P.D. Ouspensky - İnsanın Gerçeği (Kendini Bilmek) PDF

P.D.
Ouspensky
NSANIN
GERE
"KENDN BLMEK"
P. D. OUSPENSKY
NSANIN GERE
"KENDN BLMEK"
evirenler:
Ali Belbez
Erol Konyalolu
Ruh ve Madde Yaynlar
n Search O f The Miraculous

Bu Kitabn Yayn Hakk
Metapisiik Tetkikler ve lmi Aratrm alar Derneine ait olup dernein
izni ile Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A.. tarafndan yaynlanmtj
Demekten ve Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A..'den yazl
izin alnmadan hibir alnt yaplamaz
1.
2.
3.
4.
B ask:
B ask:
B ask:
B ask:
stanbul
stanbul
stanbul
stanbul
1989
1994
2008
2010
ISBN: 978-975-8007-29-5
Kapak: Ferda Grsoy
Yaync Sertifika No: 11225
- Kapak Bask ve Cilt
Boraks Matbaaclk ve Ambalaj San. ve
Tic. Paz. Ltd. ti.
Maltepe Mah. Gmsy Cad. iftehavuzlar Yolu
Siteyolu sok. No.8
34160 Maltepe/Zeytinbumu/ST.
Tel & Faks: +90.212. 567 78 62 - 567 64 26 - 567 54 70
http://www.boraks.com
Yayn
Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A..
Hasnun Galip Sok. Pembe kmaz No: 4, D: 9
80060 Beyolu/STANBUL
Tel:(0.212) 243 18 14 - 249 34 45 Faks:(0.212) 252 07 18
http: www.mhvemadde.com e-mail:info@ruhvemadde.com
NDEKLER
Sunu........................................................................................11
Birinci Blm
NSANIN BUGNK D U R U M U ................................ 15
A-NSAN UYUMAKTADIR............................................. 15
B-NSAN DI TESRLERN YNETT
BR MAKNEDR............................................................16
nsan Makine Olmaktan Kurtulabilir m i?...............19
nce Anlay G erekir....................................................20
Bilmek ve Yapabilmek Farkl eylerdir...................22
Her ey Varit O lur......................................................... 23
Makine Tannmaldr.....................................................23
lm szlk..................................................................... 24
C-NSAN BROK "BEN"(PERSONA)
SAHBDR...................................................................... 25
nsanda Birlik (Vahdet) Y oktu r................................. 27
"Benler"in Karmaas ve "Efendiyi Bekleyen Ev"29
nsan Rol Yapar...............................................................30
Dnya Rahat Yeri Deildir..........................................32
D-NSAN HAPSHANEDEDR........................................33
kinci Blm
DEMEK (UYANMAK-UURLANMAK)
MMKN MDR?......................................................... 35
A-DEMENN ZORLUU...........................................35
Deimek steyen Fazlalklarn "Terk" Etmelidir36
nsan Ancak "stn aba'Tarla U yanabilir.........37
sel Bir Mcadele (Nefis Denetlemesi)
Yapmak arttr................................................................39
B-NSAN UYANABLR M?............................................ 42
Uyanmann Gl Kavranmaldr....................... 42
nsan Tek Bana Uyanam az...................................... 44
nsann inde Bulunduu Realitede lmesi,
uurlanmak Demektir...................................................44
nsan Aczini drak Etmelidir...................................... 46
nsan Uyanmaktan Alkoyan Nedir?...................... 48
Uyuyan Bir nsan rnei............................................. 50
C-UYANMA YOLUNA G R ..........................................52
Yollar eitlidir...............................................................52
Yolun Balangc..............................................................62
Mrit, Yukar'yla Balantl O lm aldr..................64
Yol - retmen (Mrit) - renci (M rit)........... 65
Yollar Herkese Ak Deildir..................................... 67
Objektif ve Sbjektif Y o l............................................. 70
"Sade Vatanda"da Tekaml E d e r...........................71
Yola Giren Terk'e Hazr O lm aldr...........................75
D-KENDN BLMEK GEREK..........................................78
E-BLG VE VARLIK.......................................................... 79
Bilgi Maddesel N iteliklidir..........................................79
aba Gstermeyene Bilgi Ulam az.......................... 82
Bilgi ve Varlk Seviyeleri Dengeli Olm aldr........85
Bilmek ve Anlamak Farkl eylerdir........................ 89
nc Blm
N SAN IN Y A P IS I................................................................93
A-BEDENLER...................................................................... 93
B-MERKEZLER.................................................................. 101
C-NSAN KATEGORLER............................................ 116

D-UUR............................................................................... 121
E-Z VE K LK ..............................................................129
F- TR BESN...............................................................138
G-GEREKSZ ENERJ SARFI VE AKLER.................141
Drdnc Blm
KEN D KEN DN GZLEM LEM E ...........................155
A-KEND KENDN GZLEMLEME NEDR?.........155
Kendi Kendini Gzlemlemede nce Kayt,
Sonra Analiz ve Sentez Yaplm aldr..................... 156
Merkezlerin Gzlem lenm esi.................................... 157
Duygu, Dnce ve Hareketlerimizi
D Tesirler Ynetir...................................................... 160
nsann mkanlar ok Byktr............................165
nsan Kendini Btnyle Grm elidir.................... 167
B-NSANIN KEND KENDN HATIRLAMASI
NE DEMEKTR?............................................................173
Ouspensky'nin Kendini Hatrlama D eneyim i... 175
Kendi Kendini Hatrlamada
Dikkat kiye Blnmelidir......................................... 176
C-E KOMA (DANTFKASYON)............................181
E Koma nsann Kendisini Unutmasdr,
Yani Eyalam asdr.................................................... 181
Kaale Almak N edir?.................................................... 183
Gerek Samimiyet Bilinm em ektedir...................... 185
Bakalarn Kaale Almak N ed ir?.............................186
D-YALANLAR VE TAMPONLAR
(SAVUNMA MEKANZMALARI)...........................188
Gerei Konumak renilm elidir........................ 188
Tampon (Tevil, Savunma Mekanizmas) Nedir? 190
Tamponlar D evre O luturur............................191
Tamponlar Yalanlar D ourur................................. 192
nsan, Tamponlar Yalnz Bana Yok Edemez.. 193

E-TAHAYYL VE GNDZ D
(HLYA KURMAK)..................................................... 195
F-ALIKANLIKLAR......................................................... 196
Konuma Alkanl...................................................198
G-OLUMSUZ DUYGULAR............................................ 198
H-BALICA KUSUR........................................................ 199
Beinci Blm
EKOL A LIM A LA R I.....................................................203
A-TESRLER...................................................................... 203
ki Tr Tesir Vardr: Hayat i ve
Hayat D Kkenli Tesirler.......................................205
Hayat D Tesirler, Hayat i Tesirlerden
"A nlay" Sayesinde Ayrt E d ilir............................206
Kaza ve K ad er...............................................................210
B-EMBERLER.................................................................. 213
C-OKULLAR (EKOLLER) VE GRUP
ALIMALARI............................................................. 220
Hzla Deime Yeteneinde Olanlar in
Okullar ok Yararldr............................................... 225
nsan Srekli Gzetim ve Mahedeye
htiya Gsterir..............................................................227
Uyanmada Grup almasnn nem i..................229
Grup almasna Katlan Kimseden Beklenenler231
Bariyerler.........................................................................240
Gelime Yeteneinde Olanlarn zellikleri........253
Tipler................................................................................ 259
z ve ahsiyet...............................................................263
Dur Egzersizi.................................................................273
M ucizeler.........................................................................281
D-DRDNC YOLDAK BAZI KAVRAMLAR .... 292
D iller................................................................................ 292
Sanat................................................................................. 297
Yardm ............................................................................. 304
D inler............................................................................... 306
D ua....................................................................................310
G n ah .............................................................................. 313
Ahlak ve Vicdan........................................................... 314
Altnc Blm
TEM EL EVREN KANUNLARI (Y A SA LA R I)........323
A-ALEM NEDR?...............................................................323
nsanda ve Evrende Ayn Kanunlar le r............ 324
Alemler Sonsuzdur...................................................... 324
B- KANUNU.................................................................329
C-YED KANUNU............................................................ 335
D-YARADILI IIN I........................................................ 355
Tekam l...........................................................................386
Kozm oslar...................................................................... 396
E-HDROJENLER..............................................................402
Yedinci Blm
BRLK (VAHDET) ve EN EG RA M .............................429
Enegram ..........................................................................441
Sekizinci Blm
YORUM ve AIKLAMALAR
455
SUNU
Dinlerin, felsefelerin, Dou ve Bat ezoterik almala
rnn ortaklaa amac tek bir noktada, KENDN BLMEK'te younlar. Bu noktaya ulamann yntem ve
artlarn kendi gr ve anlaylarna gre nerirler.
Teolojik ve felsefi doktrinler arasmda insanm "kendini bil
mesi" sorunu sk sk ifade edilmekle beraber, kuramsal
iman ve kukucu akln ou kez boa dnen dilileri ara
snda bu noktaya gerektii kadar nem verilmemitir.
nsann kendini tanmas, bu yolda objektif bir bilgiye
ulamas ok aba ve alma isteyen, zahmetli bir itir.
Kendini bilmek ya da tanmak, insann deimesi
zorunluluunun doal bir uzantsdr. Deimek, uyan
mak, uurlanmak iin "fazlalklar" terk etmek, isel bir
mcadeleye girimek, zdelemeyi kolaylatran bam
llklardan soyunmak arttr. stn aba gsterilmeden,
kendi zerinde almadan deimek, uyanmak, uurlan
mak mmkn deildir. Btn ezoterik almalarn, inisiyatik retilerin temeli TERK'e dayanr.
nsan, her yan "fazlalklarla" evrili ve eitli putlarn
isteklerini yerine getirmek durumunda olduunu bilme
den mahpusluktan kurtarlamaz. nsan, zgr olmadn
anlamazsa hapishanesinden kamaz. zgr hale gelmek
iin i zgrl elde etmelidir. nsanm urunda mca
dele ederek kazanmas gereken ey zgrlktr.
12
nsann Gerei "Kendini Bilmek'
nsann i zgrl elde etme yoluna girmesi "terk

etm e'ye hazr hale gelmesine baldr. Herhangi bir eyi
kaybetmekten korkmayan, kaybedilecek bir eyi olmad
nn uuruna varan kimse, bu ekilde her eyi kazanr.
Sunduumuz bu eser, Bat uygarlnn zihniyetine
gre Gurdjieff tarafndan verilen kadim-ezoterik bilgilerin
en parlak rencisi Ouspensky tarafndan sistemletirilmesinden meydana gelmitir. Gurdjieff Sufilik retisiyle,
Hint, Tibet, Msr ve Babil retisini birletirerek fakir,
kei ve yogi yollarnn stnde olan bir drdnc yolun
varln ortaya koyarak, uyanma yolunu ada bilgi ve
anlay dzeyine getirmitir.
Kitabn dier blmleri "ezoterik bilimin" en nemli
konularn ierir.
Ouspensky, Gurdjieff'in retisini ortaya koyarken
aklama yapmak gibi bir aba azaltc yola girmemi
olmasna ramen, biz, genie bir aklama blm ekle
meyi uygun bulduk. Uzun zaman alan incelemelerimiz
sonucu, okurlara baz bilgiler sunarak sakncal sonular
dourabilecek yorumlarn olumasna maydan vermek
istemedik. Batdaki yanl uygulamalarn bizde de tekrar
edilmemesi iin aklama yaptk. abann daha ok art
mas iin yararl olacaktr.
eviri ngilizce aslndan yapld ve Franszcas ile de
karlatrld. Ayrca Gurdjieff retisi ile alakal dier
eserlere de bavuruldu.
Ouspensky, "Drdnc Yol" da denen bu retiyi akta
rrken, konular, kronolojik bir dzen ierisinde, basitten
balayp daha sonra genileterek ilemi ve Gurdjieff'in
konumalarn gayet akc bir slupla birletirmitir. Bu
arada Evrenin Yeni Bir Modeli adl eserinde ayrntl olarak
aklad kendi grlerine de bir hayli yer vermitir. Biz
kitab yeniden dzenlerken, daha yararl olacana inan
Sunu
13
dmz baka bir yntem izledik.

Birinci olarak, yukardaki nedenlerle kitabn sonuna
bir aklama blm ekledik.
kinci olarak, kitab blmlere ayrarak yeniden dzen
ledik. Eserin orijinalinde, herhangi bir konu, topluca, bir
balk altnda ilenmemiti. Yani belli bir konuya ilikin
bilgi; kitabn banda, ortasnda ya da sonunda bulunabi
liyordu. Biz kitab tm olarak ele alp, ilenen konular
gruplara ayrdk ve o gruplar da alt kmelere bldk.
Bylece kitabn bandaki "iindekiler blm ortaya k
t. Eserin orijinali, batan sona defalarca didiklenerek, bel
li konularla ilgili bilgiler biraraya getirilmi oldu.
Ve son olarak, yeni dzenlemede olabildiince sadece
Gurdjieff'in retisine yer verdik. Ouspenskynin kendi
eserlerinde zaten uzun uzun anlatt kendi grlerinin
bir ksmn ve Gurdjieff'in konumalarn birbirine bala
yan cmleleri kardk. nsanla ilgili her eyi aktardk,
fakat pratik olarak insanla ilgili olmayan blmleri, rne
in "Hidrojenler" ve "Mistik Egzersiz" konularn ksmen
aktardk. Elinizdeki kitap, orijinal metninin yzde sekse
nini iermektedir. Bu arada rnek olarak verilen zel isim
leri Trkeletirdik.
Bu kitap, byk uyanmadan nce, uyku ile uyankln
farkn retir ve uurlanmann ilke ve artlarn gsterir.
Ergr Arkdal
Ruh ve Madde Yaynlar
BRNC BLM
NSANIN BUGNK DURUMU

A - NSAN UYUMAKTADIR
"Uyku fikrinde yeni olan hibir ey yoktur. Aa
yukar dnyann yaradlndan beri, insanlara uykuda
olduklar ve uyanmalar gerektii sylenmitir. rnein,
nciller'de bu, ka kere tekrarlanmtr. 'Uyan', 'izle',
'uyum a'. Hz. sa Gethsemane Bahesinde son defa dua
ederken bile havarileri uykuya dald. Her ey ortadadr.
Fakat insan, bunu anlyor mu? nsanlar, bunu basite, bir
konuma biimi, bir ifade tarz, bir mecaz olarak kabul
etmektedirler. Bunu olduu gibi kabul etmenin gerekli
olduunu anlamada tamamen baarszla uramakta
drlar. Nedenini anlamak kolaydr. Bunu olduu gibi
anlamak iin biraz uyanmak veya en azndan uyanmaya
almak gereklidir. Size ciddi olarak ifade edeyim ki,
nciller'de niin uyku hakknda hibir ey sylenmedii
bana birok defalar soruldu. Hemen her sayfada bundan
sz edildii halde. Bu durum, basite, insanlarn nciller'i
uyku ierisinde okuduklarn gsterir. nsan, derin bir
ekilde uyuduu ve tamamen dler iinde bulunduu
srece, uykuda olduu gerei hakknda dahi dne
mez. Uykuda bulunduunu dnseydi uyanrd. Bun
dan byle her ey olduu gibi devam etmektedir. Ve
insanlar, bu uyku yznden neler kaybettikleri hakknda
16
nsann Gerei Kendini Bilmek
en kk bir fikir sahibi bile deillerdir. Halen sylemi

olduum gibi, bu dzeni iinde, yani doann onu yarat
t durumda bulunmakla insan, sbjektif uurlu bir var
lk haline gelebilir. O, byle yaratlm, byle domutur.
Fakat, uyumakta olan insanlar arasnda domutur ve
tabii ki, kendisi hakknda uurlanmaya balamas gerek
tii tam o anda onlarn arasnda uykuya dalar. Bunda her
eyin rol vardr: Yal insanlarn ocuk tarafndan elde
olmadan taklit edilmeleri, istemli ve istemsiz telkinler ve
'eitim' ad verilen ey. ocuktan gelecek her uyanma
hareketi, derhal durdurulmaktadr. Bu, kanlmazdr. Ve
daha ileride, binlerce uyumaya zorlayan alkanlk yl
dnda, uyanmak iin pek ok aba ve byk apta yar
dm gerekli olur. Ve bu pek nadiren gerekleir. ou
kez, insan, henz daha ocukken uyanma imkann kay
beder; btn hayatn uykuda geirir ve uykuda lr.
Dahas, birok insan, fizik bedeninin lmnden ok
nce lr. Fakat byle durumlardan daha sonra sz ede
ceiz." (1)
B - NSAN DI TESRLERN YNETT

BR MAKNEDR
Bir defasnda, G. ile konuuyordum. Ksa bir sre nce
bulunduum Londra'dan, byk Avrupa ehirlerinde yer
alan korkun makinelemeden ve bunlarsz belki de ile
rinde yaamamz, almamz mmkn olmayan bu deva
sa ve hzla dnen "mekanik oyuncaklardan" yani o ehir
lerden sz ediyordum.
"nsanlar makinelere dnyorlar." dedim. "Ve p
he yok ki, bazen mkemmel birer makine oluyorlar. Fakat
dnebileceklerine inanmyorum. Eer dnmeye al-
n milli Bugnk Durumu
17
u.l.irili, bylesine mkemmel birer makine olamazlard."

diye devam ettim.
G., "Evet" dedi. "Bu doru ama ksmen doru. nce
likle, bu, almalarnda hangi akl kullandklarna bal
dr. Eer uygun akl kullanrlarsa, makinelerle ilgili tm
almalar ierisinde, daha da iyi dnebileceklerdir.
I'akat, tekrar edeyim, uygun akl ile dnebilirlerse..."
G.'nin "uygun akl" ile neyi kastettiini ancak ok son
ra anladm.
"Ve sonra,..." diye devam etti, "szn ettiin makine
leme hi tehlikeli deildir. Makinelerle alrken de, bir
insan, insan (bu kelimenin zerine basarak syledi) olabi
lir. ok daha tehlikeli olan dier bir eit makineleme
vardr: nsann kendisinin makine haline gelmesi. Btn
insanlarn m akineler olduklar gerei hakknda hi
dndn m?"
"Evet." dedim. "Bilimsel gr asndan btn insan
lar, d tesirler tarafndan ynetilen makinelerdir. Fakat
sorun, bu gr asnn tmyle kabul edilip edilemeye
ceidir."
"Bilimsel veya bilim d, benim iin hepsi de ayn."
diye cevap verdi. "Benim ne sylediimi anlaman istiyo
rum. Bak, btn bu grdn insanlar" soka iaret etti,
"sadece makinedirler, fazlas deil."
"Sanrm ne demek istediinizi anlyorum." dedim.
"Ve bu dnyada, bu biimdeki bir makinelemeye kar
koyabilecek, kendi yolunu seebilecek ne kadar az eyin
var olduunu sk sk dnmmdr."
G. "te, en byk yanll bu noktada yapyorsun.
Kendi yolunu seen ve m akinelem eye kar koyabile
cek baz eylerin var olduklarn dnyorsun. Her
eyin ayn derecede m ekanik olm adn sanyorsun."
dedi.
18
mann Gerei "Kendini Bilmek'
"Pek tabii ki hayr. Sanat, iir, dnce tamamen fark

l bir dzene ait olaylardr." dedim.
"Tam anlam yla ayn dzene aittirler. Btn bu faali
yetler de dier her ey gibi mekaniktir. nsanlar birer
makinedir ve makinelerden mekanik davranlar dnda
hibir ey beklenemez." dedi G.
"ok iyi ama makine olmayan insanlar yok mudur?"
diye sordum.
"Olabilir, ki vardr ama senin grdn insanlar deil.
Ve sen onlar tanmyorsun. te anlaman istediim
budur." diye cevaplad.
Bu noktada ok srar etmesinin olduka garip olduu
nu dndm. Syledikleri bana ok ak ve tartma
gtrmez olarak gzkt. Bununla beraber, byle ksa ve
her eyi kapsayan ifadelere hibir zaman snamamtm.
Byle ifadeler, hibir zaman, fark noktalarn dikkate
almazlar. Dier taraftan, farklarn son derece nemli oldu
u eyleri anlamak iin, ncelikle farkllatklar noktala
r grm enin gerektii fikrini daima korumutum. Bundan
dolay, ok soyut hale getirmeden ve istisnalara yer ver
mek kouluyla, ok tabii gzken bir fikir zerinde G.'nin
srar etmesi bana garip gelmiti.
"nsanlar, birbirlerine o derecede benzemezler ki; hep
sini ayn balk altnda toplamak olanak ddr. V ahiler
var, m akinelem i insanlar var, entelekteller var, niha
yet dahiler var." diye konumaya devam ettim.
"ok doru." diye cevaplad. "nsanlar birbirlerine hi
benzemezler, ama insanlar arasndaki fark sen bilm iyor
sun ve gremiyorsun. Senin szn ettiin fark mevcut
deil. Bu anlalmaldr. Grdn btn insanlar, tan
yabilecein btn insanlar makinedirler; senin de dedi
in gibi, sadece d tesirlerin gc altnda alan gerek
makineler... Makine olarak doar, makine olarak lrler.
nsimin Bugnk Durumu
19
Vahiler ve entelekteller buraya nasl dahil oluyorlar?

bu anda, biz konuurken bile, birka milyon makine bir
birini yok etmeye alyor. Bunlar arasndaki fark nedir?
Vahiler nerede, entelekteller nerede? Hepsi birbirinin
ayn."
"Fakat makine olmaktan kurtulma imkan vardr. Biz,
Innun hakknda dnmeliyiz, farkl eitleri bulunan
makineler hakknda deil. Tabii ki, farkl makineler var
dr; bir otomobil de, bir gramofon da, bir silah da makine
dir. Ne fark eder? Hepsi ayndr; hepsi makinedir."
Bu konumamzla ilgili olarak dier bir konumamz
hatrlyorum.
"M odern psikoloji hakkndaki dnceniz nedir?" diye
sormutum. Bunu sorarken de, ortaya kt andan itiba
ren gvenmediim psikoanaliz konusunu gndeme getir
mek amacn gtmtm. Fakat G., fazla ilerlememe izin
vermedi.
"Psikolojiden sz etmeden, kime ait olduunu, kime ait
olmadn bilmeliyiz." diye sze balad. "Psikoloji insan
lara aittir. Makinelerle ilgili ne p siko lojisi (Bu kelimeyi
basarak syledi) olabilir? Makinelerin incelenmesi iin
psikoloji deil, mekanik bilimi gereklidir. te bu nedenle
mekanik ile ie balyoruz. Psikolojiye ulamak iin ok
mesafe katetmek gerekiyor." diye devam etti.
nsan M akine O lm aktan K urtulabilir mi?
"nsan, makine olmaktan kurtulabilir mi?" diye or
tlum.
"Evet, ite sorun bu." diye cevap verdi ve devam etti:
"Byle sorular daha sk sorsaydn, belki de, konumalar
mzda bir yere varm olurduk. Makine olmaktan kurtul
mak mmkndr, fakat bunun iin nce, m akineyi tan
20
m ak gereklidir. Bir m akine, gerek bir m akine, kendini

tanmaz ve tanyamaz. Bir m akine kendini tand
zaman artk m akine deildir; en azndan nceden olduu
gibi bir makine deildir. Hareketlerinden sorumlu olma
ya balamtr."
"Yani size gre, insan hareketlerinden sorumlu deil
m idir?" diye sordum.
"nsan (bu kelimeyi basa basa syledi) sorumludur.
M akine sorumlu deildir." (2)
nce A nlay G erekir
Hatrmda kalm baka bir konuma daha var. G.'ye
bu retiyi hazmetmek iin insann ne yapmas gerektii
ni sordum.
G., arm gibi "Ne mi yapmak?" dedi. "Herhangi bir
ey yapmak imkanszdr. nsan, ncelikle baz eyleri
anlamaldr. Onun, balca kendisi hakknda olm ak ze
re, binlerce yanl fikir ve kavramlar vardr; yeni bir ey
kazanmaya balamadan nce, bunlarn bir ksmndan
kurtulmaldr. Aksi halde, yeni, yanl bir temel zerine
kurulacak ve sonu eskisinden de kt olacaktr."
"Bir kimse yanl fikirlerden nasl kurtulabilir?" diye
sordum ve devam ettim. "Bizler idrak biimlerimize ba
lyz. Yanl fikirler, idrakim izin biimlerine gre oluur
lar."
G. ban sallad ve "Yine farkl bir eyden sz ediyor
sun; idraklerden doan yanllar sylyorsun. Belirli
idrakler dahilinde, insan az veya ok hata yapabilir. nce
de belirttiim gibi, insann balca yanlgs, yapmaya
m uktedir olduuna dair inancdr. Btn insanlar, yap
maya muktedir olduklarn sanrlar, btn insanlar yap
mak isterler ve herkesin sorduu ilk soru, ne yapabilece
insann Bugnk Durumu
21
idir. Fakat aslnda, hi kimse bir ey yapmaz ve hi

kimse bir ey yapamaz. Anlalmas gereken ilk ey
budur. Her ey varit olur. nsann bana gelen her ey,
onun tarafndan yaplan her ey, ondan gelen her ey,
btnyle dardan gelir. Ve her ey, aynen yamurun,
atmosferin yksek tabakalarnda veya evredeki bulut
larda meydana gelen s deiiklii sonucu yamas,
karn gne nlar altnda erimesi, tozlarn yel ile uu
mas gibi gerekleir." (3)
"nsan, bir makinedir. Btn yaptklar, hareketleri,
szleri, dnceleri, inanlar, kanaatleri ve alkanlklar
d tesirlerin, dardan gelen izlenimlerin sonucudur.
nsann kendisinden tek bir dnce, tek bir hareket bile
meydana gelemez. Her syledii, her yapt, her dn
d ve hissettii; hepsi varit olur. nsan, herhangi bir
eyi keif veya icat edemez. Her ey varit olur." (4)
"Bu gerei insann kendisi iin ina etmesi, bunu
anlamas, gerek olduuna kani olmas, kendisi hakkmdaki binlerce hayalden, kendisinin yaratc olduu ve kendi
hayatn uurlu bir biimde dzene koyabilecei dnce
lerinden kurtulmas anlamna gelir. nk, byle bir ey
yoktur. Her ey varit olur; sosyal hareketler, savalar, ihti
laller, hkmet deiiklikleri... Ve btn bunlar bireyin
yaamndaki olaylar gibi varit olur. nsan, istedii gibi
deil, fakat olabildii gibi doar, yaar, lr, evler ina
eder, kitaplar yazar. Her ey varit olur. nsan, sevmez,
nefret etmez, arzu etmez; her ey varit olur." (5)
"Fakat hi kimse, kendisine, hibir ey yapmaya muk
tedir olmadn sylediiniz zaman size inanmayacaktr.
Bu, insanlara syleyebileceiniz en dmanca ve naho
szdr. zellikle gerek olduu iin naho ve dmanca
dr." (6)
22
Bilm ek ve Yapabilm ek Farkl eylerdir

"Bunu anladn zaman, anlamamz daha kolay olacak
tr. Fakat akl ile anlamak baka, btn varl ile hisset
mek, gerekten kani olup hi unutmamak baka eydir."
"Bu yapma sorunu ile ilgili baka bir ey daha vardr,
(yapma kelimesini zerine basarak syledi.) nsanlara
yle gelir ki, bakalar, yaptklar ileri olmas gereken
biimde deil de, daima yanl yapar. Herkes, daima daha
iyi yapabileceini dnr. Ne yaplmakta ise ve zellikle
herhangi bir ekilde bir ey yaplmsa, bu baka bir ekil
de yaplmaz ve yaplamazd. nsan, bunu anlamaz ve
anlamak istemez. Herkesin imdi sava hakknda nasl
konutuuna dikkat ettin mi? Herkesin kendi plan, teori
si var. Herkes, hibir eyin yaplmas gerektii biimde
yaplmadn iddia eder. Gerekte ise her ey, yaplabile
cei tek bir ekilde yaplmaktadr. Tek bir ey farkl olabil
seydi, her ey farkl olabilirdi. Ve belki de o zaman sava
olmazd."
"Sylediklerimi anlamaya al; her ey baka eylere
baldr, her ey birbiriyle bantldr, hibir ey ayr
deildir. Bu nedenle, her ey, yryebilecei tek yolda
yrmektedir. Eer insanlar farkl olsalard, her ey fark
l olurdu. Onlar olduklar gibidir, bundan byle de her ey
olduu gibidir."
Bu sylediklerini kabullenmek ok gt.
"Yaplabilecek hibir ey yok mudur?" diye sordum.
"Mutlak surette yoktur." dedi. (7)
"H i kim se bir ey yapmaya muktedir deil midir?"
"Bu ayr bir sorun. Yapabilm ek iin olm ak gereklidir.
Ve nce 'olm ak' anlamn anlamak lazmdr. Konumala
rmza devam edersek, zel bir dil kullandmz ve
bizimle konuabilmek iin bu dili renmenin gerekli
nsann Bugnk Durmt
23
olduunu greceksiniz. Allagelmi dille konumamzn

bir deeri yoktur, nk bu dil ile birbirini anlamak mm
kn deildir. Bu da u anda sana garip gzkebilir, ama
gerek budur. Anlamak iin baka bir dil renmek lazm.
nsanlar konutuklar dil ile birbirlerini anlayamazlar.
Bunun niin byle olduunu daha sonra anlayacaksn."
Her ey Varit Olur...
Bir toplantda, arkadalara koltuk denekleri ile ykl
iki kamyondan ve bunlarla ilgili dncelerimden sz
ettim.
"Ne bekliyorsun?" dedi G. "nsanlar, makinedir. Maki
neler, kr ve uursuz olmaya mecburdurlar; baka trl
olamazlar. Btn davranlar tabiatlarna uygun olmal
dr. Her ey varit olur. Hi kimse bir ey yapamaz.
'Gelime' ve 'uygarlk', bu kelimelerin tam anlamyla,
uurlu abalar sonucu ortaya kar. Bunlar, uursuz ve
mekanik davranlarla meydana gelmezler. Fakat makine
lerde nasl uurlu bir aba olabilir? Ve bir makine uursuz
ise yz makine de, bin makine de, yz bin veya milyon
adet makine de uursuzdur. Bir milyon makinenin uur
suz faaliyetleri ise mutlaka ykm ve mahvolmakla sonu
lanr. Btn ktlk, kesinlikle, ite bu uursuzca elde
olmadan ortaya kan tezahrlerdedir. Bu ktln
btn sonularn henz anlamyor ve hayal edemiyorsu
nuz. Ama anlayacanz zaman gelecektir." (8)
Hatrladma gre konuma, bu ekilde sona ermiti.
Makine Tannmaldr
"nsanlar, insann ne olduunu bilmemektedirler. ok
karmak bir makine ile; bir lokomotiften, bir otomobil
24
nsann Gerei Kendini Bilmek'
den veya bir uaktan ok daha karmak bir makine ile

uramak durumundadrlar; ama bu makinenin yaps,
almas veya imkanlar hakknda hibir ey bilmemekte
veya pek az ey bilmektedirler. Onun en basit fonksiyon
larn bile anlamamaktadrlar; nk bu fonksiyonlarn
amacn bilm em ektedirler. nsann kendi m akinesini
ynetmeyi, bir lokomotif, bir otomobil, bir uak ynetme
yi rendii gibi renmesi gerektiini; insan makinesini
tecrbesiz olarak kullanmann, dier karmak bir m aki
neyi, ehli olmakszn kullanmak kadar tehlikeli olduunu
kavrayamamaktadrlar. Herkes bir uaa, bir lokomotife
ilikin olarak bunu anlar. Fakat bir insann bu gerei,
genelde insana, zelde ise kendisine ilikin olarak dikkate
almas ok enderdir. Doann, insanlara, makinelerine ait
gerekli bilgiyi verdiini dnmenin doru ve yasaya
uygun olduu kabul edilm ektedir. Bununla beraber
insanlar, makineye ait igdsel bilginin hibir ekilde
yeterli olmadn anlamaktadrlar. Niin tbb incele
mekte ve onun imkanlarndan yararlanmaktadrlar? n
k, doaldr ki, kendi makinelerini tanmadklarn fark
etmektedirler. Ama bu makinenin, bilim den ok daha iyi
bir ekilde bilinebileceini, bu bilgi ile tamamen farkl bir
alma elde etmenin mmkn olabileceini dnme
mektedirler."
lmszlk
Gelecekteki hayat hakknda, bunun nasl yaratlaca
hakknda, nihai lmden nasl kanlaca hakknda,
lmemek iin ne yaplmas gerektii hakknda bir soru
sorulmutu.
"Bunun iin 'olm ak' gereklidir. Eer insan, her daki
ka deiiyorsa, iinde d tesirlere kar koyabilecek
nsann Bugnk Durumu
25
hibir ey yoksa, onda lm e kar koyabilecek hibir

ey yok demektir. Fakat d tesirlerden bam sz olur
sa, kend i bana yaayabilecek bir ey onda kendini
gsterirse, bu ey lmeyebilir. Olaan koullarda her an
lmekteyiz. D tesirler deim ekte ve biz de onlarla
b irlik te d eim ek tey iz; yani ben lerim iz'd en ou
lmektedir. Eer insan kendi iinde, d koullardaki
deim elere dayanabilecek daimi bir ben gelitirirse, bu
ben, fizik bedenin lm nden sonra yaayabilir. Btn
sr, bir kim senin bu hayat iin alm akszn, gelecekteki
bir hayat iin de alam ayacadr. nsan hayat iin al
rken, lm iin ya da daha ziyade lm szlk iin
alm olur. Bu nedenle, lm szlk iin alma genel
alm adan ayrlamaz. nsan, birini kazanrken dierini
de kazanr. O, basite, hayattaki kendi ilgileri uruna,
olm ak iin aba gsterebilir. Sadece bu ekilde bile
lm sz hale gelebilir. zellikle bir gelecek hayattan
sz etm iyor ve bunun m evcut olup olm adn incelem i
yoruz, nk kanunlar her yerde ayndr. nsan, tand
kadaryla kendi hayatn ve bakalarnn hayatlarn,
doum dan lm e kadar incelerken, hayat, lm ve
lm szl yneten btn kanunlar da incelem ekte
dir. Kendi hayatnn efendisi haline gelirse, lm nn
de efendisi olabilir." (9)
C - NSAN, BROK "BEN " (PERSONA)
SAHBDR
"nsann daima bir ve ayn olduunu dnmek en
byk hatadr." diye sze balayarak devam etti. "nsan
hibir zaman uzun sre ayn kalm az, srekli olarak dei
mektedir. Yarm saat iin bile nadiren ayn kalr. Adamn
ismi Ali ise onun daima Ali olduunu sanrz. Byle bir
26
nsann Gerei "Kendini Bilmek
ey yoktur. imdi Ali, bir dakika sonra Ahmet, daha sonra

ise Mehmet'tir, Hasan'dr, Hseyin'dir, Ekrem'dir. Ve
hepiniz onun Ali olduunu sanrsnz. Ali'nin belli bir
eyi yapamayacan hepiniz bilirsiniz. rnein o, yalan
syleyemez. Sonra yalan sylediini grr ve bunu nasl
yaptna arrsnz. Ve gerekten de Ali yalan syleye
mez; yalan syleyen Mehmet'tir. Ve frsat ktnda Meh
met yalan sylemekten kendini alkoyamaz. Ne kadar ok
miktarda Aliler'in, Mehmetler'in bir insanda yaadn
anlaynca aracaksnz. Onlar gzlemlemeyi renirse
niz, sinemaya gitmenize gerek kalmaz." (10)
"Bu anlattklarnzn bedenin farkl ksm ve organlar
na ait uurlarla ilgisi var mdr?" diye sordum. "Bu fikri
anlyorum ve sk sk bu uurlar gereini hissediyorum.
Sadece ayr ayr organlarn deil, bedenin her ksmnn
ayr fonksiyon ve uuru olduunu biliyorum. Sa elin bir,
sol elin ise baka bir uuru vardr. Sylemek istediiniz bu
mudur?"
mamen yle deil." diye cevaplamaya balad
urlar da mevcuttur ama bunlar nispeten
zararszdr. Her biri kendi yerini ve iini bilir. Eller, i yap
malar gerektiini, ayaklar ise yrmeleri gerektiini bilir.
Fakat bu Aliler, Ahmetler ve Mehmetler farkldr. Hepsi
de kendilerine 'ben' der. Yani hepsi kendilerini efendi
olarak kabul etmekte, hibiri, dierini tanmay isteme
mektedir. Her biri bir saat sreyle halifelik yapar, her
eyden bamsz olarak istedii gibi davranr ve sonradan
dierleri, bundan tr bunun bedelini demek zorunda
kalr. Ve bunlar arasnda herhangi bir dzen yoktur. Han
gisi ste karsa, o efendi olur. Her kedekini krbalar,
hibir eye nem vermez. Bir an sonra ise dieri krbac
eline geirir, bir ncekini o dver. Ve bu tablo, insann
btn hayat boyunca srer gider. Herkesin be dakika
nsann Bugnk Durumu
27
sreyle kral olduu ve bu be dakika ierisinde btn

krallk zerinde istedii gibi davrand bir lke dnn.
te bizim hayatmz budur."
nsanda Birlik (Vahdet) Yoktur
"nsann nemli hatalarndan birisi, hatrlanmas gere
ken birisi, ben'i ile ilgili aldanmadr." dedi ve devam etti.
"Bizim bildiimiz insan, insan-makine, 'yapm aya'
muktedir olmayan, onda ve onun vastasyla her eyin
kendiliinden olduu insan, daimi ve bir 'Ben' sahibi ola
maz. Onun ben'i; dnceleri, duygular ve i durumu
kadar abuk deiir. Kendisini daima bir ve ayn kii ola
rak dnmekle byk bir hataya dmektedir. Aslnda
o, daima farkl bir kiidir; bir an nceki kii deildir."
"nsann daimi ve deimez bir 'B en 'i yoktur. Her
dnce, her i durum, her arzu, her duyu, 'ben' der. Ve
her defasnda, bu 'ben'in Btn'e, btn insana ait olduu
ve bir dncenin, bir arzunun veya bir nefretin, bu Btn
tarafndan ifade edildii sanlmaktadr. Aslnda bu zan,
ne ekilde olursa olsun, bir temele sahip deildir. nsann
her dncesi, her arzusu, Btn'den tamamen ayr ve
bamsz olarak belirir ve yaar. Ve Btn, hibir zaman
kendini ortaya koymaz; nk o, ancak bir nesne olarak
fiziksel planda, bir kavram olarak ise soyut planda mev
cuttur. nsan, bireysel 'Ben' sahibi deildir. Ama, pek sk
olarak birbirlerini hi tanmayan, birbirleriyle hi irtibat
bulunmayan, veya aksine birbirlerine dman olan, bir
birlerini iten, birbirleriyle eliki iinde bulunan yzlerce
ve binlerce bamsz, kk 'ben'e sahiptir. Her dakika,
her an, insan 'Ben' demekte ve 'Ben' diye dnmektedir.
Ve her defasnda da onun 'b e n 'i farkldr. Hemen imdi
bir dnce, imdi bir arzu, imdi bir duygu, imdi baka
28
bir dnce ve sonsuza dek bylece devam eder. nsan,

okluktur."
" 'Benler'in birbirlerinin yerlerini almalar, stnlk
iin aka yaptklar devaml mcadele, tesadfi olan d
tesirler tarafndan ynetilir. Is, gne , gzel hava, bir
anda btn bir grup 'ben'i davet eder. Souk, sis, yamur,
baka bir 'ben' grubunu, baka armlar, baka duygu
lar, baka davranlar davet eder. nsanda bu 'ben' dei
melerini kontrol edebilecek hibir ey yoktur; nk, en
bata insan, bu durumu fark etmemekte ve bilmemekte
dir; daima en son 'ben'de yaamaktadr. Doaldr ki, baz
'benler' dierlerinden gldr. Ama bu, onlarn kendi
bilinli gleri deildir; 'ben ler', rastlantlarn gc ile
veya m ekanik olan d drtler tarafndan yaratlm lar
dr. Eitim, taklit, okuma, dinin uyutuculuu, snflar,
gelenekler, yeni sloganlarn cazibesi insann kiiliinde
ok gl 'benler' yaratr ki, bu gl 'benler', dier daha
zayf 'benler'in btn dizilerine hakim olurlar. Ama onla
rn gc, m erkezlerdeki kaytlarn gcdr. Ve bir insa
nn kiiliini oluturan btn 'benler', bu kaytlarla ayn
kkene sahiptirler; d tesirlerin sonulardr. Her ikisi de
yeni d tesirlerle harekete geer ve d tesirler tarafndan
kontrol edilir." (11)
"nsann bireysellii yoktur. Bir tek byk 'Ben' sahibi
deildir. Birok kk 'ben'e blnmtr."
"Ve her ayr kk 'ben', kendini Btn'n adyla
armaya, Btn adna hareket etmeye, anlamaya, anlamamaya, sz vermeye, kararlar almaya muktedirdir ki,
sonradan dier bir 'ben' veya Btn, bunlarla uramak
durumunda kalacaktr. Bu durum, insanlarn, niin sk sk
kararlar aldklarn ve niin ender olarak bunlar uygula
dklarn aklar. Bir insan, ertesi gnden itibaren erken
kalkmaya karar verir. Bir 'ben' veya 'benler' grubu bu
nsann Bugnk Durumu
29
karar alr. Ama kalkma, bu karara tamamen kar olan

hatta bunun hakknda hibir ey bilmeyen baka bir
'ben'in iidir. Doaldr ki, o insan, sabahleyin uyumaya
devam edecek, akam yine erken kalkmaya karar verecek
tir. Bu durum bazen insan iin ok naho olan sonular
dourur. Tesadfi kk bir 'ben', bir ey iin, kendi ken
dine deil ama bir bakasna, bir an iin sadece kibirin
itilimi ile veya aka yollu bir sz verebilir. Sonra ortadan
kaybolur. Ancak o insann bu olayda tamamen susuz
olan teki 'benler'inin tm, btn hayatlar boyunca
bunu demek durumunda kalabilir. Her kk 'ben'in
ekler ve szlemeler imzalamaya yetkili olmas, bunlarn
sorumluluunu yklenecek insann yani Btn'n traje
disidir. nsanlarn tm yaamlar, ou defa kk tesa
dfi 'benler'in imzaladklar szlemelerin gereini yerine
getirmek ykmll ile geer." (12)
'B en ler'in Karmaas ve "Efendiyi Bekleyen Ev"
"Dou retileri, bu gr asndan insann tabiatn
sergilemeye alan eitli alegorik tasvirler ihtiva eder."
"Byle bir retide insan, iinde birok hizmetkarn
bulunduu fakat efendinin veya kahyann olmad bir
eve benzetilmitir. Hizmetkarlarn hepsi grevlerini unut
mulardr, hibiri yapmas gerekeni yapmay istememek
te, her biri bir an iin de olsa, efendi olmaya almaktadr;
ite byle dzensizlik ierisindeyken ev, ciddi bir tehlike
karsnda demektir. Tek kurtulu ans, nispeten daha
makul hizmetkarlar grubunun toplanmas ve geici bir
kahya, yani vekil kahya semesidir. Bu vekil kahya,
dier hizmetkarlar kendi yerlerine yerletirebilir ve her
birinin kendi iini yapmasn salar: Ay mutfaa, ara
bacy ahra, bahvan baheye vs... Bu ekilde, 'ev', asl
30
kah yann gelii iin hazrlanabilir ki, asl kahya da evi

efendinin gelii iin dzene koy acak tr."
"n san n , efendiyi bekleyen bir ev ile kyaslanm asna,
kadim b ilgin in izlerini m uhafaza eden D ou retilerinde
sk sk ve bilindii gibi, n ciller'd eki pek ok m eselde
eitli biim lerd e rastlanm aktadr."
"F ak at im kanlarn en ak ekilde anlam as bile, insa
n, bunlarn ortaya karlm asna herhangi bir ekilde yaklatrm ayacaktr. Bu im kanlar ortaya karm ak iin ok
kuvvetli bir kurtulm a arzusu bulunm al ve bu kurtulu
uruna her eyi feda etm eyi, riske etm eyi istiyor olm al
dr."
nsan Rol Yapar
G. ile yalnz kaldm z zam an, sk sk, bir tek kelim e
ile kendim ize kurduum uz her eyi ykyor ve bizi, asln
da im diye kadar gerek kendim iz gerekse bakalar hak
knda hibir ey bilm ediim izi ve hibir ey anlam ad
m z grm eye zorluyordu.
"Btn mesele, kendinizin daim a bir ve ayn olduu
nuz konusunda tam am en emin bulunm anzdr." dedi.
"A m a ben sizi tmyle farkl gryorum . rnein, bugn
buraya bir O uspensky'nin gelmi olduunu gryorum ,
oysa dn bir bakas vard. Veya siz gelm eden nce bura
da beraberce oturup konutuum uz doktor, belli bir
ahst. Sonra sizler geldiniz. Ve imdi ona baktmda,
orada oturan tamamen farkl bir doktor gryorum. Ve
onunla yalnz olduumda grdm kimseyi siz nadiren
gryorsunuz."
"H er insann olaan artlarda oynad belirli bir rol
repertuar olduunu anlamalsnz." dedi G. "Bu mnase
betle insan, hayatta alla gelmi olarak kendisini iinde
nsann Bugnk Durumu
31
bulduu her trl art iin bir role sahiptir; ama onu
biraz farkl artlar ierisine koyarsanz, uygun bir rol bula
maz ve ksa bir zaman iin kendisini ortaya koyar. Bir
insann oynad rollerin incelenmesi, kendini bilmenin
ok gerekli bir ksmn oluturur. Her insann repertuar
ok snrldr. Ve eer bir insan, basite 'ben' ve 'Ali Yld
rm' diyorsa, kendisini tm olarak grmeyecektir nk
'Ali Yldrm'da bir tane deildir; bir insan onlar gibi en
azndan be ya da alt tanesine sahiptir. Bir veya ikisi aile
si iin, bir veya ikisi brosu iin (biri astlan ve dieri st
leri iin), biri bir lokantadaki arkadalar iin ve belki de
biri, yce fikirlerle ilgilenen ve entelektel konumalar
dan holanan kiiler iindir. Bu nedenle insan, farkl
zamanlarda, bunlardan biriyle tamamen e koar ve ken
disini ondan ayramaz. Rolleri grmek, sahip olunan
repertuar bilmek, bilhassa bu repertuarn snrlln bil
mek, ok ey bilmektir. Ama btn mesele, insann reper
tuar dnda kaldnda, yani herhangi bir ey onu, sade
ce ksa bir sre iin bile olsa, her zamanki izinin dna
ittiinde, kendisini ok rahatsz hissettii ve olaan rolle
rinden herhangi birisine geri dnmek iin byk aba
harcaddr. Dorudan doruya tekrar her eyin yolunda
gittii, rahatszlk duygusunun ve gerilimin kaybolduu
her zamanki rotasna dner. Durum, hayat ierisinde byledir; fakat alma ierisinde kiinin kendini gzleye
bilmesi iin bu sknt ve gerilimle, rahatszlk ve acizlik
duygusuyla uzlamas gerekir. nsan, sadece bu rahatsz
l yaayarak kendisini gerekten gzleyebilir. Ve bunun
neden byle olduu aktr. nsan, bu olaan rollerinden
herhangi birisini oynamad zaman, repertuarnda uygun
bir rol bulamad zaman kendisini plak hisseder. r,
utanr ve herkesten kamak ister. Fakat burada bir soru
doar: O, ne istemektedir? Sakin bir hayat m, yoksa ken
32
nsann Gerei "Kendim Bilmek'
di zerinde almay m? ayet sakin bir hayat istiyorsa,

o, her eyden nce kesinlikle repertuarnn dna kma
maldr. Olaan rolleri oynayarak kendisini rahat ve
huzur iinde hisseder."
Dnya Rahat Yeri D eildir
"Ama kendisi zerinde almak istiyorsa, o, bu huzu
runu bozmak zorundadr. kisine birden sahip olmak asla
mmkn deildir. nsan bir seim yapmak zorundadr.
Ama seim yapt zaman, sonu, pek sk olarak aldanma
dr, yani insan kendisini aldatmaya alr. Lafzen al
may seer, ama hakikatte huzurunu kaybetmek istemez.
Sonu, iki tabure arasnda oturmaktr. Bu ise en rahatsz
pozisyondur. Hi alma yapmaz ve hi de rahat edemez.
Bir insann her eyi bir kenara atp gerek almaya ba
lamas ok zordur. Niin zordur? Aslnda onun hayat
ok rahattr ve bu hayat kt olarak kabul etse bile artk
ona almtr. Gene de bu durumun kt olduunun
bilinmesi iyidir. Ama burada yeni ve bilinmeyen bir ey
vardr. nsan, bu almadan herhangi bir sonu alnp
alnmayacan bile bilmez. Ve bunun yan sra, burada en
zor ey, birisine itaat etmenin, birisine teslim olmann
gerekliliidir. Eer bir insan, kendi kendine glkler ve
fedakarlklar icat edebilseydi, ok ilerleyebilirdi. Ama
burada anlalmas gereken husus, bunun mmkn olma
ddr. Bir bakasna itaat etmek veya kontrol sadece bir
ahsa ait olan genel alma hattn izlemek gerekir. Bu
teslimiyet, herhangi bir eye karar vermeye ya da -herhan
gi bir eyi yapmaya muktedir olduunu dnen bir
insan iin olabilecek en g eydir. Hi phesiz, fantezi
lerden kurtulduu ve kendisinin gerekte ne olduunu
grd zaman, bu glk kaybolur. Ancak bu, sadece
nsann Bugnk Durumu
33
alma sresi iinde meydana gelir. Ama almaya ba

lamak ve bilhassa devam etmek ok zordur, nk hayat
ok sarsntsz gemektedir." (13)
D - NSAN HAPSHANEDEDR
"Sen kendi durumunun farknda deilsin. Hapishane
desin. Eer akll bir kimseysen btn dilein, kamak
olmaldr. Fakat nasl kalabilir? Duvarn altndan bir
tnel kazmak gereklidir. nsan, tek bana hibir ey yapa
maz. Fakat varsayalm ki, on veya yirmi kii mevcut. Eer
sra ile alrlarsa ve biri dierini tamamlarsa tneli kaz
may bitirir ve kaabilirler."
"Dahas, hi kimse, evvelce kam kimselerin yardm
lar olmakszn kaamaz. Bu kimseler sadece nereden
kalabileceini syleyebilir ve alet edevat veya ne gerekli
ise onu gnderebilirler. Fakat sadece bir mahkum, bu kii
leri kendi bana bulup da onlarla irtibata geemez. Orga
nizasyon kanlmazdr. Organizasyonsuz hibir ey baa
rlamaz."
G., daha sonraki konumalarnda bu "hapishane" ve
"hapishaneden kama" rneklerine sk sk yer vermeye
balad. Bazen bununla balar ve sonra, ok kulland
rnei olan hapishanedeki insann, herhangi bir zamanda
kama ansnn olabilmesi iin nce, hapishanede bulun
duunu fark etmesi gerektiini ifade ederdi. nsan, bunu
fark etmedii, kendisinin zgr olduunu kabul ettii
mddete hi kurtulma ans yoktu. Hi kimse ona, irade
si dnda ve arzularna aykr olarak zorla yardmda
bulunamaz, onu zgrle kavuturamazd. Eer zgr
le kavumak mmknse, bu ancak byk bir alma
ve byk abalar sonucunda, her eyin stnde olmak
34
zere de belirli bir amaca ynelik uurlu abalar sonu

cunda gerekleebilirdi. (14)
KNC BOLUM
DEMEK
(UYANMAK-UURLANMAK)
MMKN MDR?
A - DEMENN ZORLUU
"Olaan koullar altnda, deimek mmkn deildir;
nk insan, bir eyi deitirmek istediinde sadece o eyi
deitirmek ister." (15) "Fakat makinedeki her ey birbiriyle bantldr ve her fonksiyon kanlmaz bir biimde ba
ka bir fonksiyon veya btn bir dizi fonksiyon tarafndan
dengelenmektedir; ama iimizdeki eitli fonksiyonlarn
birbirleriyle olan bantlarndan haberdar deilizdir. Maki
ne, faaliyetinin her annda, btn ayrntlar ile dengelen
mektedir. Eer insan, kendisinde holanmad bir ey
grr de bunu gidermek iin aba gstermeye balarsa, bel
li bir sonucu elde etmede baarl olabilir. Fakat bu sonu
ile birlikte, kanlmaz olarak hi beklemedii ya da arzula
mad ve belireceinden kukulanamad baka bir sonu
daha elde eder. Nefret ettii her eyi ortadan kaldrmaya,
yok etmeye gayret etmekle, bu ynde aba gstermekle,
insan, makinenin dengesini bozar. Makine, dengeyi kur
maya alr ve insann nceden gremeyecei yeni bir
fonksiyon yaratarak bu dengeyi yeniden kurar. rnein,
bir kimse kendinin ok unutkan olduunu gzlemleyebilir,
36
insann Gerei "Kendini Bilmek'
her eyi unuttuunu, kaybettiini grebilir. Bu alkanl

ile savamaya balar; eer yeter derecede yntemli ve
kararl ise, bir sre sonra, istenen sonuca ulamada baarl
olur: Eyalar kaybetmekten ve unutmaktan kurtulur. O,
bu durumun farkna varr. Ama kendisinin farkna varma
d, bakalarnn ise farkna vard baka bir ey mevcut
tur: abuk kzar, bilgilik taslar, hata arar ve tatsz olmu
tur. abuk kzmas, unutkanlnn ortadan kalkmas sonu
cu kendini gstermitir. Niin? Cevap vermek mmkn
deildir. Sadece belirli bir kimsenin zihinsel niteliklerinin
analizi, bir niteliin kaybedilmesinin niin baka bir niteli
in belirmesine neden olduunu ortaya koyabilir. Bu,
unutkanln kaybolmasnn mutlaka abuk kzmay dou
raca anlamna gelmez. Unutkanlkla hi ilgisi bulunma
yan baka bir zelliin ortaya kmas da ayn derecede
mmkndr; rnein, cimrilik, kskanlk vs."
"Bundan byle, bir kim se kendi zerinde doru
drst alyorsa, o kim se m mkn olabilecek ek dei
iklikleri hesaba katm al ve bunlar nceden dnm e
lidir. Ancak bu ekilde, arzu edilmeyen deiikliklerden
veya amaca ve almann ynne tamamen zt olan nite
liklerin belirmesinden kanmak mmkndr." (16)
"Fakat almann ve insan makinesinin genel plannda
ek sonularn ortaya kmasna meydan vermeksizin dei
ikliin yaplabilecei belli noktalar vardr."
"Bu noktalarn neler olduunu ve bunlara nasl yakla
lacan bilmek gerekir, nk insan bunlarla balamaz
sa, ya hi sonu elde edemeyecek ya da yanl veya isten
meyen sonulara ulaacaktr."
v
D eim ek steyen, Fazlalklarn "T erk " Etm elidir
"Daha nce sylemi olduum gibi fedakarlk yapmak
Deimek Mmkn mdr?
37
gereklidir." dedi G. "Fedakarlk yapmadan hibir ey

kazanlamaz." (17) "Fakat dnyada insanlarn anlamad
bir ey varsa, o da, fedakarlk yapmak fikridir." (18)
"Sahip olduklar bir eyi feda etmeleri gerektiini d
nrler. rnein, bir defasnda 'iman', 'huzuru', 'sal'
feda etmek zorunda olduklarn syledim. Onlar bunu
kelime anlamyla anladlar. Fakat asl mesele, onlarn ne
imana, ne huzura, ne de sala sahip olmamalardr.
Btn bu kelimelere iyice dikkat edilmelidir. Aslnda
onlarn sadece sahip olduklarn dndkleri ve gerekte
sahip olmadklar eyleri feda etmeleri gerekir. Ama bu
onlar iin zor, hem de ok zordur. Gerek eyleri feda
etmek daha kolaydr." (19)
"nsanlarn feda etmeleri gereken dier bir ey, strap
lardr. nsann straplarn feda etmesi de ok zordur. Bir
insan istediiniz herhangi bir zevkinden vazgeebilir,
fakat strabndan vazgemez. nsan yle yaplmtr ki,
straba olduu kadar baka bir eye asla o kadar ok
baml deildir. Oysa straptan kurtulmak gereklidir.
Istraptan kurtulmayan, strabn feda etmeyen insan al
amaz. Daha sonra straptan ok sz etmek gerekecektir.
strap olmadan hibir ey kazanlamaz, ama ayn zaman
da insan, strabn feda ederek ie balamaldr. imdi,
bunun ne anlama geldiini z bakalm ." (20)
nsan Ancak "stn aba"larla Uyanabilir
"Okullar zorunludur." dedi bir defasnda. "ncelikle
insan organizasyonunun karmakl yznden bu byledir. Bir insan, tmyle kendisi zerinde, yani btn
farkl taraflar zerinde nbet tutmaya muktedir deildir.
Bunu sadece okul, yani okul metotlar ve okul disiplini
yapabilir. nk insan ok tembeldir. nsan, uygun
38
younlukta olmayan birok ey yapar, yahut bir eyler

yaptn dnmesine ramen hibir ey yapmaz; youn
luk gerektirmeyen bir ey zerinde younlukla alr ve
younluun zorunlu olduu anlarn da geip gitmesine
izin verir. nsan kendisine kyamaz; naho olan herhangi
bir ey yapmaktan korkar. nsan gerekli younlua hibir
zaman kendi kendine ulaamaz. Eer kendinizi uygun
ekilde gzlemlemiseniz, benimle ayn fikirde olacaks
nz. Eer insan kendisine bir i tespit ederse, ok geme
den kendisine kar hogrl olmaya balar. ini mm
kn olan en kolay ekilde bitirmeye gayret eder. Bu, al
ma deildir. almada sadece stn abalar, yani nor
malin tesinde, gerekli olann tesinde olan abalar hesa
ba katlr; olaan abalar saylmaz." (21)
"stn aba ile ne demek isteniyor?" diye sordu biri.
"Belirli bir amaca ulamak iin gerekli olan abann
tesindeki bir aba anlalr." dedi G. "Btn gn boyun
ca yrdnz ve ok yorulduunuzu hayal edin.
Hava kt, yamur yayor ve souk. Akam zeri eve
varyorum. Belki de yirmi be mil yrmm. Evde
yemek hazr; ierisi scak ve ho. Ama yemee oturacak
yerde, tekrar dar, yamura kyorum ve yol boyunca
iki mil daha yrmeye karar veriyorum; sonra eve dn
yorum. te bu, stn aba olurdu. Eve gidiim sadece bir
abayd, ama bu saylmamaktadr. Evime gidiyordum,
souktu, atm, yamur yayordu... Beni yrmeye sevk
eden ey tmyle bunlard. Dier durumda ise, ben ken
dim yle yapmaya karar verdiim iin yryorum. Bu
tr stn aba, kendi kendime karar yermediim, ama o
gn iin abalarn bittiini dnrken, ilenden beklen
meyen anlarda yeni abalar gstermemi isteyen bir
retmene (mride) itaat ettiim zaman daha da zor
olur." (22)
Deimek Mmkn mdr?
39
"stn abann dier bir ekli, herhangi bir ii, o ii

gerektirdiinden daha hzl olarak yapmaktr. Bir ii iyi
yapyorsunuz; diyelim ki, amar ykyorsunuz ya da
odun kesiyorsunuz. Bu, bir saatlik bir alma olsun. i
yarm saatte yapn. Bu stn bir aba olacaktr." (23)
"Ama gerek pratikte, bir insan asla art arda ya da
uzun bir sre iin stn abalar gsteremez; bunu yap
mak iin, acmas olmayan ve metoda sahip olan bir baka
insann iradesi gerekecektir."
sel Bir Mcadele (Nefis Denetlemesi)
Yapmak arttr
"Her eyi ile d tesirlere bal olan, kendisinde her
eyin kendiliinden olduu, imdi bir kiilik, bir an sonra
baka bir kiilik, bir an sonra ise nc bir kiilik ortaya
koyan 'insan-makine'nin hibir ekilde gelecei yoktur,
gmlr ve i biter. Toz, toza dner." (24) "Bu ona uyar.
Herhangi bir gelecek hayattan sz edebilmek iin belli bir
kristalizasyonun (sabitleme), insann i niteliklerinin bel
li bir kaynamnm, d tesirlerden belirli lde bamsz
lnn olmas gereklidir. nsanda d tesirlere kar koya
bilecek bir ey mevcutsa, bu ey, fizik bedenin lmne
dayanabilir. Parman kestii zaman baylan veya her
eyi unutan bir insanda, fizik bedenini kaybettikten sonra,
neyin lme kar koyabileceini kendiniz dnn. Eer
insanda lme kar durabilecek bir ey varsa, ancak o
zaman yaamaya devam eder; hibir ey yoksa yaamaya
devam etmez. Fakat ondaki bu ey yaamaya devam etse
bile gelecei ok deiik olabilir. nsanlarn tekrardou
ismini verdikleri baz tam kristalizasyon halleri lmden
sonra mmkn olabilir; dier haller ise, insanlarn 'lm
den sonra var olma' dedikleri hallerdir. Her iki hal de
40
yaamn 'astral beden' ierisinde veya 'astral beden' yar

dmyla devam etmesidir. 'Astral beden'in ne anlama gel
diini biliyor musun? Senin tandn ve bu ifadeyi kulla
nan btn sistemler, btn insanlarn 'astral beden' sahibi
olduklarn sylerler. Bu tamamen yanltr. 'Astral beden'
adn verebileceimiz beden, bir kaynama ile yani son
derece zor bir isel alma ve mcadele sayesinde elde
edilir. nsan bununla dnyaya gelmemitir. Ve sadece ok
az sayda insan, 'astral beden'e sahip olabilir. Bu oluursa,
fizik bedenin lmnden sonra da yaamaya devam ede
bilir ve baka bir fizik bedende dnyaya gelebilir. Bu olay,
tekrardoutur. Eer domazsa, zaman ierisinde o da
lr; lmsz deildir fakat fizik bedenin lmnden
sonra, uzun sre yaayabilir." (25)
"Kaynam a ve isel birlik (Vahdet); srtme ile, 'evet'
ve 'hayr' arasndaki mcadele ile elde edilir. Eer insan
i mcadelesiz yaarsa, her ey, kendi iinde, kar koyma
dan olursa, nereye ekilir de oraya doru giderse veya
esen rzgarn nnde srklenirse, olduu gibi kalacaktr.
Ama ierisinde bir mcadele balarsa ve eer bu mcade
lede belli bir izgi varsa o zaman daimi zellikler ekillen
meye balar, kendisi de sabitlemeye balar. Fakat kristalizasyon (sabitleme), doru veya yanl bir taban zerine
de kurulmu olabilir. Srtme, 'evet' ve 'hayr' arasnda
ki mcadele, yanl bir taban zerinde de meydana gelebi
lir. rnein, herhangi bir fikirle ilgili fanatik bir inan veya
'gnah korkusu', 'evet' ve 'hayr' arasnda son derece id
detli bir mcadele yaratabilir ve insan bu tabanlar zerin
de sabitleebilir. Fakat bu, yanl ve tamamlanmam bir
kristalizasyondur. Byle bir insan, daha fazla gelime
imkanna sahip olmayacaktr. G elim e im kann yeniden
salamak iin o insan tekrar eritilm elidir; bu ise sadece
korkun strap ile m mkndr." (26)
Deimek Miimkiin mdr?
41
"Kristalizasyon, herhangi bir taban zerinde gerekle

mi olabilir. Bir rnek alalm: Gerek, iyi bir akiyi ele ala
lm. Ben, Kafkasya'da bylelerini tanrm. Bunlar ellerinde
tfek, yol boyunca bir tan arkasnda hi hareket etmeden
sekiz saat sreyle dururlar. Sen bunu yapabilir misin?
Btn bu sre boyunca, hatrlataym ki, onun iinde bir
mcadele yer almaktadr. Susuzdur, scaktan yanmaktadr,
sinekler srmaktadr; fakat o hi kprdamadan durmakta
dr. Dieri rahiptir; eytandan korkmaktadr; btn gece
ban yerlere vurur ve dua eder. Bylece kristalizasyon
(sabitleme) elde edilir. Bu yollarla insanlar, kendilerinde
ok byk bir i kuvvet olutururlar; ikenceye dayanrlar;
bu suretle de istediklerini elde ederler. Bu, onlarda byle
likle elle tutulur, daimi bir eyin olutuu anlamna gelir. O
insanlar, lmsz hale gelebilirler. Fakat bundan ne kar?
Byle bir insan, bazen belli derecede bir uura sahip bir
'lmsz varlk' haline gelir. Ama hatrda tutulmaldr ki,
bu bile ok ender rastlanan bir olaydr." (27)
O akamdan sonraki konumalarn, birok kiinin
G.'nin sylediklerinden tamamen farkl eyler iitmi
olmalar dolaysyla bende aknlk yarattklarn hatrl
yorum. Bazlar ise sadece G.'nin ikinci derecede, z'e ait
olmayan szlerine dikkat etmilerdi ve bunlar hatrlyor
lard. G.'nin sylediklerindeki ana ilkeler, pek ounun
gznden kamt. Sadece pek az, onun syledii z'e
ait eylerle ilgili sorular sormutu. Bu sorulardan biri
aklmda kalm:
"Bir kimse, 'evet' ve 'hayr' arasndaki mcadeleyi
nasl yaratabilir?" diye sormutu.
"Feda etm ek gerekir," diye G. sze balad. "Hibir
ey feda edilmezse hibir ey elde edilmez. Ve hemen
deerli bir eyi, uzun bir sre, byk apta feda etmek
gerekir. Bununla beraber sonsuza kadar deil. Bu anla
42
lmaldr, nk ou zaman anlalmaz. Feda etme,

sadece kristalizasyon sreci devam ederken gereklidir.
Kristalizasyon elde edildikten sonra, feragatler, mahru
miyetler ve feda etmeler artk gerekmez. Bundan sonra,
insan neyi isterse ona sahip olabilir. Artk onun iin yasa
lar yoktur, o kendi bana bir yasadr." (28)
B - NSAN UYANABLR M?
"Teorik olarak uyanmaya muktedirdir, fakat pratikte bu,
hemen hemen imkanszdr, nk bir an iin o, uyanp gz
lerini atnda, uykuya dalmasna neden olan btn kuv
vetler, onun zerinde on misli fazla enerji ile faaliyet gster
meye balarlar ve o, uyank olduunu veya uyanmakta
olduunu hayal ederek yine derhal uykuya dner."
"Olaan uykuda, insann uyanmak istedii fakat uyanamad durumlar vardr. Kendi kendine uyank olduunu
syler fakat aslnda uyumaya devam etmektedir; bu durum,
uyanmadan nce birka kez olmu olabilir. Fakat olaan
uykudayken uyandnda o, baka bir durumdadr; ipnotik
uykudayken uyanmada ise durum aksidir; objektif karakte
ristikler uyanmann balangcnda mevcut deildir; insan
uykuda bulunmadndan emin olmak iin kendisini imdikleyemez. Ve eer insan, TanrTnn yasaklad objektif
karakteristikler (nitelikler) hakknda bir ey iitmise, Kundalini bunu, btnyle hayale ve dlere dntrr."
Uyanmann Gl Kavranmaldr
"Ancak, uyanmann gln tam manasyla kavra
yan insan, uyanmak iin uzun ve zorlu bir almann
gerekli olduunu anlayabilir."
Deimek Mmkn mdr?
43
"Genel olarak ele alrsak, uyuyan bir insan uyandr

mak iin ne gereklidir? yi bir ok gereklidir. Fakat bir
kimse derin uykuda ise tek bir ok yeterli deildir. Uzun
bir srekli oklar devresi gereklidir." (29) "V e bu oklar
ynetecek bir kimse bulunmaldr. Uyanmay isteyen bir
insann, kendisini uzun sre silkeleyecek bir kimseyi kira
lamas gerektiini daha nce sylemitim. Fakat herkes
uykuda ise kimi kiralayabilir? nsan, kendisini uyandr
mas iin bir kimseyi kiralayabilir ama o kiralad da
uykuya dalabilir. Byle bir kimsenin yarar nedir? Ve ger
ekten insan uyank tutabilecek bir kimse, muhtemelen,
zamann, bakalarn uyandrmak iin harcamay redde
decektir; onun yapaca ok daha nemli bir ii bulunabi
lir."
"M ekanik vastalarla uyandrlma imkan da mevcut
tur. Bir kimse, bir alar saat ile de uyandrlabilir. Fakat
iin kts insan, alar saate pek abuk alr; onu iitmek
ten uzak kalr. Pek ok ve daima yeni alar saatlere ihtiya
vardr. Aksi halde insan kendisini, uyumaktan alkoyacak
alar saatlerle kuatmaldr. Fakat burada yine baz g
lkler mevcuttur. alar saatler kurulmaldr; kurmak iin
insan onlar hatrlamaldr; hatrlamak iin ise sk sk
uyanmaldr. Fakat iin kts, insan, btn alar saatlere
alr ve belli bir sre sonra onlarla daha iyi bir biimde
uyur. Bundan byle, alar saatler, srekli olarak deitiril
meli, daima yenileri icat edilmelidir. Zaman ierisinde, bu
durum, insann uyanmasna yardmc olabilir. Fakat saat
leri kurma, icat etme ve deitirme ilerini, d yardm
olmakszn tamamen kendi kendine yapan bir insan, ok
az bir ansa sahiptir. Bu ie baladktan sonra, uykuya dal
nas, uykudayken ryasnda alar saatler icat ettiini,
onlar kurduunu, deitirdiini grmesi ve basite daha
derin bir uykuya dalmas ok daha muhtemeldir."
44
nsan Tek Bana Uyanamaz

"Bundan byle, uyanmak iin bir abalar birleimi
gereklidir. Sz konusu insan, birisinin uyandrmas lazm
dr; onu uyandran kimsenin ona gz kulak olmas lazm
dr; alar saatlere sahip bulunmak ve srekli olarak yeni
alar saatler icat etmek lazmdr."
"Fakat btn bunlar baarmak ve sonuca ulamak iin
belli sayda insann birlikte almas gerekmektedir."
"nsan tek bana hibir ey yapamaz."
"H er eyden nce, yardma ihtiyac vardr. Ama yar
dm, sadece bir tek insana gelemez. Yardm etmeye muk
tedir olanlar, zamanlarna ok byk deer verirler. Ve
doaldr ki, bir tek insandan ziyade rnein, uyanmay
isteyen yirmi ya da otuz insana yardm etmeyi tercih eder
ler. Dahas, nceden de ifade edildii gibi, bir tek insan,
kendisini, uyanmas konusunda kolaylkla aldatabilir ve
basite, yeni bir ryay uyanma olarak kabul edebilir. Bir
ka kii, beraberce uykuya kar savamaya karar verirler
se birbirlerini uyandracaklardr. Yirmisinin uyuduu
fakat yirmi birincisinin uyank bulunup dierlerini uyan
drd sk sk vaki olabilir. Ayn durum, alar saatler ile
de tam anlamyla sz konusudur. Birisi bir alar saat,
dieri baka bir alar saat icat edecektir; sonra bunlar
dei toku edebilirler. Hepsi birbirlerine ok byk yar
dmlarda bulunabilirler; ve bu yardm olmadan hi kimse
herhangi bir ey elde edemez." (30)
nsann inde Bulunduu Realitede lmesi,
uurlanmak Demektir
"Balang olarak, domas iin lmesi gereken tohum
hakkndaki iyi bilinen metni ele alalm. Bir buday tanesi
Deimek Mmkn mdr?
45
topraa dp lmedike ylece kalr; fakat lrse ok

semere verir."
"Bu metnin pek ok farkl anlamlar vardr; sk sk bu
metne dneceiz. Fakat ncelikle, bu metnin ierdii
prensibi, insana uyguland ekliyle tam olarak bilmemiz
gerekmektedir."
"im diye kadar hi yaymlanmam ve muhtemelen
hi yaymlanmayacak olan bir vecizeler kitab vardr.
Daha nce bu kitaptan, bilginin anlam meselesi ile ilgili
olarak sz etmi ve bir vecizeyi aktarmtm."
"im di konutuklarmzla ilgili olarak bu kitapta yle
denmektedir:
'nsan doabilir, fakat domak iin nce lmelidir ve
lmek iin ise nce uyanmaldr.'
Baka bir yerinde yle denmektedir:
'nsan uyandnda lebilir; ldnde doabilir.'
Bunun ne anlama geldiini bulmalyz.
'Uyanmak', 'lm ek', 'domak'. Art arda gelen evre
mevcuttur. ncilleri, dikkatli bir biimde incelerseniz do
ma imkanna sk sk atflarda bulunulduunu grrs
nz; 'lmenin' gerekliliine de birka atf yaplmtr. Ve
uyanmann gerekliliine yaplm pek ok atf mevcuttur:
'Uyank durun, nk gn ve saati bilmezsiniz' vs. Fakat
insann bu imkan; uyanmak (veya uyumamak), lmek
ve domak birbirleriyle ilikili olarak ortaya konmamtr.
Ama btn sorun budur. Eer insan uyanmadan lrse,
doamaz. lmeden doarsa 'lmsz bir nesne' haline
gelebilir. 'lm em i' olmas onun yeniden domasn
engeller; uyanmam olmas onu 'lmekten' alkoyar; ve
lmeden domas ile 'varlk' olmaktan engellenmi olur."
(31)
"Domann anlam zerinde yeter derecede konutuk.
Bu durum, z'n yeni bir geliiminin balangcna, ferdi
46
nsann Gerei "Kendim Bilmek
yetin olumasnn balangcna ve blnmez bir ben'in

belirmesinin balangcna karlk gelir."
"Fakat bu durumu kazanmak ya da kazanmaya bala
mak iin insan lmelidir; yani kendisini, iinde bulundu
u halde tutan binlerce nemsiz ballklardan ve e ko
malardan kurtarmaldr. Yaamnda her eye, tahayyl
ne, ahmaklna, hatta straplarna baldr ve mmkn
dr ki, straplarna her eyden fazla baldr. Kendisini,
bu ballktan kurtarmaldr. Nesnelere ballk, nesnelere
e koma insandaki binlerce lzumsuz ben'i canl tutar.
Byk ben'in doabilmesi iin bu benler lmelidir. Fakat
bunlar nasl ldrlebilir? lmek istememektedirler. te
bu noktada uyanma im kan imdada yetiir."
nsan Aczini drak Etm elidir
"Uyanm ak demek, kendinin hiliini anlamak, yani
tm ve mutlak mekanikliinin, tm ve mutlak aczinin far
kna varmak demektir. Ve felsefi olarak, kelim elerle far
kna varmak yeterli deildir. Ak, basit ve somut gerek
ler halinde, kendine ait olan gerekler halinde, bunu kav
ramak gerekmektedir. Biraz kendini tanynca insan, iin
de, kendisini dehete drmesi gereken pek ok ey
grecektir. Kendisi ile ilgili olarak dehete dmedii
srece kendisi hakknda hibir bilgi sahibi olamaz. nsan,
kendi iinde onu dehete dren bir ey grmtr. Bun
dan kurtulmaya, bunu durdurmaya, bir son vermeye
karar verir. Fakat ne kadar ok aba gsterirse gstersin,
bunu yapamayacan, her eyin eskisi gibi kaldn his
seder. Bu noktada o gszln, aczini ve hiliini
grr; veya kendini tanmaya baladnda kendisine ait
hibir eyin bulunmadn, yani kendisinin olarak kabul
ettii her eyin, grlerinin, dncelerinin, kanaatleri
Deimek Mmkn mdr?
47
nin, zevklerinin, alkanlklarnn, hatta hata ve kusurlar

nn kendisinin olmadm, fakat btn bunlarn ya taklit
yolu ile olutuunu veya bunlar hazr vaziyette herhangi
bir yerden aldn grecektir. Bu durumu hissederken o,
kendi hiliini de hissedebilir . Ve hiliini hissetmek ze
re, bir saniye iin, bir an iin deil fakat srekli olarak ve
hi unutmadan kendisini gerekten olduu gibi grmeli
dir." (32)
"Hiliinin ve aczinin srekli olarak uurunda olu
hali, sonuta insana 'lmek' cesaretini verir; burada lmek,
sadece dncesinde veya uurunda lmek anlamnda
deil, fakat gerekten lmek; ya da i geliimi asndan
gereksiz olan veya bu i geliim i nleyen ynlerini ebe
diyen ve gerekten terk etm ek anlamnda kullanlmtr.
Bu ynlerinin birincisi, onun 'sahte 'ben'idir', sonra da
'ferdiyeti', 'iradesi', 'uuru', 'yapma yetenei', 'gleri',
'inisiyatifi', 'kararll', vs. hakkndaki tm hayali fik irle
ri gelir." (33)
"Fakat bir eyi srekli grmek iin insan, nce onu
sadece bir saniye olsun grmelidir. Gerekleen btn
yeni gler ve yetenekler, daima bir ve ayn ekilde ortaya
karlar. nce ender ve ksa sreli olarak prltlar halinde
kendilerini gsterirler; sonra, daha sk ve daha uzun sre
li olarak ortaya karlar; ok uzun bir almadan sonra,
sonuta kalc hale gelirler. Ayn durum, uyanma iin de
geerlidir. Bir anda tamamen uyanmak mmkn deildir.
nsan, nce ksa sreler iin uyanmaya balamaldr. Fakat
belli bir engeli atktan ve geriye dn bulunmayan bel
li bir karara vardktan sonra, insan bir defada ve ebedi
yen lmelidir. Yava ve adm adm uyanma nceden
olmasayd, bu sonuca varmak g ve hatta imkansz ola akt." (34)
48
nsan Uyanmaktan A lkoyan Nedir?

"Fakat insan uyanmaktan alkoyan, onu ryalarnn
etkisi altnda tutan binlerce ey mevcuttur. Uyanma niye
ti ile uurlu olarak hareket etmek iin, insan uyku duru
munda tutan kuvvetlerin tabiatn bilmek gerekmekte
dir." (35)
"nce, insann iinde bulunduu uykunun normal
deil, fakat ipnotik uyku olduunu fark etmek gerekir.
nsan, ipnotize edilmitir ve bu ipnotik durum, onda,
srekli olarak beslenmekte ve glenmektedir. nsan
ipnotik durumda bulundurarak ve onun gerei grmesi
ni, durumunu anlamasn nleyerek; kendileri iin yararl
ve karl sonular elde eden kuvvetlerin bulunduunu
dnenler bile olabilir."
"ok sayda koyun sahibi olan, ok zengin bir byc
den sz eden, Dou'ya ait bir mesel vardr: Bu byc,
ayn zamanda ok cimri imi. Ne oban tutmak ne de
koyunlarm otlad merann evresine snr ekmek ister
mi. Koyunlar, sonu olarak ormanda dolamaya, ukur
lara dmeye ve ayrca da kamaya balamlar; nk
bycnn et ve derilerini arzuladn biliyorlar, bunu
ise istemiyorlarm."
"Sonunda, byc bir are bulmu. Koyunlarm ipno
tize etmi ve onlara, her eyden nce lmsz olduklarn,
derileri yzldnde onlara bir zarar gelmeyeceini,
aksine bunun, onlar iin iyi ve hatta ho olacan, daha
sonra ise bycnn yani kendisinin, srsn ok seven
iyi bir efendi olduunu ve onlar iin dnyada her eyi
yapmaya hazr bulunduunu, nc olarak da, onlara
herhangi bir ey olacaksa bunun hemen o anda, her
koulda o gn olmayacan, bu nedenle de bu konu ze
rinde dnmelerine gerek bulunmadn telkin etmi.
Deimek Mmkn mdr?
49
Ve daha da ileri giderek byc, koyunlarmm zihinlerine,

onlarn hibir ekilde koyun olmadklarn yerletirmi;
bazlarna aslan, bazlarna kartal, dier bazlarna insan,
geriye kalanlara ise byc olduklarn telkin etm i."
"Ve bylece bycnn, koyunlar hakkndaki btn
merak ve endieleri kaybolmu. Artk hi kamayp sku
netle bycnn etlerine ve derilerine ihtiya duyaca
zaman bekler olmular."
"Bu mesel, insann durumunu ok iyi bir biimde can
landrmaktadr."
" 'Okrilt' ad alan literatrde, muhtemelen 'Kundalini',
'Kundalini atei' ya da 'Kundalini ylan' ifadelerine rast
lamsnzdr. Bu ifade, sk olarak, insanda mevcut bulu
nan ve uyarlabilen bir tr garip kuvveti belirtmek ama
cyla kullanlmtr. Fakat bilinen teorilerden hibiri Kun
dalini kuvveti hakknda doru bir aklama yapmamakta
dr. Bazen bu kuvvet sekse, seks enerjisine, yani seks
enerjisini baka maksatlarla kullanabilme imkanna ba
lanmtr. Bu sonuncusu, tamamen yanltr, nk Kun
dalini her eyde mevcut olabilir. Ve her eyin stnde de
Kundalini, insann geliimi iin arzu edilir veya yararl bir
ey deildir. Okltistlerin bu kelimeyi naslsa bir yerden
bulup, onun anlamn tamamen deitirmi olmalar ve
ok tehlikeli ve korkun bir eyden, mit balanacak, ken
disinden iyilik beklenecek bir ey meydana getirmeleri
ok merak uyandran bir husustur."
"Aslnda, Kundalini, gerek bir fonksiyonun yerini
alan fantezi gc, hayal gcdr. nsan, faaliyet gster
mek yerine rya grrse, kendisinin bir kartal, bir aslan
veya bir byc olduunu imgelerse bu, onun iinde
faaliyet gsteren Kundalini'nin kuvvetidir. Kundalini,
btn merkezlerde faaliyet gsterebilir ve onun sayesin
de, btn merkezler, gerek yerine hayali olanla tatmin
50
nsann Gerei Kendini Bilmek"
olabilirler. Kendisini bir aslan ya da bir byc kabul

eden bir koyun, Kundalini'nin kuvveti altnda yaar."
"Kundalini, insanlar, imdi bulunduklar durumda
tutmak zere onlara yerletirilmi bir kuvvettir. Eer
insanlar, hakiki durumlarn gerekten grebilseler ve bu
durumlarnn tm korkunluunu anlayabilselerdi, bulun
duklar yerde bir saniye iin bile kalamazlard. Bir k
yolu ararlar ve bunu da abucak bulurlard; nk bir
k yolu mevcuttur; fakat ipnotize edilmi olduklarn
dan bu yolu grmede baarszla uramaktadrlar. Kun
dalini, insanlar ipnotik durumda tutan kuvvettir. nsa
nn 'uyanm as', onun 'deipnotize' edilmesi demektir.
Balca glk ve de bunun gerekleme imkan bu nokta
da bulunmaktadr; nk uyumas iin organik bir neden
yoktur ve insan uyanabilir."
Uyuyan Bir nsan rnei
Moskova'daki dostlarmdan bazlarn G.'ye tantr
may ok istiyordum. Fakat o sralarda sadece, her zaman
ki gibi ar alan ve oradan oraya koturup duran, buna
ramen enerjik grnen eski gazete arkadam V. A. A.'ya
rastladm. Kendisine G.'den sz ettiim zaman ok ilgi
lendi ve G.'nin iznini alarak onu G.'nin yerinde yemee
davet ettim. G., kendi yaknlarndan on be kii kadar
davet etmi ve o zamana gre ok lks bir yemek dzen
lemiti. Sofrada zakuski, turta, i kebab gibi yemekler ve
Khaghetia arab gibi eyler vard. Bu, tek kelimeyle, gn
ortasndan balayp akama kadar sren Kafkasya'nn
le yemeklerinden biriydi. A.'y kendi yanma oturtan G.,
ona kar ok nazikti. Onu hep ho tuttu ve kadehine
arap doldurdu. Birdenbire, eski dostumu nasl bir snava
sokmu olduumu fark ettiimde iim szlad. Herkes
Deimek Miimkim mdr?
51
susmakta idi. A. be dakika dayanabildi. Sonra konuma

ya balad. Savatan, beraber ve ayr ayr tm mttefikle
rimizden sz etti; mmkn olabilen btn meseleler hak
knda Moskova ve St. Petersburg'daki devlet adamlarnn
grlerini nakletti; sonra ordu iin sebzelerin kurutulma
sndan (O sralar gazetecilik iine ek olarak bununla da
urayordu.), zellikle soanlarn kurutulmasndan, daha
sonra suni gbreden, zirai kimyadan ve genel olarak kim
yadan bahsetti; sonra da "slah etm ekten", "spiritizmden", "ellerin materyalizasyonundan" ve imdi hatrlaya
madm birok eyden sz etti. Ne G., ne de bir bakas
tek kelime konumad. A.'nn gceneceinden korkarak
tam konumak zereydim, ama G. bana yle sert bakt ki,
hemen kendimi toparlayp susmaya devam ettim. Ayrca
korkularm bounaym. Zavall A. hibir eyi fark etme
di, kendi konumas ve kendi szel ustal ile yle co
mutu ki, masada mutlu bir ekilde oturdu ve bir an bile
durmadan saat drde kadar konutu. Sonra G. ile byk
bir heyecanla tokalat ve ona bu "ok enteresan sohbet"
iin teekkr etti. G. bana bakarak sinsice gld.
ok utanmtm. Zavall A.'y budala yerine koymu
lard. Byle bir durum akimn kesinden bile gemeyece
i iin kseye tutulmutu. G.'nin dierlerine bir gsteri
sunduunu fark etmitim.
"te, gryorsunuz," dedi, A. gittikten sonra. "Ona
akll bir insan deniyor. Ama pantalonunu ayandan ek
sem fark etmeyecek. Brakn onu sadece konusun! Baka
bir ey istemiyor. Esasen herkes byledir. Bu, dier biro
undan daha iyiydi. Yalan sylemedi. Ve konutuklarn
gerekten, hi phesiz kendi ynnden olmak zere bili
yordu. Ama dnn, bu neye yarar? Artk gen deil ve
belki de, bu yaamnda gerei iitme ansnn olduu bir
zamand. Oysa o, durmadan kendi kendine konutu."
52
C- UYANMA YOLUNA G R
Yollar eitlidir
"Genellikle bilinen mevcut btn yollar kategoride
toplanabilir:
1- Fakir'in yolu.
2- Kei'in yolu.
3- Yogi'nin yolu.
"Fakir'in yolu, fiz ik b ed en le m cadele, birinci oda
da alm a yoludur. Bu; uzun, g ve belirsiz bir yoldur.
Fakir, beden zerinde fiziksel irade ve g gelitirm eye
alr. Bu, korkun strapla, bedene eziyet etm ekle
kazanlr. Fakirin yolu, btnyle, inanlm ayacak kadar
zor ve eitli fiziksel altrm alardan ibarettir. Fakir, ya
saatlerce, gnlerce, aylarca, bazen yllarca ayn pozis
yonda hareketsiz olarak ayakta durur veya kollarn
uzatm halde, bir ta zerinde, gne, yam ur ve kar
altnda oturur. Veya atele kendi kendine ikence eder,
bacaklarn karncalarn arasna sokar vs. Eer fizik ira
de olarak adlandrabileceim iz ey, onda gelim eden
nce hastalanm azsa ya da lm ezse o zam an drdnc
odaya veya drdnc bedeni oluturm a im kanna ula
r. Fakat dier fonksiyonlar, duygusal, zihinsel vs.
gelim em i olarak kalr. rade kazanm tr ama onu
uygulayabilecei hibir ey yoktur. Bu iradeden bilgi
elde etm ek veya kendini m kem m elletirm ek iin yarar
lanamaz. Kaide olarak yeni bir alm aya balam ak iin
yaldr."
"Fakat fakir okullarnn bulunduu yerlerde yogi okul
lar da vardr. Genellikle yogiler, fakirleri gzlerler. Eer
fakir amalad eye ok yalanmadan nce ulamsa
onu bir yogi okuluna alr, ilk nce tedavi eder, hareket
Deimek Mmkn mdr?
53
kabiliyetini kazandrr, sonra da ona retmeye balarlar.

Fakir, bir bebek gibi yrmeyi, konumay renmelidir.
Fakat imdi o, yolu zerindeki inanlmaz glkleri yen
mi bir iradeye sahiptir; bu irade yolun ikinci yarsndaki
glklerin de stesinden gelmesinde yardmc olabilir.
Sz konusu glkler, zihinsel ve duygusal fonksiyonla
r gelitirmedeki glklerdir."
"Fakirlerin ne kadar zor durumlardan getiklerini
hayal edemezsiniz. Gerek fakirlerle karlap karla
madnz bilmiyorum. Ben, pek ouna rastladm; rne
in Hindistan'daki bir mabedin i avlusunda bir tanesiyle
karlatm, hatta onun yannda uyudum. Yirmi yldr
gece ve gndz el ve ayak parmaklarnn ularnda duru
yordu. Artk kendini dorultamyordu. rencileri onu
bir yerden bir yere tayorlar, nehre gtrp cansz bir
isim gibi ykyorlard. Ama bu duruma birdenbire ula
m deildi. Ne glkleri yendiini, bu safhaya varmak
iin ne gibi ikenceler altnda strap ektiini dn
dm..."
"Ve bir insan, bu yolun salad imkanlar ve varla
cak sonular kavrad iin veya dinsel bir duygu dolay
yla fakir olmaz. Fakirlerin bulunduu btn Dou
memleketlerinde, halk arasnda, mutlu bir olaydan sonra
doan bir ocuu fakirlere verme adeti vardr. Ayrca
la kirler sk sk ksz ocuklar evlat edinirler veya kk
ocuklar yoksul ana babalardan satn alrlar. Bu ocuklar,
unlarn rencileri olup, onlar taklit ederler veya ettirilir
le! ; bir ksm sadece grnte bu hareketleri yapar; bir
I sn ise sonradan fakir olur."
"Bunlara ek olarak bir ksm insan da grdkleri bir
lakir tarafndan etkilendikleri iin fakir olur. Mabetlerde,
h< l.kirin yannda, onu taklit eden, ayn pozisyonda
man veya oturan insanlar grm ek mm kndr; tabii
54
ki, uzun sreli deil, fakat zam an zaman birka saat

sreyle... Bazen de bir bayramda rastlant olarak mabede
giden ve zellikle kendisini etkileyen bir fakiri taklit
etmeye balayan bir kimse artk eve dnmez ve fakirin
m ritleri arasna katlr, daha sonra, zaman ierisinde
kendisi fakir olur. 'Fakir' kelimesini kuku ile karlad
m anlamalsnz. ran'da fakir, sadece dilenci anlam
na gelir, fakat Hindistan'da pek ok hilekar kendisine
fakir adn vermitir. Ve Avrupallar, bilhassa eitim
grm Avrupallar, pek sk olarak, eitli gezginci kuru
lularn keilerine de, yogilere de fakir adm vermiler
dir."
"Fakat aslnda gerek fakirin, gerek keiin, gerekse
yoginin yollar birbirlerinden tamamen farkldr. u ana
kadar fakirlerden sz ettim. Bu ilk yoldur."
"kinci yol, keiin yoludur. Bu yol, iman, dinsel duygu
ve dinsel feda yoludur. Sadece ok gl dini duygu ve
dinsel tahayyle sahip insan, gerek anlamda kei olabi
lir. Keiin yolu da ok uzun ve gtr. Kei, kendisi ile
olan mcadelede yllar ve yllar harcar. Ama btn al
mas ikinci oda zerinde yani duygular zerinde toplan
mtr. Dier btn duygularn tek bir duygunun, yani
insann buyruu altna sokarak kendisinde birlik, duygu
lar zerinde irade oluturur; bu suretle de drdnc oda
ya ular. Fakat fizik bedeni ve dnme yetenekleri geli
memi olarak kalabilir. Elde ettiklerinden yararlanabilme
si iin bedenini ve dnme yeteneini gelitirmesi gere
kir. Bu ise ancak yeni fedakarlklarla, yeni glklerle ve
yeni feragatlerle elde edilebilir. Kei, yogi ve fakir duru
muna gelmelidir. Pek az kimse, bu kadar ileriye gidebilir;
hatta daha da az sayda insan, btn glkleri yenebilir.
Pek ou ya bundan nce lrler ya da sadece grnte
kei olurlar."
/
Deimek Mmkn mdr?
55
"nc yol, yoginin yoludur. Bu yol, bilgi ve zihin

yoludur. Yoginin yolu, nc oda zerinde almaktan
ve drdnc odaya bilgi vastasyla girmekten ibarettir.
Yogi, zihnini gelitirmek suretiyle drdnc odaya ular;
ama bedeni ve duygular gelimemi olarak kalr; o da
ayn fakir ve kei gibi elde ettii sonulan kullanmaktan
acizdir. Her eyi bilmekte fakat bir ey yapamamaktadr.
Yapmaya balamas iin bedeni ve duygular zerinde
hakimiyet kurmaldr; yani birinci ve ikinci odalar zerin
de... Bunu yapabilmesi iin de yeniden almaya koyul
mas ve uzun sreli abalarla yine sonular elde etmesi
gerekmektedir. Bununla beraber, bu durumda kendi
durumunu anlamas, eksiklerinin neler olduunu, ne yap
mas ve hangi ynde ilerlemesi gerektiini bilme avantaj
larna sahiptir. Fakat fakirin veya keiin yolunda olduu
gibi yoginin yolunda da pek az kimse bu anlaya ulaabi
lir ki, bu, almada insann nereye gittiini bilme seviye
sidir. Pek ok kimse, belirli bir baary elde etmekle durur
ve daha fazla ilerleyemez."
"Yollar, retmen ve nderlerle de ilgili olarak birbirle
rinden farkldrlar."
"Fakirin yolunda, gerek anlamda, insann bir ret
meni yoktur. Bu yolda retmen, retici durumunda
olmayp sadece bir rnek olarak grev yapar. rencinin
grevi ise, retmeni taklit etmekten ibarettir."
"Keiin yolunda, insann retmeni vardr; grevinin,
almasnn bir ksm, retmene tam anlamyla bal
bulunmak ve itaat ierisinde mutlak surette ona boyun
emekten ibarettir. Fakat keiin yolundaki balca ama;
Inr'ya iman, Tanr sevgisi, Tanr'ya itaat ve hizmet iin
gsterilen srekli abalardr. Ancak Tanr ve Tanr'ya hiz
met fikirleri anlaynda znel ve elikili pek ok ey
bulunabilir."
56
"Yoginin yolunda ise insan, retmensiz hibir ey

yapamaz ve yapmamaldr. Balangta o, fakir gibi ret
menini taklit edecek ve kei gibi de ona inanacaktr. Ama
sonradan, yoginin yolundaki insan, giderek kendi kendi
sinin retmeni durumuna gelir. retmeninin yntemle
rini ve giderek de bunlar kendisine uygulamay re
nir."
"Bununla beraber, btn yollarn, gerek fakire, gerek
keie, gerekse yogiye ait yollarn bir tek ortak yan vardr.
Hepsi de en g eyle, yaamn tamamen deim esiyle,
dnyaya ait tm eylerden feragat edilmesi (terk) ile ba
lar. nsann evini, varsa ailesini terk etmesi, btn zevkler
den, ilikilerden, yaam ile ilgili grevlerden feragat ede
rek bir le, manastra ya da bir yogi okuluna gitmesi
gerekir. lk gnden, ilk admdan itibaren dnyaya lm e
lidir; ancak bylece bu yollardan bir ey elde etmeyi mit
edebilir."
"Bu retinin zn kavrayabilmek iin, yollarn,
insann gizli imkanlarnn gelimesinde mmkn olabilen
yegane yntemler olduu fikrini aka anlamalyz. Bu
durum, byle bir gelimenin ne kadar g ve ender oldu
unu gsterir. Bu imkanlarn gelimesi yasal deildir.
nsan iin yasa, m ekanik tesirler dairesi iinde, 'insanm akine' durumunda bulunm aktr. G izli im kanlar geli
tirme yolu, doaya aykr, Tanr'ya aykr den b ir yol
dur. Bu durum, yollarn g ve mstesna olularn izah
eder. Yollar dardr ve geilmeleri zorluk arz eder. Ama
ayn zamanda ancak bu yollar vastasyla bir kazan sa
lanabilir. Gndelik hayatn, zellikle modern hayatn
gaileleri arasnda yollar, ufak ve tamamen nemsiz feno
menler olarak kalrlar ki, zaten yaam asndan da varlk
larna hi gerek yoktur. Fakat bu kk fenomenler, kendi
bnyelerinde insann gizli imkanlarnn gelimesi iin
Deimek Miimkt mdr?
57
gerekli her eyi ihtiva etmektedirler. Yollar, gndelik

hayatn karsnda olup baka ilkelere ve yasalara dayan
maktadr. Gleri ve nemlilikleri de buradadr. Gnde
lik hayatta, hatta bilimsel, felsefi, dini veya sosyal ilgilerle
dolu bir hayatta, yollarn ierdii imkanlar verebilecek
hibir ey yoktur ve hibir ey de olamaz. Yollar, insan
lmszle gtrr veya gtrmelidir. Gndelik hayat,
en iyisi bile olsa, insan lme gtrr ve baka hibir
eye gtrmez. Yollar fikri, onlarn yardmlar olm aks
zn insann tekam l etme im kan bulunduunun kabul
edilm esi halinde anlalam az."
"Kaide olarak insann, bu dnce ile uzlamas g
tr; bu dnce ona abartlm, adaletsiz ve anlamsz
gzkr. 'm kan' kelimesinin anlamn ok zayf bir ekil
de anlar. Kendisinde baz imkanlar varsa, bunlarn geli
mesi gerektiini ve gelimeleri iin de evrelerinde vasta
larn bulunmas gerektiini dnrler. Ne ekilde olursa
olsun kendisinde baz imkanlarn varln onaylamakla
insan, genellikle, bu imkanlarn hemen, zorunlu ve ka
nlmaz olan gelimesini talep etme durumunda kalr.
mkanlarnn tmyle gelimemi halde kalabilecei, kay
bolabilecei, dier taraftan, bu imkanlarn gelimesinde
ok byk aba ve dayankllk gstermesi gerektii
dncesini kabullenmek, insan iin gtr. in dorusu,
ne fakir, ne kei, ne de yogi olan ve yine hibir zaman
fakir, kei ya da yogi olamayacaklarn gvenle syleye
bileceimiz herkesi ele alrsak, bu kimselerin imkanlarnn
geliem eyeceini kukusuzca, kesin bir biimde ifade
edebiliriz. Bundan sonraki fikirleri kavrayabilmek iin bu
husus ok iyi anlalmaldr."
"Uygar hayatn olaan koullar altnda, bilgiyi arayan
insann, hatta zeki bir insann durumu mitsizdir; nk
onu saran evresinde ne fakir ne de yogi okullarna benzer
58
nsann Gerei "Kendini Bilmek"
bir kurulu vardr. Ayn zamanda, Bat Dinleri uzun bir

sreden beri o derece bozulmulardr ki, onlarda canllk
arz eden hibir ey kalmamtr. eitli okiilt ve mistik
dernekler, spiritiialist nitelikli verimsiz deneyler vs., hi
bir ekilde sonu vermezler."
"Eer drdnc yol imkan da olmasayd, o zaman
durum gerekten mitsiz olacakt." (36)
"Drdnc yol, insann le ekilmesini, evvelce birlik
te yaad eyleri terk etmesini, onlardan feragat etmesini
gerektirmez. Drdnc yol, yoginin yolunun ok daha ile
risinden balar. Bu, insann drdnc yol iin hazrlanma
s ve bu hazrl olaan yaam koullar ierisinde yap
mas, bunun ise (bu hazrln) pek ok farkl yn kapsa
yan son derece ciddi bir hazrlk olmas gerektii anlamna
gelmektedir. Ayrca, drdnc yolda insan, almasna
uygun koullar ierisinde yaamal, veya her halde bu
almay imkansz klacak koullarda bulunmamaldr.
nsann gerek i, gerekse d hayatnda, drdnc yol iin
almaz engeller yaratacak koullarn bulunabileceini
anlamak lazmdr. Drdnc yol, fakirin, keiin ve yogi
nin yollarnda olduu gibi belirli biimlere sahip deildir.
Ve ncelikle kefedilmesi gerekmektedir. Bu, ilk deneme
dir. Bu yol, dier geleneksel yol kadar tannm deil
dir. Drdnc yolu hi iitmemi kimseler olduu gibi,
onun varln, var olabileceini kabul etmeyen insanlar
da mevcuttur."
"Ayn zamanda, drdnc yolun balangc fakirin,
keiin ve yoginin yollarnn balangcndan daha kolay
dr. Drdnc yolu, olaan hayat koullar ierisinde,
olaan iine devam ederek, insanlarla olan eski ilikilerini
koruyarak ve herhangi bir eyden feragat etmeksizin,
uzaklamakszn izlemek, bu yolda almak mmkn
dr. almasnn balangcnda, insann iinde bulundu
Deimek Mmkn mdr?
59
u, almann insan iinde buldurduu koullar, onun

iin mmkn olabilen en iyi koullardr; her halde al
mann balangcnda bu koullar, onun iin doaldr. Bu
koullar insann kendisidir; nk insann yaam ve bu
yaamn koullar onun durumuna uygun der. Yaamn
yaratt koullardan bakas insan iin yapay olur; ve
byle yapay koullarda, alma, onun varlnn her
ynn hemen etkileyemeyecektir."
"Yaamn yaratt koullar altnda, drdnc yol,
insann varlnn her ynn ayn ekilde etkiler. Bu,
ayn anda oda zerinde de almak demektir. Fakir,
birinci oda, kei ikinci oda, yogi ise nc oda zerinde
alr. Drdnc odaya vardklarnda, gerek fakir, gerek
kei, gerekse yogi arkalarnda bitirilmemi ok ey brak
mlardr; ve kazandklar eylerden yararlanamazlar,
nk btn fonksiyonlarnn sahibi deillerdir. Fakir,
bedeninin efendisidir ama duygularnn veya zihninin
elendisi deildir. Kei, duygularnn efendisi olup, bede
nin veya zihninin efendisi deildir. Yogi zihninin efendidir ama beden ve duygularnn deil..."
"Drdnc yol, insandan esas olarak anlay talep
hilesiyle dier yollardan ayrlr. nsan, retmeninin
gz etimi ve ynetimi altnda olan deneyler dnda anla
mad hibir eyi yapmamaldr. Ne yaptn daha iyi
uladka, abalarnn sonular da o lde byk ola aktr. Bu, drdnc yolun temel prensibidir. almann
oular, almadaki uur ile orantldr. Drdnc yol
da imana gerek yoktur; aksine her eit iman, drdnc
yolun karsndadr. Bu yolda insan, kendisine sylene
nin hakikati ile kendi kendini tatmin etmelidir. Tatmin
al il inceye kadar da hibir ey yapmamaldr."
" I fordnc yolun yntemi, bir odada bir eyler yapar
laen, ayn zamanda dier iki odada da buna uygun bir
.1
60
eyler yapmaktan ibarettir; yani fizik beden zerinde al

rken ayn zamanda zihin ve duygular zerinde de al
mak; zihin zerinde alrken fizik beden ve duygular
zerinde de almak; duygular zerinde alrken zihin
ve fizik beden zerinde de almak... Bu, drdnc yol
da, fakirin, keiin ve yoginin yollarnn ulaamadklar
baz bilgilerden yararlanmann mmkn oluu ile baarlabilmektedir. Bu bilgiler, her ynde de ayn zamanda
almay mmkn klar. Fiziksel, mantal ve duygusal
altrmalarn birbirlerine paralel tm dizileri bu amaca
hizmet eder. Buna ek olarak, drdnc yolda her bir kii
nin almasn bireyselletirmek mmkndr; yani her
kii sadece kendine gerekli olan yapabilir, kendisi iin
yararsz olan deil... Byle olmasnn nedeni, drdnc
yolun, dier yollardaki gereksiz ve gelenekler vastasy
la korunmu pek ok eyi saf d etmesidir."
"Drdnc yolda, insan irade kazand zaman bun
dan yararlanabilir, nk btn bedensel, duygusal ve
zihinsel fonksiyonlar zerinde egemenlik kurmutur.
Ayrca varlnn her yan zerinde de ayn zamanda
ve paralel olarak alt iin byk zaman kazanm
tr."
"Bazen drdnc yola, kurnaz adamn yolu da denir.
'Kurnaz adam', fakirin, keiin ve yoginin bilmedikleri bir
srr bilmektedir. 'Kurnaz adam'n bu srr nasl rendii
mehuldr. Belki de bunu eski kitaplardan bulmu, belki
kaltm yolu ile kazanm, belki satn alm, belki de biri
sinden alm olabilir. Ama bu, hi fark etmez. 'Kurnaz
adam', bu srr bilmektedir; bu srrn yardm ile de fakiri,
keii ve yogiyi aar."
"Bu drd arasnda en acemice davranlara sahip olan
fakirdir; ok az bilir ve ok az anlar. Bir ay sreyle ar
ikence altnda kalmakla kendisinde belli bir enerjinin,
\
Deimek Mmkn mdr?
61
onda belli deiiklikler meydana getiren belli maddelerin

olutuunu dnelim. O, bunu tamamen bu krlk ie
risinde, gzleri kapal, ne amac, ne yntemleri ve ne de
sonular bilerek uygulamtr; sadece bakalarn taklit
etmitir."
"Kei, ne istediini biraz daha iyi bilir; dinsel duygu,
dinsel gelenek, baarya ulama ve kurtulma arzular tara
fndan ynetilmektedir; kendisine ne yapacan syleyen
retmenine gvenmekte, aba ve fedakarlklarnn Tanr'y memnun ettiine inanmaktadr. Bir haftalk oru,
srekli dua, ileler vs. ile, fakirin kendisinde bir ay boyun
ca yapt ikencelerle gelitirdii gc kazanabildiini
dnelim."
"Yogi, daha da fazlasn bilir. Ne istediini, niin istedi
ini, istediinin nasl kazanlabileceini bilir. rnein,
amac iin kendisinde belli bir maddeyi oluturmann
gerekli olduunu bilir. Bu maddenin belli bir eit altr
malarla veya uur konsantrasyonu ile bir gnde oluturu
labileceini bilir. Bundan byle de kendisini baka bir
dnceye kaptrmadan, dikkatini btn gn, bu altr
malar zerinde tutarak, neye ihtiya duyuyorsa onu elde
eder. Bu ekilde, bir yogi, fakirin bir ay, keiin ise bir haf
ta harcad ayn ey zerinde bir gn harcar."
"Fakat drdnc yolda, bilgi daha da tam ve mkem
meldir. Drdnc yolu izleyen bir kimse, gayeleri iin
hangi maddelere ihtiyac olduunu, bu maddelerin, bir
aylk fiziksel strapla, bir haftalk duygusal aba ile veya
bir gnlk mantal altrmalarla oluturulabileceini bilir.
Ve dahas, bu maddelerin, nasl olaca bilindii takdirde,
dardan organizmaya kazandrabileceini de bilir. Bylece, drdnc yol izleyicisi, yogi gibi, bir gnn altr
malara, kei gibi, bir haftasn dualara ve fakir gibi, bir
.iyim kendi kendine ikence etmeye harcayacana, istedi
62
i btn maddeleri ieren kk bir hap hazrlar ve yutar;

bu suretle de hi zaman yitirmeden gerekli sonular elde
eder. "
"unu da sylemek gerekir ki..." diye devam etti G.
"bu asli ve yasaya uygun yollara ek olarak yapay ve sade
ce geici sonular veren yollar olduu gibi, daimi fakat
hatal sonular bile douran yollar vardr. Bu yollarda,
insan yine drdnc odann anahtarn arar ve bazen de
bulur. Ama drdnc odada neyi bulduu henz bilin
memektedir."
"Bazen de drdnc odann kaps yapay bir biimde
maymuncukla alr. Ve her iki halde de odann bo oldu
u grlebilir."
Yolun Balangc
"Yol fikrini anlamada balca glk", diye sze bala
d G. ve devam etti: "insanlarn, genellikle, yolun (Bu keli
meyi zerine basarak syledi.) hayat ile ayn seviyeden
baladn sanmalardr. Bu, tamamen yanltr. Yol, ba
ka ve ok daha yksek bir seviyeden balar. Genellikle,
insanlarn anlamad budur. Yolun balangcnn, aslnda
olduundan daha basit ve daha kolay olduu sanlmakta
dr."
"Yolu arayan insann, yolu bilen insana rastlad ana,
ilk eik ya da ilk adm denir. Bu ilk eikten itibaren mer
diven balar. 'Hayat' ile 'yol' arasnda 'merdiven' bulun
maktadr. nsan, ancak bu 'merdivenden' gemek suretiy
le 'yola' girebilir. Buna ilaveten, o, bu merdiveni, rehberi
nin yardmyla kabilir; kendi kendine bu ii yapamaz.
Yol, ancak merdivenin bittii yerde, yani merdivendeki
son basamaktan sonra, hayatn olaan seviyesinin ok
stndeki bir seviyeden balar."
Deimek Mmkn mdr?
63
"Bundan dolay, yolun nereden balad sorusuna

cevap vermek mmkn deildir. Yol, hibir ekilde hayat
ierisinde bulunmayan bir eyle balar; bu nedenle nere
den baladn sylemek imkanszdr. Bazen yle den
mektedir: nsan, merdiveni karken hibir eyden emin
deildir; her eyden, kendi glerinden, yaptnn doru
olup olmadndan, rehberden, onun bilgisinden ve g
lerinden phe edebilir. Ayn zamanda, ulat ey, hi
sabit deildir; merdivende olduka yksee km olsa
bile her an aa debilir ve batan balamas gerekebilir.
Fakat son basama da geer, yola girerse, her ey deiir.
ncelikle rehberi hakknda sahip olabilecei btn p
heler ortadan kalkt gibi, rehber, onun iin eskiden oldu
undan ok daha az gereklidir. Birok bakmlardan bam
sz bir hale gelebilir ve nereye gittiini bilebilir. kinci
olarak almasnnm sonularn artk o kadar kolaylkla
kaybedemez ve kendisini yine olaan hayat ierisinde
bulmaz. Yolu terk etse dahi balad yere dnemeyecek
tir."
" 'Merdiven' ve 'yol' hakknda sylenebilecekler, aa
yukar bunlardan ibarettir, nk farkl yollar mevcuttur.
Bundan evvelce sz etmitik. Ve rnein, drdnc yol
da, dier yollarda bulunamayan zel koullar mevcuttur.
I Virdnc yolda, merdiveni kmak iin koul, insann
kendi yerine bir bakasn yerletirmeden bir st basama
a geemeyeceidir. Bu bakas da daha yksee kmak
iin kendi yerine bir nc kiiyi yerletirmelidir. Bylee i usan, ykseldike kendisini izleyenlere daha da baml olur. Onlar dururlarsa o da durur. Bu gibi durumlar,
yokla mmkndr. nsan, herhangi bir ey, rnein, baz
>/rl gler kazanabilir ve daha sonra, dier insanlar ken
di seviyesine karmak iin bu gleri feda edebilir. Ken
disi ile alan kimseler, onun seviyesine ularlarsa feda
64
ettii her eyi yeniden elde edecektir. Fakat o kimseler

onun seviyesine kmazlarsa bunlar btn btn kaybe
debilir."
Mrit, Yukar'yla Balantl Olmaldr
"Ezoterik merkezle ilgili olarak retmenin durumuna
ilikin eitli ihtimaller de mevcuttur; yani retmen, ezo
terik merkez hakknda az ya da ok bilgi sahibi olabilir.
Bu merkezin nerede olduunu, bilginin ve yardmn bu
merkezden nasl alndn tam anlamyla bilebilir; veya
bunlar hakknda hibir ey bilmeyebilir ve sadece kendi
sinden bilgi ald adam tanyabilir. ou defa insanlar,
bildikleri ancak kesinlikle, kendilerinden bir basamak st
teki noktadan balarlar. Ve sadece kendi geliimleri ile
orantl olarak daha ilerisini grmeye, bildiklerinin nere
den geldiini fark etmeye balarlar."
"retmenlik roln stlenmi bir kimsenin almas
nn sonular, onun, rettiklerinin kkenini tam anlamy
la bilip bilmemesine deil, daha ok, fikirlerinin gerek
ten ezoterik merkezden gelip gelmediine, kendisinin
ezoterik fikirleri, yani objektif bilgiye ait fikirleri anlama
sna ve de bunlar sbjektif, bilimsel, felsefi fikirlerden
ayrt edebilmesine bamldr."
"imdiye kadar doru manyetik merkezden*, doru
rehberden ve doru yoldan sz ettik. Fakat manyetik mer
kezin yanl bir biimde olutuu bir durum gerekleebi
lir. Manyetik merkez, kendi iinde blnm bulunabilir,
yani elikiler ihtiva edebilir. Dahas, birinci trden tesir
ler, yani hayat ierisinde yaratlm tesirler, ikinci tr
tesirler kisvesi altnda veya ikinci tr tesirlerin izleri, belli
'M anyetik merkez konusu Beinci Blm n A kknda aklanm tr.
Deimek Mmkn mdr?
65
bir noktaya kadar bozulmu ve kendilerinin zdd olmu

halde manyetik merkeze girebilirler. Byle yanl biimde
meydana gelmi bir manyetik merkez, doru bir ynelt
meyi yapamaz. Bu tr hatal manyetik merkeze sahip bir
insan da yolu arayabilir ve kendisinin retmen olduu
nu syleyen bir baka insana rastlayabilir; bu bakas ona,
yolu bildiini, kaza kanununun dnda bulunan bir mer
kezle balants olduunu syleyebilir. Fakat aslnda yolu
bilmeyebilir ve de byle bir merkezle ilikisi bulunmaya
bilir. Bu noktada yine birok ihtimaller mevcuttur:
1- Gerekten yanlg ierisinde bulunabilir ve aslnda
hibir ey bilmedii halde bir eyler bildiini sanabilir.
2- Yanlg ierisinde bulunan dier bir kimseye inanm
olabilir.
3- uurlu olarak aldatabilir."
"Yolu arayan bir insan, byle kimselerden birine rast
larsa, onu, vaat ettii yere deil, tamamen farkl bir yne
gtrebilir; doru yoldan ok uzaa, doru yolda elde
edilecek sonularn tam zdd olan sonulara gtrebi
lir."
"Bereket versin ki, byle bir ey, ok ender olur; yani
yanl yollar pek oktur ama ou kez bunlar insan hibir
yere gtrmezler. Ve insan, ayn noktada dner durur, bir
yere gitmekte olduunu sanr."
Yol - retmen (Mrit) - renci (Mrit)
"Yanl yol, nasl tannabilir?" diye sordu birisi.
"Nasl m tannabilir?" dedi G. ve devam etti: "Doru
yolu tanmadan yanl yolu tanmak mmkn deildir.
Bu, yanl bir yolun nasl tannaca hususunda endieli
olmaya gerek bulunmad anlamna gelir. nsan doru
yolu nasl bulacan dnmelidir. Srekli olarak zerin
66
de durduumuz budur. Birka kelime ile aklamak

mmkn deildir. Fakat btn sylenenleri ve bunlardan
kanlar hatrlarsanz pek ok faydal sonular sergileye
bilirsiniz. rnein, retmenin, daima rencinin seviye
sine uygun olduunu grebilirsiniz. renci ne kadar
yksek ise, retmen de o derecede yksek olabilir. Fakat
seviyesi fazla yksek olmayan bir renci, ok yksek
seviyeli bir retmene balanamaz. Aslnda renci,
retmenin seviyesini hi gremez. Bu, bir kanundur. Hi
kimse, kendi seviyesinden daha yksek bir seviyeyi gre
m ez." (37) "Fakat genellikle insanlar, bunu bilmemekte,
aksine kendileri ne kadar aada iseler, o derecede yk
sek seviyeli bir retmen istemektedirler. Bu noktann
doru olarak anlalmas ok nemli bir admdr. Fakat bu
anlaya nadiren rastlanr. Genellikle, insann kendisi be
kuru etmedii halde retmeninin Hz. sa'dan bakas
olmasn kabul etmez. Daha aasna raz deildir. Ve Hz.
sa gibi bir retmene rastlaa bile, nciller'in anlatt
durumu ile alrsak, onu hibir zaman izleyemeyeceini
nk Hz. sa'nn rencisi olmak iin bir havari seviye
sinde bulunmak gerektiini bir trl kabullenemez. Bura
da belli bir kanun vardr. retmen ne kadar yksek ise
renci iin durum, o kadar glk arz eder. Ve retmen
ile rencinin seviyeleri arasndaki fark, belli bir snr
aarsa, rencinin yolu zerindeki glkler, baa kl
maz hale gelir. Tamamen bu kanuna bal olarak drdn
c yolun temel kaidelerinden biri burada yer alr. Dr
dnc yolda bir tek retmen yoktur. Kim daha yal ise
retmen odur. Ve retmen, renci iin gerekli olduu
gibi renci de retmen iin gereklidir. renci, ret
mensiz ilerleyemez; retmen de rencisiz ilerleyemez.
Bu, genel bir gr deil, fakat gerekli ve tamamen somut
bir kuraldrki; insann ykselmesi kanunu, bu kurala
Deimek Mmkn mdr?
67
dayal bulunmaktadr. Evvelce ifade edildii gibi, hi

kim se, kendi yerine bir baka kim seyi yerletirm eden
daha st bir basamaa kamaz. nsan, aldn derhal
vermelidir; ancak bu ekilde daha fazlasn alabilir. Aksi
halde, kendisine verilmi olan da ondan alnacaktr." (38)
Yollar Herkese Ak D eildir
nsan zerindeki alma metotlarnn karmakln
ve okluunu grp anladka, yolun glklerini daha
iyi kavradk. Byk bir bilginin, muazzam abalarn ve
birbirimizden bekleyemeyeceim iz ve beklemememiz
gereken bir yardmn art olduunu grdk. Kiinin ken
di zerinde herhangi ciddi bir almaya balamasnn
bile, uygun durumdaki binlerce i ve d art gerektiren
nadir bir fenomen olduunu anladk. Ve balamak, gele
cek iin hibir garanti vermiyordu. Her adm bir aba isti
yordu, her adm yardm gerektiriyordu. Biroumuzun,
herhangi bir aba gsterme arzusunu yitirmesine sebep
olan glkleri grdmzde, herhangi bir eye ulama
imkan ok kk gzkyordu.
Bu, bir insann byk ve ileri baarlarn mmkn olup
olmadn ve yarn ne kazanabileceini dnmeden
bugn elde ettiklerinin kymetini bilmesi gerektiini anla
may renene kadar, herkesin getii kanlmaz bir saf
hayd.
Bu yolun gl ve umuma ak olmamas fikri hak
lyd. eitli defalar G.'ye bu konuyla ilgili sorular ynel
mitir:
"Bu sistem hakknda hibir fikri olmayan kiilerle
bizim aramzda bir farkn olmas mmkn olabilir m i?"
Yollarn herhangi birisinden gemeyen kiilerin ebedi
yen bir ve ayn ember ierisinde dnmeye mahkum ola-
68
caklarm, onlarn sadece 'ay iin yiyecek' olduklarn, kur

tulamayacaklarn ve buna imkanlar olmayacan m
anlamamz gerekir?" "Yollarn dnda yollar olmadn
dnmek doru olur mu? Baz kiiler, belki de daha iyi
kiiler, bu yolla karlamadklar halde, zayf ve dikkat
ekmeyen dierlerinin yol imkanlaryla temasa gemeleri
nasl dzenlenmektedir?"
Bir defasnda, srekli olarak dndmz bu konular
la ilgili bir konuma srerken, G., daha nce yaptndan
biraz farkl bir ekilde konumaya balad; nk daha
nceleri daima, yollarn dnda hibir eyin olmad
meselesi zerinde srarla durmutu.
"Yollarla temasa geen kiilerin herhangi bir seimi
yoktur ve olamaz. Dier bir ifade ile, hi kimse yollar
seemez, onlar, ksmen kaza eseri ve ksmen de belli bir
ala sahip olmalar nedeniyle kendiliklerinden seer
ler. Bu al duymayan kimseye kaza eseri yardm edile
mez. Bu alk ierisindeki bir kii, her trl elverisiz ev
re koullarna ramen, kaza eseri olarak bir yolun balan
gcna getirilebilir."
"Fakat rnein, bir sava srasnda ldrlen ya da bir
hastalktan len kimselerin durumu ne olur?" diye sordu
birisi. "Onlarn birou bu ala sahip olmu olamazlar
myd? Ve bu durumda o ala nasl yardm edilebilir
di?"
"Bu tamamen farkl bir ey." dedi G. "Bu kimseler
genel bir yasaya tabi olmulardr. Biz onlardan sz etmi
yoruz ve edemeyiz. Biz sadece ans veya kader, ya da
aklllk sayesinde genel bir yasaya tabi olmayan, yani her
hangi bir genel tahrip yasasnn faaliyeti dnda kalan
insanlardan sz edebiliriz. rnein, Moskova'da her yl
belli sayda kiinin tramvay altnda kald istatistiklerce
bilinir. Bu durumda, eer bir insan byk bir alk iinde
Deimek Mmkn mdr?
69
olsa bile, tramvayn altna der ve paralanrsa, biz artk

ondan, yollardaki alma bak asndan sz edemeyiz.
Biz sadece canl olandan ve sadece yaad srece sz
edebiliriz. Tramvaylar ya da savalar; bunlar tamamen
ayn eylerdir. Sadece biri daha kapsaml, dieri ise daha
dardr. Biz tramvaylarn altna dmeyen insanlardan sz
etmekteyiz."
"Bir insan a olduu takdirde bir yolun balangcyla
temasa geme ansna sahiptir. Ama aln dnda baka
'sicil kaytlan' da gereklidir. Aksi halde insan yolu gr
mez. Tahsilli bir Avrupal'nn, yani din hakknda hibir
ey bilmeyen bir insann, dinsel bir yol imkan ile karla
tn hayal edin. O, hibir ey grmeyecek ve hibir ey
anlamayacaktr. Ona gre din, samalk ve hurafe demek
tir. Ama o, ayn zamanda kesin ve sistemli bir ekilde ifade
edilen entelektelliine ramen, byk bir alk iinde ola
bilir. Bu durum, yoga metotlarn, uurun genilem esini
vs.'yi hi duymam olan bir insan iin de tamamen ayn
dr. Bu kii bir yoga yolu ile karlatnda, duyduu ey
ler onun iin bir anlam tamayacaktr. Drdnc yol daha
da zordur. Bir kiinin drdnc yolun hakkn vermesi
iin daha nceden birok eyi dnm, hissetmi ve
hayal krklna uram olmas lazmdr. Eer daha nce
fakirin, keiin ve yoginin yolunu bilfiil denememise, en
azndan onlar bilmeli, dnmeli ve onlarn kendisine
yararl olmayacana kanaat getirmelidir. Sylediklerimi
szel olarak anlamanz gerekli deildir. Bu dnce sreci,
insann kendisince bilinmeyebilir. Fakat bu srecin
sonular kiinin iinde olmaldr. Ancak bunlar, drdnc
yolu tanmasnda ona yardmc olabilir. Aksi takdirde yol
kendisine ok yakn bulunmasna ramen, onu gremez."
"Fakat insan bu yollardan birine girmedii mddete
artk hibir ans kalmaz demek kesin olarak yanltr.
70
'Yollar' sadece yardmdr; yardm, insanlara tiplerine

gre edilir. Bununla beraber 'yollar', hzlandrlm yollar,
genel tekamlden bamsz olan ahsi, bireysel yollar
genel tekamln nnde ilerleyebilir ve ona yol aabilir,
ama her koulda yollar genel tekamlden bamszdr."
Objektif ve Sbjektif Yol
"Genel tekamln ilerleyip ilerlemedii gene ayr bir
konudur. Ama bizim iin bunun mmkn olduunu ve
bylece 'yollarn' dndaki insanlar iin de tekamln
mmkn olduunu anlamak yeterlidir. Daha dorusu
'yollar' iki tanedir. Birisine 'sbjektif yol' diyeceiz. Bu
yol, szn ettiim drt yolun hepsini kapsar. Dieri ise,
'objektif yol' adn verebileceimiz yoldur. Bu yol hayat
ierisindeki insanlarn yoludur. 'Sbjektif' ve 'objektif'
isimlerini szel olarak anlamamaksnz. Bunlar konunun
sadece bir ynn ifade ederler. Ben, baka kelime olma
dndan onlar kullanyorum."
" 'Bireysel' ve 'genel yollar' demek mmkn mdr?"
diye sordu birisi.
"H ayr." dedi G. "Bu, 'sbjektif' ve 'objektif' demekten
daha yanl olurdu, nk sbjektif yol, kelimenin genel
anlamyla bireysel deildir, nk bu yol bir 'okul
yolu'dur. Bu adan bakacak olursak, 'objektif yol' daha
bireyseldir, nk o birok bireysel zelliklere imkan
verir. Hayr, bu kelimeleri yani 'sbjektif' ve 'objektif'
kelimelerini kullanmak gene de daha iyidir. Tamamen
uygun deiller, ama onlar artl olarak kabul edeceiz."
"O bjektif yoldaki insanlar basite hayat ierisinde
yaarlar. Onlar, bizim iyi kimseler dediimiz insanlardr.
zel sistemler ve metotlar onlar iin gerekli deildir;
olaan din veya zihin retileri ve ahlaktan yararlanarak,
Deimek Mmkn mdr?
71
ayn zamanda vicdana gre yaarlar. Pek iyilik etmek

gereini duymazlar, ama ktlk de etmezler. Bazen tahsilsiz, basit insanlardr, ama hayat gayet iyi anlarlar, eya
y iyi deerlendirirler ve doru bir gre sahiptirler. Hi
phesiz bunlar kendilerini m kemmelletirmekte ve
tekaml etmektedirler. Ne var ki onlarn yolu, ok gerek
siz tekrarlarla dolu olarak ok uzun olabilir."
"Sad e Vatanda"da Tekam l Eder
" 'Yoldaki', yani sbjektif yoldaki ve zellikle bu yola
henz girmi kimselere, genellikle dier insanlar, yani
objektif yolda giden insanlar hareket etmiyormu gibi
gelir. Oysa bu byk bir hatadr. Basit bir obyvatel bazen
kendi zerinde yle bir alma yapar ki, bir bakasn,
yani bir keii, hatta bir yogiyi geer."
" 'Obyvatel' (sade vatanda), Rus lisannda garip bir
kelimedir. Herhangi zel bir nans tamadan, 'ikamet
eden', 'sakin', 'bir blgenin yerlisi' anlamnda kullanlr.
Ayn zamanda, daha kts olamazm gibi, sade vatan
da hor grme ya da alay ifadesi olarak da kullanlr. Oysa
bu ekilde konuanlar, sade vatandan hayatn salkl
z olduunu anlamazlar. Ve tekaml imkan bakmn
dan iyi bir sade vatanda bir 'deliden' veya bir 'avareden'
ok daha fazla ansa sahiptir. Bu iki kelime ile ne demek
istediimi belki daha sonra aklarm. u srada sade
vatandatan sz edeceiz. Btn sade vatandalar objek
tif yolun insanlardr demeyi hibir zaman istemem. Byle
deil. Onlar arasnda hrszlar, hergeleler ve ahmaklar
vardr; ama dierleri de vardr. Ben sadece, kendiliinden
iyi bir sade vatanda, yola kar koymaz demek istiyo
rum. Ve son olarak farkl sade vatanda tipleri vardr.
rnein, hayatn evresindeki dier insanlar gibi, hibir
72
konuda dikkate demeyecek bir tarzda yaayan, belki

para kazanan iyi bir patron ve belki ayn derecede cimri
bir sade vatanda tipini hayal edin. Ayn zamanda o, ken
di manastr hayatnn hayalini kurar, rnein bir gn her
eyi terk edeceini ve bir manastra gireceini hayal eder.
Dou'da ve Rusya'da byle eyler grlr. Bir insan yaar
ve alr, sonra ocuklar veya torunlar byd zaman
her eyi onlara brakr ve bir manastra ekilir. Benim
szn ettiim sade vatanda budur. Belki manastra gir
mez, belki buna ihtiya duymaz. Bir sade vatanda olarak
hayat, bu ekilde olabilir."
"Yollar hakknda dnen kiiler, zellikle entelektel
yollara ait kiilerin ou, sade vatandaa kesin olarak
tepeden bakar ve genel olarak sade vatandan erdemini
hor grrler. Fakat onlar sadece bu tutumlaryla, ne olur
sa olsun herhangi bir yol iin kendi uygunsuzluklarn
gstermi olurlar. nk hibir yol sade vatanda seviye
sinin altndan balayamaz. Bu, kendi ahsi hayatlarn
dzenleyemeyen, hayatla mcadele edip onu yenmede
ok zayf olan, yollarn veya yollar olarak kaale aldklar
eyin ryasn gren kimselerin sk sk gznden kaar,
nk onlar bunun kendileri iin hayattan daha kolay
olduunu dnrler ve bylece zayflk ve uyumsuzluk
larn mazur gsterirler. Yol anlayna gre, iyi bir sade
vatanda olabilen bir insan, kendisinin bir sade vatanda
tan daha stn olduunu dnen bir avareden ok daha
faydaldr. Ben, btn o aydnlar zmresi dedikleri snf
taki sanatlara, airlere, herhangi bir ekilde 'bohem' bir
yaam srenlere, genel olarak sade vatanda hor gren
ve ayn zamanda onsuz mevcut olamayan bu kimselere
'avare' adn veriyorum. alma anlayna gre insann
kendisini hayata uydurma kabiliyeti ok faydal bir zel
liktir. yi bir sade vatanda, kendi i gcyle en azndan
Deimek Mmkn mdr?
73
yirmi insan destekleyebilmelidir. Bunu yapamayan bir

insann ne deeri olabilir?"
"Gerekte sade vatanda ne anlama gelir?" diye sordu
birisi. "Sade vatanda iyi bir vatandatr, denebilir m i?"
"Bir sade vatanda vatansever mi olmaldr?" diye sor
du baka birisi. "Bir sava ktn farz edelim. Bir sade
vatandan savaa kar tutumu nasldr?"
"Farkl savalar ve farkl obyvateller olabilir." dedi G.
"Siz hala kelimelere gveniyorsunuz. Bir sade vatanda,
eer iyi bir sade vatandasa kelimelere gvenmez. O, keli
melerin ardnda ne kadar bo konumalarn saklandnn
farkna varr. Kendi vatanseverliini haykran kiiler, onun
iin psikopattr ve onlar bu ekilde gz nne alr."
"Bir sade vatanda barseverleri ya da savaa girmeyi
reddedenleri nasl deerlendirir?"
"Tamamen delilerle bir grr! Hatta onlar belki daha
da ktdrler."
Bir defasnda ayn soruyla ilikili olarak G. yle dedi:
"En basit baz kelimelerin anlamlarn gz nne alma
dnzdan dolay birok ey sizin iin anlalmaz durum
dadr. rnein, ciddi olmann ne demek olduunu hibir
zaman dnmemisinizdir. Ciddi olmann ne anlama
geldii sorusuna kendi kendinize cevap vermeye al
n."
"Nesnelere kar ciddi bir tutuma sahip olm ak." dedi
birisi.
"Bu tamamen herkesin dnd eydir, aslnda
tamamen tersi dorudur." dedi G. "eylere kar ciddi bir
tutuma sahip olmak, hi de ciddi olmak demek deildir.
Esas mesele, hangi eylere kar ciddi bir tutuma sahip
olunduudur. Birok insan nemsiz eylere kar ciddi bir
tutuma sahiptir. Onlara ciddi kimseler denebilir mi? Hi
phesiz hayr."
74
"Hata, 'ciddi' kavramnn arta bal olarak alnmasn

da yatar. Bir ey bir insan iin, dier bir ey dier bir insan
iin ciddidir. Aslnda ciddilik, asla ve hibir ortam iinde
artl olarak alnamayan kavramlardan biridir. Ancak bir
tek ey herkes iin her zaman ciddidir. Bir insan bunun
daha az veya daha ok farkna varabilir, fakat eylerin cid
dilii onun kanaatine gre deimez."
"Eer bir kimse, nemsiz ilgiler ve nemsiz hedefler
emberi iinde dnmekte olan olaan kimselerin yaamla
rndaki o deheti anlayabilirse, onlarn neler kaybettiini
kavrayabilirse, ite o zaman kendisi iin ciddi olan sadece
bir tek eyin olabileceini anlar; genel yasadan kurtulmak,
hr olmak. Kendisine lm cezas verilmi bir mahkum
iin ciddi olabilecek ey nedir? Sadece tek bir ey; kendisi
ni nasl kurtaraca, nasl kaaca; baka hibir ey onun
iin ciddi deildir."
"Bir sade vatandan bir 'avareden' veya bir 'deliden'
daha ciddi olduunu sylerken, bununla, gerek deerler
le yaamaya alkn olan bir sade vatandan 'yollarn'
imkanlarn ve 'zgrlk' veya 'kurtulu' imkanlarn;
yaamn hayali deerler, hayali ilgiler ve hayali imkanlar
zerine kuran bir insana gre, daha iyi ve daha hzl bir
ekilde takdir ettiini anlatmak istedim."
"Sade vatanda iin ciddi olmayan insanlar, fanteziler
araclyla, bilhassa bir eyler yapmaya muktedir olduk
lar fantezisiyle yaayan kimselerdir. Sade vatanda, onla
rn sadece insanlar kandrdklarn, Tanr'nm bildiklerini
insanlara taahht ettiklerini ve aslnda basite, kendi ile
rini dzenlediklerini veya daha da kts onlarn deli
olduklarn, dier bir ifadeyle, insanlarn syledii her
eye inandklarn bilir."
"Sade vatandalarn fikirleri ve ilgileri hakknda hor
grerek sz eden politikaclar hangi kategoriye girerler?"
Deimek Mmkn mdr?
75
diye sordu birisi.

