Professional Documents
Culture Documents
j
Mwh tF
g fJiw
jehL muR
Kj g - 2013
(KgUt ghl bjhF)
ghl cUthf
mrhf
80 vv nknjh jh mlgLsJ.
iy : %.
Mbr Kiw mnlh :
ghl tiyjs :
www. textbooksonline.tn.nic.in
II
ehLg
#d fz kd mehaf #a nA
cry #y jufh
jt Rg ehnk #hnf
jt Rg M[ khnf
fhnA jt #a fhjh
#d fz kfs jhaf #a nA
#a nA #a nA #a nA
#a #a #a #a nA!
- kfhf uuehj jhT
ehLg - bghU
a jhna! kf g Jgfis fw na
vyhUila kdY M brwh.
Ubga grhig Jit Truij
kuhoaij uhlij xorhit tfhsij cs
s mila brwJ.
Ubga a, kakiy bjhlf vbuhwJ;
aKid, fif MWf bdh xWwJ; a
flyiyfsh tzfgLwJ.
mit dUis ntLwd; fiH guwd.
ah g Jgfis fw jhna, cdF
bt!
bt!
III
bt!
cWbkh
ah vdJ ehL. a midtU v clwf.
vdJ ehil eh bgJ nenw. eho
gHbgUikfhf gKf ku wfhf eh bgUj
milnw. eho bgUikF jFJ sl eh
vW ghLgLnt.
vDila bgnwh, Maf, vdF ta _njh
midtiu kng; vyhlK m kahij
fhLnt.
v ehoF v kfSF ciHl KidJ
ng. mtf eyK tsK bgWtnyjh vW
k fhng.
IV
jjh thJ
uhU flYLj yklij bfbyhGF
uhU tjdbkd fguj fl
bjfzK mwj uhle UehL
jfW iwEjY jjeW yfKnk!
myf thridngh midJyF gKw
vir fkzf UjbgU
jHznf!
jHznf!
thJJnk!
thJJnk!
- kndhka
bg. Rjudh
bghUslf
a
1
gf v
thJ
UFw
filtiu eif
ehyoah
22
ghuj njr
23
gwitf gyj
24
ghf
27
ehkfoif
42
Muhnuh Munuh
43
uWt
47
iraKJ
59
gHbkh eh}W
60
61
CUHh - xU fiyHh
64
j ghl
74
76
jfkhgHK NLnfhY
80
VI
bghUslf
gf v
weh}W
90
izia oJ bjUthF!
91
92
vJ bga cik?
96
UFw
109
br bjhny bjt
111
fny fiytz
112
rhjid bgk nk
115
jghl
129
mj fhy j fhy
131
132
ehL efuK
136
Fwhy Fwt
150
152
vJ gghL?
153
tzf Iah!
158
bkh isahLf
169
VII
kdghl gF
a
1
br
thJ
mof
4
ehyoah
iraKJ
weh}W
UFw ( 3, 5, 6, 8, 10 )
jghl
kdghlmof bkhj
10
10
53
VIII
a xW
br
thJ
UtUgh
f fyjh fU fyjhv
v fynj Uwh - g
fyjh v gho fyjh c
fyjh fUiz fyJ. *
- uhkf mofsh
ghlbghU
fUiz iwj iwt v f Uwh;
v jid fyJ Uwh; v vz
fyJ Uwh; v gho fyJ Uwh; gho
ir fyJ Uwh; mt, v c fyJ
Uwh.
Ma F
midJ kjf
ezffhf rkhf rfij,
gJa ngh kfSF cztf mwrhiyia mikjt.
mbe sf Phdrigia Wat. thoa giu flnghbjyh
thoa fUiz kd tUilaJ. tl ra jUkrhiy, gah thL
kfSF nrhl, t mW _oa mL W mizahk, bjhlJ
g J tUwJ. t thj fhy 05. 10. 1823Kj 30.01. 1874tiu.
tuJ UtUghUJ xU ghl, thJ brshf jugLsJ.
1
UFw
milik
1.
Ug midtlK ebfhS
5. mW mkj tHFvg itafJ
wh vJ w.
bghU: mnghL bghUa thif beia filojt cyf
k cilat Mt. (itaf - cyf; vg - vghf.)
6.
Ma F : UFwisaat
UtSt.
tUila fhy .K. 31 vW
TWt.
jid
bjhlfkhf
bfhnl
UtSt
ML
fzlgLwJ. tUila C,
bgnwh Fj KGikahd brf
ilfiy.
t brehnghjh, bjtyt,
ehadh vd ntW bgafshY
nghwgLwh.
F
mwJgh, bghUgh,
gJgh vd KbgU fis
bfhlJ.
133 mfhuf csd.
xnth mfhuJF 10 Fwghf
vd 1330 Fwghf csd. J
gbdfzF fS xW.
iy Kgh, bghJkiw, jkiw
vd TWt.
UFw cyf
bghJkiw vd nghwgLwJ.
UFw
milik,
ait Tw Ma mfhuf
ghlgFahf lbgWsd.
ciueil
ju,
mtiw
c. nt. rh.
gj f
vLbjhif
8
gJghL
10
tfjhk
1
ygfhu
1
knkfiy
1
uhzf
12
cyh
9
nfhit
6
J
6
btgh f
13
mjh
3
gu
2
Kknfhit
2
uilkkhiy 2
w ugjf
4
c. nt. rh. id
y,
cjkjhdu
w Ff
* c.nt.rh. mtf bgauh 1942 Wtgl
lhl c.nt.rh. iya W brid cs
bgr ef bjhlJ bragL tUwJ.
* c.nt.rh. mtf j gfis btehL
mPfshd ..ngh, Na nrh Mnah
bgJ ghuhosd.
* eLtzuR, c.nt.rh. mtf jbjhoid
bgUikgLJ tif 2006M ML mrjiy
btL wJsJ.
eLt muR,
2006M ML
btl
wmrjiy
Jizghl
filtiu eif
xU W cik tuyhW J. mt bga rlnfh. KG bga rlnfh
rrh. mt #gh ehL W.
#gh U lf mbkfh FL aJ. xW nuhkh;
kbwhW ehfrh. m FL uL yr #gha wjd.
nuhkhF mU rlnfh, j bgnwhUl tJ tjh. mnghJ,
mtSF uL taJ. FL mt FLg jaJ.
rlnfh g nrJ goJ tjh. mtSF 11 taJ MdJ. xUeh
g, mt isahobfhL Ujh. mnghJ, Obud ka
Gjh. kUJt mtis nrhJ ghjh. mtSF Wneh!
mQFL btojnghJ clhd fRjh jF fhuz.
rlnfhit kUJtkid nrjhf. Wneh Mis bfhY vW
rlnfh bjJ bfhlh.
W rlnfh
fhj cUtf
br fiyia
#gha `Xfh vW
TWt.
jh
10
yfzK bkhwD
1. yfz vjF?
eh ngR bkhia, vGJ bkhia Kiwahf J bfhtjF
yfz njit.
go vGJ, mgo vGJ vW flis Ltjfhf iy.
mt tjh - vW vGdh ahUfhtJ kh? tjt Mzh,
bgzh vgJ vgo bj?
eh ngRtJ vGJtJ kwtF antL; ekF antL.
mjFjh yfz njitgLwJ.
2. bkhF a
xU fliy ghnwh. xU kiyia ghnwh. vgo anwh!xU
bkhia goFnghJ mgo xU a VgL.
j Kj vGJ - m
m vD vG KJFF dh | vW xU nfhL UwJ.
cyf Wfzfhd bkhf Kj vG go xU nfhL
UwJ. m vGJ kjid Fwjh. | vD KJFnfhL
gHfhy ntil MLtjF kj KJ Rkj mTil
Fwjh; vnd, aghd br!
3. vGJfS kjfS
kjfisnghyjh vGJfS. mtWF e cL; dK
cL.
vD vGJF dh f d vGnj tU. , f uL
egf. (v.fh. ) f, jif.
mnjngh , r uL egf. uL nrnj tU. (v.fh.)
kr, mrhnj.
l, j, g, w - vGJfS egf. bgUghY it nrnj tU.
(v.fh.) gl, gj, fg, bjw.
fS y
fLof.
brhfis
brh
ghUf.
vGJfis
4. ntWghL mj
1. F beo
Xnlho tjh.
bjhl kW uL bk vGJf. mtiw LJ,
j cs vGJf,
X nlh jh -
it _W beo vGJf.
o t
it uL F vGJf.
wh vJ w.
m taJ ciy.
2. xiwbfh, uilbfh
~J xiwbfh.
nr -
~J uilbfh.
jhnr eyL.
uilbfh
br o = + v
nr t = + V
12
3. xiwbfh, uilbfhfnshL Jiz vGJ nrUnghJ
VgL khwfis ghUf.
bfho gwF
nfhogz ilF
+ x - uL nrjh bfh. J F.
+ X - uL nrjh nfh. J beo.
g : bfh, bfho, nfh, nghit, nrhiy, brh, bgh, njh, nkh,
beho. j brhf xiw, uilbfh, JizbaGJ cila
vGJfis bjGJf.
xiwbfh Jiz vGJ
bgh = + x
nrhiy = + X
5. jY nrjY
1. J mj
gHj ya e brt. bghU czF Vg J gof
bjahk gHj ya mUikia eh mJbfhs KoahJ.
J goF wikia eh tsJ bfhSj ntL.
(v.fh.) jkFa
jkF + ca
mD
m + <D
HyUik
H + mUik
tHbfg
_____________
wJW
_____________
juiy
_____________
13
2. nrJ vGJj
brhfis nrJ ngR tHfK vGJ tHfK el csd.
mtbdnf vWjh nfnwh. mt vnf vW J ngRtiy.
g : nrJ vGJf.
gU + cz
fU + vnf
mt + mGjh
mt + vnf
-
-
-
-
_____________
_____________
_____________
_____________
tFgiwwf
1. ngRj w
VnjD xU jiy _W kJ ngRf.
m. vJ m brYJgt.
M. fhzhk nghd xU bghU - mjid eh fLoj Kiw.
. v jhjh/gho.
2. vGJj w
. _____________ brJdh. ( iy / iy )
3. gilw
(v.fh.) iuk
14
thifwf
at eh fw thifwf uL.
1. eif
2. Ka
it FJ nkY ngh.
g: 1. eif
m. eif jUj (ca ilia nj brf.)
m. kUJt
M. bgnwh
. njh Rnfh
m. bkJthf Xodh.
M. , Xlngho fyJbfhshnj!
. mLjngho cWahf bt bgWth!
m. V mj gf nghdh?
M. nk, to Xlhnj! elJ ngh!
. iu ey bgWj ntL.
M. eif bgWj
1. id gJ...
m. rlnfh f
. rlnfh eif
M. rlnfh go
m. UjJ
M. iy
. bjaiy
m. mtUila taJ
. mtUila Mt
M. mtUila m
15
. khWghij bryyh.
m. mojh rahth.
M. yitjh tF tUth.
2. Ka
1. KaF neh
3. ftiyia kwf ca t
1. bjhiyfh ghgJ
2. FtJ
4. Ka Uid MF vd Tat
16
tsu braghLf
nfl w
braghL - 1
braghL - 2
m fhL midah
Mt _L jijah
ik nrF njhHdh
<if g tsyh
cW bfhl kddh
Cf iwj kjdh
17
vGJj w
bghU mj w
braghL - 3
1.
2. kw
2.
3. v
3.
4. tgh
4.
5. tHF
5.
( ghiyy, thifbe, G, u, vY )
brhtjid vGJj
braghL - 4
XiyRto
MobgUF
vGjh
FghL
Uth%
6. dh Rjudh
7. iya
8. gogh
9. jg
10. mrjiy
uj
braghL - 5
nk
iy
jh
il
18
k
nfh
it
brhfis dfhz
fhQ ciug
dfL vGJf.
braghL - 6
lbgWs
xiwbfh
brhfis
eoj w
braghL - 7
vGJ cUthf
braghL - 8
<
c
V
X
xs
d vGJfis mj
braghL - 9
4. Fj fhW
5. isahL bghUfS xW
6. tis UgJ
braghL - 10
F
r
20
jbHf mnth
mu
v
10
j
v
10
fwyil WkL
kbg : 10
1. J vGJf.
2X1=2
UtUgh -
vyjid -
2. bghU TWf.
ita
kw
2X1=2
3. gy bj
2X1=2
1. cyfbghJkiw vd nghwgLtJ.
m) UFw
M) ehyoah
) ehkfoif
2. jjhjh vd miHfgLgt.
m) tSt
M) c.nt.rh.
4. rah, jtwh?
) tsyh
2X1=2
2X1=2
adh.
ehil rhjt.
