Professional Documents
Culture Documents
080-078=2 W
268-2=266
266+3=269
Stand-by Ak
B) Gemimizin srati
024- Aadakilerden hangisi Fixsiz emniyetli seyir
yntemlerinden DELDR?
b) 33 12,1
032- Ayn maddeden deiik zamanlarda iki defa kerteriz
alnarak kerteriz kaydrma usul ile bulunan mevkiye ne ad
verilir?
d) Running fix mevkii
033- 12:00:00 UTde veya 12:00:00 GMTde aadakilerden
hangisi olur?
a) Ortalama Gne; Greenwich st boylamndan geer.
A B
037-
hangisidir?
ZM :
57,3 x 1,7 Mil
MESAFE= ----------------------- = 13,91 mil Bulunur.
7
048- Bir gemi seyir annda adann dey asn sextant ile 3 36'
olarak lmtr. Haritada ayn tepenin ykseklii 300 feettir.
Geminin adadan olan mesafesi aadakilerden hangisidir?
e) 0.785 mil( 300 x 0.565) / (3 x 60 + 36) = 169,5 / 216 = 0,784
049- Bir gemi seyir annda adann dey asn sextant ile 5 36'
olarak lmtr. Haritada ayn tepenin ykseklii 250 feettir.
Geminin adadan olan mesafesi aadakilerden hangisidir?
b) 0,42 mil ( 250 x 0.565) / (5 x 60 + 36) = 141,25 / 336 = 0,42 mil
e) Hepsi doru
360 - (GHA ( -W / +E ))
D) 11,25 = 11 15
066- Bir seyirci; iki fenerin transitini hatas 1W olan cayro pusula
ile 201 olarak okumaktadr. Blgede doal sapma deeri 3E ve
gidilen rotadaki yapay sapma deeri 2W ise manyetik pusula ile
bu transitler ka derecede okunur?
c) 199
074- Cayro hatas 2W olarak bilinen cayro ile hakiki 128 rotasna
gitmek iin otomatik pilota tatbik edilecek rota nedir? e) 130
C.E. = H.K. RPTERDEN OKUNAN DEER
-2 = 128 - RPTERDEN OKUNAN DEER
= 130 Bulunur.
d) 008
d) 5 15W
50mil/saat %2 = 1 Knot )
c) 12-15 mil
105- Gece artlarnda CENOVA/talya limanna giri yapan yksek
tonajl bir gemi; pruva istikametinde orta mesafede grd bir
fenerin karakteristiini, Fl.(2+1)G olarak tespit etmitir. Bu
geminin vardiya zabiti olarak hareket tarznz ne olacaktr?
d) amandray sancakta brakarak, iskele taraftaki tercihli
kanalda seyrederim.YEL KIRMIZI YEL Fl.(2+1)G
N
6W
NE
E
10W 5W
SE
1W
S
SW W
NW
3E 6E 11E 5E
e) 2W
C) 2E
N
NE E
SE
5E 1E 6W 7W
S
SW
10W 6W
W NW
7W 0
131- GHA deeri 242 ve SHA deeri 103 ise, GHA deeri nedir?
D) 345GHA H = GHA + SHA H GHA H = 345 Olur.
Cevap: Uzaklk
141- Differential GPS sisteminde yer alan sahil istasyonlar
hakkndaki bilgiler hangi kaynaktan bulunur?
B) Radio Aids to Navigation, Satelite Navigation Systems,
Legal Time, Radio Time Signals and Electronic Position Fixing
Systems isimli kaynaktan.
142- GPS sisteminin uzay blmnde, asl ve yedek olmak
zere Ka Adet uydu vardr?
1,2
=----= 0,6 (Asli yaydaki deer byk olduundan hata - deer alr.)
2
d) Zn
b) RD
c) R
d) RC
e) DF
d) 084
e) 090
e) Zn ve Altn
180- Yldzlar tanmak maksadyla, HO 2102 C/D Plastik Yldz
Bulucuya aadaki deerlerden hangisi ile girmek gerekir?
B) LHA Aries
181- Bir gk cismini yldz bulucu HO 2102 Yldz kartna
iaretlemek iin gerekli olan deerler?
d) RA ve Dec deeri
182- IALA Lateral Sistem A ile B arasndaki fark
aadakilerden hangisidir? d) amandra renkleri
c) I, IV
193- Kalk noktas 46N - 065W, var noktas 50N - 027W olan
bir byk daire seyri iin kalk rota as ve mesafe
aadakilerden hangisidir? (Problemi ekte bulunan NP 401
sayfasn kullanarak znz.)
D) N67E, 1527 mil
LAT1= 46N LAT2= DEC 50N LHA =DLONG=38 ILE
Ek cetvel 26ya gir.
HC 64 32,6 d 4,9 Z=67 DEN inco =N67E
DIST =90-HC=90-64 32,6=2527,4=1527 Mil
194- Kalk noktas 51N - 065W, var noktas 61N - 005W olan
bir byk daire seyri iin kalk rota as ve mesafe
aadakilerden hangisidir? (Problemi ekte bulunan NP 401
sayfasn kullanarak znz.)
A) 49 12, 2020 mil
195- Kalk rota as 110, var rota as 60 olan bir byk daire
seyri vertex noktas iin aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
A)
210- 67 Rk
sembol ve ksaltmasnn anlam
aadakilerden hangisidir?
d) Derinlii bilinen tehlikeli sualt kayas
211sembolnn anlam nedir?
c) Pilot alma verme yeri
212- Karanlk sresi k gsterme sresinden fazla olan
fenerlere ne isim verilir? e) akarl fener
213- Ky seyri iin aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
e) Hepsi dorudur
( Bunda Yok )
a) I, IV
b) II, III
d) I, III, IVe) I, II, IV
c) I, III
c) I, II, III, IV
238- Routing chartlarla ilgili aadakilerden hangisi yanltr?
Cevap: Routing chartlar Gnomonic haritadr ifadesi
yanltr
( Bu soru kabilir )
b) Yaklak mevkii
( Position Approximate )
d) Elektromanyetik Parakete
243-Pusula sehpas stnde bulunan dzeltme elemanlarndan hangisi yumuak demirdir? b) Filender ubuu
b) Deniz dn ekolar
248- Aadaki atmosferik koullardan hangisinde
radarn hedef yakalama uzakl en byk olur?
C)Deniz yzeyinden ykseldike standart koullara
nazaran scaklk azalma oran kk, nem ve basn
azalma oran byk olmas durumunda.
xxx- Aadaki atmosferik artlara gre radarn hedef
yakalama mesafesi hangi durumda en ksa olur?
82E
253- Rota deitirme sreci ile ilgili olarak aadaki
ifadelerden hangisi yanltr?
b) Dn yerine gelindiinde dne geilmelidir.
254- Rotas 340 olan bir A gemisi, B gemisini SANCAK 85 de
grmektedir. B gemisi, A gemisini hakiki olarak ka derecede
grr?
d) 245
255- Sahildeki bir fenerin cayro ripiterinden alnan kerterizi
310dir. Geminin hakiki mevkiinden bu fenerin haritadan
llen kerterizi 308 dir. Cayro hatas nedir? b) 2W
256- Samsun aklarnda tespit edilen 155 ynne 1 knot
iddetindeki ruzgar akntsn oluturan ruzgarn yn ve hz
nedir?
c) Karayel - 50 mil/saat
257- Serbest cayronun Gney Yarmkredeki yatay grnsel
hareketi iin aadakilerden hangisi dorudur?
b) Yatay grnsel hareket batya dorudur.
258- Serbest dnen bir cayro pusulann dn eksenine etki
ederek bu eksenin Kuzey/Gney ynne ynelmesini
salayan esas e aadakilerden hangisidir?
a) Dnyann Batdan Douya dn hz kuvveti,
261- Seyir halinde bulunan bir geminin boyu 300 feet pruvadan
braklan yzer bir cismin 10 saniye sonra pupadan getii
saptanmtr. Geminin srati nedir?
c) 17,7 Knots ( 300 x 0.592 / 10 = 17.76 KNOTS )
262- Seyir yaptnz blgeye ait seyir haritas zerinde derinlikler
ile ilgili olarak Rep (1973) ifadesini tespit ettiniz. Bu ifade ile ilgili
aadakilerden hangisi dorudur?
( Shell )
d)
D) 185 m
c) 3 - 4
280- Uzunluk l birimlerinden 1 yarda ne kadardr?
b) 91,5 cm.
281- Var. 00 10'E (1993) 6'W olan bir blgede 075 hakiki rotasna
gitmekte olan gemi haritada 225 de transitte olduklar belirlenen iki
feneri pusulas ile ka derecede transit edebilir? (Problem 2001 ylna
gre zlecek olup aadaki Dev. Cetveli kullanlacaktr.)
a) 226 38
DOU
+
c) 226 22
d) 225 22
e) 226 38
4
3
2
1
0
1
2
3
4
BATI
-
b) 226 08
30 60
300 330 N
282- Var. 1 40'E (1991) 4'W olan bir blgenin haritasnda 002
olan bir transiti pusulas ile 000 de kerteriz eden ve 090 rotasna
giden bir gemide pruva 000 olduunda Dev. deeri ka derece
olur? (Problem 2001 ylna gre zlecektir.)
a) 1E
b) 1W
c) 3E
e) Hepsi yanl
d) 3W
283- Var. 1 50'W (1993) 5'W olan bir blgede, 300 pusula rotasna
giden bir gemi pelarus aleti ile bir A fenerini sancak 165 de
kerteriz etmitir. Fenerin hakiki kerterizi ka derecedir? (Dev.
deeri aadaki Dev. cetvelinden alnacak ve problemi 2001
ylna gre zlecektir.)
c) 101 15
284- a) A = W 19 N
286- Vardiya zabiti olarak; gnein douu annda semtini 079 olarak
ltnze gre; gnein o andaki SIA deeri nedir?
Cevap: A = E 11 N
SIA = 090 - 079 = 011 iareti ise E ve N olur...
Cevap : A= N 011 E bulunur...
287- Vertex noktas iin aadaki sylemlerden hangisi yanltr?
b) Kalk rota as 90 den byk ise vertex noktas kalk ve var
noktalarnn dnda ve var noktas tarafndadr.(Bu soru geldi)
B)20.5 Kts.
C)18 Kts.
D)17 Kts.
E)16 Kts.
GMT nedir?
a) 08:15:00
D) 2 yl
D) Arzi Sapma
312- 090 rotasna 12 Kts. ile ilerleyen bir geminin vardiya zabiti; bir feneri
SKELE 45 de kerteriz ettiinde saati 10:00 olarak tespit etmitir. Saat
10:15de fener bordalandnda radar ile llen mesafesi 2,5 NM
olduuna gre blgedeki akntnn yn (SET) ve iddetini (DRIFT) bulunuz.
313- 110 rotasna 10 knot srat ile seyreden bir geminin vardiya
zabiti, ruzgarn SANCAK 30 den geldiini ve hznn saatte 50 mil
olduunu belirliyor. Hakiki ruzgar ynn ve hzn ekteki
pilotlama levhasn kullanarak bulunuz. d) 147 - 41 mil/saat
316- ZD deeri -5 olan bir mevkide ZT= 08:15:00 iken GMT nedir?
d) 03:15:00
317- 187 cayro rotasna gitmekte olan bir gemi radar ile bir A cismini
SANCAK 30 de kerteriz etmektedir. Cayro hatas 2 W olduuna gre
hakiki kerteriz ka derecedir?
E) 215
318- Serbest dnen bir cayroskop, hangi yn muhafaza eder?
C) Eksen ynn
319- Cayro pusulada kuzey arama devinmesi (presesiyonu) salamak iin,
S tarafndan bakld durumda aadaki ifadelerden hangisi dorudur?
B) 0
b) 3 mil
382- 250 rotasna 15 knotla seyreden bir gemi zabiti ruzgarn
nispi ynn sancak 30 ve hznn da 40 mil/saat olarak tespit
ediyor. Ruzgarn hakiki yn ve hzn ekteki pilotlama levhasn
kullanarak bulunuz.
d) 296 - 28 mil/saat
Muhtemel Mevkii )
4W
221
1 15 W 219 45
18 x 5W = 90 W (2003) 1 30 W + 320 W = 4 50 W
c) 5 10WC
D
M
V
T
065
5 10W 059 50 4 50 W
055
25 m 26s = 6 22,5
-----------------------------------------------------------GHA = 22h 25m 26s = 196 44,7 bulunur.
GHA = GHA- SHA
GHA= SHA+GHA = 218 06,8 + 196 44,7 = 414 51,5
Bulunur.
CEVAP : 54 51,5
d) 01:45:00
e) 05:45:00
RA =
05:16:23
Long W = 03:28:00
--------------------------GMT = 17:53:11 Bulunur...
N
NE E
SE S SW W NW
058 056 053 050 048 046 050 054
Cevap: Tatan
485- Gemilerde liman alanlar dnda kullanlan haritalar
hangi projeksiyon sistemi ile yaplr?
Cevap: Ekvatoryal Mercator
486- Denizcilere ilanlarda ilk kez yaynlanan bir dzeltmelerin
paragraf numarasnn bana aadakilerden hangisi yazlr?
Cevap: P ( Primary )
487- En doru mevkii Hangi yntem ile koyulabilir?
Cevap: Pusula zerindeki kerteriz emberi ile belirli
maddelerden kerteriz alnmas.
**Fix mevkii geree en yakn, en doru mevkiidir.**
488- Byk dzeltmeler haritada nereye ilenir?
Cevap: Haritann alt kenar ortasna ilenir
Trk Seyir Haritalar;
Kt Haritalarmz 3 Folyodan oluup 194 adet seyir haritas
mevcuttur. Bunlardan 28 adedi Uluslararas (INT) haritadr.
SHOD Bakanl tarafndan retilen Seyir Haritalar, Uluslararas
Hidrografi Tekilat (IHO) tarafndan belirlenmi uluslararas
standartlara gre; Merkator Projeksiyonunda ve Avrupa Datumu
(European Datum-ED50) ile Dnya Jeodetik Sistemi (World Geodetic
System-WGS84) esas alnarak retilmektedir.
2005 ylndan bu yana Yeni Harita / Yeni Yayn olarak retilen
haritalarda WGS 84 datumu kullanlmaktadr. Zaman ierisinde, kt
ortamda bulunan tm seyir haritalarnn WGS 84 datumuna
dntrlmesi planlanmaktadr.
Seyir Hidrografi ve Oinografi Dairesi (SHOD) Bakanl tarafndan
yaymlanan haritalarn numaralandrmas leklerine ve kapsadklar
blgeye gre sistematik bir ekilde yaplmaktadr. Karadeniz
Blgesi'ndeki haritalar 1 ile, Marmara Denizi'ndekiler 2 ile, Ege Denizi
ve Akdeniz'dekiler 3 ile balamaktadr.
2 rakaml numaralar kk lekli haritalara verilmektedir (1: 150.000
ile 1:1.500.000 aras). rnein tm Akdeniz'i gsteren haritann
numaras 30'dur.
05:35
17 12:08
18:05
c) 2.2 m
1.8
3.6
2.0
mesafe
7 mil
6 mil C) 090 11:13 ( Bu Soru
D) ngiltere
581- TR103478 numaral ENC haritasnn kullanm amac nedir?
E) Planlama
582- TR502678 numaral ENC haritasnn lek aral nedir?
A) 1:4 000 - 1:21 999
D) Sresiz
591- ENClerin korunmas ve gvenlik tedbirlerine ilikin
standartlar IHOnun hangi dokmanda belirtilmitir? b) S-57
a) T
b) U
c) *
d) A
e) P
607- Cayro hatas 1,5 E olan bir cayro ile 128 rotasna gidersek,
hakiki ka derece rotasna gitmi oluruz?
A) 126,5
608- smi bilinmeyen bir yldzdan yaplan gzlem sonucu yldz
tanmak ve ismini bulmak iin HO 214, NP 401, HO 229 Sight
Reduction tablelara girite gereken bilgi gruplar aadakilerden
hangisidir?
d) Yldzn semti Az ve irtifa Alt deerleri
615- Kerterizi 3100 olan bir geminin rotas 1900, srati ise 15
Knts. Olarak tespit edilmitir. 18 Knts manevra srati
kullanarak bu gemiye en yakn mesafeye yaklaabilmeniz iin
rotanz ne olmaldr?
a) 2650
616- 25 Mays 1999 gn SAINT JOHN, NEW BRUNSWICK Ana
limanna girite zerinde 1 kula 3 fit su bulunan bir banktan 17 fit
su eken gemimiz ile 2 fit emniyet pay kullanlarak 02:00dan
itibaren en erken hangi saatte geebilirsiniz? ( Problem ekte
verilen Amerikan Gel-Git Cetvelleri kullanlarak zlecektir.)
c) 04:14
d) Occ
e) Alt
A) Tama mukavelesi.
e) Cismin sudaki hz
**Radarla deniz zerindeki her cismi gremezler. Bir cismi grebilmesi iin o
cismin radarn gnderdii elektro manyetik dalgalar geri yanstmas gerekir.
NBDP
TSS
e) Kum
D) Bileke srat
E) Hibiri
Bugn iin kullanlan en pratik yoldur. Hesapla bulunan irtifa (Hc) ile
rasatla bulunan irtifa (Ho) mukayese edilir, byk olandan kk
kartlr ve bulunan deer NM cinsinden INTERSEPT deeridir.
A) Yanklam (reverberation)
756- Arpann paraketeden ald hz, geminin SOA sndan byk ise
aadakilerden hangisi dorudur?
a)ARPA nn aldg TCPA hesaplanandan ge olur.
b)ARPA nn aldg TCPA hesaplanandan erken olur.
c)Greli (relatif) vektr hatal kabilir.
d)Plotlanan vektr ilk etapta hatal olur.
e)Geminin kendi vektr hatal gsterir.
759- Gemimiz ile 085 rotasna ilerlerken cayro pusula ile 126 olarak
okuduumuz iki feneri mknats pusula ile 128 de transitte gryoruz.