"Onlar sade vatandalarn en kt eididir." dedi G.
"Yani, hibir ekilde olumlu ynde telafi edici zellii
bulunmayan sade vatandalardr veya arlatanlar, deliler
ya da namussuzlardr."
"Fakat politikaclar arasnda samimi ve drst insanlar
olamaz m?" diye sordu birisi.
"Tabii ki, olabilir." dedi G., "Ama bu durumda onlar
pratik kimseler deillerdir, hayal iinde yzerler ve dier
insanlar tarafndan kendi karanlk ilerini rtmek iin
paravan olarak kullanlrlar."
"Sade vatanda, bunu felsefi bir tarzda bilmeyebilir,
yani bunu sistemli bir ekilde ifade edemeyebilir, ama o,
kendi pratik zekas araclyla olaylarn kendiliinden
olduunu bilir ve bu yzden kendisini ikna etmeyi d
nen veya isteyen insanlara iten ie gler. nk o kiiler
sade vatandaa bir ey beyan ederler, beyan ettikleri o ey
kendi fikirlerine dayanr. Kendi fikirleri ise deiebilir veya
genel olarak herhangi bir ey olabilir. Bu, ona gre ciddi
olmak deildir. Ve ciddi olmayan ey hakkndaki bir anla
y, ciddi olan eyi takdir etmesinde ona yardm edebilir."
Yola Giren Terk'e Hazr Olmaldr
Sk sk yoldaki glklerle ilgili sorulara dnyorduk,
loplu yaam ve alma tecrbemiz, bizi srekli olarak
kendi iimizde bulunan yeni yeni glklerle yz yze
getiriyordu.
"Btn mesele, insann hrriyetini fedaya hazr bulun
masdr." dedi G. "Bir insan uurlu ve uursuz olarak
tahayyl ettii ekildeki hrriyet iin mcadele eder. Bu
ise, her eyden daha fazla onun gerek hrriyete kavu
masn engeller. Fakat herhangi bir eye ulamaya yete
76
nekli olan bir insan, er ya da ge, hrriyetinin bir hayal

olduunu anlar ve bu hayalden feragat etmeyi kabul eder.
O, gnll olarak bir kle olur. Syleneni yapar, syleneni
syler ve syleneni dnr. Herhangi bir eyi kaybet
mekten korkmaz, nk hibir eyi olmadn bilir. Ve bu
ekilde o, her eyi kazanr. Anlayndaki, sempatilerinde
ki, zevklerindeki ve arzularndaki gerek olan her ey ona
geri dner. Geri dnen bu eylere, daha nce sahip olma
d ve olamayaca yeni eyler elik edecektir. Bunlar,
kendi iindeki birlik ve irade duygusudur. Ama bu nokta
ya varmak iin insann, ok zor olan esaret ve itaat yolun
dan gemesi gerekmektedir. Ve sonu almak istiyorsa,
insan, sadece dsal deil, isel olarak da itaat etmek
zorundadr. Bu, byk bir azim gerektirir ve sz konusu
azim ise, baka bir yol olmad, insann kendi kendine
hibir ey yapamayaca, ama ayn zamanda bir eylerin
yaplmas gerektii meselesi zerinde byk bir anlay
gerektirir."
"Bir insan, o zamana kadar yaad ekilde artk yaa
yamayaca, o ekilde yaamay arzu etmedii sonucuna
ularsa, ite o zaman, hayatn oluturan her eyi grr
ve almaya karar verir. Fakat daha da kt bir duruma
dmemek iin kendi kendisine kar samimi olmak
zorundadr. nk insann kendi zerinde almaya
balayp da, sonradan onu terk etmesinden ve kendisini
iki sandalye arasnda bulmasndan daha kt bir ey yok
tur; bu durumda balamam ak daha iyidir. Bo yere al
maya balamamak ve kendi kendini kandrp riske gir
memek iin insann, kararn defalarca yoklamas lazm
dr. Ve prensip olarak ne kadar ileriye gitmeye ve neleri
feda etmeye hazr olduunu bilmelidir. Her eyi feda
ederim demekten daha kolay ey yoktur. Bir insan asla
her eyi feda edemez ve bu asla ondan istenmez. Ama o,
Deimek Mmkn mdr?
77
neleri feda etmeye istekli olduunu tam olarak tanmla

mal ve sonradan bu konuda pazarlk etmemelidir. Aksi
takdirde bu, kadim meseldeki kurdun durumunun ayns
olur."
"Kurt ve koyunlarla ilgili o eski meseli biliyor musu
nuz?"
"Vaktiyle birok koyunu boazlam ve insanlar gz
yalarna gark etmi bir kurt yaard.
Bilmem niin, ama sonunda kurt, birdenbire vicdan
azab ekmeye ve yaamndan piman olmaya balad;
bylece kendini slah etmeye ve artk koyun boazlamamaya karar verdi.
Bunu ciddi bir ekilde yapmak iin bir rahibe gitti ve
ondan bir kran duas yapmasn istedi.
Rahip duaya balad. Kurt kilisede alyor ve dua edi
yordu. Dua uzundu. Kurt rahibin birok koyununu
boazlamt, bu yzden rahip, kurdun gerekten slah
olabilmesi iin hararetle dua ediyordu. Fakat kurt birden
bire pencerelerden birine bakt ve allarna doru gd
len koyunlar grd. Huzursuzlanmaya balad, ama
rahip sonu gelmeyecekmi gibi duaya devam etmektey
di.
Sonunda kurt kendini tutamad ve haykrd:
'Bitir artk unu rahip! Yoksa koyunlarm hepsini ala
gtrecekler ve akam yemeimi yiyemeyeceim!' "
"Bu ok gzel bir meseldir, nk insan gayet iyi anlalr. O, her eyi feda etmeye hazrdr, ama o gnn btn
yemeini farkl bir madde tekil ettikten sonra."
"nsan daima byk bir eyle balamay arzu eder.
Ama bu imkanszdr; seim olamaz, bugne ait eylerle
balamalyz."
78
hisarm Gerei "Kendini Bilmek
D - KEN D N BLM EK G EREK

"zgrlk, serbestlik; bunlar insann amac olmaldr.
zgr hale gelmek, esaretten kurtulmak: nsann kendi
durumu hakknda az da olsa uurlandnda, urunda
mcadele vermesi gereken ey budur. Onun yapabilecei
baka bir ey yoktur; gerek isel gerekse dsal olarak esir
kald srece baka hibir ey mmkn deildir. Fakat
isel olarak esir bulunduu srece dsal olarak da esir
kalmaktan kurtulamaz. Bu nedenle, zgr hale gelmek
iin, insan i zgrlk kazanmaldr."
"nsann i esaretinin birinci nedeni, onun cehaleti ve
her eyin stnde de kendisi hakkmdaki cehaletidir. Ken
disi hakknda bilgisi olmakszn, makinesinin alma ve
fonksiyonlarn anlamakszn insan, zgr olamaz, kendi
ni ynetemez; daima esir olarak ve kendisi zerinde faali
yet gsteren kuvvetlerin oyunca olarak kalacaktr."
"te bu nedenle, btn eski retilerde kurtulua
giden yolun balangcndaki ilk talep 'kendini b il' idi."
(39)
"imdi bu kelimeleri ele alalm."
Bir sonraki konuma aynen bu kelimelerle balad:
"K endini b il."
"Bu kelimeler," diye balad G.,"genellikle Sokrat'a
atfedilen bu kelimeler, aslnda Sokrat okulundan ok daha
eski sistem ve okullarn temelinde mevcuttur. Fakat
modern dnce, bu prensibin varlndan haberdar
olmakla beraber, onun anlam ve nemi hakknda sadece
ok belirsiz bir fikir sahibidir. Zamanmzn alelade insan,
hatta felsefi ve bilimsel ilgileri olan bir kii, 'kendini bil'
prensibinin kendi makinesini yani 'insan makinesini' tan
mann gerekliliinden sz ettiini anlamamaktadr. Btn
insanlarda, makineler, aa yukar ayn ekilde yaplm
Deimek Mmkn mdr?
79
lardr; bu nedenle insan, her eyden nce organizmasnn

yapsn, fonksiyonlarn ve kanunlarn incelemelidir.
nsan makinesinde, her ey ylesine birbiriyle ilikili, bir
ey tekine ylesine bamldr ki, tm ile dierlerini
incelemeksizin herhangi bir fonksiyonu incelemek tama
men imkanszdr. Bir eyi bilmek iin her eyi bilmek
gereklidir. nsandaki her eyi b ilm ek mmkndr ama
bunun iin ok zamana ve almaya, her eyin stnde
ile doru yntemin uygulanmasna ve ayn derecede
gerekli olan doru ynetime ihtiya vardr." (40)
" 'K endini b il' ilkesi ok zengin bir ierie sahiptir. Bu
ilke, ncelikle kendini bilmeyi isteyen insann, onun ne ile
ilikili olduunu, neye baml olmas gerektiini anlama
sn ngrr."
"Kendini tanma ok byk fakat ok belirsiz ve ok
uzak bir amatr. nsan imdiki haliyle, kendisi hakkmdaki
bilgiden ok uzakta bulunmaktadr. Bu nedenle, aslnda,
onun amac, kendini bilme olarak ifade edilemez. Kendini
inceleme, onun byk amac olmaldr. Eer kendi kendi
ni incelemenin gerekli olduunu anlarsa bu, tamamen
yeterlidir. Onun amac kendini bilm ek iin kendi kendini
incelemeye, doru olarak balamak olmaldr."
"Kendi kendini inceleme, kendini bilmeye gtren
alma veya yoldur."
E- B LG ve V A RLIK
Bilgi M addesel N iteliklidir
Devaml olmaya balayan grubumuzda G. ile yapt
mz bir konuma esnasnda ona u soruyu sormutum:
Eer kadim b ilgi korunmusa ve bilimimizden, felsefe
80
mizden ayr ve hatta onlar aan bir bilgi varsa niin bu

kadar itina ile gizlenmekte, genele mal edilmemektedir?
Bu bilgiye sahip kiiler, aldanmaya, ktle ve cehalete
kar daha iyi, daha baarl savam verilebilmesi amacy
la bu bilgiyi genel devreye niin sokmamaktadr?"
Sanyorum ki, ezoterizme ait fikirlerle ilk defa karla
an herkesin zihninde, genellikle bu soru canlanr.
"Buna verilebilecek iki cevap vardr." dedi G. ve devam
etti: "ncelikle belirteyim ki, bu b ilgi gizlenm i deildir;
fakat tabiat dolaysyla genelin mal haline gelemez.
kinci ifadeyi ilk olarak ele alacaz. Daha sonra, bilgin in
(Bu kelimeyi zerine basarak syledi.) onu zmseyebilecekler iin genellikle sanldndan daha u lalab ilir
durumda bulunduunu, btn meselenin, insanlarn ya
onu istemeyileri ya da alamaylar olduunu ispatlaya
cam."
"Fakat ilk olarak baka bir ey bilinmelidir; bu da b il
ginin herkesin mal olamayaca, ounlua mal edile
meyeceidir. Kanun byledir. Bunu anlayamyorsun,
nk bilginin dier her ey gibi madde olduunu bilm i
yorsun. O, maddedir ve bu da onun, maddeliin btn
zelliklerine sahip olduu anlamna gelir. Maddeliin
zelliklerinden birisi, maddenin daima snrl oluudur;
yani belli bir yerde, belli koullar altnda bulunan madde
miktar belirlidir. ln kumlar, denizin suyu bile belirli
ve deimez miktarlardadr. Bundan byle, eer bilgi de
maddeyse, b elli bir yerde ve b elli bir zamanda belirli
m iktarda mevcut demektir. Denilebilir ki, belli bir devre
sresince, rnein yzyl boyunca, insanln tasarrufun
da belirli miktarda b ilgi vardr. Fakat biz yaamn olaan
gzleminden bile anlyoruz ki, b ilgi maddesi, kk veya
byk miktarlarda alnna gre tamamen farkl nitelikle
re sahiptir. Belli bir yerde, bir insan tarafndan ya da
Deimek Mmkn mdr?
81
kk bir grup tarafndan byk miktarda alnrsa ok iyi

sonular dourur; kk miktarlarda alnrsa (yani ok
saydaki insanlarn her biri tarafndan) hibir sonu ver
mez veya beklenilenin aksine, olumsuz sonular bile vere
bilir. Belirli miktarda bilgi, milyonlarca insana datlrsa,
her birey pek az alacak ve bu kk miktardaki bilgi o
bireyin ne yaamnda ne de anlaynda bir deime m ey
dana getirebilecektir. Ve bu kk miktarda bilgi, onu
alan insan says fazla ise onlarn yaamnda hibir dei
iklik meydana getirmeyecei gibi belki daha da gleti
recektir."
"Fakat aksine byk miktarlardaki bilgi, az saydaki
insanda toplanrsa o zaman ok byk sonular dourur. Bu
gr asndan, bilginin az saydaki insanlar arasnda muha
faza edilmesi ve kitlelere yaylmamas daha yararldr.
Belirli miktardaki altn ile yine belirli miktarda eyay
kaplamaya karar verirsek, bu altnla tam olarak ka tane
sini kaplayabileceimizi bilmeli veya hesap etmeliyiz.
Daha fazla sayda eyay kaplamaya kalkarsak bu dzen
siz bir biimde, yamalar halinde olacak, eyalar, altn kap
lanmadan nceki durumlarndan ok daha kt gzke
ceklerdir; aslnda altnmz yitirmi olacaz."
"Bilginin dal da ayn ilkelere dayanmaktadr. Eer
bilgi herkese verilirse hi kimse bir ey almayacaktr. Az
sayda insan tarafndan muhafaza edilirse, her biri sadece
muhafaza edecek miktarda deil fakat aldn artrabile
cek miktarda alr."
"lk bakta bu teori, ok adaletsiz gzkmektedir; ba
kalar daha ok pay alsnlar diye, bilgiyi reddetmi olanla
rn durumu, ok ac ve olabileceinden daha hakszca ve
g bir grnm kazanmaktadr. Ama aslnda bu byle
deildir; ve bilginin dalnda en kk bir adaletsizlik
yoktur." (41)
82
nsann Gerei "Kendini Bilmek1
"Gerek udur ki, insanlarn ok byk ksm, ne olur

sa olsun, hi bilgi istem em ektedirler; onlar, kendi payla
rn reddetmekte yani yaamn gayeleri dorultusundaki
genel dalmda kendilerine ayrlm miktar bile alma
maktadrlar. Bu, bilhassa, insanlarn az da olsa kendilerin
de bulunan saduyuyu aniden yitirdikleri, tam bir otomat
haline gelerek byk apta toplu katliamlara giritikleri,
kendilerini koruma igdlerini bile kaybettikleri sava
lar, ihtilaller gibi kitle deliliklerinde daha belirgin bir
durum arz eder. Bundan tr ok byk miktarlarda bil
gi, akta ve talep d kalr; bu bilgi onun deerini anla
yanlara datlabilir." (42)
aba Gstermeyene Bilgi Ulamaz
"Burada hi adaletsizlik yoktur, nk bilgiyi alanlar
bakalarna ait bir eyi alm, bakalarn o eyden mah
rum etmi deillerdir; onlar sadece bakalarnn yararsz
diye reddettiklerini ve almamalar halinde, ne olursa
olsun, kaybolacak olan bir eyi almlardr."
"Bilginin baz kimselerce toplanmas, onun baz kimse
ler tarafndan reddedilmesine baldr."
"nsanln yaamnda, kltrlerin ve uygarlklarn
klerinin balangcna rastlayan, kitlelerin telafi edil
mez bir biimde akl ve mantklarn yitirerek, yzyllar
boyunca, binlerce yl boyunca meydana getirilmi kltr
leri ykmaya baladklar devreler vardr. ounlukla
jeolojik afetlere, iklim deiikliklerine ve buna benzer,
arza ait olaylara rastlayan byle kitle lgnlklar, ok
byk miktarda bilgi maddesinin serbest kalmasna
neden olur. Bu durum, aksi varit olduu takdirde kaybo
lacak olan bu bilgi maddesinin toplanmas iini gerektirir.
Dalm bulunan bilgi maddesini toplama ii, sk sk kl
Deimek Mmkn mdr?
83
trlerin ve uygarlklarn klerinin balangcna rast

lar."
"Sorunun bu yn akla kavumu oldu. Kitle, bil
giyi ne arar ne de ister; kitlenin liderleri ise, kendi ilgi
ynlerine gre, tm yeni ve bilinmeyen eylere kar
korku ve nefreti kuvvetlendirmeye alrlar. nsanln
iinde yaad esaret, bu korkuya dayanmaktadr. Bu
esaretin tm korkunluunu hayal etmek bile gtr.
nsanlarn neler yitirdiklerini anlamyoruz. Ama bu esare
tin nedenini anlamak iin insanlarn nasl yaadklarn,
varolu gayelerinin nelerden olutuunu, arzularnn,
tutkularnn nesnesini, amalarn, ne dndklerini, ne
konutuklarn, neye hizmet ettiklerini ve neye taptkla
rn grmek yeterli olur. Zamanmzn kltr sahibi insan
lnn nelere para harcadn bir dn; sava hari
tutsak bile en pahal eylerin neler olduunu, en byk
topluluklarn nerelerde toplandklarn gznn nne
getir... Bu sorularn cevaplar zerinde bir an bile dn
sek, insanln, u hali ile, beraber yaad ilgileri ile im
di sahip olduundan farkl bir ey bekleyemeyecei ak
la kavuur. Yani nce de ifade ettiim gibi baka trl
olmas imkanszdr. Btn insanlk iin ylda yarm kilo
luk bilgi ayrldn dn. Bu bilgi herkese datlrsa her
birine o kadar az miktarda decektir ki, eski durumun
dan farkl bir duruma geemeyecektir. Ama bereket ver
sin ki, ok az sayda insan bu bilgiyi istemekte, alanlarn
her biri, mesela bir zerre elde edebilmekte ve daha zeki
olabilme imkann kazanmaktadrlar. steseler bile, btn
insanlar zeki olamazlar. Ve bu mmkn olsayd, sorunla
rn zmne yardmc olmazd. Bozulamayacak genel
bir denge mevcuttur."
"Bu meselenin bir yn. Dieri, nceden de sylediim
gibi, hi kimsenin bir ey gizlemedii, hibir ekilde, hi
84
bir esrarn olmaddr. Fakat gerek bilginin kazanlmas

veya aktarlmas, gerek alann gerekse verenin byk ap
ta almasn ve aba gstermesini gerektirmektedir. Ve
bu bilgiye sahip olanlar, onu mmkn olabilecek ok say
da insana nakletmek, yaymak iin her areye bavurmak
tadrlar; maksatlar, insanlarn bu bilgiye yaklamalarn
kolaylatrmak ve gerei elde etmeleri iin kendilerini
hazrlamalarn salamaktr. Ama bilgi, hi kim seye zor
la verilem ez; nceden de ifade ettiim gibi, vasat bir insan
hayatnn, onun gnnn nelerle dolu olduunun, ilgilen
dii eylerin neler olduunun tarafsz gzlemi, bilgiye
sahip kimseleri, bilgiyi insanlara vermeyi istememekle,
saklamakla, bildiklerini onlara retmeyi istememekle
sulamann mmkn olup olmayacan ortaya koyacak
tr."
"Bilgiyi isteyen kimse, kural olarak insanlarn grmeyi
veya farkna varmay istemedikleri, herkese yaplan yar
dmlardan ve verilen iaretlerden yararlanarak bilginin
kaynan bulmak ve ona yaklamak zere ilk abalar
kendisi gsterm elidir. Bilgi, insanlara, kendileri aba
gsterm eksizin ulaamaz. nsanlar, bu gerei olaan bil
giyle ilgili olarak ok iyi bilmektedirler. Fakat i byk
bilgiye gelince, onun varln kabul ettiklerinde farkl bir
ey beklemeyi mmkn grmektedirler. Herkes bilir ki,
bir kii, rnein ince renmek isterse birka yl sreyle
youn almaya gerek vardr; yine herkes bilir ki, tp bili
minin prensiplerini kavramak iin 5 yl, resim ve mzik
eitimi iin bunun iki misli zamana ihtiya vardr. Bunun
la beraber, bilginin insanlara hi aba gstermeksizin ula
abileceine, hatta bilgiyi uykuda bile elde edebilecekleri
ne dair teoriler mevcuttur. Byle teorilerin varl da bilgi
nin niin insanlara ulaamad hakknda ek bir aklama
oluturur. Ayn zamanda, insann, bu ynde herhangi bir
Deimek Mmkn mdr?
85
ey kazanmak zere gsterecei bam sz abalarn hibir

sonu veremeyeceini anlamak esastr. nsan, bilgiyi,
ancak ona sahip olanlarn yardmyla kazanabilir. Bu ger
ek, balangtan itibaren anlalmaldr. nsan, b ilen bir
kim seden renm elidir."
Bilgi ve Varlk Seviyeleri D engeli O lm aldr
"nsann gelimesinin zerinde gerekletii iki izgi
vardr: Bilgi izgisi ve varlk izgisi. Doru tekamlde,
bilgi izgisi ile varlk izgisi ayn zamanda, birbirlerine
paralel olarak, birbirlerine yardmc olarak geliirler.
Takat bilgi izgisi, varlk izgisinden daha uzun olursa
veya varlk izgisi bilgi izgisinden uzun olursa, insann
gelimesi yanl olur; er veya ge gelime durur."
"nsanlar 'bilginin' ne olduunu anlamaktadrlar. Ve
farkl bilgi seviyelerinin yaratt imkanlar da anlamakta
drlar. Bilginin kk veya byk olduunu da, yani nite
liini de anlamaktadrlar. Fakat 'bilgiyi', 'varla' ilikin
olarak anlamamaktadrlar. Onlar iin 'varlk', sadece 'var
olmamann' kart olan 'var olma' anlamna gelmektedir.
Varln ve var olm ann ok farkl seviye ve kategorilere
ait olabileceini anlamam aktadrlar. rnein, bir mine
ralin ve bitkinin varlklarn ele alalm. Bunlar farkl var
lklardr. Bir bitkinin ve bir hayvann varlklar da yine
larkl varlklardr. Bir hayvann varl ile bir insann var
l da birbirinden farkldr. Fakat ik i insann varl ara
sndaki fark, bir m ineral ile bir hayvann varl arasn
daki farktan daha fazla olabilir. te insanlarn anlama
d tam budur. Ve bilginin varla bam l bulunduu
nu anlamam aktadrlar. Sadece bunu anlamamakla kal
mayp anlamay da kesinlikle arzu etmemektedirler. Ve
zellikle Bat kltrnde insann byk bilgi sahibi olabi
86
lecei, rnein yetenekli bir bilgin olabilecei, keifler

yapabilecei, bilimi gelitirebilecei fakat ayn zamanda
ise adi, egoist, mnakaac, deersiz, kskan, gururlu, saf
ve dalgn olabilecei ve olmaya hakk bulunduu gr
kabul edilir. Bir profesrn, emsiyesini daima bir yerde
unutmas gerektii dnlr."
"Ve bu onun varldr. Ve insanlar, sanrlar ki, onun
bilgisi varlna baml deildir. Batklar insann bilgi
seviyesine ok deer verirler ama insann varlna deer
vermedikleri gibi kendi varlklarnn aa seviyede olma
sndan utan duymazlar. Bunun ne anlama geldiini bile
anlamazlar. Ve insann bilgisinin, varlnn seviyesine
baml bulunduunu anlamazlar."
"Eer bilgi, varl fazlasyla aarsa teorik, soyut ve
uygulanamaz bir duruma gelir veya gerekten zararl
olur. nk bu durumda bilgi, yaama hizmet edeceine,
insanlara karlatklar glklerle daha iyi bir biimde
savamakta yardmc olacana, onlarn yaamlarn zor
latrr; nceden mevcut bulunmayan yeni glkler, yeni
felaket ve belalar dourur."
"Bunun nedeni, varlk ile uyumlu olmayan bilginin,
insann gerek ihtiyalarn karlayacak kadar byk ola
mamas veya bu ihtiyalara yeter derecede cevap vereme
mesidir. Bu bilgi, daima b ir baka eyin bilgisizliinin
yan banda bir eyin bilgisi tarznda olacaktr; yani
btnn bir bilgisi olmakszn ayrntlarn bir bilgisi,
zn bir bilgisi olmakszn biim in bir bilgisi..."
"Bilginin varl at byle haller, imdiki kltr
hayatnda gze arpmaktadr. Varlk seviyesi fikrinin
deer ve nemi tamamen unutulmutur. Ve yine bilgi
seviyesinin varlk seviyesi ile tayin edildii de unutul
mutur. Aslnda, belli bir varlk seviyesinde, bilgi imkan
lar snrl ve sonludur. Belli bir varln snrlar ierisin
Deimek Mmkn mdr?
87
de, bilginin nitelii deitirilemez; sadece bir ve ayn

tabiattaki enformasyonun, halen bilinmekte olan snrlar
ierisinde birikimi mmkndr. Bilginin tabiatndaki
bir deime ancak varln tabiatndaki bir deime ile
mmkn olur."
"Bir insan varlnn birok farkl ynleri vardr.
Modern bir insann en belli bal nitelii, kendisinde bir
lik olmay ve dahas, kendisine atfetmeyi ok sevdii
zelliklerin yani 'berrak uur', 'zgr irade', 'daimi ego
veya ben' ve 'yapma gc' zelliklerinin izlerinin bile
onda mevcut bulunmaydr. Eer modern bir insandaki
btn eksiklikleri izah eden balca zelliinin, onun
uykuda olmas olduunu sylersem, bu sizi artabilir."
"Modern bir insan uykuda yaamaktadr; o, uykuda
doar ve uykuda lr. Uyku; bunun nemi ve hayattaki
rol hakknda daha sonra konuacam. Fakat imdi sade
ce bir tek ey dnnz: Uyuyan bir adamn ne bilgisi
olabilir? Bunun hakknda dnr ve uykunun, bizim
varlmzn balca zellii olduunu hatrlarsanz, insa
nn, gerekten bilgi istiyorsa, nce nasl uyanaca yani
varln nasl deitirecei hakknda dnmesi gerektii
derhal akla kavuacaktr."
"D grn itibaryla, insan varlnn pek ok fark
l yn vardr: Faaliyet veya atalet, doruculuk veya
yalanclk eilimi, samimiyet veya samimiyetsizlik, cesa
ret veya korkaklk, kendi kendini kontrol, ahlakszlk,
titizlik, alnganlk, egoizm, kendi kendini fedaya hazr
bulunma, gurur, kibir, kendi kendini sevme, alkanlk,
tembellik, ahlakllk... Btn bunlar ve daha pek ok ey
insann varln olutururlar."
"Fakat btn bunlar, insanda tmyle mekanik durum
dadrlar. Yalan sylyorsa, yalan sylemekten kendini
alkoyamyor demektir. Doruyu sylyorsa, doruyu
88
sylemekten kendini alkoyamyor demektir; her eyde de

byledir. Her ey kendiliinden olur; insan kendi iinde
de, dnda da bir ey yapamaz." (43)
"Fakat doaldr ki, snrlar ve izgiler vardr. Genelde,
modern insann varl, ok aa bir nitelie sahiptir.
Fakat bazen o derecede kt nitelikli olur ki, hibir dei
me mmkn olmaz. Bu, daima hatrlanmaldr. Varlklar
halen deitirilebilir durumda bulunanlar ok ansldr.
Fakat kesin bir biimde hastalanm, makineleri arzalan
m olanlar vardr ki, bunlara bir ey yaplamaz. Ve byle
insanlar ounluktadr. Bu durum hakknda dnrse
niz, niin pek az kimsenin gerek bilgiyi alabildiini
anlarsnz. Dierlerinin varlklar bu bilgiyi almaya engel
oluturur."
"Genel olarak, bilgi ile varlk arasndaki denge, birinin
veya dierinin ayr ayr gelimesinden daha da nemlidir.
Ve bilginin veya varln ayr ayr gelimesi, ne olursa
olsun, arzu edilir bir ey deildir. Bununla beraber sklkla
insanlara zellikle ekici gelen, kesinlikle, bu tek tarafl
gelimedir." (44)
"Eer bilgi varl aarsa, o insan bilir ama yapma gc
ne sahip deildir. Bu, yararsz bilgidir. Dier taraftan, var
lk bilgiyi aarsa, o insann yapma gc vardr ama b il
memektedir, yani bir ey yapabilir ama neyi yapacan
bilmez. Kazand varlk, gayesiz hale gelir ve onu kazan
mak iin gsterdii abalarn yararsz olduu grlr."
"nsanlk tarihinde, bilginin varl amas veya varl
n bilgiyi amas dolaysyla uygarlklarn btnyle yok
olularna dair pek ok rnek vardr." (45)
Bu konuyla ilgili bir konuma esnasnda birisi "Bilgi
izgisinin varl aacak ekilde gelimesinin veya varlk
izgisinin bilgiyi aacak ekilde gelimesinin sonular
nelerdir?" diye sordu.
Deimek Mmkn mdr?
89
"Bilgi izgisinin varlk izgisini aacak ekilde gelime

si sonucu zayf bir yogi meydana gelir." dedi G. ve devam
etti: "Yani ok bilen fakat hibir ey yapamayan, bildiini
anlamayan insan (Bu kelimeleri basa basa syledi.) deer
lendirme yapamayan insan, yani bir tr bilgi ile dier bir
tr bilgi arasndaki farkn kendisine hibir ey ifade etme
dii insan... Ve varlk izgisinin bilgisiz olarak geliimi
sonucu ahm ak bir aziz ortaya kar, yani ok ey yapabi
len fakat ne yapacan veya ne ile yapacan bilmeyen
insan... Byle bir insan bir ey yaparsa znel duygularna
itaat ederek yapar ki, bu da onu ok yanl yollara gtrr
ve ok byk hatalar yapmasna neden olur; yani aslnda
yapmak istediinin tam aksini yapm olur. Her iki
durumda da, gerek zayf yoginin gerekse ahm ak azizin
geliimleri durur. Ne biri ne de teki daha fazla geliebi
lirler."
"Bunu anlamak ve genelde, bilginin ve varln tabiat
n olduu gibi, bunlarn birbirleriyle olan ilikilerini de
anlamak iin, bilgi ve varln 'anlama' ile olan ilikisini
bilmek gerekir." (46)
Bilm ek ve A nlam ak Farkl eylerdir
"B ilgi baka eydir, anlama baka eydir." (47)
"nsanlar, sk sk bu kavramlar birbirine kartrrlar
ve aralarndaki fark ak bir biimde anlayamazlar."
"Bilgi kendi bana anlamay dourmaz. Anlama da
sadece bilginin artmasyla artmaz. Anlama, bilginin var
lk ile olan ilik isin e bam ldr. Anlama, b ilgi ve varl
n bilekesidir. Ve bilgi ile varlk birbirlerinden ok
fazla uzaklamamaldrlar; aksi halde anlama her birinden
ok uzakta kalacaktr. Ayn zamanda, bilginin varlk ile
olan ilikisi, sadece bilginin bymesi dolaysyla dei
90
mez. Bu iliki, ancak varlk bilgi ile uyumlu bir biimde

geliirse deiir. Dier bir ifade ile, anlama, sadece varl
n gelimesi ile geliir."
"Olaan dnce ierisinde insanlar, anlamay bilgi
den ayrt etmemektedirler. Daha fazla anlamann daha
ok bilgi sahibi olmaya bal bulunduunu sanmaktadr
lar. Bu nedenle de bilgiyi veya bilgi diye adlandrdklarn
biriktirmekte fakat anlamay nasl biriktirebileceklerini
bilmemekte, bu durumdan da endie duymamaktadr
lar." (48)
"Kald ki, kendi kendini gzlemlemeye alm bir kii,
yaamnn farkl devrelerinde, bir ve ayn fikri, bir ve ayn
dnceyi, tamamen farkl ekillerde anladn kesinlikle
bilir. Sk sk da, kanaatine gre, imdi doru olarak anla
dn, bu derecede yanl anlam olmas ona ok garip
gelir. Ayn zamanda, bilgisinin deimediini, belli bir
konu hakknda, evvelce de imdiki kadar bilgi sahibi
olduunu grr. O halde, ne deimitir? Varl dei
mitir. Ve varlk deiince anlama da deiir." (49)
"Bilgi ile anlama arasndaki fark, bilginin, bir merke
zin fonksiyonu olabileceini kavradmzda akla
kavuur. Anlama ise; duygu, dnce ve hareket olmak
zere merkezin fonksiyonudur. Ancak bu yolla, dn
ce aygt bir eyler bilebilir. Fakat anlama, insann kendi
bilgisi ile ilikili olanlar hissettiinde ve duyumladnda kendini gsterir."
"Daha nce mekaniklikten sz etmitik. nsan meka
niklik hakknda sadece zihnen bilgi sahibi ise, bu fikri
anladn syleyemez. Bunu btn ktlesiyle, btn var
l ile hissetmelidir; ancak o zaman bunu anlayacaktr."
"Pratik alma alannda bulunan kimseler, yaln bilgi
ile anlama arasndaki fark ok iyi bilirler. Onlar, bilm e
nin ve nasl yaplacan bilm enin birbirinden farkl iki
Deimek Mmkn mdr?
91
ey olduunun, yapmay bilm enin sadece bilgi ile olu

madnn farkndadrlar. Fakat pratik alma alan dn
da kalanlar, 'anlamann' ne olduunu aka anlamaz
lar."
"Kural olarak insanlar, bir eyi anlamadklarn fark
edince, anlamadklar bu eye bir isim bulmaya alrlar
ve bulduklarnda da 'anladklarn' sylerler. Ama 'isim
bulmak', 'anlamak' demek deildir. Maalesef, genellikle
insanlar isimlerle yetinirler. Pek ok isim bilen bir kimse
nin yani pek ok kelime bilen bir kimsenin ok fazla anla
d kabul edilir; tabii ki, cehaletini ksa srede ortaya
koyacak olan pratik faaliyet alanndan bu kimsenin uzak
kalmas kayt ve kouluyla..."
UUNCU BOLUM
NSANIN YAPISI
A- BEDEN LER
"nsann imdiki halde ne olduunu, yani imdiki
gelime seviyesinde ne olduunu anlamak iin ne olabile
ceini, neye ulaabileceini belli bir noktaya kadar zihni
mizde canlandrmamz gerekmektedir. Ancak mmkn
olan doru gelime srasn anlamak suretiyle insanlar,
imdi sahip olmadklar ve belki de sadece byk aba ve
alma ile kazanabilecekleri eyleri kendilerine atfetmek
ten vazgeeceklerdir."
"Eski ve yeni pek ok sistemde izlerine rastlanabilen
eski bir retiye gre, insan iin mmkn olabilen tam
gelimeye ulam bir insan, kelimenin tam anlamyla
insan, drt bedenden olumutur. Bu drt beden, gittike
daha ve daha inceleen, karlkl olarak birbirlerine giri
imleri bulunan, birbirleriyle belirli bir iliki ierisinde
olup, bamsz hareket edebilen drt bamsz organiz
may meydana getiren maddelerden olumutur."
"Drt bedenin mevcut olabilmesinin nedeni; insan
organizmasnn belli koullar altnda, onda, uur faaliyet
leri iin fizik bedenden daha elverili ve uyumlu bir ara
oluturan yeni, bamsz bir organizmann geliebilecei
karmak bir yapya sahip olmasdr. Bu yeni bedende
ortaya kan uur, onu ynetecek yetenee sahiptir; ayn
94
zamanda, fizik beden zerinde tam bir hakimiyet ve kont

rol vardr. Bu ikinci bedende, belli koullar altnda yine
kendi zellikleri bulunan nc bir beden geliebilir."
"Bu drt beden, farkl retilerde eitli ekillerde tarif
edilmitir."
G., e k il-l'd e grld gibi bir ekil izdi ve dedi
ki:
1. Beden
2. Beden
3. Beden
4. Beden
Karnal beden
"Araba"
(Beden)
Doal beden
"At"
(Duygular,
arzular)
Astral beden
Ruhsal beden
"Src"
(Akl)
lahi beden
"Efendi"
(Ben, uur,
irade)
Nedensel
(kozal) beden
Fizik beden
Mantal beden
ekil-l
"Birincisi fizik bedendir. Hristiyan terminolojisinde

buna 'karnal' beden denir. kincisi, yine ayn terminoloji
de 'doal' beden ad alr. ncs 'ruhsal' bedendir.
Drdncs ise, ezoterik Hristiyanln terminolojisinde
'ilahi' beden diye anlr. Teozofik terminolojide birincisine
'fizik' beden, kincisine 'astral' beden, ncsne 'man
tar beden, drdncsne ise 'nedensel-kozal' (Bu beden,
davranlarnn nedenlerini kendi iinde tar. D etkiler
den bamsz olup irade bedenidir.) beden denir.
"Baz Dou retilerinin terminolojisinde birinci beden
'araba' (beden), ikinci beden 'at' (duygu ve arzular), n
c beden 'src' (akl), drdnc beden ise 'efendi'dir
(ben, uur, irade)."
nsann Yaps
95
"Buna benzer kyaslar ve paralelleri, sistemlerin ve

retilerin ounda vardr ki, bunlar insanda fizik beden
den baka bir eyin de var olduunu fark etmilerdir.
Fakat hemen btn bu retiler, eski retinin tarif ve
blmlerini aa yukar benzer ekillerde tekrar ederler
ken onun en nemli zelliini unutmu veya atlamlar
dr; bu da insann daha ince bedenler ile birlikte domad
, bu bedenlerin, ancak ite ve dta uygun koullarn
bulunmasyla, onda yapay olarak meydana getirilebilece
idir."
" 'Astral beden' insan iin sahip olunmas zorunlu bir
ara deildir. O, sadece pek az kimsede bulunabilecek
byk bir lkstr. nsan, bir 'astral bedensiz' de pekala
yaayabilir. Onun bedeni yaam iin gerekli btn fonksi
yonlara sahiptir. 'Astral bedeni' olmayan bir kimse, ok
entelektel veya hatta ruhani bir insan izlenimini yarata
bilir; sadece bakalarn deil kendi kendini de aldatabi
lir." (50)
"Pek tabii ki, bu durum, daha da fazlasyla gerek 'manlal bedene' gerekse drdnc bedene uyar. Alelade insan,
hu bedenlere ve onlara ait fonksiyonlara sahip deildir,
f akat sk sk bunlara sahip olduunu dnr ve bakala
rm da byle dnmeye sevk eder. Byle olmasnn
ebepleri ncelikle, fizik bedenin de stn bedenleri
oluturan maddelerle almasdr; ancak bu maddeler,
onda kristalize olmamlardr (sabitlememilerdir), ona
ait deillerdir. kinci olarak fizik beden, stn bedenlerin
benzeri (kyas edilebilen) olan btn fonksiyonlara sahip
li r; ancak pek doaldr ki, onun fonksiyonlar stn
hcdenlerinkinden epeyce farkldr. Sadece fizik bedene
..hp bir insann fonksiyonlar ile drt bedenin fonksiyon
lar arasndaki balca fark, birinci halde, fizik bedenin
lonksiyonlarmn dier btn fonksiyonlar ynetmesidir;
96
yani her ey fizik beden tarafndan, fizik ise d tesirlerce

ynetilir. kinci halde ise, (yani drt bedenin mevcudiyeti
halinde) kumanda veya kontrol stn bedenden gelir."
(51)
"Fizik bedenin fonksiyonlar, drt bedenin fonksiyon
larna paralel olarak temsil edilebilir."
D tesirler ile
alan otomat
(et beden)
Otomat
tarafndan
oluturulan
arzular
Arzulardan
doan
dnceler
Arzular
tarafndan
yaratlan
birbirine "zt"
iradeler
Zekaya tabi
olan arzu ve
duygulara itaat
eden beden
Dnce ve
zekaya itaat
eden duygusal
gler ve
arzular
uura ve
iradeye itaat
eden dnce
fonksiyonlar
Ben
Ego
uur
irade
ekil-2
G., baka bir ekil izdi. (ekil-2) Bu ekil, fizik beden

ile drt bedenin paralel fonksiyonlarn temsil ediyordu.
"Birinci halde, yani sadece fizik beden sahibi insann
fonksiyonlar otomat, d tesirlere bamldr; dier
fonksiyon, fizik bedene ve onun ald d tesirlere bam
l bulunmaktadr. Arzular veya arzusuzluklar; 'istiyorumistem iyorum '/seviyorum -sevm iyorum ' gibi durumlar,
yani ikinci bedenin yerini igal eden fonksiyonlar, rastlan
t eseri oklara ve tesirlere bamldr. nc bedenin
nsann Yaps
97
fonksiyonlarna karlk gelen dnce, tamamen meka

nik bir sretir. Alelade mekanik insanda 'irade' mevcut
deildir; o sadece arzulara sahiptir; arzu ve isteklerin az
veya ok srekli oluuna zayf veya gl irade den
mektedir." (52)
"kinci durumda, yani drt bedenin fonksiyonlar ile
ilgili olarak fizik bedenin otomatizmas dier bedenlerin
tesirlerine bamldr. Farkl arzularn ahenksiz ve eliki
li faaliyetleri yerine tam, blnmeyen ve daimi olan bir
tek ben vardr; fizik bedeni ve onun arzularn hakimiyeti
altnda bulunduran, gerek isteksizliini gerekse direncini
ortadan kaldrabilecek ferdiyet mevcuttur. M ekanik
dnce srecinin yerini uur almtr. Ve sadece farkl
benlere ait, eitli ve sk olarak elikili arzulardan meyda
na gelmi, bir g olmayan fakat uurdan yaylan, ferdi
yet veya tek ve daimi ben tarafndan ynetilen irade
vardr. Ancak byle bir iradeye 'zgr' denilebilir, nk
rastlantdan bamszdr ve dardan deitirilemez veya
ynetilemez."
"Bir Dou retisi, drt bedenin fonksiyonlarn,
giderek geliimini ve gelime koullarn yle anlatmak
tadr:
eitli metal tozlar ile dolu bir kap veya imbik dne
lim. Tozlar, herhangi bir ekilde, birbirleriyle birleme
halinde deildirler; imbiin durumundaki her rastlant ese
ri deime, tozlarn birbirlerine kar olan durumlarnn
deimesine neden olur. Eer imbik sallanr veya ona par
makla vurulursa stte olan toz, altta veya ortada, altta
bulunan ise stte yer alabilir. Tozlarn durumlarnda hi
sreklilik yoktur ve byle koullarda olamaz da... Bu, bizim
ruhsal yaammzn tam bir tasviridir. Her yeni anda, yeni
tesirler, stteki tozun durumunu deitirebilir ve onun
yerine tam karsndaki bir dierini yerletirebilir. Bilim,
98
tozlarn bu durumuna mekanik karm adn vermektedir.

Bu eit bir karmdaki tozlarn birbirleriyle olan ilikileri
nin esas zellii, bu ilikilerin sabit olmay ve deikenli
idir. Mekanik karm hallerinde, tozlarn birbirleriyle
olan ilikilerini sabitletirmek imkanszdr. Ama tozlar, eri
yip birbirleriyle kaynaabilirler, tozlarn tabiat bunu mm
kn klar. Bunu yapmak iin imbiin altnda zel bir ate
yaklmaldr; tozlar stlmak ve eritilmek suretiyle nihayet
birbirleriyle kaynarlar. Bu ekilde kaynam tozlar, kim
yasal bileim durumunda olacaktr. Ve mekanik karm
durumundayken basit yntemlerle ayrlabilen ve yerleri
deitirilebilen tozlarn artk bu yntemlerle ayrlabilmesi
mmkn deildir. mbiin iindekiler imdi 'blnemez'
haldedirler, 'ferdiyet' kazanmlardr. Bu, ikinci bedenin
oluumuna bir rnektir. Kaynamay salayan ate, 'sr
tme' ile, srtme ise insanda 'evet' ve 'hayr' arasndaki
mcadele ile elde edilir. Eer insan, btn arzularn ser
best brakr, onlara boyun eerse onun iinde hibir i
mcadele, srtme yer almayacak, ate de olmayacaktr.
Fakat belli bir amaca ulamak zere, ona engel tekil eden
arzularla savarsa, i dnyasn giderek bir btne dn
trebilecek bir ate yakm olacaktr." (53)
"im di rneimize dnelim. Eritme yolu ile elde edilen
kimyasal bileim, belli nitelikler, belli bir zgl arlk,
belli derecede elektriksel iletkenlik tar. Bu nitelikler, sz
konusu maddenin zelliklerini oluturur. Fakat onun ze
rinde yaplacak belli bir alma ile bu zelliklerin says
artrlabilir; yani bileime, balangta mevcut bulunma
yan yeni zellikler kazandrlabilir. rnein manyetik ve
radyoaktif zellikler..."
"Bileime yeni zellikler ekleme ilemi, nc bede
nin olumas ve bu beden vastasyla yeni bilgi ve gler
kazanma srecine karlk gelir."
nsann Yaps
99
"nc beden olutuunda ve bu beden, mmkn

olabilen btn zellikleri, gleri ve bilgiyi kazandnda,
geriye bu bilgiyi ve gleri sabitletirm e sorunu kalr;
nk bunlar, bu bedene belli trde tesirler tarafndan
eklenmekle beraber, ayn veya baka tesirlerce uzaklatrlabilirler. Her beden iin de zel bir alma ile kazanl
m zellikler, nc bedenin daimi ve ayrlmaz mlk
haline gelebilirler."
"Kazanlm zellikleri sabitletirme sreci, drdnc
bedenin olumas srecine karlk gelir."
"Ve ancak drt tam gelimi bedene sahip kimseye,
kelimenin tam anlamyla 'insan' denilebilir. Bu insan, ale
lade insann sahip olmad birok zelliklere sahiptir. Bu
zelliklerden bir tanesi lm szlktr. Btn dinler ve
btn kadim retiler, drdnc bedeni kazanmakla
insann lmszl kazanm olaca fikrini ihtiva eder
ler; ve hepsinde de drdnc bedeni kazanmak iin izle
necek yollara ait iaretler mevcuttur." (54)
"Drt bedenle ilgili olarak, baz retiler, insann drt
odal bir evde bulunduunu farz etmilerdir. nsan, en
kk ve en konforsuz odada yaamaktadr ve kendisine
syleninceye kadar hzinelerle dolu olan dier odalarn
varlndan habersizdir. Bu gerei rendii zaman bu
odalarn anahtarlarn ve zellikle drdnc odann yani en
nemli odann anahtarlarn aramaya balar. Ve bu odann
yolunu bulduunda gerekten evinin efendisi olur; nk
ancak o zaman, ev btnyle ve ebediyen onun olur."
"Drdnc oda, insana lmszl verir ve btn
dinsel retiler, bu odaya giden yolu gstermeye al
maktadrlar. Bazs ksa, bazs uzun, bazs daha zor ve
bazs daha kolay olmak zere pek ok yol vardr; ama
hepsi de, istisnasz olarak, tek bir yola gtrmeye gayret
etmektedirler ki, bu da lmszlktr."
100
"nsann birka beden sahibi olduu, bir fikir, bir ilke

olarak bilinmelidir. Ancak bir fizik beden sahibi bulundu
umuzdan baka bir ey bilmiyoruz. ncelememiz gere
ken fizik bedendir. Ancak sorunun fizik beden ile snrlan
madm, iki veya bedenli insanlarn da olabileceini
hatrmzda tutmalyz. Fakat yle veya byle olmas
bizim iin farkl bir durum arz etmez. Amerika'daki Rockefeller'in milyonlar olabilir, ama benim yiyecek bir
eyim yoksa onun milyonlarnn bana yarar dokunmaz.
Sz konusu sorun da byle bir bant ierisinde ele alna
bilir. Herkes kendisini dnmelidir; bakalarnn durum
larna taklmak, bakalarnn sahip olduklar ile teselli
bulmak yararsz ve anlamszdr."
"Bir kimsenin 'astral beden' sahibi olup olmadn
nasl bilebiliriz?" diye sordum.
"Bunu bilmenin belirli yollar vardr." diye cevap verdi
G. "Belli koullar altnda, 'astral beden' grlebilir; fizik
bedenden ayrlabilir ve hatta fizik bedenin yannda foto
raf bile ekilebilir. 'Astral bedenin' varl, fonksiyonlar
sayesinde daha da kolay ve basit bir ekilde ortaya kona
bilir. 'Astral bedenin', fizik bedenin sahip olamayaca
belirli fonksiyonlar vardr. Bu fonksiyonlarn varl, 'ast
ral bedenin' varlna iaret eder. Bu fonksiyonlarn olma
y ise 'astral bedenin' yokluunu ortaya koyar. Fakat
bundan bahsetmek iin vakit henz pek erkendir. Btn
dikkatimiz fizik bedenin incelenmesi zerinde toplanma
ldr. nsan makinesinin yapsn kavramak gerekir. Bizim
en belli bal hatamz, bir zihnimiz olduunu sanmamzdr. Bu zihnin fonksiyonlarna uur, bu zihne dahil olma
yan her eye ise uur d veya uuralt diyoruz. Balca
hatamz budur. uursuzluktan ve uurluluktan daha son
ra sz edeceiz. u anda, insan makinesinin yani fizik
bedenin faaliyetinin, bir deil fakat birbirlerinden tama-
nsann Yaps
101
men bamsz, ayr ayr fonksiyonlar ve tezahr ettikle

ri ayr alanlar bulunan birka zihnin egemenlii altn
da olduunu size aklamak istiyorum. ncelikle bu
kavranmaldr. nk bu kavranmadka baka hibir ey
anlalmaz." (55)
B- M ERKEZLER
G., bir toplantda, fonksiyonlar ve merkezler konusuy
la ilgili olarak ilk kez dnce, duygu ve hareket olmak
zere merkezden sz etti ve bu fonksiyonlar birbirle
rinden ayrt etmemizi, rnekler bulmamz vs. istedi. Son
ra, bunlara, bamsz ve kendi bana ayakta durabilen
bir makine olan bir igd merkezi ekledi. Daha sonra ise
seks merkezi...Baz ifadelerinin dikkatimi ektiini hatr
lyorum. rnein, seks merkezinden sz ederken onun
pratikte hi bamsz almadn nk daima dier
merkezlere, dnce, duygu ve igd merkezlerine
baml bulunduunu ifade etti. Ayrca, merkezlerin
enerjisinden sz ederken de sk sk merkezlerin yanl
almas olarak adlandrd konuya ve seks merkezinin
bu iteki rolne deinirdi. Btn merkezlerin seks m erke
zinin enerjisini nasl aldklarndan, bu enerji ile yararsz,
heyecan dolu, tamamen hatal bir alma ortaya koyduk
larndan, bunun karlnda ise seks merkezine onun
alamayaca yararsz enerji verdiklerinden ok sz
ederdi.
Szlerini hatrlyorum:
"Seks merkezinin kendi enerjisi ile almas ok byk
bir olaydr; ancak bu pek ender olur."
Sonralar pek ok yanl dncenin, ok sayda yanl
sonucun domasna zemin oluturan dier bir ifadesini
hatrlyorum. Bu, aa kademeye ait merkez hakknda
102
idi; igd, hareket ve seks merkezleri, kuvvet halin

de birbirleriyle bantl olarak alyorlard. Seks merke
zi, normalde, aktif ve pasif kuvvetler olarak alan igd
ve hareket merkezlerine gre ntralizan kuvvet olarak
faaliyet gsteriyordu. (Kuvvetler konusu 6. blmde ince
lenecektir. RM)
Szn ettiim bu fikirleri sergileme yntemi ve G.'
nin ilk konumalar esnasnda baz eyleri tutarak baz
eyleri vermesi, daha ziyade, benim almamla ilgisi
bulunmayan sonraki gruplarda byle yanl anlamalar
meydana gelmesine neden olmutu.
ou kimse, verilen bir fikrin ilk ve sonraki sergilen
meleri arasnda elikiler buluyor, bazen de mmkn
olduu kadar birincisine yakn kalmaya almakla G.'nin
asl syledikleri ile ilgisi bulunmayan fantezi teoriler yara
tyorlard. merkez fikri, baz gruplarca, bu ekilde
muhafaza edildi (ki, tekrar edeyim, bunun benimle ilgisi
yoktu). Ve bu fikir herhangi bir ekilde, kuvvet fikrine
baland ki, aslnda byle bir balant yoktu; nk her
eyden nce alelade insanda deil, fakat be merkez
vardr.
Tamamen farkl dzene, skalaya ve anlama sahip bu
iki fikrin birletirilmesi daha pek ok yanl anlamalara
yol at ve byle dnenlerin zihnindeki btn sistemin
yklmasna neden oldu.
merkez fikrinin (dnce, duygu ve hareket)
kuvvetin ifadesi olduu, muhtemelen G .'nin elikili
biim de tekrarlad ve verdii, aa kademeye ait
merkezin birbiriyle olan ilikileri hakkndaki szlerinden
kaynaklanmtr.
Daha sonraki konumalarn hemen her birinde, G.,
merkezler hakknda yeni bir ey syledi. nceden de ifa
de ettiim gibi, balangta, ilk olarak , sonra drt, daha
r.nnn Yaps
103
><mra be ve nihayet yedi merkezden sz etti.

Merkezlerin ksmlar, bu konumalara glkle giri
yordu. G., merkezlerin olumlu ve olumsuz diye ayrld
n sylyor fakat bu blnmenin btn farkl merkezler
iin zde olmadna iaret etmiyordu. Daha sonra, her
merkezin ksma, veya kata, bunlarn her birinin ise
yine ksma blndn ifade ediyor, fakat rnek ver
medii gibi, dikkat dolu bir gzlem ile merkezlere ait
ksmlarn almalarn ayrt etmenin mmkn olacan
dan sz etmiyordu. Btn bunlar ve daha pek ok ey,
daha sonra yerlerine oturdu. rnein, olumsuz duygula
rn rol ve anlamnn incelenmesine ve e komama, kaale
almama, olumsuz duygulan ifade etmeme kavramlarna
bavurarak bu duygularla mcadele yntemlerine dair
esas kayna, kukusuz vermekle beraber bu teorileri
tamamlamad gibi olumsuz duygularn tmyle gerek
siz olduunu ve bunlar iin normal bir merkezin mevcut
bulunmadn aklamad.
"Dnce, duygu ve hareket fonksiyonlar arasndaki
fark zihnine yerletirdikten sonra, insan kendi kendini
gzlemledii srece, derhal u veya bu kategorideki izle
nimlerine bavurmaldr (arm). Ve ncelikle, sadece,
hibir ekilde kuku duymad gzlemlerini zihnen kay
detmelidir; yani hangi kategoriye ait olduklar ile ilgili
olarak hemen grdklerini kaydetmelidir. Belirsiz ve p
heli durumlar reddetmeli ve sadece hi kuku duyma
dklarn hatrlamaldr. alma uygun biimde yrt
lrse, phe gtrmeyen gzlemlerin says sratle arta
caktr. Ve nceleri pheli gzkenlerin birinci, ikinci ve
nc merkezlere ait olduklar aka grlecektir. Her
merkezin kendi hafzas, armlar ve kendi dn
mesi mevcuttur. Aslnda her merkez, ksmdan olu
mutur; dnce, duygu ve hareket. Fakat bizler, tabiat
104
mzn bu yn hakknda pek az ey bilmekteyiz. Her

merkezdeki sadece bir ksm bilmekteyiz. Bununla bera
ber, kendi kendini gzlem, bize abucak zihinsel hayat
mzn sandmzdan daha zengin olduunu veya her
koulda sandmzdan daha fazla imkanlara sahip bulun
duunu gsterecektir."
"Ayn zamanda, merkezlerin almasn gzlemlerken,
onlarn doru almasnn yan banda yanl almalar
n da gzlemleyeceiz. Yani bir merkezin bir dieri iin
almasn; dnme merkezinin hissetme veya hisseder
mi gibi grnme gayretlerini, duygu merkezinin dn
me gayretlerini, hareket merkezinin dnme ve hissetme
gayretlerini gzlemleyeceiz. nceden de ifade edildii
gibi, bir merkezin dier bir merkez iin almas baz hal
lerde yararldr, nk mantal faaliyetin devamlln
korur. Fakat bu, alkanlk haline geldiinde, onun gerek
grevlerini ihmal etmesine neden olduundan, yapmas
gerekeni yerine getirmesi yerine, o anda neden holanyor
sa onu yapmasna imkan salamak suretiyle her bir merke
zin doru almasna mdahale etmeye baladndan
ayn zamanda zararl da olur. Normal, salkl bir kimsede,
her bir merkez kendi iini grr; yani zellikle yapmas
gereken ve en iyi yapabilecei ii grr. Hayatta, sadece
dnme merkezinin uraabilecei ve bir k yolu bula
bilecei durumlar vardr. Eer byle bir zamanda onun
yerine duygu merkezi almaya balarsa her eyi berbat
eder. Ve onun ie karmasnn sonucu, tatminkar olmak
tan son derece uzaktr. Dengesiz bir adamda, bir merkezin
dier bir merkezin yerine gemesi, hemen hemen srek
lidir ve bu, 'dengesizlik' ya da nrotiklik halidir. Her
merkez, kendi iini, bir dierine yklemeye alr; ayn
zamanda da yaplmas onun iin uygun olmayan baka bir
merkezin iini yapmaya gayret eder. Duygusal merkezin
nsann Yaps
105
dnme merkezi iin almas, gereksiz sinirlilii, kz

gnl ve de skunet iinde yargya varmann, iyi dn
menin, aksine esas tekil ettii durumlarda acelecilii
dourur. Dnce merkezinin duygusal merkez yerine
faaliyet gstermesi, acele karar vermeyi gerektiren durum
larda ihtiyatla dnp kafa yormay salar ki, bu da
insann iinde bulunduu durumun zelliklerini, pf nok
talarm ayrt etmesini nler. Dnce ok yavatr. Belli bir
hareket plan izer; koullar deise ve tamamen farkl bir
hareket tarz gerekli olsa bile o hareket planm uygulamaya
devam eder. Ayrca, baz hallerde, dnce merkezinin ie
karmas, tamamen yanl tepkilerin domasna yol aar;
nk dnce merkezi, birok olaylarn farkllklarn ve
ayrntlarn anlamaya muktedir deildir. Hareket ve duy
gu merkezleri iin tamamen farkl olan olaylar, ona ayn
imi gibi gzkr. Kararlar, ok geneldir ve duygu merke
zinin varaca kararlara uymaz. Eer dncenin yani
teorik zihnin, duygu, duyum ya da hareket alanna mda
hale ettiini dnrsek, bu, son derece belirgin bir hale
gelir. Her durumda da zihnin ie karmas, tamamen
arzu edilmeyen sonularn domasna yol aar. Zihin, duy
gunun ayrntlarn anlayamaz. Bir kimsenin baka birinin
duygularn muhakeme ettiini dnrsek bu gerei
daha iyi bir biimde grrz. O kimse, dierinin hissettii
ni hissetmemektedir; bu nedenle de onun duygular kendi
si asndan mevcut deildir. Tok bir insan, an halinden
anlamaz. Fakat dieri iin bunun ok byk nemi vardr.
Ve o birincinin kararlar, kinciyi hi tatmin etmez. Tama
men ayn ekilde, zihin, duyumlar da deerlendiremez.
Onun iin duyumlar ldr. Hareketi ynetmekten de
uzaktr. Bu rnekleri oaltmak ok kolaydr. nsan ne
yapyor olursa olsun, her hareketi zihni ile, dnerek
yapmaya, her hareketi izlemeye almas bunun iin
106
yeterlidir; alm asnn niteliinin derhal deitiini

grecektir. Daktilo ile yaz yazyorsa, hareket merkezi tara
fndan ynetilen parmaklar, gerekli harfleri kendiliklerin
den bulmaktadr; fakat her harfe basmadan nce, kendi
kendine 'k'nn veya virgln nerede olduunu sormaya
alrsa ya da 'Bu kelime nasl yazlyordu?' diye dnr
se derhal hatalar yapmaya veya ok yava yazmaya balar.
Eer insan, otomobili zihninin yardmyla kullanrsa ancak
en kk vitesle yolculuk yapabilir. Zihin, daha fazla hz
yapabilmek iin gerekli olan tm hareketlere ayak uydura
maz. Zihnin yardmyla otomobil kullanrken, zellikle
byk bir kentin sokaklarnda tam hzla gitmek alelade
insan iin tamamen imkanszdr." (56)
"Hareket merkezinin dnce merkezi iin almas,
rnein, mekanik okuma veya mekanik dinleme olutu
rur; bu durum, insann kelimelerden baka hibir ey okumayp dinlemedii ve tamamen, okuduunun, iittiinin
bilincinde olmad zamanki duruma benzer. Bu genellik
le, dikkat -yani dnce merkezinin faaliyetinin ynbaka bir eyle megul bulunduunda ve hareket merke
zi, bota olan dnme merkezinin yerini doldurmaya
altnda meydana gelir. Fakat bu, ok kolaylkla bir
alkanlk haline gelir. nk dnme merkezinin ilgisi
genellikle, faydal bir ie, dnceye ya da tefekkre
deil, fakat basite gndz dne (hlya) ya da hayal
kurmaya dnktr."
"Bir insann, insan makinesinin almasn ve onun
imkanlarn anlamas iin, bu merkezden ve bunlarla
ilikili olanlardan baka, tam gelimi ve muntazam bir
ekilde alan iki merkezimizin daha mevcut bulunduu
nu, fakat bu merkezlerin gerek olaan hayatmzla gerek
se kendimizin farknda olmamz salayan merkezle
ilikileri bulunmadn bilmesi gerekmektedir."
imann Yaps
107
"Bizdeki bu yksek merkezlerin varl, gizemin ve

mucizenin varlna inanan insanlarn en eski zamanlar
dan beri aradklar gizli hzineden daha byk bir
gizemdir."
"Btn mistik ve oklt sistemler, insandaki stn kuv
vetlerin ve yeteneklerin varlm fark etmekte fakat ou
kez, bu kuvvet ve yeteneklerin ancak imkanlar halinde
var olduklarn kabul etmekte ve insandaki gizli kuvvetle
rin gelitirilm esinin lzumundan bahsetmektedirler. Bu
reti, yksek merkezlerin insanda var olduunu ve tam
gelimi bulunduunu ifade etmekle dier biroklarndan
farkllk arz etmektedir."
"Olaan uurumuza ait merkezler ile yksek dnme
merkezi arasnda maksatl ve iradeye bal olarak iliki
kurabilseydik, bunun, imdiki genel durumumuz ierisin
de, bize hibir faydas olmazd. Yksek dnme merkezi
ile, rastlantya bal olarak irtibatn kurulduu ou vaka
da, insan uursuz hale gelir. Zihin, birdenbire kendisine
hcum eden dnce, duygu, imaj ve fikir akn almay
reddeder. Ve canl bir dncenin, ya da canl bir duygu
nun faaliyet gstermesi yerine, aksine tam bir boluk, bir
uursuzluk hali meydana gelir. Hafza, sadece akn zih
ne girdii ilk an ve onun zihni terk ettii, uurun dnd
son an muhafaza eder. Fakat bu anlar bile, hayatn
olaan duyumlar ierisinde hibiri ile kyaslanamayacak
olaanst izler ve renklerle doludur. Yksek bir merkez
ile olan geici bir irtibat temsil eden bu 'mistik' ve 'ekstatik' tecrbelerden btn elde kalanlar, genellikle bunlar
dr. Ancak iyi hazrlanm bir zihnin, ekstaz annda ne
hissettiini, ne anladn kavrama ve hatrlamada baar
ya ulamas pek nadir gerekleir. Fakat byle vakalarda
bile, dnce, hareket ve duygu merkezleri, her eyi, ken
dilerine zg bir biimde hatrlar, nakleder, tamamen
108
yeni ve evvelce hi denenmemi duyumlar, allm olan

gndelik duyumlarn diline evirir, dnyevi llerin
snrlarn tamamen aan eyleri, dnyevi olan boyutlu
biimler ierisinde aktarrlar; doaldr ki, bylece de bu
olaanst tecrbelerden hafzada kalan her izi, tamamen
bozarlar. Alelade merkezlerimiz, yksek merkezlere ait
izlenimleri aktarmada, renklerden sz eden kr bir kim
seyle veya mzikten bahseden sar bir kimseyle kyasla
nabilirler."
"Aa ve yksek merkezler arasnda doru ve devam
l bir irtibat kurmak iin, aa merkezlerin almasn
dzeltmek ve hzlandrmak gerekmektedir."
"Daha nce de sylendii gibi, aa merkezler yanl
bir biimde almaktadrlar; nk pek sk olarak kendi
fonksiyonlarn yerine getirmek yerine, biri veya teki,
dier merkezlerin grevini yklenir. Bu durum, makine
nin genel almasnn hzn drr ve merkezlerin
alma hznn artmasn gletirir. Bundan byle, aa
merkezlerin almasn ayarlamak ve hzlandrmak iin
ilk gaye, her merkezi, kendisine yabanc ve gayri tabii
olan almadan kurtarmay, kendisinin, dier bir mer
kezden daha iyi yapabilecei almaya dndrmeyi ier
melidir."
"Seks, hayatn mekanikliinin srdrlmesinde ok
byk bir rol oynar. nsanlarn yaptklar her ey 'seksle'
ilikilidir: Politika, din, sanat, tiyatro, mzik hepsi 'seks
tir'. nsanlarn tiyatroya ya da kiliseye dua etmek ya da
yeni bir oyunu grmek iin mi gittiklerini sanyorsunuz?
Bu sadece grn kurtarmak iindir. Asl mesele gerek
tiyatroda gerekse kilisede birok erkek ve kadnn bulun
masdr. Btn toplanmalarn arlk merkezi budur.
nsanlar ay bahelerine, lokantalara ve eitli elence
yerlerine neyin getirdiini sanyorsunuz? Sadece bir tek
nsann Yaps
109
ey: Seks. Bu, btn mekanikliin ana tahrik gcdr.

Btn uyku, btn ipnoz ona dayanr."
"Ne demek istediimi anlamaya almalsnz. nsan
lar mekaniklii gerekte olduu ekliyle deil de, baka
bir ey vastasyla aklamaya altklar zaman zellikle
tehlikelidir. Seks uurlu ise ve kendisini baka bir ey
vastasyla rtmyorsa, bu durumda o, szn ettiim
mekaniklik deildir. Tam tersine, kendiliinden mevcut
olan ve herhangi baka eye baml olmayan seks, byk
bir baardr da. Fakat ktlk, ite bu srekli kendini
kandrma ierisinde bulunur."
"yleyse karlan sonu nedir; yle mi olmal yoksa
deitirilmeli m i?" diye sordu birisi.
G. glmsedi.
"Bu, insanlarn daima sorduklar bir eydir." dedi. "Ne
hakknda konuurlarsa konusunlar, sorarlar: Bunun gibi
mi olmal ve nasl deitirilebilir, yani byle bir durumda
ne yaplmal? Herhangi bir eyi deitirmek, herhangi bir
eyi yapmak mmknm gibi. En azndan artk siz, by
le sorularn nasl safa olduklarn anlam olmalsnz.
H adiselerin bu durumunu kozm ik gler yaratm tr ve
kozm ik gler kontrol ederler. Ve siz kalkm soruyorsu
nuz: Olduu gibi braklabilir mi, yoksa deitirilebilir
mi? Tanr'nn kendisi de herhangi bir eyi deitiremezdi.
Tabi olduumuz kanunlar deitirilemezler ama onlardan
nemli derecede kurtulmak mmkndr. Yani insann
kendisi iin hadiselerin durumunu deitirme imkan
vardr, genel kanundan kurtulmak mmkndr. Dier
her eyde olduu gibi, bu durumda da genel kanunun
deitirilemeyeceini anlamalsnz. Ama insan, bu kanun
la ilikili kendi pozisyonunu deitirebilir; insan genel
kanundan kurtulabilir. Szn ettiim bu yasa, yani
insanlar zerindeki seks gc, birok farkl imkan ierir.
110
Bu, esaretin balca eklini ierdii gibi, ayrca kurtulu

imkann da ierir. Anlamanz gereken budur."
"Tamamlanm bir transmutasyon, yani 'astral bede
nin' oluumu, sadece salkl, normal ileyen bir organiz
ma ierisinde mmkndr. Hasta, sapk ya da sakat bir
organizmada transmutasyon mmkn deildir."
"Transmutasyon iin tam bir cinsel perhiz mi gerekli
dir? Genel olarak cinsel perhiz, kiinin kendi zerinde
almasna faydal mdr?" diye sorduk ona.
"te, bir deil, birok soru daha!" dedi G. "Birinci ola
rak, cinsel perhiz sadece belirli durumlarda, yani belirli
tipteki kiiler iin gereklidir. Dier kiiler iin hi gerekli
deildir. Ve daha baka kiiler iin, transmutasyon bala
d zaman bu durum kendiliinden ortaya kar. Buna
daha ak bir ekilde izah edeyim. Transmutasyonun ba
lam as amacyla, belli tipler iin uzun ve tam bir cinsel
perhiz gereklidir; baka bir ifadeyle bu, uzun ve tam bir
cinsel perhiz olmadan transmutasyonun balamayaca
anlamna gelir. Ama bir defa baladktan sonra, artk per
hiz gerekli deildir. Dier durumlarda, yani dier tipler
de, transmutasyon normal bir cinsel hayat ierisinde ba
layabilir ve tam tersine daha abuk balayabilir ve byk
miktarda bir d seks enerjisi harcamasyla daha iyi bir
ekilde ilerleyebilir. nc durumda, transmutasyonun
balamas perhiz gerektirmez ama bir defa baladktan
sonra, transmutasyon, cinsel enerjinin tmn alr ve nor
mal cinsel hayata ya da seks enerjisinin dsal harcanma
sna son verir."
imdi ise dier soru: "Cinsel perhiz alma iin yararl
m, yoksa deil mi?"
"ayet btn merkezlerde perhiz varsa, bu yararldr.
Eer merkezlerin birinde perhiz varsa ve dierleri tahay
yl hrriyeti ile doluysa, o zaman daha kt hibir ey
insann Yaps
111
olamaz. Ve dahas, ayet bir insan bu yolda tasarruf ettii

enerji ile ne yapacan biliyorsa, perhiz faydal olabilir.
Eer kii, onunla ne yapacan bilmiyorsa, ne olursa
olsun hibir ey kazanamaz."
"Genel olarak konumak gerekirse, alma bak as
na ilikin olarak en doru yaam ekli nedir?"
"Bunu sylemek mmkn deildir. Bir insan, bilm edi
i takdirde, herhangi bir eye teebbs etmese daha iyidir.
O kiinin, yeni ve tam bilgiye sahip olana kadar, hayatn
olaan kurallar ve prensiplerle srdrmesi yeterlidir.
Eer insan bu sahada teoriler kurmaya ve yalanlar uydur
maya balarsa, bu onu psikopatlktan baka hibir yere
gtrmez. Fakat, sadece seks konusunda tamamen nor
mal bir kiinin almada herhangi bir ansa sahip olaca
tekrar hatrlanmaldr. Her eit 'orijinalite', garip zevkler,
garip arzular ya da dier yandan korkular, srekli alan
'tamponlar', daha iin banda yok edilmelidir. Modern
eitim ve modern hayat ok sayda cinsel psikopat yarat
maktadr. Bunlarn alma iinde hibir ans yoktur."
"Genel olarak sylenebilir ki, cinsel enerjinin harcan
masnda sadece iki doru yol vardr: Normal cinsel hayat
ve transmutasyon. Bu alandaki btn uydurmalar ok
tehlikelidir."
"nsanlar hatrlanamayacak devirlerden beri perhizi
denemilerdir. Bazen, ok nadir olarak bu bir yere gtr
mtr, ama ou zaman perhiz, normal duyumlarn
anormal hale gelmesi demek olmutur, nk anormal
olan daha kolay gizlenir. Ama benim bahsetmek istediim
ey bu deil. Balca ktln nerede bulunduunu ve
neyin kle yaptn anlamalsnz. Bu, seksin kendisinde
deil, fakat seksin suistim alindedir. Fakat seks suistimalinin ne anlama geldii gene yanl anlalmaktadr.
nsanlar genellikle bunu ya arlk ya da sapklk olarak
112
ele alrlar. Ama bunlar seksin suistimalinin nispeten

masum ekilleridir. Ve kelimenin tam anlamyla seksin
suistimalinin ne olduunu anlamak iin insan makinesini
ok iyi bilmek gerekmektedir. Bu, merkezlerin sekse ili
kin olarak yanl almas demektir, yani seks merkezinin
dier merkezler zerinden ve dier merkezlerin seks mer
kezi zerinden i grmesi anlamndadr. Daha dorusu,
seks merkezinin dier merkezlerden dn alman enerji
ile fonksiyon grmesi ve dier merkezlerin seks merke
zinden dn alman enerji ile fonksiyon grmesi anlam
na gelir."
"Seks, bamsz bir merkez olarak kabul edilemez mi?"
diye sordu oradakilerden biri.
G., "Edilebilir." dedi. "Bununla beraber, eer btn alt
kat bir btn olarak alnrsa, bu takdirde seks, hareket
merkezinin etkisiz klan ksm olarak kabul edilebilir."
"Seks merkezi ne tr enerjilerle alr?" diye sordu bir
bakas.
Bu soru bizi uzun sre ilgilendirmi ama bunu daha
nce cevaplayamamtk. Ve G., kendisine daha nce
sorulduunda asla dorudan bir cevap vermemiti.
"Seks merkezi sptil enerjilerle alr." dedi bu sefer,
"Yani, onunla almas gerekir. Ama gerek u ki, o nadi
ren kendi uygun ince enerjisi ile alr. Seks merkezinin
almasndaki anormallikler zel inceleme gerektirir."
"Birinci olarak, aynen yksek duygu ve yksek dn
ce merkezlerinde olduu gibi, normal olarak, seks mer
kezinde negatif ksmn olmadna dikkat etmelisiniz.
Yksek merkezler dnda btn merkezlerde, yani dn
ce, duygu, hareket ve igd merkezlerinin hepsinde, iki
yar vardr; dnce merkezinde: Pozitif ve negatif, kabul
ve red veya 'evet' ve 'hayr'; hareket ve igd merkezle
rinde: Ho ve naho duyumlar. Seks merkezinde byle
nsann Yaps
113
blmler yoktur. Onda pozitif ve negatif ksmlar mevcut

deildir. Bu merkezde naho duyumlar ya da naho duy
gular yoktur; ho bir duyum ya da ho bir duygudan biri
vardr veya hibir ey yoktur, herhangi bir duyumun
mevcut olmay, tam bir ilgisizlik sz konusudur. Ama
merkezlerin yanl almas sebebiyle seks merkezinin sk
sk, duygu merkezinin negatif ksmyla ya da igd mer
kezinin negatif ksmyla birlemesi sz konusu olur. Ve o
zaman seks merkezinin belli bir surette tahriki ya da seks
merkezinde tahrikin olmay bile, naho duygular ve
naho duyumlar meydana getirir. Seksle ilgili fikir ve hay
allerden naho duygular ve duyumlar alan kiiler, bu
durumu byk bir erdem olarak ya da orijinal bir ey ola
rak kabul etmeye meyillidirler; aslnda bu durum hasta
lktan baka bir ey deildir. Seksle balantl olan her
eyde ya holuk ya da ilgisizlik olmaldr. Naho duygu
ve duyumlarn hepsi duygu merkezinden ya da igd
merkezinden gelirler."
"Bu, 'seksin suistimalidir'. Dahas, seks merkezi btn
dier merkezlerden daha kuvvetli ve daha hzldr. Seks,
aslnda dier merkezlerin hepsini ynetir. Ne var ki,
olaan artlar ierisinde, yani insann ne uuru ne de ira
desi yoksa, seks merkezine boyun ediren ey, 'tampon
lardr'. 'Tamponlar' onu tamamen bir hi haline getirebi
lir, yani seks merkezinin normal tezahrn durdurabilir.
Ama tamponlar onun enerjisini yok edemezler. Enerji
kalr ve kendisine tezahr imkan bulduu dier merkez
lere geer; baka bir ifadeyle, dier merkezler, kendisi
kullanmad iin seks merkezinin enerjisini alar. Dn
ce, duygu ve hareket merkezlerinin almas ierisindeki
seks merkezi enerjisi, ilgili hadisenin yaps hi gerektir
medii halde, davranta gzken zel bir 'eni', zel bir
evk, bir atelilik vastasyla tannabilir. Dnce merkezi
114
kitap yazar, ama bu merkez seks merkezinin enerjisini

kullanyorsa; felsefe, bilim ya da politika ile megul olmaz,
bunun yerine daima bir eyle kavga eden, tartan, eleti
ren ve yeni sbjektif teoriler yaratan bir hal gsterir. Duy
gu merkezi Hristiyanlk, perhiz, zahitlik konusunda vaaz
verir, ama seks merkezinin enerjisi sz konusu ise gnah
korkusundan ve gnahn dehetinden, cehennemden,
gnahkarlarn azabndan, ebedi ateten sz eder. Veya
dier yandan ihtilaller, soygunlar, yangnlar, cinayetler
gene ayn enerji ile yaplr. Hareket merkezinin kendisi
sporla, eitli rekorlar krmakla, daa trmanmakla, uzun
atlamayla, eskrimle, grele, savala vs. ile meguldr.
Btn bu hallerde, yani dnce, duygu ve hareket mer
kezleri seks enerjisi ile altklar zaman daima genel bir
karakteristik sz konusudur. Bu, belli zel bir atelilik
(iddet) ve buna paralel olarak sz konusu iin yararszl
dr. Ne dnce, ne duygu, ne de hareket merkezi, seks
merkezinin enerjisi ile asla faydal olan herhangi bir ey
meydana getiremezler. Bu, 'seksin suistimaline' bir rnek
tir. Fakat bu, iin sadece bir yndr. Dier bir yn, seks
merkezinin enerjisi dier merkezler tarafndan yamala
np yararsz ite kullanldktan sonra, geriye kendisi iin
hibir ey kalmaz ve bu durumda dier merkezlerden
kendisininkinden daha aa ve daha kaba olan enerji al
mak zorundadr. Ancak seks merkezi, genel aktivite ve
bilhassa organizmann i gelimesi iin ok nemlidir,
nk yksek enerjilerle alarak, ok sptil bir izlenim
yiyecei alabilir ve stelik bu sptil yiyecei olaan mer
kezlerin hibiri alamaz. nce yapdaki bu izlenimler yiye
cei, daha yksek enerjilerin imali iin ok nemlidir.
Ama seks merkezi kendisine ait olmayan enerji ile alt
zaman, yani nispeten dk seviyeli enerjilerle alt
zaman, onun izlenimleri daha kaba olur ve organizma ie
insann Yaps
115
risinde oynayabilecei rol oynamay brakr. Ayn zaman

da, onunla birletii ve enerjisini kulland dnce mer
kezi, seks konusu zerinde byk bir tahayyl ve bu
tahayylle tatmin olma eilim i yaratr. Duygu merkezi
ile birleme ise, ar duygusallk ya da tam tersine ks
kanlk, zalimlik yaratr. Bu da gene 'seksin suistimaline'
ait bir rnektir."
" 'Seksin suistimaline' kar mcadele iin ne yaplma
ldr?" diye sordu oradakilerden birisi.
G. gld.
"Bu soruyu bekliyordum." dedi. "Fakat imdiye kadar,
kendisi zerinde almaya balamam ve makinesinin
yapsn bilmeyen bir insana, 'seksin suistimalinin' ne
anlama geldiini, bu suistimallerden kanmak iin ne
yaplmas gerektiini aklamann imkansz olduunu
anlam olmalydnz. Kiinin kendi zerindeki doru
almas, sabit bir arlk m erkezinin yaratlmasyla ba
lar. Sabit bir arlk merkezi yaratldktan sonra, dier her
ey dzenlenmeye ve snflanmaya balar. Bu noktada
yle bir soru sorulabilir: Sabit bir arlk merkezi nereden
ve nasl meydana getirilebilir? Bu, sadece bir insann al
maya, okula olan tutumuna, almay deerlendirmesine
gre cevaplanabilir. Bunun dndaki her eyin mekanikli
ini ve amaszln fark etmesi, onda, sabit bir arlk
merkezi yaratabilir."
"Genel bir denge ve sabit bir arlk merkezi yaratma
da seks merkezinin rol ok byk olabilir. Enerjisi bak
mndan, yani eer kendi enerjisini kullanyorsa, seks mer
kezi yksek duygu merkezi seviyesinde bulunur. Ve
btn dier merkezler onun aasndadr. Bu nedenle,
eer o kendi enerjisi ile alsayd, bu byk bir ey olur
du. Bal bana bu, greceli olarak ok yksek bir varlk
seviyesini gsterirdi. Ve bu durumda, yani seks merkezi
116
kendi enerjisiyle ve kendi yerinde alyorsa, btn dier

merkezler kendi yerlerinde ve kendi enerjileriyle alr
lard." (57)
C- N SAN K A TEG O R LER

"Bir kez daha insan fikrini ele alalm. Szn ettiim
dilde 'insan' kelimesi yerine yedi kelim e kullanlmtr.
Bunlar; b ir numaral insan, ik i numaral insan, numa
ral insan, drt numaral insan, be numaral insan, alt
numaral insan ve yedi numaral insan. Bu yedi fikirle,
insanlar, insandan sz ederken birbirlerini anlayabilmek
tedirler."
"Yedi numaral insan, insan iin mmkn olabilen tam
gelimeye ulamtr ve bir insann sahip olabilecei her
eye, yani bizim kendi krlmz ve cehaletimiz ieri
sinde kendimize atfettiimiz irade, uur, daimi ve dei
mez ben, ferdiyet, lmszlk ve daha birok baka zel
liklere sahip bulunmaktadr. Biz, belli bir noktaya kadar
yedi numaral insan ve onun zelliklerini anlarsak, ancak
o zaman bizi ona yaklatracak giderek derecelenen safha
lar yani bizim iin mmkn olabilen gelime srecini
anlayabiliriz."
"Alt numaral insan, yedi numaral insana ok yakn
dr. O, yedi numaral insandan, sadece baz zelliklerinin
henz daimi hale gelmemi olmas ile farkldr."
"Be numaral insan da bizler iin eriilmez bir insan
standardna sahiptir, nk o, Birlie (Vahdete) ulam
tr."
"Drt numaral insan, bir ara safhadr. Ondan daha ile
ride sz edeceiz."
"Bir, iki ve numaral insanlar, doduklar seviyede
nsann Yaps
117
bulunan mekanik insanl oluturmaktadrlar."

"Bir numaral insan, psiik hayatna ait arlk merke
zi, hareket ve igd merkezinde bulunan insan anlam
na gelir. Bu, fizik beden insandr. Yani hareket ve igd
fonksiyonlarnn duygu ve dnce fonksiyonlarna
srekli olarak ar bast insandr."
"ki numaral insan, gelimenin ayn seviyesindeki
insan anlamna gelir; fakat bu insann psiik hayatnn
arlk merkezi, duygu merkezindedir; yani duygusal
fonksiyonlarnn dier btn fonksiyonlarna ar basan
insan; duygu insan, duygusal insan..."
" numaral insan, gelimenin ayn seviyesindeki
insan anlamna gelir; fakat bu insann psiik hayatnn
arlk merkezi, dnce merkezindedir; yani dnce
fonksiyonlarn hareket, igd ve duygu fonksiyonlarna
galip geldii, her eye teorilerle, mantal faaliyetlerle yak
laan mantk insan..."
"H er insan; bir, iki ve olarak doar."
"Drt numaral insan, hazr olarak dnyaya gelmez.
nsan, bir, iki ve numara olarak doar ve ancak belli
zellii bulunan abalar ile drt numara olur. Drt numa
ral insan, daima okul almas rndr. O, rastlant
eseri olarak domad gibi rastlant eseri olarak veya
olaan yetime, eitim vs. etkileri sonucunda gelimez.
Drt numaral insan, halen bir, iki ve numaral insan
lardan farkl bir seviyede bulunmaktadr; fikirlerini, al
may deerlendirmesini ve okul ile olan ilikisini ieren
daimi bir arlk merkezine sahiptir. Buna ek olarak, psi
ik merkezleri, artk dengelenmeye balamtr; onun
merkezlerinden biri, dier merkezler zerinde, ilk
kategoriye dahil insanlarda olduu gibi hakimiyet kura
maz. Artk kendini tanmaya, nereye gittiini bilmeye ba
lamtr."
118
"Be numaral insan, artk sabitlemitir; o, bir, iki ve

numaral insanlar gibi deiemez. Fakat unu da ifade
etmeliyim ki, be numaral insan, doru almann ve
yanl almann sonucu olabilir. O, drt numaradan 5
numaraya geebildii gibi drt numara olmadan da 5
numara olabilir. Ve bu durumda daha fazla geliemez, alt
numara ve yedi numara olamaz. Alt numara olmas iin
sabitlemi zn yeniden eritmeli, maksatl olarak be
numaral insan varln yitirmelidir. Ve bu da ancak kor
kun straplarla baarlabilir. Bereket versin ki, bu yanl
gelime vakalar ok ender meydana gelir." (58)
"nsann yedi kategoriye veya yedi numaraya ayrlma
s, binlerce eyi aklar; aksi halde insan anlayamayz. Bu
ayrm, insana uygulanm ekliyle ilk grecelilik kavram
n ortaya koyar. Nesneler hangi eit insann gr asna
gre veya hangi eit insan ile ilgili olarak ele alnmlarsa,
ona gre bir veya baka bir ey olabilirler."
"Buna uygun olarak insann btn i ve d tezahrleri,
ona ait olanlarn tm ve onun tarafndan yaratlm olan
larn tm de yedi kategoriye ayrlmlardr."
"imdi, taklit ve igdlere dayal veya ezberlenmi,
insana doldurulmu, tktrlm bir numaral bilginin
mevcut olduu sylenebilir. Bir numara, terimin tam
anlamyla bir numara ise her eyi bir papaan veya may
mun gibi renir."
"ki numaral insann bilgisi, sadece sevdii eylerin
bilgisidir; sevmediklerini bilmez. Veya hasta bir kii ise,
aksine sadece sevmediklerini, kendisini iten, kendisinde
korku, dehet ve nefret douran eyleri bilecektir." (59)
"U numaral adamn bilgisi sbjektif olan mantkl
dnmeye, kelimelere ve her eyi olduu gibi anlamaya
dayanan bilgidir. Bu bilgi, kitap kurtlarnn ve skolastikle
rin bilgisidir. rnein, numaral adam, Kur'an'da her
nsann Yaps
119
bir Arap harfinin ka kere tekrar edildiini hesap etmi ve

Kur'an'n btn yorum sistemini buna dayandrmtr."
"Drt numaral insann bilgisi ok farkl bir eit bilgi
dir. Bu bilgi, be numaral adamdan gelir; o da bunu alt
numaral adamdan alr ki, alt numaral adama da yedi
numaral adam tarafndan verilir. Fakat pek tabii, drt
numaral adam, bu bilginin ancak kendi glerine uygun
ksmn zmser. Fakat bir, iki ve numaral insanlarla
kyaslarsak drt numaral insan, bilgisi ierisindeki sb
jektif unsurlardan kurtulmaya ve o b jek tif bilgi yolunda
ilerlem eye balamtr." (60)
"Be numaral insann bilgisi, btn ve blnmez bilgi
dir. imdi onun blnmez bir Ben'i vardr ve btn bilgi
si bu Ben'e aittir. Bir dierinin bilmedii bir eyi bilen bir
b en 'i olamaz. Bildiini, btn varl ile bilir. Bilgisi,
objektif bilgiye, drt numaral insannkinden daha yakn
dr." (61)
"Alt numaral insann bilgisi, insan iin mmkn ola
bilen tamam bilgidir; fakat yine de yitirilebilir."
"Yedi numaral insann bilgisi, kendi bilgisidir ki, bu
bilgi ondan uzaklatrlamaz; Btn'n objektif ve tama
men eyleme dayal bilgisidir." (62)
"Varlk iin de durum, tam anlamyla ayndr. Bir
numaral insann varl, kendi igdleri ve duyumlar
ile yaayan varlktr. ki numaral insann varl, santimental ve duygusal insann varldr. numaral insa
nn varl, mantkl, teorik adamn varldr. Bilginin,
niin varlktan uzak bulunamayaca tamamen aktr.
Bir, iki veya numaral insanlar, varlklarnn anlay
durumlar dolaysyla, drt, be ve daha yksekteki insan
larn sahip olduklar bilgiye sahip olamazlar. Onlara ne
verirseniz kendilerine gre yorumlarlar; verilen her fikri
kendi seviyelerine indirirler."
120
insann Gerei "Kendini Bilmek
"Bu yedi kategoriye ayrma dzeni insanla ilikisi olan

her eye uygulanmaldr. Bir numaral sanat vardr ki, bu
bir numaral insann sanat olup, takliti ve kopyac veya
kabaca ilkel ve duyumsal sanattr; vahilerin danslar ve
mzii rnek verilebilir. ki numaral sanat, duygusal
sanattr. numaral sanat, entelektel (akli), icat edilmi
sanattr. Drt ve be numaral vs. sanat da olmaldr."
"Tamamen ayn ekilde, bir numaral insann dini de
mevcuttur; yani ayinlerden, biimsellikten, kurbanlardan,
parlak ve gzel veya tersine kasvetli, zalimce ve vahice
trenlerden oluan bir dindir. ki numaral insann dini;
iman, sevgi, tapma, drt, evk ve gayret dinidir ki, bu
din ksa zamanda zulm ve inanlara kar kanlar ile
putperestleri imha dinine dnr. nc insann dini;
mantki sonu karmaya, dnceye ve yorumlara daya
nan ispat ve tartmalarn yapld entelektel, teorik bir
dindir. Bir, iki ve numaral dinler, gerekten bildiimiz
dinlerdir; mevcut ve hepsi bilinen dinlerdir. Ve dnyada
ki isimlendirmeler, bu kategoriden birine aittir. Drt
veya be numaral insanlarn ve ilk dinlerinin ne olduu
nu bilmemekteyiz; olduumuz gibi kaldmz srece de
bilmemize imkan yoktur."
"Geneldeki din yerine Hristiyanl ele alrsak yine
grrz ki, bir numaral bir Hristiyanlk, yani Hristiyanlk
kisvesi altnda putperestlik mevcuttur. ki numaral Hristiyanlk duygusal bir dindir; bazen ok saf olmakla bera
ber gsz, bazen engizisyona, dinsel savalara kadar
gtren kan ve dehet dolu bir din... Protestanln eitli
biimleri ile rnekleri ortaya kan numaral Hristiyanlk, fikirlerin eletirel tahlillerine, tartmaya, teorilere vs.
dayal bulunmaktadr. Sonra, bir, iki ve numaral
insanlarn, hakknda hibir ekilde bilgi sahibi olmadkla
r drt numaral Hristiyanlk vardr."
insann Yaps
121
"Aslnda, bir, iki ve numaral Hristiyanlk, sadece

da ait taklitten ibarettir. Ancak, drt numaral insan,
Hristiyan olmaya alr ve sadece be numaral insan ger
ekten Hristiyan olabilir. nk Hristiyan olmak demek
bir Hristiyan varl sahibi olmak, yani sa'nn anlaylar
ile uyum iinde yaamak demektir."
"Bir, iki ve numaral insanlar, sa'nn anlaylar ile
uyum iinde yaayamazlar, nk onlarla ilgili her ey
kendiliinden olur. Bugn bir ey, yarn baka bir eydir.
Bugn ellerindeki son gmlei vermeye razyken ertesi
gn, son gmleini kendilerine vermeyi reddettii iin
insan paralamaya hazrdrlar. Her rastlant eseri olayla
bocalarlar. Kendi kendilerinin efendileri deillerdir; bun
dan dolay da Hristiyan olmaya karar veremezler ve ger
ekten Hristiyan olamazlar."
"Bilim, felsefe ve insan yaamnn btn tezahrleri,
faaliyetleri, tamamen ayn ekilde, yedi kategoriye ayrla
bilir. Fakat insanlarn konutuklar olaan dil, byle
ayrmlardan ok uzaktr; insanlarn birbirlerini anlamala
rnn bu derece g oluunun nedeni de budur."
" 'nsan' kelimesinin eitli znel anlamlarn tahlil
ederken, bir kelimeye yklenebilen, allagelmi ar
mlar tarafndan yaratlan anlamlarn ve anlam nansla
rnn, konuann kendisi iin bile ne kadar eitli ve eli
kili, her eyin stnde de ne derece gizlenmi ve fark
edilmez halde olduklarn grmtk."
D- UUR
Bir defasnda G. ile konuurken sadece belli bir an iin
deil fakat uzun bir sre iin "kozmik uura" ulamann
mmkn olduunu dnp dnmediini kendisine
122
sordum. "Kozmik uur" ifadesini, Tertium Orgunum adl

kitabmda evvelce szn ettiim anlamda, insan iin
mmkn olan yksek uur anlamnda anlyordum.
"Neye 'kozmik uur' adn verdiini bilmiyorum. Bu,
kapal ve belirsiz bir terimdir; herkes istedii bir eye bu
ismi verebilir. ou defa, 'kozmik uur' diye adlandrlan,
basite fanteziden, duygu merkezinin youn almas ile
bantl, armsal gndz d grmeden ibarettir.
Bazen 'ekstaz'a yaklalr ama daha ziyade bunlar, sadece
dler seviyesindeki sbjektif duygusal deneyimlerdir.
Fakat btn bunlardan ayr olmak zere, 'kozmik uur
dan' sz etmeden nce, uurun ne olduunu genelde tarif
etmek gerekmektedir."
"uuru nasl tarif edersin?"
"u u r, tarifi yaplam az diye kabul edilir." diye cevap
verdim ve devam ettim: "V e gerekten, uur, ie ait bir
nitelik ise nasl tarif edilebilir? Bizde mevcut vastalarla,
baka bir insandaki uurun varln ispat etm ek m m
kn deildir. Onu ancak kendimizde biliyoruz."
"Btn bunlar sam a." dedi G., "O laan bilim sel saf
sata. Bundan kurtulm ann zam an geldi. Sylediklerin
arasnda sadece biri doru: uurun varln ancak ken
dinde bilebilecein. B ileb ilece in i sylem em e dikkatini
ekerim; nk ancak o sende m evcut olduunda bilebi
lirsin. Ve sende var olm ad zam an, var olm adn o
anda deil de sonradan bilebilirsin. unu sylem ek isti
yorum ki, tekrar kendini gsterdiinde uzun bir sre
iin yok olduunu grebilir, yok olduu ve yeniden
ortaya kt an bulabilir ya da hatrlayabilirsin. uura
daha yakn olduun ve ondan uzakta bulunduun anla
r da tarif edebilirsin. Fakat kendinde uurun ortaya k
m asn ve ortadan kaybolm asn gzlem lem ekle imdi
ne grdn ne de kabul ettiin bir gerei kanlm az
insann Yaps
123
biim de greceksin. Bu, uur anlarnn ok ksa olduu

ve bu anlarn m akinenin tam am en uursuz ve m ekanik
faaliyetine ait uzun zam anlar ile ayrldr. Bu zam an
larda, bu durum un uurunda olm akszn dnebildi
ini, hissedebildiini, hareket edebildiini, konuabildi
ini, alabildiini greceksin. Ve kendinizdeki uur
anlarn, uzun m ekaniklik devrelerini grm eyi renir
seniz dier insanlarn ne zam an yaptklarnn uurunda
olduklarn, ne zaman olm adklarn da yanlm adan
grrsnz."
"Sizin balca hatanz, daima uur sahibi olduunuzu
ve genelde uurun ya daima mevcut olduunu ya da hi
mevcut olm adn dnmenizdir. Aslnda uur, devam
l olarak deien bir zelliktir. imdi vardr, az sonra yok
tur. Ve uurun farkl seviye ve dereceleri vardr. Gerek
uuru, gerekse uurun farkl derecelerini, kendimizde
duygu ve tat alma yolu ile alglamalyz. Bu konuda hibir
tarif size yardmc olamaz; ve neyi tarif edeceinizi bilm e
diiniz srece hibir tarif mmkn deildir. Bilim ve fel
sefe uuru tarif edemezler, nk onu, var olmad yerde
tarif etmek istemektedirler. uuru, uur im kanndan
ayrt etmek gerekmektedir. Bizler sadece uur im kanna
ve onun ender prltlarna sahibiz. Bu sebeple uurun ne
olduunu tarif edemeyiz." (63)
"H er ikisinin de farkl uur halleri ierisinde alabil
dii gerei kavranmad srece, insann ne psiik ne de
fiziksel fonksiyonlar anlalabilir." dedi.
"nsan iin mmkn olabilen toplam drt uur hali
vardr. (nsan kelimesini basarak syledi.) Fakat alelade
insan, yani bir, iki ve numaral insanlar, uurun sadece
en aa iki hali ierisinde yaarlar. uurun daha stn iki
hali, onun iin ulalmas mmkn deildir; o bu hallerin
kvlcmlarm alsa bile bunlar anlamaya muktedir olma
124
nsann Gerei ''Kendini Bilmek
d gibi, bunlar, iinde bulunmaya alt hallerin gr

asndan deerlendirir."
"Olaan olan en aa iki halin ilki uykudur; baka bir
ifade ile insann, hayatnn te birini ve ok sk olarak da
yarsn geirdii pasif bir haldir. kincisi, insanlarn
hayatlarnn geriye kalan ksmlarn geirdikleri, sokak
larda yrdkleri, kitaplar yazdklar, akn konulardan
bahsettikleri, politikada yer aldklar, birbirlerini ldr
dkleri, aktif olarak kabul ettikleri ve 'ak uur' ya da
'uurun uyanklk hali' adn verdikleri haldir. 'Ak uur'
ya da 'uurun uyanklk hali' teriminin, zellikle, ak
uurun aslnda nasl olmas gerektiini ve insann iinde
yaad, hareket ettii halin aslnda ne olduunu anlad
nzda, espri olarak kullanldn sanrsnz."
"nc uur hali, kendi kendini hatrlam a veya sb
jektif uur ya da varlk uurudur. Bu uur haline sahip
olduumuz ya da eer istersek sahip olabileceimiz
dncesi, allagelmi bir dncedir. Bilimimiz ve fel
sefemiz, bu uur haline sahip olm adm z ve sayesinde
meydana getiremeyeceimiz gereini gzden karm
tr."
"Drdnc uur haline, uurun o b jek tif (nesnel) hali
ad verilmitir. Bu hal ierisinde insan, nesneleri olduu
gibi grebilir. Bu hale ait prltlar da insanda kendini gs
terir. Btn uluslarn dinlerinde, 'aydnlanma' denilen ve
dier eitli isimler verilen fakat kelimelerle anlatlama
yan bu tr bir uur halinin varlna dair iaretler mevcut
tur. Ancak objektif uura giden yegane doru yol, sbjek
tif uurun gelimesinden gemektedir. Eer alelade bir
insan, yapay olarak objektif uur haline sokulacak ve son
ra da olaan haline dndrlecek olursa o, hibir ey
hatrlamayacak ve bir sre iin uurunu yitirdiini d
necektir. Fakat insan sbjektif uur hali ierisinde, objektif
nsann Yaps
125
(nesnel) uura ait prltlar alabilir ve bunlar hatrlayabi

lir."
"nsandaki drdnc uur hali, tamamen farkl bir var
lk halini ifade eder; i gelimenin, kendi zerinde uzun
ve g bir almann sonucudur."
"Fakat nc uur hali, insann iinde olduu hal,
doal hakkn tekil eder; ve eer insan buna sahip deil
se, bu, onun yaamndaki yanl koullardan trdr.
imdiki durumda, insandaki nc uur halinin, ancak
ok ender olarak prltlar biiminde kendini gsterdii,
sadece zel eitimle buna az ok daimilik k azan d rab ile
cei herhangi bir abartma yapmakszn sylenebilir."
"ou insan iin, hatta eitim grm, dnen insan
lar iin sbjektif uuru kazanmada balca engel, onlarn,
bu hale sahip olduklarn yani sbjektif uura ve onunla
ilgili her eye, daimi ve deimeyen Ben anlamnda ferdi
yete, iradeye, yapma iktidarna sahip olduklarn sanma
lar tekil etmektedir. Eer bir insana, kanaatince halen
sahip olduu bir eyi uzun ve g bir alma ile elde ede
bileceini sylerseniz, onun ilgi gstermeyecei aikardr.
Aksine, ya sizin deli olduunuzu ya da kiisel bir kar
uruna kendisini aldatmak istediinizi dnecektir."
"ki yksek uur hali, 'sbjektif uur' ve 'objektif
uur', insandaki yksek m erkezlerin almas ile ilikili
dir." (64)
"Szn ettiimiz merkezlere ilaveten, insanda,'yk
sek duygu merkezi' ve 'yksek dnce merkezi' olmak
zere iki merkez daha vardr. Bu merkezler, bizim iimizdedir; tam olarak gelim ilerdir ve srekli alm ak
tadrlar; fakat faaliyetleri, bizim olaan uurum uza ula
makta baarszla urar. Bunun nedeni, bizim 'berrak
uur' adn verdiimiz uurun zelliklerinde yatm akta
dr."
126
nsanu Gerei "Kendini Bilmek'
"uur halleri arasndaki farklarn neler olduunu anla

mak iin uykuya, yani ilk uur haline dnelim. Bu, tama
men znel bir uur halidir. nsan, hatrlasa da hatrlamasa
da dler iine gmlmtr. Ses, scaklk, soukluk,
vcudunun duyumlar gibi baz gerek izlenimler ona
ulasa bile onda, sadece fantezi kabilinden sbjektif imaj
lar uyandrrlar. Sonra, insan uyanr. lk bakta tamamen
farkl bir uur halidir. Hareket edebilir, bakalaryla konu
ur, ileriye ait hesaplar yapar, tehlikeyi grp ondan ka
nabilir vs. Uykudakinden daha iyi bir durumda bulundu
u manta uygundur. Fakat olaylarn biraz daha derinine
inersek, i dnyasna, dncelerine, hareketlerinin
nedenlerine gz atarsak, uykudakinin hemen hemen ayn
olan bir durum ierisinde bulunduunu grrz. Ve hatta
daha da kt bir durumdadr, nk uyku esnasnda
pasiftir, yani hibir ey yapmaya muktedir deildir. Uya
nklk halinde ise devaml olarak bir eyler yapabilir ve
btn hareketlerinin sonular kendisine ve evresindeki
lere yansr. Ve bununla beraber kendini hatrlamaz. O,
bir makinedir, onunla ilgili her ey dardan gelir. Dn
celerinin akn durduramaz, tahayyln, duygularn,
dikkatini kontrol altnda bulunduramaz. 'Seviyorum',
'sevmiyorum', 'istiyorum', 'istemiyorum' sbjektif (znel)
dnyasnda yaamaktadr; yani sevdiini, sevmediini,
istediini, istemediini sand sbjektif alemde yaamak
tadr. Gerek alemi grmemektedir. Gerek alem, tahay
yl duvar ile ondan gizlenmitir. O, uykuda yaamakta
dr. Uykudadr. 'Ak (berrak) uur' olarak adlandrlan
ey, uykudur; ve yatakta gece uyunan uykudan ok daha
tehlikeli bir uykudur." (65)
"nsanln yaamndan bir olay ele alalm. rnein
sava. u anda bir sava srp gitmektedir. Bu ne anlama
gelir? Birka milyon uyuyan insann dier birka milyon
nsann Yaps
127
uyuyan insan yok etmeye alt anlamna gelir. Eer

uyanm olsalard, tabii ki bunu yapmazlard. Meydana
gelen her ey, bu uykudan trdr." (66)
"Her iki uur hali de, uyku da uyanklk hali de ayn
derecede sbjektiftir. Ancak kendi kendini hatrlamaya
balamakla insan gerekten uyanr. Ve sonra btn evre
deki hayat, onun iin farkl bir yn, farkl bir anlam kaza
nr. Hayat, uyuyan insanlarn hayat olarak, uykudaki bir
hayat olarak grr. nsanlar, btn sylediklerini, btn
yaptklarn uykuda sylemekte ve yapmaktadrlar. Bunun
hibir ekilde bir deeri olamaz. Sadece uyanmann ve
uyanmaya insan ne gtryorsa, onun aslnda bir deeri
vardr." (67)
"Burada, ka defa bana savalarn nlenip nleneme
yecei soruldu. Tabii ki, nlenebilir. Bunun iin sadece
insanlarn uyanmalar gerekir. Bu kk bir ey olarak
gzkmektedir. Ama bu, olabilecek en g eydir; nk
bu uyku, evredeki hayatn btn tarafndan, btn ev
re koullar tarafndan tevik edilmekte ve beslenmekte
dir." (68)
"Bir insan nasl uyanabilir? nsan, bu uykudan nasl
kaabilir? Bu sorular insann karlaabilecei en nemli,
en hayati sorulardr. Fakat bundan nce, uykunun var
olduuna ikna edilmek gereklidir. Ama, ancak uyanmaya
almakla ikna olmak mmkndr. nsan, kendi kendini
hatrlamadn, belli bir noktaya kadar kendi kendini
hatrlamann uyanmak demek olduunu anlarsa ve ayn
zamanda, tecrbeyle kendi kendini hatrlamann ne kadar
g olduunu grrse, basite arzu sahibi olmakla uyanamayacam kavrayacaktr. nsann kendi kendine uyanamayaca daha da kesin bir biimde ifade edilebilir." (69)
"Fakat diyelim ki yirmi kii aralarnda, kim ilk olarak
uyanrsa dierlerini uyandracana dair bir anlama
128
yaparlarsa, bu insanlarn artk biraz anslar mevcuttur.

Ama bu bile yeterli deildir; nk yirmisi birden ayn
zamanda uykuya dalp uyanmakta olduklarn dleyebilir. Bu nedenle daha fazlas gereklidir. Uykuda olmayan
ya da kendileri kadar kolaylkla uykuya dalmayan veya
mmkn olduunda, hem kendisine hem de bakalarna
zarar dokunmayacak bir zamanda uurlu bir biimde
uykuya giren bir kii tarafndan izlenmelidirler. Byle bir
kiiyi bulmal, kendilerini uyandrmas ve yeniden uyku
ya dalmalarna izin vermemesi iin onu kiralam aldrlar.
Bunsuz uyanmak mmkn deildir. Anlalmas gereken
budur."
"Bin yl sreyle dnmek, ktphaneler dolusu kitap
lar yazmak, milyonlarca teoriler yaratmak mmkndr;
ve btn bunlar, herhangi bir uyanma olana olmakszn
uyku ierisinde yer alr. Aksine, uykuda yazlm ve yara
tlm bu kitaplar, bu teoriler, sadece dier insanlar uyku
ya sevk edecektir vs."
"imdi, dikkatinizi size evvelce iaret ettiim noktaya
evirin. 'Kelimenin tam anlamyla insan' olarak adlandr
dm tamamen gelimi insan, drt uur haline sahip
olmaldr. Alelade insan, yani bir, iki ve numaral
insanlar iki uur hali ierisinde yaarlar. Onlar, drdnc
uur halinin varlm bilirler ya da en azndan bilebilirler.
Btn 'mistik haller' vs. yanl tanmlamalardr, fakat
bunlar aldanma veya taklit olmadklar takdirde objektif
uur hali dediimiz halin prltlardr."
"Fakat insan, nc uur halini bilmemekte ve hatta
olup olmadndan kuku bile duymamaktadr. nk
nc uur halinin ne olduunu ona aklarsanz, yani
neleri ierdiini sylerseniz, bu halin kendisinin her
zamanki hali olduunu ifade edecektir. Kendisini, kendi
hayatn yneten uurlu bir varlk olarak dnmektedir.
nsann Yaps
129
Bunu bozan gerekleri, tesadfi ya da geici olarak kabul

etmekte ve kendiliklerinden deieceklerini dnmekte
dir. Sbjektif uura, doal olarak sahip bulunduunu
dnmekle insan, pek tabii ki, ona ulamaya ya da onu
elde etmeye almayacaktr. Ve kald ki, sbjektif uur
veya nc hal iinde bulunmadan, ender prltlar
dnda, drdnc hale ulamak imkanszdr. Ama bilgi
yi, insann ulamak iin urunda mcadele verdiini
iddia ettii gerek o b jek tif bilgiyi, ancak uurun drdn
c halinde elde etmek mmkndr; yani insann drdn
c uur haline tamamen sahip olmasna baldr. Olaan
uur hali ierisinde kazanlm bilgiye dler karmtr.
te size bir, iki ve numaral insanlarn varlklarn tas
vir ettim."
E- Z ve K L K
"u anlalmaldr ki, insan iki ksmdan olumutur:
z ve k iilik . nsandaki z, kend isine ait bulunandr.
Kiilik ise 'kendisine ait olmayandr'. 'Kendisine ait olma
yan'; dardan gelmi bulunanlar, rendikleri ya da
kendisine aksedenler, bellekte ve duyumlarda kalan d
izlenimlere ait tm izler, renilmi btn kelime ve
hareketler, taklit yolu ile domu btn duygular anla
mna gelir. Btn bunlar, 'ona ait deildir'; btn bunlar
kiiliktir."
"Olaan psikolojinin gr asndan insann kiilik ve
z diye ikiye ayrlmas zordur. Byle bir ayrmn psikolo
jide hi sz konusu olmadn sylemek daha doru ola
caktr."
"Kk bir ocuk henz kiilik sahibi deildir. O, ger
ekten olduu gibidir. O, zdr. Arzular, zevkleri, ho
130
landklar, holanmadklar, onun varln olduu gibi

ortaya koyarlar." (70)
"Fakat 'eitim' denilen ey balaynca kiilik de by
meye balar. Kiilik, ksmen dier insanlarn isteklerine
bal etkilerle yani 'eitimle' ve ksmen de onlarn ocuk
tarafndan ister istemez taklit edilmeleriyle meydana
gelir. ocuun, evresindeki insanlara kar gsterdii
'diren' ve onlardan 'kendisinin olan' veya 'gerek' bir
eyi saklamaya almas da kiiliin meydana gelmesin
de byk rol oynar." (71)
"z, insandaki hakikattir, kiilik ise aslszdr, yapma
dr. Fakat kiilik bydke z, kendini daha ve daha
ender olarak, daha ve daha zayf bir biimde ortaya koyar;
pek sk olarak da zn bymesi pek erken bir yata son
bulur ve artk bymez. Olgun bir adamn, hatta ok ente
lektel, kelimenin kabul edildii anlam ile yksek eitim
grm bir adamn znn, be ya da alt yandaki bir
ocuun seviyesinde kald sk sk grlmektedir. Bu, o
insanda grdmz her eyin aslnda 'ona ait olmad'
anlamna gelir. nsanda kendisinin olan ey, yani z,
genellikle sadece onun igdlerinde ve en basit duygula
rnda kendini gsterir. Bununla beraber, insann znn,
kiilii ile paralel olarak byd durumlar mevcuttur.
Byle durumlar, zellikle kltrel yaam ierisinde ok
ender olarak rastlanan istisnalar olarak kalrlar. Srekli
mcadele gerektiren ve tehlike dolu zor koullar iinde,
doaya daha yakn olan insanlarn z, daha fazla geli
me ansna sahiptir."
"Fakat kural olarak byle insanlarn kiilikleri ok az
gelimitir. Kendilerinin olan daha fazla ey, 'kendilerinin
olmayan' pek az ey mevcuttur; yani eitimden, malu
mattan ve kltrden yoksundurlar. Kiilii yaratan kl
trdr ve ayn zamanda o, kiiliin rn ve sonucudur.
nsann Yaps
131
Btn hayatmzn; uygarlk, bilim, felsefe, sanat ve politi

ka ad altnda topladmz her eyin, insanlarn kiilikle
ri, yani 'kendilerine ait olmayanlar' tarafndan yaratld
n fark etmemekteyiz."
" 'Kendine ait olmama' unsuru, 'insann kendisine ait
olandan' onun, yani ilkinin kaybolabilmesi, deitirilebil
mesi ve yapay vastalarla insandan uzaklatrlabilmesi ile
farkllk arz eder." (72)
"Kiiliin z ile olan ilikisinin deneysel olarak ispat
mmkndr. Dou okullarnda, insann kiiliini zn
den ayrmay salayacak yol ve aralarn varl bilin
mektedir. Bu m aksatla bazen ipnozu, bazen zel narko
tikleri, bazen de belli trde egzersizleri kullanrlar. Eer
insandaki kiilik ve z, bir sre iin bu aralardan biriyle
birbirinden ayrlrsa, farkl seslerle konuan, tamamen
farkl zevkleri, gaye ve ilgileri olan, iki varlk meydana
kar; bu iki varlktan biri, sk olarak kk bir ocuk
seviyesinde olduunu ortaya koyar. Deneye devam ede
rek bu varlklardan birini uykuya sokmak mmkndr;
veya deney, ya kiilii ya da z uykuya sokmakla ba
layabilir. Belli narkotiklerin, z etkilemeden kiilii
uykuya sokma zellii vardr. Ve bu narkotii aldktan
belli bir sre sonras iin, insann kiilii sanki yok olur
ve sadece z kalr. Ve son derece deiik ve yksek
fikirlerle, sempatilerle, antipatilerle, sevgilerle, nefretler
le, ilikilerle, vatanseverlikle, alkanlklarla, zevklerle,
arzularla, inanlarla dolu olan bir kii, birdenbire tama
men bo, dncelerden, duygulardan, inanlardan,
grlerden yoksun olarak ortaya kar. Evvelce onu tah
rik eden her ey, imdi onda tamamen ilgisizlik uyandr
maktadr. Bazen olaan ruhsal durumlarnn veya ateli
szlerinin suniliini ve hayali karakterini grr, bazen
de bunlar, hi m evcut olmamlar gibi tamamen unutur.
132
Hayatm feda etmeye hazr olduu eyler, imdi ona

gln, anlamsz ve ilgi duymaya demez gzkm ekte
dir. Kendi iinde bulabildii, sadece az saydaki igd
sel eilim ve zevklerdir. Tatllardan, sdan holanmakta,
souktan, alm a dncesinden nefret etm ektedir;
veya aksine fiziksel hareket fikrinden holanmaktadr.
Ve hepsi bu kadardr." (73)
"Bazen, ok ender olmakla beraber ve bazen de beklen
tinin en az olduu bir zamanda z, bir kiide, hatta geli
memi kiiliin sz konusu olduu hallerde bile tam anla
myla bym ve gelimi olarak ortaya kar ve insanda
mevcut ciddi ve gerek olan her eyle birleir."
"Ama bu pek ender olur. Kural olarak bir insann z,
ya ilkel, vahi ve ocuksudur ya da tamamen ahmaktr.
zn gelimesi, insann kendisi zerinde almasna
baldr."
"Kendi zerinde almann ok nemli bir an, insa
nn kiilii ile zn birbirinden ayrt etmeye balad
andr. nsann gerek ben'i, ferdiyeti, ancak znden
byyebilir. nsann ferdiyetinin, bym, olgunlam
olan z olduu sylenebilir. Fakat zn bymesini
mmkn klmak iin, her eyden nce kiiliin onun ze
rindeki srekli basksn zayflatm ak gerekm ektedir,
nk zn bymesini nleyen engeller, kiilikte bulun
m aktadr." (74)
"Vasat bir kltre sahip insan ele alrsak, ou kez
onda, z pasif unsurken, kiiliinin aktif unsur olduu
nu greceiz. Durum byle deimeden devam ettii
srece insann i bymesi balayamaz. Kiilik pasif, z
ise aktif hale gelmelidir. Bu ise ancak 'tamponlarn' uzak
latrlmas ile veya zayflatlmasyla mmkn olur, n
k 'tamponlar', kiiliin, onlar vastasyla z hkm
altnda tuttuu balca silahlardr."
nsann Yaps
133
"Daha nce de sylendii gibi z, ou kez az kltrl

insanlarda, kltrl insanlarda olduundan daha fazla
gelimitir. lk bakta az kltrl insanlarn byme
imkanna daha yakn bulunduklar akla gelir, fakat asln
da durum byle deildir, nk onlarn kiilii, yeterli
biimde gelimemi olarak ortaya kar. byme iin,
kendi zerinde alma iin, zn belirli bir gcne oldu
u gibi kiiliin belli bir geliimine de ihtiya vardr. Kii
lik, merkezlerin belli bir almasndan kaynaklanan 'rulo
lardan' ve 'tamponlardan' olumutur. Yeterli derecede
gelimemi bir kiilik; 'rollerden' ve 'tamponlardan' yok
sunluk anlamna gelir. Yani bilgiden, malumattan, kendi
zerinde almann dayanmas gerektii materyalden
yoksunluk anlamna gelir. Bir miktar bilgi birikimi, 'ken
dinin olmayan' belli bir miktar materyal olmakszn insan,
kendisi zerinde almaya, kendini incelemeye, mekanik
alkanlklaryla savamaya balayamaz. nk byle bir
almann ykmll altna girmek iin neden ve itici
g mevcut deildir."
"Bu, btn yollarn ona kapal olduu anlamna gel
mez. Herhangi bir entelektel gelimeye ihtiya gsterme
yen fakirin ve de rahibin yolu ona aktr. Fakat gelimi
zihin sahibi insan iin mmkn olan yntem ve aralar
onun iin mmkn deildir. Bundan byle de tekaml,
kltrl ve kltrsz insan iin eit derecede gtr. Kl
trl bir insan doadan, yaamn doal koullarndan
uzaktr; yaamn yapay koullar ierisinde bulunmakta
ve kiiliini, znn zararna olarak gelitirmektedir. Az
kltrl bir insan ise daha normal ve daha doal koullar
ierisinde yaayarak, zn kiiliinin zararna gelitir
mektedir. Kendi zerinde almann baarl bir balang
c iin kiiliin ve zn eit olan mutlu bir gelime ieri
sinde bulunmalarna gerek vardr. Byle bir durum, baa
134
r iin en byk garantiyi tekil edecektir. Eer z ok az

gelimise, ok uzun bir alma devresine ihtiya vardr;
eer insann z kendi iinde rmse ya da zde tami
ri mmkn olmayan baz kusurlar olumusa, bu alma
tamamen sonusuz kalacaktr. Bu tr koullar olduka sk
grlr. Kiiliin anormal bir geliimi, pek sk olarak
zn geliimini yle erken bir yata durdurur ki, z,
bozulmu kk bir nesne haline gelir. Bozulmu kk
bir nesneden ise artk hibir ey elde edilemez."
"Dahas, olduka sk olmak zere insandaki zn, kii
lii ve bedeni halen hayatta olduu halde ld olur.
Byk bir kentin sokaklarnda rastladmz insanlar,
hatr saylr oranda ileri bo insanlardr, yani gerekten
artk ldrler."
"Bereket versin ki, biz bu durumu grmyor ve bilmi
yoruz. Eer ne kadar insann aslnda l olduunu ve bu
l insanlardan ne kadarnn bizim hayatlarmz ynettik
lerini bilseydik, dehet iinde ldrrdk. Ve doru drst
hazrlklar olmadan bu nitelikte bir eyi kefetmekle
insanlar gerekten bazen delirmektedirler; yani grmeme
leri gereken bir eyi grm olmaktadrlar. Tehlikesizce
grmesi iin insann yolda bulunmas gereklidir. Hibir
ey yapamayan insan, gerei grrse elbette ldracaktr.
Ancak bu nadiren gerekleir. Genellikle her ey, ylesine
tertiplenmitir ki, insan vaktinden nce hibir ey gre
mez. Kiilik, sadece grmeyi istediini ve hayatna zarar
dokunmayan grr. Sevmediini hibir zaman grmez.
Bu, ayn zamanda hem iyi hem de ktdr. Eer insan
uyumak istiyorsa iyi, fakat uyanmak istiyorsa ktdr."
Gruplardaki konumalar her zamanki gibi srd. Bir
defasnda G., kiiliin zden ayrlmas ile ilgili bir deney
yapmak istediini syledi. Hepimiz ok ilgilenmitik,
nk uzun zamandan beri 'deneylere' sz verdii halde,
nsann Yaps
135
o zamana kadar hibir ey grmemitik. G.'nin metotla

rndan sz etmeyeceim, sadece deney iin ilk gece setii
kiileri tarif edeceim. Onlardan biri, genliini geride
brakm olan ve toplumda olduka mhim bir yer igal
eden bir adamd. Bu kii toplantlarmzda ok fazla konu
an ve sk sk kendisi, ailesi ve Hristiyanlk hakknda,
sava ve kendisini irendiren her trl "skandal" ile ilgili
gncel olaylar hakknda sz eden biriydi. Dieri daha
genti. oumuz onu ciddi bir kii olarak kaale almyor
duk. ok sk olarak aptal oynuyordu; ya da dier yan
dan, sistemin u ya da bu ayrnts zerinde, sistemin
tmyle ilikisi olmadan, sonu gelmez ekilsel tartmala
ra giriyordu. Onu anlamak ok zordu. Farkl kategori ve
seviyelere ait olan kelimeleri ve farkl gr alarn en
mmkn olmayacak ekilde birbirine kartrarak, en
basit eylerden bile kark ve anlalmaz bir ekilde sz
ediyordu.
Deneyin balang ksmn atlyorum.
Byk salonda oturuyorduk.
Konuma olaan ekliyle devam ediyordu.
G. bize fsldayarak, "imdi dikkat edin." dedi.
Bir ey hakknda hararetle konuan o iki kiiden yal
olan, bir cmlenin ortasnda birdenbire sustu. Dosdoru
nne bakyor ve sandalyesine gmlm gibi gzk
yordu. G.'nin bir iareti zerine, ona bakmadan konuma
ya devam ettik. Gen olan konumay dinlemeye balad
ve daha sonra kendisi konutu. Hepimiz birbirimize bak
yorduk. Sesi farkllamt. Bize ak, basit ve anlalr bir
ekilde, fazla kelime kullanmadan, arlk yapmadan,
soytarlk etmeden kendisi hakkndaki bir gzlemini
anlatt. Sonra sustu; bir sigara iti ve besbelli bir ey d
nyordu. Birincisi hala hareket etmeden, adeta top gibi
bzlm oturuyordu.
136
"Ona ne dndn sorun." dedi G. usulca.

