedrevenheid hoort bij het zelf,

en goddelijkheid te beleven.

bij het ego, ook wanneer het heel positief of voor

Wanneer Jezus verschijnt wordt hij niet onmiddel

het welzijn van alle mensen is. Het is heel moeilijk

lijk herkend; men weet of vertrouwt eigenlijk niet wie

over te brengen wat je beweegt wanneer dat allemaal

hij echt is - ook sommige discipelen niet. Dit hoort

verdwenen is. De kern ervan is zeer, zeer eenvoudig. In

allemaal bij het vertellen van het verhaal, het is een

de zen-traditie wordt gezegd: wanneer je honger hebt,

poging duidelijk te maken wat het is om te leven

eet je, en wanneer je moe bent, slaap je. Dat klinkt

vanuit de staat van

zijn die niet van

de wereld van tijd

niet erg spannend, maar het verwijst naar de eenvoud

en ruimte is. Zoals Jezus zei: 'Ik ben op de wereld,

van een leven dat niet langer gedreven wordt door de

maar niet van de wereld.' Ik vind dit de best mogelijke

beschrijving van de wederopstanding: een innige ver-

binding met de wereld van tijd en ruimte en dingen

en mensen

en

gebeurtenissen

maar

niet

van

de

wereld zijn. Jij bent van de wereld van eeuwigheid, het

koninkrijk van de hemel.

Deel drie

Discipelen van het eeuwige

Archetypes van het

Jezusverhaal

Als een mens wil leven, moet hij' springlevend zijn,

van lichaam, ziel, denken, hart en geest.
THOMAS MERTON

ot dusver heb ik het verhaal van Jezus genter

preteerd vanuit het perspectief van de eeuwige

spirituele weg naar volledige verlichting, die bij uitstek

revolutionair is. Ik heb iedere scene in het verhaal
genterpreteerd als een weergave van een stadium van
de spirituele weg zowel als een spiegel voor bepaalde
werkelijkheden in ons - namelijk de werkelijkheid
van goddelijk zijn. Maar het karakter en het leven van
Jezus zijn zo buitengewoon en niet van deze wereld
dat dit verhaal alleen ons niet per se leert hoe we dat
ontwaken moeten doen.

Belichaamde goddelijkheid

de overmoed van Petrus in helemaal dezelfde vorm in

onszelf aantreffen, hoewel dat zou kunnen. Maar in het

Het doel is nu om het hele verhaal gestalte te geven,

grotere plaatje, als we zien dat elk van deze karakters

om geest in menselijke gedaante uit te drukken- niet

met sympathie bekeken kan worden - omdat zijn

alleen de transcendente momenten, maar ook de

daden voortkomen uit zijn gekwetstheid, hartstocht,

duisternis, de twijfel en het verraad. Daartoe moeten

verdriet of angst- dan kunnen we hen met mededogen

we ons niet alleen verhouden tot Jezus, maar ook tot

tegemoet treden. We kunnen hen niet alleen in onszelf

de andere sleutelfiguren in de evangelin - Petrus,

aantreffen, maar ook overal om ons heen weerspiegeld

Johannes, Judas, Pontius Pilatus en Maria Magdalena.

zien. Wanneer we zien dat veel mensen om ons heen

Deze vijf personages belichamen, in de manier waarop

zich door pijn, leed of verdriet zo gedragen als ze doen,

ze zich tot Jezus verhouden, vijf verschillende arche

kunnen we hen, net als onszelf, met liefdevol begrip

typische manieren van de omgang met de geest en

tegemoet treden.

met de geestelijke impuls in ons. We kunnen die per

Deze archetypen zijn universeel en tijdloos. Ze zijn

sonages en hun energie op dezelfde manier verinner

nu net zo waar en krachtig als in de tijd van Jezus.

lijken, als waarop we de stadia van de verlichtingsweg

Neem het verhaal van Maria Magdalena: bijna iedereen

in Jezus' leven verinnerlijken.

kan zich in haar verplaatsen, omdat we op een bepaald

Wanneer wij een verhaal lezen, zijn we geneigd ons

moment in ons leven allemaal de behoefte aan verlos

te identificeren met de edele, heldhaftige karakters;

sing gevoeld hebben, ons verloren en geknakt voelden,

daarom gaat het tegen onze natuurlijke neiging in om

of iets gedaan hebben dat we onvergeeflijk vonden.

ons te identificeren met Judas of met Pontius Pilatus.

Maar juist door geknakt te zijn komt de verlossing

We willen allemaal de rol van Jezus in het verhaal

en daarom is het zo belangrijk dat we deze karakters

begrijpen en ons daar verwant mee voelen- het licht,

verinnerlijken en ze in onszelf vinden.

de glorie, de schoonheid, de waarheid en de transcen

Het Jezusverhaal geeft ons een voorbeeld van de

dentie die hij vertegenwoordigt. Maar deze vijf figuren

manier waarop de gencarneerde geest zich in het

vertegenwoordigen de donkere, meer schimmige

leven beweegt, maar deze vijf archetypische figuren

delen van de psyche die we niet graag omarmen of

geven ons de emotionele en energetische verbinding

ook maar willen toegeven dat ze er zijn.

met zowel de lichte als de donkere kanten van de

We hebben te maken met de taal van de mythe;

daarom zijn veel belangrijke spelers in het verhaal

psyche die we moeten begrijpen en bestrijden, opdat

de geest wakker wordt en in ons leeft.

te sterk aangezet, meer dan levensgroot gemaakt om

Elk van deze personages heeft een essentile zwakke

bepaalde archetypische trekken te belichten. Het is

plek of wond die hun karakter bepaalt. Het zien van die

niet waarschijnlijk dat we de diepe wond van Judas of

delen in onszelf- delen die we niet willen erkennen-

kan nederig stemmen. Maar juist door onze nede

dat hij overmoedig wordt. Hij overschat zichzelf op

righeid verbindt de geest zich met ons en bezielt hij

bijna elk moment in het verhaal. Hij weet heel zeker

onze menselijkheid. Voordat we de geest goed kunnen

dat hij geen enkele menselijke zwakheid heeft, dat hij

belichamen, moeten we zien wat in ons zich tegen de

niet zal falen, dat hij zich niet van Jezus zal afkeren, en

geest verzet. We moeten deze archetypische krachten

toch doet Petrus ten slotte alles waarvan hij zegt dat hij

in onszelf tegemoet treden.

het niet zal doen.

Welnu, deze overmoed is deels een masker voor wat
hem werkelijk drijft- en wat echt de grote drijfveer

Het archetype van Petrus

in Petrus' leven is, is angst. Dit hoort bij de aard van

de menselijke psyche. Soms, wanneer je angst voelt,

Petrus is een van de centrale personages in het Jezus

overcompenseer je die en probeer je overtuigder en

verhaal. Hij ontmoet Jezus en voelt zich genspireerd

zekerder te lijken dat je werkelijk bent. In het begin

door zijn stralende en sterke charisma. Hij wordt zelfs

heeft Petrus niet zoveel last van angst. Hij neemt een

volkomen overweldigd door de aanwezigheid van

sprong die zeer weinig mensen zouden nemen, en

Jezus; hij scheurt zich los uit zijn leven en wordt een

wordt direct volgeling en discipel van Jezus en laat zijn

van Jezus' eerste discipelen. Het karakter van Petrus

vertrouwde leven achter zich. Hij lijkt aanvankelijk

vertegenwoordigt deels die snaar in ieder van ons

niet alleen een genspireerde,

die geraakt wordt wanneer we in contact komen met

man. Maar naarmate het verhaal zich ontvouwt zien

iemand die ons ongelooflijk inspireert, wanneer we

we dat Petrus zichzelf voortdurend overschat, en dat

een hoog niveau van waarachtigheid en levenskracht

zijn capaciteiten en karaktertrekken voortkomen uit

in een ander voelen. Petrus komt tot leven in de aan

wat daaraan ten grondslag ligt en dat is angst.

wezigheid van goddelijk zijn in de gedaante van Jezus

en wordt onmiddellijk een van zijn volgelingen.

maar

ook een moedige

Op de meest cruciale momenten wordt Petrus

gegrepen door angst - of door de compenserende

Het karakter van Petrus is een van de meest inte

emotie, een overdreven zelfVertrouwen. Het hele Jezus

ressante archetypische karakters in het hele verhaal

verhaal wordt gemarkeerd door essentile momenten

van Jezus. Zoals we gezien hebben, slaat Petrus altijd

waarin de beslissingen die genomen worden en de

de plank mis. Hij staat voor die manier van zijn die

manier waarop de verschillende personages reageren

het nooit helemaal bij het rechte eind heeft. Als zonde

rele consequenties hebben. Het leven van ons allemaal

is dat je de plank misslaat, als een soort onschuldige

kent dergelijke momenten van wezenlijk belang, maar

fout, dan vertegenwoordigt Petrus die onschuldige

vaak beseffen we pas achteraf hoe belangrijk ze waren.

fout; hij reageert nooit helemaal zoals het moment

Op n moment in het verhaal krijgt Jezus een

vereist. Petrus bedoelt het goed en is zo enthousiast

profetie over de toekomst die hij met zijn discipelen

deelt. Jezus heeft beseft dat ze hem op een moment

Zoals je je herinnert is Petrus in feite de eerste

allemaal zullen verlaten, dat ze hem allemaal zullen

die Jezus verloochent. Het meisje op de binnen

verloochenen. Overmoedige Petrus staat op en zegt:

plaats identificeert hem als discipel van Jezus, en

'Ik zal u nooit verloochenen.' En natuurlijk weet Jezus

Petrus ontkent zelfs dat hij Jezus kent. Zij beschuldigt

dat Petrus hem zal verloochenen, maar wat kan hij

hem drie keer, en Jezus verloochent Jezus drie keer

zeggen? Dit is Petrus, die handelt naar zijn aard. Hij

achtereen. Zo komt de profetie uit.

overschat zichzelf omdat hij de noodzakelijke basis

Steeds weer slaat Petrus op de meest cruciale ogen

van nederigheid mist die hem in contact zou houden

blikken de plank mis. Zijn dilemma is niet alleen dat

met zijn hart, in contact met de diepere werkelijkhe

hij zijn angst probeert te compenseren, maar dat hij

den van zijn karakter. Maar omdat Petrus' wereldbeeld

niet eerlijk is tegen zichzelf. Hij wil zijn menselij

op angst gebaseerd is, wil hij dit niet zien. Hij wil

ke zwakheid niet zien; hij wil zijn feilbaarheid niet

weglopen van zijn zwakte, en hij wil dat Jezus alles in

onder ogen zien. Maar in ons leven - en vooral in

zijn leven goed maakt.

ons geestelijk leven - is het absoluut wezenlijk dat we

En dat gebeurt vanzelfsprekend niet op die manier.