Bu blgedeki tabii sapma deeri 3 E, bu rotadaki arzi sapma ise 4 W
ise cayro hatamz nedir? A) 1 E
794- Seilen bir mevkiye (AP) gre bir gkcisminin ufuktan olan
hesabi yksekliinin NP 401 seyir yayn kullanlarak bulunabilmesi
iin hangi temel deerlere ihtiya vardr?
a) Ho (llen irtifa), True Lat, Declination
b) Enlem, Declination, LHA Aries
c) LHA Aries, Azimuth, Declination
d) T meridiyen as, HA, Gzlemcinin boylam
e) AP, Ho, Intersept
a) Ortomorfik
d) Azimuthal Eitlik
b) Stereografik
e) Gridialik
c) Formalik
B)TR2416
C)TR3114
D)TR248
C)Fenerin periyodu
c) 6 saat
d) 12 saat
e) 24 saat
a) I-II-III
b) II-III-I
c) III-I-II
d) I-III-II
e) II-I-III
840- Radar ekrannda ayn mesafede yer alan iki cismin ayr
iki eko olarak ekranda grlmesini salayan Radar kerteriz
ayrm zerinde aadaki faktrlerden hangisi etkilidir?
a) Eko veren cisimlerin ykseklii
b) Pals tekrarlama frekans
c) Pals uzunluu
a) Long Pals
b) Otomatik zleme (Auto ACQ)
c) Short Pals
844- Radar ekrannda kendi gemi mevkii ekrann merkez dnda ise
gemi ileri ynde hareketine devam ederken; karasal ekolar ekranda
sabit kalyor ve kendi gemi imlecide ekran yzeyinde ve rota
dorultusunda hareket ediyor ise Radarn bu tr gsterimi iin
aadaki ifadelerden hangisi dorudur?
a) Relative motion (Greli hareket)
c) amandra ekosu
d) Gemimiz ile ayn rotada ilerleyen bir gemi
e) Gemimiz ile ayn hzda ilerleyen bir gemi
d) TM radar
e) Pals radar
851- Geminiz suya gre 13 Knot srat ile seyrederken uzun bir sredir
Radar ekrannda grdnz bir ekonun size gre durumunu
koruduunu tespit ettiniz. Bu durumda aadaki ifadelerden hangisi
dorudur?
a) Ekosu alnan cisim kazkl bir amandradr
b) Ekosu alnan cisim deniz yzeyinde hareketsiz halde bulunmaktadr
c) oklu-Multiplex
d) Hibiri
e) iftli-Duplex
856- A gemisi 2 W hataya sahip bir cayro pusla ile 125 rotasna
seyrederken B gemisini iskele 33 kerterizinde kerteriz etmektedir. B
gemisi ise A gemisini iskele 135 de kerteriz etmektedir. Blgede 3 W
Variation ve B gemisinin gittii rotada Dev:1E olduuna gre B
gemisinin magnetik pusulasna gre rotas nedir?
a) 047
b) 227
c) 043
d) 141
e) Hibiri
C) 03:17:00
D) 06:47:00
E) 05:01:00
1 SEYRN TANIMI :
Seyir; Bir vastay bir mevkiden dier bir mevkiye emniyet ve
selametle, Uluslararas Denizde atmay nleme Tz
kurallarna uygun olarak gtrmekve geminin herhangi bir
zamandaki mevkiini doru olarak tayin etmek, geminin
emniyetle seferini tamamlamas iin bilinmesi gereken metod
ve kurallardan bahseden bir ilimdir.
2. SEYRN AMACI :
stenen her an iin yer yzeyi zerinde mevkiinin, ynn ve
bir mevkiden dier bir mevkiye olan mesafenin
hesaplanmasdr. Seyrin amacn kapsayan aadaki
eleman, seyrin elamanlar olarak tanmlanr. Bunlar srasyla;1.
MEVK2. YN3. MESAFE dir.
3. SEYRN TARHES :
nsanlarn suya kar ilgisi cisimlerin suda yzdnn
grlmesi ile balamtr. Bu cisimlere binmeyi denemi ve
batmadn renmi cisimleri ynlendirmeyi baarmasyla
birlikte seyir balamtr. Yaklak olarak 6000 yl ncesine
dayanr. Bir sanat olan seyri bilim haline getirmiler ve ksmen
baarl olmulardr. Bu gn seyir btnyle bilim deilse de
bilimden ayrt edilemez duruma gelmitir. Bu gn kullanlan
gne sistemi teorisi kabul edilen ilk deniz almana bundan
100 yl nce ngiliz Kaptan James COOK tarafndan bulundu
ve Astronomlar tarafndan bu gnk hale getirildi. Bu gn ise
birok elektronik seyir yardmclarnn ilavesiyle uydu seyir
sistemleri ve computerler devreye girmi durumdadr.
4. SEYR ETLER :
A. MEVK BULMA ESASINA GRE :
Adn seyrin ana amacn oluturan mevkii elamann
bulmaktan alan be seyir yntemi vardr.
1. Klavuz seyri: Dnya zerinde yeri kesinlikle bilinen kara
maddelerinden, seyir yardmclarndan veya iskandillerden
yararlanlarak yaplan seyir trdr.
2. Parakete seyri: Belirli bir mevkiden hareketten sonra Yn,
Srat ve Zamandan yararlanlarak yaplan seyir trdr. Bu
yntemle bulunan mevkiye parakete hesabi mevkii (DR.Dead
Reckoning Position ) denir.
3. Astronomi seyri: Gk cisimlerinden yararlanlarak mevki
bulmak suretiyle uygulanan seyir trdr.
4. Elektronik seyir:Elektronik cihazlardan yararlanlarak
yaplan seyir trdr.
5. Modern Sistemlerle seyir: Uydu sistemleri ile birlikte
alan modern seyir cihazlaryla yaplan ada seyir
trdr.
B. ZEL SEYRLER: zel olarak hazrlanm cetvellerden
istifade ile hesaplarla rota, rota as ve mesafe bulunur.
Mevkilerin hesapla bulunduu seyirleri biz zel seyirler olarak
adlandryoruz.
1. Volta seyri
2. Boylam seyri
3. Enlem seyri
4. Orta enlem seyri
5. Mercator seyri
6. Byk daire seyri
7. Bileik seyir
C. YAPILDII YERE GRE SEYR TRLER :
1.Kara seyri
2. Deniz seyri
3. Hava seyri
4. Nehir seyri
5. Sualt seyri
6. Kutup seyri
7. l/Gl seyri
8. Uzay seyri
xxx- Aadakilerden hangisi zel seyirlerden deildir?
A) Boylam seyri
B) Enlem seyri
C) Mercator seyri
D) Byk daire seyri
E) Kutup seyri
xxx- Aadakilerden hangisi zel seyirlerden birisidir?
A) Boylam seyri
B) Nehir seyri
C) Uzay seyri
D) Deniz seyri
E)
Kutup seyri
ROTA AISI: Harekete balanan mevki ile varlacak mevkiyi
birletiren kertehattnn kalk noktasndan geen boylam ile
yapt aya rota as denir. Yaniksaca kalk mevkinden
geen boylam referans alnarak kuzeyden veya gneyden,
douya veya batya doru azami 180o dereceye kadar llr.
llen deerinbana N veya S sonuna E veya W iaretleri
getirilir. rnek: C= N 120 E
Denizde Kullanlan l Birimleri
HIZ
1 Knot = 1 mil / saat = 1.85 km / saat
MESAFE
YN VE AI
1 Derece = 60 dakika
1 Dakika = 60 saniye
11 15 = 1 Kerte
360 = 4 Rubu
90 = 1 Rubu = 8 Kerte
ZAMAN
1 Saat = 60 dakika = 3600 saniye
1 Dakika = 60 saniye = 1/60 saat
4 Saniye = 1
1 Dakika = 15
4 Dakika = 1
1 Saat = 15
24 Saat = 360
Haritalardaki Semboller
1982 ylndaki deniz seferi yapan milletler biraraya geldiler ve haritalarda kullanlan sembol, iaret ve
renklerinin standartn belirlediler. Kat haritalarla, elektronik haritalarn farklarn belirlediler.
Aadaki semboller standartlardr.
Lateral amadralar genelde dar kanal girilerinde, liman girilerinde gei blgesinin anlalmas
iin konulurlar. Seyirden genel deniz aralar, sancak taraflarn sancak laterale, iskele taraflarn
iskele laterale vermeleri durumunda gvenli bir ekilde kanaldan geebilirler. lkemizde
Deniz Giray Notu: Ayvalk giri kanal bu amandralara verilebilecek en gzel rnektir. Sisteme
dikkat etmeyen denizciler yllardr kumlara oturmaya devam etmektedirler.
Kardinaller
Kardinaller, tehlikeli blgelerde gei ynlerini belirtirler. Kuzey, Dou, Gney ve Bat olmak zere
drt eittirler. Deniz aralarnn gvenli gei ynlerine gre yerletirilirler. rnein gney kardinali
sadece bulunduu blgenin gneyinin gvenli geie uygun olduunu belirtirken ayn grevi kuzey,
dou ve bat kardinalleri de yapar. Ayrca geceleri anlalabilmeleri iin zerlerine seri akarl veya
hzl seri akarl fenerler konulmutur. Ynleri saat ynleri ile birletirilirse rahata ne anlama
geldikleri anlalabilmektedir.
rnein saatin 3 yn, pusulada douyu simgeler, dolaysyla dou kardinali 3 kere akmaktadr.
Saatin 6 yn gneyi simgeler, dolaysyla gneyimden ge kardinali 6 kere akar.
zole Edilmi Tehlike
Bu tip amandralar altlarnda tehlike olduunu ve blgeden uzak durmanz gerektiini belirtirler.
Genelikle FL (2) 'dirler yani 2 kere beyaz akarlar.
Deniz Giray Notu: stanbul Kalam Koyu'ndaki kayaln zerinde olmasna ve geceleri akarl
olmasna ramen yl onlarca tekne dikkatsiz, bilgisiz ve yakn seyir nedeniyle kayalara arpmaktadr.
Gvenli Su
Blgenin derinliklerinin uygun olduunu belirtirler. Herhangi bir kayalk ve slk bulunmadnn
bilgisini verirler.
Deniz Giray Notu: Sahillerimizde pek grlmesi mmkn deildir. D-Marin Gcek nnde yatlara
blgenin gvenli olduunu belirten bir adet bulunmaktadr.
Yeni Batklar
2002 Ylnda, ngiliz Kanal'nn yaklak 20 mil kuzeyinde iinde lks arabalar bulunan Kargo Gemisi
Tricolor'n youn sis nedeniyle baka bir kargo gemisiyle arparak batmas sonucu, tehlikeli bir
slk olumutur. Youn trafiin yaand bu kanaldan geiler srasnda bir ok dier geminin bu
bata arpmasndan dolay yeni bir batk amandras retilmitir. Bu amadrann ekli yukardaki
gibidir.
zel amandralar
Bu amandralar boru hatlarn gsterdii gibi, zel blgeler de gstermektedirler. Ayn zamanda
askeri korumal blgelerde zel blge snfnda olduu iin o blgelerde de bulunurlar.
Seyir Fenerleri
F
L
Hzl Seri akarl : En hzl yanp snen feneri simgeler. Gene karalk
sresi aydnlk sresinden fazladr ve akma frekans dakikada 100120'yi gemez.
IS
Q
O
p
c
L
Fl
Uzun akarl
ANLAMI
Lat
Latitude / Enlem
Long
Longitude / Boylam
Degree(s) / Derece
Minute(s) / Dakika
Second(s) / Saniye
M NM
kn
NE
SE
NW
SW
DP YAPISI
SEMBOL
ANLAMI
Sand / Kum
Mud /amur
Cy; Cl
Clay / Balk
Si
St
Stones / Talk
Cb
Rk
Co
Coral / Mercan
Sh
Shells / Kabuk
Ms
Mussel / Midye
S/M
Wd
SEMBOLLER:
TEHLKELER VE UYARILAR
a) F
b) Qk.Fl.
c) Qk.Fl (3)
d) GpFl.(2)
e) Fl.
KILAVUZ SEYR :
Klavuz seyri, sahile ve sahil yardmclarna yakn olarak seyrederken, dnya zerindeki yeri kesin
olarak belli olan ve haritalarda gsterilen sahil maddelerinden, seyir yardmclarndan ve
iskandillerden yararlanlarak, mevkiin hassas bir ekilde hesaplanmasn salayan bir seyir trdr.
KILAVUZ SEYR UYGULAYABLMEK N; YERKRES ZERNDEK YER KESN OLARAK
BLNEN MADDELERE, BU MADDELER GSTEREN HARTALARA VE SELM BLNEN
MADDELERDEN YN VE MESAFE BLGS SALAYACAK SEYR ALETLERNE HTYA
VARDIR.
Bir baka deyile; KILAVUZ SEYRN UYGULAYABLMEK N HEM SEYR YARDIMCILARINA
HEMDE SEYR ALETLERNE HTYA VARDIR.
Klavuz seyrinin nemi, tanmnda da belirtildii gibi, seyir tehlikelerinin bulunduu, seyri tahditleyici,
sahile yakn sularda yaplmasndan kaynaklanr. Bu yzden klavuz seyri metodlar ile saptanan
mevkii ok hassas olmaldr. Normal olarak kabul edilebilecek hata miktar +/- 50 Yrd.dr. Ancak;
mayn dkme/tarama, karma harekat, taranm kanal seyri vb. askeri harekatlarda bu hata
miktarnn ou zaman +/- 10 Yrd. ya kadar indirilmesi istenir. Yine klavuz seyri uygulanrken
normal olaolarak 3 dakikada bir mevki konmas gerekmektedir. Ancak kara bombardman gibi baz
zel harekatlarda bu srenin bir dakikann altna indirilmesi gerekmektedir.
KILAVUZ SEYR UYGULANIRKEN HASSAS VE SRATL BR EKLDE MEVK KOYMAK
GEREKMEKTEDR. BUNU SALAYABLMEK N PERSONEL DKKATL, ETML VE SRATL
OLMALIDIR. SEYRC KILAVUZ SEYRNN KURALLARINI UYGULAYACAI BLGEY OK Y
TANIMALI, SEYRE KALKMADAN NCE HARTALARI VE SEYR NERYATINI OK Y ETD
ETMEL, KULLANACAI SEYR YARDIMCILARINI BELRLEMEL VE SEYR HALNDE KEN
DAMA BRKA KADEME SONRA NELER YAPACAINI NCEDEN PLANLAMALIDIR.
1. Klavuz seyri yntemleri ile hesaplanan mevkiin doruluu aadaki faktrlere baldr.
a. Kullanlan seyir yardmclarnn seimine ve tannmasna;
b. Yn gsteren ve mesafe len seyir aletlerinin doruluuna
c. Personel Eitimine (PLANLAMA-DKKAT-SRAT).
SEYR YARDIMCILARININ KOLAYLIKLA TANINIP, KULLANILABLMES N SEYR YAPILACAK
BLGEDEK SEYR YARDIMCILARINDAN KOLAYLIKLA GRLMESI MMKN OLANLAR
(SKELE VE SANCAK TARAF iiN) SEYRE KALKMADAN NCE LSTELENMEL VE
GRNEN/TESPT EDLENLER KULLANILDIKTAN SONRA ZLMEL VEYA LSTEDEN
SLNMELDR.SEYR PERSONEL HARTALARDA KULLANILAN SEMBOL VE
KISALTMALARDAN ZELLKLE TEHLKEYE LKN OLANLARINI TAM DORULUKTA
BLMELDR
2. Klavuz seyri uygulanrken aadaki hususlara zellikle ve daima dikkat edilmelidir.
a. Seyir yaplan blgedeki sahil yaps, derinlikler, seyir yardmclar ve ykseklikler ok iyi
tannmal/bilinmeli; eer iyi tannmyorsa seyre kalkmadan nce haritalardan ve dier seyir
neriyatndan ok iyi bir ekilde etd edilmelidir.
b. Serdmenler gemiyi gezdirmemelidir. (KULAKLARI GEMYE KUMANDA EDEN AHISTA,
GZLER PUSULADA VE ELLER DMEN DOLABINDA OLMALIDIR)
4. FX MEVK :
Dnya zerinde kesin olarak belirlenmi bir mevkidir. Fix mevki
geree en yakn, en doru mevkidir. Klavuz seyri yntemleri ile
ulalmak istenen sonu Fix mevkiin elde edilmesidir.
5. KAYDIRILMI MEVK (RUNNNG FX) :
Parekete (DR) mevkiinden daha hassas, fix mevkiye gre daha az hassas (hatal) bir mevkidir. zel
metodlarla saptanr. Birden fazla seyir yardmcs ayn anda tespit edilemiyorsa fix konulamayaca
iin RUNNNG FIX yntemlerine bavurulur.
OTO PLOT
Otomatik dmenci ya da oto pilot, serdmen yada dmenci ad ile anlan gemi adamnn yerini
alarak bir geminin dmenini istenilen rotada otomatik olarak tutan ve bunun iin dmene komuta
eden bir aygttr.bAncak cihazn insann yerini almas her zaman uygulanabilir bir durum deildir.
Ancak gr koullarnn zayf olduu zamanlarda , youn trafik iinde , dar kanallarda ve hatta
denizli havalarda dmen idaresini oto pilota brakmak doru olmaz veya braklsa bile , banda bir
insan bulunmas gerekir.
