Salâhaddîn-I Uşşâkî & Abdurrahman Sâmî-Yi Uşşâkî - Uşşâkî Sâliklerinin Âdâbı (Tuhfetül-Uşşâkıyye) (Haz. Mahmud Erol Kılıç)

eyh Abdullh Salhaddn-i Uk
eyh Abdurrahmn Sm-yi Uk
Uk Sliklerinin dab
(TUHFETL-CUKIYYE)
Hazrlayan
Mahmud E. Kl
stanbul - 1998
Lserin zgn Ad: I ullet l-IJhvye.

Yazan: Salladtlfn-i Uak & Alx lurraln Sanr.
Yeniyazya Akfcanp nsz ve Notlarla
Nere Hazrlayan: Malmud E. Kl
Dzenleme: Malmd E. Kl
Bask: Bayrak Matbaaclk
stanbul Mart 1998
ISBN:975-96513-00
Asitne-i Uak Neriyat

Hac Almetl Mal., Pr HsmeJtlm 5k. 31
80380 Kasmpaa/ STANBUL.
Tel:(0212) 253 9911 - 256 69 99
l"ax: (0212) 256 70 56
NDEKLER
nsz.......................................... .......................................... 9
Mukaddime ..................................................................... 15
I. BLM
7ardsat- Aliyye-i Uakyye'ye Salil? Olmlann l"arz
Namazlarndaki Adab Hakkndadr.
1. Fasl: Sabah Namaz Usl Beynndadr........................ 21
2. Fasl: le Namaz Usl Beynndadr...........................24
3. Fasl: kindi Namaz Usl Beynndadr................ ........ 24
4. Fasl: Akam Namaz Usl Beynndadr....................... 27
5. Fasl: Tarkat- Aliyye-i Ukiyye'de "Hamd Usl" Beynmdadr................................................................................27
6. Fasl: Tarkat- Aliyye-i Ukiyye'de Teheccd Usl Beynndadr: .............................................................................29
7. Fasl: Tarkat- Aliyye-i Ukiyye'de Namaz Akabindeki
Tebihler Beynndadr:...................................................... 30
II. BLM
Gerek 1 arikat- Uakyye ve Gerekse
Her Tarilzatta Devam Lazm Olan
Nafile Naaxlar Beynmclachr.
1. Fasl:
2. Fasl:
3. Fasl:
4. Fasl:
5. Fasl:
6. Fasl:
Irak Namaznn Beynndadr:............................. 35

Duh Namaznn Beyanndadr: ............................ 36
Evvbn Namaznn Beynndadr.......................... 36
Teheccd Bedeli Namaznn Beyn ...................... 37
Teheccd Namaz Beynndadr:........................... 37
Abdest kr Namaz Beynndadr:...................... 40
III. B L M : H T IM E
Umum Tunk- Aliyye Slikleri lpn Lzm

ve Riayeti Mltezim Olan clh
ve Miitelerrik Meseleler
Beynndadr.
Uykunun Vakti: ................................................................ 45
Kelime-i Tevhd Zikrine Balang:...................................45
Ftiha ekmek:.................................................................. 45
Namazn Ardndan Ftiha Okumak:.................................46
Mride "Selmn Aleykm" Demek:................................46
eyhin Szne Itat: .........................................................46
Mrid Elinden Bir ey Almak: ......................... ............... 46
Tevhd Veya Hatm-i Hcegn Tertibi................................47
eyhine Teslim Olmak:.............................. ^ .....................49
Telkin Olunmayan Esmy ekmek:.................................49
Esmann Tebeddl:......................................................... 50
Ru ya ve Vka:.................................................................. 50
eyhin rdesinde fn Olmak:...........................................50

Emnetlerin Tevdi:........................................................... 50
eyhin Sz Ebeveynin Sznden ncedir:...................... 51
eyhten Du Taleb Etmek:................................................ 51
Evlilik:................................................................................51
1nsnlardan Bir ey Beklemek:...........................................51
istikmet zere O lm ak:..................................................... 52
Kendinde Bir ey Grmek:...................................... .......... 52
Dnya Ehlinin Malnda Gz Olmak:................ ;............. 52
Dim Zikirde Olmak:....................................................... 53
Cehr Zikir - Haf Zikir:..................................................... 53
Tarikat Mnkirleri ile Oturmamak:..................................55
Tevhidin Mertebeleri:........................................................ 55
Ir ilim lbreden Tahsil Edilmez:....................................57
Halkn Nazarndan Uzak Kalmak: ....................................57
Kimseyi Hakr Grmemek:............................................... 59
Seyr-i Slkun artlar:..................................................... 59
Sofra db:....................................................................... 61
Drt Edeble Edeplenmek:................................................. 62
md Ve Korku:................................................................ 62
Slike Medh Ve Zem Miisv Olmaldr:.......................... 63
Tevz Ve Kibir:................................................................ 63
Teheccd Namaz:............................................................. 65
Riyaset Derdine Dmemek:............................................. 66
Evliynn Halleri Akl Tavrnn tesindedir:..................... 66
Slik Cmert Olmaldr:..................................................... 69
Sem Etmek:...................................................................... 69
Slik Dnyada Yolcu Gibi Olmaldr:................................69
Velyet Derecelerinde Yer Almak:.....................................70
Ird Makamnn Almetleri:.............................................71
Gavs; Drtler; Yediler; Krklar; yiizler:.......................... 72
Slikin Allah Katndaki Yeri:............................................. 74
Kitab ve Snnete Ittib:..................................................... 74

Hrka, Kemer, Tc- erif:................................................. 75
Keramet:............................................................................ 76
yilii Baa Kakmak...................................... ...................... 76
Drt Terk:..........................................................................77
Kendinde Bir Varlk Grmek:............................................78
ibdette Riya:.....................................................................78
lmeden Evvel lm e k :..................................................... 78
Mridi Sevmenin Derecesi:............................................. 79
insanlarn Kusurlarn rtm e k:.........................................79
Rahmn Tefekkr:............................................................ 80
Halvete Girmek:................................................................ 81
Sliklerin eyh le Bayramlamalar:..................................83
Seccdeninlik ve eyhlik icazeti:......................................84
Slikin Bir Baka Zaviyeyi Ziyareti:....................................86
IV. BLM: (TETMME)

Baz Remizler Hakknda
"Tc- erif Kelimesinin Remizleri:..................................91
Mrid-i Kmilin Vasflar:............................................... 93
"eyh" Kelimesinin Remizleri:............................................96
"Post" Kelimesinin Remizleri:........................................... 98
Devrn'n Remizleri Ve Srlar:..........................................99
Vahdet-i Vicd Etmek Nedir?:........................................107
Vahdet-i Vcdu Anlamada Dlen Hatlar:............... 109
Vahdet-i Vcudun Srlarna Dir:....................................116
Tuhfet'l-Ukyye 9
___________________________________ <*(
NSZ
H . Pr, Seyyid H sm ddn Haan el-Buhr,
el-Halvet, el-Uk (. 1001/1592) tarafndan itihd edilen1
'
y
Tarkat- Alivye-i Halvetiyve-i UkyyeVsliklerinin gnlk

dab hakknda yazlan bu eser sz konusu tarkte nc Pr
(Pr-i slis) kabul edilen ve yazm olduu bir ok irfn eserden
dolay Osmanlnn Muhyiddn-i Arabisi saylan eyh Abdullah
Salhaddn-i Uk3 (. 1197/1782) tarafndan aapa olarak
kaleme alndktan4 sonra nce kendisi tarafndan ve ok
1 eyh Seyyid Hsmeddn Haan Hazretleri (k.s.a) aslen

Buhral olup nce Nurbahiyye ve sonra da Halvetiyye
tarklerinden miistahlef oldular. Uzun seneler Uak ehrinde
yaadktan sonra stanbul'a yerletiler. Hac dnnde
Konyada lem-i ceml'e yrdler. N stanbula getirilerek
Kasmpaadaki Uk sitnesine defn olunmutur.
2 Bu tarikatn trihi, ahslar ve fikr yapsnn tasavvuf tarihi
asndan bir incelenmesi iin bkz. Mahmud Erol Kl, HalvetUkler; Bir Tarikat ncelemesi, stanbul, 1998.
3 Bu ztn hayat ve eserleri hakknda daha fazla bilgi iin
bkz. Mehmed Akku, Abdullah Salahaddin-i Uk (Salah)
nin Hayat ve Eserleri, (Baslmam doktora tezi), Ank.niv.
Sos.Bil. Ens., Ankara, 1985.*
4Bu eserin Arapa aslnn bir nshas Harizdenin him
metiyle Tibynuvesilin I/255b - 268 (Sil.Ktp.Ibr. Ef. No.430432) sayfalar arasna alnmak suretiyle gnmze ulamtr.}-
eyh Abdurrahmn Sm 10
sonralar ise eyh Abdurrahmn Sm Efendf (.1934)

tarafndan Osmanl trkesine tercme edilmitir) Fakat son
devir Uk meyhndan eyh Abdurrahman Sm Efendi
bu eseri sadece tercme etmekle kalmam hem erkna ve hem
de muhtevaya bir ok ilvelerde de bulunmutur.6Bu ynyle
onun bu eserini bir tercmeden ziyde yeniden yazlm bir
telif gibi grmek de mmkndr. te bizim burada nerini
sunduumuz bu alma Sm Efendi'nin -mlesef bir hayli
mlirettib hatsyla dolu olarak- 1924 senesinde stanbulda
bastrlan sz konusu bu eseri zerine msteniddir. Eserden
istifde edebilmemiz de ancak mellif tarafndan tashihi
yaplm bir nshasnn gzel bir tevfuk eseri elimize gemi
olmasyla mmkn olabildi.
Tarkat ve tekke kltrnde, dervilerin gnlk
vazifelerinin yansra hem tekke ii ve hem de tekke dndaki
n Bu ztn hayat hakknda daha fazla bilgi iin bkz. S. Nc
Eren Balkesr, Pir Seyyid Hsmeddn Uk, 76-90, stanbul,
1996; S. Derin, Abdurrahman Smini Hayat, Eserleri ve
Tefsr-i Ftiha-i erfe Risalesi, (Baslmam Y. Lisans Tezi),
Mar.niv. Sos.Bil.Ens., stanbul, 1993.
6 Muhtev olarak Salh Efendinin metni daha sde iken
Abdurrahmn Sm Efendi'ninkinde bir hayli ilve vazifeler
vardr.te yandan Sm Efendi'nin kitabn son blmnde
verdii izht ise tasavvufun doktrin ksmyla alkal nemli
baz bilgilerdir.Âyrca yine kendisinin Nak-yi Beh ve
Halvet-yjJHsm tarklerinin erkanlarn meczederek adna
MeslekjjSm dedii bir seyr-i slk rislesi bulunmaktadr ki
1909 ylnda stanbul'da, kendi tanzm etmi olduu Evrdulmukarrebn'le berber baslmtr.)
Tuhfet'l-Ukyye 11
_______________________________5V
edeblerini tanzim ederek yolun zahirine mteallik bu gibi

konularda kendilerine rehberlik yapmay hedefleyen bz
eserlerin kaleme alnmas deta her tarkatte ihtiya duyulan
bir husus olagelmitir. Zr tarkatin eratine, yani Yolun zhir
artlarna riyet etmek tarkatin hakikatine ve oradan da
Hakikatin Hakkati'ne ulamann vesilelerinden biri kabul
edilmitir. Zr urc kavsinde btna zhirden geilmekteydi.
Zhir btnn zarf ve mahfazasyd. Ancak esas olann "z" ve
"i" olmasna ramen bu cisimler leminde bir kabuun bu
z koruyaca da unutulmazd.
Mmfih
l-mekn vel-nin ilini menzil tutan
gerek gnl sultanlar ve melmet erleri btn bu zahir

mumelelerin izf, btn esaslarnn ise asl olduunu yaknen
bilirlerdi. Varln her mertebesinin hakkn vererek zhir ve
btnn karlkl irtibtn salkl bir temele oturtabilmek zten
btn mneviyt yollarnn ana hedefi olmutu. Binenaleyh
bu rislecii kendilerine bir el kitab yapm olanlar u rif
nutuklarn da hi bir zaman akllarndan karmazlard.
Savm i salt i hac ila &uma biter zahid iin
nsan- kamil olmaa lazm ola irl imi
-Niyzi Msr (k.s.a)

***
KDervilik olayd tc ile hrka
Biz da h?alrdk an otuza krka )
-Yunus Emre (k.s..a)
Surat ii ak- ivclan bcyt-i kalbin sde k l

Gayriden pak cylc beytullahta olm az uk
n nuku- msivdan pah ola dil-hesi
sterisen hrka-p o l isterisen h d lc p
Zahirine eylemez M evl i l u itibr
H atm indir n azarh- I lid kd an ho
-Abdullah Salahaddn-i Uk (k.s.a)

***
M uhabbet bezmine d il ver perian olm ak istersen
Scp te-i ak ile nrn olm ak istersen
Gerek vine-i sCnvt, gerekse nak- elvana
Kaplma, c bak irln- cnn olm ak istersen
-Abdurrahmn Sm-yi Uk (k.s.a)

***
ite biz de umm olarak btn ehl-i tarkin huss
olarak da Halvet-Uk yolu mensblarnm btn sultanlna
doru seyr eden yolda riyet etmeleri gereken bz esaslarnn
anlatld bu eseri al taleb-i dervn ve bi-himmet-i prn
hafif sdeletirmeler, gerekli notlar, tahrile* ve istifdeyi
kolaylatrc baz dzenlemeler yapmak sretiyle erbbtnn
istifdesine sunmakla zt- llelerie hizmet edebilmi isek
kendimizi bahtiyar sayarz.
Ve m ine llh it -tcvlik.
Hazrlayan,
cSs&ii
ie-
Meyl- 1anfc-i Uakyyeclen

Salaladdfn-i Uak Hazretlerinin Adab-
Tarikat- Uakyyc Risalesinin I ercmesidir
Mtercimi Ycme Kads Merhum Mansa'l
Melmecl Asn Efendizade, Kasmpaada
Yalya Kethda Dergah Postnifni
Aldurralman Saf
Tuhfet'l-Ukyye 15
^)\
4^
MUKADDME
Btn mertib nevlerinde mertebe mertebe bulunan
hamd ve sen, cmle lemleri mm, hss, muhtass, zhir ve
btn rubbiyyeti ile ikml ve itmm buyuran Cenb- Rabb-i
Mtele mahss ve mnhasrdr. O Zt ki ruhlar lemi merte
besinde ezel kalblar zerine rahmniyet feyzini ifz etmekle
onlara rh baheden ve cisimler lemi mertebesinde de o miicerred rhlar ruh tynetlerine gre cisim kisvesiyle sretlendirendir. Ummu, vcd- mm ile mevcd hussu da, inm
ve ikrmla cd eden O'dur. Umm ve huss nimetlerle mczt ve mkfatlanma gn olan hiret gnnn de shibi,
mliki ve mutasarrf- tmm olan O dur. Ve yine O; Ey insan
ve cin sizin de hesbnz ele alacaz7 azametiyle intikm ve
ikrm shibi olandr. Yine O Zt- cellis-sfttr ki hakk
hidyet yolunun tlibi olanlara her eyden evvel fark ve
ubdiyyet makmn ve bu essa mteallik ibdetin de bu
farkiyyet makmnda oluunu Ancak Sana ibdet ederiz*
nass- celliyle bildirmitir. Ve bu farktan iktisb ettikleri nr
dsturlaryla cem-i lhut tarkine hakk slik olanlar da Ancak
Senden yardm dileriz9beyyine-i cemilesiyle ird eylemitir.
7Rahmn, 31.
8Ftiha, 4.
9Ftiha, 4.
eyh Abdurrahmn Sam * 16
S---------------------------------S?
Zat, sft, efi ve esm nrunun tecellsi ve dim salt
ve selm, habb-i zam- resulmz, tabb-i akdem-i kulbumuz ve neb-i hatem-i makblmz Muhammed Mustafaya
(s.a.v) mtecell olsun ki Bizi hidayete erdir10srryla bizleri
fark ve ibdet makmna ve oradan da srr- vahdet ve cem'
makmna kendisiyle nil eyledi. Fark ile cem makmn ancak
Srtul-mtistakm11nassyla iaret ettii vuslat tarki zerinde
ezel nimetlere mahss klnanlara inhisar eden ve nmetlendirdiklerinin yolu12beyyinesiyle de bu yolun keyfyyetini akla
yan Rahm ve Vehhb Allah zl-cellin inyet-i rabbanisinden
gelen fazl- lhisidir, ite bu srtu,l-mustakm;"Gadablanlmayanlarn13 yolu olup tark-i mahbbiyyettir ve dallette
olmayanlarn14 yolu olup buuddan miiberr ve kurbla muall
olan tark-i mukarrebiyyettir. Ve bu salt ve selm, bu
tecelliyt- ztiyyeye keml-i iktid etmek ile ihtidya nil olan
l, ashb, etb ve cmle insanlara da bil-vsta mtecell ola,
feyzi mntehb ve mansb ola. Amin.
10Ftiha, 5.
11Ftiha, 5.
12Ftiha, 7.
13Ftiha, 7.
14Ftiha, 7.
Tuhfet'l-Ukyye 17
J*
Bu mukaddime'den sonra burada tahrr ve
tasmm olunan tafsilat Tarkat- Aliyye-i Ukyye slikleri iin Tuhfetl-Ukn [klara
Hediyyeler] adyla adlandrdn ve Uk usl
lerine, tarkat db ve erknna dir esaslardan
ibret olan kitabimdir ki iki blm, bir htime
[ve bir de Tetimme]den mteekkildir.
Bunlar yazarken feyz im dad iin
tevekkl ve itimdm ancak Cenb- Rabbillemn'edi*.
Birinci blm; Tarkat- Aliyye-i Ukyyeye gre farz namazlarda tarkata slik olan
larn usl ve adablarnn beynndadr.
kinci blm ; Her tarkata gre nfile
namazlarn usl ve dablarnn beyn hakkn
dadr.
Kitabn Htime'si; Tarkat slikleri iin
lzm olan muhtelif meselelerin beyn hakkn
dadr.
[Tetimme ise; Bz remizlerin aklan
masna dirdir.]
I. BLM
7 aniat- Aliyyc-i l Jakyyc'yc Salile Olanlarn 1' arz
N amazlarmtlaki Adab I Iasmclaclr.
7 basklan ibarettir.
Tuhfet'l-Ukyye 21
c^ r >
1. Fasl: Satal Namaznn Usulu Beynndadr.
( Ey Uk tarkinin sliki! Ey klar yolunun

yolcusu! Mlmun olsun ki sabah namazn klp
tebihlerini ve dusn da f ettikten sonra;
- Evvel ezu besmele ile Ftiha-i erfe yi oku.
-Sonra yalnz besmele ile Bakarann sonunu,
i
> yetinden balayarak okursun.15
-Sonra besmele ile Ysin-i erfi oku.
- Sonra Kasas sresinden i
jju^
l*ji
>l6na kadar okursun.
-Sonra Har sresinin sonunu^
ya\
yS\
^ de
balayp bitirirsin.
- Sonra Nasr sresini 1 kere, hls 3 kere, Felk
sresini 1 kere, Ns sresini 1 kere, Ftiha-i erfe yi
1 kere, "Elif-lm-mim"i171 kere besmele ile okursun.
-Sonra du ile megl olarak *
oji k ^ tji
aS
u. J i f f ^)l j (3^^
13Bakara, 284-286.
16Kasas, 88.
17Bakara, 1-5.
^1
O-J-JLiAp
^L*Jl
eyh Abdurrahmn Smf 22

----------------------------------- $
^.A*},>L_C-
Oiiuii
aUjuJ-Ij JL,> ju .
(Rabben! Y Rabben!
Takebbel minn inneke ente's-semurl-alm ve tb

aleyn inneke ente't-tevvbur-rahm ve'h-din ile'lhakki ve il tarkin mstakim bi-bereketi'l-Kur'ni'lazm ve bi-hrmet-i habbike ve reslikel-kerm.
Subhne rabbike rabbi'l-izzeti amm yasifn ve
selmun ale'l-mrseln ve'l-hamd lillahi rabbi'llemn) ve "el-ftiha!" diyerek "Salavt- erfe" ile
beraber Ftiha-i erfe'yi okursun.
Ondan sonra "estafirullah, estafirullah,
estafirullah, subhnellah ve'lhamd
lillah ve l
ilhe illallah vallahu ekber ve l havle ve l kuvvete
ill billahi'l-aliyyi'l-azm" dersin.
- Sonra ezu besmele ile 3 Ihls- erf okursun.
- Sonra 33 vey 21 kere vey 11 kere vey 7 kere "L
ilahe illallah - Muhammed Reslullah" dedikten
sonra mezkr sayda "L ilahe illallah -Muhammed
Nebiyyullah", mezkr sayda "L ilahe illallah Muhammed Habbullah" de.
-Sonra mezkr sayda "L ilhe illallh" dersin.
- Sonra mezkr sayda "H" ismini zikredip "Salli
ve sellim al erefi nr-i cemi'l-enbiyi ve'l-mrseln
ve'l-hamd lillahi Rabbi'l-lemn" deyip "el-ftih!"
diyerek salvtla Ftiha'y oku.
- Sonra 3 kere "Allahu ekber, Allahu ekber, Allahu
ekber velillahi'l-hamd diyerek tekbir al. >
Tuhfetl-Ukyye 23
^3-------------------------------- S?- Sonran jl~. i

û
<ojjlJ-ij jJl-îi ^ ^
s^CaJf^ <u
.ilu ^mjij s ^ i
j y.j^b jJjNi (Es-saltu ve's-
selmu aleyke y habbellah, elf saltin ve elfi selmin

aleyke y seyyidel-evvelne ve'l-hirn ve selmun
alel-mrseln ve'l-hamd lillahi rabbil-lemn)
dersin.
-Sonra "Selmet-i Pr, H!" dersin.
- Eer zviyede isen "Estafirullah, Estafirullah,
Estafirullah" fethiyesiyle megl ol.
-Sonra e-\
j$j -b .juo j
ji
jj
(Allahmme salli al seyyidin Muhammedin ve al
l-i Muhammedin vesellem bi-adedi klli din ve
devin) salavt- erfesini 3 kere oku.
-Sonra 70 kere "Allahmme Y Allah!, Y Latf!, Y
Hfz!, Y Df!, Y M ni!, Y Rfi'!, Y Fetth!
isimlerini okursun.
- Sonra yine "el-ftih!" de ve Ftiha'y oku.
-Sonra "Y Fetth H!" de. Eer zviyede deil isen
fethiyeyi okuyup okumamakta serbestsin.
- Sonra eer irk vakti girmise Irk namazn kl.
Girmemise irk vaktine kadar ir ezkr ile megl
ol ve vakti girince bu namaz klarsn.
Sabah namaznn Tarkat- Aliyye-i Ukyye
de db ve uslu budur.-
Seyh Abdurrahmn Sm 24
& ------=
----------------------------------&
s^
j>
2. Fasl: glc Namaznn Usulu Beynndadr.