een staat van oprechte eerlijkheid ontwikkelen. Dat

Aan het laatste avondmaal, wanneer alle discipelen

is de essentie van nederigheid. We hoeven ons niet

bijeen zijn, zegt Jezus: 'Voordat de haan tweemaal

vernederd te voelen door onze menselijke natuur, met

kraait zul je me driemaal verloochend hebben.' Jezus

al zijn sterke en zwakke punten; maar als we echt

kent Petrus' karakter; hij begrijpt Petrus beter dan

eerlijk zijn, zullen we er nederig van worden, omdat

Petrus zichzelf begrijpt. Petrus spreekt nogmaals tegen

ieder van ons wel een zwakheid heeft. We hebben onze

dat hij Jezus zal verloochenen, en alweer overschat

fysieke zwakheid natuurlijk- we kunnen allemaal ziek

Petrus zichzelf.
Ik denk dat als we echt naar binnen kijken, we een

worden, we kunnen een ongeluk krijgen, en we zullen

zeker allemaal sterven - maar er zijn ook emotionele

ldein beetje van Petrus' karakter in onszelf kunnen

zwakheden diep van binnen waarvan we liever doen

vinden. Het ontstaat uit dat zaadje van angst in de kern

alsof ze er niet zijn.

van ons zijn. Wij willen die angst heel graag bedekken,

Petrus is het archetype van een bepaalde menselijke

een andere emotie vinden ter compensatie of een com

zwakheid; hij heeft niet de eerlijkheid om echt naar

penserende richting in het leven, zodat we ons er niet

zichzelf te kijken. Als Petrus naar zichzelf wilde kijken,

mee bezig hoeven te houden of rechtstreeks onder

als hij zijn menselijke zwakheden zou erkennen, dan

ogen hoeven te zien. Iedereen heeft een andere manier

zou hij ze kunnen overwinnen. Maar hij kan ze niet

om met de angst om te gaan. Sommigen zullen ervoor

toegeven; hij ontkent ze voortdurend, en daarom

wegkruipen, terwijl anderen, zoals Petrus, zich er met

overschat hij zichzelf op elk moment en blijft hij de

voorgewende dapperheid tegen zullen wapenen.

plank misslaan. Goede bedoelingen stellen niet echt

veel voor als we niet helemaal eerlijk kunnen zijn

wil. Hij heeft weerstand tegen de transformatie die hij

tegen onszelf. Het archetypische karakter van Petrus

probeert te bereiken. Hij wil zo worden als Jezus, maar

herinnert ons allemaal aan de noodzaak eerlijk naar

dat kan hij niet. En aangezien hij niet kan worden wat

onze zwakheden te kijken.

hij liefheeft, moet hij het vernietigen.

Maar aanvankelijk wordt Judas genspireerd door
Jezus. Hij heeft het vermogen- wat veel mensen niet

Het archetype van Judas

hebben- iets bijzonders op te merken als hij het ziet.

Wanneer hij Jezus ontmoet, belicht diens aanwezigheid

Naast Jezus zelf is Judas de meest iconische van alle

iets in Judas eigen karakter. Judas had dus duidelijk

personages in het evangelie. Judas is tot ons gekomen

het vermogen die diepere werkelijkheid die Jezus ver

als een boosaardige, slechte figuur. Tenslotte is hij uit

tegenwoordigt te herkennen. Hij had het vermogen

eindelijk als enige de schuld van Jezus' dood, omdat

om door de uiterlijke verschijning het goddelijke licht

hij Jezus heeft aangegeven. Judas heeft, alles in aan

dat er doorheen schijnt te zien, te voelen of intutief

merking genomen, een zeer onsympathiek karakter.

Zoals ik al zei, kan men het karakter van Judas op

waar te nemen. Dat was ook de reden dat hij zich in

eerste instantie aangetrokken voelde tot Jezus. Judas

veel verschillende manieren interpreteren. Maar als

staat dus voor wat zich tot het licht aangetrokken voelt

we de meest algemene interpretatie van het kwaad

en er tegelijkertijd door afgestoten wordt- niet alleen

hanteren om naar Judas te kijken, kunnen we een

uit angst maar ook uit zelfdestructie. We kunnen niet

grondiger begrip van dat donkerste aspect van de men

weten of er door een bepaalde gebeurtenis in zijn leven

selijke psyche krijgen. Het archetype van Judas is dat

iets in de diepste kern van zijn wezen veranderd is in

duistere aspect van de gekwetste psyche dat uithaalt

duisternis en schaduw of dat hij eenvoudig zo geboren

naar wat het liefheeft. Judas voelt zich aangetrokken

is, maar hoe dan ook, hij heeft een diep gevoel van gemis.

tot goddelijk zijn, maar vanwege een diepe kwetsuur,

Dat gevoel van gemis is niet ongewoon. Het gevoel

verborgen in de kern van zijn psyche, is hij juist heel

dat er iets wezenlijk mis met je is, is zelfs een van

cynisch en wantrouwig ten aanzien van wat hij zoekt.

de ziektes van de Westerse beschaving. De gehele

In de loop van het verhaal zal het cynisme en het

Westerse beschaving is gevestigd op het gevoel dat er

wantrouwen van Judas veranderen in een malicieuze

iets wezenlijk verkeerd is aan je, en dat is afkomstig

boosheid die juist uithaalt naar wat hij liefheeft: Jezus.

van onze godsdiensten. Vanaf Genesis hebben we de

Judas is een gekwelde ziel die gehoopt had dat Jezus

boodschap gekregen dat bestaan als mens is: in een

hem kon verlossen van zijn duistere innerlijk, maar

staat van zonde verkeren. De theologie waardoor de

hij kan Jezus' reddende genade niet toelaten omdat

Westerse beschaving bepaald is, is dus dat er iets

hij zichzelf niet onder ogen kan komen, of het niet

274

275

wezenlijk mis met je is, dat je bestaan op de een of

er scheiding is, terwijl die er in werkelijkheid niet is;

andere manier wezenlijk onvolkomen is.

het is een soort kosmische vergissing. Maar in onze

Nu denk ik niet dat het bestaan van wie dan ook -of

Westerse godsdiensten is misleiding geen onschuldige

welk bestaan dan ook - een vergissing is. Maar er

vergissing. Het wordt iets duisters en kwaads. In de

bestaat een algemeen gevoel bij veel mensen dat er iets

religies die de Westerse beschaving gevormd hebben,

niet helemaal goed zit. Misschien is het iets aan jou,

hebben we het gevoel van existentieel tekort gemytho

of misschien is het iets aan het leven in het algemeen,

logiseerd en het gepersonifieerd als de duivel. Wat het

maar er is iets niet helemaal goed. Dat gevoel ver

Oosten ziet als een in wezen onschuldige vergissing,

oorzaakt een ander gevoel, dat van niet-verbonden

zien wij als het kwaad.

en afgescheiden te zijn. Zolang we in de staat van

Judas hoopt dat de aanwezigheid van Jezus, het

ego-bewustzijn verkeren, voelen we ons gesoleerd,

charisma van die krachtige spirituele persoonlijkheid,

omdat we het idee en daarom het gevoel hebben dat

hem eindelijk zal vervullen en heel zal maken. Maar

we opgesloten zijn in ons lichaam dat een heel duide

als het verhaal zich ontvouwt, is het duidelijk dat niets

lijke afscheiding vormt tussen ons en de rest van de

Judas echt kan vullen. Judas is als wat het boeddhisme

wereld, God inbegrepen. Die opvatting, dat je van alles

een hongerige geest noemt; hoeveel hij ook eet, zijn

gescheiden bent, veroorzaakt een gevoel van vervreem

maag is bodemloos, een innerlijke leegte die voor zijn

ding. Wanneer we ons afgescheiden voelen, wanneer

gevoel door niets gevuld kan worden.

we ons vervreemd voelen, geeft dat aanleiding tot het

Dat is een heel menselijke reactie, proberen het

gevoel dat er iets verkeerd zit: er is iets wezenlijk mis

innerlijke gevoel van gemis op te vullen. Maar niets

met mij.

waarmee we het ooit proberen op te vullen zal het

Zoals ik zei, heeft bijna iedereen in de Westerse

vullen, totdat we echt naar binnen gaan en er recht

beschaving die je tegenkomt het gevoel dat er iets niet

streeks mee geconfronteerd worden. Wanneer dat

helemaal goed is; ze hebben wat we in hedendaags

gemis rechtstreeks onder ogen gezien wordt en er een

taalgebruik een slecht zelfbeeld noemen. Judas is een

gevoel van liefde, mededogen en sympathie voor die

archetype voor het gevoel dat er iets niet helemaal goed

ervaring kan zijn, dan kan die wond geheeld worden

is, tot kwaadaardige proporties opgeblazen. Hij is de

-maar tot die tijd kan geen goedheid, geen heiligheid,

personificatie van een soort duister kwaad in de kern

geen charisma van iemand, hoe groot ook, ons ooit

van zijn waarvan hij zich niet eens bewust is.

heel laten voelen. Geen liefde, hoe groot ook, zal dat

Dit gevoel, dat er iets mis is, is universeel. In het

gevoel van leegte ooit opvullen. Het is allemaal een

boeddhisme noemen ze het Maya, ofWel waandenk

waanidee natuurlijk, maar waanideen worden gevoed

beeld. Maya weeft, in de boeddhistische theologie, een

doordat we ze ontkennen.

sluier van misleiding die zorgt dat je voelt en denkt dat

277

Bij het personage van Judas, knaagt die leegte

wat ze deden. Andere mensen, blijkbaar, incarneren

maar aan hem, en hij wordt naarmate het verhaal

en komen ter wereld met een gevoel dat er iets niet

vordert steeds boosaardiger. Tenslotte, bij het laatste

helemaal goed is aan hen. Nog anderen ervaren het als

avondmaal, komt dan het moment dat leidt tot de

ze opgroeien en merken dat ze last krijgen van verle

climax in Judas' leven. Jezus doopt een stuk brood in

genheid; die herinnert je eraan dat je er niet helemaal

wijn, doordrenkt het met de boosaardige aanwezig

bij hoort. Je gaat een gevoel krijgen van onechtheid,

heid van het kwaad, en stopt het in Judas' mond. Nu

en uit die onechtheid groeit een gevoel van gemis dat

is het lot van Judas bezegeld. Zijn natuur is bevestigd,

genterpreteerd kan worden als 'er is iets wezenlijk

en niets zal hem ervan weerhouden zijn meester te

verkeerd aan mij.'

verraden - omdat gebrek aan eigenwaarde, in zijn

Dat is goed bekeken allemaal denkbeeldig. Toch

meest boosaardige vorm, juist uithaalt naar wat het het

kan het heel diep gevoeld worden en heel pijnlijk zijn.

meest liefheeft. Het zal juist datgene doden wat het het

Pas wanneer we dit diepe gemis onder ogen kunnen

liefst wil hebben, en dat is wat Judas doet. Hij is degene

zien met een oprecht gevoel van liefde en onverschrok

die Jezus aangeeft bij de gezagsdragers; hij is degene

kenheid, kunnen onze oude existentile kwetsuren

die Jezus aanwijst door hem een kus te geven. Wat een

genezing vinden, wat allerlei psychische krachten

verschrikkelijke, intieme maar duistere manier om

in ons de ruimte geeft bij elkaar te komen en een te

degene van wie hij houdt te verraden.

