T.C.

CUMHURYET NVERSTES
MHENDSLK FAKLTES
KMYA MHENDSL BLM

KM 4001 KMYA MHENDSL TASARIMI I

ASETON RETM PROSES
TASARIM DEV

Hazrlayanlar
Bra GDL

2011116008

Merve KARABACAK

2011116034

Bar AVCI

2011116035

zge KURT

2011116036

Bra KARAANAK

2011116044

Tlay BAAR

2011116053

Tasarm devi Danman

Do. Dr. nsal AIKEL
Sivas
2015

TEEKKR
Bu

tasarm

devinin

hazrlanmasnda

yardmlarn

esirgemeyen,

niversitedeki eitim hayatmz boyunca bizi bilgilendiren, ynlendiren ve her trl

yardmlarn esirgemeyen ok kymetli hocamz Sayn Do. Dr. nsal AIKELe
zellikle teekkr ederiz.
Sivas, 2015
Bra GDL
Merve KARABACAK
Bar AVCI
zge KURT
Bra KARAANAK
Tlay BAAR

NDEKLER
TEEKKR.......................................................................................................i
EKLLER DZN.........................................................................................iv
TABLOLAR DZN..........................................................................................v
SMGELER VE KISALTMALAR DZN.....................................................vi
ZET....1
GR....2
ASETON VE TARHES...............................................................................2
KETONLAR VE GENEL ZELLKLER......................................................2
ASETON VE GENEL ZELLKLER............................................................3
1. GENEL BLGLER......................................................................................5
1.1. KETONLAR........................................................................................5
1.1.1. Ketonlarn Fiziksel zellikleri.....................................................7
1.1.2. Ketonlarn Kimyasal zellikleri...................................................7
1.2. ASETON..............................................................................................8
1.2.1. Aseton Elde Edili Yntemleri...................................................12
1.2.2. Dnyada Aseton retimi ve Tketimi......................................17
1.3.SANAY TESSNN KURULMASI.................................................18
2. ASETON RETM PROSES HESAPLAMALARI.................................28
2.1.ASETONRETMPROSES.............................................................28
2.2 KTLE DENKLKLER...................................................................30
2.2.1. Ktle Denklii Aklamalar.......................................................30
2.2.2. Reaktr Etrafnda Ktle Denklii...............................................30
2.2.3. Flash Kolonunda Ktle Denklii................................................31
2.2.4. Gaz Ykama Kolonunda Ktle Denklii.....................................34
2.2.5. Aseton Kolonunda Ktle Denklii.............................................35
2.2.6. IPA Kolonunda Ktle Denklii...................................................36
2.2.7. Besleme Tanknda Ktle Denklii..............................................36
2.3. ENERJ DENKLKLER..................................................................38
2.3.1. Enerji Denklikleri Aklamas....................................................38
2.3.2. Besleme Tanknda Enerji Denklii.............................................39
ii

2.3.3. Buharlatrc Etrafnda Enerji Denklii.....................................40

2.3.4. n Istcda Enerji Denklii........................................................41
2.3.5. Reaktr Etrafnda Enerji Denklii..............................................42
2.3.6. Soutucu Etrafnda Enerji Denklii...........................................44
2.3.7. Kondenserde Enerji Denklii.....................................................45
2.3.8. Gaz Ykama Kolonunda Enerji Denklii....................................46
2.3.9. Aseton Kolonunda Enerji Denklii............................................47
2.3.10. IPA Kolonunda Enerji Denklii................................................49
2.4. MALYET HESABI..........................................................................50
2.4.1. Besleme Tank ve Depolama Tank............................................50
2.4.2. Buharlatrc..............................................................................51
2.4.3. n Istc.....................................................................................51
2.4.4. Kartrc ve Reaktr..................................................................51
2.4.5. Soutucu ve Kondenser..............................................................51
2.4.6. Aseton, IPA ve Gaz Ykama Kolonu..........................................52
2.4.7. retim Gelirleri ve Giderlerinin Hesab.....................................53
2.4.7.1. Enerji maliyeti.....................................................................53
2.4.7.2. Hammadde maliyeti.............................................................53
2.4.7.3. Personel giderleri.................................................................54
2.4.8. Kar ve Amortisman Hesab.........................................................54
2.4.9. Baaba Analizi...........................................................................55
SONULAR VE TARTIMA........................................................................57
KAYNAKLAR................................................................................................58
ZGEM....................................................................................................59

iii

EKLLER DZN
ekil 1: Ketonlarn boyutlu yaps................................................................6
ekil 2: Ketonlarm ak yaps.........................................................................6
ekil 3: Asetonun boyutlu yaps................................................................10
ekil 4: Asetonun ak yaps..........................................................................11
ekil 5: Dnyada Aseton Tketimi.................................................................18
ekil 6: Asetonun retim prosesi akm emas...............................................28
ekil 7: Fabrikann D Tasarm....................................................................29
ekil 8:Toplam nakit ak diyagram..............................................................55
ekil 9:Fabrikann Uydu Grnts Gebze Organize Sanayi Sitesi...............56

iv

TABLOLAR DZN
Tablo 1: Asetonun Fiziksel ve Kimyasal zellikleri......................................11
Tablo 2:zopropil alkol, aseton, H2 nin oluum entalpileri (Hf) ve mol
deerleri............................................................................................42
Tablo 3. Sabit sermaye maliyetini belirlemek iin tip faktrleri....................52
Tablo 4. Blmlerin Personel Saylar ve Maliyet Deerleri.........................54