21
a uL
br
ehyoah
ehfh Wungh efa uhD
<fh Jiz cjthjh ebgdh
nrjhD brW bfhsntL brisF
thfh midah bjhl. *
- rkzKt
ghlbghU
eh fhuf beU UF. mjidnghy y enkhL
beUfkhf Ughf. Mdh, mtf < fh msFTl ekF
cjt khlhf. mgogltf egh ekF vd ga?
thfh, bjhiyYs iu bfhLtU; miu taYF gh
isa cj. thfhiynghy cj kjf Uwhf. vts
bjhiy UjhY mtf eig eh njobfhSj ntL.
brhbghU
ehfh - eh fh; <fh - < fh; efa - eF + ma;
ma - beU Ugt; vdh - vd ga?; nr(ik) - bjhiy;
br - ta; midah - nghnwh.
F
gbdfzF fS xW ehyoah.
, eh}W
ghlfis bfhlJ. mwfUJfis TWtJ. ehyo eh}W vD
w bgaU jF cL. , rkzKt gy ghoa ghlf
bjhF.
gbdfzF - sf
rf f vdgLgit gJghL vLbjhif. gJgho
gJ fS, vLbjhif vL fSkhf bkhj gbdL f.
tiw, nkfzF f vd TWt.
rf fSF njha f bjhF, gbdfzF
vd tHfgLwJ. bjhFY gbdL f csd. gbd
vwh, gbdL vgJ bghU. fis fzF f vd
TWt. gbdfzF fS bgUghyhdit mwfns.
22
ghuj njr
Mj brnth ey fhj brnth
Miyf itnghf rhiyf itngh
Xj brnahjiy rhj brnah
cikf brhnthgy tikf brnth.
Filf brnthcG gilf brnth
nfhf brnthU ghf brnth
eil gwKz tof brnth
Phy eLftU fgf brnth.
fha brnth ey fhL tsngh
fiy tsngh bfhy ciytsngh
Xa brnthey Cf brnth
cyf bjhyidJ ctJ brnth.
rh ublha ntiy banw
jkf brhabrh mjbkngh
beW wFj
neika nkyt; Ht knwh.
- kfhf ghuah
brhbghU
jiy rhj - XJ gLj; tik - bfhil; cGgil
- ntshik bra gagL fUf; nfh - rhF;
eil - rhiy brY tof; gw - gwF th}
Kjad; Phy - cyf; ctJ brnth - U
brnth; jkf - xsitah; nkyt - nknyh; Ht nHh; knwh - wF cj neik mnwh; beW
- mwbe W.
Ma F: ghuah jeho fbgw fP. ghLbfhU
yt ghu vW bfhlhlglt. t, Ljiy nghuhl uU
Mth.
fd fhg ghuF f ghuna.
j ghojh
vbdd fdf? mW mit fdf. W mit edth csd.
bt gkiyJ cyhnth vd bjhlF ghl xU gF,
e ghl lbgWsJ. t thj fhy 11.12.1882Kj 11.9.1921tiu.
23
ciueil
gwitf gyj
cyf KGtJ
UJ gy ehL
gwitf tJ
j UF
lJF
bgajh
gwitf fl.
ehiu
yY
ml cjik
cs Y
thG.
fL btgij
vbfhS
jik cilaJ.
24
24
25
25
MW csh,
KFgh, ehiu,
mth _f,
fuotha,
Cth thJ.
kiyf thG
y gwitf
Uth,
brjiy FU,
L,
fUdh,
y beilfh,
bghKJF,
kubfh,
dFWth,
bfhil cHthu,
uhrh gUJ,
k Mij.
jeho cs
gwitf flf
1.
ntljhf
2. f
(fhu khtl)
3. fuFs
4. uFo
5. nkbrt}
(uhkehju khtl)
6. gHntfhL
(Utq khtl)
7. cjakhjhl
(Uth% khtl)
8. tL
(jrh khtl)
9. fiubto
(bgug khtl)
10. ntlFo
(tfif khtl)
11. btnshL
(<nuhL khtl)
12. TjFs
(Ubent khtl)
13. nfhoafiu
(ehfgod khtl)
kf
glhR
btofhkY nks mofhkY UgJ
gwitf mrkW Ufnt.
mJnghy,
gy cjfis mtWF ehK brayh.
TjFs kLkyhk, vbfyh gwitf
fl Uwnjh, mbfyh eh glhR
btof TlhJ.
cf
CUF
gfYs
flJF xUKiwahtJ brW thUf.
btehLfUJ mF tU gwitfis
fL kGf. ehnjhW oafhiyY
khiyY gwitf vG xfis TJ
nfngh. gwitfnghy xvG mtnwhL
ngRnth.
gwitf thlfshd kufis
ghJfhgnj mtWF eh br ngUjahf
UF.
26
26
Jizghl
ghf
gUJ oF tjh mKjh. jf
igia nkirJ itjh. o, bra Vnjh
vGbfhL Ujh. mtdUnf brwh.
mKjh:
mzh... vdnfh cj brthah?
(vGJtjid
WL,
vd
vgJngh J ghjh bra.)
mLjthu vf g brid
oYs gh gizF miHJ
brwhf mzh... ghig g
cdF bjjjid brhny...!
bra: ghbgwh gil eLF vW
brhthf.
mKjh:
mJjh bjnk. ntW VjhtJ...
bra: ... gh gjhnd! ghf Ctd
tifia r h j i t . b g U g h y h d
ghf KilL FR bghgd.
y ghf kL FonghL.
mKjh:
Ritahd ntW br Ujh brh!
bra: j ehj UwJ gonw, nf...
cyf KGf <uhuJ vGW IgJ
tifghf Uwdth. ah
kL UW ehgJ ehF tif
ghf Uwdth.
mKjh:
mgoah!
bra: nkY, gh tiff IguL
tifghfSF kLjh eRjik
clh.
(mnghJ, oF tj mkh Kf
mYtyf brW tj fis.)
mkh:
vd, mzD jif fLikahf
fyJiuaho bfhL Uf?
bra: ghfis
g
ngbfhL
Unwh!
mkh:
X... mgoah! Kj ghg eh xU
nf nfnw.
27
ghd, cy
kj d
njhWtjF
gJnfho
MLfSF
Kng njhaJ.
ah cs
uh#ehfjh
cynyna
eRf
f skhd gh.
15 mo sKilaJ.
TLfo thG
xnu tif gh J.
uh#ehf, kw
ghfisTl
czth
bfhS.
ghf
gf cneh
tisUF.
iuia ojh
jglhJ. ghf
iuia bkW
giy.
mgona
GLwd.
xU ghig
bfhwh, mj
iz gh
gthF vW
brhtJ cL.
~J cikaW.
bfhygl gh
cl UJ
btnaW xUtif
thrid bghU,
kw ghfis
mj l neh
tutiHwJ.
gthf, ghf
tUtJ iy.
gh, j ehif
mofo btna
L. RWw
thridia
mJbfhsnt
mthW brwJ.
eygh eR,
nfhuh (Cobrozin)
vD t
kUJ bra
gagLwJ.
njhYfhf ghf
bfhygLtjid
jLf,a
muR,tdyF
ghJfh rl
1972go, rl
iwnt csJ.
mKjh:
FofhJ.
bra:
gh GFw v, jtisf cl
cs rnj mjF nghJ.
mkh:
bra:
vf Ma brhdh.
mkh:
mKjh:
mkh:
ghF
fhJ
mtsthf
ts
milaiy. fh tU X i r f i s
ghdh
nff
ayhJ.
jiu
VgL mfis czJ, mj_y
gh Kbdrifahf UwJ.
bra:
mkh:
mKjh:
gh, cHtf eg vd xU jf
gonj. gh, vgo egdhf Ko?
mkh:
28
mkh:
bra: ahukh...?
mkh:
mKjh:
bghGJjh
mz,
eRghf
Fiwthf
Ugjhf brhdh. mjF xU ghfo brah?
mkh:
mgo iy.
gh, ahiu njongh fogJ iy.
kjfsh jdF VjhtJ ilW Vglhjh foF.
ghfodh wjtfisl, mrY mY
wjtfns F.
bra:
ghfoF
ntL?
mkh:
mKjh:
mkh:
bra:
mKjh:
MshdtfSF
KjYjahf
vd
brj
29
yfzK bkhwD
m. bkh mnth
j cs Kj vGJf bkhj KgJ.
c vGJf guL;
bk vGJf gbdL;
Mf bkhj KgJ.
tU brhiy ghUf.
(v.fh.) mzh.
m - cbuGJ
- bkbaGJ
zh - cU bk nrJ tj cbk vGJ.
cU bk nrJ 216 (UW gdhW)
cbk vGJfis cUthFwd. Mdh, mit
midij ngY vGY gagLJtJ iy.
vLJfhlhf, , , , o, , - nghw cbk
vGJf mwhl ngY vGY gagLwd.
, , bs, bPs, bzs nghwit mthW
gagLtJ iy.
mogilahd j vGJf KgJ kLnk.
M. F beo clhtJ vgo?
m, , c, v, x - Ma IJ F vGJf.
it bk vGJfnshL nrUnghJ, cbkF
vGJf clhwd.
fl, , FuF, brid, brh
M, <, C, V, I, X, Xs - VG beo vGJf. it
bk vGJfnshL nrUnghJ, cbkbeo vGJf
clhwd.
fhis, W, Tl, nf, if, nfh, bfsjh
F beo ntWghL mJ vGJf.
g njnj.
gh Fonj.
g, gh l khdh FHg tU.
30
f _____________________________________
2. fh _____________________________________
3. Fil _____________________________________
4. Til _____________________________________
. nrJ J vGJnth.
g : nrJ vGJf.
Kj brh fil vGJ bk.
nrU brh Kj vGJ c.
nrUnghJ elF khw vd?
kz + cL
__________
y + mGth
__________
f + Hnj
__________
__________
kyuo
__________
__________
njdU
____________________
2. ehgJ
____________________
3. mgJ
____________________
jg : vfis vG vG gHFf.
m)
13 ____________________
M) 33 ____________________
)
98 ____________________
31
c. ey jbrhfis mJbfhnth.
thfh, br Mait ta rhj mUikahd
brhf.
id itngh.
tik, Phy Kja brhfis eh gHfF
bfhL tUnth.
go ngRnth; vGJnth.
m) Phy bgaJ.
M) mt tik cst.
(id itf; tik vgj bghU
bfhil jik. tik vgj bghU bfhLik. )
C. vGJfS cw
1. j vGJl kL nrU vGJf
(cliy bkkaf)
vGJfSF e cL vgjid mnjh
myth?
j y vGJf j vGnjhL kL nrJ
tU.(v.fh.) gf, mr, bkhj, mg.
, , , Ma bkf j vGJfSl kL nrU
vGJf. fS thW y brhfis nrJ
ghUf.
2. j vGJl nruhJ w vGJfSl nrU
vGJf
(ntWiy bkkaf)
(v.fh.) rh, thif.
, Ma bkf j vGJfSl nrJ thuh.
w vGJfSl kLnk nrJ tU.
3. j vGJ, w vGJ
tU vGJfS csd.
(v.fh.) - Fw, nkF;
uLlD
nrJ
- md, m.
tFgiwwf
1. ngRj w
eh U gwit eh U yF
kiygh
fhL
fl
M) dh vGf.
gh
(v.fh.) gh
gh vfsh?
nkf
Na FU
2. vGJj w
xiwbfh uilbfh brhfis vLJ vGJf.
brhf
xiwbfh
brhf
uilbfh
brhf
ntljhf, btnshL,
bgug, ntlFo,
nfhoafiu, bfhF, nks,
brfhf, nkbrt},
brjiyFU
3. FG f
khztf IJKj VGng bfhl FGfshf JbfhSj
ntL. xbthU FG xUbghUis nj brj ntL. FG
nga fUJfis gFJ bjhFJ tF TWj ntL.
1. egf gyj.
2. kj jdyK RWNH m.
3. gh ekF gifah?
33
4. gil w
Xa tiuf: (v.fh.) ku gwit, TL gwit, jiu iu
bfhJ gwit, gwF gwit, Kilfis milfhF gwit. gwit
kjD ngbfhtJngh xU fhia cUthFf.
fij vGJf
k cfSF L
ku vfSF TL
J gwit ghL ghL. njngh tU brhfis Wahf itJ
uL mof fij vGJf.
1. C, nj
2. mU, fU
thifwf
1. cfl m fhLj
yah, j bgnwhUl ca fhF brwh. jdU
Jtj khid Wfyh mojh; kh kUL XoaJ. yFfis
ghJbfhnl FuFf UFlF brwt, nH Uj Fia
vLJ FuJ dh.
ntfliyia WL gwitf gF Uj k TLF
njhiy dh.
ghfis ghf brw yah, ghf itfgoUj fzho
bgofis jobfhnl tjh. Obud xU gh glbkLJ aJ.
mjid fL gaJ myago jhia foaizjh.
g : fhQ dhfis goJ ilaf.