Maar in mythische verhalen is alles overdreven.
Alles wordt zo groot gemaakt dat je de betekenis ervan

worden. Judas lijkt nooit helemaal in staat of bereid

om dat te doen. Zijn gevoel van gemis stijgt de pan uit
tot het uithaalt met een daad van boosaardig verraad.

je niet kan ontgaan. Er zijn altijd massa's mensen

Het is mogelijk ons gevoel van gemis tegemoet

geweest die Judas willen zien als iets dat ver van hen af

te treden met groot mededogen voor het gevoel van

staat. 'Ik ben Judas niet, ik zou zoiets nooit doen, ik zou

anders-zijn en afgescheidenbeid dat het teweegbrengt.

juist dat wat ik liefheb nooit ontkennen en proberen

Het gevoel van gemis is op zichzelf niet slecht; het

te vernietigen.' Maar ik denk dat als we nederig en

is alleen het waarnemen van scheiding waar in feite

eerlijk durven te zijn, ieder van ons in zekere mate

slechts volkomenheid en eenheid is. Het is een staat

een beetje van wat Judas vertegenwoordigt in zichzelf

van spirituele bewusteloosheid waaruit Jezus mensen

kan vinden.

voortdurend probeert te wekken. Daar draait het in spi

De meeste mensen die ik in mijn werk als leraar

ritualiteit om- erachter komen dat we heel zijn, dat we

ontmoet voelen inderdaad een zeker existentieel gemis.

altijd heel zijn geweest. Hoe vervreemd iemand zich

Bij sommigen is dat als gevolg van een traumatische

ook ooit gevoeld heeft, hij is in feite nooit ook maar

gebeurtenis, toen ze onbedoeld hun eigen godde

een ademtocht van het goddelijke verwijderd geweest.

lijkheid de rug toekeerden, zonder precies te weten

De ware aard van alle wezens is het goddelijke

zijn
279

zelf. Maar Judas staat voor de opperste vorm van ver

zijn, die epidemisch is in onze beschaving, kan het

geetachtigheid en voor wat er kan voortkomen uit

licht van genade maar moeilijk aanvaarden omdat het

innerlijke angst die op anderen geprojecteerd wordt.

zo ingaat tegen de manier waarop we onszelf zien. Dat

Zoals Jezus vanaf het kruis zei over degenen die

is het dilemma van Judas en het is niet anders dan

hem doodden: 'Vergeef hun, want zij weten niet wat

het dilemma van de meeste mensen. De onwaardig

zij doen.' Die uitspraak staat in fundamenteel contrast

heid van Judas ging over in haar meest verderfelijke en

met de religie van zijn geboorte, waarin man en vrouw

boosaardige vorm, maar we kunnen allemaal wel iets

een verschrikkelijke fout begaan en door God vervloekt

bij onszelf aantreffen van waar Judas aan leed.

worden. Het wijkt ook af van de christelijke boodschap

die ook nu door veel kerken wordt overgebracht en die
leert dat je bezoedeld bent met de erfzonde.

Het archetype van Pontius Pilates

De boodschap van de christelijke theologie is er

vaak een van oordeel, maar dat is niet de boodschap

Pontius Pilatus lijkt in veel opzichten op Judas. Pilatus

die uit de mond van Jezus klonk. Hij zei: 'Oordeel niet

en Judas zijn twee van de meest onbegrepen mensen

over hen, want ze weten niet wat ze doen. Vergeef hun.

in het hele JezusverhaaL Je kunt gemakkelijk aan beide

Ze zijn verblind door hun wanbegrip.' Met andere

personages een hekel hebben of ze haten zelfs, maar

woorden, ze zijn nog niet tot het besef gekomen dat

allebei laten ze ons iets heel belangrijks zien over de

Jezus heeft: het besef van de volheid van goddelijk zijn.

menselijke natuur.

Jezus bewoog zich onder de laagste klasse - de

Ik kijk nu niet uitsluitend naar de historische

zieken, de verworpenen, degenen die fouten begingen.

figuur Pontius Pilatus, maar meer naar wat hij in het

Dat waren de mensen tot wie hij zijn boodschap

Jezusverhaal vertegenwoordigt, en ook welk archetype

richtte. Dat waren de mensen voor wie hij op aarde

van de menselijke psyche hij tot uitdrukking brengt.

kwam, en dat waren volgens mij de mensen tot wie hij

Pontius Pilatus is een archetype voor de rationele

op het allerlaatst van zijn leven sprak. Vergeifhun, want

leider. Hij is de Romeinse prefect voor Judea, en het is

zij weten niet wat zij doen.

En wie zijn die mensen? Jij en ik. Het is iedereen.

zijn taak de vrede te bewaren en ervoor te zorgen dat de

burgermaatschappij goed functioneert. Hij staat voor

Niemand is volmaakt in dat opzicht. Jezus herinnert

dat deel van ieder van ons dat vanuit de rationele geest

ons aan de aanwezigheid van het goddelijke zijn in

handelt, met uitsluiting van het hart. Er kan echter een

ons allemaal. En Judas herinnert ons aan datgene in

zekere mate van edelmoedigheid in zijn rationaliteit

ons wat de geneeskrachtige balsem nodig heeft en

aanwezig zijn en een sterk gevoel van toewijding aan

hunkert naar het stralende zijn, maar het zich niet

zijn bestuurlijke verantwoordelijkheden.

waard voelt. Dat diepe gevoel van gemis en onwaardig

z8o

Je merkt dat Pilatus zichzelf ziet als een goed mens,

een zeker respect voor Jezus heeft

en misschien

een moreel mens en een ethisch mens. Hij geeft Jezus

een gevoel dat deze man die voor hem staat iets zeer

veel tijd om zichzelf te verklaren. Hij gooit hem niet

belangrijks weet. Het is alsof Pilatus zelf op de drempel

gewoon voor de menigte om gekruisigd te worden, om

staat van zijn eigen ontdekking rondom de waarheid

er maar gauw van af te zijn; hij neemt de tijd om te

die Jezus vertegenwoordigt. Hij is, anders dan zovele

onderzoeken waarom de menigte er zo op gebrand is

religieuze gezagsdragers die Jezus ontmoet, oprecht

deze man om te laten brengen.

nieuwsgierig naar wie Jezus precies is en over welke

De zwakke plek in het karakter van Pontius Pilatus

is meteen ook zijn kracht: zijn redelijkheid. Redelijk

waarheid hij predikt.

Daarom staat Pilatus ook voor dat verlangen in

heid is een heel nuttige eigenschap, maar het is ook

ons om de waarheid echt te willen kennen. Toch is

een zwakte omdat het hem ervan weerhoudt helemaal

hij voornamelijk genteresseerd in waarheid in de

naar zijn intutie te luisteren. Terwijl hij Jezus onder

zin van feiten: Wat heb je gedaan, wanneer heb je het

vraagt, begin hij steeds meer begrip voor Jezus te

gedaan, en waarom wil deze meute je kruisigen? Dat

krijgen, en wij krijgen het gevoel dat hij werkelijk tot

zijn de vragen die Pilatus interesseren; zo denkt hij

de overtuiging komt dat Jezus een onschuldig mens is

over waarheid. Maar voor Jezus is waarheid iets heel

-en niet alleen een onschuldig mens, maar een goed

anders. Die gaat niet over wat er gebeurd is en waarom

mens.

het gebeurd is: ze gaat niet over feiten. Voor Jezus

Het lijkt er eigenlijk op, hoewel het verhaal dubbel

zinnig is, dat Pontius Pilatus misschien zelfs gelooft

is waarheid een staat van zijn. Zoals hij zegt: 'Mijn

koninkrijk is niet van deze wereld.'

dat Jezus een authentiek spiritueel figuur is. Misschien

De waarheid die Jezus aanduidt is niet de waarheid

is hij de koning van de joden; misschien is hij de

van de geschiedenis, van feiten, van natuurkunde, van

verlosser en de messias. Pontius Pilatus weet het niet,

wiskunde, biologie of wetenschap in het algemeen,

maar hoe langer hij met Jezus praat, hoe meer hij het

en het is zeker niet de waarheid van politiek beleid;

gevoel krijgt dat dit een onschuldig mens en een mens

het is eeuwige waarheid, de waarheid van zijn. Jezus'

van groot formaat is.

De vraag van Pilatus aan Jezus: 'Wat is waarheid?'

[Johannes 18:]8, DNB]kent een overlevering van eeuwen,

waarheid is de absolute waarheid van wat wij allen

zijn. Dat maakt haar goddelijk, dat situeert haar in het
spirituele domein van de eeuwigheid.

en theologen hebben veel tijd besteed om de betekenis

Jezus' waarheid intrigeert Pontius Pilatus, maar

van zijn ondervraging van Jezus te onderzoeken. Hoe

hij wordt erdoor voor een dilemma gesteld. Hij heeft

vaak zou een politiek leider en autoriteit een aange

buiten een boze mensenmenigte staan, die willen dat

klaagde misdadiger naar de waarheid vragen? Alleen

Jezus gekruisigd wordt; toch vindt hij dat Jezus een

al door de vraag te stellen, laat Pilatus zien dat hij

onschuldig mens, misschien een buitengewoon mens

is. Hoe gaat hij dat dilemma te lijf? Aan welk type

verkeert vaak in dat dilemma. Hoe begrijp ik wat er

waarheid zal hij zich houden? Als hij Jezus laat gaan,

echt waar is? Gaat mijn rationele geest me vertellen

zit hij in de nesten omdat de menigte dan in woede

wat waar is, of gaat mijn intutie me vertellen wat waar

ontsteekt, en zijn eerste prioriteit als prefect van Judea

is? Voor de meeste mensen heeft hun intutie het niet

is om de vrede te bewaren en boven alles, de orde te

altijd bij het goede eind, en daarom is het logisch

handhaven. Dat vormt een moreel dilemma voor hem:

dat we in verwarring raken als het aankomt op onze

zal hij doen wat zijn instinct als het juiste aangeeft en

intutie. Voor veel mensen is de intutie een spier die

deze man laten gaan, of zal hij doen wat zijn rationele

niet vaak genoeg gebruikt wordt om te weten wanneer

geest voorstelt en zijn politieke positie dicteert: Jezus

ze echt berust op helderheid en wijsheid, of alleen

kruisigen, al was het alleen maar om vrede en orde te

maar op emotie.

bewaren?
Historisch is Pilatus vaak gezien als een verschrik

Dit is het dilemma dat Pilatus vertegenwoordigt.