Oto pilottan beklenen yararlar:
1-)Az insan gc kullanmak
2-)Yakttan ekonomi salamak
3-)Zamandan ekonomi salamak(Daha doru seyir yapmak)
4-)Makinelerdeki ypranmay azaltma
ALIMA
a)Dzeltme Fark Sinyali
Oto pilot zerinde bulunan bir kontrol ile geminin izlemesi istenen rota , oto pilot ana birimine
operatr tarafndan sokulur.Geminin gerekte izledii rota ise cayro pusula veya mekanik pusuladan
gelir. ki rota , yani izlenmesi istenen ile gerek rota arasndaki fark , oto pilot ana birimi iindeki
komptere girer. Kompter , kendisine verilmi olan veya verilmekte olan dier faktrleri de hesaba
katarak bir dzeltme fark bulunur.Komptere verilen dier faktrler , geminin hz , boyu ,deniz ve
hava koullar , yk durumu vs.dr.(ekil (31)e baknz.).Kompter bu dzeltme farkn bir DC sinyali
halinde komuta birimine gnderir
b )Komuta Birimi
Komptere gelen dzeltme fark sinyali (DC hata sinyali de denilir.) , dmenin iskeleye veya
sancaa alnmas durumuna bal olarak , eksi veya artdr.Komuta birimine bu sinyali
kuvvetlendirir , ekillendirir ve hidrolik g birimine gnderilir.Bu sinyali hidrolik g birimi iskele veya
sancak solenoidi ne 110-220 VAC veya DC sinyali halinde komuta birimine gnderir.
c)Hidrolik G Birimi ve Dmen Makinesi
Elektrik akm verildiinde hidrolik g biriminimdeki solenoidlerden geen elektrik akm solenoid
valf altrr , bunun zerine hidrolik g birimi iindeki hidrolik tulumbann bast yksek basnl
ya , hidrolik silindirin bir tarafndan girer ve hidrolik silindir iindeki pistonu hareket ettirir.Dmen
makinesi geminin dnmesi gereken yne gre dmeni evirir.
d)Geri Besleme
(1)Hidrolik pistonun hareketine uyarak dmen makinesi alrken , mekanik balantlar ,dmenin
evrilme miktar bilgisini geri beslenme birimine iletir.Bu birimdeki bir potansiyometre ular arasnda
meydana gelen voltaj deerleri oto pilot kontrol birimindeki komptere ulatrlr.
(2)Komptere bu deer ile daha nce kendisinin gnderdii dzeltme fark sinyali arasnda bir fark
bulursa yeni bir dzeltme sinyali reterek komuta birimine gnderir.Sinyaller ve hareketler , yukarda
anlatld ekilde ayn yollar izleyerek dmenin gereken ay almas salanr.
e)zlemeli ve zlemesiz alma Tipleri
(1)Buraya kadar yaplm olan aklamalarda , ekil (31) zerinden , geri besleme sinyalli bir izleme
dzeni anlatlmtr.Gerekten , anlatlanlarda , komptere , komuta birimi , g birimi ve geri
besleme bir izleme (Follow Up) emberi meydana getirir.Bu sebeple , yukarda anlatlan dzene
izlemeli (F.U.=Follow Up) alma tipi denilir.
(2)zlemesiz alma Tipi(N.F.U.=Non-Follow-Up).
Oto pilot zerinde bulunan bir anahtar N.F.U. durumuna alndnda , ekil (31)de gsterilen geri
besleme birimi devreden kar. Bu tip almada oto pilot , sadece pusuladan ve istenilen rota
devresinden gelen sinyallere gre , komuta birimi yolu ile hidrolik g birimine komuta eder. Baz
tiplerde , izlemesiz alma srasnda oto pilot dorudan doruya hidrolik g birimine baldr.
f)Farkl Uygulamalar
(1)Genellikle btn gemilerde , oto pilot cihazlar bulmasa bile , ekil (31)de gsterilen hidrolik g
birimi ,hidrolik silindir , dmen makinesi , cayro pusula veya magnetik pusula vardr.Oto pilot mevcut
olmad halde normal dmen donanmlarnda komuta birimi ve geri besleme birimi bulunan gemiler
de oktur.
(2)Kk gemilerin dnda , genellikle , btn gemilerde , ekil (31) de kesikli izgilerin iinde kalan
birimler iki adettir.Bunlardan biri sancak , dieri iskele dmen donanm ismini alr.
(3)Bir gemide oto pilot monte edilirken , birim gerekli olabilir. Bunlar oto pilot kontrol birimi ,
normal dmen donanmnda oto pilot kontrol birimi ile uyumlu olarak alabilecek geri besleme
birimi ve komuta birimidir. Baz dmen sistemlerinde , oto pilot olmasa da komuta birimi vardr.
(4)Gemiden gemiye fark eden baka bir nokta da , geminin izledii rotann oto pilot kontrol birimine
cayro pusuladan veya magnetik pusuladan alnmakta olmasdr.Baz oto pilotlar bunlardan yalnz biri
ile alabilir.Bazlar her ikisi ile de alabilir.
OTO PLOTUN SALADII EKONOM
a)Yukarda 22inci maddede tanm bal altnda ( b ) paragrafnda deinilen drt yarar da dolayl
olarak ekonomi ile ilgilidir.Bir oto pilotun gze ilk grnen yarar gerekli insan gcn
azaltmasdr.Ancak, denizde deneyim sahibi bir serdmenin ok deiik hava ve yk koullarna ve
dmenini kulland geminin karakteristiine gre uyumlu bir dmen tutmas vardr.Deneyimli bir
serdmen , koullar altnda gemisini hemen hemen en doru bir ekilde rotada tutar.Bylece dier
iki yarar (yakttan ekonomi ve makinede ypranmay azaltma)y da salam olur.Bir oto pilot, insan
gcn azaltmasna yakn deerde salanmaldr.te bu maksatla , zellikle kompterlerin oto pilot
kontrol birimlerine konulabilmesinden sonra , usta dmencinin yapabilecei kadar ve hatta
ounlukla daha iyi dmen tutan oto pilotlar gelitirildi.Aada bunlara ait zellikler ksaca ele
alnacaktr.
b )Glge Dmen (Phantom Rudder)
(1)ekil (32) de dey eksen derece olarak dmen as , yatay eksen saniye olarak zaman
gstermektedir.Diyelim ki , dmen dolab iskeleye baslmtr ve sfr annda iskele solenoidini
altran rleye akm verilmitir.Gerek hidrolik dzende sarf edilen zaman , gerek dmenin ataleti
sebebiyle , dmenin tam dn hzn almas iin bir miktar zaman geecektir. Bu 2,5 saniye
kadardr.stediimiz dmen as 16 derece olsun. 9uncu saniyede , geri besleme biriminden oto
pilot kontrol birimine , dmenin komuta edildii adan 2 derece ncesi bildiren sinyal gelir ve kontrol
birimi ayn anda gnderdii komut sinyali ile iskele OFF rlesini altrr ve hidrolik tulumbann
akmn keser.Fakat atalet sebebiyle dmen hareket etmeye devam eder , komuta edilen ann
tesine kaar.skeleye kama Sancak rlesi akm verene kadar devam eder. ekilde iskeleye
kama miktar CE ile gsterilmektedir. Bu ilk kamann dmen derecesi olarak kapsad miktara
(bizim rneimizde iskele 14-20 derece aras) Dmen l Band denilir , (ekilde D).Sancak
rlesinin akm vermesi sonucu erinin EF blm meydana gelir , dmen iskele 20 dereceden
sancaa doru hareket ederken ve 18 derece iskelede iken sancak OFF rlesi akm keser.Fakat
dmen bu sefer atalet sebebi ile sancaa doru kaar.Bu kama iskele rlesi akm verene kadar (G
noktasna kadar) srer.Bundan sonra tekrar iskeleye dn olur. Bylece , dmen 16 derece
iskelede kararllk kazanana kadar her iki tarafa dmen kalar , baka bir deyile , salnmlar
snerek uzun sre devam eder.
(2)Grlyor ki , atalet sebebiyle dmenin iskeleye veya sancaa kalar vardr.Bunlar geminin
ileri hzn keser.Bu salnmn azaltlmas ile nemli miktarda ekonomi salanabilir.
Salnmn veya dmen l bandnn azaltlmas , ekil(32)de grlecei gibi , iskele rlesine
akmn C noktasnda kesilmesi yerine , 6.5 saniye noktasnda yani (H)de kesilmesi ile
salanabilir.Byle yaplabildii taktirde , dmenin ayn kama miktar gene varolmakla beraber ,
atalet , dmenin sadece istenen dmen asna kadar gtrebilecek fakat sancak rlesine akm
verme durumuna kadar gtrmeyecektir.
(3)Bu maksatla , birok oto pilotlarda , Glge Dmen denilen ataletsiz bir dmen sinyali retilir.Bu
sinyal , dmenin hareketinin daima ortalama %20si kadar ilerisindedir.Bu sebeple , dmene iskele
komutas verildikten yaklak 6.5 saniye sonra , dmen 9.5 derece iskelede iken , (H noktas) , glge
dmen sinyali 14 derece iskeleye ulamtr.Glge dmen sinyali , burada oto pilotun iskeleye rle
OFF komutu vermesini salar.imdi , dmen H noktasndan itibaren kendi normal iskeleye
kamasn yaparak ancak komuta edilen dmen asna kadar dner.Bylece dmen l band
kltlmtr.(d)(4)Elektronik glge dmenli oto pilotun dier oto pilotlara gre salad yakt
ekonomisi iin rnek aada verilmitir.Rakamlar 1975 ylna aittir.
1-) Gemi Tipi: 8800 Tonluk kuru yk. Ortalama yakt sarf: 4000 ton, 280000 dolar. Salad Yllk
Ekonomi: 11200 dolar.
2-) Gemi Tipi: 26000 Tonluk dkme yk. Ortalama yakt sarf: 7000 ton, 490000 dolar. Salad
Yllk Ekonomi: 19600 dolar.
3-) Gemi Tipi: 9000 Tonluk tanker. Ortalama yakt sarf: 33700 ton, 2351000 dolar. Salad Yllk
Ekonomi: 94000 dolar.
1975 ylnda glge dmenli bir oto pilotu fiyat 3500 dolar olduu dnlrse salanan ekonominin
deeri daha iyi meydana kar.
c)Uyumlu(Adaptive) Oto Pilot
Hava koullar , bir geminin belli bir rotada tutulmas srasnda , sk sk dmen hareketleri sebebiyle ,
genellikle ek yakt kaybna sebep olur.Baz oto pilotlar bu zarar byk miktarda azaltacak zel
elektronik devrelere sahiptir.Seferden nce sakin bir havada gemi ile yaplan birka manevrada , oto
pilottaki zel elektronik blm , geminin manevra karakteristiini iyice renir ve bu karakteristii
hafzasnda saklar.Buna oto pilotun gemi manevra karakteristiine uyum salamas denir.Cihaz ,
gemi seyirde iken hava bozulduunda , bozuk havada geminin gsterdii manevra karakteristii ile
geminin ilk manevra karakteristii arasnda fark saptar.Bu fark tamamen hava koullar sebebiyle
meydana gelmitir.te oto pilot bu fark dikkate alarak dmene mmkn olan en az komutu
verir.Hava etkisini karlamak iin , oto pilotun sk sk ve byk dmen hareketleri ile gemi pruvasn
rotada sabit tutmas gerekmez.Uyumlu oto pilottaki zel elektronik blm , gemi pruvasnn istenilen
rotann bir tarafndan dier tarafna kamalar yapmasna bir miktara kadar msaade etmekle
beraber , geminin izledii genel ortalama rotann istenilen rota zerinde olmasn salar.Bylece
dmenin sk sk hareket ettirilmemesi sonucu , sk hareketler yaptrldnda meydana gelebilecek
olan yakt kayb ortadan kaldrlm olur.
MAGNETK PUSULA VE OTO PLOT
a)ekil (31)de grld gibi , oto pilota gemi pusulasndan geminin yapt rota veya gemi pruvas
bilgisi gelmektedir.Bu bilgi gemideki cayro pusulann gndericisinden pruva bilgisi almak zere
balant yaplabilecek ekilde imal edilmitir.
b )Rota Duyucu (Course Sensor)
(1)Gemide cayro pusula yok ise , magnetik pusulaya bir duyurucu monte edilerek pruva bilgisi oto
pilota buradan alnabilir.Baz oto pilotlara Gndericili Magnetik Pusula denilen magnetik
pusulalardan pruva bilgisi verilir.Bugn hibir hareket yapmayan yani mekanik olmayan magnetik
pusulalar yaplabilmitir.Bunlarn rota gstergeleri dijitaldir.Baz oto pilotlarda bu tip pusulalar duyucu
olarak kullanlr.
(2)Yukarda deinilen magnetik duyucu veya pusulalarn hepsi yerin doal magnetik etkisi ile
geminin magnetik etkisi altndadrlar.Bunlar doal ve arzi sapma yaparlar.Bu tip pusula ve
duyucular oto pilota bal ise , oto pilotu kullanrken doal ve arzi sapmalar dikkate almak gerekir.
(3)Baz firmalar yaplm olan magnetik pusulalarda , geminin arzi sapmasnn etkisi kendiliinden
otomatik olarak ortadan kaldrlr.Bu pusulalara , doal sapma iin bulunulan mevkiye gre bir
dzeltme uygulandnda , tamamen hakiki rotay verirler.ok az olmakla beraber , baz oto pilotlara
bu tip pusulalar balanmtr.
c)Gndericili Magnetik Pusula (Transmitting Magnetic Compass)
(1)Bu pusula bir magnetik pusula olmakla beraber , rettii elektrik sinyalleri ile cayro pusula
tekrarclarna benzeyen tekrarclar altrabilir.rettii sinyaller oto pilota sokulabilir.Bu sinyaller ,
cayro pusuladaki gndericinin sinyallerine benzedii iin , oto pilot istendiinde gemideki cayro
pusulaya da balanabilir.Aada sv tip Gndericili Magnetik Pusulann alma prensibi
aklanmaktadr.
(2)ekil (33)deki K pusula kartna yarm daire eklinde E1 elektrodu baldr.P ile gsterilen pusula
tas iindeki S ile gsterilen svnn elektrie kar belli bir direnci vardr.Svnn iinde E2 ve E3 ile
gsterilen iki elektrod bulunur.(a) ile gsterilen bir alternatif akm reticisinden gelen sinyalleri E2 ve
E3 elektrodlar arasnda oluan voltajlar A amplifikatrne alnr.Pusula kart (K) ile pusula tasnn
gemi rota deitirdike birbirlerine gre deien durumu svnn devrede gsterdii direncin ve
amplifikatre gnderilen sinyallerin deerini ve iaretini deitirir.Amplifikatr , bu deiik voltaj
deerlerine ve iaretlerine gre , M ile gsterilen motora alma voltaj salar.M motoru mekanik
balant yolu ile pusula tasn o ekilde dndrr ki , tas zerindeki bir gsterge izgisi ile pusula
kartnn kuzey ynn (sfr) ayn hizaya getirir.Bunlarn bir hizada olduklar zaman amplifikatre
hibir sinyal gitmedii iin M motoru almaz.
(3) Dier taraftan T gndericisi pusula tasna mekanik olarak balantldr.Pusula tasnn dn T
gndericisini dndrr.Gnderici de R tekrarcsn altrmak zere sinyaller gnderir.Gndericinin
sinyalleri otopilot iindeki bir motoru veya zel bir devreyi altrmak iin de kullanlabilir.
(4) Yukardan anlalaca gibi, gndericili magnetik pusula ile alan bir otopilota izlenecek rota
magnetik pusula deerleri olarak verilmektedir.ancak baz gndericili magnetik pusulalarda,
gnderici ile takrarclar arasnda bir yere (ekil 33) de B noktas), Toplam Hata Dzeltici (TEC =
Total Error Corrector) denilen bir birim konulur. Bu birim, pusuladan gelen magnetik deerleri, doal
ve arzi, sapma dzeltmelerini yaparak, hakiki deerlere evirir ve bylece tekrarclar hakiki yne
gre alr. Toplam Hata dzeltici bulunan dzenlerde otopilot hakiki yne gre alr.
Elektronik Radar Plotlama Destei (ARPA ATA): ARPA (Automatic Radar Plotting
Aids) Otomatik Radar Plotlama Destei, ATA (Automatic Tracking Aids)
Otomatik zleme Destei
ARPA szc ngilizce Automatic Radar Plotting Aids szcklerinin ba harflerinin bir araya
gelmesi ile ortaya kmtr. Bu ksaltma yerine, bazen Automatic Tracking Aids (Otomatik zleme
Destei) kelimelerinin ba harflerinden oluan ATA ksaltmas da kullanlmaktadr. ATA ile donatlm
olan radarlar, temaslarn elle veya otomatik olarak tespitini mteakip plotlanmasn salarlar. Ancak
ATA ile donatlm radarlar, ARPA ile donatlm radarlarn tm zelliklerini salamamaktadrlar.
Kk deniz tattan Elektronik Plotlama Destei (EPD [EPA: Electronic Plotting Aids]) ile donatlm
olabilir. Kullanclar ATA ve EPAnn fonksiyonel kstlamalar konusunda bilgi sahibi olmaldrlar.
ARPA fonksiyonuna sahip radarlarn en nemli zellii radarn tespit etmi olduu temaslar
ierisinde bulunan nceden programlanm tmleik elektronik ilemcilerle eitli ilemlere tbi
tutarak AYN (CPA), AYNZ (TCPA), rota, srat deneme manevras gibi izleme ve plotlama ilemlerini
otomatik olarak yapmas ve kullanc tarafndan belirlenecek kstaslara gre tehlike oluturan veya
oluturmak zere olan temaslar konusunda kullancy ikaz etmesidir. stee bal olarak; hedeflere
ait nispi ve hakik vektrleri, muhtemel atma noktasn, muhtemel tehlike alanlarn, gemi izleri,
seyir izgi ve snrlarn gsterir, tehlike uyar ve alarm verir. Baz saysal bilgiler ve bir seyircinin
ihtiyacna cevap verecek daha bir ok ilve zellikler ile de donatlmlardr.
Hedef izleme menzili 0,1 ile 32 deniz mili arasnda deimektedir. ARPA bilgisayar tarafndan ilem
gren temaslar, ekranda deiik sembollerle gsterilir.
Bu yntemde, CDMVT deerleri yan yana yazlr ve toplama kartma ilemi ile bilinmeyen deer
bulunur. Burada ezberlenecek olan,
o
rnek a
Bulunduumuz yer ve zamanda doal sapma 120 E, arzi sapma 40 W, pusuladan 3470 de grdm
fener gerekte ka derecededir?
C
3470
40 W
3470
40 W
120 E
3430
120 E
3550
rnek b
Bulunduumuz yer ve zamanda doal sapma 120 W, arzi sapma 40 W, pusuladan 3470 de grdm
fener gerekte ka derecededir?
C
D
0
347
4 W
3470
40 W
12 W
3430
120 W
3310
rnek c
Haritaya gre 3550 ynne gitmem gerekiyor. Bulunduumuz yer ve zamanda doal sapma 12 0 E,
arzi sapma 40 W, manyetik pusuladan kaa gitmem gerekir?