2. FuFfis JWjyhkh?
34
2. Niya jid
m)
M)
<)
(fhLf m, k m, ku tsj)
ilf
yfzK bkhwD
<.
iH j vGJnth
1. guL
2. ehgJ
3. IgJ
jg :
vfis vG vG gHFf.
m) g _W
M) KgJ _W
) bjhW vL
<) bwL
thifwf
2.
m) jj
M) tof if
) bjhrhiy f
<) fhLf m
Niya jid
35
tsu braghLf
nfl w
braghL - 1
,
.
36
.
.
ngRj w
braghL - 2
bghGJ rh neu
nghl beY fLy
xdh tJ cfhU
ikdh Tl fhnzh
Git d tL
bfhF Tl fhnzh
el el nkny
elF ehiuia fhnzh
ikdhFMl fhL
kuJ Fy fhnzh
MU fQ gLnrh
mJf vf nghnrh
glh ia fhnzh
gwF Jia fhnzh
JF nkby gwF
fzh FU fhnzh
vf FyrhF
VJ bfhw neJnrh
vf CU cRbuyh
vf ngh khLnrh!
goj w
braghL - 3
braghL - 4
6. fzhFU
2. Ubent
7. ntljhf
3. TjFs
8. fg
4. nksjhs
9. gUtiy
5. fl
10. kiHfhy
37
brh cUthf
braghL - 5
fh
f
W
il
mfutirgLJj w
braghL - 6
38
gFj w
braghL - 7
gFj
cbkF
cbk beo
braghL - 8
rkbt kuf
thG gwitf
iyf thG
gwitf
39
kiyf thG
gwitf
uj
braghL - 9
cbuGJf vif
mu v
jbH
12
bkbaGJf vif
cbkbaGJf vif
Mj vGJ
j vGJf bkhj
flj
braghL - 10
il
40
bjhliu uj
braghL - 11
1. eh bfhLF X vGJ if .
2. eh miHF X vGJ
4. eh fG X vGJ
5. eh gwF X vGJ
6. eh t mD X vGJ
.
.
.
.
.
fwyil WkL
kbg: 10
m) ca ilia njbjLJ vGJf.
1. ehyoah Ma ah?
m) tSt
M) s ehfdh ) rkz Kt
3X1=3
m) 10
M) 13
) 12
3. TL fo thG gh vJ?
m) uh# ehf
M) ey gh
) rhiugh
2. jbkhfhd Kj vGJf
2X1=2
vD kUJ t
MF.
) XU brhf il jUf.
2. kr L vgF thG?
<) F vGJf.
ghuah fd.
41
2X1=2
1X3=3
a _W
br
ehkfoif
kidF sf klth klth
jdF jifrh jt - kda
fhj jtF fna fF
X frh cz.
- sehfdh
ghlbghU
FLg sF bgzhth. mbgQF sid
nghwtf, mt bgw g wj isf. kda mf
misfSF sid nghwJ f. mfF sfhf
sFtJ vJbtwh, mtfl cs ebyzfns.
brhbghU
klth
bg
jifrh
g wj
kda
kdJF a
fhj jt -
m kf
vJbtW brhYnghJ
frh
fiH jU
cz
ebyz
42
ciueil
Muhnuh Munuh
Muhnuh MunuhMuhnuh
Munuhfnz fkna
MuoR mGnj!
morhiu brh mG
Muhnuh Munuh...
j ghliy nffhjtf ahU Uf
Kokh? jid jhyhL ghl vnwh.
FHijia bjho L jh ghL ghL
J.
gTlnk nghfhj, vGj gof
bjahj jhkhfSF j jhyhL ghl
bjwnj! m~J vgo? mJ kL, j
ghil ahU vG jfkhf nghlJ iy.
wF vgo vyh jhkhfSF ghl
kdghlkhf bjwJ?
xUt gho bfhoUFnghJ nfL bfhoUF bdhUt
mgona kd th jhD ghogho gHLwh. go jh
vGjhj ghljh, ehLw ghl vdgLwJ. vGJ tahf tuhk
ghogho thtahf guw ghL ehLwghL. njngh vGjglhj,
vyhUF bjj fijfS cL. tiw vyh thbkh ya
vd TWthf.
Kd, ghlfis uha ghlf vW T tjhf. Mdh,
thtahf gu ghl f kLjh clh? efufY
jhkhf ghLtJ iyah? brid nghw bgUefuf kfghL
fhdh ghl Tl ehLw ghljh. flYF brW oF
dtf ghL ghlY ehLwghljh.
bfhGfil bfhGfil V ntfy?
mL vay eh ntfy.
mLng mLng V vay?
kiH bgjJ eh vay.
kiHna kiHna V bgnj?
Y tsu eh bgnj.
43
ny ny V tsnj?
khL d eh tsnj.
khnl khnl V wh?
khLfhu mJlh eh nw.
khLfhuh khLfhuh V mJnl?
FHij mGjJ eh mJ nl.
FHij FHij V mGnj?
vW forJ eh mGnj.
vWng vWng V fonr?
v ny fhbtrh, eh Rkh Ungdh?
vW FHijf kl bgUFubyLJ ghL isahL ghlY
ehLw ghljh.
j ghlfis ah vGdhf vW ahuhY TwKoahJ. Vbd,
ghlfis ahU vGjiy. kf jhkhfnt ghlntL vW
njhWnghJ ghlf ghlgLwd.
FHijia bfhrntL vW njhdh jhyhL ghL jhdhf
tJL. wjtfis ghjJ mGif tJL. mJl, xU Jau
ghlyhf xgh tJL. mgo ghLwt Vbfdnt jh vnfh nfl
ghl tfnshL jhD y tia nrJ ghoLth. gona ehLw
ghl tsJ bfhnl nghF.
xUt ghoaJnghy, mgona bdhUt ghLtJ iy. J
ehLw ghlf jw.
ehLw ghlfis fhQ
tiffshf fyh.
jhyhL ghlf
isahL ghlf
bjh ghlf
rlF ghlf
bfhlhl ghlf
tghL ghlf
xgh ghlf
wj FHijF ghLtJ jhyhL ghl. bfhr tsj isf
ghLtJ isahL ghl. fis f, ntiy brnth ghLtJ bjh
ghl. Ukz kW w ff ghLtJ rlF ghl, bfhlhl
ghl. rh FLnth ghLtJ tghL ghl. wnjhUF ghLtJ
xgh ghl.
44
cL.
nrh... nrh...
mGF Jna
nrh... nrh...
moR Jit...
nrh... nrh...
W
nrh... nrh...
fhanghL
nrh... nrh...
vW ntiynghJ fis bjahk Uf thW ghLwhf.
xbthU bjh brnthUF jjna ghL cL.
45
46
Jizghl
uWt
kf beUf FjJ bfhfjh efu. mef rhiy kf
Tlij y bfhL xU Fiuto iuthf XobfhoUjJ.
toD eLju taJila bgk xU ko gsFHij
xW UjJ.
tofhu fLgho Uj Fiu, Obud ehYfh ghr
lhf gwfyhW.
Fiuia mlf ayhj tofhu
vagL nH Gjh.
toD cfhUj bgk gjdh. mt, FHijia j
khnghL mizJ bfhL mGjh. to
kurl xwid gathW _ir
oJbfhL cfhUjh.
Inah... vW myathW
fhghWf,
fhghWf!
TFulh.
mt,
vd
48
yfzK bkhwD
1. ehLw j mnth
tU gHbkhfis gof.
(tiw brhytilf vd kf brhthf.)
nfha nflh Md fhRthf... ( Md - FH )
msFw ehF mfiy bjkh?
(eh - jhafis msF go; mfiy - jhaiy)
wj LF wnfh vJF? ( wnfh - rh )
Md, mfiy, wnfh Kja brhf IgJ MLfSF
Kd f aghf ngrglit. mit W kiwJ tUwd.
f goj ehLw ghl UgUg tU xU brhiy
ftfsh?
bfhGy Tlhu kJiuy Tlhu
Tlhu LtJ vwh jFtJ vW bghU.
ehLw ghlf, gHbkhf, Lfijfis gojh, j f
bgabjhU brhfsaij cUthfyh.
2. iH j vGJnth - 1
vyhU ngRnghJ, mtid ghnj, ghiy Fonj vW
Kiwahf ngRwhf. Mdh vGJnghJ,
mtid ghnj, ghiy Fonj vW jtwhf vGJwhf.
jid xWiH vnwh. xW vgJ bkbaGJ.
g
xbwGij nrJ vGJf.
ghliy + brhnd = __________________
flis + fnl = __________________
gHij + nw = __________________
fzDF + bfhLnj = __________________
kJiuF + brnth = __________________
49
iH j vGJnth - 2
brtzlgl brhf iHahdit. mtiw U vGJf.
m) z nghnl __________________
M) Rt tiunj __________________
) t gwJ __________________
j u, w; y, H, s; z, e, d Ma vGJfis vGJnghJ,
bgUghnyh iHahf vGJwd. tiw Kiwahf eh xf
gHfhjjh, j iH VgLwJ.
y, H, s _wid ntWghL yhk, xnu kh xnwh.
mjdh, vGJnghJ iH VgLwJ.
jid kabfh iH vnwh.
g
ca brhfis njbjLJ brhbwhliu uf.
1. kif ___________ aJ. (kd, kz)
2. ia ___________ tUnt. (ty, ts)
3. ___________ gJ gh. (, )
4. Kf ___________ KWt ntL. (, )
5. eh ___________ uhJ. (th, th)
3. j mogil brhf
jbrhf ehF tifgL. mit,
bgabrh, idbrh, ilbrh, cbrh.
tW Kjikahdit bgabrhY idbrhY.
br tjh vD brhbwhl br vgJ bgabrh.
tjh vgJ idbrh. id vwh bra vW bghU.
g : fhQ brhbwhlf bgaiu idia RLf.
bga
id
1. ku MoaJ ___________
___________
2. Ut ghod
___________
___________
3. br gu
___________
___________
4. Fku tUwh
___________
___________
50
1. ___________ dh.
2. ___________ jJ.
4. ___________ mGjh.
1. Tl ___________
2. Mij ___________
3. br ghl ___________
4. Rkh j ___________
tFgiwwf
1. ngRj w
m) oj ehLw ghl
) bjj gHbkh
c) oj UHh
M) oj C
<) bjj Lfij
2. dh vGnth.
m) rfiu
M) bghf
fU
2. fUjhl w
3. vGJj w
id
nkjJ
ghodh
Xodh
gwjd
bjhl
__________________
__________________
__________________
__________________
51
4. FG f
FGfshf J f bjhFf ntoait.
1. Lfijf
4. gHbkhf (brhytilf)
2. fijf
5. ifkUJt Ff
3. C bgaf
6. cf Lf cs eiff
5. gil w
tU LfijfSF il fhf.
thifwf
uWtlUJ fwit
m) g : thbkhahf il TWf. (M myJ iy)
m) enuuj Jr ft.
<)
M) g
52
) g
___________________________________________________________
j MSik g
<) eh vd brnt?
Niy 1
egDF xU Jg. mtid ghf xU .. bjhiy elJ brYj
ntL. kiHnkf fUUwJ. onyh Fil iy. eh
vd brnt?
Ko
1. bdhU eh nghfyh vd Ko vLng.
2. wgL nghfyh, kiH bgjh Ulyh.
3. vghLgL egid brW ghng.
Niy 2
g
isahLl
isahobfhL
egDF fh gyj mo. eh vd brnt?
UjnghJ,
Ko
1. Ma ghJ bfhth; eh vd braKo?
2. eh iuthf LF brYj ntL; fhyjhJbrwh
o Lthf.
3. kUJtkidtiu eh mtDl brnt; Tlnt Ung.
Niy 3
vdF fLikahd fhr; kUJt C nghlh; kUJ bfhLjh.
Ko
1. mGnt; Kdbfhnl Ung.
53
vdF
aikahjJ;
jaf
ilf
yfzK bkhwDiH j vGJnth - 2
m) z
M) Rt
) tW
g
1.
kz
2. ty
3.
4.
5. th
tFgiwwf
5. gilw: m) j
M)
) glhR
54
kUJ
tsu braghLf
nfl w
braghL - 1
braghL - 2
55
goj w
braghL - 3
braghL - 4
6. bfhfjh efu
2. sehfdh
7. bgk
3. ehLw
8. gsFHij
4. thbkh
9. tofhu
5. bgUFu
10. uWt
flj
braghL - 5
2. kiH
3. ku is
4. FUf
gwnjhod.