Hij heeft een sterk gevoel dat Jezus onschuldig is.

kelijke figuur, als de man die verantwoordelijk is voor

In het evangelie van Johannes zegt hij zelfs tegen de

het doden van Jezus. In enkele andere evangelin

menigte: 'Ik vind geen schuld in hem,' maar ze eisen

wordt hij zo gezien, maar in het evangelie van Johannes

dat Jezus gekruisigd wordt. Pilatus heeft dus een

lijkt Pilatus een veel sympathieker personage. Als we

dilemma - verdoemd als hij het doet en verdoemd als

werkelijk tot een dieper begrip van hem willen komen,

hij het niet doet. Dit toont ons hoe Pilatus met zijn

moeten we hem, zoals al deze personages, heel dicht

spirituele impuls, met zijn eigen vraag omgaat. Wat

bij onszelf brengen om het menselijk archetype dat

is waarheid? Zijn vraag over waarheid is uiteindelijk

Pilatus belichaamt te kunnen vinden.

een spirituele vraag, een existentile vraag. Hij heeft

Ieder van ons kan de redelijkheid in de beste zin

te maken met de waarheid van zijn bestaan: wat hij

van het woord in zichzelf vinden - dat deel van ons

is, wat het leven is, wat God is, en wat hij zal dienen

dat naar de feiten van een gegeven situatie kijkt en

wanneer het het meest telt.

echt probeert te beslissen wat het juiste is om te

De diepgaande vragen van het bestaan doorbreken

doen om de ons gegeven taak te vervullen. Hierdoor

de alledaagse orde en openen de deur naar het

ontstaat een bepaald soort ethisch en moreel kompas,

spirituele domein dat de basis van heel ons leven is.

maar de zwakte van zuivere redelijkheid is dat ze

En Pilatus staat op het punt om achter de uiterlijke

geen ruimte geeft aan het hart, aan de hogere intutie,

schijn van gebeurtenissen te stappen en vanuit een

aan het ingeboren gevoel van wat juist of verkeerd is,

hogere orde van zijn te opereren. Zal hij uiteindelijk

dat uitstijgt boven wat de rationele geest misschien

gehouden zijn aan zijn politieke gezag en de daarbij

waardeert of erkent. Soms is onze intutie in strijd

behorende verantwoordelijkheden, gebonden aan zijn

met wat onze rationele geest nodig zou vinden. Men

rationele karakter, of zal hij ontvankelijk zijn voor zijn

intutieve aard, voor wat hem de waarheid over Jezus

Boven-rationeel wil niet zeggen dat iets irrationeel is

vertelt?

en vol magisch denken, maar dat het voortkomt uit

Zoals we nu allemaal weten, geeft hij Jezus ten

een wijsheid en orde van waarheid die de rationele

slotte over om gekruisigd te worden. En toch geeft hij

geest te boven gaat. Waarop gaan we ons orinteren in

een laatste hint wanneer hij 'De Koning van de Joden'

onze spirituele zoektocht en in ons dagelijks leven?

op het kruis schrijft. Wanneer de Joden willen dat hij

Die vraag waar Pilatus om bekend staat: 'Wat is

het verandert in 'Deze man zei: "Ik ben de Koning van

waarheid?', is dus eigenlijk de fundamentele vraag van

de Joden,"' weigert Pontius Pilatus en zegt: 'Wat ik

ons leven. Steeds weer komt die vraag terug. Hij dringt

[Johannes 19:20-22,

zich sterk op bij de existentile kwesties van het leven,

heb geschreven, heb ik geschreven.'

DNB}

Het is alsof hij wilde dat de religieuze leiders

wisten dat

hij dacht dat

dit een belangrijk mens was.

wanneer we ons afvragen wat de waarheid van ons

eigen zijn, de waarheid van het leven in het algemeen,

Met dat gebaar zegt hij: dit zou echt jullie Messias

en de waarheid van God is. Maar hij komt ook op in

kunnen zijn, en kijk eens wat jullie hem aandoen.

relatieve zaken, in het dagelijks leven. Wanneer je een

Pontius Pilatus is een archetype voor wat mensen

in hun

zijn

voelen op die momenten in het leven

discussie voert, wat is dan de waarheid? Gericht zijn

op de waarheid is iets anders dan gericht zijn op gelijk

waarop ze moeten beslissen: Wat is het belangrijkst?

hebben of je zin krijgen. Pontius Pilatus staat voor die

Waar hecht ik werkelijk het meest waarde aan? Wat

vraag, wat is het belangrijkst voor jou? Waar ga je je

zal ik dienen - de onwrikbare waarheid in de kern van

in je leven naar richten? En als het echt telt, als alles

zijn of de relatieve waarheid van de redelijkheid?

op het spel staat, wat zul je dan dienen? Waar komt

Waar moet ik mijn leven echt op baseren? En wanneer

je daad uit voort? Komt hij voort uit het waarheids

die heel belangrijke, beslissende momenten komen,

centrum? Komt hij voort uit het rationele centrum?

mijn

Dat is de spiegel die het archetype van Pontius Pilatus

waarop zal ik me dan orinteren?

Uiteindelijk orinteert Pilatus zich op zijn arche

ons voorhoudt.

typische karakter van rationeel leider. Maar zijn

dilemma laat ieder van ons zich afvragen: wat is

mijn

orintatie op die kritieke momenten, en zal ik, wat

Het archetype van Maria Magdalena

er ook gebeurt, naar mijn diepere intutie handelen?

Waar hecht ik eigenlijk echt het meest waarde aan?

Maria Magdalena is het archetype voor verlossing.

Pilatus belichaamt een kwestie waarmee ieder van ons

Vanaf het allereerste begin is ze een zeer sympathieke

in zijn leven moet leren omgaan, want wanneer we

figuur. Ze is eenvoudig van aard: die is om veel liefde

ons openstellen voor de spirituele dimensie, stellen we

te geven. Maar Maria is de weg kwijt geraakt in het

ons open voor een boven-rationele ervaringsdimensie.

leven, en haar natuurlijke neiging om veel liefde te

geven is ontaard in lust. Misschien is ze een prostituee,

'Simon, ik heb je iets te zeggen.' 'Meester, spreek!'

misschien niet; maar ze is 'een zondaar uit de stad,'

zei hij. 'Er was eens een geldschieter die twee

en een onwelkome gast bij het diner van de Farizeen

schuldenaars had: de een was hem vijfhonderd

waar Jezus de voornaamste gast is.

denarie schuldig, de ander vijftig. Omdat ze het

Maria verschijnt onaangekondigd en ongenood op

het toneel.

geld niet konden terugbetalen, schold hij beiden

hun schuld kwijt. Wie van de twee zal hem de
meeste liefde betonen?' Sirnon antwoordde: 'Ik

EEN van de Farizeen nodigde hem uit voor de

veronderstel degene aan wie hij het grootste bedrag

maaltijd, en toen hij het huis van de Farizeer was

heeft kwijtgescholden.' Hij zei tegen hem: 'Dat is

binnengegaan, ging hij aan tafel aanliggen. Een

juist geoordeeld.' Toen draaide hij zich om naar de

vrouw die in de stad bekendstond als zondares had

vrouw en voeg aan Simon: 'Zie je deze vrouw? Ik

gehoord dat hij bij de Farizeer thuis zou eten, en

ben in jouw huis te gast, en je hebt me geen water

ze ging naar het huis met een albasten flesje met

voor mijn voeten gegeven; maar zij heeft met haar

geurige olie. Ze ging achter Jezus staan, aan het

tranen mijn voeten natgemaakt en ze met haar

voeteneinde van het aanligbed; ze huilde en zijn

haar afgedroogd. Je hebt me niet begroet met een

voeten werden nat door haar tranen. Ze droogde ze

kus; maar zij heeft, sinds ik hier binnenkwam,

met haar haar, kuste ze en wreef ze in met de olie.

onophoudelijk mijn voeten gekust. Je hebt mijn

{Lucas J:j6-J8, DNB}

hoofd niet met olie ingewreven; maar zij heeft

met geurige olie mijn voeten ingewreven. Daarom

Op dit diner verschijnt Maria plotseling en loopt

zeg ik je: haar zonden zijn haar vergeven, al waren

onmiddellijk op Jezus af en breekt een fles zeer

het er vele, want ze heeft veel liefde betoond: maar

kostbare parfum aan en begint het overvloedig over

wie weinig wordt vergeven, betoont ook weinig

zijn lichaam te gieten. Dan stort ze huilend neer,

liefde.' Toen zei hij tegen haar: 'Uw zonden zijn u

en voor je het weet zit ze aan zijn voeten, terwijl ze

vergeven.' Zijn tafelgenoten dachten bij zichzelf:

haar tranen van zijn voeten veegt met haar haar. Het

Wie is hij, dat hij zelfs zonden vergeeft? Hij zei tegen

is een zeer indrukwekkend en aangrijpend moment.

de vrouw: 'Uw geloof heeft u gered; ga in vrede.'

De scene wordt vervolgd:

ToEN de Farizeer die hem had uitgenodigd dit

[Lucas 7:]950, DNB}

Het is, zo staat er, Maria's aard om veel liefde te geven.

zag, zei hij bij zichzelf: Als hij een profeet was,

Ze heeft hoogstwaarschijnlijk een leven geleefd als

zou hij weten wie de vrouw is die hem aanraakt,

prostituee, maar nu voelt ze zich tot Jezus aange

dat ze een zondares is. Maar Jezus zei tegen hem:

trokken. Dat is een thema dat steeds weer speelt in

288

het Jezus verhaal. Er zijn mensen zoals Maria, vaak

geaccepteerde aanwezigheid is. Maar zo is de geest;

in een staat van wanhoop of diep lijden, die op de

de geest is onvoorspelbaar. Juist door zijn aanwezig

een of andere manier de goddelijke aanwezigheid

heid ondermijnt hij schijnheiligheid en misleiding.

in Jezus intutief herkennen. Hij heeft een magneti

Hij is niet gebonden aan de gangbare ethiek of aan de

sche aantrekkingskracht voor hen, omdat in de god

algemeen geaccepteerde werkelijkheid van het ego-be

delijke aanwezigheid hun lijden genezing vindt. Op

wustzijn. De geest heeft zijn eigen moraliteit, een die

het moment waarop Maria Jezus ontmoet, ziet ze het

voortkomt uit het rechtstreekse weten en de verbon

verdorven leven dat ze geleid heeft, en ze barst uit

denheid van ons gezamenlijk een-zijn.

schaamte in tranen uit en valt bij zijn voeten neer. Ze

Maria herkent Jezus en Jezus herkent Maria.

is gekleineerd; ze schaamt zich; ze is vernederd. Ze

Hij kijkt door het uiterlijk heen. Het kan hem niets

pakt haar haar en veegt haar tranen van zijn voeten. Zo

schelen wie ze geweest is, het kan hem niets schelen

is ze helemaal. Het hoort bij haar om lief te hebben,

wat ze gedaan heeft, het kan hem niets schelen hoe

en er zit een mooie, kwetsbare kant aan haar

verdwaald ze misschien geweest is - het enige waar

ijn.

In

de nabijheid van Jezus, in de nabijheid van goddelijk

hij om geeft is het herstel van haar

zijn, wordt haar natuurlijke menselijke aard weer in de

verhaal doorlees, merk ik dat ik heel erg geraakt word

zijn.

Als ik dit

hoogste staat gebracht. In de nabijheid van Jezus' zijn,

door haar karakter om zoveel liefde te geven. Juist

is ze verlost van het verdorven karakter van wellustige

haar natuur leidde haar naar een leven van wellust en

liefde en tot de onbaatzuchtigheid van sacrale liefde

het verkopen van zichzelf voor geld. Maar diezelfde

gekomen. Ze is weer op het spoor van haar hogere

natuur in de nabijheid van Jezus, in de nabijheid van

natuur gebracht en nu is ze waar ze wezen moet. En

goddelijk zijn, is ook wat haar redt.

Jezus bevestigt haar transformatie door te zeggen: 'Je

geloof heeft je gered; ga in vrede.'