C
40 W
3470
40 W
3430
120 E
3550
120 E
3550
rnek d
Haritaya gre 3550 ynne gitmem gerekiyor. Bulunduumuz yer ve zamanda doal sapma 12 0 E,
arzi sapma 40 E, manyetik pusuladan kaa gitmem gerekir.
C
4 E
3390
40 E
3430
12 E
3550
120 E
3550
rnek e
Haritaya gre 3550 ynne gitmem gerekiyor. Bulunduumuz yer ve zamanda doal sapma 12 0 W,
arzi sapma 40 W, manyetik pusuladan kaa gitmem gerekir.
C
40 W
3710
40 W
3670
120 W
3550
120 W
3550
27-Cayro Pusula ripiteri zerindeki bir hedefe ile ltmz kerterize HAKK KERTERZ denir.
28-. Denizcilere ilanlar kitabnda bir Admiralty haritasna ait ksaltma ( BA ) eklinde gsterilir.
29- DEPARIR : (Ayrlm) ki mevki arasndaki kerte hattnn dou ve bat ynndeki
bileenin deniz mili olarak uzunluuna denir.
leklerine gre:
--Genel deniz haritalar (1/ 1 000 000 ve daha kk lekli)
--Rota haritalar (1/ 700 000-1/ 300 000)
--Ky haritalar (1/ 300 000-1/ 100 000)
--zel amal liman haritalar (1/ 100 000-1/ 50 000) dr.
Gemilerde kara kutu VDR - ( Voyage Data Recorder ) sefer veri kaydedici;
VDR Genel Tantm;
Voyage Data Recorder, veya VDR bir veri kayt sistemi iin tasarlanm uyulmas zorunlu IMO
Uluslararas Szlemesi SOLAS da kullanlma zorunluluu belirtilmitir. Gemide kayt edilebilecek
verileri olan aralarla ortak alarak veri depolamaya yarar. Tabi bu veriler gemide olas bi durum
kaza vs. gibi olaylarn aydnlatlmasnda kullanlmaktadr, hatta eitim amal bile kullanlmaktadr.
VDR nin iindeki veriler asla silinemez deitirilemez sadece ulalabilirdir tasarmda ona gre
yaplmtr.
IMO nun belirledii standartlarda ki tm gemiler bu cihaz tamak zorundadr. Cihaz gnmzde
uaklarda kullanlan kara kutuya benzetebiliriz. Geminin zerine monte edilen ve hareketli olabilen bi
cihazdr. Her iki cihaznda baz gereklilikleri vardr baz dayankllklar salamas gerekir.
Kk gemiler iin basitletirilmi bir VDR vardr. S-VDR olarak adlandrlr. Genellikle hareketli olan
tipinden yaplr. Epirb ile donanlmtr gemi battnda ulalabilir olsun diye.
VDR cihaznn asl amac denizde oluabilecek kazalarn soruturmasnda kullanmaktr bunun
yannda performans verimlilii izleme. Ar hava hasar analizi, eitim amal gvenlii arttrmak ve
iletme maliyetlerini indirgemek gibi faydalarda bulunmaktadr.
Ne e Yarar?
VDR, geminin mevkini, hareketlerini, gemiye verilen kumandalar ve geminin kontrolne ilikin
hususlar srekli olarak kaydetmek ve saklamak zere bir kaza durumunda incelenmek maksadyla
dizayn edilmi, 1 Temmuz 2002de yrrle giren IMOnun A.861(20) sayl dzenlemesi ile SOLAS
blm Ve dahil edilen zorunluluklardan biridir. Kprst konumalar, ana makine kumandalar,
radar bilgileri ve gemideki ilgili dier cihazlardan gelen bilgiler kaydedilmektedir.
Yolcu gemileri ve yolcu gemileri haricindeki 3000 ton ve zeri, 1 Temmuz 2002de veya daha sonra
in edilmi gemiler, 2000 ylnda kabul edilen bir dzenlemeye gre kaza incelemelerine yardmc
olmak zere 1 Temmuz 2002 tarihinden itibaren yrrle girmi olan Sefer Veri Kaydedicileri tamak
zorundadrlar. Sefer veri kaydedici Konuya ilikin kurallar SOLASn Vinci blmne dhil
edilmilerdir. Uaklardaki kara kutular gibi VDRler kazay inceleyenlere kazann sebebini bulmak iin,
kaza anndan hemen nce uygulanan prosedrler ve talimatlar gzden geirme imkn tanrlar.
VDR zellikleri
o
Dzenli ve devaml kayt iin g kayna gemi acil g kaynaklar ile de beslenmelidir.
Bal olduu cihazlarla balantnn kesilmesi halinde veya arza hallerinde bilgi toplama
nitesi alarm vermelidir
VDRn son kayt birimi su geirmez korunmal kapsln iine monte edilmitir. erisindeki
bilgiyi en az 2 sene sresince gvenle saklayabilmelidir.
oklara,
Suyun altnda en az 30 gn boyunca 37.5 kHz frekansnda 10 ms puls aralyla akustik sinyal
(pinger) gnderebilmelidir
VDR Gereksinimleri
SOLAS blm V kural 20ye gre aadaki snflandrmalara giren gemiler Sefer Veri Kaydediciler
tamak zorundadrlar:
1 Temmuz 2002de veya daha sonra in edilen yolcu gemileri,
1 Temmuz 2002den nce in edilen Ro-Ro gemileri 1 Temmuz 2002de veya daha sonra ilk
srveylerinden itibaren,
1 Temmuz 2004ten ge olmamak kouluyla, 1 Temmuz 2002den nce in edilen Ro-Ro yolcu
gemileri haricindeki yolcu gemileri ve 1 Temmuz 2002de veya daha sonra in edilen, 3000 gros ton
ve zeri, yolcu gemisi olmayan gemiler.
VDRler iin 1997de kabul edilmi olan performans standartlar kayt edilecek verilerve VDRlerin
zellikleri ile ilgili detaylar vermektedir. Bu detaylara gre; VDRler nceden belirlenmi geminin
durumuna, cihazlarnn son deerlerine ve komuta/kontrolne ilikin veri kmelerini kesintisiz olarak
kayt altna alacaklardr. VDR parlak renkli koruyucu bir kapsl ierisinde uygun bir mevkiye
yerletirilmelidir. Parlak renk olarak turuncu tercih edilmektedir turuncu olmasnn sebebi de denizde
en iyi gr imkann salayan rengin turuncu olmasdr. Fark edilecei zerede can simitleri can
yelekleri ve denize adam dt eitimlerinde kullanlan temsili insanda(Garip) turuncu renklidir.
Normal alma modunda tamamen otomatik konumda olmaldr. dareler; ro-ro yolcu gemileri
haricindeki 1 Temmuz 2002den nce in edilmi gemileri, geminin mevcut cihazlar ile VDRyi
irtibatlamann uygun ve pratik olmadn gstermek kouluyla VDR ile donatmaktan alkoyabilirler.
SOLASn Vnci blmnde yer alan, seyir sistemleri ve cihazlar ile sefer veri kaydedicilerin
performans standartlar, denetleme ve onaylanmas hususunu ieren kural 18e gre: Sefer Veri
Kaydedici (VDR) Sistemleri tm sensrlerini de kapsayacak ekilde yllk bir performans testine tbi
tutulacaktr. Sz konusu test kaydedilmi verinin doruluunu, srekliliini, sistemler zarar grse de
verilerin kurtarlabilirliini dorulamak zere onaylanm bir test ve hizmet tesisi/kuruluunca
gerekletirilmelidir.
lave olarak testler ve kontroller tm koruyucu muhafazalarn ve cihazn yerletirilmi olduu mevkiin
elverililiinide saptamak zere icra edilecektir. Cihaz test eden tesis/kurulu tarafndan kartlan,
uygulanabilirlii tespit edilmi performans standartlarn ve test tarihini belirten Uygunluk Sertifikas
(Certificate of Compliance)nn bir kopyas gemide bulundurulacaktr.3.7.2. VDRler konusundaki
Gelimeler IMOnun bir alma grubu tarafndan yrtlen bir alma mevcut kargo gemilerinin
VDRler ile donatlmasnn mmkn ve bunun arzu edilen bir husus olduunu sz konusu gemiler iin
zel basitletirilmi bir tr VDR(S-VDR) gelitirilebileceini ortaya koymutur. Alt Komite tarafndan
SOLAS Blm V Kural 20ye gemiye monteli BASTLETRLM VDR (S-VDR)nin safhal olarak
uygulamaya koyulacak ve tm gemilerde tanmas zorunluluunu getirecek bir dzenleme teklifi
MSCnin onayna sunulmu (MSC 78) ve MSC tarafndan onaylanmtr. Teklif edilen taslak dzenleme
3000 gros tonun zerindeki kargo gemilerinin VDR cihazlar ile (S-VDR olabilir) donatlmasn
gerektirmektedir. Teklif edilen taslak dzenleme, muhtemelen 2007 ylna kadar ncelikle 20000 gros
tonun zerindeki kargo gemilerinin, bunu takiben de 2008 ylna kadar da 3000 gros ton ve zeri kargo
gemilerinin donatlmas eklinde uygulanacaktr. SOLAS blm V, kural 20ye gre yolcu gemileri ve 1
Temmuz 2002de veya daha sonra in edilmi yolcu gemileri dnda kalan 3000 groston ve st
gemiler, kaza incelemelerinde delil olarak kullanlmak zere Sefer Veri Kaydedici (VDR) kullanmak
zorundadrlar. Bu kuraln 2000 ylnda kabul edilme almalar (Temmuz 2002de yrrle girmitir)
srasnda, mevcut kargo gemilerinde VDRlerin zorunlu tanmas konusunda bir fizibilite almas
yrtlmesi MSC tarafndan kabul edilmitir. MSC, Gemilere monteli basitletirilmi sefer veri
kaydedicilerin (S-VDR) Performans Standartlar (MSC.163(78)) konusundaki dzenlemeyi de kabul
etmitir.
Teknik Donanm ve zellikler
Radar Resim Kaydedici
VHF Ses Kaydedici
Kpr st Mikrofonu
NMEA Giri Portu
Dijital Giri Portu
Alarm Kontrol nitesi
UPS
Kara Kutu (Kapsl)
Synchro evirici
Remote Alarm nitesi
Risk KAYNAK
Mevkii (Lat-Long)
GPS
Parakete
Pruva deeri
Pusula
Kprstndeki sesler
Haberleme sesleri
VHF
Derinlik
Ana alarmlar
Rzgar yn ve iddeti
Anamometre (varsa)
SONU;
VDRlerin kaydettii bilgilerin korunmasndan ve cihazn stabil alp almamasndan gemi kaptan
sorumludur. Kaza durumunda VDRlerin gvenli bir ekilde gemiden kurtarlmas, verilerin
kaydedilmesi ve gerektii zaman yetkili kiilere ulatrlmas gemi kaptannn grevidir. VDR iine
kapank bir cihaz olduundan gemi kaptannn aleyhine olan bir kazay VDR yi deitirerek lehine
evirmesi mmkn deildir. Gerekli bilgileri elinde bulunduran kaza aratrmacs, kazann nedenlerini
ayrntl bir ekilde aratrr ve sonuca ulatnda gerekli ilemleri yapar
VDR cihazn askeri gemiler bulundurmak zorunda deiller. Elbette ki bulundurulmasnda fayda var.
imdilik bi zorunluluk yok ama ilerde deniz kuvvetleri bu cihaz bulundurma mecburiyeti duyabilir.
Deniz Kuvvetlerinde de kazalar meydana gelebilir bu kazalarn hem salkl hemde daha hzl bir
ekilde zlp sonuca ulatrlmas iinde nemlidir.
Ayrca gemi tarihimize baktmzda 1953 ylnda TCG Dumlupnar denizalts sivil bir gemiye
arparak batmt. Bu arpmann davas 1 yldan fazla srmt. Hatta karar verildikten sonra tekrar
bir itiraz zerine dava tekrar alm ve dava sonucu deimitir. O zamanlar elbet VDR cihaz yoktu
ama ders karlmas gereken bir olay. Bugn byle bir arpmann olasl olmad sylenemez
olduu takdirde kar tarafn VDR cihazna, askeri geminin jurnaline baklacaktr karar olmas gereken
mi olur ne kadar deikenlik gsterir bilinmez.
DENZDE HABERLEME
NAVTEX (Navteks)
(Navigational Text)
Navtex cihaz gemilere seyirde tehlike ve emniyet raporlar ile hava
raporu tahmin ve uyarlarn otomatik olarak yazl veren haberleme
(Yalnzca ALICI) cihazdr.
Navtex, karadan denize (gemiye) ynnde acil bilgilerin, denizcilik
uyarlarnn ve meteorolojik bilgilerin NBDP (Dar bant direkt yazmal)
teknii ile yaynlanmasdr. 400 millik bir alan iin planlanmtr.
B1 karakteri, A dan Z ye kadar bir harf olup, vericinin kapsama alann belirtir NAVTEX CRS tantm kodu.
B2 karakteri, A dan Z ye kadar bir harf olup, mesaj tipini belirler. Buna Konu
Gstergesi de denir. (Aadaki tabloda aklanmtr.)
B3 ve B4 karakterleri, her mesaj iin, iki haneli bir seri numarasdr. 01 den
balayp 99 da sona erer. Bu numara, alclarn, daha nceki/eski mesajlar
basmamalar iin kullanlr. 00 seri numaras, en yksek ncelikli mesajlar
iin ayrlmtr; bunlar Tehlike Aktarm (Distress Relay) mesajlar olup, daima
yazdrlrlar(print).
MESAJ METN, NAVTEX CRS verici adyla ve yayn saati ile balar.
The B1 character is a letter (A-Z) identifying the transmitter coverage area NAVTEX CRS identifier.
The B2 character is a letter (A-Z) for each message type. This character is
referred to as the subject indicator (explained in the following table).
B3 and B4 constitute a two digit serial number for each message. Starting
with 01, the sequence ends with serial number 99. This number is used by
receivers to avoid printing messages previously received. The serial number
00 is reserved for messages of the highest priority, these are distress relay
messages, and are always printed.
MESSAGE TEXT begins with the NAVTEX CRS transmitter name and time of
transmission.
Mesaj Tr
G
H
I
J
K
L
V
W
X
Y
Z
Navigational warnings
Meteorological warnings
Ice reports
Search & rescue information, and pirate warnings
Meteorological forecasts
Pilot service messages
AIS messages (formerly Decca messages)
LORAN messages
Not used (formerly OMEGA messages)
SATNAV messages (i.e. GPS or GLONASS)
Other electronic navaid messages
Navigational warnings additional to letter A (Should not be rejected by the
L
receiver)
T Test transmissions (UK only not official)
V Notice to fishermen (U.S. only currently not used)
W Environmental (U.S. only currently not used)
X Special services allocation by IMO Navtex Panel
Y Special services allocation by IMO Navtex Panel
Z No message on hand
B)
EPIRP
Emercency Position Indicating Radio Beacon
Acil bir durumda el ile veya alnamadan, geminin batmas halinde otomatik olarak
gemiden ayrlp denizde yzer halde kendi kendine almaya balayan ve cinsine gre
telsiz istasyonlarna veya uydular aracl ile uydu kara istasyonlarna belirli formatta
tehlike sinyali gnderebilen bir cihazdr.
406 Mhz frekansnda alr. altnda acil durum sinyali, deniz aracnn bal
bulunduu lkenin MIB kodu, ara kimlik bilgileri ve bulunduu yerin koordinatlarn
COSPAS-SARSAT arama-kurtarma uydularna gnderir ve bu uydular tarafndan deniz
aracnn kimlik bilgileri ve bulunduu yerin belirlenmesini salar.
Bilinen zelliklerine art olarak GPS ilave edilmi Epirp cihazlar bulunmaktadr. Epirp
seimi ve satn almnda bu zellii olan cihazlarn tercih edilmesi nerilir.
Epirb'in tescil edilmesi gerekmektedir.
Tescil iin >> tklaynz
Resim 2. EPIRB
Teknenin dnda kolay ulalabilir ve monte edilebilir bir yerde bulunmas gerekir.
(IMO'nun gsterdii yerde)
Kendi balaycsndan baka bir balaycyla balanmaz.
Tantm numaralar vardr.(MID numaras ilenebilir.)
Test iin birka saniyelik altrmas hari, tehlike dnda kullanlmamasna zen
gsterilir. (Epirp Test Rehberi)
Epirb'in Yanllkla altrlmas
Bu gibi bir durum olutuunda Epirp hemen kapatlmaz. Cihaz kapatlrsa aramakurtarma ekibi durumun daha acil olabileceini dnebilir.
llk yaplacak; arama-kurtarma ekibini arayp, cihazn seri numarasn bildirerek aramakurtarma operasyonunun iptalini istemektir.
Ayrca, VHF telsiz Kanal 16 dan CANCEL DISTRESS yaplarak tehlike durumu iptal edilir.
Bunlardan sonra Epirp cihaz kapatlabilir.
EPIRB eitleri
VHF EPIRB: 156.505 Mhz (70 Kanal)
INMARSAT EPIRB: 1.6 GhZ
COSPAS SARSAT EPIRB: 406 Mhz-406.1 Mhz ve 121.5 Mhz
EPRB genel olarak iki niteden oluur,
Radio Beacon
Sinyali gnderen nitedir. Yzme zelliine sahiptir. 48 saat devaml alma mrne
sahip bir bataryas vardr. zerinde el ile veya otomatik olarak cihaz altracak
dmeler vardr.
Serbest brakma nitesi
Radio Beacon cihazn zerinde tayan ve tehlike annda serbest brakan nitedir.
nitenin st ksmnda Radio Beaconn yerletirilmesi iin yayl bir yatak alt tarafnda
hidrostatik serbest brakma mekanizmasna bal ikinci bir yatak bulunur. Radio
Beacon bu yataklar arasna oturtulur. Geminin batmas halinde, suyun 3-4 m.deki
basnc ile alarak, cihaz serbest brakr.
Epirb tarafndan gnderilen sinyaller ky veya uydu istasyonlar tarafndan alnarak
arama kurtarma koordinasyon merkezlerine gnderilir.