Soru sorulduu zaman, uykudan uyanyormu gibi,
"Ben mi?" dedi, "hibir ey." zr dilermi gibi ya da
dnd bir ey hakknda birisi kendisine soru sormu
ve arm gibi hafife glmsedi.
"Biraz nce savatan sz ediyordunuz." dedi iimiz
den birisi, "Almanlarla bar yaptmz takdirde neler
olacandan bahsediyordunuz; hala yle mi dnyor
sunuz?"
"Gerekten bilmiyorum." dedi kararsz bir sesle. "yle
mi syledim?"
"Evet, tabii. Biraz nce herkesin bu konuyu dnme
ye mecbur olduunu, kimsenin dnmemeye hakk
olmadn ve kimsenin sava unutmaya hakk olmad
n; herkesin sava lehine ya da aleyhine, evet ya da hayr
eklinde, kesin bir kanaat sahibi olmas gerektiini syle
diniz."
Soru sorann sylediklerini anlamyormu gibi dinli
yordu.
"yle m i?" dedi. "Ne kadar tuhaf. Bu konu hakknda
hibir ey hatrlamyorum."
"Fakat bu konuyla ilgilenmiyor musunuz?"
"Hayr, beni hi ilgilendirmiyor."
"imdi olup bitenlerin sonularn, Rusya ve btn
medeniyet iin verecei sonular dnmyor musu
nuz?"
Hayflanyormu gibi ban sallad.
"Neden sz ettiinizi anlamyorum." dedi. "Beni hi
ilgilendirmiyor ve bu konu hakknda hibir ey bilmiyo
rum."
"Peki yleyse, daha nce ailenizden bahsediyordunuz.
Eer onlar bizim fikirlerimizle ilgilenseler ve almaya
katlsalard, sizin iin daha kolay olmaz myd?"
insann Yaps
137
"Evet, belki." dedi tekrar kararsz bir sesle. "Ama

neden bunu dneyim?"
"Peki, daha nce sizinle onlar arasnda byyen uu
rumdan korktuunuzu sylemitiniz."
Cevap yok.
"Fakat imdi bu konu hakknda ne dnyorsu
nuz?"
"Bunu hi dnmyorum."
"Size ne istediinizi sorsalar, ne derdiniz?"
Gene akn bir bak. "Herhangi bir ey istemiyo
rum."
"Fakat dnn, ne isterdiniz?"
Yannda duran kk masann zerinde yarm kalm
bir ay barda vard. Bir eyler dnyormu gibi uzun
sre gzn ona dikti. Etrafna iki defa baknd, sonra tek
rar bardaa bakt, ok ciddi bir ses ve ciddi bir tonlama ile
yle bir ey syledi ki, hepimiz birbirimize bakakaldk:
"Sanrm , biraz ahududu reeli isterdim ."
"Ona niye soru soruyorsunuz?" dedi keden zorlukla
tanyabildiimiz bir ses.
Bu, ikinci sjeydi.
"Uykuda olduunu anlayamyor musunuz?"
"Peki, sen kendin ne durumdasn?" diye sordu iimiz
den biri.
"Ben, tam tersine uyandm."
"Sen uyandn halde o neden uyuyor?"
"Bilemiyorum ."
Bylece deney son buldu.
Ertesi gn onlarn hibiri herhangi bir ey hatrlam
yordu. G. bize, birinci adamla ilgili olarak, onun allm
konuma, heyecan ve tela konusunu oluturan her eyin
kiiliinde bulunduunu aklad. Ve kiilii uyuduu
zaman, hemen hemen hibir ey kalmyordu. Dierinin
138
kiiliinde byk lde gereksiz konukanlk vard,

fakat kiiliinin arkasnda, kiilik kadar bilen ve daha iyi
bilen bir z mevcuttu. Kiilik uyuduu zaman, daha fazla
hakk olan z, onun yerini alyordu.
"Alk olduunun tersine olarak onun ok az konutu
una dikkat edin." dedi G. "Ama hepinizi ve olup biten
her eyi, hibir ey karmadan gzlemliyordu."
"Ama hatrlamayacak olduktan sonra bunun ona ne
yarar var?" dedi iimizden biri.
"z hatrlar." dedi G., "Kiilik unutmutur. Ve bu
gerekliydi, nk, aksi takdirde kiilik her eyi bozar ve
btn bunlar kendisine atfederdi."
"Fakat bu bir eit kara by." dedi iimizden biri.
"Daha kt." dedi G., "Bekle, bundan daha ktsn
greceksin."
F- T R BESN
"Organizmann hayatn srdrebilmesi iin, psiik
faaliyet iin, uurun yksek fonksiyonlar ve stn beden
lerin bymesi iin gerekli olan btn maddeler, organiz
ma tarafndan, ona dardan gelen besinlerden retilir
ler."
"nsan organizmas trl besin alr:
I- Yediimiz olaan besinler.
II- Soluduumuz hava.
III- zlenimlerimiz."
"Havann bir tr besin olduunu kabul etmek g
deildir. Fakat izlenimlerin ne ekilde besin olduklarn
anlamak ilk bakta g gzkebilir. Bununla beraber,
ister ses, ister grnt, isterse koku biiminde olsun, her
d izlenim ile, dardan belli miktarda enerji, belli sayda
nsatm Yaps
139
titreimler aldmz hatrlamalyz; organizmaya dar

dan gelen bu enerji, besindir. Dahas, nce de sylendii
gibi, enerji, maddesiz olarak nakledilemez. Eer bir d
izlenim, kendisi ile birlikte organizmaya d enerji getirir
se, bu, terimin tam anlamyla, organizmay besleyen d
maddenin de girdii anlamna gelir." (75)
"Organizmann varln, normal olarak srdrmesi
iin her eit besini de almas gerekir; yani fiziksel
besin, hava ve izlenimler. Organizma, bir ya da iki besin ile
varln srdremez; her de gereklidir. Fakat bu
besinlerin birbirleriyle olan ilikileri ve organizma asn
dan tadklar nem, ayn deildir. Organizma, fiziksel
besin olmakszn nispeten uzun bir zaman var olabilir. Alt
m gn aan alk vakalar bilinmektedir ki, bu zaman
zarfnda organizma hayatiyetinden hibir ey yitirmemi
ve besin almaya balar balamaz kendini toparlamtr.
Doaldr ki bu eit alk tam alk saylmaz, nk insan
lar byle yapay alk durumlarnn tmnde su imiler
dir. Bununla beraber insan, birka gn sreyle su imeksizin de a kalabilir. Havasz olarak birka dakika yaayabi
lir, bu iki ya da dakikadan fazla deildir; kural olarak
drt dakikadan fazla havasz kalan insan lr. zlenimsiz
olarak insan bir an bile yaayamaz. Eer izlenimler ak,
u ya da bu ekilde durdurulursa veya organizma, izlenim
alma yeteneinden mahrum edilirse derhal lr. Dardan
bize gelen izlenimler ak, bizim iin, hareket ileten sr
cnn dizgini gibidir. Bizler iin ba uyaran doadr, ev
remizdeki alemdir. Doa, izlenimlerimiz araclyla bize,
onun sayesinde yaadmz, hareket ettiimiz, varlk sahi
bi olduumuz enerjiyi nakleder. Eer bu enerjinin iimize
ak durdurulursa, makinemizin almas derhal son
bulur. Bundan byle insann, uzun sre sadece izlenimler
le varln srdremeyecei manta uygun olmakla bera
140
ber, sz konusu besinden bizim iin en nemlisi izle

nimlerdir. zlenimler ve hava, insann biraz daha fazla
varln srdrmesini salarlar. zlenimler, hava ve fizik
sel besin, organizmann normal hayat devresinin sonuna
kadar yaamasn ve sadece onun yaamn srdrmesi
iin deil fakat stn bedenlerin yaratlmas ve bymesi
iin gerekli olan maddeleri retmesini salarlar." (76)
"Evvelce, hayatn olaan koullar ierisinde kendi
kendimizi hatrlamadmz aklanmt; yani bir algla
ma, bir duygu, bir dnce ya da bir hareket annda ken
dimizi hissetmediimiz, kendimizin farknda olmad
mz sylenmiti. Eer insan bunu anlar da kendi kendini
hatrlamaya alrsa, kendi kendini hatrlarken ald her
izlenim, iki misli olacaktr. Olaan bir psiik durumda
sadece bir sokaa bakarm. Fakat kendi kendimi hatrlar
sam sadece sokaa bakmam; kendi kendime: 'Bakyorum'
der gibi baktm hissederim. Sokan bir izlenimi yerine
iki izlenimi vardr; biri sokaa, dieri ise ona bakan ken
dime aittir. Kendi kendimi hatrlamam ile meydana gel
mi olan bu ikinci izlenim, 'ilave oktur'."
BA
GS
BEDENN ARKA
ve AAI KISMI
ekil-3
nsann Yaps
141
"nsan organizmasn, katl bir fabrika olarak ele ala

lm. Bu fabrikann st kat, insann bandan olumutur;
orta kat, gsten ve alt kat ise mide, arka ve bedenin aa
ksmndan olumutur." (ekil-3)
"Burada izlenim yiyecei, st kata; hava, orta kata ve
olaan besinler, alt kata karlk derler."
G- G ER EK SZ EN ERJ SA RFI ve AKLER

"H er bakmdan tamamen lzumsuz ve zararl olan,
rnein duygularn faaliyeti, onlarn ifade edilmesi, kay
g, tedirginlik, acelecilik ve tamamen gereksiz btn bir
dizi otomatik hareketler gibi faaliyetlere ok byk enerji
harcanr. Byle gereksiz faaliyetlere istediiniz kadar
rnek bulabilirsiniz. Her eyden nce, ne kontrol edebildi
imiz ne de durdurabildiimiz, ok byk miktarda ener
ji eken, zihnimizdeki dncelerin srekli ak vardr.
kinci olarak da organizmamza ait kaslarn tamamen
gereksiz olan srekli gerilim i sz konusudur. Kaslar, biz
hibir ey yapmyorken bile gerilim halindedir. Kk ve
nemsiz bir ii yapmaya balar balamaz, en g, en ar
bir i iin gerekli olan btn bir kas sistemi derhal hareke
te geer. Yerden bir ineyi alrken, bu hareket iin kendi
arlmzdaki bir kimseyi yerden kaldrmada harcana
cak enerjiyi harcarz. Ksa bir mektup yazarken, kaim bir
kitab yazmaya yetecek kadar kas enerjisi kullanrz.
Btn mesele, hibir ey yapmyorken bile, her zaman,
srekli kas enerjisi harcamamzdr. Yrrken omuz ve kol
kaslarmz gereksiz olarak gergindir; otururken, bacak,
boyun, srt ve mide kaslarmz yine gereksiz biimde ger
gindir. Kol, bacak, yz ve btn vcut kaslarmz gergin
olduu halde uyuruz; ve srekli olarak almaya amade
142
bulunmakla, hayatmz boyunca yaptmz btn gerek

yararl almalara harcayacamzdan daha fazla enerji
harcadmzn farknda deilizdir."
"Bunlardan baka herhangi bir konu hakknda herhan
gi bir kimseyle, veya kimse yoksa kendimizle yaptmz
srekli konuma alkanlna, fantezilere, gndz ryas
na dalma alkanlklarna deinebiliriz; srekli halet ve
duygu deiikliini, insann hissetmeye, dnmeye ya
da sylemeye kendisinin zorunlu olduunu sand, tama
men yararsz pek ok eyi ele alabiliriz."
"Fonksiyonlar bizim hayatmz oluturan merke
zin almasn ayarlamak ve dengelemek iin, organiz
mamz tarafndan retilen enerjiden tasarruf etmeyi, bu
enerjiyi lzumsuz fonksiyonlara sarf etmemeyi ve onu,
aa merkezleri yksek merkezlere giderek balayacak
faaliyeti biriktirmeyi renmek gerekmektedir." (77)
"nsann kendisi zerinde almas, i birliin oluma
s, bir, iki ve numaral adamlar seviyesinden drt
numaral ve daha sonraki adamlar seviyesine gei hak
knda evvelce btn sylenenler, bir ve ayn amac gt
mektedir. Bir term inolojiye gre, 'astral beden' diye
adlandrlan ey, dier bir terminolojide 'yksek duygu
merkezi' olarak gemektedir; bununla beraber, buradaki
fark, sadece terminolojiden tr deildir. Daha doru bir
biimde ifade etmek gerekirse, bunlar, insan tekaml
nn bir sonraki evresine ait farkl ynlerdir. 'Yksek duy
gu merkezinin' aadaki ile birlik iinde, tam ve doru
fonksiyon yapmas iin 'astral bedenin' gerekli olduu
sylenebilir. Veya 'yksek duygu merkezinin', 'astral
bedenin' faaliyeti iin gerekli olduu ifade edilebilir."
" 'Mantal beden', 'yksek dnme merkezi' ile uyum
iindedir. Bunlarn bir ve ayn ey olduklarm sylemek
yanl olur. Fakat biri dierine ihtiya duymaktadr; biri,
nsann Yaps
143
dieri olmakszn var olamaz; biri, dierinin belli ynleri

nin ve fonksiyonlarnn ifadesidir."
"Drdnc beden, btn merkezlerin tam ve ahenkli
almasna ihtiya gsterir; o, bu alma zerindeki tam
kontrol ifade eder, ya da bu kontroln ifadesidir."
"Organizmamzn, farkl merkezler iin gerekli olan
farkl trlerde yakt sahibi bulunduunu anlamalyz.
Merkezler, farkl niteliklerdeki yaktlarla alan makine
lerle kyaslanabilirler. Bir makine ham petrol ile alr. Bir
dieri gaza ihtiya gsterir. Bir nciis gazla almaz
fakat benzin ister. Organizmamzn ince maddeleri, farkl
slara sahip gazlar karan maddeler olarak nitelendirile
bilirlerken, organizmann kendisi, farkl merkezlerin ihti
ya duyduu farkl gteki yanclarn, eitli trdeki
hammaddelerden hazrland bir laboratuar ile kyasla
nabilir. Fakat maalesef, laboratuarda bir aksaklk sz
konusudur. Farkl merkezler arasnda, yanclarn dat
mn yneten kuvvetler, sk olarak hatalar yapmakta, bun
dan byle de merkezler, ya ok zayf veya kolaylkla yana
bilen yakt almaktadrlar. Dahas, retilen btn yancla
rn byk bir miktar, tamamen gereksiz bir biimde har
canmaktadr; bunlar, basite karlmakta ve yitirilmekte
dirler. Bundan baka, bir sonraki gn ve belki de daha
uzun sre iin hazrlanm tm yakt bir defada yok eden
patlamalar da sk sk laboratuarda yer almaktadr; bu pat
lamalar, btn fabrikada, telafisi imkansz zararlara yol
aabilmektedirler."
"Organizmann, bir gn boyunca genellikle, bir sonra
ki gn iin gerekli olan btn maddeleri rettii hatrda
tutulmaldr. Fakat sk sk, btn bu maddeler, baz gerek
siz ve kural olarak naho olan duygular iin harcanr ya
da tketilir. Kt duygu durumlar, endie, ho olmayan
bir eyin beklentisi, kuku, korku, hakszla uramlk
144
duygusu, hiddet; bu duygulardan her biri belli bir youn

luk derecesine erimekle yarm saat veya hatta yarm
dakika ierisinde, bir sonraki gn iin hazrlanm btn
maddeleri tketebilir. Bir tek fke kvlcm ya da dier bir
iddetli duygu, laboratuarda hazrlanm btn maddele
ri birdenbire infilak ettirip uzun bir sre iin veya hatta
ebediyen insann iinin bo kalmasna neden olabilir."
"Btn psiik sreler maddidir. Kendine uygun belli
bir maddenin tketimine ihtiya gstermeyen bir tek
sre yoktur. Eer sz konusu madde mevcutsa sre
devam eder. Bu madde tkenirse sre durur."
" 'Yapmak' istiyoruz ama yaptmz her eyde orga
nizmamz tarafndan meydana getirilen enerji miktarna
baml ve onunla snrlyz. Her fonksiyon, her hal, her
hareket, her dnce, her duygu, belirli enerjiye, belirli
maddeye ihtiya gsterir."
"Fakat ancak iimizde 'kendi kendini hatrlama' iin
enerji varsa 'kendi kendimizi hatrlayabiliriz'. Ancak anla
ma, hissetme ya da inceleme iin enerjimiz varsa bir eyi
inceleyebilir, anlayabilir ya da hissedebiliriz."
"O halde bir insan amacna ulamak iin yeterli enerji
ye sahip olmadn fark etmeye baladnda ne yapabi
lir?"
"Bu soruya verilecek cevap, her normal insann, kendi
zerinde almaya balam ak iin tamamen yeterli enerji
ye sahip olduudur. Ancak sahip olduumuz enerjinin
byk ksmn, yararsz biimde kullanmak yerine birik
tirmeyi renmek gerekmektedir." (78)
"Enerji, balca, gereksiz ve naho duygular iin, mm
kn olan ve olmayan naho eylerin beklentisine, kt
ruhsal durumlara, gereksiz acelecilie, sinirlilie, alngan
la, duyarlla, tahayyle, gndz dne vs. harcan
maktadr. Enerji, merkezlerin hatal almasnda, yaplan
insann Yaps
145
ile orantsz olarak kaslarn gereksiz geriliminde, ok

byk miktarda enerji eken srekli gevezelikte, evre
mizde ya da dier insanlarn evresinde meydana gelen
ve aslnda hi ilgimiz bulunmayan olaylara kar duyulan
srekli merakta, 'dikkat gcnn' devaml kullanlmasn
da harcanmaktadr vs."
"Hayatnn btn bu alkanlklaryla savamaya ba
lamakla insan, ok byk miktarda enerji biriktirir ve bu
enerji sayesinde kolaylkla kendini inceleme ve mkem
melletirme almasna balayabilir."
"Bununla beraber, ileride sorun daha g hale gelir.
Belli bir dereceye kadar makinesini dengeledikten ve san
dndan daha fazla enerji rettiine kendi kendini ikna
ettikten sonra insan, yine de bu enerjinin yeterli olmad,
eer almasna devam etmek isterse rettii enerji m ik
tarn artrmas gerektii sonucuna varr."
"nsan organizmasnn almasnn incelenmesi, bunun
tamamen mmkn olduunu ortaya koymaktadr."
"nsan organizmas, ok byk bir verim salamak
zere planlanm bir kimya fabrikasn temsil etmektedir.
Fakat hayatn olaan artlar ierisinde bu fabrikann ver
imi, hibir zaman onun iin mmkn olabilen retime
ulamaz, nk sadece, makinenin kendi varln srdr
mek iin gerekli olan madde miktarn reten kk bir
ksm faaliyet gstermektedir. Bu tr fabrika faaliyeti,
muhakkak ki, hibir ekilde ekonomik deildir. Fabrika
aslnda hibir ey retmemektedir; btn makineleri,
deerli donatm, aslnda hibir maksada hizmet etme
mektedir; bu durumda ancak glkle kendi varln sr
drmektedir."
"Fabrikann ii, bir tr maddeyi, bir baka madde hali
ne evirmekten yani kozmik anlamda kaba olan maddele
ri, daha ince maddeler haline getirmekten ibarettir. Fabri
146
ka d alemden hammadde olarak bir takm kaba enerjile

ri alr ve onlar, btn bir dizi karmak simyasal sre
vastasyla ince enerjilere dntrr. Fakat zellikle ilgi
lendiimiz yksek uur hallerinin mmkn olmas ve
merkezlerin almas asndan, hayatn olaan koullar
ierisinde, insan fabrikasnn ince enerjiler retimi yeter
sizdir ve bunlarn hepsi fabrikann kendi varlna har
canmaktadr. Eer retimi mmkn olabilen azami sevi
yeye karmakta baarl olabilseydik, ince enerjileri birik
tirmeye balayabilirdik. Bu durumda bedenin btn,
btn dokular, btn hcreler, zel bir biimde sabitlee
rek zamanla onlara yerleecek olan bu ince 'hidrojenlere'
doymu olacakt. nce enerjilerin bu kristalizasyonu (sabit
lemesi) btn organizmay yksek bir seviyeye, yksek
bir varlk safhasna ulatracakt."
"Ancak bu durum, hayatn olaan koullar ierisinde
mmkn olmaz nk 'fabrika' btn rettiklerini harcar. "
"Olaan insan, kendisi zerinde almann art oldu
u sonucuna varsa bile o, bedeninin esiridir. Byle bir
insan, bedenin sadece bilinen ve grlebilen faaliyetleri
nin deil, fakat ayn zamanda bilinmeyen ve grnmeyen
faaliyetlerinin de esiridir; ve onu kendi gleri altnda
tutan tmyle bunlardr. Bu nedenle insan, zgrlk iin
mcadeleye karar verirse, her eyden nce kendi bedeniy
le mcadele etmelidir."
"imdi size, ne olursa olsun ayar edilmesi art olan
beden fonksiyonunun bir ynn belirteceim. Daha
nce ne moral, ne de manevi herhangi bir almaya tabi
olmadan yanl bir yolda ilerleyen bu fonksiyon, doru
bir yolda ilerleyebilir." (79)
" ' katl fabrikann' almasndan sz ederken, fab
rikann rettii enerjinin ounun faydaszca harcand
insann Yaps
147
na, kaslarn gereksiz geriliminde kullanldna deinmi

tim. Bu gereksiz kas gerilimi ok byk miktarda enerji
harcar. Bu sebeple insann kendi zerindeki almasnda
dikkat, ncelikle bu noktaya evrilmelidir." (80)
"Fabrikann almasndan sz ederken, retimin art
rlmasnn bir anlam olabilmesi iin, faydasz harcamay
durdurmann gerekli olduunu ortaya koymak kanl
mazdr. Eer faydasz harcama kontrol edilmeden ve onu
durduracak herhangi bir ey yaplmadan retim artrlr
sa, retilen yeni enerji de bu faydasz harcamay artrmak
tan baka bir ie yaramayacak ve hatta ortaya salksz bir
fenomen karacaktr. Bu bakmdan insann kendisi ze
rinde herhangi bir fiziki almaya balamadan nce
renmesi gereken ilk eylerden biri, kaslarndaki gerili
mi gzlemlemek, hissetmek ve gerektii zaman kaslar
gevetebilmek, daha dorusu kaslarn gereksiz gerilimini
gevetmektir."
"Anlamanz gereken husus" dedi, "olaan abalarn
saylmayacadr. Sadece stn abalar hesaba katlr.
Ve bu, daima ve her eyde byledir. stn aba gsterme
yi istemeyenlerin her eyden vazgemeleri ve kendi sa
lklaryla ilgilenmeleri daha iyidir."
"stn aba tehlikeli olabilir mi?" diye sordu dinleyi
ciler arasnda salyla titizlikle ilgilenen birisi.
"Hi phesiz olabilir," dedi G., "fakat uykuda yaa
maktansa, uyanmak iin aba sarf ederken lmek daha
iyidir. Meselenin bir yn budur. Dier yn ise, aba sarf
ederken lmenin o kadar kolay olmaddr. Biz, sand
mzdan ok daha kuvvetliyiz. Fakat bundan hi yararlan
myoruz. nsan makinesi organizasyonunun bir zelliini
kavramaksnz." (81)
"nsan makinesindeki gayet nemli bir rol, belli bir tr
akmlatr tarafndan oynanr. Her merkezin yannda, o
148
merkezin alabilmesi iin gerekli olan zel madde ile

dolu iki kk akmlatr vardr." (ekil-4)
"Bunlara ilave olarak, organizmada bu iki kk ak
mlatr besleyen byk bir akmlatr daha vardr.
Kk akmlatrler birbirlerine baldr ve ayrca bun
larn her biri byk akmlatre ve yanlarnda bulunan
merkeze baldr."
=T1
G
c
ekil-5
i
)
nsann Yaps
149
G., "insan makinesinin" genel bir diyagramn izdi ve

bunun zerinde, byk ve kk akmlatrler ile bun
lar arasndaki balanty gsterdi. (ekil-5)
"Akmlatrler yle alr." dedi. "Farz edelim ki,
bir insan alyor veya zor bir kitab okuyor ve bunu anla
maya gayret ediyor, bu durumda kafasndaki dnme
cihaznda muhtelif 'rulolar' dnmektedir. Ya da bir tepe
ye trmanan ve yorulan bir insan gz nne alalm, bu
halde ise o kiinin hareket merkezindeki 'rulolar' dn
mektedir."
"Birinci durumda dnme merkezi ve ikinci durum
da hareket merkezi, alabilmeleri iin gereken enerjiyi
nce kk akmlatrden eker. Bu akmlatr hemen
hemen boald zaman, insan kendisini yorgun hisseder.
Durmay, yryorsa oturmay, zor bir problem zyorsa
baka bir ey dnmeyi arzu eder. Fakat biraz dinlenince
tamamen beklenmedik bir ekilde bir kuvvet ak hisse
der ve bir kere daha yrmeye ya da almaya muktedir
olur. Bu, merkezin ikinci kk akmlatrle irtibatland ve ondan enerji ald anlamna gelir. Bu arada kk
akmlatr, byk akmlatrden gelen enerji ile dol
maktadr. Merkezin almas devam eder. nsan yrme
yi ya da almay srdrr. Bazen byk akmlatrle
irtibatn salanmas iin ksa bir dinlenme gerekir. Bazen
bir ok, bazen de bir aba gerekir. Ne olursa olsun, alma
devam eder. Belli bir sre sonra ikinci kk akmlatr
deki enerji de tkenir. nsan kendisini tekrar yorgun his
seder. "
"Tekrar harici bir ok ya da ksa bir dinlenmeden sonra
veya bir sigara molasyla yahut bir aba sonucu kii tekrar
birinci kk akmlatrle irtibatlanr. Fakat bazen kolay
ca meydana gelebilecek bir olay vardr: Merkez, ikinci
kk akmlatrden yle hzl enerji ekmitir ki, kk
150
akmlatr byk akmlatrden kendisini yeniden dol

durabilmek iin yeterli zamana sahip olamamtr ve ala
bilecei enerjinin sadece yarsn alabilmitir; yani ancak
yarya kadar dolmutur."
"Merkez, birinci akmlatrle yeniden irtibatlandktan
sonra ondan enerji ekmeye balar, bu arada ikinci ak
mlatr byk akmlatre balanm, ondan enerji ek
mektedir. Fakat birinci kk akmlatr bu kez yar
yarya doludur. Merkez bunun enerjisini abucak tketir
ve bu srada ikinci kk akmlatr sadece eyrek dolu
lua ulaabilmitir. Merkez onunla irtibatlanr, enerjisini
sratle tketir ve bir kere daha birinci kk akmlatre
balanr, vs.. Belli bir sre sonra organizma yle hale gelir
ki, kk akmlatrlerin ikisinde de bir damla bile ener
ji kalmamtr. Bu defa insan kendisini gerekten yorgun
hisseder. Neredeyse yere decek gibidir, uykuya dalmak
zeredir veya organizmas baka trl etkilenmitir; ba
ars balar, arpnt belirir ya da kendisini hasta hisse
der."
"Sonra birdenbire, tekrar ksa bir dinlenmeyle ya da
harici bir okla, veya bir aba ile yeni bir enerji ak mey
dana getirir ve insan bir defa daha dnebilecek, yrye
bilecek ya da alabilecek duruma gelir."
"Bu, merkezin dorudan doruya byk akmlatre
baland anlamna gelir. Byk akmlatr muazzam
miktarda enerji ierir. Bu akmlatrle irtibatlanan bir
insan, kelimenin tam anlamyla mucizeler gstermeye
muktedir olur. Ama hi phesiz, 'rulolar' dnmeye
devam ederlerse ve havadan, yiyecekten ve izlenimler
den retilen enerji, giriinden daha hzl bir ekilde boal
maya devam ederse, bu takdirde yle bir an gelir ki,
byk akmlatrn btn enerjisi boalr ve organizma
lr. Ama bu nadiren gerekleir. Genellikle bundan ok
nsann Yaps
151
nce organizma, otomatik olarak almay durdurur.

Organizmann tm enerjisini tketerek lmesi iin zel
artlar gereklidir. Olaan artlar ierisinde insan ya uyku
ya dalar ya baylr ya da gerek tehlikeden uzun bir sre
nce almay durduracak baz i komplikasyonlar mey
dana gelir."
"Bu yzden insann abadan korkmasna gerek yoktur;
aba harcarken lmek tehlikesi hi de yksek oranda
deildir. Buna karlk, ataletten, tembellikten ve aba har
camaya korkmaktan lmek daha kolaydr."
"Bizim hedefimiz tam tersine, gerekli merkezi byk
akmlatrle irtibatlamay renmektir. Bunu yapama
dmz srece btn almamz bounadr, nk aba
larmz herhangi bir sonu veremeden uykuya dalarz."
"Kk akmlatrler, yaamn olaan, gnlk ileri
iin elverilidir. Fakat kiinin kendi zerinde almas
iin, i byme iin ve yola giren bir kimseden beklenen
abalar iin, bu kk akmlatrlerden gelen enerji
yeterli deildir." (82)
"Dorudan doruya byk akmlatrden nasl ener
ji ekileceini renmeliyiz." (83)
"Bu, sadece duygu merkezinin yardmyla mmkn
dr. Bunun anlalmas esastr. Byk akmlatrle ba
lant sadece duygu merkezi vastasyla kurulabilir. g
d, hareket ve dnme merkezleri, kendi kendilerine
sadece kk akmlatrlerden beslenebilirler." (84)
"nsanlarn anlamadklar kesinlikle budur. Bundan
dolay onlarn gayeleri, duygu merkezinin faaliyetinin
gelimesi olmaldr. Duygu merkezi, dnme merkezin
den ok daha sptil (ince, hassas) bir cihazdr. zellikle,
tm dnce merkezi ierisinde alan yegane ksmn
ekillendirme (formatory) cihaz olduunu ve birok ey
lerin dnme merkezince tamamen ulalamaz halde
152
bulunduunu hesaba katarsak, bu husus daha belirgin

hale gelir. Eer bir insan, aslnda bildiinden ve anlad
ndan daha fazlasn bilmek ve anlamak isterse, o, bu
yeni bilgi ve yeni anlayn, dnme merkezi vastasyla
deil, fakat duygu merkezi vastasyla geleceini hatrla
maldr."
G., akmlatrler hakknda sylediklerine ilaveten,
esneme ve glme hakknda ok ilgin aklamalar yapt.
"Organizm amzn anlalamayan, bilimsel gr a
sndan izah edilemeyen iki fonksiyonu vardr." dedi.
"Doaldr ki, bilim bunlar izah edilemez olarak kabul
etmektedir; bunlar, esneme ve glmedir. Akmlatrler
hakknda bilgi sahibi olmadan, onlarn organizmadaki
rollerini bilmeden, esneme ve glme anlalamaz ve ak
lanamaz."
"Yorulduunuz zaman esnediinizi fark etmisinizdir.
Bu durum zellikle dalarda belirgin hale gelir. Daa al
mam bir insan trmanrken, hemen hemen srekli olarak
esner. Esneme, kk akmlatrlere enerji pompala
maktr. Akmlatrler ok abuk boaldnda, yani biri
boalrken tekinin dolmak iin zaman bulunmadnda
esneme hemen hemen srekli hale gelir. Bir insann, iste
dii halde esneyemedii zaman, kalp durmasna neden
olabilen baz hastalk koullar mevcuttur. Pompalama ile
ilgili bir arzanm sz konusu olduu, bu arzanm pompa
lamay sonusuz brakt, insann daima esneyip ieriye
enerji pompalamad baka koullar da vardr."
"Esnemenin, bu gr asndan incelenmesi ve gzlen
mesi yeni ve ilgin olan pek ok eyi aklar."
"Glme de dorudan doruya akmlatrlere bal
dr. Fakat esnemenin zdd olan bir fonksiyondur. Glme,
ieriye deil, darya enerji pompalamadr, yani akm
latrlerde toplanm enerji fazlasnn darya pompalan
nsann Yaps
153
mas, atlmasdr. Glme, btn merkezlerde deil, sadece

pozitif ve negatif diye ikiye blnm merkezlerde mev
cuttur. Bundan imdiye kadar ayrntl olarak sz etmediysem de, merkezlerin daha geni incelenmesine geldii
miz zaman bunu yapacam. imdiki halde sadece dn
ce merkezini ele alacaz."
"Merkezlerin ayn zamanda bu iki yars zerine den
ve ayn zamanda kesin bir 'evet' ve 'hayr' meydana geti
ren izlenimler olabilir. Bunun gibi ayn anda gerekleen
'evet' ve 'hayr', merkezde bir eit iddetli sarsnt mey
dana getirir ve bir geree ait bu iki zt izlenimi ahenkli
hale getirmeye, hazmetmeye muktedir olamayarak, besle
me sras gelen akmlatrden kendisine akan enerjiyi,
merkez, glme tarznda darya atmaya balar. Baka bir
durum ise, akmlatrde merkezin kullanamayaca
kadar ok miktarda enerjinin toplanmasdr ve fazla ener
ji gene glme tarznda darya atlr. u halde en allm
zellikte olan dahil, her izlenim ift olarak alnabilir, yani
bir anda merkezin her iki yars zerine debilir ve gl
me halini, yani enerjinin atlmas halini meydana getirebi
lir."
"Size sadece bir zet vermekte olduumu anlamals
nz. Hem esnemenin hem de glmenin ok bulac oldu
unu hatrlamalsnz. Bu ise, aslnda onlarn igd ve
hareket merkezlerinin fonksiyonlar olduunu gsterir."
"Glmek neden hotur?" diye sordu birisi.
"nk," diye cevaplad G., "glm ek, kullanlmadan
kald takdirde olumsuz olabilen, yani zehir olabilen faz
la enerjiden bizi kurtarr. Bu zehirden iimizde daima ok
miktarda tarz. Glmek panzehirdir. Ama bu panzehir
sadece, btn enerjiyi yararl bir alma iin kullanama
dmz takdirde gereklidir. sa'nn hi glmedii syle
nir. Ve gerekten de nciller'de sa'nn herhangi bir
154
zamanda gldne dair hibir iaret ya da sz bulamaz

snz. Fakat glm em enin farkl yollar vardr. Tamamen
negatif duygulara, ktle, korkuya, nefrete, pheye
gmlm olmalarndan dolay glmeyen insanlar var
dr. Ve ayrca olumsuz duygular olmad iin glmeyen
insanlar olabilir. Bir konuyu anlayn: Yksek merkezlerde
glme olamaz, nk yksek merkezlerde blnme yok
tur ve tabii ki, 'evet' ve 'hayr' da yoktur."
DRDNC BLM
KEND KENDN GZLEMLEME

A- KEN D KEN D N G ZLEM LEM E NEDR?
"Kendini incelemek iin, insan ncelikle, nasl inceleye
ceini, nereden balayacan, hangi yntemleri kullana
can renmelidir. nsan, kendini nasl inceleyeceini
renmeli ve kendi kendini inceleme yntemlerini incele
m elidir." (85)
"Kendini incelemenin balca yntemi, kendi kendini
gzlem lem edir. Kendi kendini gzlemlemeyi uygun
biimde uygulamakszn, insan, makinesinin eitli fonk
siyonlar arasndaki banty ve karlkl ilikiyi her defa
snda, her eyin onda nasl ve niin d etkilerle meydana
geldiini hibir zaman anlamayacaktr." (86)
"Fakat kendi kendini gzlemlemenin ve kendini doru
biimde incelemenin yntemlerini renmek iin, insan
makinesinin fonksiyonlarn ve zelliklerini belli bir ekil
de anlamaya ihtiya vardr. O halde, insan makinesinin
fonksiyonlarn gzlemlerken, gzlemlenen fonksiyonla
rn doru snflandrlmasn anlamak ve bunlar tam ve
annda tarif etmeye muktedir olmak gereklidir; tarif, keli
melere baml bulunmamal fakat isel bir tarif olmaldr;
btn isel deneyimlerimizi tarif ettiimiz biimde mane
vi tat alma ve duygu yoluyla olmaldr."
156
Kendi Kendini Gzlemlemede nce Kayt,

Sonra Analiz ve Sentez Yaplmaldr
"Kendi kendini gzlemlemenin iki yntemi vardr:
Analiz ya da analiz etmeye gayret etme, yani sorulara
cevaplar bulmaya alma; belli bir olay neye bamldr
ve niin olur. kinci yntem, kayt yntemidir, yani belirli
bir anda ne gzlemlendiyse onun zihne 'kaydedilmesi
dir'."
"Kendi kendini gzlemleme, zellikle balangta, hi
bir ekilde analiz veya analiz yapmaya gayret etme haline
gelmemelidir. Analiz, ok daha sonra, insan ancak kendi
makinesinin btn fonksiyonlarn ve onu yneten btn
kanunlar rendii zaman mmkn olacaktr." (87)
"Kendi iinde rastlad herhangi bir olay analiz etme
ye alrken insan, genellikle yle bir soru sorar: 'Bu
nedir?' 'Niin bu ekilde meydana gelmekte ve baka bir
ekilde olmamaktadr?' Ve daha ileri gzlemlere gemeyi
tamamen unutarak bu sorulara cevap aramaya balar. Git
tike bu sorulara daha fazla gmlerek kendi kendini
gzlemlemeyi tamamen kaybeder ve hatta onu unutur.
Gzlemleme durur. Bu durumdan anlalaca zere,
sadece tek bir ey devam edebilir: Ya gzlemleme veya
analiz yapma abalar."
"A yrca genel kanunlar hakknda bilgi sahibi olm ak
szn olaylar ayr ayr analiz etm e abalar da zam an
boa harcam aktan baka bir ey deildir. En basit olay
bile analiz etm eden insan, 'kayt' yolu ile yeterli miktar
malzemeyi toplamaldr. 'K ayt', yani belli bir anda,
neyin m eydana geldiinin dorudan doruya gzlem lenm esinin sonucu, kendi kendini incelem e alm asn
da en nem li m alzem edir. Belli sayda 'kayt' yaplp
toplandnda ve ayn zam anda kanunlar, belli bir
Kendi Kendini Gzlemleme
15 7
dereceye kadar incelenip anlaldnda, analiz m m

kn olu r." (88)
"En batan itibaren, gzlemleme veya 'kayt', insan
makinesine ait faaliyetin temel prensiplerinin anlal
masna dayal olmaldr. Bu prensipleri bilmeden, onlar
srekli olarak zihinde tutmadan, kendi kendini gzlem
leme doru bir biimde uygulanamaz. O halde, btn
insanlarn tm yaamlar boyunca yaptklar olaan kendi
kendini gzlemleme, tamamen yararszdr ve hibir yere
gtrmez."
Merkezlerin Gzlemlenmesi
"Gzlemleme, fonksiyonlarn blnmesi ile balamal
dr. nsan makinesinin btn faaliyetleri, her biri kendi
zel zihni veya 'merkezi' tarafndan ynetilen, kesin bir
biimde tarif edilmi drt gruba ayrlmtr. Kendi kendi
ni gzlemlerken insan, makinesinin drt temel fonksiyo
nunu birbirinden ayrt edebilmelidir: Dnce, duygu,
hareket ve igd. nsann kendisinde gzlemledii her
olay, bu fonksiyonlardan ya birine ya da dierine baldr.
Bundan dolay, gzlemlemeye balamadan nce, insan,
fonksiyonlarn nasl farkllatklarn, dnce, duygu,
hareket ve igd faaliyetlerinin ne anlama geldiklerini
anlamaldr."
"G zlem lem e, balangtan itibaren balam aldr.
Btn eski deneyimler, btn eski gzlem lerin sonula
r bir kenara braklm aldr. Bunlar ok m iktarda deerli
m alzem e ierebilirler ama btn bu m alzeme, gzlem le
nen fonksiyonlarn yanl blnm esine dayaldr ve ken
disi de yanl blnm durum dadr. Bu nedenle, bu
m alzeme, kullanlam az veya herhalde, kendi kendini
incelem e alm asnn balangcnda kullanlam az. Onun
158
ierisindeki deerli ksmlar, uygun zam anda alnacak

ve kullanlacaktr. Fakat bu ie yeni batan balam ak
gerekm ektedir. nsan, kendisini sanki hi tanmyorm u
gibi, hi gzlem lem em i gibi gzlem lem eye balam al
dr."
"Kendi kendini gzlem lem eye baladnda, belli
zamanda gzlemledii olayn hangi gruba, hangi merkeze
ait olduunu derhal saptamaya almaldr."
"Baz kiiler, dnce ile duygu arasndaki fark, dier
leri ise duygu ile duyum ve dnce ile hareket drtleri
arasndaki fark anlamakta glk ekerler."
"En geni biimde ele alndnda, dnce fonksiyo
nunun, daima kyaslama suretiyle alt sylenebilir.
Dnceye ait sonular, daima iki veya daha fazla izleni
min kyaslanmasnn sonulardr."
"Duyum ve duygu muhakeme etmez, usa vurmaz,
kyas etmezler; belli bir izlenimi, sadece o izlenim asn
dan, onun bir veya baka ynden zevkli veya zevksiz olu
una, rengine, tadna, kokusuna gre tarif ederler. Dahas
duyumlar ilgisiz de olabilirler: Ne scak ne souk, ne
zevkli ne zevksiz; 'beyaz kat', 'krmz kalem'. Beyaz
veya krmznn duyumunda zevkli veya zevksiz bir ey
yoktur. Herhalde u ya da bu renkle ilgili olarak mutlaka
zevkli veya zevksiz bir durum olmas gerekmez. Bu
duyumlar yani be duyuya ait olanlar ve dierleri, scak
lk, soukluk vs. duyumu gibi igdseldirler. Duygusal
fonksiyonlar veya duygular, daima ya zevkli ya da zevk
sizdirler; tarafsz duygular mevcut deildir." (89)
"Fonksiyonlar birbirlerinden ayrt etmedeki glk,
insanlarn fonksiyonlarn hissetme tarzlarnn birbirlerin
den ok farkl oluu ile artmaktadr. Bu, genellikle anlaya
madmz bir husustur. nsanlar, aslnda olduklarndan
daha ok birbirlerine benzer olarak kabul etmekteyiz."
159
"Gerekte, alglama biim ve yntemleri bakmndan

aralarnda ok byk farklar vardr. Bazlar, zihinleri ile,
dier bazlar duygularyla, bir ksm ise duyumlar ile
alglar. Farkl kategorilere mensup farkl alglama tarzlar
olan insanlar iin birbirlerini anlamak, ok g, hemen
hemen imkanszdr; nk bir ve ayn eye farkl isimler
verdikleri gibi, birbirlerinden farkl eylere de ayn ismi
vermektedirler. Bundan baka, eitli kombinezonlar
mmkn olabilir. Bir insan, dnce ve duyumlar ile, bir
dieri ise dnce ve duygular vs. ile alglar." (90)
"Bir ya da baka bir alglama tarz ile, d olaylara kar
oluan bir ya da dier bir tepki eidi arasnda derhal ba
lant kurulur. D olaylarn alglanmas ile onlara kar
meydana gelen tepki arasndaki farkn sonucu, ncelikle
insanlarn birbirlerini anlamamalar ve sonra da kendi
kendilerini anlamamalar gerei ile izah edilir. Pek sk
olarak insan, dncelerine veya dnsel alglarna
duygu, duygularna dnce ve duyumlarna da duygu
adn verir. Bu sonuncusu, en yaygn olandr. Eer iki kii
ayn nesneyi farkl biimde alglarsa, rnein birisi duy
gusu ile dieri ise duyumu ile alglarsa, bu kiiler btn
yaamlar boyunca tartabilir. Ve o nesneye kar olan
tutumlar arasndaki farkn neden ibaret olduunu hi
anlayamazlar. Aslnda, biri onun bir ynn, dieri ise bir
baka ynn grmektedir." (91)
"Bir ayrt etme yolu bulmak iin her normal psiik
fonksiyonun, bilginin arac ve aleti olduunu anlamal
yz. Zihnin yardmyla nesnelerin ve olaylarn bir ynn,
duygularn yardmyla bir baka ynn, duyumlarn
yardm ile ise, bir nc ynn grrz. Belli bir
konunun bizim iin mmkn olan en tamam bilgisi, ancak
onu zihnimizle, duygularmzla ve duyumlarmzla birlik
te incelersek elde edilebilir. Doru bilgiyi arayan her
160
insan, byle bir algya ulama imkann gaye edinmelidir.

Olaan koullarda, insan, alemi arpk ve przl bir
pencereden grmektedir. Bu durumun farkna varsa bile
hibir eyi deitiremez. u veya bu alg tarz, btnyle
organizmasnn almasna bamldr. Btn fon ksi
yonlar birbirleriyle bantl olup birbirlerini dengeler
ler; btn fon k siy on lar b irb irle rin i bulu nd uklar
durumda m uhafaza etmeye alrlar. Bu nedenle insan,
kendi kendini incelemeye baladnda, kendi iinde ho
lanmad bir eyi kefederse, bunu deitirmeye mukte
dir olmadn anlamaldr. ncelem ek bir ey, deitir
m ek ise baka b ir eydir. Fakat kendini inceleme, gele
cekteki deime imkanna gtren ilk admdr. Ve balan
gta, uzun bir sre, btn almasnn sadece inceleme
den ibaret olacan anlamaldr." (92)
Duygu, Dnce ve H areketlerim izi
D T esirler Ynetir
"Kendi kendini gzlemlerken btn bu kurallar uygu
larsa, insan, varlnn ok nemli ynlerini btnyle
kaydedecektir. Balang olarak hareketlerinin, dnce
lerinin, duygu ve kelimelerinin d tesirlerin sonular
olduu ve kendisinden hibir eyin meydana gelmeyecei
gereini yanlgsz bir aklkla kaydedecektir. Aslnda,
d drtlere ait tesirlerle hareket eden bir otomat oldu
unu anlayacak ve grecektir." (93) "Tm mekanikliini
hissedecektir. Her ey kendiliinden olm akta, o hibir
ey yapamamaktadr. Dardan gelen tesadfi oklarla
ynetilen bir makinedir. Her ok, 'ben'lerinden birini
yzeye davet eder. Yeni bir okla o 'ben' kaybolur ve
onun yerini dier bir 'ben' alr. evrede ufak bir deiiklik
meydana geldiinde yine yeni bir 'ben' belirir. nsan, ne
161
ekilde olursa olsun, kendisi zerinde kontrol olmad

n, bir an sonra ne syleyebileceini veya ne yapabilecei
ni bilmediini, en ksa bir sre iin bile kendi bana cevap
veremeyeceini anlamaya balayacaktr. Ayn durumda
kalp olaan olmayan bir ey yapmad takdirde, insan,
bunun sadece darda olaan olmayan deiikliklerin
meydana gelmemesinden dolay olduunu anlayacaktr.
Hareketlerinin tamamen d koullar tarafndan ynetildi
ini anlayacak ve kendisinde hakimiyetinin doabilecei
daimi olan hibir eyin, bir tek daimi fonksiyonun, bir tek
daimi durumun mevcut olmadna kani olacaktr."
G.'nin psikolojik teorilerinde zellikle ilgimi uyandran
birka nokta vard. Birincisi, kendi kendini deitirme
imkan idi; yani kendi kendini doru bir biim de gzlem
lemeye balarken insann, derhal kendisini deitirmeye
balad ve hibir zaman kendini beenm edii idi.
kincisi, "olumsuz duygular ifade etmeme" talebi idi.
Bunun arkasnda byk bir eyin mevcut olduunu der
hal hissettim. Ve, gelecek benim hakl olduumu ortaya
koydu; nk duygularn incelenmesi, duygular zerinde
alma, btn sistemin sonraki gelimesinin temeli haline
geldi. Fakat bu, ok sonra ortaya kt. (94)
Hemen dikkatimi eken ve zerinde duyar duymaz
dnmeye baladm nc husus ise, hareket merke
zi fikri idi. Burada beni en ok ilgilendiren ey G.'nin orta
ya koyduu, hareket fonksiyonlarnn igdsel fonksi
yonlar ile olan ilikisi sorunu idi. Bunlar ayn eyler miydi
yoksa farkl mydlar? Ve dahas G. tarafndan yaplan
ayrmlarn olaan psikolojideki allagelmi ayrmlar ile
olan ilgisi ne idi? Baz farklar ve ilavelerle eski ayrm
kabul etmeyi mmkn grdm; yani insann hareketlerini
"uurlu" hareketler, otomatik hareketler (nce uurlu
olmas gereken), "igdsel" hareketler (uygun fakat
162
maksat bakmndan uursuz), basit ve karmak olmak

zere hibir zaman uurlu olmayan, baz hallerde ise
uygun olmayan refleksler diye ayrmay... Bunlara ilave
ten gizli duygusal eilimlerin ya da bilinmeyen i drt
lerin etkisi altnda ortaya kan hareketler de vard.
G. btn bu yapy ters evirmiti.
Her eyden nce "uurlu" hareketleri tamamen redde
diyordu, nk sylediklerinden anlaldna gre, uur
lu olan hibir ey yoktu. Baz yazarlarn teorilerinde yle
sine byk rol oynayan "uuralt" terimi, tamamen yarar
sz ve hatta aldatc hale gelmiti; nk tamamen farkl
kategorilere ait olaylar, "uuralt" kategorisinde toplan
mt.
Hareketlerin, onlar yneten merkezlere gre snflan
drlmas, bu snflandrmalarn doruluuna kar olan
tereddt ve pheleri ortadan kaldrmt.
G.'nin sisteminde zellikle nemli olan, ayn hareketle
rin farkl merkezlerden kaynaklanabileceine dair iaretin
onda mevcut bulunmas idi. Buna rnek olarak ise acemi
asker ile usta askerin tfek talimi gsterilebilirdi. Birinci
sinin talimi, dnme merkezi ile, dierinin ise, bu ii ok
daha iyi yapan hareket merkezi ile yapmas gerekiyordu.
Fakat hareket merkezi tarafndan ynetilen hareketler
den "otom atik" diye sz etmiyordu. "Otom atik" kelimesi
ni, sadece insann kendiliinden idraksizce ortaya koy
duu hareketler iin kullanyordu. Ayn hareketler, insan
tarafndan gzlemleniyorsa, bunlara "otom atik" denemi
yordu. Otomatizmaya byk yer ayrmt, fakat hareket
fonksiyonlarn otomatik fonksiyonlardan ayr tutuyordu
ve en nemlisi, btn merkezlerde otomatik hareketlerin
varln kabul ediyordu; rnein "otomatik dnceler
den" ve "otomatik duygulardan" bahsediyordu. Refleks
ler hakknda soru sorulduunda, bunlar "igdsel hare
163
ketler" olarak adlandrd. Ve bu konumann devamndan

anladm zere, d hareketler arasnda, sadece refleksle
ri igdsel hareketler olarak kabul ediyordu.
Hareket ve igd fonksiyonlar arasndaki iliki beni
ok ilgilendirmiti; onunla yaptm konumalarda, sk
sk bu konuya deiniyordum.
Her eyden nce, G., "igd" ve "igdsel" kelime
lerinin, srekli olarak yanl kullanlmasna dikkat eki
yordu. Sylediklerinden bu kelimelerin, doru bir biim
de, sadece organizmann isel fonksiyonlar iin kullanla
bilecei ortaya kyordu. Kalbin arpmas, soluk alma,
kan dolam, sindirim; bunlar igdsel fonksiyonlard.
Bu kategoriye ait yegane d fonksiyonlar, reflekslerdi.
gdsel ve hareket fonksiyonlar arasndaki fark uydu:
nsandaki hareket fonksiyonlar hayvanlarda, rnein
kularda, kpeklerde olduu gibi renme yoluyla kaza
nlyordu; fakat igdsel fonksiyonlar, doutan vard.
nsann, doumla birlikte getirdii daha az sayda d
hareketleri vard; hayvan ise daha fazlasna sahipti; bunun
la beraber, bazs daha azma bazs ise daha fazlasna
sahipti. Fakat genelde "igd" olarak izah edilenler, pek
sk olmak zere, gen hayvanlarn yallardan rendikle
ri, bir dizi karmak hareket fonksiyonu idi. Hareket mer
kezinin balca zelliklerinden biri, onun taklit etme yete
nei idi. Hareket merkezi, grdn muhakeme etme
den taklit ediyordu. Hayvanlarn harikulade "zekas", ya
da zekann yerini alan ve onlarn bir dizi karmak ve de
uygun hareketler ortaya koymalarn salayan igd
hakkndaki masallarn kayna buydu.
Bir yandan zihne bal olmayan, zihne ihtiya gster
meyen ve bizzat kendisi bir zihin olan, dier yandan ise
igdye bal bulunmayan ve ncelikle renme duru
munda olan bamsz hareket merkezi fikri, pek ok soru
164
nun tamamen yeni bir tabana yerlemesine neden olmu

tu. Taklit yoluyla alan bir hareket merkezinin varl,
ar kovanlarnda, kanatl karnca ve karnca yuvalarndaki
"m evcut dzenin" muhafaza edilmesini aklyordu. Tak
lit vastasyla ynetilen bir kuak, kendisini, mutlak suret
te, dierinin modeline uygun biime sokmalyd. Ne olur
sa olsun, bu modelden uzaklama, deime mmkn
deildi. Fakat "taklit", ilk olarak byle bir dzene nasl
ulaldn aklamyordu. Birok defalar, G. ile bu konu
da olduu gibi, bununla ilgili baka hususlar hakknda da
konumay sk sk istedim. Ama G., byle sohbetleri, insa
na ve kendi kendini incelemeye ait gerek sorunlara
yneltmekle bunlardan kamyordu.
Her merkezin sadece bir itici kuvvet olmayp ayn
zamanda bir "alc ara" olduu ve farkl, bazen de ok
uzaktaki tesirlerin alcs olarak grev yapt fikri, benim
iin pek ok eyin zmlenmesini salamt. Savalar,
ihtilaller, insan gleri vs. hakknda sylenenleri dn
dmde, insan "kitlelerinin" gezegensel tesirlerin kont
rol altnda nasl hareket ettiklerini gzmn nne getir
diimde, herhangi bir bireyin davranlarn ele alp tayin
etmemizdeki temel hatamz anlamaya baladm, Bireyin
davranlarnn kendisinden kaynaklandn kabul edi
yorduk. Kitlelerin, d uyaranlara itaat eden; irade, uur
ya da bireysel eilimlerle deil de muhtemelen ok uzak
tan gelen d uyaranlarn etkisi altnda hareket edebilen
otomatlardan olutuunu dnmyorduk.
Bir defasnda G.'ye u soruyu sormutum: "gd ve
hareket fonksiyonlar, iki farkl merkez tarafndan ynetilebilirler mi?"
G.,"Ynetilebilirler." diye cevaplam ve devam etmi
ti: "Ve bunlara cinsel merkez de eklenmelidir. Bunlar, alt
kata ait merkezdir. Cinsel merkez, igd ve hareket
165
merkezlerine gre etkisiz kalandr. Alt kat, kendi kendine

varln srdrebilir. nk onda mevcut bulunan
merkez, kuvvetin iletkenidir. Dnme ve duygu mer
kezleri, hayat iin gerekli deildir." (3 kanunu ve kuvvet
ler konusu altnc blmde incelenecektir.)
"Alt katta bulunanlardan hangisi aktif, hangisi pasiftir?"
"Bu, deiir." diye cevaplad G. ve ilave etti: "Bir an
iin hareket merkezi aktif, igd merkezi pasiftir. Baka
bir anda ise igd merkezi aktif, hareket merkezi pasiftir.
Her iki durum iin de kendinizde rnekler bulmalsnz.
Fakat farkl durumlar yannda farkl tipler de mevcuttur.
Baz insanlarda, hareket merkezi daha aktif, dier bazla
rnda ise igd merkezi daha aktiftir. Fakat dnmede
kolaylk olsun diye, zellikle balangta, sadece prensip
leri aklamak nem kazandnda, biz onlar ayn seviye
de farkl fonksiyonlara sahip bir tek merkez olarak kabul
ederiz. Dnme, duygu ve hareket merkezlerini ele alr
sak, bunlar farkl seviyelerde faaliyet gstermektedirler.
Hareket ve igd merkezleri, bir seviyededirler. lerde,
bu seviyelerin ne anlama geldiklerini ve neye baml
bulunduklarn anlayacaksnz."
nsann mkanlar ok Byktr
"nsann imkanlar ok byktr. Onun neleri elde
etmeye muktedir olduunun glgesini bile kavrayamazsnz. Fakat hibir ey uyku ierisinde elde edilemez.
Uyumakta olan insann uurunda hayalleri, 'dleri', ger
ekle karm durumdadr. O, sbjektif bir alemde yaa
maktadr ve bu alemden hibir zaman kaamaz. Ve sahip
olduu tm glerden faydalanamamasnm, daimi olarak
sadece kendisinin ufak bir blmnde yaamakta olmas
nn nedeni budur." (95)
166
"Kendi kendini incelemenin ve kendi kendini gzlem

lemenin, doru bir biimde yrtldkleri takdirde, insa
n, makinesinin ve fonksiyonlarnn olaan durumlarnda
yanl bir eyin mevcut bulunduu gereinin idrakine
gtrecei daha nce sylenmiti, insan, kesinlikle, uyku
da olduu iin kendisinin kk bir ksmnda yaadnn
ve faaliyet gsterdiinin farkna varr. Kesinlikle bu sebep
ten dolay imkanlarnn ve glerinin ok byk ksm
kullanlmamaktadr. nsan, hayatn kendisine verebilecei
her eyi ondan almadn ve bunun, makinesindeki, alc
aygtndaki fonksiyonel kusurlardan ileri geldiini hisse
der. Kendi kendini inceleme fikri, onun gznde yeni bir
anlam kazanr. Kendisini imdiki haliyle incelerken muh
temelen bunun bile deer tamadn hisseder. Her fonk
siyonu imdiki haliyle ve olabilecei ya da olmas gerektii
haliyle grr. Kendi kendini gzlemleme, insan, kendi
kendini deitirmenin gereklilii idrakine gtrr. Ve
kendi kendini gzlemlerken insan, bizzat bu mahede
nin, baz i srelerinde deiiklikler meydana getirdiini
fark eder. Kendi kendini gzlemlemenin kendini deitir
mek iin bir alet, uyanmak iin bir ara olduunu anlama
ya balar. Kendi kendini gzlemlemekle, o ana kadar
tamamen karanlk ierisinde faaliyet gstermi olan i
srelerine sanki bir k tutmu olur. Ve bu n etkisi
altnda srelerin kendileri deimeye balar. Sadece
n yokluunda faaliyet gsterebilecek pek ok kimyasal
ilem mevcuttur: Tamamen ayn ekilde, birok psiik
ilem sadece karanlkta yer alr. Zayf bir uur bile bir
srecin karakterini tamamen deitirmek iin yeterlidir;
ayn zamanda, birounu tamamen imkansz klar. psi
ik srelerimizin (i simyamzn), n srecin karakteri
ni deitirdii kimyasal srelerle pek ok ortak yan var
dr ve bunlar benzer kanunlara tabidirler." (96)
Kendi Kendim Gzlemleme
167
nsan Kendini Btnyle Grmelidir

"nsan, sadece kendini incelemenin ve gzlemlemenin
deil, fakat kendisini deitirmek amacyla kendi zerin
de almann da gerekli olduunu anladnda, kendisini
gzlemlemenin karakteri de deimelidir. O ana kadar,
tarafsz bir ahit olarak sadece u ya da bu olay kaydet
meye alarak merkezlerin faaliyetinin ayrntlarn ince
lemitir. Makinenin almasn incelemitir. imdi ise,
kendisini grmeye balamaldr; yani sadece farkl ayrn
tlar deil, kk arklarn ve manivelalarn almalarn
deil, fakat her eyi bir arada bir btn olarak, bakalar
nn onu grdkleri gibi kend isini btnyle grm eli
dir." (97)
"Bu amala, insan, hayatnn farkl anlarna ve farkl
duygusal durumlarna ait, kendisinin 'm antal fotorafla
rn ' ekmeyi renmelidir. Bunlar, ayrntlarn deil, gr
d ekliyle btnn fotoraflardr. Dier bir ifadeyle,
bu fotoraflar, belli bir anda insann kendinde grebildi
i her eyi bir arada ihtiva etm elidir. Duygular, ruhsal
durumlar, dnceler, duyumlar, tavrlar, hareketler, ses
tonlar, yz ifadeleri vs. Eer insan bu fotoraflar iin
ilgin anlar yakalayabilirse, btnyle ele alndnda,
kendinin ne olduunu tam bir aklkla ortaya koyacak
tm bir fotoraf albmn meydana getirecektir. Fakat en
ilgin ve en byk zellik arz eden anlarda bu fotorafla
r ekmeyi, zellik arz eden tavrlar, yz ifadelerini, duy
gular ve dnceleri yakalamay renmek o kadar kolay
deildir. Eer fotoraflar baar ile ekilebilirlerse ve eer
bunlardan yeterli sayda mevcutsa, insan, yllardr bera
ber yaad kendisi hakkndaki olaan anlaynn ger
ekten ok uzak bulunduunu grecektir."
168
"Kendisi sand adamn yerinde tamamen farkl baka

bir adam grecektir. Bu 'baka' adam kendisidir ve ayn
zamanda kendisi deildir. Dier insanlarn tand, ken
dini tahayyl ettii ve hareketleri ile, kelimeleri ile vs.
ortaya koyduu haliyle odur fakat btnyle gerekten
olduu haliyle o deildir. nk insan, kendisi bilmekte
dir ki, gerek olmayan, icat edilmi, yapay olan pek ok
ey, dier insanlarn ve kendisinin tand bu insanda
mevcuttur. Gerei, icat edilm i olandan ayrmay ren
m elisiniz. Ve kendi kendini gzlemlemeye, incelemeye
balamak iin kendini ikiye ayrmak gereklidir. nsan, ger
ekten iki insandan olutuunun farkna varmaldr."
(98)
"Birisi, onun 'ben' ve bakalarnn 'Ahmet', 'Mehmet'
ya da 'Ali' dedikleri adamdr. Dieri ise hayatnda, sadece
ok ksa sreler iin ortaya kan ve ancak ok uzun bir
alma devresinden sonra sabit ve daimi hale gelebilecek
olan gerek odur, gerek ben'd ir." (99)
"nsan, kendisini bir tek kii olarak kabul ettii srece
bulunduu yerden hi hareket etmeyecektir. Kendisi ze
rindeki almas, kendisinde iki insann varln hisset
meye balad andan itibaren balar. Birisi pasiftir ve
yapabilecei en byk ey, kendisine ne olduunu kay
detmek ya da gzlemlemektir. Kendisine 'ben' diyen, ken
disinden birinci ahs olarak sz eden dieri ise aktiftir ve
aslnda sadece 'Ahmet', 'Ali', ya da 'M ehm et'tir."
"nsann kazanabilecei ilk idrak budur. Doru bir
biimde dnmeye baladktan sonra, ok az bir zaman
ierisinde 'Ahmet'inin, 'Ali'sinin, ya da 'M ehmet'inin
tamamen etkisi altnda bulunduunu grr. Neyi yap
may planlarsa planlasn, ne yapmaya, ne sylemeye
niyet ederse etsin, yapacak olan ya da syleyecek olan 'o'
veya 'ben' deil, fakat 'Ahmet'i, 'Ali'si, 'M ehm et'i; pek
169
doaldr ki, 'ben'in yapaca ya da syleyecei biimde

deil, fakat kendi anlam nanslar ierisinde, kendi tarz
larnda yapacak ve syleyeceklerdir; ve bu anlam nans,
sk olarak 'ben'in yapmak istediini tamamen deitire
cektir."
"Bu gr asndan, kendi kendini gzlemlemenin ilk
anndan itibaren ok belirgin bir tehlike sz konusudur.
Kendi kendini gzlemlemeye balayan 'ben'dir, fakat
'Ahmet', 'Mehmet' ya da 'Ali' tarafndan ele alnp onlar
tarafndan srdrlr. Fakat 'Ahm et', 'Mehmet' veya
'Ali' ilk admlardan itibaren bu gzlemlemeye kk bir
deiiklik, tamamen nemsiz gibi gzken, fakat aslnda
btn her eyi temelden deitiren bir deiiklik getirir
ler."
"rnein, dnelim ki, 'Haan' adndaki bir kii, bu
kendi kendini gzlemleme ynteminin tanmlanmasn
duymu olsun. Ona, insann kendisini, 'o' ya da 'ben' bir
tarafta; 'Ahm et', 'Ali', 'Mehmet' dier tarafta bulunmak
zere ayrmas gerektii sylenmi olsun. Ve o, kendisini
aynen duyduu gibi ayrr. Bu 'ben' ve unlar da, 'Ahmet',
'Ali', 'Mehmet' der. Hibir zaman 'Haan' demeyecektir.
O, bunu naho bulduundan, kanlmaz olarak baka
birinin soyadn veya ilk ismini kullanacaktr. Dahas ken
di iinde neyi beeniyorsa veya her koulda neyin gl
olduunu dnyorsa ona 'ben' diyecek, bunu yaparken
de neyi beenmiyorsa veya neyin zayf olduunu d
nyorsa ona 'Ahmet', 'Ali', 'Mehmet' adn verecektir. En
nemli noktada artk kendisini aldatm ve gerek kendini
deil de, yani 'Hasan' deil de, hayali 'Ahmet', 'Ali' veya
'Mehmet'i ele alm olmasndan tr balangtan itiba
ren, bu taban zerinde, kendisi hakknda, tabii ki tama
men yanl olan eitli sonular karmaya balayacak
tr."
170
"nsann kendisinden sz ederken ismini nc ahs

olarak kullanmaktan ne kadar holanmadn hayal
etmek bile gtr. O, bundan mmkn olabilen her yolla
kanmaya alr. Kendine, az nce sz edildii gibi sah
te bir isim takar; kendisi iin kimsenin kullanmad ya da
hi kullanmayaca bir isim bulur, veya basite 'o' der, vs.
Bununla ilgili olmak zere, zihinsel konumalarnda, ken
dilerinden ilk adlar, soyadlar veya takma adlar ile sz
etmeye alm kiiler istisna tekil etmemektedirler.
kendi kendini gzlem lem eye geldiinde kendilerini
'Ahmet' diye armay ya da 'iimdeki Ahmet' demeyi,
sanki ilerinde herhangi bir 'Ahmet' bulunabilirmi gibi
tercih ederler. 'Ahm et'in kendisi iin tamamen yeterli
derecede 'Ahmet' mevcuttur."
"Fakat insan, 'Ahmet' karsndaki aczini anladnda
kendisine ve iindeki 'Ahmet'e olan tutumu ilgisiz hale
gelir."
"Kendi kendini gzlemleme, 'Ahmet'in gzlemi duru
muna gelir. nsan, 'Ahmet' olmadn, 'Ahmet'in takt
maskeden baka bir ey olmadn, uursuzca oynad
fakat maalesef oynamay nleyemedii, kendisini yneten
roln, kendisinin hibir zaman yapmayaca ya da syle
meyecei binlerce ahmaka eyi yaptran ve syleten bir
rol olduunu anlar."
"Kendine kar samimiyse 'Ahmet'in etkisi altnda
bulunduunu ve ayn zamanda kendisinin 'Ahmet' olma
dn hisseder." (100)
" 'Ahmet'ten korkmaya, onun kendi 'dman' oldu
unu hissetmeye balar. Ne yapmay isterse istesin her
ey, 'Ahmet' tarafndan durdurulmakta ve deitirilmek
tedir. 'Ahmet' onun 'dmandr'. 'Ahmet'in arzular,
zevkleri, sempatileri, antipatileri, dnceleri, kanaatleri,
ya onun kendi grlerine, duygularna ve ruhsal durum
171
larna aykrdr ya da bunlarla hibir ortak yanlar yoktur.

Ve ayn zamanda 'Ahmet' onun efendisidir. O, esirdir.
Kendisinin iradesi yoktur. Kendi arzularn ifade vastas
mevcut deildir. nk ne yapmay, ne sylemeyi isterse
istesin onun adna 'Ahmet' tarafndan yaplacak veya sy
lenecektir."
"Kendi kendini gzlemlemenin bu seviyesinde, insan,
btn amacnn kendisini 'Ahmet'ten kurtarmak olduu
nu anlamaldr. Ve aslnda kendisini 'Ahmet'ten, o kendi
si olduu iin kurtaramayacandan tr, 'Ahm et' e
hakim olup, belli bir ann 'Ahmet'inin istediini deil
de, kendisinin istediini ona yaptrm aldr. Hakim
olmakla hizmetkar haline gelmelidir."
"Kendi zerinde alm ann ilk safhas, kendini
'Ahmet'ten zihnen ayrmay, gerek olarak ondan ayrl
may, ondan ayr durmay iermektedir. Fakat btn dik
katin 'Ahmet' zerinde toplanmas gerektii gerei akl
da tutulmaldr, nk insan, kendi kendisinin aslnda
ne olduunu aklamaya muktedir deildir. Ama 'Ahmet'i
kendi kendine aklayabilir ve ie, ayn zamanda, kendi
sinin 'Ahmet' olmadn hatrlayarak bununla bala
maldr." (101)
"Bu durumda en tehlikeli ey, bizzat kendi yargsna
gvenmektir. Eer insan ansl ise, o srada ona kendisi
nin nerede olduunu, 'Ahmet'in nerede olduunu syle
yebilecek birisi yan banda bulunur. Fakat ayn zamanda
o, bu kiiye inanmaldr. nk hi kukusuz kendisinin
her eyi anladn, nerede olduunu, 'Ahmet'in nerede
olduunu bildiini dnecektir. Ve sadece kendisi ile
ilgili olarak deil, fakat bakalar ile ilgili olarak da onlarn
'Ahmet'lerini tandn ve grdn dnecektir. Tabii
ki, btn bunlar kendi kendini aldatmadr. Bu safhada,
insan kendisi ve bakalar ile ilgili hibir eyi gremez.
172
Grebildiine ne kadar ok inanrsa o kadar hataya der.

Fakat kendisine kar ok az da olsa samimi olabilir ve
gerekten hakikati bilmeyi isterse, bu takdirde nce ken
disini sonra dier insanlar doru bir biimde yarglayabi
lecei doru ve amaz bir temel kefedebilir. Ama btn
mesele, kendine kar samimi olmasdr. Ve bu, hibir
ekilde kolay deildir. nsanlar samimi olmann renil
mesi gerektiini anlamamaktadrlar. Samimiliin arzu ve
kararlarna bal olduunu sanmaktadrlar. Fakat insan,
kendisinde grmesi gerektii eyleri aslnda samimi ola
rak grmedii takdirde kendine kar nasl samimi olabi
lir? Birisinin ona gstermesi lazmdr. Ve gsteren kiiye
kar olan tutumu doru bir tutum olmaldr; yani kendi
sine gsterileni grmede ona yardmc olmal ve eer o
kiinin kendisinden daha iyi bildiini dnmeye bala
msa, ou kez olduu gibi onu engellememelidir."
"Bu, almada ok ciddi bir andr. Bu anda ynn
kaybeden bir kii, sonradan artk onu hi bulamayacaktr.
nsann u haliyle, kend i iin d eki 'b e n 'i ve 'O uspensky'yi birbirinden ayrt etme aracna sahip bulun
mad hatrlanmaldr. Bunu yapmaya alsa bile kendi
kendine yalan syleyecek, olmayan eyler karacak ve
kendisini hibir zaman aslnda olduu gibi grmeyecek
tir. D yardm olmadan insann hibir zaman kendini
gremeyecei anlalmaldr." (102)
"Bunun niin byle olduunu anlamak iin evvelce
sylenmi bulunanlarn pek ounu hatrlamalsnz.
Evvelce ifade edildii zere, kendi kendini gzlemleme,
insan kendi kendini hatrlamad gereinin idrakine
gtrr. nsann kendi kendini hatrlamadaki iktidarszl
, varlnn balca ve en karakteristik zelliklerinden
biridir ve kendi iindeki dier her eyin nedenidir. Kendi
kendini hatrlamadaki iktidarszlk birok yollarla ifadesi
173
ni bulur. nsan, kararlarn, kendine verdii szleri, bir ay,

bir hafta, bir gn, hatta bir saat nce sylediklerini, hisset
tiklerini hatrlamamaktadr. Herhangi bir ie balamakta,
aradan belli bir zaman getikten sonra bu ie niin bala
dn hatrlamamaktadr. zellikle kendi zerinde al
ma ile ilgili olarak bu, zellikle sk sk gerekleir. nsan
bakasna verdii bir sz, ancak yapay arm lar yar
dmyla, ona eitim le verilm i arm larla hatrlayabi
lir; bu armlar da yapay olarak yaratlm bulunan
'onur', 'drstlk', 'grev' vs. kavramlar ile ilikilidir.
Genelde, aslnda denilebilir ki, eer bir insan bir eyi hatr
larsa onun iin hatrlanmas daha nemli olan dier on
eyi unutur. Ve zellikle kendisi ile ilgili olan eyleri, belki
evvelce ektii o 'mantal fotoraflar' kolaylkla unutur."
"Bu durum ise insann gr ve kanaatlerinin sabitle
mesini ve kesinlik kazanmasn nler. nsan, ne dnd
n ve ne sylediini hatrlamaz; ve nasl dndn
ya da nasl konutuunu hatrlamaz."
"Bu da insann kendisine ve btn evresine kar olan
tutumuna ait temel zelliklerden biriyle ilgilidir. Yani b el
li bir zamanda dikkatini, dncelerini ya da duygular
n ve tahayyln younlatrd eyi srekli olarak 'e
kom asdr.' " (103)
B- N SANIN KEN D KEN DN H A TIRLA M A SI

NE D EM EK TR?
Bir defasnda, bir toplantnn balangcnda, G., mevcut
bulunan herkesin sra ile cevaplandrmas gereken bir
soru ortaya atmt. Soru u idi: "K endi kendini gzlem
lem e esnasnda farkna vardm z en nem li ey
nedir?"
174
Orada bulunanlardan bazlar, kendi kendini gzlem

lem e abalar srasnda, durdurmay mmkn grme
dikleri srekli dnce akmn zellikle gl bir
ekilde hissettiklerini ifade etmilerdi. Dierleri bir mer
kezin almasn baka bir merkezin almasndan ayrt
etmenin glnden sz etmilerdi. Ben, soruyu bt
nyle ve aka anlamamtm ya da kendi dncelerimi
cevaplyordum, nk kendi kendime, beni en ok etkile
yen noktann, sistemdeki bir eyin dier bir eyle olan
balants, sistemin bir 'organizma' gibi btnl ve
sadece u veya bu eyi bilmeyi deil ve fakat bir ey ile
dier her eyin bantsn kapsayan, bilmek kelimesinin
tamamen yeni anlam olduunu sylyordum.
G., doaldr ki, cevaplarmzdan memnun olmad. By
le koullarda artk onu anlamaya balamtm. Bizlerden
ya atladmz ya da anlamada baarszla uradmz
belirli bir eye ait iaretler bekliyordu.
"Size iaret ettiim en nemli hususu hibiriniz fark
etmemisiniz." dedi ve devam etti: "Yani kendi kendinizi
hatrlam adnzn farkna hibiriniz varm am ." (Bu
kelimeleri zel bir biimde vurgulad.) (104)
"Kendinizi hissetm iyorsunuz, kendinizin uurunda
deilsiniz. Sizde 'o konutuu', 'o dnd', 'o gl
d' gibi gzlem lem ektedir. unu hissetm iyorsunuz:
Ben gzlem liyorum , ben farkna varyorum , ben gr
yorum. Her ey, halen 'grlyor', her eyin halen 'far
kna varlyor'... Gerekten kendini gzlem lem ek iin,
kii, her eyden nce kendi kendini hatrlam aldr."
(Bu kelim eleri yine vurgulayarak syledi.) "Kendinizi
gzlem lediinizde kendi kendinizi hatrlamaya alnz
ve daha sonra da bana sonular syleyiniz. Sadece ken
di kendini hatrlam ann elik ettii sonular deer ta
yacaktr. Aksi halde, sizler gzlem lerinizde m evcut
175
deilsinizdir. Bu durum larda, tm gzlem lerinizin ne

deeri vardr?"
G.'nin bu szleri beni bir hayli dndrd. Birdenbire
bunlar, onun bana evvelce uur hakknda sylediklerinin
anahtar olarak grnd. Fakat ne olursa olsun hi sonu
karmamaya, kendi kendimi gzlemlerken kendi kendi
mi hatrlamaya almaya karar verdim. (105)
Ouspensky'nin Kendini Hatrlama Deneyimi
lk gayretlerim bunun ne kadar zor olduunu ortaya
koydu. Kendi kendini hatrlamadaki abalar, gerekte hi
bir zaman kendi kendimizi hatrlamadmz gstermek
ten baka herhangi bir sonu vermedi. (106)
"D aha ne istiyorsun? Bu ok nem li bir alglama.
Bunu bilen (bu kelim eleri vurgulad) kim seler ok ey
biliyorlar dem ektir. Btn sorun, kim senin bunu bilm e
m esidir. Eer bir insana kendi kendini hatrlayp hatr
lam adn sorarsanz, doaldr ki, bunu yapabileceini
syleyecektir. Ona kendi kendini hatrlayam adn
sylerseniz, size ya darlacak ya da sizin deli olduunu
zu dnecektir. Hayatn, insan varlnn, insann kr
lnn btn bunun zerine kurulm utur. Eer bir
kii gerekten kendi kendini hatrlayam adn biliyor
sa, o, artk kendi varln anlam aya yaknlam dem ek
tir." (107)
G.'nin btn syledikleri, benim btn dndkle
rim ve zellikle kendi kendimi hatrlamadaki btn aba
larm, bilim ve felsefenin henz karlamad tama
m en yeni bir konu ile kar karya bulunduumu bana
gstermi, ksa srede beni ikna etmiti.
Sonulara varmadan nce, kendi kendimi hatrlamak
iin yaptm abalar anlatmaya alacam.
176
lk izlenim, kendi kendim i hatrlam ak, kendimin

uurunda olmak, kendi kendime yryorum, yapyorum
demek ve bunu srekli olarak hissetmek iin gsterdiim
abalarda dnceyi durdurduum idi. (108)
Ben'i hissederken ne dnebiliyor konuabiliyordum;
duyular bile donuklayordu. Ayrca, bir kimse, bu ekil
de kendi kendini ancak ok ksa bir sre iin hatrlayabili
yordu.
Evvelce, yoga pratii hakkmdaki kitaplarda bahsedi
len, dnceyi durdurma ile ilgili belli deneyler yapm
tm. rnein, ok genel olmakla beraber, Edward Carpenter'in "A dem 'in zirvesinden Elephanta'ya" adl kitabnda
byle bir tanmlama mevcuttur. Ve kendi kendimi hatrla
mak iin gsterdiim ilk abalar, bana tamamen bunlar,
ilk deneylerimi hatrlatt. Aslnda, tek bir farkla hemen
hemen ayn eydiler; bu fark; dnceleri durdururken
dikkat tamamen dnceleri kabul etmeme abasna
yneltilmiken, kendi kendini hatrlamada dikkatin bln
mesi, bir ksmnn ayn abaya, dier ksmnn ise kendini
hissetmeye yneltilmesi idi.
Bu son alglama, beni, "kendi kendini hatrlamann"
pratikte ok yararl olduunu ispatlamakla beraber, muh
temelen ok da tamam olmayan bir tarifini yapmaya te
vik etti.
Kendi Kendini Hatrlamada Dikkat kiye Blnmelidir
Kendi kendini hatrlamann karakteristik zellii olan,
dikkatin blnmesinden sz ediyorum.
Bunu, kendi kendime yle akladm: Herhangi bir
eyi gzlemlediimde dikkatim, neyi gzlemliyorsam ona
yneliyordu; tek ok bal bir izgi:
177
B e n ----------------------------------------------- > Gzlemlenen

fenomen
Ayn zamanda, kendi kendimi hatrlamaya alrsam
dikkatim, gerek gzlemlenen nesneye gerekse kendime
yneliyordu. izgi zerinde ikinci bir ok ba beliriyor
du:
Ben < --------------------------------------------- > Gzlemlenen
fenomen
Bunu tanmladktan sonra sorunun, dikkati, baka bir
eye yneltilmi dikkati zayflatmadan ve bozmadan ken
dine yneltmekten ibaret olduunu grdm. Dahas, bu
"baka ey", iimde olabildii gibi darda da mevcut ola
biliyordu. (109)
Byle bir dikkat blnmesi iin gsterilen ilk abalar,
bunun mmkn olabileceini gsterdi. Ayn zamanda, iki
eyi ok ak olarak grdm.
ncelikle, bu yntemden doan kendi kendini hatrla
mann, "kendini hissetme" ya da "kendi kendini tahlil" ile
hibir ortak yan bulunmadn grdm. Garip bir tarz
da, bilinen tad ile yeni ve ok ilgin bir durumdu.
Ve ikinci olarak, kendi kendini hatrlama anlarnn,
ender olmakla beraber yaam ierisinde gerekletiinin
farkna vardm. Sadece, bu anlarn maksatl olarak mey
dana getirilmesi yenilik duygusunu yaratyordu. Aslnda,
bu durumlara ocukluumdan beri aina idim. Bu durum
lar, yeni ve beklenmedik muhitlerde, yeni bir yerde, seya
hat ederken, yeni insanlar arasnda iken, rnein, aniden
birisi kendine bakp "N e garip! Ben ve bu yerde" dedi
inde veya ok duygusal anlarda, tehlike anlarnda, kii
nin dncelerine hakim olmas gerektii anlarda, kendi
178
sesini iittii ve kendini dardan grd, gzlemledii

anlarda ortaya kmaktadr.
Benim amdan, hayata ait ilk hatralarm, en eskileri
kendi kendini hatrlama anlar idi. Bu son alg, daha bir
ok eyi bana aklad.
Ancak kendi kendimi hatrladm gemiteki anlar
gerekten hatrladm grdm. D ierlerinin sadece
olmu olduunu biliyorum. Bunlar, yeniden ve tama
men gzden geiremem, tekrar hissedemem. Fakat kendi
kendimi hatrladm anlar, canlydlar ve halden farkl
deillerdi. Sonulara varmaya halen korkuyordum. Fakat
ok byk bir kefin eiinde bulunduumu artk gr
mekteydim. Hafzamzn zayfl ve yetersizlii beni
artmaktayd. Pek ok ey ortadan kayboluyordu. Her
nedense, benim iin hayatn balca anlamszl bunda
yatyordu. Niin sonradan unutacamz bunca deneyim
mevcuttu? Ayrca bu durumda alaltc bir ey de vard.
nsan, kendine ok byk gzken bir eyi hissediyor,
bunu hibir zaman unutmayacan sanyor fakat aradan
bir iki yl geince buna ait hibir ey geriye kalmyordu.
Bunun niin byle olduu ve niin baka trl olamaya
ca, benim iin imdi akla kavumutu. Eer hafza
mz, aslnda sadece kendi kendini hatrlama anlarn can
l tutuyorsa onun niin bu kadar zayf olduu ortaya
kyordu.
Btn bunlar, ilk gnlerin alglamalar idi. Daha sonra,
dikkati blmeyi renmeye baladmda, kendi kendini
hatrlamann, doal biimde yani kendiliklerinden ancak
ok ender ve istisnai koullarda ortaya kan harikulade
duygular dourduunu gzlemledim. rnein, o zaman
lar, geceleri St.Petersburg'ta dolamay, evleri ve sokakla
r "hissetm eyi" ok severdim. St.Petersburg bu garip duy
gularla doluydu. Evler, zellikle eski evler tamamen can
179
lydlar; onlarla konuurdum. Bu, hayal deildi. Hibir

ey dnmeden kendi kendimi hatrlamaya alarak
sadece yrr ve etrafa bakardm; duygular kendiliklerin
den gelirdi.
Daha sonralar, ayn ekilde, pek ok beklenmeyen eyi
kefetmek durumunda kaldm. Bunlardan ileride sz ede
ceim.
Bazen, kendi kendini hatrlama baarl olmuyordu;
dier zamanlarda ise merak douran gzlemlerin eliin
de gerekleiyordu.
Bir defasnda, Liteiny boyunca N evsky'ye doru
yryordum; btn abalarma ramen dikkatimi kendi
kendini hatrlama zerinde tutamyordum. Ses, hareket,
her ey beni datyordu. Her dakika dikkatim dalyor,
onu yine topluyor sonra yine kaybediyordum . Sonunda,
kendime kar gln bir kzgnlk hissettim ve en azn
dan belli bir sre iin, bir sonraki sokaa varncaya kadar
dikkatimi, kendi kendimi hatrlayacak olduum gerei
zerinde toplayacama sk skya karar verdikten sonra
soldaki sokaa dndm. Ksa anlar dnda dikkat ban
koparmakszn Nadejdiskaya'ya vardm. Sonra, sessiz
sokaklarda dnce izgisini muhafaza etmenin benim
iin daha kolay olduunun farkna vararak ve bundan
tr de kendimi daha grltl sokaklarda denemeyi
arzulayarak tekrar N evsky'ye doru yrmeye bala
dm. N evsky'ye kendi kendimi hatrlayarak vardm; bu
eit byk abalardan sonra gelen i bar ve gvene ait
garip duygusal hali yaam aya artk balam tm .
N evsky'de, tam kede, sigaralarm hazrlayan bir
ttnc vard. Halen kendi kendimi hatrlayarak oraya
girip sigara sipari etmeyi dndm.
ki saat sonra, uzaktaki Tavreicheskaya'da uyandm.
zvostchik ile matbaaya gidiyordum. Uyanma duygusu,
180
nsann Gerei Kendim Bilmek
olaanst biimde canlyd. Yaklak olarak diyebilirim

ki, kendim e geldim. Her eyi, bir anda hatrladm. Nadejdinskaya boyunca yrm, kendi kendimi hatrlam,
sigaralar hakknda dnm ve bu dnce ile birlikte
nasl da aniden derin bir uykuya dm ve kaybolm u
tum.
Ayn zamanda, bu uykuya gmlm durumda iken
tutarl ve uygun davranlar ortaya koymaya devam
etmitim. Ttncden ayrldktan sonra, Liteiny'deki evi
me uram, matbaaya telefon etmitim. ki tane de mek
tup yazmtm. Sonra, evden ayrlp Offitzerskaya'ya git
mek zere Nevsky'nin sol tarafndan Gostinoy Dvor'a
kadar yrmtm. Daha sonra ise ge olduundan fikri
mi deitirerek zvostchik ile Kavalergardskaya'daki
matbaaya doru yol almaya balamtm. Ve yolda, Tavreicheskaya boyunca ilerlerken sanki bir ey unutmuum
gibi garip bir huzursuzluk hissetmeye balamtm. Ve
bird enbire kendi kend im i hatrlam ay unuttuumu
hatrlam tm .
Gzlemlerimi ve dndklerimi hem grubumuzdaki
hem de yaz hayat ile ilgili arkadalara ve dier kimselere
anlatyordum.
Onlara, btn sistemin ve insann kendi kendisi ze
rinde almasnn arlk merkezinin bunlar olduunu,
kendi zerinde almann bo szler deil fakat psikolo
jinin tam ve ayn zamanda pratik bir bilim haline gelmesi
ni salayan anlam dolu gerek bir durum olduunu ifade
ediyordum.
Avrupa ve Bat psikolojisinin, genelde ok byk
nem tayan bir konuyu, yani kendi kendim izi hatrla
m adm z, derin bir uyku ierisinde yaadmz, hare
ket ve muhakeme ettiimizi, bu uykunun mecazi anlam
da olmayp mutlak realiteyi ifade ettiini, ayn zamanda
181
eer yeterli abay gsterirsek kendi kendimizi hatrlaya

b ilece im iz!, u yan ab ileceim iz! atladn sylyor
dum.
C- E K O M A (D A N TFKA SYO N )
E Kom a nsann K endisini Unutmasdr,
Yani Eyalam asdr.
" 'E koma', ylesine yaygn bir niteliktir ki, gzlem
leme amacyla onu dier eylerden ayrmak gtr. nsan,
daima bir e koma hali ierisindedir; ancak e komann
objesi (nesne) deiir."
"nsan, karlat kk bir sorunu e koar, iine
balad andaki byk gayeleri tamamen unutur. Bir
dnceyi e koar ve dier dnceleri unutur; bir duy
guyu, bir ruh halini e koar ve daha nemli olan dier
dncelerini, duygularn ve ruh hallerini unutur. nsan
lar, kendileri zerinde alrlarken ayr ayr amalar
ylesine e koarlar ki, orman grmekte baarszla
derler. Onlara yakn olan iki ya da aa onlar iin
btn orman temsil eder." (110)
"E koma, en korkun dmanlarmzdan biridir n
k her yere girer ve insan, onunla mcadele ettiini san
d bir anda aldatr. Kendini e komadan kurtarmak
zellikle gtr nk insan, kendisini en ok ilgilendi
ren, zamann, mesaisini, dikkatini harcad eyleri doal
olarak daha kolaylkla e koar. Kendisini e komadan
kurtarmak iin insan, srekli olarak uyank durmal ve
kendisine kar acm asz olmaldr; yani e komann ald
btn ince ve gizli biimleri grmekten korkmamal
dr." (111)
182
"E komay en derin kklerine kadar grmek ve ince

lemek gereklidir. E komaya kar savamann gl,
insanlarn kendilerinde gzlemlediklerinde, onu ok iyi
bir zellik olarak kabul ederek ona heves, evk, ihtiras,
iten gelme, ilham gibi isimler vermeleri ve hangi alanda
olursa olsun ancak e koma hali ierisinde insann ger
ekten iyi bir i ortaya koyabileceini sanmalar ile daha
da artmaktadr. Aslnda, tabii ki, bu bir hayaldir. nsan,
bir e koma hali ierisinde bulunduunda herhangi
makul bir i yapamaz. Eer insanlar, e koma halinin ne
anlam ifade ettiini grebilselerdi, kanaatlerini deitirir
lerdi. nsan, eya haline, bir et paras haline gelir; sahip
olduu, insan varlna olan kk benzerliini bile yiti
rir. nsanlarn haha ve dier uyuturucular itikleri
Dou'da, pek sk olarak birisinin itii ubuu ylesine e
kotuu olur ki, kendisini ubuk sanmaya balar. Bu bir
aka deil, gerektir. O, gerekten bir ubuk olur. Bu, e
komadr. Ve e koma iin haha ya da afyon mutlaka
gerekli deildir. Maazalardaki, tiyatrolardaki, restoran
lardaki insanlara bakn; veya herhangi bir ey hakknda
tarttklar ya da bir eyi, zellikle kendilerinin bilmedik
leri bir eyi ispat etmeye altklar zaman kelimelere
nasl e kotuklarn gzlemleyin. Bizzat kendileri a gz
llk, arzular ya da kelim eler haline gelirler; onlara ait
hibir ey kalmaz."
"E koma, kendi kendini hatrlama iin balca engel
dir. Herhangi bir eyi e koan bir kii, kendi kendini
hatrlamaya muktedir deildir. Kendi kendini hatrlamak
iin ncelikle, e komamak gerekmektedir. E komamay renmek iin ise insan, ncelikle kendi kendini e
komamal, daima, her frsatta kendisine 'ben' dememeli
dir. Kendisinde iki ey, kendisi, yani 'ben' ve de savama
s gerektii, herhangi bir eye ulamak istediinde hakim
183
olmas gerektii bir bakas mevcuttur. (nsan, e kotuu

ya da e koabildii srece karlaabilecei her eyin tut
sadr.) zgrlk, her eyden nce 'e komak'tan kur
tulmaktr."
Kaale Almak Nedir?
"E komann genel biimlerinden sonra, dikkat, onun
zel biimlerine, yani 'kaale alma' eklini alm olan,
insanlar 'e koma'ya evrilmelidir."
" 'Kaale alm a'nn birka tr vardr."
"ou kez, insan, bakalarnn kendisi hakknda ne
dndn, ona nasl davrandklarn, ona kar nasl
bir tutum ierisinde bulunduklarn e koar. Daima,
insanlarn kendisine yeter derecede deer vermediklerini,
ona kar yeterli nezaket ve incelii gstermediklerini
dnr. Btn bunlar, onu rahatsz eder, dndrr,
pheye drr ve dnme faaliyeti srasnda, tahmin
ler yrtrken ok byk miktarda enerji yitirmesine
neden olur, onda insanlara kar gvensiz ve dmanca
bir tutum dourur. Bir kiinin ona nasl bakt, onun hak
knda ne dnd, onun hakknda ne syledii; btn
bunlar onun asndan byk nem tar."
"Ve sadece ayr ayr kiileri deil, fakat toplumu ve
tarihin oluturduu koullar 'kaale alr'. Byle bir kiiyi
rahatsz eden her ey, ona haksz, kanun d, yanl ve
mantksz gzkr. Ve onun yargsnn dayand nokta,
daima eylerin deitirilebilecei ve deitirilmesi gerek
tiidir. 'Adaletsizlik', pek sk olarak 'kaale almann' onun
arkasna sakland kelimelerden biridir. nsan, herhangi
bir 'hakszla' uradnda hakl olduuna inanrsa,
'kaale almay' durdurmak artk onun iin 'kendini hak
szlk ile uzlatrmak' anlamna gelecektir."
184
"Sadece hakszl ya da bakalarnn kendilerine yeter

derecede deer vermedikleri durumlar deil, rnein
havay kaale alabilen insanlar da mevcuttur. Bu gln
gzkebilir ama gerektir. nsanlar, iklimi, sca, souu,
kar, yamuru kaale alabilirler; havadan rahatsz olabilir,
ona kzgnlk ve fke gsterebilirler. nsan, sanki dnyada
mevcut her ey, ona zevk vermek veya aksine rahatszlk
ya da tatszlk yaratmak iin zellikle hazrlanm gibi her
eyi bylesine kiisel bir biimde ele alabilir."
"Btn bunlar ve dier birok ey, sadece birer e ko
ma biimidir. Byle kaale almalar, btnyle 'ihtiyalara'
dayanmaktadr. nsan, kendisinin ne kadar dikkate deer
olduunu bakalarnn grmesine, onlarn kendisine,
zekasndan, gzelliinden, kurnazlndan, aklllndan,
soukkanllndan, orijinal oluundan ve dier nitelikle
rinden tr duyduklar saygy, itibar ve hayranl
srekli olarak ifade etmelerine iinden 'ihtiya' duyar.
htiyalar ise, pek sk olarak mtevaz grnml kimse
ler arasnda olduu gibi, insanlarn kendileri hakkndaki
fantastik bir sanya dayanmaktadr. rnein muhtelif
yazarlar, aktrler, mzisyenler, sanatkarlar ve politikac
lar hemen hemen istisnasz olarak hasta insanlardr. Ve
neden dolay strap ekmektedirler? ncelikle kendileri
hakknda besledikleri olaanst kanaatten, sonra ihti
yalardan ve sonra kaale almaktan, yani anlay ve beeni
grmedikleri takdirde cephe almaya nceden hazrlkl
bulunmaktan."
"nsandan byk miktarda enerjinin eksilmesine neden
olabilen baka bir kaale alma biimi daha vardr. Bu kaale
alma biimi, insanda, onun bir bakasn yeter derecede
kaale alm adn, o kimseyi yeterli ekilde kaale almad
ndan dolay da kendisine kar olduunu dnmeye
balamakla kendini gsterir. Ve belki de bu bakasn
185
yeter derecede nem semediini, ona yeterli dikkati

gstermediini, yeterli frsat vermediini dnmeye
balar. Btn bunlar, basite zaaftr. nsanlar, birbirlerin
den korkmaktadrlar. Bu durum, ok ilerilere gidebilir.
Ben, byle.pek ok duruma rastladm. Bu ekilde insan
sonunda, olmayan dengesini yitirebilir ve tamamen
anlamsz davranlar sergilemeye balayabilir. Kendisine
kzar, bunun ahmaklk olduunu dnr ve durdura
maz; halbuki byle hallerde, btn mesele, kesinlikle
'kaale almamaktr'. "
"Aslnda insann bir eyi, hibir ekilde yapmamas
gerektii zaman kendi kansnca yapmas 'gerektiini'
dnmesi de ayndr. Ancak belki de daha ktdr.
'Gerekli olmak' ve 'gerekli olmamak' da g bir sorun
dur; yani insan iin ne zaman gerekten 'gerekli' ve ne
zaman 'gerekli deil' olduunu anlamak zordur. Buna,
ancak 'ama' gr noktasndan yaklalabilir. nsan, bir
'am a' sahibi olduunda ancak amacna gtrebilecek
eyi yapmas 'gereklidir' ve amacna doru gtrmek
ten alkoyacak herhangi bir eyi yapmamas 'gerekli
dir'.''
Gerek Samimiyet Bilinmemektedir
"nce de ifade ettiim gibi, insanlar sk bir ekilde eer
ilerindeki kaale alma ile mcadeleye balarlarsa bunun
kendilerini samimiyetsiz yapacan dnrler ve bun
dan da ok korkarlar, nk bu durumda bir eyler kay
bedeceklerini, kendilerinden bir para kaybedeceklerini
sanrlar. Bu halde, olumsuz duygularn darya ifade
edilmesi ile olan mcadele giriimlerinde olduu gibi
ayn ey yer alr. Yegane fark; birinci halde, insann, duy
gularn darya ifadesi ile mcadele etmesi, dier halde
186
ise belki de ayn duygularn ierdeki bir grnm ile

savamasdr."
"Pek tabii ki, bu samimiyeti yitirme korkusu, kendini
aldatma ve insani zaaflarn temelini oluturan yalan for
mllerinden biridir. nsan, isel e koma ve kaale almay
nleyemez; naho duygularn ifade etmeyi de nleyemez,
nk o zayftr. E koma, kaale alma, olumsuz duygula
r ifade etme onun zaafn, gszln, kendisini kon
trol etmesindeki yeteneksizliini ortaya koyan grnmler
dir. Fakat bu zaaf kendisine kabul ettirmeyi istemeyerek,
buna 'samimiyet' ya da 'drstlk' adn verir ve aslnda
bununla mcadeleye muktedir olmad halde, kendi
kendine, samimiyete kar mcadele etmek istemediini
syler."
"Samimiyet ve drstlk aslnda tamamen farkl ey
lerdir. Bu durumda, insann samimiyet dedii, aslnda
basite, kendini zapt etmeye istekli olmamasdr. Ve insan,
iinin derinliklerinde bunun farkndadr. Ama samimiyeti
kaybetmek istemediini sylediinde kendi kendine yalan
sylemektedir."
Bakalarn Kaale Almak Nedir?
"imdiye kadar isel kaale almadan sz ettim. Daha
birok rnek sergilemek mmkn olabilirdi, ama bunu siz
kendiniz yapmalsnz, yani bu rnekleri, kendinize ve
bakalarna ait gzlemlerinizde aramalsnz."
"sel kaale almann zdd ve ksmen onunla bir mca
dele arac olan, d kaale almadr. D kaale alma, isel
kaale almaya gre insanlar ile tamamen farkl bir iliki
zerine kurulmutur. O, insanlara, onlarn anlaylarna
ve ihtiyalarna uymadr. D kaale alma ile insan, baka
lar ve kendisi iin hayat kolaylatran bir davranta
187
bulunmu olur. D kaale alma iin insanlar hakknda bil

giye, onlarn zevklerini, alkanlklarn, n yarglarn
anlamaya ihtiya vardr. Ayn zamanda, d kaale alma,
insann kendisi zerinde byk bir hakimiyetinin ve
byk bir kontrolnn bulunmasna ihtiya gsterir. Pek
sk olarak insan baka bir kimseye, onun hakknda gerek
ten ne dndn, ne hissettiini sam im iyetle ifade
etme ya da ortaya koyma arzusunu duyar. Ve eer zayf
bir insansa, doaldr ki, bu arzusuna imkan salayacak,
sonra da kendini hakl bularak yalan sylemek istemedi
ini, oyun oynamak istemediini, samimi olmay arzula
dn syleyecektir. Sonra, bunun teki insann hatas
olduuna kendini ikna edecektir. Onu kaale almay, hatta
ona imkan tanmay, mcadele etmemeyi vs. gerekten
istemitir. Fakat dier kii onu kaale almay hi isteme
mi, bundan byle de elden bir ey gelmemitir. Pek sk
olarak insann hayr duas ile balayp bela okumakla
bitirdii olur. Kaale almamaya karar vermekle balar ve
sonradan kendisini kaale almamalarndan tr dier
insanlar sular. Bu, d kaale almann nasl i kaale alma
haline geldiini ortaya koyan bir rnektir. Fakat insan ger
ekten kendi kendini hatrlarsa o dier insann da kendisi
gibi makine olduunu anlar. Ve sonra da kendini onun
durumuna sokacak, onun yerine koyacak ve bakasnn
ne dndn, ne hissettiini gerekten anlamaya ve
hissetmeye muktedir olacaktr. Eer bunu yapabilirse, ii
kolaylar. Fakat bir insana kendi ihtiyalar ile yaklarsa
bundan yani 'isel kaale almaktan' baka hibir ey elde
edilemez."
"Doru olan d kaale almann almada ok nemli
bir yeri vardr. Hayatta d kaale almann gerekliliini ok
iyi anlayan insanlarn, almadaki d kaale almann
gerekliliini anlamamalar sk sk olmaktadr; alma
188
iinde bulunduklarndan tr kaale almamaya haklar

olduuna hkmetmektedirler. Halbuki aslnda, alma
da, yani insann baarl bir kendini tanma almas iin,
hayattakinden on kat daha fazla d kaale almaya ihtiya
vardr, nk ancak onun tarafndan gerekletirilecek d
kaale alma, almay nasl deerlendirdiini ve alma
hakkndaki anlayn ortaya koyacaktr; ve almadaki
baar, daima onu deerlendirmesi ve onun hakkndaki
anlay ile orantldr. almann sade vatanda (obyvatel) seviyesinden daha aa bir seviyeden, yani olaan
olan hayattan daha aa bir seviyeden balayp ilerleyemeyeceini aklnzdan karmayn. "
D- YALANLAR ve TAM PON LAR

(SAVUNM A M EKANZM ALARI)
Gerei Konumak renilmelidir
"Sonra, insan gerei konumay renmelidir. nsann,
gerei konumay renmesinin kanlmaz olduunu
fark etmiyorsun. Bunu yapabilmek iin istemek ve karar
vermenin yeterli olduunu sanyorsun. Sana unu syle
yebilirim ki, insanlar ender olarak maksatl yalan syler.
ou kez, gerei konutuklarn sanrlar. Ancak gerek
yalan sylemeyi istediklerinde gerekse gerei konumay
arzuladklarnda daima yalan sylerler. Bundan tr de
ne kendilerini anlarlar ne de bakasn. Dn: Eer insan
lar birbirlerini anlayabilselerdi, bakalarnn gr ve
kanaatlerine kar bylesine kar koyu, bylesine derin
bir anlayszlk ve bylesine bir nefret var olur muydu?
Ama yalan sylemeyi nleyemedikleri iin birbirlerini
189
anlayamazlar. Gerei konumak, dnyada en zor eydir;

gerei konuabilmek iin insan, ok fazla ve uzun bir sre al
maldr. Sadece istemek yeterli deildir. Gerei konum ak
iin gerein ne olduunu, yalann ne olduunu bilm ek
ve ncelikle kendindeki yalan bilm ek gerekir. Bunu ise
hi kimse bilm eyi istem em ektedir." (112)
"Daimi gerek ve daimi yalan ancak daimi olan bir
insan iin mevcuttur. Eer insann kendisi srekli bir
biimde deiirse, gerek ve yalan da onun iin srekli
olarak deiecektir. Ve eer insanlarn hepsi, her belirli
anda farkl hallerde bulunuyorlarsa, gerek hakkmdaki
kavramlar iyilik hakkmdaki kavramlar kadar eitlilik
arz etmelidir. nsan, dn yanl olarak grdn nasl
doru olarak kabul etmeye baladn hibir zaman fark
etmez. O, kendi ben'inin dier bir ben'e dnmesini fark
etmedii gibi bu dnmn de farkna varmaz."
"Alelade bir insann hayatnda, gerek ve yalan her
hangi bir ahlaki deer tamaz, nk o hibir zaman bir
tek geree bal kalamaz. Onun gerei deiir. Eer bel
li bir sre iin deimiyorsa, bu basite 'tamponlar' saye
sinde olmaktadr. Ve insan, hibir zaman gerei syle
yemez. Bazen 'o' gerei 'sylem ekte', bazen ise 'o' bir
yalan 'sylemektedir'. Sonu olarak onun gereinin ve
yalannn hibir deeri yoktur; bunlardan hibiri ona ba
l deildir; her ikisi de rastlantya baldr. Ve bu durum
insann kelimelerine, dncelerine, duygularna, geree
ve yalana ait kavramlarna uygulanrsa yine ayn sonula
karlalr."
"Gerein ve yalann hayattaki karlkl mnasebetle
rini anlamak iin insan, kendi iindeki yalan, kendi ken
dine srekli olarak hi durmadan syledii yalanlar anla
maldr."
190
Tam pon (Tevil, Savunma M ekanizm as) Nedir?

"Sizler, ou kez ok safdilane bir biim de dn
yorsu nu z." dedi. "Y apm aya m uktedir olduunuzu
halen dnyorsunuz. Bu kanaatten kurtulm ak, insan
iin dier her eyden daha zordur. O rganizm anzn tm
karm akln anlam yorsunuz; her abanzn, arzu
edilen sonulara ek olarak, bunlar elde etseniz bile bin
lerce beklenm eyen ve ou kez istenm eyen sonular
dourduunun ve unuttuunuz balca eyin balan
gta gzel, tem iz ve yeni bir m akine ile ie balam am
olduunuzun farkna varm yorsunuz. A rkanzda, yl
lardr yaadnz her tr zaafn iinde, kendi hatalar
nza gz yum arak btn naho gereklerden kamaya
alarak, kendi kendinize srekli yalan syleyerek,
kendinizi hakl, bakalarn ise sulu bularak vs. geir
diiniz yanl ve ahm aka bir hayat bulunm aktadr.
Btn bunlarn m akineyi etkilem em i olm as im kansz
dr. M akine kirlenm i, yer yer paslanm , baz ksm la
rnda yapay ilaveler m eydana gelm itir ki, bunlar,
m akinenin yanl biim de alm as dolaysyla zorunlu
olm utur."
"Bu yapay ilaveler, imdi sizin btn iyi niyetinize ok
fazla mdahale edeceklerdir."
"Bunlara 'tam ponlar' denir."
"Tampon, zel aklama gerektiren bir terimdir. Trenin
vagonlarndaki tamponlarn ne olduunu biliyorsunuz.
Bunlar, vagonlarn birbirleriyle arpmalar halinde oku
hafifleten mekanizmalardr. Eer tamponlar olmasayd,
bir vagonun dieri ile arpmasndan doan ok, ok
naho ve tehlikeli olurdu. Tamponlar, bu oklarn iddet
lerini azaltr ve onlar farkna varlamayacak ve alglana
mayacak duruma getirir."
191
"nsanda da tamamen ayn mekanizmalar mevcuttur.

Bunlar, doa tarafndan deil, fakat istemeden olmakla
beraber, insann kendisi tarafndan yaratlmlardr. Bun
larn ortaya knn nedeni, insanda birok elikilerin
bulunmasdr; kanaatlerin, duygularn, sempatilerin, keli
melerin ve hareketlerin elikileri. Eer insan, btn
hayat boyunca iindeki btn bu elikileri hissetseydi,
imdi olduu gibi skunet iinde yaayamaz ve hareket
edemezdi. Srekli olarak anlamazlk ve huzursuzluk
iinde bulunurdu. Kiiliimize ait farkl ben'lerin birbirleriyle ne kadar elikili ve birbirlerine ne derece dman
olduklarn grmekte baarszla uramaktayz. Eer
insan, btn bu elikileri hissedebilseydi, aslnda ne
olduunu hissedecekti. Deli olduunu hissedecekti. Deli
olduunu hissetmek bir insan iin ho bir ey deildir.
Kald ki, byle bir dnce, insan kendine olan gvenin
den mahrum eder, enerjisini zayflatr, kendine olan say
gsn yitirmesine neden olur. u ya da bu ekilde bu
dnceye hakim olmal ya da onu uzaklatrmaldr.
elikileri ya yok etmeli ya da onlar grmekten ve de
hissetmekten kendini kurtarmaldr. nsan, elikileri yok
edemez. Ama eer kendi iinde 'tamponlar' oluursa,
onlar hissetmekten kurtulacak, zt grlerin, zt duygu
larn, zt kelimelerin arpmasndan doacak etkiyi his
setmeyecektir."
Tam ponlar D evre Oluturur
" 'Tamponlar' yava ve adm adm oluurlar. 'Eitim'
ile pek ok tampon olumutur. Dierleri, tm evre haya
tnn ipnotik etkisi altnda oluurlar. nsan, 'tamponlar'
vastasyla yaayan, konuan, dnen ve hisseden insan
larla evrelenmitir. Onlar kanlarnda, davranlarnda
192
nsann Gerei Kendim Bilmek'
ve kelimelerinde taklit etmekle insan, ister istemez kendi

sinde ayn 'tamponlar' yaratr. 'Tamponlar' insann haya
tn daha kolay bir hale getirirler. Tamponsuz olarak yaa
mak ok gtr. Fakat tamponlar, insan i gelime imka
nndan uzak tutarlar, nk bunlar oklar hafifletmek
iin meydana gelmilerdir ve insann iinde bulunduu
durumdan syrlmasn, uyanmasn ancak oklar salaya
caktr. 'Tamponlar' insan uykuya srkler, onda her
eyin iyi olacana, elikilerin mevcut bulunmadna,
bar ierisinde uyuyabileceine dair ho ve skunet dolu
olan bir duygu yaratrlar. 'Tam ponlar', onlar vastasyla
insann daima doru tarafta bulunabilecei m ekanizm a
lardr. 'Tamponlar', insana, vicdann hissetmemesinde
yardmc olurlar." (113)
Tam ponlar Y alanlan Dourur
"Bu yalanlar 'tamponlar' tarafndan yaratlmlardr.
Bilinsizce bakalarna sylenen yalanlarn olduu gibi
insann kendi iindeki yalanlarn da yok edilmesi iin
'tamponlarn' yok edilmesi gerekmektedir. Fakat bu hal
de, 'tamponlar' olmakszn da insan yaayamaz. 'Tam
ponlar', otomatik olarak insann hareketlerini, szlerini,
dncelerini ve duygularn ynetirler. Eer 'tamponlar'
yok edilirlerse btn hkmediler de ortadan kalkar.
Sadece otomatik olsa bile insan ynetimsiz var olamaz.
Ancak irade, yani uurlu kontrol sahibi olan kimse 'tam
ponlar' olmadan yaayabilir. Bundan byle eer insan,
kendi iindeki 'tamponlar' yok etmeye balarsa ayn
zamanda bir irade de gelitirmelidir. Ve irade ksa bir
zaman sresi ierisinde hkmetmek zere yaratlamaya
candan, insan, 'tamponlar' tahrip edilmi olarak ve
henz yeter derecede glenmemi bir irade ile kalr. Bu
193
devre mddetince biricik ans, halen glenmi olan bir

irade tarafndan ynetilm esidir." (114)
nsan Tam ponlar Yalnz Bana Yok Edemez
"te bu nedenle 'tamponlarn' tahrip edilmesini ieren
okul almasnda, insan, kendi iradesi tamamen gelime
dii srece baka bir insann iradesine itaat etmeye hazr
olmaldr. Genellikle baka bir insann iradesine boyun
eme dier her eyden nce incelenir. 'ncelenir' kelimesi
ni kullanyorum, nk insan byle bir itaatin niin gerek
li olduunu anlamal ve itaat etmeyi renmelidir. taat
etmeyi renmek hi de kolay deildir. Kendisi zerinde
hakimiyet kurmak amacyla kendi kendini inceleme al
masna balayan insan, kendi ald kararlara inanmaya
almtr. Kendini deitirme gerekliliini grm olmas
bile kararlarnn doru olduunu ona gsterir ve onlara
olan inancn kuvvetlendirir. Fakat kendisi zerinde al
maya balaynca kendi kararlarn terk etmeli, 'kendi
kararlarn feda etmelidir', nk aksi halde onun al
masn yneten adamn iradesi onun davranlarn kont
rol edemeyecektir."
"Dinsel yol izleyen okullarda, 'itaat', her eyden nce
gelir ki, bu, anlay sz konusu olmakszn tam ve
tartmasz bir boyun emedir. Drdnc yol okullar,
her eyden nce anlay talep ederler. abalarn sonula
r, daima anlay ile orantldr."
"Kararlarndan vazgeme, bakasnn iradesine boyun
eme, eer nceden, hayat boyunca hakikatte herhangi
bir eyi ne feda ettiini, ne de deitirdiini, btn haya
tnn baz d iradelere sahne olduunu ve kendisine ait
bir kararn hibir zaman mevcut bulunmadn algla
makta baarl olmamsa, insan iin baa klmaz g
194
lkler dourur. Fakat insan bunun uurunda deildir.

Serbesti iinde seme hakkna sahip olduunu sanr.
Hayatn kendisinin dzenledii ve ynettii hayalinden
vazgemek onun iin zordur. Fakat bu hayalden kurtul
madka da kendisi zerinde almas mmkn deil
dir."
"M evcut olm adnn farkna varmas gerekmektedir;
hibir eyi yitiremeyeceini, nk yitirecek hibir eyi
olmadn fark etmelidir; 'hiliini' kelimenin tam anla
myla idrak etmelidir."
"Sadece bu, kendisinin hilii hakkndaki uuru, ba
kasnn iradesine boyun eme korkusunu giderebilir. Ne
kadar garip gzkrse gzksn bu korku, aslnda insa
nn yolu zerindeki en ciddi engellerden biridir. nsan,
prensiplerine, grlerine ve fikirlerine zt olan eylerin
kendisine yaptrlmasndan korkar. Dahas, bu korku
onda, aslnda hibir zaman sahip olmad ve olamad
prensiplerin, grlerin ve kanaatlerin gerekten kendi
sinde mevcut bulunduu hayalini dourur. Hayatnda
ahlak hakknda hi dnmemi bir insan, birdenbire,
kendisine ahlak d eyler yaptrlacandan korkmaya
balar. Saln hi dnmemi ve onu bozmak iin
mmkn olan her eyi yapm bir insan, ona zarar verecek
bir eyin kendisine yaptrlacandan korkmaya balar.
Herkese, her yerde, btn hayat boyunca hayaszca yalan
sylemi bir kii ise birdenbire yalan sylemesinin iste
nilmesinden korkmaya vs. balar. Her eyden ok, iki
iirilmekten korkan bir ayya tanyorum."
"Baka birinin iradesine boyun em e korkusu, pek
sk olarak her eyden fazla kendini gsterir. nsan, uur
lu olarak kabullendii bir boyun em enin kendi irade
sini kazanm ak iin tek yol olduunu fark etm em ekte
dir."
Kendi Kendim Gzlemleme
195
"rade konusu, bir insann kendi iradesi, baka bir

insann iradesi, ilk bakta grndnden ok daha kar
maktr. Yapmak iin, yani kendisine ve btn davran
larna hkmetmek iin insann yeterli iradesi yoktur, fakat
baka bir insana itaat etmek iin yeterli iradesi vardr. Ve
ancak bu ekilde kaza kanunundan kaabilir. Baka bir
yol yoktur."
E- TAHAYYL ve GNDZ D
(HLYA KURMAK)
"Tahayyl, merkezlerin yanl almalarnn balca
kaynaklarndan biridir. Her merkezin kendi tahayyl ve
gndz d vardr, fakat kural olarak gerek hareket
merkezi, gerekse duygu merkezi, kendi tasarruflarnda
bulunan yeri, bu amala (tahayyl, gndz d) hemen
dolduran dnme merkezinden faydalanrlar. nk
gndz d grme, dnme merkezinin eilimlerine
uyar. Gndz d, 'faydal' zihinsel faaliyetin tam ter
sidir. Buradaki 'faydal' szc, belli bir gayeye yne
lik ve belli bir sonu elde etmek zere stlenilmi faali
yet anlamna gelmektedir. Gndz d, herhangi bir
ama gtmez, herhangi bir sonuca ulamak iin aba gs
termez. Gndz dnn motifi, daima duygu ya da
hareket merkezinde bulunur. Asl sre ise dnme mer
kezi tarafndan ynetilir. Gndz d grme eilimi,
ksmen dnme merkezinin tembelliinden, yani belli
bir amaca ynelmi alma ile ilgili abalardan kan
ma ve belli bir ynde ilerleme gayretlerinden, ksmen ise
duygu ve hareket merkezlerinin, evvelce yaanm ya da
tahayyl edilmi, hem tatl hem de tatsz deneyimleri ken
di kendilerine tekrar etme, onlar canl tutma ve de yeni
196
den yaratma eiliminden ileri gelmektedir. Ho olmayan,

hastalkl eylerle ilgili gndz d, insan makinesinin
dengesiz durumuna ait bir zelliktir. Bir kimse ho trde
ki gndz dn anlayabilir ve buna mantkl mazeret
ler bulabilir. Naho zellie sahip gndz d grme,
tamamen anlamszdr. Bununla beraber, birok insan,
yaamlarnn onda dokuzunu, kendilerinin ya da aileleri
nin bana gelebilecek talihsizlikler, yakalanabilecekleri
hastalklar veya ekecekleri straplar ile ilgili skntl
gndz dleri ierisinde geirirler. Tahayyl ve gndz
d, dnce merkezinin yanl almasna ait rnekler
dir."
"Tahayyl ve gndz d faaliyetlerinin gzlen
m esi, kendi kendini incelemenin ok nemli bir ksmn
oluturur."
F- A LIKA N LIKLA R
"Kendi kendini gzlemlemenin dier bir nesnesi de,
genelde alkanlklar olmaldr. Her yetikin insan, tama
men alkanlklardan olumutur; ama pek sk olarak o,
bu durumdan habersizdir; hatta alkanlklar olduunu
kabul etmez. Tabii, byle bir ey mmkn deildir. Her
merkez de alkanlklarla doludur ve insan btn al
kanlklarn reninceye kadar kendi kendini tanyamaz.
Alkanlklarn gzlemlenmesi ve incelenmesi zellikle
gtr, nk onlar grmek ve kaydetmek iin insann
onlardan uzaklamas, kurtulmas gerekmektedir, bir an
iin olsa bile... nsan, belli bir alkanlk tarafndan yne
tildii mddete, onu gzlemlemez, fakat ilk admda g
sz olmakla beraber, onunla savamak zere onu hisseder
ve farkna varr. Bu nedenle, alkanlklar gzlemlemek
197
ve incelemek iin, insann onlara kar savamaya al

mas gerekir. Byle yaparsa pratik bir kendi kendini
gzlemleme yntemi ortaya kar. nsann kendisindeki
herhangi
bir
eyi
d eitirem eyecei,
sadece
gzlemleyebilecei ve kaydedebilecei nceden sylen
miti. Bu dorudur. Fakat insann, kendi kendisiyle, yani
alkanlklaryla savamaya gayret etmezse hibir eyi
gzlemleyip kayt edemeyecei de dorudur. Bu mcade
le, direkt sonular vermez yani herhangi bir deimeye
gtrmez; zellikle herhangi bir daimi ve srekli deiik
lie gtrmez. Ama nelerin mevcut olduunu ortaya
koyar. Savam vermeden, insan nelerden ibaret olduu
nu gremez. Ufak alkanlklarla yaplan savam ok g
ve skcdr ama onsuz da kendi kendini gzlemleme
imkanszdr."
"Hareket merkezinin basit faaliyetlerini incelemedeki
ilk abada bile, insan alkanlklarla karlar. rnein,
insan, kendi hareketlerini incelemek, nasl yrdn
gzlemlemek isteyebilir. Fakat o, olaan ekilde yrmek
te devam ettii mddete bunu ok ksa bir sreden fazla
yapmada baarl olamayacaktr. Ama olaan yry
nn birtakm alkanlklardan ibaret olduunu, rnein
belli uzunlukta admlar atmaktan, belli hzla yrmekten
ibaret olduunu anlarsa ve bunlar yok etmeye yani daha
hzl ya da daha yava yrmeye, daha byk ya da daha
kk admlar atmaya alrsa, kendi kendini gzlemle
yebilecek ve yrrken kendisini inceleyebilecektir. Eer
bir insan, yaz yazarken kendi kendini gzlemlemek isti
yorsa, kalemi nasl tuttuunu kaydetmeli ve onu olaan
dan farkl bir biimde tutmaya almaldr; ancak bu hal
de gzlemleme mmkn olacaktr. Kendi kendini gzlem
leyebilmek iin, insan, kendi alt biimde yrmemeye
gayret etmeli, almad pozisyonda oturmal, oturmaya
198
alt zaman da ayakta durmal, ayakta durmaya alt

zamanda oturmal ve sa eliyle yapmaya alt hareketle
ri sol eliyle yapmaldr. Btn bunlar, kendi kendisini gz
lemlemesini ve hareket merkezinin alkanlklarn, ar
mlarn incelemesini salayacaktr."
Konuma A lkanl
Fakat daha sonraki alma bize psikolojik yolun metot
larn gsterdi. Ksa srede grld gibi, birok insan
iin asl zorluk, konuma alkanl idi. Hi kimse bu al
kanl kendisinde grmyordu. Hi kimse onunla mca
dele edemiyordu, nk bu alkanlk, insann kendisinde
olumlu olarak kaale ald baz zelliklerle balantlyd.
Ya samimi olmak istiyordu, ya bir baka insann ne
dndn bilmek istiyordu, ya da yardm etmek iin
o kiiyle veya bakalaryla konuuyordu vs.,vs.
Ksa srede; konuma alkanl ile, genelde gerekti
inden fazla konuma ile mcadelenin, insann kendi ze
rindeki almasnn arlk merkezi olabileceini grdm.
nk bu alkanlk her eye el atm, her eye nfuz
etmi ve birok insann en az farkna vard eydi. Bir
insan ne yapmaya balarsa balasn, bu alkanln (Ba
ka bir kelime olmad iin sadece alkanlk diyorum;
alkanlk yerine "gnah" veya "talihsizlik" demek daha
doru olurdu.) nasl her eyi tasarrufu altna aldn
gzlemek ok tuhaft.
G- OLUM SUZ DUYGULAR

"Duygular alannda, olumsuz duygular hemen ifade
etme alkanl ile savamaya almak ok yararldr.
199
Pek ok kimse, kt hava hakkmdaki duygularm ifade

etmekten kanmay ok zor bulur. Bir eyin ya da bir
kimsenin, dzen veya adalet olarak benimsediklerini boz
duunu hissettiklerinde, olumsuz duygularn ifade etme
meleri insanlar iin daha da zordur."
"Olumsuz duygular ifade etmemeye kar yaplan
mcadele, kendi kendini gzlemleme iin ok iyi bir yn
tem olmas yannda, ayn zamanda dier bir zellie de
sahiptir. Bu mcadele insann, dier istenmeyen alkan
lklar yaratmadan, kendisini ya da alkanlklarn dei
tirebilecei az saydaki yollardan birisidir. Bu nedenle,
kendi kendini gzlemleme ve kendi kendini inceleme,
balangtan itibaren olumsuz duygular ifade etmeye
kar verilen mcadeleyle birlemelidir." (115)
H- BA LICA KU SU R
G., zelliklerin tanmlanmasnda ok yetenekli idi. Bu
vesileyle herkesin balca zelliinin tanmlanamayacan anlamtm. Baz kimselerde bu zellik farkl ekilsel
grnmlerin altnda ylesine gizlenmekteydi ki, onu
bulmak hemen hemen imknszlayordu. Ve bu takdirde
insan, kendisini, balca zellii olarak kabul edebilirdi,
tpk kendi balca kusurumu "Ouspensky" veya G'nin
daima dedii gibi "Piotr Demianovich" olarak gz nne
almam gibi. Burada hata olamaz, nk her bir ahsn
"Piotr Demianovich" i, "balca zelliin etrafnda" olu
ur.
Ne zaman birisi, G. tarafndan ortaya konan balca
zelliinin tanmn kabul etmese, G. daima, bir kimsenin
kendisiyle ayn fikirde olmad durumlarn, kendisinin
hakl olduunu gsterdiini sylerdi.
200
"Sizinle sadece gerekten balca zelliim olarak sy

lediiniz ey konusunda hemfikir deilim." dedi iimiz
den biri. "Benim kendimde bildiim balca zellik bun
dan daha ktdr. Ancak bakalar beni sizin tanmlad
nz ekilde grebilirler, buna itiraz etmiyorum."
G. ona, "Kendinle ilgili hibir ey bilmiyorsun." dedi;
"ayet bilseydin, bu balca zelliin olmazd. nsanlar
seni kesinlikle benim sylediim ekilde gryorlar. Ama
sen, onlarn seni nasl grdklerini anlamyorsun. Eer
balca zelliin olarak sylediim eyi kabul edersen,
insanlarn seni nasl grdklerini anlayacaksn. Ve eer
bu zellikle mcadele etme yolunu bulup onu ortadan
kaldrrsan, yani onun irade d tezahrlerini yok eder
sen, (G., bu kelimeleri zerine basarak syledi.) insanlar
zerinde imdiki gibi deil, fakat istediin izlenimi mey
dana getirirsin."
Bunu takiben bir insann, bir bakas zerinde m eyda
na getirdii izlenimler ve arzu edilen ya da arzu edilme
yen bir izlenimin nasl yaratlabilecei konusunda uzun
konumalar yer ald.
"Bir insann evresindeki kimseler, onun balca zelli
ini, sakl bile olsa grrler. Hi phesiz, bunu her
zaman tarif edemezler. Fakat tanmlar sk sk ok yerinde
ve geree ok yakndr. Lakaplar ele alalm. Lakaplar,
kimi zaman balca zellikleri gayet iyi ifade ederler."
zlenimler hakkmdaki konuma bizi bir kez daha "i"
ve "d kaale almaya" gtrd.
"Bir insan balca zellii zerinde yerlemi haldey
ken, uygun ekilde d kaale alma mmkn olamaz."
dedi. G. " rnein", (Gruptaki birinin adn verdi.) "onun
zellii, asla evde olm am asdr. Bu durumda o, herhangi
bir eyi veya herhangi bir kimseyi nasl kaale alabilir?"
G. tarafndan ortaya konan zelliin artistik bir ekilde
201
noktalanmasna armtm. Bu, sadece psikoloji deil,

ayn zamanda sanatt.
"Psikoloji sanat olmaldr." diye cevap verdi G., "Psi
koloji asla sadece bir bilim olamaz."
Aramzdan birinin kendi zelliiyle ilgili sorusu zeri
ne G., onun balca zelliinin, hi mevcut olmay oldu
unu syledi.
"Seni grmediimi anlamalsn." dedi G. "Bu, her
zaman byle olduun anlamna gelmez. Ama imdiki gibi
olduun zamanlar, sen hi mevcut deilsin."
Bir bakasna, balca zelliinin daima herkesle her
ey hakknda mnakaa etmek gibi bir yetenei olduunu
syledi.
Adam kzgnlkla, "Ama ben asla m nakaa etm em ."
diye cevap verdi hemen. (116)
Herkes kendini tutamayp gld.
G., aramzdan bir dierinin balca zelliini vicdan
nn olmay eklinde ifade etti. Bu kii, G.'nin daha nce
zerinde, kiilii z'den ayrma deneyi yapt, ahududu
reeli isteyen orta yal adamd.
Ertesi gn bu adam gelip, ktphaneye gittiini ve vic
dan kelimesinin anlam iin drt ayr dilde ansiklopedik
szlklere baktn sylemiti.
G., sadece elini sallamakla yetindi.
G., zerinde deney yapt dier kiinin utanmas
olmadn syledi ve adam derhal kendi aleyhine olduk
a komik bir nkte yapt.
BENC BLM
EKOL ALIMALARI
A- TESRLER
Konumamz benim sorumla balamt: "Sava dur
durulabilir mi?" ve G. yle cevaplamt: "Evet, durduru
labilir." ama nceki konumalarmz gz nne getir
mekle emindim ki, "H ayr." diye cevaplayacakt.
"Fakat, btn m esele, 'nasl'da toplanyor." dedi.
"Bunu anlamak iin ok bilgi sahibi olmak gerekir. Sava
nedir? Sava, gezegenlere ait tesirlerin sonucudur. Uzay
da iki veya gezegenin birbirlerine ok yaklamalar ile
gerilim meydana gelir. Dar bir geitte ok yaknndan
birisi getiinde, nasl tmyle gerilime girdiini hi gz
lemledin mi? Ayn gerilim, gezegenler arasnda da olur.
Bu gerilim, gezegenlerde belki bir ya da iki saniye srer.
Fakat burada, dnyada, insanlar birbirlerini ldrmeye
balarlar ve belki de birka yl sreyle birbirlerini ldr
meye devam ederler. Bu zaman ierisinde, onlara, birbir
lerinden nefret ediyorlarm, belki de birbirlerini yce bir
ama iin katletmeleri gerekiyormu veya bir kimseyi ya
da bir eyi savunmalar zorunluymu ve bunu yapmak
soylu bir hareketmi gibi gelir. Oyunda ne derece nem
siz aletler olduklarn alglamaktan acizdirler. Bir nem
tadklarn, istedikleri ekilde hareket edebileceklerini,
unu veya bunu yapmaya karar verebileceklerini sanrlar.
204
Fakat aslnda, btn davranlar, btn hareketleri,

gezegenlere ait tesirlerin yaratt sonulardr. Ve kendi
leri gerekte hibir nem tamazlar. Bu olaylarda Ay'n
da byk rol vardr. Ama Ay'dan ayrca sz edeceiz.
Ancak u anlalmaldr ki, ne imparator VVilhelm, ne
generaller, ne bakanlar ve ne de hkmetler bir nem
(anlam) tarlar veya bir ey yapabilirler. Meydana gelen
byk aptaki her olay dardan ynetilir; ya tesirlerin
rastlant eseri olan bileimleri veya genel kozmik kanun
lar tarafndan ynetilir." (117)
Btn iittiklerim bundan ibaretti. Ancak ok sonra,
bana neyi anlatmak istediini anladm; tesadfi tesirlerin
nasl baka yne evrilebileceini veya nispeten zarar
sz bir hale getirilebileceini anlatm ak istiyordu. "Kur
banlarn" ezoterik anlamyla ilgili fikri gerekten ilginti.
(118) Bununla beraber, imdilik bu fikrin sadece tarihi ve
psikolojik bir deeri vard. Gerekten nemli olan, sk ola
rak tekrarlad, hemen farkna varmadm ve sonra,
ancak konumay kafamda canlandrmaya alrken hatr
ladm, gezegenler ve insan iin zam ann farkll hakkndaki szleri idi.
Ve hatrladm zaman bile, uzun bir sre, bu fikrin
tm anlamn kavrayamadm. Daha sonra ok ey bu fikre
dayand.
Bu sralarda, gne, gezegenler ve ay ile ilgili bir
konuma beni ok etkiledi. Bu konumann nasl balad
n hatrlamyorum. Fakat G.'nin kk bir ema izerek
"farkl alemlerde kuvvetlerin karlkl ilikisi" adn ver
dii bir konuyu aklamaya altn hatrlyorum. Bu,
nceki konuma ile, yani insanlk zerinde ileyen tesir
ler ile ilgili idi. Fikir kabaca uydu: nsanlk, daha dorusu
yeryzndeki organik hayat, eitli kaynaklardan ve fark
l alemlerden gelen tesirlere ayn zamanda maruz kalyor
Ekol almalar
205
du. Gezegenlerden gelen tesirler, Ay'dan gelen tesirler,