En ik zie dit steeds weer - dat iemands grootste

gebrek uiteindelijk zijn grootste rijkdom wordt,

Dit is een zin die we steeds weer horen in het Jezus

dat we door het zwakste in ons onze kracht vinden.

verhaal: 'Je geloof heeft je gered.' Wat is het kenmerk

Maria Magdalena is dus niet wezenlijk veranderd.

van dit geloof? Geloof wordt die mensen gegeven die

Haar basiskarakter blijft hetzelfde. Elk mens is gen

het vermogen bezitten goddelijk zijn te herkennen

carneerd met bepaalde eigenschappen, met bepaalde

er zich ervan bewust te worden. Iets in hun toestand

onderdelen van hun karakter in steen gebeiteld, bij

van lijden maakt hen ontvankelijk voor zijn aanwezig

wijze van spreken. Haar karakter hoeft zelfs niet te ver

heid. De mensen die een machtspositie bekleden, die

anderen; haar probleem is niet dat ze teveel liefheeft,

geld en gezag hebben in het leven- zij zijn bang voor

maar alleen dat ze zich, tot ze Jezus ontmoet, nog

Jezus. Zij willen hem uiteindelijk dood hebben, omdat

niet bewust was geworden van de hogere dimensie

hij een verwarrende en onvoorspelbare, algemeen

van liefde. Haar ingeboren vermogen om veel liefde

te geven is de sleutel tot haar verlossing. Dat is zo

Maria dacht dat het de tuinman was en zei: 'Als u

mooi aan haar karakter. Het enige dat ze nodig had,

hem hebt weggehaald, vertel me dan waar

was het ontvangen van de verlossende genade van het

hebt neergelegd dan kan ik hem meenemen.'

stralende zijn, belichaamd in Jezus.

Maria komt een aantal malen in het Jezusverhaal

hem

Jezus zei tegen haar: 'Maria!' Ze draaide zich om

en zei: 'Rabboeni!' (Dat betekent 'meester'.) 'Houd

voor, maar een van de sterkste momenten doet

me niet vast,' zei Jezus. 'Ik ben nog niet opgestegen

zich voor wanneer ze naar het kruis komt als Jezus

naar de Vader. Ga naar mijn broeders en zusters en

stervende is. Zij is een van de drie vrouwen daar die

zeg tegen hen dat ik opstijg naar mijn Vader, die

waken. Ze is ook de eerste die Jezus ziet wanneer hij

ook jullie Vader is, naar mijn God, die ook jullie

weer opgestaan is. Hoewel Maria dus niet afgeschil

God is.' Maria uit Magdala ging naar de leerlin

derd wordt als een van de discipelen, wordt ze in

gen en zei tegen hen: 'Ik heb de Heer gezien!' En

feite een zeer naaste en intieme discipel. Zoals ik het

ze vertelde alles wat hij tegen haar gezegd had.

verhaal lees, is Maria een van de belangrijkste mensen

[Johannes 20:11-18, DNB]

in Jezus' leven.
We pakken het verhaal weer op waar Maria bij de

Dit is een prachtig moment, een van de ontroerendste

grafkelder komt waarin Jezus begraven is. Toen we

momenten in het hele verhaal. Maria staat te huilen bij

laatst naar het verhaal van de kruisiging keken , deden

het graf, en ze kijkt naar binnen en ziet twee engelen,

we dat met in gedachten het verhaal zoals het in het

die haar vragen waarom ze huilt. En wanneer ze Jezus

evangelie van Marcus verschijnt; maar nu zal ik het

ziet, ziet ze hem eerst voor een tuinman aan. Ze kan

verhaal weer oppakken zoals het in het evangelie van

zich niet voorstellen dat hij hier zou zijn, levend,

Johannes staat.

daarom herkent ze hem niet. Hij moet haar opnieuw

aanspreken als: 'Maria'- en plotseling herkent ze hem.

stond nog bij het graf en huilde. Huilend

Maria weet intutief wat de juiste relatie is met

boog ze zich naar het graf, en daar zag ze twee

goddelijk zijn, in de gedaante van Jezus. Zodra ze hem

engelen in witte kleren zitten, een bij het hoofdeind

herkent, zegt ze: 'Meester.' Ze richt zich onmiddellijk

en een bij het voeteneind van de plek waar het

op de juiste manier tot hem. Ze ziet hem niet als een

MARIA

lichaam van Jezus had gelegen. 'Waarom huil je?'

vriend, of als een ouder, of als een minnaar - ze ziet

vroegen ze haar. Ze zei: 'Ze hebben mijn Heer

hem zoals ze weet dat hij is: meester.

weggehaald en ik weet niet waar ze hem naartoe

Misschien kun je de grote eenvoud voelen in de

gebra cht hebben.' Na deze woorden keek ze om en

manier waarop ze zich omdraait en zegt: 'Meester.'

zag ze Jezus staan, maar ze wist niet dat het Jezus

Daar zit zoveel warmte in, zo'n mooie en eenvoudige

was. 'Waarom huil je?' vroeg Jezus. 'Wie zoek je?'

intimiteit. En, als leraar, is het eerste wat Jezus tegen

293

haar zegt: 'Houd me niet vast.' Dat is zijn laatste onder

vernedering en schaamte die ze voelde op het moment

richt aan haar. Dat is zijn manier van zeggen: 'Probeer

dat ze Jezus voor het eerst ontmoette.

je niet aan mij vast te klampen, begeer me niet, maar

Bij het lezen van de evangelin krijg je het gevoel

herinner je je ware aard. Jouw wezen is sacrale liefde;

dat Maria op verscheidene belangrijke momenten

jouw wezen is goddelijk zijn. Vergeet dat niet, dan hoef

opduikt omdat ze een volmaakt intieme kennis heeft

je je niet aan mij vast te klampen.'

van goddelijk zijn nadat ze Jezus heeft ontmoet, anders

Het is weer een zeer persoonlijke reactie, waarmee

dan een van de andere discipelen. Zij snapt het. Ze

hij haar nog een laatste duwtje in de goede richting

ontvangt de bevrijdende aanwezigheid; ze stelt zich

geeft, zodat ze zich niet vastklampt. Het is zijn

open voor de verlichtende straling. Ze weet wat ze is.

laatste onderricht aan haar. En dat intieme moment

Maria herinnert je eraan dat het niet uitmaakt

waarop ze opnieuw contact met hem maakt is bijna

wat je gedaan hebt, het maakt niet uit wat je allemaal

als opnieuw contact maken met een geliefde, of als

meegemaakt hebt, het maakt niet uit wat je van jezelf

opnieuw contact maken met God, wanneer je denkt

vindt, het maakt niet uit welk gevoel je over jezelf hebt.

dat God weg is. Hij is gestorven en toch is hij er nu. Ze

Iedereen kan verlost worden. Iedereen kan de goede

hebben een korte maar hevige ontmoeting waarin hij

kant opgaan en de spijker op de kop slaan. Iedereen

haar weer in harmonie met haar hogere natuur brengt.

kan zich opnieuw op goddelijk zijn richten. Niemand

En uiteindelijk is het haar natuur - om veel liefde te

hoeft ook maar een ogenblik te verspillen aan het

geven- die haar redt, doordat ze zich weer richt op de

verleden, want Jezus zag Maria zelfs niet als iemand

hogere vorm ervan, goddelijke, niet bezitterige, onzelf

die niet verlost kon worden. Hij verbond zich onmid

zuchtige liefde.

dellijk met haar openheid en ontvankelijkheid.

Maria is niet alleen een voorbeeld van verlossing -

En nu staat ze hier weer te huilen omdat ze Jezus

verlossing door liefde, door het open hart, maar ook

niet kan vinden. Hij zegt tegen haar: 'Vrouw, waarom

een voorbeeld van devotie. Op het moment waarop ze

huil je?' En ik vind het prachtig wat hij daarna zegt:

Jezus erkent als leraar, heeft ze weer de goede richting

'Wie zoek je?' Hij weet wie ze zoekt. Waarom zou Jezus

en is ze in absolute toewijding aan hem. Ze is in devotie

haar dit vragen? Het is alsof hij zegt: 'Maria, bedenk

voor goddelijk zijn aan het eind van Jezus' leven, en ze

dat er niets buiten jezelf te zoeken valt. Wat doe je?

is in devotie voor goddelijk zijn op het moment waarop

Wie zoek je?' Anders zou er geen reden voor hem zijn

ze elkaar ontmoeten, toen ze spontaan bij zijn voeten

de vraag te stellen, omdat hij het antwoord al weet.

neer valt en haar tranen wegveegt met haar haar. Dit

Dus zijn vraag is om haar er fijntjes aan te herinneren,

is een devotie die anders-zijn overstijgt, een devotie

alsof hij zegt: alles is in jezelf. Het hemelse koninkrijk

die heel haar gevoel over zichzelf overstijgt, zelfs de

bevindt zich in jou; je bent oneindig veel meer dan je

294

295

je ooit kon voorstellen. Wat doe je? Wie zoek je? Alles

Het archetype van Johannes

is in jou.
Het leven van Maria herinnert je eraan dat het niet

De discipel Johannes, genaamd 'de beminde discipet,

uitmaakt wat iemand gedaan heeft. In het domein

is een voorbeeld van iemand die intutief aanvoelt hoe

van goddelijk zijn is niets belangrijk, behalve het

hij zich op de juiste manier tot Jezus moet verhouden.

vermogen om goddelijkheid te herkennen wanneer

Hij is een metafoor voor het verkeren in de juiste

ze aanwezig is en er met je hele hart op te reageren.

relatie met de goddelijke aanwezigheid.

De schaamte die Maria eerst voelde in Jezus' aan

Ik wil het onderzoek naar het personage Johannes

wezigheid heeft haar misschien zelfs ontvankelijk

beginnen met het lezen van het begin van het

gemaakt om de goddelijke aanwezigheid, toen ze die

evangelie van Johannes. Bijna alle geleerden zijn het

ontmoette, te herkennen en erop te reageren. En zo is

erover eens dat Jezus' discipel Johannes niet degene

het met het leven van de meeste mensen. We maken

is die het evangelie van Johannes heeft geschreven,

niet de grootste sprong in bewustzijn wanneer we

maar ik denk dat de leer in het evangelie van Johannes

ons geweldig voelen en alles heerlijk is en het leven

wel een aanwijzing is voor het werkelijke inzicht dat

ons toelacht. We maken vaak de grootste sprong in

de discipel had in Jezus. Als we naar die beminde

bewustzijn door tragische momenten, door moeilijk

volgeling kijken, is het duidelijk dat hij het meest diep

heden, door schaamte, door tot het uiterste gespannen

gaande inzicht in Jezus had van alle twaalf discipelen.

te zijn. Waarom? Omdat we dan open en beschikbaar

Johannes is op zijn gemak, niet alleen met Jezus maar

zijn. Onze opties zijn verdwenen en uiteindelijk zijn

ook met zichzelf. Hij is ontspannen, zit goed in zijn

er eigenlijk maar twee opties over: stel je eenvoudig

vel. En voor iemand die ontspannen omgaat met zijn

weg open en laat los of lijdt.

menselijkheid ligt het meer voor de hand dat hij de

Maria herinnert ons aan de immer aanwezige kracht

van verlossende genade. Ze is een spiegel die ons het

juiste relatie krijgt met goddelijk zijn.

De opening van het evangelie van Johannes is een

voorbeeld van waarachtige devotie toont. Zo ziet het

van de meest bekende passages in de hele bijbel en

heilig hart eruit, zo reageert het, zo voelt het aan van

behoort tot de mooiste pozie die ooit gedrukt is.

binnen - de nabijheid, de intimiteit, de nederigheid,

de aardsheid. Dat zijn de vrouwelijke kwaliteiten die

IN het begin was het Woord, het Woord was bij God

zij het verhaal meegeeft, en die verlichten werkelijk

en het Woord was God. Het was in het begin bij

het hele verhaal. Zonder Maria zou het verhaal in de

God. Alles is erdoor ontstaan van wat er bestaat. In

verste verte niet dezelfde rijkdom hebben. Uiteindelijk

het Woord was leven en het leven was het licht voor

wordt zij zelf een verlossende aanwezigheid.

de mensen. Het licht schijnt in de duisternis en de

duisternis heeft het niet in haar macht gekregen.