Ey Uk tarkinin sliki! le namaznn
farzn snnetleriyle beraber kldktan sonra,
- Evvel Ezu Besmele ile Ftiha-i erfe'yi oku.
- Sonra Besmeleyle Mlk sresini okursun.
-Sonra Besmeleyle Har sresinin sonunu,
i yb'y -div g;J
den tibren okursun.
- Sonra istediin kadar "Tevhd" ile megl ol.
-Sonra "H" ism-i erifiyle megl olursun.
-Sonra" jdu
"Ve salli ve sellim al erefi cemil-enbiyi ve'l
mrseln ve'l-hamd lillhi rabbi'l-lemn" dersin.
-Sonra "el-ftih!" der ve salavtyla berber 1 Ftiha
okursun.
-Sonra "Selmet-i pr, H!" dersin.
3. basl: kindi Namaznn Usulu Beynndadr.
Ey Uk tarkinin sliki! kindi namaznn

farzn snnetiyle berber kldktan sonra tesbh ve
dusn yaparsn.
- Sonra Ezu Besmele ile Ftiha-i erfe'yi oku.
- Sonra Besmeleyle Amme sresini okursun.
Tuhfet'l-Ukyye 25
- Sonra Besmeleyle Nasr sresini okuyup Subhane

Rabbike Rabbil-izzeti amm yesifn ve selmun ale'lmurseln ve'l-hamdu lillahi rabbi'l-lemn dedikten
sonra "el-ftiha!" deyip evvelinde salavtla beraber
Ftiha'y okursun.
- Sonra Estafrullah, Estafrullah, Estafrullah,
Subhnallahi ve'l-hamdu lillhi ve l ilhe illallhu
vallhu ekber ve l havle ve l kuvvete ill billahi'laliyyi'l-azm" dersin.
-Sonra Ezu Besmeleyle 3 kere Ihls- erif okursun.
-Sonra 3 kere Flem enneh l ilhe illallah18 deyip
Muhammed resllllah" ve "L ilhe illallh
Muhammed nebiyyullah" ve "L ilhe illallah
Muhammed habbullah" der sonra da yalnz "L ilahe
illallah" dersin.
- Sonra "H" ism-i erifini sabah namazndaki adet
kadar zikredersin.
- "Ve salli ve sellim al erefi cem'il-enbiyi ve'lmurseln ve'l-hamd lillhi rabbi'l-alemn" dedikten
sonra "el-ftih!" der ve salavtla beraber Ftiha
sresini okursun.
-Sonra "Selmet-i pr, H!" dersin.
A
-* *
,sMuhammed, 19.
~3 ----------------------------- &
kindi namaznn taikat usl bittikten

sonra "Hesab gnnde hesba ekilmeden evvel
kendinizi muhasebe ediniz"19hads-i erifi zere nefs
muhsebesi ile megl olursun.
< Muhasebenin hakikati yledir: Evvela 100
kere "Istifr- erif sonra 100 kere "Salavt-i erfe
getirip ikindiden ikindiye kadar kendinden kavlen,
fiilen, fikren sudr eden isyn, hat ve rzya muhlif
haller tefekkr edilerek dern-i dilden (kalpten)
istifar edilir. Eer hats yoksa hamd ile inyet-i
Hakka krnda bulunulur. Fikirden muhsebe
avma deil havssa lzmdr. "inizdekini aa
vursanz da gizleseniz de Allah ondan dolay sizi hesba
ekecektir20yet-i kermesiyle bu sbittir. Muhsebenin ikindiden sonraya tahsis olunmas ise bu
vakitte hafaza-i kirm meleklerinin semya oturarak
gnahlarn mahvi iin amel defterlerini gnahlardan
temizledikleri iindir. >
19 "^,uo j
20Bakara,284
"Ahmedb. Hanbel,Kitbuz-Zhd, 120.
Tuhfetii'l-Ukyye 27
4. Fasl: Akam Namaznn Akatindcl Usul Beynmdadr.
Ey sdk slik! Akam namaznn farzyla

snneti ve tebihleri ed olunduktan sonra,
- Ezu besmele ile evvel Ftiha-i erfe'yi oku,
-Sonra Besmele ile Har sresinin sonundaki 3 ayeti
okursun,
- Sonra mmkn olduu kadar yalnz "Tevhd,rle
megl olursun.
* * *
Zviyelerde (derghlarda) namazdan sonra

hemen yemek megliyeti olacandan Akam uslu
namazdan evvel icr olunur.
5. Fasl: Tarkat- Aliyye-i Ukiyye'cle "Hamel Uslu11

Bcynmdadr.
Mlm ola ki zviyelerde yemek ardndan ve

yatsdan evvel "Hamd lhisi" okunur. "f",
"Mu'n" isimleri okunur. Bunu beyan edelim:
Mrid olan kimse Ezu besmele ile Ftiha-i erfe'yi
ve Har sresinin sonunu okuduktan sonra u ilahiyi
okumaya balar:
"hllmml lllal, Allah, elhacl lllal, Y Allah, ellamtl hilali l ilahe
eyh Abdurrahmn Sam 28
&
illallk ku, l ilahe illallk, Allak.
Allah bize litletti kr elhamdlillah
N linetine arketti kr elhamdlillah
Allak Lailakc illallk (nakarat)
Bilelim n linetini lelim rahmetini
Analm hazretini kr elhamdlillah
Allak Lailakc illallk (nakarat}
Yok iken var eyledi arz-1 dlr eyledi
Re^Ctle yr eyledi kr elhamdlillah
Onderdi doru yola, kullar kulluk evliye
Hak bize kulum diye, kr elhamdlillah
I larcedelim varmz kurban olsun camnz
Kurandr mnmz kr elhamdlillah
M uhammed kadem basd elf olmaktr kasd
Hakkn sevgili dostu, kr elhamdlillah
Allak Lilkc illallk (nakarat)
O / hahlm yrlar cennettedir canlar
Sevenleriz onlar, kr elhamdlillah
Ihdduin hu sz kabul eyle niyz
Dergha srdm yz kr elhamdlillah
Allak Lilkc illallk (nakarat)21
*Bu "Hamdiye lhsi" Edirne'li Uk eyhlerinden Muham

med Hamd-i Badadye (.1723) aittir. Son devir Uk me-
Tuhfet'l-Ukyye 29
& -------------------------------------- &
Hamdiye okunduktan sonra "el-ftiha!"

denilir ve "Salavt-i erife" ile Ftiha sresi
okunduktan sonra "Selmet-i pr, H!" denilir.
- Sonra 3 kere "Estagfrullah" deyip
*-\
j2j JS1
j ju->vJl j
|>gUl
(Allahmme salli al seyyidin Muhammedin ve al
l-i Muhammedin vesellem bi-adedi klli din ve
devin) salavt- erfesini okursun.
-Sonra 325 kere "Ya DfT\ "Ya Mu'n!" oku.
-Sonra "el-ftiha! diyerek Fatiha sresi okunup "Ya
DfiT', "Ya Mu'n!", "H" diye hatm olunur.
* * *
Yats namaznn uslu hi farksz le

namaznn uslu gibidir.
6. Fasl: Tarikat- Aliyyc-i Ukiyyc'dc Tdeccd Uslu

Beyanndadr:
Malm ola ki teheccd namaz 4 veya 6 veya

8 veya 12 rekat klndktan sonra zaviyede sabah ezan
okunur. Zaviyenin hricinde ezana gerek yoktur.
yhndan Bekir Sdk Visl Efendi (.1961) de ayn lhiye
"Kaside-i Tamiye" adyla bir tanzr yazmtr ki bazen ikisinin
birbiriyle kartrld grlr) Bkz. Visl, Hakikat ve Marifet
Srlar, 84-85, stanbul, 1973.
<3
---------------------------- Sr
-Teheccdden sonra Ezu besmele ile Ftiha-i erife

okunur.
-Sonra Har sresinin sonu okunur.
- Sonra mmkn olduu kadar "Tevhd-i erif
- Sonra harf-i nid ile "Y Allah!" ism-i erf,
-Sonra harf-i nid ile "Y H!" zikrini icr et,
- Sonra" iuj
Ve salli ve sellim al erefi cemi'l-enbiyi ve'l- mrseln
ve'l-hamdlillhi rabbi'l-lemn dersin.
-Sonra "el-ftiha!" diyerek salavtyle beraber Fatihai erfe okunur.
- Sonra "Selmet-i pr, H" demek sretiyle bu usl
hatm olunur. Akabinde vaktinde sabah namaznn
snneti ve lcmet edilip farz klnr. Tesbh ve dudan
sonra bir nceki faslda beyan olunan usl icr
olunur.
7. Fasl: Tarifcat- Aliyyc-i Uakiyyc de Namaz Akatindeki

Tcstllcr Beynndadr:
Mlm ola ki, namaza kmetten evvel Ihlas

sresi 3 kere okunup Subhane Rabbike Rabbi'l-izzeti
amm yesifn ve selmun alel-murseln ve'lhamdulillahi rabbi'l-lemn denilir
-Sonra "el-ftiha!" deyip evvelinde salavtla Ftiha y
Tuhfet'l-Ukyye 31
& -------------------------------------- &
okursun.
- Sonra ayaa kalkp "Allhmme salli ala seyyidina
Muhammed ve ala l-i Muhammed" dedikten sonra
kmete balanr. Bu sret, cematla klman namaza
mahss olup yalnz klarsa -akam namaznda thlas
okunmad gibi- yalnz klan dahi okumaz.
- Namazdan sonraki tesbhe balanrken nce Ezu
Besmele ile Fatiha,
-Sonra Besmele ile Ayetu 1-krs,
- Sonra "ehidellhu enneh..."22 ve "Kulillahmme
mlike'l-mlki"23okunur.
- Sonra 33 kere "Subhanellah", "Elhamdlillah",
"Allahu ekber" dedikten sonra "Allahu ekber lem ve
zam kebren l ilhe illallh Muhammed reslullah,
la ilhe illallah Muhammed nebiyyullah, l ilhe
illallah Muhammed habbullah, la ilhe illllhu
vahdehu l erke leh, lehu'l-mlk ve lehu'l hamdu
ve hve al klli ey'in kadr. Ve'l-hamdu lillhi
rabb'l-alemin, vessaltu vesselmu al reslina
Muhammedin ve al lihi ve sahbihi ecman" diyerek
du edilir.
- Dudan sonra 4 kere "Fa'lem enneh l ilhe
illallh" de.
-Sonra 3 kere "H" ismini zikret.
22l-i t m ran, 18-19.

23l-i m ran, 26-27.
------------------------------&
-Soma *
'
Jj
j O^ j
^
j d~*j
Ve salli ve sellim al erefi cemi'l-enbiyi ve'l-mrseln
ve'l-hamd lillhi rabbi'l-lemn" de.

- Sonra "el-ftiha!" der ve Ezu besmeleyle ve
salavtla beraber Ftiha okursun.
- Sonra salavt uslne balanr.
* * *
Yatsda, sabahda, lende ve ikindide hep

bu tertipledir.
Akamda ise bir ayet-i kerime okunup du
ile megl olunur. Sonra salavtla Ftiha okunur.
Sonra Evvbn namazyle megl olunur. Tebihler
zarretten dolay akam namaznda terk olunur.
* * *
Her namazn akabinde 1 "Salavt-1 erife" ile 1

Ftiha okumak Tarkat- Aliyye-i Ukyye dbd*.
II. BLM
Gerek 7 aikat- l Ikyye ve Gerekse
ile r I ark atta Devam Lazm O la
Nafile Namazlar Bey anndadr.
6 hasl ile Mbeyyen
Tuhfet'l-Ukyye 35
G9^>
1. Fasl: ralz Namaz Beynndadr:
rak namaz selmla 6 rekattr. Ey slik-i

muhlis bilmi ol ki gne doup da kerahat vakti
kacak miktar ykseldikte
- Evvela 2 rekat namaz klmak lazmdr.
Niyetlenirken "Allah rzs iin 2 rekat irak namaz
klmaya niyet eyledim dersin.
- Sonra 2 rekat daha "Rzenlillah beden shhati iin
niyet ettim" diye klarsn.
- Sonra da 2 rekat daha "Rzenlillh istihre talebi
iin klmaya niyet ettim" diyerek klarsn.
- Sonra Ezu besmele ile "Bizim yetlerimize ancak
o kimseler inanrlar ki, kendilerine bu yetlerle t
verildiinde hi byklk taslamadan hemen secdeye
kapanrlar ve Rab'lerini hamd ile tesbh ederler"2'1
secde yetini okuyup secde eder ve mmknse
uykuya yatarsn.
-Malmun olsun ki bayram namaz irak makmna
kim olduundan o gn irak namaz klmak lazm
deildir.
24Secde, 15.
3 --------------------------------
2. Fasl: Turuk- Aliyye Mnteirlerine Devam Lazm Olan

Dul Namaz Bcyanndadr:
- Duh namaz selmla 12 rekattr.

- Duh vakti gelince 4 rekat "Rzenlillah rzk kr
iin klmaa niyet ettim diye klarsn.
- Sonra 4 rekat "Rzenlillah rzkn artmas iin
klmaa niyet ettim diye klarsn.
- Sonra 4 rekat ''Rzenlillah klmaa niyet ettim"
diye klarsn.
-Secde ayetini okur secde eder, du edersin.
3. l"asl: Turuk- Aliyye Mnteirlerine Devam Lazm Olan

Evvabfn namaz Bcyanndadr.
Evvbn namaz 6 rekattr. Ey derecta tlib

olan slik-i sdk!
-Akam namaznn snnetinden sonra 2 rekat kabir
rahatl iin rzenlillah namaz kl.
-2 rekat kabir sulinin kolayl niyetiyle kl
-2 rekat da evvbn niyetiyle rzenlillah kl.
-Sonra secde ayetini oku secde et, du et.
Tuhfetl-Ukyye * 37
4. Fasl: Tclccccl Bedeli Namaz:
- Yats namazn vitirle kldktan sonra tesbhden

evvel 2 rekat oturduun halde teheccd bedeli
namazn rzenlillah klarsn.
-Sonra secde ayetini okur secde edersin.
- Sonra tebihler ile megul olursun.
-Yats namaznn uslunu f ettikten sonra yat.
- yet hastalk v.b. gibi dier er' manler zuhr
edecek olursa bu 2 rekat teheccd makmna kim
olur. Lkin tenbellikten dolay teheccd klnmazsa
bu namaz teheccd makmna kim olmaz.
Teheccd faziletinden mahrum olursun.25
5. Fasl: [unk- Aliyyc Mnteablerine Lazm Olan Teleccd.

Namaz Bcyhmdadr:
- Teheccd namaz selmla 12 rekattr.

- Gecenin yarsndan yahut te ikisinden (sls-i
ahr) sonra klnr.
- O vakit kalkp abdest alp 4 rekatn eytann,
dmanlarn, nefs ve hevnn errini def ve ref
niyetiyle rzenlillah klarsn.
^Mzzemmtl, 1-10.
& -------------------------------------- {
- Sonra 4 rekat seyr-i slk mertebelerindeki

menzilleri katetmek niyetiyle nzenlillah kl.
- Sonra 4 rekat da teheccd namaz klmak niyetiyle
klarsn.
- Sonra secde ayetini okuyup secde edersin.
-Sonra du ile ve telkin olunduun dersinle teheccd
uslunun vaktine kadar megl ol.
- "Seher vaktinde Allah'tan balanma dileyenler"26
ve "Seher vakitlerinde balanma dileyenler"27 yet
lerinin imtiyz altna dhil olmak iin 100 defa
istifar edersin.
-100 defa da "salavt-i erife ekersin. Dudan evvel
istifar ve salavt dunn kablne sebeptir.
-Ahsen ve evl olan teheccdn ilk 8 rekatnda Ysini erifi tamamlamaktr. Son 4 rekatta da besmelesiz
Ihlas sresini okumaktr. Zra zamm- srede ayrca
besmele gerekmez.
Bu sretle klnan namazda kalb cem
olmu olur. Biri Kur'an'n kalbi ki Ysin-i eriftir.
Biri gecenin kalbi ki son te ikisidir. Biri de
m m inin kalbidir. Niyzn kablyle Allaha
yaknlamak bu kalplerin birlemesiyle yerine gelir.
Teheccdn faziletine dir baz meyh latf
26l-i mran, 17.
27Zriyt, 18.
Tuhfetiil-Ukyye 39
szler sylemilerdir. yleki eyliyullah, Rahmn'n

manev dvnna gecenin son te ikisinde toplanr,
taatlaryla Cenb- Allah'a takarrub ederler. Cenab-
Hak da onlara fazl u keremini takrb eder, yaklatrr.
Bu sebepten hads-i erifte "Gecenin te ikisi oldumu
Allah dnya semsna iner ve 'steyen yok mu vereyim,
du eden yok mu icbet edeyim' der"28vrid olmutur.
"Dnya" kelimesi; "dnv" (j_o)den "lcurb" yakn
lamak mnsna olunca Cenb- Hak makm-
kurb'ta zat ve sfat tecellleri ile onlara bil-mekn
tecell ve ifza-i envr eder demek olur.
EvliyauIahn efdali "Kutbu l-irad"dr. Zra
onun vazfesi sliklerin ruhlarn manev ve lh
kurba sevketmektir ki Hakk'n bizzat murd budur.
Ondan sonra "Kutbul-evtd" gelir ki mmenin
ilerinin hizmetindedir. Bu da halkn muradna
hizmettir. Mevl'nn muradna hizmet etmek
kullarn muradna hizmet etmekten evl olduu iin
Kutbu'l-ird Kutbul-evtd'dan evldr. Bu iki
kutubdan biri bazen dierine bz huss hizmetlerde
yardmc olur. Her ikisi de Dvn- mnev'nin birer
memuru olmalar hasebiyle bu berberlikleri ayn
noktaya hizmet saylr.
Ey Slik-i hakikat! Ey tark-i lhde olan
28bn Eb sim, es-Snne, 1/219.
eyh Abdurrahmn Smt 40