Gne'ten gelen tesirler ve yldzlardan gelen tesirler.
Btn bu tesirler, ayn zamanda iliyorlar, bir an iin bir
tesir hakim oluyor, baka bir anda ise dier bir tesir hakim
oluyordu. Ve insan iin tesirleri seme im kan, dier bir
ifade ile, bir tesirden baka bir tesire geme im kan
mevcuttu.
Nasl olduunu aklamak ok uzun bir konumay
gerektirir." dedi G. Bu sebeple bunu baka bir zaman
konuacaz. u anda bir eyi anlaman istiyorum: Bir
dierinin etkisi altna girm eden b ir tesirden kurtulm ak
m mkn deildir. Btn mesele, insann kendi zerinde
yapt btn alma, kendisini maruz brakmak istedii
tesiri semekten ve daha dorusu, bu tesirin etkisi altna
girmekten ibarettir. Bundan dolay, hangi tesirin daha
yararl olduunu nceden bilmek gerekir." (119)
k i Tr T esir Vardr:
Hayat i ve Hayat D K kenli T esirler
"nsan, hayat ierisinde, kaza kanununun ve yine kaza
tarafndan ynetilen iki tr tesirin hkm altnda yaa
maktadr."
"Birinci tr, hayatn kendi iinde ya da bizzat hayat
tarafndan yaratlm tesirlerdir. Irk, ulus, lke, iklim, aile,
eitim, toplum, meslek, davran ve adetler, zenginlik,
yoksulluk, revata olan fikirler vs.nin dourduu tesirler.
kinci tr tesirler, bu hayatn dnda yaratlmlardr; i
dairenin tesirleri veya ezoterik tesirlerdir ki, bunlar da
yeryznde yaratlm olmakla beraber farkl kanunlarn
etkisi altnda meydana getirilmilerdir. Bu tesirler, zel
likle kken itibaryla uurlu olmakla dierlerinden farkl
dr. Bu, onlarn uurlu insanlar tarafndan belirli bir ama
206
ca ynelik olarak uurlu bir biimde yaratldklar anlam

na gelir. Bu tr tesirler, genellikle dini sistem ve retiler,
felsefi doktrinler, sanat eserleri vs. halinde dzenlenmi
lerdir." (120)
"Bu tesirler, belli bir amala hayata sokulmular ve
birinci tr tesirlerle karmlardr. Bu tesirlerin sadece
kkenleri itibaryla uurlu olduklarn hatrda tutmalyz.
Hayatn genel girdab ierisine dahil olmakla, genel kaza
kanununun etkisi altna girmi ve mekanik olarak hare
ket etmeye balam olurlar; yani belli bir kimseye tesir
ederler veya etmezler, ona ularlar veya ulamazlar.
kinci tr tesirler, nakil ve yorum dolaysyla deiim ve
bozulmaya urayarak birinci tr tesirler haline dnr
ler; yani daha dorusu birinci tr tesirlerle karm hale
gelirler." (121)
Hayat D Tesirler, Hayat ii Tesirlerden
"A nlay" Sayesinde Ayrt Edilir
"Bunun hakknda dnrsek hayat ierisinde meyda
na gelen tesirleri, kayna hayat dnda bulunan tesirler
den ayrt etmenin bizim iin g olmadn grrz.
Bunlar sralamak, birinin ya da dierinin listesini olutur
mak mmkn deildir. Anlamak gerekmektedir; ve btn
mesele, bu anlaya dayanmaktadr. Yolun balangcn
dan sz ettik. Yola giri, kesinlikle, bu anlaya veya sz
konusu iki tr tesiri birbirinden ayrt etme yeteneine
bamldr. Doaldr ki, bu iki tr tesirin dalm eit
biimde deildir. Bir kimse, kayna hayat dnda bulu
nan tesirlerden fazla miktarda, bir dieri az miktarda alr;
bir ncs ise bunlardan hemen hemen yaltlm
durumdadr. Bu konuda hibir ey yaplamaz. Bu, artk
kader olmutur. Genel olarak ifade edersek, normal koul
Ekol almalar
207
lar altnda normal hayat ve normal bir insan ele alrsak,

koullar, herkes iin aa yukar ayndr. Glk, iki tesi
ri birbirinden ayrmadadr. Bir kii, bunlar alrken ayr
mazsa, yani aradaki fark grmez ve hissetmezse, o kii
zerindeki etkilri de ayrlmam olur. Bylece bu tesirler,
ayn ekilde, ayn seviyede hareket ederler ve ayn sonu
lar doururlar. Fakat insan bu tesirleri alrken bunlar
birbirinden ayrt etmeye balarsa ve hayatn kendi iinde
yaratlmam olanlar bir tarafa koyarsa, ayrt etme,
yavaa kolaylar ve belli bir sre sonra, artk onlar
hayata ait alelade tesirlerle kartrmaz." (122)
"Kayna hayat dnda bulunan tesirlerin sonular,
onun iinde bir araya gelirler; o onlar birlikte hatrlar, bir
likte hisseder. Bu tesirler, onun iinde bir btn olutur
maya balarlar. O, kendi kendine, bunun ne olduunun,
nasl ve niin olduunun cevabn veremez; veya verirse
bunu yanl olarak yapar. Sorun bu deil, fakat sz konu
su tesirlerin sonularnn, onun iinde bir araya gelerek
belli bir sre sonra onda bir tr manyetik merkez olutur
malardr. Bu manyetik merkez, benzer tesirleri kendine
eker ve bylece de byr. Manyetik merkez, yeter dere
cede beslenirse, hayat iinde yaratlan tesirlerin sonucu
olan insan kiiliinin teki ynlerinin gl bir direnci
mevcut deilse, manyetik merkez, insan yn deitirme
ye ve hatta belli bir ynde ilerlemeye zorlayarak onun
ynlenmesini etkilemeye balar. Manyetik merkez, yeterli
g ve geliime ulatnda, insan artk yol fikrini kavrar
ve yolu aramaya balar. Yolun aratrlmas, birok yl
srebilir ve hibir sonu elde edilmeyebilir. Bu, koullara,
iinde bulunulan durumlara, manyetik merkezin gcne,
bu aratrma ile ilgilenmeyen ve yolu bulma imkan belir
dii zaman insan bu imkandan uzaklatrabilen i eilim
lerin g ve ynelimine baldr."
208
nsann Gerei Kendini Bilmek1
"M anyetik merkez, doru biimde alrsa ve eer

insan, gerekten aratrr ya da aktif olarak aratrmad
halde doru bir biimde hissederse; yolu bilen, doru
dan doruya veya baka kiiler aracl ile manyetik
merkezi yaratan fikirlerin kt, kaza kanununun dn
daki bir merkezle balants bulunan b ir insana rastlaya
bilir."
"Bu noktada, yine birok imkan mevcuttur. imdilik
insann, gerekten yolu bilen ve ona yardmc olmaya
hazr bir kiiye rastladn hayal edelim. Bu kiinin o
insan zerinde etkisi, manyetik merkez aracl ile ger
ekleir. Ve sonra, bu noktada o insan kendini kaza kanu
nundan kurtarr. Anlalmas gereken budur. Yolu bilen
kiinin sz konusu insan zerindeki tesiri, dier iki tesire
gre, nce direkt, sonra ise uurlu olmas dolaysyla fark
llk arz eden zel bir tr tesirdir. Manyetik merkezi yara
tan ikinci tr tesirler, kkenleri itibaryla uurludurlar.
Fakat sonradan hayatn genel girdab iine atlmlar,
hayatn kendisi iinde yaratlan tesirlerle karmlardr;
onlar da ayn ekilde, kaza kanununa tabidirler. nc
tr tesirler, hibir zaman kaza kanununa tabi olamazlar;
bu tesirlerin hem kendileri hem de aksiyonlar kaza kanu
nunun dndadr. kinci tr tesirler, kitaplar, felsefi sis
temler ve dini trenler vastasyla yaylrlar. nc tr
tesirler, sadece, dorudan doruya bir insandan dier bir
insana szl olarak nakledilirler."
Takip eden toplantlarn birinde, yol ve manyetik mer
kez hakknda sylediklerini G. bana tekrarladnda, fikir
lerini aadaki ekilde bir araya getirdim:
V... hayat.
H... insan bireyi.
A... hayat iinde, yani hayatn kendisi iinde meydana
gelen tesirler, (birinci tr tesirler)
Ekol almalar
209
B.
.. hayat dnda yaratlm fakat hayatn genel girda
bna sokulmu tesirler, (ikinci tr tesirler)
H l... ardllk iinde ezoterik merkezle balants bulu
nan veya balants olduunu iddia eden insan.
E... hayatn genel kanunlar dnda bulunan ezoterik
merkez.
M... insandaki manyetik merkez.
C.
..H1 olan adamn, ezoterik merkezle dorudan veya
ardllk iinde gerekten balantl olmas halinde, h olan
adam zerindeki tesirleri, yani nc tr tesirler. Bu
tesir, uurludur; M noktasnda, yani manyetik merkez
zerinde bu tesirin aksiyonu ile insan kaza kanunundan
kurtulur.
H2... kendi kendini veya bakalarn aldatan ve ezote

rik merkez ile ne dorudan ne de ardl biimde balants
bulunan insan. (ekil-6)
210
Kaza ve Kader
"Gelecei bilmek iin nce, gemii olduu gibi, hali
btn ayrntlar ile bilmek gerekir. Dn nasl ise bugn
de yledir. Ve eer bugn, dn gibi ise yarn da bugn
gibi olacaktr. Yarnn farkl olmasn istiyorsanz bugn
farkl klmalsnz. Eer bugn, basite dnn bir sonucu
ise yarn da tamamen ayn ekilde bugnn bir sonucu
olacaktr. Ve eer bir kimse, dn, bir nceki gn, bir hafta
nce, bir yl nce, on yl nce neler olduunu dikkatle
incelerse yarn da ne olacan ve ne olmayacan yanl
madan syleyebilir. Fakat imdilik bu konuyu ciddi bir
ekilde tartmak iin yeterli malzeme bizde yoktur. Kar
latmz veya karlaabileceimiz her olay nedene
baml bulunabilir: Rastlant, kader ve kendi irademiz.
u halimizle, hemen hemen btnyle rastlantya baml
bulunmaktayz. rade sahibi olamadmz gibi kelimenin
gerek anlamnda bir kaderimiz de yoktur. Eer irademiz
olsayd, sadece bu irade ile gelecei bilecektik, nk
geleceimizi kurabilecek ve bunu istediimiz biimde
yapacaktk. Eer kader sahibi olsaydk yine gelecei bile
bilirdik, nk kader tiplere gredir. Tip bilinirse kaderi
de bilinir, yani hem gemii hem de gelecei... Fakat rast
lantlar nceden grlemez. Bir insan, bugn bir durum
da yarn ise baka bir durumdadr; bugn ona bir ey,
yarn baka bir ey olur."
"Fakat her birimize neler olacan nceden grmeye
muktedir deil misiniz? Yani kendi zerimizde alma
da, her birimizin nasl bir sonuca ulaacamz ve al
maya balamann bir sonu salayp salayamayacan
nceden syleyemez misiniz?"
"Bunu sylemek mmkn deildir." dedi G. "Bir kii
ancak insanlara ait gelecei syleyebilir. D eli m akinele
Ekol almalar
211
rin geleceini sylemek imkanszdr. Ynleri her an dei

ir. Bu makinelerden biri, bir an iin bir ynde ilerlerken
onun nereye gidebileceini hesap edebilirsiniz; fakat be
dakika sonra, o tamamen farkl bir ynde ilerleyecektir ve
btn hesaplarmzn yanll ortaya kacaktr. Bundan
dolay gelecei bilmekten sz etmeden nce kimin gelece
inin kastedildiini bilmek gerekir. Eer bir kimse, gelece
ini bilmek isterse, nce kendini tanmaldr. Sonra, gele
cei bilmenin bir deer tayp tamadn grecektir.
Bazen, belki gelecei bilmemek daha iyidir."
"Manta aykr gzkr ama geleceimizi bildiimizi
sylemek iin her trl hakka sahibiz. Gelecek tamamen
gemiin ayn olacaktr. Hibir ey kendiliinden dei
mez."
"Ve pratikte gelecei incelemek iin bir kimsenin, ger
ekten gelecei bildii ve bu bilgiye gre hareket ettii
anlarn farkna varmas ve bunlar hatrlamas gerekir.
Sonra sonular itibaryla yargladmzda gerekten gele
cei bildiimizi ortaya koymamz mmkn olacaktr.
rnein, bu durum, i hayatnda basit bir ekilde kendini
gsterir. Her iyi ticaret adam, gelecei bilir. Eer bilmezse
ileri iyi gitmez. Kendi zerinde almada insan, iyi bir i
adam, iyi bir tccar olmaldr. Ve gelecei bilmek, ancak
insan kendi kendinin efendisi olduu zaman deer kazanr.
"Eer z, kaderin teorilerine tabi oluyorsa, bu, kazaya
kyasla kaderin insana daima uygun olduu anlamna m
gelir?" diye sordu mevcut olanlardan birisi, ve devam etti:
"Ve kader insan bu almaya gtrebilir m i?" (123)
"Hayr, hibir anlama gelmez." diye cevap verdi ona G.
"Kader, sadece hesaba katlabilmesi, onu nceden bilm e
nin mmkn olmas bakmndan kazadan iyidir. Gelecek
teki bir eye hazrlanmak imkan dahilindedir, kaza ile
212
ilgili olarak insan hibir ey bilemez. (124) "Fakat kader de

naho veya zor olabilir. Bununla beraber, bu durumda
insann kendisini kaderinden ayrmas iin aralar mev
cuttur. Buna doru atlacak ilk adm, genel kanunlardan
uzaklamay iermektedir. Bireysel kaza olduu gibi genel
ya da kolektif kaza da vardr. Ayn ekilde, bireysel kader
olduu gibi genel veya kolektif kader de vardr. Kolektif
kaza ve kolektif kader, genel kanunlar tarafndan yneti
lirler. Eer insan, kendi ferdiyetini yaratmak isterse ken
disini genel kanunlardan kurtarm aldr." (125) "Genel
kanunlar hibir ekilde, btnyle insan iin zorunlu
deildir. Eer kendisini 'tamponlardan' ve 'tahayylden'
kurtarabilirse bunlarn biroundan da kurtulabilir. Bu,
tamamen kiilikten kurtulma ile ilgilidir. Kiilik, tahayyl
ve yalan tarafndan beslenmektedir. Eer insann iinde
yaad yalan ve tahayyl azaltlrsa, ok ksa srede kii
lik zayflar ve insan ya kaderin ya da dier bir insann
iradesince ynetilen bir alma izgisinin hkm altna
girer; bu durum, hem kazaya hem de gerektiinde kadere
kar ayakta durabilecek bir irade kendisinde oluuncaya
kadar devam eder." (126)
Yaplan konumalar, birka aylk bir sreyi kapsamt.
Konumalar doru bir sralamaya sokmann mmkn
olmamas manta uygundur, nk G. pek sk olmak
zere, bir akamda yirmi farkl konuya deiniyordu.
ou ey tekrarlanyor, ou ey de mevcut olanlar tara
fndan sorulan sorulara bal bulunuyordu. Birok fikir
birbiri ile ylesine yakndan ilikiliydi ki, bunlar ancak
yapay olarak ayrlabilirdi.
"Daha nce, insann hayatndaki kader ve kazadan sz
etmitim. imdi bu kelimelerin anlamlarn daha ayrntl
olarak ele alacaz. Kader de mevcuttur, ama herkes iin
deil. ou insan kaderlerinden ayrlm, sadece kaza
Ekol almalar
213
kanununun etkisi altnda yaamaktadr. Kader, bir insa

nn tipine uyan gezegensel tesirlerin sonucudur. Tipler
den daha sonra sz edeceiz. imdilik bir tek eyi kavra
maksnz. Bir kimse, tipine uyan kadere sahip olabilir,
ama uygulamada buna hibir zaman sahip olmayabilir.
Bu durum ortaya kabilir, nk kaderin, insann sadece
tek bir ksm ile ilikisi vardr ki, bu da onun zdr.
B- EMBERLER
"Ezoterizm meselesine gelmi bulunuyoruz."
"Daha nce iaret edildii gibi, insanlk tarihi, yani
dahil olduumuz insanlk yaam, iki farkl kaynaktan
ilerleyen kuvvetler tarafndan ynetilir: Bunlardan birin
cisi, tek tek insanlar tarafndan tamamen dnmeksizin
ve uursuz olarak alnd gibi, insan kitleleri tarafndan
da yle alman ve mekanik olarak i gren gezegensel etki
lerdir. kincisi ise, mevcudiyet ve anlamlarndan, insanla
rn ounluu tarafndan gezegensel tesirlere kyasla
daha fazla kuku duyulan ve de insanln i emberlerin
den kaynaklanan tesirlerdir."
"Dahil olduumuz insanlk, yani bilim ve medeniyet
tarafndan bilinen tarih ve tarih ncesi insanlk, gerekte
sadece, iinde birka baka emberin bulunduu insanl
n d em berini tekil ederler."
"Bylece, hem bilinen hem de bilinmeyen insanl, e
merkezli emberler eklinde hayal edebiliriz."
" embere 'ezoterik ember' denir; bu ember, insan
iin mmkn olan en yksek gelimeye ulam insanlar
dan oluur. Onlarn her biri en yksek derecede bireysel
lie sahiptir, yani blnm eyen bir 'b en lik 'e, insan iin
m m kn btn uur hallerine, bu uur halleri zerinde
tam b ir kontrole, insan iin m mkn bilgin in tmne,
214
serbest ve bam sz iradeye sahiptirler. Onlar kendi

anlaylarnn tersine faaliyet gstermezler veya faaliyet
lerle ifade edilmeyen bir anlaya sahiptirler. Ayn zaman
da onlar arasnda ahenksizlik ya da anlay farklar ola
maz. Bu yzden onlarn faaliyeti tmyle koordinelidir ve
herhangi bir zorlama olmadan ortak bir hedefe gtrr,
nk bu faaliyet ortak ve birbirine zde bir anlaya
dayanr."
"Bir sonraki embere 'mezoterik', yani orta ember
denir. Bu embere dahil olan insanlar, ezoterik emberin
yelerinin sahip olduklar btn niteliklere sahiptirler.
Aralarndaki tek fark, bu emberdekilerin bilgilerinin
daha teorik karakterde olmasdr. Bu, hi phesiz kozmik
karakterdeki bilgiyle ilgilidir. Onlar, henz kendi faaliyet
lerinde ifade bulmayan birok eyi bilirler ve anlarlar.
Yaptklarndan daha fazlasn bilirler. Fakat anlaylar,
ezoterik emberdeki insanlarn anlaylaryla tamamen
ayndr ve dolaysyla onlarnkiyle edeerdir. Aralarnda
uyumsuzluk ve anlamazlk olamaz. Birinin bir ekilde
anladn hepsi ayn ekilde ve hepsinin bir ekilde anla
dn biri ayn ekilde anlar. Ama daha nce sylendii
gibi bu anlay, ezoterik emberin anlayna gre biraz
daha teoriktir."
"nc embere "egzoterik" yani d ember denir,
nk o, i blmnn d emberidir. Bu embere ait olan
insanlar, ezoterik ve mezoterik ember insanlarna ait olan
larn ouna sahiptirler. Ama onlarn kozmik bilgisi daha
ok filozofik karakterdedir, yani mezoterik emberin bilgi
sinden daha soyuttur. Bir mezoterik ember yesi hesap
eder, bir egzoterik ember yesi ise teemml eder, (kontamplasyon, derin dnme) Bunlarn anlaylar faaliyet
lerinde ifade edilmeyebilir. Ama aralarnda anlay bak
mndan farklar olamaz. Birinin anladn dierleri anlar."
Ekol almalar
215
"Ezoterizmin mevcudiyetini kabul eden literatrde,

insanlk genel olarak sadece iki embere blnr ve 'ezoterik' olana zt den 'egzoterik embere' olaan hayat
denir. Aslnda ise, grdmz gibi, 'egzoterik ember'
bizlerden ok uzak ve yksektir. Olaan insan iin bu
zaten 'ezoterizmdir'."
" 'D ember', ait olduumuz ve ondan bakasn bil
mediimiz mekanik insanln emberidir. Bu emberin
birinci iareti, ona ait olan insanlar arasnda ortak bir
anlayn olm am as ve olamamasdr. Herkes kendi b il
dii gibi ve tamamen farkl ekilde anlar. Bu embere
bazen 'dillerin karkl' emberi denir, yani herkesin
ayr ayr kendi zel lisann konutuu, kimsenin kimseyi
anlamad ve anlalmak iin rahatszlk duyulmayan bir
ember. Bu ember iinde, sz konusu varln dar snrla
r dahilindeki pek nemi olmayan konular ve ok nadir
anlar dnda, insanlar arasnda karlkl anlama mm
kn deildir. Eer bu embere ait olan insanlar, bu genel
anlay eksikliinin uuruna varrlarsa, anlamak ve anla
lmak arzusunu kazanrlarsa, o zaman bu, onlarn i em
bere doru uursuz bir eilime sahip olduklarn gsterir.
nk karlkl anlama sadece egzoterik emberde ba
lar ve sadece orada mmkndr. Fakat anlay eksiklii
uuru, genellikle insanlara tamamen farkl bir form iinde
gelir."
"Bylece insanlarn anlama imkan, anlayn balad
egzoterik embere nfuz etme imkanna baldr."
"nsanl e merkezli drt ember eklinde dnecek
olursak, nc emberin evresinde, yani mekanik em
ber insanlarnn nfuz edebilecei egzoterik emberin
evresinde drt kap dnebiliriz."
"Drt yola karlk gelen bu drt kap daha nce tarif
edilmiti."
216
"Birinci yol fakirin yoludur; bir numaral insann, fizik

beden insannn, akl ve kalbi olmayan igd-hareketduyumsal merkezli insann yoludur."
"kinci yol keiin yoludur; dinsel yol, iki numaral
insann yolu, yani duygusal insann yolu, zihni ve bedeni
pek kuvvetli olmayan insann yoludur."
"nc yol yoginin yoludur. Bu, zihin yoludur,
numaral insann yoludur. nc yolda kalp ve beden
pek kuvvetli olmamaldr, aksi takdirde engel tekil edebi
lirler."
"Bu yoldan baka, bu yollarda gidemeyenlerin gide
bildii drdnc bir yol daha mevcuttur."
"lk yola nazaran temel fark, yani fakirin yolu,
keiin yolu ve yoginin yolu ile drdnc yol arasnda
ki tem el fark, bu yollarn, tarihin uzun dnem leri
boyunca hem en hem en deim eden m evcut olm alar ve
sabit form lara balanm alardr. Bu kurum larm temeli
dindir. M evcut yogi okullar din okullarna gre dsal
olarak biraz farkllk gsterirler. Tarihin eitli dnem
lerinde, eitli lkelerde m uhtelif fakir topluluklar ve
rgtleri m evcut olm utur ve hala m evcuttur. Bu tradisyonel yol, tarih dnem im izin snrlar iinde sabit
yollardr."
"ki ya da bin yl nce, artk mevcut olmayan baka
yollar da vard ve onlar, imdi mevcut olan yollar kadar
blnmemilerdi. Bu kadim okullar birbirlerine daha
yakn bulunuyorlard."
"Drdnc yol, asla sabit bir yol olmamas bakmndan
eski ve yeni yollardan ayrlr. Kesin ekilleri ve kendisiyle
balantl kurum lan yoktur. Kendine ait baz zel yasala
rn ynetiminde gzkr ve kaybolur."
"Drdnc yol, kesin bir nemi olan belli bir alma
yaplmadan olamaz. Bu alma taahht edilmelidir,
Ekol almalar
217
nk bu olmadan drdnc yol mevcut olamaz. Bu

alma bittii zaman, yani daha nce tespit edilen amaca
varld zaman drdnc yol kaybolur, yani verilen yer
den ve ekilden syrlr ve belki baka bir yerde, baka bir
ekil iinde ilerler. Drdnc yol okullar, teklif edilen
taahhtle balantl olarak yaplan alma ihtiyalarn
karlamak iin mevcuttur. Hibir zaman eitim ve re
tim amacyla kurulmu okullar gibi mevcut deillerdir."
"Drdnc yolun herhangi bir almasnda mekanik
yardma ihtiya duyulamaz. Drdnc yoldaki btn
abalarda, sadece uurlu alma yararl olabilir. Mekanik
insan uurlu almaya yol aamaz, yle ki, byle bir
almaya balayan kiinin ilk ii uurlu yardmclar
yaratmaktr."
"Drdnc yol okullarndaki alma, pek ok ekil ve
anlamlara sahip olabilir. Hayatn olaan koullar iindeki
insann bir 'yol' bulmakta sahip olabilecei tek ans, bu
tr bir almann balangcyla karlamakla elde edile
bilir. Fakat byle bir almayla karlama ans kadar, bu
anstan yararlanma imkan da birok durumlara ve koul
lara baldr."
"Bir insan yrtlmekte olan almann hedefini ne
kadar abuk kavrarsa, almaya o kadar abuk yararl
olabilir ve ondan kendisi iin daha ok ey elde edebilir."
"Fakat almann temel hedefi ne olursa olsun, bu
alma srd mddete okullar mevcut olmaya devam
ederler. alma bittii zaman okullar kapanr. almaya
balam olan insanlar sahneyi terk ederler. Bu okullardan
ne renmek mmknse onu renenler ve yola bamsz
olarak devam etme imkanna erienler, o veya bu ekil ie
risinde kendi ahsi almalarna balarlar."
"Fakat bazen okul kapand halde, almann civa
rnda olan, onun d yzn gren ve bu d yze baka
218
nsann Gerei Kendim Bilmek1
rak alm ann btnn gren birka kiinin kald

olur."
"Kendilerinin ne durumda olduklarndan hi endie
etmeden veya vardklar sonularn ve anlaylarn doru
luundan phe etmeden almay srdrmeye karar
verirler. Bu almay devam ettirmek iin yeni okullar
kurarlar, kendilerinin rendiklerini baka insanlara re
tirler ve kendilerinin ald vaatlerin aynsn onlara da
verirler. Aktr ki, btn bunlar sadece dsal bir taklit
olabilir. Fakat tarih iinde geriye baktmz zaman, gere
in nerede bittiini ve taklidin nerede baladn ayrt
etmek hemen hemen imkanszdr. Kesin konumak gere
kirse, oklt, masonik, simya gibi eitli okullar hakknda
bildiimiz hemen hemen her ey byle bir taklide dayanr.
almalarnn sonularn hari tutarsak, gerek okullar
hakknda pratik olarak hibir ey bilmiyoruz. Tabii ki,
gerek almalarn sonularn taklit ve sahtelerinden
ayrt etmeye muktedirsek."
"Fakat byle psdo(szde)-ezoterik sistemler de al
mada ve ezoterik emberlerin faaliyetinde rol oynarlar.
Yani onlar, tamamen materyaliste bir yaama gmlm
insanlk ile belli sayda insann yetitirilmesiyle ilgilenen
okullar arasnda arac rol oynarlar. Bunu, tatbik edilebi
len kozm ik karakterli alma amacndan ziyade kendi
varlklarnn srmesi amacyla yaparlar. nsanlar gerek
ezoterizm fikrine, inisiyasyon fikrine ou kez szde-ezoterik sistemler ve okullar aracl ile ularlar. Eer bu
szde-ezoterik okullar olmasayd, insanln byk oun
luu, hayattan ok daha stn bir eyin mevcut olduunu
ne duymak, ne de renmek imkanna sahip olacaklard.
nk saf haldeki gerek, onlar iin ulalamaz karakter
dedir. nsan varlnn birok zelliinden dolay, bilhassa
amzdaki insanlara gerek, sadece yalan eklinde gele
Ekol almalar
219
bilir ve sadece bu ekil iinde kabul edilebilir. Yalan ekli

dnda gerei hazmedemezler. Kabalatrlmam ger
ek, onlar iin hazmolunamayan bir yiyecek olurdu."
"Bunun yan sra, gerein deitirilmemi bir ekil
iindeki krnts bazen szde-ezoterik hareketlerde, kilise
dinlerinde, oklt ve teozofik okullarda bulunabilir. Bu
onlarn yazlarnda, ritellerinde, tradisyonlarmda, hiye
rari kavramlarnda, dogmalarnda ve kurallarnda muha
faza edilebilir."
"Ezoterik okullar, yani psdo(szde)-ezoterik okul
olm ayanlar, belki Dou'da baz lkelerde mevcuttur,
fakat onlar bulmak gtr, nk orada olaan manastr
ve tapmak kisvesi altnda bulunurlar. Tibet manastrlar
genellikle e merkezli drt ember veya yksek duvarlar
la blnm e merkezli drt avlu eklinde ina edilir.
Hint tapnaklar, genellikle Gney Hindistan'da olanlar,
ayn plana gre ina edilirler, ama bunlarnki ember
deil birbirinin iinde kare eklindedir. D avluya genel
likle ibadet edenler ve nadiren baka din mensuplar ve
AvrupalIlar girerler. kinci avluya giri, sadece belli kast'a
dahil insanlar veya zel izne sahip insanlar iindir. n
c avluya sadece tapmaktaki kimseler girebilir ve dr
dnc avluya giri, sadece Brahmanlar ve rahipler iin
dir. Bu tip organizasyonlar ufak tefek deiikliklerle her
yerde mevcuttur ve bakalar tarafndan tannmadan ezo
terik okullarn mevcudiyetini srdrrler. Bir dzine
manastrdan biri okuldur. Fakat nasl tannacaktr? Eer
iine girerseniz, sadece birinci avlunun iine giriyorsu
nuz; ikinci avluya sadece renciler giriyor. Ama siz
bunu bilmiyorsunuz, size onlarn zel bir kast'a ait olduk
lar syleniyor.nc ve drdnc avluya gelince, onlar
hakknda hibir ey bilemezsiniz. Esasen ayn dzeni
btn tapmaklarda grebilirsiniz ve size sylenene kadar
220
bir ezoterik tapmak veya manastr olaan olandan ayrt

edemezsiniz."
"Bize szde-ezoterik sistemler aracl ile ulaan inisiyasyon fikri, tamamen yanl bir ekil iinde nakledilir.
Inisiyasyonun dsal ayinleriyle ilgili hikayeler, kadim sr
lar konusunda sahip olduumuz malumat krntlarndan
yaratlmlardr. Srlar, zel bir eit yolla, g ve uzun
sreli bir almayla yan yana, insan ve alemin tm teka
ml yolunu benzetme ekilde tasvir eden zel bir eit
tiyatro temsilleriyle ifade ediliyordu."
"Bir varlk seviyesinden bir dierine gei, zel bir
ekilde ifade edilen trenler vastasyla, yani inisiyasyonla
gsteriliyordu. Fakat varlktaki bir deiim, herhangi bir
ayin aracl ile meydana getirilem ez. Ayinler sadece
baarlm bir geii temsil ederler. Ve sadece szde-ezote
rik sistemlerde bu ayinlerden baka bir ey yoktur. Onlar
ayinlere bamsz bir anlam yklemeye alrlar. Dinsel
trenin belirli gleri inisiyeye aktard dnlr. Bu,
gene taklit bir yolun psikolojisi ile alakaldr. Hibir dsal
inisiyasyon yoktur ve olamaz. Gerekte sadece kendi ken
dine inisiyasyon, kendi kendini temsil etmek vardr. Sis
temler ve okullar, metotlar ve yollar iaret edebilirler,
ama hibir sistem ve okul, kiinin kendisinin yapmas
gereken almay yapamaz. sel byme, varlktaki bir
deime, tamamen insann kendi zerinde yapmas gere
ken almaya baldr."
C- OKULLAR (EKOLLER) ve GRUP ALIMALARI
Konumamzn nasl baladn hatrlamyorum. Zan
nedersem, Hindistan'dan, ezoterizmden ve yogi okulla
rndan bahsettik. G.'nin ok uzun seyahatler yaptn,
benim sadece iittiim ve grmeyi ok arzuladm yerle
Ekol almalar
221
re gittiini rendim. Sorduum sorular, sadece onu etki

lemekle kalmayp cevaplaryla benim istediimden fazla
sn verdi. Dikkatli ve kesin olan konuma tarzn been
dim. Az sonra, M. bizden ayrld. G., Moskova'daki al
malarndan sz etti. Onu tamamen anlam deildim.
Balca psikolojik zellie sahip almasnda, kimyann
byk rol oynad szlerinden anlalyordu. Kendisini
ilk kez dinlediimden, sylediklerini olduklar gibi anl
yordum.
Dedim ki,"Syledikleriniz, Gney Hindistan'daki bir
okul hakknda iittiklerimi hatrlatyor. Birok ynleri iti
baryla az rastlanan bir Brahman, insan vcudunun kim
yasn inceleyen bir okulda bir ngiliz gencine, baz mad
deleri vcuda vererek, bazlarn da vcuttan uzaklatra
rak insann moral ve psikolojik zelliini deitirmenin
mmkn olduunu sylemiti. Bu, sizin sylediinize ok
benziyor."
"O labilir." dedi G. "Fakat ayn zamanda tamamen
farkl da olabilir. Ayn yntemlerden faydalanrm gibi
gzken fakat bunlar tmyle farkl bir ekilde anlayan
okullar vardr. Yntemlerin, hatta fikirlerin ayn oluu
hibir ey ispatlamaz."
"Beni ok ilgilendiren baka bir sorum daha var."
dedim. "Yogilerin, belli durumlar elde etmek iin kullan
dklar maddeler mevcut. Bunlar baz hallerde, narkotik
ler olabilir mi? Ben de bu ynde birok deneyler yaptm
ve by hakknda okuduum her ey, bana aka ispat
lamaktadr ki, btn okullar, daima, btn lkelerde
'byy' mmkn klan bu durumlarn meydana gelme
sinde narkotiklerden ok geni bir biimde faydalanm
lardr." "Evet." dedi G. "ou defa, bu maddeler, sizin
'narkotikler' dediiniz maddelerdir. Ama bunlar tama
men farkl yollarda kullanlabilirler. Narkotiklerden do
222
ru bir biimde faydalanan okullar vardr. Bu okullarda,

insanlar kendi kendilerini incelemek iin bunlar kullanr
lar; ileriye bakabilmek, kendi imkanlarn daha iyi bilebil
mek, uzun alma sonucu, ilerde neler kazanlabileceini
'nceden' grebilmek iin... nsan bunu grp de kuram
sal olarak rendiklerinin gerekten var olduuna emin
olunca uurlu olarak almaya balar, nereye gittiini
bilir. Bazen, insann, phe ettii kendisindeki imkanlarn
varlndan emin olabilmesi iin en basit yol budur.
Bununla ilgili zel bir kimya vardr. Her bir fonksiyon iin
belirli maddeler vardr. Her fonksiyon, hem kuvvetlendirilebilir hem de zayflatlabilir; ya da uyandrlabilir veya
uykuya itilebilir. Fakat bunu yapabilmek iin insan maki
nesi hakknda geni bilgiye ve sz konusu zel kimyaya
ihtiya vardr. Bu yntemi kullanan btn okullarda,
deneyler, ancak gerekten gerekli olduklar zaman ve
btn sonular grebilen, arzu edilmeyen muhtemel
kt sonulara kar tedbirler alabilen tecrbeli ve ehil
kiilerin ynetiminde yaplr. Biroklar afyon, haha vs.
den elde edildikleri halde, bu okullarda kullanlan mad
deler, sizin deyiminizle, sadece 'narkotikler' deildir.
Byle deneylerin yapld okullarn yannda dier okul
lar vardr ki, bu ve bunlara benzer maddeleri, deney ve
inceleme iin kullanmayp ksa bir sre iin de olsa, arzu
ettikleri belirli sonulara ulamak iin alrlar. Bu maddele
rin ustaca kullanlmas ile insan, belli bir sre iin ok kur
naz veya ok kuvvetli duruma getirilebilir. Tabii ki, sonra
dan bu insan lebilir veya delirebilir ama bunlar nem
senmez. Byle okullar da vardr. Bundan byle okullardan
bahsederken ok ihtiyatl olmalyz. Pratik olarak ayn
eyleri yapabilirler ama sonular tamamen farkldr."
"Grubunuza katlmak iin baz artlar var m dr?" diye
sordum. "Grubunuza giren bir kimse, gruba ve size
Ekol almalar
223
baml olur mu? Baka bir ifade ile bu kiinin ayrlmakta

ve almay brakmakta serbest olup olmadn veya
baz ykmllklerin altna girip girmeyeceini ren
mek istiyorum. Ve bu ykmllkleri yerine getirmezse
ona kar nasl davranrsnz?"
"Hibir art sz konusu deildir." diye cevap verdi G.
"Ve olamaz da... Balang noktamz, insann kendisini
bilmedii ve muktedir olmaddr. (Bu kelimeleri zer
lerine basarak syledi.) Yani olmaya muktedir bulunduu
ve olabilecei gibi olmamasdr. Bu nedenle, herhangi bir
anlamaya ve ykmllk altna giremez. Gelecek ile ilgi
li hibir karar alamaz. Bugn o, belli bir kii ise yarn ba
ka bir kiidir. Hibir ekilde bal deildir; isterse her an
almay brakp gidebilir. Gerek bizim onunla, gerekse
onun bizimle olan ilikilerimizde hibir ykmllk yok
tur."
"Eer isterse alabilir. Uzun bir sre almas, kendi
si zerinde pek ok almas gerekecektir. Yeter derecede
rendiinde durum farkldr. Kendisi, almamz sevip
sevmediine karar verecektir. sterse bizimle alabilir,
istemezse ayrlabilir. Bu ana kadar serbesttir. Bundan son
ra kalrsa karar verebilecek veya gelecek iin hazrlklar
yapabilecektir."
"rnein bir noktay ele alalm. Tabii balangta deil
fakat sonradan yle bir durum ortaya kabilir ki, bir sre
iin de olsa, insann rendii bir eyi sr olarak sakla
mas gereklidir. Fakat kendini bilmeyen bir insan, bir sr
r saklayacana sz verebilir mi? Pek tabii ki sz verebilir.
Ama bu szn tutabilir mi? nk o bir deildir; onun
ierisinde birok farkl insan vardr. indeki biri sz
verir ve sr saklamay istediine inanr. Fakat iindeki bir
bakas srr karsna veya bir arkadana syleyecek veya
kurnaz bir adam kendisini ylesine sorguya ekecektir ki,
224
kendisi bile her eyi ortaya dktnn farkna varmaya

caktr. Son olarak da bu kii ipnotize edilebilir, beklenme
dik bir biimde korkutulabilir; bu hallerde de ne isterseniz
yapacaktr. Bu adam ne eit bir ykmllk altna gire
bilir? Bir srr saklayabilmesi iin insann kendisini b il
m esi ve m uktedir olm as gereklidir. Ve o insan, btn
insanlar gibi bundan ok uzaktr."
"Bazen, deneme olmak zere, insanlar geici artlar
ierisine sokarz. Genellikle, ksa zamanda dayanamayp
zlrler fakat biz gvenmediimiz bir kiiye ciddi bir
srrmz vermediimizden byk nem tamaz. Yani bu
durum, byle bir kii ile olan irtibatmzn tabiatyla kesil
mesine sebep olmakla beraber bizim iin hibir nem ta
maz. Ve bu kimse, eer bizden renecei bir ey varsa,
bu renme ansn kaybeder. Ayn zamanda, bu durum,
btn arkadalarn da, onlar bunu beklemedikleri halde,
etkiler."
Onunla tanmamzn ilk haftas ierisinde yaptmz
konumalarn birinde G .'ye tekrar Dou'ya gitme niye
timden sz ettiimi hatrlyorum.
"Bu konu zerinde dnmeye deer mi? Ve orada
aradm bulabilir m iyim ?" diye G.'ye sormutum.
"Dinlenmek ve tatil yapmak iin gitmek iyidir ama
senin istediin ey iin gitmeye demez. stediini burada
bulabilirsin." diye cevap vermiti. Kendisiyle almaktan
bahsettiini anlamtm.
"Fakat kendi mahallerinde bulunan yani btn gele
nekleri ierisinde yaayan okullar, baz yararlar salamaz
lar m?" demitim.
G., bu soruyu cevaplandrrken ileri zamanlara kadar
anlayamadm birka ey sylemiti.
"Okullar kefetsen bile bunlar, sadece 'felsefi' okullar
olacaktr." demiti. "Hindistan'da yalnzca 'felsefi' okullar
Ekol almalar
225
vardr. Byle bir blnme, ok zaman nce meydana geldi;

Hindistan'da 'felsefe', M sr'da ise 'teori' vard. im di ise
ran, Mezopotamya ve Trkistan'da 'pratik' vardr."
"imdi de durum ayn m ?" diye sormutum.
"Ksmen imdi bile," demi ve ilave etmiti; "fakat 'fel
sefe', 'teori' ve 'pratik' ile neleri kastettiimi aka anla
myorsun. Bu kelimeler farkl bir biimde anlalmaldr;
genelde anlaldklar gibi deil..."
"Ancak okullar sz konusu edilirse, sadece zel okul
lar vardr. Genel okullar yoktur. Her retmen veya guru
herhangi bir eyde ihtisas sahibidir. Biri astronom, dieri
heykeltra, bir ncs ise mzisyendir. Her retmenin
btn rencileri, her eyden nce, onun ihtisaslat
konu zerinde almaldrlar; sonra baka, daha sonra bir
bakas vs. zerinde; her eyi incelemek bin yl alr."
"Fakat siz nasl incelediniz?"
"Ben yalnz deildim. Aramzda her eit uzman vard.
Herkes kendi zel konusu ile ilgili dallar zerinde al
yordu. Sonradan, bir araya geldiimizde, elde ettiimiz
her eyi bir araya getiriyorduk."
"Arkadalarnz imdi neredeler?"
G. bir sre sessizleti, sonra uzaklara bakarak yavaa:
"Bazs ld, bazs alyor, bazs ise inzivaya ekildi."
Manastr diline ait, beklemediim bir anda iittiim bu
kelime, bende garip ve rahatsz edici bir duygu dourdu.
Hzla Deime Yeteneinde Olanlar in
Okullar ok Yararldr
"Eer insan kendisi zerinde alm aya muktedir
olsayd, her ey ok basit olurdu ve o zaman okullara
gerek kalmazd. Ama insan bunu yapamaz ve bunun
sebepleri insann tabiatnn derinliklerinde sakldr. Bir an
226
nsann Gerei Kendini Biltnek'
iin insann kendisine kar samimiyetsizliini, kendisine

syledii sonu gelmez yalanlar vs. bir kenara brakp
sadece merkezlerin blmlerini ele alalm. Sadece bu,
insann kendi zerinde bamsz almasn imkansz
klar. ana merkez olan dnce, duygu ve hareket mer
kezlerinin birbirleriyle balantl olduunu ve normal bir
insanda bu merkezlerin daima birlik ierisinde altkla
rn anlamalsnz. nsann kendi zerinde almasnda
asl gl bu birlik gsterir. Bu birlik ne anlama gel
mektedir? Bu, dnce merkezinin belli bir iinin, duygu
ve hareket merkezlerinin belli bir iiyle balantl olduu
anlamna gelir, yani belli bir tr dnce, kanlm az ola
rak belli bir tr duygu (veya mantal hal) ile ve belli bir tr
hareket (veya duru) ile balantldr; biri dierine mey
dan verir. Yani belli bir tr duygu (veya mantal hal), belli
hareketlere ya da durulara ve belli dncelere sebep
olur. Belli bir tr hareket ya da duru, belli duygular ya
da mantal halleri davet eder. Bu bylece srer. Her ey
balantldr ve bir ey baka bir ey olmadan mevcut ola
m az." (127)
"im di bir insann yeni bir tarzda dnmeye karar
verdiini hayal edin. Ama o insan, eski tarzda hisseder.
Onun R.'den holanmadn hayal edin." Orada bulu
nanlardan birini iaret etti. "Bu R.'den holanmama hali
derhal eski dnceleri harekete geirir ve o insan yeni bir
tarzda dnmek kararn unutur. Veya onun dnr
ken sigara ime alkanlnda olduunu farz edelim, bu
bir hareket merkezi alkanldr. O kimse yeni bir tarzda
dnmeye karar verir. Bir sigara imeye balar ve hi far
kna varmadan eski tarzda dnr. Sigara yakmak gibi
bir alkanlk hareketi, o kiinin dncelerini eski ayarna
dndrmtr. nsann bu uyumay kendi kendine asla'
bozamayacan hatrlamalsnz. Baka bir insann iradesi
Ekol almalar
227
gereklidir ve bir baston gereklidir. Kendi zerinde al

mak isteyen bir insann almasnn belli bir kademesinde
yapabilecei tek ey, itaat etmektir. nsan kendi kendine
hibir ey yapamaz."
nsan Srekli Gzetim ve Mahedeye
htiya Gsterir.
"nsan her eyden ok, srekli gzetim ve mahedeye
ihtiya gsterir. O, kendisini srekli olarak gzlemleyemez. Bu bakmdan onun kesin kurallara ihtiyac vardr.
Bu kurallarn yerine getirilmesi, nce bir tr kendini hatr
lamay gerektirir ve sonra alkanlklarla mcadeleye yar
dm eder. Bir insan btn bunlar kendi kendine yapmaya
muktedir deildir. Yaam ierisinde her ey, insann al
mas iin ok rahat bir ekilde dzenlenmitir. Bir okulda
ise, insan, kendisinin semedii ve belki kendileriyle bera
ber yaamann ve almann gayet zor olduu dier
insanlar arasndadr. Burada insan kendisini genellikle
rahat olmayan ve almad artlar ierisinde bulur. Bu
durum onunla dierleri arasnda bir gerilim yaratr. Daha
s bu gerilim kanlmazdr, nk sivri keleri trple
yen odur."
"O halde hareket merkezi zerinde almak, sadece
bir okul ierisinde uygun ekilde organize edilebilir.
Daha nce belirttiim gibi, hareket merkezinin hatal,
bamsz ya da otomatik almas, dier destekleme
merkezlerini madur eder ve bunlar gnlsz olarak
hareket merkezini izlerler. Bu yzden ekseriya dier mer
kezlerin yeni bir tarzda almasnn tek yolu, ie hareket
merkeziyle, yani bedenle balamaktr. Tembel, otomatik
ve ahmaka alkanlklarla dolu olan beden, her tr al
may durdurur." (128)
228
"A m a baz teorilere gre," dedi iim izden biri, "bir

insan, yapsnn m anevi ve moral ynn gelitirm eli
dir. Eer insan bu yndeki sonulara ularsa, hibir
bedensel engeli olm ayacaktr. A caba bu m m kn
m dr?"
"Hem evet, hem de hayr." dedi G. "Btn mesele
'eer' de yatyor. Eer bir insan, bedeninin engeli olma
dan moral ve manevi yap mkemmelliine ularsa,
beden artk bundan sonraki aamalara karmaz. Ama ne
yazk ki, bu asla gereklemez, nk beden ilk admda
ie karr, kendi otomatizmasyla, alkanlklara balant
syla ve esas olarak yanl fonksiyon grmesiyle devreye
girer. Eer beden ksm ie karmadan moral ve manevi
yapnn gelimesi teorik olarak mmknse, bu, sadece
bedenin ideal bir ekilde fonksiyon grmesiyle mmkn
dr. Fakat kim bedeninin ideal bir ekilde altn sy
leyebilir?"
"Bunun yan sra, 'moral' ve 'manevi' kelimelerinin
kendilerinde de aldanma vardr. imdiye kadar m akine
lerden sz ederken, insann kendi 'moral' ve 'manevi'
ynleriyle ie balayamayacan, fakat bunun yerine
kiinin nce kendi mekaniklii ve bu mekaniklii yne
ten yasalarla ie balamas gerektiini sk sk akladm.
Bir, iki ve numaral insanlar, makine olmay durdur
maya muktedir olan, fakat durduramayan makineler
dir."
"Fakat bir duygu dalgas vastasyla insann baka bir
varlk seviyesine gemesi mmkn deil midir?" diye
sordu birisi.
"Bilm iyorum ." dedi G., "G ene farkl lisanlarda konu
uyoruz. Bir duygu dalgas gereklidir, ama bu, hareket
m erkezinin alkanlklarn deitirem ez; btn hayat
lar yanl bir ekilde geen m erkezlerin doru olarak
Ekol almalar
229
alm asn kendiliinden salayam az. Bunun deim e

si ve onarlm as, ayr, zel ve uzun bir alm aya ihtiya
gsterir. Ve siz kalkm , bir insann baka bir varlk
seviyesine dnm esinden sz ediyorsunuz. Ama
benim iin, bu gr asndan b ir in san m evcut deil
dir. Karm ak paralardan m eydana gelm i karm ak
bir m ekanizm a vardr. Bir duygu dalgas, blm lerin
birinde m eydana gelebilir, ama dier blm ler bundan
hi de etkilenm eyebilirler. Bir m akine ierisinde m ucize
olmaz. Bir m akinenin deiebilm esi, zaten yeteri kadar
mucizedir. Ama siz btn yasalarn bozulm asn isti
yorsunuz." (129)
Uyanmada Grup alm asnn nem i
"Bundan byle, uyanmak isteyen bir insan, yine uyan
mak isteyen baka kimseleri aramal ve onlarla beraber
almaldr. Ancak bunu yapmak sylemekten zordur,
nk byle bir almaya balamak ve onu organize
etmek iin alelade bir insann sahip bulunmad bir bil
giye ihtiya vardr. alma organize edilmelidir ve al
mann bir nderi olmaldr. Ancak bundan sonra, kendi
sinden beklenen sonular dourur. Bu koullar bulun
madan hibir aba herhangi bir sonu vermez. nsanlar,
kendi kendilerine ikence edebilirler fakat bu ikenceler,
onlarn uyanmalarn salamayacaktr. Bu konu, baz
insanlar iin anlalmas en zor olan husustur. nsanlar,
kendi kendilerine ve kendi inisiyatifleri ile byk abalar
gstermeye ve byk fedakarlklar yapmaya muktedir
olabilirler. Fakat onlarn ilk abalarnn ve ilk fedakarlk
larnn bir bakasna boyun eme olmas gerektiinden,
dnyada hibir ey, onlar, bir bakasna boyun emeye
ikna edemeyecektir. Ve btn abalarnn, btn fedala-
230
rmn yararsz olduu dncesine yaklamay isteme

mektedirler." (130)
"alm a, organize edilmelidir. Ve o, ancak onun
sorunlarn, gayelerini, yntemlerini bilen, kendisi de
zamannda byle bir organize almadan gemi bir kii
tarafndan organize edilebilir."
"nsan, genellikle, almalarna kk bir grupta ba
lar. Bu grup, genel olarak farkl seviyelerdeki tm bir dizi
benzer grup ile balantldr ki, hepsi birlikte ele alndn
da 'hazrlk okulu' adn alabilecek bir okulu oluturur
lar."
"Gruplarn ilk ve nemli zellii, gruplarn, yelerinin
arzu ve tercihlerine gre tekil edilmi olmamalardr.
Gruplar, amalar bakmndan birbirlerine yararl olabile
cek tipleri seen retmen tarafndan oluturulurlar."
"Bir retmen olmadan gruplarn almas mmkn
deildir. Yanl bir retmen ile yaplan grup almalar,
sadece olumsuz sonular dourabilir." (131)
"Grup almasnn bundan sonraki nemli zellii,
gruplar ierisinde almaya balayan kiilerin hibir
ekilde fikir sahibi olmadklar ve hatta almann zn,
prensiplerini ve almayla ilgili fikirleri anlayncaya
kadar onlara aklanamayan bir amaca, gruplarn bal
bulunabileceidir. Fakat gruplardaki kiilerin, bilmeden
ona doru ilerledikleri ve ona hizmet ettikleri bu ama,
onlarn kendi almalarndaki gerekli dengeyi salayc
prensiptir. lk ileri, bu amac, yani retmenin amacn
anlamaktr. nceleri tam anlamyla olmamakla beraber
bu amac anladklarnda, almalar daha uurlu hale
gelir ve sonuta daha iyi sonular verebilir. Fakat nce ifa
de ettiim gibi, retmenin amacnn, balangta aklanamamas hususu ska grlebilir."
Ekol almalar
231
Grup alm asna Katlan Kiiden Beklenenler

"Bu nedenle, bir grupta almaya balayan bir insann
ilk amac, kendi kendini incelem e olmaldr. Kendi ken
dini inceleme almas, sadece doru bir biimde organi
ze edilmi gruplarda yer alabilir. Bir insan, tek bana
kendini gremez. Fakat belli sayda insan bu amala bir
araya gelirse, bunlar, istekleri dnda bile birbirlerine yar
dmc olacaklardr. Bir kimsenin, bakalarnn hatalarn
kendininkilerden daha kolaylkla grmesi, insan tabiat
nn ortak zelliidir. Ayn zamanda, kendi kendini incele
me yolunda, insan, bakalarnda saptad tm hatalara
sahip bulunduunu renir. Fakat bakalarnda grmeye
balad halde kendisinde grmedii pek ok ey mev
cuttur. Ancak, sylediim gibi, bu durumda, bu zellikle
re kendisinin de sahip olduunu bilir. Bylece grubun
dier yeleri, ona, kendisini grd aynalar olarak hiz
met ederler. Fakat doaldr ki, kendini baka kimselerin
hatalarnda grmek ve sadece bakalarnn hatalarn gr
memek iin, insan, kendisine kar fazlasyla uyank ve
ok samimi olmaldr."
"Kendisinin bir olmadn, bir ksmnn uyanmak iste
yen insan, dier ksmnn ise ne olursa olsun uyanma
arzusu olmayan ve zorla uyandrlmas gereken 'Ahmet',
'Mehmet' ya da 'Ali' olduunu hatrlamaldr."
"Bir grup, genellikle, belli bir insan topluluunun 'benler'i arasnda, 'Ahmet', 'Mehmet' veya 'Ali'ye, yani kendi
lerinin 'sahte kiiliklerine' kar mcadele vermek zere
yaplm bir anlamann sonucudur."
" 'M ehmet'i ele alalm. 'M ehmet', iki ksmdan olu
mutur; 'ben' ve 'Mehmet'. Fakat 'ben', 'Mehmet' karsn
da gszdr. 'Mehmet' efendidir. Yirmi kii olduunu
dnn; imdi yirmi 'ben', bir 'M ehm et'e kar mcadele
232
vermeye balar. Onlar, imdi 'Mehmet'ten gl oldukla

rn ortaya koyabilirler; artk eskiden olduu kadar bar
iinde uyuyamayacaktr. Ve btn ama budur."
Dahas, kendi kendini inceleme almasnda, bir kii,
kendini gzlemlemeden kaynaklanan materyali toplama
ya balar. Yirmi kii, yirmi defa daha fazla materyale
sahip olacaktr. Ve onlarn her biri, bu materyalin hepsini
kullanabileceklerdir, nk gzlemlerin dei toku edil
mesi, grubun varlnn amalarndan birisidir."
Bir grup oluturulduunda, yelerinin nne konan
baz koullar mevcuttur; ncelikle btn yeler iin genel
olan koullar ve kincisi, her fert iin ferdi olan koullar."
"almann balangcnda, genel koullar, genellikle
aadaki trdendir. Her eyden nce, grubun btn ye
lerine, grup ierisinde duyduklar ya da rendikleri her
eyi gizli tutmalar ve bunu sadece ye bulunduklar sre
ce deil fakat sonradan da daima yapmalar gerektii
aklanr."
"Bu, onlar iin balangtan itibaren akla kavumas
gereken zorunlu bir kouldur. Dier bir ifade ile, burada
esas itibaryla sr olmayan bir eyi gizlemek zere bir aba
gsterilmeyecei ve de onlar, yaknlar, dostlar ile arala
rnda grlerini birbirlerine aktarma hakkndan mahrum
edecek, herhangi bir dnceye dayanan bir ama bulun
mad onlar asndan akla kavumaldr."
"Kstlama fikri, onlarn gruplar ierisinde konuulan
lar doru bir biimde nakledem eyecekleri gereinden
kaynaklanmaktadr. ok ksa zamanda, kendi kiisel
deneyim leri ile, gruplarda anlatlanlar kavramak iin ne
kadar ok aba, ne kadar uzun zaman ve ne kadar ok
aklama gerektiini anlamaya balarlar. rendikleri
hakknda, arkadalarna doru bir fikir vermeye muktedir
olmadklarn kavrarlar. Ayn zamanda, dostlarna yanl
E kol
almalar
233
fikirler vermekle, onlar, herhangi bir zamanda almaya

yaklama veya alma ile ilgili bir eyi anlama imkann
dan mahrum ettiklerini, bu suretle de onlara gelecee ait
olmak zere pek ok glkler ve naho durumlar yarat
tklarn anlamaya balarlar. Buna ramen bir kii, grup
larda duyduklarn dostlarna aktarmaya alrsa, bu
yndeki abalarnn, tamamen beklenmeyen ve arzu edil
meyen sonular douracana ok abuk anlayacaktr.
nsanlar, ya onunla tartmaya balayacaklar ve onu din
lemeyi istemeyerek onun kendi teorilerini dinlemesini
bekleyecekler veya kendilerine syledii her eyi yanl
yorumlayacaklar, ondan duyduklar her eye, tamamen
farkl bir anlam ekleyeceklerdir. Bu durumu grmekle ve
byle gayretlerin yararszln anlamakla insan, sz konu
su kstlamann bir ynn grmeye balam olur."
"teki ve daha az nemli olmayan yn, insann kendi
sini ilgilendiren konularda sessiz kalmasnn ok zor
olmasdr. Kendi deyimi ile, dncelerini paylamaya
alt herkes ile bunlar zerinde konumay arzulayacaktr. Bu arzu, btn arzularn en mekanik olandr; bu
durumda susmak, pozitif amal saknmalarn en zoru
dur. Fakat insan, bunu kavrarsa veya en azndan bu kura
l izlerse, kendi kendini hatrlamada ve iradenin gelime
sinde onun iin mmkn olabilen en iyi egzersiz ortaya
km olur."
"Fakat pek ok kii iin, zellikle kendilerini ciddi,
arbal veya yalnzlktan ve dnmekten holanan ses
siz kimseler olarak kabul etmeye alm olanlarn, balca
zelliklerinden birinin ar konuma olduu fikrini
benimsemeleri ok gtr. Bu sebeple de sz konusu
talep zellikle nemlidir. Bunu hatrlamakla ve uygula
makla, insan, evvelce hi grmedii ynlerini grmeye
balar."
234
"Bir grubun yelerinden istenecek dier konu, ret

m enlerine, grup hakknda tm gerei anlatmalar gerek
tiidir."
"Bu konu da, doru ve ak bir biimde anlalmaldr,
insanlar, yalann ve hatta sadece gerein bastrlm asnn
hayatlarnda ne kadar byk bir yer kapladn fark
etmemektedirler. Kendilerine ve bakalarna kar samimi
olmaya muktedir deillerdir. G erektiinde samimi olma
y renmenin yeryznde en g eylerden biri olduu
nu bile anlamamaktadrlar. Gerei konumann ya da
konumamann, samimi olmann ya da olmamann kendi
lerine bal bulunduunu dnmektedirler. Bundan
byle, bunu renmeleri ve ncelikle almann retme
ni ile ilikili olarak renmeleri gerekmektedir. retme
ne kastl bir yalan sylemek, ona kar samimiyetsiz
olmak veya herhangi bir eyi rtbas etmek, onlarn grup
ierisindeki mevcudiyetini tamamen lzumsuz hale geti
rir; bu, ona kar ya da onun huzurunda kaba ve nezaket
sizce davranmaktan bile fenadr."
"Bundan sonra, bir grubun yelerinden istenen, onla
rn, gruba niin dahil olduklarn hatrlam alardr.
renm ek ve kendileri zerinde alm ak, kendi anla
ylarna gre deil, fakat kendilerinden istendii ekil
de renm ek ve alm ak zere gelm ilerdir. Bundan
byle gruba dahil olduktan sonra retm ene kar
gvensizlik duym aya, bu gvensizlii ifade etmeye,
onun davranlarn eletirm eye, bir grubun nasl yne
tileceini daha iyi bildiklerini iddia etm eye balarlar ve
de zellikle, retm enle ilikili olarak d kaale alma
gsterm ezlerse, hrmet etm ezlerse, ona kar sabrszlk,
iddet ve tartma eilimi gsterirlerse, bu durum, der
hal herhangi bir alm a im kann ortadan kaldrr;
nk alm a, ancak yeler, retm ek iin deil fakat
Ekol almalar
235
renm ek iin geldiklerini hatrladklar srece m m

kn olur."
"Eer bir kii, retmene gvensizlik duymaya balar
sa, bu halde retmen onun iin, kendisi de retmen iin
gereksiz olur. Ve bu durumda, onun baka bir retmen
aramas ya da retmensiz olarak almaya gayret etmesi
daha iyidir. Byle yapmas onun asndan iyi olmayacak
tr ama her koulda yalan sylemekten, rtbas etmekten,
retmene diren ya da gvensizlik gstermekten daha az
zarar douracaktr."
"Bu temel taleplere ek olmak zere, doaldr ki, grup
yelerinden alma beklenir. Sadece gruba giderler de,
almayp altklarn dlerlerse veya sadece grup ie
risinde bulunmay alma olarak kabul ederlerse veya
pek sk olduu gibi grup iinde olmay hoa vakit geir
me eklinde grrlerse, tatl ilikiler kurarlarsa, bu durum
da da grup ierisindeki mevcudiyetleri tamamen lzum
suz hale gelir. Ve bu durumda ne kadar abuk gruptan
uzaklatrlr ya da kendi hallerine terk edilirlerse hem
kendileri, hem de dierleri iin o kadar iyi olur."
"Sraladmz talepler, bir grubun btn yeleri iin
uyulmas zorunlu olan kurallarn alt yapsn olutururlar.
Kurallar, ncelikle almak isteyen, kendisini durdurabi
lecek veya almasna zarar verebilecek her eyden kan
mak isteyen herkese yardmc olur ve sonra da onun ken
di kendisini hatrlamasna yardm ederler."
"almann balangcnda, bir gruba mensup yelerin
baz kurallar sevmemeleri pek sk grlr. Ve unu bile
sorarlar: Kuralsz olarak alamaz myz? Kurallar onla
ra, zgrlklerini snrlayan gereksiz eyler veya yorgun
luk yaratan formaliteler olarak gzkr; kendilerine
kurallarn hatrlatlmasn, kt niyetin veya retmenin
memnuniyetsizliinin bir tezahr olarak yorumlarlar."
236
"Aslnda kurallar, onlarn almadan aldklar balca

ve ilk yardmdr. Kurallarn, onlara zevk ya da mutluluk
verme veya onlar iin her eyi kolaylatrma amacn gt
memesi mantkldr. Kurallarn belirli bir amac vardr:
Onlarn, sanki kendi kendilerini hatrlyorlarm, alma
nn dnda ve iinde bulunan kimselere, retmene nasl
davranlacann farkndaymlar gibi, yani 'san ki o
durumdaymlar gibi' davranmalarn salamak. Kendi
kendilerini hatrlam ve bunun farkna varm olsalard,
kurallar, onlar iin gerekli olmayacakt. Fakat kendi ken
dilerini hatrlamaya ve bunu anlamaya, almann ba
langcnda muktedir deillerdir; ite bundan dolay, kural
lar, hibir zaman basit, ho ya da rahatlk verici olmamak
la beraber gereklidirler. Kurallar, g ve naho olmal,
rahatlk verici olmamaldrlar; aksi halde, sz konusu
kiilerin amalarna cevap vermezler. Kurallar, uyuyan
insan uyandran alar saatlerdir. Fakat bir an iin gzleri
ni aan insan, alar saatlere hiddetlenir ve sorar: nsan,
alar saatler olm adan uyanamaz m ?"
"Bu genel kurallarn yan banda, her kiiye ayrca
uygulanan, genellikle o kiinin 'balca kusuru' veya ba
lca zellii ile ilgili belli bireysel koullar da mevcuttur."
"Bu ifade, biraz aklama ister."
"H er insan, karakterinde merkez oluturan belli bir
zellie sahiptir. Bu zellik, tm 'sahte kiiliinin' onun
evresinde dnd bir mil gibidir. Her insann kiisel
almas, bu balca kusura kar mcadele vermeyi ier
melidir. Bu husus, niin genel alma kurallarnn mevcut
olamayacan ve niin byle kurallar gelitirmeye alan
btn sistemlerin insanlar hibir yere gtrmediini ya
da onlara zarar verdiini aklar. Genel kurallar, nasl
mevcut olabilir? Birisi iin faydal olan bir dieri iin
zararl olabilir. Birisi ok fazla konuur; o, susmay ren
Ekol almalar
23 7
melidir. Bir dieri, konumas gerektiinde susar, bunun

konumay renmesi gerekir; her eyde, durum daima
byledir. Gruplarn almasndaki genel kurallar, herkesi
kapsar. Kiilere verilen talimat, sadece bireye ait olabilir.
Bununla ilikili olarak da insan, kendisinin balca zelli
ini, balca kusurunu, kendi kendine kefedemez. Bu,
pratie dayal bir kanundur. retmenin bu zellie ia
ret etmesi ve bununla nasl mcadele edeceini ona ret
mesi gerekmektedir. Bunu retmenden bakas yapa
maz."
"Balca kusurun incelenmesi ve ona kar yaplan
mcadele, her bir bireyin yolunu oluturur. Fakat ama,
hepsi iin ayn olmaldr. Bu ama, kendi hiliinin fark
na varmadr. nsan, ancak gerekten ve samimi olarak
kendi aczini, kendi hiliin i anladnda ve ancak bunu
srekli hissettiinde, almann ok daha g olan son
raki safhalarna hazr hale gelecektir."
"imdiye kadar sylenmi olanlar, 'drdnc yol' ad
verilen yol ile ilikili gerek ve somut almaya bal ger
ek gruplara aittir. Fakat birok taklit olan yollar, taklit
olan gruplar ve taklit olan almalar mevcuttur. Bunlar
'kara by' bile deillerdir."
"Bu konferanslarda, 'kara bynn' ne olduu sk sk
bana soruldu; ben ne krmz, ne yeil, ne de sar bynn
mevcut olduunu syledim. Mekanik, yani 'kendiliin
den olan' ve 'yapma' mevcuttur. 'Yapma' bydr ve
ancak bir tr 'yapma' olabilir. Fakat 'yapmann', objektif
sonular vermeyen ama saf insanlar aldatp onlarda
iman, tutku, evk ve hatta banazlk douran sahtesi,
onun d grnmnn taklidi mevcuttur."
"Bu nedenle, gerek almada, yani gerek 'yapmada',
insanlarn tutkulara saplanmalarna izin verilmez. Sizin
kara by dediiniz ey, tutkuya ve insani zaaflar kullan
238
maya dayaldr. Kara by, hibir ekilde, ktln

bys anlamna gelmez. Daha nce sylediim gibi, hi
kimse, hibir zaman ktlk olsun diye, ktlk adna bir
ey yapmaz. Herkes, daima her eyi, kendi anlad ek
liyle iyilik adna yapar. Ayn ekilde, kara bynn mut
lak surette egoiste olduunu, kara by ile ilgili kimse
nin kendi kar iin baz sonulara ulamaya altn
iddia etmek tamamen yanltr. Kara by tam anlamyla
dierkamca olabilir. nsanln iyilii, gerek ya da hayali
ktlklerden kurtulmas iin alabilir. Fakat kara by
olarak adlandrlabilecek eyin, daima belirli bir zellii
vardr. Bu zellik, en iyileri de olsa baz amalar iin bilgi
ve anlaylar bulunmadan, insanlar, onlarda ya iman ve
tutku oluturmak veya korku yolu ile etki yapmak sure
tiyle kullanma eilimidir."
"Fakat iyi ya da kt olsun, bir 'kara bycnn' her
koulda bir okuldan getii hatrlanmaldr. Bir eyler
renmi, bir eyler duymutur, bir eyler bilmektedir. O,
basite ya okuldan uzaklatrlm veya yeterli bilgiye
sahip olduuna, bamszca alabileceine, hatta baka
larnn almalarn bile ynetebileceine hkmederek ve
artk ynetim altnda bulunmay istemeyerek kendisi biz
zat okulu terk etmi 'yarm eitimli' bir kiidir. Bu trdeki
btn 'almalar' ancak sbjektif sonular verir, yani
kendi kendini aldatmay, uykuyu azaltacana bilakis art
trr. Bununla birlikte, yanl bir biimde olmakla beraber,
bir kara bycden bir eyler renilebilir. Bazen tesad
fen gerei bile syleyebilir. te bu sebeple 'kara by
den' daha kt eyler olduunu ifade ediyorum. eitli
'oklt' ve 'teozofik' dernekler, gruplar bu durumdadrlar.
Bunlarn retmenleri, hi okulda bulunmadklar gibi
okul civarnda bulunmu bir kiiye bile rastlamamlardr.
almalar, basite taklitten olumutur. Fakat bu tr tak
Ekol almalar
239
lit, byk apta kiisel tatmin dourur. lerinden biri

kendini 'retmen' olarak dierleri ise kendilerini 'ren
ciler' olarak grr ve herkes tatmin olur. Bu kiiler arasn
da, kendi hiliinin farkna varma sz konusu deildir;
onlar buna sahip olduklarn syleseler bile btn ile
hayal ve kendi kendini aldatmadr; byle deilse aka
dzenbazlktr. Aksine, byle merkezlerin yeleri, kendi
hiliklerinin farkna varmak yerine kendi nemlerinin far
kna varmay ve sahte kiiliin geliimini kazanrlar."
"Balangta verilen ynlendirm elerin, alm a
asndan doru olup olmadn kantlamak ok gtr.
almann teorik ksm, bu bakmdan fayda salayabilir,
nk insan, bu adan almay daha kolaylkla yargla
yabilir. Neyi bildiini ve neyi bilmediini bilmektedir.
Olaan vastalarla nelerin renilip nelerin renilemeyeceini bilmektedir. Ve eer yeni bir eyi, olaan yolla
kitaplardan vs. renilemeyecek bir eyi renirse, bu bel
li bir l dahilinde, dier, yani pratik ynnde doru
olabilecei garantisini verir. Fakat doaldr ki, bu, tam bir
garanti olmaktan uzaktr, nk burada da hatalar yap
mak mmkndr. Btn okltist ve spiritalist dernekler
ve merkezler, yeni bir bilgiye sahip bulunduklarn iddia
ederler. Buna inanan kimseler de vardr."
"Doru bir biimde organize edilmi gruplarda imana
ihtiya yoktur; ihtiya duyulan, basite biraz gvendir; bu
da ksa bir sre iin gereklidir, nk az bir zaman getik
ten sonra insan, btn duyduklarn kendisi iin daha iyi
bir ekilde kantlamaya balar."
" 'Sahte ben'e', balca zellie veya kusura kar yap
lan mcadele, almann en nemli ksmdr; bu mca
dele kelimelerde deil, fiilde yer almaldr. Bu amala,
retmen, her kiiye yerine getirilmek zere, onun balca
zelliinin zapt edilmesini gerektiren devler verir. nsan,
240
bu devleri yaparken kendisi ile mcadele eder, kendisi

zerinde alr. Eer onlar bitirmeye almazsa, bu, ya
onun almay istemedii ya da almaya muktedir
olmad anlamna gelir."
"Kural olarak retmenin balangta dev olarak bile
adlandrmad ok basit devler verilir. retmen bu
devler hakknda fazla konumaz fakat onlar, st kapa
l ekilde verir. Anlaldn ve baarldn grrse daha
g olanlarna geer."
Bariyerler
"Daha zor devler, sadece sbjektif olarak gtr; bun
lara 'bariyerler' ad verilir. Bariyerlerin zellii udur:
Ciddi bir bariyeri atktan sonra, insan artk olaan uyku
ya, olaan hayata dnemez. lk bariyeri atktan sonra,
sonraki bariyerden korkar da ilerlemezse, bir deyile, iki
bariyer arasnda kalr, ne geri ne de ileri gidebilir. Bu,
insann bana gelebilecek en kt durumdur. Bundan
dolay retmen, genellikle dev ve bariyerlerin seimin
de ok dikkatli davranr; dier bir ifade ile, i bariyerlerin
zapt edilmelerini gerektiren belli devleri, ancak kk
bariyerlerde kendilerini yeter derecede gl bir biimde
gstermi kimselere vermeyi gze alr."
"Belli bir bariyerin, genellikle en knn ve en
basitinin nnde durduktan sonra, insanlarn almaya,
retmene ve dier grup yelerine kar ktklar ve onla
r, kendilerinde, kendi ilerinde akla kavumak zere
bulunan eyle suladklar sk sk gerekleir."
"Bazen, sonralar pimanlk duyduklar, kendilerini
suladklar olur. Daha sonra, yine bakalarn sular ve
bir kez daha piman olurlar vs. Fakat almay terk ettik
ten sonra, almaya ve retmene kar taknd tavr
E kol
almalar
241
dan baka, onu daha iyi bir ekilde gzler nne serecek
hibir ey yoktur. Bazen byle denemeler, maksatl olarak
tertip edilir. Bir kii yle bir duruma getirilir ki, terk etme
ye mecbur kalr, ya retmenden ya da dier bir kiiden
ikayeti olmakta tamamen hakl hale gelir. Ve sonra,
nasl davranacan anlamak iin gzlemlenir. Edepli bir
insan, kendisine hatal ya da haksz davranldm dn
se bile, gene edepli davranacaktr. Ama byle durumlar
daki birok insan, aksi takdirde asla gstermeyecekleri
tabiatlarnn bir tarafn gsterirler. Ve ara sra bu, bir insa
nn tabiatn ortaya koymak iin gerekli bir vastadr. Siz
bir insana kar iyi olduunuz srece, o da size kar iyi
dir. Fakat ona biraz satatnz zaman tutumu ne olacak
tr acaba?"
"Ama asl mesele bu deil; nemli olan, kiinin tutu
mu, almakta olduu veya alm olduu fikirleri takdiri ve
bu takdiri muhafaza etmesi ya da kaybetmesidir. Bir insan
uzun bir sre ve btn samimiyetiyle almay istediini
dnebilir ve hatta byk aba gsterebilir. Ama daha
sonra, her eyden vazgeebilir ve hatta almaya kesinlik
le kar olabilir; kendisini hakl karr, eitli yalanlar
uydurur, duyduklarna kasten yanl anlamlar atfeder,
vs."
"Bylelerine bundan tr ne olur?" diye sordu dinle
yicilerden birisi.
"H ibir ey. Onlara ne olabilir ki?" dedi G. "Durumla
r, onlarn kendi cezalardr. Ve hangi ceza bundan daha
kt olabilir?"
"Bir grup ierisindeki yol almasnn nasl ynetildi
ini tam manasyla tarif etmek imkanszdr." diye devam
etti G. "nsann bunu yaamas lazmdr. imdiye kadar
sylenmi olanlar, konuyu ancak kysndan kesinden
aklayabilir. Bunun gerek anlam, sadece, kiinin al
242
maya devam etmesiyle ve 'bariyerlerin' ne demek oldu

unu ve ne gibi glkler arz ettiini yaayarak renme
siyle akla kavuur."
"Genel olarak sylemek gerekirse, en g bariyer,
yalan zapt etmektir. Bir insan hem kendisine hem de ba
kalarna srekli ve yle ok yalan syler ki, artk bu duru
mu fark etmez olur. Bununla beraber yalan sylemek zapt
edilmelidir. Ve bir insann gstermesi gereken ilk aba,
retmene ilikin olan yalann zapt edilmesidir. Kii, ya
retmene gerein dnda hibir ey sylememeye der
hal karar vermeli, ya da her eyden derhal vazgemeli
dir."
"retmenin, insan makinelerini temizlemek ve tamir
etmek gibi ok g bir i yklenmi olduunu kavramak
snz. Hi phesiz o, tamir etmek zere sadece kendi
gcnn snrlar iinde bulunan makineleri kabul eder.
Makinede nemli bir para krlmsa ya da almaz
durumda ise, retmen o makineyle uramay redde
der." (132) "Fakat yaplar icab hala temizlenecek gibi
olan makineler de, ayet yalan sylemeye balarlarsa,
durumlar tamamen mitsiz olabilir. ok nemsiz dahi
olsa retmene sylenecek bir yalan, bakasnn ona
muhafaza etmek zere verdii herhangi bir sr ya da onun
bir bakasna emanet ettii herhangi bir sr, o kii iin,
zellikle daha nce gerek anlamda herhangi bir okul
almas yapmsa, almasnn derhal son bulmasna
sebep olur."
"Burada hatrnzda tutmanz gereken bir husus vardr.
Bir insann harcad her aba, kendisinden beklenenleri
artrr. Kii herhangi bir ciddi aba harcamad srece,
kendisinden istenenler gayet azdr, ama harcad abalar,
derhal kendisinden istenenleri artrr. Ve abalar by
dke, yeni istekler de byr." (133)
Ekol almalar
243
"Bu aamada insanlar, daima, sk sk bir hata yaparlar.

Daha nce harcadklar abalarn, nceki yararlklarn,
kendilerine bir eit hak ya da avantaj saladn, kendi
lerinden beklenenleri azalttn ve sonradan almama
lar halinde ya da daha sonra yapacaklar hatal bir ey
iin bir mazeret tekil edeceini dnrler. Bu, hi p
hesiz, en byk hatadr. nsann dn yapt hibir ey,
onu bugn iin mazur gsteremez. Durum tamamen ter
sinedir. ayet bir insan dn hibir ey yapmamsa, bugn
ondan hibir ey beklenmez; ayet dn herhangi bir ey
yapmsa bu, onun bugn daha fazla ey yapmas gerek
tii anlamna gelir. Gayet tabidir ki bu, hibir ey yapma
mann daha iyi olduu anlamna gelmez. Herhangi bir ey
yapmayan hibir ey alamaz."
"Sylemi olduum gibi, birinci olarak istenen ey
samimiyettir. Ama farkl samimiyet ekilleri vardr. Nasl
ki, akll samimiyetsizlik ve aptalca samimiyetsizlik varsa,
ayn ekilde akll samimiyet ve aptalca samimiyet vardr.
Gerek aptalca samimiyet, gerekse aptalca samimiyetsizlik
olsun, her ikisi de ayn derecede mekaniktirler. Fakat bir
insan akllca samimi olmay arzu ediyorsa, ncelikle
retmenine ve almada kendisinden stn olan kiilere
kar samimi olmak zorundadr. Bu, 'akllca samimiyet'
olacaktr. Ama burada, samimiyetin 'kaale alma eksiklii'
olmamasna dikkat etmek gerekir. retmene ya da
retmenin tayin ettii kimselerle alakal olan kaale alma
eksiklii, daha nce belirtmi olduum gibi, btn al
ma imkanlarn mahveder. nsan ayet akllca samimi
yetsiz olmay renmek istiyorsa, o, dar kar alma
konusunda samimiyetsiz olmal ve almay ne anlayabi
len ne de deerlendirebilen dardaki insanlara kar az
n sk tutmas gerektii zaman sessiz kalmasn renme
lidir. Fakat grup iinde samimiyet, mutlak olarak bekle
244
nen ve istenen bir eydir, nk eer insan, hayat ierisin

de kendisine ve dierlerine yalan syledii ekilde, grup
iinde de yalan sylemeyi srdrrse, gerei yalandan
ayrt etmesini asla renemez."
"kinci bariyer, ok sk olmak zere korkunun zapt
edilm esidir. nsan genellikle birok gereksiz ve hayali
korkulara sahiptir. Yalanlar ve korkular: Olaan insann
iinde yaad atmosfer budur. Yalann zapt edilmesi
nasl bireysel ise, korkunun zapt edilmesi de ayn ekilde
bireyseldir. Her insan, sadece kendisine mahsus korkula
ra sahiptir. Bu korkular nce kefedilmeli ve sonra tahrip
edilmelidir. Szn ettiim korkular, genellikle insann
iinde yaad yalanlarla ilgilidir. Bunlarn, fareden ya da
rmcekten korkmayla, karanlk bir odada kalmaktan
korkmayla ya da saysz asabi korkularla hibir ortak tara
fnn olmadn anlamalsnz." (134)
"nsann kendi iinde yalana ve korkulara kar olan
mcadelesi, yapmaya balad ilk olumlu almadr."
"Kii, genel olarak, alma ierisindeki olumlu abala
rn ve hatta, fedakarlklarn, daha sonra olabilecek hatala
r hakl karmayacan ya da mazur gstermeyeceini
anlamaldr. Tam tersine, hi aba gstermeyen ve hibir
fedakarlkta bulunmayan kimselerin affedilebilecei ey
ler, byk fedakarlklarda bulunmu olan dier bir kimse
de affedilmeyecektir."
"Bu hakszlk gibi gzkebilir ama insan kanunu anla
maldr. Sanki herkes iin ayr ayr tutulan bir hesap var
dr. Kiinin abalar ve fedakarlklar kitabn bir tarafna;
hatalar ve ktlkleri ise dier tarafna yazlr. Olumlu
tarafa yazlanlar, asla olumsuz tarafa yazlanlar telafi
etmez. Olumsuz tarafa kaydedilenler, sadece, gerek vas
tasyla, yani kiinin kendisine, bakalarna ve hepsinin
stnde retmenine hemen ve tam bir itirafta bulunma
Ekol almalar
245
syla silinebilir. Eer insan hatasn grr de kendisini

hakl karmaya devam ederse, kk bir kabahat, tm
yllarn alma ve abasnn sonularn mahvedebilir. Bu
yzden alma ierisinde, sulu olmasa bile, kiinin suu
nu kabullenm esi ou kez daha iyidir. Ama bu, gene ok
hassas bir konudur ve i gereinden fazla bytlmemelidir. Aksi takdirde, sonu gene yalan, korkunun tevik
ettii bir yalan olacaktr."
Bir defasnda gruplardan sz ederken G. yle dedi:
"Bir grup olutuktan sonra hemen ie balayabilecei
mizi sanmayn. Bir grup byk bir eydir. Bir grup, plan
lanm belirli bir alma, belirli bir ama iin kurulur.
Ben, almada size gvenmek zorundaym ve siz de bana
ve dierlerine gvenmek zorundasnz. Bir grup, bu ekil
de oluur. Genel bir alma olana kadar o, bir hazrlk
grubudur. Kendimizi zaman iinde bir grup olmak zere
hazrlayacaz. Ve sadece olmas gereken bir grubu taklit
etmeye alarak, tabii ki, dsal deil, isel olarak taklit
ederek, bir grup olmak iin kendimizi hazrlamamz
mmkndr."
"Bunun iin gerekli olan nedir? Her eyden nce, bir
grup ierisinde herkesin birbirinden sorumlu olduunu
kavramahsnz. Gruptaki birinin hatas, herkesin hatas
olarak kabul edilir. Bu bir kanundur. Ve bu kanun, daha
sonra greceiniz gibi, birinin kazand ayn zamanda
hepsi tarafndan kazanlmtr esas zerine kurulmu
tur."
"O rtak sorum luluk kural zihinlere iyice yerlemelidir. Bunun ayrca baka bir yn vardr. Bir grubun ye
leri sadece dierlerinin hatalarndan deil, ayrca onla
rn baarszlklarndan da sorumludurlar. Birinin baa
rs hepsinin baarsdr. Birinin baarszl hepsinin
baarszldr. Birisinin temel bir kural inem esi gibi
246
ciddi bir hata, kanlm az olarak tm grubu dalmaya

gtrr."
"Bir grup, tek bir makine gibi almaldr. Makinenin
paralar birbirlerini tanmal ve birbirlerine yardm etme
lidir. Grup ierisinde dierlerinin ya da almann menfa
atine ters den ahsi menfaatler olamayaca gibi, al
may engelleyecek ahsi sempati veya antipatiler de ola
maz. Bir grubun btn yeleri arkada ve kardetirler.
Ama onlardan birisi grubu terk ederse ve bilhassa ret
men tarafndan uzaklatrlmsa, artk onun arkada ve
kardelii sona ermitir ve ayrlan biri olarak o, derhal bir
yabanc olur. Bu ok kat bir kuraldr ama bununla bera
ber gereklidir. nsanlar hayat boyu dost olabilirler ve bera
berce bir gruba girebilirler. Daha sonra onlardan birisi
grubu terk eder. Bu takdirde dierinin ona grup alma
sndan sz etmeye hakk yoktur. Gruptan ayrlanm duy
gular incinir, bu durumu anlamaz ve arkadalaryla
bozuur. Kar-koca, ana-kz vs. gibi ilikileri olan kimseler
arasnda kabilecek byle durumlardan kanmak iin,
biz onlar bir dnrz, yani kar-koca beraberce grubun
tek bir yesi olarak kabul edilir. Bu yzden, ayet onlar
dan biri almay srdremez ve ayrlrsa, dieri de kaba
hatli saylr ve onun da ayrlmas gerekir."
"Dahas, ben size ancak sizin bana edeceiniz yardm
lsnde yardm edebilirim. Bundan baka, bilhassa ba
langta olmak zere, yardmnzn aslnda hemen hemen
hi denecek deerdeki sonular deil, fakat abalarnzn
says ve younluu hesaba katlr."
G., bunun ardndan ahsi ilere ve "balca kusurlar
mzn" tanmna geti. Sonra bize, onlarla grup almam
zn balad birka grev verdi.
Sonralar, 1917 ylnda Kafkasya'da bulunduumuz
srada G., bir defasnda gruplarn olumasna ilikin genel
F.kol almalar
247
prensipler hakknda birka enteresan gzlem daha ilave

etti. Sanrm onlar burada aktarmam gerek.
"Her eyi ok teorik ynden ele alyorsunuz." dedi.
"imdiye kadar daha fazla ey bilmeniz gerekirdi. Bizzat
gruplarn mevcudiyetinde zel bir yarar yoktur ve grupla
ra dahil olmakla da zel bir stnlk kazanlmaz. Grupla
rn yarar ya da yararszl sonularna gre belirlenir."
"Her insann almas, ynde ilerleyebilir. nsan,
almaya faydal olabilir. Bana faydal olabilir. Ve kendi
sine faydal olabilir. Hi phesiz, kiinin almasnn her
ynde de sonu verm esi arzu edilir. Bunu baarama
yan dier ikisi ile devam edebilir. (Biri eksik kalsa bile,
dier iki ynde ilerler.) rnein bir kii, bana faydalysa,
bu durumda almaya da faydaldr. Veya bir kimse al
maya faydalysa, ayn zamanda bana da faydaldr. Fakat
ayet bir kimse, almaya ve bana faydal olup da kendi
sine faydal olamyorsa, bu daha ktdr, nk bu
durum uzun srmez. Eer bir insan kendisi iin hibir ey
almaz ve deimezse, eer daha nce olduu gibi kalrsa,
bu takdirde ans eseri ksa bir sre iin faydal olma hali,
ona kredi vermez ve daha nemlisi onun faydall uzun
sre devam etmez. alma byr ve deiir. Eer insann
kendisi de bymez ya da deimezse almay yrte
mez. alma onu geride brakr ve o zaman faydal olan
ey artk zararl olmaya balayabilir."
G., Moskova'daki almas ile ilgili olarak birbirleriyle
ilikisi bulunmayan ve kendi ifadesi ile "hazrlk durum
larna ve glerine gre" farkl almalar yapan iki gru
bundan bahsetti. Her ye ylda bin Ruble dyor, yaa
mndaki normal faaliyetlerini srdrrken onunla da
alabiliyordu.
Ylda denen bu bin Ruble'nin, zel gelirleri olmayan
birok kimse iin kanmca ok olduunu ifade ettim.
248
G., baka bir dzenleme yaplamayacan, almann

kendine has zelliinden tr ok sayda renci alama
yacan syledi. Ayn zamanda parasn, alma ile ilgili
organizasyon iin harcamak istemediini, zerine basa
basa, buna mecbur olmadn ilave etti. Onun alm as,
hayrseverlik karakteri tamyordu ve tayam azd da...
rencilerin kendileri, toplanacaklar evleri kiralam ak,
deneyler yapmak vs. iin gereken m ebla bulm akla
ykm lydler. Dier taraftan, gzlemler, hayatta zayf
olanlarn almada da zayf olduklarn gstermekteydi.
Bu fikrin birka yn vardr." dedi. "Her kiinin al
mas, masraf ve seyahati gerektirebilir. Eer yaam, bin
Ruble'yi vermekte glk ekecek kadar kt bir biimde
dzenlenmise, bu almann ykmll altna girme
mesi daha iyidir. Var sayalm ki, alma gerei Kahire'ye
veya baka bir yere gitmesi lazm. Bunu gerekletirebile
cek paraya sahip olmaldr. Aratrarak bizimle birlikte
alp alamayacan ortaya koyarz."
"Dier taraftan" diye devam etti, "kendileri iin fayda
l olacana emin olmakszn bakalarna vereceim zaman
ok az. Zamanm ok iyi deerlendiriyorum, nk kendi
almam iin bu gerekli ve nce de sylediim gibi zama
n faydasz bir biimde harcayamam, harcamay istemiyo
rum. Dier bir husus da udur; insanlar karln de
medikleri eyin deerini anlamazlar."
Bunlar garip bir duygu iinde dinledim. Bir taraftan
G.'nin her syledii bende memnuniyet yaratmt. Duy
gusallk, dierkamlk, "insanln hayrna almak" gibi
motiflerin olmay beni olumlu ynde etkilemiti.
Bu sralarda baz belirli tipteki insanlar, halen alma
mza kar olumsuz bir tutum iine girmeye balamlard.
Birok kii, sevgi yokluunun yan sra kendilerinden
para talep edilmesinden dolay da hiddetliydiler. Bu
Ekol almalar
249
durumda, ancak byk zorluklarla para deyebilenlerin

deil, fakat dedikleri parann kendileri iin nemsiz olan
varlkl kiilerin hiddetli olmalar dikkati ekiyordu.
Para deyemeyenler ya da pek az deyebilenler, hibir
ey vermeden herhangi bir ey elde etmenin mmkn
olmadn ve G.'nin almasnn, Petersburg'a yapt
seyahatlerin, G.'nin ve dierlerinin almaya verdikleri
zamann paraya ihtiya gsterdiini daima anlyorlard.
Ancak para sahibi olanlar anlamyorlar ve anlamak iste
miyorlard.
"Gklerin melekutuna girmek iin para dememiz
gerektii anlamna m gelmektedir bu?" diyorlard. "By
le eyler iin insanlar ne para derler ne de onlardan para
istenir. Hz. sa havarilerine yle diyordu: 'Ne czdan ne
de para kesesi tayn'; ve siz bin Ruble istiyorsunuz.
Bununla ok iyi bir i yaplabilir. Yz yeniz olduunu
dnelim. Bu yzbin Ruble yapar; ya ikiyz veya iiyz
yeniz olsayd? Ylda yz bin Ruble ok iyi bir para
dr." (135)
Byle konumalar naklettiimde G., daima glmser
di. "Ne czdan ne de para kesesi tayn! Ve tren bileti de
almaya gerek yok mudur? Otel creti demeye? Bu sz
lerde ne kadar yalan ve iki yzlln mevcut olduunu
gryor musunuz? Hayr, eer paraya hi ihtiyacmz
olmasayd bile bu demenin devam etmesi gerekecekti.
Bu, birok gereksiz insandan bizi kurtarmaktadr. Hibir
ey, insanlarn paraya kar olan tavrlar kadar insanlarn
i yzn ortaya koymaz. Kendi kiisel fantezileri iin
istedikleri kadar harcamaya hazrdrlar ama baka bir
kimsenin almasna deer vermezler. Onlar iin al
mam ve benden almay ltfettikleri her eyi onlara bedava
vermem gerekmektedir. 'Bilgi ticareti nasl mmkn ola
bilir? Bu cretsiz olmaldr.' te kesinlikle bundan dolay
250
bu creti talep etmek gerekmektedir. Baz kimseler, bu

engeli hibir zaman geemeyeceklerdir. Ve eer bunu aa
mazlarsa bir dierini hi aamayacaklardr demektir.
Ayrca baka dnceler de vardr. Daha sonra bunlar
greceksin."
"Baka dnceler" dedii ok sade dncelerdi. Bir
ok kimse, gerekten deme yapamyordu. Ve G. mesele
yi prensip olarak ok kesin bir biimde ortaya koymakla
beraber, pratikte, almadaki parasz olan herhangi bir
kimseyi hibir zaman reddetmedi. Ve daha sonra, ren
cilerinden birounu paraca destekledii ortaya kt.
Biner Ruble verenler, bu paray sadece kendileri iin deil,
fakat bakalar iin de demi oluyorlard.
Bir defasnda, gruplarn almas hakkmdaki bir
konumay srdrrken G. yle dedi:
"Daha sonra, alma ierisindeki herkese, kendi tipine
ve balca zelliine ya da balca kusuruna karlk gelen
kiisel devlerin verildiini, yani ona, balca kusuruyla
daha iddetli bir ekilde mcadele etme ansn salaya
cak kiisel devlerin verildiini greceksiniz. Kiisel dev
lerin yan sra, bir btn olarak gruba verilen genel dev
ler vardr. Baz durumlarda kiisel devlerden de sorumlu
olan grup, genel devlerin yrtlmesinden ya da yrtlmemesinden sorumludur. Ama nce genel devleri ele
alacaz. rnein, imdiye kadar sistemin tabiat ve onun
prensipteki metotlar hakknda belli bir anlaya sahip
olmu ve bu bilgileri dierlerine aktarabilir durumda
bulunuyor olmalsnz. Balangta gruplarn dndakile
re sistemdeki bilgilerden sz etmenize kar olduumu
hatrlayacaksnz. Tam tersine bunu yapmalar iin kendi
lerini zel olarak eittiklerimin dnda hibirinizin, ne
gruplar ne konferanslar ve ne de bilgiler konusunda hi
kimseyle konumamanz gerektiren bir kural vard. Ve o
Ekol almalar
251
zaman bunun niin gerekli olduunu aklamtm. Doru

bir grn, doru bir izlenim veremeyebilirdiniz. nsan
lara bu bilgilere gelme imkann vermek yerine, onlar
ebediyen geri itebilirdiniz; onlar daha sonra herhangi bir
zaman gelme imkanndan mahrum ederdiniz. Ama imdi
durum farkldr. Artk yeteri kadar dinlediniz. Ve ayet
duyduklarnz anlamak iin gerekten aba harcadysanz, o takdirde bunu bakalarna aktarabilirsiniz. Bundan
byle hepinize belirli bir dev veriyorum."
"Dostlarnzla ve tandklarnzla olan sohbetlerinizi bu
konulara doru ynlendirmeye aln, ilgi gsterenleri
hazrlamaya aln, ayet talepte bulunurlarsa onlar top
lantlara getirin. Ama herkes bunun kendi devi olduu
nu anlamal ve bu ii kendi yerine bakalarnn yapmasn
beklememelidir. Her birinizin bu devde sergileyeceiniz
uygun performans, birinci olarak, artk bir eyleri hazmet
tiinizi, bir eyleri anladnz ve ikinci olarak da, insan
lar deerlendirebildiinizi, kimin kendisiyle konuulma
ya layk olup, kimin olmadn anladnz ortaya koya
caktr; nk insanlarn ou, bu fikirlerden hibirini
kabul edemezler ve onlarla konumak tamamen lzum
suzdur. Fakat ayn zamanda, bu fikirleri kabul edebilecek,
konuulmaya layk insanlar da mevcuttur."
Bundan sonraki toplant ok ilgi ekici idi. Herkes
arkadalaryla olan konumalarnn izlenimleriyle doluy
du ve soracaklar birok soru vard; herkesin cesareti biraz
krlm ve herkes hayal krklna uramt.
Dost ve tandklarn, bizimkilerin ounun cevaplayamad ok kurnazca sorular sorduu ortaya kmt.
rnein, almadan ne elde etmi olduumuzu sormu
lar ve "kendini hatrlama" ile ilgili kukularn aka ifa
de etmilerdi. te yandan dierlerinin, yani baz arkada
ve yaknlarmzn "kendilerini hatrladklar" konusun
252
da hibir pheleri yoktu. Bazlar, "yaradl nn" ve

"yedi kozmosu" sama ve yararsz bulmulard; arkada
larmdan biri ksa bir sre nce oynayan gldrc bir
piyesteki bir cmleyi komik bir ekilde tekrarlayarak
alayc bir ekilde sormutu: "Bu konu ile corafyann ne
ilgisi var?" Dierleri, merkezleri kimin grm olduunu
ve onlarn nasl grlebileceini sormutu; baka bir grup,
"yapm aya" muktedir olmadmz fikrini sama bulmu
tu. Dierleri, ezoterizm fikrini "avutucu, ama ikna edici
olmaktan uzak" bulmutu. Kimileri, bu fikrin genelde,
"yeni bir bulu" olduunu sylemilerdi. Bazlar may
munlardan tremi olduklar grn feda etmeye hazr
lkl deillerdi. Bir ksm, sistemde "insan sevgisi" fikrinin
olmadn kefetmiti. Baka birileri, fikirlerimizin tama
men materyalizme hizmet ettiini, insanlar makine hali
ne getirmek istediimizi, ne mucize fikri, ne idealizm fikri
vs. mevcut olmadn sylemiti.
Dostlarmzla olan konumalarmz kendisine nakletti
imiz zaman G. gld.
"Bu hibir ey deil." dedi. "nsanlarn bu sistem hak
knda tm syleyebileceklerini bir araya getirmi olsanz,
kendiniz bile bunlara inanamazdnz. Bu sistem fevkalade
bir zellie sahiptir: Onunla olan nemsiz bir irtibat bile,
insanlardaki ya en iyinin ya da en ktnn ortaya kma
sna sebep olur. Bir insan hayatnz boyunca tanr ve kt
bir kimse olmadn, hatta olduka zeki olduunu d
nebilirsiniz. Onunla bu fikirler hakknda konumaya
teebbs edin ve o zaman onun son derece ahmak olduu
nu greceksiniz. Dier yandan, baka bir adam, bo bir
insan gibi gzkebilir, ama onunla bu konularda konutu
unuz zaman, onun dndn, hem de ciddi ekilde
dndn grrsnz."
Ekol almalar
253
G elim e Yeteneinde O lanlarn zellikleri

"almaya gelebilecek kimseleri nasl tanyabiliriz?"
diye sordu oradakilerden birisi.
"Onlarn nasl tannaca baka bir mevzudur." dedi
G. "Bunu yapmak iin belli bir dereceye kadar 'olmak'
gereklidir. Ama bundan sz etmeden nce, hangi tr
insanlarn almaya gelebileceini ve hangilerinin gele
meyeceini belirlemeniz gerekmektedir."
"Bir insann nce belli bir hazrla, belli bir birikime
sahip olmas gerektiini anlamalsnz. O, ezoterizm fikir
leri hakknda, gizli bilgi hakknda, insann i tekaml
imkanlar vs. hakknda olaan kanallarla neleri bilmenin
mmkn olduunu bilmelidir. Demek istediim, bu fikir
lerin onlara tamamen yeni bir ey gibi gzkmemesi
gerektiidir. Aksi takdirde onunla konumak zordur.
Ayrca en azndan biraz bilimsel ya da felsefi hazrl
olmas da faydaldr. Eer kii iyi bir dini bilgiye sahipse,
bu da yararl olur. Ama o, dinsel formlara sk skya ba
lysa ve onlarn z hakknda bir anlaya sahip deilse,
bu takdirde konu ona ok zor gelecektir. Genel olarak az
biliyorsa, az okumusa, az dnmse, onunla konu
mak zordur. ayet iyi bir ze sahipse, onun iin konuma
larn hi olmad baka bir yol vardr ama bu takdirde o,
itaatkar olmal, kendi iradesinden vazgem elidir. Ve o,
bu noktaya u ya da bu ekilde varmak zorundadr. Her
kes iin genel bir kuraln mevcut olduu sylenebilir. Bu
sisteme ciddi bir ekilde yaklamak iin, insanlarn nce
kendileri hakknda, yani kendi gleri hakknda ve ikinci
olarak btn eski yollar hakknda hayal krklna ura
malar lazmdr. Bir insan, yapmakta olduu eylerde
hayal krklna uramadka, arad ey hakknda hayal
krklna uramadka, sistemde en deerli eyin ne
254
olduunu hissedemez. Eer bir bilim adam ise, biliminde

hayal krklna uramaldr. Dindar bir kii ise, dininde
hayal krklna uramaldr. Politikac ise, politikada
hayal krklna uramaldr. Filozof ise, felsefede hayal
krklna uramaldr. Teozof ise, teozofide hayal krkl
na uramaldr. Okltist ise, okltizmde hayal krkl
na uramaldr vs. Ama bunun ne anlama geldiini anla
malsnz. rnein, dindar bir kii dinde hayal krklna
uramaldr, diyorum. Bu, onun imann kaybetmesi
gerektii anlamna gelmez. Tam tersine bu, bildii dini
retinin kendisine yeterli olm adn, onu hibir yere
gtrm eyeceini anlayarak, onun sadece reti ve m etot
lar konusunda 'hayal krklna' uramas gerektii anla
mna gelir. phesiz, vahilerin tamamen yozlam din
lerini ve son zam anlarn uydurma dinleri ile mezhepleri
ni hari tutacak olursak, btn dinsel retiler, biri gr
nen ve dieri grnmeyen olmak zere iki ksmdan
meydana gelmilerdir. Dinde hayal krklna uramak, o
dinin grnen ksmnda hayal krklna uramak ve
dinin sakl ve bilinmeyen ksmn bulma gereini hisset
mek anlamna gelir. Bilimde hayal krklna uramak,
bilgiye olan ilginin kaybolmas anlamna gelmez. Bu, insa
nn olaan bilimsel metotlarn sadece faydasz olmakla
kalmayp, sama ve kendi iinde elien teorilere gtrd
ne kanaat getirmesi ve buna kani olarak, bakalarn
aratrmaya balamas demektir. Felsefede hayal krkl
na uramak, insann, olaan felsefenin sadece, -bir Rus
atasznde sylendii gibi- bo bir kaptan dierine boalt
mak olduuna ve her ne kadar gerek felsefe de olabilir ve
olmas gerekirse de, insanlarn felsefenin ne demek oldu
unu bile bilmedikleri konusunda kanaat getirmesi anla
mna gelir. Okltizmde hayal krklna uramak, muci
zeye olan inancn kaybolmas anlamna gelmez, bu sadece
Ekol almalar
255
hangi isim altnda geerse gesin, olaan, ulalabilir ve

hatta reklam yaplan okltizmin sadece arlatanlk ve
kendi kendini kandrma olduu ve b ir yerlerde bir eyle
rin mevcut olmasna ramen, insann olaan yol ierisin
de bildii ve renebildii her eyin onun ihtiya duydu
u ey olmad konusunda kanaat getirmesi anlamna
gelir." (136)
"Bylece o, daha nce ne yapyorsa yapsn, onu ne ilgi
lendirirse ilgilendirsin, eer bir insan, mmkn ve anla
labilir yollarda bu hayal krkl durumuna varmsa,
onunla konuurken sistemimizden sz etmeye deer ve
daha sonra o, almaya gelebilir. Ama o, daha nceki
yolunda herhangi bir ey bulabileceini veya henz btn
yollar denemediini ya da kendi kendine bir eyler yapa
bileceini veya bulabileceini dnmeyi srdryorsa,
bu, onun henz hazr olmad anlamna gelir. Onun daha
nce yapmaya alkn olduu her eyi kaldrp atmas
gerekir demek istemiyorum. Bu tamamen gereksizdir.
Tam tersine, yapmaya alkn olduu eyleri yapmay sr
drrse, ekseriyetle daha iyidir. Ama bunun sadece bir
meslek ya da bir alkanlk yahut bir ihtiya olduunu
anlamaldr. Bu farkl bir durumdur; ancak bu durumda
'e komamaya' muktedir olacaktr."
"alma ile badamayan sadece tek ey vardr, o da,
'profesyonel okltizm', baka bir deyile profesyonel ar
latanlktr. Btn spiritalistler, ifaclar, durugrrler vs.
ya da onlarla yakn ilikisi olan kimselerin hibiri iimize
yaramaz. Bunu daima hatrlamal ve onlara sistemden sz
etmemeye dikkat etmelisiniz, nk sizden renecekleri
her eyi kendi amalar iin, yani bakalarn aptal yerine
koymak iin kullanabilirler."
"e yaramayan fakat onlardan daha sonra sz edecei
miz baka kategoriler de vardr. imdilik bir tek eyi hatr
256
layn: Bir insan olaan yollar ierisinde yeteri kadar hayal

krklna uramaldr ve ayn zamanda bir yerlerde bir
eylerin olabileceini dnmeli ya da bu fikri kabul ede
bilmelidir. Byle bir kii ile konuursanz, ne kadar bece
riksizce sz ederseniz edin, o, gerein tadn alabilir.
Ama baka bir kanya sahip olan bir kiiyle konuacak
olursanz, syleyeceiniz her ey ona sama gelecek ve
sizi asla ciddi bir ekilde bile dinlemeyecektir. Bylesi iin
vakit kaybetmeye demez. Bu sistem, aray iinde olan
ve ileri yanan kiiler iindir. Aramam olanlarn ve ara
mayanlarn ona ihtiyac yoktur. Henz ileri yanmayanla
rn da ona ihtiyalar yoktur."
"Fakat insanlarn balamalar byle olmuyor." dedi,
bizimkilerden biri. "yle soruyorlar: Esirin mevcudiyeti
ni kabul ediyor muyuz? Veya, tekaml konusundaki
grmz nedir? Ya da, geliime niin inanmyoruz?
Yahut, insanlarn, hayat, adalet ve ortak kar temeli ze
rine organize edebileceklerini niin dnmyoruz? Ve
buna benzer sorular..."
"Btn sorular iyi." dedi G., "Ve samimi olmas arty
la, herhangi bir sorudan balayabilirsiniz. Ne demek iste
diimi anlyorsunuz. Esir hakkmdaki, gelime hakknda
ya da ortak kar hakkmdaki sorular eitli noktalarndan
hareket edilerek sorulmu olabilir. Kii, sadece bir eyler
sylemi olmak iin soru sormu olabilir. Daha nce baka
birisinin sylemi olduu eyleri ya da bir kitaptan oku
duunu tekrar etmek iin sorabilir. Veya dier yandan,
kii, cevabn renmek iin yanp tututuu bir soruyu
sorabilir. Eer sorulan soru, soran kimsenin cevab ren
mek iin yanp tututuu bir soru ise, ona cevap verebilir
siniz ve ne olursa olsun, herhangi bir soru vastasyla onu
sisteme ekebilirsiniz. Ama sorunun i yakan bir soru
olmas gereklidir."
E kol
almalar
257
Sistemle ilgilenebilecek ve alabilecek kimseler hakkndaki konumalarmz, bizi, istemeyerek dostlarmz

tamamen yeni bir adan deerlendirmeye doru gtr
d. Bu hususta hepimiz hi de ho olmayan hayal krkl
na uramtk. G.'nin arkadalarmza sistemden sz
etmemizi resmen istemesinden nce bile, hi phesiz
hepimiz, en sk grtmz kimselere o veya bu ekil
de belirli bir dereceye kadar sistemden sz etmeye teeb
bs etmitik. Ve bu gibi durumlarn ounda, bizim siste
min fikirlerine ilikin evkimiz ok souk bir kabulle kar
lanmt. Onlar bizi anlamamlard; bize yeni ve orijinal
gelen fikirler, dostlarmza eski ve skc, hibir sonuca
gtrmeyen ve hatta itici nitelikte gzkmlerdi. Bu bizi
her eyden ok artmt. Kendilerine kar byk yakn
lk hissettiimiz, daha nce bizi zen meseleler zerinde
karlkl konuabildiimiz ve kendilerinden bir karlk
bulduumuz kimselerin, bizim grdmz eyleri gr
mekte baarsz olmalar ve bilhassa bunlarn tamamen
tersini grmeleri bizi hayrete drmt. Kendi ahsi
tecrbeme gre, bunun bana ok garip, hatta strapl bir
izlenim verdiini sylemem gerek. nsanlarn bizi anla
malarnn mutlak imkanszlndan sz ediyorum. Hi
phesiz, olaan hayat ierisinde, olaan sorularn sorul
duu ortamlarda buna alz; bize kar dmanca tavr
alan ya da dar dnceli yahut dnce zaaf olan kiile
rin bizi yanl anlayabileceklerini, sylediimiz eyleri
ters evireceklerini ya da bozacaklarn, asla sahip olmad
mz dnceleri, azmza bile almadmz szleri bize
atfedeceklerini biliyorduk. Ama imdi btn bunlarn,
kafa dengimiz olarak ele aldmz, zamanmzn ounu
beraber geirdiimiz ve daha nce bizi herkesten daha iyi
anlayan kiiler olarak gzken kimseler tarafndan yapl
dn grdmz zaman, bu bizde cesaret krc bir izle
258
nim yaratmt. Byle durumlar hi phesiz istisnalar da

ihtiva ediyordu; dostlarmzn ou sadece lakaytt ve
onlara G.'nin sistemine olan ilgimizi alamak iin giriti
imiz abalar hibir sonu vermedi. Ama bazen bizimle
ilgili ok merak uyandran izlenimler alyorlard. Arka
dalarmzn bizim ktye gittiimizi dndklerini ilk
defa kimin fark ettiini hatrlamyorum. Onlar bizi daha
nce olduundan daha az enteresan buluyorlard; kendi
mizden geiyormu gibi renksizlemeye baladmz,
eski kendiliindenliimizi, eskiden her ey karsnda
gsterdiimiz tepki verme hevesimizi kaybettiimizi,
'makineler' haline gelmekte olduumuzu, orijinal bir
ekilde dnmekten, hissetmekten uzaklatmz, sade
ce G.'den duyduklarmz bir papaan gibi tekrarladm
z sylyorlard. G .'ye bundan sz ettiim zaman ok
gld.
"Bekle, daha kts gelecek." dedi. "Bunun gerekten
ne manaya geldiini anlyor musunuz? Bu, yalan syle
meyi kestiiniz, ne olursa olsun o kadar iyi yalan syle
mediiniz, yani artk daha nceki kadar enteresan bir
ekilde yalan syleyemediiniz anlamna gelir. yi yalan
syleyen adam, enteresan bir adamdr. Ama siz artk
yalan sylemekten utanyorsunuz. imdi bilmediiniz ya
da anlamadnz eylerin olduunu, zaman zaman kendi
kendinize itiraf edebiliyorsunuz ve her eyi tmyle bilir
mi gibi konuamyorsunuz. Bu, phesiz, sizin daha az
enteresan, daha az orijinal ve dedikleri gibi karlk ver
meye daha az hevesli hale geldiiniz anlamn tamakta
dr. Bylece, artk dostlarnzn nasl insanlar olduklarn
gerekten grebilmektesiniz. Onlar kendileri asndan
sizin iin zlyorlar. Ve onlar kendi yollar ierisinde
hakldrlar. Siz artk lm eye baladnz." Bu szlerin ze
rine basarak syledi. "Tamamen lme daha ok mesafe
Ekol almalar
259
var, ama gene de belli miktarda ahmaklk sizden kp

uzaklamaktadr. Artk kendinizi daha nce samimiyetle
yaptnz ekilde aldatamazsnz. imdi gerein tadn
alm durumdasnz."
"Niin imdi ara sra bana kesinlikle hibir ey anlamyormuum gibi geliyor?" diye sordu oradakilerden biri.
"Daha nce, ne olursa olsun bazen anladm baz eylerin
olduunu dnrdm, ama imdi hibir ey anlamyo
rum."
"Bu durum anlamaya baladn gsterir." dedi G.
"Hibir eyi anlamadnda her eyi anladn veya her
koulda anlamaya muktedir olduunu sanyordun. imdi
ise anlamaya baladnda, anlamadn sanyorsun. Bu
byle olur, nk anlayn tad daha nce senin iin
tamamen bilinmeyen bir eydi. Ve imdi anlayn tad,
sana anlay noksanl olarak gzkmektedir."
Konumalarmzda sk sk dostlarm zn bizlerden
edindii izlenimlere ve bizim onlardan aldmz yeni
izlenimlere temas ediyorduk. Ve her eyden daha fazla
olarak, bu fikirlerin insanlar ya birletirebileceini ya da
ayracan anlamaya baladk.
Tipler
Bir defasnda "tip ler" hakknda ok uzun ve enteresan
bir konuma olmutu. G., bu konuda evvelce syledikleri
ni, kiisel alma yararna olan birok ilave ve tanmlama
larla birlikte tekrarlad.
"Her biriniz" dedi, "hayat ierisinde muhtemelen bir
ve ayn tipteki insanlara rastlamsnzdr. Bu insanlar,
ekseriyetle birbirlerine benzerler ve olaylar karsndaki i
tepkileri tamamen ayndr. Birinin holandndan dieri
de holanr. Birinin holanmadndan dieri de holan
260
maz. Byle frsatlar hatrlamalsnz, nk tipler bilimi

ni sadece tiplere rastlayarak inceleyebilirsiniz. Baka bir
metot yoktur. Bunun dnda her ey hayaldir. inde
yaadnz artlarda alt veya yediden fazla tipe rastlayamayacanz anlamalsnz, oysa hayat ierisinde ok
daha fazla sayda temel tip mevcuttur. Dierleri tmyle
temel tiplerin birleimleridir."
"Ka tane temel tip vardr?" diye sordu birisi.
"Baz kimseler oniki olduunu sylerler." dedi G.
"M esele gre, oniki havari, oniki tipi temsil etmektedir.
Bazlar daha fazla olduunu sylemektedir."
G. bir an iin duraklad.
"Bu on iki tipi, yani onlarn tanmlarn ve karakteris
tiklerini bilebilir miyiz?" diye sordu orada bulunanlardan
birisi.
"Bu soruyu bekliyordum." dedi G. "Tiplerden bahset
tiimde akll bir kimsenin bu soruyu sormadna hi
rastlamadm. Eer aklanabilseydi, bunun uzun zaman
nce aklanacan nasl oluyor da anlamyorsunuz. Ama
btn mesele, tiplerin ve tipler arasndaki farkn olaan
lisanla tarif edilemeyeceidir. Onlarn tarif edilebilecei
lisan ise henz bilmiyorsunuz ve uzun zaman da bileme
yeceksiniz. 'Krk Sekiz Kanunla' ilgili olarak da durum
tamamen ayndr. Bazs, bu krk sekiz kanunu tanyp
tamyamayacan sorar. Sanki bu mmknm gibi. Size
verilebilecek olann verildiini anlayn. Gerisini, size
verilmi olann yardmyla bulmalsnz. Ama imdi bunu
sylemekle vakit kaybettiimi biliyorum. Beni hala anla
myorsunuz ve daha uzun bir sre anlamayacaksnz. Bil
gi ve varlk arasndaki fark dnn. Anlalmas iin
farkl bir varln gerekli olduu eyler vardr."
"Ama evremizde yedi tipten fazlas yoksa, onlar niin
tanyamyoruz? Yani, onlar arasndaki balca farklar
Ekol almalar
261
bilemiyor ve onlarla karlatmz zaman onlar tanyamyor, birbirlerinden ayrt edemiyoruz?" diye sordu ara
mzdan biri.
"e kendimizle ve szn ettiim gzlemlerle bala
malsnz." dedi G. "Aksi takdirde bu, yararlanamayaca
nz bir bilgi olur. Bazlarnz tipleri grebileceini sanmaktalar, ama sizin grdnz hibir ekilde tipler deildir.
Tipleri grebilmek iin bir kimse nce kendi tipini tanma
l ve ondan 'ayrlmaya' muktedir olmaldr. Kiinin kendi
tipini tanyabilmesi iin kendi hayatn, ta bandan itiba
ren btn hayatn iyice incelemesi gerekir; olaylarn niin
ve nasl meydana geldiini bilmesi gerekir. Hepinize bir
dev vermek istiyorum. Bu, hem genel ve hem de ayn
zamanda bireysel bir dev olacaktr. Grup iinde her biri
niz hayatn anlatsn. Her ey ayrntl olarak, sslenme
den ve herhangi bir eyi saklamadan anlatlmaldr.
nemsiz ve detay hususlarn zerinde durmadan temel
ve esas olan eyleri vurgulayn. Sam im i olm alsnz ve
bakalarnn sizi yanl bir ekilde anlayacaklarndan
korkm am alsnz, nk herkes ayn pozisyondadr; her
kes kendisini ortaya koym al ve olduu gibi gstermeli
dir. Bu dev size neden hibir eyin grup dna aktarl
mamas gerektiini derhal gsterecektir. ayet grup ieri
sinde sylediklerinin darda tekrar edileceini dn
yor ya da bu konuda phe tayorsa, hi kimse konuma
ya cesaret edemeyecektir. Oysa kii, tam ve kat'i bir
ekilde, hibir eyin tekrarlanmayacana kanaat getirme
lidir.Ve ancak o zam ankii, bakalarnn da ayn eyi yap
mas gerektii anlay iinde, korkmadan konuabilecek
tir."
Ksa bir sre sonra G., Moskova'ya gitti ve onun yoklu
unda, bize vermi olduu devleri eitli ekillerde yap
maya altk. nce, G.'nin verdii devi daha kolay bir
262
ekilde uygulamaya koymak iin, bazlarmz, benim tek

lifim zerine, hayat hikayelerimizi genel grup toplantla
rnda deil de, en iyi tandklar kimselerden meydana
gelmi kk gruplar ierisinde anlatmaya gayret etti.
Btn bu abalarn bir sonu vermediini sylemeli
yim. Bazlar ok ey, dierleri ok az ey syledi. Kimile
ri gereksiz ayrntlara girdiler. Kendilerine mahsus ve
orijinal kabul ettikleri zelliklerine ait tanmlamalar yapt
lar; dierleri "gnah" ve hatalarna arlk verdiler. Ama
her ey topluca ele alndnda, G.'nin aka bekledii
eyi meydana getirmekten uzak olduu grld. Sonuta
ortaya kan ey, hi kimseyi ilgilendirmeyen fkralar
veya kronolojik hatralar ve de herkesi esnemeye sevk
eden aile hatralar idi. Bir eyler hatalyd, ama gerekten
hatal eyin ne olduunu ellerinden geldii kadar samimi
olmaya alan kiiler bile belirleyemediler. Kendi abala
rm hatrlyorum. ncelikle baz erken ocukluk izlenim
lerimi aktarmaya altm. Bunlar bana psikolojik olarak
enteresan gzkyordu, nk ok kk yalarda kendi
mi hatrlamtm ve bu ilk izlenimlerin bazlar bende
daima hayret uyandrmt. Ama kimse bununla ilgilen
medi ve derhal, bizden istenen eyin kesinlikle bu olmad
n anladm. Daha da ilerledim ama hem en hem en bir
denbire, ne olursa olsun sylemeye niyetim in olmad
birok eyin mevcut olduunu, kesin olarak hissettim.
Bu tamamen beklenmeyen bir kavrayt. G.'nin fikrini
herhangi bir kar koyma olmadan kabul etmi ve herhan
gi zel bir glk ekmeden hayatmn tm hikayesini
anlatabileceimi sanmtm. Fakat hakikatte bunun, tama
men imkansz olduu ortaya kt. imdeki bir ey, buna
ylesine kar koydu ki, mcadele etmeye bile teebbs
etmedim. Ve hayatmn belli dnemlerinden sz ederek,
nakletmek istemediim olaylarla ilgili sadece genel fikri
Ekol almalar
263
ve nakletmeyi istediim hususlarn nemini belirtmeye

altm. Bununla balantl olarak, bu ekilde konutu
um zaman sesimin ve ses tonumun deitiini fark ettim.
13u, dier insanlar anlamakta bana yardmc oldu. Kendi
lerinden ve hayatlarndan sz ederlerken, onlarn da fark
l ses ve ses tonlar ile konutuklarn duymaya baladm.
nce kendimde duymu olduum ve bana, insanlarn sz
ettikleri konuyla ilgili bir eyler saklamak istediklerini
gsteren zel trde ses tonlar mevcuttu. Bu ses tonlar
onlar ele veriyordu. Ses tonlarnn gzlemlenmesi son
radan, benim dier birok eyi anlamam salad.
Daha sonra G., St. Petersburg'a dndnde (bu kez
Moskova'da iki ya da hafta kalmt), ona gsterdii
miz abalardan sz ettik; her eyi dinledi ve sadece
"kiilii", "zden" ayrmay bilmediimizi syledi.
z ve ahsiyet
"ahsiyet, zn ardna saklanr." dedi. "Ve z, ahsiye
tin ardna saklanr ve karlkl olarak birbirlerini perde
lerler."
"z, ahsiyetten nasl ayrlabilir?" diye sordu oradaki
lerden biri.
"Size ait olan, size ait olmayandan nasl ayrrsnz?"
diye cevaplad G. "Dnmek gerekir, u ya da bu zelli
inizin nereden kaynaklandn bilmek gerekir. Ve ou
insann, zellikle sizin topluluunuzda bulunanlarn, ken
dilerine ait pek az eye sahip olduunu kavramak gerekir.
Sahip olduklar her ey, kendilerinin deildir ve oun
lukla alnmtr; onlarn fikirler, kanaatler, grler, ale
me ait kavramlar dedikleri her ey, tmyle eitli kay
naklardan arlmtr. Bunlarn tm, birlikte, ahsiyeti
meydana getirirler ve ortadan kaldrlmaldrlar."
264
"Fakat siz kendiniz alm ann ahsiyetle baladn

sylem itiniz." dedi oradaki biri.
"Tam am en doru." diye cevaplad G. "Bundan dola
y, ncelikle, kesinlikle neden sz ettiimizi belirlem eli
yiz, yani insann gelim esindeki hangi andan ve hangi
varlk seviyesinden sz ettiimizi belirlemeliyiz. Biraz
nce, sadece herhangi bir ekilde alm ayla ilikisi
olm ayan, hayat iindeki bir insandan sz ediyordum.
Byle bir insan, bilhassa 'entelektel' snflara dahilse,
hem en hemen tmyle ahsiyetten teekkl etmitir.
ou hallerde, byle birinin znn geliimi ok erken
bir yata durur. "
"Ben birok saygdeer aile reisleri, eitli fikirlerle
dolu profesrler, tannm yazarlar, bakanla namzet
nem li resmi kiiler tanyorum ki, bunlarn zlerinin
gelim esi takriben on iki yalarndayken son bulmutu.
Bu durum hi de fena deildir. Bazen, zn belli ynle
rinin be ya da alt yanda durduu ve sonra her eyin
sona erdii olm utur; arta kalanlardan hibir ey onlara
ait deildir; o bir repertuardan ibarettir; ya kitaplardan
alnm tr ya da hazr m odeller taklit edilerek yaratlm
tr."
Bundan sonra, G .'nin verdii devi baaram aym zn sebebini bulm aya altm z ve G .'nin de katld
birok konum a oldu. Ama ne kadar ok konutuysak,
onun bizden aslnda ne istediini o kadar az anladk.
"Bu sadece sizin kendinizi ne lde bilm ediinizi
gsterir." dedi G. "H i phem yok ki, iinizden en azn
dan bazlar sylediim i samimi olarak yapm ay, yani
hayat hikayesini anlatm ay arzu etmitir. Bununla bera
ber, bunu yapam adklarn ve hatta nasl balayacaklar
n bile bilm ediklerini grm ektedirler. Ama er ya da ge
bunu yapm anz gerekeceini hatrlaynz. D enildii gibi
Ekol almalar
265
bu, yoldaki ilk im tihanlardan biridir. Bu denem eden

gemeden hi kim se daha fazla ilerleyem ez."
"Bizim anlayam adm z nedir?" diye sordu birisi.
"Sam im i olm ann ne dem ek olduunu anlam yor
su n u z." dedi G. "G erek kendinize ve gerekse bakalar
na kar yalan sylem eye o kadar alm snz ki, gerei
sylem ek istediinizde ne uygun kelim eleri ne de uygun
dnceleri bulabilm ektesiniz. nsann kendisi hakkndaki tam gerei ifade etmesi ok zordur. Ama insan,
gerei ifade etm eden nce bunu bilmelidir. Ve hatta
siz, kendinizle ilgili hakikatin nelerden ibaret olduunu
bile bilm iyorsunuz. Ve ben, her birinizin baka zelliini
ya da kusurunu size daha nce sylemitim. O zaman
beni anlam olm anz gerekirdi."
Bir keresinde, bu ekilde daha fazla ilerlemenin anla
m olm adn ve onunla yola devam edeceksek, al
m ay isteyip istem ediim izi ve yar ciddi tutumlarn
hibir sonu verm eyecei iin, bu yndeki btn aba
lardan vazgem enin daha iyi olup olm ayaca konusun
da kesin bir karar verm em iz gerektiini syledi. al
maya, sadece, kendilerindeki m ekaniklik ve uyku ile
m cadele etm eye ok kesin ve ciddi bir ekilde karar
verenlerle devam edeceini ilave etti.
"Sizden berbat bir ey istenm ediini artk biliyorsu
nuz." dedi. "Fakat iki tabure arasnda oturm ann hibir
anlam yoktur. Uyanm ak istem eyen kim seyi, ne olursa
olsun daha derin uyumaya terk edin."
Her birim izle ayr ayr konuacan ve her birim ize,
kendisinin bizden neden rahatszlk duyduu konusun
da sebepler gstereceini syledi.
"Belki de bunun bende byk bir tatmin meydana
getirdiini sanm aktasnz. Veya belki yapabilecek baka
bir eyim olm adn dnmektesiniz. Eer aklnzdan
266
bunlar geiyorsa, her iki halde de ciddi bir ekilde yan

lyorsunuz. Yapabileceim daha pek ok ey var. Ve
eer ben bu ie zam anm veriyorsam, bunun tek sebebi
kesin bir am acmn bulunm asdr. Bu zamana kadar
am acmn neleri ierdiini ve benim le ayn yolda olup
olm adnz daha iyi anlam olmalsnz. Daha fazla bir
ey sylem eyeceim. Fakat gelecekte sadece amacma
ulamakta bana yararl olabilecek kiilerle alacam.
Ve sadece kendileriyle, yani m ekaniklikle m cadele
etm eye kesin olarak karar vermi olan kiiler bana yarar
l olabilirler."
Konuma bylece sona erdi. G .'nin grup yeleriyle
konum as bir hafta kadar srd. Bazlaryla uzun uzun
konutu, bazlaryla ise ksa kesti. Sonuta hemen hemen
herkes devam etm ek zere kald.
P. isimli, ahsiyeti zden ayrm a deneyleriyle ilgili
olarak szn ettiim orta yal adam, sadece ara sra
"ekilsel bir tutum " ya da "szel anlay" gibi hatal bir
yola girm ekle beraber, itibarl bir seviyeye kt ve abu
cak grubun aktif bir yesi haline geldi.
Sadece iki kii eksildi. Bize, sanki tam am en bir tr
bynn etkisindelerm i gibi gelmiti. nk birdenbi
re hibir eyi anlam az olmulard. G .'nin syledii her
eyde onun ynnden yanl anlama ve geri kalanlarda
ise, sempati ve hissetm e eksiklii olduunu dnyor
lard.
Hemen hemen hepim ize kar, nceleri gvensiz ve
kukulu, daha sonra aktan aa dm anca olan,
tmyle tuhaflk dolu ve hi beklenm edik bu tutum,
kim senin nereden geldiini bilm edii sulam alar bizi
ok artmt.
Her eyi bir sr haline sokm utuk; dierlerinin bulun
m ad zam anlar G .'nin sylediklerini onlara aktarm ay
Ekol almalar
267
ihm al ediyorduk. O nlara gvenm em esini salam ak

am acyla G .'ye onlarla ilgili m asallar uyduruyorduk.
Btn gerekleri arptarak ve her eyi hatal bir k
altnda sunm aya aba gstererek, G .'yi srekli olarak
yanl yne sevk etm ek iin onlarla ilgili btn konu
malar G .'ye sayp dkyorduk. Her eyi olduundan
farkl grm esini salam ak iin G .'y e onlar hakknd a
hatal izlen im ler verm itik.
Ayn zam anda G .'nin kendisi de "tam am en dei
m i", daha nce olageldiinden tam amen farkl bir insan
olmutu. Hain ve em redici idi, insanlara olan btn
duygularn ve btn ilgisini kaybetm iti, insanlardan
gerei talep etm eyi kesmiti. yle ki, bir yandan birbir
lerine iek atarken dier yandan birbirleri hakknda
casusluk yapan iki yzl ve kendisine gerei syle
m ekten korkan insanlarn evresinde bulunm asn tercih
ediyordu.
Btn bu konum alar bizi aknla dryordu.
Olup bitenler, byk bir sratle im diye kadar grm edi
im iz tamamen yeni bir tr atm osferi de beraberinde
getirm iti. Bu, zellikle tuhaft, nk tam olarak o sra
lar oum uz gayet heyecanl bir durum daydk ve gru
bum uzun bu iki protestocu yesine kar tavr almtk.
Birok defa G. ile onlar hakknda konum ay dene
dik. Kendileriyle ilgili olarak ona her zaman "hatal izle
n im ler" verdiim izi d ndklerini sylediim iz
zam an, G. ok gld.
"G ryor m usunuz, alm ay nasl deerlendiriyor
lar?" dedi. "O nlarn nazarnda ben zavall bir budala
ym; kolayca kandrlveriyorum ! En nem li hususu
anlam adklarn grm ektesiniz. alm ada, retmen
kandrlam az. Bu, bilgi ve varlk hakknda sylenenler
den kaynaklanan bir kanundur. ayet ben istersem, sizi
268
kandrabilirim . Ama siz beni kandram azsnz. Eer aksi

geerli olsayd, sizin benden deil, benim sizden ren
mem gerekirdi."
"Onlarla nasl konum alyz ve gruba dnmelerine
nasl yardm c olabiliriz?" diye sordu aram zdan biri
G .'ye. (137)
"H ibir ey yapam ayacanz gibi," dedi G., "bu ie
hi kalkm am alsnz, nk bu tr giriim lerle onlarn
kendilerini grme ve anlama konusundaki son anslar
n da yok edersiniz. G eri dnm ek daim a ok gtr. Bu
geri dn karar, herhangi bir ekilde ikna ya da zorla
ma olm akszn kesin olarak isteyerek verilm i bir karar
olmaldr. Gerek benim hakkm da, gerekse kendiniz
hakknda iittiiniz her eyin, kendilerini hakl karma
giriim leri, kendilerinin hakl olduklarn hissedebilm ek
iin bakalarm sulam a abalar olduunu anlam als
nz. Bu, gittike daha fazla yalan sylem ek demektir.
Bunun ortadan kaldrlm as gerekir ve bu, strap ekile
rek yok edilebilir. nceleri onlarn kendilerini grm eleri
ok zor idiyse, im di bu, on kat daha zordur."
"Bu olay nasl olabildi?"diye sordu dierleri ona.
"N eden hepim ize ve size kar olan tutumlar byle bir
denbire ve beklenm edik bir ekilde deiti?"
"Siz byle bir olaya ilk defa ahit oluyorsunuz." dedi
G., "V e bu sebeple size garip geliyor, ama daha sonra
greceksiniz ki, hep byle olur. Bunun asl sebebi, iki
tabure arasnda oturm ann imkansz oluudur. nsanlar
genellikle iki tabure arasnda oturabileceklerini, yani
yeniyi kazanabileceklerini ve eskiyi de m uhafaza edebi
leceklerini zannederler; phesiz bunu uurlu olarak
dnm ezler, ama ayn kapya kar."
" ounun m uhafaza etm eyi arzu ettii ey nedir?
ncelikle, fikirler ve insanlar hakknda kendi deerlen
Ekol almalar
269
dirm elerine sahip olm a hakkn, yani kendileri iin her

eyden daha zararl olan bir eyi isterler. Bu kim seler
ahm aktrlar ve ahm ak olduklarn bilirler, yani bunu bir
defa anlamlardr. Zaten bu sebeple renm eye geldi
ler. Ama daha sonra bununla ilgili her eyi unuttular;
artk kendi deersiz ve sbjektif tutum larn almaya
sokm aktalar; herhangi bir ey hakknda hkm verm e
ye m uktedirlerm i gibi gerek benim gerekse bakalar
hakknda hkm verm ekteler. Ve bu durum derhal
fikirlere ve sylediklerim e kar olan tutum larna yans
d. Onlar artk, 'bir eyi kabul ediyorlar' ve 'baka bir
eyi kabul etm iyorlar'; bir eyle hem fikirler, baka bir
eyle deiller; bir ey hakknda bana gveniyorlar, ba
ka bir eyde gvenm iyorlar."
"V e durumun en elenceli yan, bu artlar altnda,
yani her konuda bana gvenm eden ve her eyi kabul
etm eden 'alm aya m uktedir olacaklarn' hayal etm e
leridir. Aslnda bu kesinlikle im kanszdr. Bir eyleri
kabul etm em ek veya bir eylere gvenm em ek suretiyle,
bu kim seler derhal kendilerine gre bir eyler uydurur
lar. alm ayla veya benim sylediklerim le ortak yan
olm ayan yeni teoriler ve yeni aklam alar 'kusm aya'
balarlar. Daha sonra gerek benim gerekse bakalarnn
syledii ve yapt her eyde kusurlar ve eksiklikler
bulm aya balarlar. Bu andan itibaren artk ben, onlarn
daha iyi bildikleri ve anladklar, hibir bilgi ve fikrimin
bulunm ad konular hakknda konum aya balarm;
grubun btn dier yeleri aptal ve geri zekaldrlar. Ve
bylece i, bir laterna gibi, birbiri ardndan belli bir sona
doru ilerler. Eer bir kii bu tr eyler sylerse, ben
onun daha sonra ne syleyeceini bilirim. Ve sonulara
bakm ak suretiyle siz de bileceksiniz. in garip yan,
insanlar bu durum u bakalarna ilikin olarak grebilir
270
ler. Fakat kendileri delice eyler yaptklar zaman bu hali

kendilerinde grm ez olurlar. Bu bir kanundur. Daa tr
m anm ak ok zor, ama dadan aa kaym ak ok kolay
dr. Hatta bu gibi kimseler, benim le veya baka kim se
lerle bu konulardan sz ederken utanm azlar bile. Ve
daha ziyade, bunun bir tr 'alm a' ile bir araya getiri
lebileceini dnrler. Bir kim se bu entie ulat
zaman, kendi kk arksnn alndn anlam ak bile
istem ez."
"Bir eye daha dikkat edin. Onlar iki kiidir. Her biri
kendi bana ayr ayr olsalard, kendi durum larn gr
meleri ve geri dnmeleri daha kolay olurdu. Ama onlar
bir arada olan iki arkadatrlar ve biri dierinin zayfl
n tam amen desteklem ektedir. imdi, biri olm adan die
ri dnemez. Ve geri dnmek isteseler bile, onlardan
sadece birini kabul eder, dierini ise etm ezdim ."
"N iin?" diye sordu aram zdan biri.
"Bu tam am en baka bir konu." dedi G., "im diki hal
de, sadece onlardan birine, kendisi iin, benim mi yoksa
arkadann m daha nem li olduu sorusunu kendisine
sordurabilm ek iin. Eer arkada daha nem liyse syle
necek hibir ey kalm az, ama nem li olan bensem , bu
takdirde arkadan terk etmeli ve yalnz bana geri
dnmelidir. Ve bu durum da daha sonra dieri gelebilir.
Ama imdi onlar birbirini tutmakta ve birbirine engel
olmaktadr. Bu, insanlarn kendilerine yararl olan yol
dan saptklar zam an kendileri iin yapabilecekleri belki
de en kt eyi nasl yaptklarna dair tam bir rnek
tir."
Ekim aynda M oskova'da G. ile beraberdim .
Btn duvarlar ve dem eleri ark usul hallarla
kapl ve tavanna ipek allar asl olan Bolshaia Dmitrovka'daki kk apartm an, zel atm osferi ile beni art
Ekol almalar
271
mt. Her eyden nce dikkatim i eken husus, orada

bulunan ve hepsi G .'nin rencileri olan bu insanlarn
sessizlii srdrm ekten korkm am alar idi. Bu durum
bal bana olaan olm ayan bir eydi. Gelirler, oturur
lar, sigara ierler ve ou kez saatlerce tek sz etm ezler
di. Fakat bu sessizlikte skc ve naho herhangi bir taraf
yoktu; tam tersine zoraki ve uydurma rol yapma gerek
liliinden uzak olan bir emniyet ve zgrlk duygusu
hakimdi. Fakat bu sessizlik, tesadfen orada bulunan
m erakl ziyaretiler zerinde olaand bir izlenim
oluturmaktayd. Bu kiiler konum aya baladlar, yle
ki, durm aktan ve bir eyler hissetm ekten korkuyorlarm gibi durm adan konuuyorlard. te yandan, dier
leri gcenm ilerdi, nk G .'nin rencilerinin ne kadar
stn olduklarn ve kendileriyle konum aya bile de
m eyeceini anlam alarn salam ak zere, "sessizliin"
kendilerini hedef aldn sanyorlard. Bir ksm ise
bunu aptalca, elendirici, "yapay" buluyor ve bunun en
kt zelliklerim izi, bilhassa "bize bask yapan" G .'ye
kar olan zayflm z ve tm yle ona bam l olduu
muzu gsterdiini dnyordu.
P., eitli insan tiplerinin "sessizlik" karsndaki tep
kilerini not etm eye karar verdi. Ben ise, bu yerde, insan
larn her eyden ok sessizlikten korktuklarnn, konu
ma eilim im izin kendini savunm adan kaynaklandnn
ve daim a bir eyleri grm ekten, kendine bir eyleri itiraf
etm ekten kanma tem eline dayandnn farkna var
mtm.
G .'nin apartm annda baka bir garip zellik hemen
dikkatim i ekti. Orada yalan sylem ek m m kn deil
di. Herhangi bir yalan derhal ortaya kyor, aikar, elle
tutulur bir hal alyordu. Bir defasnda oraya kendisiyle
daha nce tanm olduum ve bazen gruplara katlan,
272
G .'nin bir tand gelmiti. Apartm anda benden baka

iki veya kii daha vard. G .'nin kendisi orada deildi.
M isafirim iz ksa bir sre sessizce oturduktan sonra, ken
disine sava hakknda, bar ihtim alleri vs. hakknda ok
enteresan eylerden sz eden bir kiiyle karlatn
anlatmaya balad. Fakat birdenbire hi beklem ediim
bir ekilde onun yalan syled iini hissetm itim . Hi
kim seyle tanmam ve kimse de ona bir eyler anlat
mamt. Hepsini o anda uydurmutu, nk sessizlie
tahamm l edemiyordu.
Ona bakarken kendimi zor durumda hissettim. Bana
yle geliyordu ki, eer ona bakarsam, yalan sylediini
anladm n farkna varacakt. Dierlerine gz ucuyla
baktm da, onlarn da ayn eyi hissettiklerini anladm,
nk glm em ek iin kendilerini zor tutuyorlard. Son
ra konuan kiiye baktm ve hibir eyin farknda olm a
dn grdm. Konusunu giderek artan bir coku ile
abuk abuk anlatm aya devam ediyor ve istem eyerek de
olsa ara sra dierleriyle baktm z fark etmiyordu.
H adise sadece bundan ibaret deildi. Birdenbire,
geen yaz, hayat hikayemizi anlatma giriim lerini ve o
srada gerekleri saklarken deien "ses tonlarn" hatr
ladm. Burada da btn m eselenin ses tonunda olduu
nu anladm. Bir kimse gevezelik ettii srada veya basit
e konumaya balam a frsatn beklerken, dierlerinin
ses tonlarna dikkat etm iyor ve gerekle yalan birbirin
den ayrt edemiyordu. Fakat dorudan doruya kiinin
kendisi sakin olursa, yani biraz uyanrsa, farkl ses ton
larn duyar ve dier kim selerin yalanlarn ayrt etmeye
balar.
G .'nin rencileriyle bu konu zerinde birka kez
konutuk. Onlara Finlandiya'da olanlardan ve St. Petersburg sokaklarnda grm olduum "uyuyan insanlar
Ekol almalar
273
dan" sz ettim. G .'nin apartm anndayken m ekanik ola

rak yalan syleyen insanlar karsndaki duygum, bana
"uyuyan insanlar" karsndaki duygum u hatrlatt.
D ur Egzersizi
Bu vesileyle G. bize tam am en yeni bir altrma gs
terdi ve ona gre, hareketsel yapya hkm etm ek bunsuz
m m kn deildi. Onun tabiriyle bu, "d u r" altrmasyd.
"H er rk," dedi, "h er m illet, her devir, her mem leket,
her snf, her meslek, kendine ait belli sayda duru ve
hareketlere sahiptir. Bir insanda en sabit ve deim eyen
eyler olan bu duru ve hareketler, onun dnm e ve
hissetm e eklini kontrol eder. Ama insan kendisi iin
m mkn olan bu duru ve hareketlerin hibirini kullan
maz bile. nsan, kiilik yapsna gre, kendisi iin m m
kn olan ancak belli sayda duru ve hareketlerde bulu
nur. Bylece, her insann duru ve hareketlerle ilgili
repertuar gayet snrldr."
"H er devirde, her rkta ve her snfta hareket ve
durularn karakteri, daima belli dnm e ve hissetme
ekilleriyle balantldr. Bir insan, durular ve hareket
ler repertuarn deitirm eden, dnme ve hissetme
eklini deitirm eye m uktedir olamaz. Dnm e ve his
setme ekillerine, dnme ve hissetm enin duru ve
hareketleri denilebilir. Her insan belli sayda dnme
ve hissetm eyle ilgili duru ve hareketlere sahiptir. Ayr
ca insanda hareket, dnce ve duygu, duru ve hare
ketleri birbirleriyle ilikilidir. Kii, hareketle ilgili duru
larn deitirm edike, asla dnce ve duygu durular
repertuarnn dna kamaz. nsann dnce ve duy
gularnn bir analizi ve gene insann hareket fonksiyon-
274
lan zerinde belli bir ekilde dzenlenm i bir incelem e,

gerek iradi gerekse irade d olan her hareketim izin, her
iki halde de ayn derecede m ekanik olan bir durutan
dierine uursuz bir gei olduunu gsterir."
"H areketlerim izin iradi olduunu sylem ek bir hayal
dir. Btn hareketlerim iz otomatiktir. Btn dnce ve
duygularm z tmyle otomatiktir. Dnce ve duygu
nun otom atizm as, kesinlikle hareketin otom atizm as ile
balantldr. Bunlardan biri, dieri deim eden deie
mez. Bylece, bir insann dikkati, rnein otom atik
dnceleri deitirm eye konsantre olm usa, bu durum
da alkanlk hareketleri ve alkanlk durular, yeni
dnce ynelim ini eski alkanlk arm laryla irtibatlam ak suretiyle ona m dahale edeceklerdir."
"O laan artlar ierisinde ruh hallerim izin ve duygu
sal hallerim izin, hareket ve durularmza ne kadar ba
l olabildiini bilm em ize ramen, dnce, duygu ve
hareket fonksiyonlarm zn birbirlerine ne kadar fazla
bal olduu konusunda hibir idrake sahip deiliz.
Eer bir insan, znt ya da mitsizlie karlk gelen
bir duru alrsa, bu takdirde ksa sre ierisinde, o kii
kesin olarak kendisini zntl ve mitsiz hissetm eye
balayacaktr. Durularda isteyerek yaplan bir deiik
lik vastasyla korku, nefret, asabi alkant ya da dier
taraftan skunet hali yaratlabilir. Fakat dnce, duygu
ve hareket gibi insan fonksiyonlarnn her birinin kendi
lerine ait belli repertuar olduundan ve bunlar daimi
olarak birbirlerine etki ettiklerinden, insan, tavrlarnn
(durularnn) cazibeli em berinden asla kurtulam az."
"nsan bu durumu bilse ve onunla m cadeleye bala
sa bile, kendi iradesi buna yeterli olmayacaktr. nsan
iradesinin, b ir m erkezi, ksa b ir sre iin ynetmeye
yeterli olabileceini anlamalsnz. Halbuki dier iki
Ekol almalar
275
merkez buna m ani olur. Bir insann iradesi merkezi

ynetm eye asla yeterli olam az."
"Bu otomatizmaya engel olmak ve farkl m erkezlerde
ki duru ve hareketler zerinde giderek bir kontrol
kazanmak iin zel bir egzersiz vardr. Burada retm en
den alman ve nceden zerinde anlalm olan bir keli
me veya iaret vardr. Bunu iiten ya da gren renciler,
ne yapyor olurlarsa olsunlar, hareketlerini durdurmak
ve sinyal onlar hangi durumda yakalamsa, o durumda
hareketsiz kalmak zorundadrlar. Hareket etmeyi dur
durmalar gereinden baka, sinyal annda nereye bak
yorlarsa gzlerini ayn nokta zerinde tutmak, eer varsa
yzlerindeki glmsemeyi muhafaza etmek, biri konuu
yorsa azn ak tutmak, yz ifadesini ve bedeninin
btn kaslarnn gerilimini aynen iaretin onlar yakala
d pozisyonda kalm ak zorundadrlar. Bu 'durm ak'
halindeki bir kimse, ayrca, dnce akn durdurmal
ve btn dikkatini, bedeninin m uhtelif ksmlarndaki
kas gerilimlerinin, ne halde ise tam olarak ayn kalmas
zerine, daima bu gerilimi izlemeye younlatrmal ve
dikkatini bedenin bir ksmndan dier ksmna yneltme
ye konsantre etmelidir. Ve kii, alt bir durua geme
sine izin veren nceden tespit edilmi baka bir iarete
kadar veya orijinal duruunu daha fazla koruyamayp
yorgunluktan dene kadar, bu durum ve bu pozisyon
ierisinde kalmak zorundadr. Fakat ne bakn, ne de
dayanma noktalarn, hibir eyi deitirmeye hakk yok
tur. Eer dayanamazsa dmelidir ama, gene de kendisi
ni bir darbeden korumaya teebbs etmeden tpk bir
uval gibi dmelidir. Tamamen ayn ekilde, eer elle
rinde bir ey tutuyorsa, onu dayanabilecei kadar uzun
sre tutmaldr ve elleri ona itaat etmeyi reddedip de
cisim yere derse, bu, artk onun kabahati deildir."
276
"D m e veya allmadk durular sebebiyle m eyda

na gelebilecek ahsi zararlarn olm am as iin gzetme
grevi retm ene aittir. Bu hususta renciler retm e
ne tam olarak gvenm eli ve hibir tehlike dnm em e
lidirler."
"Bu egzersiz fikri ve sonular pek ok farkllklar arz
eder. Bunu nce hareket ve duru almas asndan
ele alalm. Bu egzersiz, insana otomatizma zincirinden
kma im kann salar ve zellikle kiinin kendi zerin
de alm asnn banda bundan vazgeilem ez."
"nsann zerindeki m ekanik olm ayan bir alma,
ancak bu ii bilen bir kim senin ynetim i altnda, 'dur'
egzersizinin yardmyla m m kndr."
"N eler olduunu takip etmeye alalm. Bir insan,
yryor, oturuyor veya alyor. O anda bir sinyal al
yor. Balam olduu hareket bu ani sinyal veya durma
kom utu ile kesiliyor. Bedeni hareketsiz kalyor ve bir
durutan dierine geiin ortasnda, norm al hayatta
asla kalam ayaca bir pozisyon ierisinde duruyor.
Kendisini bu halde, yani alm ad bir duru ierisinde
hissederek insan, elinde olm adan kendisine yeni bak
asndan bakar, grr ve yeni bir tarzda gzlem ler. Bu
allm adk durum da o, yeni bir ekilde dnebilir,
yeni bir ekilde hissedebilir ve yeni bir ekilde bilebilir.
Bylece eski otom atizm a zinciri krlr. Beden bo yere
olaan rahat duruunu yakalam aya alr. Fakat ret
menin iradesiyle hareket eden insann iradesi buna
engel olur. M cadele lnceye kadar srer. Ancak bu
durum da irade galip gelecektir. Daha nce sylenenlerle
ele alm an bu egzersiz, kendi kendini hatrlam a egzersi
zidir. Bir kii, sinyali karm ayacak ekilde kendini
hatrlam aldr; ilk anda en rahat duruu alm ayacak
ekilde kendini hatrlam aldr; bedenin m uhtelif ksm
Ekol
almalar
277
larndaki kaslarn gerilimini, bakt yn, yz ifadesini

vs.'yi gzlem lem ek am acyla kendini hatrlam aldr;
bacaklarn, kollarn ve srtn bazen allm adk pozisyon
lar sebebiyle ortaya kan ar sanclar yenmek, bu
durumda yere dm ekten ve ar bir cismi ayana
drm ekten korkm am ak iin kendini hatrlam aldr.
Kiinin kendisini bir an iin unutmas yeterlidir; beden
kendiliinden ve hemen hem en fark edilm eden daha
rahat bir pozisyonu benim seyecek, arl bir ayaktan
dierine aktaracak, baz kaslar gevetecek ve benzeri
eyleri yapacaktr. Bu egzersiz, irade, dikkat, dnce,
duygu ve hareket merkezi iin ayn zam anda geerli
olan bir egzersizdir."
"Fakat iradenin bir insan alm ad bir pozisyonda
tutmasn salayan yeterli gc ortaya karm ak iin,
dardan 'd ur' eklinde bir em ir ya da kom ut gelmesi
arttr. Bir insan kendisine dur kom utunu veremez. ra
desi bu kom uta uym ayacaktr. Bunun sebebi, daha nce
belirttiim gibi, allm dnce, duygu ve hareket
durular kom binasyonunun, bir insann iradesinden
daha kuvvetli olm asdr. Hareket durularna ilikin ola
rak dardan gelen dur kom utu, dnm e ve duygu
durularnn yerini alr. Bu durular ve onlarn etkileri,
dur kom utu tarafndan ortadan kaldrlrlar ve bu
durumda hareket durular iradeye itaat eder."
Ksa bir sre sonra G. ok deiik ortam larda "d u r"
egzersizini uygulam aya soktu.
G. ncelikle, "d u r" kom utunu alr almaz, nasl "km l
dam adan" durulacan ve nasl hareket etm em eye, ne
olursa olsun saa sola bakmam aya, herhangi biri konu
sa bile, rnein bir ey sorsa veya sizi haksz olarak
itham etse bile cevap verm em eye gayret etmeyi gster
di.
278
'Dur' egzersizi okullarda kutsal kabul edilir." dedi.