297

Er kwam iemand die door God was gezonden; hij

volgeling genoemd werd, degene van wie Jezus het

heette Johannes. Hij kwam als getuige, om van

meest hield. Hij heeft een hechte vriendschap met

het licht te getuigen, opdat iedereen door hem zou

Jezus. Bij het laatste avondmaal is hij degene die tegen

geloven. Hij was niet zelf het licht, maar hij was

Jezus aanleunt, en tot wie Jezus onhoorbaar fluistert

er om te getuigen van het licht: het ware licht dat

over het in de mond stoppen van het brood bij degene

ieder mens verlicht en naar de wereld kwam. Het

die hem zal verraden.

Woord was in de wereld, de wereld is door hem

Johannes is de insider onder de insiders. Hij is het

ontstaan en toch kende de wereld hem niet. Hij

archetype voor ons intutieve vermogen om verder te

kwam naar wat van hem was, maar wie van hem

kijken dan de wereld van vormen en om het trans

waren hebben hem niet ontvangen. Wie hem

cendente mysterie in de kern van ons bestaan aan te

wel ontvingen en in zijn naam geloven, heeft hij

raken. Als we ons niet verstrikken in onze ideen over

het voorrecht gegeven om kinderen van God te

onszelf, als we ons niet laten vangen door de schone

worden. Zij zijn niet op natuurlijke wijze geboren,

schijn, als onze waarneming zich niet alleen bepaalt tot

niet uit lichamelijk verlangen of uit de wil van een

wat onze zintuigen oppikken, dan kunnen we dit uni

man, maar uit God. Het Woord is mens geworden

versele mysterie aanvoelen. Johannes is het archetype

en heeft bij ons gewoond.

voor iemand die er niet voor hoeft te vechten, er niet

[Johannes 1:1-14, DNB}

naar hoeft te streven, geen grote beproevingen hoeft te

Zo, dat is een diepzinnige leer. Johannes zegt dat hij

doorstaan om het te vinden - het is gewoon deel van

Jezus ziet als iemand die ver boven de gedaante van

zijn wezen.

zijn menselijke incarnatie uitgestegen is; hij heeft in

Elke spirituele zoeker zou kunnen denken: 'Goh,

herkend.

het zou absoluut fantastisch zijn als het me zo gemak

Goddelijk zijn behoort niemand toe; het kan geen bezit

kelijk afging.' Maar we moeten niet vergeten dat

Jezus de werkelijkheid van goddelijk

ijn

zijn. Goddelijk zijn is het eeuwige woord, de creatieve

Johannes ook zijn menselijke kant had. Hij liet Jezus

kracht in het hele bestaan. Wanneer Johannes Jezus

ook in de steek toen hij gearresteerd werd. Maar hij

dus ziet, blijft hij niet steken bij het uiterlijk van de

stond ten slotte wel aan de voet van het kruis - de

gedaante, door de menselijke verschijning. Johannes

enige mannelijke volgeling, en de enige van de twaalf

kijkt recht naar de ultieme werkelijkheid die Jezus

discipelen die er bij was toen Jezus stierf. En ik denk

belichaamt.

dat zijn aanwezigheid daar iets zegt over Johannes'

Vanzelfsprekend is iemand met een dergelijke

karakter. Hij is er altijd bij op de belangrijkste en meest

intutie, met een dergelijk diep spiritueel inzicht, o p

intieme momenten. Hij staat dicht bij het schitterend

zijn gemak met zichzelf. Hij voelt geen noodzaak om

licht; hij kijkt toe en wacht af.

te worstelen. Het is geen verrassing dat hij de berninde

299

In zekere zin is Johannes ook een archetype voor

boven het menselijke niveau te zweven. De Jezus van

dat deel van ons zijn dat toekijkt, de goddelijke getuige,

Johannes voelt meer aan als een goddelijke getuige

onaangeraakt door wat er gebeurt. De eeuwige getuige

die nooit zijn evenwicht verliest, altijd zijn emoties

vanbinnen kijkt toe en wacht af, in de wetenschap dat

beheerst. De Jezus van Johannes heeft zekerheid; hij

alles goed is, dat alles zich op zijn eigen manier zal

weet vanaf het allereerste begin dat, hoe erg het ook

ontvouwen, op zijn eigen tijd. Er is geen haast, en

wordt, alles absoluut, totaal ok is en zich ontvouwt

er hoeft eigenlijk niets gedaan te worden. Er is dus

volgens een goddelijk plan.

een gevoel van vrede en welbehagen dat voortkomt

De beminde discipel staat voor wat het is om vrede

uit die waakzame acceptatie. Dat is het karakter van

te hebben met jezelf en op je gemak te zijn. Johannes

de beminde discipel Johannes; hij kijkt toe en wacht

heeft de natuur van agape, van onzelfzuchtige liefde.

af, niet verstrikt in alle angst en bezorgdheid. Hij

Hij maakt geen ruzie met mensen; hij handelt niet uit

lijkt bijna wel van begin tot eind als een geruststel

eigenbelang; hij is een toegewijde volgeling. De meeste

lende aanwezigheid boven het verhaal te zweven. Hij

mensen zouden graag Johannes zijn, iemand als Jezus

handelt niet altijd perfect- soms wordt hij bang, soms

ontmoeten en zo reageren als hij doet. Toch zit wat

raakt hij in verwarring - maar diep van binnen heeft

Johannes vertegenwoordigt in ieder mens - die vonk,

hij zekerheid en stilte. Hij is een man die innerlijke

dat stille sprankje schittering waardoor je, wanneer

rust heeft.

je het aanraakt, de volmaaktheid van het moment

We kunnen ook vanuit het standpunt van Johannes

voelt. Je voelt dat er geen haast is en dat er niets echt

naar onszelf kijken. Hoe zien we de wereld wanneer

tot stand gebracht moet worden. Je zou zelfs tot het

we rustig zijn, wanneer we niet worstelen, wanneer we

hogere inzicht kunnen komen dat alles al goddelijk is

niet proberen iets te bereiken of iets goed te maken?

zoals het is.

Hoe zien we de wereld op die momenten waarop we

Zoals Jezus zei: 'Het hemelse koninkrijk is over

helemaal vrede hebben met het universum, waarop we

de aarde verspreid en de mensen zien het niet.'

zomaar opeens beseffen dat alles werkelijk volkomen

[Evangelie van Thomas 113] Met andere woorden, het is

ok is? In zekere zin is alles goddelijk, vanaf het eerste

al klaar. Alles is al volmaakt, zelfs te midden van de

begin. Hoe zien we de wereld dan?

chaos, te midden van de ups en downs en de tragedies

Alle andere evangelisten laten zien hoe Jezus

beproevingen en rampspoed ondervindt.

en de triomf. Dit vindt allemaal plaats binnen het

In het

koninkrijk, in de ultieme staat van vrijheid. Wanneer

evangelie van Marcus ervaart Jezus echte strijd en

we dat vergeten, raken we verdwaald in de wereld van

tumult terwijl hij zijn rol in het leven zoekt. Marcus

verschijningen en gebonden aan de wereld van tijd

toont een zeer dynamische, menselijke kant van Jezus.

met zijn zorgen, zijn twijfels en zijn angsten. Maar

Maar in het evangelie van Johannes lijkt Jezus wel

op elk moment kunnen we ons wenden tot die stille,

300

301

kleine vonk van eeuwigheid die door de wereld van tijd

heen schijnt, die weet, altijd en eeuwig, dat alles op de
een ofandere manier volmaakt is binnen de hele chaos
van het leven. Het hemelse koninkrijk is al gekomen
en het enige dat je hoeft te doen is het herkennen.

Leven als de Christus

Alleen dit moment bestaat...

een Nu dat altijd en eindeloos zelf nieuw is.
MEESTER ECKHART

andaag de dag hebben we een mythe nodig die

ons laat zien hoe echte, betrokken spiritualiteit

eruit ziet. De woorden van het Jezusverhaal hebben

mensen bijna tweeduizend jaar genspireerd. En toch

hebben die woorden en beelden het nodig dat we ze
nieuw leven inblazen, zodat ze weer in ons tot leven
komen en de hemel op aarde openbaren. Want Jezus
Christus leeft zelfs nu onder ons, diep in ons bewust
zijn, en hij verkondigt de werkelijkheid van eeuwig
leven dat in de kern van ons

302

zijn aanwezig is.

Onszelf in het verhaal storten

of we het vermogen hebben het in onszelf tot leven te

brengen, zodat het verhaal tot ons gaat spreken op een

Pas wanneer we onszelf in het verhaal storten, als we

het verhaal worden, in onszelf, in ons bloed, in ons

manier die uniek is voor ons.

Wanneer we ons verplaatsen in alle verschillende

vlees en onze botten, komt het volledig tot leven. Maar

personages -of het nu in Jezus is of in een van de

wanneer we ons helemaal geven aan het Jezusverhaal,

discipelen, of in een van de mensen die door Jezus

ademen we de alles-transformerende geest van nieuw

genezen is, of zelfs in God - zullen we zien dat het

leven en vernieuwen we het. Dit is de enige manier

verhaal veel perspectieven bevat, veel standpunten van

waarop het verhaal weer tot leven kan komen en de

waaruit je het kunt bekijken. Wanneer we door de ogen

oorspronkelijke kracht kan herwinnen die het ooit

van Jezus kijken, ziet het verhaal er op n manier uit;

had, voordat het belast werd met eeuwen van op ego

het verhaal geeft dan een gevoel van weidsheid, doel

gebaseerd onbegrip. Wanneer we het verhaal worden,

gerichtheid en vitaliteit, een gevoel van eeuwigheid dat

laten we het herrijzen uit elke eerdere voorstelling

Jezus belichaamt en dat in ons allemaal bestaat. Het is

van zaken door mensen die er meer naar streven ons

die vonk van eeuwigheid die het hele verhaal bezielt en

in hun macht te hebben dan ons vrij te maken, zoals

tot leven brengt. Maar we kunnen ook naar het verhaal

Jezus van plan was geweest.

kijken, zoals we in dit boek hebben gedaan, door de

Woorden zijn buitengemeen krachtig. De woorden

ogen van een van de discipelen, die ieder hun eigen

van het Jezusverhaal hebben de Westerse beschaving

standpunt bieden, hun eigen archetypische perspectief.

tweeduizend jaar lang in veel opzichten bepaald.