5. fhr
wJ.
6. kif
kz guaJ.
bgjJ.
KjJ.
56
mfutirgLJj w
braghL - 6
uj
braghL - 7
braghL - 8
nj nj
vd kh?
vd nj?
fhL
bfh nj.
vd fhL?
vd bfh?
MJ
kh
vd MW?
vd iy?
gh
thiH
.
.
.
vd thiH?
f
vd f?
vd f?
iy
Lf.
57
.
.
gagLJj
braghL - 9
1. cDila wjeh
3. c jij brng v
4. goF tF
5. c tF gY khztf vif
.
.
.
.
fwyil WkL
kbg: 10
m) ca ilia njbjLJ vGJf.
2x1=2
1. fF sF nghwJ vJ?
m) ebyz
M) a vz
) thj brj
2x1=2
.
.
) rah, jtwh ?
2x1=2
aJ (kd, kz)
tUnt (ts, ty)
c) bghUJf.
1. ehkfoif
- rkz Kt
2. UFw
- sehfdh
- UtSt
58
2x1=2
a ehF
br
iraKJ
kiHna kiHna th th - ey
thd dny th th -
ita jKnj th th
jfu gj jzjz btd
jhG Tiu rsrs btd
efu bgf br Flf
ebw Ffz fzfz btd
VFsf tgo, ehL
vF g bghgo, bgho
th fh
kuK jiH eidLgo
(kiHna kiHna...)
jiHah btg jiHf bk
jhfh btg f
cGth vyh kiyngh vUij
Xo bghnd l *
(kiHna kiHna...)
- ufP ghujhr
brhbghU
thdd - kiH; itaJ mKJ - cy mKj;
ita - cyf; jfugj - jfujh mikfgl
gj; bgho - kfuj bgho; jiH - bro; jiHah
btg - bgUF btg; Fiwahj btg vd
bghU bfhsyh; jiHf - Fiwa.
Ma F
ufP
vd,
ghntj
vd
fHgLgt
ghujhr.
tj
abga
Rud. t ghu fijJ bfhl
fhjyh, jKila bgaiu ghujhr vd
khbfhlh. ghoa gR, mH ,
FLg sF Kjad tj fij f.
t thj fhy 29. 04. 1891 Kj 21. 04.1964tiu.
59
gHbkh eh}W
f w
Mw fwh milah; m~Jilah
ehir bryhj ehoiy; mehL
ntWehL Mfh; jkntah; Mdh
MWzh ntLtJ .
- KWiw miuadh
ghlbghU
ngha fis iwthf fwt milat Mth. mtUila
f ehF irfY gu. mtUila f guthj ehL iy. mj
ehLf vyh ntW ehLf iy; jKila ehLfns MF. vdnt,
mehLfSF brYnghJ teil czit, mt vLJ bry ntoa
njit iy.
brhbghU
Mw - iwthf; ehir - ehF + ir; jkntah - jKila
ehLfns MF; MWzh -MW + czh; MW - t; czh - cz. teil
cz. jid fLnrhW vd fhy TWt. vehoF brwhY,
meho fnwhiu tuntW cz mg vgJ ghl czJ fUJ.
Ma F
Ma KWiw miuadh. KWiw vgJ Cbga.
miua vD brh, murid FF. t KWiw vw Ciu Ml
muruhf Ufyh myJ miua vgJ yt Fobgauhf Ufyh.
F
gbdfzF fS xW gHbkh eh}W.
eh}W
ghlfis bfhl J. xbthU ghlY xU gHbkh lbgWsJ.
ghl tU gHbkh, MWzh ntLtJ vgJ.
jF
fwtDF fLnrhW ntlh vgJ bghU.
60
ciueil
nf{
yhYs gfiyfHf
nra
My ehlf Ma
My fP
nsnlh
nuf jidahs
fhjhr
tlbkh ehlf Ma
lhlh
bgdhh
My ehlf Ma
bgu u[
jidahs; fahs
mnkhuh iw
Ugh
-
Rtghu gj
nguha.
63
UHh
vwh,
Cnu
mUgoahd
nksrj
nfF.
thzntoiff, jjkhd Mlf eilbgW. cf CUHh
Y itbayh cL myth?
mjifa xU UHhF Xa xUt brUjh. mt oa
tzgl, jh ghj UHh fhfis cnuhlJl tiujh.
mj gljh Kgf csJ.
vts mHfh UwJ ghfsh? bfhrneu
ghJbfhnl Uf... vd, ghJOfsh?
glij
braghL
c C eilbgW VnjD xU Hhitg,
c vz Xlij bjhFJ vGJf.
65
yfzK bkhwD
1. bkhF a
xUbrh gybghU
ghujhr ghl _W lf, jiH vD brh lbgWsJ.
kuK jiH - vD bjhl jiH vgJ, brobfhoia FjJ.
F jiH vgJ bgabrh.
jiHah btg jiHf - vD bjhl jiH vgJ idbrh.
jiHj - vgjF TLj vd, Fiwj vd bghU cL.
(v.fh.)
ehL jiHf - ehL tsf.
nriyia jiHa jiHa cLdh- nriyia jhH gokhW
cLdh vgJ bghU.
J aghd brjhnd!
gHbkh eh}W bris ghUf.
MWzh - MW + czh
MW vgJ tia FwJ.
MW vD brhYFjh
vjid bghUf?
MW
- X v (6)
MW
- aifahf
UfiufSF il XL gu
MW
MW
g
ca bghUis fLoJ vGJf.
girFHij
girg
girbgh
girj
66
2. fzfz; jzjz
xia czJ brhf uL ulhfnt nrJ tU. mthW
tUbghGJ, m~J xFig btgLJ. jid jh bghU
juhJ.
ghujhr ghl kiH gyjkhd xfis vGwJ.
jzjz
fzfz
rsrs
yfz jid uils vg.
uil vwh uL; s vwh brh.
g
ca uils brhfis uf.
m. glhR vgo btojJ?
M. FHij vgo XoaJ?
. RUfkhf ngR;
<.
vW ngrhnj!
ituf
vW aJ.
milah
ehoiy
=
=
m~Jilah =
xiwbfh - F
bro
( + v = br )
uilbfh - beo
nt
( + V = nt )
bghU ( + x = bgh )
njhL
( + X = njh )
1.
brt TaJ.
2.
MQ ngQ rk
3.
4.
mt vbf nrwh
67
tFgiwwf
1. ngRf
2. dh vGf
tU brhfis ikakhfbfhL dhfis cUthFf.
iw
jf
tFgiw
(v.fh.) iw - iw iffSF vd rhghL bfhLghf?
3. fUjhl brf
oY gY gojjidl neU Fahf gojJ iw
rhiy. jF fhuz vd?
4. vGJf
I.
XU brhf il vGJf.
(, My, j)
(cz, cley, f)
II. XU bjhlf il vGJf.
M. cyf vD bghU tU jbrhf ytiw
flf.
68
. nkf vD bghU czJ jbrhf ytiw
flf.
5. gil w
m. Ffis J fia vGJf.
jij - k - L Ug.
M. dW ghl vGJf.
thifwf
1. neUl fwit
m. g (thbkh il TWf.)
2. iw trf UFkh?
3. iw cwdfS cl Ughfsh?
5. iw trf iy vgjfhf neU jf gogjid
Wdhuh?
69
M. g
2. bgJ U l vJ?
(tFgiw, L, isahLl, iu muF)
3. c o jf thF gHf cst ah?
4. ghljf ju, U thF ntW jf/brjh
g vGJf.
. g
vts
gHfij
neuY, jf
TlhJ.
ilf
yfzK bkhwD
2. fzfz jzjz
m. glgl
M. FLFL
tFgiw wf - 4. vGJf. ( II )
M. Phy, y, yf.
. K, v, bfhl, kR.
thif wf
. g
1. vts Jgkhd neuY,
ifl TlhJ.
70
jf goF gHfij
tsu braghLf
nfl
braghL : 1
ciugia nfl
ngRj
braghL : 2
dhfSF ilaj
neU, j kf uhl nfl dhfis
cfl nfwh; il TWf.
1. c Mafis rJ ciuahL
eilKiw c g csjh?
2. cdF fij thf oFkh?
3. ehlf f VnjD thJshah?
4. tuyhW,
ehLel,
bghUshjhu
nghwt vjid U gogh?
5. eh V jf thj ntL?
71
braghL : 3
gl ghJ ngRj
gl ghJ ngRf.
vGJj
braghL : 4
brhtjid vGJj
brhtjid vGJf.
1. ehL
6. kiy
2. d
7. fij
3. jfu
8. mKJ
braghL : 5
4. efu
9. cyf
5. V
10. gj
ca ilia bjbrj
bghUJj
braghL : 7
tifgLJj
uilbfh brhf
bfil
nfhil
bjhFj
braghL : 8
bral
6x1=6
(r / jtW)
(r / jtW)
(r / jtW)
(r / jtW)
(r / jtW)
(r / jtW)
73
4x1=4
a IJ
br
j ghl
itnjhiu Tl itahnj - j
gwitf vahnj!
ghid g Mlhnj - cw
g khfis gJ fhlhnj!
ntid cy Clhnj - cw
wh jid sf ehlhnj!
fJ gy fy xzhnj!
fs ntl idahnj - gy
bfhL J nfhKidahnj!
- fLbt j
74
ghlbghU
cid itjtiuTl itahnj; j cyf vyh bghahf
nghdhY bgh brhyhnj; wF Jg jUbrafis brahnj;
fbyJ gwitfis JWjhnj!
ghnghL isahlhnj! bgfis gJ ngrhnj! wl frghd
brhfis ngrhnj! c Wkhig wF fhlhnj!
w bfhlho br rlFfis brahnj! cid fJ
ngr, w LfSF bryhnj; c thit ngh bgjhf vzhnj!
wUF it clhF jhthd brafis brahnj!
ngh ntlfis nghlhnj! a MWfis njonjo ngh
KGfhnj! ahUila bghUis Ul idfhnj! xUtndhL ebfhL
wF mtid J, mtid g wl nfh_o ngrhnj!
brhbghU
btaid
- Jg jU bra
nt
- frghd brhf
wh
- Wkh
gy
- gy + , gyUila Lf
fy xzhnj - bryhnj
rhW
- fahf ngRtJ
fl
- cl
ghl F
VwjhH eh}W MLfSFK
thjtf jf.
jHf
fhL
kiyf
75
ciueil
78
bgah ifbahg
w Ff
17.09.1879 wJ, 24.12.1973 kiwj
bgah, j theh 8600 eh, 13,12,000
nyh l bjhiy gaz brJ, 10,700
Tlf 21,400 kneu kfSfhf
ciuah rKjha bjhL Mdh.
1970M ML rKjha Uj
braghLfSfhf Ia ehLf mit
bdnfh UJ bgahUF tHfglJ.
eLt muR 1978M ML bgah
cUt bghj mrjiyia btL
wJsJ.
79
Jizghl
jfkhgHK NLnfhY
(ehlf)
fh - 1
l
mukid
ghuf
:
mur
:
mukid
:
ita
mur
mgoah...!
jhna! jf Ugij
iwntw fhUnw.
brhYf.
mjid
mikr
:
mur
:
nrtff
J khgHfhy
fh - 2
l
murit
ghuf
mur
:
mikr
:
mur
vd t, brhYf!
mikr
:
mur
:
MfL, mikrnu!
brf.
mikr
81
iu J elf VghL
(d,
jllyhd
UJ
elwJ.
midtUF jf khgHfis mur
tHFwh. mneu murit flf
bjdhuhk mF tUwh.)
bjdhuhk : ( j t h W )
m~bjgo,
tfSF
jf khgH bfhLjh
mur wJnghd jhah
kd vgo mik mil?
vts
bghU
bry?
J bghUjkw brayhf
csnj! tfSF ey
ghl fLnw.
mukid
ghuf
bjdhuhk :
egfns!
brw ML v jhah wjJ
cfSF bj.
v jh W Miria
iwntw ayiy vw Fw cz
Unw. Wkhiy v y gfhu Hh
eilbgw csJ. midtU juhk tUj ntL.
jfkhgH
:
bgwtf
bjdhuhk y
ghuf
mnah... vnj!
82
kbwhUt
br muritia
fh- 5
l
bjdhuhk y
ghuf
mur
:
bjdhuhk :
mur
:
bjdhuhk :
tfSF
jfkhgH bfhLjh, khgH
rhlhk wJl jf jhah kd mik
miltjid nghyjh, J munr!
-iu-
83
yfzK bkhwD
1.
iH j vGJnth.
I.
xWiHf
m. rhgL jhah
. gFl mU csJ.