& ----------------------- -------------- &
kardeim! Gecenin son te ikisinde yapacan

mchede ile bu ilh dvn-1 manevye dhil olmaya
al ki kurb- mnev ve kermet ile mertebe-i uly'ya
nil olasn. Zira o vakitte evliyaullah uyumazlar.
"Geceleri pek az uyurlar ve seher vakitlerinde de istigfr
ederler"29, "ite onlar Rablerinden gelen bir hidyet
zeredirler ve kurtulua erenler de ancak onlardr"30
srryle gecede uykular az ve seher vaktinde istigfra
mdvim olanlar zel zt hidyete ve mkemmel
sft felaha nil olanlardr.
6. Fasl: Abdest kr Namaz Beynndadr:
-Bilcmle ehl-i tark olanlarn her abdest aldklarnda

2 rekat abdest kr namaz klmalar lazmdr.
Yalnz ikindiden akam namazna kadar, fecr-i
sdktan irak vaktine kadar bu klnmaz. Zra bu
iki vakitte nfle klmak mekruhtur.
Ey Slik-i hakkat! Bilmi ol ki umum turuk-
aliyye mntesiblerine abdestsiz durmak layk
deildir. Abdestin bozulduka abdest al. Zra sen
inbe ettiin vakitten itibaren namaza durmu gibi
2yZriyat, 17-18.
30Bakara,5.
TuhfetTU&kyye 41
&
hep huzrda saylrsn. Kabre girmedike namazdan

ayrlma, abdestinden de ayrlma ki mrnn sonuna
kadar btn hayatn bir namazda geirmi gibi
olasn. Namazda gibi olan kimsenin abdestsiz olmas
caiz deildir. Bu hal zre lh lm emri taalluk
edecek olsa ehit rtbesiyle lm olursun. Velhsl
abdeste devam etmek hakkat sliklerini Mevl'ya
yaknlatrmaya vesile olduundan mstakil bir
ibdet saylr. Ayrca her be vakti ed etmei murad
ettike abdestli olsan da yine abdest al ki nrun al
nr olsun.
Ey Slik-i hakkat! Yine bilmi ol ki ikindi
namazyla yats namaznn snnetini senin iin
terketmek ciz deildir. Zra sen fukary- hakkat
yolu zere olan havsdansn. Kullarn havss iin
snnet terki caiz deildir. Sallahu aleyhi ve sellem
efendimiz "Fakr benim iftihrmdr
j i) m
buyurmulardr. Keza senin farz namazlarda
mmknse cemata devam etmen daha lyktr.
31Deylem rivayet ediyor. Bkz. Acln, Kef'1-Haf, 11/131.
III. BLM: IITtME

Btn i unk- Aliyyc Salikleri in Lazm
ve Riayeti Mltezim Olan Adal
ve Mteferrik Meseleler
Beyanntlaclr:
Tuhfet'l-Ukyye 45
sS-------------------------------- &
& UYKUNUN VAKT:
Mlm ola ki, uykunun efdali yatsnn

akabinde teheccd namaz vaktine kadar olan uyku
ile irakla duh arasndaki uykudur. kindiden
yatsya kadar ve fecrin tulundan irak vaktine kadar
uyumak ise mekruhtur.
& KELME-ITEVI ID ZKRNE BALANGI:
Mlm ola ki, her "Tevhd"e "fa/lem"32

lafzyle balanr. kincide, ncde bu lzm
deildir. Keza, her "el-ftih!" denildike evvelinde
1 defa sonunda 3 defa, istifardan evvel (Ftiha'da
yalnz evvelinde) salavt getirilir.
& FTIIA EKMEK:
CMlm ola ki, zikir meclisinde eyh

bulunursa Mel-ftih!"y o syler. Hzirn ise
"Allahmme salli al seyyidin Muhammed" derler.
Sonra eyh efendi "Cism-i pk Muhammed Mustafa
r salavt" der. Hzirn yine "Allahmme salli al
seyyidin Muhammed" derler. Sonra yine eyh
"Ravza-i pk Muhammed Mustafa r salavt" der.
32 Muhammed, 19.
-----------1 ---------------------------------------------------------------^
Hazirn olan klar akabinde "Allahmme salli al

seyyidin Muhammed" derler. Mlm ola ki, kim
olursa olsun slike eyh huzrunda "el-ftiha!"
demesi asla ciz deildi\>
& NAMAZIN ARDINDAN FTHA OKUMAK:
Keza mlm ola ki -Teheccd bedeli namaz

hri- btn namazlarn dularndan sonra Ftiha
sresi salavtla beraber okunmaldr.
& m r id e "s e l m On a l e y k m " dem ek*.
Keza mlm ola ki, bir slikin mridine "esSelmu aleykm demesi ciz deildir zra tzme
mnfdir.
& EYHN SZNE ITAT:
Keza eyhiyle muraza ciz deildir. eyhin

sz zhirde hat bile olsa o haty kendi dorumuza
tercih etmeliyiz.33Tpk Hzr aleyhisselam ile Msa
aleyhisselam'n mumeleleri gibi.
33Bu durum "Mrid-i kmil" makmndaki l zevata hstr.

Yoksa Halfe dzeyinde eyh olanlara mteveccih deildir.
Tuhfetl-Ukyye 47
^ ---------------------------------------------------------------------------------------- gv
& MRlD ELtNDEN BR EY ALMAK:
Keza her ne vakit mridin elinden bir ey

almak lzm gelse elini pmeden almamaldr.
6 TEVIID VEYA I IATM-t IICEGN TERTB:
Mlm ola ki, eriata muhlif olmayan hayrl

bir murdn huslu iin "Tevhid" veya "Hatm-i
hcegn" icrsn murd edersen bu ancak sallallahu
aleyhi ve sellem Efendimizin rh-i akdes-i erifleri
iin, ashab, tbin, mctehidn, evliy, eimme-i
tarkat- aliyye rh-i erifleri iin, mridin,
meyh-i slifn ve cemi ehl-i imnn ervah-1 erifine
Ftiha sresi okunup hediyye edildikten sonra
tazarr ve du ile onlarn ervh- eriflerinden
istimdat dilemek sretiyle olur. Sonra, husl-i murd
iin Ftiha salavt ile berber okunur. Sonra cehren
7 kere istifar getirilir. Sonra 7 kere jl
j .b js
jjL-j
ji
j jujk- " Allahmme salli ala
seyyidin Muhammed bi-adedi klli din ve devin"

salavt okunur, sonra "Tevhd" okunmasna
balanr.
Hatm-i hcegnda ise istifar ve salavt
yalnz srren eyh efendi okur. Sonra sdt-
Nakibendiyye'ye niyz tarikiyle "el-ftiha!" diyerek
salavtla birlikte Ftiha okumak sretiyle hatm-i
hcegn'a balanr. Tamamlandnda sdt-
<9--- :----------------------------- &

kirmn isimleri birer birer zik* olunarak ruhlarna
bunun sevab hediyye edilir. Sonra tazarr ve du
ile bi-tarkil-istimdt eyh "Husl-i murd iin elftiha!" der. Cemat salavtla beraber Ftiha sresini
srren okurlar. Bu esnda buhur
yakmak
mstehabtr. Hatmin sonunda helva yemek
mstahsendi*. Dudan evvel bir ar-i eif okunur.
Ahsen olan "Tevhd" akabinde "Allah, Allah" ism-i
cellini sonra "H" ism-i erifini huss mikdarda
cematle okumaktr. Bir kii ar-i erf okuduktan
sonra husl-i murd iin du okunur ve hsl olan
sevb her zaman nce cenb- rislet aleyhi efdalu ttahiyye Efendimizin rh-i paklerine, sair enbiy
aleyhimsselam ve evliya kuddise esrruhum
rhlarna hediyye edilir. Zira dnyalk iin evrd ile
megl olmak slike mnsib deildir. Bu onu buda
iter, uzaklatrr.
* * *
Hatm-i hcegn tertib edilmesi mteaddit

sretlerle olur. Bunlardan birini beyn edelim:
-Evvela besmele ile 7 kere Ftiha okunur.
- Sonra 100 kere salavt- erfe okunur.
- Sonra 79 kere nirah sresi okunur.
- Sonra 1001 kere thlas sresi okunur.
- Sonra 100 kere salavt- erife okunur.
-Sonra 7 kere besmele ile Ftiha okunur.
Tertib ve adetlerinin esrr ise erbbna mlmdur.
Tuhfet'l-Ukyye 49
^ -----------------------------------------------------------------------------------------gs,
& EYHNE TESLM OLMAK:
Malm ola ki, slikin kendini eyhine

kemliyle teslimiyette dim olmas lzmdr. Mrid
huzrunda gassal elindeki meyyit, ykaycsnn
elindeki mevt gibi olunduunda mrid o slikte
diledii gibi tasarruf edip mridi velyet suyuyla
ykar. Gayriyyet, hades, huds cenbetinden onu
temizler. Bunun iin mrid elinde mrd gassal
elindeki meyyit gibi olmas lazmdr denilir. Ayrca
mridim beni sevmiyor zannnda deil de belki beni
herkesten ok seviyor zannnda bulunmaldr.
Mride her emrinde itat etmelidir. Bir eye izni
yoksa o eyi ilememelidir. Son derece kadrini bilmeli
ve tazim gstermelidir. Her szn bir hikmet telakki
etmeli ve nutk- ird nazaryla icr etmelidir. eyhin
fevkinde kimseyi grmemelidir
& TELKN OLUNMAYAN ESMYI EKMEK:
Tlimi telkin olunan evrd ve ezkra

mdvim olmaldr. Seyr-i slkun tahsilinde acele
etmemelidir. Slk esmsndan kendisine telkn
edilmeyen ismi zikretmemeli ve zikretmek talebinde
de bulunmamaldr. nk her esmnn huss
almeti olup zuhr etmedike deitirilmesi asla caiz
deildir. Zuhr ettii vakit de deitirilmesi katidir.
Telkn olunmayan ismi vird temek ve bunu
mridinden istemek kiiye zarar verir.
eyh Abdurrahmn Sam 50

---------------------------------------- &
G^2g>
& ESMNIN TEBEDDL:
Mrid> esmsn deitirmeyi murd ederse

sa eliyle mridin sag elini tutar ve slikle beraber
kere tekbir alr. Tekbirden sonra muayyen esmay
mrde kere telkn eder ve kalbe darb- zik*
yapmak sretiyle bunu icra eder. Sonra eyh "elftiha!" deyince herkes salavtla beraber Fatihay
okur. Slik getii isimleri 100 kere her gn vird
etmeye devam etmenin yansra bu telkin olunduu
yeni ismi zikr-i dim eylemelidirJ(1
& R'Y VE VKI:
Ry ve valclanndan bir ey ketmetmemelidir. Grdne bir ey ziyde ve ilve

etmemelidir. Grd rylarn tbirini taleb
etmemelidir zr eyh dilerse tbir eder dilerse etmez.
& EY IN RDESNDE FN OLMAK:
Midin irdesi eyhin irdesi ile beraber olmaldr.

Kendi irdesini eyhinin irdesinde ifn etmelidir.
eyhinden bakasnn szne itibar etmemelidir zra
eytan doru szde bile hle eder.
& EMNETLERN TEVDI:
eyhi, hrka ve tc gibi tarikat emnetlerini

kendisine teklif ederse bil-tereddt vel-kerhet
saf-i rhla kabul etmelidir.
Tuhfet'l-Ukyye 51
& e y h in s z e b e v e y n in s z n d e n n c e
GELR:
eyhin kavlini ve fiilini ebeveyninin kavli ve
fiilinin nne alr. Pederinden, vlidesinden ziyde
kavlen ve fiilen eyhine itatta bulunur. Zra peder
ve vlide fn vcdun sebebidir. Mrid ise bk
vcdun sebebidir.
fc EYHTEN DUTALEB ETMEK:
Ceyhinden ne dnya ne ahiret iin du

istemeyip kendisi kendisine du etmelidir. Yalnz
mhim bir hl vuk bulursa eyhine bunu arz
etmelidir. Dnya ve hiretten, kef ve kermetten
bir ey istemeyip ancak mridin murd ettiini
istemelidir^
& EVLLK:
Eer mcerred ise slkunu tekmil edinceye

kadar evlenmemelidir. Eer evli ise mcerred gibi
olmaa gayret etmeli. nsanlardan uzlet zere
olmaldr.
& NSANLARDAN BtR EY BEKLEMEK:
Ne kendine ve bakasna kimseden bir ey

istememelidir. Her eyi Haktan istemeli ve Cenb-
Hakk'a her hususta mtevekkil olmaldr. "Asla
3 -------- 1 ------------------------------
benden bakasn vekil tutmayn34 yet-i cellesine

hli mutbk olmaldr.
& STKMET ZERE OLMAK:
Slkta zhiren ve btnen istikmet zere

olmay ilzm etmelidir. MSen ve sna tbi olanlar
emrolunduunuz istikmet zere olun"33 yet-i
kermesinde emrolundugu gibi istikmete ihtimm
etmelidir.
Mridin tlimtna devamla beraber

kendinde bir hal grmemelidir. Cmle halka Allah a
vsl olmular nazaryla bakmaldr.
* DNY EHLNN MALINDA GZ OLMAK:
Ehl-i dnya ile oturmamal ve kimseye hased

nazaryla bakmamaldr. "Sakn onlardan bzlarna
verdiimiz dnya malna gz dikme ve bundan dolay
da zlme"36 yeti zere kimsenin metna hrs
gzyle bakmamaldr.
34Isr, 2.
'ûar, 15.
36Hicr, 88.
Tuhfet'l-Ukyye 53
& DIM ZKRDE OLMAK:
Ne olursa olsun, hangi tarkten olursa olsun

ve ne ile megl olursa olsun hi bir halde zikirden
gafil olmamaldr. mer Nesef, imam Vahid ve
Abdullah Tahav hazertyla muhakkik mfessirlerin
bir ksm "Ey mn edenler Allah' ok zikredin ve
sabah akam O nu tesbh edin"37 yet-i kermesinin
tefsirinde "Cenb- Hakk', ayakta ve otururken,
salkta ve hastalkta, gecede ve gndzde, karada
ve denizde, akta ve gizlide, dururken ve hareket
ederken her hal ve artta -tehll ve takdisten Hakka
en lyk olan- zikr-i kes* ile zikredin" diye tefsr
buyurmulardr.
& COI IR ZKR -11AF ZKR:
Cehri zikir efdaldir. Zra zikrullah feriz-i

lh cmlesinden olduu iin ilh farzlar ln
etmek, cehren ilemek ihf edip gizlemekten efdaldir.
Cehrde gafilleri uyandrmak ve eytan tardetmek
meziyyeti vardr. Nitekim Hz. mer'e Kuran
okurken cehr etmesinden sul ettikleri vakit
"Uyuyanlar uyandrr, eytan tardederim" diye
cevap vermitir. Rivyet olundu ki, aleyhisselt
ve's-selam Efendimiz, tmm- Ali'ye (KerremalKhu
37Ahzb, 41-42.
2
---- ,-------------------- &
vechehu)huss bir hcrede lisan zikri cehren telkn

buyurmutur. Bu telkini murabba yni bada oturur
vaziyette ve sadetli gzlerini yummu bir halde
kere tekrar ederek yapmtr.
Bazlarna gre ise kalb ve haf zikir efdaldir.
Nitekim mervdi* ki, sallahu aleyhi vesellem
Efendimiz Hz. Ebu Bekir Sddk'a haf zikri gr-
erifte (maarada) telkn buyurmutur. Bu telkn;
sadetli dizleri zere oturur vaziyyette ve mbrek
gzleri yumulu olduu bir halde kere tekrar etmek
ekliyle vk olmutur. "Kim beni zikretmekten yz
evirirse phesiz onun skntl bir hayat olacaktr ve
kymet gn biz onu kr olarak haredeceiz"38nass-
celli zikirden yz evirenlerin kabirde azab
greceklerini ve kyamette de m olarak har
olunacaklarn tefhm buyurmaktadr. Keza, slike
lazm olan zikir ehlinden de yz evirmemesidir.
Zr yet-i kermede "Eer bilmiyorsanz zikir ehline
sorunuz39ve "Rabbine ibdette hi bir eyi ona ortak
koma"40buyurulmaktadr.
38Th, 124.
39Nahi, 43.
40Kehf, 110.
Tuhfet'l-Ukyye 55
& TARKAT MNKRLER LE OTURMAMAK:
Slike layk olan marrlarla, mnkirlerle ve

mutaassblarla oturmamasdr ki onlardan ve
ahlaklarndan mteessir olmasn. Mnkirn-i tarkat
olanlar, yolu inkr edenler fukary- tarikata
menfrdurlar, onlar sevmezler. Tark-i Hakka slik
olmay tahk* ederler. Kendi hallerinden haberdar
olmazlar, slik-i tarkat olanlar chil kendilerini de
lim zannederler. Halbuki zahir tahsiliyle yalnz lafz
renilebilir. Kurann ise lafz, haddi, halckat,
matla ve hkm vardr. Lafzdan bakas ancak kef
ve tecell ile bilinir. Kef ve tecell ile bilinen hakkat
ise telaffuza gelmez.
& TEVIIDN MERTEBELER:
Hccetl slam Gazzl hya'da demitir ki;

"Bilmi ol ki Tevhdin mertibi vardr. Tevhd; ze
(lb), zlerin zne (lbbu 1-lb), kabua (kr) ve
kabuklarn kabuuna (krul-kr) munkasmdr.
Zayf akllarn daha iyi anlamas iin ii ve dyla bir
cevizi buna misal getirebiliriz. Cevizin stnde iki trl
kabuk iinde de iki trl z vardr. En iteki z
lbbu !-lb olan yandan ibarettir.
En st kabuu, lisann tevhd edip, "l ilahe
illallah" deyip kalbin bundan gfil vey mnkir
olmasdr. Bu ksm, mnfklarn tevhididir.
---- ---------------------- ---- s-
Nezubillahitela.
kinci kabuk, tevhid lafznn mnsna tikad
etmektir ki bu umm mu minlerin tasdik ettiidir.
Bu avmn itikaddr.
ncs, tevhidi Hak'kn nurunun vstas
ve kef tarkiyle mahede etmektir. Bu makmu 1mukarrabndir ki bu mukarreb kullar yaratlm
eylerin kesretine ramen bunlarn tek olan o
Vhidu'l-Kahhar'dan sdr olduklarn bilir. Bu ksm
birinci zdr (lbb-i evvel).
Drdncs, varlkta kesreti grmeyip sdece
Vhid-i ezel olann varln mahededir ki bu da
sddklarn mertebesidir. Bu Lbb-i hakikdir, zler
zdr. Bu mertebeye sfye-i kiram "fen fi't-tevhd"
adn verirler. Zira bunlarn tevhidi, o Vhid olandan
baka bir eyi grmediinden, yalnzca o Vhid'i
mhedede mustagrak olduundan bunlar kendi
nefislerini dahi grmezler, nefislerinden de fn olurlar.
Yn hem nefsini grmekten ve hem de halkn
grmesinden fn olurlar."41
ite ancak bu ksm tevhiddir ki gnahlardan
synete ve mahfziyete vesle olur ve Allah z'lcell'e tat ve slkla O'na olan itiyk artrp kalbi
dnya mahbesinin kirlerinden tamamen tathr
ederek kiiyi mrifetullaha nil eyler.
41Gazzl, Ihy, IV/359, Daru 1-kuteybe, Beyrut, 1992.
Tuhfet'l-Ukyye - 57
Gsg3^ >
--------------
& IR ILIM BREDEN TAMSL EDLMEZ:
mm- ran Levkihu'l-envr'da beyn

eder ki; "Her kim ilm-i ireti ibreden tahsl etmek
isterse muhli, imkansz taleb etmi olur". mm-
Gazl thya'da der ki "Malmat lafzlardan ahzolunursa hatas ok olur. Lkin insanlarn ounluu
ilm-i felsefe ve ilm-i kelm bilmeyen kimseye lim
demezler. Halbuki, mtehid imamlar bu gibi limleri
zem edip, ehdetleri makbul deildir dediler. Bazlar
da arkalarnda namaz klmaya dahi cevz vermeyerek
meneyledile*. Ancak mrifet ilmi, tevhde medr olan
ilimdir." yet-i kermede geen "Ancak Allah'a ibdet
etmekle emrolundular"42 nazm- cellini Ebu'l-Leys
Tefsr'inde "Allah tevhd etmekle, birlemekle emr
olundular" diye tefsr eder. Btn lh kitaplarda
bir emr-i lh olan ibdet, ancak mrifete tevhd
iledir diye mezkrdur. bdallah bu tevhd ile
mkelleflerdir. eriatta bu tevhd en st mertebedir.
Tevhdin dier mertebeleri de olup zikri bu
muhtasara smaz.
fc HALKIN NAZARINDAN UZAK KALMAK:
Yine ihya nn bir yerinde yle geer: "Bu