"Baretm enin ya da onun tayin ettii kiinin dnda
hi kimsenin 'dur' kom utunu vermeye yetkisi yoktur.
'D ur', renciler arasnda oyun yahut egzersiz konusu
olamaz. Siz, bir insann iinde bulunabilecei durumu
asla bilm ezsiniz. Eer onun yerine hissedem ezseniz,
hangi kaslarn gerildiini veya ne kadar gerildiini bil
mezsiniz. Ayrca, ar bir gerilim devam ederse, bu, baz
nemli dam arlarn kopmasna ve baz durum larda ani
lm lere bile sebep olabilir. Bu yzden, sadece ne yapt
n ok iyi bilen kii 'dur' komutunu verebilir."
"A yn zam anda 'dur' egzersizi, hibir tereddt veya
phe tam ayan kaytsz artsz bir itaat gerektirir.
Okul disiplini iin bu m etot arttr. Okul disiplini, rne
in askeri disiplinden ok farkl bir eydir. O disiplinde
her ey m ekaniktir ve ne kadar m ekanik olursa, o kadar
iyidir. Am a burada her ey uurlu olm aldr, nk
am a uurluluu uyandrm aktr. ok kimse iin okul
disiplini, askeri disiplinden ok daha zordur. Orada her
ey daima birbirinin ayndr; burada ise daima farkl
dr."
"A ncak, ok zor durum lar ortaya kabilir. Size kendi
hayatm daki bir olaydan sz edeyim. ok yllar nce
Orta A sya'da idik. Bir ark, yani bir sulama kanalnn
kenarnda adr kurmutuk. im izden kii, arkn bir
kysndan adrn olduu dier kyya eyalar tayor
du. Arktaki su belim ize kadar geliyordu. Ben ve dier
kii eyalarla birlikte henz kyya km ve giyinm eye
hazrlanyorduk; nc kii ise hala suyun iindeydi.
Suya, sonradan balta olduunu rendiim iz bir ey
drm ve bir ubukla onu dipte bulm aya alyor
du. O anda adrdan 'dur' diye bir ses duyduk. kimiz
de kyda olduum uz gibi kalmtk. Suyun iindeki
Ekol almalar
279
arkadam z tam gr sahamz iinde bulunuyordu.

Suya doru eilm i duruyordu ve 'dur'u duyar duy
maz, o duru ierisinde kalmt. Bir ya da iki dakika
geti ki, birdenbire arktaki suyun ykselm ekte olduu
nu grdk. Belki de bir mil ilerdeki birisi, kk arka su
verm ek iin bir su bendinin kapan amt. Su hzla
ykseldi ve suyun iindeki adamn enesine kadar ula
t. adrdaki adam n suyun ykseldiini fark edip fark
etm ediini bilm iyorduk. Ona barp haber veremezdik,
hatta nerede olduunu grmek iin balarm z bile evi
remezdik, birbirim ize bakamazdk. Sadece arkadam n
solum asn duyabiliyordum . Su ok hzl ykselm eye
balad ve ksa sre iinde adam n ba tam am en suyla
rtld. Sadece uzun bir sopa ile desteklenen bir el yk
seliyordu. Yalnz bu el grlyordu. Bana ok uzun bir
zam an geti gibi geliyordu. Sonunda duyduk: 'Yeter!'
kimiz de suya frladk ve arkadam z kyya srkle
dik. N eredeyse boulm ak zere idi."
ok gem eden biz de "du r" egzersizinin hi de aka
olm adna kanaat getirmitik. ncelikle bu, srekli ola
rak tetikte bulunm am z, srekli olarak sylem ekte ya
da yapm akta olduum uz eyleri kesmeye hazr durum
da bulunm am z gerektiriyordu. kinci olarak zel bir
tr tahamm l ve azim gerektiriyordu.
"D u r", gnn herhangi bir annda m eydana gelebili
yordu. Bir defasnda, ay vaktinde benim karmda
oturm akta olan P., yeni doldurulm u bir bardak scak
ay dudaklarna gtrm flyordu. O anda yandaki
odadan "d u r" komutunu iittik. P. morarmt. Gz
nn kenarndaki kk bir kasn seyirdiini grdm.
Ama barda tutm ay srdrd. Daha sonra, parm akla
rnn ona sadece ilk dakika iinde ac verdiini, daha
sonra ise asl zorluun dirsekten itibaren biimsiz bir
280
ekilde bklen, yani bir hareketin yarsnda duran

koluyla ilgili olduunu syledi. Ama parm aklarnda
byk su kabarcklar meydana gelmi ve ona uzun sre
ac vermiti.
Baka bir sefer, bir "d u r" komutu, Z.'yi tam sigarasn
dan bir nefes ektii anda yakalamt. Daha sonra,
hayatnda asla byle naho bir ey yaam adn syle
miti. Dum an dar veremezdi; gzleri yalarla dolu
olarak oturuyor ve azndan yava yava duman k
yordu.
"D u r"u n , hayatm zn tm zerinde, almamz
zerinde ve ona kar olan tutumumuz zerinde ok
byk etkisi olmutu. ncelikle kiilerin "d u r"a kar
olan tutumlar, kesin bir dorulukla onlarn almaya
kar olan tutum larnn ne olduunu gsterdi. alm a
ya yan izen kiiler, "d u r"a kar yan iziyorlard. Yani,
ya "durm ak" kom utunu duym am lard, ya da o kom u
tun dorudan kendilerine ynelm ediini sylyorlard.
Veya dier yandan, "d u r" kom utu iin daim a hazrlklydlar, yani hibir dikkatsiz hareket yapm yorlar, elle
rine scak ay bardaklar alm yorlar, oturuyorlar ve
abucak kalkyorlard vs. Ama hi phesiz bu grl
yor ve derhal kimin kendisini sakndn ve kim in saknam adn, alm ay ciddiye aldn ve kim in glk
lerden kanmak, "kendilerini ortama uydurm ak" iin
"d u r" egzersizine bildik m etotlar uygulam aya alt
n ortaya koyuyordu. "D u r" egzersizi, tam am en ayn
ekilde, okul disiplinine uym akta yetersiz ve gnlsz
olanlar, onu ciddiye alm ayanlar aka gstermiti.
"D u r" ve onunla beraber dier egzersizler olm adan, ne
olursa olsun saf bir psikolojik yolla, hibir eye eriilem eyeceini aka grmtk.
Ekol almalar
281
M ucizeler
1916 senesinin yaz m evsim i ortalarna rastlayan bu
dnem , gruplarm zn btn yelerinin hafzalarna,
alm am zda ok byk bir i younluk devresi olarak
nakoldu. Hepimiz, yneldiim iz iin usuz bucakszlna kyasla ok az ey yaptm z ve acele etm em iz
gerektiini hissediyorduk. Daha fazla bilm e ansm zn,
nasl birdenbire karm za km sa, ayn ekilde kaybo
labileceini anlamtk. Bu bakm dan alm ann zeri
m izdeki basksn artrm aya ve artlarn uygunluu
sresince elim izden geleni yapm aya gayret ediyorduk.
Daha nce kazanm olduum belirli bir tecrbeyi bu
ynde kullanarak, bir seri deneylere ya da altrm alara
baladm . Bir seri ksa, ama gayet youn orular uygula
dm. "Y ou n" diye tanmlyorum nk bu orular
kesinlikle salk asndan ele alm yordum , tam tersine
organizm aya m m kn olabilen en kuvvetli oklar ver
meye gayret ediyordum. Buna ilaveten, daha nceden
orula beraber uygulandnda enteresan sonular ald
m, belli bir ynteme gre "nefes alm aya" ve ayrca
dikkatimi younlatrm ada kendi kendimi gzlem lem e
de bana ok yardm etmi olan "zihin duas" metoduna
gre "tekrarlam aya" (zikre) baladm. Ve ayrca da dik
katin konsantrasyonu iin olduka karm ak olan bir
dizi zihni altrm alar yaptm. Bu deney ve altrmalar
burada ayrntl olarak aklam yorum , nk bunlar,
m mkn olabilecek sonular hakknda tam bir bilgiye
sahip olm adan, yolumu el yordamyla aradm dene
m elerden ibarettir.
Am a konum alarm z ve toplantlarm zla beraber
btn bu eyler, bende olaan olm ayan bir gerilim hali
yaratt. Ve kukusuz 1916 A ustosu'nda yaadm
282
olaanst tecrbe dizilerine beni byk lde hazr

layan bunlar oldu. G. szn tuttu ve gerek leri gr
dm ve ayn zam anda, gereklerden nce dier birok
eyler gereklidir derken, G .'nin ne dem ek istediini
anladm .
Bu dier eyler, hazrlanm ay, baz fikirleri anlamay
ve belli bir hal iinde olm ay ihtiva ediyordu. Duygusal
olan bu hal, tam amen anlamadm z bir eydir, yani
onun zorunlu olduunu ve gereklerin onsuz m m kn
olm adn anlamyoruz.
im di en g eye geliyorum , nk gereklerin ken
disini btnyle tanm lam ann imkan yok.
Neden?
Bu soruyu kendi kendime sk sk sorm uum dur. Ve
cevabm udur: Bunlar kiisel olm alar bakm ndan bir
birlerinden o kadar uzaktrlar ki, ortak vasflar ortaya
konam am aktadr. Ve yle sanyorum ki, bu sadece
benim hadisem de deil, ama her zam an byledir.
Herhangi bir nevi olaanst tecrbe yaam ve son
radan bunu aklam ay reddetm i kiilere ait hatralar
ve notlarla karlatm zam an bu tip iddialarn beni
daima sinirlendirdiini hatrlyorum. Onlar harikulade
yi aram lar ve bunu, o veya bu ekilde bulduklarm
sanmlard. Ama aradklarn bulduklar zam an da sy
ledikleri daim a u olm utur: "O nu buldum. Ama buldu
um eyi tanm layam am ." Bu ise her zam an bana yap
m ack ve uydurma gelirdi.
Ve im di ben, kendim i tam am en ayn durum da hisse
diyordum. Aradm bulm utum . M m kn, onaylana
bilir, ya da kabul edilebilir olarak gz nne alnan
sahann tam am en dndaki gerekleri grm ve
gzlem itim . Bununla beraber onlar hakknda hibir ey
sylem eye m uktedir deilim.
Ekol almalar
283
Bu tecrbelerin ana blm , kendi ieriklerinde ve

onunla beraber gelen yeni bilgilerdeydi. Am a dtan
grn, sadece ok yaklak olarak tanmlanabilirdi.
Daha nce de sylediim gibi, btn orulardan ve
dier deneylerden sonra olduka uyarlm ve asabi bir
haldeydim ve bedensel olarak dzenim her zam ankine
gre biraz sarslmt. St.Petersburg'daki evinde sk sk
ge vakitlere kadar toplantlar yaptm z E.N .M .'nin
Finlandiya'daki sayfiye evine gittim. G. ve arkadalar
dan sekiz kadar oradaydlar. Akam zeri konum a,
hayatlarm zdan sz etm ekle geti. G., iim izden birini
ya da tekini sinirlendirm eye alyorm u gibi ok ters
ve alaycyd. zellikle korkaklm z ve dnce tem
belliim iz zerine ykleniyordu. Bilhassa, Dr. S. hakkmdaki dncelerim le ilgili, byk bir itimatla kendisine
sylediklerim i herkesin nnde tekrarlam aya balayn
ca etkilendim. Genelde, syledikleri benim iin ok
nahotu nk ben bakalar hakkndaki byle konu
malar daima kmardm.
Beni, Dr. S.'yi ve Z.'yi ayr, kk bir odaya ard
zam an, sanrm saat on civaryd. Yere, "Trk usul"
oturduk. G. bize belirli durular ve fiziki hareketleri
aklam aya ve gsterm eye balad. Btn hareketlerinde
artc bir kesinlik ve tam lk olduuna dikkat etmekten
kendimi alamadm. Oysa hareketlerin ve durularn
kendileri herhangi bir zorluk gsterm iyordu ve iyi bir
beden eitim i retm eni bunlar pekala zorlanmadan
yapabilirdi. im diye kadar bir atlet rol zerinde hibir
iddiam olm am tr, ama dtan grne gre bunlar
ben de taklit edebilirdim . G., bir beden eitimi retm e
ninin, hi phesiz bu hareketleri yapabileceini, ama
kendisinden farkl bir biim de yapacan aklad ve
kaslar gevek olarak, zel bir ekilde hareketleri yapt.
284
Daha sonra G. tekrar, neden hayat hikayelerim izi

anlatam ayacam z konusuna geti.
Ve m ucize balad.
Tam bir gvenle syleyebilirim ki, G. herhangi bir
eit harici metot kullanmad, yani bana ne uyuturucu
verdi ne de bilinen m etotlardan herhangi biriyle beni
ipnotize etti.
Her ey onun d ncelerini iitm em le balad. Bu
hadise olduunda, sayfiye evinde, hals olm ayan tahta
demeli kk bir odada oturuyorduk. Ben G .'nin tam
karsnda oturuyordum . Dr. S. ve Z. her iki yanm day
d. G., "niteliklerim izden", gerei grm ek ve hakknda
konum ak konusundaki yetersizliim izden sz ediyor
du. Kelim eleri zihnim i alt st etmiti. Ve birdenbire,
hepim ize hitaben syledii szler arasnda bana ynel
mi, beni kasteden "dncelerin" farkna vardm. Bu
dncelerden birini yakaladm ve olaan ekilde, yk
sek sesle konuarak ona cevap verdim. G., bana ban
sallad ve konum ay kesti. U zun bir sessizlik oldu. Hala
bir ey sylem eden oturuyordu. Bir sre sonra, sanki
gsm n iinde, kalbim in yaknlarndan geliyorm u
gibi onun sesini duydum. Bana ak bir soru sormutu.
Ona baktm ; oturduu yerde glm syordu. Sorduu
soru, iim de kuvvetli bir heyecana yol at. Ama ona
olum lu ekilde cevap verdim.
Z. ve Dr. S.'ye dnp bakarak, "N eden byle dedi?"
diye sordu G., "Ben ona herhangi bir ey sordum m u?"
Ve daha nce olduu gibi yine ayn ekilde olm ak
zere, bana daha da zor bir soru sordu. Ve ben, tekrar
doal sesimle cevap verdim. Z. ve S., bilhassa Z., olup
biten eye adam akll armlard. Eer karlkl konu
ma denilebilirse, bu konum a, bu usulle yarm saat
kadar devam etti. G. bana szsz olarak sordu ve ben
Ekol almalar
285
ona normal yolla konuarak cevap verdim. G .'nin bana

syledii ve sorduu, nakledem eyeceim eylerle iyice
sarslmtm. Konu, ya kabul edip kalm am ya da al
m ay terk etm em gereken baz artlarla ilgiliydi. G. bana
bir ay zam an tand. Sreyi kabul etm edim ve istedii
eyin zorluunun nem i olm adn, hemen cevaplaya
cam syledim. Ama G., bir aylk sre zerinde srar
etti.
Sonunda, ayaa kalkt ve verandaya ktk. Evin
dier tarafnda, dier arkadalarm zn oturduu baka
bir geni veranda vard.
Asl olanlar G .'nin Z. ve S. ile konum asndan sonra
olmasna ram en, bundan sonra olanlar hakknda ok
az ey syleyebilirim . Daha sonra, benim le ilgili olarak
syledii baz eyler beni yle etkiledi ki, sandalyem den
frlayp baheye doru yrdm . Oradan ormana git
tim. Tam am en en olaand duygu ve dnce gc
ierisinde, karanlkta uzun sre dolatm. Bazen bir ey
ler bulm uum gibi geliyordu, bunun dnda ise o bul
duum eyi tekrar kaybediyordum .
Bu durum bir veya iki saat kadar srd. Sonunda,
elikilerin ve isel karm aann doruunda olduum u
hissettiim anda zihnim de im ek gibi bir dnce ak
t. Bunun ardndan G .'nin btn syledikleri ve kendi
durum um hakknda, abucak, ak ve doru bir anlaya
vardm. G .'nin hakl olduunu; kendim de grdm
salam ln ve gvenilirliin gerekte m evcut olm ad
n anladm. Ancak baka bir ey bulm utum . G .'nin
bana inanm ayacan ve bu dier eyi ona gsterdiim
de bana gleceini biliyordum . Ama bana gre bu
kesindi ve daha sonra olanlar hakl olduum u gsterdi.
Orman iindeki aklkta uzun sre oturdum ve sigara
itim. Eve dndmde kk verandann klar sn
286
m durumdayd. Herkesin odasna ekildiini dne

rek ben de kendi odama gidip yatama yattm. Aslnda
G. ve dierleri geni verandada akam yemeini yiyorlar
m. Yataa girdikten ksa bir sre sonra iimde tekrar
garip bir heyecan balad. Yine G'nin sesini gsmde
duydum. Bu kez sadece dinlemekle kalmayp zihnen kar
lk da verdim. G. beni iiterek cevap vermiti. Bu konu
mada ok garip bir ey vard. Byle bir olayn gerekten
olduunu dorulayacak bir eyler aram, ancak hibir
ey bulamamtm. Btn bunlar basite bir "imajinasyon" ya da bir uyanklk ryas olabilirdi, nk G.'ye bu
konuma veya onun bu konumaya itiraki hakknda p
heye yer vermeyecek somut baz eyler sormama ramen
elle tutulur hibir ey kefedememitim. Ona sorup ceva
bn aldm baz sorular, ben, kendi kendime de cevap
landrabilirdim. Hatta onun, sonradan "delil" olarak kul
lanlabilir diye ak seik cevaplar vermekten kand
izlenimini edinmitim. Sorularmn bir veya ikisine kastl
olarak belirsiz cevaplar vermiti. Ancak, bam dan geen
eyin bir konum a olduu hissi ok glyd. Olay,
tamamen yeniydi ve baka hibir eye benzemiyordu.
Uzun bir duraklam adan sonra G. bana batan ayaa
dikkat kesildiim bir soru sordu ve sonra cevap bekliyorm u gibi durdu.
Syledii ey birdenbire btn duygu ve dncele
rimi felce uratt. Bu, korku deildi; en azndan insann
korktuunu bildii zam anki uurlu korku deildi, ama
her tarafm titriyordu ve gerekten bir ey beni tam amen
felce uratmt. Ona olumlu bir cevap verm ek iin
byk bir aba harcam ama ram en, doru drst bir
kelim e bile syleyem iyordum .
G .'nin beklem ekte olduunu, ancak daha fazla bekle
m eyeceini hissediyordum.
Ekol almalar
287
Sonunda, Pekala, imdi yorgunsun. Bunu baka bir

zam ana brakalm ." dedi.
Bir eyler sylem eye baladm . Sanrm , beklem esini,
bu dnceye alabilm em iin bana biraz zaman tan
m asn istedim.
"Baka bir zam an." dedi ses. "U yu ." Ve G .'nin sesi
duyulm az oldu.
Uzun sre uyuyam adm . Sabahleyin, geen gece
oturduum uz kk terasa ktm da, G .'nin yirm i yar
da kadar tede, bahe iindeki yuvarlak masada arka
dalardan yle beraber oturduunu grdm.
"D n gece ne olduunu sorun ona." dedi G.
Nedendir bilm em , bu sz beni sinirlendirdi. Geri
dnp terasa doru yrdm. Oraya vardm srada
tekrar G .'nin sesini gsm de duydum.
"D ur !"
Durdum ve G .'ye dndm. Glm syordu.
"N ereye gidiyorsun, otur uraya." dedi, her zamanki
sesiyle.
Yanma oturdum, ancak ne bir ey syleyebiliyor ne
de konum ak istiyordum. Bununla birlikte olaanst
bir dnce berrakl hissetm ekteydim . Bunun zerine,
bana zellikle zor gzken baz meselelere konsantre
olmaya karar verdim. Olaan olm ayan bu hal ierisinde
zihnim e gelen dncelerin yardmyla, belki, olaan
yollarla cevabn bulam adm sorularn cevaplarn
bulabilirdim.
Yaratma Im 'nn ilk triad hakknda, bir kuvvet tekil
eden kuvvet hakknda dnm eye baladm. Bunlar
ne anlama gelm ekteydiler? Bunlar tanm layabilir miyiz?
Anlamlarn kavrayabilir miyiz? Zihnim de baz eyler
akla kavumaya balamt, ama tam onlar kelim ele
re dkmeye alrken her ey kayboldu. rade, uur...
288
nsann Gerei "Kendini Bilm ek
fakat ncs neydi? Kendi kendime soruyordum.

Bana yle geliyordu ki, eer ncy bulabilseydim ,
dier her eyi de derhal anlayabilecektim.
G. yksek sesle, "Brak artk." dedi.
Baklarm ona evirdim , o da bana bakyordu.
"O anlaya varm ak iin daha ok m esafe katetm ek
gerekir." dedi. "C evab im diden bulam azsn. Kendin
ve alma hakknda dnrsen, daha iyi edersin."
M asada birlikte oturduum uz dier kiiler aknlk
ierisinde bakakalm lard. G., dncelerim i cevapla
mt.
Bunun ardndan, btn gn ve daha sonra da sren
ok garip bir ey balad. Finlandiya'da gn fazladan
kaldk. Bu gn boyunca, ok deiik konularda bir
ok konum a yer ald. Ben ise btn bu sre boyunca
bazen sknt verici olm aya balayan, olaan olm ayan bir
heyecan hali ierisindeydim .
"Bu halden nasl kurtulabilirim ? A rtk dayanam yo
rum ." dedim G .'ye.
"U yum ak m istiyorsun?" dedi G.
"Tabii ki hayr." diye cevap verdim.
" yleyse istediin nedir? Bu senin arzu ettiin ey
dir, ondan yararlanm aya bak. u anda uykuda deil
sin!"
Bunun tam am en doru olduunu sanm yorum . Baz
anlar phe edilm eyecek ekilde "uyum aktaydm ".
Bu garip macera iinde, beraber olduum kiiler, sy
lemi olduum birok eye bir hayli arm olmallar.
Ben de pek ok eye arm aktaydm . Birok ey uyku
gibiydi; birok eyin gerekle herhangi bir ilikisi yoktu.
Hi phesiz, pek ok ey kefetm itim . Sonralar, syle
m i olduum eyleri hatrlam ak, bana ok garip gelm i
ti.
Ekol almalar
289
Sonunda St. Petersburg'a dndk. G. M oskova'ya,

biz de Finlandiya stasyonu'ndan dosdoru Nikolaievsky stasyonu'na gittik.
Onu yolcu etm ek iin kalabalk bir grup toplanmt.
Sonunda gitti.
Fakat, m ucize henz son bulm am t. O gnn aka
m, tekrar, o yeni ve garip fenom en m eydana geldi. Ve
ben, M oskova'ya giden trenin kom partm annda onu
grerek kendisiyle "konum utum ".
Bunun ardndan garip bir dnem yaadm. Bu dnem
hafta kadar srd ve bu sre ierisinde ben, zaman
zam an "uyuyan insanlar" grm tm .
Bunun biraz aklanm as gerekir.
G .'nin ayrlm asndan iki ya da gn sonra, Troitsky
caddesi boyunca yrrken, aniden, bana doru gelen bir
adam n uykuda olduunu grdm. Bunda herhangi bir
kuku yoktu. Gzleri ak olm asna ram en, aka,
yznden darya doru sanki bir bulut gibi kan
ryalar alem ine dalmt. Ryalar zihnim e girdi, yle
ki, eer yeteri kadar uzun sre bakabilseydim , ryalar
n grecektim , yani ryasnda ne grdn anlayacak
tm. Ama o, beni geip ilerledi. Daha sonra, uyum akta
olan baka biri geldi. U yuyan bir izvostchik, uyuyan iki
yolcu ile yanm dan geti. Birdenbire kendimi "U yuyan
Prenses" teki prensin durum unda buldum . evrem deki
herkes uyuyordu. Bu, kesin ve ak bir duyumdu.
Bunun, genellikle grm ediim iz pek ok eyin gzleri
m izle grlebilecei dem ek olduunu anladm . Bu
duyumlar, birka dakika srd. Daha sonra, ertesi gn
ok zayf olm akla beraber yinelendi. Fakat derhal bir ey
kefetm itim : Kendim i hatrlam aya alarak, baka bir
yne sapm ayacak ekilde yeteri kadar enerjiye sahip
olduum srece, yani etrafm daki eylerin dikkatimi
290
nsann Gerei Kendini Bilm ek'
ekmesine izin verm ediim srece, bu duyumlar youn

latrabiliyor ve uzatabiliyordum . D ikkat dald
zam an uyuyan insanlar" grem iyordum , nk aka
kendim uykuya dalm oluyordum. Bizim kilerden sade
ce birkana bu tecrbelerim den sz etmitim. Onlardan
ikisi, kendilerini hatrlam aya altklarnda benim kine
benzer tecrbeler geirmilerdi.
Daha sonra her ey normale dnd. Tam olarak ne
olup bittii hakknda kendi kendime ak seik bir ak
lamada bulunam yordum . Fakat iim deki her ey alt st
olmutu. Bu hafta ierisinde sylemi ve dnm
olduum eyler ierisinde, hi phesiz bir hayli fantezi
bulunm aktayd.
Fakat kendim i grm tm , yani kendim de daha nce
grm ediim eyleri grm tm . Bundan hi kukum
yoktu. Sonralar da ayn hali yaam am a ram en, ilk ola
y ayrt edebiliyor ve hibir eyi unutamyordum.
Yksek seviyeli bir fenom enin, yani her gn gzlemlenebilen sradan olaylarn dnda olan veya bazen
"m etafizik" olarak nitelenen olaylarn, fiziksel bir feno
mende olduu gibi, olaan uur hali ierisinde, olaan
aralar kullanarak gzlem lenem eyeceini ve incelenemeyeceini, pheye yer verm eyen bir aklkla anla
mtm. "T elepati", "durugr", "gelecei nceden gr
m e", "m edyonom ik fenom enler" vs. gibi yksek bir
dzene ait fenom enleri; elektriksel, kim yasal veya m ete
orolojik fenom enlerde olduu ekilde incelem enin m m
kn olduunu dnmek tam am en samadr. Yksek
dzendeki fenom enlerde yle farkl bir ey vardr ki,
onlarn gzlem lenm esi ve incelenm esi zel bir duygu
sal hal gerektirir. Ve bu, "uygun ekilde yrtlen" her
trl laboratuar deney ve gzlem im kanlarnn dnda
dr.
Ekol almalar
291
"E v ren in Y eni B ir M o d eli" adl kitabm n "D eneysel

M istisizm " blm nde belirtm i olduum gibi, ayn
sonulara kendi deneyim lerim in sonucu olarak daha
nce varm tm , ancak imdi bunun im kansz oluunun
sebebini anlamaktaydm .
Vardm ikinci enteresan sonucu tarif etm ek ok
daha g. Bu, baz grlerim de; baz arzu, hedef ve
ilham larm n form lasyonunda fark ettiim deiiklik
lerle ilgilidir. Bu durum un birok ynleriyle benim iin
aklk kazanm as, ancak sonralar m m kn oldu. Kaba
ca sylem ek gerekirse, gerek kendim le, gerek evrem dekilerle ve gerekse zellikle "faaliyet m etotlar" ile ilgili
ok kesin baz deiikliklerin, o srede m eydana gelmi
olduunu sonradan aklkla anladm. Bu deiiklikleri
tarif etm ek ok g. Ancak unu syleyebilirim ki, bun
lar Finlandiya'da sylen en le herhangi bir ekilde ilikili
deildi, fakat orada yaadm duygularn sonucu ola
rak m eydana gelmiti. Kaydedebileceim ilk ey, o
zamana kadar hayata kar olan tutum um un ana zellii
olan iim deki ar bireyselliin zayflam as idi. nsanlar
daha ok anlamaya, insanlaryla birlikte halkm daha
ok hissetm eye baladm. kinci husus, iddetin im kan
szl ezoterik prensibini, yani ulalacak ey ne olursa
olsun, iddet aralarnn faydaszlm ok derinden
anlam olmamd. phe gtrmez bir aklkla grdm
ki, ne olursa olsun herhangi b ir kon ud aki iddet ara
ve yntem leri daima olum suz sonular douruyordu,
yani bu sonular, eriilm ek istenen hedefe engel tekil
etm ekteydi. Daha sonra bu duygum u hibir zaman kay
betm edim . Ulam olduum ey grnte Tolstoy'un
"kar koym am a" prensibine benzem ekteydi, ancak
benim ki, hibir ekilde kar koym am a deildi, nk
ben bu noktaya ahlaktan hareketle deil, pratik bir bak
292
nsann Gerei "Kendini B ilm ek
asndan; neyin iyi neyin kt olduu noktasndan

deil, neyin daha yararl ve yerinde olduu noktasndan
ulamtm.
G., eyll ay balarnda St.Petersburg'a dnd. Ona,
Finlandiya'da gerekten neler olduu hakknda soru
sorm aya altm. Beni rktm olan syledii eyler
gerek miydi? Ve ben niin rkmtm?
"Eer m esele buysa, dem ek ki, hazr deilm isin."
dedi G.
Daha fazla aklam ada bulunm ad.
D- D RDN C YO LDAK BAZI KAV RAM LAR

Diller
"Yaam ierisinde, bilgi izgisi ile varlk izgisinin
birbirlerinden ayrlm alarnn ve bu ayrlm ann ksmen
sebebi ksm en de sonucu olan anlama eksikliinin nede
nini, insanlarn konutuu dilde aram ak gerekir. Bu dil,
yanl kavram lar, yanl snflandrm alar ve yanl ar
mlarla doludur. Ve balca m esele udur ki, olaan
dncenin zne ait zelliklerinden, yani belirsiz ve
kusurlu oluundan tr, konuann tasarrufunda bulu
nan materyale ve o anda faaliyet gsteren arm lar
bileim ine gre, her kelim enin binlerce farkl anlam ola
bilir. nsanlar, dillerinin ne derece znel olduunun yani
ayn kelim eleri kullanrlarken her birinin ne kadar farkl
eyler sylediinin farknda deillerdir. Bakalarnn
dillerini ya belirsiz ekilde anlarken ya da hi anlam az
ken ve herkesin, kendisince bilinm eyen bir dil konutu
undan habersizken, her birinin kendi dilinde konutu
unu kavram aktan uzaktrlar. nsanlarn ayn dili konu
Ekol almalar
293
tuklarna, birbirlerini anladklarna dair salam kanaat

veya inanlar vardr."
"A slnda, bu kanaatin hibir tem eli yoktur. Konuu
lan dil, sadece pratik yaam a uygundur. nsanlar, birbir
lerine pratik zellie sahip enform asyon naklederler,
ama biraz daha karm ak bir alana getiklerinde derhal
km aza girerler ve bilincinde olm am akla beraber birbir
lerini anlamakta aciz kalrlar. Her zam an deilse bile sk
sk birbirlerini anladklarn veya her halde gayret gste
rince ya da arzu edince anlayabileceklerini sanrlar; oku
duklar kitaplarn yazarlarn hem kendilerinin hem de
bakalarnn anladn hayal ederler. Bu da insanlarn
kendileri iin, yaadklar ortam ierisinde, yarattklar
hayallerden biridir. Aslnda hi kim se bir dierini anla
m am aktadr. ki insan, derin bir inanla ayn eyi syle
yebilir ama bu eyi farkl isim lerle anar veya tamamen
ayn ekilde dndnden kuku etm eksizin hi dur
m akszn tartr. Veya tam tersine, yine iki insan, ayn
kelim eleri syleyebilir ve anlatn, birbirini anladn
sanr ama gerekte tam amen farkl eyler sylem ekte ve
birbirini hi anlam am aktadrlar."
"Konum alarda kullanlan en basit kelim eleri ele
alr, bu kelim elere yklenen anlam lar tahlil edersek,
her insann, hayatn her annda, her bir kelim eye dier
bir insann ykleyem eyecei ve yklendiinden phe
edem eyecei zel bir anlam yklediini derhal anla
rz."
" 'nsan' kelim esini ele alalm ve bu kelim enin sk sk
duyulduu, bir grup arasnda geen bir konum ay
gzm zde canlandralm. Hi abartm adan, bu konu
maya ka kii katlyorsa 'insan' kelim esinin de o kadar
anlam olaca ve bu anlamlarn hibir ortak yan olm a
yaca sylenebilir."
294
" 'nsan' kelim esini telaffuz etm ekle herkes, ister iste
mez, genelde bavurm aya alt insan ile ilgili gr
noktasn bu kelim e ile birletirecek veya u ya da bu
nedenle, o an iin bavurduu bir bak asn bu keli
meye balayacaktr. Orada bulunan birisi o anda farkl
cinsler arasndaki iliki konusu ile megul olabilir. Bu
durumda, 'insan' kelimesi, onun iin genel bir anlam
tam ayacak, bu kelim eyi duyunca nce kendi kendine
'hangisi', 'kadn m yoksa erkek m i?' diye soracaktr. Bir
bakas da dindar olabilir; onun ilk sorusu da, 'Bir Hristiyan m yoksa deil mi?' olacaktr. nc kii doktor
dur; bu kimse iin 'insan' kavram 'hasta insan' ve 'sa
lkl insan' anlamlarn tayacaktr; ve pek doaldr ki,
ihtisas asndan bu kavram ele alacaktr. Bir spiritalist, 'insan' hakknda 'astral beden' asndan, 'teki
dnya' asndan dnecek ve sorulduunda insanla
rn 'm edyom lar' ve 'medyom olm ayanlar' diye ikiye
ayrldn syleyebilecektir. nsandan sz eden bir tabiat, dncelerinin arlk merkezini, insan zoolojik bir
tip olarak kabul etme fikrinde oluturacak, yani onun
di yapsn, parm aklarn, yznn asn, gzleri ara
sndaki m esafeyi dnecektir. Bir avukat, insanda istatistiki bir nite grecek veya onu kanunlarn uygulana
ca bir konu, bir m teri olarak kabul edecektir. Bir
ahlak, 'insan' kelim esine istisnasz olarak iyi ve kt
fikrini ykleyecektir."
"nsanlar, bu elikilerin, birbirlerini hibir zaman
anlamadklarnn, daima farkl eylerden sz ettiklerinin
farknda deillerdir. Gerek bir incelem e, tam ve doru
bir dnce al verii iin, insann aslnda neyi syle
mek istediini ortaya koymasn salayacak, belli bir
kavram douran gr asnn anlatm n ierecek ve
bu kavramn arlk m erkezini tayin edecek tam ve do
Ekol almalar
295
ru bir dilin gerekli olduu gayet aikardr. Bu fikir ok

aktr ve her bilim dal, kendisi iin tam ve doru bir dil
m eydana getirm ek ve kurm ak zere gayret gsterm ek
tedir. Fakat evrensel bir dil yoktur. nsanlar, srekli ola
rak farkl bilim lerin dillerini birbirlerine kartrm akta
drlar ve bu diller arasnda tam olarak karlkl iliki
kurmaya m uktedir deillerdir. Ve hatta her bir bilim
dalnda, srekli olarak yeni term inolojiler ortaya k
maktadr. Bunlar arttka, daha da kt bir durum orta
ya km aktadr. Yanl anlama artm akta, azalaca yerde
bym ektedir; ve ayn ekilde artm akta devam edecei
ni dnm ek iin her trl neden mevcuttur. Ve insan
lar birbirlerini gittike daha ve daha az anlayacaklar
dr."
"Tam ve doru anlama iin tam ve doru dil gerekli
dir. Ve kadim bilgi sistem lerinin incelenm esi, tam olarak
ne sylendiini ve hangi iliki ierisinde sylendiini
derhal tespit etm eyi m m kn klacak bir dilin incelen
m esi ile balar. Bu yeni dil, hem en hemen hibir yeni
terim iermez, fakat konum ann yeni bir ilke, yani
grecelik ilkesi zerine kurulm asnda temel oluturur.
Bu, u anlam a gelir ki, grecelii btn kavram lara
sokar ve bylece de dnce asnn tam bir tayininin
yaplm asn salar. Olaan dilde kesinlikle, eksik olan,
grecelik ifadeleridir."
"nsan bu dile hakim olduunda, bu dilin yardmyla,
m mkn olabilen btn bilim sel ve felsefi terim ler kul
lanlsa bile olaan dilde nakledilem eyen byk m iktar
da bilgi ve enform asyon, kendisine nakledilebilir ve ile
tilebilir."
"Bu yeni dilin esas zellii, ondaki btn fikirlerin
bir fikir etrafnda toplanm olm alar, yani bir fikrin
gr asndan karlkl ilikileri ierisinde ele alnm a
296
lardr. Bu fikir, tekam l fikridir. Tabii ki, m ek an ik

anlam da bir tekam l deil. nk byle bir tekaml
m evcut deildir. Burada sz edilen, bilinli ve istee
bal bir tekam ldr ki, ancak bylesi m m kndr."
"Bu alem deki her ey, gne sistem lerinden insana,
insandan atom a kadar, her ey ya ykselm ekte ya aa
inmekte, ya tekam l etm ekte, ya yozlam akta, ya geli
m ekte ya bozulm aktadr. Ama h ib ir ey m ek anik ola
rak tekam l etm em ektedir. Sadece yozlam a ve ykm,
m ekanik olarak gereklemektedir. uurlu bir ekilde
tekaml edemeyen yozlam aktadr. D yardm n ancak
deerlendirildike ve kabul edildike gelm esi m m kn
dr; balangta duygu ile dahi olsa..."
"A nlam ann m m kn olduu dil, ncelenmekte olan
nesnenin m m kn olabilen tekam l ile bantsna ait
gsterge zerine, yani tekam l m erdivenindeki yerine
ait gsterge zerine kurulm utur."
"A llm fikirlerim izin byk bir ksm, bu amala,
bu tekam l basam aklarna gre ayrlm lard r."
Ayn devre ierisinde geen dier bir konum ay da
hatrlyorum . Birisi, evrensel bir dilin kullanlm asnn
m m kn olup olm adn sorm utu; ama, ne ile ilgili
olarak bu soruyu sorduunu hatrlam yorum.
"Evrensel bir dil kullanm ak m m kndr; ancak
insanlar bunu hibir zam an icat edem eyeceklerdir."
diye cevaplam t G.
"N eden olm asn?" sorusunu sorm utu aram zdan
biri.
"lk olarak bu dil, ok nce icat edildi." diye cevap
verdi G. "kinci olarak da bu dili anlam ak ve onunla
fikirleri ifade etm ek sadece bu dilin bilinm esine deil,
fakat varla da baldr. Ben daha fazlasn syleyece
im. Yalnz bir deil fakat evrensel dil mevcuttur.
Ekol almalar
29 7
Birinci dil; bir kiinin kendi dili snrlar iinde kald

srece konuulabilen ve yazlabilen dildir. Tek fark
udur ki, insanlar, kendi dillerini konutuklarnda bir
birlerini anlam azlar fakat bu teki dilde (evrensel) anlar
lar. kinci dilde; yazl dil btn insanlar iin ayndr;
rnein rakam lar, m atem atiksel form ller gibi... Ama
insanlar yine kendi dillerini konuurlar, ancak her biri
dierini, o dieri bilinm eyen bir dilde konusa bile anlar.
nc dil; herkes iin ayndr; yazl da konuulan
da... Dil fark, btnyle bu seviyede kaybolur."
"Resullerin leri'nde anlatld gibi, Kutsal Ruh'un
havariler zerine inm esiyle onlarn farkl dilleri anlam a
lar ayn ey deil m idir?" diye sordu birisi.
Byle sorularn G .'yi sinirlendirdiini fark etmitim.
"Bilm iyorum , orada deildim ." diye cevaplad bu
soruyu.
Fakat dier zam anlarda baz sorular, yeni ve beklen
m eyen aklam alara gtryordu.
Sanat
Bir defasnda G. bana unlar sylem iti: "Y eryzn
de yaayan insanlarn, grnleri itibaryla tam amen
ayn olm alarna ram en, farkl seviyelerde bulunm alar
sence henz akla kavum u deil. nsanlarn farkl
seviyeleri olduu gibi sanatn da farkl seviyeleri vardr.
A ncak bu seviyeler arasndaki farklarn, senin sandn
dan ok daha byk olduunu im dilik anlam deil
sin. Ayn seviyede bulunan, birbirlerine ok yakn eyle
ri ele alyor ve bu farkl seviyelere de yaklaabileceini
dnyorsun."
"Senin sanat olarak adlandrdn, sadece tabiatn ve
insanlarn kopyas olan veya sadece fanteziden ibaret
298
bulunan veya orijinal olma abasndan kaynaklanan eye

ben sanat adn vermem. Gerek sanat tamamen farkl bir
eydir. Sanat eserleri arasnda, bilhassa eski sanat eserle
ri arasnda, aklayamadmz, modern sanat eserlerin
de hissedem ediim iz baz zellikleri tayanlarna rast
larz. Fakat bu farkn ne olduunu anlamadm zdan bu
eseri ksa zamanda unutur ve her eyi ayn seviyede gr
meye devam ederiz. Ama senin sanatnla benim szn
ettiim sanat arasnda ok byk fark vardr. Senin sana
tnda her ey sbjektiftir; sanatkarn u veya bu duyguyu
alglamas, duygularn ifadede kulland biimler ve bu
biimlerin bakalar tarafndan alglanmas... Ayn bir
olay karsnda, bir sanatkar bir ey, bir dieri tamamen
farkl bir ey hissedebilir. Gnein bat birinde sevin
duygusu, dierinde ise hzn dourabilir. ki sanatkar,
tamamen farkl metotlarla, farkl biimler kullanarak
ayn alglar veya ayn biim lerle tamamen farkl alglar
yaratmaya alabilirler. Bu da nasl bir retim grdk
lerine baldr. Ve seyirciler, dinleyiciler veya okuyucu
lar artistin vermeyi istedii veya hissettii eyi alglam a
yacaklar, fakat artistin duygularn ifadede kulland
biimler, onlar arm yolu ile duygulandracaktr.
Her ey znel ve tesadfidir; yani her ey tesadf eseri
olan armlara baldr; sanatkarn izlenimi ve kreas
yonu (kreasyon kelimesini zerine basarak syledi.),
seyircilerin, dinleyicilerin veya okuyucularn alglar..."
"G erek sanatta rastlant eseri olan hibir ey yoktur.
Gerek sanat m atem atiktir. Ondaki her ey hesapldr ve
nceden bilinebilir. Sanatkar, vermek istediini bilir ve
anlar; eseri, tabii ki, ayn bir seviyedeki kim seler olmak
zere, birinde bir izlenim ve dierinde baka bir izlenim
yaratmaz. Daima ve m atem atiksel bir kesinlikle bir ve
ayn izlenimi douracaktr." (138)
Ekol almalar
299
"A yn zam anda, ayn sanat eseri farkl seviyelerdeki

insanlarda farkl izlenim ler dourur. Ve aa seviyede
bulunan kim seler, bu eserden, daha yksek seviyede
bulunanlarn aldklarn hibir zaman alamazlar. Bu,
gerek nesnel (objektif) sanattr. Bilimsel bir eser dn;
astronom i veya kimya hakkndaki bir kitab... Bu kitabn
bir kii tarafndan bir ekilde, dier bir kii tarafndan
ise baka bir ekilde anlalmas m m kn deildir. Yeter
derecede hazrlanm ve bu kitab okuyabilecek herkes,
yazarn neyi anlatm ak istediini, tam am en yazarn
anlatm ay istedii gibi anlayacaktr. Objektif bir sanat
eseri, onun sadece insann entelektel ynn deil
fakat duygusal ynn de etkilem esi farkyla, ayn bu
kitap gibidir..."
"Bu objektif sanat eserleri im di de mevcut mu ?"
diye sordum.
"Tabii ki, m evcut." diye cevaplad G.
"M sr'daki byk Sfenks, bilinen dier baz mimari
eserler, ilahlara ait heykeller ve dier birok ey objektif
sanat eserleridir. Tanrlara, eitli m itolojik varlklara ait
ekiller vardr ki, bunlar kitap gibi okunabilirler; sadece
zihin ile deil fakat yeter derecede gelim i olmalar
kouluyla duygular ile de okunabilir. Orta A sya'da yap
tmz seyahatler esnasnda, H induku Dalarnn taba
nnda bulunan lde, nce eski bir ilaha veya eytana ait
olduunu sandm z bir heykel bulm utuk. lk olarak
bu, bizde basit bir m erak uyandrmt. Fakat az sonra,
bu heykelin pek ok eyi, byk, tam ve karm ak bir
kozm olojik sistem i ihtiva ettiini hissetm eye baladk.
Ve yava yava, adm adm bu sistem i zm eye bala
dk. Heykelin bedeni, bacaklar, kollar, ba, gzleri, her
taraf bu sistemi anlatyordu. Heykelin btnnde tesa
dfi ve anlam sz olan hibir ey yoktu. Bu heykeli yapan
300
kiilerin am acn yava yava anladk. Onlarn dnce

ve duygularn hissetm eye baladk. Bazlarmz onlarn
yzlerini grr, seslerini duyar gibi olduk. Onlarn bin
lerce yl geriden bize aktarm ak istediklerinin anlamn,
sadece anlamn da deil, ama bu anlamla ilgili btn
duygular da kavradk. Bu, gerekten sanatt !" G .'nin
sanat hakknda syledikleri ok ilginti. Sanat sbjektif
ve objektif olarak ikiye ayrma ilk esi bana ok ey ver
miti. Bu kelim elere ykledii anlamlarn hepsini anla
yam am tm . Sanatta, ne tarif edebildiim ne de formle
edebildiim ve hi kim senin de formle edemedii
belirli blm lerin, derecelerin varln daima hissedi
yor ve biliyordum . Bundan dolay da bu blmleri ve
dereceleri gz nne alm adan yaplan btn konum a
lar, bana bo, gereksiz ve sadece kelim elerin neden oldu
u tartm alar olarak gzkyordu. G .'nin syledikle
rinde, grm ekte ve anlam akta baarsz olduum uz
farkl seviyelere dikkatim izi ekiinde, hissettiim fakat
tarif edem ediim bu derecelere bir yaklam n varln
sezinliyordum.
"H angi sanattan sz ettiini bilm iyorum ." dedi G.
"Sanat vardr, sanatk vardr. Konferanslarm z ve
konum alarm z srasnda bana, im diki sanatla ilgili
olarak m uhtelif sorular sorulduunu, ama bu konu ze
rinde konum aktan daima kandm hi phesiz fark
etm isinizdir. Bunun sebebi, sanat hakkmdaki btn
olaan konum alar tam am en anlam sz bulm am dr.
nsanlar bir ey sylerler, ama tam amen farkl bir ey
demek isterler ve her ne dem ek istiyorlarsa, onun hak
knda da fikirleri yoktur. Ayn zam anda kendisi, yani
insan hakknda A BC'yi bile bilm eyen bir insana, nesne
lerin bir insanla olan gerek ilikilerini aklam aya al
mak tam amen yararszdr. im di, sizlerle bir sre bera
Ekol almalar
301
ber altk ve im diye kadar insann A BC 'sini renmi

olmalsnz; bu durumda belki size sanattan da sz ede
bilirim ."
" nce unu hatrlam anz gerekir ki, biri dierinden
tamamen farkl olan iki eit sanat vardr: O bjektif sanat
ve sbjektif sanat. Sizin bildiiniz ve sanat dediiniz her
ey, sbjektif sanattr, yani o benim kesinlikle sanat ad
n verm ediim bir eydir, nk ben sadece objektif
sanata sanat derim ."
"O bjektif sanat dediim eyi tarif etm ek zordur,
nk siz sbjektif sanata objektif sanatn niteliklerini
atfetm ektesiniz ve ayrca objektif sanat alm alaryla
karlatnz zaman onlar sbjektif sanat almalar
seviyesinde ele alm aktasnz."
"Fikrim i berraklatrmaya alaym. Siz bir sanat
nn yaratm asndan sz ediyorsunuz. Ben ise bunu sadece
objektif sanatla ilgili olarak sylemekteyim. Ben sbjektif
sanat iin 'onun yaratldn' sylyorum. Siz bu ikisini
ayrt edemiyorsunuz, ama btn farkllk burada yat
maktadr. Ayrca siz sbjektif sanata deimez bir etki
atfediyorsunuz, yani onun herkes zerinde ayn etkiye
sahip olm asn bekliyorsunuz. rnein, bir cenaze m ar
nn herkeste hzn ve kasvetli dnceler uyandrmas
gerektiini veya rnein bir kom arinsky gibi herhangi
bir dans m ziinin mutlu dnceler uyandracan
dnyorsunuz. Fakat gerekte hi de yle deildir.
Her ey arma dayanr. Byk bir ansszla urad
m bir gnde ilk defa duyduum neeli bir m zik par
as, bundan sonraki hayatm boyunca onu her duydu
umda bende hzn ve sknt uyandracaktr. Ve zel
likle mutlu olduum bir gnde duyduum hznl bir
mzik, bende her zaman mutlu dnceler uyandracak
tr. Durum, her eyle byle olacaktr."
302
O bjektif sanatla sbjektif sanat arasndaki fark,

objektif sanatta sanat gerekten 'yaratr', yani kararla
trd eyi yapar, ortaya koymak istedii eyle ilgili fikir
ve duygularn eserine yerletirir. Ve bu eserin insanlar
zerinde kesinlikle belli etkisi vardr; insanlar hi p
hesiz kendi seviyelerine gre sanatnn onlara iletmek
istedii ayn fikir ve duygular alrlar. Objektif sanatn
ne yaratlnda ne de izlenim lerinde tesadfi herhangi
bir ey olam az."
"Sbjektif sanatta her ey tesadfidir. Sanat, daha
nce de sylediim gibi yaratm az; sanatyla, 'sanat
kendisini yaratr'. Bunun anlam udur: Sanat, kendisi
nin anlam ad ve zerlerinde herhangi bir kontrole
sahip olm ad fikirlerin, duygularn ve hallerin hkm
altndadr. Sanatya onlar hkm eder ve onlar o veya bu
form ierisinde kendilerini ifade ederler. Onlar tesadfi
olarak u veya bu formu aldklar zaman, insanlar ze
rinde, onlarn hallerine, zevklerine, alkanlklarna,
iinde yaadklar ipnozun tabiatna ve benzeri eylere
gre, tesadfi olarak u veya bu etkiyi yaratrlar. D ei
meyen hibir ey yoktur; kesin olan, deim eyen dedii
miz eydir. Objektif sanatta kesin olm ayan hibir ey
yoktur."
"Bu ekilde kesin olmasyla sanat kaybolm az m ?"
diye sordu aram zdan biri. "Sanat bilim den ayran ey,
ondaki m uayyen belirsizlik, kolay anlalm azlk deil
midir? Eer bu belirsizlik ortadan kaldrlrsa, sanatnn
ne sonu elde edecei veya eserinin insanlar zerinde ne
gibi izlenim ler yaratacan bilm em esi hali ortadan kal
drlrsa, o zaman o eser bir 'kitap' olur, sanat deil !"
"N eden sz ettiinizi bilm iyorum ." dedi G. "Sizin ve
benim farkl llerim iz var; ben sanatn deerini onun
uurluluuna gre lyorum, ama siz onu uursuzlu
Ekol almalar
303
una gre lm ektesiniz. Biz birbirim izi anlayamayz.

Objektif bir sanat eseri, sizin de ifade ettiiniz gibi bir
'kitap' olm aldr; aradaki tek fark, sanatnn fikirlerini
dorudan doruya kelim eler, iaretler ya da hiyeroglif
ler aracl ile deil de, uurlu olarak uyard belli duy
gular aracl ile dzenli bir yol ierisinde ne yapm akta
olduunu ve niin yaptn bilerek aktarm asdr." O ra
dakilerden biri, "M enkbeler, eski Yunan tapnaklarn
daki tanr heykellerini yaatm aktadr. rnein, herkes
zerinde kesin ve daim a b irb irin e zde izlen im ler
yaratan O lym pia'daki Zeus heykelini." dedi.
" ok doru." dedi G., "V e hatta bu gibi hikayelerin
m evcut oluu, insanlarn gerek ve gerek olm ayan
sanat arasndaki farkn bu noktada bulunduunu, yani o
eserlerin insanlar zerinde her zaman ayn etkiyi yarat
m asnda, yahut tesadfi etki yaratm asnda bulunduu
nu anladn gsterir."
"Baka objektif sanat eserleri gsterebilir misiniz?
ada sanatta objektif denebilecek herhangi bir yn
var m? Son objektif eser ne zaman yaratld?" Aramzdakilerin hemen hepsi, bu ya da buna benzer sorular
G .'ye yneltti.
"Bundan sz etm eden nce," dedi G., "prensipler
anlalmaldr. Eer prensipleri kavrarsanz, bu sorulara
kendiniz cevap verebileceksiniz. Ama eer bu prensiple
ri kavrayam azsanz, benim syleyeceim eyler size her
hangi bir ey aklam ayacaktr. Aynen bu durumu ifade
etm ek iin yle denmitir: K endi gzleriyle bakarlar,
ama grm ezler; kend i ku laklaryla duyarlar, ama anla
m azlar."
"Size sadece bir rnek daha vereceim: Mzik. O bjek
tif m zik tamamen 'i oktavlara' dayanr. Bu tr m zi
in sadece belli psikolojik sonular deil, fiziki sonu
304
lan da vardr. Byle bir mzik, suyu dondurabilir. Byle

bir m zik insan aniden ldrebilir. Eriha duvarlarnn
m zik vastasyla yklm asn anlatan ncil m enkbesi,
tam amen bir objektif m zik m enkbesidir. Ne tr olur
sa olsun basit mzik, duvarlar ykm az, ama objektif
m zik gerekten ykalabilir. O rpheus m enkbesinde
objektif m zik em areleri vardr, nk Orpheus, mzik
araclyla bilgi vermekteydi. ok ilkel olm akla bera
ber, D ou'daki ylan oynatclarnn mzii, objektif
m zie bir yaklamdr. ok sk olarak bu, basite ok az
ykselerek ve alalarak uzatlan bir tek notadr; ama bu
tek bir nota iinde, 'i oktavlar' daim a devam ederler ve
i oktavlardaki m elodileri kulak iitem ez, ama heyecan
m erkezi tarafndan hissedilirler. Ylan ise, bu mzii
duyar veya daha dorusu hisseder ve itaat eder. Biraz
daha karm ak olan ayn m zie insan da itaat ederdi."
"Bylece, gryorsunuz ki, sanat sadece bir lisan
deil, ondan daha ileri bir eydir. Ve imdi syledikleri
mi daha nce insan varlnn farkl seviyeleri hakknda
sylediklerim le irtibatlayacak olursanz, sanat hakknda
neler sylendiini anlarsnz. M ekanik insanlk, bir
num aral, iki numaral ve num aral insanlardan iba
rettir ve onlar hi phesiz sadece sbjektif sanata sahip
olabilirler. Objektif sanat, en azndan objektif uurlulu
un flalarn gerektirir; bu flalar uygun ekilde anla
mak ve kullanm ak iin insann kendi bnyesinde byk
bir i birlik kurmas ve kendisini ok iyi kontrol etmesi
gerekir."
Yardm
"nsanlara yardmc olm ak iin, kii nce kendine
yardm c olm ay renmelidir. ok sayda insan, baka
Ekol almalar
305
larna yardm etme dnce ve duygularna, sadece

tem bellikten dolay kaplmaktadr. Onlar, kendileri ze
rinde alam ayacak kadar tem beldirler; ve ayn zam an
da, bakalarna yardm etm eye m uktedir olm ak, onlara
byk zevk vermektedir. Bu, hatal ve kendi kendine
kar sam im iyetsizlik ifade eden bir durumdur. Eer
insan, kendini olduu gibi grrse, bakalarna yardm
etm eyi dnm eye balam ayacaktr; bunu dnm ek
ten dolay utan duyacaktr. nsan sevgisi, dierkam lk
gibi kelim eler gzel kelim elerdir ama ancak insan kendi
seenei ve karar ile sevm eye veya sevmemeye, dier
kam olm aya veya egoist olm aya m uktedir olduu zaman
bu kelim eler anlam kazanr. Ancak o zaman seenei
deer tar. Fakat hi seenei yoksa, hi farkl olam yor
sa sadece rastlantnn onu iine soktuu veya sokmakta
olduu durum da bulunuyorsa, yani bu gn dierkam,
yarn egoist, ertesi gn yine dierkam ise, ne olursa
olsun bunun deeri yoktur. Bakalarna yardm etm ek
iin, insan, nce egoist olm ay, bilinli egoist olmay
renmelidir. Sadece bilinli bir egoist, insanlara yardm
edebilir. u halimizle hibir ey yapm aya m uktedir
deiliz. Bir kii egoist olm aya karar verir fakat bunun
yerine son gm leini bakalarna hibe eder. Son gm le
ini bakalarna hibe etm eye karar verir fakat bunun
yerine bakasnn giydii son gm lei gasp eder. Veya
kendi gm leini verm eye karar verir ama bir bakas
nnkini hibe eder ve eer bir kii onun bakasna verece
i gm lei verm eyi reddederse ona kzar. Pek sk olarak
olan budur. Ve bylece srer gider."
"V e her eyin stnde, g olan yapm ak iin insan,
nce kolay olan yapm ay renmelidir. nsan, en g
olan ile ie balayam az."
306
D in ler
Bir defasnda, bir konuma esnasnda birisi ona m ev
cut dinlerdeki retilerde ve ayinlerde gerek ve belli bir
sonuca gtren herhangi bir eyin m evcut bulunup
bulunm adn sormutu.
"H em vardr, hem yoktur." diye cevaplad G. "B u ra
da oturup dinlerden sz ettiim izi ve hizm eti A ye'nin
bu konum ay iittiini dnn. Doaldr ki, o, bu
konum ay kendine gre anlayacak ve anladn kapc
M ehm et'e tekrar edecektir. Kapc M ehm et'de bunu
kendine gre anlayacak ve anladn yan kom usunun
arabacs H asan'a aktaracaktr. Arabac Haan, kasabaya
gidecek ve ehirde, aydnlar arasnda geen konumay
oradakilere anlatacaktr. Orada anlatacaklarnn bizim
sylediklerim ize, benzeyeceini sanyor musunuz? M ev
cut dinlerle bu dinlerin tem elinde bulunan esaslar ara
sndaki bant ite tam amen byledir. Size ulaan re
tiler, gelenekler, ayinler, dualar beinci deil fakat yirm i
beinci elden gelm ektedir ve doaldr ki, hem en her ey,
tahminlerin tesinde bozulm u, ze ait her ey ok
zam an nce unutulm utur." (139)
" rnein, H ristiyanlk'tki isim verm elerde M esih'in
ve havarilerinin katld Son Yem ek ile ilgili gelenek
ok byk rol oynar. Ekm ek ve arap takdisi ayinleri,
btn dogm alar, trenler, ayinler buna dayanmaktadr.
Bu gelenek hiziplem elere, kiliselerin blnm esine, m ez
heplerin olum asna sebep olm utur; bu gelenein u
veya bu yorum unu kabul etm edii iin pek ok insan
yok olm utur. Fakat aslnda Son Yem ek'in ne olduunu
veya o gece, Hz.sa ve havarilerinin ne yaptn kimse
tam olarak anlamam aktadr. Aa yukar geree ben
zeyen bir aklam a bile m evcut deildir; nk ncelik
Ekol almalar
307
le, nciller'de yazlanlar kopya edilirken ve dier dillere

evrilirken ok ey tahrif edilm itir; dier taraftan ise
ncil b ilen ler iin yazlm tr. Bilmeyenlere, ncil hibir
ey veremez; onu daha fazla anlam aya altka daha
byk hatalara derler."
Dier bir soru nasl H ristiyan olu n ab ilecei idi.
"Kendisini Hristiyan olarak kabul eden ya da baka
larnn Hristiyan adn verdii bir kim senin Hristiyan
olm adn ncelikle anlam ak gerekir. H ristiyan,
M esih'in talimatna gre yaayan insandr. Bizler u
halimizle Hristiyan olamayz. Hristiyan olm ak iin 'yap
maya' m uktedir olmalyz. Yapm aya m uktedir deiliz;
bizim le her ey m eydana gelir. (Varit olur.) Hz.sa yle
dem ektedir: 'Dm anlarnz seviniz.' Fakat bizler, dost
larmz bile sevem ezken dm anlarm z nasl sevebili
riz? Bazen 'o, sever', bazen ise 'o, sevm ez'. u halimizle
H ristiyan olm ay gerekten arzulam aya bile m uktedir
deiliz. nk bazen 'o, ister' bazen ise 'o, istem ez'. Bir
ve ayn ey, uzun sre istenem ez nk insan, birden
bire, Hristiyan olm ay istem ek yerine, bir maazada gr
d ok gzel ve fakat ok pahal bir haly hatrlayabi
lir. Ve Hristiyan olm ay arzu etm ek yerine, Hristiyanl
unutarak bu haly nasl satn alabileceini dnmeye
balar. Veya herhangi bir kimse, onun iyi bir Hristiyan
olduuna inanm azsa, o kim seyi canl olarak atee atm a
ya hazr olacaktr. yi bir Hristiyan olm ak iin olm ak
gereklidir. Olm ak, kend i k en d in in efen d isi olm ak
demektir. Eer insan kendi kendinin efendisi deilse,
hibir eye sahip deildir ve sahip olamaz. Ve o insan,
H ristiyan da olamaz. Sadece bir m akine, bir otomattr.
Bir m akine ise H ristiyan olamaz. Kendiniz dnn: Bir
otom obilin, bir yaz m akinesinin ya da bir gram ofonun
Hristiyan olm as m m kn mdr? Bunlar, sadece rast-
308
Iantlar tarafndan ynetilen nesnelerdir. Sorumlu deil

lerdir; m akinelerdir. Hristiyan olm ak, sorumlu olm ak
demektir. Sorum luluk, insan, ksmen de olsa makine
olm aktan kurtulduunda, sadece kelim elerle deil, ger
ekten Hristiyan olm ay istem eye baladnda, sonra
dan ortaya kar."
"Sizin akladnz retinin bizim bildiim iz Hristiyanlkla olan ilikisi nedir?" diye sordu aram zdan biri.
"Sizin, H ristiyan lk hakknda ne bildiinizi bilm iyo
rum ." diye cevap verdi G., H ristiyanlk kelim esini vur
gulayarak. "Bu terim den neyi anladnz ortaya koy
m ak iin fazla ve ok uzun sreli konum ak gerekm ek
tedir. Fakat u anda bilenlerin yararna olmak zere,
eer isterseniz buna ezoterik H ristiyan lk adn vere
lim. Bu kelim elerin anlamlar zerinde, zam an gelince
duracaz. im dilik dier sorunlarm z tartm aya
devam edeceiz." Anlatm akta olduum konum alarn
getii dnem de, yani 1916 yl sonunda G., sk sk din
konusuna deindi. Herhangi bir kii ona dinle ilgili bir
soru sorduunda G. daim a, din konusunda olan olaan
tutum um uzun tem elinde ok yanl bir ey olduunu
vurgulayarak sze balard.
" ncelikle," derdi daim a, "din, greceli (rlatif) bir
kavram dr; insann varlk seviyesine gre deiir; ve bir
insann dini, baka bir insann dinine hi uygun olm aya
bilir, yani bir varlk seviyesindeki insann dini, baka bir
varlk seviyesinde bulunan insan iin uygun deildir."
"Bir num aral insann dininin bir eit; iki numaral
insann dininin baka bir eit; ve num aral insann
dininin de nc eit bir din olduu anlalmaldr.
Drt num aral, be num aral ve daha tedeki insanlarn
dini; bir, iki ve num aral insanlarn dininden tam a
men farkl trde bir dindir."
Ekol almalar
309
"kincisi, din yapm aktr; insan dinini sadece dn

m ek ve hissetm ekle kalm ayp onu 'yaam aldr7; aksi
takdirde bu bir din deil, fantezi veya felsefe olacaktr.
Kii dinini sevse de sevm ese de, ona kar olan tutum u
nu eylem leriyle gsterir; ve bu tutum unu sadece ve
sadece eylem leri vastasyla gsterebilir. Bu bakm dan,
eer kiinin eylem leri m uayyen bir din tarafndan iste
nenlere ters dyorsa, o, sz edilen dinden olduunu
iddia edemez. Kendilerine Hristiyan diyen insanlarn
byk bir ounluunun bunu sylem eye haklar yok
tur, nk onlar dinlerinin gereklerini yerine getirm e
dikleri gibi, bu gereklerin yerine getirilm esi icap ettiini
bile dnm ezler."
"H ristiyanlk cinayeti yasaklam aktadr. Oysa buna
ram en, tm gelim em iz, tam am en cinayet tekniindeki
ve savataki gelim eye dayanr. Bu durumda kendimize
nasl Hristiyan diyebiliriz?"
"sa'nn hkm lerini uygulam ayan kimsenin kendi
sine Hristiyan dem eye hakk yoktur. Eer kii bu hkm
lere uymaya aba gsteriyorsa, o zaman bir Hristiyan
olm ay arzu ettiini syleyebilir. Ama bu hkm leri hi
dnm yorsa, hatta onlara glyorsa, onlar yerine
kendi icat ettiklerini koyuyorsa veya basite onlar unu
tuyorsa, ne olursa olsun, o kiinin Hristiyanm demeye
hakk olam az."
"En arpc rnek olm as bakmndan sava ele aldm.
Ama sava olmasa bile, tm yaam tamamen byledir.
nsanlar Hristiyan olduklarn sylyorlar, oysa Hristi
yan olmay istem ediklerinin ve olamayacaklarnn far
knda deiller, nk Hristiyan olmak iin sadece arzu
etmek deil, yapabilm ek, 'bir' olmak gereklidir."
"nsan kendi iinde bir deildir; insan 'ben' deil, 'bizdir' veya daha dorusu 'onlardr7. Her ey bundan kay
310
naklanr. Farz edelim ki, bir insan, sa yanana tokat

atld zaman, Incil'e gre sol yanan evirmeye karar
veriyor. Fakat buna karar veren ya dnce ya da duygu
merkezindeki bir 'bendir'. Bunu bir tek 'ben' bilir ve
hatrlar; dierleri deil. Bu durumun gerekletiini
dnelim ve biri gelip adama vursun. Zannediyor
musunuz ki, bu adam kendisine vurana sol yanan evi
recektir? Asla! Hatta bunu dnmeye bile zaman olma
yacaktr. Ya kendisine vuran adama o da vuracak, ya
polis aracak, ya da sadece kaacaktr. Bu kimse ne yap
tn fark etmeden nce, hareket merkezi alageldii
veya kendisine retildii ekilde tepki gsterecektir."
"Yana evirebilm ek iin uzun sren bir eitim ve
retim gereklidir. Eer bu eitim m ekanik olursa, yine
bir deer tamaz. nk bu takdirde insan baka trl
sn yapam ad iin yanan evirecektir."
D ua
"D ua, insann bir Hristiyan gibi yaam asna yardm
edem ez m i?" diye sordu biri.
"Bu, kimin dua ettiine baldr." dedi G. "Sbjektif
insann duas, yani bir num aral, iki num aral ve
numaral insann duas sadece sbjektif sonular verir,
ksacas kendi kendini teselliden, kendi kendini telkin
den ve kendi kendini ipnozdan baka sonu dourmaz.
Byle bir dua, objektif sonular verem ez."
"Fakat dua genel olarak objektif sonular veremez
m i?" diye sordu orada bulunanlardan biri.
"Bunun dua edene bal olduunu sylem itim ."
diye cevaplad G. (140)
"nsan, tpk baka eyleri renmek zorunda olduu
gibi dua etm esini de renmelidir. Nasl dua edileceini
Ekol almalar
311
bilen ve uygun ekilde konsantre olabilen kiinin duas

sonu verebilir. Fakat farkl dualarn olduu ve bu
dualarn farkl sonularnn olduu anlalmaldr. Bu,
olaan ibadet dualarndan da bilinir. Fakat biz duadan
veya duann sonularndan sz ettiimiz zam an, daima
bir eit duay kastederiz: Dilek veya dilein btn
dier eit dualarla birletirilebileceini dnrz. Hi
phesiz, gerek bu deildir. Eski dualarn dilekle hibir
ortak taraf yoktu." (141) "Ben eski dualardan sz etm ek
teyim; onlarn ou H ristiyanlk'tan ok daha eskidir.
Bu dualar, recapitulations'dur (zet eklinde tekrarla
ma). Kii bunlar yksek sesle veya kendi kendine tek
rarlayarak o dualarn ihtiva ettii eylerin tmn his
setm eye gayret ederdi. Aslnda insan, kendisi iin daima
yeni dualar ortaya koyabilir. rnein, bir insan: 'Ben
ar bal olm ak istiyorum ' der. Fakat btn mesele
onun bunu nasl sylediidir. O kii bu duay gnde on
bin kere tekrarlasa bile, eer o srada bunu bir an nce
bitirm eyi dnyorsa veya akam a ne yem ek hazrla
nacan aklndan geiriyorsa, bu bir dua deil, sadece
kendini kandrm aktr. Fakat insan yle tekrarlarsa, o
bir dua olabilir: 'Ben' der ve ayn zam anda 'ben' hakkn
da bildii her eyi dnm eye alr. Oysa bu mevcut
deildir, tek bir 'ben' yoktur; nem siz, grltc, kav
gac bir 'ben'ler topluluu vardr. Fakat o, tek bir 'ben',
efendi olm ak ister; arabay, at, srcy ve efendiyi
hatrlar. 'B en', efendidir. Sonra, 'ben istiyorum 'un anla
mn dnr. Acaba istem eye m uktedir m idir? Kendi
siyle beraber, srekli olarak 'o ister' veya 'o istem ez'
Fakat kendi 'ben istiyorum 'u, 'o istiyor' ve 'o istem iyor'a
kar koymaya alr. Kendi 'ben istiyorum 'u, kendi
zerinde alma am alaryla ilikilidir, yani 'o istiyor'
ve 'o istem iyor'dan ibaret iki kuvvetin her zamanki
312
kom binasyonuna nc kuvveti dahil etm ekle balan

tldr. Daha sonra dnd ey 'olm aktr'. nsan
olm ann ne olduunu 'varln' ne anlama geldiini
dnr. M ekanik bir adam n varl ile her ey varit
olur. Bir insann varl, yapm aya m uktedirdir. eitli
ekillerde 'olm ak' m m kndr. O, 'olm ay', sadece
m evcudiyet anlamnda deil, gcn bykl anla
mnda da ister. 'Olm ak' kelim esi onun iin yeni bir
anlam ve arlk kazanr. nsan 'ar bal' olm ann ne
dem ek olduunu dnr. Kiinin kendisine nasl cevap
verdii ok nemlidir. Eer o bunun ne dem ek olduu
nu anlarsa, ar bal olm ann ne demek olduunu, ken
disine doru bir ekilde tarif ederse ve bunu gerekten
arzu ettiini hissederse, o zaman duas bir sonu verebi
lir, yani kendisine g katabilir, ar bal olmad
zam anlarn daha sk farkna varr, kendisini ar bal
yapm ak iin kendisini daha kolay alt eder. Tamam en
ayn ekilde insan, 'ben kendim i hatrlam ak istiyorum '
diye dua edebilir. H atrlam ak ne dem ektir? nsan hafza
hakknda dnm elidir. N e kadar da az hatrlar! Neye
karar verdiini, neyi grdn, neyi bildiini ne kadar
sk unutur! Eer hatrlayabilseydi tm hayat farkl olur
du. Btn olum suzluk kendini hatrlam adndan dola
ydr. 'Kendim i...' Tekrar kendisine dner. Hangi benli
ini hatrlam ak istem ektedir? Kendini tmyle hatrla
ma zahm etine deer mi? H atrlam ay istediklerini nasl
tefrik edebilir? alm a fikri! Kendisini alma fikriyle
nasl irtibatlayabilir? Ve bylece srer gider." (142)
"H ristiyan ibadetinde tam am en bunun gibi, her keli
mesi zerinde dnlm esi gereken birok dua vardr.
Fakat m ekanik olarak tekrarlandklar veya ark eklin
de sylendikleri zam an btn anlam ve am acn kaybe
derler."
Ekol almalar
313
"u bildik duay aln: Tanrm bana m erham et et!"

(143) "Bunun anlam nedir? Bir insan Tanr'ya yalvar
maktadr. Bu kim senin biraz dnm esi, bir m ukayese
yapm as, Tanr'nn ne olduunu ve kendisinin ne oldu
unu kendisine sormas gerekm ektedir. Sonra da kalkp
Tanr'nn kendisine m erham et etm esini ister. Fakat
bunun iin nce Tanr'nn onu dnm esi ve dikkate
almas gerekir.
Fakat onu dikkate almaya deer mi acaba? Kendisin
de dnlm eye deer ne vardr? Onu dnecek olan
kim dir? Tanr'nn kendisi... G ryorsunuz ki, bu basit
dua azndan karken kii, btn bu dnceleri ve
daha biroklarn zihninden geirm elidir. Ancak bu tak
dirde szn ettiimiz dnceler, Tanr'nn yapm as
n istediini kesinlikle ona yapabilir, ama o kim se bir
papaan gibi: 'Tanrm m erham et et!' diye tekrarlayp
durursa, neyi dnebilir ve byle bir dua ne sonu
verebilir? Siz kendinizden biliyorsunuz ki, bu, ne olursa
olsun hibir sonu veremez.
Gnah
"G nah, insan hareket etmeye karar verdii ve hare
ket etmeye m uktedir olduu takdirde onu bir nokta ze
rinde tutan eylerdir. Gnah, sadece yolda olan veya
yola yaklaan kim seler iin mevcuttur. yleyse gnah,
insan durduran, kendisini kandrm asna ve basite
uykuda olm asna ram en kendi zerinde altn
dnm esine yardm eden eydir. Gnah, insan uyan
maya karar verm iken onu uykuya sokan eydir. nsan
uykuya ne sokabilir? Tekrar edelim ki, gereksiz olan her
ey, lzum lu olm ayan her ey... Zorunlu olana daima
m saade vardr. Ama bunun tesinde derhal ipnoz ba
insann Gerei Kendim Bilmek'
314
lar. Ancak, bunun alma iinde bulunan veya kendile

rini alma iinde kabul eden kim selerle ilgili olduunu
hatrlam alsnz. Ve alma, kendisini ebedi straptan
kurtarm ak iin geici straba gnll olarak tabi olan
insanlar iine alr. Oysa insanlar strap ekm ekten kor
karlar. imdi insanlar hem en ve ebediyen srecek zevk
istiyorlar. Onlar zevkin, cennetin bir zellii olduunu
ve hak edilm esi gerektiini anlamak istem iyorlar. Bu,
keyfi ya da i m oral yasalar sebebiyle deil, hak etm e
den haz elde ederse, insann bunu m uhafaza edemem esi
ve bu hazzm straba dnm esi sebebiyle gereklidir.
Ama btn mesele, hazz elde edebilm ek ve onu m uha
faza edebilmektir. Bunu yapabilen bir insan iin rene
cek hibir ey yoktur. Ancak bu yol straptan geer.
H azdan faydalanacan sanan kim se ok yanlr ve eer
kendisine kar samimi olabilirse, bunu grecei an gele
cektir."
Ahlak ve Vicdan
"V icdan da aklam aya ihtiya gsteren bir terim
dir."
"O laan hayat ierisinde, 'vicdan' kavram ok basit
bir biim de ele alnm aktadr; sanki vicdanm z varm
gibi... Aslnda, duygular alanndaki vicdan kavram,
dnce alanndaki uur kavram nn m uadilidir (eiti).
Ve uurum uz olm ad gibi vicdanm z da mevcut
deildir."
"uur, insann genelde bildii her eyi btnyle bir
anda bildii ve ne kadar az bildiini, bildiklerinde ka
tane eliki olduunu grebildii bir haldir."
" 'V icdan', insann genelde hissettii ya da hissedebi
lecei her eyi btnyle bir anda hissettii bir haldir.
Ekol almalar
315
Ve herkes kendi iinde, derinde gizlenmi olan kendi

hiliinin idrakinden ve eitli korkulardan, kibrin, ken
dine gvenin, kendi kendinden honutluun, kendini
ykseltm enin en ahm aka trlerine kadar farkllklar
gsteren binlerce elikili duyguya sahip bulunduun
dan, btn bunlar b ir arada hissetm ek sadece strap
verici deil, fakat dayanlm az da olurdu."
"Btn i alemi elikilerden olumu bir insan, bir
denbire btn bu elikileri ayn anda kendi iinde his
setseydi, nefret ettii her eyi sevdiini, sevdii her ey
den nefret ettiini, gerei sylerken yalan sylediini
bir anda hissetseydi, btn bunlardan dolay utan ve
dehet hissedebilseydi, bu 'vicdan' ad verilen hal olur
du. nsan, bu hal iinde yaayam az; ya elikileri ya da
vicdan yok etm elidir. Vicdan yok edemez ama onu yok
edem ezse uykuya sokabilir, yani nfuz edilemez engel
lerle kendine ait bir duyguyu bir dierinden ayrabilir,
hibir zam an onlar bir arada grem ez, onlarn uyu
m azln, birbirlerinin yanbam da bulunm alarnn
anlam szln hibir zaman hissedem ez."
"Fakat bereket versin ki, bu bar ve uyku ierisindeki
insan iin bu vicdan hali pek enderdir. Erken ocukluk
yllarndan itibaren 'tam ponlar', onu, i elikilerini gr
me im kanndan uzaklatrarak kendi iinde gelim eye
ve glenm eye balar; bu nedenle, onun iin birdenbire
uyanm a tehlikesi hi m evcut deildir. Uyanm a, ancak
onu arayanlar ya da arzulayanlar iin, kendileri ile sava
ma ve ona ulam ak zere ok uzun sre kendi zerle
rinde ok azim le almaya hazr bulunanlar iin m m
kndr. Uyanm ak iin, 'tam ponlar' yok etm ek, yani
elikilerin duyum larna bal olan btn i straplarla
karlam ak zere dar kmak gerekm ektedir. Daha
s, 'tam ponlarn' yok edilm esi, ok uzun bir almaya
316
ihtiya gsterm ektedir; ve insan, sonuta vicdannn

uyanm asndan dolay m m kn olabilen her trl rahat
szlk ve straba sahne olacan idrak ederek bu al
may kabul etm elidir."
"Fakat vicdan, daha nce sz edilen cam imbikteki
tozlar eritip kaynatrabilecek ve insann kendini incele
m eye balad hal ierisinde yoksunu olduu birlii
yaratabilecek yegane atetir." (144)
" 'Vicdan' kavram nn 'ahlak' kavram ile hibir ortak
yan yoktur."
"V icdan, genel ve daimi bir fenom endir. Vicdan,
btn insanlar iin ayndr ve ancak 'tam ponlarn' yok
luunda kendini gsterm esi m m kndr. Farkl insan
kategorilerini anlam ak bakm ndan, elikiler; bulunm a
yan kim sede insana ait vicdann m evcut olduunu sy
leyebiliriz. Bu vicdan strap ekm em ektedir; aksine
bizlerin anlamaya m uktedir olm admz, tam am en yeni
zellik tayan bir hazdr. Fakat, binlerce farkl ben sahi
bi bulunan insanda vicdann bir an iin bile uyanm as ile
zorunlu olarak strap doar. Ve eer bu vicdan zam an
lar uzarsa, insan bunlardan korkm ayp aksine birlikte
hareket etmeye balar ve bunlar m uhafaza etm eye al
r, uzatrsa, bu anlara ok ince bir haz unsuru yani gele
cekteki 'berrak uurun' tad giderek dahil olacaktr."
" 'Ahlak' kavram nda genel olan hibir ey yoktur.
Ahlak, tam ponlardan ibarettir. Genel bir ahlak yoktur.
in'de ahlaki olan bir ey, Avrupa'da gayri ahlaki ve
A vrupa'da ahlaki olan in'de gayri ahlakidir. Petersburg'ta ahlaki olan K afkasya'da gayri ahlakidir. Ve Kaf
kasya'da ahlaki olan Petersburg'da gayri ahlakidir. Top
lumun bir snfnda ahlaki olan, bir dier snfnda gayri
ahlakidir. Ahlak daima ve her yerde yapay bir feno
mendir. eitli 'tabulardan', yani bazen tem elleri itiba
Ekol almalar
317
ryla makul, bazen de btn anlam larn yitirm i veya

hibir zam an herhangi bir anlam tam am , yanl bir
tem el zerinde, hurafeler ve hatal korkular taban ze
rinde yaratlm eitli kurallardan, eitli taleplerden
olum utur."
" 'Ahlak, 'tam ponlardan' ibarettir. Ve 'tam ponlar',
eitli olduklarndan, farkl m em leketlerdeki ve farkl
alardaki ya da toplum un farkl snflarndaki koullar
epeyce farkllklar gsterdiinden, her biri tarafndan
yaratlan ahlak da birbirinden ok farkl ve elikili ola
caktr. Btn iin ortak bir ahlak mevcut deildir. H er
hangi bir genel ahlak fikrinin var olduunu sylem ek
bile im kanszdr; rnein A vrupa'da... Bazen Avrupa
iin genel ahlakn 'Hristiyan ahlak' olduu sylenir.
Fakat ncelikle 'Hristiyan ahlaknn' kendisi pek ok
farkl yorum lara m saittir ve eitli cinayetler, 'H risti
yan ahlak' tarafndan onaylanm tr. Sonra m odern
A vrupa'nn, biz bu ahlak nasl anlarsak anlayalm,
'Hristiyan ahlak' ile pek az ortak yan vardr."
"N e olursa olsun, eer 'H ristiyan ahlak' A vrupa'y,
im di srp gitm ekte olan savaa ittiyse, bu da byle bir
ahlaktan olduka uzak dem ektir."
"Pek ok kim se, retinizin ahlaki ynn anlam ad
n sylem ektedir." dedi iim izden birisi. "V e dierleri
de retinizin hi ahlaki yn bulunm adn sylem ek
tedir."
"Pek tabii ki yoktur, "dedi G. "nsanlar, ahlaktan sz
etm ekten pek holanrlar. Ama ahlak sadece kendi ken
dine telkindir. Gerekli olan vicdandr. Biz ahlak ret
m iyoruz. V icdann nasl bulunacan retiyoruz.
Bunu sylediim izde, insanlar m em nun olmuyorlar.
Sevgimiz olm adn sylyorlar. nk zaaf ve iki
yzll tevik etm iyoruz; aksine btn m askeleri
318
dryoruz. Hakikati isteyen kimse sevgiden ya da

H ristiyanlk'tan sz etm ez, nk bunlardan ne kadar
uzak olduunu bilir. Hristiyan retisi H ristiyanlar iin
dir ve Hristiyan, Hz. sa'nn anlaylarna gre yaayan,
yani her eyi onun anlaylarna gre yapan kimsedir.
Sevgiden ve ahlaktan sz edenler acaba M esih'in anla
ylarna gre yaayabilirler mi? Pek tabii ki, bunu yapa
mazlar; fakat daima byle konum alarn, kelim elerin,
kendileri iin her eyden daha deerli olduuna inanan
insanlar mevcut bulunacaktr. Fakat bu bir gerek iaret
tir! Byle konuan bir kimse, bo bir insandr; onunla
zaman boa harcam aya dem ez."
"A hlak ve vicdan tam amen farkl eylerdir. Bir vic
dan, hibir zam an dier bir vicdann hkmn boz
maz. (145) Bir ahlak bir dierini daima kolaylkla ve
tam amen hkm szletirebilir ve inkar edebilir. 'Tam
ponlarla' dolu bir insan ok ahlakl olabilir. Ve 'Tam
ponlar' ok farkl olabilirler, yani iki ok ahlakl insan
birbirini ok ahlaksz kabul edebilir. Kural olarak bu
durum kanlm azdr. nsan ne kadar 'ahlakl' olursa
bakalarnn o kadar 'ahlaksz' olduunu dnr."
"A hlak fikri iyi ve kt davran fikri ile ilikilidir.
Fakat iyilik ve ktlk, farkl insanlar iin daima farkl
bir durum arz eder. Bir, iki, num aral insanlarda
daima sbjektiftir ve sadece belirli bir an ya da belirli bir
durumla bantldr. Sbjektif bir insan, iyilik ve kt
lk hakknda genel bir kavram sahibi olm ayabilir. O
insan iin, kendi arzularna, ilgilerine ve iyilik kavram
na kar olan her ey ktdr."
"Sbjektif insan iin ktln hi m evcut olmad,
sadece farkl iyilik kavram larnn var olduu sylenebi
lir. Hi kimse herhangi bir eyi kastl olarak ktlk
iin, ktlk olsun diye yapm az. Herkes iyilik uruna,
Ekol almalar
319
onu anlayna gre hareket eder. Fakat herkes onu fark

l biim de anlar. Sonuta da insanlar, birbirlerini, iy ilik
uruna boar, katleder ve ldrrler. Sebep yine ayn
dr; insann cehaleti ve iinde yaad derin uyku hali
dir." (146)
"Bu o derece aikardr ki, insanlarn evvelce hi
dnm em i olm alar bile garip gzkm ektedir. Ama
bunu anlam am aktadrlar ve herkes k en d i iy ili in i bir
icik iyilik ve dier btn her eyi ktlk olarak kabul
etm ektedir. nsanlarn bunu anlayacaklarn, genel ve
zde olan bir iyilik fikri gelitirebileceklerini m it
etm ek saflktr ve gereksizdir."
"Fakat iyilik ve ktlk insandan ayr olarak kendi
balarna m evcut deiller m idir?" diye sordu aram zdan
biri.
"M evcuttur" diye cevaplad G. ve devam etti. "A ncak
bunlar bizden ok uzaktadr ve im diki halde bunlar
anlamaya alm ak bile bir deer tamaz. Basite bir tek
eyi hatrlaynz. nsan iin yegane m mkn olabilen
daimi iyilik ve ktlk fikri, tekam l fik ri ile bantl
dr; pek tabii ki, m ekanik tekaml ile deil, fakat insann
uurlu gayretler sayesinde kaydedecei gelim e, varl
n n deim esi, onun iinde b irli in yaratlm as ve
b ir daim i B en 'in olum as ile b a n tld r."
"yilik ve ktlk hakknda daim i bir fikir, insanda,
ancak daim i olan bir ama ve yine daimi olan bir anlay
ile bantl olarak oluabilir. Eer insan, uyku iinde
olduunu anlarsa ve uyanm ay arzu ederse, bu halde
onun uyanm asna yardmc olacak her ey iyi ve onu
bundan alkoyan, uyum asn srdren her ey ise kt
olacaktr. Tam am en ayn ekilde, dier insanlar iin de
neyin iyi, neyin kt olduunu anlayacaktr. Onlarn
uyanm asna yardm edecek her ey, iyi, onlar uyan
320
m aktan alkoyan her ey ktdr. Fakat bu durum ,

sadece uyanm ak isteyenler iin yani uykuda bulunduk
larn anlayanlar iin geerlidir. Uykuda bulunduklarn
anlam ayanlar ve uyanm ak iin hibir arzu sahibi olm a
yanlar, iyilik ve ktlk hakknda da bir anlay sahibi
olamazlar. Ve insanlarn byk ksm uykuda bulun
duklarnn farknda olm adklarndan, hibir zam an da
olm ayacaklarndan ne iyilik ne de ktlk gerekten
onlar iin var olabilir."
"Bu, genelde kabul edilmi fikirlerle eliir. nsanlar,
iyilik ve ktln herkes iin ayn olmas gerektiini,
her eyin stnde de iyilik ve ktln herkes iin var
olduunu dnm eye almlardr. Halbuki, aslnda
iyilik ve ktlk sadece aznlk iin, bir ama sahibi
olanlar ve bu am ac izleyenler iin vardr. Bu hale gre
de bu am ac izlem eyi nleyen her ey kt, onu izlem e
ye yardm c olan her ey ise iyidir."
"Fakat doaldr ki, uyuyan insanlar, bir am alar
bulunduunu ve bir yere varacaklarn syleyeceklerdir.
Ama sahibi olm ad ve bir yere varam ayaca gerei
ni idrak etm esi, insann uyanm aya yaklam asnn ya da
uyanm ann onun iin gerekten m m kn hale gelm esi
nin ilk iaretidir. Uyanm a; insann hibir yere varam a
yacan ve nereye gideceini bilm ediini idrak etm e
siyle balar." (147)
"Daha nce de izah edildii zere, insanlarn kendile
rine atfettikleri, fakat aslnda ancak gelim enin ve teka
m ln bir, iki, num aral insanlarnn seviyesinden
daha yksek bir seviyedeki kim selere ait olan pek ok
nitelik mevcuttur. Ferdiyet, tek ve daimi bir ben, uur,
irade, yapm aya m uktedir olm a, isel zgrlk hali;
btn bunlar, alelade insann sahip olm ad zellikler
dir. yilik ve ktlk fikri de ayn kategoriye aittir ki, bu
321
kategorinin varl, daim i bir ama, daim i b ir yn ve

daimi bir arlk merkezi ile bantldr."
"yilik ve ktlk fikri, bazen gerek ve yalan fikri ile
bantldr. Fakat iyilik ve ktlk alelade insan iin
m evcut olm ad gibi ne gerek ne de yalan m evcut
tur."
ALTINCI BOLUM
TEMEL EVREN KANUNLARI (YASALARI)

A- ALEM NEDR?
"imdi de baka bir kelimeyi, rnein, 'alem' terimini
ele alalm. Her insan, bunu kendine gre ve tamamen
farkl bir ekilde anlar. Herkes, 'alem ' kelim esini
duyduunda ve telaffuz ettiinde, bir dierine tamamen
yabanc ve anlalmaz gelen armlar alglar. Her 'alem
kavram', her allm dnce biimi, kendisi ile birlikte
kendi armlarn ve kendi fikirlerini tar."
"Alem hakknda dinsel bir kavrama sahip bir insanda,
bir Hristiyan 'alemi' kelimesi, btn bir dinsel fikirler
serisini davet edecek, zorunlu olarak Tanr fikrine, dnya
nn yaratlmas veya dnyann sonu ya da gnahkar dn
ya vs. fikirlerine balanacaktr."
"Bir Veda felsefesi izleyicisi iin alem, her eyden nce,
hayal yani M ana'dr."
"Bir teozof farkl planlar, yani fiziksel, astral, mantal
planlar dnecektir."
"Bir spiritalist 'br' alem yani ruhlar alemi hakknda
dnecektir."
"Bir fiziki aleme, maddenin yaps asndan bakacak,
bu molekller, atomlar ve elektronlar alemi olacaktr."
"Bir astronom iin alem, yldzlar ve neblzler alemi
olacaktr."
324
"Bylece bu rnekleri oaltabiliriz. Olaylar alemi; his

sedilmeyen fakat olduu kabul edilen alem; drt ve dier
boyutlar alemi; iyilik ve ktlk alemi; maddi ve maddi
olmayan alem; dnyann farkl uluslarnn g oranlar;
dnyada insan kurtarlabilir mi? vs."
"insanlarn, alem hakknda binlerce farkl fikirleri var
dr; birbirlerini anlamalarn salayacak hangi gr a
sndan alemi ele almak istediklerini tayin edecek genel bir
fikre sahip deillerdir."
nsanda ve Evrende Ayn Kanunlar ler
"nsan incelem eden bir evren sistemini incelemek
m m kn deildir. Ayn zam anda evreni incelem eksizin
insan incelem ek de imkanszdr. nsan, alem in bir sure
tidir. O, btn alemi yaratan ayn kanunlar tarafndan
yaratlmtr. Kendini bilm ek ve anlam ak suretiyle btn
alemi, alemi yaratan ve yneten btn kanunlar bilecek
ve anlayacaktr ve ayn zam anda, alemi ve alemi yne
ten kanunlar incelem ekle kendisini yneten kanunlar
renecek ve anlayacaktr. Bu balant ierisinde, baz
kanunlar, objektif alemi incelem ekle daha kolaylkla
anlalr ve zm senirler; dier kanunlar ise,insan,
ancak kendi kendini incelem ekle anlayabilir. Bundan
byle alem in incelenm esi ve insann incelenm esi birbir
lerine paralel olarak, biri dierine yardmc olarak ilerle
m elidir."
Alemler Sonsuzdur
" 'Alem ' kelim esine ilikin olm ak zere, birok alem
lerin m evcut bulunduunu, bizlerin bir alem de deil,
fakat birka alem ierisinde yaadm z balangtan
Temel Evren Kanunlar (Yasalar)
325
itibaren anlam am z gerekir. Bu hem en anlalm az n

k 'olaan' dilde 'alem ' terim i, genellikle tekil olarak
kullanlr. Ve eer 'alem ' oul kullanlrsa, bu sadece
ayn fikri vurgulam ak ya da birbirlerine paralel olarak
var olan eitli alem ler fikrini ifade etm ek iin yaplr.
Biri dierinin iinde bulunan alem ler fikri, dilim izde
m evcut deildir. Bununla beraber, farkl alem lerde
yaadm z fikri, kesinlikle farkl ilikiler ierisinde
olduum uz, biri dierinin iinde bulunan alem leri
belirtm ektedir."
"Eer iinde yaadmz alem veya alemlerin ne oldu
u sorusuna bir cevap bulmak istersek, 'alem' olarak
adlandrabileceimiz eyin bizimle olan en yakn ve en
dorudan ilikisi bakmndan ne olduunu kendi kendi
mize ncelikle sormalyz."
"Bu soruya, 'alem ' kelimesini genellikle iinde yaad
mz, bir parasn oluturduum uz insanlar alemi,
insanlk iin kullandmz cevabn verebiliriz. Fakat,
insanlk yeryzndeki organik hayatn ayrlmaz bir par
asn oluturur; bu nedenle, bize en yakn alemin yery
zndeki organik hayat, bitkiler, hayvanlar ve insanlar
alemi olduunu sylememiz doru olur."
"Fakat organik hayat da alemin iindedir. O halde,
organik hayat iin 'alem' nedir?"
"Bu soruya, organik hayat iin; gezegenim izin,
dnyann 'alem' olduu cevabn verebiliriz."
"Fakat dnya da alemin iindedir. O halde dnya iin
alem nedir?"
"Dnya iin 'alem', kendisinin de bir parasn olutur
duu, Gne Sistemi'nin gezegenler alemidir."
"Toplu halde, btn planetler iin alem nedir? Gne,
ya da gnein etki alan veya gezegenlerin bir parasn
oluturduu Gne Sistemi."
326
"Gne iin ise alem, yldzlar alemimiz veya Saman

yolu, yani pek ok saydaki gne sistemleri topluluu
dur."
"Bundan baka, astronomik bir gr asndan, 'btn
alemler' uzaynda, birbirlerinden ok byk mesafelerle
ayrlm birok alemin var olduunu farz etmemiz tama
men mmkndr. Bu alemler, hepsi bir arada, Samanyolu
iin 'alem' olutururlar."
"Felsefi sonular karmaya gelince de diyebiliriz ki,
'btn alemler', bizce bilinmeyen, anlalmayan Btn
veya Bir olutururlar (elmann bir olduu gibi). erisinde
mevcut her eyi kapsarken hibir eye baml olmad
iin 'Mutlak' veya 'Bamsz' diye adlandrlabilecek bu
btn veya Bir ya da Tm, btn 'alemler' iin 'alemdir'.
Tm, bir tek Btn oluturduunda nesnelerin ne durum
da bulunduklarn dnmek mantken mmkndr.
Byle bir Btn, pek tabii, Mutlak olacaktr ki, bu bam
sz anlamna gelir. nk bu, yani Tm, sonsuz ve bln
mezdir."
"Mutlak, yani eylerin Tm, bir Btn oluturduun
daki hali, blnme ve farkllama ile tarafmzdan gzlemlenebilen olaylarn eitliliinin ondan ortaya kt, ey
lerin balangtaki ilk halidir."
"nsan, bu alemlerin hepsinde fakat farkl ekillerde
yaar." (148)
"Bu, onun ilk nce, kendisinin de bir paras olduu,
kendine en yakn alem tarafndan etkilendii anlamna
gelir. Daha uzaktaki alemler de insan, dier ara alemler
vastasyla olduu gibi dorudan doruya da etkiler;
fakat bunlarn etkisi, uzaklklar ile veya bunlarla insanarasndaki farkn artmas ile orantl olarak azalr. leride
grlecei gibi, Mutlak'm direkt etkisi insana ulamaz.
Fakat bir sonraki alemin ve yldz aleminin etkisi, bilim
32 7
tarafndan, pek tabii, bilinmemekle beraber, insan yaa

mnda gayet ak ekilde grlmektedir."
"Eer kelimenin tam anlamyla 'insan', yani kendi
tabiatndaki gleri gelimi bir insan ele alrsak, ancak
bu takdirde insan ile alem arasnda tam bir paralellik
meydana gelir. (149) Gelimemi bir insan, tekamln
tamamlamam bir insan, evrenin tam bir tasviri veya pla
n olarak ele alnamaz; o natamam bir alemdir."
"nceden sylendii gibi, insann kendi kendini ince
lemesi, evrenin temel kanunlarnn incelenmesi ile yan
yana yrmelidir. Kanunlar, her yerde ve btn evrelerde
ayndr. Fakat farkl alemlerde, yani farkl koullarda teza
hr eden ayn kanunlar, farkl olaylar meydana getirirler.
Kanunlarn, tezahr ettikleri evreleri ile olan bantsnn
incelenmesi bizi, greceliin incelenmesine gtrr."
"Grecelik fikri, bu retide ok byk bir yer tutar;
ileride buna dneceiz. Fakat ncelikle, kozmik dzende
igal ettii yere gre, her eyin, her tezahrn grecelilii
ni anlamamz gerekir."
"Biz, dnya zerinde bulunmaktayz ve tamamen
dnya zerinde ileyen kanunlara bamlyz. Dnya,
kozmik gr noktasndan ok kt b ir yerdir; Kuzey
Sibirya'nn en cra ksm gibi her yerden uzak ve souk
tur; hayat da ok zordur. Baka bir yerde kendiliinden
gelen veya kolaylkla elde edilen her ey, burada ancak
yorucu alma ile kazanlr; gerek yaamda, gerekse bu
almada her ey iin savam gereklidir. Hayatta bazen
insana bir miras kalr ve sonra o insan hibir i yapmadan
yaayabilir. Ama bu almada byle bir ey gereklemez.
Herkes ayndr, herkes eit derecede meteliksiz durumda
dr."
"Dnya'nm zekas ile Gne'in zekas arasnda nasl
bir iliki vardr?" diye sordum.
328
"G ne'in zekas ilahidir." dedi G. "Fakat Dnya da

ayn hale gelebilir ama tabii bu garanti altnda deildir;
dnya hibir ey kazanmadan lebilir de..."
"Bu neye baldr?" dedim.
G. 'nin cevab ok belirsizdi: "Belli bir eyin yaplmas
iin belirli bir devre vardr. Belirli sre iinde yaplmas
gereken yaplmamsa dnya, kazanabilecei eyi kazanamadan yok olur."
"Bu devre biliniyor mu?" diye sordum.
"Bilinmektedir. Fakat insanlarn bunu bilmesi onlara
herhangi bir avantaj salamaz. Daha da kt olur. Bazla
r inanr, bazlar inanmaz, hatta bir ksm ispat ister. Son
ra da birbirlerinin kafalarn krmaya balarlar. nsanlarla
ilgili her ey byle sonulanr."
Moskova'da, ayn zaman iinde, sanat hakknda birka
ilgin konumamz olmutu. Bu konumalar, G.'ye ilk
rastladm akam okunan hikaye ile ilgiliydi.
"D oru bilgide, insann incelenm esi ile alem in ince
lenm esi birbirlerine paralel izgiler halinde ilerlem eli ve
alem in incelenm esi insann incelenm esine paralel ola
rak yrm elidir. Kanunlar, her yerde, alem de olduu
gibi insanda da ayndr. Herhangi bir kanunun prensip
lerini kavradktan sonra, onun tezahrlerini hem alem
de hem de insanda, ayn zam anda aram alyz. Kald ki,
baz kanunlar alem de, dierleri ise insanda daha kolay
lkla gzlem lenebilirler. Bundan byle, baz hallerde
alem ile ie balayp sonra insana gem ek, dier haller
de ise insanla ie balayp sonra alem e gem ek daha
iyidir."
"Alemin ve insann byle paralel biimde incelenmele
ri, renciye, her eyin temeldeki birliini gsterecek ve
onun farkl dzenlerin fenomenlerinde analojiler bulmas
na yardm edecektir."
329
"G erek alemde, gerekse insandaki btn sreleri

yneten temel kanunlarn says ok azdr. Az saydaki
basit kuvvetlerin farkl saysal bileimleri, olaylarn gr
nen eitliliini yaratmaktadrlar."
"Evrenin mekaniini anlamak iin, karmak feno
menleri, bu basit kuvvetlerle zmlemek gerekmekte
dir."
B- KANUNU
Bundan sonraki konumada, balca eitli alemlerin
etkileri ve Mutlak'n etkisinin bize niin ulamad hak
knda birok soru sorduk.
"Bu etkileri ve Birliin oklua dnm kanunlarn
incelemeden nce, btn evrenlerin tm eitlilikleri veya
birlikleri ierisinde btn olaylar yaratan tem el kanunu
incelemeliyiz." diye G. konumaya balad.
"Bu, ' Kanunu veya prensip ya da kuvvet
kanunudur.' Bu kanun, hangi lekte olursa olsun, hangi
alemde olursa olsun, molekl seviyesindeki olaylardan
kozmik olaylara kadar, btn olaylar, farkl ve birbirleri
ne kar kuvvetin birleimi ve karlamasdr. a
da dnce, iki kuvvetin varln ve bir olayn meydana
gelmesi iin bu iki kuvvetin gerekliliini fark etmitir:
Kuvvet ve diren, pozitif ve negatif manyetizm, pozitif ve
negatif elektrik, erkek ve dii hcreler vs. Fakat bu dn
ce, bu iki kuvveti bile daima ve her yerde gzlemlememektedir. ncs hakknda hi soru sorulmam veya
sorulmusa bu, ok ender olmutur."
"Gerek ve tam bilgiye gre, bir veya iki kuvvet hibir
zaman bir olay meydana getiremez. nc kuvvetin var
lna gerek vardr, nk ancak nc kuvvetin varl
330
yla ilk iki kuvvet, hangi alanda olursa olsun, olay diye
adlandrabileceimiz eyi meydana getirir."
"Bu kuvvet hakkmdaki reti, btn kadim sistem
lerin temelinde mevcuttur. lk kuvvete aktif veya pozitif,
kinciye pasif veya negatif, ncye ise etkisiz klan
kuvvet denilebilir. Ama bunlar sadece isimlerden ibaret
tir; nk hakikatte her kuvvet de sadece kesime nok
talarnda eit derecede aktiftirler ve aktif, pasif, etkisiz
klc olarak gzkrler; ancak b elli bir anda birbirlerine
gre byle gzkrler. lki anlalmaktadr; ncs ise
bazen ya kuvvetlerin uygulama noktasnda ya 'ortamda'
ya da sonuta kefedilebilir. Fakat, genelde, nc kuv
vet, gzlemlemeyi ve anlay yneltmek iin kolayca ula
labilir deildir. Bunun nedeni, insann gnlk psikolojik
faaliyetinin fonksiyonel snrlanmasnda ve olaylar dn
yasna ait algmzn temel kategorilerinde, yani mekan
duygumuzda ve sz konusu snrlanmalar sonucu doan
zaman duygumuzda aranmaldr. nsanlar, nc kuv
veti, dorudan doruya, 'drdnc boyutu' uzaysal ola
rak alglayabildiklerinden fazla alglayamaz ve gzlemleyemezler."
"Fakat kendi kendini incelemek, dncesinin tezahr
lerini, uurunu, faaliyetini, arzularn vs. incelemek sure
tiyle, kuvvetin hareketini kendisinde gzlemlemeyi ve
grmeyi renmesi mmkndr. (150) rnein, bir insa
nn, yksek varlk seviyesine ulamak zere belli zellik
lerini deitirmek iin kendi zerinde almak istediini
dnelim. Onun arzusu, kiisel giriimi aktif kuvvettir.
Kiisel giriimine kar kan, alt btn psikolojik
hayatnn yaratt atalet, pasif veya olumsuz kuvvet ola
caktr. Bu iki kuvvet, ya birbirini denkletirecek ya da biri
dierine hakim olacak fakat ayn zamanda o da baka bir
hareket iin ok zayf dm olacaktr. Bylece iki kuv
331
vet, biri dierini yutarak ve hibir sonu meydana getir

meksizin birbirinin evresinde dnp duracaktr. Bu
durum, bir hayat boyunca devam edebilir. Bir insan arzu
ve inisiyatif sahibi olabilir. Ama bu inisiyatif, hayatn al
lagelmi ataletini alt etmede, yneltilmesi gereken ama
iin hibir eyi kalmakszn yutulabilir. Ve nc kuvvet,
rnein, kendi zerinde almann avantaj ve gereklilii
ni ortaya koyarak, bu ekilde de sz konusu inisiyatifi
destekleyerek ve glendirerek yeni bilgi biiminde ken
dini gsterinceye kadar bu olay srp gidebilir. Sonra, sz
konusu inisiyatif, nc kuvvetin destei ile atalete
hakim olabilir ve insan da arzu edilen ynde aktif hale
gelir."
" kuvvetin hareketine ve nc kuvvetin giri
anlarna ait rnekler, psiik hayatmzn btn tezahrle
rinde, insan topluluklarnn ve btnyle insanln
yaamnda meydana gelen olaylarn hepsinde ortaya
karlabilir."
"Fakat balangta genel ilkeyi anlamak yeterlidir: Her
olay, hangi apta olursa olsun, muhakkak surette, kuv
vetin tezahrdr; bir veya iki kuvvet, bir olay meydana
getiremez; ve eer herhangi bir eyde bir durma veya ayn
yerde tkenmeyen bir tereddt gzlersek o yerde nc
kuvvetin eksikliinden sz edebiliriz. Bunu anlamaya
alrken ayn zamanda, insanlarn, olaylar kuvvetin
tezahrleri olarak gremediklerini, nk objektif alemin
bizim sbjektif uur hallerimiz ierisinde gzlemlenemeyeceini hatrlamamz gerekir. Ve sbjektiflik ierisinde
gzlemi yaplan olaylar aleminde, sadece olaylar ierisin
deki bir veya iki kuvvetin tezahrn grrz. Eer
kuvvetin tezahrn her harekette grebilseydik o zaman
alemi, olduu gibi grmemiz mmkn olurdu (eyleri
olduu gibi grme). Ancak basit gibi grnen bir olayn
332
aslnda ok karmak olabilecei yani llerin ok kar

mak bir birleimi olabilecei bu noktada hatrlanmaldr.
Fakat alemi, olduu gibi gzleyemeyeceimizi biliyoruz;
bu durum, bize, niin nc kuvveti gremeyeceimizi
anlamada yardmc olmaldr. nc kuvvet, gerek ale
min maldr. Gzlem alanmza giren sbjektif alem veya
olaylar alemi, sadece greceli olarak gerektir, her halde
tamam deildir."
"inde yaadmz aleme dnerek imdi Mutlak'ta,
dier her eyde olduu gibi, kuvvetin faaliyet gsterdi
ini syleyebiliriz: Aktif, pasif ve etkisiz klan kuvvetler.
Ama Mutlak'taki her ey, tabiat itibaryla bir btn olu
turduundan, bu kuvvet de bir btn oluturur. Daha
s, bu kuvvet, bamsz bir btn olutururken tam ve
bamsz bir iradeye, kendileri ve yaptklar her ey hak
knda tam uura, tam anlaya sahiptirler."
"M utlak'taki kuvvetin birlii fikri, birok kadim
retinin temelini oluturur; zleri bir olan ve blnmez
l, Trimurti, Brahma, Vinu ve iva vs."
"Bir btn oluturan M utlak'n kuvveti kendi ira
deleri ve kararlar ile ayrlr ve birleirler; ve birleme
noktalarnda olaylar veya 'alemleri' yaratrlar. Mutlak'n
iradesiyle yaratlm bu alemler, kendi varlklarn ilgi
lendiren her eyde, tamamen bu iradeye bamldrlar.
Bu alemlerin her birinde, sz konusu kuvvet, yine
faaliyet gsterir. Ama bu alemlerin her biri, imdi artk
btn olmayp sadece birer para olduklarndan, onlarda
mevcut bulunan kuvvet, tek bir btn oluturmazlar.
imdi kuvvetin, uurun, birliin faaliyeti vardr.
kuvvetin her biri, kendi iinde, tm kuvvetin im ka
nn tar, fakat kuvvetin rastlama noktasnda, her biri
sadece bir ilke ortaya koyar; aktif, pasif veya etkisiz klan.
kuvvet, beraberce yeni olaylar meydana getiren bir
333
l oluturur. Fakat bu l farkldr; kuvvetin

blnmez bir btn oluturduu, tek bir irade ve tek bir
uur sahibi olduu M utlak'tki l deildir. kinci dze
ne ait alemlerde, kuvvet imdi blnmlerdir ve rast
lama noktalar farkl bir tabiattadr. M utlak'ta rastlama
an ve noktas onlarn tek olan iradesi tarafndan tayin
edilir. Bir tek irade yerine artk irade bulunan ikinci
dzene ait alemlerde, k noktalarnn her biri, dierle
rinden bamsz olan ayr bir irade tarafndan tayin edil
mekte ve bundan tr de rastlama noktas, tesadfe
bal veya mekanik olmaktadr. M utlak'm iradesi, ikinci
dzene ait alemleri yaratr ve ynetir; ama ierisinde
mekanik bir unsurun kendini gsterdii, onlarn yaratc
almasn ynetmez. M utlak' bir daire olarak ve onun
iinde birka baka daireyi yani ikinci dzene ait alemle
ri dnelim. Bu dairelerden birini ele alalm. Mutlak, 1
rakam ile gsterilmitir. nk kuvvet, Mutlak'ta bir
btn oluturur. Kk daireleri rakam ile gsterece
iz, nk ikinci dzene ait bir alemde, kuvvet artk
blnm tr."
"kinci dzene ait alemlerdeki blnm kuvvet, bu
alemlerin her birinde, bir araya gelerek nc dzene ait
alemleri yaratrlar. Bu alemlerden birini ele alalm. Yar
mekanik olarak hareket eden kuvvet tarafndan yaratl
m bulunan nc dzene ait alemler artk Mutlak'm
tek iradesine deil fakat m ekanik kanuna bamldr
lar. Bu alemler, kuvvet tarafndan yaratlrlar. Ve yara
tldktan sonra, kendilerine ait yeni kuvvet ortaya
koyarlar. Bylece nc dzene ait alemlerde faaliyet
gsteren kuvvetlerin says alt olacaktr. Diyagramda
nc dzene ait daire, 6 (3+3) rakam ile gsterilmitir.
Bu alemlerde, yeni bir dzene, yani drdnc dzene ait
alemler yaratlr. Drdnc dzen alemlerinde, ikinci
334
dzen alemlerine ait , nc dzen alemlerine ait alt,

kendilerine ait kuvvet bulunmakla toplam on iki kuv
vet faaliyet gsterir. Bu alemlerden birini ele alp 12 raka
m ile (3+6+3) gsterelim. Daha ok sayda kanuna sahne
olmakla bu alemler, Mutlak'm tek iradesinden daha da
uzakta kalmakta ve daha da mekanik hale gelmektedirler.
Bu alemler ierisinde yaratlan alemler, yirmi drt kuvvet
tarafndan (3+6+12+3) ynetileceklerdir. Bu yirmi drt
kuvvet tarafndan ynetilen alemler ierisinde yaratlan
alemler ise krk sekiz kuvvet tarafndan ynetileceklerdir.
Krk sekiz rakam yle elde edilmitir: Mutlak'tan hemen
sonra gelen aleme ait kuvvet, bir sonrakine ait alt kuv
vet, daha sonrakine ait oniki kuvvet, onu izleyene ait yir
mi drt kuvvet ve onun kendine ait kuvvet
(3+6+12+24+3) yani toplam krk sekiz kuvvet. 48 numara
l alemler ierisinde yaratlan alemler, doksan alt kuvvet
tarafndan ynetileceklerdir (3+6+12+24+48+3). ayet var
sa, bundan sonraki dzene ait alemler ise 192 kuvvet tara
fndan ynetileceklerdir."
"M utlak ierisinde yaratlan alemlerden birini yani
numaral alemi ele alrsak bu alem, bizim Samanyolumuz'un ei olan btn yldz alemlerinin toplam saysn
temsil edecektir. Eer 6 numaral alemi ele alrsak o, bu
alem iinde yaratlm alemlerden biri olacaktr; yani
bizim Samanyolu diye adlandrdmz yldzlar toplulu
u olacaktr. 12 numaral alem, Samanyolu'nu tekil eden
gnelerden biri, bizim gneimiz olacaktr. 24 numaral
alem, gezegensel alem yani Gne Sistem i'nin btn
gezegenleri olacaktr. 48 numaral alem, Dnya'dr. 96
numaral alem Ay'dr. Eer Ay'n bir uydusu olsayd, bu
da 192 numaral alem olacakt."
"Evrenin birinci temel kununu, kuvvet kanunu,
prensip, ya da sk sk sylendii gibi, kanunudur. Bu
335
kanuna gre, istisnasz olarak btn alemlerdeki her hare

ket, her olay, kuvvetin birlikte hareketinin sonucudur;
olumlu, olumsuz ve etkisiz klan. Bundan evvelce sz
ettik; gelecekte, incelemenin her yeni dalnda bu kanuna
dneceiz."
C- YED KANUNU
"Evrenin bundan sonraki temel kanunu, yedi kanunu
veya oktavlar kanunudur."
"Bu kanunun anlamn kavramak iin, evreni titreim
lerden meydana gelm i olarak kabul etmek gerekir. Bu
titreimler, evreni oluturan maddenin, en incesinden en
kabasna kadar, btn eit, evre ve yorgunluklarnda
faaliyet gstermektedirler; eitli kaynaklardan kmakta
ve birbirleriyle kesierek, arparak, birbirlerini glendi
rerek, zayflatarak, durdurarak vs. eitli ynlerde ilerle
mektedirler."
"Batda kabul edilen grlere gre bu bant ierisinde
titreimler sreklidir. Bu, titreimlerin domasna neden
olan ve titreimlerin yer ald ortamn direncini yenen ori
jinal drtnn kuvveti, faaliyet gstermeye devam ettii
srece, titreimlerin, karak ya da inerek genellikle kesiksiz
olarak ilerlediinin kabul edildii anlamna gelir. Drtnn
kuvveti tkendiinde ve ortamn direnci arttnda, titre
imler, doal olarak zayflar ve durur. Fakat bu ana gelince
ye kadar, yani doal zayflamann balangcna kadar titre
imler, dzenli bir biimde ve giderek artan bir ekilde
geliir ve direncin yokluu sz konusu ise sonsuza kadar da
devam edebilirler. Bundan byle, hi kar klmam olma
s nedeniyle ak bir biimde formle edilmemekle beraber
fiziin temel grlerinden birisi, titreimlerin sreklilii
336
dir. En yeni teorilerin bazlarnda bu gr, sallanmaya ba

lamtr. Bununla beraber fizik, titreimlerin tabiat hakkn
da doru bir grten veya gerek dnyadaki titreimler
kavrammza uyan bir grten halen ok uzaktadr."
"Bu konuda, kadim bilginin gr, imdiki bilimin
gr ile eliki halindedir; nk kadim bilgi, titreim
ler anlaynn temeline titreim lerin sreksizlii ilkesini
yerletirmitir."
"T itreim in sreksizlii prensibi, ykselen ya da ala
lan btn titreimlerin, belirli ve gerekli zellikleri gerei,
dzenli olarak deil (Yani dzenli olmayan ekilde, tek
ekilde deil.), fakat periyodik hzlanm a ve gecikm elerle
gelitiklerini ifade etmektedir. Titreimlerdeki orijinal
drt kuvvetinin dzenli bir biimde hareket etmediini,
fakat srayla, kuvvetlendiini ve de zayfladn syler
sek bu prensip daha da ak bir biimde ortaya konmu
olur. Drtnn kuvveti, tabiatn deitirmeden faaliyet
gsterir ve titreimler, drtnn, ortamn ve koullarn
vs. tabiat tarafndan tayin edilen sadece belli bir zaman
iin dzenli bir biimde geliirler. Fakat belli bir anda,
drtde bir eit deiiklik ortaya kar ve titreimler, ona
itaat etmekten vazgeerler, ksa bir sre iin yavalarlar,
belli bir l dahilinde tabiatlarn ve ynlerini deitirir
ler; rnein ykselen titreimler, belli bir anda daha yava
ykselmeye ve alalan titreimler, daha yava alalmaya
balarlar. Bu geici gecikmeden sonra, gerek ykselmede
gerekse alalmada titreimler, tekrar eski kanala girerler
ve belli bir sre iin, gelimelerine yeniden bir engelin
kaca belli bir ana kadar dzenli bir biimde ykselir ve
alalrlar. Bu balant ierisinde, momentin muntazam
hareket devrelerinin eit olmamalar ve titreimlerin gecik
me periyotlarnn simetrik olmamalar byk anlam tar.
Bir devre daha ksa, dieri ise daha uzundur."
337
"Bu gecikme periyotlarn, ya da daha ziyade titreim

lerin ykseli ve alalndaki engelleri tayin etmek iin,
titreimlerin geliim izgileri, belli bir zaman sresi ieri
sindeki titreimler saysnn ik i kere byk olm asna ya
da yarlanm asna uyan devrelere blnmtr."
"Bir ykselen titreimler izgisi dnelim. Bu titre
imleri, saniyede bin defa titretikleri bir anda ele alalm.
Belli bir sre sonra, titreimlerin says iki misli olur, yani
iki bine varr."
1000
2000
:---------------------------------------------------------1
ekil-7
"Titreimlerin bu zaman aral ierisinde, ilk verilen

titreimler says ile iki defa daha byk olan titreimler
says arasnda, titreim lerin artmasnda gecikm enin yer
ald iki yer vardr. Biri, balangca yakndr ama balan
gta deildir. Dieri, hemen hemen sonda meydana
gehr."
"Yaklak olarak durum udur:
1000
2000
ekiI-8
"Titreimlerin gecikmesini ya da ilk ynlerinden sap

masn yneten kanunlar, kadim bilimce biliniyordu. Bu
338
kanunlar, zamanmza kadar korunmu zel bir formle

ya da diyagrama uygun biimde yerletirilmilerdir. Bu
formlde, titreimlerin iki defa daha artt devre, titre
imlerdeki art oranna uygun sekiz eit olmayan basa
maa blnmtr. Sekizinci basamak iki defa daha fazla
sayda titreimle ilk basaman yinelenmesidir. Belli bir
saydaki titreimler ile, bu saynn iki misline ulamas
arasndaki titreimlerin iki misli olduu bu devre ya da
titreimlerin gelime izgisine oktav yani sekizden olu
mu denir."
"Titreimlerin iki misli olduu devreyi, birbirine eit
olmayan sekiz ksma blme ilkesi, btn oktavda titre
imlerin gayri muntazam bir biimde artnn ve oktavn
ayr ayr 'basamaklarnn', oktavn gelimesinin farkl
anlarnda hzlanma ve gecikme gstermelerinin gzlen
mesine dayanmaktadr."
"Bu forml ierisindeki oktavla ilgili fikirler, ret
menden renciye, bir okuldan dierine gemitir. ok
eski zamanlarda, okullardan birisi, bu forml mzie
uygulamann mmkn olduunu kefetmitir. Bu ekilde,
yedi tonlu mzik gam elde edilmitir ki, en uzak gemi
te bu bilinmekle beraber sonradan unutulmu ve daha
sonra yeniden 'bulunmu' ya da kefedilmitir."
"Yedi tonlu gam, kadim okullar tarafndan ortaya kon
mu ve mzie uygulanm kozmik bir kanunun forml
dr. Ayn zamanda, oktavlar kanununun tezahrlerini, ba
ka eit titreimlerde incelersek kanunlarn, her yerde ayn
olduklarn; ksal, ssal, kimyasal ve manyetik ve dier tit
reimlerin, ses titreimleri ile ayn kanunlara bal bulun
duklarn grrz. rnein, k skalas fizik tarafndan
bilinmektedir; kimyada, elementlerin periyodik sistemi,
kukusuz, oktavlar ilkesi ile yakndan ilikilidir; ancak bu
iliki, bilim asndan tam bir akla kavumu deildir."
339
"Yedi tonlu mzik gamnn yapsnn incelenmesi,

oktavlar kozmik kanununun anlalmasnda ok iyi bir
kaynak oluturur."
"Yine ykselen oktav, yani titreimlerin frekansnn
ykseldii oktav ele alalm. Bu oktavn, saniyede bin tit
reim ile baladn dnelim. Bu titreimi do noktas ile
gsterelim. Titreimler, bymektedir; yani frekanslar
ykselmektedir. Saniyede iki bin titreime vardklar nok
tada, ikinci bir do, yani mteakip oktavn do'su buluna
caktr."
do
do
ekil-9
"Bir do ile mteakip do arasndaki devre yani bir

oktav, yedi eit olmayan ksma blnmtr; nk titre
imlerin frekans muntazam bir biimde artmamaktadr."
do
re
n
fa
sol
la
si
do
i--------- 1--------- :--------- s--------- i--------- 1--------- i--------- i---------i
ekil-10
"Notalarn ykselme oran, ya da titreimlerin frekans

yle olacaktr: Do'yu 1 olarak ele alrsak, re 9 /8 , mi 5 /4 ,
fa 4 /3 , sol 3 /2 , la 5 /3 , si 1 5 /8 ve do 2 olacaktr.
340
43
32
53
15B
do
ne
mi
fa
sol
la
si
do
ekil-11
"Hzlanmadaki farklar veya notalardaki artlar veya

ton fark yle olacaktr:
do ve re arasnda 9 /8 : 1= 9 /8
re ve mi arasnda 5 /4 : 9 /8 = 10/9
mi ve fa arasnda 4 /3 : 5 /4 = 16/15 art gecikm esi
fa ve sol arasnda 3 /2 : 4 /3 = 9 /8
sol ve la arasnda 5 /3 : 3 /2 = 10/9
la ve si arasnda 15/8: 5 /3 = 9 /8
si ve do arasnda 2: 1 5 /8 = 16/15 yine art gecikm esi
"Notalar arasndaki ya da notalarn perdelerindeki
farklara entervaller denmektedir. Oktav'da tr enterval bulunduunu gryoruz: 9 / 8 ,1 0 / 9 ve 16/15 ki bunlar
tam saylarda 405, 400 ve 384'e karlk gelir. En kk
enterval 16/15, mi ve fa ile si ve do arasnda yer almakta
dr. Bunlar, kesinlikle, oktavdaki gecikme yerleridir."
"M zik gam (yedi tonlu) ile ilgili olarak, genellikle,
sadece bir yarm ton'a sahip bulunan ve bir yarm ton'un
ise darda brakld kabul edilen mi-fa ile si-do entervalleri istisnasyla her iki nota arasnda iki yarm tonun
mevcut olduu dnlmektedir. (Teorik olarak)"
"Bu ekilde, yirmi nota elde edilir ki, bunlardan sekizi
temel notalardr:
do, re, mi, fa, sol, la, si, do ve on iki tane de ara nota:
Her iki nota arasnda iki tane:
do-re
re-mi
341
fa-sol
sol-la
la-si
ve aadaki her iki nota arasnda birer tane:
mi-fa
si-do
"Fakat pratikte, yani mzikte on iki ara yarm ton yeri
ne sadece be tane, yani;
do-re
re-mi
fa-sol
sol-la
la-si
aralarnda birer tane yarm ton olduu kabul edilmitir."
"Mi ve fa ile si ve do arasna hi yarm ton konmam
tr."
"Bu ekilde, mziin yedi tonlu gam yaps, 'entervaller' (aralklar) ya da eksik yarm tonlar kozmik kanunu
nun plann vermektedir. Bu adan, oktavlardan 'kozmik'
ya da mekanik anlamda sz ettiimizde, sadece mi-fa ve
si-do arasndaki aralklar, 'entervaller' olarak adlandr
lr."
"Eer oktavlar kanununun btn anlamn kavrayabi
lirsek, bu, bize btn hayatn, tarafmzdan gzlemlenen
evrenin tm planlarndaki fenomenlerin yeni bir akla
masn verir. Bu kanun, doada niin doru izgiler
bulunmadn, niin dnemediimizi ya da yapmaya
muktedir olmadmz, niin bize ait her eyin dnl
dn, niin bizim ile ilgili her eyin varit olduunu
(151) ve niin genellikle istediimize ve beklediimize zt
bir ynde meydana geldiini aklar. Btn bunlar, 'entervallerin' ak ve dolaysz sonular, ya da titreimlerin
gelimesindeki gecikmelerdir."
342
"Titreimlerin gecikmeleri annda kesinlikle olan nedir?