Jezus vertegenwoordigt, als altijd, de Christus. De

Maar tweeduizend jaar is lang voor een verhaal om

Christus is die vonk van eeuwigheid die door de wereld

te overleven; het verhaal kan dan gemakkelijk stoffig,

van tijd en ruimte heen gluurt. Hij overstijgt de aardse

versleten en veronachtzaamd worden. Wat ik heb

details van ons leven, maar overstijgt ze niet alleen; hij

geprobeerd te doen in jezus de mysticus -en waarvan

heeft werkelijk het vermogen ons leven nieuwe levens

ik hoop dat ik er een klein beetje in geslaagd ben-is om

kracht in te blazen, zodat de geest, de bron van alle

jou uit te nodigen het verhaal in te gaan, zodatjij het je

levenskracht, niet afgesneden wordt van de gewone

eigen kunt maken.

momenten van ons leven. En elk van de discipelen laat

Er is niet n juiste interpretatie van het verhaal van

een andere manier zien waarop onze menselijkheid in

Jezus. Het doet er echt niet toe of we geloven dat de

verhouding kan staan tot onze goddelijkheid, tot onze

scenes stuk voor stuk historisch juist zijn, of we het

zoektocht naar die goddelijkheid, en tot onze ontdek

hele verhaal lezen als een mythe of het zien als iets

king van die goddelijkheid in onszelf.

daartussen in, een mengsel van geschiedenis en mythe.

Het Jezusverhaal bevat de zaden van al deze perspec

Belangrijk is niet wat we van het verhaal geloven, maar

tieven. Het is mijn intentie dit verhaal een specifieke

geest in te blazen - om Jezus de revolutionair naar

voren te halen, de glanzende draad van goddelijkheid
die oude structuren doorbreekt, die over grenzen
springt, die al die manieren waarop ons denken ons
van elkaar scheidt en ook onszelf innerlijk verdeelt,
samenvoegt en heel maakt.

universele ervaring waar we in geworpen worden,

terwijl we maar individuele mensjes zijn die zich tot
het leven en tot elkaar proberen te verhouden, die
proberen iets te vinden wat het leven zinvol maakt en
ons helpt om te gaan met de universele kenmerken
van lijden en geluk en vreugde en verdriet.

Voor mij is een van de sleutels om diep in het

De boodschap van het Jezusverhaal is dat we het

verhaal binnen te dringen, ongeacht welke interpreta

leven helemaal moet aangaan - en dat de weg naar

tie je eraan geeft, aanvoelen hoe goddelijkheid- wat jij

vrijheid is: ons in het leven storten, ja zeggen op de

bent - zich uitstort in het gencarneerde leven.

Want
God had de wereld zo lief dat hij zijn eniggeboren zoon gaf

duidelijkste, meest uitgesproken manier mogelijk.

Velen van ons zijn gewend aan een soort spirituali

maken met dat gevoel van welbehagen, wat liefde is.

En dat kunnen we alleen doen wanneer we contact

teit waarin de nadruk bijna uitsluitend ligt op transcen

Liefde houdt zich uiteindelijk niet bezig met vragen

dentie, waarin de manier om met lijden en tragedies

als: 'Heb ik veel plezier?' Het houdt zich niet bezig

om te gaan is door onze menselijkheid te overstijgen,

met het streven van het ego om steeds betere ervarin

de wereld van tijd en ruimte te overstijgen. Maar het

gen te krijgen. Liefde is een volstrekt andere energie.

Jezusverhaal laat ons zien dat er een andere manier

Liefde stort zich uit, geeft zich ten volle; liefde vindt

is om naar ons leven te kijken. Daarin zit een andere

haar vervulling door zich aan te bieden. Het heeft me

spirituele beweging, zou je kunnen zeggen, en die

altijd getroffen hoe het Jezusverhaal dit gevoel over

komt meteen in het begin van het verhaal wanneer de

brengt van jezelf genereus openstellen voor het leven

geest in Jezus neerdaalt. Die geest- dat is de Christus.

als een manier om de schittering van de eeuwigheid te

Jezus is de mens die naar de rivier de Jordaan ging;

ontdekken.

Christus is de geest die in hem neerdaalde.

Het verhaal reflecteert onze goddelijkheid naar ons.

Dat is een ander perspectief, dat eeuwigheid

Jezus is een metafoor, een symbool voor de goddelijk

neerdaalt in de wereld van tijd en ruimte. Het gaat niet

heid die in ons allen bestaat, de tijdloosheid van de

om het ontlopen van de uitdagingen van het leven,

eeuwigheid die door de wereld van tijd heen gluurt.

maar om je in het leven te storten

als een daad van

Wanneer we Jezus zo zien, begint het hele Jezus

Ik denk dat dit een van de sleutels is

verhaal tot leven te komen, omdat we ons dan niet

verlossende liefde.

om enkele van de mysteries van het Jezusverhaal echt

te ontsluiten. Het is een uitnodiging om de manier

afscheiden van de levensbron, van goddelijk

zijn zelf.

Hemel en aarde worden bij elkaar gebracht waar ze

waarop ons geleerd is het leven te beschouwen om te

altijd gehoord hebben, en we kunnen dan ons ware

draaien. We zien het leven vaak als een reusachtige,

potentieel belichamen om de verlossende aanwezig-

306

heid van goddelijke liefde in elk aspect van ons leven

dat zich van moment tot moment ontvouwt. Dit is

te laten stromen.

de uitdaging van het JezusverhaaL Zijn we bereid om

Maar het verhaal gaat niet

alleen

over het kijken

naar ons leven door de ogen van de eeuwigheid, door

echt in te stemmen met ons leven, ons erin te storten,

ons totaal aan onze ervaring als mens te geven?

de ogen van Jezus Christus. Het gaat ook over grote en

diepgevoelde menselijkheid, over het worstelen met
de zwakke en onvolkomen delen van de menselijke

De aanwezigheid van universele liefde

natuur. En dan komen de discipelen erbij: zij vormen

alle verschillende perspectieven op ons mens-zijn. Er
is een deel van ons dat naar het licht van

zijn

wordt

Waar het eeuwige en het menselijke elkaar ontmoeten,

daar wordt

liefde geboren. Daar breekt

agape,

onbaat

getrokken, maar er ook bang voor is. Er is een deel

zuchtige liefde, door- niet door je menselijkheid te

van ons dat veel vertrouwen heeft in waartoe we in

ontvluchten of door te proberen op te lossen in trans

staat zijn, maar dit vermogen soms overschat. Er is

cendentie, maar door te zoeken waar ze een eenheid

een deel van ons dat een groot geloof heeft in onze

vormen. Dat blaast ons leven nieuwe kracht in en

fundamentele onwaardigheid, een wezenlijk gevoel

maakt ons ontvankelijk voor de aanwezigheid van de

van gemis waardoor we niet in staat zijn ons helemaal

christelijke boodschap.

voor de aanwezigheid van Christus open te stellen.

Ik stel me voor dat iedereen wel eens een oude

Iedere discipel laat een andere manier zien waarop

kerk is binnengelopen en onmiddellijk getroffen werd

onze menselijkheid zich verhoudt tot onze goddelijk

door die kwaliteit van aanwezigheid, die specifieke

heid, en ik denk dat dit iets buitengewoon belangrijks

energetische signatuur die we met het Christendom

is aan het Jezusverhaal om te begrijpen.

associren. Die energetische signatuur van de Christus

Ik denk dat het verhaal helemaal tot leven komt

aanwezigheid -of de Christusoverdracht, zoals we in

wanneer we naar ons eigen leven als mens kijken, met

zen zouden zeggen -is iets waarmee velen van ons

al zijn ups en downs, door de ogen van Christus, door

vertrouwd zijn. Die signatuur is er een van een diepe

Wij zijn de essentile bron

liefde en een transcendent welbehagen die we vreemd

van levenskracht; die bevindt zich niet buiten ons;

genoeg ook hier en nu aanwezig voelen. Dit is het

die is niet anders dan wij. Wij zijn degenen die het

andere gezicht van Jezus -de Jezus van grote liefde

de ogen van eeuwig

zijn.

vermogen hebben het Jezusverhaal nieuw leven in te

en groot mededogen, de Jezus die zich zozeer om

blazen en daardoor kunnen we ook onze menselijke

het leven bekommerde dat hij zich er volkomen aan

verhalen nieuw leven in blazen -omdat ieder van ons

overgaf om verlossing te kunnen brengen.

maar

Wanneer we de Christusaanwezigheid ontmoeten,

ieder van ons leeft een menselijk drama, ons leven

herinnert die ons eraan dat er diep in ons iets is dat

een verhaal is. In wezen zijn we eeuwig

zijn,

onpeilbaar, mysterieus en absoluut, onvoorwaarde

want wat ons scheidt is slechts een idee. Zelfs het

lijk liefdevol is. Ik denk dat de meeste mensen die

gevoel dat de Christusessentie iets buiten ons en ver

de christelijke boodschap intens ervaren hebben, die

weg is, is maar een idee. En ik kan me ook voorstellen

energetische trilling van het Christendom gevoeld

dat Christus die begrenzing teniet probeert te doen;

hebben. We hoeven onszelf niet te zien als christenen

zoals hij zelf zei: 'Het koninkrijk Gods is over de aarde

die de essentie van Christus delen, want het is een

verspreid, en de mensen zien het niet.'

universele energie, een universeel geschenk dat we

allemaal ontvangen.

Het koninkrijk is niet ver weg. Het koninkrijk is nu,

hier. De uitdaging van Jezus' boodschap is dat die ons

Dit is een specifieke manier om het Jezusverhaal te

voortdurend vraagt: Zie je het wel? Zie je het konink

ondergaan, de werkelijkheid van de Christusaanwezig

rijk op dit moment? Kun je -precies op dit moment,

heid te ervaren, en die is zelfs in de kerken vertrouwd

juist midden in dit leven dat vaak alledaags en gewoon

voor ons. Natuurlijk is het ook een manier om het

lijkt - de eeuwigheid zien? Heb je jezelf en je wereld

verhaal te interpreteren. Je hebt Jezus, die de mensheid

toegestaan de goddelijkheid door te laten die eraan ten

liefheeft; Jezus de man van intens mededogen, die

grondslag ligt en die er doorheen schijnt?

zichzelf aan de mensheid geeft om haar te verlossen;

Dit onderricht is nu net zo waar, essentieel en

en Jezus als de Christusaanwezigheid die ons weer

noodzakelijk als het ooit was. Maar om de eeuwige

op het pad zet van wat eeuwig en goddelijk in ons is,

waarheden en werkelijkheden van het Jezusverhaal

wanneer we er van afgedwaald waren. Een of andere

duidelijk te maken, vind ik dat we een nieuwe mythe

versie van deze opvatting zullen we, denk ik, waar

nodig hebben, een die ons kan laten zien hoe beli

schijnlijk met het Christendom en de christelijke

chaamde geest er echt uitziet en hoe sacrale liefde

boodschap associren.

zich in de wereld van tijd en ruimte beweegt. Wanneer

Door middel van dit boek hoop ik een deel van het

we deze mythe belichamen, dan zal deze betrokken

christelijke verhaal dat in zekere zin verloren is gegaan

en belichaamde spiritualiteit in ons tot leven komen

naar voren te brengen - die betekenis van Jezus als

- niet als idee, niet als overtuiging, niet als een ideaal

levenskrachtige spirituele revolutionair. Deze Jezus

waaraan we ons proberen te conformeren, maar als

komt niet zozeer om ons te troosten als wel om ons te

onze eigen unieke uiting van goddelijkheid.

confronteren. Deze Jezus is de energie van de eeuwig

Ieder van ons moet zelf ontdekken wat het Jezus

heid die zichzelf volledig belichaamt, die alle kunst

verhaal betekent. Wat betekent dit verhaal voor jou?

matige grenzen en denkbeeldige scheidslijnen door

Waar herinnert het je aan dat je misschien vergeten

breekt die ons als mensen van elkaar scheiden en ons

bent? Wat veroorzaakt het in jou? Wat vertelt het je

van de wereld scheiden. En als al die grenzen eenmaal

waar je aandacht aan moet schenken, waar je jezelf

afgebroken zijn, kunnen we allemaal bij elkaar komen,

aan moet geven, waarin je jezelf moet uitstorten? Hoe

310

weerspiegelt het de manier waarop je iets achter houdt,

dentie, die oneindigheid, zichzelf kan ervaren als deze

de manier waarop je vasthoudt, de manier waarop je je

menselijke incarnatie.

leven door angst laat beheersen?