makma nil olmulardan birisi der ki; 'Bir gn
42Beyyine, 5.
2------------------------- g .
kalbimde Hzr aleyhisselam'dan mhim bir ey

sormak iin Cenab- Hak'dan Hzr'la karlama
duasnda bulundum. Keml-i tevecch ve tazarr ile
bulutum ve dedim ki; Y Ebe'l-Abbas bana dudan
bir ka kelime tlm et ki onunla mahlkatn kalbine
girmekten gizleneyim, onlar yannda benim kymetim
olmasn, beni kimse bilmesin. Kimse salh- hal ve
diynette kemlime muttali olmasn. Hzr (a.s)
cevabnda
j j^\ j
j&j (Allahmme's-bl al keti
srrk ve hutta al srr-i evkt-i meciyyik, vec'aln fi

meknn-i gaybik, vahcbn f kulb-i halkik) dusn
oku' diyerek kayboldu. Bir daha ne grdm ve ne de
grlmeyi arzu ettim. Bu kelimta her gn devam
etmeyi terketmedim. Hikaye olunur ki bu zat o drece
zelil ve kymetsiz tutulurdu ki hatta yolda zmmler
bile bununla istihz ederlerdi. Yk tard, ocuklar
bununla oynar, hakarete msterih olurdu. O ise
kalbinin selmetini bu ekilde muhafaza eder, halinin
istikmetini bu ekilde tahsil ve tekmil ederdi."
Evliyaullahn hallerindeki tahammln
neticesi olan bu gibi kemlt ehl-i hakikatin tlib
ve rgb olmas lazmdr. Bu gibi hrika hallerde
evliyaullah muhtefdir, gizlenmilerdir. Dnya
sevgisiyle magrr olanlar evliyaullah huss kisve
ve sark altnda veya halk iinde ilmiyle mehr
olmular arasnda veyahut da ileri gelenler ve riyset
Tuhfet'l-Ukyye 59
^3= ------------------------------------------------------------------------------------gv
sahipleri iinde bulmak isterler. Halbuki Allah

azmu'-n'n evliyaullaha olan gayreti onlar
meydana karmaktan muhafaza ve men eder ve
onlar daima gizler, zr O "
o^ jU / :
"Benim evliym benim kubemin altndadr benden
bakas onlar bilmez" buyurmutur. Aleyhisseltu
vesselm Efendimiz ise bir hads-i erifinde "ki
hurmaya dahi ship olmayan ve kendisine nem
verilmeyen nice kimseler vardr ki eger Allah'a yemn
edecek olsalar muhakkak yerine gelir"43 buyurur ki
bu da evliyaullahn halkn deti zere olmayp
onlarn zannettiklerinin dnda bulunduklarn pek
gzel beyn eder.
& KMSEY IIAKR GRMEMEK:
Slike lyk olan, kimseyi kendi nefsinden

hakir grmemesidir. Mahlkttan kim olursa olsun
kimseyi kimseden ayrmamaldr. Her ferde -Hakka
olan nisbetleri itibariyle- mden-i vhidiyyet
vechinden gelen feyiz ile, bir nazarla bakmaldr.
& SEYR-1SLKUN ARTLARI:
Mlm ola ki, az yemek, az uyumak, az

konumak, insanlardan uzlet edip ekinmek, ird
shibinden telkn olunup izin verilen zikre her nefes
43Zebd, tthf, IX/676; Hind, Kenz'l-mml, 5953.
- S ----------------------------------------
alta ve verite devam edip bu zikirle nefes almak

slkun artlarndandr.
Mlm ola ki, her halde ve faslasz zikre
devam edebilmek iin zikre bir ey art klmamald*.
Slikin zikirden hi bir vakit ve hi bir halde
ayrlmamas lazmdr. Yalnz cima esnasndaki inzal
vaktinde ve kerih yerlerde kalben zikreder, lisanla
zikretmez.
Lkin zikrin tesirinin de artlar vardr; Temiz
bir yerde oturmak, kbleye doru ve karanlk bir
yerde bulunmak, tam bir taharet ile zikretmek,
gzleri yumulu olarak sadan sola doru almak,
huzr-i kalble mnsn zikretmek, dizleri zerine
yahut bada oturmak, kalbini mridi vastasyle
Hakka rabtetmek, mridi feyz-i ilh kaps bilip o
kapdan feyz beklemek. (Zira gelecek bir ey kapdan
beklenilir dnyev de olsa hi bir ey taleb edilmez.)
Dnyev ye uhrev saadetini mridin rzs sebebiyle
:aleb etmelidir. ekvetin de mridin red ve
gadabiyle olduunu bilmelidir. Zira vlideynin rzs
Allah'n rzs, gadab da Allah'n gadab olduuna
dir hadis vardr. Mrid ise hakikatte rhn baba
makmndadr. Mridinin hizmetini farzlardan
baka her eyin nne almaldr.
Tuhfet'l-Ukyye 61
<3-----------------:--------------- &
c^ r& >
* SOFRA ADABI:
Slik iin yemein efdali, -livechillah- nil
olduu yemektir. Hasbetenlillah bir rzka nil olmaa
kdir ise bu rzklarn en efdalidir. Nurdur, alnn
tenvr eder.
Yemek esnasnda su imemeli, soan,
sarmsak gibi kt kokulu yiyecekleri melekleri
incitmemek iin yememelidir. Yemee tuz ile
balamal ve tuz ile bitirmelidir.
Yemekten sonra "Elhamd lillah, zdallah,
elhamd lillah la klli hlin ve ni'metin, elhamd
lillah hamden yvf niamehu ve ykf mezdeh,
Allahmme'r-zuk ecsdena bi'l-hell ve'r-zuk
kulben bi nri'l-keml ve'r-zuk ervhen bi
mhedeti'l-ceml" gibi dularla dua edip salavtla
beraber Ftiha okunduktan sonra hzirndan ehil
olan birisi "Nr-i neb, kerem-i Al, dem-i srr-
Sultan- Hsmeddn-i Uk" demeli ve hzirnun
hepsi "H!" demelidir. Sonra herkes sofradan kalkp
yerlerine otururlar.
Evvela mridin eline su dklr ve elinin
ykand suyu temiz bir yere dkerler. Mecliste baka
eyh varsa o da mnferiden elini ykar. Sonra
mridin sa tarafndan el ykamaya balanr. Sol
tarafna gelinceye kadar biltefrik su dken kimse
bu tertiple hizmet eder. Veya mridin sa tarafndan
balanp sola kadar ykandktan sonda mrid en
son ykar ki bu ekilde elinin suyu cmlesinin
eyh Abdurrahmn Sm * 62
^ ----- --------------------------------------------------sularnn stne dklm olur. Velhsl mridin
ve meyhn el ykanm sularnn stne su dkmek
caiz deildir. Su dken vazifeli bunu yaparken sa
ayann ba parman sol ayann baparma
zerine, sol elini de sol tarafna koyar. Mridin elini
ykarken feyzin kesilmemesi iin suyu kesmez.
Zikirden hsl olan hararetin zerine souk
su imekten saknmaldr. Halvette ise mridin izin
ve tyiniyle seilen eylerden bakas yenilip iilmez.
& DRT EDEBLE EDEBLENMEK:
Slikin u drt edeble teeddb, edeblenmesi

lazmdr: erat edebi, hizmet edebi, hak edebi,
hakkat edebi. Bunlarn tafsili bu risaleye smaz.
fc MD VE KORKU:
Slik olan ok glmemelidir. Zira glmek

gaflettendir. Kalbteki feyzi mahveder. Hads-i erf
melinde "Eer benim bildiimi bilseydiniz az gler
ok alardnz"44 buyurulmutur. yet-i kerimede de
"Artk kazandklarnn cezas olarak az glsnler, ok
alasnlar"45 nazil olmutur. Mekr-i lhden emin
olm am aldr. B unun hsrn almeti olduuna
44Buhr, 11/43; V I/68; VII/45; V III/127.

43Tevbe, 82.
Tuhfet'I-Ukyye * C)3
-3--------------------------------------------------- ^
"Ziyana urayan to p lu lu k ta n bakas Allah'n
melerinden emin olmaz"4(1ayeti delildir.
Rahm etinden de me'yus, midsiz olm a
maldr. Zra rahmeti md etmek bir emirdir: "De
ki: Ey nefisleri aleyhine haddi aan kullarm! Allah'n
rahm etinden iimid kesmeyin!"47 buyurulmutur.
Belki hayat boyu korku ve mid (beyne'l-havf ve'rrec) arasnda olmay srdrm ek en dorusudur.
fc SLtKE MEDII VE ZEM MSVblR:
H akik slik, m e d h e d e n le rin szyle

ferahlanmaz, zem edenlerin szyle de gamlanmaz,
m ahzn olmaz. O na gre m edh ve zem msv
olmaldr. Zem edeni de gybet etmez. hlasn
kemlinin almeti budur.
& TEVZ VE KBR:
Tevazuyu det edinerek daima mtevz

olmaldr. Kibrin mertebeden dmeye, tevznun
ise mertebenin ykselmesine sebep olduu "Tevz
gsterini Allah ykseltir, kibirleneni ise alaltr"48
hads-i erifiyle sbittir.
46Araf, 99.
47Zmer, 53.
<KM nzr, et-Tergb, 111/560.
3 ------------- 1 --------------------------------- -------------g ,
Gsg9g>
Hdim49
(Kuddisesirruhu) h a z r e tle r i
Tarkat- Muhammediyye erhi'nde unlar syler:
"Byazid'den nakledildiine gre o yle demiti: 'Otuz
sene ibdet etmekte meakkat ektim, yoruldum.
Grdm ki birisi bana yle diyordu: Y Eb Yezd!,
Allah azmuVn hazneleri ibdetlerle doludur.
nk kullarn ibdetleri oktur. Allah'a vsl olmak
istersen sana hakr ve zell kalmay tavsiye ederim'
diye bana tenbih eyledi.
Seyyidu't-tafe Cneyd-i Badd'nin (Kuddisesirruhu'l-li) Cum a gn meclisinde yle dedii
rivyet edilir: Eer aleyhisseltu vesselm Efendimiz'
den u hads-i erf rivyet olunmasayd ben size vaaz
m akamnda oturm azdm , size emri bi'l-m rf ve
nehy-i anilm nker ile konumazdm. O nun dedii
udur: 'hir zamanda kavmin emri ve reisi onlarn
en rezli olur'. Ben ise sizin en rezlinizim. Bundan
dolay size konutum...
...brahim b. E dh em 'd en m ervdir ki,
"mrmde u eyle ferahlandm gibi hi bir eyle
ferahlanmadm. Birisi gelip de benim zerime istibra
ettii vakit. Gemide u m um yolculara kar istihzaya
m rz kaldm vakit. Bir dieri de hasta olarak
bulunduum bir camiden ayamdan srklenerek
M e t in d e yanllkla "Hd" olarak ya zlm tr [H azj.
Tuhfet'l-Ukyye * 65
c
---------------------&
koulduum vakit, mesrur oldum".50 Tam bir zl ve

tevzu gstermekte tarikat ve hakikat imamlarnn
kuds halleri sened m akam nda olduundan tevz
ve zillet evliynn hlidir. Slik bu gibi kuds hallerde
onlara iktid etmelidir.
Keza m ah l k u n kk byk cmlesine
m erham et nazaryla bakmaldr. Ve b t n halle
rinde hccetullah. olan K u r a n a m ract etmeli ve
Kurann hakkn muhfaza etmelidir. Dnyada az
bir eye kanat edip isyan hatasna atlmamaldr.
Azamet-i lh h u zruna karlaca gn hi bir
zaman unutmamaldr.
& TEIIECCOD NAMAZI:
Gece namazyla gndz orularn oaltmal ve bunlara devam etmelidir. Bri-i lem-yezel
kadm ve ezel kelm nda gece kym hakknda:
"Biraz hri geceleri kalk namaz kl, Gecenin yarsnda
veya daha ounda veya daha aznda byle yap"51
buyurmutur. Bir dier yet-i kermede "Gecenin bir
ksmnda uyanarak sana mahss bir nfle olmak zere
namaz kl"32 ve bir dier yet-i erfede "Korku ve
mid arasnda Rablerine yalvarmak zere bedenleri
30
Bkz. Hdim, Berka, H az.H eyet, IV /334-335, stanbul, 1989.
31M zzem m il, 2.

32 Isra, 79.
3 ------------- l ------------ -------------------------------g .

deklerden uzak kalr"33 emriyle gece teheccd
nam aznn nem i te'kd edilm ekte ve klanlar
Cenab- Hak vmektedir.
fc RYSET DERDNE DMEMEK:
Slik-i tarikatn kalbi riysete meyi etmemeli

ve bu n u taleb etmemelidir. Riysete muhabbet eden
slik ebed iflh olm az. H er meclise dahil
olmamaldr. Kesret zulmetine sebep olan hallerden
ve feyze m n olan ehl-i dnya ve ehl-i gafletten
haze* etmelidir. Dnya ileri ierisinde istikmete
mn olan hallerden yrtc hayvandan saknd gibi
saknmaldr. Hl-i zarrette aff olmal, hl-i kllette
nazf olmal, hl-i hizmette meddeb olmal, hl-i
beeriyette ehl-i kan at olm aldr. Her eyin
kesretinden haze* etmelidir. Meyh- sfyeye
mlen, bedenen ve chen -tpk ileri gelen kimselere
hizmet edenler gibi- hizmet etmelidir. Meyhn
kalb tevecchlerini kaybetm ekten saknmaldr.
Meyhtan akl mznnm dnda sud* eden baz
szleri inkar etmemelidir.
k
EVLYULLAIIIN HALLER AKIL TAVRININ
TESNDEDR:
Imam- Gazal (Kuddisesirruhull) demitir ki:
"llm-i hakikatte bir kimse nihayete vsl oldu mu avam
Secde, 16.
Tuhfet'l-Ukyye 67
3 --------------------------------------------------------------------- &
bunlar talamaya balar, hakikat szlerini snrl

akllar ile delilie veya kfre hamlederler." Bir baka
yerde dem itir ki: "Allah m rzs peinde olan
kimselerin mukallid chiller nazarnda kafirlerden
zann olunmalar vcibtir." Yine bir baka yerde
demitir ki: "Cneyd dedi ki ns-i billah makmna
nil olanlarn m n ct ve halvetlerinde istirak
hallerini gsteren -tecell itibariyle Hz.Musa'ya
konuan aa gibi- kendilerinden yce kelimeler zuhr
eder. Fakat o kelimeler o makma gelemeyen avm-
mukallidler indinde kfrdr. Avam o kelimeleri
iitince hemen tekfir ederler. Halbuki ehl-i ns-i billah
kimselerin o kelimeleri m aallah rtbeleri m ertebe
lerindeki terakkilerine iarettir ki o makma ancak
onlar tahamml ederler. Ve bu szler o makma nil
olanlara lyktr. Dierlerinin onlar taklid etmeleri
ciz deildir.
bn Abbas'n (radyallahuanh) "Allah yedi kat
g ve yerden bir o kadarn yaratandr. Emr bu ikisi
arasnda inip durur'1,^ yet-i kermesinin eer tefsirini
yapacak olsam beni mutlaka talardnz, kfrme
hkmederdiniz" dedii nakledilmitir.
eyh-i Ekber (Kuddisesirruhu) der ki: "Eer
bir velyi erat snrlarnn hricinde kelm tekellm
eder grrsen o kelmn makm- kurb-i velayet ve
^ Talk, 12.
eyh Abdurrahman Srrv 68
knh-i mrifet tibriyle zu h r ettiini bil". Bu

hakikatin erhinde Dvud- Kayser temsil tarkiyle
aleyhissalatu vesselam Efendimiz'in "Yere bir ip
salm olsanz m uhakkak Allahn zerine der"55
m elin d ek i ve keza "Kulum nfilelerle bana
takarrubda dim olursa o kulum u severim. Sevdiim
vakitte onun kula, gz olurum"56hads-i eriflerini
misl getirir ve der ki: "lh srlarn hakikatlerinin
kefiyle alkal m akm lar, haller, dereceler gibi
konulan beyn eden bu gibi hds-i erifler aleyhis
salatu vesselam E fendim izin irfn- velyet-i
m u h am m ed m ak m m d a n sudr ederler, onun
nbvvet makmmdan deil"37.
Bu tafsilttan bilindi ki rif-i billah olanlarn
bz halleri, maklleri ve makmlar vardr ki akln
snrlarnn tesindedir. Bunlar akl ve zhir ilimle
idrak olunamazlar. Slik-i tarikat olanlarn b u gibi
hallerden hi birini inkar etmemeleri lazmdr. Her
ne kadar slik lcl ve lim ise de ancak aklnn
derecesinde olan fehmedebilir. Halbuki sfiye-yi
kirmm ahvl-i kudsyeleri ve kelm- ulviyeleri akln
^ T irm iz, 3298.
36Buhr,
37Bkz.
Rikk, 38.
Dvudu'l-Kayser, erhu Fussu'I-hikem, Thk. Dru'ltism , 11/138, Tahran, 1995.
Tuhfet'l-Ukyye 69
----------------------------------------------------------------- gj.
fevkinde ve tesindedir. Bir hallerini inkr eden

ebediyyen iflah olmaz, saknmak lazmdr.
& SUK CMERT OLM ALIDIR:
Hakikat yoluna slilc olann zti sahvete ve

kalbi kanate sahib, kendisine Cenb- Hakk'n
verdii rzktan srjjkrm ) edici olmas ve cimrilik,
kin ve hileden saknmas lazmdr. Cemi ahvlinde,
bir hlini kimseye bildirmemesi ve nefsine, hevsna
muhlefette dim olmas lazmdr.
& SEM ETMEK:
Sem' inkr etm em elidir. Zr sem 'n

erbab vardr. Ancak nefsi meyyit, kalbi hay olanlara
m ahsstur. Bu hle vsl olmayanlarn ise namaz,
oru, evrd ve ezkrla itigli daha evldr.
fc SUK DNYADA YOLCU GB OLMALIDIR:
eyh ihbddn-i Shreverd der ki: "Hakk

slike lazm olan, kalbi hazn, benzi alil, gzleri yal,
ameli slih, arkadalar fukara, ziyneti zhd, mnisi
Rabb- kerim olmasdr. Keza gizli de ikarda
amellerine dikkat edip lm halinde gzel ameller
ve ahlakla irtihle mde ola. Hads-i erif melinde
"Dnyada garb gibi veya geici yolcu gibi ol ve kendini
e y h Abdurrahm n S m 70
2 --------------------------------- &
kabir ehli olarak gr"58 vrid olmutur. Kendini ehl-i

kubrdan addeyle, kabir ehli gr ki dnyadan ktn
gn, geldiin gnk gibi tem iz vasflar (evsf-
mutahhara) ile gidesin. Yarn kyamet gnnde
isminin hangi ksmda olduunu "Bir blm cennet
te bir blm de kzgn alevli cehennemdedi*"39den
hangisinde bulunduunu bilesin.
& VELYET DERECELERNDE YER ALMAK:
Ey hakk slik! M lm ola ki vel kullar

arasnda makmn bilmek istersen kendine nazar
et. Eer hlinde rzullaha mutbk hl grrsen bu
chillerin makmdr. Eer yalnz kusr ve ks*
(fzllik) grrsen bu sliklerin makmdr. Eer
ivSyandan baka bir hl grmez isen bu, slik-i
mnteh, slk derecelerinin sonuna yaklamlarn
makmdr. Eer ne hayr ve ne de er bir ey grmez
isen bu evliyaullahn ilk makamdr. Eer kendini
de grmez yni iskat- izfet etmi isen bu sebeb-i
msivaya erimi evliyaullahn m akm dr. Bu
mkm sahibi hi bir eyi grmez. Her eyi Hakk'a
rc etmi, H akda fn olmu, Hak'la bk olmu
grr. Bu makmdan da geip kendini Hak'da fn,
H akk kendinde bk grme makamna eriirse o
Buhr, V III/110; Tirmiz, 2333.