M. xW tdh xW ythr.
m. kUJtkd ghF t.
M. fhty ehf.
. F gL rh jughL.
M. ehnjhW gf fh cL.
17
20
32
48
51
3. c vjF?
84
tFgiwwf
1. ngRf.
2. dh vGf.
m. u
(v.fh.) vJ u?
M. Vwwf
. _leif
3. fUjhl brf.
I. XU brhf il jUf.
M. bgahU bgLjiy.
5. gilw
85
thifwf
1. VWbfhlhuh, kWjhuh? (thbkhahf il TWf.)
m. vyh jiy vW brhdjid bgah VWbfhlhuh,
kWjhuh?
M. nkrh, rh vW jjid bgah VWbfhlhuh,
kWjhuh?
vJ cWahd kW?
khztfSF
m. Niy
kW
M. Niy
kW
1. egfl eh rh ghfkhnl.
3. njtiu nrJ
nrfkhnl.
Ungh
mgh!
mw,
mtid
. Niy
kW
1. ght, mt mgh!
ilf
yfzK bkhwD
2. vfis vGjh vG gHFf.
gndG
UgJ
KguL
ehgbjL
IgbjhW
87
tsu braghLf
ngRj
braghL : 1
fyJiuahLj
mtiw
goj
braghL : 2
bgah bg Ljiyfhf bgJ ghLglt. y nghwjf Fzf
MfSF kLjh cL, bgfSF mFzf iy vgjid
monahL kWjh. bghWik, mik, ngQw Kjad bgfSF kLnk
cait vd d, u, MSw Kjad MfSF kLnk cait
vd TWtjid Vf ayhJ. go TWtJ bgfis MLF Mfis
F xghf TWtJngh myth csJ. bgfSF J, u,
MSw Kjad cL vgjid midtU VWbfhSj ntL.
mJnt bg Ljiy vd uKHflh.
vGJj
braghL : 3
ca vGij bj brj
if cleyF__ nfL.
ku tsngh; kiHia__ bgWnth.
beigia__ wfngh; beLeh thnth.
iwtid__ bjhGnth; gKl thnth.
aif cunk ntshikF__ wj cu.
braghL : 4
iH Fj
jehL jehL J
ju f jf jehL
bru brhH ghoah - ik
88
iH Fj
2. itf u vW miHfglt
3. bgf
Kja isahLfis fWbfhSj
ntL vd bgah Tdh.
1. fia
2. jhia
3. eyij
3x1=3
fngh.
nghWnt.
brnth.
3x1=3
a MW
br
weh}W
ehlhF xnwh; fhlhF xnwh;
mtyhF xnwh; irahF xnwh;
vt eyt Mlt
mt eiy; tha ynd! *
- xsitah
bghU
ynk! ehlhf Ujh vd? fhlhf Ujh vd? gskhf
Ujh vd? nklhf Ujh vd? vnf Mf eytfshf
Uwhfnsh mF eyjhf Uwh, ynk, thf!
brhbghU
xnwh - bjhlU brh. ehlhF xnwh - ehlhf Ujh vd
myJ ... vd bjhlU. mt - gs; ir - nkL; Mlt - Mf;
F kjfis bghJthf FjJ. eiy - eyjhf Uwh.
F
weh}W = w + ehF + W. vLbjhif fS xW weh}W.
, yt gy aa ghlf bjhF. vLbjhif gJghL
rf fsh. rf ya <uhu MLf giHik cilaJ.
jHf tuyhW, gghL Matiw ma cj yhf weh}W
fwJ.
Ma F
xsitah rf yt; makh eg. ma befia
makhl bgwt. rf fhy bg fP gy Ujd. mtfS
Fahd ghlf ghoat xsitah. rfghl ghoa xsitahU,
MNo ghoa xsitahU xUt my; ntW ntwhdt.
90
Jfij
izia oJ bjUthF!
cfh egh, eyjhdh? -
xJ thtJ rjhdh?
RL u RUFtjh? - c
Ragy cdF xLFtjh?
yh wnj ehbdW -
yg ntlh; beTl
dij nrjJjh - mJ
gia nghfiy?
fl ehxU JbaW -
fiuJ nght gabdd?
fl ehxU KbjW -
fhL; cj jiyF!
tjJ ahUF bjahJ -
thjij cyf mahJ;
rj Tl kwJL - c
ru ahUF idtU?
iz jhdh cnjr? - c
bjUbth nwah cDyf,
izia oJ bjUthF - c
bjUit nkY thF!
vjid cau kakiy! - m
bdhU fu cdJjiy!
vjid Pha wj jiu -
tfis l vdjil?
gJ vdiy? - c
fiH jJ thFiy!
eh bghGnj wgLnth - th
eyij v bragLnth!
- jhuhghu
Ma F : fP jhuhghu vGf fijf vGJt
tyt. Mauhf gaha t, jHf mu eyha
UJ bgwt. a oaf, J vf HF, jhuhghu
fijf Kjad tj fS y. t thj fhy
26.02.1947Kj 13.05.2000tiu.
91
ciueil
93
94
kiw
IgijJ MLf thJ kf Kndwfhf ghLgl
bgUkfdh, 1963M ML mnlhg Kgjh eh aif vdh.
mjdh, t wj eh midt idY F ehshW.
idd
jehL muR, bgUkfdhiu nghWtif brid khef
tUila cUtiyid WsJ. miy WtgLs rhiyF
t bga NlgLsJ.
gRbgh KJuhkf thif tuyhW, ehLgid kj
ezfij kjneaid czJtjh sFwJ.
w Ff
KJuhkf
UgF
zf
06. 09. 1939 kJiuF nejh RghZ ru ngh
tUif jjh.
eLt muR 1995 KJuhkfUila
mrjiyia btL wjJ.
KJuhkf, j brhJf KGtij
17 ghffshf J, xU ghfij kL jdF
itJbfhL 16 ghffis 16 ngUF
dh rhrdkhf vG itjh.
95
Jizghl
vJ bga cik?
m~J xU ; xU
fhy brghf UjJ.
W, iyik khngh
lwJ; gr twL
lwJ. mj
nfho xU Foir.
ahnuh
thJL
nghd Foir mJ. nghJ
mj Foir, UtUF
milfy
jJsJ.
mUt xUt ghit
mwt;
kwt
fh
yhjt.
mtfSF
iHf t vJiy.
khiy
filbjU
_LnghJ
mtf
brthf. a fh, f,
cz bghUfis kf
mtfSF
jUthf.
mjid czth, mtf
cL thjd.
Mdh, gr tjwF,
filbjU
bgUghY
milgnl
lwJ.
vnghjhtJ wUjhY
j
UtUF
vJ
ilgiy.
vdnt,
UtU bgUghY go
ljd.
bjhlJ
IJeh
vJ ilfhk go
UjnghJ, UtU xU
KoF tjd.
mUtU j ciu
fhghbfhs vjid
96
fQF bjahj U
98
yfzK bkhwD
I. xnth vGJF xU g
ah jid ciljJ?
t
-j ciuahl e LF mofo elwJ.
mt, mt, mt, t, t, t, mJ, J, mit,
it vD brhf, Fl kjiunah bghUisnah
Rofhl cjwd. go Robrhy cj
vGJf uL. mit m, .
tiw RblGJf vnwh. gHfhy
c vgJ RblGJjh. c vGJ, gy gfis
brjJ.
cJfh vwh, rW bjhiy gh vgJ
bghU.
cgf vwh, KJFgf vgJ bghU.
cg vwh, nkny vgJ bghU.
bghGJ, Robrhy
gagLJtJ iy.
eh
vGij
L
vW RLnth. vd ntWghL? mt, mt
vw RLbrhf Mzh, bgzh vgjid Ro
brhLwd.
m, RblGJf jna W RLnghJ, M
bg midtiu bghJthf RLwd.
W mJ, J, mj, j, mF, F vD
RLbrhfns bgUtHfhld.
mjgf
jL
99
g
dhfSF RLbrhf L, il vGJf.
vJ c L?
v L.
ah c mz?
v mz.
c gTl vF csJ?
v gTl
gf csJ.
II. v, ah, M, X, V.
mt brjh.
mtdh brjh.
uL bjhlfSF vd ntWghL?
Kj bjhl, xU br kLnk.
ulhtJ bjhl xU dhit vGwJ.
bria dh Ma vGJ vJ?
M
eh Vuhskh nffis nff M cjwJ.
ah? ehdh?
W gah? LKiwah?
dh vGtjF ntWy vGJfS csd.
mit: v, V, ah, X.
il vd?
V tjh?
ah mnf?
nah brjh?
III. V vGJF DbkhU g
mt brjh.
mtnd brjh.
ulhtJ brhbwhl
fhuzkhdJ, V.
mGj
100
Vgl
ijna wjt.
cznt kUJ.
mtjh Kj tUth.
ijjh wjt.
IV. gf
1. tU brhbwhlfis dh brhbwhlfshf
khWf.
m.
ghoa eyt.
M.
mJyh LF tJlh.
fl bgaJ.
m.
M.
RWyhF
?
cdF oj bghU
v dhF il
bga
?
bfhLUgtf
?
V. mfuKj fhQ g
mfuKjia ghJ vGJf tiria
eh mj ntL.
m bjhlF j
cbuGJf tir cfSF bj myth?
mgoahdh, fhQ brhfis tirgL vGJf.
ViH, cyf, xsit, m, vUJ, Mir, Xa, <o,
isP, xW, Cf, IgJ.
1. m
7.
2.
8.
3.
9.
4.
10.
5.
11.
6.
101
12.
tFgiwwf
1.ngRf.
m. Ragy
M. jiyF
. iz
<.
c. fu
bjU
2. fUjhl brf.
3. vGJf.
I. XU brhf il vGJf.
. _W RblGJf W eh gagLjhj
RblGJ vJ?
c. miHjh njtij
eifah? cikah?
tU
vgJ
C. KJuhkf wj C vJ?
m. vF y eyjhf UF?
M. g iy vd?
. bga Ul ah? V?
. Fw gugiu
nghuhlK.
rlK
102
KJuhkf
4. vGJ isahLf
m. Ma X vGij brhYj ntL.
(J
JJ
brhfis
vGJ
isaho milahs fhzyh.)
khztfis
Maf
III. m FG vwh, m bjhlF brhfis kLnk
brhYj ntL.
m FG Mir vd Tdh jtW.
j FG jhtu vd Tdh jtW.
103
thifwf
jhuhghu fij btgl fUJ. jdif bfh
vgJ. jdif bfhtj Kjgo, jid mtJ MF. cid
mJshah?
g - 1
vdF bj.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
eh Unw.
1.
2.
104
3.
4.
5.
6.
g - 3
eh Uj idnw.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
g - 4
eh fd fhnw.
1.
2.
3.
4.
5.
105
tsu braghLf
ngRj
braghL : 1
fyJiuahLj
dhfSF ilaj
[Cjiyt / njtij]
eoj
braghL : 3
gnfW eoj
wjiyl,
tW
iwa
vGJj
braghL : 4
brhtjid vGJj
brhtjid vGJf.
1. vLbjhif
4. nkLgs
7. <uhu
10. gghL
2. xsitah
3. gJghL
5. rf ya
6. bef
8. MNo 9. bgfP
braghL : 5
brhyhw
ghliy iw brf.
khiy futid
F Fuiy
nfhit
khiy
elgJ oF
rhiy
kgJ oF
Fj
nrJ
oF
oF
RitgJ oF
braghL : 6
FgJ oF
vWnk oF
flj
107
dh v
dh vGJ
1
2
3
4
5
6
fwyil W kL
I.
bghUJf.
1. xsitah
- nja fhj brk
2. jhuhghu
- weh}W
3. KJuhkf - izia oJ bjUthF
kbg : 10
3x1=3
3x1=3
1. fl vJthf Uj ntL vW jhuhghu TWwh?
m. J
M. KJ
.
2. eLt muR KJuhkfUila mr jiyia btl ML
m. 1990
M. 1939
. 1995
2. njtijah jofglt
m. Klt
M. Cjiyt
. ghitawt
1.
2.
3.
3.
108
4x1=4
a VG
br
UFw
ait Tw
(ik gaF brhfis ngRj)
1.
2. mfdkJ <j enw KfdkJ
brhy Mf bg.
bghU: cs U xUtUF bfhLJ cjtJ eyJ; Kf kyJ xUtiu
ghJ a brhfis TWj mjidl eyJ.
brhbghU: mf - mf, cs; mk - Ug; mkJ - U;
Kf - Kf; brh - abrh; brhy - a brhfis ngRgt.
3.
4.
5. gila brhy Mj xUtF
may kW w. *
109
6.
7.
8.