PLB
PLB
EPIRB cihaznn sahip olduu fonksiyonlarn aynsn tayan kk, tanabilir kiisel
bir cihazdr. Can yeleklerine balanabilir, giysilerin ceplerinde tanabilir, su geirmez.
Yalnzca elle devreye sokulabilir. Tekne dnda ve doa sporlarnda kullanlabilir.
Tekneden dme ya da doada kaybolma durumunda, kiinin yeri bu cihaz sayesinde
kolayca tespit edilebilir.
SART
Search And Rescue Transponder
Gemilerde bulunan ve bir sorun olduunda evredeki gemilerin radarlarna iz brakc
sinyal gndererek bulunmay kolaylatrc bir cihazdr. Gemi terk edilirken alnarak can
kurtarma aracna gtrlr ve orada altrlr.
RZGARLAR VE YNLER
Belirli bir noktann zerindeki havann arlna Basn denir. Deniz seviyesinde
1013.25 milibar hava basnc Normal Hava Basnc olarak kabul edilir. Bunun
alt deerler Alak Basn, st deerler ise Yksek Basn saylr.
Deniz seviyesinden ykseldike basn azalr.
Rzgarlar, havann yksek basntan alak basnca hareket etmesi sonucu
oluur.
Yksek ve alak basn aras fark ne kadar ok ise, bu alanlar aras etkileim o kadar
kuvvetli olur ve rzgar hzlanr. Ayrca, basn alanlarnn arasndaki mesafe de rzgar
hznda etkilidir.
Yksek basnl sistemler olarak da adlandrlan Antisiklonlar, Kuzey Yarmkre'de
saat ynnde ve dar doru hava akm olutururlar. Yksek basnl havalar genelde
ak ve gzel havalar getirirler.
Coriolis etkisinin enlemlere gre fonksiyonu deiir. Ekvatorda hibir Coriolis etkisi
yoktur. Kutuplarda ise maksimium etkisi vardr. Coriolis etkisi sadece rzgarn ynn
etkiler. Hzna etkisi yoktur.
Srtnme
Srtnme yzeyi rzgar hzn yavalatr ve Coriolis etkisi zayflar.
Rzgarlar estikleri ynlere gre isimlendirilir. Bunun haricinde srekli rzgarlar,
mevsimlik rzgarlar, gnlk rzgarlar ve yerel rzgarlar da vardr.
Denizcilikte, Rzgarn Hzn belirtmek iin Km yerine Knot kullanlr. 1 Knot, 1 Deniz miline eittir.
Kerte : Ynleri aralarnda yarya blmek suretiyle eski puslalarda kullanlan Kerte
taksimat ortaya kmtr.
Eski pusulalarda 360 = 32 Kerte ile ifade edilirdi. 1 KERTE = 11 15
YILDIZ: Kuzeyden esen, ismi yerel balklar tarafndan verilen souk rzgar. Genellikle
Karadeniz ve Marmara denizi zerinden bir souk cephenin geiinden sonra eser.
Yazn serin, kn ise souk hava tar.
KARAYEL: Kuzeybatdan esen etkili ve souk rzgar. Karadeniz'in etkili
rzgardr. Denizde sert frtnalara neden olur. Genelde ya ncesi ortaya kar ve
ya getirir.
LODOS: Trkiyenin bat kesimlerinde, gney bat ynlerden esen scak rzgar. Bazen
hz ve hamlesi 40 ile 60 Knota kadar ulaarak etkili olur. Denizciler iin olduka
nemlidir. Yamurun peinden scak bir havaya neden olur. zellikle k mevsiminde,
scak esme zellii nedeniyle karlarn erimesine neden olarak zaman zaman takn, sel
ve su basknlarna yaratr. Estii srece scaklklarnda normallerinden fazla artmasna
neden olan bir rzgardr.
Zaman zaman Ege, Marmara ve Bat Akdenizde deniz ulamn etkiledii gibi kara ve
denizde can ve mal gvenliini tehlikeye sokacak olaylara neden olarak yaam etkiler.
"Lodos'un gz yal olur" deyimi vardr.
Uzun sreli Lodos esmesinin arkasndan mutlaka ya gelir.
POYRAZ: Kuzeydoudan esen, Karadenizin kuzey douya bakan kylar ile stanbul
Boaznda hasar yaratabilecek iddette esen souk rzgar. Gney Rusya zerinde
oluan yksek basn ile youn souk kararl havann gneye, Karadenizin nispeten
scak deniz yzeyine doru uzanmas nedeniyle, gneyde olduka kararsz ve
hamleli Poyraz rzgar oluur.
Poyrazn iddeti ve hamlesi, kuzeydeki yksek basn ile gneydeki, yani Karadeniz
zerindeki alak basncn arasndaki basn farkna baldr. Basn fark fazlalatka
rzgarn hz ve hamlesi artar. Poyraz, ayn zamanda k mevsiminde Trkiyenin kuzey
kylarnda, Karadenizde ve Karadenize bakan taraflarda kar yana neden olur.
MELTEM: Tm yaz boyunca Dou Akdenizde dzenli olarak esen kuzeybatl rzgar.
zellikle Temmuz ve Austos aylarnda hem ok dzenli hem de kuvvetli olarak eser.
Musonlarn oluum ekillerine benzerlikleri vardr. Genellikle Dou Akdenizde alak
basn olutuunda veya yerletiinde grlr. Hz 15-20 Knotdur. leden sonra
zaman zaman hz 30 Knotu bulur. Geceleri ise rzgarn hznda azalma grlr. Ayn
zellikleri tayan ve Egede esen rzgar da yerel ifadeyle MBAT olarak isimlendirilir.
DOADA YN BULMA
Gnmzde pek ok insan dijital saat kullanyor. Eer sizde de byle bir saat varsa bir
kat zerine analog bir saat izin. Dijital saati kullanarak akrebin yerini belirleyin.
GECE
Gece yldzlar ktktan sonra ynnz bulmaya aln. Fakat yrrken dikkatli
olmalsnz, ayanz kayabilir, der ve bir yerinizi sakatlayabilirsiniz. Ya da yldzlar
gzden karabilirsiniz. Daireler iinde yrmeye balayn. Sklkla fiziksel ve beyinsel
olarak yorulabilirsiniz.
Son olarak akintiyla alakali bir soru kt. Soru yeni hicbir kaynakta yok.
Pilotting sheet kullanilarak zlyor. Akintinin yn ve iddeti verilmi.
Kaptanin gitmek istedigi rota ve gemi surati verilmi. Akintiya gre (akinti
nleme rotasi) ne olacaktir tarzinda bir soru.
CAYRO PUSULA
:
Cayro kanunlarna uyumlu olarak, yer ekimi ve dnyann dn sratinin; bir cayro sistemi
zerinde oluturduu etki sonucu, cayro ekseninin hakiki Kuzey-Gney dorultusunu almas ve bu
yn muhafaza etmesi zelliinden yararlanarak gelitirilmi yn gsteren alettir.
CAYROSKOP
Basit bir cayroskop ek=14-1'de grld gibi;srtnmesi yok denecek kadar az bir eksen
etrafnda dnen arl olan bir rotor (Disk) ve yalpa emberlerinden olumutur. Yalpa emberleri;
(1) Dn eksenini
(2) Yatay ekseni
(3) Dikey/Dey ekseni olutururlar.
Yatay ekseni ufuk dzlemine paralel olan bir cayroskopa, hareket dzleminden farkl bir meyil
verdiimizde cayroskopun dn ekseni kuzey/gney ynn muhafaza ettii gibi yer ekimi etkisi
ile yatay dzlemi/yatay ekseni ufuk dzlemine paralelliini muhafaza eder.
CAYRO KANUNLARI :
Yukardaki paragrafta belirtilen cayroskopun bu hareketi cayronun iki temel kanuna dayanr.
1. Serbest dnen bir cayroskop cayro ekseni ynn muhafaza eder.
2. Serbest Dnen bir cayroskopun eksenine herhangi bir kuvvet uyguladmzda Cayro ekseni bu
kuvvete dik bir yn alr.
Bir cayroskopun hareketinde 4 faktr etkisini gsterir.
a. Cayronun ataleti
b. Dnyamzn dn hareketi
c. Yer ekimi
d. Presisyon hareketi
Dnyamzn batdan douya doru saatte 15 derecelik asal bir hzla dnmesinin serbest aslm
bir cayro ekseninde oluturduu kuvvet; cayronun ikinci kanunu uyarnca, cayro ekseni bu etkiye dik
bir yn alrki, bu yn kuzey/gney yndr. Cayro ekseninin genel olarak bu etkiyle kuzey/gney
ynn almas onun bir Pusula eklinde kullanlmas iin yeterli deildir.nk baz nedenler ile
cayro ekseni gerek kuzey gney dorultusunda karar klmaz. Bunun nedeni dnyamzn kendi
ekseni etrafndaki dn hareketinde var olan presisyon hareketi sonucu cayro ekseni zerindeki
dn hareketi etkisindede kendisini hissettirir. Bu nedenlerle cayro eksenimiz kuzey kutbu
etrafnda ve tabiatyla gney kutbu etrafnda bir osilasyon yaparki (Koni resmeder dier bir deyile
elips izer) Cayronun bu hareketine presisyon hareketi denir. Pusula olarak kullanlan cayrolarda
oluan bu salnm hareketini nlemek maksadyla Damping Sistemi denilen bir sistem gelitirilmitir.
ek=14-2'de gsterilen bu sistem cival bileik kaplardan olumutur. Bu sistem cayronun dikey
eksenine bal olarak presisyon hareketi nedeniyle bir yalpalama hareketine karlk meyil nedeni ile
bir kaptan dier kaba akan civann kar bir kuvvet yarat mas sonucu yalpalanma olay gittike
snen bir dalga gibi azalarak en sonunda cayro dn ekseninin gerek kutup ynnde kararl
kalmasn salar.
Yaplan bu ileme damping denir. Bu suretle cayro ekseni meridyen ynnde devaml kararllk
kazanm olur. Pusulann gerek kuzeyden azda olsa farkl bir yn almas halinde oluan hataya
damping hatas denir ki bu hata sabit hatadr. 40 derece enlemi civarnda 1 dereceye yaklaan bu
hata Ekvatorda 0 derece olur.
CAYRO PUSULANIN GENEL YAPISI :
Cayro Pusulalar, elektrikli ve mekanik karmak bir sistemde fakat uzun sre alacak tarzda imal
edilmilerdir. Yaplarnda en nemli husus mekanik ksmlarda srtnmenin en aza indirilmesi ile
byk bir doruluk derecesine ulalmasdr. Cayro Pusulalar genellikle 4 ana elemandan
olumulardr.
1. Pusulann zerine kurulduu rmcek (spider) eleman
2. Serbest aslm cayronun dikey eksenine aslm olan dier yatay eksen paralarn tayan,
rtrun hareketlerini Pusula kartna ulatran paralarn bulunduu Tayf (Phantom) eleman.
3. Kuzeyi arayan rotor dnme ekseni hareketini Pusula kartna ileten ask teli.
4. Cayronun yatay eksenine monte edilmi bu eksenin kuzey yn etrafndaki salnmlar nleyici
balistik sistem.
CAYRO PUSULANIN ALITIRILMASI :
Gemilerde kullandmz cayrolar kendi zel talimatlarna gre altrlrlarsada bugn hemen
hemen her cayronun altrlmas iin aadaki genel kurallar uygulanr.
1. Hareketten en az 4 saat nce cayro Pusula rotoru alma hzn almaldr.
2. Btn devre svileri ak duruma getirilmelidir.
3. Pusula muhafazasnn st kapak kilidi fora edilerek bir kaps alr, buradan bakarak dey
halkann ve rotor muhafazasnn kilitli olduu grlmelidir.
4. Fantom halkas ile dey halka her iki kulandan tutularak Pusula kart yaklak pruva ynn
gsterinceye kadar yava yava dndrlr.
5. Ya penceresinden baklarak ya kontrolu yaplr.
6. Alarm svicine baslarak faal olup olmad kontrol edilir.
7. Srat ve enlem dzelticileri ayarlanr.
8. Kontrol levhasndaki kontrol svici ON durumuna getirilir.
9. Kontrol levhasndaki devre krc alteri ekerek motor jeneratr altrlr.
10. Eer bir rhtmdan hareket ediliyorsa, rotor hzn alncaya kadar (yaklak 10 Dk.) beklenir.
Ondan sonra amplifayer tablosundaki takip svici evrilir.
11. Rektifayer lambalarnn flamentlerinin snmas iin bir dakika beklenir.
12. Rotor muhafazasnn ve dey halkann kilitleri fora edilir.
13. Amplifayer tablosundaki semt motoru svicini ON durumuna getirilerek altrlr.
14. Btn cayro ritipterleri ana cayro ile ayarlanr.
15. Alarm svici on durumuna getirilir.
16. Pusulann geminin pruva ynn gsterdii kontrol edilir.
CAYRO PUSULA HATALARI VE BU HATALARIN DZELTLMES :
Bu gn modern gemilerde bilgisayar ile alan cayrolar mevcuttur. Bunlar enlem boylam tatbik
edilerek alrlar. Ancak aada belirtilen enlem, srat ve sabit hatalarnn dzeltmeleri mekanik
elektriki sistemle alan cayrolara uygulanr.
1. Enlem Dzeltmesi: Enlem dzeltmesi gstergesine bulunduunuz Enlem kymeti doru olarak
uygulanmal ve her 3 derece enlem deimesinde yeni enlem cayroya uygulanmaldr. a = r. X tan L.
2. Srat Dzeltmesi: Bu dzeltme bir ok cayrolarda dorudan doruya gemi paraketesinden
intikal eder. Byle olmayan gemilerde srat dzeltmesi el ile uygulanr.
3. Sabit Hatann Dzeltilmesi: Cayronun bilinen sabit bir hatas olduu takdirde pruva kaydrlmak
suretiyle hata dzeltilebilir
CAYRO PUSULANIN FAYDALARI
1. Cayro Pusula hakiki kuzeyi gsterir. Hesap ilemi yoktur.
2. Magnetik Pusula gibi hata tayini ve tashihi yoktur.
3. Repiterler yardmyla Ana Cayrodaki rota kymetleri istenilen her kompartmana nakledilebilir.
CAYRO PUSULANIN TAHDTLER
1. Enerji kaynana ihtiya vardr.
2. Daima kontrol ister.
3. Enlem ve srat dzeltmesine ihtiya vardr.
1380
2. Geminizin Demirli veya aborda iken mevkiimizin Fix olmas halinde bir maddeden tek kerteriz ile
hata bulmak:
rnek: Sahildeki bir fenerin cayro repiterinden alnan kerterizi 310 derecedir. Geminin hakiki
mevkiinden bu fenerin haritadan llen kerterizi ise 308.5 derecedir.
stenen : (GE) Cayro hatasn bulunuz.
zm : Pusula kerterizi
Hakiki kerterizi - 308.5o
GE = 1.5o W olur.
310o
3- GPS: Direkt GPS ekrannda bulunduunuz koordinatlar yazmaktadr. Ekrandaki koordinatlar harita zerinde
iaretlenerek mevkiniz koyulabilir.
4- Parakete (DR): Ak deniz seyrinde kullanlan bir yntemdir. Rotanzn hi deimedii durumda ortalama hznzn
speed logdan kontrol ile mevki koyma sklna bal olarak nceki mevkinize oranla sonraki mevkinin koyulmasdr.
rnein mevki koyma sklnz saatte 1 olsun. Bu durumda 270 rotasndan 1 saat boyunca hi amadan ilerlemeniz
durumunda ortalama hznz 10 knot olursa bir sonraki mevkiniz bir nceki mevkinizden 270 rotasnda 10 deniz mili
uzaklkta olacaktr.
5- Gksel Seyir: Gk cisimleri referans alnarak sekstant, almanak, kronometre gibi cihaz ve yaynlar kullanlarak ve
hesaplama yaplarak mevki koyulma yntemidir.
Yukarda belirtilen yntemlerden 2, 3 ve 4 numaral mevki koyma yntemleri yatlarda uygun yntemledir.
Ne zaman hangi mevki koyma yntemini uygulayacamz incelemeden nce, ne tip seyir alanlar olduunu
incelemekte fayda var.
1- Okyanus, derin su seyri: Ky sular ile kstl alanlarn dnda kalan sular kapsamaktadr.
2- Ky sular: En yakn karaya 10 deniz mili uzaklk iersinde kalan ve 100 metre derinlikten az olan sular kapsad
dnlebilir. Teknenize gre ky sular kriterini kendiniz deitirebilirsiniz.
3- Kstl sular: Kanal, dar sular, nehir, boaz gibi sular kapsamaktadr.
4- Liman var / kalk: Limanlara veya marinalara yaklamlar ve onlarn portolonlar ile evrili alanlar kapsamaktadr.
Hangi durumda ne kadar sklk ile hangi mevki koyma yntemini uygulayacanz aada belirtilmitir. Mevki koyma
yntemleri birincil, ikincil ve ncl yntem olarak gsterilmitir. Birincil yntem asl kullanlmas gereken yntemdir.
kincil ve nc yntemler ise her nceki yntemle elde edilen mevkiyi kontrol amal kullanlr. Ayrca aada belirtilen
yntemlerden teknenizde bir tanesi yok ise, mteakip yntem birincil olarak kullanlmaldr. Yani aadaki tablo rnek
olarak alnrsa ky sularnda seyir esnasnda teknenizde kerteriz alabileceiniz gyro repeater yok ise bu durumda birincil
ynteminiz radar olmaldr. Eer radarnz da yok ise bu durumda birincil ynteminiz GPS olmaldr.
Aada kat harita kullanan teknelerde kullanlacak mevki koyma yntemleri gsterilmitir.
Seyir Blgesi
Okyanus, Derin Su Seyri
Ky Sular
Kstl Sular
Liman Var / Kalk
Chart Plotter kullanan ve GPS cihaz Chart Plotter cihazna bal olarak otomatik mevki alabilen teknelerde ise aadaki
tablo kullanlabilir.
Seyir Blgesi
Okyanus, Derin Su Seyri
Ky Sular
Kstl Sular
Liman Var / Kalk
Radar, genelde yatlarda 12 deniz mili menzilinde almaktadr. Okyanus seyrinde radarn kullanlamama nedeni,
menzilinin karadaki en yakn noktaya yetememesidir.