3y ra, 7.
Tuhfet'I-Ukyye 71
-------------------------------- ----------- &
kimsede Hak'kn feyzi bil-hicab ird iin zuhr

eder. Gassalin suyu magsle getii yni ykaycnn
suyu ykanan zerine dkld gibi o makm
sahibinden akan feyz de (feyz-i sri) slike siryet
eder.
& RD MAKAMININ ALMETLER:
M akm - iradn almetleri arasnda u

artlar vardr: Vcd- hakkn kesbctmck, halkn
ezsna sabretmek, halka kar dima yz ginck.
onlara gzel ahlakla mumelede bulunm ak, tevazu
gstermek, garazsz ivazsz onlarn siilklarndaki
gayretlerini ve abalarn desteklemek. Tpk yol
gstericimiz, seyyidimiz, reslmz, m ridimiz
aleyhisselatu vesselm Efendimiz'in bylesi keml ile
mumelede bulunduklar gibi m umelede b u lu n
mak ve bu ahlakla ahlaklanmak lazmdr. Bu makm
Allah indinde ve Reslllah indinde makmlarn en
ycesidir. Bunun fevkinde m akm olmaz. Her ne
kadar b u m akm sahibinde hrikulde haller ve
kermet bulunmazsa da bu makm shibi hakkaten
nebilerin vrisidir. Ebed menfaat insanlara hizmet
iledir. Zr "nsanlarn en hayrls ise yine insanlara
hizmet edendir"60.
W)H ind, K enzu'l-U m m l, 44153.
--------------------------------------------------------------------- !-
GAVS; DRTLER; YEDLER; KIRKLAR;
YETMLER; (YZLER;
^ E b u d -D e rd 'd a n naklen Tirm iz yle
rivyet eder: Aleyhissalat ve's-selam Efendimiz
b u y u rm u la r ki "Enbiy arzn evtd idiler
(direkleriydiler). Nbvvet munkat olunca onlarn
yerine Cenb- Hak bir cell topluluu bunlara bedel
ittihz eyledi. Bu m m ette onlara abdal denilir.
Y eryznn evtd, direkleri onlardr". Sahav
kitabnda rivyet eder ki: "Nukeb; yzlerdir,
m eskenleri m a g rib tir. Nceb; yetm ilerdir,
meskenleri Msrdr. Bdel; krklardr, meskenleri
a m 'd r. Ahyr; y e d ile rd ir, b u n la r k arad a
seyyahlardr. Umd; drtlerdir, yerin drt kesinde
olurlar. Gavs; birdir, meskeni Mekke'dir/)
Umr- mmeden bir hcete mrz kaldn
vakit bu zevt- erfeden evvela Nukebaya, sonra
Nceb'ya, sonra Abdala, sonra Ahyr'a, sonra
Umd'a tazarr ve niyz eyle. cbet ederlerse ne l.
Eer etmezlerse, en son Gavs'a niyaz ile du icbet
olunur, mesele tamam olur diye tahrir olunmutur.
Bu bahiste baka trl rivayetler de vardr. Bir de
bunlarn enbiynn kalbleri zere tertip olunduunu
ve her iki rivayetin hakkatta bir olduunu anlatmak
iin Cenb- Pr Salahuddn-i Uk efendimiz "Sen
anla!" (Fefhem) demitir. Bu m akm da o iklime
m ensub olan enbiyullahn kulbu zre olmann
hakkatta bir beldeye m ensbiyetle mukayyed
Tuhfet'l-Ukyye 73
< 3 --------------------------------------------------------------------- &
olmadn tefhm sadedinde "Fefhem" demitir.

Hce M uham m ed Prsa Faslu'l-Hitb isimli
eserinde yle nakleder: "Alddevle-i Simnn der
ki: '[Vka tankyla gaybda] itim hlinde bir
toplulik grdm, nisbetlerini sordum. Dediler ki: Biz
sfleriz. Tabaktmz ise yedidir: Tlibn tabakas;
M rdn tabakas; Slikn; Sirn; Tirn; Vsln ve
en son Kutb'un tabakasdr -ki kalb-i M uhammedi
zeredir-. Kutbu 1-ebdl, kalb-i srafil zeredir. Ayn
ekilde gkte de gney kutbu ve kuzey kutbu olmak
zere iki kutub vardr. Allah ayn ekilde yeryznde
de iki iki kutub komutur. Her birine de mertebeleri
yakn etmitir. Gney kutbuna en yakn yldz Sheyl
yldzdr. Yemen vilayeti cihetindedir. Kutbu'lirdn mertebesi Sheyl yldz mertebesidir. Akik,
rengini ondan alr. Yldzlarn cirim bakmndan en
by, ziys ve faydas asndan en efdali, en
ekmelidir. Kuzey kutbuna en yakn yldz ise Cedydir.
Kutbu'l-evtd ve kutbu'l-abdlm mertebesi ise bu
kuzey yldz olan C edynin mertebesidir ki insanlarn
ounun gznden gizlidir."61 D rek u tn 'n in bn
Abbas'tan aleyhi ekm elu't-tahiyyat Efendimizden
rivyetle ihr ettii bir hadis-i erifte, "Hzr ile llyas
her sene Hc mevsim inde itim ederler. Herbiri
61 Bkz. Hce M uham m ed Parsa, Tevhde Giri (Faslu'l-Hitb)

trc. Ali Hsrevolu, s.409, stanbul, 1988.
---------2 -----------------------------------------------------&
6^pg>
dierinin ban tra eder. Bu duay okurlar ayrlrlar:

<1Hj V l
i ji
N j ( J y > - V j Jl U i U J J l v|_j^
k io j
^y
L 4 J U L L# 4JI
.j
eklinde bir rivayet nakledilir. Aleyhi'sslatu ve'sselm Efendimiz buyurm u ki; "Her kim bu duy
sabah akam 3 kere sylerse yanmaktan, boulmaktan,
hrszdan, eytann errinden, ylan, akreb ve zlimin
errinden Allah o kimseyi emin eyler". Ahm ed b.
Hanbel Z hd'de b u rivyete ilveten Hzrla llyas
aleyhimesselnVn her sene Ramazn- erifi Kudsi erifte tuttuklarn beyan etmitir.
M ecmau'l-akidde enbiynn aleyhimusselm drd hayydr; Hzr, llyas, sa ve dris gktedir
diye beyan edilmektedir.
& SLKIN ALLAII KATINDAK YER:
Mlm ola ki, senin Allah indindeki kadrin,

A llah 'n sen in in d in d e k i k a d ri ve kym eti
nisbetin dedir.
& KTB VE SNNETE TTB:
Mlm ola ki, erat akln lbbdr, zdr.

eriatn lbb de hakikattir. Akl eriat, erat ta
hakikati muhfaza eder. Her kim aklsz er' iddia
ederse davas sahh deildir. Zira Cenab- Hak ancak
akl kmil olanlar m kellef klmtr, deliler ve
Tuhfet'l-Ukyve 7*5
3 --------------------------------------------------------------------- &
ocuklar mkellef deildirler. Her kim de hakikati

eratsz iddia ederse onun da davas sahh deildir.
Bu sebepten Seyyidu't-tafe C neyd-i Badad
kuddisesrruhu demitir ki: "Ehlullahm nail olduu
hakikatler ilmi ki bizim ilmimizdir Kitabullah ve
Snnet-i Reslullah ile m ukayyettir. Yn bu
dem ektir ki Hakkat ilmi (ilm-i hakik) Kitab ve
S nnetle amel edenlerden gayrisine hsl olmaz.
Kitab ve snnetle amel eiattr. Aleyhi's-salatu ve'sselam Efendimizin Beni Allah edebledi ve edebimi
en gzel ekilde yaptMA2 sznde ilh edeb ile en
gzel te'dbin ancak kendisine izhr olunan erat
db olduu bellidir. Her kim eiatla mil olursa
meddeb olur ve her kim meddeb olursa vsl olur.
T akarrub, b il-teeddb, edeb olm adan Hakk'a
yaknlamak ise m m kn deildir.
& IIIRKA, KEMER, TC-I ERF:
Mlm ola ki slikin hrka, sikke-i erfe,

kemer, siyah mest, cbbe giymesi cizdir. Tekml-i
slk ederek seccde-i irda oturm u ise tc- erif
giyer, rid kuanr, as alr. Slikin giydii hrka yalnz
beyaz, siyah vey yeil olabilir. eyh iin her renk
elbise giymek cizdir. Mlm ola ki, Tarikat -1 Aliyye-i
Ukiyye sikkesi alt terke iretle alt paradandr.
Slik nefs-i m u tm ain n ey e gelince arakye giyebilir.
62H ind, K enzu'l-U m m l, 31895; Acln, Kefu'l-Haf, 1/72.
&------- :-------------------------------------------------------------
Ukiyye slikleri sa brakmazlar, balarn tra
ederler/13 Bunlarn her birinde acb iretle* vardr
ki b u n u zha bu ksa risalenin vs'ati msid
deildir. Eer mrid slike arakye, hrka ve kemer
giydirmek isterse evvela tekbir eder, per sonra yine
tekbir eder slike ptrr, nc tekbirde giydirir
"el-ftiha!" der. Salavtla beraber Ftiha'y cmlesi
okurlar. M lm ola ki her ne vakit Tc- erif e el
srecek olur isen kimin Tc olursa olsun pmedike
eline alma. Gerek giyerken gerek karrken gerek
bir yerden bir yere koyarken her halde pm ek
dabdandr.
& KERMET:
Bir m u min bir m u m inde bir hrikann

z u h ru n u grse b u n u kermete hamletmesi lyk
ve m nasibtir. Zra kerm eti tasdk eden ehl-i
kermettir ve tasdk sddkyyet almetidir.
& YIUI BAA KAKMAMAUDIR:
Keza inbe ettii eyhine iyilik nazariyle

bakmal ama o iyilii baa kakc olmamaldr.
Aslnda iyilik eden kimseye hidyet ve istdd verip
buna sevkeden Cenb- Allah'tr ki kul buna ancak
63 Farkl
uygulam as olan Uk eyhleri de vardr. Mesel

A hm ed Talibi rd, Mustafa Kanber gibi meyhm salarnn
uzun olduu da rivayet edilir.(Haz.)
Tuhfetl-Ukyye 77
---- --------------------------------- -----
kran borludur. Estezubillah "Onlar slm'a

girdikleri iin seni m innet altna sokuyorlar. De ki:
Mslmanlnz benim bama kakmayn. Eer
doru kimselerseniz bilesiniz ki sizi mna erdirdii
iin asl Allah size ltfta b u lu n m u tu rMMyet-i
kermesiyle iyilii baa kakmak yasaklanmtr.
& DRT TERK:
Mlm ola ki, slike u drt terk lazmdr:

Terk-i dny, terk-i ukb, terk-i vcd, terk-i terk.
D nyann terkinin lzum u: Zira dnya
ehline hiret haram , hiret ehline dnya haram,
ehlullaha ise ikisi de haram dr. Lkin buradaki
terkten murad, elden karmak deil kalpten karp
kalbi dnya malna meyilden temizlemektir. mam-
Gazzl der ki: "Zhd mal yoketmek deildir. Kalbi
mal muhabbetinden kurtarmaktr. Sleyman aleyhisselam byk bir m lke mlik iken yine zhd
makamnda idi. Zira kalbinde meyi ve muhabbetin
olmamas zhd'de arttr. Yoksa mlik olmamak art
deildir". u duay da ara sra okumaldr:
[Ey Allahm! Ey Allahm! Ey Allahm! u oyun ve
elenceden ibret bulunan eydan bizi hals et ve
eynn hakikatlerini olduu gibi bize gster].
MHucurt, 17.
^3* ------------------------------------------------------- S?*
& KENDNDE BR VARLIK GRMEK:
M lm ola ki senin mevcdiyetin yle bir

gnahd* ki, hi bir gnah bununla kyas olunamaz.63
Jp-lj
Uaj j -sl
j ---- >-L>-
N. f>-
jr*
Tercmesi:
Asl vhidken ikinin vasl msted olur
Cehlile taksm-i vhid eyleyen chid olur.
kilikte vuslat olmaz ferd-i vhiddir Hd
Vhidi taksim eden oldu Hdsndan cda.
& IBDETTE RY:
Mlm ola ki, amel ve ibdeti mahlkt iin

terk etm ek riyd* m a h l k t iin yapm ak ise
kfrdr. Anla! (Fefhem).
& LMEDEN EVVEL LMEK:
Slikin z o ru n lu l m (mevt-i zdrr)

gelmeden nce irad lm ile (mevt-i ihtiyr) ile
lmesi lazmdr. "lmeden evvel lnz" (ji u j i ^ ^
J*ojj aJLp
'i/
Tuhfetii'l-Ukyye * 79
^ ---------------------------------------------- ----- gV
hadis-i erifiyle b u n a em rolunm aktadr.
l m n eitleri drttr. Krmz lm (Mevt-i
ahmer); Beyaz lm (Mevt-i ebyaz); Yeil lm
(Mevt-i ahdar); Siyah lm (Mevt-i esved). Slike
b t n bu l m eitleriyle nefsini ldrm esi
lazmdr.
fc m r id i s e v m e n i n d e r e c e s i .-
Hakikate slik olann herhalde mridini

kendi nefsinden, m alndan, annesinden, baba
sndan, ocuundan ve b t n insanlardan daha ok
ve tabi bir sevgi (hubb-i tabi) ile sevmesi lazmdr.
Eer hubb-i tabi ile sevemezse hubb-i akl ile, akl
sevgi ile sevmesi lazmdr. Nitekim hadis-i erifte bu
mealde vriddir ki m rid ulem-y billah'tan
olmakla vereset'l-enbiy'dan sayldndan b i l
vasta o m uhabbet aslna rc olmu olur.
& NSANLARIN KSURLARINI RTMEK:
Slike lazm olan, her kim olursa olsun

m m in kardeinin aybn rtm esidir. Nitekim
meru'l-Fruk'dan rivyet olunan bir hads-i erifte
aleyhissalatu vesselam Efendimiz minber-i sadete
oturarak yksek sesle dediler ki: "Ey diliyle iman
edip de kalbine bu nasib olmayanlar! Mslmanlara
66Acln, Kefu'l-Haf, 11/407.
S e y h Abdurrahm n S m 80
3 ------------- 2 ---------------------------------------------ez etmeyiniz. M slm anlarn ayplarn ortaya

dkmeyiniz, tehir etmeyiniz. Gizli kusurlarn aa
karmak iin tecesss etmeyiniz. Her kim mminin
k usurunu m eydana koyarsa Cenab- Hak onun
kusurunu -gizli yerde bile olsa- ikar ede*"6/. Dier
hadis melinde ise "Her kim bir m u mini ayplarsa,
ktlerse o ayplad, ktledii msiyeti ilemedike
dnyadan kmaz"68 buyurulm aktadr. Bir baka
hadiste ise "Bir kul bir kulun kusurunu setr ederse
Cenab- Hak da kyamet gnnde onun kusurunu
kymet ahlisinden setreder"69. Bazs bunu "Kulun
muhasebesini af eder" diye erhetmitir.
& RAIIMNTEFEKKR:
M lm ola ki, fikir drt ksmdr: Fikr-i

eytn, fkr-i nefsn, fkr-i melek, fikr-i rahman.
Fikir, ya dnya veya ukb iindir. Dnyya mteallik
olan fikir de ya er'e muhaliftir ki bu ksm fikr-i
eytandir veya er'e mutbktr ki bu ksm fikr-i
nefsndir. Ukb iin olan fikir ise ya cennete
mtealliktir ki bu ksm fikr-i melekdir veyahut da
yalnz Rahm an'a m tealliktir ki bu ksm fikr-i
Rahmn'dir. Eer slik ilk ksm tefekkr ederse
67Tirm z, 2032.
68Tirm iz, 2505.
69Eb Dvud, "Edeb", b:67; Tirmiz, 1425, 1930.
Tuhfet'l-Ukyye 81
^ 3--------------------------------------------------------------------- &
h akkatta dvn- H a k dan uzak ve c nblk

makam nda olur ki bu d u ru m d a gasli vcibtir. Bu
gasil ile fikrini bu eit tefekkrlerden ykselterek
fikr-i Rahm n zerinde younlamas lzmdr.
M lm dur ki iki fikrin zihinde itim etmesi ciz
deildir. Zra zihin bast olup mrekkep eyleri kabul
etmez.
Ey slk-i hakk! yet- kerme mcibince
"Bazlarnz dnyay taleb eder, bazlarnz da hireti
taleb eder".70 Peki yalnz Allah azmu-n' talep
eden hakikat klar ise nerede? Her kimin matlbu
Allah z l-cell olursa o n u n almeti dima fikr-i
rahm n ile tefekkr etmesi ve de b u n d a n hi
ayrlmamasdr.
fc HALVETE GRMEK:
Mlm ola ki halvete ve erbaine girmenin

dab udur; Slik halvete eyhinin dus, tevecch
ve Ftihasyle ikindiden sonra girer. Mnev ve
rhn fthta nil olmak iin rizenlillah halvete
niyet eder. Halvette oturduu mddete: Devaml
abdestli olur, oru tutar, dnya kelam konumaz,
zarretsiz halvetten kmaz, hrite hcetinden fazla
durm az ve kt vakit ba rtl kar, cemate
eyhin izni olursa kar, izinsiz kmaz. Halvetin
l-i imrn, 152.
&
sonuna kadar ehline yaknlamaz. Halvet elbisesini
asla karmaz. H ayvanattan b i t pire^-jsinek v.b.
gibilerim k atletm ez, b e d e n in d e n de a tm a z .
Trnaklarn ne keser ne de kestirir. Bedeninden kl
koparmaz! V cdunu trnayla kagmaz. Halvette
yatp uyumaz, o tu rd uu halde uyku su m geirir.
Halvette, farzlarT nHlHeFve T arkat -1 Ukyye
usllerini ifdan sonra gece gndz kendi esmsyla
megl olur. Velhsl, halvetteki slik ihramdaki hac
gibidir. hram da riyeti vcib olan emirlerin halvette
de. riyeti vcibtir. R'ya veya vkadan her ne grrse
eyhine her gn beyan eder)Eer halvet esnsmda
eyhi elbise deitirmek gibi bir eye izin verirse bunu
yapabilir, vermezse yapamaz. Halvet mahalli, dar
olmal, tem iz olmal ve gece g n d z karanlk
olmaldr. Bu ister bir mescid isterse bir baka mahal
olsun fark etmez. Kendi bana karar vererek halvete
girmek bir fayda vermedii gibi bu uygulama tarkat
uygulamas olarak da grlmez. eratte bir kimse
fliyle ecir alr. Fakat meyh- sfyye bunu bir
bidlik-zhidlik gsterisi olarak grrler. Ancak
s lkunu tekmil etmi seccdenin eyhler iin
kendi bana halvete girm ek cizdir. Halvetin
m ddeti tam am olduu vakit yine ikindiden sonra
eyhin dus, tevecch ve Ftiha'syla halvetten
klr. eyhi bandaki rtsn kendi eliyle Ftiha
ederek alr.
Tuhfet'l-Ukyye 83
^ --------------------------------------------------- gi.
Halvet ile erbainin artlan msvdir. Halvet
gecesiyle beraber on gndr. Erbain ise krk gndr.
Halvete Pazartesi g n ikindiden sonra girilir.
Erbaine Cumartesi gn ikindiden sonra girilir ki
kt gn m m kn ise Cuma gecesine [Perembe'yi
C u m ay a balayan gece] tesadf eylesin. Halvet veya
erbaine girmei m urd eder de h ^ e tte jitu r m a s m a
bir mnisi bulunursa halvetin artlarndan oturm ak
tan baka ne varsa yerine getirir ki bu halvete "ayak
halvetr^ verilirT Tpk halvette olan 5idir fakat
bana rt lazm gelmez. Ancak rt de alrsa daha
evldr)
M lm ola ki halvet ve erbaine bahar
mevsimi gibi mtedil gnlerde girilir. Bu, ar scak
veya ar souktan m teessir olm am ak iindir.
Halvette kiiye kabzlk veren yiyeceklerden sakn
maldr. Zra oruta kabz olmak bedenin ansrna
zarar verir. Bedenin de tabatini korum ak lazmdr.
nk unsr beden hayvn rhun binei, hayvn
rh da nsan r h u n bineidir. "Nefsin bineindir
ona nflc ile yakla, ona iyi davran" hads-i erifiyle
bu sbittir.
& SLtKLERlN EYII LE BAYRAMLAMALARI:
Sliklerin eyh efendi ile bayram lam a

uslleri (usl-i muyede) yledir: Evvela bayram
yemei yenir sonra zik* meclisine oturulur. eyhler
ve eski slikler eyhin sol tarafna kdem srasyle
^
otururlar. "Hamdiye" usl okunur. Lkin "Y

D fiT , "Y M unP'esm lar okunmaz. (Hamdiyyenin okunmas esnsnda gl suyu ve buhur sadan
sola doru tutulur).' lhinin so nunda salavtla
beraber Ftiha okunduktan sonra u salavt okurken
herkes ayaa kalkar: "Allahmme salli al seyyidin
M uham m edin ve al lihi ve sahbihi ve sellim".
Topluluk srekli olarak bu salavt okurlarken eyhin
elini pen kii hemen sa tarafna geer durur onun
arkasndaki de eyhin elini ve eyhin sandakinin
elini per. Ve m uttaslan sa tarafa sol tarafdan
perek gelirler, dizilirler. Sonuncu kimseye kadar
salavt- erfeye devam olunur. Sol taraf tamamyle
sa tarafa nakloluncaya kadar birbirlerine musfaha
eder sarlrlar. T am am -lan d m d a eyh Efendi
bayramlamaya dair dua eder ve "El-Ftiha!" deyince
herkes salavtla beraber Ftiha'y okurlar. Mrc,
Bert gibi m brek gecelerde yine yemekten sonra
eyhin yanna cem olup elini perler, ayakta dururlar.
eyh d udan sonra "el-ftiha!" der ve cmlesi
"Allahmme salli al seyyidin M uhammedin ve al
l-i M uhammed" diyerek Ftiha'y okurlar.
H er zam anki gibi nce yem ek yenir ve

ardndan zikir meclisine oturularak "Hamdiye-yi
e r if okunur. "Y D fi>n ve "Y Mun" isimleri
okunm az. lh bitince cemat hep bi* azdan
Tuhfet'l-Ukyye 85
^
"Allahmme salli al seyyidin M uham m edin ve al

lihi ve sahbihi ve sellim" derler. Cemat bunu srekli
okurlarken eyh nam zedi olan kimse Mrid'ine
doru drt adm mesfede durur. Cemat salavt
bitirir ve eyh olacak zat M ridine doru bir adm
atar ve herkese birden "Esselmu aleykm y ehle'era" der. C em at da "Ve aleykm us-selm ve
rahmetullah derler. Sonra bir adm daha atar ve
"Esselmu aleykm y ehle'l-hakka" diye selm verir.
C em at de b u selm a m uk b eled e b u lu n u r.
D rd n c adm da "Esselmu aleykm y ehle'lmrife diye selam verir, cemat yine mukbelede
bulunur. Sonra Mridin yannda ayakta durur. eyh
slilce: "-Nereden geldin? diye sorar.
Slik cevabnda:
"-Dnyadan geldim der.
Sonra eyh slike:
"-Nereye gidiyorsun?" der.
Slik cevabnda:
"-Ahirete gidiyorum der.
Bunun zerine eyh "Tc- erf'i tzmen
kendi alnna kadar kaldrr, tekbir alr ve nce kendisi
per, ikinci defa tekbir alr slike ptrr. Sonra
slikin alnna kadar kaldrr. nc tekbirde ise
slikin bandaki immesi karlarak T c slike
giydirir.
Sonra eyh Hrka- erfe'yi alr, sa elini
zerine koyarak tekbir alr. Bunu defa tekrar eder
^ ------- i-----------------------------------------------------ve ncde giydirir.