9.
bghU: a brhf g
fLbrhfis ngRtJ Vndh?
clhFtjid
flD,
xUt
10. a csthf dhj Tw
fUg fhft jW. *
bghU: g jU a brhf UFnghJ, Jg jU fLbrhfis
ngRtJ, ff UFnghJ fhfis U cgjid nghwJ.
brhbghU: ftj - Efj; mW - mJnghwJ. (K gojJ id
Uwjh? tghf tw ku jJ mW.)
110
br bjhny bjt
br bjhny bjt - mj
wikjh ekJ brt
if fhYjh cj - bfhl
flikjh ekF gj
(br...)
(br...)
fh xUeh fahF - e
fd xUeh edthF
fh f iyahF - e
fd id iyahF - cl
thodhY g dhY - t
khlhkny thLnth.
(br...)
- gLnfhil fahzRju
Ma F
kf fP vd miHfgL gLnfhil
fahzRju, va j midtUF
go
fijfis aat;
iuir ghlfis
ash.
ciHF kf Jaufis
bghJilik jidfis jKila ghlft
gutyhdh.
gLnfhil
mUnf
cs
brfgLjhfhL vD C wjt. t thj
fhy 13.04.1930Kj 08.10. 1959 tiu.
111
ciueil
fny fiytz
nkny cs glij ghUf. J f brJa g.
cWnehdh, j g cs aW cUtf btgL.
... bjwjh? vnf brhYf ghngh. lgfUJ
ghjh, fhis cUt bjwJ. tygfUJ ghjh,
ahid cUt bjwJ.
ewhf brhf. vts mUikahf UwJ!
fiyPf JnghW gy gfis brJUwhf. mit
vnf Uwd vWjhnd nff! thUf... brhnw.
fh gh nrhHts ehL. mJ fiyf isy. afitF
fllfiy gfiy bfhF C Fgnfhz.
xbthU gY xU fijnah
fhankh
bghUwJ.
Ku
vjt (uhjf) fij xU g;
ahidia bfhW mj njhiy jJ
cLbfhS ahid c nghjt
(f#rAhu _) fij bdhU g;
moKo
njlitF
mzhkiyah
(nfhgt) fij kbwhU g. go
fijbghj gf gy csd.
uhkhaz, kfhghuj fijf, u
kkj fijf, tuhz fijf
vd v mlfhj fijf eik
<wd. mtWl gujehoa mlfS
wghf brJfgLsd.
md ghF mj mdu,
iwa fjhdJF mnw vLJ
fhlhf mikj fzg, gwit, yF,
kj vd fyitah mikj XUl
gf vd, nfh gf jHf
gfiy wF xU nrhWgjkh
sFwd.
xbthU ehF gilfY
mikj nwhaf mJ mHFkh
Mdit. nfh EiHth mikj
VG fUf gof rfkgj vD
VG
ehjgofshf
tofgLsd.
nrhH klyJF EiHjhny, vF
irbah, jhjl jl vD
kjs ya x, iz blh,
yhFH fhd x, ehfRu ebyh...
vd irkiH eid mDgt ekF
ilwJ.
jhuhRu nfh Ta khd
njhwK,
mjF
nH
UwK
ahidfS
FiufS
oa
ujngh mikj klgK thbt
ufaij fhLtjhf fh nrf
(Carl Sagon) vw thda mP TWtJ
FljfjhF.
113
rj fUfgof
XUl gf
braghL - 2
gHfhy gfiyfis g fsgaz brW mJbfhS
Mt clh? Uth%, jrh, fifbfhl nrhHu, jhuhRu,
kJiu, Utuf, khkyu Kja Cf cs mukidf, tuyhW
Mtff, mUfhaff, bjhbghUJiw fhghaff
Matiw fhz gaz nkbfhsyh. njngh Uka, jufgho,
br, gFo (rkz nfh) Ma CfSF, bgsj jyfSF
gaz brayhnk! jt, Ryha fll fiyf Mad FJ
ma gaz bjhluyhnk!
114
Jizghl
rhjid bgk nk
mikah nghyJ eho 1867M
ML wjh. tUila bgnwhUF
IJ FHijf. tnu mtfS isat.
tj jij X ma Ma.
MdhY FLg tWik.
jkif
kUJt f gy Udh. Mdh,
ngha tr iy.
isat nk,
FHijfSF w ghl brh
bfhLjh;
brngh
gilf
brjh. mj_y bghU <o j jkif
f gy cjdh.
nk, ma f ff Udh.
Mdh, bgQF ma f njit
iy. rika fiyna nghJ vd f
Uthf TaJ. mjid Vf nk kWjh.
nk, uhR ehL brW f nrjh. j th yfhd
ma fia gwh. jKila tWikia ahU mahtz
f ehfis fjh. xUKiw _W eh cz cbfhshjjdh
kaf milJ nH Gjh. mtiu M brj kUJt ey cz
X juntL vd TanghJ, clgY khztf m milJ,
gytifY cjd.
ma nkij ia, nk Ukz brJbfhlh.
mtUl nrJ ma Muh <Lglh. kzthif
kdiwl xUbg FHijia bgbwLjh. Mdh, xUthu kLnk
XbtLJbfhL jKila ma Muh gF Udh.
jKila tUth bgUgFia MuhF bryljdh,
Lntiyfis fzt-kid UtUnk nrJ brjd; vikahfnt
thjd.
illhJ brj Muh gadhf fzt-kid UtU
Kj bghnyha vD jkbghUis fLojd. mj wF,
uL MLf illhJ Muh brJ nuoa vD jk
bghUis fLojd.
uL ma fLofSfhf
nkF, mt fztuhd F 1903M ML nehg gR
tHfglJ.
115
gy
braghL
bghnyha, nuoa, mQvil, braif fR Kja ma
brf FJ, ma Mal nfL mJbfhf.
116
yfzK bkhwD
1. br bkh
vt bfhnyh?
Vbdwh, vD bk vGJ
1. f tjh.
2. uhk mGjh.
3. gwitf ghoaJ.
4. mt tnj.
Vbd, brhbwhlf cs idbrhf iHahdit.
vgo Ujh Kiwahf UF?
m. tjJ
M. mGjh
. ghod
<. tjh
mt, mz
bggh
mt, mu
gygh
mtf, isPf
xwgh
mJ, Fiu
gygh
mit, khLf
tjh.
(bga)
(id)
id
mt
tjh
mtf
tjhf
mJ
tjJ
mit
tjd
118
g
tU ciugF cs iHfis Rofho iHU
vGJf.
njhl f J UjJ. ggjF fkyh tjh. Tlnt
uh nt tjh. mnghJ njhl xU gh Xod. fkyh
fdh. uh kL ga ghig beUdhf.
6. mfuKjia ghngh
I x X xs
bkbaGJ tir :
td
bkd
ild
119
tFgiwwf
1. ngRf.
gLnfhilah ghl lbgw
IJ kJ ngRf.
m. ntit
M. tUfhy
2. dh vGf.
tU bghUfis ikakhf itJ,
vGf.
m. g
M. fLbrh
<.
<. f
3. fyJiuahLf.
m. a brh ngRnthl tWik mQfhJ - cikah?
M. br bjhny bjt - j bfhif Kiwahdjh?
4. vGJf.
I. XU brhf il vGJf.
<.
c.
v.
vnghJ mw bgUF?
<.
120
M. mikah rhjid.
1.
2.
3.
cl ik gHff
m. rhLtjF KD D if, th fGj.
M. fhiy u g JyFj.
. ef btLj.
<. ehnjhW Fj.
c. mGfw cil cLJj.
cz gHff
m. giy bfLF bghUfis jj.
M. iu, fhffis ehnjhW cz nrJbfhs.
. < bkhj, goj bghUf thFtjid jj.
isahL
m. khiy ehnjhW isahLj.
M. elj, to XLj.
. btFneu bjhlJ bjhiyfh ghgjid jj.
thifwf
1. ngRw (ait Tw)
btF mogilahdJ ngRw.
ngRw gy tf
btgL. ikahf ngRtJ xUt. a ngR - ekF bt jU;
wUF bt jU.
m. tU brhf wiu Kf kyu itF brhfis flf.
1. Mfh!
4. e
7. rfiy
2. ml, nr!
5. eW
8. mUik
3. X!
6. Rkh
9. nkhr
M. ehfhJ VW nH FJfhL Wt, mghl
vghF ngR vJ?
m. nl, vrif!
. mUik mUik!
M. ehfhia cilJlhnj!
121
. flha u rngh.
<.
. ngho bt bgWth.
2. vGJf.
uL %ghF xUbghU thFj ntL. filfhul UgJ
%ghjhis Lwh. filfhu Kf RJ yiw iyah vd
nfwh. filfhu kdij khW a il vJ?
3. uj
gfis ghJ ufsh?
gilgJ xU fiy.
ugJ kbwhU fiy.
uf
bjjtf
k
ftfshf
Uwhf.
iuglfis, iugl ghlfis ugtf gy Uwhf.
Mdh, mJ kLkh? ir, Xa, g vd ugjF gy fiyf
Uwd. thd, , KGy vd gy aif fhf
Uwd.
m. vjidKiw ghjhY cdF rfhj aiffh vJ?
mJg _W tf vGJf.
M. dW F myJ kiy V guj fhfis fl
mDgt clh? Ujh, mJ FJ _W tf vGJf.
. e ghlgF cs gfhf cid ftj gfh
vJ? V?
122
tsu braghLf
ghLj w
braghL - 1
nfl w
braghL - 2
dhfSF
123
dhf
1. ehff gilj kf vjid nghWwd?
2. mHFfiyfhd g ahJ?
3. mHFfiyfhd ntW bgafis vGJf.
4. mHFfiy vjid tiffshf fgLsJ?
5. ciugF bghUjkhd jiyLf.
goj w
braghL - 3
fyJiuahl
braghL - 4
124
brh cUthFj
braghL - 5
KjbyGJ, jf _whbkGJ;
ulhbkGJ, Kjt _whbkGJ;
_whbkGJ, gj _whbkGJ.
m~bjd?
2.
KjbyGJ, jF KjbyGJ;
ulhbkGJ, ir ulhbkGJ;
_whbkGJ, mj _whbkGJ.
m~bjd?
3.
KjbyGJ, gz KjbyGJ;
ulhbkGJ, ju KjbyGJ;
_wh vGJ, iy KjbyGJ.
m~bjd?
yfij gagLJj
braghL - 6
Ir l
r... uhk
125
brhynfL vGJj
braghL - 7
vLJ vGJj
braghL - 8
vbrh mJ vGJf.
( eyit, f, kWik, ed, Jg, btis, , gf, nkL, fr )
fh
ik
fW
myit
gs
nk
fd
braghL - 9
iy
vyh
KHbth
bjh
= kHiy
=
yh
yhFH =
mF
126
bghUJj
braghL - 10
mu
mJbfhSf
2. cHt
njh
gh gfh bgaf
3. Wt
khz
FHij
ngij
4. ghl
mth
5. njhH
gho
ViH
nkij
6. mur
cH
mikr
nehah
flJ vGJj
braghL - 11
5.
8.
3.
6.
9.
4.
7.
10.
127
brh cUthFj
braghL - 12
iu
iu
fiu
fiw
c
m
fwyil WkL
kbg : 10
1. bghU TWf.
2X1=2
m. goW
M. mk
2X2=4
2X1=2
m. kf fP vd miHfgLgt
m. mt gojJ.
M. mt ghodh
128
.
.
2X1=2
a vL
br
jghl
*
- uhkru fuha
129
ghl 1 - bghU
fiy kiz fh Fof iwt brh juiyna!
bghbghU bfhLJ vid fhf iyna! jfhf ahiu Fw
brh vd ga? vF, vyhlK giyfho iHFkhW iwt
vid gilJlhnd!
brhbghU
ujhdh?
- fhghdhdh?
miyjh
- mJ myhk
Miujh
- ahiujh
gJkjh
- jhkiu cs uk
- cyf
ghl 2 - bghU
ghL gho gR thf gz giljtfis ghf nghFnghJ, y
neu mtf tzf brh tuntwhf. yneu vid flJ
mtfSF Fkufl t tUwJ. Kfij U bfhwhf.
y neu, vid VL ghfhk ntLbknw fzF jfij
uLwhf. yneu ehfisnghy fof tUwhf. gogl
fatfl jiH ghogho gR thf D vjid eh, eh J
miynt? xF flyhf Uj muffis btwtnd! Ugu
Fw sF KUfh! TW.
brhbghU
Fkufl t
- xUtif tneh
zftUgo
- mtf kd fgo
Fzflny! mUflny!