Parakete ile mevki koyarken ak deniz seyrinde eer way point zerinden rotada deiiklik yaplacak veya dn
yaplacak ise, bu durumda saatte bir mevki koyma sklna baklmadan dn annda mevki koyulur.
Harita zerine hangi yntem ile hangi mevkinin koyulduunu ayrt edebilmek iin eitli mevki sembolleri
belirleyebilirsiniz. Bunlar kendinizin rahat ettii gibi olabilirler. rnek olarak aadaki ekilleri dikkatinize sunuyoruz. Bu
sayede hangi mevki hangi yntem ile koyulduu grlebilir.
Deniz Haritalar
Deniz haritalar, dnya zerindeki snrl bir alan iki boyutlu bir dzlemde gsteren ve genellikle seyir maksatl
kullanlan kat yada elektronik haritalardr. Seyir haritalar genellikle derinlikleri, ky hatlarn, seyir
yardmclarn ve seyirle ilgili olabilecek dier unsurlar ierirler. Seyir haritalarn kullanarak, bulunduumuz
limandan baka limanlara gvenli bir ekilde seyir yapabiliriz.
Senelerdir kada basl olarak kullanlan seyir haritalar, son yllarda elektronik ortamda (CD'de, hafza kart
oalrak, vb.) da datlmakta olup, tanmalar ve kullanmlar ok daha kolay bir hale gelmitir. Elektronik
haritalar, az yer kaplamalarndan dolay ve kullanmlarnn kolaylndan dolay gnmzde de amatr tekneler
ve ticari gemilerde olduu kadar, askeri gemilerde de yaygn olarak kullanlmaya balanmtr.
Haritalarn Yapm
Kresel bir yzeyin iki boyutlu bir dzleme aktarlmasndaki zorluklardan dolay, kartoraflar seneler boyunca
farkl sistemler kullanmlardr. Deniz haritalarnda yaygn olarak kullanlan tek sistem Mercator Projeksiyonu
denilen sistemdir. Bu sistemde kresel olan yzey bir silindire yanstlmakta (silindirik projeksiyon) ve krenin
en st ve en alt tarafna gelen kutup blgelerine yakn blmler matematiksel olarak dzeltmelere tabi
tutulmaktadr. Bunun sonucunda iki boyutlu bir dikdrtgen zerinde, kutup blgeleri olmayan bir dnya haritas
elde edilmektedir.
Gerekte;
ekvatorda
1
derece enlemin uzakl, 1
derece boylamn uzaklna
eitken,
kutuplara
yaklaldnda enlemler ile
boylamlarn
uzunluklar
arasndaki fark artar. Kutup
noktasna
gelindiinde,
boylamlar arasndaki mesafe
sfr olmaktadr.
Kutuplara doru giderken
birbirine yaklaan boylam
izgileri;
Mercator
Projeksiyon
sisteminde
paralel olarak izilir. Bu
bozulmadan dolay, kutuplara yakn olan blgeler haritada
daha byk gzkr. Mesela Afrika ktas Mercator
haritalarda Grnland adasndan kk gzkmesine
ramen, aslnda Afrika'nn yzlm, Grnland'dan 14
kata daha byktr.
Harita lekleri
Bir haritann lei; haritada llen bir uzakln, dnya zerinde ifade ettii uzakla orandr. Genellikle
lekler 2 ekilde belirtilebilir:
1. Basit bir oran eklinde: Mesela 1:10.000 yada 1/10.000, haritada llen 1cm uzakln, gerekte
10.000cm'ye (yada 100metreye) denk geldiini belirtir. Benzer ekilde 1:1.000.000 leindeki her 1cm,
gerekte 1.000.000cm'ye (yada 10km) denk gelmektedir.
2. Grafik lek: Haritann uygun bir kenarnda, genellikle sa-alt kede verilen bir izgi ve izgi zerinde
iaretlenmi uzaklk birimleri eklinde ifade edilir. Genellikle byk lekli haritalarda kullanlr. Kk lekli
deniz haritalarnda bunun kullanmna gerek yoktur nk haritann sa ve sol kenarnda bulunan enlem
leindeki her derece aras yaklak olarak 1 deniz miline denk gelmektedir. Harita zerinde llen
her hangi bir uzaklk, haritann sa veya sol tarafndaki enlem lei kullanlarak llebilir.
Byk bir alan kapsayan haritalar kk lekli, kk alanlar kapsayan haritalar ise byk lekli
haritalar diye snflandrlr. Tanmlar greceli olduu iin, aralarnda keskin bir ayrm bulunmamaktadr. Yani
1:100.000 lekli bir harita 1:1.000.000 lekli bir haritaya gre daha byk lekli; 1:25.000 lekli bir
haritaya gre ise kk lekli bir haritadr.
lek kldke kapsanan alan bymekte, haritann gsterdii detay seviyesi ise azalmaktadr. Bu sebepten
dolay, emniyetli seyir iin, zellikle kyya yakn yaplan seyirlerde ve liman girilerinde, mmkn
olan en byk lekli haritay kullanmakta fayda vardr.
SHOD
tarafndan
yaymlanan
haritalarn
numaralandrmas leklerine ve kapsadklar
blgeye gre sistematik bir ekilde yaplmaktadr. Karadeniz Blgesi'ndeki haritalar 1 ile, Marmara
Denizi'ndekiler 2 ile, Ege Denizi ve Akdeniz'dekiler 3 ile balamaktadr.
2 rakaml numaralar kk lekli haritalara verilmektedir (1: 150.000 ile 1:1.500.000 aras). rnein tm
Akdeniz'i gsteren haritann numaras 30'dur.
3 rakaml numaralar kk lekli (1:50.000 ile 1:150.000 aras) haritalara verilmektedir. rnein 30 numaral
haritann da kapsad skenderun Krfezi'ni gsteren haritann numaras 334'tr.
1:50.000 ve daha byk lekli liman, demirleme, ky sular ve boaz haritalar drt rakamldr. rnein
skenderun Krfezi'ndeki skenderun Liman'n gsteren liman giri haritasnn numaras 3342'dir. SHOD
tarafndan yaymlanan tm haritalarn listesini ve kapsadklar blgeler ve haritalarn teminine ilikin bilgi;
"Seyir Haritalar ve Notik Yaynlar Katalogu"nda mevcuttur.
rnek Harita
Haritalarda kullanlan sembolleri gerek bir seyir haritas zerinde grmek istiyorsanz, SHOD Bakanl
tarafndan yaymlanm olan skenderun Krfezi'ne ait 334 numaral haritay buradan indirebilirsiniz. Sonraki
konularda verilen bilgilerinin rneklerini bu dk znrlkl haritada bulabilirsiniz.
NOT: Haritann dosya boyutunu kltmek iin haritay zellikle dk znrlkl olarak ykledim.
Harita Sembolleri
C)
Derinlikler
SHOD tarafndan basm yaplan haritalardaki derinlikler METRE olarak verilmekte ve bu husus harita balnda
DERNLKLER METREDR ifadesi ile belirtilmektedir. Dier kaynaklardan temin edilen kat ve elektronik
haritalarda bu hususa dikkat etmekte fayda vardr. Amerikan ve ngiliz kaynakl haritalarda derinlikler FATHOM
veya FEET olarak verilebilir. Bu, haritann balk ksmndaki SOUNDINGS IN FATHOMS ve SOUNDINGS IN
FATHOMS AND FEET ifadeleri ile belirtilir. zellikle liman ve koylar ieren, byk lekli portolon haritalarda
derinlikler metre ve desimetre cinsinden verilebilir. rnein bir yerde grdnz 45 ifadesi, derinliin 4,5
(Drt nokta Be) metre olduunu ifade eder. Haritalarda belirtilen bu derinlikler, haritann kapsad blgeye ait
yaplm olan en son mesaha sonularna dayanr. Bir blgenin mesahasnn (derinlik lmlerinin) yaplmas ile
haritann yaym arasnda bazen aylar, ou zaman da yllar geebilir ve bu sre ierisinde, zellikle dip
akntlarnn youn olduu sahile yakn kumluk alanlarda, dip yaps belirgin deiiklikler gstermi olabilir. Bu
yzden haritalarda belirtilen slk alanlara yakn seyrederken her zaman iskandil vastas ile derinlikler kontrol
edilmelidir.
D)
Derinlik Konturlar
Haritalarda bulunan e derinlik hatlarna derinlik konturu denmekte ve bunlar harita zerinde kesintisiz bir hat
ve hat zerine yazlan bir derinlik deeri ile gsterilir. Haritann leine gre deimekle birlikte, genelde
1000, 100, 50, 20 ve 10 metreler iin derinlik konturlar bulunur. Slk yerlere dikkat ekmek iin; kat
haritalarda kyya en yakn derinlik konturunun i taraf genellikle mavi renge, bundan denize doru olan bir
sonraki derinlik konturuna kadar olan ksm ise ak maviye boyanr. Elektronik haritalarda da benzer bir
renklendirme mevcut olmasna ramen, kullanlan renk maviden farkl bir renk olabilir.
E)
Dip Yaps
Deniz dibine ait dip yaps haritalarda bir ka harflik ksaltmalarla belirtilir. Bu ksaltmalarn anlamlar Harita
No:1 adl kaynakta belirtilmitir. rnein S (Sand) harfi kumluk dip yapsn, M amur dip yapsn, R (Rock)
kayalk dip yapsn belirtmek iin kullanlr. zellikle demir atacak yer seiminde, dip tabiatnn yaps nemli
olup, demirin tutma gcne, atlan demirin alnma kolaylna dorudan etki eden dip zelliklerine dikkat
etmek gerekir. Sk kullanlan dier ksaltmalar aadaki tabloda verilmitir.
F)
Ksaltma
Anlam
S (Sand)
Kum
M (Mud)
amur
R; Rk (Rock)
Kaya
Cy; Cl (Clay)
Balk / Kil
St (Stones)
Talk
G (Gravel)
nce akl
P (Pebbles)
Orta akl
Cb (Cobbles)
Byk akl
Sh (Shells)
Kabuk
Wd (Weed)
Otluk, deniz
ayr
G)
ehir merkezleri, snrlar belirten ve i taraf koyu bir renk ile karartlm blgeler ile belirtilir. Kk lekli
haritalarda sadece otoban ve sahil yollar gsterilirken, byk lekli haritalarda haritann kapsama alanndaki
tm yollar gsterilebilir. Benzer ekilde, havaalanlar, kiliseler, camiler, yksek kuleler gibi karaya denizden
yaklarken grlebilecek ve denizciler iin faydal olabilecek nemli yaplar da 1 No.lu Harita'da belirtilen
semboller ile haritalarda belirtilir.
H)
Dier Semboller
Notik Almanak
Notik Almanak da, Seyir Hidrografi ve Oinografi Dairesi tarafndan her sene yaymlanan bir kitaptr.
Astronomik seyirde kullanlan, yldzlarn azimuth alarn ve yksekliklerini ierir. Ayrca Gnein ve ayn
dou ve bat saatleri de Almanak'ta yer alan bilgiler kullanalrak hesaplanr.
Denizcilere lanlar
Seyir Hidrografi ve Oinografi Dairesi Bakanl tarafndan haftalk olarak yaymlanan Denizcilere lanlar'da,
harita dzeltmeleri, seyir tehlikeleri hakknda nemli bilgiler ve denizcileri ilgilendirebilecek dier nemli bilgiler
bulunur. Eer harita dzenlemelerinizi dzenli olarak yapyorsanz (ki, ou amatr denizci maalesef bu konuda
pek bilgili deil), abonelik sistemi ile edinebileceiniz veya Seyir Hidrografi ve Oinografi Dairesi Bakanl'nn
internet sitesinden cretsiz olarak indirebileceiniz bu haftalk ilanlara ihtiyacnz olacaktr. Denizcilere
lanlar'da harita dzeltmeleri dnda kalan seyir teklikeleri mesajlarnn ou NAVTEX sistemi ile de
(teknesinde NAXTEX alcs olan) denizcilere bildirilmektedir.
SHOD Bakanl tarafndan haftalk olarak yaymlanan denizcilere ilanlara bu sayfadan ulaabilirsiniz.
Yat Haritalar
Seyir, Hidrografi ve Oinografi Dairesi Bakanl tarafndan yaym yaplan deniz haritalarna ek olarak, yatlar
ve amatr denizciler iin zel olarak hazrlanm yat haritalar da mevcuttur. Normal seyir haritalarnn
boyutlar yatlarda kullanm iin pek de uygun olmamaktadr. Ayrca seyir haritalar amatr denizciler iin fazla
kapsaml olmaktadrlar ve maliyeti, yat haritalarna gre, daha yksektir. Yat haritalar A2 boyutunda (59,4x42
cm) yaymlanmakta ve SHOD Bakanl tarafndan teker teker veya folyo eklinde gruplanm olarak
satlmaktadr. Bu folyolarn kapsad alanlar ve folyoda bulunan harita saylar aada olduu gibidir:
-Teknedeki metal aksamn manyetik pusulaya olan etkisine ne denir ? Arzi Sapma
-Etrafnda seyre msait su olduunu gsteren emniyetli su amandrasnn rengi ve tepelii
nasldr? amandra rengi: Krmz-beyaz. Tepelik, krmz bir kre
-Haritann enlemlerinden alnan bir dakikalk l ka mile denk gelir ? 1 mil
-Fenerlerin haritada belirtilen nominal grn mesafeleri ka mildir ? 10
-Hakiki 180 rotasna seyir halinde iken tam pruvada bir Dou Kardinal
-Bir sln etrafn amandralamak gerekirse nce hangi amandra sistemi kullanlr. Kardinal
amandralama
-Adakilerden hangisi radarla grnemeyen bir nesne veya seyir yardmcsdr. Fener
-Gerek rota ile aknty nleme rotas arasndaki farka ne denir? Dme
-Teknenin pruvasndan sancak veya iskele tarafna doru alnan keteriz eidine ne denir? Nisbi Keteriz
-Haritada mesafe lmek iin haritadaki hangi deerler kullanlr ? Enlem aralklar
- Elektronik cihazlarn ve mevki koyacak alametlerin olmad bir durumda teknenin yaklak mevkiini
kaybetmemek iin kullanlan mevki eidine ne ad verilir? Parakete mevkii
-Rotas 180 olan tekne bir fenerden kerterizle mevkii koyacaktr. Feneri sancak 40 derece grmtr.
Haritaya fenerin kerterizini ka derece izecektir? 220
-Haritada bir pergel yardmyla iki nokta arasnda ltnz uzakln en yakn enlemdeki karlnn 37
dakika olduunu grdnz. ltnz uzaklk ka mildir? 37 mi
- Haritada iki ada arasndaki mesafe pergel ile llm, enlem leinde 3 dakika olarak bulunmutur.
Adalarn arasndaki mesafe ka mildir? 3
-Deniz haritalarnda mesafe lei olarak ne kullanlr? Enlem yaylar arasndaki mesafe
- Radarla bir adann kerterizi alnmtr. Mevki koymak iin aadakilerden hangisi daha bilinse yeterli olur?
Gemiden mesafesi
-Kutup Yldz hangi takm yldz yardmyla kolaylkla bulunabilir? Byk Ay
-Aadaki hangi mevki yeryznde bulunamaz? 95 40 N 181 40 E
-Kutup yldznn bulunduu yere bakldnda dnyann hangi ynne baklm olur? Kuzey
-090 rotasnda seyreden geminin sancak 20 derecesindeki fenerin hakiki kerteriz ka derecedir? 110
1-)gemi hz rotas vermi gemimizin frtnadan uzakl 300 mil demi , frtna hz ve gemimizden
kerterezi verilmi, en iyi kanma rotas ve frtnann gemimize en yakn yaklama mesafesi sorulmu?
Frtna manevra cetvelinde atma rotasndaki gemi gibi hz/rota deerleri alnarak CPA hesab yaplr ve
buna gre kanma rotas belirlenir.
AYNISI geldi 10-)A gemisi 270 rotasna giderken B gemisini sancak 65 de gryor buna gre B
gemisi A gemisini Hakiki olarak kac derecede grrr? Cevaplar hatrlamyorum bu soruyu
yapmadm nasl yapldn bilen biri olursa anlatrsa memnun olurum. Fark rakaml geldi 13Temmuz 1998 gn gnein almanaktan alnan yarap 15.8 olarak bulunmutur. Gnein yaplan
lm sonucu sextantn + yay ksmnda bulunan deer 32.1 eksi yay ksmnda okunan deer 31.1
olarak tespit edilmitir. Sextantn index hatas nedir? cevap: + 0.5 15-ki tane resim yanyana Solda ki
resimde bir haritaya yukardan kubak cizim de haritann sol tarafnda bir ada var ve sanda 4
adet gemi grlyor Sada ki resimde ise haritann radarda grnts verilmi yalnz radar
ekrannda ada sa tarafta ve 3 adet gemi ise dmen sularndan kuzeye gittii grlyor Bu harita ile
radar ekran arasnda ki farkn nereden ileri geldii soruluyor Course up (puruva yukar) North up
(kuzey yukar) Head up (rota yukar) Yukardaki Greli ve greceli hareketlerin karlatrmas
seenekler iinden dou olan soruyordu
Local Hour Angle (LHA)
The Local Hour Angle (LHA) is the angular distance to the Meridian of the celestial body's Geographical
Position, as measured Westwards from the observer's local Meridian.
The Local Hour Angle is calculated from the Greewich Hour Angle (GHA) of the celestial body and the
Longitude of your Estimated Position in the following way:LHA = GHA - Longitude, if the Longitude is West
LHA = GHA + Longitude, if the Longitude is East
arasndaki fark 4 iken bu fark giderek bymeye balamtr. Bunun nedeni Tabii ve yapay
sapma ile enlemlerin deimesidir.
Difransiyel GPSin ilevi; gemilerin GPS alclarnn lt deerlere uygulanacak uzaklk
dzeltmelerini yaymlayan istasyonlardr.
Dnyann bnyesinde meydana gelen miknatslanma nedeniyle pusulamzda meydana gelen
sapmaya tabii sapma denir. (V) ksaltmas ile gsterilir.
Dey sextant as ile bir fenerin ykseklik as llrken sextant aa doru evrilirken
uzade kolu sabit tutmak yanl olur.