Asl ynnden bir sapma meydana gelir. Oktav, ok ile
gsterilen ynde ilerlemeye balar.
do
re
mi
------ 1------ !------------- >

ekil-12
"Fakat mi ile fa arasnda bir sapma yer alr; do ile ba

layan izgi, ynn deitirir ve fa, sol, la ve si'de, ilk
nota ile gsterilen asl ynyle meydana getirdii bir a

dahilinde ini yapar. Si ve do arasnda ikinci 'enterval' yer
alr ki bu, yeni bir sapma, daha sonraki bir yn deime
sidir.
ekil-14
343
"Bundan sonraki oktav, daha da nemli bir sapma gs

terir; bunu izleyen daha da nemli bir sapmadr; bylece
oktavlarn izgileri, sonunda tam bir dn yaparak asl
yne zt bir ynde ilerler.
Daha da ileri bir gelimede, oktavlarn izgisi ya da tit

reimlerin gelime izgisi, asl yne dnebilir; yani tam bir
daire meydana getirebilir.
344
"Bu kanun, faaliyetlerimizde, doru izgilerin niin

hibir zaman yer almadn, niin bir ey yapmaya bala
dktan sonra, farkna varmamakla ve baladmz eye
devam ettiimizi dnmekle beraber, sk sk ilkinin zd
d olan, aslnda, daima, tamamen farkl bir ey yaptmz
gstermektedir."
"Bu ve daha birok ey, ancak oktavlar kanununun
yardm ile birlikte kuvvetin gelime izgisinin srekli ola
rak deimesine, krk bir izgi halinde ilerlemesine, daire
oluturmasna, esas izginin 'zdd' haline vs. gelmesine
neden olan 'aralklarn' rol ve anlamlarnn anlalmas
sayesinde aklanabilirler."
"eylerin bu ekilde ilerlemelerini, yani yn deitirme
lerini her eyde gzlemleyebiliriz. Belli bir enerjik faaliyet
veya gl duygu ya da doru anlay devresinden sonra,
bir tepki oluur, alma skc ve yorucu hale gelir; duygu
345
da yorgunluk ve ilgisizlik anlar belirir; doru dnme

yerine, uzlama yoluna gitme abalan, bask ve g sorun
lardan ka balar. Fakat izgi, imdi balangtaki ynde
olmamakla beraber, gelimeye devam etmektedir. alma
mekaniklemekte, duygu gittike zayflamakta, gnn genel
olaylar seviyesine inmekte, dnce yzeysel ve dogmatik
hale gelmektedir. Her ey, bu ekilde belli bir sre devam
eder, sonra yine tepki, yine bir duru, yine bir sapma mey
dana gelir. Kuvvetin gelimesi devam edebilir ama byk
bir arzu ve tutku ile balam olan alma, zorunlu ve
gereksiz bir formalite haline gel mitir; tamamen yabanc
unsurlar, duygulara girmitir; kaale alma, kzgnlk, sinirli
lik, dmanlk; dnce evvelce bilineni tekrarlayarak bir
daire evresinde dnp durmaktadr. Ve bulunmu olan
k yolu giderek daha ve daha kaybolur."
"Ayn ey, insana ait faaliyetlerin hepsinde meydana
gelir. Edebiyatta, bilimde, sanatta, felsefede, dinde, birey
lerde ve her eyin stnde de sosyal ve politik hayatta,
kuvvetlerin gelime izgisinin nasl asl ynnden sapt
n, belli bir sre sonra ise eski ismini muhafaza ettii halde
nasl tamamen zt bir yne yneldiini gzlemleyebiliriz.
Tarihin bu gr asndan incelenmesi, mekanik insanl
n farkna varmay istemekten uzak bulunduu en ar
tc gerekleri ortaya koyar. Belki de kuvvetlerin gelime
izgisindeki byle yn deimesine ait en ilgin rnekler,
dinler tarihinde, zellikle tarafsz olarak incelenirse, Hristiyanlk tarihinde bulunabilir. Sevgiyi vaaz eden Incil'den
engizisyona ulamak iin kuvvetlerin gelime izgisinin
ka kere dndn bir dnn, ya da ezoterik Hristiyanl inceleyen eski yzyllarn asetiklerinden bir ine
nin ucuna ka tane melein yerletirilebileceini hesapla
yan skolastiklere kadar, kuvvetlerin gelime izgisinin
yine ka dn yaptn gznzn nne bir getirin."
346
"Oktavlar kanunu, hayatmzdaki, anlalmayan birok

olay aklar."
"Birincisi, kuvvetlerin sapmas ilkesidir."
"kincisi, alemde hibir eyin ayn yerde durmad ya
da olduu gibi kalmad, her eyin hareket ettii, her
eyin bir yere doru ilerledii, deimekte olduu, ka
nlm az biim de ya gelitii ya da aa indii, zayflad
veya yozlat, yani oktavlarn ya ykseli ya da alal
izgisi boyunca hareket ettii gereidir."
"Ve ncs, gerek ykseli gerekse alal oktavlar
nn gerek gelimelerinde dzensiz deiimler, k ve
iniler srekli olarak meydana gelmektedir."
"im diye kadar, balca, titreimlerin sreksizliinden
ve kuvvetlerin sapmasndan sz ettik. imdi iki adet ba
ka ilkeyi kavramalyz: Kuvvetlerin her geliim izgisinde,
ykseli ya da alaln kanlmazl ve de devresel
dzensizlikler, yani k ya da alal olsun her izgideki
ykseli ve dler..."
"Hibir ey bir seviyede kalmakla geliemez. Ykseli
veya alal, her hareketin kanlmaz kozmik kouludur.
Bizler, evremizde ve iimizde neler olduunu ne gr
mekte ne de anlamaktayz, nk ya ykseli sz konusu
deilken alaln kanlmazln hesaba katmamakta ya
da alal, ykseli olarak kabul etmekteyiz. Bunlar ken
dimizi kandrmamzn iki temel nedenidir. Birincisini,
eylerin uzun sre ayn seviyede kalabildiklerini devaml
olarak dnmemizden, kincisini ise bizim rastgeldiimiz ykselilerin aslnda imkansz olmasndan, uuru
mekanik vastalarla artrmak kadar imkansz olmasndan
grmemekteyiz."
"Hayattaki ykseli ve alal oktavlarn ayrt etmeyi
rendikten sonra, oktavlarn kendi ilerindeki ykseli
ve alaln ayrt etmeyi renmeliyiz. Hayatn hangi ala-
347
nm ele alrsak alalm, hibir eyin hibir zaman ayn sevi

yede ve sabit kalamadn grebiliriz; her yerde ve her
eyde sarka sallan yer almakta, her yerde ve her eyde
dalgalar ykselmekte ve alalmaktadr. u ya da bu yn
deki, ykselen ve sonradan ayn ekilde zayflayan enerji
miz; grnrde bir nedeni olmakszn daha iyileen ya da
ktleen ruhsal durumumuz; btn duygularmz, btn
arzularmz, amalarmz, kararlarmz; hepsi, zaman
zaman ykseli ve alal devrelerinden geerler, daha
glenir ya da daha zayflarlar."
"Ve insanda, urada, burada hareket eden, belki de
yzlerce sarka mevcuttur. Bu ykseli ve alallar, ruh
sal durumun, dncenin, duygularn, enerjinin dalga
halindeki bu dzensiz deiimleri, 'aralklarn' kendileri
nin olduu gibi oktavlarda mevcut 'entervaller' arasnda
ki kuvvetlerin geliim devreleridir."
"Gerek yaammzla dorudan ilgili olanlar olduu
gibi gerekse psiik tabiattaki birok olay, oktavlar kanu
nunun ana tezahrne bamldr. stisnasz olarak
btn alanlardaki bilgimizin eksik oluu, mkemmel
olmay oktavlar kanununa baldr; nk balca neden,
daima bir ynde balayp sonradan farkna varmakszn
baka bir ynde ilerlememizdir."
"H alen sylenmi olduu zere, oktavlar kanunu,
btn tezahrleri ile kadim bilimin bildii bir eydi."
"Zaman blmlerimiz bile, yani haftann gnlerinin
alma gnleri, Pazar gnleri olarak blnmesi bile ayn
zelliklerle ve genel kanuna baml bulunan faaliyetimi
zin i koullar ile ilikilidir. Kitab- Mukaddes'teki alemin
alt gnde yaratlmas ve yedinci gnde Tanr'nm alma
larndan dolay dinlenmesi ile ilgili mit de oktavlar kanu
nunun, eksik olmakla beraber, bir ifadesi ya da bu kanu
nun varlna bir iarettir."
348
"Oktavlar kanununun anlalmasna dayanan mahadeler, 'titreimlerin' farkl ynlerde geliebileceini gs

termektedir. Kesilmi oktavlarda, titreimler, sadece ba
lar ve derler, boulur ya da onlar kesen veya aksi bir
ynde ilerleyen dier daha gl titreimler tarafndan
yutulurlar. Asl ynlerinden sapan oktavlarda, titreimler,
tabiatlarn deitirirler ve balangta beklenen sonulara
zt sonular verebilirler."
"Ve sadece kozmik dzene ait olan gerek alalan gerek
se ykselen oktavlarda, titreimler birbirlerini izleyerek
ve dzenli bir ekilde, baladklar yn takip ederek geli
irler."
"Daha ileri gzlemler, oktavlarn doru ve birbirlerine
uygun geliim lerinin ender olmakla beraber, hayatn
btn olaylarnda, tabiata ait ve hatta insani faaliyetlerde
grlebildiini ortaya koymaktadr."
"Bu oktavlarn doru geliimi, sanki rastlantya daya
nr. Bazen, belli bir oktava paralel olarak ilerleyen, onu
kesen ya da onunla rastlaan oktavlar, u veya bu ekilde
onun entervallerini doldururlar ve o belli oktavn titreim
lerinin zgrce ve engelsiz olarak gelimesine imkan sa
larlar. Byle doru biimde gelien oktavlarn gzlenmesi,
gereken anda yani belirli oktav bir 'aralktan' geerken ona,
kuvvet ve zellik bakmndan uyan bir 'ilave ok' dahil
olduu takdirde onun, asl yn boyunca engelsiz olarak,
hibir ey kaybetmeksizin ve de tabiatn deitirmeksizin
ileri geliimini yapacan ortaya koymaktadr." (152)
"Byle durumlarda, ykselen ve alalan oktavlar ara
snda kkl bir fark vardr."
"Ykselen bir oktavda birinci 'enterval', mi ve fa ara
snda yer alr. Eer bu noktada uygun ilave enerji dahil
olursa, oktav, engelsiz olarak si'ye kadar geliecektir;
fakat si ile do arasnda, doru geliimi iin mi ve fa arasn
349
da olduundan ok daha gl bir ilave oka ihtiya gs

terir, nk bu noktada oktavn titreimleri olduka yk
sek derecededir ve oktavn gelimesindeki bir engeli
amak iin daha byk bir iddete ihtiya vardr."
"Dier taraftan, alalan bir oktavda, en byk 'aralk',
oktavn ilk banda, hemen ilk do'dan sonra yer alr ve
onu doldurmak iin gerekli materyal, pek sk olmak zere
ya do'nun kendisinde ya da do tarafndan davet edilen
yan titreimlerde bulunur. Bu nedenle, alalan bir oktav,
ykselen bir oktavdan ok daha kolaylkla geliir ve si'nin
tesine gemekle engelsiz olarak fa'ya varr; burada, do ve
si arasndaki ilk 'oktan' olduka az gl olmakla bera
ber, bir 'ilave ok' gerekmektedir." (153)
"im di, kuvvetlerin izgilerinin tasarlanm bir amaca
ulamalarn mmkn klan 'ilave oklar' fikri zerinde
duralm. nce de sylediim gibi oklar, kazaen olmu
olabilirler. Kaza pek tabii ki, ok belirsiz bir eydir. Fakat
kaza tarafndan dorultulmu ve insann, onlarda bu do
rulmay bazen grebilecei veya farz edebilecei ya da
bekleyebilecei kuvvetlerin bu geliim izgileri, onda, her
eyden fazla, doru izgiler aldanmasn yaratr. Bu
demektir ki, o, doru izgilerin, kural, krk ve kesik izgi
lerin ise istisna olduunu dnmektedir. Bu durum,
'yapm ak'm mmkn olduu, tasarlanm bir amaca ula
abilecei aldanmasn yaratr. Aslnda insan, hibir ey
yapmaya muktedir deildir. Eer faaliyeti, kazaen bir
sonu verirse, bu sonu grnte ya da isim olarak asl
amaca benzese bile, insan, kendini ve bakalarn, edindii
amaca ulatna ve herkesin bu amaca ulaabileceine
ikna eder ve bakalar da ona inanr. Aslnda, bu bir
aldanmadr. Bir insan rulette kazanabilir. Fakat bu kaza
en olur. Bir kiinin hayatta ya da insani faaliyetlerin zel
bir alannda edindii amaca ulamas da ayn trde bir
350
kazadr. Yegane fark, rulette, insann en azndan her bir

frsatta yani her para koyuta kazanp kazanmadn bil
mesidir. Fakat hayatnn faaliyetleri ierisinde, zellikle
birok kimseyi ilgilendiren trdeki faaliyetler ierisinde
ve bir eyin balangc ile sonucu arasnda yllar getiin
de, insan kendisini ok kolaylkla aldatabilir, 'elde edilen'
sonucu arzulanan sonu olarak kabul edebilir, yani genel
de kaybettii halde kazandna inanabilir."
"Bir 'insan-makine' iin en byk hakaret, ona, hibir
ey yapmaya muktedir olmadn, hibir eye ulaama
yacan, ne olursa olsun, hibir amaca doru hareket ede
meyeceini ve bir ama iin aba harcamakla kanlmaz
olarak baka birini ortaya koyacan sylemektir. Asln
da, doaldr ki, baka trls olamaz. 'nsan-makine',
kaza'nn etkisi altndadr. nsann faaliyetleri, kazaen,
kozmik ya da mekanik kuvvetler tarafndan meydana
getirilmi bir eit kanala girebilir ve belli bir sre iin bu
kanalda ilerleyebilir; bu srede de, bu durum, baz
amalara ulaldna dair aldanma dourur. Sonularn
edindiimiz amalarla byle tesadfi uyuumlar ya da
sonular douramayan kk eylerdeki amalara ulal
mas mekanik insanda, herhangi bir amaca ulamaya
muktedir olduu, sylendii zere 'doay yenmeye',
btn hayatn dzenlemeye vs. muktedir olduu inanc
n dourmaktadr." (154)
"Aslnda, bu trde herhangi bir ey yapmaya, tabii ki,
muktedir deildir, nk sadece kendi dndaki nesneler
zerinde deil, fakat kendi iindeki eyler zerinde de
hakimiyeti yoktur. Bu sonuncusu, ok iyi bir ekilde anla
lmal ve zmsenmelidir; ayn zamanda, nesneler ze
rindeki hakimiyetin iimizdeki eyler zerindeki, 'kendi
miz zerindeki hakimiyet ile' balad da anlalmal
dr. Kendi kendine ya da kendi iindeki eylerin gidii
351
ne hakim olamayan bir insan, hibir eye hakim ola

maz."
"Hakimiyet ne ekilde kazanlabilir?"
"Bunun teknik ksm, oktavlar kanunu ile akland.
ayet 'ilave oklar' gerekli anlarda yani titreim lerin
yavalad anlarda dahil olurlarsa, oktavlar, birbirinin
pei sra ve srekli olarak arzulanan ynde geliebilirler.
Eer 'ilave oklar' gerekli anlarda dahil olm azlarsa,
oktavlar ynlerini deitirirler. Herhangi bir yerden
kendiliklerinden gerekli anlarda gelen tesadfi 'oklar'
mitleri ile avunm ak, doaldr ki m m kn deildir.
Byle bir durum da, insana, ya belli bir andaki olaylarn
mekanik izgisine uyan faaliyetleri iin bir yn bulma,
dier bir ifade ile, i eilim lerine, inanlarna, ve ilgile
rine ters dse bile 'yel nereden eserse oraya gitm e',
'nehrin ak iinde yzm e' ya da her eydeki baar
szl ile kendini uzlatrarak yapm aya balama see
nei kalm aktadr; veya faaliyetinin btn izgilerinde
'entervallerin' zam anlarn tanmay ve 'ilave oklar'
yaratm ay, dier bir ifade ile, kozm ik kuvvetlerin
gerekli anlarda, 'ilave oklar' yaratm ada faydalandk
lar yntem i kendi faaliyetlerine uygulam ay erenebilir." (155)
"Suni, yani zellikle yaratlm 'ilave oklar' imkan
oktavlar kanununun incelenmesine pratik bir anlam verir
ve eer insan kendisine arpan ve evresinde meydana
gelen olaylarn pasif gzlemcisi rolnden kurtulmak isti
yorsa, bu incelemeyi gerekli ve zorunlu klar."
"nsan-makine hibir ey yapamaz. Kendisine ve ev
resine her ey dardan gelir (varit olur). Yapmak iin
oktavlar kanununu, 'entervallerin' zamanlarn bilmek ve
gerekli 'ilave oklar' yaratmaya muktedir olmak lazm
dr." (156)
352
"Bunu, sadece okulda, yani doru bir biimde dzen

lenmi btn ezoterik gelenekleri izleyen bir okulda
renmek mmkndr. Okulun yardm olmakszn,
insan, kendi kendine hibir zaman oktavlar kanununu,
noktalarn ve 'oklar' yaratma dzenini anlayamaz. Anla
yamaz nk bu maksat iin belli koullar gereklidir ve
bu koullar, ancak kendisi bu ilk eler zerinde meydana
getirilm i bir okulda yaratlabilir." (157)
"Bir okulun oktavlar kanunu ilkeleri zerinde nasl
yaratld, zaman gelince aklanacaktr. Bu da, size
yedi kanunu ile kanunu birliinin bir ynn akla
yacaktr. Bu arada, sadece okul retisinde, insana, gerek
alalan (yaratc) gerekse ykselen (veya evrimsel) koz
mik oktavlar hakknda rnekler verildii sylenebilir.
Batl dnce, ne oktavlar kanunu ne de kanunu hak
knda bilgi sahibi olm am akta, ykselen ve alalan izgi
leri birbirlerine kartrmakta ve tekaml izgisinin yarat
ma izgisine zt dtn yani bir nehrin ak ynnn
aksine gider gibi ona kar ilerlediini anlam am akta
dr."
"Oktavlar kanununun incelenmesinde, oktavlarn birbirleriyle olan ilikileri bakmndan temel ve ikincil diye
ayrldklarnn hatrlanmas gerekir. Temel oktav, yan
oktav dallar veren bir aa gvdesine benzetilebilir.
Oktavn yedi notas ve yeni ynleri tayan iki 'enterval'
btnyle, bir zincirin, her biri halkann grubu
olmak zere, dokuz halkasn olutururlar."
"Temel oktavlar, ikincil ve alt oktavlarla belli bir biim
de balantldrlar. Birinci dzenin alt oktavlarndan ikin
ci dzenin alt oktavlar vs. kar. Oktavlarn yaps, bir
aacn yaps ile kyaslanabilir. Gvdeden, btn ynler
de ayrlan ve dallar haline gelen, gittike klerek niha
yet yapraklarla bezenen ana dallar kar. Ayn sre, yap
353
raklarn yapsnda, damarlarn oluumunda, testere dili

yapraklarda vs. gerekleir."
"Doadaki her ey gibi, belli bir btn temsil eden
insan vcudunda da, gerek ieride gerekse darda olmak
zere ayn karlkl ilikiler mevcuttur. Oktavn notalar
nn ve 'entervallerinin' saysna gre, insan vcudu, belli
bir lein saylar ile ifade edilen dokuz temel lye
sahiptir. Bireylerde, doaldr ki, bu saylar, belli snrlar
dahilinde olmakla beraber, byk apta farkllk gsterir.
Bu dokuz temel l, birinci dzene ait tam bir oktav mey
dana getirerek baka alt oktavlar douran vs. alt oktavlarn
llerine, belli bir biimde birlemek suretiyle gei yapar
lar. Bu ekilde, insan vcudunun herhangi bir azasnn ya
da ksmnn llerini, olduklar gibi, birbirlerine olan belli,
btn bir iliki ierisinde elde etmek mmkndr."
Oktavlar kanunu, doal olarak grubumuzda, pek ok
konumaya, karkla yol amt. G., daima bizi, fazla
syla teoriye kamaya kar ayarlyordu.
"Bu kanunu kendi iinizde anlamal ve hissetmelisiniz.
Ancak o zaman kendi dnzda grebilirsiniz." dedi.
Takip eden toplantlarn birinde, nesnelerin iine derin
lemesine ileyen, oktavlar kanununun bir baka anlamyla
ilgili ok ilgin bir tabloyu nmze serdi.
"Oktavlar kanununun anlamn daha iyi anlayabilme
miz iin titreimlerin baka bir zellii hakknda, yani 'i
titreimler' hakknda ak fikir sahibi olmak gereklidir.
Bu, titreimler ierisinde baka titreimlerin ilerledii, her
oktavn ok sayda i oktavlara ayrlabilecei anlamna
gelir."
"Herhangi bir oktavn her bir notas, baka bir dzlem
de bulunan bir oktav olarak kabul edilebilir."
"Bu i oktavlarn her notasnn tekrar bir btn oktav
iermesi, sonsuza kadar olmamakla beraber, epeyce bir
354
ekil-17
mesafe iin srer. nk i oktavlarn gelimesinde belli

bir snr vardr."
"Bu i titreimler, ayn zamanda, farkl younluu olan
'ortamlarda' birbirlerine nfuz ederek ilerlerler; birbirleri
nin iine yansr, birbirlerini davet eder, durdurur, iter
veya deitirirler."
"Belli bir younluu olan bir madde veya ortamdaki
titreimleri dnelim. Bu madde ya da ortamn 48 num a
ral alemin nispeten ar olan atomlarndan olutuunu
varsayalm; bu alemin her bir atomu, krk sekiz ilksel
(asal) atomun bir topluluudur. Bu ortamda ilerleyen tit
reimler, oktavlara, oktavlar ise notalara ayrlabilir. Bir
eit aratrma yapmak amacyla bu titreimlerin bir okta
vn ele aldmz dnelim. Bu oktavn snrlar ierisin
de, daha ince bir maddeye ait titreimlerin ilerlediini
fark etmeliyiz. 48 numaral alemin maddesi, 24 numaral
alemin maddesi ile doymutur; 24 numaral alemin mad
desindeki titreimler, 48 numaral alemin maddesindeki
titreimler ile belli bir iliki ierisinde bulunmaktadrlar;
yani 48 numaral alemin maddesindeki titreimlerin her
bir notas 24 numaral alemin maddesindeki titreimlerin
btn bir oktavn ierir."
"Bunlar i oktavlardr."
355
"24 numaral alemin maddesi de 12 numaral alemin

maddesi ile doymutur. Bu maddede de titreimler mev
cuttur ve 24 numaral alemin titreimlerinin her bir notas,
12 numaral alemin titreimlerinin bir btn oktavm
ierir. 12 numaral alemin maddesi, 6 numaral alemin
maddesi ile doymutur. 6 numaral alemin maddesi, 3
numaral alemin maddesi ile doymutur. 3 numaral
alem ,l numaral alemin maddesi ile doymutur. Bu alem
lerin her birinde uygun titreimler mevcuttur ve dzen
daima ayn kalmaktadr, yani daha ar bir maddenin tit
reimlerinin her bir notas, daha ince bir maddenin titre
imlerinin btn bir oktavn iermektedir."
"Eer 48 numaral alemin titreimleri ile ie balarsak,
bu alemdeki titreimlerin her bir notasnn, gezegensel
alemin titreimlerinin bir oktavn veya yedi notasn
ierdiini syleyebiliriz. Gezegensel alemin titreimleri
nin her bir notas, gne aleminin titreimlerinin yedi
notasn iermektedir. Gne aleminin her titreimi, yldz
aleminin titreimlerinin yedi notasn ierecektir vs."
" oktavlarn incelenmesi, onlarn d oktavlarla iliki
sinin ve i oktavlarn d oktavlar zerindeki mmkn
olabilen etkisinin incelenmesi, alemin ve insann incelen
mesinde ok nemli bir rol oynar."
D- YA R A D ILI IIN I
"Balantlar Mutlak ile olan alemler zinciri yani btn
alemler, btn gneler, bizim Gneimiz, gezegenler,
Dnya ve Ay, kendimizi ierisinde bulduumuz 'Yaradl
Inn' olutururlar. Yaradl In, terimin en geni anla
myla, bizim iin alemdir. Doaldr ki, Mutlak, her biri yeni
ve ayr bir Yaradl In balatan birok, belki de sonsuz
356
sayda farkl alemler meydana getirdiinden Yaradl In,

terimin tam anlamyla 'alemi' iermemektedir. Dahas bu
alemlerden her biri, nn daha da dalmasn temsil eden
birok alemi ierir. Biz, yine de bu alemlerden birini, kendi
Samanyolumuz'u seiyoruz; Samanyolu birok gneten
olumutur fakat bunlar arasndan bize en yakn olan, birin
ci derecede ona bal bulunduumuz, iinde yaadmz,
hareket ettiimiz ve varlmz srdrdmz bir tek
gnei ele alyoruz. Dier gnelerden her biri, nn yeni
bir dalm anlamna gelir; fakat biz bu nlar, kendi n
mz yani iinde bulunduumuz n incelediimiz gibi
ayn ekilde inceleyemeyiz. Ayrca Gne Sistemi ierisinde
gezegenler alemi, Gne'in bizzat kendisinden bize daha
yakndr; ve gezegenler alemi ierisinde, hepsinin bize en
yakm, zerinde yaadmz Dnya'dr. Dier gezegenleri,
Dnya'y incelediimiz gibi incelememize gerek yoktur;
hepsini bir arada ele almamz yani Dnya'dan olduka
daha kk lekte ele almamz bizim iin yeterlidir."
"Her bir alemdeki kuvvet says bir, , alt, on iki vs.
sz konusu alemin tabi olduu kanun saysn gsterir."
"Bir alemde ne kadar az kanun mevcutsa o, Mutlak'm
iradesine o kadar yakn demektir; bir alemde ne kadar ok
kanun varsa, o derecede byk mekaniklik var demektir,
Mutlak'm iradesinden o kadar uzak demektir. Biz, krk
sekiz kanuna tabi olan bir alemde yani Mutlak'm iradesin
den ok uzakta, evrenin ok uzak ve karanlk bir kesin
de yaamaktayz."
"Bu ekilde, Yaradl In, alemde yerimizi tayinde ve
anlamamzda yardmc olur. Fakat grdnz gibi henz
tesirlerle ilgili sorunlara deinmedik. eitli alemlerin
tesirleri arasndaki fark anlamamz iin ncelikle
kanununu ve sonra da dier temel bir kanun olan yedi
kanununu veya oktavlar kanununu anlamalyz."
357
" boyutlu evreni ele alalm ve alemi, terimlerin en

basit ve sade anlamlaryla madde ve kuvvet alemi olarak
dnelim. Bilim iin yabanc olan yksek boyutlar, yani
madde teorilerini, uzay, zaman ve de aleme ait dier bil
gi kategorilerini ilerde tartacaz. imdiki halde, evreni
Mutlak'tan Ay'a kadar olan 'Yaradl In'nm' ematik
ekliyle temsil etmemiz gerekmektedir.
"lk bakta, 'Yaradl In', evrenin ok basit bir plan
olarak gzkmektedir; fakat aslnda, iyi bir ekilde incele
nirse, bu basit plann yardmyla, aleme ait, birbirlerine zt,
pek ok, eitli dinsel ve bilimsel olduu gibi felsefi gr
ler arasnda uyum salamann, onlar tek bir btn haline
getirmenin mmkn olduu akla kavuur. 'Yaradl
In' fikri kadim retiye aittir; bizce bilinen, evrene ait
birok tecrbesiz geosantrik sistem, aslnda ya 'Yaradl
In' fikrinin yetersizce sergilenmesi ya da yzeysel anla
malardan tr bu fikrin arptlm biimleridir."
" 'Yaradl In' ve bu nn M utlak'tan gelimesi fik
ri, baz modern fakat aslnda bilimsel olmayan grler ile
elikiye der. rnein, Gne, Dnya ve Ay safhasn
ele alalm; olaan anlaya gre, Ay, bir zamanlar Dnya
gibi olan souk ve l bir gksel cisimdir; yani i ss
mevcuttu ve daha da nceki bir devrede Gne gibi erimi
bir ktleydi. Olaan grlere gre, Dnya da bir zaman
lar Gne gibiydi ve o da giderek soumaktadr; er veya
ge, Ay gibi souk bir ktle haline gelecektir. ounlukla,
Gne'in de soumakta olduu ve zaman gelince onun
da aynen Dnya gibi ve daha sonra da Ay gibi olaca
dnlmektedir."
"Doaldr ki, ncelikle, bu grn, terimin tam anla
myla 'bilimsel' olamayaca iaret edilmelidir; nk
bilimde yani astronomi ve daha ziyade astrofizikte, bu
konu zerinde, hibiri ciddi bir temel sahibi olmayan pek
nsann Gerei Kendim Bilmek"
358
MUTLAK
BTN ALEMLER
BTN GNELER
GNE
BTN GEZEGENLER
DNYA
AY
ekil-18
ok farkl ve elikili hipotez ve teori vardr. Fakat sz

konusu bu gr en yaygn olan ve iinde yaadmz
dnyadaki son zamanlarn vasat insannn benimsedii
grtr."
"Yaradl In ve bu Yaradl In'nn Mutlak'tan
gelitii fikri, gnmzn bu genel grlerine kardr."
"Bu fikre gre Ay, henz domam bir gezegendir;
domakta olan bir gezegendir. Giderek snmaktadr ve
zaman gelince (Yaradl In'nn uygun bir ekilde geli
mesi halinde) o da dnya gibi olacak ve yine o da kendi
sine ait bir uydu sahibi olacaktr (yani yeni bir Ay). Yara
dl In'nd yeni halka eklenmi olacaktr. Dnya da
soumamakta aksine snmaktadr; zaman gelince o da
Gne gibi olabilir. Byle bir olay, rnein, kendi uydu
lar iin bir gne olan Jpiter'in sisteminde gzlemekte
yiz."
359
"1 numaral alemden 96 numaral aleme kadar Yarad

l In hakknda daha nce btn sylenenleri toparlar
sak, alemlerin gsterildii rakamlarn, kuvvetlerin says
n ya da sz konusu alem leri yneten kanunlarn dzen
lerini belirttiini bunlara ilave etmemiz gerekir. Mutlak'ta
sadece bir kuvvet ve bir kanun vardr: M u tlak' n tek ve
bam sz iradesi. Bir sonraki alemde kuvvet veya
kanun dzeni vardr. Daha sonraki alemde ise 6 kanun
dzeni, bir sonrakinde 12 kanun dzeni vs. mevcuttur.
Bizim alemimizde yani Dnya'da, tabi bulunduumuz
ve btn hayatmz yneten krk sekiz kanun dzeni
faaliyet gstermektedir. Eer Ay'da yaasaydk doksan
alt kanun dzenine tabi olacak yani yaammz ve hare
ketlerimiz daha da mekanik olacak, imdi sahip olduu
muz mekaniklikten ka imkanlarna sahip olamayacak
tk."
"Daha nce ifade edildii gibi, Mutlak'm iradesi, sade
ce, kendisi tarafndan kendi iinde yaratlan hemen sonra
ki alemde tezahr eder; yani 3 numaral alemde; Mutlak'n hazr iradesi, 6 numaral aleme ulamaz ve orada
ancak mekanik kanunlar olarak tezahr eder. 12, 24, 48 ve
96 numaral alemlerde Mutlak'm iradesinin kendini teza
hr ettirmesi imkan giderek daha ve daha da azalr. Bu,
Mutlak'm 3 numaral alemde sonradan mekanik olarak
gelien evrenin btn dier ksmnn genel bir plann
yaratt anlamna gelir. Mutlak'm iradesi, bu plandan
ayr olarak sonraki alemlerde kendini tezahr ettiremez;
bu plana uygun olarak kendini tezahr ettirirken de
mekanik kanunlar haline gelir; yani eer Mutlak, kendi
iradesini, rnein bizim alemimizde, buradaki mekanik
kanunlara aykr olarak tezahr ettirmek isterse, kendisiy
le bizim alemimiz arasndaki btn ara alemleri ortadan
kaldrmas gerekir."
360
"Kanunlarn, onlar yapan bir irade tarafndan ihlal

edilmesi anlamndaki bir mucize fikri, sadece saduyuya
deil, fakat irade kavramnn dorudan kendisine de
aykr der. Bir mucize, ancak insanlarca bilinmeyen
veya nadiren bilinen kanunlarn bir tezahr olabilir.
Mucize, baka bir aleme ait kanunlarn bu alemdeki teza
hrdr." (158)
"Yeryznde, bizler, Mutlak'm iradesinden ok uzakta
bulunmaktayz; O'ndan krk sekiz mekanik kanun dzeni
ile ayrlm durumdayz. Eer bu kanunlarn yarsndan
kendimizi kurtarabilirsek, kendimizi, sadece yirmi drt
kanun dzenine tabi olmu halde buluruz; yani gezegen
ler aleminin kanunlarna... Bu ekilde de Mutlak'a ve
O'nun iradesine bir aama daha yaklam oluruz. Eer
bu kanunlarn da yarsndan kendimizi kurtarabilirsek bu
halde Gne'in kanunlarna (on iki kanun) tabi oluruz ki,
bylece sonuta Mutlak'a bir aama daha da yaklamz
demektir. Eer, yine bu kanunlarn da yarsndan kendi
mizi kurtarabilirsek yldzlar aleminin kanunlarna tabi
oluruz ve M utlak'm yakn iradesinden sadece bir aama
ile ayr kalrz."
"Ve insan iin, mekanik kanunlardan kendini adm
adm kurtarma imkan mevcuttur."
"nsann tabi olduu krk sekiz kanun dzeninin ince
lenmesi, astronominin incelenmesi gibi somut bir incele
me olamaz; bu kanunlar, ancak insann kendisinde bunla
r gzlemlemesi ile ve kendisini bunlardan kurtarmas
sayesinde incelenebilir. Balangta, insan, bakalar ve
kendisi tarafndan yaratlan, nemsiz ve fakat skc olan
binlerce kanuna tamamen gereksizce tabi bulunduunu
sade bir biimde anlamaldr. Bunlardan kurtulmaya gay
ret ettiinde bunu yapamadn grecektir. zgrlk
kazanmak iin gsterecei uzun sreli ve sebatkarca gay
361
retler, onu, kendisinin tutsak olduu hususunda ikna ede

cektir. nsann tabi bulunduu kanunlar, ancak onlarla
savamak suretiyle, onlardan kurtulmaya almakla ince
lenebilirler. Fakat insann kendisi iin birinin yerine bir
bakasn yaratmakszn bir kanundan kurtulmas byk
miktardaki bilgi sayesinde mmkn olur."
"Kanunlarn dzenleri ve biimleri, Yaradl Im'n
ele aldmz gr noktasna gre deiir."
"Sistemimizde, Yaradl In'nn sonu, bir benzetmey
le daln byyen sonu, Ay'dr. Bymenin salanmas
iin gerekli enerji yani Ay'n gelimesi ve yeni srgnlerin
olumas iin gerekli enerji, Gne'in ve Gne Siste
m i'nin dier btn gezegenleri ile Dnya'nn ortak hare
ketleri sayesinde meydana gelen enerji Dnya'dan Ay'a
gider. Bu enerji, Dnya'nn yzeyinde bulunan byk bir
akmlatrde toplanr ve muhafaza edilir. Sz konusu
akmlatr, Dnya'daki organik hayattr. Dnya'daki
organik hayat, A y' besler. Dnya'da yaayan her ey,
insanlar, hayvanlar ve bitkiler, Ay iin besin oluturur.
Ay, Dnya zerinde yaayan ve byyen her eyle besle
nen byk bir canl varlktr. Ay, Dnya zerinde organik
hayat bulunmakszn var olamad gibi Dnya'daki orga
nik hayat da Ay olmakszn var olamaz. Dahas, organik
hayat asndan Ay, byk bir elektromknatstr. Eer bu
elektromknatsn faaliyeti aniden durdurulursa, organik
hayat mahvolur."
"A y'n byme ve snma sreci, Dnya'daki yaam ve
lmle bantldr. Yaayan her ey, lm ile, onu canl
tutan belli bir miktar enerjiyi serbest brakr; bu enerji
veya yaayan her eyin, bitkilerin, hayvanlarn ve insanla
rn 'ruhlar' byk bir elektromknats tarafndan ekiliyorlarm gibi Ay tarafndan ekilirler; bylece de ona
bymesinin yani Yaradl In'nn bymesinin bam
362
l bulunduu sy ve canll getirirler. Evrenin ekonomi

si ierisinde hibir ey, kaybolmaz; bir planda grevini
bitiren belli bir enerji, baka bir plana gider."
"Ay'a giden, belki bir miktar uur ve hatra sahibi olan
ruhlar, kendilerini, orada doksan alt kanunun etkisi altn
da, mineral yaamnn koullarnda veya farkl bir biim
de ifade etmek gerekirse, llemeyecek kadar uzun geze
gensel devreler ierisinde olan genel bir tekamlden ba
ka ka yollarnn bulunmad koullarda bulurlar. Ay,
'utadr'; alemin sonundadr. Hristiyan doktrinindeki
'alay ve di gcrtsnn mevcut bulunduu' 'd karan
lk' odur."
"A y'n yaayan her ey zerindeki etkisi, Dnya'da
gerekleen her olayda kendini gsterir. Ay, Dnya ze
rindeki organik hayatta meydana gelen btn her eyin
balca, veya daha ziyade en yakn ve hazr, itici, harekete
geirici kuvvetidir. nsanlarn, hayvanlarn ve bitkilerin
btn hareketleri, faaliyetleri ve tezahrleri Ay'a baml
dr ve Ay tarafndan kontrol edilir. Dnya kresini kapla
yan, hassas ve ince olan organik hayat tabakas, onun
canlln smren bu byk elektromknatsn etkisine
tamamen bamldr. Dier canl varlklar gibi insan da
yaamn olaan koullar ierisinde kendini Ay'dan kopa
rp serbest klamaz. Btn hareketleri ve sonu olarak
btn faaliyetleri Ay tarafndan kontrol edilmektedir. Bir
baka insan ldrrse bunu Ay yapm demektir; eer
kendisini bakalarna adarsa bunu da Ay yapm demek
tir. Btn kt iler, btn sular, btn kendi kendini
feda etme hareketleri, btn kahramanlk istismarlar ve
de gndelik hayata ait btn davranlar, Ay tarafndan
kontrol edilmektedir." (159)
"Zihinsel glerin ve yeteneklerin geliimi ile doan
kurtulu, Ay'dan kurtulutur. Yaammzn mekanik ks
Temci Evren Kanunlar (Yasalar)
363
m, Ay'a bamldr, Ay'a tabidir. Eer kendimizde uuru

ve iradeyi gelitirirsek ve mekanik hayatmz, btn
mekanik tezahrlerimizi bunlara tabi klarsak Ay'n etki
sinden kurtuluruz."
"Fakat 'maddilik' kavram, dier her ey gibi grecelidir. 'nsan' kavramn ve ona dair her eyin, iyiliin, kt
ln, gerein, yalann farkl kategorilere ayrldn
(bir, iki numaral ve ilh. insanlar) hatrlarsak 'alem' kavra
mnn ve aleme ait her eyin de farkl kategorilere ayrld
n anlamamz kolaylar. Yaradl In, alemde yedi
evre meydana getirir, biri dierinin iinde yedi alem...
Aleme ait her ey de, bir kategori dierinin iinde olmak
zere yedi kategoriye ayrlmtr. Mutlak'n maddilii,
'btn alemler'inkinden farkl bir dzene ait maddiliktir.
Btn alemlerin maddilii, btn gnelerinkinden farkl
bir dzene ait maddiliktir. Btn gnelerin maddilii,
bizim Gneimiz'inkinden farkl bir dzene ait maddiliktir.'Btn gezegenlerin' maddilii, Dnya'mznkinden
farkl bir dzene ait maddiliktir; ve Dnya'nn maddilii,
Ay'n maddiliinden farkl bir dzene aittir. Balangta
bu fikri kavramak gtr. nsanlar, m addenin her yerde
ayn olduunu dnmeye almlardr. Fiziin, astrofi
ziin, kimyann btn, spektroanaliz gibi metotlar vs. bu
dnce zerine kurulmulardr. Ve maddenin ayn oldu
u dorudur ama maddilik farkldr. Ve farkl maddilik
dereceleri, dorudan belli bir noktada tezahr eden ener
jinin niteliklerine ve zelliklerine bamldr." (160)
"Cisim veya maddenin muhakkak surette kuvvetin
veya enerjinin varlna nceden gereksinimi vardr. Bu,
alemin ikili bir kavramnn gerekli olduu anlamna gel
mez. Madde ve kuvvet kavramlar, dier eyler kadar
grecelidirler. Her eyin bir olduu Mutlak'ta madde ile
kuvvet de birdir. Fakat bu balant ierisinde madde ve
364
kuvvet, kendi iinde aleme ait gerek prensipler olarak

deil, fakat tarafmzdan gzlemlenen olaylar aleminin
zellik ve nitelikleri olarak ele alnmtr. Evreni inceleme
ye balarken duyu organlarmz vastasyla yakn gzlem
ile elde ettiimiz gibi madde ve enerji hakknda basit bir
fikir edinmek yeterlidir. 'Sabit' olan, madde olarak ele al
nr; 'sabit' olan veya madde halindeki 'deimelere', kuv
vet ya da enerjinin tezahrleri denir. Btn bu deime
ler, merkezde yani Mutlak'ta balayan ve Yaradl In'nn sonunda hepsi btnyle duruncaya kadar her
ynde ilerleyen, birbiriyle kesien, arpan, karp birle
en titreimlerin ya da dalgal hareketlerin sonular ola
rak kabul edilebilir."
"O halde, bu gr asndan alem, titreimlerden ve
maddeden ya da titreim halindeki, yani titreen madde
den ibarettir.Titreim oran, maddenin younluu ile ters
orantldr."
"M utlak'ta titreimler son derece hzl ve madde mini
mum derecede youndur. Bir sonraki alemde, titreimler
daha yava ve madde daha youndur; ve giderek madde
daha da younluk kazanr ve titreimler buna uygun ola
rak daha yavalar."
" 'Madde'nin atomlardan olutuu kabul edilebilir. Bu
balant ierisinde, atomlar, maddenin son blnmesinin
sonucu olarak ele alnr. Maddenin her dzeninde, atom
lar, belli maddenin sadece belli safhada blnemeyen,
basite, belli kk paracklardr. Yalnz Mutlak'm atom
lar gerekten blnemezler; daha sonraki safhann atomu,
yani numaral alemin atomu, Mutlak'm atomundan
olumutur. Baka bir ifadeyle defa daha byk,
defa daha ardr ve buna uygun olarak da hareketleri
daha yavatr. 6 numaral alemin atomu, Mutlak'm, birbirleriyle karp birlemi ve bir atom oluturan alt atomun-
365
dan ibarettir. Bu atomun hareketleri, uygun bir biimde

daha yavatr. Daha sonraki alemin atomu, on iki esas par
acktan, mteakip alemlerinki yirmi drt, krk sekiz ve
doksan alt esas paracktan olumulardr. 96 numaral
alemin atomu, 1 numaral alemin atomu ile kyas edildi
inde, ok byk bir hacme sahiptir; hareketleri buna
uygun olarak daha yavatr ve byle atomlardan olumu
madde, uygun bir biimde daha youndur." (161)
Yaradl Im'mn yedi alemi maddiliin yedi dzenini
temsil etmektedir. Ay'n maddilii Dnya'nm maddili
inden farkldr. Dnya'nm maddilii gezegenler alemi
nin maddiliinden farkldr; gezegenler aleminin maddili
i, Gne'in maddiliinden farkldr vs."
"Bu ekilde maddeye ait bir kavram yerine elimizde
yedi eit madde vardr; fakat bizim olaan maddecilik
M UTLAK'IN BR ATOMU
"BTN A LEM LERN " BR ATOMU
"BT N G N ELERN " BR ATOMU
G NE'N BR ATOMU
"BTN PLAN ETLERN " BR ATOMU
DNYA NIN BR ATOMU
AY'IN BR ATOMU
ekil-19
366
kavrammz ancak glkle 96 ve 48 numaral alemlerin

maddiliini kavrayabilir. 24 numaral alemin maddesi,
fizik ve kimyamzn bilimsel gr asndan madde ola
rak kabul edilebilmek iin ok az bir younlua sahiptir;
bu madde pratik olarak farazidir. 12 numaral alemin
daha da ince olan maddesi, olaan aratrma asndan
hibir maddi zellik tamaz."
"Evrenin eitli dzenlerine ait olan btn bu madde
ler, katlara ayrlm olmayp birbirlerine karm veya
daha ziyade birbirlerinin iine nfuz etmi durumdadrlar.
Farkl younluklardaki maddelerin benzer ekilde birbiri
ne nfuz etmesi hakknda yle fikir sahibi olabiliriz: Bir
maddeye, bizce bilinen farkl younluklara sahip baka bir
madde nfuz edebilir. Bir odun paras, su ile doymu ola
bilir; su ise gazla dolu olabilir. Btn evrende, farkl mad
de eitleri arasnda tamamen ayn iliki gzlenebilir: nce
maddeler daha kaba maddelerin iine nfuz eder."
"Bizce kavranabilen, maddilik zellikleri olan madde,
younluuna gre, bizce birka durumda kendini gste
rir: Kat, sv, gaz. Maddenin daha ileri derecedeki durum
lar yledir: In yayan enerji yani elektrik, k, manyetizm vs. Fakat her safhada, yani maddiliin her dzenin
de, belli bir maddenin eitli durumlarna ait ayn ilikiler
ve blnmelerle karlamak mmkndr; ama nceden
ifade edildii gibi yksek bir safhann maddesi, aa saf
halar asndan hibir ekilde madde deildir." (162)
"Bizi evreleyen, saran alemin btn maddesine, yedi
imiz besin, itiimiz su, soluduumuz havaya, evlerimi
zin inaatnda kullandmz talara, kendi bedenlerimize,
her eye, evrende mevcut btn maddeler tarafndan
nfuz edilmitir. Gne aleminin maddesini kefetmek
zere Gne'i incelemeye ve aratrmaya gerek yoktur, bu
madde bizde mevcuttur ve atomlarmzn blnmelerinin
367
sonucudur. Ayn ekilde, bizde dier btn alemlerin

maddesi vardr. nsan, kelimenin tam anlamyla bir 'm in
yatr evrendir'; onda evreni oluturan btn maddeler
mevcuttur; ayn kuvvetler, evrenin hayatn yneten ayn
kanunlar onda faaliyet gsterir; bundan dolay insan
incelerken btn alemi inceleyebiliriz; alemi incelerken
insan inceleyebildiimiz gibi...." (163)
"Yaradl In olarak bize ulaan byk kozmik
oktavda, oktavlar kanununun ilk tamam rneini grebi
liriz. Yaradl In Mutlak ile balar. Mutlak, Btndr.
Tam birlik, tam irade, tam uur sahibi olan Btn, alalan
alem oktavna, bu yolda balayarak kendi iinde alemler
yaratr. Mutlak, bu oktavn do'sudur. Mutlak'n kendi
iinde yaratt alemler, si'dir. Bu halde, do ve si arasnda
ki 'enterval', Mutlak'n iradesi ile doludur. Yaratma sre
ci, asl drtnn ve bir 'ilave okun' kuvveti, ileri doru
geliir. Si, bizim iin yldz alemi, Samanyolu olan la'ya
geer. La, sol'a geer ki, sol, Gneimiz, Gne Sistemi'dir. Sol, fa'ya geer ki, fa gezegenler alemidir. Ve bura
da, bir btn olarak gezegenler alemi ile Dnyamz ara
snda bir 'aralk' mevcuttur. Bu, Dnya'ya eitli tesirler
tayan gezegensel radyasyonlarn ona varmaya muktedir
olmadklar ya da, daha dorusu, bu radyasyonlarn, aln
madklar, Dnya'nm onlar yanstt anlamna gelir.
Yaradl Im'nm bu noktasndaki 'aral' doldurmak
iin, gezegenlerden gelen tesirleri almak ve nakletmek
zere zel bir cihaz yaratlmtr. Bu cihaz, Dnya zerin
deki organik hayattr. Organik hayat Dnya'ya gnderi
len btn tesirleri, ona nakleder ve kozmik oktavda mi
olan Dnya'nm, sonra da dier bir do tarafndan izlenen
-ki bu do hiliktir- Ay'n ya da re'nin ileri geliim ve
bymelerini mmkn klar. Btn ve hilik arasnda,
Yaratma In yer alr."
368
Takip eden toplantda, G., ksm en evvelce sylemi

olduklarn tekrarlayarak ksm en de bunlara ilaveler
yaparak ve gelitirerek yine Yaradl In'ndan sz
etti.
"Yaradl In, belli bir anda tamam olan dier her
sre gibi bir oktav olarak kabul edilebilir. Bu n, do'nun
si'ye, si'nin la'ya ve ilh. dnt alalan bir oktavdr."
"M utlak veya Btn (alem 1) do, btn alemler (alem
3) si, btn gneler (alem 6) la, bizim gneimiz (alem
12) sol, btn gezegenler (alem 24) fa, Dnya (alem 48)
mi, Ay (alem 96) re, olacaktr. Yaradl In, Mutlak ile
balar. Mutlak, Btndr, do'dur."
"Yaratma In Ay'da son bulur. Ay'n tesinde hibir
ey yoktur. O da, yani hibir ey de Mutlaktr; do'dur."
"Yaradl In'n ya da kozmik oktav incelerken 'ara
lklarn' bu oktavn gelimesi esnasnda ortaya kmas
gerektiini grrz: Birincisi, do ile si, yani alem 1 ile
alem 3 arasnda, Mutlak ile 'btn alemler' arasndadr.
kincisi, fa ile mi, yani alem 24 ile alem 48 arasnda, 'btn
gezegenler' ile Dnya arasndadr. Birinci 'aralk' Mutlak'm iradesi tarafndan doldurulmutur. Mutlak'n irade
sinin tezahrlerinden birisi, kesinlikle, bu 'aral', aktif ve
pasif kuvvetler arasndaki 'aral' dolduran etkisiz klc
kuvvetin uurlu bir tezahr vastasyla doldurmay ier
mektedir. kinci 'aralkta', durum daha karmaktr. Geze
genler ile Dnya arasnda eksik olan bir ey vardr. Geze
gensel tesirler, Dnya'ya, art arda ve tamamen (btny
le) geemezler. Bir 'ilave ok' gerekmektedir; kuvvetlerin
doru ve uygun geiini salamak iin baz yeni koulla
rn yaratlmas gerekmektedir."
"Kuvvetlerin geiini salayan koullar, gezegenler ve
Dnya arasnda zel mekanik bir mekanizmann dzenlen
mesi ile yaratlmaktadr. Bu zel mekanik mekanizma, bu
M UTLAK
BTN
A LEM LER
BUTUN
G N ELER
G NE
369
O si
0
BUTUN
G EZEG EN LER
D N YA
(4 8
AY
M UTLAK
do
( 48 )
V
ekil-20
sol
'
re
do
370
'kuvvetlerin nakil istasyonu' Dnya zerindeki organik

hayattr. Dnya zerindeki organik hayat, gezegenler ile
Dnya arasndaki 'aral' doldurmak iin yaratlmtr."
"Organik hayat, D nya'nn alglama organdr. Orga
nik hayat, btn Dnya kresini kaplayan ve aksi olduu
takdirde Dnya'ya ulamas mmkn olmayan, gezegen
sel alandan gelen tesirleri kabul edici bir duyarl tabakaya
benzer bir ey oluturmaktadr. Bitki, hayvan ve de insan
alemleri, bu adan Dnya iin eit derecede nemlidirler.
Sadece otlarla kapl bir arazi, belirli bir trdeki gezegensel
tesirleri alr ve Dnya'ya aktarr. zerinde insan toplulu
u bulunan ayn arazi ise baka tesirleri alacak ve nakle
decektir. Avrupa nfusu, bir trdeki gezegensel tesirleri
alr ve onlar Dnya'ya aktarr. Afrika nfusu ise baka bir
trdeki gezegensel tesirleri alr, vs."
"nsan kitlelerinin hayatlarnda yer alan btn byk
olaylar, gezegensel tesirler tarafndan meydana getirilir
ler. Bu olaylar, gezegensel tesirleri almann sonulardr.
nsan toplumu, gezegensel tesirleri kabul etmede ileri
derecede duyarl bir ktledir. Ve gezegensel sahalardaki
herhangi tesadfi kk gerilim, artm bir gle insan
faaliyetinin u ya da bu alanna yllar boyu yansyabilir.
Gezegensel alanda, tesadfi ve son derece geici olan
baz eyler olur. Bunlar, derhal insan kitleleri tarafndan
alnr ve insanlar, herhangi bir kardelik, eitlik, sevgi ya
da adalet kuram ile hareketlerini hakl gstererek birbir
lerinden nefret etmeye ve birbirlerini ldrmeye balar
lar."
"Organik hayat, Dnya'nn alglama organ olup ayn
zamanda da bir radyasyon organdr. Organik hayat yard
myla, Dnya yzeyinin belli bir alann igal eden her bir
blm, her an, Gne, gezegenler ve Dnya ynnde,
belli trde nlar gnderir. Bununla balantl olarak
371
Gne bir trde, gezegenler baka bir trde, Ay ise yine

baka bir trde radyasyonlara ihtiya gstermektedir.
Dnya zerinde gerekleenen her olay, byle radyasyon
lar meydana getirmektedir. Ve sk olarak birok olay, sade
ce, Dnya'nn sath zerindeki belli bir yerden belli trde
ki radyasyonlara ihtiya duyulduu iin olm aktadr."
G. bunlar syleyerek dikkatimizi, zellikle zamandaki
uyumsuzlua yani gezegensel alemdeki ve insan hayatn
daki olaylarn srelerinin birbirlerine uymayna ekti.
Bu nokta zerinde srarla duruundaki anlam, ancak son
radan benim iin akla kavutu.
Ayn zamanda, sz konusu ince organik hayat tabaka
snda ne olursa olsun, bu tabakann Dnya'nn, Gne'in,
gezegenlerin ve Ay'n karlarna daima hizmet etmekte
olduu gereini srekli olarak vurguluyordu; gereksiz
ve bamsz bir olay onda gerekleemezdi nk o belir
li bir ama iin yaratlmt ve ancak ikincil bir durumda
idi.
Ve bir defasnda, bu konu zerinde dururken, iindeki
balantlardan biri "Dnya zerindeki organik hayat"
olan oktavn yapsna ait bir ema izdi.
"Yaradl Im'ndaki bu ilave ya da yan oktav, Gne'te
balar", dedi.
"Kozmik oktavn sol' olan Gne, belli bir anda do
sesi vermeye balar; sol-do."
"Herhangi bir oktavn her notas, imdiki durumda
kozmik oktavn her notas, kendinden kan dier yan bir
oktavn do'sunu temsil edebilir. Veya herhangi bir okta
vn herhangi bir notasnn, ayn zamanda, kendi iinden
geen herhangi bir baka oktavn herhangi bir notas ola
bileceini sylemek daha da doru olabilir."
"imdiki rnekte sol, do gibi ses vermeye balar. Bu
yeni oktav, gezegenler seviyesine inerek si'ye gelir; daha
372
(T l
sol f*
0
ekil-21
da aa inerek bizim bildiimiz biimdeki, Dnya zerin

de var olan organik hayat yaratan ve oluturan notay,
la, sol, fa'y meydana getirir; bu oktavn m i'si kozmik
oktavn mi'si ile, yani Dnya ile birleir; re ise kozmik
oktavn re'si ile yani Ay ile birleir."
Bu yan oktavda pek ok byk anlamn yattn der
hal hissettik. ncelikle, emada nota ile temsil edilen
organik hayatn, birisi gezegenler seviyesinde, teki ise
Gne seviyesinde iki yksek notas bulunduunu ve de
onun (organik hayatn) Gne'te baladn gsteriyor
du. Bu sonuncusu en nemli noktayd nk G. bir kere
daha sistemindeki dier birok husus gibi, allmn
dnda olan hayatn, aadan kaynaklandn ne sren
373
modern anlay yalanlyordu. Onun aklamalarnda,

hayat yukardan gelmiti.
Sonra, yan oktavn mi ve re notalar hakknda pek ok
konumalar oldu. Doaldr ki, re'nin ne olduunu tanmlayamadk. Fakat Ay iin besin fikrine aklkla balanabili
yordu. Organik hayatn ayrlp dalmasndan doan bir
rn Ay'a gidiyordu; bu re olmalyd. Mi'den, tamamen
farkl bir biimde sz etmek mmknd. Organik hayat, hi
phesiz Dnya'da kayboluyordu. Organik hayatn,
Dnya'nn yzeyi zerindeki oluumda oynad rol, phe
gtrmezdi. Mercan adalarnn, kire ta dalarnn gelii
mi, kmr yataklarnn olumas ve petroln birikmesi
mevcuttu; bitkilerin etkisi altnda topran deiiklie ura
mas, gllerde bitkilerin yetimesi, "solucanlar sayesinde
ekilebilir zengin arazilerin olumas", bataklklarn kurutul
mas ve ormanlarn tahribi ile iklimin deimesi gibi bildi
imiz ya da bilmediimiz pek ok ey olmaktayd.
Ayrca buna ilaveten, yan oktav, incelediimiz sistem
de, her eyin ne kadar kolaylkla ve doru olarak snflandrldm gayet ak gsteriyordu. Normal d olan, bek
lenmeyen ve tesadfi olan her ey ortadan kaybolmu;
evrenin, devasa ve tam anlamyla dnlm bir plan
kendini gstermeye balamt.
Bir konumasnda G., evrenin emasn, tamamen yeni
bir ekilde izmeye balad.
"imdiye kadar alemleri yaratan kuvvetlerden sz
ettik." dedi. "M utlak'tan balayan yaratma srecinden
bahsettik. imdi ise halen yaratlm ve mevcut olan alem
lerde olan srelerden sz edeceiz. Fakat unu hatrlay
nz: Gezegensel lekte byme ylesine yava olur ki,
bizim zamanmz dahilinde bunu izlediimizde daimi
olarak kabul edilebilmekle beraber gezegensel koullarda
yaradl sreci hi durmaz."
374
"Bundan byle 'Yaratma In'n evren yaratldktan

sonraki haliyle ele alalm."
"M utlak'm kendisi tarafndan yaratlan ya da O'nun
kendi iinde yaratt alem veya alem ler zerindeki
etkinlii devamllk gsterir. Bu alemlerden her birinin
aa alemler zerindeki aksiyonu da tamamen ayn
ekilde devam eder. Galaksinin 'btn gneleri' bizim
G neim iz'i etkiler. 'Btn gezegenler' Dnya'm z,
Dnya ise A y' etkiler. Bu tesirler, yldzlara ait ve geze
genler aras alandan geen radyasyonlar vastasyla nak
ledilirler."
"Bu radyasyonlar incelemek zere 'Yaradl In'n
ksaltlm ekliyle ele alalm: Mutlak-Gne-Dnya-Ay;
veya baka ifadeye bavurarak 'Yaradl In'n, radyas
yonlarn oktav eklinde dnelim: Mutlak ile Gne
arasnda birinci oktav, Gne ile Dnya arasnda ikinci
oktav, Dnya ile Ay arasnda nc oktav; evrenin bu
drt temel noktas arasndan radyasyonlarn geiini ince
leyelim."
"Drt nokta arasnda radyasyon oktav halinde ele
alnan bu evrendeki yerimizi bulmamz ve fonksiyonlar
mz anlamamz gerekir."
"Birinci oktavda Mutlak, do ve si olmak zere iki nota
y, bunlar arasndaki 'aralk' ile birlikte ierecektir.
A ralk
M U TLA K
ek il-22
375
"Sonra la, sol, fa notalar gelir: Yani,

Aralk
MUTLAK
la
fa
ekil-23
"Daha sonra bir "aralk" ve bizce bilinmeyen fakat

muhakkak surette var olan ve bu entervali dolduran "ok",
sonra da mi ve re gelir."
Aralk
MUTLAK
la
sol
fa
Aralk
mi
re
Birinci ok
ekil-24
"Radyasyonlar Gne'e ularlar. Gne'in kendisinde

iki nota mevcuttur; do, bir "aralk" ve si; sonra Dnya'ya
doru ilerleyen radyasyonlar, yani la, sol, fa gelir."
Aralk
(JT )
MUTLAK
la
sol
fa
Aralk
Birinci ok
mi
re
Aralk
(Jf)
la
sol
fa
ekil-25
GNE
376
Aralk
M UTLA K
la
sol
f>
Aralk
Birinci ok
mi
re
0
G NE
la
sol
fa
A ralk
mi
kinci ok
(Dnya zerindeki
organiz hayat)
re
DNYA
la
sol
fa
A ralk
nc ok
mi
re
ekil-26
"Sonra bir 'aralk' ve

onu dolduran organik
hayat 'oku', daha sonra
ise mi ve re gelir. Dnya:
Do, bir 'aralk', si; ve
sonra la, sol, fa gelir ki,
bunlar Ay'a doru ilerle
yen
radyasyonlardr;
daha sonra yine bir 'ara
lk', bizce bilinmeyen bir
'ok', sonra mi, re ve Ay
olan do vardr."
"im di evreni gz
mzde onlar asndan
canlandrdmz bu
radyasyon oktav, ale
min farkl evrelerine ait
kuvvetlerin ve maddele
rin bizim hayatmz ile
olan ilikilerini akla
mamz salayacaktr."
"Bu oktavda alt
'aralk' mevcut olduu
halde, aslnda sadece
tanesinin
dardan
tamamlanmaya ihtiya
duyduu gzlenmelidir.
Do ve si arasndaki birin
ci 'aralk', Mutlak'm ira
desi tarafndan doldurul
mutur. Do ve si arasn
daki
ikinci
'aralk',
Gne'in ktlesinin, ken-
377
di iinden geen radyasyonlar zerine yapt etki tarafn

dan doldurulmutur. Ve do-si aras nc 'aralk' ise,
Dnya ktlesinin, kendi iinden geen radyasyonlar zerin
de meydana getirdii etki tarafndan doldurulmutur. Sade
ce fa ve mi arasndaki 'aralklarn', 'ilave oklar' tarafndan
doldurulmas gerekmektedir. Bu 'ilave oklar', ya belirli bir
noktadan geen baka oktavlar veya yksekteki noktalardan
balayan paralel oktavlar tarafndan meydana getirilebilir.
Mutlak ile Gne arasndaki birinci oktavda mevcut mi ve fa
aras 'okun' tabiat hakknda hibir ey bilmemekteyiz.
Fakat Gne-Dnya oktavndaki 'ok', Dnya zerindeki
organik hayattr; yani Gne'te balayan oktavn notas
olan la, sol, fa'dr. Dnya-Ay oktavndaki mi ve fa aras
'okun' tabiat da bizce bilinmemektedir."
"Bu, Kant'n fenomenler ve noumenonlar fikriyle iliki
lidir," dedim. "Ama yine de btn mesele budur. Dnya,
boyutlu bir beden olarak 'fenomenlerdir' ve alt boyut
lu bir beden olarak da 'noumenonlardr'."
"Tamamen doru." dedi G., "Sadece buraya gam fikri
ni de ilave et. Eer Kant, grlerine gam fikrini de dahil
etmi olsayd, yazd pek ok ey, olduka deerli olur
du. Bu, yoksun kald tek eydi." G .'yi dinlerken Kant'n
bu aklamaya ok aracan dndm. Ama gam fik
ri bana ok yaknd. Balang noktas olarak gam fikriyle,
bildiimizi sandmz birok eyde yeni ve beklenmeyen
birok eyi bulmann mmkn olduunu fark ettim.
Aa yukar bundan bir yl sonra, zaman meselesi ile
ilikili olarak kozmoslar fikrini gelitirirken, daha sonra
sz edeceim farkl kozmoslardaki zaman tablolarn elde
ettim.
Bir defasnda evren iindeki her eyin muntazam bir
balant iinde olduundan bahsederken, G., "yeryzndeki organik hayat" konusu zerinde durdu.
378
"Olaan bilgiye gre," dedi, "organik hayat m ekanik

sistemin btnln bozan bir tr tesadfi katkdr.
Olaan bilgi organik hayat herhangi bir eyle irtibatlamaz ve onun m evcudiyeti gereinden herhangi bir
sonu karmaz. Ama siz artk tabiatta tesadfi ve gerek
siz herhangi bir ey olm adn biliyorsunuz. Bu m m
kn deildir; her eyin kesin bir fonksiyonu vardr; her
ey kesin bir amaca hizmet eder. Bu bakm dan organik
hayat, alem ler zinciri iinde zorunlu bir balantdr.
Organik hayat olm adan alem ler mevcut olamayaca
gibi, alem ler olm adan da organik hayat mevcut olamaz.
Daha nce sylendii gibi organik hayat, eitli trde
gezegensel etkileri yeryzne iletir ve A y'n beslenm esi
ne hizmet ederek onun bym esini ve glenmesini sa
lar. Fakat yeryz de bym ektedir; ebatlar anlamnda
deil, fakat daha byk uurluluk, daha geni alclk
anlamnda yeryz de gelimektedir. Bir dnem iindeki
m evcudiyeti iin yeterli olan gezegensel etkiler yetersiz
hale gelir ve daha ince tesirleri almak ihtiyacn duyar.
Daha ince tesirleri almak iin, daha ince ve daha hassas
bir alc cihaz gereklidir. Bu yzden organik hayat, geze
genlerin ve Yeryz'nn ihtiyalarna kendisini uydura
bilmesi iin tekaml etmek mecburiyetindedir. Benzer
ekilde Ay da bir zaman dilimi iinde belli kalitedeki
organik hayat tarafndan kendisine verilen yiyeceklerle
tatmin edilebilir, ama daha sonra onun bu yiyecekle tat
min edilemedii zaman gelir; byyem ez ve ackmaya
balar. Organik hayat bu al tatmin edebilmelidir, aksi
takdirde fonksiyonunu yerine getiremez ve amacna ula
amaz. Bu ise, organik hayatn amacna ulamas iin
tekaml etmesi; gezegenlerin, Yeryz'nn ve Ay'n
ihtiyalar seviyesinde bulunm as gerektii anlamna
gelir."
379
"M utlak'tan Ay'a kadar aldmz Yaradl Im'nn

(lahi Kudret'in), bir aacn bymekte olan bir dalma
benzediini hatrlamalyz. Bu daln yeni filizler veren ucu
Ay'dr. Eer Ay bymez, yeni filizler vermez ve yeni
filizler verme vaadinde bulunmazsa, bu, tm Yaradl I
mann bymesinin duraca veya bymesi iin baka
bir yol bulmas gerektii, bir eit yan dal verecei anlam
na gelir. Bununla beraber daha nce sylenenlerden,
Ay'n bymesinin Yeryz'ndeki organik hayata bal
olduunu grmekteyiz. Bunun ardndan, Yaradl Im'nm bymesinin Yeryz'ndeki organik hayata bal
olduu gelir. Eer organik hayat kaybolursa veya lrse
tm dal derhal kurur. Her koulda organik hayatn tesi
ne uzanan daim o ksmnn tm derhal kurur. Eer orga
nik hayatn gelimesi, tekaml etmesi durdurulursa ve
kendisinden talep edilenleri karlayamazsa, sadece daha
yava olmak zere, ayn durumun meydana gelmesi gere
kir. Dal kuruyabilir. Bu hatrlanmaldr. Byk bir aacn
her bir dalna ayr ayr nasl gelime ve byme imkan
verilmise, Yaradl In'na veya diyelim ki onun Yeryz-Ay ksmna da tamamen ayn gelime ve byme
imkan verilmitir. Fakat bu bymenin baarlmas hi
de garanti edilmemitir, bu onun kendi dokularnn
uyumlu ve doru faaliyetine baldr. Bir dokunun geli
mesi durursa, btn dierlerininki de durur. Denebilir ki,
Yaradl Im'nn veya onun Yeryz-Ay ksmnn her
eyi ayn ekilde Yeryz'ndeki organik hayata dayanr.
Yeryz'ndeki organik hayat, iinde ayr ayr ksmlarn
birbirine bal olduu karmak bir fenomendir. Genel
byme, sadece 'daln ucunun' byme artyla mm
kndr. Daha ak sylemek gerekirse, organik hayatta
tekaml etmekte olan dokular vardr ve ayrca tekaml
etmekte olanlar iin yiyecek ve araclk hizmeti gren
380
dokular vardr. yleyse, tekaml eden dokularn iinde

tekaml etmekte olan hcreler olduu gibi, gelimekte
olanlar iin yiyecek ve araclk grevi yapan hcreler var
dr. Tekaml etmekte olan her hcre iinde de tekaml
eden ksmlar ve tekaml edenler iin yiyecek ve araclk
hizmeti gren ksmlar vardr. Ama daima ve her eyde
tekamln asla garanti edilmedii, sadece m mkn oldu
u, herhangi bir anda ve yerde durabilecei hatrlanmal
dr."
"O rg an ik hayatn tekam l eden blm in san lktr.
nsanlk da kendi tekaml eden ksm n a sahiptir, ama
bundan daha sonra sz edeceiz; im dilik insanl bir
btn olarak ele alacaz. ayet insanlk tekaml etm ez
se, bu, organik hayatn tekam lnn duraca ve bunun
Yaradl Im 'nn bym esinin durmasna sebep olaca
anlamna gelir. Ayn zam anda, eer insanln teka
ml durursa, yaratlma am ac bakm ndan yararsz
olur ve bylece de yok edilebilir. Bu bakm dan tekam
ln durmas, insanln m ahvolm as anlam na gelm ekte
dir." (164)
"H angi gezegensel tekaml dnemi iinde bulunduu
muzu, Ay'n ve Yeryz'nn kendilerine karlk gelen
organik hayatn tekamln beklemeye zaman olup
olmadn syleyebilecek ipularna sahip deiliz. Fakat
hi phesiz bilge insanlar, bu konu hakknda tam bir
malumata sahip olabilirler, yani Yeryz'nn, Ay'n ve
insanln mmkn tekamllerinin hangi kademesinde
bulunduklarn bilebilirler. Biz bunu bilemeyiz, ancak
imkanlarn saysnn asla sonsuz olmadn hatrda tut
malyz." (165)
"Ayn zamanda, insanlk yaamn tarihsel olarak ince
lediimizde, bunun bir ember iinde hareket ettiini
kabul etmek zorunda kalrz. Herhangi bir asr iinde her
381
eyi yok ederken, bir baka asrda yaratm ve geen yz

lerce yl iinde mekanik olan sahalardaki gelime, belki
kendisi iin ok daha nemli olan dier birok eyi kay
betme pahasna ilerlemitir. Genel olarak sylemek gere
kirse, insanln bir duraklama iinde olduunu dn
memiz ve iddia etmemiz iin her trl sebep mevcuttur.
Oysa bir duraklamann ardnda de ve dejenerasyona
giden bir yol mevcuttur. Bir duraklama, bir srecin den
gelendii anlamna gelir. Herhangi bir niteliin ortaya
kmas, derhal ona zt bir baka nitelii canlandrr. Bir
sahada bilginin bymesi, bir baka sahada cehaletin
bymesine sebep olur; bir yandaki incelik, dier yandaki
kabal uyandrr; bir balantdan kurtulu bir dierinde
ki esarete yol aar; baz hurafelerin kayboluu, dierleri
nin ortaya kmasna ve bymesine meydan verir ve bu
bylece srer gider."
"imdi, oktavlar kanununu hatrlayacak olursak gre
ceiz ki, belli bir yoldaki dengeli srecin ilerlemesi, arzu
edilen herhangi bir anda deitirilemez. Bu, sadece belli
'yan yollarda' deitirilebilir ve yeni bir yol kurulabilir.
Bu 'ara yollar' arasnda hibir ey yaplamaz. Ayn zaman
da eer bir sre bu 'yan yollar' geerse ve hibir ey
meydana gelmezse, hibir ey olmazsa, bu takdirde daha
sonra da hibir ey yaplamaz. Sre devam ederek meka
nik yasalara gre ilerler ve bu srece itirak eden kiiler
her eyin kanlmaz olarak yok olacan nceden grse
ler bile, onlar da herhangi bir ey yapmaya muktedir ola
mazlar. Sadece, biraz nce 'yan yollar' adn verdiim
belirli anlarda, yani m i-fa ve si-do dediimiz 'entervallerde' bir eylerin yaplabileceini tekrar ediyorum."
"Hi phesiz, insan yaamnn kendi grlerine gre
olmas gereken yolda ilerlemediini ileri sren birok
insan mevcuttur. Bu kimseler kendi kanaatlerine gre
382
insanln tm yaamn deitirebilecek eitli teoriler

icat ederler. Biri bir teori icat eder. Bir bakas derhal ona
aykr bir teori icat eder. Her ikisi de herkesin kendi teori
lerine inanmalarn bekler. Gerekten birok insan birine
ya da dierine inanr. Hayat doal olarak kendi ynnde
ilerler, fakat insanlar kendilerinin ya da dier insanlarn
teorilerine inanmaktan vazgemezler ve bir eyler yapma
nn mmkn olduuna inanrlar. Bu teorilerin hepsi
kesinlikle hayal rndr, nk en nemli eyi, yani
alem sreci iinde insanln ve organik hayatn rol oyna
d alt dzeni hesaba katmazlar. Dnsel teoriler insan
her eyin merkezine oturturlar; Gne, Yldzlar, Ay, Yer
yz, her ey insan iin mevcuttur. nsann greceli l
lerini, hiliini, fani oluunu ve dier hususlar bile unu
turlar. nsann, arzu ederse tm yaamn deitirebilece
ini, yani yaamn rasyonel prensipler zerine kurabile
ceini iddia ederler. Bylece durmadan, daha sonra kendi
kartnn canlanmasna sebep olan yeni teoriler ortaya
kar. Oysa btn bu teoriler ve aralarndaki mcadele,
hi phesizdir ki, insanl bu gn iinde bulunduu hal
de tutan kuvvetlerden birini tekil eder. Bundan baka,
genel esenlik ve eitlik adna ortaya konan btn bu teori
ler gereklemeyeceinden baka, gerekletikleri takdir
de mahvedici olacaklardr. Doadaki her eyin kendi
hedefi ve amac vardr; bunlarn ikisi de insanlarn eitsiz
lii ve strab zerinedir. Eitsizliin yok edilmesi, teka
ml imkannn yok edilmesi anlamna gelir. Istrabn yok
edilmesi, ncelikle insann varlk sebebi olan tm bir alg
lama serisinin yok edilmesi ve ikinci olarak, 'ok'un yani
durumu deitirebilecek tek kuvvetin yok edilmesi anla
mna gelir. Ve btn bunlar dnsel teorilere aittir."
"nsanln tm iin mmkn olabilecek tekaml
sreci, tamamen, birey olarak insan iin mmkn olabile
383
cek tekaml srecine e deerdir. Bu sre hep ayn ekil

de balar, yani belli bir grup hcre zamanla uurlanr;
sonra dier hcreleri kendisine cezbeder ve tabi klar;
btn organizmay, yemek ve uyumak gibi faaliyetlere
ilaveten, kendi amalarna da hizmet ettirir. Bu tekaml
dr ve baka trl tekaml olamaz. nsanln tekamln
de de, birey olarak insanda olduu gibi, her ey uurlu bir
zn oluumu ile balar. Hayatn btn mekanik kuvvet
leri insanlktaki bu uurlu zn oluumuna kar savar;
tpk btn mekanik alkanlklarn, zevklerin ve zayflk
larn insandaki uurlu kendi kendini hatrlamaya kar
savamalar gibi."
"nsanln tekamlne kar uurlu b ir kuvvetin
mevcut olduu sylenebilir m i?" diye sordum.
"Belli bir bak asndan sylenebilir." dedi G. Bunu
bilhassa kaydediyorum, nk daha nce syledii, alem
de birbirleriyle mcadele eden sadece 'uurluluk' ve
'mekaniklik' gibi iki kuvvetin olduu fikriyle elitii
gzkyordu.
"Bu kuvvet nereden gelebilir?" diye sordum.
"Bunu aklamak uzun zaman alr," dedi G, "ve u
anda bunun bizim iin pratik bir nemi olamaz. Evolsyon (tekaml) ve envolsyon(ters tekaml ya da geici
gerileme) olmak zere iki sre vardr." (166) "Bu ikisi
arasndaki fark udur: Tekamlsel olmayan bir sre,
M utlak'ta uurlu olarak balar, fakat daha sonraki adm
da mekanik olur ve geliirken daha da mekanik olur.
Tekamlsel bir sre ise, yar uurlu olarak balar, fakat
geliirken daha uurlu olur. Ancak tekamlsel olmayan
sre ierisindeki belli anlarda, tekamlsel srece m uha
lif olan uur ve uurluluk gzkebilir. Bu uurluluk nere
den gelm ektedir? Hi phesiz tekam lsel sreten.
Tekam lsel sre kesintiye uram adan ilerlemelidir.
384
nsann Gerei Kendini Bilmek1
Herhangi bir duru, ana sreten bir ayrlmaya sebep

olur. Gelimeleri durmu olan byle ayr uur ksmlar
da birleebilirler ve belli bir zaman iin belli derecede
tekamlsel srece kar mcadele ederek yaayabilirler.
Bununla beraber, bu, tekamlsel sreci sadece daha ilgin
klar. Mekanik kuvvetlere kar mcadele edecek yerde,
belli anlarda, hi phesiz tekamlsel sreci ynlendiren
kuvvetlerle kyas mmkn olmamakla beraber, olduka
gl olan kasti muhalefet kuvvetlerine kar bir mca
dele olabilir. Bu muhalif kuvvetler bazen galip bile olabi
lirler. Bunun sebebi, tekaml ynlendiren kuvvetlerin
daha snrl ara seimine sahip olmasdr; dier bir tabir
le, bu kuvvetler sadece belli ara ve yntemleri kullanabi
lirler. Muhalif kuvvetler, kendi aralarnn seiminde
snrl deillerdir ve her arac kullanabilirler, hatta bunlar
sadece geici bir baar kazansalar ve en sonunda sz
konusu noktada hem evolsyonu, hem de envolsyonu
yok etseler bile..."
"Fakat sylemi olduum gibi, bu meselenin bizim iin
pratik bir nemi yoktur. Bizim iin nemli olan, tekam
ln balamasnn ve ilerlemesinin iaretlerini saptamaktr.
nsanlk ve insan arasndaki tam kyas hatrlayacak olur
sak, insanln tekaml ediyor eklinde gz nne alnp
alnamayacan saptamak zor olmaz." (167)
"rnein, hayatn bir grup uurlu insan tarafndan
ynetildiini syleyebilir miyiz? Onlar neredeler? Kimler
dir? Oysa durumun tamamen tersine olduunu grmek
teyiz: Yaam en az uurlu, en derin uyuyan kimselerce
ynetilmektedir."
"Hayatta en iyi, en kuvvetli ve en cesur elemanlarn
stnln gzlediimizi syleyebilir miyiz? Hi p
hesiz syleyemeyiz. Tam tersine her trl kabaln ve
ahmakln stnln grmekteyiz." (168)
385
"Hayatta birlie doru, birletirmeye doru bir arzu

gzleyebildiimizi syleyebilir miyiz? Hi phesiz hayr.
Sadece yeni blnmeler, yeni dmanlklar, yeni anla
mazlklar grmekteyiz."
"Bu bakmdan, insanln u andaki durumunda teka
mln ilerlediini gsteren hibir ey yoktur. Tam tersine,
insanl insanla mukayese ettiimiz zaman, aka, z
pahasna ahsiyetin bymesini, yani doal, gerek ve
kendisine ait olann pahasna; suni, gerek olmayan ve
kendisine yabanc olann bymesini grmekteyiz."
"Buna paralel olarak otomatizmanm bydn
gzlemekteyiz." (169)
"ada kltrn otomatlara ihtiyac vardr. phe
yok ki, insanlar kazandklar bamszlk alkanlklarn
kaybediyorlar ve otomatlara, makine paralarna dn
yorlar. Btn bunlarn sonunun nerede olduunu ve k
yolunun nerede bulunduunu ya da bir son ve k yolu
olup olmadn sylemek imkanszdr. Sadece bir tek ey
kesindir: nsann esareti bymekte ve artmaktadr. nsan,
gnll bir kle olmaktadr. Onun artk zincirlere ihtiyac
yoktur. Kleliinden dolay duyduu zevk ve gurur
bymeye balamtr. Bu ise, insann bana gelebilecek
en korkun eydir."
"Size imdiye kadar sylediklerimi insanln tm
iin syledim. Fakat daha nce iaret ettiim gibi, insanl
n tekaml sadece belli bir grubun tekamlyle ilerle
yebilir. Ve bu grup, insanln geri kalann etkiler ve
yrtr." (170)
"Byle bir grubun mevcut olduunu syleyebilir miyiz?
Baz iaretlere dayanarak belki, ama her koulda onun
gayet kk, insanln geri kalan ksmn ynlendirmede
tamamen yetersiz bir grup olduunu kabul etmemiz
gerekmektedir. Duruma baka bir adan baklacak olur
386
insann Gerei Kendini Bilmek
sa, bu haldeki bir insanln uurlu bir grubun rehberlii

ni kabul edemeyeceini syleyebiliriz."
"Bu uurlu grupta ka kii olabilir?" diye sordu biri.
"Bunu sadece kendileri bilir." dedi G.
"Bu, onlarn birbirlerini tandklar anlamna m gelir?"
diye sordu ayn ahs.
"Baka trl nasl olabilir?" dedi G. "Uyuyan birok
insan iinde uyank olan iki ya da kii hayal edin. Onlar
hi phesiz birbirlerini tanrlar. Ama uyuyanlar onlar
tanyamaz. Ka kiidir onlar? Bilmiyoruz ve onlar gibi
oluncaya kadar da bilemeyeceiz. Daha nce aka sy
lendii gibi, her insan, sadece kendi varlk seviyesinde
anlayabilir. Ama eer mevcutsa ve gerekli grrlerse, iki
yz uurlu insan yeryzndeki tm yaam deitirebilir.
Fakat ya yeterli sayda deiller, ya bunu yapmak istemi
yorlar, ya henz zaman gelmemitir, ya da belki dier
insanlar ok derin uyumaktadrlar."
Tekaml
Bir toplantda, birisi sormutu:
"Tekaml ne ekilde anlalmaldr?"
"nsann tekaml," diye sze balayarak G. devam
etti, "kendisinde mevcut bulunan, hibir zaman kendi
liklerinden yani mekanik olarak gelim eyen, g ve
imkanlarn gelimesi tarznda ele alnabilir. Ancak bu
eit bir gelime, bu tr bir byme insann gerek teka
mln belirler. Her ne olursa olsun, baka eit bir teka
ml yoktur ve olamaz da..." (171)
"nmzde, geliiminin imdiki halinde bulunan insa
nolu vardr. Doa onu bu hali ile yaratmtr ve grebil
diimiz kadar ile o, byk kitleler halinde byle ayn
kalacaktr. Muhtemelen doann ihtiyalarn bozacak
387
deimeler, sadece ayr ayr bireylerde meydana gelebi

lir." (172)
"nsann tekaml kanununu anlamak iin; belli bir
noktann tesinde, bu tekamln hi de gerekli olmad
n, yani doann kendi geliimi ierisinde, belirli bir
zamanda, bu tekamln onun asndan gerekli olmad
n kavramak lazmdr. Daha kesin konumak gerekirse;
insanln tekaml, gezegenlerin tekaml ile uyumlu
dur; ama gezegenlerin tekaml, bizim iin sonsuz dere
cede uzun zaman devrelerinde gereklemektedir. nsan
dncesinin kavrayabilecei zaman sresince gezegenle
rin hayatnda ze ait deimeler meydana gelemez ve
sonu olarak insanln hayatnda da ze ait deiimler
gerekleemez." (173)
"nsanlk ne ilerler ne de tekaml eder. Bize ilerleme
veya tekaml gibi gzken ey, zt bir yndeki uygun bir
deiim ile derhal denkletirilebilen ksmi bir deiim
dir."
"nsanlk, organik hayatn teki ksm gibi, Dnya'nn
ihtiya ve amalarna hizmet etmek zere Dnya'da
bulunmaktadr. Ve imdi de Dnya'nn ihtiyalarna,
tamamen olmas gerektii gibi hizmet etmektedir."
(174)
"Sadece modern Avrupai dnce tarz gibi teorik ve
gerekten ok uzak bir dnce tarz, insann tekaml
n, onu saran doadan ayr olarak veya doay fethetme
eklinde kavrayabilir, kabul edebilir. Byle bir ey, tama
men imkanszdr. Yaarken de, lrken de, tekaml eder
ken de, yozlarken de insan, eit derecede doann
amalarna hizmet eder; veya daha dorusu, doa eit
derecede yararlanr; ama belki de hem tekamln hem de
yozlamann rnlerinden farkl amalar iin yararlanr.
Ve ayn zamanda, insanlk btnyle doadan kaamaz
388
insann Gerei "Kendini Bilmek1
nk doaya kar olan mcadelesinde bile, insan, onun

maksatlar ile uyuum ierisinde hareket eder. Byk
insan kitlelerinin tekaml doann amalarna aykr
dmektedir. Ancak belli bir ufak yzdenin tekaml,
doann amalarna uygun olabilir. nsan, kendi iinde
tekaml imkann tar. Ama bir btn olarak insanln
tekaml, yani tm insanlardaki veya oundaki veya
onlarn byk saylarndaki bu imkanlarn gelimesi,
Dnya'nn veya genelde gezegenler aleminin amalar iti
baryla gerekli deildir; ve aslnda belki de zararl veya
tehlikelidir. Bu nedenle, byk insan kitlelerinin tekam
lne kar koyan zel kuvvetler (gezegensel nitelikli) var
dr ki, bunlar onlarn tekamln gereken seviyede tutar
lar."
"rnein, belli bir noktann tesinde, daha dorusu,
belli bir yzdeyi at takdirde, insanln tekaml, Ay
iin zararl olur. imdiki halde, Ay, organik hayat ve
insanlk zerinden beslenm ektedir. nsanlk, organik
hayatn bir parasdr; bu, insanln Ay iin bir besin
maddesi olduu anlamna gelir. Eer btn insanlar faz
lasyla zeki olurlarsa Ay tarafndan yenmeyi arzulamayacaklardr."
"Fakat ayn zamanda tekaml imkanlar mevcuttur; bu
imkanlar ayr ayr bireylerde, uygun bilgi ve yntemlerle
gelitirilebilirler." (175) "Byle bir gelime, ancak insann
kendi karlar arasnda, bir ifadeyle, gezegenler aleminin
kar ve glerine kar olmak zere yer alr. nsan unu
anlamaldr: Onun kendi tekam l sadece kendisi iin
gereklidir. Baka hi kim se bununla ilgilenm ez. Ve hi
kim se ona yardm etmeye m ecbur veya niyetli deildir.
Aksine, byk insan kitlelerinin tekamlne kar koyan
gler, bireylerin de tekamlne kar koyarlar. nsan,
bunlar ortadan kaldrmaldr. Ve bir insan, bunlar ortadan
389
kaldrabilir, ama insanlk bunu yapmaya muktedir deil

dir. Daha ileride, btn bu engellerin insan iin ok yarar
l olduunu anlayacaksnz; eer bunlar mevcut olmasay
d maksatl olarak meydana getirilmeleri gerekecekti,
nk, insan ihtiya duyduu bu nitelikleri, engelleri
amak suretiyle gelitirebilir." (176)
"Bu, insan tekamlnn doru grntsnn temeli
dir. Zorunlu ve mekanik bir tekaml yoktur. Tekaml
bilinli savam sonucu meydana gelir. Doa bu tekamle
ihtiya duymamaktadr; bunu istememekte ve buna kar
savamaktadr. Tekaml, kendi durumunun farkna var
dnda, kendi durumunu deitirme imkann, kullan
mad glere, zenginliklere sahip olduunu grdn
de, sadece insan iin gerekli olabilir. Ve bu glerin ve
zenginliklerin sahipliini kazanma anlamnda tekaml
mmkndr. Fakat btn insanlar veya ou bu duru
mun farkna varr da, doum hakk olarak kendilerine ait
bulunan eyleri elde etmeyi isterlerse, bu durumda teka
ml gene mmkn olmaz. Birey iin mmkn olabilen,
kitleler iin mmkn deildir."
"Tek bir bireyin avantaj, onun ok kk olmas ve
doa ekonomisinde bir eksik veya bir fazla mekanik insa
nn bulunup bulunmamasnn fark etmemesidir. Eer bir
hcre ile kendi bedenimiz arasndaki karlkl ilikiyi
dnrsek byklkler arasndaki bu karlkl ilikiyi
de kolayca anlayabiliriz. Bir hcrenin varl veya yoklu
u bedenin yaamnda hibir ey deitirmeyecektir. Biz
bunun farkna bile varmayz ve bu durum organizmann
hayatnda ve fonksiyonlar zerinde hibir etki meydana
getirmez. Tamamen ayn ekilde, bir hcrenin bizim orga
nizmamz karsndaki durumu gibi (boyut konusu ile
ilgili olarak) bir birey de kozmik organizmann yaamm
etkilemeyecek kadar kktr. Ve onun 'tekamln'
390
mmkn klan kesinlikle budur; onun 'imkanlar' buna

dayanmaktadr." (177)
"Tekamlden sz ederken balangtan itibaren, meka
nik tekamln mmkn olmadn anlamamz gerekir.
nsann tekaml, onun uurunun tekamldr. Ve
'uur', uursuz olarak tekaml edemez. nsann tekam
l, onun iradesinin tekamldr ve 'irade' istemeden
tekaml edemez. nsann tekaml, onun yapma gc
nn tekamldr ve 'yapm a', 'varit olan (meydana
gelen)' eylerin sonucunda oluamaz." (178)
"Hibir ekilde ilerleme yoktur. Her ey, bin yl, on bin
lerce yl nce olduu gibidir. D grn deimektedir.
z deim em ektedir. nsan, ayn kalmaktadr. 'Uygar' ve
'kltrl' insanlar, en cahil vahilerle tamamen ayn ilgi
lere sahip olarak yaamaktadr. imdiki uygarlk, iddet,
esaret ve parlak szler zerine kurulmutur. Fakat 'iler
leme' ve 'uygarlk' hakknda sylenen bu parlak szler,
sadece laftan ibarettir."
Daha nce G.'yi hi grmemi olan olduka ok sayda
insann davet edildii bir toplantda yle bir soru sorul
du: "nsan lmsz mdr?"
"Bu soruyu cevaplamaya alacam." diye sze bala
d G. ve devam etti: "Fakat unu belirteyim ki, bu olaan
bilgi ve olaan dildeki materyal ile tam anlamyla yapla
maz."
"nsann lmsz olup olmadn soruyorsunuz."
"Hem evet, hem de hayr diye cevaplayacam."
"Bu sorunun pek ok farkl ynleri mevcuttur. nce,
lmsz ne demektir? Mutlak lmszlkten mi sz edi
yorsunuz yoksa farkl dereceler mi kabul ediyorsunuz?
Eer rnein, bedenin lmnden sonra, uurunu bir
sre muhafaza ederek yaayan bir ey geriye kalyorsa,
buna lmszlk denilebilir mi, yoksa denemez mi? Veya
391
yle syleyelim: Byle bir var olmaya lmszlk adnn

verilebilmesi iin ne kadar zaman gereklidir? Sonra, bu
soru, farkl insanlar iin farkl lmszlk imkanlarn
kapsamakta mdr? Ve daha pek ok farkl soru mevcut
tur. Bu sorularn ne kadar belirsiz olduunu ve 'lmsz
lk' gibi kelimelerin insan ne kadar kolaylkla yanlgya
gtrdn gstermek zere bunlar sylyorum."
"Eer 'lmszlk' kelimesi yerine 'lm den sonra
var olm a' kelimelerini kullanrsak bu, daha iyi olur. Bu
halde, insann lmden sonra yaama imkan bulunduu
cevabn veririm. Fakat im kan bir ey, bu imkann farkna
varmak tamamen farkl bir eydir."
"imdi bu imkann neye baml bulunduunu ve
bunun farkna varmann ne olduunu anlamaya ala-
ekil-27
392
lm." (179) Bundan sonra, G., insann ve alemin yaps hak

knda nceden btn sylenenleri ak bir ekilde tekrarla
d. Yaradl In'nn ve insann drt bedeninin emalarn
( e k il: 1 v e 18 ) izdi. Fakat insann bedenleri ile ilgili ola
rak evvelce bilmediimiz bir ayrnty ortaya koydu.
nsann araba, at, src ve efendi olarak ele alnd
Dou'ya ait kyaslamay tekrar kulland ve emay evvel
ce bulunmayan bir ilave ile birlikte izdi.
"nsan karmak bir dzendir." dedi ve devam etti:
"Birbirleriyle ilikili, ilikisiz veya kt bir ekilde ilikili
olabilen drt ksmdan olumutur. Araba, oklar vasta
syla At ile, at dizginler vastasyla src ile ve src ise
efendisinin sesi vastasyla efendisi ile ilikilidir. Ancak
src, efendisinin sesini iitmeli ve anlamaldr. O, nasl
srleceini bilmeli, at ise dizginlere itaat etmek zere
yetitirilmi olmaldr. At ile araba arasndaki ilikinin
koulu ise atn doru drst koulmu olmasdr. Bu
ekilde, bu karmak dzenin drt ksm arasnda iliki
mevcuttur. ( e k il-2 7 b ) Bu ilikilerden birinde bir eksiklik
varsa, bu dzen, tek bir btn halinde hareket edemez.
Onun iin, bu ilikiler, gerek 'bedenlerden' daha az
nemli deildir. nsan, kendi zerinde alrken, ayn
zamanda hem 'bedenler' ve hem de 'ilikiler' zerinde
alr. Ama bunlar farkl almalardr."
"nsann kendisi zerinde almas src ile bala
maldr. Src zihindir. Src, efendisinin sesini iite
bilmek iin her eyden nce uykuda olmamal, yani uyan
maldr. Bu durumda, efendinin srcnn anlamad
bir dil konutuu ortaya kabilir. Src, bu dili ren
melidir. Bu dili rendiinde efendiyi anlayacaktr. Fakat
ayn zamanda, at srmeyi, onu arabaya komay, onu
beslemeyi, tmar etmeyi ve arabay dzenli muhafaza
etmeyi de renmelidir; nk eer herhangi bir ey
393
yapam ayacak durumda ise efendisinin sylediklerini

anlamas ne ie yarar? Efendi ona uraya gitmesini syler,
ama o, hareket edememektedir, nk at, beslenmemi,
arabaya koulmamtr ve dizginlerin nerede olduunu
bilmemektedir. At, bizim duygularmzdr. Araba, beden
dir. Zihin, duygulan kontrol etmeyi renmelidir. Duy
gular, daima, bedeni kendi pelerinden ekerler. nsann
kendisi zerinde almas bu dzen ierisinde olmaldr.
Fakat 'bedenler' yani src, at ve araba zerinde al
mann bir ey, 'ilikiler' yani srcy efendiye balayan
'anlay', onu ata balayan 'dizginler' ve at arabaya ba
layan 'oklar' ile 'koumlar' zerinde almann tamamen
baka bir ey olduunu yeniden gzlemleyin."
"Bazen bedenlerin tamamen iyi durumda ve dzen
iinde olduu fakat ilikilerin almad grlr. Bu
durumda btn bu organizasyonun anlam nedir? Geli
memi bedenlerde olduu gibi btn organizasyon, ka
nlmaz olarak aadan, yani efendinin iradesi tarafndan
deil de rastlant tarafndan ynetilir."
"ki bedenli bir insanda, ikinci beden, fizik bedene gre
aktiftir; bu, 'astral' bedendeki uurun fizik beden zerin
de hakimiyeti olabilecei anlamna gelir."
G. "astral beden" zerine art, fizik beden zerine ise
eksi iareti koydu. (ekil-27c)
" bedenli bir insanda, nc veya 'mantal beden',
'astral bedene' ve fizik bedene gre aktiftir; bu, 'mantal
bedendeki' uurun 'astral beden' ve fizik beden zerinde
tam bir hakimiyeti olduu anlamna gelir."
G., "m antal beden" zerine bir art iareti, "astral" ve
fizik bedenler zerine, ayn parantez iinde olduklar hal
de bir eksi koydu.
"D rt bedenli bir insanda, aktif beden drdncs
dr. Bu, drdnc bedendeki bilincin 'm antal', 'astral' ve
394
fizik bedenler zerinde tam hakimiyeti olduu anlamna

gelir.
G., drdnc beden zerine bir art, dier zerine
ayn parantez iinde olduklar halde bir eksi iareti koy
du.
"Grdnz gibi drt tane tamamen farkl durum
mevcuttur. Bir tanesinde btn fonksiyonlar, fizik beden
tarafndan ynetilmektedir. Fizik beden aktiftir; onunla
ilgili olarak dier her ey, pasiftir. (ekil-27a) Dier bir
durumda, ikinci bedenin fizik beden zerinde hakimiyeti
vardr. nc durumda 'mantal bedenin', 'astral' ve
fizik beden zerinde hakimiyeti sz konusudur. Son
durumda ise drdnc bedenin ilk beden zerinde
hakimiyeti mevcuttur. Daha nce, sadece fizik beden sahi
bi bir insanda, eitli fonksiyonlar arasnda tamamen
ayn iliki dzeninin imkan dahilinde olduunu grdk.
Fiziksel fonksiyonlar, bu insanda duygu, dnce ve
uuru ynetebilirler. Duygu, fiziksel fonksiyonlar yne
tebilir. Dnce fiziksel fonksiyonlar ve duyguyu ynete
bilir. Ve uur, fiziksel fonksiyonlar, duyguyu ve dn
ceyi ynetebilir."
"ki, ve drt bedenli insanda en aktif olan beden, en
uzun yaar; yani o, daha aa seviyedeki bir bedene gre
lmszdr." G., Yaradl Im'n tekrar izdi ve Dnya'nm yan bana insann fizik bedenini yerletirdi.
"Bu, alelade insandr; yani bir, iki, ve drt numaral
insan. Bu insanlar sadece fizik beden sahibidirler. Fizik
beden lr ve geriye bir ey kalmaz. Fizik beden, Dnya'ya
ait maddeden olumutur; lmle bu madde, Dnya'ya
dner. O, tozdur ve toza dner. Byle bir insann herhan
gi bir tr lmszlnden sz etmek mmkn deildir.
Fakat insann ikinci bedeni mevcutsa (ikinci bedeni, ema
da gezegenler hizasna yerletirdi) bu beden gezegenler
395
alemine ait materyalden olumutur ve fizik bedenin l

mnden sonra yaamaya devam eder. Kelimenin tam
anlamyla lmsz deildir nk belli bir sre sonra o
da lr. Ama her halde fizik beden ile birlikte lmez."
"Eer insann nc bedeni varsa, (nc bedeni,
emada Gne'in hizasna yerletirdi) bu beden Gne'e
ait materyalden olumutur ve 'astral' bedenin lmn
den sonra yaayabilir."
MUTLAK
BTN ALEMLER
BTN GNELER
GNE
BTN GEZEGENLER
DNYA
AY
O
o
o
o
o
o
o
DRDNC BEDEN (t> KANUN)
MANTAL BDEN (12 KANUN)
ASTRAL BDEN (24 KANUN)
f ZK BDEN (48 KANUN
ekil-28
"Drdnc beden, yldzlar aleminin materyalinden

yani Gne Sistemi'ne ait bulunmayan materyalden olu
mutur ve bundan dolay eer Gne Sistemi'nin snrlar
ierisinde kristalize olmusa (sabitlemise) bu sistem
iinde onu yok edebilecek hibir ey yoktur. Bu, drdn
c bedene sahip bir insann Gne Sistem i'nin snrlar
dahilinde lm sz olduu anlam na g elir." (ekil-28)
"nsann lmsz m yoksa lml m olduu soru
suna derhal cevap vermenin niin mmkn olmadn
396
gryorsunuz. Bir insan lmsz, dieri deildir; bir

dieri lmsz olmaya almaktadr. Bir drdncs
kendisini lmsz olarak dnmektedir; bu nedenle de
sadece bir et yndr." (180)
Kozm oslar
Takip eden toplantlarn birinde, bilgi ve varlk zerine
uzun bir konumadan sonra G., yle dedi:
"Tam olarak ifade etmek gerekirse, siz, imdilik bilgi
den sz edemezsiniz, nk bilginin ne ile balantl oldu
unu bilmiyorsunuz."
"B ilg i, kozm oslarn retisi ile balar."
" 'Makrokozmos' ve 'mikrokozmos' terimlerini biliyor
sunuz. Bunlar, 'byk kozmos' ve 'kk kozmos' anlam
larna gelir; yani 'byk alem', 'kk alem'. Evren,
'byk kozmos', insan ise byn analou (benzeri)
olmak zere 'kk kozmos' olarak kabul edilir. Bu
durum, alem ile insann birlik ve benzerlii fikrini ortaya
koymaktadr."
"Bu iki 'kozmosa' ait reti, Kabala'dan ve dier daha
kadim sistemlerden beri bilinmektedir. Fakat bu reti,
eksiktir ve ondan hibir ey karlamaz, onun zerine
hibir ey kurulamaz. Bu retiden hibir ey karlamaz,
nk bu reti, kendi iinde dier hepsini kapsayan en
byk kozmosun suretinde ve benzerliinde yaratlm
ve biri dieri iinde bulunan kozmos ya da alemler hakkmdaki ok daha tam, kadim olan dier bir retiden
kopmu sadece bir paradr. 'Aas da yukars gibidir'
ifadesi, kozmoslara ait bir ifadedir."
"Fakat kozmoslar hakkndaki tam olan retinin, iki
deil, biri dierinin iinde bulunan yedi kozmostan sz
ettiini bilmek esastr."
397
"Yedi kozmos, birbiriyle olan ilikileri ierisinde bir

likte ele alnrsa, ancak o zaman evrenin tam bir tasviri
ortaya kar. Byk ve tam olan bir retiden alnarak
rastlant eseri korunmu bulunan iki benzer kozmos fik
ri, ylesine eksiktir ki, insan ve alem arasndaki analoji
(benzerlik) hakknda hibir fikir vermesi m mkn deil
dir." (181)
"Kozmoslar hakkmdaki reti, yedi kozmosu inceler:
Birinci kozmos, Protokozm os'tur, yani birinci koz
mos.
kinci kozmos, A yokozm os'tur, kutsal kozmostur veya
byk kozmos' anlamna gelen M egalokozm os'tur.
nc kozmos, M akrokozm os'tur, yani 'byk koz
mostur'.
Drdnc kozmos, D euterokozm os'tur, yani 'ikinci
kozmostur'.
Beinci kozmos, M esokozm os'tur, yani 'orta kozmos
tur'.
Altnc kozmos, Tritokozm os'tur, yani 'nc koz
mostur'.
Yedinci kozmos, M ikrokozm os'tur, yani 'kk koz
m ostur'."
"Yaradl In da, Protokozmos, Mutlak veya 1 numa
ral alemdir. Ayokozmos, 3 numaral alemdir (Yaratma
Im'ndaki 'btn alemler'). M akrokozm os, bizim yldz
alemimiz veya Samanyolu'dur (Yaratma In' ndaki
numaral alem). Deuterokozm os, Gnetir, Gne Siste
mi' dir (12 numaral alem). M esokozm os, 'btn gezegen
lerdir' (24 numaral alem) veya gezegenler aleminin tem
silcisi olmak zere Dnya'dr. Tritokozm os, insandr.
M ikrokozm os, 'atom dur'."
"Daha ncede sylediim gibi", diye devam etti G.
'atom' denilen ey, herhangi bir maddenin kendine mah
6
398
sus btn fiziksel, kimyasal, psiik ve kozmik zelliklerini

muhafaza eden en kk miktardr. Bu gre gre,
rnein bir 'su atomu' mevcut olabilir."
"Yedi kozmosun genel dzeni ierisinde Mikrokozmos
ve Makrokozmos, birbirlerinden o kadar uzakta bulun
maktadrlar ki, aralarnda herhangi bir direkt benzerlik
grmek veya saptamak mmkn deildir."
"H er kozmos, yaayan, soluyan, dnen, hisseden,
doan ve len bir varlktr."
"Btn kozmoslar, ayn kuvvetlerin ve ayn kanunlarn
aksiyonundan doar. Kanunlar, her yerde ayndr. Fakat
evrenin farkl safhalarnda, yani farkl seviyelerinde, fark
l ya da en azndan tamamen ayn olmayan bir biimde
kendilerini ortaya koyarlar. Sonu olarak, kozmoslar, bir
birlerinin tamamen benzeri deillerdir. Eer oktavlar
kanunu mevcut olmasayd, onlar arasndaki analoji (ben
zerlik) tam olacakt; fakat oktavlar kanunundan tr
aralarnda tam analoji yoktur; oktavn farkl notalar ara
snda tam bir analoji bulunmad gibi... Ancak birlikte ele
alnan kozmos, dier herhangi kozmos ile benzerlik
ierisindedir."
"H er bir evredeki yani her bir kozm ostaki kanunlarn
aksiyon koullar, biri yukarda dieri aada bulunan
bitiiindeki iki kozmos tarafndan belirlenir. Birbirinin
yannda bulunan kozmos, evren kanunlarnn teza
hrnn tam bir tasvirini ortaya koyar. Bir tek kozmos,
tam bir tasvir veremez. Bundan byle, bir kozm osu tan
mak iin bitiiindeki iki kozm osu, yani onun stnde
ve altnda olan kozm oslar, yani daha byn ve
daha kn tanmak gerekir. Birlikte ele alndkla
rnda, bu iki kozmos, kendi aralarnda bulunan kozm o
su belirler. Bu nedenle M esokozm os ile M ikrokozm os
bir arada ele alnrlarsa Tritokozm os'u belirlerler. Deute-
399
rokozm os ile Tritokozm os, M esokozm osu belirlerler ve

ilh."
"Bir kozmosun dieri ile olan ilikisi, astronomik Yara
dl Im'nda bulunan bir alemin teki alem ile olan ili
kisinden farkldr. Yaradl Im'nda, alemler, evrende
bize gre olan, iinde bulunduklar asli ilikileri bakmn
dan; bizim Ay', Dnya'y, planetleri, Gne'i, Samanyolu'nu vs. gr amzdan ele alnmlardr. Bundan dola
y, Yaradl Im'nda, alemlerin birbirleriyle olan karlk
l nicel (kantitatif) ilikileri srekli deildir. Bir durumda
ya da bir seviyede, bu nicel iliki daha fazladr; rnek ola
rak 'btn gnelerin' bizim Gneimizde olan ilikisini
verebiliriz. Bir baka durumda, bir baka seviyede ise
azdr; rnein, Dnya'nn Ay ile olan ilikisi... Fakat koz
moslarn karlkl ilikileri srekli ve daima ayndr; yani
bir kozmos dieri ile sfrdan sonsuza kadar olmak zere
ilikilidir. Bu, Mikrokozmos'un Tritokozmos ile olan ili
kisinin, sfrn sonsuz ile olan ilikisi ile ayn olduu anla
mna gelmektedir; Tritokozmos'un Mesokozmos ile olan
ilikisi, sfrn sonsuz ile olan ilikisinin ayndr. Mesokozmos'un Deuterokozmos ile olan ilikisi, yine sfrn sonsuz
ile olan ilikisinin ayndr vs."
"Kozmoslara ayrmann ve kozmoslarn birbirleriyle
olan ilikilerinin manasn anlamak iin sfrn sonsuz ile
olan ilikisinin ne anlama geldiini anlamak gereklidir.
Bunun ne anlama geldiini anlarsak, evreni kozmoslara
ayrma prensibi, byle bir ayrmn lzumu ve de bu ay
rm olmakszn kendimiz iin alemin aa yukar berrak
bir resmini izmenin mmkn olmad derhal akla
kavuur."
"Kozmoslar fikri, alemdeki yerimizi anlamamza yar
dmc olur ve birok problemi, rnein mekan ve zaman
ile ilgili olanlar, zme ulatrr. Her eyin stnde de,
400
bu fikir, grecelik prensibinin tam olarak ortaya konma

sna hizmet eder. Bu grecelik prensibi zellikle nemli
dir, nk bu prensibi ortaya koymadan aleme ait doru
bir kavram sahibi olmak tamamen imkanszdr."
"Kozmoslar fikri, greceliin incelenmesini salam bir
taban zerine yerletirmemizi salar. lk bakta, kozmos
lar sisteminde manta aykr gzken pek ok husus var
dr. Ama aslnda grnrdeki bu aykrlk sadece grece
liliktir."
"nsann uurunu geniletme ve bilgi alma yetenekleri
ni artrmann kozmoslar hakkmdaki reti ile dorudan
ilikisi vardr. Olaan halindeyken, insan, bir kozmosta
kendisinin uurundadr; ve dier btn kozmoslara bir
kozmosun gr asndan bakmaktadr. uurunun geni
lemesi ve psiik fonksiyonlarnn younlamas iki baka
kozmosun faaliyet alanna ve hayatna onu ayn zamanda
gtrr; bu kozmoslardan biri yukarda, teki aadadr;
yani biri byk, dieri kktr. uurun genilemesi,
sadece bir ynde, yani sadece yksek kozmoslar ynnde
gereklemez; yukar doru trmanrken ayn zamanda
aa doru da ini kaydeder."
"Bu son fikir, size, belki de oklt literatrde rastlam
olabileceiniz baz ifadelerin aklamasn yapacaktr;
rnein, 'yukar doru olan yol, ayn zamanda aa do
rudur' ifadesinin... Kural olarak bu ifade, tamamen yanl
bir ekilde yorumlanmtr."
"Aslnda bu, insan, rnein gezegenlerin hayatn his
setmeye balarsa veya uuru gezegensel alem seviyesine
karsa, onun, ayn zamanda atomlarn hayatn da hisset
meye balayaca veya uurunun, atomlarn seviyesine
geecei anlamna gelir. Bu ekilde, uurun genilemesi,
hem bye hem de ufaa doru olmak zere ayn
zamanda iki ynde gerekleir. Gerek byk gerekse
401
kk alemin idraki, insanda benzeri bir deiimi gerekti

rir. Kozmoslar arasnda paralellikler ve benzerlikler arar
ken her kozmosu ilikisi ierisinde ele alabiliriz:
1- Onun kendisi ile olan ilikisi,
2- Onun daha yksek veya daha byk bir kozmos ile
olan ilikisi,
3- Onun daha aa veya daha kk bir kozmos ile
olan ilikisi."
"Bir kozmosa ait kanunlarn dier bir kozmosta teza
hr, mucize dediimiz eyi oluturur. Baka bir mucize
tr mevcut olamaz. Mucize, kanunlarn inenmesi
olmad gibi, kanun d bir fenomen de deildir. O,
dier bir kozmosun kanunlarna gre olan bir fenomen
dir. Bu kanunlar, bizce anlalmadndan ve bilinmedi
inden m ucizedir."
"zafiyet kanunlarn anlamak iin, bir kozmosun haya
tn ve fenomenlerini, sanki onlara baka bir kozmostan
bakyormu gibi inceleme, yani onlar baka bir kozmo
sun kanunlar asndan inceleme ok yararldr. Belli bir
kozmosun hayatna ait btn fenomenler, bir baka koz
mostan incelendiinde, onlarn tamamen farkl bir yn
ve tamamen farkl bir anlam ortaya kar. Birok yeni
fenomen belirir ve dier birok fenomen gzden kaybo
lur. Bu durum, genelde alemin ve nesnelerin tablosunu
tmyle deitirir."
"Daha nce ifade edildii gibi, ancak kozmoslar fikri,
grecelik kanunlarnn belirlenmesinde salam bir temel
oluturabilir. Gerek bilim ve gerek felsefe, grecelik
kanunlarnn anlalmas zerine kurulmaldr. Sonu
olarak bilim in ve felsefenin, bu terim lerin gerek anlam
lar itibaryla, kozm oslar fikriyle baladklarn syle
mek m m kndr."
402
E- H D RO JEN LER
"U kanununa dnerek bu kanunun yaptmz ve
incelediimiz her eydeki tezahrlerini bulm aya al
malyz. Bu kanunun her alandaki uygulamas, bize der
hal pek ok yeni ve nceden grmediimiz eyi aklar.
rnein kimyay ele alalm. Olaan bilim, kanunun
dan haberdar deildir ve maddeyi, onun kozm ik zellik
lerini hesaba katmadan inceler. Fakat olaan kimyadan
baka, maddeyi, onun kozmik zelliklerini hesaba kata
rak inceleyen zel bir kimya ya da dilerseniz, simya
mevcuttur. nceden de ifade edildii gibi, her bir m ad
denin kozmik zellikleri, ilk olarak onun yeri ile ve ikin
ci olarak da belli bir anda onun iinde hareket eden
kuvvet sayesinde belirlenir. Ayn bir yerde bile belli bir
maddenin tabiat, onun iinde tezahr ettirilen kuvve
te baml olarak byk bir deimeye urar. (182) Her
madde kuvvetten herhangi birinin iletkeni olabilir;
buna uygun olarak da aktif, pasif veya etkisiz klan ola
bilir. Ve eer belli bir anda hibir kuvvet, onun iinde
tezahr etmiyorsa veya kuvvetlerin tezahr ile bamtsz olarak ele alnmsa ne birincisi, ne kincisi ve ne de
ncs olabilir. Bu ekilde her madde, drt farkl hal
de veya grnm dedir. Bu bant ierisinde, unu
belirtm eliyiz ki, maddeden sz ettiimizde kimyasal ele
m entleri kastetmemekteyiz. Benim bahsettiim zel kim
ya, ayr bir fonksiyonu olan her maddeyi, en karman
bile element olarak grr. Ancak bu ekilde maddenin
kozm ik zelliklerini incelem ek m m kndr, nk
btn karm ak bileimlerin kendi kozmik am a ve
anlamlar mevcuttur. Bu gr asndan belli bir mad
denin atomu, onun btn kimyasal, fiziksel ve kozmik
403
zelliklerini tayan en kk miktardr. Doaldr ki,

farkl m addelerin 'atom larnn' bykl ayn deildir.
Ve baz hallerde, bir 'atom ' plak gzle bile grlebilir
bir para olabilir."
"H er maddenin drt safhasnn veya halinin, belli isim
leri vardr."
"Bir madde, birinci veya aktif kuvvetin iletkeni oldu
unda 'karbon' adn alr ve kimyadaki karbon gibi C
harfi ile gsterilir."
"Bir madde, ikinci veya pasif kuvvetin iletkeni oldu
unda 'oksijen' adn alr ve kimyadaki oksijen gibi O
"Bir madde, nc veya etkisiz klan kuvvetin iletke
ni olduunda, 'azot' adn alr ve kimyadaki azot gibi N
"Bir madde, kendi iinde kendini gsteren kuvvet ile
olan ilikisi hesaba katlmadan ele alnrsa bu maddeye
'hidrojen' denir ve kimyadaki hidrojen gibi H harfi ile
gsterilir."
"Aktif, pasif ve etkisiz klan kuvvetler, 1, 2 ve 3 rakam
lar ile, maddeler ise C, O, N ve H harfleri ile gsterilir.
Bunlar iyi hatrlanmaldr."
"Bu drt element (unsur), eski drt simyasal elemente,
yani ate, hava, su ve topraa karlk gelmekte midir?"
diye iimizden biri sordu.
"Evet, gelm ektedir." diye cevaplad G. "Ama biz bun
lar kullanacaz. Nedenini sonra anlayacaksnz."
"Kullanm olduum 'evrenin bir noktas' ifadesinin
tamamen belirli bir anlama sahip bulunduunu hatrnz
da tutmalsnz; bir 'nokta', belli bir yerde dzenlenmi ve
bir ya da dier bir sistemde belirli bir fonksiyonu yerine
getiren bir hidrojenler bileimini temsil eder. 'Nokta' kav
ramnn yeri 'hidrojen' kavram tarafndan doldurulamaz,
404
nk 'hidrojen' basite, mekanda snrlanmam madde

anlamna gelir. 'Nokta', daima mekanda snrlanmtr.
Ayn zamanda, 'evrenin bir noktas', onda hakimiyet kur
mu olan ya da onda merkez tekil eden 'hidrojen' says
ile isimlendirilebilir."
"imdi bu oktavdan birincisini, yani Mutlak-Gne
oktavn kanunu asndan incelersek, do notasnn,
numara ile numaralandrlan aktif kuvvetin iletkeni, bu
kuvvetin ierisinde faaliyet gsterdii maddenin ise 'kar
bon' (C) olduunu grrz. Mutlak'tki do notasn yara
tan 'aktif' kuvvet, titreimlerin en yksek frekansn veya
en byk younluunu temsil etmektedir."
" 'Titreimlerin younluu' ifadesi, 'titreimlerin fre
kans' ifadesine uyar ve 'madde younluunun' zdd ola
rak kullanlr; yani 'maddenin younluu' arttka 'titre
imlerin younluu' azalr, veya aksi gerekleir; 'titre
imlerin younluu' arttka 'maddenin younluu' aza
lr. Titreimlerin en byk younluuna en ince olan ve
en dk younluktaki maddede rastlanabilir. Ve mm
kn olabilen en youn maddede, titreimler yavalar ve
hemen hemen durma noktasna gelirler. Bundan byle en
ince madde, en byk 'titreim younluuna' sahiptir."
"M utlak'taki aktif kuvvet, titreim lerin en yksek
younluunu temsil etmektedir; buna karlk bu titreim
lerin ilerledii madde, yani birinci 'karbon' en dk
younluu temsil etmektedir."
"M utlak'taki si notas, 2 says ile ifade edilen pasif
kuvvetin iletkeni olacaktr. Ve bu pasif kuvvetin faaliyet
gsterdii veya iinde si notas sesi veren madde, 'oksijen'
(O) olacaktr."
"La notas, 3 says ile ifade edilen etkisiz klc kuvve
tin iletkeni ve iinde la notas sesi veren madde, 'nitrojen'
(N) olacaktr."
1
Temci Evren Kanunlar (Yasalar)
405
"Kuvvetlerin hareket dzeni ierisinde bunlar, 'kar

bon', 'oksijen', 'nitrojen'e karlk gelen 1, 2, 3 diye srala
nacaklardr. Fakat maddenin younluu asndan u
sray takip edeceklerdir: 'Karbon', 'nitrojen', 'oksijen'
yani 1, 3, 2; nk 'nitrojen', 3' elinde bulundurmakla
yani etkisiz klc kuvvetin iletkeni olmakla madde youn
luu bakmndan 'karbon' ve 'oksijen' arasnda yer almak
tadr ve 'oksijen' her nn de en younu olarak gzk
m ektedir."
" 'Karbon', 'oksijen' ve 'nitrojen', birlikte drdnc
dzen maddesini veya 'hidrojen'i (H) vereceklerdir ki,
bunun younluunu
says ile gstereceiz (1, 2, 3'n
toplam), yani H diyeceiz:
6
Birinci Triad
do
si
la
c
o
1
2
3
1
3
2
1
2
3
"C, O, N; 1, 2, 3 numaralarn muhafaza ederler. 'Kar

bon' daima 1, 'oksijen' daima 2 ve 'nitrojen' daima 3'tr."
"Fakat 'nitrojen', 'oksijenden' daha aktif olduundan
bir sonraki triad'a aktif prensip olarak ve iki younluu
ile girer. Dier bir ifade ile 'nitrojenin' younluu 2 ve
'oksijenin' younluu ise 3'tr."
"Bundan byle, birinci triad'n la notas, bir sonraki triad'da, bu triad'a younluu ile giren aktif kuvvetin ilet
kenidir. Eer 'karbon', 2 younluu ile girerse, 'oksijen' ve
'nitrojen', birinci triad'n younluk oranlarn tekrarlaya
rak younluklar bakmndan ona uymaldrlar. Birinci
triad'da younluk oranlar 1, 2, 3 idi; ikinci triad'da 2, 4,
olmaldr; yani ikinci triad'n 'karbonu'
younluuna,
'nitrojeni' 4 younluuna, 'oksijeni' ise
younluuna
2
406
sahip olacaklardr. Birlikte ele alnrlarsa 'hidrojen 12'yi