Fiufl
- xF fl; mRuf fl to
tjhf vgJ fij
guFWsh
- UguFw cs KUf
F
yt gy, mtnghJ ghoa gy ghlf bjhFfglhk Ujd.
mtiw jghl uL vD bga bjhFJsd. bgUghyhd
ghlf UWKj KW MLfSF ghlglit. ghlgF
lbgWs ghlfis ghoat uhkrufuha; Jgij
eifRitnahL brht tyt t.
130
mj fhy j fhy
bedrij vyh vG trJ
mj fhy - vij
ne ghnj rgJ
j fhy Mkh... j fhy
kiHtU vnw ku brrJ
mj fhy - mJ... mj fhy
kiHia bgha itfnt vu tjJ
j fhy Mkh... j fhy.
Fy vnw dij btWjJ
mj fhy - kfis
izJ mizf Ka gQtJ
j fhy Mkh... j fhy
nuhgij jid J crJ
mj fhy bgiz
bjhL ghjh RLLth
j fhy Mkh.. j fhy
rhu gogJ mj fhy
ru gogJ j fhy
nfhu ghgJ mj fhy
Fzij ghgJ j fhy
g Ka mj fhy
go Ka j fhy
f LtJ mj fhy
LtJ j fhy
bgiz ngbad ng mizrJ
mj fhy - th
f xwh v elgJ
j fhy Mkh... j fhy.
- cLkiy ehuhazf
Ma F : cLkiy ehuhazf j iuglghl
MaU ehlf vGjhsU Mth.
ghku kfilna
zit VgLJ tif rKjha ghlfis vG
Uj fUJfis guat.
gFj fuha
vd jHf kfsh miHfgLgt. t thjfhy
25. 09. 1899Kj 23. 05. 1981 tiu.
131
ciueil
bjhiyfh
blngh - bjhiyng
nuonah
thbdh
~ng
og
Wo
nr
- ehfh
nj
iy
sF
fu
rhu
js
Ftis
132
(mgh kfS ngbfhnl elwhf.)
mgh
ky
mgh
:
:
:
ky
:
mgh
:
ky
mgh
:
ky
to
nuhL
rhiy
shghu
eilnkil
is
th}
mYtyf
ng
kh
iugl
nal
iuauF
jlRbgh
Mg
kUJtkid
iliul -
133
tFgiw
ky!
Ma Tlh. ky vGjh.
nghil m vwh.
fUgyifiajhnd! vwh ky mlfkhf.
fnghy
xolF
Ma
:
khztf :
cWbkh vLJbfhnth!
(tFgiw bfhlhl)
bj. Mdh, ngrkhnlh. V?
fl
fhny{
to
blynfh
bjkhl
-
-
-
-
-
f
f
gfiyfHf
bjhiyneh
btgkh
lbe
T
r
ikuhnfh
eg
134
-
-
-
-
-
iza
g
ma
Enzh
v
L L
ky
mgh :
ky
mgh :
ky
135
Jizghl
ehL efuK
ehL
ehL vD brh M kf thG yij FgjF tHfglJ.
mjKiw jH thj ehL jehL vd bga bgwJ. _ntjf
MF cgl jeho gFf mtut bgauhnyna nruehL, nrhHehL,
ghoaehL vW miHfgld. bgaf f bjhik thj j
yaf fhzgLwd. ehsil KehLf cfS
ehL vd miHfgld. bfhFehL, bjhilehL Kjad jF
rhwhF.
Wghikahf y j CfS ehblW bga bgW tHFj
cL. Kdh KuehL vgJ gho klyij nrj ehLfS
xW. bghGJ, mbga bghUieah fiuYs xU
bgauhf ywJ. mjF vnu M kWfiu cs kbwhU
tyehL vD bga cilaJ. d, ehL vD brh Ciu FF
Kiwid nrhH ehoY fhzyh.
khatuF mjhf cs X% bfhuehL vd tHfgLwJ.
TiwehL vgnj bfhuehL vd kUW. gLnfhil tl fhdhL,
kJuhjf tl bjhdhL csd.
ehL vD brh bghU tHfh ew jikia
bgaf czJwd.
efu
wj Cf, efu vD bgauh tHF. eho jiyikrhw efu
jiyefu vdgL. Kdh C vW, go vW tHa y lf,
fhy wW efuf Md.
Mthf wj ekhth wj l FUT vD gHbgaiu
JwJ, MthUefahf fwJ. gho ehoYs UJgo,
thfjh nkgL W UJefuhf sFwJ. fhy njhW
136
fS efu vD bgaiuna
bgJ ehLtdthf bjwd.
brid gFahd ahfuha
efuK, fh efuK, jguF
mik
mikJ
UF
mzhkiy
efuK,
jir
njhs fzg efuK jF
rhWf MF.
brid
braghL - 1
nfL mf.
cf CUF mU ehL vd
Ko Cbgaf csdth?
cf o bgatfl
ehL vgjhd Cbgafis
nfL bjJbfhs.
braghL - 2
137
cfSF bjkh?
bjhfsh wgil
Cf ngil vd bga
bgW. nryF mU
brthHikf
rij eilbgW X C,
brthngil vdgLwJ.
ngil vD bga
mikj ntW Cfis
bjJbfhs.
braghL - 3
mJbfhsyh.
cf C kW mU
cs y CbgafSfhd
fhuzfis mJbfhs
Ka brayh. yf
J bjhlghd fis
goJ bjJbfhsyh.
braghL - 4
tiugl ghJ vGJf.
jHf tiugl ef
vD bga bgw Cfis
fLoJ vGj.
138
yfzK bkhwD
1. khiu
yfz khiu vgJ vGJf x msit FF
brh. khiu vgJ a xas.
f L neu myJ u brhLF neu
msthF.
khiu fhy
miu khiu
cbuGJ (F) -
xU khiu
cbuGJ (beo) -
U khiu
cbk (F)
xU khiu
cbk (beo)
U khiu
- xUik
- gik
khzt
- xUik
khzt
- gik
139
eh - jik,
- Kiy,
eh brnw.
II.
ehf cnlh.
III.
eh Gnj.
mt
mtf
mt
4. mfutiria mJbfhnth.
cbk vGJ tiria ghngh.
f, fh, , , F, T, bf, nf, if, bfh, nfh, bfs vd cbkbaGJ
tir tU.
Wt, rhghL, br, r, nrhs vD brhf mfutir
r, rhghL, Wt, br,nrhs vD tir tU.
j tir brhf y nH csd. mtiw mfutir vGJf.
iz, jf, Jiz, njhH, bjU, jhgh, , , bjh.
140
kh foj
(bt cs egDF/ njhF vGJ foj)
6/2m, behugfhL,
mHfhu bga ,
nry - 636 016.
20. 10. 2011
mUiknjh rhF,
eh F ey. eykh? c bgnwh eykh? CUF
brwUJ F vdF bghGnj nghfiy. eh, e
njhf fa, fyh, rhjh, mjh, fha, nrhah, b#g,
, mjh, ukhnj, Rk, rjh vyhU c tufhf
fhUnwh.
ehis KGk eh.
tjh kahf
isahlyh.
ml,
uk
(ifbahg)
ciwnk Kft
bgWe
br kh. rh,
ehnfhgo,
ea} - 636 458,
nk^ khtl.
g :
c eg/njh y ehshf gF tuiy. gUJ
WjgL ntiyF mDggl br tUwJ. L gF
tUkhW c egDF/njhF xU foj tiuf.
141
tFgiwwf
1. dh vGf.
bghU
m. ga
M. jaf
. gHf
<. jh kdghik
c. khw
2. fUjhl brf.
m. vGJnghJ gagLJ
jaff vbdd?
jbrhfis
ngRnghJ
VgL
142
III.
m. vDila C bga
M. bgafhuz
. kfbjhif
C. gf vif
v. kUJtkidf
V. ngUJiya
I. iu muF
x. yf
X. eilbgW UHhf
6. L g
1. o cs bgatfl fhy bry bry VgoUF
khwfis, ma JizfUf gaghil nfL
vGj.
2. cf jh, jij, jhjh, gho MnahnuhL cfhJ jeho
gL vd Ko Cbgafis bjhFJ, kWeh tF
gof.
143
thifwf
kyl UjJ KKa. KKa cstf w Vsd brthfns
vd idJ jaFtJ iy. w eKl tUwhfsh vd ghgJ
iy. Kj Mshf eljhY ftiynah mrnkh yhk elwhf.
jh kdghik cstfl KKa UfhJ.
f vgo elJbfhf?
1.
m. clnd v Kf thoL.
M. iu LF bry id tU.
144
tsu braghLf
nfl w
braghL - 1
goj w
braghL - 2
vLj w
braghL - 3
fh jgubj dh% fh
ma uf Uth idfh
kbfhlh Tl vflhnd.
- UFwhy Fwt
Utzhkiy
vGJj w
braghL - 4
- kiyf
is
m -
146
iy
fij -
ehL
fiy -
eh
MW
fl -
flJ vGJj
braghL - 5
f - 1.
2.
r - 1.
gwit Tlbkyh
j - 1.
glglnj gwUf . . .
sbjw fhWtJ
2.
fh fhQnghnj
nrhg ber FU.
w - 1.
braghL - 6
iy gof
ignghy ikah - kd
fUij tsJ caL
nghy jaij - vW
c
ahf brL
mUgh UF nghny - ey
4.
2.
ghliy iw brj
3.
g - 1.
bjkhF ghoirf . . .
4.
l- 1.
Tiunkny T f . . .
3.
mit tsJ cu bg
147
vGJj
braghL - 7
ghl vGJj
bfil
braghL - 8
ghliy iw brf.
(nfh, njhif, Jif, xWik, eif, ntWik)
kYF mHF
kJiuF mHF
ahidF tik
kjDF tik
ehLF ntL
vW ntlh
148
bkh isahL
braghL - 9
jh
10
lh
11
16
15
14
lh
12
13
fh
ngh
16
15
14
13
17
18
19
20
10
25
11
24
nj 12 bfh
23
22
ah
21
ij
id
fwyil WkL
kbg : 10
1. ca jbrhiy vGJf.
3X1=3
m. nghL -
M. T -
. obu -
2. uf.
m. yt tWikia ghoat
M. gFj fuha
. CU ngU vD Ma
3. v gh brh jUf.
m. kf
3X1=3
.
2X1=2
M. jij X
4. mfuKj tir vGJf.
mil, mfh, mr, mfho, mr, ml
149
1X2=2
a xgJ
br
Fwhy Fwt
Fwhy kiy ts
Xl fhgJ d bts
xLf fhgJ naha cs
thl fhgJ dh kUF
tUj fhgJ Ncis rF
nghl fhgJ J
yg fhgJ bfhJ
njl fhgJ eyw
UF why bj Ma ehnl!
- Tl uhrg fuha
150
150
ghl-1, bghU
tisj siwia j ril mj tbgUkh UF
kiy Fwhykiy. mJjh vf kiy. j kiy M FuFf
bg FuFfSF gHfis gJbfhL tJ jU. cQnghJ
bg FuFf gHfis jtwL L. mit J gHfis nfL
njtf bf ghf. caj vf kiy cs fhdtf thd
UF njtfis fo miHghf.
jf, wig F _iffis vf kiy tsJ tUthf.
mU miy caJ vG thdijna bjhL. mj miy fut
nj oa Fiuf fhfS nj rfufS tGG.
ghl-2, bghU
Fwhyehjuha tbgUkh thG ehL vf ehL. vf eho
kf m XonghtJ iy; btsjh XL. kf F xL
Ugiy; jt brnth csjh xL UF. kf F
neh, tWikah thLtJ iy; bgf bkil kLnk thL. kf
F tUJtJ iy; KJfis <D rFf kLnk tUJwd.
F ga mwit vd vit nghlgLtJ iy; ijf
kLnk k nghlgLwd. kf nf Jg ytJ iy;
FHijf fh m fns yg x vGwd. kf
nf brtfis njo miytiy; mw, bgUik uil kLnk
kf F njLthf. thW Fw, j kiytsK ehLtsK
FJ TWwh.
brhbghU
1.
2.
nyilghl
152
ciueil
vJ gghL?
(To ngRnth thf...)
f - 1
briy ghUfsh? Mwh tF gowh; mt gLRo;
X l fkhlh; vnghJ XlK eilkhfjh Ugh.
mtl xU gHf cL. elFnghnj tbayh viy
Jth. ahuhtJ nflh, cdbfd? vgh.
To ngRnth
br brtJ Kiwah?
bghJ lf v Jdh vbdd bfLj tU?
viy vnf Jdh vd? vd nfF brYF cf
g vd? cDl tUnth v Jdh, mtfSF vthW
vLJiugh?
f - 2
jlitahtJ,
vD
brhiy
154
To ngRnth
vjbfLjhY, e
ghUfsh?
brhw
gHf
cilatfis
brhdh
f
vd,
155
ta FiwjtfisTl
156
To ngRnth
xUtiu bga brh miHfyhkh?
ta bgatfis th, ngh vd xUik ngryhkh?
cfis bga brh miHjh, kahf Uwjh?