Er is een prachtig citaatuit het evangelie van Thomas,

Zoals Christus zei, als we dit niet doen, zullen we

in duisternis leven. We zullen in slaap zijn gevallen

waarin Jezus zegt: 'Hij, de levende vanuit de levende,

voor ons eigen licht, voor ons eigen leven. Zoals het

zal de dood niet zien.' [Evangelie van Thomas 111] Dit

Jezusverhaal ons laat zien, is het leven, wanneer we

is een uitdaging van het Jezusverhaal - om te leven

vanuit ons eigen licht leven, vanuit het diepste gevoel

vanuit het leven van ons eigen leven. Wat zou dat voor

van levenskracht in ons, niet noodzakelijkerwijs altijd

jou betekenen als je vanuit het leven van je eigen leven

een veilige zaak. Er is moed en openheid voor nodig

moest leven, als je moest leven vanuit die bron van

om voortdurend op het scherp van de snede te leven,

levenskracht die door heel je bestaan heen zichtbaar is?

voor wat echt waar en werkelijk voelt.

Wat voor grenzen en onware afscheidingen vraagt dit

Uiteindelijk is het een gevoel van stilte dat ons in

verhaal jou achter je te laten? Hoe anders zou je leven

staat stelt ons leven ten volle te belichamen. Een van de

zijn als je werkelijk die geest van liefde belichaamde

onderliggende, bijna onuitgesproken thema's van het

die zich uitstort in de wereld van tijd en ruimte? Hoe

Jezusverhaal is de roerloze eeuwigheid. Het is Jezus

anders zou het zijn als je de revolutionaire geest beli

in de woestijn, Jezus op de top van de berg. In derge

chaamde die stoutmoedig en onverschrokken door het

lijke momenten van alleen-zijn geven we ons over aan

leven gaat en altijd leeft in de vraag naar de waarheid,

dat wat stil is in ons, aan de meest intense vorm van

de belangrijkste vraag van ons leven?

luisteren. Ware spirituele actie in de wereld komt voort

Pontius Pilatus vroeg aan Jezus: 'Wat is waarheid?'

uit een diep gevoel van innerlijk stil-zijn dat geworteld

Wij stellen onszelf de vraag: wat is de waarheid van

is in dat punt waaromheen de veranderende wereld

mijn leven? Wat moet ik doen om dat licht in mijn

draait. En binnen die veranderende wereld is er die

leven, in heel mijn menselijk bestaan, te openbaren?

vonk van eeuwigheid- altijd vrij, altijd tevreden, altijd

Een ander citaat uit het evangelie van Thomas luidt:

de kalme en zwijgende leven-gever aan ons leven.

'Er is licht in een mens van licht en hij verlicht de

hele wereld. Als hij geen licht geeft is er duisternis.'

[Evangelie van Thomas 24] Dit vormt een uitdaging

voor ieder van ons. In ieder van ons is het goddelijk
licht aanwezig; de uitdaging is om het naar buiten te
brengen - het niet verborgen of uit angst gedempt te
houden, maar ons open te stellen, zodat die transcen-

3IZ

Over de auteur

Adyashanti (wiens naam 'oorspronkelijke vrede' betekent)

daagt alle zoekers naar vrede en vrijheid uit om de
mogelijkheid van bevrijding in dit leven serieus te
nemen. Hij begon in 1996 onderricht te geven, op
verzoek van zijn zenlerares, van wie hij veertien jaar
lang les had gehad. Sinds die tijd hebben vele spirituele
zoekers hun ware aard gevonden in de aanwezigheid
van Adyashanti.
Als schrijver van Genade, Dansende leegte, The Impact
of Awakening, Ware meditatie, Het einde van je wereld
en My Secret is SUence, biedt Adyashanti spontane en
directe lessen in advaita aan, die wel vergeleken zijn
met die van de vroege zenmeesters en van wijzen uit
de advaita vedanta schooL Adya zegt echter: 'Als je mijn
woorden filtert door welke traditie of 'isme' ook, ga je
totaal voorbij aan wat ik zeg. De bevrijdende waarheid
is niet statisch; zij leeft. Ze is niet in begrippen te
vatten en te begrijpen met de geest. De waarheid over
stijgt alle vormen van conceptueel fundamentalisme.
Wat jij bent is transcendentie- bewust en aanwezig,
reeds hier en nu. Ik help je alleen dat te realiseren.'
Adyashanti, geboren in Noord-Californi, leeft
samen met zijn vrouw Annie en geeft overal in de San
Francisco Bay Area onderricht door satsangs, weekend
bijeenkomsten en stille retraites aan te bieden. Hij geeft
ook elders in de Verenigde Staten en in Canada onder
richt. Voor meer informatie, ga naar www.adyashanti.org.

Eerder verschenen bij uitgeverij Samsara

Adams, Robert-Stilte van het hart, deel

Adams, Robert-Stilte van het hart, deel

Adyashanti-Dansende leegte
Adyashanti-Ware meditatie
Adyashanti -Het einde van je wereld
Adyashanti-Genade
Adyashanti-De weg van bevrijding
A1les over Niets (boek met 2 dvd's)
Balsekar, Ramesh -Er was eens ...
Balsekar, Ramesh-Nou n?
Bancroft, Anne-Woorden van Boeddha
Beintema, Rita-Jnana yoga in de praktijk
Bemie, Jon-Alledaagse vrijheid
Bongers, Sally- Alledaagse verlichting
Boogaard, Han v.d. 1 Wei Wu Wei- Leven zonder tranen
Boogaard, Han v.d. -Dat wat Is
Byrom, T homas -Het hart van bewustzijn
Caraway, Morgan-Een aangename ontgoocheling
Cohen, Alan-Bent u net zo gelukkig als uw hond?
Cohen, Alan-Wijsheid uit het hart
Crowley, Gary-Van hier naar hier
Delden, Jan van-Terug van nooit weggeweest
Delden, Jan van-Vele wegen, n thuis
Dych, William- Anthony de Me1lo, een bloemlezing
Poster, Jeff-Leven zonder middelpunt
Poster, Jeff-Een buitengewone afwezigheid
Poudraine, Jan-Metanoia
Gangaji-Vrijheid in overgave
Gieles, Lenne-T huis
Glassman, Bernie-Oneindige cirkel
Greven, John-En
HamiJL Sam 1 Lao Tse-Tao Te Tsjing
Harding, Douglas-Open voor de bron
Harrison, Steven-Zoek geen antwoord
Harrison, Steven-Het gelukkige kind

Harrison, Steven-En-zijn in relaties

Pars ons, Tony- Zoals het is

Hartong, Leo- Ontwaken in de droom

Parsons, Tony- Niemand hier

Heyboer, Anton- De filosofie van een oorspronkelijke geest

Parsons, Tony-Niemand daar

Heyboer, Anton-The philosophy of an original mind

Parsons, Tony - AJles en Niets

Hillig, Chuck-Verlichting voor beginners

Parsons, Tony- Het open geheim

Hillig, Chuck-Parels voor de ziel

Raaijmakers, Annette-Volledig vrij

Hyde, Unmani Liza- Ik ben het leven zelf

Ramana Maharshi-In woord en beeld

Inzicht, vingers wijzend naar de maan

Ram Tzu -Wie zoekt zal niet vinden

Joncheere. Zo-Leven als God

Rigter, Bob-Zen tijd

Jourdain, Stephen f Farcet, Gi1les-Zomaar verlicht

Rossum, Jan van-Je bent niet wat je denkt

Katz, Jerry-Non-Dualiteit

Schoonderwoerd, Sirnon-Een christen op satsang

Keers, Wolter-Vrij zijn

Schreuder, Esther-CoBrA aan de gracht

Keers, Wolter- Jnana Yoga

Sengtsan -Oorspronkelijke Geest

Kicken, Patriek & Smit, Paul- Praten over bewustzijn

ShantiMayi-Ons hart weet alles

Kiloby, Scott- Liefdes stille revolutie

Shapiro, Isaac- Het gebeurt vanzelf

Klein, Jean-Ik Ben

Smit, Alexander-Kennendbeid

Koehoorn, Jan-Zelfonderzoek

Smit, Alexander- Geschenk van het Absolute

Krishnamurti, U.G.- De denkbeeldige geest

Smit, Paul- Non-dualiteit voor managers

Lake, Gina- Het mechanisme van verlangen

Sm it. Paul-Verlichting voor luie mensen

Lamroers van Toorenburg, Wendy

Hoogbegaafd. nou n?

Spira, Rupert- De helderheid der dingen

Lammers van Toorenburg, Wendy- Werkboek Hoogbegaafd

Spira, Rupert-Wat rest is liefde

Laurentius, Hans- Ronzengeur en prikkeldraad

Sterren, Paul van der- Verlichting in een lege verpakking

Lawry, Kalyani- Sailor Bob Adamson, leven en leer

Sterren, Paul van der-Over het brein, non-dualiteit en vrije wil

Liquorman, Wayne- Never mind

Sylvester, Richard- Geen zelf, geen ander

Luci1le, Francis-Eeuwigheid NU!

Tathagata, Florian-Zijn

McKenna, Jed-Spirituele verlichting? Vergeet het maar!

Tetteroo, Tosca- Alles over edelsteentherapie

McKenna, Jed- Spiritueel Incorrecte Verlichting

Tollifson, Joan- Ontwaken in het alledaagse

McKenna, Jed

Tollifson, Joan-Niets om je aan vast te houden

Spirituele Oorlogvoering

McKenna, Jed-Notities

Unmani Liza Hyde-Ik ben het leven zelf

McKenna. Jed- Jed's McKenna's theorie van alles

Vingerwijzingen -Artikelen uit tien jaar InZicht

Mello, Anthony de-Bewustzijn

Waite, Dennis - Een introductie tot advaita

Mello, Anthony de-De weg van stilte

Watts, AJan- Word wat je bent

Mooji - Adem van het absolute

Wei Wu Wei-Onwerelds wijs

Morinaga, Soko-Van leerling tot meester

Whenary, Roy- De structuur van zijn

Nisargadatta Maharaj - In woord en beeld

Zuijderhoudt, C.B. -Meester Eekhart versus advaita

Norquist, Steven- De waarheid over verlichting

Oever, Jan van den-Ik weet niet wie ik ben

Voor een overzicht van onze titels

(met tekstfragmenten)
kunt u ook kijken op onze website:
www.samsarab ooks.com

Daar vindt u informatie over de boeken in voor

bereiding, de agenda met informatie over lezingen
van onze auteurs en kunt u zich opgeven voor onze
nieuwsbrief of een catalogus aanvragen.
Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341
10 16 AZ Amsterdam

Telefoon: 020- 5550366

Fax: 020- 5550388

E-mail: info@samsarabooks.com