Sonra eyh Ridy- e rifi alr tekbirle
slikin omuzlarna ular msv olarak koyar.
Sonra eyh "sa"y alr tekbirle ayn minvl
zere kere tekbir eder ve slike verir.
Sonra eyh "el-ftiha!" der ve salavtla
beraber Ftiha'y okurlar. Ardndan hzr bulunan
meyh kdem srasyla "el-ftiha!" derler ve her
defasnda Ftiha okunur. En sonunda mrid slike
"el-ftiha!" demesini emreder. Bunun zerine slik
"el-ftiha!" der ve herkes Ftihay okurlar. Slik bu
"ftiha"dan baka m rid i h u z ru n d a "ftiha"
diyemez. Sonra, m rid m akm a m nsib bir du
eder ve sonunda yine "el-ftiha!" der. Herkes salavtla
beraber Ftihay okur. Sonra b t n herkes cehr
tevhdle bu meclisten karlar. Darda meyhtan
birisi "el-ftiha!" der ve salavtla beraber hepsi
Ftih'y okurlar. Sonra slik Hazreti Pr'i ziyret
m ak m n a gider. Z iyretten sonra hzr olan
meyhn ellerini per. Meyhn hricindekiler de
bu iczet verilen slikin elini perler. Bu ekilde
cemiyet mersimi son bulm u olur.
M lm ola ki ey slik-i hakikat! Mensb

olmadn bir zviyeye gittiin vakit o zviyenin db
ve erknna tb olup dbyle meddeb olmaldr.
Tuhfetl-Ukyye 87
^ --------------------------------------------------- gV
***
fJVl
j
l^_A^t_^1 j U ^ j j J l j
O jo
J y*
oJaJI
i j
jl^dJlj fliVl ^^jpA!JL*kji-1
4a >%z } \
Jw*i j
j > t .1 ^
U ; 4JLI
jjL f-
l g .9 l ti Q'. la i J l jA&V j J a j
.^
U Jl
u.Jj 4J J JU^-I j
iw ->l>w 3sy l_$
_$ j j i - l j l o f l j l Ip o
^ > JL/ ^11
IV. BLM: (TETMME)

M tercim, fakr, eyh Abdurrahman Sm der ki RisaleTuhfetu'l - Uk'a bir tetm m e, bir ek olarak bir de,
mark- em s-i mrifet, vris- i ham i-i
sllt-i vahdet,
kutb-i enfs ve fk, m rid-i zam ve eyh-i

kmil Abdullah Salhaddn-i Uk (k.s.a)
efendim izin kuds him m etleriyle koy
duu iczet erknna id "Tc- erif
"eyh", "Mrid", "Post" ve"yin-i
zikr" hakkndaki bz hakikatleri
ve bunlarn remizlerini m iibted
olanlara aklamaya iyetettim
ki ibu tercm e hizm etim iz .
bir de tekm ile hizm eti ile
kuvvetlensin ve o
hazretin nisbet-i
kudsiyelerine
gzel bir
vesle
olsun
zJlu*
Tuhfet'l'Ukyye 91
*3----------------------------------------------------------------------g r
& TC-I SSBRO^KELtMESlNlN REMZLER:
( "Tc" (û) lafz say hesbyla 400 eder. Drt

says tamdr. Buna o n u n yars [2], sls [3] ve
drtte biri [1] ilve edilirse 10 (aare-i kmile) elde
edilir ki b u insn- kmile iret eder. 10; tenzih
mertebeleridir ki 6 cihete "nce", "sonra", "cz'" ve
"kll" 4 keyfyyetlerini ilve edersek insn- kmilin
tenzh-i tm mertebesine vsl olan kimse olduunu
anlarz. 10'nu 4 ile arpacak olursak 40 eder ki bu
da Hakkat ve halkyyat mertebelerinin toplamna
iret eder. Halkyyt mertebesi 28fdir. Hakkat
mertebesi ise 12dir. Toplam 40 eder. nsn- kmilin
bu 40 mertebeyi tekem m l etmesi arttr. 4 says
100 esm-i hsn ile arplnca 400 eder. Asl say
olan 4 ilvesiyle 404 eder. Bunun 400', esm-i
hsn-i ilhiyye ile tahalluk ederek keml-i takds
mertebesine vsl olmann lzm unu gsterir. 4 ise,
drt kitabn hakikatlerinin insn- kmil mertebesine
terakk etmeye vesle olduunu m eder.)
"Tc" (*ho) harflerinin 3 olmas da tevhd
mertebelerine iretendi*.
"Te" (o) harfi; tevhd-i efl'e, ondaki iki
nokta ise hdis filin kadm flde erimesine iret
S e y h Abdurrahmn Sm 92
3 ------------------------------------------------------------- &
ede*. "Te"; terk ve tecride yni mertib-i celliyye'den
tam bir tecerrd ve teferrde iret eder. "Te", bu
tc giydirilen kimsenin tevhd telkinine m e'm r
o lduunu da gsterir. "Tc" lafzndaki "t"nn
"cm"den yaz olarak ayr am a okunuta bitiik
durm as fark m ak m m d a olan insn- kmilin
ayrlma ve bitime olmakszn nstiyyette cem'i
lhut ile kim olduuna iretti*. "T" ayn zamanda
tlime iret eder.
"E lif harfi; tevhd m akm na iret eder.
"Elif
ismindeki "Fe" (o ) fenfllaha iret eder.
"Elif lafznn sekiz noktadan mrekkeb olmasL sfta
ve zt tecellsiyle tevhd-i efle iret eder. "Elif1in
hem mteharrik ve hem de med harfi olmas sft-
filiyye ile tevhd-i sfta irettir. Ortadaki "Elif;
insn- kmilin mertib-i cemliyye ve mertib-i
celliyye arasnda berzh- cm olduuna iret eder.
"Elif' o tc ile tlandrlan kimsenin insann hakk
istddna m azhar olacak istikmetinin tlimine
vazfeli olduuna iret eder. "Elif ayn zamanda
esm-i ilhiyye ye de iret eder,
"Cm" () tevhd-i zta, "Mim" Q) mirt-
etem m olan hakkat-i m uham m ediyye'nin bihasebi'1-istdt rahmete ve cemle mazhr olduuna
irettir. "Cm"; mertib-i cemliyye ile tm bir
tahakkuk ve taalluka iret eder. "Cm"; fark
m a k m n m o lm asn a cem m ak m n n , yni
Tuhfet'l-Ukyye 93
---------------------------------------------------------- gj.
mertebe-i efl, sft ve zt'n vesle olduunu m
eder. "Cim" cell ve ceml mertebelere iret eder.
Hsl btn bu iret edilen meziyyetler, o
talanan kimsenin bunlarla mtemeyyiz olacana
iretendir.
Remizlerin iretleri konusunda bir kstlama
getirmek m m kn olmadndan "Arife iret yeter"
iktizsnca biz bu konuda bu kadar ile iktif edelim.
b MRD-I KMLN VASIFLARI:

Mrid "Tc' giyebilme meziyyetine cm
olan zttr ve u d rt mertebeyi tekmil etmi
olmaldr:
1-) Yedi tavr (etvr- seba)
2-) Yedi latife (letif-i seba)
3-) Enfs mertebelerini yalnz ry ile deil
yakn keifle tamamladktan sonra tevhd mertebe
lerine geecek ve bu mertebeleri bizzat mhede
ile tamamlayacaktr.
4-) Sonra verset m ertebelerini ird
m akm na kadar tekmil edip hakkat-i m uham mediyyede mahv olcaktr. Btn, sft nru ve zt
imei ile mstagrak bulunan lem-i nrniyetle
kim zhiri de, fark- ubdiyyeti cem ile fda dim
olacaktr.
M rid-i k m il'd e b u lu n m a s gereken
vasflar 32 mertebe ile mukayyettir:
$ ------------------------------------------------------------- S r
1. Dzgn bir tikd ve amel zere olacak.
2. tim-i btn hakikat bilecektir.
3. Enfs ve fk tbir ilmini idrk ederek
slikin derece ve mertebesini tyin edebilecektir
4. Kmil ameli o lup m rdlere nasihat
edebilecektir.
5. H akk'n ve halkn hukuklarna riyet
edecektir.
6. Sahvet (cmertlik) ve sr (ikrm) shibi
olup kendi nefsinden ok m slm an kardelerini
dnecektir.
7. ecaat shibi olup kalbi tamamyle H akka
tevecch etmi olduundan Hak1dan gayr kimseden
saknmayacak, ekinmeyecektir
8. Hem zhiri ve hem btn Hak ile megl
olacandan dnydan da ukbdan da gemi olmas
lzmdr.
9.ehvet sevgisinden kurtulmu olmaldr
10. M ridin malna m lkne tam etm e
melidir.
11. M rdlerin zenginini de fakirini de bir
tutmaldr.
12. Kalb ve rh h u z ru n a m n olacak
megliyyetlerden kurtulm u olmaldr.
13. M rdlere efkat ve m erh am et edip
onlarn feyzine du etmelidir.
14. H ilm shibi o lu p idd et ve kinle
mumelede bulunmamaldr.
Tuhfet'l-Ukyye 95
15. Afv shibi olup mzeretli mzeretsiz her

trl kabahat ve kusurlar balamaldr.
16. Setr shibi olup bir m rdin kusrunu
yzne vurmamaldr. O nu ird iin ancak rumzla
imlarda bulunmaldr.
17. yi ahlk shibi olup cef edene saf ile,
red edene kabul ile, tutana vermek ile, yz evirene
dnm ek ile muamelede bulunur
18. M rid in megliyyeti varken kendi
hizmeti iin ona emir vermemelidir.
19. krm ve ihsn shibi olmaldr.
20. Tam bir tevekkl shibi olmaldr.
21. M edh ve zem, zenginlik ve fakirlik,
musibet ve nimet ona gre msv olmaldr.
22. Vakitlerin mdvimi, tecell hallerinin
mlzm ve tedenni anlarnn murkb olmaldr
23. Bir nefes Hak'tan gfl olmayp zikr-i dim
ve uhd- him de (m hededen ba dnm )
olmaldr.
24. Her iinde Hakk'a havle ile teslm-i tm
shibi olmaldr.
25. Kazya rz-y tm ile mukbele ede.
26. Tekebbrsz vakr shibi olmaldr.
27. Zilletten ber tevz shibi olmaldr.
28. Her vecihle ahdini korum aya mlik
olmaldr.
29. krrnda sbit olmaldr.
30. Yalan ve yanllardan yz evirmi
Seyh Abdurrahman Sm 96
doruluk ve hak ehli olmaldr.

31. Aceleden kanan sknet shibi bir kii
olmaldr.
32. Kef ve mhede shibi olmaldr.
Her kimde bu otuz iki mertebenin kemli
bulunursa o kimsenin irda lyk vris-i Hak ve
hakikat olduuna dellet edilir. Rabbim bunu bize
ve btn ihvnmza kolay klsn, min.
"eyh"; stlhen ya, ilim, irfn, hl ve ird

bakm ndan keml shibi olan kimselere denilir.
Burada ise ird bakm ndan keml shibine denir
ve yaa itibr edilmez. Unsr ve cismn doumdan
sonra nrn ve melekt doum tibriyle nks olan
nkstr ve kmil olan da kmildir.
"eyh"
____ 0 adnn bu gibi kimselere
verilmesinin bz ekilleri vardr.

nce "n" (j.) harfi hli, beeriyyet ve
unsriyyet zulmetinden melektiyetin nrniyetine
tahavvl edip beer sretinin unsr mahfazasyla o
melekt cevhere ulaan kimse demektir. "n" harfi
ayn zamanda hicb phesinden urc edip uhd
mertebelerine vsl olan bu kimsenin; Hakk' halksz
olarak uhd (uhdu'l-Hak bil halk), Hakk' halkla
Tuhfet'l-Ukyye 97
< 3 --------------------------------------------------------------------- &
beraber uhd (uhdu'l-Hak maa'l-halk) ve Hakk

ve halk uhd (uhdulhH ak vel-halk) m ertebe
lerine kim olduunu gsterir.
( "Y" ( l ) harfi eliften b e y e 28 harfle iet
olunan 28 mnev mertebeyi ki 7 ismin iki katna
sonra drt katna kmas (7x2=14x2=28) tecellsiyle
oluur, ite bu 28 m enzilde sey-i slk shibi
olmaldr. "Y" ismi ayn zamanda sahh bir ele sahip
olmaya da irettir.)
"H" ( u ) harfi tebdl-i ahlka nail olup tezhb
i ahlka m em r olmaya irettir. Yhud nefsin ve
hevnn errinden Hd aknn nruna tebdl etmek
demektir. Vey silsile-i evliynn versetine niyabet
shibi olmaya irettir. "H"; halk Hakk'a doru
ird a m e m r o lu p h alk iy et ve H akkiyet
mertebelerini hakkyla tamamlayan demektir. Ayn
zam anda halkyyeti H akkiyette fn olm u ve
halkyyeti de Hakkiyetle kim olmu, bk olmu
demektir. Veya "Hd" ve "Red" isimlerine hadim,
"Habr" ismiyle de lim ve rif olan demektir. Velhsl
bu remizleri cm olan ztn hline ve melekt
mertebeler tibriyle kemline binen ona "eyh"
ismi tlk olunur. Bu mertebelere vsl olmayan
kimselere bu ismin kullanlmas ise ancak srdir,
lafzdir.
g-------------------------------------------- --------------{pr
&
"P O S T
KELMESN lN' REMZLER:
"Post" (c_-jh. ) serilirken u yet-i kerme

okunur:
j
jjJLlj
^xXsj
a\jC
_>11< aJIj
Sonra "Dest* Y Hazdet-i Pr! denilerek
post serilir. Postun ba; teslimdir ki mrid-i Haklea
keml-i teslimiyetle m uttasf olmaktr. Postun sa
eli; shib-i yed o lu n a ra k bilvsta "Onlarn eli
zerinde olan Allahn eliydi"/2 srrndan bir hssa
almaktr. Sol eli; nefsi malb etmektir ki "lmeden
evvel lnz"73 srrn a eriip b t n varlktan
kmaktr. Sa aya; H akta durm aktr ki kerhet
vaktinde bile H aktan yz evirmemektir. Sol aya;
Hak iin, Hakk'n vechi iin hizmettir. P o stu n st
telvndir ki sfatlar zerinden zuhr eden eit eit
71 "Allahtan saknn um ulur ki felaha erersiniz" (l-i mrn,

130); "Onlar ki hem bolluk ve hem darlk zam annda Allah
yolunda harcarlar, fkelerini kontrol ederler ve insanlar affe
derler. nk Allah iyilik yapanlar sever" (l-i mrn, 134).
72Feth, 10.
7 ( \ j y o 1JJ \yyd', A cln, K eful-H af, 11/407.
Tuhfet'l-Ukyye 99
tecelliyt H aktan bilip sabr ve tevekkl etmektir.