Dey eritler halinde boyanm amandrann haritadaki sembol altndaki RW gibi
ksaltmalar koyu renkten ak renge doru yazlmtr.
Dzlemleri yer eksenini kapsamak zere kutuplardan geen byk daireye Boylam denir.
EKO elektrikli iskandil kullanlarak derinlik tesbiti ederken dip yaps sert ve dip derinse
P.R.F. azaltlmal kazan azaltlmaldr.
Ekvatoryal mercator projeksiyon ile yaplm haritalarla ilgili olarak Kerte hatt bir doru
eklinde deildir. Bilgisi yanltr.
Elektromanyetik dalga boyunca; herhangi bir noktadaki dalga kuvvetine Genlik denir.
Geici dzeltmeler Haritann sol alt kenarna kursun kalem ile yaplr.Yanna (T) ksaltmas
konulur.
Gel-git akntlarnn en hzl akt zaman Yksek su zaman ile alak su zamannn ortasna
denk gelen zamandr.
Gel-git akntsnn denizden karaya doru olannn bitip karadan denize doru olannn
balad durum Ebb Currentdir.
Gel-git nedeniyle en fazla su alalmas ayn Yeni Ay dneminde meydana gelir.
Gel-gitde yksek su ile alak su seviyeleri arasndaki ykseklik farkna Menzil denir.
Gel-git olaynda HWS Ayn yeni ay ve dolunay zamannda meydana gelen su yksekliidir.
Gemi zerindeki bir noktay etkileyen basncn gemi hz ile orantl olmas (P=kv2) prensibi
ile alan parakete tibi Pilotstatik Paraketedir.
Gemide operatr tarafndan uydu seyir aygt (GPS) ilk altrldnda Anten Ykseklii
girilir.
Gemimiz ile temas arasndaki mesafenin en az olduu mevkiye Azami yaklama noktas
denir.
Geminin bandaki ve kndaki daimi miknatisiyet P ile gsterilir.
Geminin hz, zaman ve akntnn deerleri dikkate alnarak bulunan mevki EPdir.
Geminin yatay yumuak demirlerinin pusulaya olan etkisini azaltmak veya yok etmek iin
Tashih Kreleri kullanlr.
Gnomonic projeksiyon sisteminde Ik kayna krenin merkezindedir.
Gk cisminin saat dairesi zerinde gk ekvatorundan olan asal mesafeye Meyil denir.
GPS sisteminde uzay blmnde 21 asl, 3 yedek olmak zere 24 uydu vardr.
GPS uydu seyir sisteminde gemideki aygt Geminin iki veya daha fazla uydudan olan
uzakln saptar ve bu uzaklklara dayanarak geminin mevkiini bulur.
Gnein meridyen geiinden faydalanarak enlem bulunurken ZNye ihtiya duyulmaz.
Gney yarm krede ak denizde Rzgar akntsnn yn rzgar ynnn yaklak 140
derece fazlasdr.
Hakiki kerteriz ile Nisbi kerteriz arasdaki fark; Hakiki kerteriz kuzeyden itibaren saat yn
istikametinde 000-360 arasnda, Nisbi kerteriz geminin pruvasndan itibaren sancak/iskeleye
doru 0-180 arasnda llr.
Grenwich boylamnda GMT,ZMT ve ZT birbirine eit olur.
Kalc dzeltme numaras dzeltmenin yanna yazlmaz.
Harita dzeltmesi yaparken nce Byk lekli haritadan balanr.
Ortografic iz dm ynteminde k iz dm dzleminin kar tarafndan (180 derece ters
tarafndan ve krenin dndan gelir.
Harita zerinde mesafe llrken mesafe lei Enlem leinden alnr.
Harita zerindeki pheli iskandil deeri SD ile gsterilir.
Haritada yazl derinlikler iin Chart datum deeri referans alnr.
Haritann kitabesinde bulunan logo (amblem) Harita birinci logodaki Hidrografik ofis
tarafndan hazrlanmtr.kinci logodaki hidrografik ofis tarafndan yaynlanmtr ve I.H.O.
SEYR
YERN EKL
Kabaca kre eklinde olan dnya,hareket halinde olduu ve d etkiler,ekimler
altnda kald iin kusursuz bir kre formundan biraz uzaklamtr.Kendine
has bir formu olan ve geoid olarak tanmlanan bu ekil,gnein ekim kuvveti
ve dnyann kendi ekseni etrafnda dn sonucunda oluur.
TANIMLAR:
Yerin merkezi:Yer kre zerindeki noktalardan eit uzaklkta olan noktaya denir.
Kutup ekseni:Yerin merkezinden geen ve her iki grubu birletiren doruya
denir.
Byk daire:Yerin merkezinden geen herhangi bir dzlemin yeryz ile
oluturduu ara kesite denir.
Kk daire:Yerin merkezinden gemeyen dzlemlerin yer kre ile yaptklar ara
kesite denir.
Ekvator:Kutup eksenine dik ve dnyay kuzey-gney olarak iki eit paraya
blen daireye denir.
Paralel:Ekvatora paralel kutup eksenine dik a yapan kk dairelere denir.
-Paraleller kutuplarda nokta,ekvatorda en byk daire olacak ekilde byrler.
-Paraleller,kk dairedirler.Sadece ekvator byk dairedir.
Meteorolojik haritalar
Buz haritalar
Manyetik sapma haritalar
Telsiz istasyonlar haritalar
Aknt ve gelgit haritalar
Oinografi haritalar
Rotalama haritalar
Eitim haritalar
Seyir haritalar:zerinde rota izimi yaplabilen, mesafe llebilen ve seyir
esnasnda kullanlan haritalardr. Seyir haritalar merkator izdm ile
hazrlanr. Kapsad alanlara veya leine gre tr seyir haritas vardr;
1.Genel haritalar;ok geni bir alan gsteren haritalardr. Bu tr haritalar
detayl seyir bilgileri ieremezler ve mevki koymak iin verimli deiller.
2.Para haritalar;Genel haritalara gre daha kk bir alan veya sahile yakn
seyir blgelerini gsteren haritalardr
3.Liman-Yaklam haritalar(portolon);liman girileri, kanallar gibi ok kk
alanlar kapsayan haritalardr.Bu tr haritalar zerinde seyir gvenlii iin
gerekli btn bilgiler ok detayl olarak verilmitir.
Trkiye'de ticari gemilerde kullanlan haritalar;
1.Seyir hidrografi ve oinografi dairesinin hazrlad Trk haritalar
2.ngiliz hidrografi dairesinin hazrlad ingiliz haritalar
3.Amerikan haritaclk kurumunun hazrlad Amerikan haritalar (sadece
Amerika limanlarna sefer yapldnda kullanlr)
Seyir haritalarnda derinlikleri belirten ifadeler aadaki gibidir;soundings are
n meters, sounding n feet and fathom, depth n meters.
Harita zerindeki bilgiler
Harita numaras:Haritann harita katolounda ki srasn gster
numaradr.Haritann sa-alt ve sol-st kelerinde belirtilir.
Harita kitabesi:Harita kullanlrken kontrol edilmesi gereken ilk blmdr.Bir ok
aklama burada yazldr;haritay hazrlayan kurum ve amblemi,haritann ad, ait
olduu blge ve lke
Haritann lei ve aratrma(survey) tarihi, Blge ile ilgili eitli seyir uyarlar
bilgiler, aklamalar ve emalar. Haritada kullanlan derinlik ve ykseklik l
birimi
lk yayn tarihi:Haritann alt kenarna tam ortada yazldr bir blge iin
hazrlanan haritann ilk defa yaynland tarihi verir.
Yeni yayn tarihi:Piyasa ki bir haritann yeniden gzden geirilip
dzenlenerek,yenilenmi olarak basld tarihtir. ilk yayn tarihini yannda yer
alr.
Byk dzeltme:Harita zerinde belirgin ve karmak deiikler sz konusu
olduu zaman yaplan dzeltmelerdir. elde ki mevcut haritann eer byk
dzeltmesi yaplm ise,bu haritann dzelmesi yaplm olan
kullanlmaldr.Yayn tarihini altnda belirtilir.
Yeni basm tarihi:Haritann piyasada ve yayn kurumunda stogu bittiinde ayn
harita yeniden baslr ve piyasaya srlr.
Harita boyutlar:Sa alt ksede mm. veya inch olarak haritann ebat yazldr
Basm ekli:Haritann hangi yntemle basldn belirtir.Sa alt kede
ksaltmalarla belirtilir. Bakr,inko,elektrotype vs....
Ke koordinatlar:apraz olarak haritann enlem boylam snrlarn belirtir.
MEVK HATTI VE MEVK
Mevki hatt:Harita zerinde mevcut bir cisimden alnan kerteriz hattna mevki
hatt denir.Haritaya izilen mevki hattnn zerine paralel gelecek ekilde kerteriz
zaman da drt rakaml olarak yazlr.Mevki hatt geminin zerinde bulunduu bir
doru veya daire parasdr.
Mevki:Belirtilen zamanda saptanan iki veya daha fazla mevki hattnn kesitii
noktaya mevki denir.Birka mevki hattyla tespit edilen mevki noktas haritada
iaretlenerek yanna drt basamakl olarak tespit zaman yazlr.Mevki zaman
belirtildiinde ayrca mevki hatlarnn zamannn yazlmasna gerek yoktur.
Parakete mevki(Dead reckoning-DR):
Geminin bilinen en son kesin mevkiinden itibaren gemi hz ve haritaya
uygulanan gemi rotas kullanlarak hesaplanan mevki trdr.Mevki koyabilmek
iin gzlemlenebilecek hibir maddenin olmad veya yararlanabilecek bir seyir
cihaznn olmad durumlarda, yani herhangi bir mevki hatt elde edilemedii
durumlarda uygulanan mevki koyma yntemidir.Bu yntemle yaplan seyre de
parakete seyri denir.
Tanmda anlalaca gibi parakete mevki geminin bir saatte ald yol hesabna
gre ve gemi harita rotasn takip ediyor kabul edilerek uygulanr.Bu yzden tm
parakete mevkileri haritada izilmi olan rota zerimde gsterilir ve hesaplama
ile bulunur.Parakete mevkisi rota zerinde yarm daire sembol ile yada rotay
dik kesen kk bir izgi olarak belirtilebilir.Genellikle DR ksaltmas kullanlr.
Parakete mevkisinde rota hatas,dmen hatas,tespit edilmeyen bir pusula
hatas,rzgar ve aknt etkileri gibi tm deerler hesaba katlmaz.geminin son
kesin mevkiinden nceki ortalama hz gemi hz olarak kabul edilir ve buna gre
parakete mevkisi belirlenir.Tm bu d etkenler hesaba katlmad iin ortaya
kan parakete mevkisi doru deildir.
Parakete seyri kurallar:
1.Dzenli ve uygun aralklarla parakete mevkisi koy.ayrca her saat banda
parakete mevkisi koy.
2.Her rota deiikliinde parakete mevkisi koy.
3.Her hz deiikliinde parakete mevkisi koy.
4.Her mevki hatt ile birlikte parakete mevkisi koy.
5.Her kaydrma mevkisi tespit edildiinde parakete mevkisi koy.
6.Her kesin mevki tespit edildiinde parakete mevkisi koy.
Tahmini mevki(Estimated position):
Parakete mevkisine aknt ve rzgar gibi d etkenlerin deerleri uygulanarak
bulunan mevki ye tahmini mevki denir.parakete mevkisinde sadece gemi hz
hesaplanarak mevki koyulur;aknt,rzgar,dmen hatas,deniz etkisi gibi d
etkenler hesaba katlmaz.Fakat bu d etkenlerden biri veya hepsi tespit
edilmise bunlarda parakete mevkisine uygulanr ve sonu olarak parakete
mevkisinden daha verimli ama yinede kesin olmayan tahmini mevki elde
Akntnn hz:Akntn birim zamanda ald yol akntn hzdr. birimi knot tr.
Aknt seyri:
Akntnn gemiye yapaca etki hesaplanarak yaplan seyir uygulama sna aknt
seyri denir. Akntnn etkisi gemini yapaca hareket yada istenilen rota
gidebilmesi iin uygulanmas gereken karlama rotas ve hzn tespit etmek
iin aknt ile seyri hesaplar yaplr.
GELGT VE GELGT HESAPLAMALARI
Gelgit gk cisimlerinin etkilerine bal olarak, deniz /okyanus sularnn dikey
hareket etmesi olaydr. Gelgit olaylarnn gereklemesinde gne ve ay etkin
gk cisimleridir. Dnyann evresinde herhangi bir gk cismi olmad farz
edilirse dnyay evreleyen su kresi durgun ve yuvarlak formda kalacaktr.
Eer dnyann yaknnda bir gk cismi olduunu farz edersek iki cisim birbirini
ekecektir. Ktle ekimi kuvveti sonucu iki cisim birbirine yaklaacaktr. Bu
kuvvete zt olarak dnyann kendi evresindeki dn hareketinden dolay
ortaya kan merkez ka kuvveti vardr. Bu iki kuvvet birbirini dengeleyerek iki
cisim arasndaki mesafeyi sabit tutarlar.
Ktle ekimi etkisiyle yer kre zerindeki sular ay ve dnyay birletiren
dorultu zerinde aya doru ekilecek ve bu dorultuda kabarmaya
balayacaktr.
Merkez ka kuvveti etkisiyle de sularn kabard dorultunun tam kart olan
tarafta da sular ayn ekilde kabaracaktr. Bylece iki kuvvetin etkisiyle
dnyann iki zt tarafnda da sular kabararak High Water (HW) yksek su olayn
gerekletirecektir.
Yksek sularn olutuu bu iki blgeye ortalama 90 derece uzaklktaki
blgelerde de su seviyesi azalacak ve Low Water (LW) alak su
gerekletirecektir. Gelgit oluumunda ayn etkisi byktr, buna bal olarak ta
gnein nispeten kk iddette etkisi vardr. Ktle ekimi ilkesinden dolay
ayn gelgit olayndaki etkisi gneten 2,25 kat fazladr
Ay, dnya evresindeki gnlk turunu 24 saat 50 dakikada tamamlar.(1 ay gn
- 1 gelgit gn) 1 gelgit gnnde gerekleen hw ve lw saysna gre dnya
zerinde 3 eit gelgit tr gerekleir.
Semidiurnal tide-yar gnlk gelgit:Bir gelgit gnnde 2 hw ve lw gerekleir
ard sra gerekleen hw ve 1 lw, bir gelgit evrimi olarak tanmlanr.1 gelgit
evrimi 12 saat 25 dakikada gerekleince yar gnlk gelgit oluur. Hw ve lw
aras ortalama 6 saat 12,5 dakikadr.
Diurnal tide-gnlk gelgit:1 gelgit gnnde hw ve lw gerekleir.Hw ve lw aras
ortalama 12 saat 25 dakikadr.
Mixed tide-kark gelgit:Hw ve lw arasndaki zaman ve seviye farklar dzenli
deildir.
Ay ve gnein ortak etkileri sonucu belirli durumlarda gelgit iddetinde
farkllklar olumaktadr. Bu iddeti ay ve gnein dnyaya gre aldklar
konumlar belirler:
Kuvvetli gelgit (spring tide):Dnya, gne ve ay ayn dorultuda
bulunduklarnda ekim kuvveti en fazladr. En fazla su ykselmesi, alalmas
gerekleir. Genlik en fazla olur.
GHA*=124
SHA*=032
Long=034 W
GHA*=124
LHA*=?
CEVAP: LHA*=GHA*-Long(W)
LHA*=124-034= LHA*=090
SORU: SHA*=271 GHAaries=214 Long=072(E) GHA*=?
LHA*=?
CEVAP:GHA*=SHA *+GHAaries
GHA*=271+124
GHA*=485(360 lk derecelendirme iin)
GHA*=485-360=125
LHA*=GHA*+Long(E)
LHA*=125+072
LHA*=197'dir.
ZAMAN
Gn:yerin kendi ekseni dorultusunda tam bir dn(360)tamamlamak iin
geen zamana gn denir.Gn iin farkl referanslar kullanlabilir.bir ay gn=24
saat 50dk'dr.bir yldz gn 23 saat 56 dk 4 sn'dir. Buna gre bir yldzn dnya
zerinde ayn boylama tekrar gelebilmesi iin geen sreye bir yldz gn denir
ve sabit bir deerdir.
Yldz gn ve Gne gn karlatrmas:Yer zerindeki bir notann
boylamnda gne ve bi yldzn olduunu kabul edelim.Yer kendi etrafnda
dnerek bir turunu tamamladnda yldz ok uzak mesafede olduundan yer
zerindeki noktann boylamna denk gelecektir.Bylece bir yldz gn
gerekleir.Fakat ilk duruma gre gne ayn meridyende deildir.nk gne
yldzlara gre yere cok daha yakndr .Ayrca yerin yrngesi elips
eklindedir.Gnein ayn meridyene tekrar gelebilmesi iin biraz daha sre
gereklidir.Bu ekilde bir gne gn gerekleir.Dolaysyla gne gn yldz
gnnden farkl ve deikendir.Ortalama olarak 24 saat kabul grr.
ALMANAK
Dou bat hesaplamalar:Dou bat ifadeleri ounlukla gne ve ay iin
kullanlr.Bu hesaplamalarda ama gk cisimlerini uygun gzlem zamanlar
tespit etmek saat ayar yapmak ve pusula dzeltmesi yapmaktr.Dou bat iki
trl gerekleir.
1.Gerek dou bat:Gnein veya ayn merkezinim ufuk dzlemine akt
duruma denir.
2.Grnr dou bat:Gne ve ayn st kenarlarnn ufka teet olduu
zamandr.
Alacakaranlk:Gne ve ay iin gzlem zamanlar doutan bata kadar olan
zaman araldr.Bu yzden almanakta bu gk cisimleri iin verilen dou bat
deerleri tespit edilir.Ayrca gnein dou bat kolanlarnn yannda gnee
bal olarak alacakaranlk zamanlar verilmitir.Bu zamanlar gne iin deil
yldzlar ve gezegenler iin gerekli olan gzlem zaman araln verir.Yani gne
ve ay dnda herhangi bir gk cisminden rasat yaplaca zaman rasat iin
uygun zaman alacakaranlk deerleri ile tespit ederiz gk cisimleri iin uygun
rasat zaman notik ve sivil alacakaranlk zamanlar arasndadr.Alaca karanlk
zaman eittir. Her nde doutan nce ve battan sonra olmak zere
gnde 2 defa gerekleir.