(H-J ) vereceklerdir.
2
kinci triad
la
sol
fa
C
O
2
6
H 12
"Ayn plan ve dzene gre bundan sonraki triad yle

kurulacaktr: Fa, 'ok', mi. kinci triad'da 'nitrojen' olan
'karbon' 4 younluu ile girer; ona uygun olan 'nitrojen'
ve 'oksijenin' younluklar
ve
olmaldr; beraberce
'hidrojen 24' (H ) vereceklerdir:
8
1 2
2 4
nc triad
fa
O
N
mi
4
8
12
4
8
12
4
12
8
24
"Bundan sonraki mi, re, do triad' , ayn plan ve dzene

gre 'hidrojen 48'i (H^g) verecektir:
1
Drdnc triad
mi
re
do
8
16
24
C
O
N
8
24
16
8 )
16
24
h4
"Do, si, la triad' 'hidrojen 96'y (H % ) verecektir:

1
Beinci triad
do
si
O
N
la
16
32
48
16
48
32
161
32 [
48 J
96
40 7
"La, sol, fa triad' 'hidrojen 192' ( H ^ ) :

Altnc triad
la
sol
fa
32
64
96
C
O
N
32
96
64
32 \
64 l H192
96 )
"Fa, 'ok', mi, 'hidrojen 384' (H gg^:

Yedinci triad
fa
-
mi
c
o
N
64
128
192
64
192
128
64
128 f
192 J
H 384
"M i, re, do, 'hidrojen 768' (Hygg):

Sekizinci triad
mi
re
do
C
O
N
128
256
384
128
384
256
128
256
384
H 768
"Do, si, la, 'hidrojen 1536' (H-^gg) :

Dokuzuncu triad
do
si
la
c
o
N
256
512
768
256
768
512
256 1
812 f
768 j
h 1536
408
"La, sol, fa, 'hidrojen 3072'
la
sol
fa
C
O
N
512
1024
1536
512
1536
1024
512 1
1024 l
1536 J
H3072
Onuncu triad
"Fa, 'ok', mi, 'hidrojen 6144' (H6144)
fa
-
mi
C
O
N
1024
2048
3072
1024
3072
2048
1024 \
2048 l H6144
1
3072 J
On birinci triad
Mi, re, do, 'hidrojen 12288' (H|2288^ :
mi
re
do
C
O
N
2048
4096
6144
2048
6144
4096
2048 \
4096 l H 12288
6144 J
On ikinci triad
" ' 'dan '12288'e kadar deien younluklara sahip on
iki 'hidrojen' elde edilir." (1 No lu tabloya baknz.)
"Bu on iki 'hidrojen', Mutlak'tan Ay'a kadar uzanan
evrendeki on iki madde kategorisini temsil etmektedir.
Eer bu maddelerden hangilerinin insan organizmasn
oluturduunu ve onda faaliyet gsterdiini tam olarak
saptamak mmkn olursa, sadece bu bile insann alemde
ne yer igal ettiini tayin edebilir."
6
409
"Fakat bizim bulunduumuz yerde, olaan glerimiz

ve yeteneklerimizin snrlar dahilinde 'hidrojen ' zm
lenemez; bu nedenle onu 'hidrojen V, daha sonraki 'hid
rojen 12'yi ise 'hidrojen ' olarak ele alabiliriz. Bunu izle
yen btn hidrojenlerin saylarn 'ye blerek 'hidrojen
l'd e n 'hidrojen 6144'e kadar uzanan bir skala elde ederiz.
(2. Tabloya bak.)"
6
do
si
la
o
N
. 1
2
3
1
3
2
T
2
3
2
4
6
2
6
4
2
4
6
C
O
N
8
16
24
8
24
16
8
16
2b
C
O
N
32
64
96
32
%
64
32
64
192
96
SO
fa
mi
o
N
4
8
12
4
12
8
o
N
16
32
48
16
48
32
H24
64
128
192
64
192
128
16 j
32
96
48 /
sol
fa
mi
o
N
64
128
192
o
N
256
512
768
256
768
512
256
512
768
sol
fa
mi
re
do
H24
1024
2048
N 3072
1024 1024
3072 2048
2048 3072
48
48
H%
384
192
384
C
O
N
re
do
si
la
12
4j
re
do
si
la
12
128
256
384
128
384
256
C 512
O 1024
N 1536
512
1536
1024
128'
256
768
384 j
1536
768
H1536
512 ]
1024 3072
1536 j
6144
6144
C 2048
O 4006
N 6144
H3072
2048 2048^
6144 4096 | H ]2288 T
4096 6144 )
d
T a b lo -1
12288
410
Bu ekilde elde edilmi l'd en 3072'ye kadar uzanan

skala, insann incelenmesinde bize hizmet edebilir. (3.
Tabloya bak.)"
" 'Hidrojen 6'dan 'hidrojen 3072'ye kadar uzanan
btn maddeler, insan organizmasnda bulunur ve bir
faaliyet gsterirler. Bu 'hidrojenlerden' her biri, organiz-
1
sol
12
24
HU
48
9b
H*
192
9b
sol
fa '
384
192
7b8
S tt
1536
3072
153b
mi
re
do'
si
sol
| H12
24
12
|48
12
9b
192
v*
384
192
9b
|7b8
3M
192
381
153b
j 3 072
L53h
768
6144
3072
1516
[ 1 2 2 8 8
blH
3072
fa
6144
3072
12288
6141
Tablo-2
mi,
re
do
T.blo-3
411
mamzla ilgili bir fonksiyon tarafndan birbirine balan

m, bizce bilinen ok byk bir kimyasal madde grubunu
ierir. Dier bir ifade ile, 'hid rojen ' terim inin ok geni
b ir anlam olduu unutulm am aldr. Her basit element,
belli bir younlua sahip bir 'hidrojendir'; fakat alemde
veya insan organizmasnda belirli bir fonksiyonu olan ele
mentlerin her birleimi de bir 'hidrojen'dir."
"M addelerin bu tr tanmlamas, onlar hayat ile olan
ilikileri ve organizmamzn fonksiyonlar dzeni ierisin
de snflandrmamza imkan salar."
" 'Hidrojen 768' ile ie balayalm. Bu 'hidrojen' besin
diye tanmlanr; dier bir ifade ile 'hidrojen 768', insana
'besin' olarak hizmet eden btn maddeleri ierir. Bir tah
ta paras gibi 'besin' olarak hizmet edemeyen maddeler,
'hidrojen 1536'ya, bir demir paras ise 'hidrojen 3072'ye
karlk gelir. Dier taraftan besleyici zellikleri bakmn
dan zayf olan 'ince' bir madde ise 'hidrojen 384'e yakn
olacaktr."
" 'Hidrojen 384' su olarak tanmlanacaktr."
" 'Hidrojen 192' atmosferimizin soluduumuz havas
dr."
" 'Hidrojen 96', insann soluyamayaca fakat onun
hayatnda ok nemli bir rol oynayan asal gazlar temsil
etmektedir; dahas bu canlsal (animal) manyetizmann,
insan vcudundan kan emanasyonlarm, (n-mlarnn),
hormonlarn, vitaminlerin vs.'nin maddesidir; dier bir
ifade ile fiziimiz ve kimyamz tarafndan madde olarak
kabul edilenler ya da madde diye adlandrlanlar 'hidro
jen 96' ile son bulur. 'Hidrojen 96' kimyamzca hemen
hemen alglanamayan veya sadece izleri ya da sonular
ile alglanabilen maddeleri de ierir ki, bunlar baz kiiler
ce kabul edilmekte, dier kiilerce ise reddedilmekte
dir."
412
"48, 24,12 ve 6 numaral 'hidrojenler', fiziimiz ve kimyamzca bilinmeyen, farkl seviyelerdeki psiik ve spiritel hayatmza ait maddelerdir."
" 'H idrojenler tablosunu' btnyle incelerken bu
tablodaki her 'hidrojenin', organizm am zdaki bir ve
ayn fonksiyon tarafndan birbirlerine balanan ve belir
li bir 'kozm ik grubu' tem sil eden ok byk saydaki
farkl m addeleri ihtiva ettii daim a hatrda tutulm al
dr."
" 'Hidrojen 12', kimyadaki 'hidrojen'e (atomik arl
1 olan) karlk gelir. Kimyadaki 'karbon', 'nitrojen' ve
'oksijen', 12, 14 ve 16 atom arlklarna sahiptirler."
"lave olarak atom arlklar tablosundaki belirli hid
rojenlere karlk gelen elementleri, yani atom arlklar
birbirleriyle hemen hemen ayn doru oktav oran ieri
sinde bulunan elementleri belirtmek mmkndr. Bylece 'hidrojen 24' florin'e (F, atom arl: 19), 'hidrojen 48'
klor'a (Cl, atom arl: 35.5), 'hidrojen 96' bromin'e (Br,
atom arl: 80) ve 'hidrojen 192' iyot'a (I, atom arl:
127) karlk gelir. Bu elementlerin atom arlklar, birbir
leriyle hemen hemen bir oktav oran ierisinde bulunmak
tadrlar; dier bir ifade ile bunlardan birinin atom arl,
bir dierinin atom arlnn hemen hemen iki katdr. Bu
farkllk, yani tamamlanmam oktav ilikisi, olaan kim
yann, bir maddenin btn zelliklerini, yani 'kozmik
zelliklerini' dikkate almamalarndan kaynaklanmakta
dr. Burada szn ettiimiz kimya, maddeyi, olaan
kimyadan fakl bir temele gre inceler ve maddenin sade
ce kimyasal ve fiziksel zelliklerini deil, fakat psiik ve
kozmik zelliklerini de dikkate alr."
"Bu kimya ya da simya, maddeyi ncelikle evrende
onun yerini ve dier maddelerle olan ilikilerini tayin
eden fonksiyonlar, sonra da insan ve insann fonksiyon-
413
lan ile olan ilikileri asndan ele alr. Bir maddenin ato
mu ile o maddenin btn kimyasal, kozmik ve psiik
zelliklerini tayan az miktardaki belli madde kastedilir,
nk her madde, kozmik zelliklerine ilaveten psiik
zelliklere de yani, b elli bir zeka derecesine sahiptir.
Bundan byle 'atom' kavram, sadece elementler iin
deil, fakat evrende veya insan hayatnda belirli fonksi
yonlar olan btn bileik maddeler iin de geerlidir. Bir
su atomu, bir hava atomu (insann solumasna uygun
atmosfer havas), bir ekmek atomu, bir et atomu vs. gibi.
Bu hale gre bir su atomu, zel bir termometre ile scakl
llm, belli bir derecedeki 1 /1 0 milimetrekp suyun
1 /1 0 'i olacaktr. Bu, belli koullar altnda plak gzle bile
grlebilen kk bir su damlas olacaktr."
"Bu atom, suyun btn zelliklerini tayan en kk
su miktardr. Daha fazla blnme ile bu zelliklerden
bazlar kaybolur, yani su olmayacak fakat suyun gaz hali
ne, yani buhara yaklaan bir hal arz edecektir ki, sv hal
deki sudan kimyasal bakmdan hibir ekilde farkl olma
yacak fakat farkl fonksiyonlara ve bundan byle de farkl
kozmik ve psiik zelliklere sahip bulunacaktr."
" 'Hidrojenler tablosu', insan organizmasn oluturan
btn maddelerin, onlarn dier evren safhalar ile olan
ilikileri asndan incelenmesini mmkn klar. Ve insa
nn her fonksiyonu, belirli maddelerin hareketinin birer
sonucu olduuna ve her bir madde, evrendeki belli bir
evre ile ilikili bulunduuna gre, bu durum insann fonk
siyonlar ile evrenin safhalar arasnda iliki kurmamz
salayacaktr."
Bu noktada, " radyasyon oktavnn" ve onlardan
ortaya kan "hidrojenler tablosunun" uzun bir sre,
bizim iin engel tekil ettiini sylemem gerekir. Triadlar'n geiine temel olan en z ilkeyi ve maddenin yaps
414
n ancak daha sonra anlayabildim; bundan yeri geldiinde

sz edeceim.
G.'nin konumalarn sergilerken genelde kronolojik
bir sra izlemeye gayret ediyorum, fakat baz eylerin pek
ok defalar tekrarlanmas ve hemen hemen btn konu
malarda bir ya da baka bir biimde yer almas bunu
srekli olarak yapmam nlyor.
"Hidrojenler tablosu" ahsen bende ok kuvvetli bir
izlenim yaratt, ki bu izlenim sonralar daha da kuvvetlen
di. "Dnya'dan cennete ykselen bu merdivende", alem
deki her eyin birbiriyle bantsn, btnln ve
"m atematikselliini" ok gl bir ekilde; birka yl
nceki garip deneylerim esnasnda elde ettiim alem sez
gisine ok benzeyen bir ey hissettim.
" 'nce olan kaba olandan ayrmay reniniz': 'U Defa
Byk dris'in (Hermes Trismejist'in) Zmrt Tabletle
rin den' alman bu prensip, insan fabrikasnn almasna
atfta bulunmaktadr; ve eer insan 'ince olan kaba olan
dan ayrmay' renirse, yani ince hidrojenlerin retimini
mmkn olabilen azami seviyeye karrsa, bu hareketi ile
kendisi iin, baka hibir ekilde gerekletirilemeyen bir i
byme imkann yaratm olacaktr. byme, astral,
mantal vs. olmak zere insann i bedenlerinin bymesi,
fizik bedenin bymesinin tamamen benzeri olan maddi
bir sretir. Bymek iin, bir ocuun iyi besine ihtiyac
vardr; dokularn bymesi iin gerekli olan maddeyi bu
besinden hazrlamas iin organizmasnn salkl bir
durumda bulunmas lazmdr. 'Astral bedenin' bymesi
iin de ayn ey lazmdr; organizma, kendisine dahil olan
eitli besinlerden, 'Astral bedenin' bymesi iin elzem
olan maddeleri retmelidir. Dahas, 'Astral beden', by
mek iin, fizik bedenin beslenmesini salayan ayn madde
lere ihtiya duymaktadr; ancak bu maddelerin ok daha
415
byk miktarlarna... Eer fizik organizma, bu ince madde

lerden yeterli miktarda retmeye balayp da iinde 'Astral
beden' oluursa, bu astral organizma, beslenmek iin, bu
maddelerin, bymesi srasnda olduundan daha azma
ihtiya duyacaktr. Bu maddelerin arta kalan, 'Astral bede
ni' besleyen bu maddeler sayesinde byyecek olan 'mantal bedenin' olumasnda ve gelimesinde kullanlabilir;
fakat doaldr ki, 'mantal bedenin' bymesi, 'Astral bede
nin' bymesi ve beslenmesi iin gerekli olan maddelerin
daha fazlasna ihtiya gsterecektir. 'Mantal bedenin' bes
lenmesinden arta kalan fazla maddeler ise drdnc bede
nin gelimesinde kullanlacaktr. Fakat her koulda arta
kalan maddelerin ok fazla olmas gerekecektir. Yksek
bedenlerin bymesi ve beslenmesi iin lazm olan btn
ince maddeler, fizik organizma ierisinde retilmelidir; ve
eer insan fabrikas muntazam ve ekonomik bir ekilde
alyorsa fizik organizma bunlar retmeye muktedir
dir."
" 'Hidrojenler tablosu', yeter derecede anlaldnda,
her eyden nce, merkezler ve onlarn art arda fonksiyon
lar arasndaki farklarn sebeplerini aka saptayarak
insan makinesinin almasndaki yeni zellikleri derhal
gzmzn nne sergiler."
"nsan makinesinin merkezleri farkl 'hidrojenlerle'
alr. Bu durum, onlarn balca farkllklarn oluturur.
Daha kaba, daha ar, daha youn olan 'hidrojen' ile faali
yet gsteren merkez, daha yava alr. Hafif ve daha
hareketli 'hidrojen' ile alan merkez ise daha hzl al
r."
"Dnme merkezi ya da entelektel merkez, imdiye
kadar incelediimiz merkezin en yavadr. Bu merkez,
'hidrojen 48' ile alr ('Hidrojenler tablosunun' nc
skalasma gre)."
416
"Hareket merkezi, 'hidrojen 24' ile alr. 'Hidrojen

24', 'hidrojen 48'den ok daha hzl ve hareketlidir. Dn
me merkezi, hareket merkezinin almasn izlemeye
hibir zaman muktedir deildir. Gerek kendi hareketleri
mizi, gerekse bakalarnn hareketlerini, bu hareketler
yapay olarak yavalatlmadka izleyemeyiz. Organizma
mzn isel, igdsel fonksiyonlarn, hareket merkezinin
bir ksmn oluturan, igdsel zihnin almasn daha
da az izleyebilmekteyiz."
"Duygusal merkez, 'hidrojen 12' ile alabilir. Ama
aslnda bu merkez, pek ender olarak bu ince 'hidrojen' ile
alr. Ve ou kez, younluk ve hz bakmndan alma
s, hareket ve igd merkezlerinin almalarndan az bir
farkllk gsterir."
"G elim em i halde bulunanlar, aa m erkezlerdir.
Ve yksek merkezlerin almasndan faydalanmamz
engelleyen kesinlikle, aa merkezlerin bu gelimemilikleri ya da eksik almalardr."
"Daha nce ifade edildii gibi, iki yksek merkez var
dr:
'Hidrojen 12' ile alan yksek duygu merkezi.
'Hidrojen 6' ile alan yksek dnme merkezi."
"Eer insan makinesinin almasn, merkezleri alt
ran 'hidrojenler' asndan ele alrsak, yksek merkezlerin
niin aa merkezlerle iliki kuramayacan grrz."
"Dnme merkezi, 'hidrojen 48' ile alr; hareket
merkezi ise 'hidrojen 24' ile alr."
"Eer duygu merkezi, 'hidrojen 12' ile alsayd, onun
bu almas yksek duygu merkezinin almas ile iliki
kurabilirdi. Duygu merkezinin almasnn, 'hidrojen 12'
nin salad younluk ve hza ulat hallerde yksek
duygu merkezi ile geici bir iliki kurulur ve insan, o ana
kadar hi bilmedii yeni duygular, yeni izlenimler alr ki,
417
bunlar tarif etmek iin elinde ne kelimeler ne de deyimler

mevcuttur. Fakat olaan koullarda, bizim olaan duygu
larmzn hz ile yksek duygu merkezinin hz arasndaki
fark ylesine byktr ki, bundan byle hibir iliki kuru
lamaz ve biz, iimizde konuan, yksek duygu merkezin
den bizi aran sesleri duymakta baarszla urarz."
" 'Hidrojen 6' ile alan yksek dnme merkezi ise
bizden daha da uzakta ve daha da az ulalabilir durum
dadr. Onunla iliki, sadece yksek duygu merkezi vasta
syla mmkn olur. Byle iliki durumlarn ancak mistik
deneyimlerin, ekstaz hallerinin vs. anlatlmasndan bil
mekteyiz. Bu haller, dinsel duygulara bal olarak veya
ksa srelerle, zel narkotikler vastasyla, bazen de sara
nbetleri, kaza sonucu beyindeki travmatik yaralar gibi
baz patolojik durumlarda meydana gelir ki, byle vaka
larda hangisinin sebep hangisinin sonu olduunu, yani
patolojik hallerin mi bu ilikiden doduunu yoksa bu
hallerin mi ilikiye neden olduunu kestirmek gtr."
"Anlamamz gereken ve 'hidrojenler tablosunun' kav
ramamza yardmc olduu fikir, en yce iirsel ilhamlar,
dinsel ekstazlar ve mistik keifler de dahil, btn psiik,
dnsel, duygusal, iradeye bal srelerin tmyle
maddilii fikridir."
"Srelerin maddesellii, onlarn, kendileri iin kulla
nlan materyalin veya maddenin niteliine baml bulun
duklar anlamna gelir. 'Hidrojen 48'in yanmas gibi bir
sre, harcamaya ihtiya gsterir; bir dieri, 'hidrojen 48'
yardmyla elde edilemez.; byle bir srecin daha ince,
daha yanc bir maddeye, 'hidrojen 24'e ihtiyac vardr.
nc bir sre iin 'hidrojen 24', ok zayf kalr; buna
'hidrojen 12' lazmdr."
"imdiye kadar," dedi," 'hidrojenler tablosunu', mad
denin birbiriyle ters orantl olan titreim ve younluklar
418
olarak ele aldk. Artk, titreim ve younluun, maddenin

dier birok zelliklerini ifade ettiini anlamamz gerekir.
rnein, imdiye kadar maddenin zekasndan ya da
uurundan hi sz etmedik. Bu arada, bir maddenin titre
imlerinin hz, o maddenin zeka derecesini gsterir. Tabi
atta l ya da cansz hibir eyin olmadn hatrlamals
nz. Her ey kendine gre canldr, her ey kendine gre
zeki ve uurludur. Ne var ki, bu uurluluk ve zeka, farkl
varlk seviyelerinde, yani farkl skalalarda, farkl bir yolla
ifade edilir. Fakat ncelikle tabiatta hibir eyin l ya da
cansz olmadn anlamalsnz, ancak canlln farkl
dereceleri ve farkl skalalar vardr."
" 'Hidrojenler tablosu', maddenin younluunu ve tit
reim hzn belirlemeye hizmet ederken, ayn zamanda
zeka ve uur derecesini de belirlemeye hizmet eder, nk
uurluluk derecesi younluk derecesine ya da titreimle
rin hzna karlk gelir. Bu, madde ne kadar youn olursa,
o kadar az uurlu, o kadar az zeki demektir. Ve titreimler
ne kadar hzl olursa, o kadar ok uurlu, o kadar ok zeki
demektir."
"Gerekten l madde, titreimlerin durduu yerde
balar. Ama dnya yzeyindeki olaan hayat koullar
altnda, bizim l madde ile bir ilikimiz yoktur. Bilim
bunu temin edemez. Bildiimiz btn maddeler yaa
maktadr ve kendi yolunda zekidir."
"Maddenin younluk derecesini belirleyen 'hidrojenler
tablosu', ayrca onun zeka derecesini de belirler. Bu
demektir ki, 'hidrojenler tablosunda' farkl yerleri igal
eden m addeler arasndaki karlatrmalar yaparken,
sadece onlarn younluklarn belirlemekle kalmayp,
ayrca zekalarn da belirlemi oluruz. Sadece bir 'hidroje
nin' bir dierinden ka defa daha youn veya hafif oldu
unu syleyebilmekle kalmayp, ayrca bir 'hidrojenin' bir
419
dierine gre ka defa daha zeki olduunu da syleyebi

liriz."
"Birok 'hidrojenden' oluan nesnelerin ve yaayan
yaratklarn farkl zelliklerinin belirlenmesi iin kullan
lan 'hidrojenler tablosunun' uygulanmas, her yaayan
yaratk ve nesne iinde arlk merkezi olan belli bir 'hid
rojenin', yani sz konusu yaratk ya da nesneyi tekil eden
tm 'hidrojenlerin', 'ortalama hidrojeni' bulunmas pren
sibine dayanr. Bu 'ortalama hidrojeni' bulmak iin, ba
lang olarak yaayan yaratklardan sz edeceiz. nce
likle sz konusu yaratn varlk seviyesini bilmek gerek
mektedir. Varlk seviyesi, esas olarak, sz konusu makine
deki kat says tarafndan belirlenir. imdiye kadar sadece
insan hakknda konutuk. Ve insan katl bir yap ola
rak ele aldk. Hayvanlar ve insanlar hakknda ayn zaman
da ve ayn ekilde konuamayz, nk hayvanlar insan
lara gre temel bir farkllk gsterirler. Bildiimiz en yk
sek hayvan iki kattan ve en dk hayvan ise sadece bir
kattan meydana gelmitir." G. bir ekil izdi.
NSAN
KOYUN
------------------ S O L U C A N
ekil-29
"Bir insan kattan olumutur."

"Bir koyun iki kattan olumutur."
"Bir solucan sadece bir kattan olumutur."
"Ayn zamanda insann orta ve aa katlar, bir ifadey
le, koyuna e deerdir ve alt kat ise solucana e deerdir.
420
nsann Gerei ''Kendini Bilmek
Bylece insan, bir insan, bir koyun ve bir solucandan mey

dana gelmitir; bir koyun, bir koyun ve bir solucandan
meydana gelmitir, denilebilir. nsan karmak bir yara
tktr; onun varlk seviyesi, onu oluturan yaratklarn var
lk seviyeleri vastasyla belirlenir. Koyun ve solucan,
insanda daha byk ya da daha kk rol oynayabilir. Bu
bakmdan, solucan, bir numaral insanda ba rol oynar;
iki numaral insanda koyun; ve numaral insanda,
insan ba rol oynar. Ama bu tanmlar sadece baz haller
de nemlidir. Genel anlamda, 'insan', orta katn arlk
merkeziyle belirlenir."
"nsann orta katnn arlk merkezi 'hidrojen 96'dr.
'Hidrojen 96'nm zekas insann ortalama zekasn, yani
insann fiziksel bedenini belirler. 'Astral bedenin' arlk
merkezi 'hidrojen 48' olacaktr. nc bedenin arlk
merkezi 'hidrojen 24' ve drdnc bedenin arlk merke
zi 'hidrojen 12' olacaktr."
"nsann drt bedeninin, daha nce verilmi olan ve
orada st katn 'ortalama hidrojenlerinin' gsterildii
diyagram hatrlarsanz, imdi sylediklerimi anlamanz
kolaylaacaktr."
G. u diyagram izdi:
"st katn arlk merkezi orta katn arlk merkezin
den sadece bir 'hidrojen' daha yksektir. Ve orta katn
arlk merkezi alt katn arlk merkezinden sadece bir
'hidrojen' daha yksektir."
"Ama sylemi olduum gibi, 'hidrojenler tablosu'
vastasyla varlk seviyesini belirlemek iin, allm olan
orta kat almaktr."
"Bu hareket noktasyla, rnek olarak u ekildeki mese
leleri zmek mmkndr:"
"sa'nn sekiz numaral insan olduunu farz edersek,
sa, bir masadan ka kere daha zekidir?"
Temel Evren Kanmlart (Yasalar)
421
"Bir masa katlara sahip deildir. Masa, 'hidrojenler

tablosunun' nc skalasma gre, tmyle 'hidrojeni536
ve 'hidrojen 3072' arasnda bulunur. Sekiz numaral insan,
'hidrojen 6'dr. Bu, sekiz numaral insann orta katnn
arlk merkezidir. Eer 'hidrojen 6'nn, 'hidrojen 1536'dan
ka defa daha zeki olduunu hesaplayabilirsek, sekiz
numaral insann bir masadan ka defa daha zeki olduu
nu bileceiz. Ama bu balant ierisinde, 'zekann', sadece
maddenin younluuyla deil, ayn zamanda titreimle
rin younluu tarafndan da belirlendii hatrlanmaldr.
Bununla beraber, titreimlerin younluu, 'hidrojenler'
oktavndaki gibi iki misli olarak deil, fakat birinciden
sayca birok defa fazla olmak zere tamamen farkl bir
gelime iinde artar. Eer bu artn katsaysn kesin ola
rak bilirseniz, bu meseleyi zebilirsiniz. Ben sadece,
garip grnse bile, meselenin zlebileceine iaret
etmek istiyorum."
Fizik Astral Mantal Kozal
48
12
ST
48
24
12
ORTA
192
48
24
ALT
ekil-30
"Ksm en biraz nce sylediklerimle balantl olarak,

yaayan varlklarn snflandrlma ve tanmlanma pren
siplerini, kozmik bak asndan, onlarn kozmik mevcu
diyetleri asndan anlamak zorundasnz. Olaan bilimsel
snflandrma kemikler, diler, fonksiyonlar; memeli hay
vanlar, omurgal hayvanlar, kemirici hayvanlar gibi dsal
niteliklere gre yaplr; kesin bilgi snflandrmas ise koz
mik niteliklere gre yaplr. Aslnda, yaayan her eye
422
uygulanan, sz konusu yaratn snfn ve trn, hem

dier yaratklarla olan ilikisi, hem de evrendeki yeri bak
mndan en byk dorulukla saptamamz salayan kesin
nitelikler vardr."
"Bu nitelikler varln nitelikleridir. Yaayan her yara
tn kozmik varlk seviyesi belirlenmitir:
Birinci olarak bu yaratn ne yedii,
kinci olarak, onun ne soluduu ve
nc olarak, onun hangi ortamda yaad."
"Bunlar, varln kozmik niteliidir."
"nsan ele alalm. O, 'hidrojen' 768 ile beslenir, 'hid
rojen 192'yi solur ve 'hidrojen 192' iinde yaar. G ezege
nimizde ona benzer baka varlk yoktur. Bununla bera
ber ondan daha yksek varlklar mevcuttur. Kpek gibi
hayvanlar 'hidrojen 768'le beslenebilirler, ama 768 olm a
yp 1536'ya yaklaan daha dk bir 'hidrojenle' de bes
lenebilirler ki, insann bu eit yiyecekleri yem esi m m
kn deildir. Bir ar, 768'den ok daha yksek, hatta
384'den bile yksek bir 'hidrojenle' beslenir, ama insa
nn yaayam ayaca bir ortam da, bir kovan iinde yaar.
Dsal bak asndan insan bir hayvandr. Ama o,
btn dier hayvanlardan farkl dzende bir hayvan
dr."
"Baka bir rnek olarak un kurdunu ele alalm. O, unla
beslenir, yani 'hidrojen 768'den ok daha kaba bir 'hidro
jenle', nk kurtuk rm unda da yaayabilir. Diye
lim ki, bu da 1536'dr. Yani un kurdu, 'hidrojen 192' solur
ve 'hidrojen 1536' iinde yaar"
"Bir balk 'hidrojen 1536' ile beslenir, 'hidrojen 384'
iinde yaar ve 'hidrojen 192' solur."
"Bir aa, 'hidrojen 1536' ile beslenir, ksmen 'hidrojen
192' ve ksmen 'hidrojen 96' solur, ksmen 'hidrojen 192'
ve ksmen 'hidrojen 3072' (toprak) iinde yaar."
423
"Bu tanmlamalara devam ederseniz, ilk bakta ok

basit gibi grnen bu plann, zellikle 'hidrojenlerin', tp
k oktavlar gibi ok geni bir kavram olduu zihinlere
yerletii takdirde, bunun yaayan canl snflar arasnda
en hassas ayrm mmkn kldn grrsnz. rnein
bir kpek, bir balk ve bir un kurtuu 'hidrojen 1536' ile
yani insan yiyecei olarak uygun olmayan organik kken
li 'hidrojen' maddeleriyle beslenir. imdi, bu maddelerin
srayla belli snflara blnebileceini anlarsak, gayet
kesin tanmlamalarn imkan dahilinde olduunu grrz.
Bu durum hava ve ortam iin de tamamen ayndr."
"Varln bu kozmik nitelikleri dorudan doruya
'hidrojenler tablosuna' gre zekann tanmyla balantl
dr."
"Bir maddenin zekas, onun yiyecek hizmeti grd
yaratkla belirlenir. rnein, bu bak asndan i bir
patates mi, yoksa pimi bir patates mi daha zekidir? i
bir patates domuza yiyecek olur, oysa pimi bir patates
insan yiyeceidir. O halde pimi bir patates, i bir pata
testen daha zekidir." (183)
"Eer bu snflama ve tanmlama prensipleri doru bir
ekilde anlalrsa, birok ey akla kavuur ve kavra
nr. Hibir yaratk iradeyle yiyeceini, soluduu havay ya
da iinde yaad ortam deitiremez. Her yaratn koz
mik dzeni, onun yiyeceini olduu kadar, soluduu
havay ve iinde yaad ortam da belirler."
"Daha nce katl fabrika iindeki yiyecek oktavlarn
dan sz ederken organizmann almas, bymesi ve
gelimesi iin ihtiya duyulan btn ince 'hidrojenlerin'
eit yiyecekten hazrlandn, yani kelime anlamyla
yenebilir yiyecek ve iecekten, soluduumuz havadan ve
izlenimlerden hazrlandn grmtk. imdi, yiyecein
ve havann kalitesini gelitirebileceimizi farz edelim.
424
Diyelim ki, beslenme 'hidrojen 768' yerine 384 ile ve solu

num ise 'hidrojen 192' yerine 96 ile olmaktadr. Byle
olsayd, o zaman organizmadaki ince maddelerin hazrl
ne kadar basit ve kolay olurdu. Ancak btn mesele bu
durumun imkansz oluudur. Organizma tmyle bu
kaba maddeleri ince maddelere dntrmeye uyum
salamtr ve ona kaba maddeler yerine ince maddeler
verecek olursanz, onlar dntremez ve organizma ok
gemeden lr. Ne hava ne de yiyecek deitirilemez.
Ama izlenimler, yani insan iin mmkn izlenimlerin kali
tesi herhangi bir kozmik yasaya tabi deildir. nsan, yiye
ceini gelitiremez, insan soluduu havay da gelitiremez. Bylesine bir gelim e, her eyi daha kt yapard.
rnein, 'hidrojen 192' yerine 96, ya ok seyreltilmi hava
ya da ok scak akkor gazlar olurdu ki, insann bunlar
solumas mmkn deildir; ate, 'hidrojen 96'dr. Ayn
durum yiyecek iin de geerlidir. 'Hidrojen 384' sudur.
nsan yiyeceini gelitirebilseydi, yani daha ince yapabil
seydi, suyla beslenmesi ve atei teneffs etmesi gerekirdi.
Bunun mmkn olmayaca aktr. Fakat yiyecei ve
havay gelitirmesi mmkn olmad halde, insan izle
nimlerini ok yksek bir dereceye kadar gelitirebilir ve bu
ekilde organizmaya ince 'hidrojenler' dahil edebilir. Teka
ml imkan tamamen bu temele dayanr. Bir insan, yavan
olan H48 izlenimleriyle beslenmeye hi mecbur deildir, o,
H24', H12'yi, H 'y ve hatta H3' alabilir. Bu ise btn
manzaray deitirir ve makinesinin st kat iin yksek
'hidrojen' yiyecei yapan bir insan, dk 'hidrojenlerle'
beslenen insana gre kesin olarak farkllk gsterir."
Aadaki konumalarn birinde G., tekrar kozmik
niteliklere gre snflandrma konusuna dnd.
"Anlamanz gereken baka bir snflandrma sistemi
daha vardr." dedi. "Bu, oktavlarn tmyle farkl bir ora
6
425
m eklindeki bir snflandrmadr. 'Yiyecek', 'hava' ve

'ortam' eklindeki snflandrma, bildiimiz ekliyle kesin
olarak 'yaayan varlklarla', yani bitkiler de dahil teker
teker varlklarla ilgilidir. imdi szn edeceim dier
snflandrma, bizi, 'yaayan varlklar', limitlerinin her iki
ynden ok tesine, yaayan varlklardan daha yukarya
ve daha aaya gtrr. Bu snflandrma bireylerle deil,
fakat ok geni bir anlamda snflarla alakaldr. Her eyin
tesinde bu snflandrma, doadaki hibir eyde srama
olmadn gsterir. Doada her ey birbiriyle ilikilidir ve
canldr. Bu snflandrma diyagramna 'Yaayan Her
eyin Diyagram' denir."
"Bu diyagrama gre, her tr yaratk, her varlk derece
si; bu tr yarata ya da sz konusu seviyedeki varla
neyin yiyecek hizm eti grd ve kendilerinin neye
yiyecek hizm eti grdklerine baklarak tanmlanr. n
k kozmik dzende her yaratk snf belli bir alt yaratk
snf ile beslenir ve kendileri de belli bir st yaratk snf
nn yiyecei olur."
G., on bir kareden oluan merdiven eklinde bir diyag
ram izdi. En yukardaki iki tanesini hari tutarak her
kareye iine saylar yazl daireler izdi." (ekil-31'e
bakn.)
"H er kare bir varlk seviyesini gsterir." dedi. "Aa
daki dairedeki 'hidrojen', sz konusu yaratklar snfnn
neyle beslendiini gsterir. st dairedeki 'hidrojen', bu
yaratklarla beslenen snf gsterir. Orta dairedeki 'hidro
jen' ise, bu yaratklarn neler olduunu gsteren, bu sn
fn ortalama 'hidrojenidir'."
"nsann yeri, alttan yedinci ya da stten beinci kare
dir. Bu diyagrama gre insan, 'hidrojen 24'dr. 'Hidrojen
96' ile beslenir ve kendisi 'hidrojen 'nn yiyeceidir.
nsan karesinin bir altnda 'omurgallar' vardr; omurgal6
426
MUTLAK
BITKII ER
MNERALLER
MADENLER
NSAN
MELEKLER
OMURGALILAR
OMURGASIZLAR
EBED
DEMEYEN
HAMET EKLER
MUTLAK
ekil-31
lardan sonra ise 'omurgaszlar' bulunur. Omurgaszlar

'hidrojen 96'dr. nsan 'omurgaszlarla' beslenir."
"Bir an iin eliki aramayn ve bunu anlamaya aln.
Ayrca bu diyagram dierleriyle karlatrmayn. Yiye
cek diyagramna gre insan 'hidrojen 768' ile beslenir; bu
diyagrama gre ise 'hidrojen 96' ile beslenmektedir.
Niin? Bu ne anlama gelir? Her ikisi de dorudur. Daha
sonra bunu kavradnz zaman her eyi bir araya getirip
birletireceksiniz."
"Daha sonraki, kare bitkilerdir. Daha sonraki mineral
lerdir ve ondan sonraki, mineraller arasnda ayr bir koz
mik grup tekil eden madenlerdir. Madenleri takip eden
427
karenin bizim lisanmzda ismi yoktur, nk biz dnya

yzeyinde bu haldeki madde ile asla karlamayz. Bu
kare Mutlak'la temas eder. Bu, 'Sabit olan Kutsal'dr."
Son karenin alt ksmna tepesi aaya doru olan
kk bir gen yerletirdi.
"imdi, insann dier tarafnda 3, 12, 48 karesi vardr.
Bu bizim bilmediimiz bir yaratklar snfdr. Onlara
'melekler' diyelim. Daha sonraki 1, , 24 karesidir ve bu
varlklara da 'bamelekler' diyelim."
Daha sonraki kareye 3 ve 12 rakamlar ile iki ember
izerek bu emberlerin ortak merkezine bir nokta koydu
ve buna "Ebedi Deimeyen" dedi. Ve daha sonraki kare
ye ve rakamlarn, ayrca ortaya bir daire ve onun iine
merkezinde bir nokta olan emberi ihtiva eden bir gen
izerek buna "M utlak" dedi.
"Bu diyagram balangta sizce pek anlalmayacak
tr." dedi.
"Fakat yava yava onu zmeyi reneceksiniz. Yal
nz uzun bir sre bunu btn dierlerinden ayr tutmak
zorunda kalacaksnz."
Bu garip diyagramla ilgili G. 'den duyduklarm, daha
nce sylenenleri alt st etmiti.
Bu diyagramla ilgili konum alarm zda, ok geme
den "m elekleri" gezegenler ve "bam elekleri"de Gne
olarak kabul ettik. Dier birok ey giderek berraklat.
Ama aklmz bir hayli kartran husus, daha nceki
"hidrojen 3072" ile sona eren nc skala iindeki "h id
rojenler" skalasmda mevcut olm ayan 'hidrojen 6144'n
gzkm esi idi. Bununla beraber G. "h id rojen lerin "
num aralanm asnn nc skalaya gre yapldnda
srar ediyordu.
Uzun bir sre sonra bunun ne anlama geldiini sor
dum.
6
428
"O tamamlanmam bir 'hidrojendir'" dedi. "K u tsal

Ruhu olmayan bir 'hid rojen '. O, gene nc skalaya ait
tir, ama tamamlanmamtr."
"Her tamam 'hidrojen', 'karbon', 'oksijen' ve 'azottan'
olumutur. imdi nc skalada son 'hidrojen' olan
'hidrojen 3072' yi alalm. Bu 'hidrojen', 'karbon 512', 'oksi
jen 1536' ve 'azot 1024'den olumutur."
"Daha sonra 'azot', bir sonraki triad'da 'karbon' olur,
fakat 'oksijen' ve 'azot' yoktur. Bu bakmdan younlaa
rak kendisi 'hidrojen 6144' olur, ama daha ileri geme
imkan olmayan l bir hidrojendir, Kutsal Ruhu olma
yan bir 'hidrojendir'."
YEDNC BLM
BRLK (VAHDET) ve ENEGRAM

Dardaki kimselerin de katlabildii olaan konferans
lar sona erdikten sonra bizimle yapt konumalarn hep
sinde, G.'nin her zaman tekrarlamaya alk olduu belirli
hususlar vard. Birincisi, kendi kendini hatrlama meselesi
ve kiinin bunu kazanmas iin kendi zerinde srekli
almasnn gereklilii idi. kincisi ise lisanmzn yeter
sizlii ve "objektif gereklerin" bizim kelimelerimizle
aktarlmasndaki zorluk meselesi idi.
Daha nce szn ettiim gibi, G., "objektif" ve "sb
jektif" tabirlerini, uurun "sbjektif" ve "objektif" halleri
nin snflandrlmas esasna gre, zel bir anlamda kulla
nyordu. Gzlem ve gzlemlerin dorulanmas ile ilgili
olaan metotlara dayanan btn olaan bilgimize; sb
jektif uur halleri ierisinde bizim iin ulalabilir gerek
lerin gzlem lenm esinden elde edilen btn bilim sel
teorilere, o, sbjektif diyordu. Kadim gzlem metotlar
na ve prensiplerine dayanan bilgi, nesnelerin kendi ile
rindeki bilgi, "objektif bir uur halinin" elik ettii bilgi,
Btn'n Bilgisi (Klli Bilgi, Tmel Bilgi) onun iin,
objektif bilgi idi.
Hatrlayabildiim kadaryla bundan sonra neler olduu
nu, ksmen G.'nin Moskova'daki rencilerinin tuttuu not
lardan ve ksmen de Petersburg'taki sohbetlerle ilgili kendi
notlarmdan yararlanarak aktarmaya gayret edeceim.
430
hmm Gerei "Kendini Bilmek'
"Objektif bilgi ile ilgili temel fikirlerden biri; her eyin

birlii, eitlilik ierisinde birlik fikridir." dedi G. "Kadim
devirlerde bu fikrin ieriini ve manasn anlayarak, bun
da objektif bilginin esasn grm olan insanlar, bu fikri
bakalarnn anlayabilecei bir ekil ierisinde onlara ilet
me yolunu bulmak iin aba harcamlardr. Objektif bilgi
fikirlerinin silsile halinde aktarlmas, daima, bu bilgiye
sahip olanlarn grevlerinin bir blmn tekil etmitir.
Bu durumda, objektif bilginin esasn oluturan her eyin
birlii fikrinin ncelikle iletilmesi, hem de uygun bir
btnlk ve tamlkla iletilmesi gerekiyordu. Bunu yap
mak iin bilgi yle ekillere brndrlmeliydi ki, baka
lar tarafndan uygun bir ekilde kavranmas salanabil
sin ve iletimde bozulma ve arplma ihtimalinden kanl
sn. Bu amala, kendisine bilginin aktarlaca kimselerin
zel bir hazrla katlanmalar gerekiyordu. Bilginin ken
disi bazen mantksal bir ekle (rnein, 'temel prensib'in,
veya her eyin kendisinden tretildii are'nin tanmn
vermeye alan felsefi sistemler gibi) bazen de insanlar
'objektif uur' seviyesine gtrecek bir heyecan dalgas
uyandrmaya ve bir iman esi yaratmaya alan dinsel
retiler ekline sokuluyordu. Bazen az, bazen ok baar
l olan bu iki teebbs de, kadim devirlerden zamanmza
kadar insanlk tarihi boyunca sregeldi ve bunlar, insan
dncesini ezoterik dnceyle birletirme teebbsleri
nin yolunda birer ant gibi duran dinsel ve felsefi akideler
haline dnt." (184)
"Fakat birlik fikrini ieren objektif bilgi, objektif uura
aittir. Bu bilgiyi ifade eden formlar sbjektif uur tarafn
dan alglandnda, o bilgi kanlmaz bir ekilde bozulur
ve gerei yanstmak yerine giderek artan hayal ve kurun
tular yaratr. Her eyin birliini grmek ve hissetmek,
objektif uurla mmkndr. Fakat sbjektif uur asndan
Birlik (Vahdet) ve Etegram
431
alem, milyonlarca sayda ayr ve uursuz fenomene bln

mtr. Bu fenomenleri bilimsel veya felsefi bir ekilde
herhangi bir sistemle birletirme giriimleri bir sonu ver
mez, nk insan, farkl gereklerden hareket ederek
btnn bilgisini yeniden kuramaz; bu blnmenin
dayand yasalar bilmeden, btnn blnme prensip
lerini bilemez." (185)
"Her eyin birlii fikri, akli dnce ierisinde mevcut
olamaz. Birliin eitlilikle olan ilikisi, kelimelerle veya
mantksal yollarla ak bir ekilde ifade edilemez. Daima
lisann yenilmez zorluu ile karlalr. uurun sbjektif
hallerinin okluk ve eitlilik izlenimlerini ifade etmesi
zerine kurulmu bir lisan, objektif uur hali iin idrak
edilebilir ve aikar olan birlik fikrini yeterli tamlk ve ber
raklkla asla iletemez." (186)
"Olaan lisann yetersizliinin ve zayflnn farkna
varan objektif bilgiye sahip insanlar, birlik bilgisini, dei
meden iletmek zere 'mitler', 'semboller' ve belirli 'szel
formller' iinde ifade etmeye altlar ve bilgiyi bir okul
dan dierine, daha ziyade bir adan dierine tam
oldular."
"Yksek psiik merkezlerin, insann yksek uur halle
rinde alt daha nce sylenmiti: 'Yksek duygu' ve
'yksek mantal'. 'Mitlerin' ve 'sembollerin' amac, insann
yksek merkezlerine ulamak, olaan zihin tarafndan
kavranamayan bilgileri ona iletmek ve bilgilerin yanl
anlalma ihtimalini ortadan kaldracak formlar ierisinde
nakletmekti. 'M itler', yksek duygu merkezine; 'sembol
ler' ise yksek dnme merkezine hitap etmek zere
ayrlmt. 'Mitleri' ve 'sembolleri' veya ierdikleri bilgi
nin bir zetini veren formlleri ve ifadeleri, aklla anlama
ya ve izah etmeye ynelik btn giriimler, daha iin
banda sonusuz kalmaya mahkumdur. Herhangi bir
432
eyi sadece kendisine uygun merkezle olmak zere, her

zaman iin anlamak mmkndr. Fakat objektif bilgiye
ait fikirleri alma hazrl, zihin yoluyla ilerlemek zorun
dadr, nk sadece uygun ekilde hazrlanm bir zihin,
bu fikirleri, onlara yabanc unsurlar dahil etmeden yksek
merkezlere iletebilir."
"Objektif bilgiye ait fikirleri iletmek iin kullanlan
semboller, temel kainat yasalarnn diyagramlarn ieri
yorlard ve onlar, sadece bilginin kendisini iletmekle kal
myor, ona giden yolu da gsteriyorlard. Sembollerin
yaps ve anlam zerinde almak, objektif bilgiyi alma
hazrlnn ok nemli bir blmn oluturuyordu ve
bu alma kendi iinde bir imtihand, nk sembollerin
szel veya ekilsel olarak anlalmas, derhal daha fazla
bilgi alnmasn imkansz klyordu." (187)
"Sem boller esas ve tali olmak zere ikiye blnyordu;
birincisi bilginin ayr ayr dallarnn prensiplerini ieriyor
du; kincisi ise fenomenlerin Birlik'le (Vahdet'le) ilikili
esas niteliini ifade ediyordu."
"Birok semboln ieriinin bir zetini veren formller
arasnda bir tanesi vard ki, bunun zel bir nemi vard: '
Defa Byk dris'in (Hermes Trismejistus veya Tot) 'Zm
rt Tabletlerindeki', 'Aas yukarya benzer' forml."
(188) "Bu forml, evrendeki btn yasalarn, atomun iin
de veya belirli yasalara gre gerekleen dier herhangi bir
fenomen iinde bulunabileceini ifade ediyordu. Ayn
anlam, mikrokozmos-insan ve makrokozmos-evren kyas
larnda mevcuttu. Triadlar ve oktavlar temel yasalar, her
eyi derinlemesine ilerler ve ikisi de ayn zamanda hem
alemin iinde hem de insann iinde incelenmelidir. Fakat
kendi dndaki fenomenler alemine gre insan, daha yakn
ve daha kolay ulalr bir alma ve bilgi objesidir. Bu
bakmdan evren bilgisini almaya urarken, insan nce
Birlik (Vahdet) ve Etegram
433
kendisi zerinde alarak ve temel yasalarn kendi iinde

ileyiini fark ederek ie balam aldr."
"Bu bak noktasndan bir dier forml olan Kendini
Bil forml, zellikle ok derin bir anlam tar ve gerein
bilgisine gtren formllerden biridir. Alemin incelenme
si ve insann incelenmesi birbirlerine yardm ederler. Ale
mi ve onun yasalarn inceleyen bir insan, kendisini ince
ler; kendisini inceleyen bir insan, alemi inceler. Bu anlam
da olmak zere her sembol bize kendimiz hakknda bir
eyler retir."
"Sembollerin anlalmasna aadaki ekilde yakla
labilir: Bir insan fenomenler alemini incelerken, ncelikle,
her eyde iki prensibin tezahrn grr. Bunlar birbirle
rine kar koyarlar, yle ki mtereken veya birbirlerine
zt olarak u veya bu sonucu verirler, yani kendilerini
yaratan prensiplerin ze ait tabiatn yanstrlar. Byk
dalite ve trinite yasalarnn bu tezahrn, insan ayn
anda hem kozmosta, hem de kendinde grebilir. Fakat
insan, kozmosa ilikin olarak sadece bir seyircidir ve
dahas kendisine bir ynde hareket ediyormu gibi gr
nen oysa muhtelif ynlerde hareket eden fenomenleri
sadece yzeysel olarak grr. Fakat insann, kendisine
ilikin olarak dalite ve trinite yasalarn anlay, kendisi
ni pratik bir form ierisinde ifade edebilir, yani bu yasala
r kendi benliinde anlayarak, dalite ve trinite yasalar
nn tezahrn, kendini bilme yolunda kendisiyle olan
srekli mcadele izgisiyle snrlayabilir. Bu ekilde, o
insan, irade izgisini, nce zaman emberine ve daha son
ra sonsuzluk emberine dahil edecektir. Bunun baarlma
s, onda, Sleym an'n Mhr adyla bilinen byk sem
bol yaratacaktr."
"Kendi bnyesinde semboller hakknda bir anlaya
ulamam bir insana, sembollerin anlamnn iletilmesi
434
imkanszdr. Sanki eliki varm gibi gzkr, ama sem

boln anlam ve znn anm sadece bu semboln
neler ierdiini zaten bilen ve anlayabilecek bir kimseye
verilebilir. Daha sonra, bu sembol o kimsenin kendi bilgi
sinin bir sentezi haline gelir ve onu ina eden kiiye nasl
hizmet etmise, ona da kendi bilgisinin ifade edilmesinde
ve nakledilmesinde hizmet eder."
"Daha basit semboller:
ekil-32
veya onlar ifade eden 2, 3, 4, 5, saylar, insann isel

geliimi ile ilgili kesin bir anlama sahiptir; bunlar insann
i benliinin m kem m ellem esi ve varlnn bym esi
yolundaki farkl kadem eleri gsterirler."
"nsan, normal halde kendisine doal gelen bir dalite
olarak ele alnr. Bu durumda o, tamamen ikilemler ve 'zt
iftler' ierir. nsann btn duyumlar, izlenimleri, hisle
ri, dnceleri; olumlu ve olumsuz, faydal ve zararl,
gerekli ve gereksiz, iyi ve kt, ho ve naho eklinde iki
ye blnmtr. Merkezlerin almas, bu blme iareti
altnda srer. Dnceler duygulara kar koyar. Hareket
impulslar igdsel arzularn sakinlemesini engeller.
Btn alglamalar, btn tepkiler, btn insan yaam bu
dalite ierisinde srer. Az da olsa kendisini gzlemleyen
herhangi bir insan, kendisindeki bu daliteyi grebilir."
6
435
Birlik (Vahdet) ve Enegram
"Fakat bu dalitenin deitii grlecektir; bugn

galip olan yarn maluptur; bugn bize yol gsteren,
yarn ikinci ya da daha alt sraya der. Her ey ayn dere
cede mekanik ve ayn derecede irade d olup, herhangi
bir amaca gtrmekten uzaktr. Kiinin daliteyi anlama
s, mekanikliin farkna varmasyla, mekanik olanla uur
lu olan arasndaki ayrmn farkna varmasyla balar. Bu
anlayn ortaya kmas iin insann iinde bulunduu
kendini aldatma durumunun yklm as gerekir. K end i
sini kandran kii, en m ekanik hareketlerinin bile irade
li ve uurlu olduunu, kend isinin tek ve btn olduu
nu zanneder."
"Kendisini kandrmay bir kenara brakan insan ise,
kendi benliinde mekanik olan ve uurlu olan grmeye
balar. Bu noktada, yaam ierisinde uurluluun
gereklemesi ve mekanikliin uura itaat etmesi iin bir
mcadele balar. Bu amala insan, dalite yasalarna gre
ilerleyen mekanik srece kar, uurlu abalarn sonucu
olarak, ncelikle kesin bir tavr almaya gayret eder. nsan
iin sabit bir nc prensibin yaratlmas, dalitenin triniteye dnmdr."
"Bu tavrn glenmesi ve daha nce kazaen etkisiz
klan (ntralize eden) 'oklar olarak faaliyet gstererek
kazasal sonular veren btn olaylara srekli ve kesin bir
biimde uygulanmas, zaman iinde sabit bir izgi halinde
sonular verir ve bu, trinitenin (lem enin) drtlemeye
dnmdr. Bundan sonraki kademe, drtlemenin
belemeye dnmesidir. nsana ilikin olarak, pentagram n (be keli yldzn) kurulm asnn, bir deil birok
farkl anlamlar vardr. ncelikle bu anlamlar iinde, mer
kezlerin alm asyla ilgili olan renilir."
"nsan makinesinin gelimesi ve varln zenginleme
si, bu makinenin yeni ve allmadk bir biimde fonksi
7
436
yon grmesiyle balar. Bir insanda be merkezin bulundu

unu biliyoruz: Dnce, duygu, hareket, igd ve
seks. Bu merkezlerden herhangi birinin dierlerinin zara
rna olarak geliip stn duruma gemesi, daha fazla geliemeyen, tamamen tek ynl bir insan tipi meydana geti
rir. Fakat insan kendisindeki be merkezin birbirleriyle
uyumlu bir ekilde almasn salarsa, bu takdirde 'pentagram kendi iinde kilitler' ve fiziki olarak mkemmel,
tamamlanm bir insan tipi olur. Be merkezin tam ve
uygun fonksiyon grmesi, onlar, eksik prensibi ortaya
koyan yksek merkezlerle birlik ierisine sokar ve insann
objektif uur ve objektif bilgiyle dorudan ve srekli ba
lant iinde olmasn salar."
"Ve ite o zaman insan, alt keli yldz olur, yani
kendi iinde bamsz ve tam olan bir hayat emberine
kilitlenerek, yabanc tesirlerden veya kazasal oklardan
soyutlanm olur; Sleym an'n Mhrn kendi benliin
de somutlatrr."
"imdiki halde, 2, 3, 4, 5 ve eklindeki sembol serileri
bir srece uygunlanmak zere yorumlanmtr. Ama bu
yorum bile eksiktir, nk bir sembol asla tam olarak
aklanamaz. O sadece yaanabilir. Ayn ekilde, rnein
kiinin kendini bilm esi de yaanmaldr."
"nsann uyumlu gelimesiyle ilgili olan bu ayn sre,
oktavlar yasas bakmndan incelenebilir. Oktavlar yasas
baka bir semboller sistemi ortaya koyar. Oktavlar yasas
bakmndan tamamlanan her sre, do notasnn birbiri
ardndan gelen tonlardan geerek bir sonraki oktavn
do'suna bir geitir. Oktavn yedi temel tonu, yedi yasas
n ifade eder. Bir sonraki oktavn do'sunun buna ilavesi,
yani srecin tamamlanmas, sekizinci adm verir. ki
'enterval' ve 'ilave oklarla' beraber yedi temel ton, dokuz
adm eder. Buna bir sonraki oktavn do'sunu katarsak, on
6
437
admmz olur. Bu sonuncusu, yani onuncu adm, srmek

te olan oktavn sonu ve ayn zamanda bir sonraki devrin
balangcdr. Bu ekilde, oktavlar yasas ve bu yasann
ifade ettii geliim sreci, l'd en
'a kadar olan saylar
kapsar. Bu noktada neden saylar sembolizmi dendii
anlalr. Saylar sembolizmi, oktavlar yasas olmadan
veya oktavlarn ondalk sistemle nasl ifade edildii hak
knda tam bir kavray olmadan anlalamaz."
"Bat'daki oklt sistemlerde, 'teozofik ilave' olarak bili
nen bir metot vardr. Bu metoda gre saylar, o sayy
meydana getiren iki veya daha fazla rakamn toplanma
syla tanmlanrlar. Saylar sembolizmini anlamayan kim
selerce, saylarn bu ekilde sentez edilmesi, mutlak suret
te keyfi ve bir sonuca ulatrmaz gibi gzkr. Fakat var
olan her eydeki birlii anlayan ve bu birliin anahtarna
sahip olan bir kiiye gre, teozofik ilave ynteminin ok
derin bir anlam vardr, nk o tm eitlilii, l'd en
'a
kadar olan saylarla ifade edilen ve bu eitlilii yneten
temel yasalara ayrtrr."
"Daha nce bahsedildii gibi, sembolojideki saylar,
kesin geometrik ekillerle ilikilidirler ve karlkl ola
rak birbirlerinin tamamlaycsdrlar. Ayrca Kabala'da
harf sembolojisi ve harf sembolizminin kombinasyonu
kelime sembolojisi kullanlr. Say, geometrik ekil, keli
me ve harflerle ilgili bu drt sembolizm metodunun bir
araya getirilmesi, karmak ama daha mkemmel bir
metot verir."
"O zaman ortaya, ayrca bir majik semboloji, bir ali
mi sembolojisi ve bir astroloji sembolojisi ve de bunlar bir
btn halinde birletiren Tarot semboller sistemi kar."
"Bu sistemlerin her biri birlik fikrinin nakledilmesinde
bir ara olarak hizmet grebilir. Fakat tamamen iyi niyetli
olmalarna ramen, yetersiz ve cahil ellerde, ayn sembol
1 0
1 0
438
bir 'hayal arac' haline gelebilir. Bu nedenle bir sembol

asla en son ve kesin anlamyla ele alnamaz ve alnmama
ldr. Sonsuz eitliliin birlii yasalarn ifade eden bir
sembol, kendisinin incelenebilecei sonsuz sayda bak
asna sahiptir ve bu durum, farkl bak noktalarndan
ayn anda grebilecek kabiliyette olan bir insann ona yak
lamasn gerektirir. Olaan lisann kelimelerine dklen
semboller katlarlar, donuklarlar ve konunun hi
olmazsa m antksal bir aklamasna bile izin vermeden,
anlam dar bir dogmatik ereve ierisinde snrlayarak
kolayca 'kendilerinin ztlar' haline gelirler. Bunun sebebi,
sembollerin literal anlalmas ve bir sembole bir tek
anlam verilmesidir. Gerek, yeniden bir yalan perdesiyle
rtlmtr ve bu gerein kefedilmesi, semboln ierdi
i bilginin kaybolmasndan doan eksiklik yznden,
byk aba gerektirir. yi bilinmelidir ki, aslsz hayaller;
literal ve tek bir anlamda ele alnan dinsel, alimik ve zel
likle majik sembollerden kaynaklanr."
"Ayn zamanda, sembollerin doru bir ekilde anlal
mas tartma yolunu amaz. Bu anlay bilgiyi derinleti
rir ve teorik seviyede kalamaz, nk elde edilen doru
anlay gerek sonulara doru, bilgi ve varln birliine
doru, yani Yce Fiil'e (Great Doing) doru olan abalar
younlatrr. Saf bilgi nakledilemez, ancak sembollerle
ifade edilerek adeta bir pee ile rtlr. Bununla beraber
arzu eden ve nasl baklacan bilen kimse iin bu pee
saydamlar."
"Ve bu anlamda olmak zere, herkes tarafndan anlalmasa da, konuma sembolizminden sz etmek mm
kndr. Sylenen eyin i manasnn anlalmas, belli bir
gelime seviyesinde ve dinleyicinin buna uygun abalar
ve hali elik ettii zaman mmkndr. Fakat insan kendi
si iin yeni eyler iittiinde onlar anlamak iin aba har
439
cayaca yerde, doru olduunu sand ve kural olarak

sylenen eyle hibir alakas olmayan bir fikri savunarak,
onlar zerinde tartmaya balar veya onlar rtmeye
kalkar. Bu tutumu sebebiyle o kii yeni bir ey kazanma
daki tm ansn kaybeder. Sembolik hale gelen bir konu
may anlayabilmek iin, nceden renmi olmak ve nasl
dinleneceini bilmek esastr. Objektif bilgiyle, eitliliin
ve tekliin birlii ile ilgili bir konumay, kelime manala
ryla anlama abalar daha iin banda baarszla m ah
kumdur ve insan daha fazla vesveseye drr."
"Bu nokta zerinde durmak gerekir, nk ada ei
timin dayand ilmin tmyle mantktan kaynakland
kuram, insanlara, duyduklar her ey karsnda mantkl
tarifler ve mantkl sebepler aramak gibi bir eilim ve
yetenek alamaktadr. Ve insanlar, tabiat gerei anlam
olarak doruluu ve taml ifade etmeyen bu sahalardaki
szm ona doruluk ve tamlk uruna farkna varmadan
kendi ayaklarna zincir vurmaktadrlar."
"Dnce sistemimizdeki bu eilim sebebiyle, bir eyin
ze ait yaps hakknda bir anlay kazanmadan nce, o
insana ayrntlar ieren tam bilginin nakledilmesinin,
onun bu ze ait yapy anlamasn gletirdii sk sk
grlr. Bu, doru bilgi yolunda tam aklamalarn bulun
mad anlamna gelmez, tam tersine, bu sadece orada
mevcuttur. Ne var ki, gerek bilgi yolundaki tam izahlar
ile bizim genellikle onlarn ne olduu hakkndaki dn
cemiz arasnda ok byk farklar vardr. Herhangi bir
insan, tm ayrntlarn tam bilgisinin rehberlii altnda
kendini bilme yolunda ilerleyebileceini zannediyorsa ve
kendi almasndan edindii ipularn hazmetmesi iin
kendisine balangta zorluk karlmadan bylesi bir bil
giye sahip olacan umuyorsa, bu durumda o kii, her
eyden nce gerekli abay gstermeden bilgiye ulaama
440
yacan ve sadece kendisinin, kendi abalarnn sayesin

de arad eye eriebileceini anlamaldr. imdiye kadar
sahip olmad eyi bakas ona veremez; kendisinin yap
mas gereken eyi bakas onun yerine yapamaz. Baka
birinin onun iin yapabilecei ey, ancak ona almas
iin hz vermektir. Bu bak asndan uygun ekilde kav
ranan sembolizm, itici bir g roln oynar."
"Daha nce oktavlar kanunundan, yani hangi skalada
yer alrsa alsn her srecin, tmyle kendi zamanla iler
leyen geliimi ierisinde yedi ton skalasmn ina kanunu
tarafndan belirlendii gereinden sz etmitik. Bununla
ilikili olarak her notann, her tonun baka bir skalada
alnd takdirde, yine tam bir oktav olduuna iaret edil
miti. Faaliyet halindeki bir srecin enerji younluuyla
doldurulamayan ve bir harici 'oku', bir harici yardm
gerektiren mi ve fa ile si ve do arasndaki 'aralklar', bir
sreci dier srelere balar. Bunun ardndan oktavlar
kanununun evrendeki btn sreleri birbirine balad
gelir. Gei skalalarm ve oktav kurma yasalarn bilen
kiiye; her eyi ve her fenomeni kendi z yaplaryla tam
olarak idrak etmek ve onunla balantl fenomen ve nes
neler arasndaki tm ilikilere vakf olmak kaps alr."
"Oktavn yap kanunu ile alakal tm bilgiyi bir btn
halinde birletiren belli bir sembol vardr. Bu sembol,
dokuz paraya blnm bir ember ve evredeki dokuz
noktay belli bir dzene gre irtibatlayan izgilerden olu
mu bir ekildir."
"Sembol incelemeye gemeden nce, bu sembolden
yararlanan retinin baz ynlerini ve ayrca bilginin nak
ledilmesinde sembolik metotlardan yararlanan dier sis
temlerle olan alakasn anlamak gerekir."
"Bu retilerdeki karlkl ilikiyi anlamak iin daima
hatrlanmas gereken husus, yollarn Birlik (Vahdet) idra
441
kine doru yaklamalarnn, emberin yar aplarnn

merkeze doru olan hareketine benzediidir; yani, merke
ze ne kadar yaklarlarsa, biri dierine o kadar yaklar."
Enegram
"Tamamlanan her btn, her kozmos, her organizma,
her b itki bir enegramdr." dedi. "Fakat bu enegramlarn
hepsi bir i gene sahip deildir. Belli bir organizmada i
gen, 'hidrojenler' skalasna gre, yksek unsurlarn
mevcudiyetini ifade eder. gen, rnein haha, afyon
iei, erbeti otu, ay, kahve, ttn gibi bitkiler ve insan
hayatnda belli bir rol oynayan dier birok bitkiler vas
tasyla kazanlr. Bu bitkilerin incelenmesi, enegramla ilgi
li olarak bize ok eyi aklayabilir."
"Genel olarak sylemek gerekirse, enegramn evrensel
bir sem bol olduu anlalmaldr. Tm bilgi enegrama
dahil edilebilir ve enegram yardmyla yorumlanabilir. Ve
bununla balantl olarak, insan, sadece enegrama yerle
tirebilecei eyleri gerekten bilir, yani anlar. Enegrama
yerletiremediini anlamaz. Onu kullanmaya muktedir
olan insan iin, enegram, kitaplar ve ktphaneleri
tmyle gereksiz klar. Her ey enegrama dahil edilebilir
ve okunabilir. Bir insan lde yalnz bana kalabilir ve
kumda enegram izleyebilir, bylelikle orada evrenin ebe
di yasalarn okur. Daha nce bilmedii yeni eyleri her
zaman renebilir."
"Farkl okullardan iki kiinin karlatn farz ede
lim. Bu kiiler enegram izerler ve onun yardmyla han
gisinin daha ok bildiini ve buna bal olarak hangisinin
hangi makamda olduunu, yani hangisinin daha byk,
hangisinin mrit ve hangisinin mrit olduunu tayin
edebilirler. Enegram, evren lisannn temel hiyeroglifidir
442
ve bu lisan, farkl insan seviyeleri kadar ok anlam

tar."
"Enegram ebedi harekettir. Bu ebedi hareketi insan, en
eski alardan beri aramaktadr ve asla bulamamtr.
nsann ebedi hareketi neden bulamad ok aktr:
Kendi ilerinde olan eyi darda aramlar ve ebedi hare
keti bir makine ina eder gibi kurmaya almlardr, hal
buki gerek ebedi hareket baka bir ebedi hareketin bir
parasdr ve ondan ayr olarak yaratlamaz. Enegram,
ebedi hareketin bir emasdr, yani bir sonsuz hareket
makinesidir. Fakat phesiz, bu diyagramn nasl okuna
can bilmek gereklidir. Bu semboln anlalmas ve kul
lanlabilmesi, insana mthi bir g verir. Enegram ebedi
harekettir ve ayn zamanda simyaclarn felsefe tadr."
"Enegram bilgisi ok uzun sre sr olarak muhafaza
edilmitir ve bir ifadeyle imdi herkese ak durumda ise
bu, bilen insandan talimat almadan kimsenin onu kulla
namayaca tamamlanmam ve teorik bir formda bulunmasndandr."
"Enegram anlayabilmek iin onun hareket iinde
olduu, hareket etmekte olduu dnlmelidir. Hare
ketsiz bir enegram, l bir semboldr; yaayan sembol
hareketlidir." Evrensel bir sembol olarak enegramn anla
m hakkmdaki konumalarla ilikili olarak G., evrensel bir
"felsefi" lisann mevcudiyetinden sz etti.
"nsanlar uzun bir sre evrensel bir lisan kefetmeye
almlardr." dedi. "Ve bu sefer, dier biroklar gibi,
uzun bir sre nce bulunmu bir eyi aryorlar. Bilinen ve
uzun zamandr mevcut olan bir eyi dnmeye ve ke
fetmeye gayret ediyorlar. Daha nce de sylediim gibi
bir deil, tane evrensel lisan, daha dorusu derecede
evrensel lisan mevcuttur. Bu lisann birinci derecesi,
olaan lisann gsz kald eylerle ilikili olarak, insan-
443
la rm d n celerin i ifade etmesini ve dierlerinin dn

celerin i an lam asn m m kn klar."
"B u ra d a teorisi anlatlm akta olan reti ise, tamamen
k en d i g c y le ayak tadr ve dier izgilerden bamsz
o lu p zam an m za kad ar hi bilinmiyordu. Bu reti de
d i e r izgiler gibi sembolik m etottan yararlanr ve bunun
a n a sem b ollerin d en biri, daha nce sz edilen ekil, yani
d o k u z p a ra y a blnm em berdir."
"B u sem b ol aadaki ekli alr:
" e m b e r dok u z eit paraya blnmtr. emberi

b len n ok talarn en sttekinden geen apa gre simetrik
olan bir ekil vastasyla alt nokta birbirine balanmtr.
A y rc a , em b eri blen noktalarn en stte olan, asl ekle
dah il o lm ay an blm lerin noktalaryla birletirilerek mey
d a n a gelen ekenar genin tepe noktasdr."
"D o k u z p aray a blnen ve bunlarn izgilerle irtibatlan d em b er eklindeki sembol, yedi kanunu ile i ie
g e m i k an un unu ifa d e e d e r."
444
Oktav, yedi tona sahiptir ve sekizincisi, birincinin bir

tekrardr. 'Entervalleri' dolduran, yani mi-fa ile si-do ara
sn dolduran 'ilave oklarla' beraber dokuz eleman var
dr."
"Oktavlar yasasn tam olarak ifade eden bu semboln
tam yaps, gsterilen yapdan ok daha karmaktr.
Fakat bu yap dahi, bir oktavn i yasalarn gsterir ve
kendi iinde incelenen bir nesnenin ze ait tabiatn tan
mak zere bir metot verir."
"ncelenmekte olan bir nesne veya fenomenin yaltl
m mevcudiyeti, ebediyen dnen ve kesilmeden akan bir
srecin tekil ettii kapal bir emberdir. ember bu sre
ci sembolize eder. ember zerindeki ayr ayr noktalar
srecin admlarn sembolize eder. Sembol, tm olarak
do'dur, yani muntazam ve tam bir mevcudiyettir. O, bir
emberdir; tamamlanm bir ember. Ondalk sistemimi
zin sfrdr; kendi yazl ile kapal bir emberi ifade
eder. Kendi iinde kendi mevcudiyeti iin gerekli her eyi
kapsar. O, etrafndan yaltlmtr. Sre ierisindeki kade
meler silsilesi, l'd e n 9'a kadar olan saylar silsilesi ile ba
lantl olmaldr. Si-do arasndaki 'entervali' dolduran
dokuzuncu admn mevcudiyeti, devreyi tamamlar, yani
emberi kapatr, bu noktada bir yenisi balar. genin
tepesi kendi tabanndaki daliteyi kapatr. Bylece, aynen
genin tepe noktasnn taban izgisi iinde kendisini son
suz ekilde oaltt gibi, ok eitli genlerin iinde
kendisinin ok eitli formlar halindeki tezahrn mm
kn klar. Bu yzden her devrin balangc ve tamamlan
mas genin tepe noktasnda olur. Buras, balang ve
sonun birletii, emberin kapand, sonsuz bir ekilde
akmakta olan evrim iinde oktavdaki iki do'nun sesini
veren noktadr. Ancak dokuzuncu adm evrimi kapatr
ve tekrar bir yenisi balar. Bu yzden genin do'ya
445
karlk gelen en st noktasnda 9 rakam bulunur ve geri

kalan noktalara da l'd e n 8'e kadar olan rakamlar dat
lr."
"emberin i tarafndaki karmak eklin incelenmesi
ne geerek onun ina kanunlarn anlamamz gerekir. Bir-
ekil-34
lik kanunlar her fenomene yansr. Ondalk sistem, ayn

kanunlara dayanarak kurulmutur. erisinde bir tam
oktav ieren bir noktay bir birim olarak ele alrsak, bu
oktavn yedi notasna ulamak iin bu birimi eit olmayan
yedi paraya blmemiz gerekir. Ama grafik gsterilite
paralarn eitsizlii hesaba katlmaz. Ve diyagramn
kurulmas iin nce yedide birlik para, sonra yedide iki
lik daha sonra yedide lk, yedide drtlk, yedide be
lik, yedide altlk ve yedide yedilik para alnr. Bu para
lar ondalk sistemde hesaplarsak, u sonular elde ede
riz:
446
1/7-0,142857...
2/7-0,285714...
3/7-0,428571...
4/7-0,571428...
5/7-0,714285...
6/7-0,857142...
7/7-0,999999...
"Elde edilen periyodik desimal serileri inceleyecek
olursak, sonuncusu dnda btn periyotlarn kesin bir
sralama ile ilerleyen ve tmyle ayn alt rakamdan mey
dana geldiini grrz. Bylece periyodun birinci rakam
bilinirse, tm periyodu tamamen yeniden kurmak mm
kn olur."
"imdi l'd e n 9'a kadar olan rakamlar ember zerine
yerletirirsek ve periyottaki rakamlar periyot iindeki
sraya gre birinci rakamdan balayarak dz izgilerle bir
letirirsek, emberin iinde bulunan ekli elde ederiz. 3, 6
ve 9 saylar periyot iinde bulunmamaktadr. Bunlar, ayr
bir gen olutururlar; semboln serbest trinitesini olu
tururlar."
" 'Teozofik ilaveyi' kullanp periyottaki saylarn topla
mn alacak olursak, dokuz'u, yani tm bir oktav elde
ederiz. Ayr ayr her bir nota, birincide olduu gibi ayn
kanunlara tabi olarak, tam bir oktav ierecektir. Notalarn
konumlar periyodun rakamlarna karlk gelir ve bir
oktav izilirse, ekil-35 elde edilir."
"ember zerindeki, periyotta bulunmayan noktay
bir btn halinde birletiren 9-3-6 geni, yedi kanununu
ve kanununu birbirine balar. 3-6-9 rakamlar periyotta
bulunmamaktadr; bunlardan ikisi olan 3 ve 6, oktavdaki
iki 'entervale' karlk gelir; ncs ise fazlalktr ve
ayn zamanda periyoda girmeyen temel notann yerine
geer. Ayrca, kendisine benzer bir fenomenle karlkl
447
9 do
ekil-35
olarak faaliyet gsterebilen herhangi bir fenomen, karlkl

bir oktav ierisinde do sesini verir. Bundan dolay do,
kendi evriminden doabilir ve baka bir evrimle munta
zam bir korelasyona (karlkl ilikiye) girebilir. Yani ba
ka bir evrim ierisinde, oktavdaki 'aralklar' dolduran
'oklar' tarafndan oynanan rol oynayabilir. Bundan
dolay, burada ayrca, bu imkana sahip olan do, 3-6-9
geni vastasyla, oktavdaki d kaynakl oklarn
gerekletii, oktav dnda mevcut olanlarla balant kur
mak iin oktava nfuz edilebilen bu yerlerle irtibatlanr.
U kanunu, bir deyile yedi kanununun ilerisine geer,
gen periyoda nfuz eder ve bir arada bu iki ekil okta
vn ve oktavdaki notalarn i yapsn verir."
"Bu noktada yaptmz muhakemeye gre yle bir
sorunun sorulmas gayet yerinde olur: Niin 3 rakamyla
gsterilen 'aralklardan' biri, mi ve fa notalar arasnda
doru yerde olduu halde, dieri, 6 rakam ile gsterileni,
doru yeri olan si ve do arasnda bulunmas gerektii hal
de sol ve la notalar arasndadr?"
"Eer ikinci 'araln' (6) kendi yerinde grnd
artlar gzlenseydi, aadaki emberi elde edecektik:
448
do
ekil-36
"Ve kapal emberin dokuz esi beraberce aadaki

ekilde grld gibi simetrik olarak gruplanabilirdi:
do
la
si
re
mi
X
fa
sol
ekil-37
"Bizim elde ettiimiz dalm ise yledir:
do
e k il-3 8
449
"Ve ancak aadaki gruplamay verebilir:

S do re
sol
la
mi
fa
ekil-39
Yani bir durumda x, mi ve fa arasnda; dier durumda

ise gerekli olmad halde sol ve la arasndadr."
"Araln grnte yanl yere yerletirilmesi, sembo
l okuyabilen kimselere si'den do'ya gei iin ne tr bir
'ok' gerektiini gsterir."
"Bunu anlamak iin, insanda ve evrende ilerleyen
sre iindeki 'oklarn' rol hakknda sylenenleri topar
lamak gerekir."
"Oktavlar kanununun kozmosa uygulanmasn incele
diimiz srada, 'Gne-Dnya' adm aadaki ekilde
gsterilmiti:
mi
re
la
e k il-4 0
450
Radyasyonun oktavyla ilgili olarak, do'dan si'ye

geiteki entervalin doldurulmasnn Gne'in organiz
mas iinde meydana geldiine iaret edilmiti. Kozmik
oktavda, do-si 'aralna' ilikin olarak geiin Mutlak'n
iradesi ile salandna deinilmiti. Kozmik oktavdaki
fa-mi geii, zel bir makinenin yardmyla mekanik ola
rak baarlr. Bu makine fa'ya dahil olarak, bir seri i
srelerle, kendi zerinde bulunan sol'n zelliklerini
kazanmasn ve bu arada kendi notasn deitirmemesini,
yani bir sonraki nota olan m i'ye bamszca gemesi iin
fa'da i enerji birikmesini salar ve fa'nm geiini mm
kn klar."
"Tamamlanan btn srelerde tamamen ayn iliki
tekrar edilir. nsan organizmasndaki hazm sreci ve
organizmaya alman maddelerin dntrlmesi incele
nirse, bu srelerde tamamen ayn 'aralklar' ve 'oklar'
grrz."
"Daha nce iaret ettiimiz gibi, insan eit yiyecek
le beslenir. Bunlarn her biri yeni bir oktavn balangcn
tekil ederler. kinci oktav, yani hava oktav, birincisiyle,
yani yiyecek ve iecek oktavyla birleir. Bu birleme,
birinci oktavn gelimesinin durduu mi notasnda olur.
Ve nc oktav, ikinci oktavn gelimesinin durduu
noktada, yani mi notasnda ikinci oktavla birleir."
"Fakat anlalmas gereken husus, birok kimyasal
ilemde olduu gibi, tamamen doa tarafndan belirlenen
sadece belli m iktarlardaki maddeler istenen kalitede kar
mlar verirler. Yani insan organizmasndaki ' eit
yiyecek' de belirli oranlarda kartrlmak zorundadr."
"Yiyecek oktavnn sreci iindeki son madde, yeni bir
do'ya geii salamak iin 'ilave oka' ihtiya duyan si
maddesidir (nc skaladaki 'hidrojen 12'). Fakat bu
maddenin imalinde oktav itirakte bulunduundan
451
bunlarn etkisi de nihai sonuca yanstlr ve bu sonucun

kalitesinin belirlenmesinde rol alrlar. Kalite ve miktar,
organizma tarafndan alman eit yiyecein ayarlan
mas suretiyle ayarlanabilir. Ancak eit yiyecek arasn
da tam ve ahenkli bir intibakn varl ile srecin farkl
blmlerinin kuvvetlendirilmesi veya zayflatlmas sa
lanr ve istenen sonu elde edilir."
"Fakat unu hatrlaynz ki, insan ne yaptn, niin
yaptn ve bunun nasl bir sonu vereceini tam olarak
bilmedii takdirde, kelime anlam ile yiyecei ve solunu
mu ayarlama konusundaki kiisel giriimler insan iste
nen sonuca gtremez."
"Dahas, eer bir kii, srecin iki elemann, yani yiye
cei ve solumay regle etmede baarl olsa bile, gene de
yeterli deildir. nk nc katn yiyeceinin, yani
'izlenimlerin' nasl ayarlanacann bilinmesi daha nem
lidir."
"Bu sebeple sreleri gerekten etkilemeyi dnme
den nce, organizmaya giren maddelerin tam olarak kar
lkl ilikisinin, muhtemel oklarn yapsn ve notalarn
geiini yneten kanunlar anlamak gerekir. Bu kanunlar
her yerde ayndr. nsan incelerken kozmosu, kozmosu
incelerken insan inceleriz."
" 'Mutlak-Ay' kozmik oktav, yasasna gre alt
oktava ayrlr. Bu oktav ierisinde evren, insan gibidir;
ayn ' kat', ayn Radyasyonun kozmik oktavlarnda
fa-mi 'aralnn' belirdii yer, diyagramda, tpk insan
bedenindeki gibi 'makineleri' gsterir."
"Fa-mi gei sreci ematik olarak yle gsterilebilir:
Kozmik fa, tpk alt kattaki yiyecek gibi bu makineye girer
ve deiimler evrimine balar. Bu yzden balangta
makinede do sesini verir. Kozmik oktavn sol maddesi,
solumadaki hava gibi orta kata giren madde gibi hizmet
452
grr ve makine iindeki fa notasnn mi notasna geme

sine hizmet eder. Makineye giren bu sol de, do sesini
verir. imdi elde edilmi olan madde, st katta, makine
nin st katna giren ve gene do sesini veren kozmik la
maddesiyle birleir." (ekil- 41)
do
si
la
sol
fa
l a ---mi
re
la
sol
fa
s o l ----mi
re
la
sol
fa
fa - mi
re
e k il-4 1
453
"Takip eden la, sol, fa notalar makineye yiyecek hiz

meti grrler. kanununa gre, bunlarn ardl dzeni
ierisinde la, aktif unsur; sol, etkisiz klan unsur ve fa da
pasif unsur olacaktr. Pasif prensiple reaksiyona giren,
yani etkisiz klan prensibin yardmyla onunla irtibatlanan aktif prensip, belli bir sonu verir. Bu, sembolik ola
rak yle gsterilir:
ekil-42
"Bu sembol, la maddesiyle kartrlan fa maddesinin

sol maddesi eklinde bir sonu verdiini iaret eder. Ve bu
sre oktav ierisinde fa notasnn iinde geliiyormu
gibi ilerlediinden, fa notas, perdesini deitirmeden sol
notasnn zelliklerini kazanr demek mmkndr."
"Radyasyondaki oktavlar ve insan organizmasndaki
yiyecek oktavlar hakknda sylenenlerin tmnn, dokuz
paraya blnm bir emberi ieren sembolle dorudan
bir balants vardr. Mkemmel bir sentezin ifadesi olan
bu sembol, kendi iinde kanunlarn btn unsurlarn
barndrr. Bu sembol yardmyla bu oktavlarla balantl
her ey nakledilir ve bunlar sembolden karlr."
YORUM ve AIKLAMALAR
METAPSK TETKKLER VE
LM ARATIRMALAR DERNE'NCE YAPILAN
SZEL ALIMALARDAN ALINMITIR
(1) Yeryznde uyanmak esas deildir; agah olmak
esastr. Uyank olmak iyi bir eydir. Ama insan o yaam
ierisinde uurlu baz eyler yapmak, birtakm gleri ve
imkanlar kullanmak ihtiyacnda olmayabilir. Zaten
sufilerin 'istidat' (yetenek) szn kullanmalarnn en
byk maksad budur. Yani o dnyaya hazr gelmelidir.
Herkes tekaml edemez fikri buradan kyor, yani istidat
olmaynca uurunu gelitiremiyor, yar yolda kalyor.
(2) Varlk, hem fizik plandan hem de astral plandan
gelen tesirlerin altndadr. nsann d tesirler tarafndan
ynetilen bir makineye benzetilmesinin sebebi budur.
(3) Yapabilmek ve yapmak fiilleri sadece szden ibaret
tir. Bu fiiller, aslnda kk olarak insann kendi iradesinden
kaynaklanmyor. Bunlar onda, baka iradelerden kendisi
ne empoze edilmi birtakm artlandrmalara, birtakm
zorlamalara, igdlere bal olmak zere ortaya kyor.
Yani insan kendi igdsnn, kendi kudretinin sahibi
deildir. "Her ey kendiliinden olur" ya da "her ey
456
varit olur" dendii zaman, anlalmas gereken husus

budur. Yani insan olaylara yn veremez, olaylar maksatl
bir ekilde kendisi ynlendiremez, maksatl bir ekilde
bandan eitli psikolojik hallerin gemesine sebep ola
maz; en basiti, maksatl bir ekilde bedenine hakim ola
maz. Beer varl iradesiyle, ne psikolojisine ne de fizik
bedenine hakimdir. Yani, ba ard zaman "Ne arsy
m o!" dedii zaman, ar o anda hemen gemiyor. Veya
zntsnn, fkesinin, nefretinin, tutkusunun, aknn,
sevgisinin nne geemiyor. Bylece, onlarla beraber
yrmek, komak; onlarn ierisinde halli hamur olmak
zorunda kalyor. Yani, bir kendiliindenlik sz konusu
dur. Ama bu kendiliindenlik, rasgelelik anlamnda deil
dir; bunun arkasnda bizim bilmediimiz, ok sakl, fakat
ok byk kanunlar var; onlar ynetiyor.
"M ekanik insan" dediimiz zaman, onu "m akine"
haline getirmiyoruz. nsan, bildiimiz daktilo makinesi
gibi deildir. Ama, iradeyi kullanmak, onu ynlendirebil
mek, iradeye bal olarak da baka eyler yapabilmek
kudreti henz yoktur; bu yzden mekaniktir. nsann im
dilik tabiat byledir. Beden kimyas ve mekanizmas oto
matik olarak iler. Yani insan, otomatik olarak ileyen bir
bedene sahiptir.
Ama insanlar, bu bedenin ierisinde onunla zde
lemeden, bedene hakim olmay, onun mekanik al
masn kendi arzu ve iradesine gre ynlendirmeyi
reneceklerdir. Otomatizma deitirilmiyor; nsan bu
otomatizmay kendi iradesine gre kullanyor.
(4)
nsanlar birok tesirin altndadrlar. Ne var ki,
bunun farknda deildirler. Dolaysyla bize kendiliin
den oluyormu gibi gelir. Yani uur dmzdan, hamileri
mizden, dnyann kendi sisteminden bize yklenen tesir-
Yorum ve Aklamalar
457
ler sz konusudur. nsan iradesi bu ak engelleyemez,

sadece ona uyar. Her ey varittir (It happens-Tout arrive)
sz ile mekanik sistem ortaya konuyor.
(5) nsann sevgisi de, nefreti de rlatiftir. u anki bir
fke, be dakika sonra sevgiye dnebilir; imdiki bir
sevgi, be dakika sonra fkeye dnebilir. Bu, ald
tesirlerin insanda uyandrd cevaptr. Yani hibir eye
hakim deiliz.
( ) Kendiliindenlii bir anlaya dntrmek gere
kir. nsan bir tesir ald zaman, ona reaktif olmamak kay
d ile, "Bu tesir benden ne istiyor, ne yapmam gerekiyor?"
diye kendisine sormaldr. nsan bu tesire kar gelemez;
kendisinden bir eyi harekete geirmesi istenmektedir.
Onu anlayp yapmaldr; ama kendiliinden deil... Eer
onu siz yapmazsanz, bakas yapacaktr.
te bu nedenle insann kendisi hakkndaki binlerce
hayalden (yalandan), pein fikirlerden kurtulmas gerekir.
Aksi halde insan, gelitirici tesirlere ket vurur ve straplar
iinde kvranr. nsann kendi zerinde almas, kendini
bilmesi, hep bu ondurucu tesirlere diren gstermeyen
kanallar oluturmas iindir.
6
(7) Byk mekanik sistemleri harekete geirmek iin

byk mekanik enerji gerekir. Yani mekanik sistemlerle
hareket etmekte olan varlklar harekete geirmek zordur;
ayn derecede bir ivmeye ihtiyalar vardr. Ama mekanik
olmayan insanlar, yani daha seviyeli insanlar harekete
geirmek iin o kadar byk gce ihtiya yoktur. Anlay
a dokunduunuz anda btn ktleyi harekete geirirsi
niz. Halbuki burada bir kaldrala kaldrmanz gerekir.
Yani ktle kendiliinden harekete geemedii iin, g
458
kullanarak onu harekete geirmeniz lazmdr. Ama idrak

sahibi olmu, makul dzeye km insann anlayna
hitap ettiiniz zaman, o kendi ktlesini harekete geirebi
lir.
( ) nsann en byk vasflarndan bir bakas, onun
otomatik, mekanik oluudur. Mekanizasyonun manas
genitir. Mekanizasyonun ierisinde, dou retilerinde
'karma' denen, gemi hayatn sonular ile karlamak
da vardr. Bilmekle zannetmek arasnda fark vardr.
8
(9) Gurdjieff'in felsefi dayana atomcu materyalist

anlaytr. nk burada bir ruh varl kavram, ebedi
bir hayat fikri yoktur. Ancak lmszlk kazanabilmek
var ki, o da et bedene yklenmektedir.
( ) nsan ok kiilik sahibidir, fakat ferdiyet sahibi
deildir. Maskesi oktur; her an baka bir hviyete br
nr. Ama daha ferdilememitir. Ferdilemesi demek, tek
bir ben'e dnmesi demektir. Byle birine 'salam karak
terli, her ey karsnda kolay kolay deimeyen bir insan'
denir. nsan bir tek ve byk ben sahibi deildir; bir vah
daniyete, birlie ulamamtr.
eitli ben'ler vardr ve bunlar durmadan irket adna
kararlar verirler; hatta tehlikeli kararlar verirler. Dier bir
ben veya btn, bunlarla uramak durumunda kalyor.
Ben bir karar alyorum, uygulamaya kalkarken, br bir
karar alyor, o baka trl uygulamaya kalkyor. Ve bun
lar hep ayn bnye ierisinde oluyor. Fakat sonunda, al
nan karar uygulayacak bir eylem ortaya kmyor. nk
bunlarn hepsi ksa mrl ben'lerden meydana geliyor.
Yani asl benlikten ortaya kmyor. Bunlar her an dei
mekte olan 'persona'nn ileridir. Ama bu bnye ierisin
1 0
Yorum ve Aklamalar
45 9
de bir de efendi vardr. Efendi'den maksat, byk ben

sahibi olmak, tam ferdiyet ya da uurlu ben sahibi olmak
tr; ksaca uurlanmaktr. Yani o kimse uyank bir uura
sahip olmutur. Tek bir uura sahip olduu zaman, ayr
cal datyor, eitli ben'leri bir dzene sokuyor, hepsi
ni tek bir merkeze balyor. Kiinin tek bir merkeze ba
lanmas demek, onun byk ben'e, btnle, vahdete
ulamas demektir. Yani kii, uurlanm bir ben'e sahip
oluyor. Bunun Sufizm'deki ad "agah" olmaktr.
nsan uurland zaman, her eyi yerli yerinde yapma
ya balar. vadan kurtulur, takva sahibi olur. Gerek tak
va sahibi demek, burada olduu gibi "efendi" olmak
demektir.
(11)
D drtler insann kiiliinde ok gl ben'ler
yaratr. Bu gl ben'ler, dier zayf ben dizilerine hakim
olur. Ama onlarn gc merkezlerdeki kaytlarn gc
dr. Yani eitim, taklit, moda, din vb. gibi d drtler
merkezlere kaydoluyor. Ama bunlar uurlu olmadn
dan insanda hep eitli benlikler ortaya kyor. Ve insa
nn kiiliini oluturan btn ben'ler, bu kaytlarla ayn
kkene sahiptirler. Materyalist "behaviorizm" dediimiz
davranlk ve artlandrma psikolojisi ile burada anlat
lanlar ayndr.
Fakat ben'lerin kontrol altna alnmas meselesi ok
nemlidir. Ben'lerin insan bnyesinde ortaya kard
olumsuzluk "vesvese"dir. Klktan kla girerek insann
i skunetini yok eder. Bylelikle de iinde yaadmz
senaryonun artlarn iyice arlatrr.
Ancak, insan belli bir dnem kendi zerinde alma
yaptktan sonra, kendini yava yava kontrol altna aldk
tan sonra, yani vahdete doru, birlie doru, ayklanmaya
doru gittike, bu tiyatronun senaryosu giderek zayflar.
Hep belirli kiiler oynamaya balar. Ve zaten sufiler, haki
460
ki vahdeti meydana getirebilmek iin de, ok az deiebi

lecek, ok az sapabilecek tek bir benlie balanmak ihtiya
cn duymutur . O balanlacak ey de Kaadir-i Mutlak
Yaradan'dr, yani Allah sevgisidir. Srf O'na balanmakla,
dier btn suni, yapmack benlikleri ortadan kaldryor.
Benliklerden kurtulmak demek, psikolojik bantlara
yaplan kaytlarn boalmas, silinmesidir. Bu benler, bu
eitli yzler aslnda nefsaniyetin eitli kademeleri, eit
li grntleridir.
( ) nsan tek ben sahibi olmakla gene de makinelikten
kmyor. Ne var ki, btn paralarn almasnda tek bir
organizatr rol oynamaya balyor. Artk ipler onun elin
dedir. Yani paralar kendi kendine almyor. nsan bu
durumda kendinden beklenen hizmeti daha iyi yapar.
nk artk onun yapt iler, d tesirlerin rn deil
dir. O, tesiri bizzat znden almaya balar. Ve bu durum
da dtan gelen mekanik tesirlerin etkisi ortadan kalkar.
nk artk tek bir ben, gerek benlik olumutur.
1 2
(13) Hayatn amac mutluluk olamaz. nsanlar mutlu

luk aramaya sevketmek hatadr. Istrab yok etmeye kal
karsanz, insann varlk sebebi olan, tm bir idrak etme
serisinin yok edilmesine sebep olursunuz. nk her
idrak, insanda bir strap yaratr. Yani, yaplan hata idrak
edilince, strap dourur. Siz strab ortadan kaldrrsa
nz; pimanlk duygusunu, anlayszlktan doan hata
duygusunu, yani yanlma duygusunu ortadan kaldrrs
nz.
Bir, iki ve num aral insanlar, igdleriyle,
duyularyla hareket ederler; hibir objektif bilgileri yok
tur. Yani ztlarn kaynat bir bnyemiz vardr; biz
ancak ztlarla bir ey reniyoruz. Mukayese etmeden
Yorum ve Aklamalar
461
hibir ey renmemize imkan yoktur. Bu yzden kyas

bilgisi ok nemlidir. zafiyetten hareket edip, kesin bilgi
ye doru gitmeyi renmemiz lazmdr. drakin gelime
si, yeermesi iin strap arttr. Bu yzden mutluluk hi
bir zaman slogan olamaz. Hedonizm hibir zaman yaam
amac olamaz.
(14) Bir aba sarf etmeden, bir vesile olmadan hibir
ey olmaz. Milli piyango bileti almadan milyarlar kar
m? Bir rahmetin insana ulamas iin vesile aranmaldr.
Bouna mucize beklenmemelidir.
(15) eitli metotlar kullanmak suretiyle insann kendi
kendini deitirme kabiliyeti vardr. Dardan gelen empozisyonlar, basklar, yani hayat olaylar bu konuda bize
yardmc olur. Biz kendi bnyemizde birok eyleri dei
tirebiliriz. Bizi hedeften saptran her ey "beyin ykanma
sdr", insann baka bir manyetik g tarafndan ekilme
sidir. Bununla beraber insan hedefe gtrecek, klavuz
rol oynayacak bir mekanizma insann iinde mevcuttur:
Vicdan...
(16) nsan kendi zerinde alrken, yani nefsini terbi
ye etmeye alrken, bir eksik ynn ortadan kaldrr
ken, kendisi iin gizli olan dier eksikleri ortaya kar.
Kendisinde bulunan herhangi bir kusurla uramazsa
insan rahattr. Ama bir ynn ele alp da onu dzeltme
ye balaynca, bu kez baka bir eksik yn ortaya kyor,
yani bir baka sivri yerini daha gryor. Bylece nefsinin
btn topografyas yava yava ortaya kar.
(17) Feda edilen, verilen ey, daha yksek seviyede geri
alabilmek iindir. Bu nefsaniyet deildir. Tesir aktarlmak
462
iindir, biriktirilmek iin deil. nsan boaldka, daha

yksei ile dolar.
Tesirlerin arj ve dearj kanununa gre muhakkak birbi
rine geii gerekir. Varln daha st bir dzeye kmas
arzulanyorsa, bu ykn buraya aktarmas lazmdr. Yani
vermek... slam'da "Allah rzas" iin yaplan eyin Hristiyanlk'taki karl vermektir, fedakarlktr. Verirken, kar
lnn ne olabilecei hakknda hibir bilgiye sahip olma
mak gerekir. Aslnda byle bir vermenin muhakkak kar
l vardr. Yani d muhitten dnp gelen bir replik, bir
eko, bir yansma, glenmi veya zayflam bir tesir mev
cuttur. Biz, "karlk beklemeden yapyoruz" demek, kar
lnn ne olacan hibir zaman bilemeyiz demektir.
Maddi olarak verilen eylerin cevab da gayet maddi
seviyedendir; manevi seviyeden, yani bir st basamaktan
gelmez. Hangi plandan vermiseniz, cevab oradan gelir.
En byk verme, hissiyattan vermektir. Daha da gelitirir
seniz, egodan vermektir, benliinden sarf etmesi demek
tir, kendinde birikmi olan eyi vermektir. Hissiyatndan
vermek, st seviyeli vermenin birinci basaman tekil
eder. Acmanz, sevmeniz, merhamet etmeniz, hal hatr
sormanz vs. hep duygusal vermelerdir. Bunun da stn
deki verme seviyesi mantal basamaktr. Varlk, daima
mantal bir yayn yapmaktadr.
Vermek iin esasdr. Vermediiniz mddete, boalamayacamz iin, yerine kozmik bilgi dolduramayacaks
nz demektir. Mesnevi'de yle geer: "Kalbinde kin, nef
ret bulunan bir insann sevmesi, merhamet duymas
imkanszdr." nk kase bir tanedir; onun iinden kini,
nefreti, fkeyi atmadan sevgi dolmaz.
(18)
Cebinde yeterli para varken, insann sadaka ver
mesi kolaydr. Ama, cebinde paras azken ve onu mhim
Yorum ve Aklamalar
463
bir ihtiyacn karlamak iin kullanacak yerde sadaka

verirse, ite bu fedakarlktr. Byk mutasavvflar, yemek
yedikten sonra kretmeyi ok ayp sayarlar, nk
yemek yiyen adam, bir menfaat karl kretmektedir.
Hibir ey almadan kredebilir mi? Hatta tam tersine,
strap iine girdii zaman da kredebilir mi? Ama bu
kr, "beterin beteri vardr" diye olmamaldr. kretme
meselesini nefsani bir ilem olmaktan karmak lazmdr.
(19) nsann gerek eyleri feda etmesi daha kolaydr.
Yani, kii kendisiyle ilgili baz kusurlar objektif bir ekil
de grebilmise, o eyin kendisinin bir paras olmadn
anlamsa, o kusurdan kurtulmak kolaydr. nsan e ko
mad, putlatrmad eyleri daha kolay terk edebilir.
( ) nsana strap veren eyler, e kotuu, idantifiye
olduu eylerdir. Sizi zen eyler, cannzn yongas olan
eylerdir. Mal, cann yongas olduu srece, insana strap
verir. Taoizm'de strap ekmeme, tam hissizlik meseleleri
vardr. Ama bu hissizlik, vurdumduymazlk deildir.
Varlk nefsini slaha balayp, terke giriince de strap
eker. Ama bu, stn seviyeli bir straptr. Nefsinden
yapt her fedakarlk, ona strap verir. Istrap, idantifikasyonun (zdelemenin) dna kmann zorluunu
yaamaktr. nsann kendini kontrol etmesi kadar veya en
azndan straplarnn kaynan kontrol etmesi kadar zor
ey yoktur. Yani yle elimsiz varlklarz ki, d etkiler bizi
devaml olarak ok altnda tutabiliyor ve biz bunun stra
bn yayoruz; stelik gelimi bir varlksanz, ayn anda
bunun doru ve gerekli olduunu dnyorsunuz. Yani
ayn anda hem kendinizin ne derecede, nelere bal oldu
unuzu, hi farknda olmadan nelere idantifiye olduu
nuzu fark ediyorsunuz; hem de gerekten baz eksikler
2 0
464
den kurtulmann, bir tatbikat yapmann, bir olay yaama

nn ne demek olduunu anlyorsunuz.
nsanlar yneten husus, onlarn kendilerini bir ey
sanmasdr. Yani onlar harekete getiren husus, kendileri
ni deerli grmeleri, kibirleridir. Bunun Kur'an'daki sem
bol "firavun"dur. nsanlar straplarn feda etmek iste
mezler. Istrabn feda etmeyen demek, idantifiye olduu
eyleri feda etmeyen demektir. Terk fonksiyonunu derece
derece, belli bir hzla yrtmeyen insan, straptan kurtu
lamaz. Bu yolda yryen, bir nirvana kademesine doru
ilerliyor demektir. Terk etmeyi de bir ama haline getirdi
iniz anda, bu sefer her eyi brakp, ona balanm olu
yorsunuz ki, bu sefer o sizin putunuz oluyor. Ne olursa
olsun, muhakkak ki her ii bilgi nda, bilerek yapmak
lazmdr.
( ) nsann abasn kontrol eden mekanizmalar neler
dir? Bu halimizle neye ynelebiliriz, abalarmz hangi
istikamettedir? nsan, bu haliyle kendi nefsini besleyecek
ynde, kendi menfaatleri peinde koar. Kr bir koutur
bu. Bu bakmdan aydnlanma, uyanma, uurlanma prose
si sadece insann abasna bal deildir. nsan kendi ken
dini uyandramaz. Daima yannda bir mride ihtiyac
vardr. Bu sufi teknii deil, dnya tekniidir. Yani bir
bilgi vicdana yansmaldr.
2
( ) stn aba gstermenin suficesi "nafile" ibadettir.

Yani insan normal olan, yapmas gerekeni yapyor ve
bunun zerine ar aba gsteriyor. nsan daima yeni bir
iradi aba gsterebilecek durumda olmaldr.
nsan stn abaya sevkeden ey, dorudan doruya
retmene, yani mride ballktr; sk skya onun ete
ine sarlmaktr. Ve hibir ekilde onun hal ve hareketin2 2
Yorum ve Aklamalar
465
den kukulanmamaktr. Onun her syledii, adeta Tanr

emri gibi yerine getirilir. Siz mridinizi ve okulunuzu
setikten sonra, artk ona iyice sarlacaksnz. Yani o meto
du kullanacaksnz. O metodun iindekilere bir itiraz ola
maz.
Ar eforu sadece fiziki efor olarak kabul etmeyin.
retmen, nefsaniyetinizle olan mcadelede, sizi daha da
zorlayan hallere getirebilir. Hatta hakaret edebilir. Ne
durumda olduunuzu anlamak iin sizi dener. O hususta
da sizden ar efor ister. Tahammlnz dener. Bencil
liinize, kibrinize kar olan tavrnz kontrol eder.
nsann kendini kontrol altna almas, yani nefis denet
lemesi, "eytan mslman etm ek" eklinde geer.
(23) Gerekli ar abay gsterirseniz, hazla beraber
enerji de gelir. Bunun Sufizm'deki karl, gse genilik
gelmesidir. Yani insann iinin ferahlamas, genilemesi,
darlktan, skntdan, ksr dngden, sabit fikirden kur
tulmaktr.
(24) Gurdjieff, Tevrat'taki "toz toprak olacaksn" mese
lesini ele almtr. rnein Kur'an'da "toz toprak olmak"
yoktur. Toz toprak olmak, sadece bu makinenin, yani et
bedenin ortadan kalkmasdr.
(25) Gurdjieff retisinde slami bir anlayla, Budistik
bir anlayn tevili vardr. slam'da aka tekrardou
olay yoktur; ama Budizm'de vardr. Gurdjieff bunu eit
li astral bedenlerle ilgili gryle tevil etmitir. slam'da
"latif bedenler" tabir edilen astral bedenlerden sz edilir.
Yani ince noktalar, hassas tesir noktalarndan sz edilir.
Bu, Gurdjieff'in "manyetik merkezler" dedii akralardr.
akra almalar hep kalp zerine yaplr. Gurdjieff'in
466
"kristalizasyonu" ise, belli bir enerji potansiyeline ula

maktr. Varln kendi bnyesinde, astral maddesinde
belli bir younluk noktasn muhafaza edebilmek gc
dr. Bu ise fizie olan tasarruf demektir.
(26) "Gelime imkann salamak iin o insan tekrar eri
tilmelidir." demek, "Biz onlar helak ederiz." demektir.
Burada geleneksel yanl bir yorum ortaya kmaktadr.
Helak etmek; mahvetmek, yok etmek, cezalandrmak
demek deildir. Burada "eritme" denen helak olmak, astralin yaklmas, imhasdr. Astral o kadar arlam, o kadar
dzensiz hale gelmitir ki, hibir kristalleme, dzgn hale
gelme mmkn deil. Ancak helakla kurtulabilir.
Helak, korkun bir strap ile mmkndr. Varlk dei
ik bir srece girecektir. ok daha ar bir ekilde, baka
mekanda bunu temizlemek zorundadr. O strap, onu vaz
gemeye gtrecektir. Her eyi yok etmek zorunda kala
caktr.
Sodom ve Gomora hikayesinde stn uurlu varlkla
rn, Hz. Lut'la olan pazarlklar vardr. Derler ki: "Biz bu
insanlar olduu gibi helak edeceiz. Sen kendi efradn
toparla!" Ancak kars dahi yar yolda geri dnm ve
ancak drt be kii o sahadan kp gitmek suretiyle, helak
hadisesinden kurtulabilmilerdir.
(27) Kristallemenin meydana gelmesi iin nefis fedas
gerekir. Benzeri almay sufiler yaparlar. Nakibendi
tarikatnn almas daha da ardr. Orada kii haram
olan yapmayaca gibi, mbah olan da yapmayacaktr.
Bu ise artk, kristallemenin birka katls oluyor. Feragat
ler, artk mbahtan da kanmaktr. Mahrumiyetlerle ba
lyor, fedaya ulayor. Fiziki idrak giderek spiritel idrake
dnyor.
Yorum ve Aklamalar
46 7
(28) Kristalleme arttka varln spiritalite derecesi

giderek ykseliyor, buna karlk maddesellik derecesi o
lde azalyor. Yani vicdan korkun derecede gelimeye
balyor ve btn nefsani niteler ayaklarnn altna inmi
oluyor.
(29) nsan belli kainat yasalarn anlasn diye alkant
ierisindedir. Bu yzden durmadan ok yer ve her imti
han bir oktur. Ne var ki ancak liyakati olanlar imtihan
edilir. Her imtihan bir deiim hazrldr. Deiim sre
cine girip de, deiim yolunda ilerlemeye baladnz
anda, ok stne ok yersiniz. Onun iin sufi her belaya
"eyvallah" der. nk bilir ki, bana gelenler hep onu
tevik iindir.
Olay olmadan evvel kiinin vaziyete hakim olmas,
oklarn kullanlmasyla alakaldr. Hzr ile Musa'nn
meselinde de yerinde ve zamannda oklarn verilmesi
konusu ilenmitir. Orada ok vermenin, yn deitirme
nin metodu anlatlmtr. Amacnza ilerlerken, bu yolun
sandan solundan eitli saptrc tesirler gelebilir. yle
yerlerde mdahelelerde bulunmalsnz ki, hi sapmadan
dorudan hedefe ulan. Kii belli bir noktaya doru iler
lerken, "Bana ne gibi doneler lazm, neler olmas lazm,
yolumun zerine neler kabilir, ben tedbirimi imdiden
alaym." tarznda dnmelidir. Uyanklk budur. Nefsi
nin ne dereceye kadar olaya etkisi vardr? Baka nefislerin
ne derecede etkisi vardr? nsan, buna gre yolunu bulm a
ldr.
(30) Bu uyandrma ii, artk zel eitimlere bal ola
rak, ders alarak, bir mride bal olarak deil; bireysel
vicdana bal olarak gereklemektedir.
468
(31) uuru uyanan insan, o realitede lm demektir. O

realite artk onun iin lmtr. O kimse, o realite iin
artk lden farkszdr. O realite onunla oynayamaz, ona
hibir etkisi yoktur, tamamen onun dnda bir varlk hali
ne gelmitir. Byle bir insan, ld iin yani kendini
tamamen yok ettii iin, daha stn bir realitede tekrar
doabilir. Fakat iinde bulunduu realitenin balarndan
kendisini tamamiyle kurtaramam, trl putperestlikten
kopamam insan, yeniden doamaz, yani bir st realite
nin uyanklna geemez.
(32) Uyanmak isteyen, uurlanmak isteyen, kendi hili
ini anlamaldr. Hilik tabiri bir sufi tabiridir. Kendi var
lnn hilii karsna, Allah'n varln koymutur.
Allah'n karsnda hibir ey deer sahibi deildir. Fakat
bu duyguyu gerekten yaamak lazmdr. Birisi syledi
diye, bir yerde yazyor diye, insan hiliini hissedemez.
nsan kendisi ile ilgili olarak dehete dmelidir ki,
kendisini slah etme abasna girisin. Fakat kendinden
memnun olduka, "huyumu seveyim" dedike bu ii
baaramaz. Kur'an'da byleleri "m arurlar" diye geer,
yani gurur sahipleri, byklk sahipleri, kendilerini ululayanlar...
(33) nsann en byk zelliklerinden bir tanesi onun
egoist olmasdr. nsan nefsani bir varlktr. nsann ikinci
zellii onun gurur veya kibir sahibi olmasdr. Kendini
beenmitir insan. Bu iki kusurunu gidermek iin mca
dele eder yeryznde. Uyanmak budur.
in garip yan, insan kendisinin uurlu birtakm iler
yaptn zanneder. Bu bir hatadr. nsan birok ileri daha
ziyade otomatik, mekanik bir ekilde yapar. nsan elinden
Yorum ve Aklamalar
469
kanlar kazaen olur, kendiliinden meydana gelir. Ama

bu halini bilmez. Bunu bilmek bir inisiyasyon iidir. Ona
kalsa, Nietzche'nin mridi gibi irade sahibidir. Gerek
istek sahibi pozisyonunda atar, tutar. O insanlardan ok
vardr. Normal toplumsal yaay, bunun ispatlaryla
doludur. Bu, insann kendisini bilmeyiinden, yani cahil
liinden ileri gelmektedir. nsan cahildir, kibirlidir ve ego
isttir. Oysa kendini bilse, mekanik hayattan kurtulur.
Mekanik olmak, makine olmak demek deildir; bu, insa
nn yapt ilerdeki uursuzluk anlamna gelir.
(34) nsann nefsini slah etmesi iin nce eksik ve yan
l olan bir davranna ait haletini grmelidir. Dolaysyla
o ynnz denetim altna almaya alrsnz. Yani insan
kendi zerinde felsefi deil, reel olarak almaldr; nasihatla deil, tatbikatla yrnmelidir.
(35) Gurdjieff, insan, sadece maddesel bir varlk ola
rak, dorudan doruya psikolojik adan, kendi i dnya
snda oluan birtakm manevi olaylar bakmndan ele al
yor. Yaamakta olan insann psikolojik geliimi, nefsi
geliimi ve kendinde olan deiimleri, bugnn zihniyeti
ne uygun olarak anlatlmtr.
Gurdjieff uurluluk ve uursuzluk meselesinde ok
hakldr, fakat bu uyanklk bir hayatta elde edilemez.
(36) Kkleri itibaryla slami T asav v u fa, gerek
Budizm'e, Lamaizm'e, Ezoterik Hristiyanlk'a uzanan ve
de bunlarn pratik ve teorik sentezi olarak batya getiril
mi bir sistemdir. Bu sistemde "okul" fikri hakimdir.
Okullarn amac, oraya katlanlar en ksa yoldan gelitir
mek, objektif realiteyi grmelerini salamaktr. almala
r pratik arlkldr. Ama, kiinin kendini ak seik gr
470
mesi; kusur ve eksikliklerini fark etmesidir. Bylelikle

insanda bir anlayn uyandrlmas amac gdlmektedir.
Okulda ayrca evrenle ilgili ezoterik bilgiler de verilmek
tedir. Drdnc yol denen sistemin kurucusu ve retme
ni Gurdjieff'tir. ok yer gezerek kendisini yetitirmi ve
ayrca psiik yetenekleri olan bir Grc'dr.
(37) Hi kimse kendi seviyesinden daha yksek bir
seviyeyi gremez. Bu ifadeyi baka konulara da uygula
mak mmkndr; rnein insanlar anlayamadklar iin
Allah'a baz isim ve sfatlar yaktrmlardr. Kendi ken
dini anlayamayan Allah' hi anlayamaz ve O'nun iin
"Nedir? Nasldr? Ne biimdir? Ne kadardr?" gibi sorular
sorar. Kaadir-i Mutlak Yaradan her trl isim ve sfattan
ayrdr, uzaktr.
(38) Bilgiyi alan kimse, bunu kendisinde tutmayp,
uygun ekilde bakalarna aktarmas lazmdr. Birisini
yetitirip, kendi seviyesine karmaldr. O yksek cehit
(aba) esnasnda da kendisi dolar. Belli bir sre sonra, siz
artk tulumbann iindeki ilk suyu boaltm, onun yerine
diri, taze suyu almsnz demektir. Ve verirken renirsi
niz.
(39) Varln amac nedir? Varln birinci aamada
amac, kendini bilmesidir. Dadaki bir oban bile bunu
yapabilir. Sormak lazm: "Sen kimsin? Ne yapmak istiyor
sun? yi ve kt taraflarn biliyor musun?"
nsanlarn birbirini bu ekilde uyandrmas gereklidir.
En azndan bu sorularn sorulmas lazmdr. nsann ken
dini bilmesi iin matematii, hukuku, fizii bilmesine ihti
ya yoktur. Bu i bakadr. Elimizden geldii kadar hem
kendimiz zerinde almalyz, hem de, insanlara kendi
Yorum ve Aklamalar
471
lerini tanmalarnn bir gereklilik olduunu ifade etmeli

yiz. Ve bu i srekli olarak yaplmaldr. En azndan sy
lenen szn, yaplan hareketin nedenleri hakknda akla
ma yapmann (nefis denetlemesi) gereini, nce kendimi
zin idrak edip, bakalarna da idrak ettirmemiz gerekir.
Yani i hareketler darya vurduu zaman, bunlarn han
gi sebeplerden kaynaklandn anlamamz gerekir. "Niin
byle oluyor?" sorusunu insann daima kendisine sormas
gerekir.
(40) Kufu piramidinde 40 tane stun vardr. Hz. Musa
orada yetitirilmitir. Her stunun stnde bir sembol ve
her semboln altnda da bir yaz vardr. Bunlar 40 emirdir
ve insanlarn yeryznde, ulamalar gereken btn
hedefleri tek tek anlatan ibarelerdir. Hz. Musa bunlar 10
emir haline indirgemitir. Burann giri kapsnda yafta
olarak, "Ey buradan ieriye giren; nce kendini tanyacak
sn!" yazldr.
(41) Bilgi, enerji ykl bir partikldr. O taneciklere
muhatap olabilmek iin aba iinde bulunmak gerekir.
(42) nsan uurlanmaya balaynca, bir anten gibi bilgi
yi almaya balar. Aslnda o bilgi yaynn herkes alr, ama
farknda olmaz. Hakikat herkese sunuluyor, ama alan al
yor, almayan almyor.
(43) nsan mekanik yayor dendii zaman, onun ken
disini "alkoyam amas" meselesi anlalmaldr. Her ey
igdsel, farknda olmadan kendiliinden oluveriyor.
Yalan sylyorsa, yalan sylemekten kendini alamyor,
doru sylyorsa, doru sylemekten kendini alkoyam
yor. Yani hibir eyi bile bile yapmyor. Yalan da, doru
472
insann Gerei "Kendim Bilmek'
yu da bile bile sylemiyor. Belki sezgisi ile yapyor, belki

savunma mekanizmasnn bir tehdidi yznden yapyor.
Dieri de vicdan elvermedii iin doru sylyor. Veya
belki de bir menfaati iin doru sylyor.
(44) Bilgi iletiimi ok kolaydr ama insann kendisini
gelitirmesi ok zordur. Bilgi almak tekaml etmek demek
deildir. Bilgi muktedir olmann aracdr. Ama muktedir
olabilmek iin de yapabilmek lazmdr. te o zaman bilgi,
ilek bir bilgi olur.
ok eyler bilirsiniz ve belli bir konu ierisinde herhan
gi bir toplulukta gayet rahat konuabilirsiniz, ama btn
o bilgiye ramen, zaman zaman atalet, korkaklk, kontrol
szlk iinde kalabilirsiniz. nsan ok ey biliyor, ama
bildiini anlamadndan yapamyor.
Bilgi ile varln bilekesinden anlama doar. Anlama,
sadece varln gelimesiyle geliir. Eer bilginin gelime
siyle anlay gelimi olsayd; bugn insanlarn birbirine
yapt ktlk mevcut olur muydu hi? Demek ki bilgi
anlay gelitirmiyor. Ancak ve ancak varlkta bir gelime
olmas gerekir. Bu da uur zenginlii, uur sahasnn
genilemesi demektir; buradaki tabirle "uyanm ak" demek
tir. Anlay belli bir kapasiteye ulat zaman, uykudan
km olursunuz. O uur sahasndaki enerjetik faaliyetin
belli bir seviyeye ykselmesi lazmdr. Belli bir satrasyondan sonra, "uyanklk" dediimiz aydnlanma meyda
na geliyor.
(45) Hz. Peygamber, "Ben gzel ahlak tamamlamaya
geldim." demitir. Yani, "Ben varl gelitirmeye geldim,
bilgiyi deil." demek istiyor. nk bilgi zaten geliyor,
ama varlk gelimiyor. Ahlak burada onun semboldr.
Yorum ve Aklamalar
473
(46) Yeryznde hibir ey yeni deildir. Btn bilgiler

zaten mevcuttur. Bize yeni gibiymi gibi gelmesinin sebe
bi, kendimizin deimesidir.
(47) Varlk anlayn arttrmak zorundadr. Her ie
samimiyetle, pein kanaat sahibi olmadan, yeni bir ey
gzlyormu gibi, bir anlay ierisinde girmek zorunda
dr. Bilgi ynnden deil, ama gzlem ynnden varln
bu objektiviteyi kazanmas lazmdr. Yani her eye gere
ken alakay gsterebilecek durumda olmas lazm gelir.
Bu ekilde serbestlemi olmas gerekir.
(48) Dnya almas ierisinde, insan varl gerekten
abasnn karl olmak zere bilgiyi depoluyor; tecrbe
siyle bilgi elde ediyor. Byk bir emek ve straba karlk
bilgiyi ediniyor.
Ama gryoruz ki, varlk ve bilgi izgisi birbirinden
ok farkl. Biz, baz bilgilerin gelimesini; varln geli
mesine yardmc olan bilgiyle de kartryoruz. Dnya
insan kutsal kitaplarda anlatlm olan bilgileri henz
anlam deildir. Anlayamamasnn sebebi, varlnn o
bilgileri anlayabilecek seviyeye gelmemi olmasndandr.
(49) nsanlarn varl bir bakma gerek bilgiye sahip
olmadndan gelimiyor. Bizim, kitaplardan edindiimiz
bilgiler, hakiki bilgiler deildir. Yani onlar, varln yarar
lanaca bilgiler deildir. Baka bir deyile, bizim robot
yapacak hale gelmemiz, nkleer enerjiyi kullanabilmemiz
varlmz gelitirmez. Biz mekanizasyon bilgisini tanyo
ruz da, kendi varlmza, kendi zmze ait bilgiyi tan
myoruz. Bizi gelitirecek bilgilere vakf deiliz ve bu
yzden de yeteneklerimiz gelimiyor. Yeteneklerimiz
gelimedii iin yapabilme gcmz yok.
474
(50) Her insann astral bedeni vardr. Bu astral beden,

eitli blgelerinde muntazam, dzenli bir atomik rahat
lkta deildir. Astralin incelmesi ve muntazamlamas
aba ile, alma ile, strapla, byk bir emekle, feragatle,
vermekle meydana gelir.
(51) Anima, can halidir. Eskiler buna "hayvani ruh
demilerdir. Animus, nefs deildir. Nefs demek, cahillik,
bilgisizlik demektir. "eytann erri" budur. Varln en
byk amac, bilgiyi elde etmektir: Kendini bilmek, eyay
bilmek, kainat bilmek, Tanr'y bilmek, her eyi bilmek...
(52) Arzulardan doan dnceler tamamen mekanik
bir srete ilerler. uurlu deildir. Mekanik insanda bu
bakmdan irade mevcut deildir. Bir d tesir birok sz
gelerden gee gee gerek iradenin bulunduu sptil
bedene ulayor, ama hareketin balangc otomatik, meka
nik ve ok tesirleriyle ynetilen bir haldedir. Dolaysyla o
irade, gerek bir istei, gerek bir karar belli etmiyor; bir
takm d sebeplerden kp gelen bir irade oluyor. nsann
irade dedii ey, arzulad eydir. Arzu ve isteklerin az
veya ok srekli oluuna zayf ve gl irade denmekte
dir. Onu yneten, mekanik bir hafzadr. Onun etkisiyle
hemen arm yapyor ve o ii yapyor. Fakat "Ben bunu
neden yapyorum?" diye sormuyor kendisine. ayet bunu
soracak olursa, bir mdahele, bir irade fonksiyonu bala
yacak. Yani gemleri ele almaya balayacak, ama yapam
yor.
Neden oru tutturuyorlar? Sufi, almasna balad
zaman nce fizik plan ele geirmek mecburiyetindedir:
Uykusuzluu ile, al ile, nefsini birtakm eylerden
mahrum etmek ile...
Yorum ve Aklamalar
475
Buda, "Istrabn kayna arzulardr." der. Arzunun

peinde komak, fizik bir iradedir. Atletin madalya pein
de komas fizik bir iradedir. Eskilerin "m teem m il ira
de dedikleri bir irade vardr. Yani dnlm, d
nlme yoluyla programa balanarak yaplan bir i vardr.
Orada arzular yoktur. Dnce vardr ki, yaplan birok
eyler arzularnn da tersinedir. Mteemmil iradede bir
ok hususlar benliin, egoizmanm zddna olur. Yaptn,
daha idealize edilmi bir ama iin, daha yksek bir ey
iin yapar. te orada irade vardr.
rade szcn kullanabilmemiz iin, ferdiyetimizin
uurdan kp yaylmas lazm; d tesirlerden deil.
"stersem laf tamamen mekanik bir sreten ibarettir.
Hibir ey yapamazsn. nsann tahayyl vardr, ona
malup olur gider. uurdan yaylan bir ferdiyet veya tek
ve daimi ben tarafndan ynetilen irade vardr. Ancak
byle bir iradeye zgr denebilir. Bir insann fert olabil
mesi demek, o insann irade sahibi olmas demektir. Bir
insanda mekanik dnme ne derecede azalmsa, ferdi
yeti o derecede geliiyor demektir. Biz, ferdi irademizi
kullanabiliyorsak zgrz.
(53) Istraba sokulursa, hi kimse halinden memnun
olmaz. Temel savunma mekanizmalar vardr. Istrabn
kayna arzularla iradenin mcadelesidir. steklere ulaa
mamak strap verir. Arzular ne kadar oksa o kadar da
strap vardr. u da var ki, arzular tekaml ihtiyacndan
kaynaklanr. Arzular tatmin edip maddeyi tanyp, sonra
ekilmek ve onu kullanmak gerekir. Cehennemden ge
meden cennete varlmaz.
(54) Dnya artlar ierisinde zaman enerjisinin tketici
bir fonksiyonu vardr. Buna "entropi" diyoruz. Entropiye
476
hibir varlk kar gelemez. Entropi giderek datr ama

bu dalmann sresini uzatmak mmkndr.
(55) Gurdjieff'in anlatt animik tezahrlerdir. Spiritus'tan hi sz etmemitir. Ama insanlarn ou, animusu
ile megul olduu iin mekaniktir, yani geliemez. Animusa hizmet edildii srece canl, enerjik, diri kalnr.
Ama mantal seviyede herhangi bir ey deimez. Mantalinde genilik meydana gelmesi iin spiritusun mdahelesi gerekir.
(56) Baz insanlar ok eitli yalarda bu hayatlarnda
renmedikleri bilgileri verirler. nk o varlk dnyaya
hazr vaziyette, enjekte halde gelmitir . Her eyi ile do
mu ve o bilgilerin iten da, beynine kaydedilmesi iin
bir dnya sresi gemitir. Kaydedilme prosesi bitince,
yedi yanda anlatmaya balar. Bu i bazlarnda on
dokuz, bazlarnda elli be yanda balar. Bu i aklla
olmaz, nk aklda byle enformasyon yoktur. Akl,
ald bilgiyi senteze balayan bir sistemdir. O halde ge
mi hayatlarda edinilmi olan ve bu hayatta ortaya kan
bilgiler ve vazifeler sz konusudur.
(57) Gurdjieff'in rencisi M. Nicoll'n Pschological
Commentaries On the Teaching o f Gurdjieff and Ouspensky
adl eserinde belirtilen merkez blmleri ekil 1-2-3-4'de
ematik olarak tanmlanmaya allmtr.
(58) Gurdjieff, "1, 2 ve 3 numaral insanlar mekanik
insanl oluturmaktadr." diyor. Bu, derece derece ig
dsel hayatn hakim olduu bir devredir. Bireysellik,
deimez ben, irade, uur daha teekkl etmemitir. Drt
numaral insan ise artk dengeye kavumaya balamtr.
Yorum ve Aklamalar
477
Gerektii zaman duygulan, gerektii zaman mantali,

gerektii zaman igdleri ya da hareket merkezi al
yor. Her biri kendisine den vazifeyi gayet ahenkli bir
ekilde yapyor. gdsyle halledebilecei eyi, mantalle halletmiyor. Drt numaral insann psiik merkezleri
artk dengelenmeye balamtr. numaral insan olmak
tan kp, drt numaral insan olmann yolu, insann kendi
zerinde almasndan geer. Yani, nefsini tanmaya ba
lamal ve e komalardan kurtulmaldr.
(59) ki numaral insann hayat ierisinde kurduu ilgi
alanlar, ancak duygusal olarak yanaabildii eyler olu
yor. Onda duygusal bir tecrbe varsa, bir sempati kurabi
liyorsa, yanayor; yoksa yanamyor.
nsanlar objektif bilgiye kavuurlarsa, yani drt numa
ral insan durumuna geerlerse ancak, yeryz cennetini
kurabilirler.
(60) Drt numaral insan, gerek ferdiyete ulamtr.
Onun artk tek bir yn vardr. Her eyi bitirmi, yok
etmi, terk etmitir. Yeryz koullar ierisinde insan-
kamil (mkemmel insan) Gurdjieff'in drt numaral insa
ndr. Onlar kendi anlaylarnn zddna faaliyet gster
mezler, yani elikiye dmezler. gdsel hareket yok
tur, otomatizma sfrdr. Kamil insan, kendi zatnn haki
katine zt bir davranta bulunmaz. Yani, kendi kendisinin
ayndr. Hibir maske, hibir deiik kiilik kullanmaz.
Kendisini tamamen tasfiye etmi, saflatrmtr. Onlarn
anlaylarnn dayand bilgi, yakin bilgidir. Bir eyi ayn
ile yakalar, yani annda kavrayverir. nk uyanktr.
Onlarda hakikatin teklii prensibi teekkl etmitir. Haki
kat tektir ve her yerdedir.
478
(61)
Be numaral insan, bildiini btn varl ile bilir,
deniyor. Bunun sufi dilindeki karl "hakk-el yakin"dir.
Newton, "ilm-el yakin" bir insandr; ilim yoluyla hakikati
grmtr.
2 -D UYG U BLM
(C e7b ed ilm i d ikkat
aba yok)
D N CE M ERKEZ
479
Yorum ve Aklamalar
r?ket
2 - DUYGU BLM
D U YG U M ERK EZ
480
Hareke!
insann Gerei Kendini Bilmek'
H A REK ET M ERKEZ
Yorum ve Aklamalar
481
Drnce
igd
2- DUYGU BLM
G D M E R K E Z
482
Be numaral insann bir tek "zat" olduu iin, onun

bilgisi bir tek "ben"e aittir. Klli bilgi artk bu Zat'a bal
dr. Biz teferruat iinde olduumuz iin, bilginin ok
olduunu zannediyoruz. Aslnda bilgi ok deildir. Ama
planeti tepeden seyreden iin hepsi Dnya maddesinin
bilgisidir. Mesela biyolojideki canllar, DNA'nn deiik
dizilileridir; madde farkl atomik yaplardr.
(62) Bilgi, kutsal kitaplarda sembolik olarak mevcuttur.
Bir bilginin 7 anlam varsa, bu o bilginin 7 tr insana da
hitap ettii anlamna gelir.
(63) nsan uurlu bir varlk deildir. Ancak hayatnn
belli anlarnda fla gibi parlayp geen baz eyleri anla
yabilmektedir. nk d tesirler altnda ok fazla kalyo
ruz. Kald ki insanlarn idraklenip uurlanmas deil
ancak hislerin gelimesi sz konusudur. Bizden beklenen
merhamet, sevgi, dayanma gibi ynlerimizin gelimesi
dir. Ya da hislerin ahsilemesini, nefsani anlay orta
dan kaldrmaktan baka yapabileceimiz pek bir ey
yoktur.
(64) Bir eyi olduu gibi grmek, objektif kalabilmek
insan iin ok zordur. nk biz, uzun sre ayk gezemi
yoruz; veya gerektii zaman ayk deiliz. Uyank olama
dmz iin, yani dikkat merkezimiz eyadan kendimizi
ayrma hususunda yeteri kadar almad iin, hep e
koma srecine bal olduumuz iin, srekli olarak duy
gusal kskalar iinde kaldmz iin; belki o arabulucu
kuvvet, efaat dediimiz olay ortaya kyor, ama biz onu
genellikle sonradan gryoruz. imizde ince bir dikkat
hali, yani rikkat veya sezgi varsa, dengeleyici, dzenleyici
tesiri i iten getikten sonra gryoruz.
Yorum ve Aklamalar
483
nce kendi bnyemizdeki temel e komalar ve bun

larn adedini yakalayp, stlerine gitmeliyiz. nsanda
temel e komalar meydana getiren ve onlarn hep canl
kalmasn salayan iki husus vardr: Bunlar insann kibri
ve bencilliidir. nsan, her eyin kendi etrafnda sralan
masn, kendine gre bir dzene girmesini ister. Temelde
bu vardr. Bu, kck ocukta bile vardr. Akl bana
geldii andan itibaren, evresindeki ana, baba ve karde
lerini kendi hal ve harekatna gre dzenlemeye ve de
kendine gre bir hiyerari kurmaya alr.
Szn ettiimiz kibir ise, basit bir kendini beenmi
lik tarznda deildir. Herkesin kendine gre tapt putla
r vardr. Fakat insana den, yava yava nasihatten, bil
giden, tecrbeden yararlanarak, bu putlar anlamak, gr
mektir. eitli klklara girse de, o rengi muhakkak tan
yp, ortaya karmak lazmdr.
(65) Yeryznde tamamen nefse hakimiyet salanacak
diye bir art yoktur. Baz ilerin grlebilmesi iin yery
z prensiplerine uygun hareket etmek zorunluluu var
dr. Bilmek ve icaplar yerine getirmek ayr eylerdir.
"Snnete uyunuz." demek, yeryz icaplarn yerine geti
riniz demektir.
Aslnda her kademedeki insann, her numaradan insa
nn kendisine gre nefsi vardr. Her biri birer safhadr.
Ama insan, herhangi bir safhann hakikatini bilip, "H aki
katin sonuna geldim." derse, teye geemez. O safhann
nefsi kendisinde devam etmektedir ve orada sabitleip
kalr.
(66) Uyank insann bir vasf da, ayn zamanda birok
eyleri hatrlamasdr. Bu, arma bal olmayan bir
hatrlama eklidir. Oysa olaan insan bir eyi hatrlamak
484
insann Gerei "Kendini Bilmek1
iin konsantre olduu zaman sadece o eyi hatrlyor ve

dier eyler zihninden kayboluyor. nsann bir an ierisin
de birok eyi hatrlama yetenei yoktur. En azndan
bedeni ile ilgili durumlar unutuyor. Diyelim ki, araba
sryorsunuz, dikkatiniz yolda, eliniz direksiyondadr.
Hatrnzda olan sadece arabay iyi bir ekilde srmektir.
O srada baka eyleri hatrlayamazsnz. Hatrlamaya
baladnz zaman, otomatik olarak srmeye balarsnz.
nsann hafza ve dikkat mekanizmasna olan hakimiyeti
bu derecede eksiktir.
(67) nsanlarn btn davranlarnda uurlu olmalar
gerekmez. Burada mhim olan, insann ahsi amacnn ne
olduunu bilmesi ve ona uygun davranmasdr. Yani
kapal kutuda gizli olan bilginin, alp uurlu hale getiril
mesi gerekir; uyanklk budur.
(68) nsanda yok etmek, ldrmek arzusu vardr. Yani
nefsaniyeti vardr. Bir eyi kendisine mal etmek, kendinin
olmak vb. durumlar vardr. Btn bunlarn paralelinde
ve kart olan tesirler de vardr. Yani ister dk vibras
yonlu olsun, ister yksek vibrasyonlu olsun, btn tesir
ler ayn zamanda mevcuttur. Siz kendi durumunuza gre,
nefsinizin ihtiyalar nispetinde bu tesirlerin, bu enerjile
rin hakimiyeti altna girersiniz. O, o anda ar basar; n
k sizin istediiniz de odur. Sizin istediiniz, fkelenmek
yoluyla bir eyi krmaktr. Ama bunun iin bir tahrike ihti
yacnz vardr. O tesir zaten var, derhal sizi saryor. Sevi
yenizi drdnz anda, br kp, dieri giriyor.
Bir boalma oluyor ve o g sizi saryor. O gcn otomizmas altnda siz fkeleneceksiniz, btn vcudunuzun
her eyi ona balanacak; hatta psieyi tahrik edecek,
uuraltnda birikmi baz hususlar, birtakm kompleksle
Yorum ve Aklamalar
485
rinizi faaliyete geirecek. Bylece hem fizik bakmdan,

hem de psiik bakmdan bir gerginlik balyor. Kan dola
m hzlanyor, kaslar geriliyor vb. Ayn durum psiik
yapda da meydana geliyor.
Yani bu i sadece fizik olarak gereklemez. Sadece
fizik olarak bunu yapabilenler, bu iin ustalardr. Onlar
iin iine kesinlikle ahsiyeti, ktl sokmaz; beden
hakimiyetinin bir tatbikat olmak zere allr, ama nefsi
hibir ey yoktur. rnein, iin iine nefsini sokmayan bir
karateciyi yenmek imkanszdr. En ufak bir korku, en ufak
bir tereddt, nefsin iin iine girmesi demektir. Hemen
baka derecedeki bir enerji skalasma balanyor. Yksek
durumda olan, alak durumda olan kapsar. "Som a"ya
hakim olan psiedir.
nsan, mutluluk karsndaki tepkisi ile, strap kar
sndaki tepkisi birbirini dengeledii zaman, ayn ekilde
hareket edildii zaman, denge meydana gelmi demektir.
Bu dengeyi kurmak lazm. Bunu bize retmek iin da
rdan mtemadiyen tesir yayor. Ve biz, hep bocalayp
duruyoruz. Bu yzden insan muktedir deildir, nk
henz bu safhadayz. O halde neye gveneceiz? Gerek
vicdanmzn yolunda baarl olabilmek iin, gerekse nefsaniyetimize kar muzaffer olabilmek iin neye gvene
ceiz? Uyanmaktan baka are yok. Birtakm eyleri fark
etmeye, olup duran olaylar kavramaya, anlamaya al
maktan baka aremiz yoktur. Ama biz olaylar ancak
getikten sonra takdir edebiliyoruz. ou kez o bile olmu
yor. Yapabilme gc yava yava gelimekte olan insan
lar, "Ben bu ekilde hareket edersem, arkasndan u
kar." demeye balyor. Yani "akl evvel" tabir edilen,
nceden irdeleyen bir durum meydana geliyor. Sadece
aksiyon deil, olup biten olaylar da ayrt edilmeye bala
nyor. D hadiselerle kendisi arasndaki ilikiyi kuruyor.
486
Ancak bunlar insana yapabilmek gcn kazandryor.