Postun i taraf; tem kindir. Btnen Hak'ta fn,
m utm ain, sbit ve msivdan mutahha* olmaktr.
Ortas; m uhabbetullahtr ki bu muhabbetullahn
k n h "Yzm gkleri ve yeri var eden Allah'a
evirmekteyim"74 srryla btnyle Haklc'a m te
veccih olmaktr. ark taraf eriat, garb taraf tarikat,
kuzey taraf hakikat ve gney taraf marifete iarettir.
Postun rhu tekbr, zas salavt, kemli tevhd ve
tahreti istifardr. Postun erat makm yokluk,
tarkat makam pklk, hakkat makm vuslat ve
marifet makm m hede-i vahdettir. Serilmesi
E b u 't-T r b , h - velyet, m m - Al'nin
(radiyellahuanh) silsile-i velyetleriyle gelen feyz-i
ilh yolunda mahviyetle toprak olmak, p* yolunda
yanmak, Hak yoluna meyi edip akmak, irdesini nefs
ve hevdan el ekip irde-i mridde, irde-i pr'de
ve bi'l-vsta irde-i Hak'ta ifn etmek demektir.
Postun i.yzyle d yz kesreti vahdette ifn
etmektir. Vahdeti kesrette m hede makmnda
ehl-i thd olup shib-i makm olan kimseler post
stne' oturur seccdenin olmaya lyk olurlar.
& DEVRNIN REMZLER VE SIRLARI:
Btn cehr turuk- aliyyelerde ve bilhassa

Halvetiyye-i Ukiyye'de zikirle edilen "devrn",
74E n m , 79.
---------------------------------------------------------- &
rum z ve esrrna binen ecille-i prn efendileri
m izin itihdleriyle erkn ittihz edilm itir.
D ev rn n er' delili olan "Ve meleklerin Allah'n
k u d re t tah tn n evresinde toplanp Rablerinin
yceliini ham d ile andklarn greceksin"7" yet-i
kermesinde geen "evresinde toplanp" \__ ^ )
kelimesini mfessirler "Zikrederek dnerler" diye
tefsr etmilerdir. Ar- lnn etrfn melike-i
kiramn tebihlerle, zikirlerle devrn etmeleri, namaz
nasl ad em o lu n u n b t n ibdetlerini cam ise
devrnn da ar m eleklerinin ibdetini cm
olmasndandr. Kez Kbe-i muazzamay haclarn
"Lebbeyk" diyerek tavaf etmeleri ve Kbe etrafnda
yedi defa devrn etmeleri gibi taikat- aliyyede "sm-i
iaih if t ah 11t r M "rA
1 iii/a i *jm *'r,l in
celal , Hu , Hay , Kayyum , Vand , Ehad ,
"Samed", "Allah" ism-i eriflerinin her birinde en az
yedier defa devrn edilir^
nce oturarak (kuden) halka sretiyle zikre
balanr. Zra hads-i erfte yle vid olmutur:
"Cennet bahelerine urarsanz orann meyvelerinden
yiyiniz, lezzet alnz". Ashab: "Cennet baheleri ne
demektir?" dediler. Reslullah Efendimiz: "Zikr
meclisleri (halaka-i zikr)" diye cevap verdi'6. Yn
halka eklinde yaplan zikri cennet bahesine
7 Zmer, 75.
7ATirm iz, 3509, 3510; A hm ed, M sned, III/150.
Tuhfet'l-Ukyye 101
^ --- ------------------------------------------------ g .
benzetti. Bu sebepten bada kurarak deil halka ve
dire eklinde oturulur. Zra tevhd'in asln ekillerin
asl ile f etmek en mnsibidir.
Halka sretindeki zikrin remizleri ise yle
ak lan ab ilir: Z t v a h d e t (vahdet-i ztiyye)
ehadiyyetin mihveridir. Zt vahdetin zahiri olan zat
ehadiyyete taalluk eden feyz-i aKdesin feyz-i
mukaddese tecellsinin bir sretini mridin kendisi
evvel "Fa'lem enneh l ilhe illallah"7' diyerek zikre
balamak sretiyle gsterir. O nun ardndan o feyz-i
akdesin feyz-i m u k ad d esle z u h ru n u direde
bulunan slikler hep bir azdan "L ilhe illallah"
dem ek sretiyle gsterirler. M rid de onlarla
beraber syleyerek zt vahdet ile ehadiyyet feyzinin,
ilimle m lm un m utabakatn m ve iaret etmi
olur. Sonra harf ve lafz, taayyn mahrecinin aynnda
mahvolarak harfsiz ve mahresiz darb- zikre balanr
ki bu da zuhrun btma mstenid olduuna, btnn
da zhi* ile taayyn ettiine iret eder. Bu kelime-i
tevhd "fenfillah" m akm na ulatrncaya kadar
zikredilir, "fenfllah"da tam am olunca zikir kesilir.
lhi okunm aya balanr. Bu lhi, lem-i bezm~i
elest'te hitb- izzet ile rhlarn ihtizaza gelmesine
telmh olduundan m starak bir hl ierisinde
dinlenir. lhi ta m a m la n n c a r h u n tevhdle
7/Mhammed, 19.
t f
j ---------------------------------------------
u r c u n u , ycelm esini, r h u n hitb- elest ile

cezbolmasn, "fen-fillah" ve ruhlarn esma ve sft
mertebelerinde "L ilhe illallah" ile yaptklar bu
Mseyr-ilallh"dan sonra "seyr-fillah" mertebelerinin
de bulunduunu ve ayrca cismin de rha tbi olarak
urc edip ykseldiini gsterm ek iin devrna
kalklr (kym). Kym'da okunan lhi ile rhun
urcu, Hak ile H ak olunan ve her trl taalluk ve
taayynden tammiyle tecerrd olunan o istrk
hline ekimin bir sretidir. Halvet devrnnda, ilk
nce, ele ele tutum adan hem devrn ve hem zikre
belanp bir kere saa bir kere sola darb- zik*
yaplmas ise vhidiyyetin ehadiyetle zt vahdete
taallukuna irettir. Bu vecihle devrna balandktan
sonra el ele tu tu larak devrna geilir ki bu da
vhidiyyetin ehadiyyetle zt vahdete olan irtibtna
irettir. Ism-i cell devrnnda eVvel harf ve lafzla
zik redilm esi vhid iy yetin eBdiyyetin zhiri
o ld u u n a , b u n u n a k a b in d e d-anb- zikirle
zikredilmesi ise zt vahdetin ve zt ehadiyyetin sfat
vhidiyyete nisbetle btn hatta btnlar btn
(batnul-butn) o lm asn a md*. Sonra sft
vhidiyyet mertebelerinin tecellisini gstermek iin
kollar omuzlara yni sa el arkadan yandaki derviin
sa o m u z u n a sol el ise soldaki derviin beline
konularak z u h ru n sfatla olduuna iret edilir.
Sonra zt vahdetin btnn hviyyeti ve hviyyetin
sretinin ise sft vhidiyyet olduuna iret olmak
Tuhfet'l-Ukyye 103
zere bir kere ie (btna) bir kere de da (zahire)

doru eilerek "H" ism-i erifi zik* olunur. Sfatlarn
hakikatlerinin yekdierine tekbl ve tevrd etmesi
ve hviyyetin sfat mertebeleriyle zuhr etmesi
gereinde, el ele olmak hviyyetin taallukuna, kol
kola olmak ise hviyyetin zuhruna temsil edilir.
Sonra zuhr mertebeleri olan on sekiz saysn mil
"Hay" ism-i erifini esm m ertebeleri olan bin
adediyle arpnca on sekiz bin lemin sereyn- srr-
hayt ile hay olmas ve sereynn sretinin zahirde
mezhir-i devrn ile gzkmesini telmhen "Hay
Allah", "Kayyum Allah" ism-i erifleriyle devrna
balanr. Mahviyetten sonra taayynn aynnn,
haytn glgesine mukbil haytn hakikatinin ve
kayymiyetin hakikatinin zuhruna iret olarak on
sekiz kere devrn edilir. O n sekizden sonra yalnz
"Hay" ism -i erifi sratle zikredilerek devrn
tam am lanr ki bu da kayymiyyetin ayn- hayt,
haytn da ayn- kayymiyyet feyzinden ibret
olduunu gstermek iindir. Tecellnin srtinden
dolay tecell mertebelerinde hayat ve kayymiyyet
bir gibi grndklerinden, bir m azharda itim
ettiklerinden yalnz "Hay" ismi erifiyle itmm
olunur. Bu srdan olarak Kur'an- Kerim'in bir ok
yerinde b u isimler "el-Hayyu'l-Kayym"78 olarak
berberce zikredilirler. Sonra c e m V l-ce m uh78Mesel bkz. Bakara, 255.
3 ----------------------------------------------- -------------- &

d u n d a "Vhid, Ehad, Samed, Allah" esm-i
erifleriyle devrn olunur. Kavseyn tecellsinde kavs-i
imkn'n mertib hasebiyle kavs-i vcb'a m ir at
olduunu gstermek ve V hidin Ehdin zuh*u>
Ehad'in Smed'in zuhru ve Samed'in de mertebe-i
cmi'in zuhru olduunu m iin btn zkirle*
pepee dizilerek yaplan devrn ekline geilir ve
bu ekilde en az on iki devrn yaplr. Kavseyn srr
bir kere saa bir kere sola ayak atlarak remz edilir.
Her ismin devrnnda dire ortasna yni mihvere
m rid geer. Niybeten dier m ridlerin o
makama taayynleri ise zat hviyyete nisbetle btn
esm ve sftn hakkatlerinin mihver-i esma ve sfat
itibr olunan o mertebe-i zttan, o nokta- zttan
zuhr- feyz ile m ertib-i esm nm taayyn ve
tahakkuk ediine irettir. sm-i zamin her
m ertebede zu h ru ,' "ez-Zhir" ism-i erifinin
V
saltanatyla olduu gibi her ismin de ism-i zmdan
hisse-i izhrda msv olduunu gstermek iin de
m rid n o k ta-i m ihverde kendi m ihverinde
mnferid olarak devrna balar. Bu syede devrnda
olanlarn hepsine birden tevecch etmi olur ki bu
da ism-i zmn msvtn devrn sretiyle m
etmek iindir.
Ey slilc-i hakk! Bilmi ol ki lednn
hakikatlere ve sr, ekl devrndan rh devrna u c
etmek iin sliklerin keml-i huzr, tecerrd ve
istirak hliyle devrn etmeleri lazmdr ki vcd-
Tuhfet'l-Ukyye 105
----------------------&
unsr-i trbleri n r- esm, e f l ve sfattan
hissedar olarak m akm - tahkka kadem bassnlar
ve sret-i takldden izle olsunlar.
"Allahm bizi senin gayrndan hals eyle ve
teceliytnn n runa garkeyle! Y Rahm! Y Red
Y Sabr! Y Gafr Y Allah!".
Tarkat- aliyye-i Mevleviyye devrnnda ise
nefh srr, gaybdan zu h ra geliin harfsiz savtsiz
"Kn!"[Ol!J79 emriyle anlatlan tecellsinden sonra
zt, sft ve ef l mertebelerine m tarkiyle defa
cem ma'l-fark ile devrn edilmesiyle anlatlr. Bu
devrndan biri vahdet-i ztiyye-i ilmiyyedeki
e 'n le ri m , kincisi e h a d iy y e t-i ztiyye-i
m lm edeki tem eyyzt m ertebelerine iret,
ncs ise vhidiyyet-i sftiyye ile taayynta
iret eder ve b u cem m al-fark ile sem tekml
edilir. Mesnev-i erfte;
"Dinle u neyden ki ayrlktan anlatyor"

kuds msrlar ite buna m eder. Fakrne bizim
de Mesnev-i erifin bu en ba beytine yle bir
tanzrimiz olmutur:
"Ey garb-i lem-i nst- halk
Keremhh- kssa-i lhut- Hak".
Yukardaki bu beyitle farkta makm - cem'n taleb
79Ysin, 82.

^
olunm asna "Binev"[Dinle] ile cevab verilmesi

bunun ancak cem ma'l-fark ile olacan m iindir.
Semnn u m u m prn hazrtnn erknlarnda yer
alarak nice bin esrar ierisinde barndrdn ehl-i
ikrr ve uhd bilirler.
Halvetiyye-i Ukyyede ise devrndan
sonra sra ile zikre balanr. Bu da cem mal-fark a
iretir. Devrn cem1e iret ettiine gre bu sretle
seyir mertibinin cmlesini cmi' olmu olur. Bu
seyir mertebelerinin birincisi halktan H ak k a doru
seyirdir (seyr m inel-halki ilel-Hak) -semhneye
zikr iin girmek halkyyetten tecerrd ve gizlenmeye
irtifdr-. Sonra ikinci seyir gelir ki bu H akta seyir
(seyr f'l-Hak) mertebesine irettir. Yn muhtelif
ezkr ve esm ile zikr, mertib-i hafyyette seyrndr.
Sonra m nferid zikr gelir ki bu da Hak'tan halka
seyir (seyr m ine'l-H akkilel-halk), yni cem ma'lfark remzidir. D rdncs zikirden sonra hicrna
dvet eden seyre irettir ki buna halkta Hak ile seyir
(seyr f'l-halkbil-Hak) denilir.
Ey slik-i hakk! M ukarrib olmak istersen
son derece edebli o l Kii kurb mertebesine edebinin
derecesi nisbetinde eriir. Semhneye girerken zhir
btn b t n klliyetinle tevecch ederek gir.
Zikrullaha balarken akln, fikrin rhun, kalbin,
zhirin, btnn cmlesini cem et ve msivdan
Tuhfet'l-Ukyye 107
----- --------------------------------------
alkan kes b t n klliyetinle Hakk'a mtevvecih

ol. Btn vcdun vech-i vhid hkm nde olarak
zikrullahla megl ol ve zikir bitinceye kadar o
tevecch arttr ki feyzinde o nisbette zuhr eylesin.
Ayn zam anda z u h r eden tecelllere de fazla
mukayyed olm a, k en d in i balama. Tevecch-i
tm dan bir vakit ayrlma ve btn vakitlerinde bu
hli kendine ml eyle ki sende "Her nereye dnerseniz
d n n Allahn vechi oradadr"80 srrna kbiliyyet
peyd olsun. Bylece sen slktan sonra mi at-
musaffa olursun ki ciln nisbetinde tecellye nail
olursun.
Eref-i R m kuddise srruhulazz Srr-
Devrn rislesinde kendi zevk tecellleri zere ayrca
bir esrr- devrn beyn etmilerdir.
"Ey Allahm bizi ztnn tecelllerine kim ve
sfatlarnn tebeddltm da bizleri dim eyle, Y
Mtecell Y Allah!".
& VAIIDET-l VCOD ETMEK NEDR?:
Ey slik-i hakk! H akka'l-yakn kelm

m uhakkak asl ve esastr. Takld iflstr. Vahdet-i
vcd hakknda ne rislele* ne eserler yazlmtr.
Her yazan kendi szn tahkk ederek yazmtr.
O ku y u p ikrr ed enlerden b zlan b unlar akl
m ertebesi ile idrk o lu n u r zan n ed erek hata
mBakara, 115.
^ ------------------------------------------------------------- ^
etmilerdir, tkrr etm eyenler ise akla ve nakle
muhliftir diye inkr etmilerdir.
Biz evvel bu meselenin akla ve nakle mutabk
olduunu gsterelim. M alm un olsun ki vahdet-i
vcd demek inkr edenlerin anladklar gibi Vcib
ile m m kinin81 vcdda, (varlkta) birlii mnsna
gelmez. O nlar b u n u n ne mnya geldiini bilme
diklerinden inkr vdisine gitmilerdir. Zr mmkin
ile Vcib bir olamaz. Vcib m m kin olmaz mmkin
de Vcib olamaz. Hakkat-i vcb hakkat-i imkna
zddr. Hakkat deimez.
Soru: Peki yleyse vahdet-i vcd ne demektir?
Cevap: Biz deriz ki: Vahdet-i vcd; Vahdet-i vcdi vcib m n sn a d r ki "Illallahu 1-Vhidu 1 Kahhar"82 gibi nice yetlerle bu sbitti*. Aklen ve
naklen buna deliller getirmenin sonu yoktur, inkr
edenler b u m nya o ld u u n u bilseler inkr
etm ezlerdi. A slnda o n la r kendi evhamlaryla
tevehhm ettikleri mny inkr ediyorlar.
Soru: M m kin vctta sbit, Vcib de mevcd ise
vahdet-i vcd ne demek olur? diye sorarsan.
<sV c ib : Varl zoru n lu olan, yni Allah Tel. M inkin:
Varl kendi bana olam ayan ancak Vacib olana bal olan,
yn mahlkt. [Haz.]
82Sd, 65.
Tuhfet'l-Ukyye 109
Cevab: M m kinin rizf vcdu "riz olan yok

gibidir" kabilinden aslen yok (mdmu'l-jsl) olunca
l-m evcd m ak m n d a olur. H albuki V cib u lvcdtan baka bil-asle l-mevcd bulunmadn
kimse inkr edemezTZhir ulems da ilmen bunu
isbt ve ikrar ederler. n k bu, ilme'l-yakn
bilmektir. Ayne'l-yakn grm ek ve Hakka'l-yakn
bulm ak ise aklla olmaz. Bu tasavvurt ve tasdikt
kabilinden hdis akln kuralaryla idrk edilemeyip
ancak mchede sonucu mhadeye nil olmakla
olur. Ancak m hadeden sonra m ehdda fn
olunarak H akkal-yakn'e eriilir ki m uhakkikn-i
evlynn idrk ettikleri hakka'l-yakn mertebesinin
hakkati budur.
& VAIIDET-I VCDU ANLAM ADA DLEN
HATLAR:
Bu konuda mstakil risle yazm bzlarnn
hatlarm diri bir kulakla dinle ve bunlar kulana
kpe eyle ki Cenb- Hak cmlemizi ve cmle tlib-i
hakkat evldlarmz muhfaza ve hakka'l-yakn
zevkine myesser eylesin. min, bi hrmet-i immi'lmrseln ve'l-vrisni bi'l-hakkatihi ecmin.
Ey tlib-i hakkat! imdi vahdet-i vcd
rislelerindeki bz temsillerin hatlarn ve bunlarn
sebeblerini tek tek nakledip tahkik edelim. Zra
hacerden cevhere fark vardr.
eyh Abdurrahmrv Sam 110
1. Hat: M m kint heyet-i ummsiyle bir cismin

zsna benzetirler ve zlarn birden fazla olmas
ahsn vcdunun tek olmasna mni deildir derler.
Bu benzetmenin sonucunda ise Vcib ile mmkini
bir vcd gsterip Vcibi "kl", mmkini ise "cz
k ld k larn d an C e n b - A llah da klliyet ve
cz'iyyetle tavsf ederek m m k in ttan mrekkeb
tevehhm ederler ki telallahu an zlike uluvven
kebr.83 Bu
vcdiyye m ezhebidir, ehlullah
mezhebi deildir.84
2. Hat: V cib ul-v c d u noktaya, m m kint ise
noktann hareketiyle hsl olan harflere, kelimelere,
cmlelere ve ibrelere temsl ederek hat etmilerdir.
Zr bu takdirde Vcib'in vcdu zmn ve icml
vcd olup m m kin ise Vcibin mutbk ve tafsili
olmu olur. Bu ise hem ikilik (isneyniyet) ve hem
de V cib i icm l ve tafsil ile vasflandrm
olacandan bu da evvelki hat gibi ayn cihetten
83"Allah onlarn dediklerinden ok ycedir" (Isr, 43) yetini
telmih eden bir cm le.
X4 V cdiyye (panteizm ) denilen m ezheb ile vahdet-i vcd
mesleki kim ilerince kastl veya kastsz hep kartrlmtr. Bu
konuda daha teferruatl bilgi almak isteyenler smail Fenn
Ertugrul, Vahdet-i V cd ve Ibn Arabi, (Haz. Mustafa Kara,
n san Y aynlar, stanbul, 1991) isim li kitabn zellikle
3 bl m ne mrct edebilirler IHaz.l.
Tuhfet'l-Uktyye 111
^ --------------------------------------------------- gv
hataldr.
3, Hat: Vcib'i to h u m a tneye, m m kini de o
tohum dan zuhr eden aalarn dal ve yapraklarna
temsl etmekte hat etmilerdir. Hatlarnn sebebi,
tohum un dallara tahavvl, inkilb ve hull ile zuhr
etmesini ve toh u m u n meydana gelen o zada mahv
olmasn Vcib'e temsl etmeleridir. Vcib, imdi de
olduu gibi,
olup tebeddlden, tegayyrder
hullden, m dm olmaktan ve mevcdun zmnnda
mevcd olmaktan mnezzeh ve mberrdr.
4. Hat: Su ile suyun donm asna yaptklar tebihtir.
Suyu Vcib'e, suyun souyarak donm asn da
m m kine temsl etmilerdir. Bunlarn hatlarnn
sebebi, su damlasnn donmasyla suyun mhiyetinin
tebeddl ederek donm a hline gemesi ve bu donma
hlinin mmkinden ibret ve de vcdun mmkinin
v cdunun ayn addedilmesidir ki bu da hatdr.
Zra burada hull ve ittihd mns bulunduu gibi
im knn mhiyyeti Vcib'e galebe ederek kendi
h k m n Vcib'e infzla y ayn- vcib olmu olur
yhud Vcib ayn- m m kin gibi olur. Mhiyyet bir
nevi Vcibe tebeddl arzn m ettii iin bu hatdr.
"Allah kendi iine glibtir"83. Ezeliyet ve ebediyetle
m u ttasf olan vcd- vcib-i lem-yezel tebed85 Ysuf, 21.
-----------------------------------------
dlden, tegayyrden, hullden, itthddan, tecessm den, tekessrden, televvnden ve tyinden

m berrdr ve " O n u n benzeri yoktur ve O her eyi
iiten, grendir".86
5. Hat: Rakam ve sayyla ,temsl edenlerinkidir.
Bunlar Vcibi "bir" (1) saysna temsil edip "bir"
saysndan baka dier saylarn hep bu "bir"den
karak olutuuna, mesel "iki" (2), "" (3) v.s.
m ertebelerinin hep b u "bir"e katlmayla hsl
olduklarn tem sil olarak alm alardr. Bunlarn
h atlarn n sebebi tpk "bir"den b t n say
m ertebelerinin kmas, saylarn yalnz "bir'in
zerine yaplan katm alar ile elde edilmesi gibi
m m kinlerin de V cib'in v c d u n u n aynndan
baka bir derecede olmalar lzm geldiinden y
Vcib'te oalm bir imkn ibesi vey mmkinde
vahdet-i mtekessire olmu bir Vcib ibesi ortaya
kar ki bu da mhiyyet cihetiyle hatldr. Zr "Allah
btn lemlerden gndir ve O ycedir, azmdir".87
6. Hat: V ahdet-i v c d 'ta halkn yakn bilgisi
Hakk'n ayndr diyerek m m kint Hakk'n yakni
olarak ifde etmilerdir ve vcd- Vcib'in ayn
tbr etmilerdir. Bunlarn hatlarnn sebebi ise
86r, 11.
87l-i mrn, 97.
Tuhfetl-Ukyye *113
3 ---------- -------------------------------------------------------^
taayyn iktiz edenin esm ve sfat olduunu yoksa