-Sivil alaca karanlk gnein ufuk izgisinden 6 derece aada olduu
zamandr.
-Notik alaca karanlk gnein ufuk izgisinden 12 derece aada olduu
zamandr.
-Astronomik alaca karanlk ise gnein ufuk izgisinden 18 derece aada
olduu zamandr.
Gk cisimlerinde rasat iin uygun zaman gnein ufkun 6 ile 12 derece altna
indii aralktr. Bylece yldzlar iin Gn iinde 2 tane uygun rasat zaman
oluur.Bu aralklarda da en verimli rasat gne ufkun 10 derece altnda iken
gerekleir.gnlk sayfalarda dou bat ve alaca karanlk deerleri LMT
olarak verilmitir.Alnan deerler 3 gne karlk verilmi deerlerdir. Gerekte
orta gnn deeridir.dier gnlere gre kesin zaman bulmak iin bir sonraki
gnlk sayfann deerleri ile karlatrma yaplr.Her hangi bir enlem paraleli
zerinde bulunan btn boylamda LMT deerleri ayn olduu iin enlemlere
gre LMT zamanlar verilmitir.stenilen enleme gre zaman bulmak iin orant
ilemi yaplr.Uygulamada ZT kullandmz iin bulduumuz LMT deerini ZT
deitirmeliyiz.
SORU: 3 ocak 2003 tarihinde lat:45 N long:25 W mevkide gnein dou
zamann tespit edin?
CEVAP: 45N=07h 38m , 25 W= 1h 40m dr.
LMT: 07h 38m
LONG: 1h 40m (+)
GMT : 09h 18m
ZD:
-02h 00m (-)
ZT:
07h 18m
notik
18h 52m
LMT
2h 54m
LONG(W)
21h 46m
GMT
-3
ZD
18h 46m
ZT
Ayn dou ve bat hesab:Ayn dou bat vakitleri her hangi bir boyam iin
bir nceki gne gre ortalama 50 dk ge gereklemektedir.Yani bir gn ayn
douu LMT:12:30 gereklemi ise teki gn ayn boylamda LMT 13:20
gerekleir. Ayn dou batndaki bu zaman fark yrngesel hareketi ve dec.
hzl deiime baldr ve enlemlere gre bu fark deiir.Ayn 360 derecelik
dnne karlk ortalama 50 dk gecikmesi dou bat hesaplamalarnda
farkl bir hesaplama yapmay gerektirir.Eer iki gn arasndaki dou-bat
zaman farklar 50dk kabul edilirse referans alnana boylamdan bizim boylam
fark tespit edilir ve bu boylam farkna gre gecikme fark da bulunur.
Ayn dou-bat zamanlar hesaplamak iin bulunduumuz boylama gre
aralklarn belirleriz.Bulunduumuz boylamdaki gecikme miktarn bulmak iin
bize belirli bir referans boylam ve bu boylam iin LMT olarak dou bat
zamanlar verilmelidir.Bu referans boylam greenwich'dir.Yani ayn dou ve
bat iin verilen zamanlar almanakta yalnzca greenwich boylamndaki bir
gzlemciye gre verilmitir.Farkl boylamdaki gzlemci greenwich'ten olan
boylam farkna gre ayn hareketini greenwich'ten balyor kabul edersek
gecikme farkn buluruz.Boylamn iaretine bal olarak bu gecikme fark eklenir
veya karlr(istenilen gnde).
-Bat boylamlarnda istenilen gn ile bir sonraki gn karlatrlr.Gecikme
sresi istenilen gn deerine(dou-bat zamanna eklenir).
-Dou boylamlarnda istenilen gn bir nceki gn ile karlatrlr.Gecikme
sresi istenilen gn deerine(dou-bat zamanna karlr).
SORU:3 ocak 2003 lat:27 30'm long:79 45'm ayn dou ZT olarak bulunuz?
CEVAP: Enlem
1)
20 N
30 N
2) 3 ocak orants:19m
3) 4 ocak orants:17m
3 ocak
07h 12m
07h 37m
07h 12m
+
19m
07h 31m
4) 08h 23m - 07h 31m=52m fark
5) 360 52m fark varsa
79.7 x
4 ocak
08h 06m
08h 29m
08h 06m
17m
08h 23m
x=12m
6) 07h 31m + 12m= 07h 43m(LMT)
LMT: 07h 43m
Long:05h 19m
GMT:13h 02m
ZD: -5
ZT: 08h 02m
Notik almanak aklamalar:Notik almanakta sayfalar 3 gne gre
dzenlenmitir.Gnk sayfann sol tarafnda yldzlar ve gezeenlerin DEC.ve
GHA deerleri GMT saatlerine gre verilmitir.Belirtilen 3 gn iinde ayn
deerler kullanlr. Aslnda gnlk sayfada verilen deerler ortanca gnn
deerleridir.Son sayfann altnda gezegenler ve aries boylam iin LMT olarak
meridyen gei zamanlar verilmitir.Her 3 gn iin sayfann stununda 00'dan
23 kadar GMT saatleri verilmitir.Bu deerlere karlk ikinci stunda aries iin
GHA deeri dier stunlarda ise gksel seyirde kullanlan gezegenlerin GHA ve
DEC. deerleri verilmitir.GHA deeri btn gk cisimleri iin yaklak 15
derece farkla artmaktadr.DEC. deerleri ise tarihe bal olarak N ve S iareti
alarak artar veya azalr. Gezegenler stunundan GHA kolonu altnda v harfi ile
gsterilen bir dzeltme mevcuttur.Bu deeri kullanlarak bulunan dzeltme
deeri GHA deeri art olarak uygulanr.Yalnzca Vens v'nin iareti bazen eksi
olabilir ve sadece bu durumda GHA'dan v dzeltmesi karlr.Dec. kolonu
altndaki d deerine karlk bulunan dzeltme deeri ise dec. deiimine bal
olarak art veya eksi olarak uygulanr.Gnlk sayfadan alnan v veya d deeri
almanan sonunda bulunan artma ve dzeltmeler tablosuna girilerek
karlnda GHA ve DEC uygulanacak olan dzeltmeler bulunur.Bir gl cisminin
GHA ve DEC deeri bulunduu zaman GP bulunur.Buda seyir genin
kelerinden bir tanesidir. En sondaki yldzlar kolonunda yldzlarn ismine
karlk SHA ve DEC. deerleri verilmitir.Yldzlarn hareketlerindeki deiim
ihmal edilecek kadar hazr olduu iin SHA ve dec deerleri 3 gn iin ayndr.
Bir yldzn herhangi bir GMT zamanndaki GHA'sn bulmak iin
GHA*=GHAaries+SHA* forml kullanlr.Gnlk sayfann sa yapranda gne
ve ayn GHA ve dec deerleri mevcuttur.Gnein GHA deeri iin v dzeltmesi
yoktur.dec iin d dzeltmesi yaplr.Ayda ise her saate karlk v veya d deeri
mevcuttur.Gnlk sayfadan alnan btn GHA ve dec deerleri GMT olarak saat
ba deerlerdir.GMT dakika ve saniye karlk tam deeri bulabilmek iin artma
ve dzeltme tablosu kullanlr. Bu tablolarn artma ksm dakika ve saniye
deerine karlk GHA deeri uygulanacak olan art miktar verilir.Dzeltme
ksm ise nceden belirtildii gibi v veya d deerine karlk ortaya kan
dzeltme deeri bulmak iin kullanlr.Artma ve dzeltme tablolar dakikaya gre
dzenlenmitir.Bir sayfada 4 dakika tablosu olacak ekilde toplam 60 dakika
ieren 15 sayfalk tablolardr.Herhangi bir dakika tablosu ilk stn 0-60 kadar
saniye deerleri ierir.Buna karlk 1 stn gne veya gezegenler iin, 2.
stn yldzlar iin,3. stn ay iin artma deerleri verir.Bundan sonraki 4-5-6
stn lar dzeltme tablosudur.v ve d deerine karlk kullanlacak olan
dzeltme miktar burada bulunur.
DEC(0.2)
S13 59.2
0.1
S13 59.1
DEC
S11 10.7
GHA
300 54.7
4 23.5
305 78.2
DEC(0.6)+
N18 3.6
0.2
N18 3.8
SORU:16 Nisan 2003 tarihinde GMT:12h 43m 57sn Ay'a gre hesaplama
yapnz?
CEVAP: GMT
GHA(d:9)
1
12h
183 3.9
2
43m 57sn 10 29.2
3
6.5
193 39.6
DEC(16.6) S5 25.3
-1.2
S5 13.3
DAITIMDAK ESH'LER
E-SEYR
Gnmzde, seyirde kullanlan klasik yntemlere alternatifler aranmaktadr. Gelien teknoloji,
kprstnde planlamay kolaylatracak, maliyetleri drecek, zaman ve personel tasarrufu
salayacak, doru, hassas ve itimat edilebilir rnler yaratmaya ve sistemler kurmaya almaktadr.
Bu almalarn temelleri 1980li yllarn balarnda, gemilerde kat harita yerine bilgisayar ekrannda
grntlenebilen elektronik haritalarn kullanlmas fikriyle ortaya atlmtr. Elektronik haritalarn ilk
uygulamalarna, silah sistemleri ve komuta kontrol sistemlerinde, harekat yaplan blgenin
haritasnn, planlamaya esas olmak zere ekranda, altlk olarak gsterilmesiyle balamtr. Bu
haritalarn hassasiyeti ok dk olduundan seyir amal olarak kullanmlar sakncalar dourmu
ve bu nedenle mmkn olmamtr.
Bu gelimeler Uluslararas Hidrografi rgt (IHO) ve Uluslararas Denizcilik rgtn (IMO)
harekete geirmi ve 1980li yllarn ortalarnda elektronik haritalarn emniyetli seyir amac ile
kullanmna ynelik standartlarn gelitirilmesine ilikin almalar balatlmtr.
Yaplan almalarn hedefi, denizcilerin kat ortamda alk olduu standart, kalite ve gvenilirlikten
vazgeilmeksizin, seyir emniyetini artrmaktr.
Bu zellikleri, ESHleri dier vektr haritalardan ayrrr ve kat haritalarn yerine kullanlabilmelerine
imkan verir.
Zaman ierisinde ESH kavramna sahip klamamas ve bu kavram zel firmalarn kendi rnlerini
tantmak iin kullanmas nedeniyle, yetkili kurumlarca retilen ESHlerin Resmi ESH - Official ENC
olarak adlandrlmas genel kabul grmtr.
Kat
Harita
ESH
ESH bir veritabandr ve harita bilgileri bu veri taban iinde nitelikleri tanmlanm nokta, izgi ve
alanlar eklinde depolanr. Bu sayede ESHler, akll ve esnek bir hal kazanr. Harita aklldr nk
ierisindeki veri sorgulamaya aktr. Harita esnektir nk kulancnn ihtiyalarna cevap verecek
ekilde ekran zerinde gsterime imkan tanr.
Temel
Gsterim eleri
ECDIS
ECDIS cihaz, IMO ECDIS Performans Standardnda (IMO Talimat A.817(19)) yer alan tm
gerekleri karlamak zorunda olup, IEC (International Electrotechnical Commision) tarafndan, IMO
Performans Standartlar temel alnarak gelitirilen test prosedrn gemi olmaldr. Test sonucu
alnan Tip Onay Type Approve ECDISin yasal olarak IMO gereklerini karladn gsterir.
Bulunulan mevkinin gsterimi, mesafe/kerteriz fonksiyonlar ve rota planlama kabiliyeti IMO ECDIS
Performans Standardnda tanmlanm minimum ECDIS gereklerine birka rnektir.
ESHlerde yer alan harita bilgilerinin retim aamasnda saysal olarak tanmlanm olmas, ECDIS
ierisinde verilerin sorgulanabilmesine ve elde edilen bilgiyle belirli seyir fonksiyonlarnn
denetlenmesi iin sistem ierisine uygun mekanizmalar kurulmasna imkan vermektedir (Dn yeri,
emniyetli gei mesafesi, emniyetli kontur belirlenmesi ve bunlarla ilgili alarmlar kurulabilmesi gibi.).
VER KAYNAI
Dnya genelinde ESH retiminde kaynak olarak kat haritalar kullanlmakta olup, ESHlerdeki harita
bilgisi en az kat haritalardaki doruluk ve hassasiyete sahiptir.
DENZCLERE LANLAR
Saysal ortamda hazrlanan ve sadece harita zerinde deiecek, silinecek veya eklenecek paray
ieren dzeltmeler, ESHlere otomatik olarak ilenirler. Bu da harita dzeltmelerini ileyen personel
iin doruluk, kolaylk ve zaman tasarrufu anlamna gelmektedir.
Her IHO yesi lke, rettii haritalarn gncellemelerini dzenli olarak salamaktan sorumludur. Bu
konuda genel kabul grm uygulama dzeltmelerin haftalk / iki haftalk / aylk aralklarla datm
ynndedir.
GSTERM STANDARDI
ESHlerde yer alan harita bilgilerinin, ECDIS ekran zerinde ne ekilde gsterilecei IHOnun
ECDIS iin Renkler ve Semboller Talimat (S-52) ile belirlenmitir. Talimatn EK-2si ECDIS
Gsterim Ktphanesi olarak adlandrlmakta olup, burada belirtilen ekilde gsterim zorunludur.
ECDIS Gsterim Ktphanesinde yer alan sembollerin bir ksm kat haritalarda yer alan
sembollere gre farkllk gsterebilmektedir.
Kat Harita
ESH
Kullanm Amac
lek Aral
Planlama
Genel
Ky
1:
90 000 - 1 :
349 999
Yaklama
1:
22 000 - 1 :
89 999
Liman
1:
4 000 - 1 :
21 999
Yanama
> 1:
3 999
ESH'LERN NUMARALANDIRILMASI
ESHlerin numaralandrlmasnda sekiz karakter kullanlmaktadr. lk iki karakter retici lke kodunu,
nc karakter lek bandn (Seyir maksadna gre kullanm amac), son be karakter ise haritann
numarasn gsterir.
TR403341
TR
ESH SINIRLARI
ESH olarak retilen her bir harita Hcre olarak adlandrlr. Elektronik seyir haritas retiminde
nemli noktalardan biri burada ortaya kmaktadr. Ayn lek bandnda yer alan hcrelerde veri
tekrar yasaklanm olup, hcreler birbirlerini tamamlayacak ekilde retilirler. Bu husus, bindirme
ksmn bir haritadan alnmas ve bu ksmn dier haritada bo braklmas anlamna gelmektedir.
Ancak unutulmamaldr ki harita bilgisi aslnda devamldr ve kullancnn elinde harita bulunduu
srece bu boluklar olmayacaktr.
ESH'de Bindirme
ESH'LERN FRELENMES
ESHlerin hukuka aykr oaltlmasn engellemek zere IHO Veri Koruma Dzeni (S-63) gerei ESH
ve ECDIS reticileri ile rn kullancalarn iine alan bir ifreleme sistemi kurulmutur. Bu sistemin
temelinde ESHlerin kendisine tanml donanm haricinde almasn engellemek yatmaktadr.
ESH'LERN DAITIMI
Datm ve formatta birlii salayabilmek adna IHO, dnya genelinde bir Elektronik Seyir Haritas
Veri Taban (WEND) kurulmasn benimsemitir. WEND prensibi teoride, birbirine entegre olmu
Blgesel Elektronik Seyir Haritas Koordinasyon Merkezleri (RENC)nin kurulmasn ve her retici
lkenin ESHlerini, retim standartlarna uygunluunun kontrol edilmesi ve datm maksadyla bu
blgesel merkezlere gndermesini iermektedir.
Halihazrda dnya genelinde iki RENC bulunmaktadr. Bunlar, ngilterede bulunan IC-ENC ve
Norvete bulunan Primar-Stavangerdir.
IC-ENC ve Primar-Stavanger, basit bir tanmla toptanc grevi yapmaktadr. Kendisine ye ESH
reticisi lkelerden ald haritalar yine kendisine ye olan Ana Datclara vermektedir. Bylece
herbir ana datcnn datm kanal kullanlmakta ve bayileri vastasyla dnya genelinde geni bir
kitleye ulalabilmektedir. Bu husus, denizcinin ESH reticisi lkelere tek tek gidip harita istemesi
yerine, tek urakl alverile istedii tm ESHlara ulaabilmesini salamaktadr.
Bu yntem sayesinde kurulum maliyeti yksek, standartlar henz tam oturtulamam, iletimi ve
takibi fazladan i yk getirecek ifreleme ilemi satclara braklm ve reticilerin harita retimi ve
gncellemelerine odaklanmas salanmtr.
ESHlar Unit denilen birimler halinde ifreli olarak satlacaktr. Her bir birim yaklak kat harita
byklnde ESH verisi ierecektir. Bu da bir birimde birden fazla ESH bulunabilecei anlamna
gelmektedir.
ESHlerin ve bunlara ait gncellemelerin datm halihazrda CD ve disket ile yaplmaktadr. Buna
ilave olarak internet ve cep telefonu gibi online datm yntemlerinin kullanm, Ana Datclarn
salayaca alt yapya bal olarak deiiklik gsterebilecektir.
SHOD Bakanl tarafndan retilen ESH'lar ve bunlara ait gncellemeler, 11 UBAT 2005
tarihinden itibaren, Blgesel ESH Koordinasyon Merkezlerinden (RENC) biri olan IC-ENC zerinden
datma balanmtr. Datm yntemi hakknda bilgiye, Gncel ESH Katalouna ve Ana
Datclarn web sayfalarnn ksa yollarna IC-ESH'nin web sayfasndan (www.ic-enc.org) ulalabilir.
* ECDISin yedeklenmesine ilikin dzenleme olarak; kat haritalarn uygun folyolar kullanabilir.
ECDIS iin dier yedekleme dzenlemeleri de kabul edilebilir (Karar A.817(19)un EK-6snn
deiiklik uygulanm metnine baknz.)