Bu gelitike bedenden tutun da, psieye kadar hakimiyet
salanyor.
(69) nsan d yardm olmadan uyanamaz, ama d yar
dm konusunda ok dikkatli olmak lazmdr. D yardm
nce aklnzla kabullenmeniz gerekir. Size yardm etmek
isteyen insann yaptklar makul dzeyde deilse, icaplara
uymuyorsa, ondan size hayr gelmez. Ve ayrca vicdan
nz devreye girmelidir. Yani makul bir vicdanla ilerlemek
mmkndr.
Herkes d yardm yapmaya muktedir deildir. En
dorusu, kendi vicdannzn ve aklnzn size izmi oldu
u yolu, aydnlk bir ekilde grmek ve bu yolda yrmekdir. Hedefi tespit edip, gzden karmamak ve ona
ulamak iin kuvvet harcamak gerekir.
(70) Hz. sa, "ocuklar gibi saf olmadka, melekuta
giremezsiniz." demitir. Yani, geici olan, sonradan para
zit gibi ortaya kan kiilikleri yok etmeden, gerek z
sahibi olmadan melekuta girem ezsiniz. Okltizmde,
"ocuk sembol, " z ifade eder. Yani, kirlenmemi,
tertemiz olan anlamna gelir. Yoksa, ilkel basamakta olan
insan manasna gelmez.
(71) z, insandaki hakikattir. nsan ruhu "em ir alemindendir diye ifade edilir. Fakat melekler iin bu tabir kul
lanlmaz. Emir alemi demek, tasarruf edecek olanlar
demektir. O sistem, melek sistemine de tasarruf edecektir,
onun stne de tasarruf edecektir.
nsan olarak mcadele edeceimiz ey iimizdedir.
Yaptmz ilerin hepsi tasarruf eylemleridir. Yani nefse
hakimiyetin altnda bu yatar.
Yorum ve Aklamalar
487
(72) Kendine ait olanla, kendine ait olmayan nasl ayrt

edilir? Kendine ait olan eyler kaybolabilir, deitirilebi
lir,yapay vastalarla sizden uzaklatrlabilir. Yani bilim,
felsefe, sanat, politikadan gelen eyler; gene ayn ekilde
bilim, felsefe, sanat, politika yoluyla deitirilebilir. Bir
kltr, bir baka kltr ortadan kaldrabilir. Fakat btn
bunlara ramen sizde deimeyen bir ey kalyor. te o
sizin "z"nzdr.
Kendinize ait eyler kaybolmaz. "z"nze ait eyleri
hi kimse deitiremez. Ona ait olanlar, hibir suni vasta
ile uzaklatrlamaz.
Gerekten d grn itibariyle yle kltrl, yle
entelektel insanlar vardr ki, onlarn " z " ancak be ya
da on yanda kalmtr. " z" kck kalmtr, ama
onun zerine suni olarak felsefe, sanat, politika vs. yeni
bir biim vermitir; o varln bylece rtlm,
kararmtr.
(73) nsann "z" ile "nefs"ini suni vastalarla birbi
rinden ayrmak mmkndr. leri tasavvuf uygulayclar
bunu ile odasnda yaparlard. Fakat bunu narkotikleri
kullanmadan, ipnoz yoluyla yaparlard. Bu ipnozun temi
ni belli bir zikirle olur. stad onu darack bir odaya sokar.
Bir delikten gelen azck hava, bir tas su, birka zeytin,
renci a ve susuz bir halde devaml zikreder. Ve ipno
zun meydana gelmesiyle, talip, hakiki "z"n grmeye
balar, btn sahte kiiliklerini fark eder. ktktan sonra
artk, nur kesilir; nk hakiki na kavumutur. Dn
ya icaplarnn zerine ym olduu her trl pislikten
arnm; bizzat kendisinin ne olduunu grm bir vazi
yette ile odasndan kar. Bu, gerek bir iledir. Orada
bizzat zatyla kalyor, nefsiyle deil. Zaten bunu baara-
488
mayanlar oradan lgn bir ekilde kar. Bu tehlikesi de

vardr. ilehaneye girmek, byk bir yrek meselesidir.
Bunu baaramayan, mecnun olur, yolda kalr, kpry
aamaz.
Fakat imdi artk ile devri kapanmtr. imdi iimiz
daha da zordur. ileyi, insan iinde ekebilme gcmz
gelitirmek zorundayz. Bu, insann kendisini kendi dn
dakilere e komamas ile baarlabilir. Zordur. nk
icaplara uyma mecburiyetimiz vardr. Yani orta yolda ola
caksnz. Snnete uymak, bu anlama gelir.
(74) ahsiyet ve ferdiyet, birbirinden ayr eylerdir.
ahsiyet bir bakma ferdiyetin suni eklidir ve ferdiyetin
karsndadr. nsan, ahsiyetini kaybetmek, buna karlk
ferdiyetini gelitirmek zorundadr. Yani kiiliini kaybe
dip, bireyselliini gelitirmelidir; nefsini (ahsiyet, kiilik,
persona, maskeler, sahte benlik) ortadan kaldrp, gerek
kiiliini n plana getirmelidir. nsan sahte benlerini, yani
ahsiyetini ne derecede yok ederse; ferdiyetin, yani "z"n,
beden zerindeki hakimiyeti o derecede gl olur.
(75) Gurdjieff sistemine gre trl enerji ile beslen
mekteyiz. Bunlardan birincisi bildiimiz yiyeceklerdir.
kincisi havadan alnr ki, Hintliler buna 'prana' derler.
Uncs ise izlenimler, yani d tesirlerdir.
Beslendiimiz maddelerden elde ettiimiz fiziksel ve
kimyasal enerjileri biliyoruz. Burada prana da denebilen
havadan beslenme, havadan elde edildii belirtilen enerji
ilgintir. Prana "m ana enerjisidir, yani kainatta mevcut
kozmik enerjidir. Onun iin yoga sistemlerinde ve sufi sis
temlerinin bazlarnda, zellikle Kuzey Sufizmi'nde, pranaya hakim olmak, birinci emellerden biridir. Nefes talim
lerinin her trls, pranay ritmik bir ekilde vcudun
Yorum ve Aklamalar
489
ierisinde tutmak iin yaplr. nsann bunu bulup kart

mas ok zordur. Biroklar nefes talimleri yapar da, do
ru drst pranay alamaz. Oksijenlemek ayr eydir, pranay almak ayr eydir. Ve bu iin almas mekanik
deildir. Oysa yoga sisteminde alanlar, nefes alp ver
meyi tamamen mekanik hale getirmilerdir.
(76)
Vcut kimyas, insann kendi zerinde almas ile
deiebilir; yani DNA'larda deiiklikler olabilir. Bylece,
mutasyon dediimiz olaylar birdenbire teekkl edebilir.
Soydan soya, baka bir insan trnde, 'mutant'lar ortaya
kabilir. Zeka, vcut yaps ve yetenekler bakmndan
farkl bir yapdadr o. Bunlar hep vcut kimyasnn dei
mesinden olur. Fakat byk bir i mcadele gerekir.
Deimeye giden insanlarda fizik glklere kar olan
mukavemet artar; alk, susuzluk, uykusuzluk gibi. Psikosomatik etkiler azalr. Psiik yetenekler artar. rnein iki
sufi karlat vakit, birbirlerinin kerametine bakarlar;
telepatik gleri var m, kar taraftaki insanlara tasarrufu
var m, baz insanlar yanna davet edebiliyor mu, baka
larnn ryasna girebiliyor mu, hastalar iyi edebiliyor
mu? Bunlar grnte bakalarna caka satyor gibi gr
nebilir, ama deildir.
Beden kimyasnn deimesinden dolay, birtakm koz
mik etkiler daha kolay barndrlr. Onlarla beraber eitli
boyutlarn enerjilerini kullanarak birtakm iler kolay hale
getirilebilir. Zaten o sufinin kerameti ortadan kalkarsa,
yolda kalmtr. Ama geldii yolun kendisine vermi
olduu haklar kullanr, orada kalr, ama daha tesi yok
tur. nk artk tevile balamtr, tamponlar devrededir
ve bylece nne byk bir engel kmtr.
Ne var ki bu, btn insanlar gelimelerini yaptklar
zaman, muhakkak bu yollardan geecekler, psiik yete
490
nekler kazanacaklar anlamna gelmez. yle bir insan da

mkemmelen yrr geer. Belki Yunus Emre'nin kerame
ti, Mevlana'nn kerametinden ok daha azd, ama Mevlana'nn itiraf vardr: Ben hangi yolda nereye ilerlersem,
onun admlarn, izlerini gryorum!" diyor. Yunus o
kadar fazla ey bilmiyor, fakat yle prensipleri yakalam
ki, o, ondan evvel gemi. Bu hayat rnekleri ok nemli
dir.
Gelimekte olan kimselerde ille de ayn yeteneklerin
kmas art deildir. Hatta hi gsterilmemesi arttr.
Buna "snnet zere" gideceksin denir. Yani gezeceksin,
eleneceksin, ticaret yapacaksn, oluun ocuun olacak,
insanlar iinde yaayacaksn vb.
(77) Gurdjieff sisteminde geen insan yapsndaki duy
gu, dnce ve hareket merkezlerinin yerli yerinde kulla
nlmas meselesi ok nemlidir. Bu nedenle insann kendi
ni tanmas, kendine sahip olmas, kendini aldatmamas,
kendini kontrol altnda tutmas gerekir. Byle bir alma,
insan ksa yoldan enerji ekonomisine gtrr. Enerji eko
nomisini iyi yapan ve randmanl bir datm sistemi
kuran bir insann hem fizik, hem mantal hayat, yani zihin
hayat ve buna bal olarak toplum iindeki hayat gayet
dzenli olabilir. Hangi merkezle, hangi ii yapmanz
gerektiini bilmeniz gerekir. Yemek yerken, bulak ykar
ken, kitap okurken veya mzik dinlerken hangi merkez
faal halde tutulacaktr?
(78) Enerjileri en uygun ekilde kullanabilmeleri iin
insanlara her eyden nce kendi formasyonunun, kendi
yapsnn ne olduunu anlatmak lazmdr. nsan yneten
kuvvetler nelerdir, bunu bilmesi lazmdr. nsanda 'telafi'
mekanizmas denen, mthi bir yalan mekanizmas var
Yorum ve Aklamalar
491
dr. Bir eyi anlamak, idrak etmek iin deil; vaziyeti tela
fi etmek iin urayor, "Ben de insanm, hata yaparm."
demiyor.
(79) Her eyin temeli, tekamln hzlandrlmas, geni
letilmesi; uurun aydnlatlmasdr. Yani nefsin mmkn
olduu kadar terbiye edilmesidir. Adap ve erkana uygun
bir ego meydana getirmek ve dolaysyla boaltlan byk
sahaya da hakikatlerin nfuz etmesidir. Btn bu al
malar, varln tekaml etmesine dayanr. Ama, kemal
basamaklarnda ykselmektir.
(80) nsan vcut kaslarn gevetip, kedinin fareye pr
dikkat bakt gibi, m urakebe edilen konuya ynelm eli
dir. Buna temaa da derler. Bat'da kontam plasyon tabiri
kullanlr. Belli konuya konsantre olduunuz zaman,
im ajinasyonla beraber etraf alr. Tem aa, ok ilerideki
sufilerin bir pozisyonudur. Artk o, fizik dnyadan da
fizik bedenden de, her eyden soyutlanmtr. Yani eya
y i gzyle m ahade eder; bunlar renkler, ekiller,
klar vb. iinde grr. Mesela, insan ve cisim leri renga
renk titreim ler halinde grr. Ama bu, "ayn-el yakin"
dedikleri i gzlerle grmedir. Buradaki temaa hali hep
si iin m mkn deildir. Ama birok insan iin olm u
tur.
(81) yle insanlar vardr ki, hep salklar ile megul
olurlar ve baka hibir ey yapmazlar. Kendilerini salkl
tutan eyler onlar iin n plandadr. Yani onlarda fedakar
lk duygusu yoktur. Sal korumak, hi phesiz her
insann grevidir, ama onu her eyin nnde grmek bil
gisizliin ve nefsaniyetin bir iaretidir.
492
(82)
Ertesi gn mekanik iler yapmak iin salam olmak
isteyen, gece 12'den sonra uyumaldr. Ama ertesi gn
tefekkrle ilgili, st merkezlerle ilgili bir i yaplacaksa,
uykuya daha az yer vermek lazmdr. Bunun da en gzel
ekli, gece 12'den sonra gne doana kadar olan zaman
dr. Bu sre ierisinde kiinin btn idantifikasyonlarn
(e komalarn, zdelemelerini) gzden geirmesi gere
kir. Yani, O'ndan baka neye nem veriyorsa, hangi putla
ra tapyorsa, onlar tespit etmesi gerekir. badetin en by
budur. Burada pozitif ynyle stn seviyede duygu
sal merkezi faaliyete geirmek sz konusudur. Bu zel
alma ierisinde, az yemek, az uyumak, az konumak;
yani her eyin az makbuldr. Ama bunlar kuru kuruya
yaplmamaldr. Yoksa bir hayvan da a brakabilir, az
uyutabilirsiniz. Burada ama bakadr. nsan fizik balarn
zayflatld o zamanlarda, daimi bir i hesaplamada
bulunmaldr. Yoksa bou bouna a ve uykusuz kalnm
olur. Herhangi bir enerji korunmaz ve kii tesir planyla,
yani kendisini besleyen ana kaynakla direkt irtibat kura
maz. te insanlar bunu bildiklerinden, bunu yapamaya
caklarndan; byk merkezlerle irtibatta olan varlklarla
ilikide olmay tercih ederler. Bu varlklar diri ya da l
olabilir. te, mezarlk ve trbe ziyaretlerinin, bir mritle
beraber gitmenin sebebi... nk mrit, bu merkezle
devaml ayakta kalabilen veya onunla irtibatta bulunabi
len bir kimsedir. Ve o, baz dtan gelen tesirlerin ierisine
girmek suretiyle, sizi beslemeye, irtibat kurmaya tevik
eder. nce sizi dtan gelen bir enerjiyle takviye eder, sizin
ritminizi ykseltir; ondan sonra siz irtibatnz kendiniz
kurarsnz.
Tam uyanklkta siz, byk merkezinizle tam irtibatta
snz demektir. Uyanmann bir manas da budur.
Yorum ve Aklamalar
493
(83) Dnya iin kyamet, dnyann gerek g ve kud

retini veren sistemle, insanlarn bir araya gelmesi demek
tir; insanlarn bunu bilmesi, tanmas demektir.
(84) Gne gibi bir g dnelim. Gne nn
yeryzndeki kaba tezahr, s veya bir domatesin iin
deki C vitaminidir. imdi bu oluumu tersine dnecek
olursak, en sonunda gne emanasyonlarma uzanlr.
imdi bu rnekten hareketle, vcuttaki kaba bir enerji,
sptil bir enerjiye dntrlebilir. Cinsel enerji, belli
metotlarla yava yava ykseltilip inceltilerek, gne
haline geliyormu gibi, yksek bir enerjiye evrilebilir. Ve
hatta bu enerji kullanlabilir.
Bu enerjiye H int'te 'kundalini' enerjisi denir. Bu o
kadar gl bir enerjidir ki, herkes buna dayanam az.
K undalinin sem bol, ap arasna reklenm i bir ylan
dr. Bam kaldrr ve kuyruk sokum undan beyne kadar
ykselir. Ve karken de btn akra blgelerini tarar,
yani btn m erkezleri uyandrarak kar; beyne yerle
ir. A sl yapt i, tepe akrasm beslem eye balam as
dr. O zam an insan ok m uktedir bir hale gelir; ryetler
alr, sezgiler glenir, istendii anda transa geilir, bir
anda deiik bir plan iine geilebilir, eyann ii ve
insandan yaylan em anasyonlar grlebilir, eyann i
bnyesine tasarruf edilebilir, kii kendi zyle tem as
kurabilir.
Kundalini enerjisinin ortaya knn basit seksle ala
kas yoktur. Bu enerji insan vecde kadar gtrr. Fakat
sufiler bu enerjiyi sfli, baya grp onunla hi ilgilen
mezler. Btn her eyi kalbe evirmilerdir. Onlar iin
gs akrasnm gelimesi ok nemlidir. i ok zel bir
hale getirmilerdir.
494
(85) nsann gelime prosedr Sufizm'de de vardr.

nsan nce 'nefs-i emmare', yani emredici nefs seviyesin
dedir. Kendini daima olumsuz tesirlere kar emir halinde
tutar. Nefs ne emrederse o yaplr. Ye, i, gez, elen, kt
lk yap vb... Ama daha sonra 'nefs-i levvame' denen
kademe geliyor. Yani artk insan nefsini ktlemeye, ten
kit etmeye, aalamaya balyor. Daha sonra ise 'nefs-i
mutmaine' denen kademe gelir ki, siz artk tatmin olmu
durumdasnz. Byle biri artk kendisini olumsuz duygu
lardan, bencillikten kurtarmtr. Tatmin olmutur.
(86) Kendiliindenlik; rastlantya bal, manasz, hi
iradi ve uurlu olmayan anlamna gelmez. Onun arkasn
da gizli bir bilgi vardr. "Kendiliinden yapverdim!"
denir. Hibir ey kendiliinden olmaz. Sebepsiz hibir ey
olmayacana gre, demek ki o kimsede daha nce gizli
kalm birtakm tecrbelerin bilgisi sz konusudur. Bu tr
refleks hareketler, mekanik hareketler snfna girmez.
(87) Kendi kendini gzlemlemede iin ierisine tevil
girdii zaman, bilgi kaybolur. Tevil demek, belli bir yne
doru, iki eyi birbirine badatrmaya almaktr. Tevil,
saptrmak deil, yumuatmaktr. Yani bir nevi manevi bir
iltimasla, "Sen de haklsn, o da hakl; ikinizi de bir arada
tutaym." der gibidir. Doruyu eriden ayrt edebilmek
gerekir. Ve bu i teville olmaz.
Olaylarn nce tarafsz bir ekilde gzlemlenip kayde
dilmesi gerekir. Yani elde birtakm bilgiler, eitli ruh hal
leri birikmeden tek bir gzlem ile hemen karara varmaya
gerek yoktur. Yeteri kadar gzlem birikmeden analize git
mek hatal olur.
Gzlemlemenin sonunda bir kaytlama meydana gelir.
Gzlemi yaparken, ona e komamak, balanp kalma
Yorum ve Aklamalar
495
mak gerekir. Meseleye bakmak, grmek, anlamak ve

ekilmek lazmdr. Gzlem uyank bakmaktr, baktn
grmektir. Grp de zihne kaydetmek demek, konuyu
hem uuraltnda sindirmek, hem de baz eyleri astrale
nakletmektir. Hafzadan maksat, astrale nakletmektir.
Derin uuraltna empoze edilen fikir oraya gidiyor demek
tir. Gerek gzlemlemede, objenin kendi arasndaki siste
matii grlr; o objenin hangi dzene gre ekillendii,
sraland fark edilir. Objenin niteliklerini deil, objenin
dzenlenmesini grmek; kanunlar fark etmek demektir.
Ne kadar ok gzlem yaplrsa, o konu hakknda merkez
de o kadar ok enformasyon birikmi olur. Bundan sonra
analize gittiinizde az yanlrsnz.
Sadece objenin kendi tabii dzenindeki ahengi grmek
mhim deildir. nsan kendi bnyesindeki faaliyetlerin
temel prensiplerini anlamaldr. Yani siz olay hangi gzle
gryorsunuz? Akl gzyle mi, his gzyle mi, yoksa
igd ve hareket gzyle mi bakyorsunuz, bunu fark
etmelisiniz.
(88) nsan her gzlemlemede byk mozaik panoya ait
bir tek paray yakalar. Onlar biriktikten sonra pano orta
ya kar, yani siz kanunlar bulmu olursunuz. Ondan
sonra hkm vermeye balayabilirsiniz.
(89) Duyum ve duygu muhakeme etmez; duygular ya
sever, ya sevmez. Yani antipati ve sempati kanunlarna
gre hareket ederler. Zevkli ya da zevksiz denildii vakit,
ayn merkezden hareket ediliyor demektir.
Duygu fonksiyonlaryla faaliyet gsteren bir kimse
iin, kyas da yapsa, muhakeme de etse, manta da vursa,
prensiplere de bal olsa, kar tarafn sempatik veya anti
patik oluu yzde yetmi deerinde bir kymete sahiptir.
496
Hibir varlk duygusal olarak tarafsz kalamaz. ayet

insan duygusal fonksiyonla alyorsa, zevkli veya zevk
siz ikileminden birini semek zorundadr; olay zihin
yoluyla kontrol altnda tutamaz.
Duyum ve duygular arasndaki fark; sanki yemi gibi
olmakla, yemek arasndaki fark gibidir. Duyum, fiziko-imik anlamadr. Duygusal anlama ise, imajinasyona ve
eski anlara girer. Biri tamamen materyalistik bir anlay
tr, dieri daha manevidir. rnein, gzel bir gl getirdi
ler; aldnz, kokladnz. ok hounuza gitti. Bu bir duyum
dur. Dardan gelen fiziki bir uyaran vardr. Fakat bir
geveme durumda iken siz gl kokusu almsanz, bu
duyum deil, duygudur. nk ortada o kokuyu uyand
racak bir obje yoktur.
Bazlar duyular ile gzlyorsa, objenin fiziki nitelik
lerini ele alr. Yani bir biblo grr, fevkalade gzeldir.
Ama duyularyla bakan bir teknik adam gz, onu ar
l, kesimi vs. ynnden inceler. Ama gelimi bir duy
gusal varlk, o bibloya bakt zaman, sadece ondaki
estetii grr. Biri duyularyla gzlyor; dieri duygula
ryla.
(90) Bazlar zihinleriyle, bazlar duygularyla, bazlar
da duyumlaryla alglar, ama inan ii deitirir. Bir daki
ka evvel gayet objektif ve medenice hareket eden bir insa
nn, bir dakika sonra malaryla alakal bir konuda tama
men ters ynde hareket etmesi mmkndr.
(91) Duygusalln teekklnde duyularn rol yok
tur. nsanlarn duygusall, henz uurlanmam bilgile
rinden ileri gelir. Duygu; bilgi partikllerinin yerleme
mi, yerine oturmam, farkna varlmam olmasndan,
birtakm blk prk bilgilerin karmaasndan ileri gelir.
497
Duygu karmaadr; bir mcadeleden ibarettir. Bizim nefsani dediimiz hallerin tm duygusal hayattr.
(92) nsann btn hareketlerini kontrol altna almas
gerekir. Sufi dilinde bunun karl "nazar ber kadem "dir.
Yani attn adma bakacaksn. Fakat bunu fiziki olarak
ele almamak gerekir. Nakibendi tarikatnda yrme
talimleri vardr; yrrken admlarna bakarlar. Ayn metot
giderek btn hareketlerin kontrolne sirayet etmelidir.
Attn adma bak demek, yaptn btn ileri bilerek,
uurlu yapmaya al; her yaptn hareketi kontrol altn
da tutmaya al demektir.
(93) Dardan gelen bir tesir vardr. nsanlarn birer
otomat olmalarnn asl sebebi, tesirin kendisinden deil,
dardan gelmesidir. Bu ise insan iin esasen bir eksiklik
deildir. Dzen byledir. Her ey dardan geliyor, yani
bir tesir alan mevcuttur. Ve bu tesir btn varlklar teka
mln belli bir istikameti ynnde ekmektedir.
nsan kendiliinden yryemiyorsa, gtrlyorsa,
otomattr. Enerjiyi kendi bnyesinde retmeyip, dar
dan alyorsa ve hep de buna bamlysa, o takdirde o ener
ji insanlar istedii ekilde ynlendirir. O halde insanlar
'kul' mertebesindedir. Kul demek fiilinin sahibi olmayan
demektir. Otomattr. Kendisi aslnda bir ey yapmyor;
daima dtan gelen tesirlere uygun olmak zere birtakm
hareketlerde bulunuyor. Istrapl olaylar eklinde urad
mz oklar, insana baz gerekleri retme, anlay sevi
yesini ykseltme amacn tar.
(94) nsan hangi tepkisini uurlu hale getirirse, o kendi
si iin artk duygusal olmaktan kmtr. Ama imdi
bizim btn hallerimiz duygusaldr. Kzarz, barrz,
498
arrz; sonra dnrz. Daha nce dnmeye bala

dnz zaman, kii uurlanm demektir.
(95) nsan yaarken imkanlarnn ok kk bir bl
mn kullandn fark etmelidir. "Bir uur alanm var
ama, ben onun ok dar bir alann kullanyorum" diyebil
melidir. Bu, insann aczini anlamas demektir. Kendi ken
dini incelemede, kendini doru bir ekilde gzlemlemede,
varlan ilk sonu bu olmaldr.
(96) rnein bir fotoraflk olaynda, k birdenbire
kimyasal sreci deitiriyor. Nasl kimyada byle bir olay
varsa, insann uur da, kendisindeki birtakm i
sreleri, yani ruh hallerini deitirmektedir. Karanlk
olan ksm biraz aydnlattnz zaman, dnyanz dei
meye balar. Gizli, kapal, bilemediimiz taraflarmza
doru uur nz, yani anlaynz ynelttiiniz zaman;
ruh hallerindeki baz yanllarn ve dorularn farkna
varmaya balarsnz ve bylece i olaylarn seyri deiir.
(97) nsann kendisini btnyle ve objektif olarak gr
mesi, kontrol etmesi ok zor bir meseledir. Yani ruh halini
kontrol ederken, fiziini bile kontrol etmek durumunda
dr. O ruh halinin ortaya k esnasnda, bir vcut fonk
siyonunu da gz nne alp, onlar da kontrol altnda
tutabilmelidir. ok zor bir itir.
Ayn zamanda da herkesi, her varl olduu gibi kabul
edecektir. Yunus Emre'nin dedii gibi, 72 millete bir gzle
bakacaktr. Bu, kendisini olduu gibi, btnyle grebi
len bir insann marifetidir.
(98) nsan, bir olay iinde bulunduu zaman "ben ve
o " ayrmn yapabilmelidir. nsan kendi zerinde al
Yorum ve Aklamalar
499
may dnmezken, yani olaan hayat ierisinde "ben ve

o " bir aradadr, bir ayrm yaplmamtr. Oysa ben'in
dnda, kendimizin dnda her ey 'o'dur. Ben ve o ayn
ey deiliz. O dediimiz ey, zatmzn dnda suni olan
eylerdir. Bu ayrm, balangta, olaydan hemen sonra
yaplr, daha sonra olayn iinde de kendinizi ayrabilirsi
niz.
nsann kendisini olayn dnda tutmas, hi kar bek
lememe anlamnda deildir. Bir tr ilgisizlik hali, olayla
birtakm fonksiyonel balara girmeme, objektif kalma
meselesi sz konusudur. Eyayla ayn frekansta olmamak,
onunla bir olmamak, ilgilenmemek zordur. Samimi olarak
inanm bir insann, inancna kar ilgisiz olmas kolay
deildir. Garip bir durum doar ve kii hibir eye bala
namaz.
Dikkat edilmesi gereken husus, bu i bir gelime ieri
sinde, yava yava olmaldr. Madem ki, ikiye ayrma
gereklidir, suni olanla reel olan ayrt ettiimiz zaman,
reel olann istikametinde yrmek zorundayz. Her trl
yapayl ortadan kaldrmak lazmdr. Ama bu arada da
icaplara uymak zorundasnz. Gerek benliiniz istemese
de, toplum ierisinde baz davranlarda bulunmak zorun
dasnz. Her iin hakk verilmelidir.
(99)
ki trl benliimiz vardr. Bunlardan birincisi
toplum iinde mevcut olan bir d benlik'tir. Bu, sadece
fizik grn ile deil, kendine has tipik kiilii ile de
mevcut olan bir benlik'tir. Dieri ise, bu d benliin tama
men tesinde bir i benlik'tir. Bunlardan ilkine nefs, kin
cisine vicdan diyebiliriz. D benlik trl trl mekaniz
malarla kendisini donatmtr. Sahnede grnen ou kez
odur. Vicdan enerjisiyle beslenen i benlik ise arada bir
ortaya kar.
500
te bu iki benlii, yani nefs ile vicdan birbirinden ayr

mak gerekir. Zat, yani i benlik nefsani eyler istemez. Ama
biz kendimize suni olarak birtakm nefsler yaratmz.
nsann kendi zerinde almasnda, zellikle iin
bandayken, bu iki benlik birbirine karabilir. Zat balar,
nefs devam eder. Yaptklarmz gerek zatmz m yap
yor, yoksa nefs mi yapyor; sahnede z kiilik mi vardr,
yoksa suni kiilik mi? Bu, srekli olarak takip edilmesi
gereken bir husustur.
(100) nsann, kendi zerinde alma yapabilmesi iin,
zatn ve nefsini birbirinden ayrt etmeyi renmesi lazm
dr. Bu, kiinin nefsini tanmas, kendini bilmesi demektir.
Nefs, bir nevi dman olarak kabul edilir. nsann kars
na trl trl maskelerle kar. Kesin olarak onun szleri
ni, kii, kendi gerek szleri olarak kabul etmemelidir.
nk gerek z'e ait ifadelerde adalet hakimdir; bencil
likten, kibirden, korkudan, yalandan eser yoktur.
(101) nsann kendi zatn bilmekten daha byk olgun
luk derecesi yoktur. Bunun dnda bir yol aramak bouna
olur. Tekaml nedir?" sorusunun cevab "Kendini bil
mektir." diyebilirsiniz. Bu, insann fizik yapsn bilmesi
demek deildir; i ok stn seviyelidir ve o fizik yapy
kullanan tannmaldr.
(102) nsan aba gstererek, strap ekerek kendi ken
dine baz eylerin hakikatine varacaktr. Zaten insann en
byk imtihan budur. Kendisine vaktiyle retilmi olan
eylerin burada hatrlanmas gerekir. Dnya hatrlama
yeridir. Varlk kendisinde mevcut olan bilgiyi sknt ieri
sinde, tesirin basncyla hatrlar.
Yorum ve Aklamalar
501
(103) Birok eylerle biz kendimizi ayn klmzdr.

Yani birtakm deerleri o kadar benimsemiizdir ki, onlar
la karlamadmz zaman nefret hissi, beenmeme his
si, tenkit hissi duyarz, antipati hissederiz. Benzer ekilde,
kendi deerlerimize, ideallerimize uygun llerle kar
latmz zaman da bize gayet normal gelir. Yani insann
ztlklar iinde yaamas, Birlii fark edememesi meselesi
ortaya kar. Birlii yakalamayan, putperestliin eitli
derecelerini yaar.
(104) Kendimizi hatrladmz zaman, benliimizi
gzlemleyebiliyoruz. Oysa bizim hayatmz antraklarla
geiyor. Kendimizi hatrlamadmz iin, iimizde akp
geen zaman, eitli oluumlar gzleyemiyoruz. nk
ikili ayrm yapamyoruz. D olaylar kendimizden bir
para sayyoruz. Grdmz manzara, iittiimiz ses,
aldmz koku, dokunduumuz eya bizde bir yn a
rma sebep oluyor. Bunlar hep d benliin saysz m ace
ralarn tekil eder. Gerek ben hangisindedir? Aslnda
hibirinde deildir. Burada uyandrc etken, iimizdeki
vicdan olacaktr.
nsan gerekten sylediklerini, yaadklarn gerei gibi
hatrlayamaz. Bu yzden de tekrar tekrar hatalara deriz.
Bu hatrlama ile zdeleemediimiz iin, o bizde bir bilgi
haline gelmedii iin, hep ayn ruh hallerini yayoruz.
Vaktiyle ok gzel bir yemek yediniz diyelim. Ondan son
ra unuttunuz. Sizde o gzel yemein ans kalmtr. Fakat
dilinizin zerindeyken, yutarken o yemein size vermi
olduu haz kaybolmutur. Gzel bir hatra olarak kalm
tr, ama o lezzet hali yoktur. Ve bir sre sonra cannz gene
ayn eyi ister. Oysa o an, yeteri kadar gl bir ekilde
sizde kalm olsayd, o eyi istememeniz gerekirdi. Bu
mmkndr, cannz hi ekmez, nk o eyin size vere
502
cei hazzn ne olduunu biliyorsunuz. Ve bylece siz eya

ya, maddeye otomatikman baml olmaktan kurtulursu
nuz. Yani yemei lezzeti iin yemezsiniz, kokusu iin
yemezsiniz, verdii keyif iin yemezsiniz. nk ne oldu
unu biliyorsunuz. Artk armlar farkl olduu iin, siz
yemek yemenin ardndan gelen bamllktan kurtulmu
olursunuz. Ayn durum btn haz fonksiyonlar iin
geerlidir. Haz elde edilen eyi hatrlarsanz, sizin iin
deien bir ey olmaz. nsann nefsi ile zat arasndaki far
k byle eylerle anlamas lazmdr. Yani zat dndaki
eyler karsnda kl bile kprdamayacak, objektif bilgi
sinden asla sapmayacak, hakkaniyetten ayrlmayacaktr.
(105) Olaylar nefsi olmayan bir ekilde incelenmelidir.
Bunun iin duygusallk dediimiz halin, zihin ortamnn
dnda olmas lazmdr. Yani, olaylara gerek bir adalet
sahibi gibi bakmak lazmdr. Bunun iin en uygun zihin,
kendini hatrlayan zihindir. Kendini hatrlamad anlar
da insan; kendi sbjektif imajinasyon, zan ve bilgisiyle
beraberdir. Ama kendini hatrlad zaman, her eyi
objektif hale getirmi olur.
(106) nsann her an kendini hatrlamas, iinde bulun
duumuz dnya artlarnda mmkn deildir. caplar
dan dolay insan, her zaman kendini hatrlama almas
yapamaz. rnein bir otobs ofr, kendi iinde bu tar
tmay yaptnda, her gn birka kaza gelir bana. O
halde bu iin srekli yaplmas, icaplardan dolay gerek
miyor. nsan kendisine bir plan yaparak, hangi artlarda
alacan, hangi artlarda almayacan belirleyebilir.
nsann ilerlemesi adm adm olmaldr. Devir, bu tr bir
alma devri deildir. imdi insan bu tr metotlar yrt
myor. ayet bu almay yaparsanz, her eyiniz allak
Yorum ve Aklamalar
503
bullak olur. Dzeniniz bozulursa, nasl yaarsnz? Fizii

nasl muhafaza edersiniz? inizi dzeltmeye kalkarken,
yaptnz ile fakna varmadan dzeni bozarsnz, icapla
rn zddna gidersiniz. Bunlar yle yaplmal ki, dnya
icaplarna uygun hareket edilebilsin.
(107) Nefs denetlemesinin temeli, duygularmzn bizi
aldatt veya aldatmad noktalar tespit etmektir. "Ben
nerede izafiyete dyorum? Nerede kesin bir yarg ieri
sindeyim?" te, mesele sonunda buraya geliyor. Yani,
yapabilmek ayr itir. Ve btn insanlar iin bu bir ideal
deildir. Henz insann uurlu olarak yapabilme kabiliye
ti gelimemitir.
(108) Kendini hatrlamak, insann her an zihninden
geen dnceleri nce belirli kategorilere gre ayrabil
mesidir. "im di u haldeyim, imdi ise u halde." diyebil
mek, her an bunlar grebilmek, uyankln birinci art
dr. Kendimizi bu ekilde uyank tutabilmek iin gene
birtakm yollar vardr. Bu yollardan bir tanesi, zellikle
olumsuz etkilerin dnda kalabilmek iin, eskilerin ifade
ettii gibi, bir mantra kullanmaktr.
(109) nsan kendine, kendi iindeki tesir etkileimlerine
hakim olmaldr. Kiinin kendi zerinde almasnda,
yani kendini bilmesinde, kendi iinde olan olaylarn,
geirdii ruh haletinin akna hakim olmak en mhim
eydir. mcadeleye, i harekete, i tiyatroya, i diyalo
ga, armlara vb. hakim olamayan insan, hibir eye
hakim olamaz.
(110) E komadan yaplan iin bereketi artar. Ne kadar
yksek seviyeli bir i yaparsanz yapn, eer o ile idanti-
504
fiye olursanz, ortaya olumsuz bir durum kar. Heyecan,

tela, sakarlk ierisinde i de hakkyla yaplmaz. O olum
suz hal nefisle alakaldr, zatla deil. Yani olay, z benlii
nizde en ufak bir olumsuzluk meydana getiremez. Ama
nefiste alnganlklar, korkular, vesveseler doabilir. Bu,
yanl bilgilerimizden, yanl kanaatlerimizden, kendimi
zi bilmediimizden ortaya kar. Fakat bu ileri yapan
gerek benlik deildir. Btn bunlar dtan grnen nefse
aittir. Ne olup bittiyse, baz icaplarn sonucu olarak
olmutur. O anda zlen nefistir, ben deil. Btn darbe
yi, bilgisizlii yznden nefs yemektedir. Bu sebeple insa
nn grnteki kendisi ile i kendisini birbirine kartr
mamas gerekir.
(111)
nsann kendi zerinde almasnda "e koma
m ak" meselesi nemli bir yer tutar. Gzlemlenen feno
mende e koma oluyor mu, olmuyor mu? lgisiz kald
nz zaman, bu sefer iinize hakim olursunuz, yani e ko
may kaldrp, sadece gzlemliyorsunuz. Ma seyrediyor
sunuz diyelim. Tek tarafl m, yoksa iki tarafl m kalyor
sunuz? Takmnzn yle veya byle oynaynn sizin
zerinizde meydana getirmi olduu deiik ruh hallerini
de ayn zamanda seyredebiliyor musunuz? Seyredebiliyorsanz, mesele yoktur.
Duygusallktan kurtulmu, tamamen objektif bilgiye
sahip olmu bir kii iin her trl arm bitmitir. Yani
o btn her eyin stne kmtr. Bulunduu boyutun
stnde kalr ve her eyi objektif olarak grr. Onun iin
duygusallk diye hibir ey yoktur. Sadece olan kontrol
eder.
E komadan kurtulmak iin mantal bir dedublmana
ihtiya vardr. nsann kendisini ikiye ayrmas lazmdr:
"Ben ve obje (ya da ben ve o) iki ayr eyiz; ben ve o, ayn
Yorum ve Aklamalar
505
deiliz." diyebilmeliyiz. Sufi dilinde bu, "nefsi hasm gr

m ek" diye geer. Nefs, ortadan kaldrlmas gereken deil,
terbiye edilmesi gereken bir eydir.
(112)
nsan yapsnda baz savunma mekanizmalar
vardr. Bu mekanizmalar basit, mekanik bir tarzda iler.
Varln, anlay orannda kendi btnln korumas
na yarar. Bu savunma mekanizmalar bir tatan saknmak,
yiyecekten ekinmek, pis havadan kurtulmak eklinde
alt gibi; manevi kiiliini korumak, onun da yklma
sna, zedelenmesine engel olmak iin, kendi deerleri ne
ise, onlarn ortadan kalkmamas iin de faaliyete geer.
Bunlarn ou yalandr. nk, zaten kendi kendine koy
mu olduu deerleri yanltr. Yanl kiiliklerden kurul
mu bir yapy ayakta tutuyor. Ona kar yaplan her trl
harekete kar savunmaya geer. Bu savunma mekanizma
sna, nefsaniyet mekanizmas da denir. Aslnda insann
sahip olduu hayaller, kanaatler vb. hep savunma meka
nizmasna dahildir. nsan, bir tr hayali tatmin halindedir.
Bu eit hayali tatminlerin dier ad da yalandr. Kendini
tanmak konusunda savunma mekanizmalarnn tannma
s ok nemlidir. nsan o zaman her eyin bu mekanizma
ya dahil olduunu grr.
Fakat insann bu yalan dnyasnn yklmas lazm; ba
ka trl uurlanamyor. Eyann hakikatini nasl grecek?
Nefsin ivasndan kurtulmak iin devaml aba harcanma
l. Ne i yapyorsanz yapnz, en basitinden en kutsalna
kadar hepsi sizi uyandrmak iindir. Ne yaparsanz yapn,
bu kaderden kurtulamazsnz. Yalnz sizin vicdannz sizin
iin muteberdir. Aksi takdirde, vicdannz dndakileri
kaale alyorsanz, onlar muteber gryorsanz, falan stat
bunu demiti, falan yerde yle yazyordu deyip inanma
dnz, iinizin yatmad eyleri yapyorsanz, bu sizin i
506
bamllnz, i esaretiniz olur. Hr dnemiyorsunuz

demektir. Her eyde bakalarnn fikrini n planda tutarsa
nz, siz kendinizi yok etmi olursunuz.
"Falan kimse acaba benim hakkmda ne dnyor?"
dediiniz zaman, savunma m ekanizm alar karmza
kar. Burada siz birtakm karlarnz gzetiyorsunuz.
Zihninizde, "Acaba benim kiiliime bir halel mi gelir?
Onun nazarnda kk olm ayaym." tarznda yalana
dayal kk hesaplar cirit atar.
(113) nsan sarsc oklara dayanabilmek iin, ister iste
mez, kafasnda baz eyleri tevil etmek, yumuatmak, iki
sini bir arada tutmak zorundadr. nk birdenbire bir
gerekle gs gse gelemiyoruz.
Oysa nefsimizle olan mcadelede, sert bir taa vurdu
umuz anda kapatacamz ilk dme, tevil dmesi
olmaldr. Herhangi bir bahane, tesadf vb. aramamaldr.
Kendi kendini hatrlamann en stn ekli, vicdan sesini
susturmamakla ortaya kar. Bu, tevil hattna balanmamaktr. Akla ilk gelen bu olmaldr: Tevil yok! nk
insan ancak okla geliir. Ama okun altna yastklar
koyulursa, "stediin kadar vur." denir. Sen tevile bala
ynca, insann bana daha byk olay gelir.
(114) nsan, btn tamponlar yok etmeden, btn tevil
mekanizmalarn ortadan kaldrmadan, kendisine "Ben
bir hi'im !" diyemez. Tevekkl sahibi olmak budur.
(115) Pozitif duygularda da, pozitif nefsaniyet vardr.
Pozitif nefsaniyet de olur, negatif nefsaniyet de olur.
Pozitiflik de, negatiflik de eksikliktir. Esasnda henz kar
maa halinde olan bilgilerin rastgele ortaya kdr.
Duygusalln azgn bir halde bulunmas, yani % 99 bizi
Yorum ve Aklamalar
507
kapsamas, uursuzluumuzdan ileri gelir. uurlu bir

varlk olmaya baladnz vakit, o bilgileri karmak hal
den karmaya baladnz vakit, duygusal hayat da
giderek orantsn drmeye balar. imdiki halde duy
gular nde gitmektedir, nk uurlu pozisyonda dei
liz. uurlu pozisyonda olmamak demek, bilgilerin sahibi
olmamak demektir.
(116) Tevil, uykuda olan bir insann yapt itir. Bir
kimse ok tevilci ise, her ie gzel gzel klflar hazrlyor
sa, o, tam uykuda olan bir insandr. O, en azndan kendini
anlamak, kendini tasfiye etmek, seviyesini ykseltmek,
kark ve karmak olan i alemini daha sade hale getir
mek bakmndan ok anssz durumdadr. Tevilcilikte bu
vardr; o insan, tamamen egoizmasnn, nefsaniyetinin
karlar urunda mcadele ediyor demektir. Yani her ii
kitabna uydurmaya alyor. Byle biri aslnda hibir
taraf memnun edemez; ne vicdann tatmin eder, ne de
nefsini. Olduu yerde duran bir insan demektir o.
(117) Sistem, hem koyduu yasalarla insanlar her tara
fndan balasn, hem de "Buradan kurtul bakalm ." desin;
bu eliki olur. O halde, bizim iinde bulunduumuz
durum, bir snanmay ifade eder. Bu artlar altnda insan
da uyanklk aranmaz. Her trl dnyasal ve astronomik
yasa bizi drt bir yandan sarm, hapsetmi, bohalam.
O halde bunu biz kramayz. Adeta dayankllmz
llmektedir. Yani iimizdeki cevherlerin ortaya kmas
iin belli bir basn altnda tutulmaktayz.
(118) Tesirlerin baka yne evrilmesi ya da nispeten
zararsz hale getirilmesi meselesi dorudur. Kurbanlarn
ezoterik aklamas ilgintir. Yani kesilen kurban, bu gelen
508
tesirlerin bir ksmn baka yne evirebilir. Kurban kes

mek de bir tesir ameliyesidir ve Allah'n kurbana ihtiyac
yoktur.
imdi artk tesirleri polarize etme metodu deimitir.
"Dncenle dahi zina etmeyeceksin." Yani insan, zihnin
de hibir negatif dnce tamazsa, negatif tesirlere
maruz kalmayacaktr; o daima bir polarizasyon paradi
tekil edecek: Tesir gelecek ve yansyacak.
Negatif dnce ve duygularn kurban ederek, insan,
en stn seviyeli yanstma kalkann oluturur.
Dnceleri dzeltebilmek iin ie duygulardan bala
mak gerekir. gene kiinin kendi zerinde almasna
geliyor. Negatif dncelerden syrlmakla, aldanmalar
dan, yalanlardan syrlmakla, daima pozitif yndeki
dnce kudretinizi arttrrsnz. Bu da insan kozmik ve
beeri felaketlerden kurtarr.
(119)
Bir dierinin etkisi altna girmeden, bir tesirden
kurtulm ak m mkn deildir. Yani, geleneklerim ize
uygun olduu iin daha iyi anlayacamz bir rnek vere
lim: Sufizm 'e gre, kii kendi yolunu, kendi eyhini ken
disi seecektir. Btn mesele, insann kendi zerinde
yapt almadr. Yani, nefsini dorultmak, istikamet
zere olmak almasdr. alma demek, "srat- msta
k im '^ girmek demektir. Yani, doru istikamete, byk
ana caddeye girmenin yollarn aramaktr. Kendi yolunu
bulduktan sonra da insann, "Ben bu tesirlere kendimi
veriyorum... Ben bir l gibiyim. Kendimi teslim ediyo
rum ..." demesi gerekir. Ne var ki, hangi tesirin yararl
olduunu nceden bilmek gerekir. Sonra da o tesire, o
metoda sk skya balanmak, biat etmek, yani teslim
olmak gerekir.
Yorum ve Aklamalar
509
(120) Kiinin uurlanmas, kendini tanyabilmesi ek

lindedir. nsan, Ben dnyorum deil, ben varm."
demelidir. Kiinin hem bilgisi, hem de i varl beraberce
gelimelidir.
(121) Dnya tatbikat yeridir. Hayat bir cesarettir. nsan
yaayarak pozitif ve negatif enerjileri ayrt edecek ve onla
r kullanacaktr.
(122) Her ey insana tesir olarak gelir ve bu tesirler ile
ri de gtrr, geri de; fakat varlacak nokta ayndr.
Muazzam bir sistem insanlara okul almas yaptrmak
tadr.
(123) Kaderi bir bakma deitirmek mmkn mdr?
Evet. "Bir sadaka bin bela def eder." szleri bouna sy
lenmemitir. nsan o srada straptan kurtulmak iin bir
mdahelede bulunuyor. Verdii ey esasnda hibir ey
dir, ama belli bir dnce, istek ve konsantrasyon ierisin
dedir. Bir eyi arzu etmektedir ve sadakay verirken,
dnce fiille bir arada daha da younlam ve kuvvet
lenmitir. Verilen sadakann hibir sosyal hkm yoktur o
srada. Sadaka, kiinin konsantrasyonunu artrmak, niye
tini maddesel bir ekilde tekrar ettirmek, uuraltnda
niyetini naketmek iin bir vastadr. Bu ekilde ilerde,
nnze kacak olan bir ktl ortadan kaldrrsnz.
Atn nndeki eti alp, ot koymak; aslann nndeki otu
alp et koymak gibidir bu. Fakat bu, sizin o anda eylemde
bulunurken yaadnz ruh haline baldr. Bu bakmdan
her verilen sadaka olmaz. Genel bir tarzda, her trl
aksakla, ktle, olumsuz tesire kar gelecek tarzda
sadaka verilmelidir.
510
(124) Mi-fa ve si-do noktalar, deiim noktalardr.

Ancak ok blgelerinde, olaylarda bir deiiklik yapabilir
siniz; okun yerini, zamann ve iddetini bilebilirseniz
tabii. Hayattaki ahsi yollarmz da byledir. Yani, her yer
de makas deitirmenize imkan yoktur. Bu frsatlar iyi
kollamak lazm; yani, mi-fa ve si-do'nun olduu yerleri
kestirmek gerekir. Yan yollar iyi bilmek lazm; nk yan
yollara girdiiniz zaman, baka bir yol aabilirsiniz. Gurdjieff'in mi-fa ve si-do'su, Sufizm'de mmknat ifade eder.
Yan yollar grebilmek ve oralara girebilmek, mmknatm mevcut olduu yerleri grebilmek; baka bir deyile
mi-fa ve si-do noktalarn fark edebilmek, drt numaral
insann objektif bilgisinden doar. Dierleri gremez ve
anlayamaz. nk hep kendisini grr, kendisindeki post
ipnotik bilgiyi grr ve hibir eyi fark etmez.
(125) nsann genel kanunlardan kurtulabilmesi iin,
ferdiyetini gelitirmesi, yani d ahsiyetini zayflatmas,
yok etmesi gerekir. Yani insan kendisini tamponlardan,
birtakm tevil mekanizmalarndan ve tahayylden kurtar
maldr. Bunlar eitli kuruntular, vesveseler, zanlar, illz
yonlar vs. tarznda ortaya kp, z' saran nefsin glen
mesine sebep olurlar. Ki bu da tmyle Mekanik dare
M ekanizm asna, yani genel kanunlara tabi olmak demek
tir. Yani tamamiyle dtan gelen tesirlerle yryorsanz,
Oz'nz gelimemise, sadece kiiliiniz varsa; tamamen
otomatik kanunlara, kainatn mekanik yasalarna bals
nz demektir. Yazn ve kn gelmesi gibi, ackmak ve
susamak gibi, lmek ve domak gibi d tesirlere uygun
replikler vermekle snrlanm olursunuz. Bundan kurtul
mak, kiilikten kurtulmakla mmkndr.
Nefsini, yani kiiliini gelitirmi olanlar, hayata kar
yanl pozlar taknrlar. nsanlar poz yapmay ok sever
Yorum ve Aklamalar
511
ler. Hatta bazlar iin bu bir ihtiyatr. Poz yapmak, kii

nin da kar daha uygun olduunu sand bir ekle
brnmesidir. Bu, tam manasyla tamponlardan ve tahay
ylden doan bir yalanclktr. nsan bunlar brakt
vakit, yani ivadan, saptrc dncelerden, olumsuz
im ajinasyonlardan, savunma m ekanizm alarnn eitli
ekillerinden kurtulduu vakit, baka bir ifadeyle tabiile
tii vakit, bu pozcu kiiliinden kurtulma ihtimali fazla
dr. Tahayyl olumsuz duruma getii zaman, ar ekliy
le komplekslere kadar gider. Kii kendisini kymetsiz
veya tam tersine dev aynasnda grebilir. Kendini dev
aynasnda grmek, bir eit tahayyl azgnldr. Bylece
devaml surette kendisini deiik ve yanl ahsiyetlere
balamaktadr. Bunlar yalanc ahsiyetlerdir. Byle bir
kii, mtemadiyen kendi aslyla alakal olmayan birtakm
maskeler tamaktadr. nsan o kadar maske takp karr
ki, hangisinin kendisi olduu belli deildir.
nsann nefsini slah etmesi, tahayyln ve yalancl
n slah etmesiyle balar.
(126)
Kaza ve kader farkl eylerdir. Normal olarak her
insan, herhangi bir yolu, otomatlnn farknda olmadan,
kazaen seer. Eer iin sonunda bir ferahla uramsa,
bu sonucu bilerek elde etmemitir, kesinlikle onun irade
sinin bir dahli yoktur. O kazaen olmutur. Halbuki irade
sini gerekten gelitirmi biri yklacak atnn altnda
bulunmaz. Kaza ve kader meselesini u hikaye gayet iyi
anlatr.
Evin gen olu askerden geliyor, bir i edinme arifesin
de. Ailede adetmi; bir ie girimeden nce dantklar,
sayg duyduklar bir eyh varm. ocuu ona gtryor
lar, elini ptrp, hayr duasn alyorlar ve ocua ne i
tavsiye ettiini soruyorlar. eyh, "Saatilik yapsn." diyor.
512
Aile "Olur mu acaba?" diyor ve eyh "Siz bilirsiniz."

dedikten sonra, aile ocua saatilik deil, baka bir i
kuruyor. Adamakll uramalardan sonra ocuk, bir sre
sonra zengin oluyor ve hayr dua almak iin tekrar eyh
efendiye gidiyorlar. "ocuumuz u ii yapt, ok zengin
oldu." diyorlar. eyh efendi de "Tabii olur." diyor. Aile bu
kez, "Ama siz saati olsun demitiniz." deyince, eyh "O
zaten zengin olacakt, ama ben fazla zlsn, yorulsun
istemedim." diye cevap veriyor. O adam, irade sahibi
olduu iin ocuun hareketini kazaen olmaktan kurtarp,
belli bir hedefe, yani alma izgisinin hkm altna
almak istemi.
Kaza, irade olmadan seilen yol demektir. Kadere
sahip olmak; ksa, kestirme ve salam yolu seebilmektir.
(127)
nsanda duygu, dnce ve hareket eklinde
ayr merkezin bulunmas, tek bana bir eyler yapabilme
mize engel olan en nemli husustur. nsan tek bana ken
disini gelitiremez, tekaml edemez. Btn bu merkezle
rin ileyii hakknda bilgimiz yoksa, bu merkezleri tahrik
edebilecek, harekete geirebilecek veya durdurabilecek
gcmz de yoksa, biz geliemiyoruz. Onun iin bilenle
bilmeyen bir deildir.
Bir insan sadece duygu, sadece dnce veya sadece
hareket merkeziyle davranmaz; bunlarn bir aradadr.
Normal insanda bunlarn de ayn anda alr. Mer
kezlerin "am el" dediimiz almaya olan itiraklerinin
farkna varmak, uyankla doru gitmektir. Her ie bu
merkezlerin tm dahil edilerek ynelmelidir. Yani sade
ce dnce seviyesinde bir eyi halletmek mmkn deil
dir; bunu duygu ve hareket seviyesinde de halletmek
zorundayz.
Yorum ve Aklamalar
513
(128) nsann kendi zerindeki almasnda birinci

adm fiziki alkanlklarn ne olduunu tespit etmektir.
Daha sonra zaman zaman bunlara deiik alma yn
temleri uygulayarak mcadele gerekir. Fizik beden biz
den muntazaman bir eyler ister. Ama siz, bu muntazamla ket vurmalsnz. Gnde drt n yemek yemee
almsnz, o iki ne inecek. Byle byle vcudun hi
ummad manevralara girmek lazmdr.
Kendi zerinde almann birinci temas fiziki alkan
lklarla mcadele ise, kincisi, duygu merkezinin en kaba
taraf olan olumsuz hislerin kontroldr. Olumsuz duy
gular gelirken veya geldii anda durdurmak, bylece
onlar baka bir yola sevketmek gerekir. Duygu merkezin
den hareket merkezine bir aktarma olmadan, olay kes
mek lazmdr. Duygular kabard an, yz geri edeceksi
niz, yani kibri yeneceksiniz. Nefis terbiyesinde bu metot
lar ok yararldr.
(129) Hayat ierisinde duygu dalgasn srdrenler ok
olmutur. Ve mrleri boyunca srdrmlerdir bunu.
Byk mritlerin durumu byledir. Hibir zaman, ulat
o duygu dalgasnn altna inmemilerdir. Hep byk bir
coku ierisinde, ok verici, ok dourgan duygular, bilgi
ler ve halet ierisinde yaamlardr. Normal bir insanda
bu durum yoktur. Ama yle bykler gelmi gemitir ki,
onlar bu duygu dalgasn, belki ilk ekli ile deilse bile,
hibir ekilde o yardm etme arzusunu ve gayreti kaybet
meden, yol zerinde, iz zerinde, srat- mstakim zerin
de, doru bildii, doru grd, doru inand ve do
ru yaad ey zere sonuna kadar gtrmlerdir.
(130) nsanlar bugn birok eye ilimle yaknlk kurabi
liyorlar, yani ancak bilim yoluyla anlayabiliyorlar. Fakat
514
bir de "ayn-el-yakin" vardr; bu kafadaki gzlerle deil, i

gzlerle, gnl gzyle kavramak demektir. Bu durumu
bedenli haldeyken, zor da olsa, yaamak lazmdr. gz
le, kesin bilgi almak demektir bu.
(131) eyh ile mrid arasnda belli bir sempatizasyon
ve alaka kurulduktan sonra, tasarruf olay deyam eder.
Yalnz eyh herkese tasarrufta bulunmaz; sadece bilgi
aktaraca mridine ynelir. Ona ryasnda, yolda tesir
aktarr; mesafenin bir nemi yoktur. eyh, mridine
yneldii zaman, onu sargs iine alverir.
(132) nsan, mekaniktir ama makine deildir. Makine,
sembolik bir ifadedir, yani insan bilmeden yayor, genel
olarak yaayna kendisinin hibir mdahelesi yoktur.
Yani uurlu deildir. Ancak canllk fonksiyonunu gr
mektedir. Yemesi, imesi, glmesi, alamas vb. hep can
llk fonksiyonudur. Ama bunu kendisi ynlendirmiyor.
Ama insan, bu noktada kendi iradesini kullanmak
zorundadr; bunu reniyor. Bizden irademizi kullanma
mz istenmektedir. Vcudumuz mekanik; bize empoze
edilen baz icaplar var. Ama btn bunlara ramen, insan,
iradesini kullanmay renmelidir. Bu da, insann kendi
sini bilmesinden geer.
Kendini bilmenin birinci yolu, insann, kendisinin kul
olduunu bilmesidir. Bu tam manasyla kavranmazsa,
hibir ekilde insan kendisiyle mcadele edemez. Kulluk,
iradesi bal olmak, iradesini kullanamamak, kendi irade
si bir bakasnn elinde olmak demektir. nsann renece
i bir tek nokta vardr: radesini kullanmak! Hrriyet
demek, insann iradesini kullanabilmesi demektir. Oysa
biz imdi irademizi kullanamyoruz; ancak iradesi olan
bizi kullanyor.
Yorum ve Aklamalar
515
nsann kendi nefsine gre hedef seip, o istikamette

yrmesi hrriyet deildir; iradeyi kullanmak da deil
dir.
(133) Kiinin gsterdii abalar bydke, ondan iste
nenler de byr. Bu, kiinin yetenek sahibi olduunu gs
terir ve bylelerinin daha da fazla gelimesini salamak
iin ykn artrrlar. aba gsteriyorsanz, baarl olup
daha fazlasn yapacaksnz. abalar bydke, yeni
istekler de byr. Bylece varlk, uursuz vazifeliden,
uurlu vazifeli pozisyonuna geer.
(134) Her korkulan ey insan iin bir esarettir. Korku,
gelimeye engeldir.
(135) sa, "Zengin olanlar cennete girem ez." der. Bura
daki zenginlik, nefsi zenginliktir. Yani hibir eyini terk
edememi, kymet verdiklerini brakamam olan cenne
te, yani st realiteye geemez. Siz maddi olarak zengin
olabilirsiniz, ama onunla bir olmayn. Hatta elinizdeki
imkanlar kullanarak, onu gelitirmek bir marifettir ve bu
arada siz faydal iler de gryorsunuz. Ama asl hner,
onunla bir olmamaktr. Ben ve o ayrmn daima yapabil
mek gerekir. nsan kiiliini ayakta tutmak iin kendi
dndakinden g alm am aldr; ayet alrsa, onunla
zdeleir ve kendisiyle, rnein para arasnda hi fark
kalmaz.
(136) Uyanma yeteneinde olan insan, iinde bulundu
u realitede hayal krklna urar. Yani hangi manevi
yolda olursa olsun, kendi konusunda, kendi realitesinde
bir doymaya ulamas lazmdr. Yani her ey iyi giderken,
bir noktadan sonra bir tatszlk, bir tatminsizlik balam-
516
tr. O realite artk ona yetmemektedir, bir araya girmi

tir, kafas karktr. Her realitenin bir st vardr ve bu
gidiin de bir sonu yoktur.
(137) Nefis terbiyesi ile megul olurken baz sapma ve
armalar olur. yle byk hazlara ularlar ki, bu yolda
da aklp kalrlar. "Tam am " derler, "oldu"; halbuki daha
yolun yarndalar. Bu yzden slam'da denir ki, "Snnete
uy." nsann kendisini her trl tehlikeden korumas iin
orta yolda olmas gerekir. Yani hangi seviyeye eriirse
erisin, fiili hareketleri daima orta yolda olmaldr demek
tir bu. yle bir prensiptir ki, insan her trl yanlgdan
otomatikman korur; geriye dnlmez ve bir d olmaz.
Ama, "Ben bunlarn hepsinin stndeyim." denirse, yk
sekten d ok fena olur.
(138) Biz bir sanat eserini incelerken, basit seviyede de
olsa bir "psikom etri" yapmak zorundayz. nsann bu
yeteneini gelitirmesinde fayda vardr. Esere dokunup,
adeta o sanatnn ne hisettiini, anlatmak istediini alg
lamaya almak lazmdr. Objektif bir sanatkar btn
dncelerini, btn duygularn o taa, o renge, o tahta
ya ileyebilir. Siz o frekansa girdiniz mi, sanatnn ne
demek istediini hissedersiniz.
(139) Bu insann gerei deil, zanlarn ifade etmesi
demektir. nsan, "Ben vicdanlym, iman sahibiyim." der
ken de, ou kez gerekle hi alakas olmayan birtakm
zanlarn ifade eder. Bunlar aslnda onun sahip olmad
eylerdir. E komadnz anda, siz ona sahip olmad
nz anlayacaksnz. Eer sizde bir eye kar sahibiyet
duygusu varsa, o, sizin iin putlamtr, e komusunuzdur. Ama siz e koma, putlatrma merhalesini ge-
Yorum ve Aklamalar
517
miseniz, hibir eyin sahibi deilsinizdir. Bu durum,

Taoizm 'deki dnmeme, istememe, eylemsizlik, hibir
ey yapmamann karldr. nk e koacak bir eyi
kalmamtr.
Putlatrmay kestiiniz anda, bunun farkna vard
nz anda, bu fedakarl yaptnz anda, sahibiyet duy
gusu kaybolur. Bylece insan gerekte sahip olmad
eyleri feda eder. nsann kendisininmi gibi tahayyl
ettii, fakat gerekte kendisinin olmayan eyleri atmas
gerekir. Ve bylece hakiki fedakarlk ortaya kar. Bura
daki feda, "te r k tir . Fakat bu dedblman yapmak ok
g itir. nk insann kendisine gre birok balantla
r vardr.
(140) Beyin yapmz, igdlerimiz, kan dolam vb.
bio-mekanik bir sistemdir. Yani istesek bile bu bio-mekanik sistemin dna kamayz. O halde yardma ihtiyac
mz vardr.
(141) Sadece bir ey verildii zaman kretmemek
gerekir. Hasta olduunuz, ayanz burktuunuz, diiniz
ard zaman da kretmelisiniz. Gelen belaya bile kredilmelidir. nk bu gelime iinde olmak demektir.
Artk o zamanla kalbi kre dner. Yani bir st makama
kar mteekkir olma hali her an zihninizde kalr. Bu, ii
nizdeki kibrin dklmeye balamas demektir. Teekk
rn asl manas, insann iinde mevcut olan kibrin ortadan
kalkmasdr.
(142) Yaplan dualara cevap, kalbinizin, niyetinizin
temizliine ve uygunluuna, yani o andaki i vibrasyon
seviyenizin ykseklik derecesine bal olarak gelir.
518
(143) Bu ifade bilgiye dayanmaz. nk "Tanr" ve

"m erham et" kavram larn bilgiye dayal olarak ifade
etmemektedir. Hayrl bir i de yaparken eer gerekli bil
giniz yoksa, vicdan sesini henz iitemiyorsanz, belli bir
noktaya kadar sizi gtrecek olan ey; heyecannz, ihtira
snz ve bilgiliinizdir. Ama bir noktadan sonra i, bu tr
enerjilerle yrmez. Geliemezsiniz, uratnz i de
duraklar. Zurna gibi hep ayn havay alarsnz. Oysa tek
ses deil, eitli sazlarn bir ahenk meydana getirdii bir
orkestrasyona gitmek, baka sazlara da tahamml etmek,
onlar da uyuma sokmaya almak gerekir. te bylece
artk vicdan enerjisini kullanmaya balam olursunuz.
Tek sesli mzii, ok sesli bir ahenge evirmek gerekir.
Enerjinin tr deitirilmelidir. Nefsani kaynakl olan
merak ve ihtiras enerjisi, vicdan enerjisine evrilmelidir.
Bu durumda nefs, apartmann her tarafnda deil de, tek
bir odaya hapsedilmi olur. Zaten insann nefsaniyetini
kullanmamas diye bir ey de sz konusu deildir.
Hayat olaylar ierisinde insann pozitif, negatif hesab
n her zaman yapmas lazmdr. te o anda vicdan enerji
si faaliyete geer. Uyankln balangc budur. Eriyle
dorunun ayrm ne kadar iyi yaplrsa, uyanklk derece
si o derece ykselir.
(144) Gerek vicdan sesi hibir zaman ykc deildir,
yani negantropik alr. Nefsaniyet ise antropik alr,
ortadan kaldrc, datc ekilde alr. Vicdan daima
yapcdr. Hayvan seviyesindeki vicdan, igdler eklin
de grnr.
nsan dier varlklara nazaran bir zellik tayor. Hay
vanlardan farkl olarak akl vardr; yani, endksiyon ve
dedksiyon yapabilecek ve baz mantk kurallarn kulla
nabilecek bir yapya sahiptir. Bununla beraber, yani farkl
Yorum ve Aklamalar
519
bir yapya sahip olmakla beraber, bedenli olarak yaay

esnasnda, belki dier hayvanlarn tabi olduu kanunlar
ierisinde bulunur. Manevi taraf olan bu akl sahibi var
lkta ferdiyet balamtr. Bu bireyselliin eitli seviyeler
de temsilcileri vardr. Ve artk vicdan ortaya kmtr.
Vicdan ntralize eden kuvvettir. Vicdan ayn zamanda
cehit dediimiz aba faktrn yaratan kuvvettir. Btn
bunlarn hepsini vicdan ayarlar. Cehdi arttrn demek, vic
dannzn sesini dinleyin demektir. Vicdan, bir mekaniz
ma olarak deil de, sadece duygusal bir yayn olarak al
nrsa, o bizi yanltr. Sufilerin kalp" dedikleri budur. O,
bir merkezdir ve vicdan oradadr. O, astral bedenimizde
gelitirdiimiz bir merkezdir. Bizim cehdimizi motive
eden ey o merkezdir. yleyse her eyin cehit olmad da
ortaya kyor. Ancak vicdani kanaldan gelen, vicdann
itmesiyle yaplan iler cehit mahsuldr. brleri tama
men nefsani kanaldan gelen ilerdir ve mekaniktir. Bir
tatmine, bir arzuya, bir ihtiyaca ulamak iin yaplan
abalardr. Bylesine cehit denmez. Bunlar sadece, savun
ma mekanizmalarna bal olmak zere, vcudun can
halinin muhafazas iin yaplan faaliyetlerden ibarettir.
Hakiki cehit vicdan kanal ile gelendir. O cehdin sonunda
varlk srama yapabilir. Yani kazma sallamak, diki dik
mek vb. yle byk cehitler deildir. Bunlar mekanik sis
tem ierisinde yaplan normal almalardr. Bir aacn
kklerinin tropizmi, gdaya ynelii gibi. Arnn bal yap
mak iin iee ve ekere doru umas gibi. Bugn ok
yaygn olan seksel eilimler, vicdani kanaldan m geli
yor? Hayr. Aynen tropizm gibidir ve ayieinin yzn
hep gnee evirmesine benziyor.
Gerek cehit, vicdan kanalndan gelendir. O, insana
ok ey kazandrr.
520
nsann Gerei "Kendim Bilmek"
(145) nsan, maddi tesirlerin kendisinde oluturduu

kiilii ne derecede yok edebilirse, vicdan o derecede bas
kn hale geer. Bu durumda artk herkese has ayr ayr
vicdanlar yoktur. Gerek vicdan herkeste ayndr ve birbiriyle elimez. Aksi takdirde ayr ayr kimselerin vicdan
lar farkl sesler verir ki, burada insann tamponlar, yani
yalan ve savunma mekanizmalar devreye girmitir. Tam
ponlar ortadan kaldrdnz zaman, vicdan ortaya kar.
Bu adan bakarsak, herkesin ahlak anlay farklysa,
insanlar birletirici deildir anlam kar; ama gerek vic
dan insanlar birletiricidir.
(146) Siz, ktlk bile yapmak istiyorsanz, bunu uur
lu olarak yaparsanz bu sizin iin bir gelime imkan sa
lar. Mhim olan, yaplan iin uurlu bir ekilde yaplma
sdr. Zaten insan, uurlu bir egoist olduu zaman, gerek
ten denge kurmaya balar. Yani kendi egosunun istikame
tinde elde edecei eyleri apak bir ekilde grp anlaya
bilirse, bakasna verecei zararn dnp dolap kendine
geleceini fark eder. Egoist olun denmiyor; uurlu bir
bencil olun... Bir eyden yararlanmak istiyorsunuz, o anda
kendi benliinizle alakal bir pay almak istiyorsunuz,
ksacas bir fayda salamak istiyorsunuz diyelim. te
burada, uurlu bir faydaclk yapmak gerekir. Fayda sa
layn, ama uurlu olsun. Gerekten tam'a yakn ve o konu
iin uzmancasna bir idrake varmsak, egoistlik yapama
yz. Yani dengelerin nasl kurulduunu fark ederiz ve
dengeyi bozmaya almayz.
Her ne olursa olsun, insan varl, daima kendi kiilii
nin gelimesi iin mcadele verir, bakasnn gelimesi
iin deil. Bu aldatmacaya girmeyelim. Ama bakasnn
gelimesi iin faaliyette bulunurken, byle bir arzuyu
samimiyetle hissederken, aslnda insan gene kendi irfan
Yorum ve Aklamalar
521
iin, kendi geliimi iin faaliyet gstermi olur. Fakat

burada iki k noktas vardr. Sonular ayn, ama hareket
noktalar, arma noktalar deiiktir. Birinciyi aran
vicdanidir; kinciyi aran tamamen kaba, geri tesirlere
bal nefsani taraftr. te bu fark ok nemlidir. Vicdani
hareket eden, gerekten yardm etmek amacyla hareket
eder. Fakat onun bu hareketi, vicdan kanalyla yapt bu
eylem, ona mutlaka fayda getirir. Ama kii o yardm,
sonunda bir fayda umarak yapmamaktadr.
(147) Amac olmadn dnen insanda aslnda byk
bir idrak olumakta ve ortaya bir anlay kmaktadr.
imdiye kadar herhangi bir tekaml amacna bal olarak
yaamadn fark ediyor. nk amacna gre hareket
edebilmek, bizzat kendi cehdiyle hareket edebilmek
demektir. Ama bakyor ki, kendisi nehirde srklenen bir
saman p gibidir. Esasnda herhangi amaca sahip bir
varlk olmadn anlyor. Ama bir amaca sahip olmak,
dmenin ve kreklerin kendi elinde bulunduu bir san
dal demektir. Bakyor ki, ne krek tutuyor, ne de dmen...
Anlyor ki, sadece bir bakasnn amacna hizmet etmekte
dir. Belki de etmiyor bile. O zaman meseleyi anlyor ve
kendini bir ey sanmaktan kurtuluyor.
Kendini bir ey sanmaktan kurtulmaya balayan kii,
uyanmaya adaydr.
(148) Biz evrende yalnz deiliz; bunun materyalist
kantlar mevcuttur. Kainatta baka canllar da vardr.
Btn bu yldzlar, sistemler sadece insan iin deildir.
Kainat eitli canllarla doludur.
(149) Burada tehlikeli bir nokta vardr. "Ben artk i
bam llktan, i esaretten kurtuldum ." zannyla hareket
522
etm ek ok yanltr. nk bundan nce insann anlay

n gelitirmesi, otom atlktan km as gerekir. Acaba o
kimse bilginin sahibi midir? Bir idrake ulam mdr?
Bundan emin m idir ki, byle bir fikir beyan etm ekte
dir?
Kiinin anlay seviyesini ykseltebilmesi iin nce
denenmi, hala bir fayda verebilen otomatik hareketlere
balanmas yararl olabilir. Ama bu ii sonuna kadar
gtrrsen, hep kaale almak, nazar itibare almak mese
lesi ortaya kar ki, buna da i esaret, i bamllk denir.
Kiinin bu arada kendi bana kula atmasn renmesi
gerekir.
(150)
Yaplan bir gzlemden fayda salamak iin, olaya
hem duygu, hem de dnce ile bakmak gerekir. Yani tek
nik ve prensipleri bir arada tutmak suretiyle bir eya hak
knda en iyi bilgiye ulalabilir. Objeye kombine baklma
ldr. En baarl hayat, hislerini ve heyecanlarn gayet iyi
tandktan sonra, btn bunlar akln, mantn, iyi dn
cenin emrine balamaktr.
nnze aniden bir kpek kt; korktunuz. Bu duygu
sal bir tepkidir. Siz srf heyecan iinde olsanz, kataleptik
olarak kalrsnz. Heyecan bir an iin sizi korudu. Korku
ile beraber ilk byk sinyali verdi. O anda akl, "Yerdeki
ta al ve kpein kafasna indir." der. Yani korunmak iin
akl devreye girer ve heyecan-akl dengesi salanr. Ken
dine hakim olan insan, bu sreyi en aza indirir.
Tam ba kaldrm, indirecek, iindeki ses, "Dur, ne
yapyorsun?" der. Yani hemen akli fonksiyon devreye gir
mektedir. nsan his, igd, heyecan fonksiyonuyla aa
derken, onlarn zerindeki rasyonel blm, yani dn
ce merkezi kendisini kurtaryor. fkeyi kontrol meselesi
ok nemlidir. fkesine hakim olan, hissi ve heyecani
Yorum ve Aklamalar
523
fonksiyonlara hakim olan insandr. fke en ykc heye

candr; en geri seviyede, en korkuncudur.
(151)
Mekanik hareket edebilir, ama insan mekanik bir
varlk deildir. Bu iki eyi birbirinden iyi ayrt etmek
lazmdr. nsanlarda bir otomatizma vardr, ama insan
varl otomat deildir.
nsan yeryznn artlarna, icaplarna uygun olarak
birok yerde mekanik ekilde hareket edebilir; ama tama
men btn hayatnn byle olduu manasna gelmez. Kal
d ki, biz her zaman, her eyimizle tam uurlu, uyank
halde yaamak ihtiyacnda deiliz. nk yeryznde
btn bunlarn olmas mmkn deildir. Bu bedenin baz
yeteneklerinden yararlanmak zorundayz. Onun birtakm
programlar otomatikman yerine getirme imkanlarndan
yararlanmak gerekir. Otomatizmanm byk bir ksm
hayat korumaya yneliktir.
Ayrca dnme hz, refleksin hzndan daha yavatr.
Bu nedenle baz eyleri uurlu olarak yapamayz, nk
ona zamanmz yoktur. Nronlarn hzna balyz.
nsann kendini bilmesi en byk amatr, ama nasl
ve nereye kadar? Neleri bilip, neleri bilemeyeceimiz
meselesi nemlidir. Ackm olan biri mide usaresinin
ortaya kmasn hibir zaman engelleyemez. Bir otomatizmay ancak bir otomatizma ile kontrol altna alabilirsi
niz. rnein oru tutulurken, niyet edilir. Yani uuraltna
ertesi gn a kalacan telkin eder. Emir, gerekeni yapar
ve btn gn a kald halde mide usare salglamaz.
Bedeni kertme, fizii kertme, bu kanaldan gelecek
olan btn tesirlere kar gayet uyank olmak iindir. Bu
tr bir alma bir mddet iin kiiyi bu dnyann progra
mnn dna alr. Dna knca, daha salim, daha emni
yetle dnebilir. Bylelikle eyaya, bedene dardan bak
524
insann Gerei "Kendim Bilmek'
maya balar. Onun kendisine kar olan tesir hcumlarna

yava yava ketler vurur. Bylece onu tanmaya balad
zaman, artk o yava yava birtakm bilgilerle kendisini
gelitirebiliyor demektir.
Kii byle bir almadan sonra tekrar geri dnebilir.
Bunun en byk rneini Buda vermitir. Buda bedeni
kertm enin alasn yaamtr. Fakat sadece bedeni
kertmenin, onun istedii anlamda bir ie yaramadn
anlyor ve tekrar st imek, uyumak, giyinmek vb. gibi
ilere balyor; bylelikle orta yola geliyor. Ama hibir
zaman "M ara"y, yani eytan' unutmuyor.
Bu gc kazanmak lazmdr. Yani her an bizi karanlk
bir kede kstracak birisi ile (nefisle) karlamak mm
kndr. te, uyank olmak. Ve normal hayat yaamaya
balyorsunuz. Normal hayat yaamak demek, artk dn
yaya uurlu olarak gerekli olan tesiri vermeye balyorsu
nuz demektir. Dnya denen varlkla aranzda bir anlama
meydana gelmitir. O sizi otomatik olarak ynetecek
deildir. Onun emirlerine otomatik olarak uyacak deilsi
niz. Onun her istedii, sizin iin sonsuz bir doruluk ie
risinde bulunan bir emir ekli deildir. "Ben ister yapa
rm, ister yapmam." diyorsunuz.
Fakat "ylan" semboln hibir zaman unutmamak
gerekir. Ylan, dalgalanmakta olan insan psiesinin, insan
zihniyetinin, insan idealinin, insan vicdannn, insan hissi
yatnn durumunu ifade eder. Devaml ini ve k vardr.
Ve orta yolu hibir zaman gzden rak tutmamak gerekir.
Orta yol en mhim yoldur. Kendi hakkn kendine, baka
snn hakkn bakasna vermeye balad zaman kii,
orta yolu buldu demektir.
(152)
oklar, atalete den, titreimleri yavalayan
insan tekrar raya sokmak iin mizansenlerdir. rnein,
Yorum ve Aklamalar
525
siz hep sz dinlenen, saygn, etrafmdakilerin itibar ettii

bir insan olabilirsiniz. Fakat yle bir durumla karlaabi
lirsiniz ki, bir bakas sizin bu durumunuzu hi dnme
den iin dorusunu yznze syleyiverir. Bu bir oktur.
O saygn adamn kendisi hakknda vermi olduu bir
hkm vardr. Yani bir nefsaniyet derecesine bal olmak
zere, kendisi hakknda bir deer hkm vardr. Ve o
deer hkmn de, etrafn davranlar tanzim etmitir.
Yani dardakilerin hareketleri tayin etmitir. Bylece o,
bir aldanma iine girmitir, yalan bir dnya iinde yaa
maktadr. Birdenbire yzne sylenince, bu kimse oka
uruyor. Eer o kii uyanksa, baz eyleri renebilmi,
baz hususlar anlayabilmi, kendini terbiye edebilmi,
inisiyatik bir bilgi renmise, bu okun ona faydas var
dr. Aksi takdirde, ortaya bir enerji kyor, fakat bu nega
tif ynde kullanlyor. Pozitif ynde bir reaksiyon ise,
sabr, anlay, hogr tarznda ortaya kar. Kii, "Acaba
haksz m ym ?" deyip probleme objektif tarzda bakarsa,
ortaya kan enerji yararl ynde kullanlm olur. br
trlsnde nefsaniyetin zerine bir kat daha eklenir.
(153)
lave oklarn gerektii ya da titreimlerin yava
lad anlar, bizim ii tavsattmz anlardr. Titreimlerin
yavalad anlar olmu, fakat ilave bir cehit gstermemiizdir. ten zevk almamaya baladnz zaman, titreim
ler dmeye balyor demektir. Bu Sufizm'de de byledir.
nisiyasyonda ilerlerken zevk almak ok nemlidir. Her
safhann bir zevki vardr. Haz duymamaya baladnz
zaman, vibrasyon dyor ve geriye kayyorsunuz. Haz
alacak ekilde cehdedildiinde, onun lezzeti duyulur;
beynin iinde bir heyecan dalgas dolar. Buna amatrlk
ruhu denebilir. Bildiimiz halde, bir ie ilk defa bakyor
mu gibi, yeni gryormu gibi yaklaabilmeliyiz.
526
(154) Her varlk tekaml bakmndan farkl olduun

dan bir hiyerari sistemi oluur. Yani insanln manevi
tekaml emberleri veya hiyerari basamaklar sz konu
sudur; adeta spiritel bir kast sistemi vardr. Ve bu ister
istemez fizik bir tesir sistemini de gelitirir. Yani spiritel
bakmdan gelimi bir varln bedeni mnasebetiyle
doan nm ile, spiritel bakmdan gelimemi bir varl
n nm arasnda ok fark vardr. Objektif olarak elinize
bir dedektr alp, spiritel bakmdan gelimi ve gelime
mi iki muhitte lm yapsanz, iki sonu arasnda byk
fark grrsnz. Bu tesir gerektir. Ve bu fark, o kiilerin
mantalitesinden, o mantaliteyi douran spiritel maya
dan ileri gelir.
(155) Her okta insan iradesi o an iin serbest kalr.
Gerek oklar byle olur; o an iin serbestsiniz. O serbest
lik ann uzatmak ve hemen ksaltmak sizin elinizdedir.
ok birdenbire gelince siz hemen serbest bir alana girersi
niz; hakiki kendinizle babaa kalrsnz. Orada bir enerji
aa kar; bir gle kar karyasnz, neyi seerseniz
seiniz. Zaten tynetinize gre seersiniz; baka bir ey
seemezsiniz. Gurdjieff'in "m akine" dedii budur. Yani
sizin bir pozisyonunuz vardr, bunu her seferinde dei
tiremezsiniz, orada bellisiniz. Kendini hatrlama meselesi
burada iin iine girer. Yani, ben ve olay kar karyayz.
"Aman, dalp gitmeyelim !" diyorsunuz. O anda byk
yke girmek lazmdr. Bir benzetmeyle voltaj zerinize
ekeceksiniz. Bunun en yksek seviyelisi, bir yanana
vurana, br yanan uzatabilmektir. Bu durum, olum
suz hislerin tezahrn nlemenin ve kendini hatrlama
nn en yksek seviyesidir. nk, fizik bedenine bir
hcum olmasna ramen sen bundan etkilenmiyorsun;
Yorum ve Aklamalar
527
sen fizik bedeninle, kendi z varln birbirinden ayr

msn.
(156) oklar en azndan ikiye ayrmak lazm. Pozitif
yola itecek oklar ve negatiflii daha da negatifletiren
oklar. ok insanna gredir. Nefis mertebesi neyse, ona
gre cevap alr.
(157) Melamilerin bir sz vardr: "Herkese gelmez
bela, erbab- istidat arar." Burada "bela" derken, "ok"lar
kast edilmektedir. Yani uyanmaya meyilli olan, uurlanmaya istidad olanlara ok yaar.
u da var ki, bu istidat sfra indii zaman, artk ona
ok gelmez. Bu ok ar bir haldir.
(158) ki kere ikinin drt etmedii bir tesir gelirse her
ey deiir. Ama iki kere iki drt ediyorsa, biz deterministik prensiplere bal olarak yeryznde yaayacaz
demektir. nk ihtiyacmz dolaysyla byle tesiri cezbetmiiz. Ve bizim hayatmzda hibir mucizevi deiiklik
meydana gelmeyecek demektir. Bununla beraber, rnein
bir ifa ameliyesi bilinen deterministik kanunlara bal
deildir. Uri G eller'in metalleri bkm esi de yledir.
Metapsiik olaylar, iki kere ikinin drt etmedii olaylar
dr. Yani her zaman iki kere iki drt etmez; eer drt
etmesini isterseniz, bu btn metapsiik olaylar inkar
etmeniz demektir ki, bu imkanszdr.
Baka bir aleme ait yasann, geici olarak burada uygu
lanmas iki kere ikinin drt etmemesi demektir. Bunun
adna "m ucize" derler.
(159) zerimizde Ay'n byk etkisi vardr. zellikle
hassas kimselerin heyecansal hayat Ay devrelerinden kesin
528
olarak ektilenir. Sululuk oran, saldrganlk artar, zihin

faaliyeti yavalar. Bu tesir aslnda daha da telere ular.
(160) Alemler arasnda titreim ve younluk fark var
dr. Alemin seviyesi ykseldike, titreim frekans ykse
lir, younluk ise azalr. Ayrca st alemin hz, alt alemin
hzndan daha fazladr. Mesela UFOlar'm bulunduklar
yerde gzden kaybolmalarna dair gzlemler vardr.
Olayla ilgili eitli teoriler vardr. Bir teoriye gre, UFOlar
bizimkine benzemeyen bir maddesel alemden gelmekteler. Bizim ortammzda titreim seviyelerini drp
kabalatklar zaman gzkyorlar ve tekrar kendi ana
vibrasyonlarna ykseldikleri zaman da ortadan kaybolu
yorlar.
Bir st maddeye sahipseniz, alttakine hakimsiniz ve
ona tasarruf ettiiniz gibi, onun zerinde her trl hare
keti yapabilirsiniz.
(161) Simyada geen atom, bizim bildiimiz atom
deildir; belli bir zeka derecesine sahiptir ve modern ara
trmaclarn bir ksm zeki atoma eon derler; belli bir psi
ik g tayan paracktr, yeni Platoncular vaktiyle kul
lanmlard.
(162) Yksek bir safhann maddesi, aa safhalar a
sndan hibir ekilde madde deildir, deniyor. Bu bakm
dan, ektoplazma madde midir, deil midir? Ektoplazma,
yksek bir safhann maddesidir. Medyom dediimiz kii,
o maddenin, belli artlar altnda ve belli bir maksatla vib
rasyonunu drerek bize grnr hale getiriyor. Yani
baka bir safhann maddesini kabalatrarak, ektoplazma
haline getirebiliyor. Ve belli bir sre sonra da, kendi siste
mine dnyor. Ektoplazma, metapsiik bilginlerinin syle
Yorum ve Aklamalar
529
dii gibi, medyomun vcudunda hali hazrda mevcut olan

bir nesne deildir. Yani o enerji, medyomun vcudunda
deildir. Ama medyomun vcudundaki birtakm partikllerle beraber dar kar ve sonra onlar tekrar vcuda
brakp, kendi sistemine dner. Baka bir sistemin madde
si, adeta kyafet deitirerek bize bu ekilde grnm
olur. nk ektoplazma bilim adamlarnca incelendiin
de, bileiminde hcreler bulunmutur. Ama daha sonra o
maddeler insan vcuduna dnyor ve asl ektoplazma
maddesi de o elbiseyi brakp tekrar yerine ekiliyor.
(163) Maddede olan her trl enerji varln iinden
geer. Ve bu srada varlk onu tanr. nsan dorudan do
ruya maddeyi tanyarak bir ey renemez. Tekamln
en ince taraf burasdr. Douun, bedenli olmann incelii
buradadr. Madde kainatnn btn zellikleri, btn
prensipleri varln iinden geer ve ylece renmesi
mmkn olur.
(164) Byk devirler esnasnda yeryznde belli bir
insan toplumu saf d braklabilir. nk orada "envolsyon" dediimiz bir gerileme vardr. k yerine ini
balamtr. Varlk, kendi arzularyla da olsa, d tesirle de
olsa, olaylarn kendisine getirdii mesaj alamamsa, yani
ibret almamsa, astraline giderek mthi ykler binmeye
balyor ve giderek daha dibe iniyor. Bir dejenerasyon
meydana geliyor. Burada bedenlerle alakal bir k var
dr. Gerek z'de byle eyler olmaz. Ama siz o vastalar
la gelimek mecburiyetindesiniz. te o vastalarda dejene
rasyon balyor. Astral bedende veya uur sahalarnda
vibrasyonel dler sonucu helak dediimiz olay da ba
lam oluyor.
530
nsann Gerei 'Kendini Bilmek'
(165) Tekaml ok zor gerekleir. Tekamln ortaya

kmas iin varln olaya vicdani cehdi ile katlmas
gerekir. Manevi g, dnya ortamnda cehit tarznda teza
hr edemeyince, tekaml olmuyor. Ruhi bir yn ierme
yen her aba, bitkilerin tropizminden farkszdr.
(166) Tekamln, yani evolsyonun yan sra, bir de
envolsyon vardr. Envolsyon, tekamlsel olmayan bir
sretir. stn bir realiteden daha geri bir realiteye ine
rek, orann strabn yaadktan sonra, tekrar byk bir
idrak kavisi izerek ayn yere ulamaktr; varln hak etti
i bir yere ulamasdr.
nsann hayatn akna uymak iin, canll srdr
mek iin uursuz bir vaziyette, uyku durumunda yaama
s bir icaptr. Aksi takdirde yaamas ok zor, hatta imkan
sz olurdu. Ama uyanmak da grevidir. Istrabn mevcut
olmas iin nasl bir ortam olmaldr? Dnyann u andaki
durumu buna ok uygundur. Her canmz yandnda,
muhakkak ki, geliime doru itiliyoruz.
nsann tekaml sreci ierisinde byk gerilemeler
gsterdii devirler olmutur. Nitekim Kur'an'da, "nsan
lkta yle bir devir olmutur ki, hi kymeti yok, anlmaya
bile demez." tarznda bir ifade vardr. Eer mtemadi
yen tekaml olsayd, bu sylenmezdi. Herkes o sramay
gsteremiyor.
(167) Tekaml seviyesi dtke yasa says da artyor.
lahi rade'den kan birinci teksirde, bu sistemde 3 yasa
hakimdir. Ve bu sistem, aa doru olan btn sistemleri
ynetiyor; 6,12,24,48,96 hep ona tabidir. Onlar her eyi
dmeyle, onun aasndakiler alt dmeyle idare edi
yor. Biz ise ilerimizi halledebilmek iin, 48 trl kombi
nasyona girmek zorundayz. imiz ok zordur, nk 48
Yorum ve Aklamalar
531
tane yasay bir araya getirmek zorundayz. Gurdjieff'in

yasalara bal bu alemler sistemi, hiyerariyi ifade etmek
tedir.
Tekaml bakmndan geriledike engeller artyor, daha
fazla yasa ile i grlyor. Birinin anayasas 6 maddelikse,
dierinin 12 maddelik. Ama tekaml ilerledike, kemal
artt nispette o kanunlar bizzat siz olmaya balyorsu
nuz. "A rif" bir insan oluyorsunuz. Arif olan, bir szle
birok eyleri halleder. Biz ise geri olduumuz iin, her
eyimizin bana bir jandarma dikilmitir. nk biz
idraksiziz. Bu bakmdan bizde gnahlar ve yasaklar
hakimdir. Ama insann idraki arttka, artk 48 hkm
onun iin hibir ey ifade etmez. Byle birine 24 yasa
yeter. O, kendini gelitirmek suretiyle dier 24 yasay
ortadan kaldrmtr. Siz, artk o hatalar yapmyorsunuz.
Bylece hrriyetinizi elinizden alan, sizi balayc unsur
lar biraz daha azalyor. Ama buna karlk ne oluyor? Fer
diyetin gelimesi suretiyle, "liberasyon" dediimiz gerek
hrriyete doru ilerliyorsunuz.
Mekanik kanunlarn insandaki psikolojik tezahr nefsaniyettir. Her kanun ancak yaanarak renilir. Yani nefsaniyet yaanacak ve tannp kontrol altna alnacaktr. Bu
48 kanun nedir diye soran olursa, ona, kendi nefsini ince
le, onu ancak sen bilirsin demek lazmdr. 48 yasann belli
bir hadde kadar zerine kabilmesi iin, insann kendi
zerinde zellikle almas gerekir.
(168)
inde bulunduumuz devre her varln kendi
realitesini olanca akl ile savunduu bir devredir. Bir
bakma orman kanunu hkm srmekte, gc gc yetene
hkmetmektedir. Belli bir noktaya kadar kabaln, nefsaniyetin ipleri gevetilmitir. nk insan iin tersini uygula
yarak dorusunu renme karakterinde olan bir varlktr.
532
(169) nsan, artland irildii iin, bir otomat gibi yaar.

Grn itibariyle iyi kabul edilen hareketleri de bu kate
goridendir ve bu hal insan gelitirmez. Eer bir yanana
vurana, br yanan evirmesi artlandrma yoluyla
retilmise, yine bir deer tamaz. nk insan, baka
trlsn yapamad iin, bir nevi post ipnotik telkinde
kald iin, uyur vaziyette olduu iin byle davranm
tr. Baka trlsn yapamaz zaten. Ve yapt ey de
kendi iradesinden kaynaklanmamtr zaten ve iin en
ackl taraf budur. Yapt i uurlu deildir; otomatizma,
artlandrlma ile alakaldr. Uyumakta olan insann edin
mi olduu bilgilerdir ve bu bilgiler onu kondisyone eder.
Bugn insanlarn ou, bir post ipnotik telkin altnda
yaamaktadr. nk uykudadr. Mtemadiyen empozisyon altndadr ve kendisine post ipnotik telkin yaplm
gibidir. Di macunu semesi gerektii vakit, o sralarda
kendisine kim daha fazla ipnotik telkin vermise, gider
onu seer. Filmlerde en ok neleri grmse, onlar taklit
eder.
(170) Tekaml genel bir yoldur. Genel tekaml kurallar
ile zel tekaml kurallarn birbirinden ayrt etmek lazm
dr. Genel tekaml kaba straplarla doludur. Byk korku
lar, endieler, yalanlar ve vicdan azaplar vardr. zel teka
ml, kiinin kendi zerinde almasyla gerekleir.
(171) nsann tekaml, kendisinde mevcut bulunan
melekelerin gelimesi tarznda ortaya kar. G ve imkan
larn demiyoruz; melekelerin diyoruz. Melekeler dendii
vakit burada byk bir incelik vardr. Meleke, daha nce
den sizin varlnzda tohum halinde mevcut olan kudret
lerin ortaya k demektir. Sonradan kazanlmak mana
Yorum ve Aklamalar
533
sna gelmez. Gemite biriktirmi olduunuz melekeler

dir. nsan, muhakkak bir gc ve kendinde mevcut olan
birtakm imkanlar kullanabilmelidir. Bu tekamlle ilgili
objektif bir ldr.
(172) Yeryznde her ey lahi rade Kanunlar'na ba
l olarak gerekleir. Onlar da bellidir. Yani icaplara uygun
hareket etmek zorunluluu vardr. Bunun dnda hibir
ey yapamyoruz. O halde kyamet demek, varln beden
ierisinde bir uyankla, bir hakimiyete ulamas demek
tir. Bir tek hayat boyunca, her eyin Dnya'da balayp
Dnya'da bitmesi tekaml bakmndan anlamszdr. Bu,
lahi Adalet mekanizmasna smaz. Bir varlk snrl bir
hayat ierisinde mtalaa edilemez.
(173) Belli bir devre ierisinde dnya maddesinin belli
bir titreimi vardr. Bu belli younluk ve titreimin sala
yabilecei imkanlar dahilinde faaliyet gsterilebilir. Yani
varln kendi gcn ve kudretini tezahr ettirmesi
snrldr. Eer vastanz iyi deilse, varlnzda sakl
bulunan byk gleri ortaya koyamazsnz. nk dn
ya materyalinin atomistik yaps buna msait deildir. O,
kaba bir younlukta ve dk titreimdedir. Zaten eitli
bedenlerden de maksat budur. Giderek titreim seviyesi
nin ykselmesi demektir.
Ferdi olarak zel bir almaya girebilirseniz, hzla geli
iyorsunuz. Ama, genel bir sisteme, dnya artlarna ba
l olarak kalrsanz, gelimeniz yava ve strapl olmakta
dr. Genel alma olmaz, zel alma olur.
(174) Dnya bal bana zeki ve canl bir varlktr. Ken
disi uzayda bir ferdiyettir, bir nitedir. zerindeki her ey
ona aittir. Beden de ona aittir. nsann dnyay gelitirme-
534
si, onun aurasn gelitirmek ynndedir! Yani, aurann

geliimi ile dnya zerindeki maddi gelime ve deiim
ler sz konusudur. Bir eyin manyetik alan ne kadar kuv
vetli ise, o nesne o kadar gl vibrasyon tayan bir mad
dedir. Vibrasyonu dk olan bir maddenin manyetik
alan da dktr. Atomik vibrasyonlar gelitike, onun
etrafndaki manyetik alan da (aura) geliir.
Dnya'nn kendisi tekaml etmekte olan bir nitedir.
Bir uzay birimidir. Kendine ait bir ferdiyeti vardr. Ve
onun zerinde bulunan her ey onundur, o yetitirmitir.
Toprak ana odur; onun barndan karlmtr.
(175) Tekaml ferdidir ve kiinin kendi cehdi ile olur.
Burada en byk engel, dnyann bizzat kendisidir. Eski
lerin "m asiva" dedikleri budur, yani btn dnya haya
t...
nsann imkanlar ierisinde ayrt etme melekesini geli
tirmesi gerekir. Yani fark edecek, birtakm zenginlikleri
grecek, birtakm imkanlarn mevcut olduunu anlaya
cak. Kendisini tefrik etmi olmas lazm. uurlu bir varlk
olarak bunu ancak insan yapabilir. Byle bir duruma
geerse, tekaml iin hamle yapacaktr. Eer ayrm yapa
myorsa, kendisini toplumun bir ferdi ve toplum nasl
dnrse, kendisini aynen onun gibi hareket eden bir
hcre gibi grrse, kendisini gelitirme ihtiyacn hisset
mez.
(176) Uyananlar dnyaya yem olmazlar ve onun meka
nik sisteminden kurtularak dengesini bozarlar. te teker
teker kendisini gelitirmi kiiler, istidatl kiiler dnyann
bu dengesini bozarlar. Bu, sizin artk otomatik almad
nz anlamna gelir. Doann ihtiyacn bozmak demek,
bir mekanik sistem ierisinde, o sisteme otomatik tarzda
Yorum ve Aklamalar
535
hizmet etmemek demektir. imdi siz kendinize hizmet

etmeye baladnz, nk uyandnz. Ama Dnya hemen
sizin yerinize birini ikame ediyor; bir bakasn sizin yeri
nize koyuyor. Sizin otomat olarak grdnz bir fonksi
yonunuz vard, siz onlar yapmamaya balaynca, o saha
nn bo kalmamas iin hemen bir tanesini oraya yolluyor.
Siz bu sefer tek banza mcadeleye giriyorsunuz, kendi
nizi gelitirme yolundasnz ve ona hizmet etmiyorsunuz.
radi olarak dnyann istedii dengeyi bozuyorsunuz.
Siz ona yarayan insan deilsiniz artk. Dnya sizden nor
mal olarak nnze kan yemenizi, yatmanz, uyuma
nz vb. fizik bedeninizi dik tutmanz istiyor. Siz tersini
yapp, fizik bedeninizi kertmeye alyorsunuz; ve
dnya iin yaramaz insansnz artk. Dnya mtemadiyen
sizin fizik enerjinizden, fizik vibrasyonlarnzdan, manye
tik alanlarnzdan yararlanmak istiyor. Ama siz bedeni
kerterek, onun koyduu sisteme de kar geliyorsunuz.
sterseniz buna tmyle nefsi m cadele deyin. Nefs
demek, burada, doann ihtiyalarna hizmet etmek
demektir. Yaamakta olan insann nefsi, Gurdjieff sistemi
ne gre, dnya planetinin bir programndan ibarettir.
Onun size ykledii bir program vardr; siz o program
kaldrmaya alyorsunuz ortadan. Kendi zerinizde
almaya girdiiniz zaman, bedeni kertmeye balad
nz zaman, nefisle mcadeleye baladnz zaman, yani
koruyucu kalkann dna ktnz zaman, bu programn
ileyii ortadan kalkyor.
Dnya planetinin bizden istedii, kendi artlarna
uygun bir hayat srdrmemizdir. O sadece fizik bedenin
belli ekilde beslenip, belli ekilde remesini vs. istemi
yor. Ayrca, bizim yaynlarmz, yani psiemizden ve fizi
imizden (ruhumuzdan deil) yaylan tesirlerin ok eit
li ekillerde olabilmesi iin, duygusal hayatmzda da
536
etkili oluyor. te, "astroloji bundan domutur. Astrolo

jinin en byk marifeti insanlarn duygusal hayatn kont
rol altna almaktr. Mekanik duygusal hayatn kontrol,
astrolojik tesirlerdedir.
Siz kendi zerinizde almaya baladnz zaman,
fizik bedeni kertmeye baladnz zaman duygularnz
da kertiyorsunuz. Dnya iin siz asi bir varlksnz,
istenmeyen bir varlksnz. nk siz ona hakim olmaya
alyorsunuz. O kozmik etki, sizi etkilememeye balyor.
Yani onun oyunlarna, duygusal mekanizmanz yoluyla
sizde meydana getirecei deiikliklere ket vuruyorsunuz.
Yani nefsaniyete ket vuruyorsunuz. nsann kendi zerin
de almasnda yalan sylememek, kendini aldatmamak
vardr. Neden? Bunlarn hepsi, o tesirleri kesmek iindir.
Astrolojik tesirler, kozmik tesirler bizim mekanik duy
gusal hayatmz kontrol altnda tutarlar. Sinirlenmeniz
den, hznlenmenize; aknzdan, nefretinize varncaya
kadar, tesir oradan gelir. Yani biz bu tesirlerin esiri miyiz?
nsan bu esaretten kurtulmann yollarn aramaldr.
(177)
Ancak ferdi alma ile doann ihtiyalarn
bozacak deimeler yapabiliyorsunuz. Yaamakta olan
biyolojik varlk, yayd tesirlerle srekli olarak bu dnya
nn kendi bnyesini, onun aurasm, onun astralini gelitir
meye alan birer organ vazifesini gryor. Btn canl
lar btn faaliyeti ile dnyay tekaml ettiriyor. Doann
ihtiyalarn bozacak deimeler ancak bireylerde meyda
na gelebilir; toplumda meydana gelmez. Tek tek siz uurlanp belirli bir seviyeye kabilirseniz, deiebilirsiniz.
Eer dnyann genel tekaml dzenine bal olarak
deimeye kalkarsanz, yani hususi bir eitimin dnda
kaldnz srece hibir ey olmazsnz. Dnya ne kadar
geliirse, siz de o kadar geliirsiniz. nsanlarda bnye
Yorum ve Aklamalar
537
bakmndan pek fazla yetenek fark yoktur. Ancak bunla

rn iinden ayr ayr, tip tip insanlar kendiliinden bir
cehitle karsa, kendilerini kurtarabilirler. Yani, Dnya'nn kendi fiziki gelimesinin dnda bir baka gelime
yi salayabiliyor.
(178) nsan bedenli haliyle iki i yapyor: Birincisi,
bedeni etkisi altnda tutarken dnyann ihtiyac olan geli
mi bir organik yapy yava yava gelitirmeye alyor
ve dolaysyla dnyann tekamlne hizmet ediyor. kin
cisi, ayn zamanda tecrbe yapan uurlu bir varlk olduu
iin ondan yararlanyor. Yani devaml karlkl bir al
veri sz konusudur. Dnya bize bedeni veriyor, biz de
ona tecrbemizden doan enerjiyle o bedenin birok jenetiine yeni yeni eyler ilave ediyoruz.
(179) eitli mekanizmalarn insana sunduu biri
olumlu, dieri olumsuz birtakm imkanlar vardr. Orada
bulunan varln stne den vazife, bu ylan potansi
yel arasnda bar, dengeyi salamaktr.
(180) nsann, tek bana, kendini zel bir biimde geli
tirmesi mmkn deildir. Bu bir ekole, zel bir tesire ba
lanmak, bir organizasyona dahil olmakla mmkn olabi
lir. Bir yol gstericiye, bu yolu daha nce gemi bir ret
mene gerek vardr. Sufiler buna "m rit" derler. Mrit,
mridinin gelimesine gz kulak olur. Onun astral, mantal, kozal vs. denen sptil bedenlerinin gelimesi iin yol
gsterir, ikaz eder. Mrit kendini bir ey sand vakit,
"Dikkatli ol, ayan kayar, bir ey olduunu zannetme.
Buralar hep geicidir, daha yoldasn." der. Astral bedenin
gelimesi biter, mantal bedene gelinir. Bu sefer mantal
bedeni gelitirmeye balar, onu faaliyete geirir. Bu, yaa
538
makta olan bir varln macerasdr. Daha sonra kozal

beden denen ilahi bedene, yani sebebi ve sonucu kendin
de olan bir sisteme gelinir. Bu gelimeyi de tamamladk
tan sonra siz bir yerde fen'aya uruyorsunuz. Btn d
tesirleri, deikenlii, irade zafiyetini, yapamazl atyor
sunuz. Daha sonra tekrar geriye dnebilirsiniz. Ama artk
o, siz deilsiniz; aydnlanm durumdasnz. Yani, gene et
bedenin hkmn, doal bedenin hkmn ve mantal
bedenin btn hkmlerini yerine getiriyorsunuz, ama
artk tam bir fen'aya uram durumdasnz. Sufiler bu
yolda ilerlemeye "seyrifillah" derler. Yani, Allah'n yolun
da ilerlemek, Rabb'e gtren yolda ilerlemek. Mesele fizik
bedenin lmszl deil, ruhun gelimesidir. Yani
kademe kademe eitli sptil bedenlerin gelimesidir.
Filozoflar bunlar ayr ayr deil, her varlkta mevcut olan
unsurlar olarak ele alrlar. Yani bu bedenlerin hepsi nve
halinde insanda vardr ve bunlarn gelimesi veya geli
memesi sz konusudur. Fizik bedenin dnda astrali var,
onun dnda mantali, onun dnda kozali var. u hayat
larnda u bedeni, bu hayatlarnda bu bedeni gelitiriyor;
derken "Tanr'nn atei" tabir edilen kozal bedeni de geli
tirdikten sonra artk fizik Dnya'ya enkarne olmak zorun
luluundan kurtuluyor. Drdnc beden en yksek
bedendir; "ate" halinde ifade edilir. Bu durumda tepe
akras geliir. Mantalini gelitirmi olann akralarmn
tipi deiiktir. Fizik bedeninde baz enerji merkezleri
faaliyete gemeye balar. Kozal bedenini gelitirmi olan,
artk sebeplilik, nedensellik ilkesine bal deildir. Muhak
kak her hareketinin bir sebebi, bir sonucu olmaz. O hem
sebeptir, hem sonutur. stediini, istedii ekilde, hibir
sebebe bal olmadan yapabilir; determinizmin dna k
mtr. Oysa bizim bir eyi meydana getirebilmemiz iin,
deterministik olmamz lazmdr.
Yorum ve Aklamalar
539
(181) Dnya'y ve dnya insann, evrenin merkezi ve

en yksei olarak kabul etme devri, yani cahillik devri
kapanmtr. Dnya, imkanlar yeni yeni oluan bir yer
dir. Her ey imkan dahilindedir; mmkndr, ama yerli
ve kalc deildir. Dnya, bir arena, bir tiyatro salonu gibi
dir. Dnya'da her ey ayr ayr gruplar tarafndan, ayr
ayr mekanizmalar tarafndan, ayr ayr eitici ve ret
menler tarafndan denenmektedir. Onun iin Dnya'y
tanmlarken, "Babil Kulesi" denmitir. Babil kulesinde
kimse kimsenin konutuunu anlamaz; aralarnda ayrlk
ve geimsizlik vardr.
(182) Evet, "Belli bir maddenin tabiat, onun iinde
tezahr ettirilen kuvvete baml olarak byk bir dei
meye urar." Uri Geller'in nnde metal atal ve baklar
duruyor. Normal artlar altnda bunlardaki enerji bellidir.
Ama bunlarn iinden Uri Geller'e has bir enerji getii
vakit, bu atallar bklveriyor. Bu kadar sert bir cisim,
her hangi bir d mdahele olmadan nasl bklr?
Demek ki, onun iinden baka tr bir enerji geirilmitir.
Yani Uri Geller, o enerjiye yklemi olduu talimata
uygun olarak maddenin bklmesini istiyor.
(183) Cin denen varlklar insann geri dzeydeki tesir
leriyle beslenir. nsann pozitif deil, negatif artklaryla
geinir.
(184) Tek bilgi aa inerek yaylmtr. Yani her ne
kadar bu fizikte byle, kimyada byle, biyolojide byle
vb. ise de, prensiplerini ele aldnz vakit, ok geni olan
o tabann, ok dar bir noktaya yaklatn grrsnz.
Ayn prensip hepsinde vardr.
540
(185) Klli bilgiye bir rnek, her eyin iki kuvvetten

meydana gelmesidir. Yaradl, biri pozitif, dieri negatif
olmak zere iki kuvvetten oluur. Bu iki g btn kainat
ta geerlidir. Nereye giderseniz gidin, bununla karlar
snz. Tezahrler deiik olabilir, ama hepsinin ana kay
na ayndr.
(186) Tekaml, anlayla ykselir. Ve anlay, realiteye
uymaldr; hamhayal olan ey anlay deildir. Tasavvufta
da iki byk anlay vardr ve bunlar birbirine zttr. Bun
lardan biri "vahdet-i vcud"cular, dieri ise "vahdet-i
hud"culardr.
Vahdet-i vcud'cularn temsilcisi Muhiddin-i Arabi' dir.
Ona gre, varlkta vahdet vardr. Yani, yaratlm olan her
ey tektir ve O da Allah'tr. Bizim ayr ayr grdmz
her ey, Tann'nn bir yansmasndan ibarettir. Arabi, varl
n prensibine gre, btn her eyin Allah'tan ibaret oldu
unu ne srer. Var olanlarn birliini Tann'yla birletir
mitir. Hakiki varlk kimdir? Hi yok olmayan Allah'tr. O
halde btn her ey Allah'tan ibarettir. Byle dnrler.
Vahdet-i hud'cularn temsilcisi ise, mam- Rabbani'dir. Realitede vahdet, birlik vardr, der. Ona gre vah
det-i vcud yoktur, varlkta birlik olamaz. Allah, Kaadir-i
Mutlak'tr, "Sen O'nunla nasl birleirsin?" der. Ona gre
uhud (ehadetten gelir) birlii vardr, insann gznn
grd realiteler birdir. Tann'nn dnda olan her eyde
bir birlik vardr, fakat o her ey Tann'yla bir deildir.
Diyor ki: "Varln ahit olduu, gzle grebildii veya
hasseleriyle tanyabildii eylerde, realitelerde birlik var
dr; ama bu, Kaadir-i Mutlak ile bal deildir." Rabbani'nin bu grleri, Arabi'nin grlerinin tam tersidir.
Rabbani'ye gre, Allah ile mahluku arasnda, Arabi'nin
Yorum ve Aklamalar
541
dnd gibi bir rabta kesinlikle yoktur. nsan, O'nu

ilim yoluyla anlar; varlk yoluyla bilmesine imkan yoktur.
nk insann yapsnda bu yoktur.
(187) Objektif bir uurunuz yoksa, elde ettiiniz bilgi iin
"Bu objektif bilgidir." diyemezsiniz. Objektiflikten yarar
lanmak istiyorsak, kendimizi her trl pein yargdan uzak
tutmamz gerekir. rnein, bir eyi okurken, zihni boaltp
yle okumak lazmdr. Objektif bilgi, birlik fikrini getirir.
Birlik fikri, bizim u andaki aklmzn ermeyecei bir
meseledir. Bizim iin sbjektif deerler, yani duygusal
hayat geerli olduundan, birlik halini kavramamza
imkan yoktur. Sadece akli seviyede, kuramsal bir anlay
la klli bilgiden sz edebiliriz, ama onu anlamamz mm
kn deildir. stelik lisanmz, bu bilgiyi aktarmakta
yetersizdir. Yani, bilgi al veriimiz daima eksiktir. Mitle
rin, sembollerin ve baz batini formllerin meydana gel
mesinin sebebi budur. nsanlarn kavramlar hakknda
kendilerine gre anlaylar vardr; insanlar objektif uura
sahip olmayp, genellikle sbjektif hareket ederler. Oysa
objektif bilginin kalc olmas gerei vardr. te bu yzden
sembolizm ortaya kmtr.
(188) Yukarda ne izilmi ise, aada o gerekleiyor.
Yani Yukars, mkemmelen kendi iradesini aaya uygu
luyor. "Teslim olan" en iyi ekilde gtryor. Baz zel
durumlu olanlar var ki, onlar iinde bulunduumuz siste
min mekanikliinin dna kabiliyorlar. Yani determi
nizm dna karak, endeterministik bir ekilde, sebep ve
sonucun daima ayn olmadn, baka sonularn da ola
bileceini, onlar kendi nefislerinde yaayabiliyorlar.
Bunun iin kendini gerekten bilmek gerekir.
NSANIN
GERE
*
KENDN BLMEK''
Kendini bilmek ya da tanmak,
insann deimesi zorunluluunun
doal bir uzantsdr. Deimek, uyanm ak, uurlanmak iin faz
lalklar terk etmek, isel bir m
cadeleye girimek, zdelemeyi
kolaylatran bamllklardan soy
unmak arttr. stn a b a g s
terilmeden, kendi zerinde al
madan deimek, uyanmak, uur
lanmak mmkn deildir. Btn inisiyatik retilerin temeli TERKe
dayanr.
DERGS YAYINLARI

P.D. Ouspensky - İnsanın Gerçeği (Kendini Bilmek) PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

P.D. Ouspensky - İnsanın Gerçeği (Kendini Bilmek) PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

P.D.

Ruh ve Madde Yaynlar

n Search O f The Miraculous

C-NSAN KATEGORLER............................................ 116

nsan, Tamponlar Yalnz Bana Yok Edemez.. 193

nsann Gerei "Kendini Bilmek'

nsann i zgrl elde etme yoluna girmesi "terk

dmz baka bir yntem izledik.

Ruh ve Madde Yaynlar

NSANIN BUGNK DURUMU

nsann Gerei Kendini Bilmek

en kk bir fikir sahibi bile deillerdir. Halen sylemi

B - NSAN DI TESRLERN YNETT

n milli Bugnk Durumu

u.l.irili, bylesine mkemmel birer makine olamazlard."

mann Gerei "Kendini Bilmek'

"Pek tabii ki hayr. Sanat, iir, dnce tamamen fark

nsimin Bugnk Durumu

Vahiler ve entelekteller buraya nasl dahil oluyorlar?

nsann Gerei Kendini Bilmek

m ak gereklidir. Bir m akine, gerek bir m akine, kendini

insann Bugnk Durumu

idir. Fakat aslnda, hi kimse bir ey yapmaz ve hi

nsann Gerei "Kendini Bilmek'

Bilm ek ve Yapabilm ek Farkl eylerdir

nsann Bugnk Durmt

olduunu greceksiniz. Allagelmi dille konumamzn

nsann Gerei Kendini Bilmek'

den veya bir uaktan ok daha karmak bir makine ile

nsann Bugnk Durumu

hibir ey yoksa, onda lm e kar koyabilecek hibir

nsann Gerei "Kendini Bilmek

ey yoktur. imdi Ali, bir dakika sonra Ahmet, daha sonra

nsann Bugnk Durumu

sreyle kral olduu ve bu be dakika ierisinde btn

nsann Gerei "Kendini Bilmek

bir dnce ve sonsuza dek bylece devam eder. nsan,

nsann Bugnk Durumu

karar alr. Ama kalkma, bu karara tamamen kar olan

nsann Gerei "Kendini Bilmek

kah yann gelii iin hazrlanabilir ki, asl kahya da evi

nsann Bugnk Durumu

nsann Gerei "Kendim Bilmek'

di zerinde almay m? ayet sakin bir hayat istiyorsa,

nsann Bugnk Durumu

alma sresi iinde meydana gelir. Ama almaya ba

nsann Gerei "Kendini Bilmek'

zere de belirli bir amaca ynelik uurlu abalar sonu

insann Gerei "Kendini Bilmek'

her eyi unuttuunu, kaybettiini grebilir. Bu alkanl

Deimek Mmkn mdr?

gereklidir." dedi G. "Fedakarlk yapmadan hibir ey

insann Gerei "Kendini Bilmek'

younlukta olmayan birok ey yapar, yahut bir eyler

Deimek Mmkn mdr?

"stn abann dier bir ekli, herhangi bir ii, o ii

nsann Gerei "Kendini Bilmek

yaamn 'astral beden' ierisinde veya 'astral beden' yar

Deimek Miimkiin mdr?

"Kristalizasyon, herhangi bir taban zerinde gerekle

nsann Gerei "Kendini Bilmek'

lmaldr, nk ou zaman anlalmaz. Feda etme,

Deimek Mmkn mdr?