vcd- Vcib olm adn bilm em eleridir. Zr
vcd, gayb- hviyyetin k n h n e olan tibriyle
nisbet-i cbiyyeyi kabul etmez. Ona bir ey ile hkm
o lunam az zra b t n nisbetlerden m berr ve
mstndir. Ancak nisbet-i selbyi kabul eder ki bu ,
da b t n nisbet iktizsndan mberrdr. Bununla
beraber gaybn taayyn demek, gaybn taayyne
inkilb, taayyn kabul etmesi gibi, hdis bir i ile
l-yezl olan kad m in b-zevl olan daim nin
tegayyr dem ek olur ki bu m uhl bir itir. Bu
sebepten M uhammediye shibi s u lt n u l-rifn
buyurur ki;
"Dime bu cmle oldur ki mezhirle olur zahir
Arada kimse yok hep var hemn ol zlcell Allah".
imdi bu ifde erat m akm nda hathdr. Zra ltaayyn, taaynden berdir. Hakkat makmnda ise
dorudur.
Soru: Peki "Biz size ahdamarmzdan daha yaknz"88
yet-i kermesinde taayyn etmi olana bir yalcnlk,
bir kurbiyyet mns yok mudur?
Cevap: yet-i kerm ede "Biz yaknz" buyurulup
"Ben" denilmemesi bizim szmz, yni taayyn
esm ve sftn eseridir dememizi te'kd eder.
88Kaf, 16.
eyh Abdurrahmn Sam *114
^3--------------------------------------------------------------&
Soru: Peki "Kulum beni sorduunda phesiz ben ona
yaknm"89 yet-i kermesine ne dersin?
Cevap: "Ben nayaknm" cmle-i celliyesini "Davet
edenin arsna icbet ederim"90 mtekib kelm -1
kudssi ile tefsr etmesi icbet zerine kurb olmasn
m eder. Bununla berber im knn vcdu, bir
cisim olmas tibriyle mekndir. Fakat mekndan
V cib olann zt nezh o ld u u n d a n im knla
kurbdan da nezihtir. Belki yet-i kermede Cenb-
Hakk'm "yaknlarn en yakn" olmas "kurb"un ezel
"kanb"in ise ebed olmasn m eder. Ezelde ebedde
olmas gerektii gibi O liztihi karbdir. Mahlkat
yok iken nasl karb ise var olduktan sonra da biltebeddl vel-tagayyr ylece karbdir. Bu kurb
ancak zt, sfat ve e fa l n rla rm n tecell edi
mertebeleri tibriyledir. M tecellnin tenezzh
nsiyle berber hsl olur. Yoksa cisimden cisime
ydigr bir kurbiyyet deildir.
Soru: "Kurb" (yaknlk) b t n cihetlerden tibr
olunsa bunun ne m ahzru vardr?
Cevab: Vcibul-vcd'u dire farz etmek lzm gelir
bu da bir ekildir. Cenb- Vcibul-vcd her trl
ekilden mnezzehtir.
89Bakara, 186.
90Bakara, 186.
Tuhfet'l-Ukyye *115
-^3--------------------------------------------------------------------- &
7. Hat: Cenb- H a k k stteki yan veya gl

yaprandaki kokunun sereymna temsil edenlerin
hatasdr ki bunda hem hulul mnas vardr hem de
bir m ahale ihtiy ibesi vardr. Cenb- Hakk
bundan mnezzehtir. Bir de Vcib'in vcd- zmn
olmasn gstermesi cihetinden de bu btldr.
8. Hat: Vcibi denize, m m kini denizin dalgalarna
temsilde de bir eit hat vardr. Zra mmkint
zt temevcttan, dalgalardan ibret klp Ganiyv-i
bizzt olan o Zt- azmu'-n' bizzt temevvc farz
ederek tebeddl, tagayyr aibesine yol aar. Halbuki
temevvc efl ve sfatn eseridir. Ilm-i temyz-i zt,
mhiyyetle m m k in t yekdigerinden temeyyze
taalluk eder. M m kintn mhiyyeti vcd- arz
ile tavsif olduundan m m kindeki mevce (dalga)
tbiri muhtelif sfatlarn telkinlerinin eseri olup Zt-
vcib btn nisbetlerden mberr, muall ve el an
kem kn, ezel, ebed, lem-yezel, l-yezel kuds-i
akdes-i mukaddestir cellecelluhu. Fefhem, iyi anla!.
Soru: "Allah en yce meseldir"91 yetiyle "Onun misli
yoktur"92 yet-i kermesi arasn nasl cem ederiz?
91 JL^Vl Jill-di j Nahl, 60.
92r, 11.
eyh Abdurrahmn Sm * 116
Cevap: "Allah en yce meseldir" mertebe- cern'i',

sar- sftiyyenin hakikatlerini isbat iin emsl-
liyyenin mevcd olduuna irettir. "O'nun benzeri
yoktur" nass- celli ise hviyyet-i zt tibriyle
meselden muall ve m berr olduuna irettir. Bu
srede zt tibriyle temsile msde olmayp sfat
tibriyle b u m sid d ir. Fakat bizim burada
saydm z h atlar hep Z t- Vcib 'i temsil
itibariyledir. Zt tibriyle temsle "O n u n misli
yoktur" nass m sde etmedii gibi "Allah'n zt
zerinde dnmeyiniz velakin eseri zerinde dn
nz" hads-i erifiyle de bu yasaktr. Zira buras
makm- hayret-i kbrdr. Aklen kef iin knh
idrke yol yoktur. Knh-i zt idrake yol yoktur.
Knh-i zt idrk edecek kadar istidat verilmemitir.
"Size ilimden ok az verilmitir"93 yet-i kermesi
b u n a iret eder. Zira Hak, ilimle, kudretle v.s.
sfatlarla muht, evrelenmi deildir, olamaz. Ekmel
muhakikler b u meslek zeredirler.
& VAHDET- VCD'UN SIRLARINA DR:
Bu fakr-i hakre gre hdis kadme mukrin

oldukta m dm olur hkm nce mmkinin iki vechi
vardr. Bir vechi m dm -1 mahzdr ki bu onun hakk
vehesidir. Ehl-i uhd, ehl-i vcd bu makm
m hede ederek l-mevcde illallah olduunu
9Msr, 85.
Tuhfet'l-Ukyye 117
-2s---------------------------------------------------------------------
grrler. D ier b ir vechi de gayr-i m stakil

mevcdiyetidir ki bu da onun zhir vehesidir. Ehl-i
hicba, unsur gzyle bakanlara mstakil olarak
varm gibi gzkr a t ' n sft ile, sft- fliyyenin
esmile ve esm nn da eya varlyla izhrn
m hade edemeyenlere var gibi gzkr. Kendi
hicblaryla m ahcb olanlar hakikatte mmkintn
yokluunu gremezler. Mertebe-i eratte fark ile
mil, mertebe-i tarkatte cem' ile kmil, mertebe-i
hakikatte cem V l-cem ile vsl olduktan sonra ancak
mrifet-i vahdet-i vcd hsl olur. Bu makma seyr-i
slk ile gelmeyen kimsenin mevcdta bakarken
sadece hdis mevcdt grmesi byk bir perdedir
(hicb- azm). Byle bir kimsenin l-mevcude illallah
demesi de m uhakkikleri taklidden baka bir ey
deildir. Vahdet-i vcdu idrkte sdece muhakkik
lerin hikyelerini nakleden kimse m ukallid ve
mtevehhim bir kimse saylr)
py slik-i hakk! Bu vahdet-i vcd srrn
idrk etmek szle olmaz, aklla olma, tariflerini akla
tasvirle de olmaz. Seyr-i slk- hakkat ile etvr ve
letif m ertebelerini gedikten sonra da m m kn
deil. Daha sonra evvela vahdet-i efli mkefe,
sonra vahdet-i sft m hede lzmdr ki ancak
bunlardan sonra vahdet-i vcdu muyene hsl
olu$ Etvrdan, letif den b-haber, vahdet-i efl ve
vahdet-i sfttan b-behre olann vahdet-i vcddan
3 ------ -------------------------------------------------------gv
bahsetmesi elif beyi renm eden Kura n hatm e
deceim davasnda bulunan kimseyebenzer ki bu
byk bir hatdr.
Ey slik-i hakki! Eer bu lem -ki unsur
alemidir- ulvsi ve sflisiyle nazarnda sbit bir lem
ise sen vahdet-i v cdu erik vcdla anlam
olursun. Oysaki tevhdte irk, irkte tevhd olmaz.
Bu lem klliyyen, nazarnda asl sfat olan fena
oluuna rc etmeli ve mlikiyyetini evl grmelisin.
Sonra melekt lemi -ki misl-i mutlaktr- ve ervh
lemi zuhr eder. Bunlar dahi nazarnda fn olmal.
Sonra klli hakikatlerinin yekdierinden temyiziyle
vhidiyyet-i sftiyye m ertebesi olan hakkat-
muhammediyye zuhr eder ki bu, ehadiyyet-i zt
mertebesine m ira ttir, mir'atullahtr. Daha sonra
ehadiyyet mertebesi gelir ki burada kll hakikatlerin
istihlkini mahede ederek m ehdda fn olmal.
"Allah iine glibtir, hkimdir"94 srrnca ehadiyyet
tecellsinin btn mertebelere galip, hkim ve "O
btn yaratklar zerinde otorite shibidir"95 srryla
mtecell olduunu m akm - hayrette mtihede
etmelidir. G ne nda b t n zerrelerin yok
(makhr) olduu gibi, btn taayynat yldzlarnn
snd gibi, ilimden m lm una, nr- ztndan
sfatna olan taalluk feyziyle fenfillah, bekbillah ve
94Ysuf, 21.
9:>Enam,
18.
Tuhfet'l-Ukyye 119
- 3 --------------------------------------------------------------------- &
fen en d er fendan sonra hakikate, yni srr-

vahdete idrk olunabilir. O m akm sze gelmez.
Tefhim olunmaz, anlatlamaz. Lisan kell gz all,
yni dil ilemez, gzler grmez olur. Hakk a ancak
Hak delil olur. Iyn beyndan mstndir. Ancak
0 zam an H akk'n vcduyla mevcd, H akkn
uhduyla hid, Hakk'n sfatyla muttasf, Hakkn
ef liyle fil olunur. Hakk mevsf, hakki mevcd,
hakk Hak olduunu bil-idrk idrk eder. "Aczi
idrk idrktir, Allahn ztndan bahs amak irktir
buyuruldugu gibi mmkintn -dnya hiret- adem1 aslsini, Vcibu'l-vcd'un zt, sfat, efl ve esm
tibriyle mevcd ve mevcd- ezel, ebed, l-yezl,
lem-yezel, l-misl, zl-cell ve'l-ceml vel-keml
olduunu, her zerrenin O 'n u n kerem-i inayeti ile
esm ve sfattan aks eden tecellsinden baka bir
vcdiyyetleri olmadn idrk eder. H a k k a rc o
kemlat- ilhiyyeyi gstermek iin ne var ne yok,
hem var hem yok hepsinin yokluunu grr. Zra
imknn asl ademdir. mknn varl ancak kabz-
sfat, efl ve esm itibriyledir. Vcib'in aslnda ise
vcd asildir. Mesel gnein ykselmesiyle beraber
gneten bir d oru izgi olarak o n u n nn
hzmeleri m u n akis olur. O dz izgi var grnr.
Gneten zuhr tibriyle daha parla olmadndan
gnein mevcd ndan mun'akis olarak o var gibi
grnr. Bu hakikati hakkal-yakn bulm ak aklla
fikirle, hdis ve ksr akletmeyle olmaz. Bulunsa hi
eyh Abdurrahman Sm 120

*s3--------------------------------------------------------- g r
kimse dallette kalmazd. Evvelce takrir ettiim gibi,

m ertebe m ertebe slka girdikten, etvr, letif
geildikten sonra efl, sft ve zt mertebelerinin
ikmeti ile bu tecelller kef olunur. Sonra nice bin
n r derysnn sonsuz nrlar gibi buradan tekrar
fen ender fen'ya geilir ve hakkat-i m uham m ediyye'nin im dd- feyz versetiyle vdi-i hakikatte
fni ve bk olunca bu gerekleir. Zhirde ve btnda
srr- H dan inhirf eden, mertib-i slktan b i
haber, tecell almetlerinden gfl, her mertebenin
huss almetlerini isbt- vcd etmemi, dery-y
nr- esmdan galebe-i esma ile gememi, dery-y
nr- efl ve sfattan cezbe-i sfatla m r r etmemi,
dery-y nr- zt'ta istihlk ile mstehlek olmam,
"Allah semvtn ve arzn nru d u r"96 srrna vsl
olmam bir kii sefne-i N h versetinden m ahrm
olarak knt kenz cevherinin esrrna m m kn deil
vsl olamaz. Kimisi de aklda mukayyed, szde
m td, shil-i bahr-i vahdetten ve drr-i envr-
vahdetle vuslttan m ah c r olur da fens n ru lvcd m akmna nil olmad iin vahdet-i vcd
yoktur, bu vahdet-i u h d d u r diyerek kendi nks
m akm n aa vurur. Kimisi de gya vahdet-i
vcd'u isbt diye bsbtn msivy grr. Bzlar
da muhakkiklerin versetine mukallidlikle m r
lerini geirirler. Oysaki bu makm ancak ekmel-i
96 Nr, 35.
Tuhfetl-Ukyye * 121
1
111n
$2*
km m l olup verset dstru zere "Allah yolunda

hakk ile cihd ediniz97 emrindeki hakk mchede
ile mertebeleri katederek nil-i metlib olanlarca
Ihli
**
b u lu n u r . Yoksa "K arartan gece nin srryla
zulmette gezen ve unsr tabiatnn varl btnyle
zil olm adan "Aydnlatan gndz" 99n srryla ezel
gneinden doan Zt n ru n u n , b t n esma, sft
ve efl burlarnda glib, mtecell ve khir olduunu
idrk edemeyen kimseler buna nil olamazlar.
v^JtjA 11 ^lLl^
k
b i j~ b i
j JJIaIj
b <JL
je\
t
97Hc, 78.
98Leyi, 1.
"Leyi, 1.
jlu-J sI j) j
j
i s iJ l > w v j l
i <dll b t p.;lc- L
J

--------------------------------------------------------&
Enfs ve fkm k u tb u , klar yolunun

imm, m rid-i zam, eyh Abdullah Salh bir
nutkunda yle der:
Halvet? Hayrmf ve SdRlKdirT
NakibendMevlevPve len Uak
Evrd'l-Mukarrebn k ita b n n mellifi,

mafirete muhta eyh Abdurrahm an Sm Niyzyi Mgnisev ise bu beytin erhi kabilinden der ki:
/ lalvetfvem kesretim vahdet ile pinhn olur
Celvetyem vahdetim kesret ile umman olur
Kadimsem sr- kudret sunma eyler zuhur
Nakibendem nak-i kallmn 'Klle yevmin an oltr
zelfyem kim larm-i hazretm seyyryem
Bedevyem srr- hazret srrma ieyzn olur
Hem Rlyem bana senm-i nfs etmez eser
S j i t - j Sdvem saadet ruh u kallje kn olur
Cami-i nt- cell vasi-) ceml Bayrmivem
Sm- Bektem dilimde on ilzi seyrn olur
ShTyem snhlistn- hakkatdr dilim
S rr -
bnem ki cezlj-i Hakk 'a dil mestn olur
Mevlevfyem kim kll- istikmet lbisem

Ravz-i hadr-m dilr dil-be$teye atn olur
Hatem-i esm merkez-i srrem Bektai veli
Cnile-i vhid-i ehd cem, samed burhan olur
Tuhfet'l-Ukyye 123
Behcetyem cmle iark kalm havs olnuan

L-meh sultnn aknda dil imln olur
Feth edip su.t-i Sinan 'la kal'a-i hl- hesretin
es-i NCredlm ele dil, erelinde ufh- cn olr
Almm hu nisheti eyhim caddm den
Nishet-i hudsiyyesi necmu-iprn olur
Cmle puan srrn Samf-yi Niyzhir hiliip
Pr-i Uhde hul ak, bulan havran olur.1()
***
* *
Bi himmet-i prn, el-ftiha.
100Sm
Efendi'nin D ivn'm da da yer alan bu iirine burada
drt msra ilve vardr. Bkz.Abdurrahman Sm, Dvn- Sm,

Haz. ?, 167, zmir, 1980

Salâhaddîn-I Uşşâkî & Abdurrahman Sâmî-Yi Uşşâkî - Uşşâkî Sâliklerinin Âdâbı (Tuhfetül-Uşşâkıyye) (Haz. Mahmud Erol Kılıç)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Salâhaddîn-I Uşşâkî & Abdurrahman Sâmî-Yi Uşşâkî - Uşşâkî Sâliklerinin Âdâbı (Tuhfetül-Uşşâkıyye) (Haz. Mahmud Erol Kılıç)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

eyh Abdullh Salhaddn-i Uk

eyh Abdurrahmn Sm-yi Uk

Lserin zgn Ad: I ullet l-IJhvye.

Asitne-i Uak Neriyat

Irak Namaznn Beynndadr:............................. 35

Umum Tunk- Aliyye Slikleri lpn Lzm

eyhin rdesinde fn Olmak:...........................................50

Kitab ve Snnete Ittib:..................................................... 74

IV. BLM: (TETMME)

Tarkat- Alivye-i Halvetiyve-i UkyyeVsliklerinin gnlk

1 eyh Seyyid Hsmeddn Haan Hazretleri (k.s.a) aslen

sonralar ise eyh Abdurrahmn Sm Efendf (.1934)

edeblerini tanzim ederek yolun zahirine mteallik bu gibi

l-mekn vel-nin ilini menzil tutan

gerek gnl sultanlar ve melmet erleri btn bu zahir

-Niyzi Msr (k.s.a)

-Yunus Emre (k.s..a)

Surat ii ak- ivclan bcyt-i kalbin sde k l

-Abdullah Salahaddn-i Uk (k.s.a)

-Abdurrahmn Sm-yi Uk (k.s.a)

Meyl- 1anfc-i Uakyyeclen

eyh Abdurrahmn Sam * 16

1. Fasl: Satal Namaznn Usulu Beynndadr.

( Ey Uk tarkinin sliki! Ey klar yolunun

>l6na kadar okursun.

-Sonra Har sresinin sonunu^

eyh Abdurrahmn Smf 22

Takebbel minn inneke ente's-semurl-alm ve tb

^3-------------------------------- S?- Sonran jl~. i

j y.j^b jJjNi (Es-saltu ve's-

selmu aleyke y habbellah, elf saltin ve elfi selmin

2. Fasl: glc Namaznn Usulu Beynndadr.

3. basl: kindi Namaznn Usulu Beynndadr.

Ey Uk tarkinin sliki! kindi namaznn

- Sonra Besmeleyle Nasr sresini okuyup Subhane

kindi namaznn taikat usl bittikten

"Ahmedb. Hanbel,Kitbuz-Zhd, 120.

4. Fasl: Akam Namaznn Akatindcl Usul Beynmdadr.

Ey sdk slik! Akam namaznn farzyla

Zviyelerde (derghlarda) namazdan sonra

5. Fasl: Tarkat- Aliyye-i Ukiyye'cle "Hamel Uslu11

Mlm ola ki zviyelerde yemek ardndan ve

eyh Abdurrahmn Sam 28

*Bu "Hamdiye lhsi" Edirne'li Uk eyhlerinden Muham

Hamdiye okunduktan sonra "el-ftiha!"

Yats namaznn uslu hi farksz le

6. Fasl: Tarikat- Aliyyc-i Ukiyyc'dc Tdeccd Uslu

Malm ola ki teheccd namaz 4 veya 6 veya

-Teheccdden sonra Ezu besmele ile Ftiha-i erife

7. Fasl: Tarifcat- Aliyyc-i Uakiyyc de Namaz Akatindeki

Mlm ola ki, namaza kmetten evvel Ihlas

22l-i t m ran, 18-19.

ve'l-hamd lillhi rabbi'l-lemn" de.

Yatsda, sabahda, lende ve ikindide hep

Her namazn akabinde 1 "Salavt-1 erife" ile 1

1. Fasl: ralz Namaz Beynndadr:

rak namaz selmla 6 rekattr. Ey slik-i

2. Fasl: Turuk- Aliyye Mnteirlerine Devam Lazm Olan

- Duh namaz selmla 12 rekattr.

3. l"asl: Turuk- Aliyye Mnteirlerine Devam Lazm Olan

Evvbn namaz 6 rekattr. Ey derecta tlib

4. Fasl: Tclccccl Bedeli Namaz:

- Yats namazn vitirle kldktan sonra tesbhden