V... nf th vd bga Twhk miHjh kahf Uwjh?
F
khztfis FGfshf f. MW myJ VG khztf
xU FG UfL. nkfl nffis FGf To ngr
brhYf. vJ Kiw? vJ KiwawJ? vgjidl, khztf kd
gl fUij fyJiuahl brhYf.
FGF xU jiytiu mtfns njbjLfL. mj
FG fUij mj jiyt bjhFJ TWgo brhy.thW
rKjha fG g KiwnfLfis goaLf. mgoa cs
gnfLfisg, xbthU ehS xwidg fUjhl f.
rKjha vgJ ehjhnd. eh xbthUtU gl elFnghJ,
rKjhank gghLf rKjhakhf khL. ehjh ey gghil
cUthFj ntL. mjF, ekF cWahd ey kdghik ntL.
filongh; ey gf rKjhaij cUthFnth.
157
Jizghl
tzf Iah!
rij To UjJ. tiftifahd bghUfis F gntW filf.
TT bghUfis F tff. Ua gf vyh kf
Tl. fhf, gHf, kghlf, Jkf... go gy bghUfS
F filfSF eLnt khWgl xU Fu xjJ.
brh thfnah .... brh!
ehFy ey brh UF; bfl brhY UF.
brh thfnah... brh...!
mnf nghwtf, tUwtf vyhU al U ghjhf.
bgat xUt nflh: j Crij f ffJ. f lyfh
UJ, JJtiuF vyh thfyh. Mdh, brhiy whna!
J J thfkhf Unf...?
mj tf brhdh: J thfjhf... thif fhagl
kfSF ftiygLw kfSF MWj brh ntL. FHgJy
jw nfhlhDnfho kfSF brh ntQ... mjdhjh brhiy
nw...
gf Vnjh rj cuf nflJ. mghahf njhw mj
xUt U iffis o thdij ghJ RR tjh. gf
Ujtf vdgh go, cidna R bfhwhna vd nfld.
mkh ehD rijF tnjh. mkhit fhnzh; R R
njl brh xUt brhdh. mjdhjh RWnw. vwh, mj
mgh.
rahd Klh vwh X M. jid nfLbfhoUj brh
tf, y Klhfis mthahf brh vl UwJ...
vW brhdh. mgh, mtl tJ, vd f? vW
nflh. brhfis nw. fhR Ujh bfhL. cdF brhf
njitgL...vwh, tf.
vl fhR iyf... ehisF jnwnd... vw mj mghl,
r, cid ghjh ghtkhf UF. eh xU brhiy jnw...
vyhlK mjidna brhY. tzf... mJjh, eh cdF
bfhLF brh.
158
159
160
yfzK bkhwD
1. iH UjK
m. eh neW iuglF brnw.
M. mt ehisF tjh.
. j jfij uL MLfSFK eh thFnt.
j brhbwhlfis gojJ, t cs iHf vd vgJ
cfSF UF.
idbrhf fhy iHahf tUwJ.
vgo Ujh Kiwahf UF.
m. brnw
M. tUth
. thnd
2. fhy
wjfhy, ffhy, vfhy vd Kfhyf UgJ cfSF
bj.
fhyij FF ca idbrhiy gagLJj ntL.
gh vD idbrh fhyF Vwgo tUkhW khWwJ.
ghnj ( wjfhy )
ghnw ( ffhy )
ghng ( vfhy )
g - 1
tU brhbwhlfSF vnu mit vj fhyij Fwd
vd vGJf.
ghkh ewhf nj vGdh
fhu filF nghf kWjh
gf Ugtid ghJ ghJ vGJwh
Ma tjJ nf nfgh
g - 2
mil FF UF idbrhiy fhyJF Vwgo kh
vGJf.
(v.fh.) mW elj ngRngho eh xU kneu ngnd. (ngR)
161
1. neW u j ghlij eh
(go)
2. c L UJF flha eh
3. mgh tjJ
(th)
(L)
4. nghJ eh j
(go)
3. cL, iy
cL, iy vD U brhfis eh Fahf gagLJnwh.
cL, iy vd Ko brhf fhy btgilahf iy.
Fghfjh eh JbfhSj ntL.
(v.fh.)
ghkh njit ewhf vGjiy. (wjfhy)
mz tjJ cdF gR cL. (vfhy)
4.mfuKj ghngh
tU brh bjhF mfuKj Kj tuToa brhiy
flJ vGJf.
M. gU, d, gyif
. Rt, Rf, N
c. mkh, mgh, mz
162
2. vGJ
m. vyh vGJfSF mogilahdJ x.
mut, th vLJ rilF nghdh vd vGJtJ jtW.
ngRtJ jtW. xnth vGJF X x cL.
vGij Kiwgo xf eh g vLj ntL.
M. xnth vGJ xU gia brwJ.
m, , c - RL vGJf (RblGJf) (c- gagho iy.)
v, ah, M, X, V - Mait dh vG vGJf. (dh vGJf)
V - vgJ brh KjY WY W dhbghUis jU.
. vGJfSF ilna e cL. mjid Jbfhlh
bgUghyhd iHfis fyh.
f; r; l; j; g; w j aig Jbfhltf,
clh vd, wh vd Kiwahf vGJwhf.
ahjtf wh vd iHahfnt vGJwhf; ngRwhf.
<. iH netJ vnghJ?
I. xWiH
II. F beoiH
m) j Fojh. (j)
) vd nfhLik J! (bfhLik)
III. JizbaGJ iH
m) mghF bgD bgUS iljJ. (bghD bghUS)
M) nrht ril ghnj. (nrt)
163
IV. kabfh iH
ghij fS KY ljd. ( fY KS)
3. brh
bgabrh, idbrh, ilbrh, cbrh vd brh
ehtifgL. bgabrh, idbrh Ma Ubrhf g j
tF mJbfhnlh.
bga brhiy caizbrh, m~izbrh vd ulhf
fyh.
bga, idbrhfis Mgh, bggh, gygh, xwgh,
gygh vd nwh.
4. brhbwhl
brhf izJ brhbwhliu cUthFwd.
brhbwhliu mikFnghJ gntW iHf VgLwd.
xUik gik iHfS, fhyiHfS mofo VgL iHfsh.
I. xUik - gik
iH
Uj
M. jfgD brygD
gF brwh.
jfgD brygD
gF brwhf.
II. fhy
iH
Uj
m. ehisF eh CUF
ngh nrnj.
ehisF eh CUFngh
nrnt.
M. neW gh bghFwJ.
neW gh bghaJ.
164
kh foj
mDe
eh. bkfUrh ,
17, rhiy,
fyit - 632 506,
nt khtl.
bgWe
tl tHf mYty,
tlha mYtyf,
MfhL,
nt khtl.
Iah,
bghU: FLg mil Jj - bjhlghf.
-----
jf ciks,
20.01.2012
eh. bkfUrh
ciwnk Kft
bgWe
g :
tl tHf mYty,
tlha mYtyf,
MfhL,
nt khtl.
efuh/csh cs Rfhjhu mYtyUF cf
bjU bfhRkUJ bjf nto foj tiuf.
165
tFgiwwf
1.ngRf.
IJ kJfSF Fiwahk ng gHFf.
m. vid ftj kj
. v L
<. v bjU
c. v egf
2. dh vGf.
tU jiyf cdF njhW dhfis bjhLf.
m. fgid
<. maha
M. cik
. aha
c. bgh
3.FGf
IJng bfhl _W FGfshFf. xbthUtU aghf ehF
tf ngRf. vbghU gahtJ ngRf. (v.fh.) vdF oj iugl.
xbthUtU vjid My brhfis fyJ ngRwhf vd
fzLf. Fiwthf My brhfis fyJ nga FGit btbgw
FGthf m brf.
4.fUjhl brf.
m. Tlf, nfhf, iu muFf f elFnghJ,
brng ngRnth elJbfhS Kiw.
M. tzf Iah fij fWbfhLF gf.
5. vGJf.
I.
XU brhf il jUf.
m. yg fhgJ
M. UFwhy kf njLtJ
. U bghUgl ghLtJ
II.
ehF t il jUf.
166
gw
m. v L
M. v egf
. v ya
<. v njitf
c. v Ugf
IV. isahLf.
njit : _W FGf; FGF _t.
isahL Kiw:
ah bt bgWthf? xbthU FGF X vGJ jUj ntL.
mj vGJ cbkahf Uj ntL.
(v.fh.) f
167
thifwf
gFjh w
M. elfKoahjJ; fgidahdJ.
m. elfToaJ; aifahdJ.
168
bkh isahLf
1.brh isahL
mltiz cs brhfis fLoJ vGJf.
2. brh isahL
gh
iz
th
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
169
ehnd cUthFnt
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
170
Kont bjhlf
brh W Ko vGij KjyhtjhfbfhL kbwhU brhiy
vG brhgofL cUthFf.
if
ifR
Rzh
aku
Jisj
ehnd brnt
171
ehnd brnt
itJ
3. brh isahL
njitahd vGJfis btW fl u brhfis cUth vGJf.
bg
ah
ik
172
ehnd brnt
4. brh isahL
mfutirgo vG gHFf.
rhW : gyhL, KJ, MkzF, mur, bfh.
mfutirgLJf.
1. e, m, k, g, isahL, L, njhl.
mfutir
mfutir
,
173
gilghw
ifbaGJ j cUthFj
(vifF Vg khztfis FGfshf J ifbaGJ j cUthFj)
( m Rl V myij btf! )
fij
bghf
tsbkyh bghf!
(bfhlhL fhuz)
Lfij
cHt eg
gl tiuj (khL)
gHbkh mJbfhnth!
1.
2.
3.
il : 1.
2.
3.
eif J
kwbr
j kw khj
ff
174
2. goF g bga :
3. tF
4.
5. wgL l
6. nrU l
bgnwh ifbahg
khzt ifbahg
jiyikaha ifbahg
bjhlto Kg zg got
II. uf.
1. bga
2. M/bg
3. bjhlto v
4. gaz eh
5. wgL l
6. nrU l
7. Uif vif
zgt ifbahg.
175
tsu braghLf
gl ghJ ngR w
braghL - 1
176
goj w
braghL - 2
vGJj
braghL - 3
brh
bghU
jhkiu - ky
1.
jhkiu
jh+ kiu
- jhw kh
gyif - kugyif
2.
gyif
gy + if
- gy iff
177
bjhl
Fs jhkiu kyUjJ.
ca fh jhkiuia
fnl.
3.
vgh
4.
5.
khku
MWjiy
vgh
- kWJ Tw
v+ gh
- vghd
khku
- xU tif ku
kh + ku
- bga ku
MWjiy
- njWj
MW + jiy
- MW jiyf
vGJj
braghL - 4
gH
br
Fzeyf
brgf
mkh
178
KJ
braghL - 5
2.
MSik
brh xUgJ Y yY
thG yF; ulh vGij dh mJ
ilF.
3.
ef
4.
thik
1.
5.
braghL - 6
bfhF
F
bfh
bfhF
ehnd cUthFnt
179
tifgL vGJj
braghL - 7
ffhy
vfhy
1. gonj
1. gonw
1. gong
2.
2.
2.
3.
3.
3.
4.
4.
4.
5.
5.
5.
6.
6.
6.
LfijF il fhz
braghL - 8
Lfij
1.
2.
3.
Mid U, nrid U,
mojh tF, fojh F.
4.
5.
180
il
j vfis mnth.
braghL - 9
mu
v
10
j
v
10
1. bjhyhs eh
nk 1
2. fhaof wj eh
mnlhg 2 -
mnlhg
3. cyf jf eh
Vu 23
Vu
4. FHijf eh
etg 14
etg
5. RWNH eh
#] 5
#]
6. FoauR eh
rdt 26
rdt
7. bfho eh
org 7
org
8. kf eh
kh 8
kh
etg 19
etg
org 10
org
9. nja xUikghL eh -
10. kj cikf eh
181
nk
fwyil WkL
kbg : 10
2x1=2
1. bghUJf.
m. Td
- j
M. w
- tisj
- vGJnt
M. RL vGJ
- m, , c
3x1=3
. ebgGJf - g, l
3. bfhLfgLs brhf < Vfhu mikJ vGJf.
3x1=3
m. egf
M. bgnah
. rhnwh
4. bjhlf cs iHfis UJf.
m. iy go.
M. neW tUth.
182
2x1=2
x g
183
eh
ghl v
ghljiy
184
braghL
Fiu