SMGELER VE KISALTMALAR DZN

IPA: zopropil alkol
MA: molekl arl (kg/kmol)
n:

mol (mol/h)

y:

gaz akm ktle veya mol kesri

x:

sv akm ktle veya mol kesri

PT:

toplam basn(bar)

Pi*:

Bileen buhar basnc(bar)

Pv*:

Buhar basnc(bar)

F:

besleme akm debisi (kmol/h)

V:

buhar akm debisi (kmol/h)

L:

sv akm debisi (kmol/h)

T:

scaklk(C)

Hvap: Buharlama gizli ss (kj/kg)

Tc:

kritik scaklk (C)

Pc:

Kritik basn (bar)

Tb:

Normal kaynama noktas(C)

Q:

s (kj)

m:

Ktlesel ak hz

vi

ZET
Ketonlar, bir organik fonksiyonel grubun ve bu grubu ieren bileiklerin
genel addr. Aseton da (dimetil keton veya propanon), gnlk hayatta bilinen bir
keton bileiidir.
Aseton, molekl arl 58,079 olan en basit ve nemli bir ketondur.
Polaritesi yksek olduu iin birok organik yapy zebilir. Bunun iin aseton
dnyada tketimi yksek olan bir kimyasaldr. Ayrca aseton eitli yntemlerle
retilebilmektedir. Bu devde de asetonun izopropil alkolden retim prosesi
yaplmtr.
almada haftada 750 ton aseton retimi amalanmtr ve bu dorultuda
ktle denklikleri ve enerji denklikleri kurulmu ve gerekli hesaplamalar yaplmtr.
Ktle ve enerji denklii hesaplamalarndan sonra gerekli maliyet hesab denklikleri
ile prosesin maliyeti hesaplanmtr. Sonu olarakta bu prosesin bir Petrokimya
tesisine ek bir proses olarak yaplmasnn uygun olabilecei anlalmtr.

GR
ASETON VE TARHES
Asetonu ilk bulan kii srail devletinin ilk cumhurbakan olan Chaim
Weizmann Azrieldir.Asetonu oje ve trnak cilas kartc olarak piyasaya sren kii
ise 1920 ylnda Michelle Menard olmutur.Weizmann Fribourg niversitesinden
kimyager olarak mezun olmutur.Cenova ve Manchester niversitelerinde kimya
okutmanl yapt.ngilteredeyken bakteriyel fermantasyon alannda kendisine n
getiren

almalar

yapt.Endstriyel

fermantasyonun

babas

olarak

adlandrld.Aseton retmeye yarayan Weizmann organizmasn buldu.Aseton

retimi haklarn bir irkete devretti.
KETONLAR VE GENEL ZELLKLER
Karbonil grubu bulundururlar.
RCOR ile gsterirler.
Cn H2n O genel formlleridir.
Polar yapldrlar.
Moleklleri arasnda hidrojen ba yoktur.
Organik zcdrler.
Fehling ve Tolens zeltilerine etki etmezler.
Nkleofilik katlma tepkimesi verirler.
Polimerleme

tepkimesi

vermezler.Sadece

aseton

kondenzasyon

tepkimesi verir.
Molekl bydke sudaki znrlkleri azalr.
Sadece ykseltgen zelliktedir.
Ayn karbon sayl aldehitler ile izomerdirler.
Homolog sra olutururlar.
Ayn karbon sayl alkol ve karboksilli asitlere gre kaynama noktalar
daha dktr.
Karbonil grubuna iki tane alkil yada aril grubu balanmtr.

Karbonil grubundaki oksijen atomu,karbon atomuna gre daha

elektronegatif olduundan ve sigma balarndaki ortak kullanlan elektronlar
daha kuvvetle ekerek karbonil grubunu polar hale getirir.
ASETON VE GENEL ZELLKLER
Aseton, ketonlar snfnn ilk yesi, dimetil ketondur.Kapal forml
C3H6O, kaynama noktas 56 C dir.Su, etanol ve eterle her oranda birleir. Keskin
kokuludur. Odunun kuru kuruya damtlmasndan: kalsiyum asitatn stlmasndan;
teknikte

izopropanoln

bakr

katalizrlerinden

250

de

dehidrojenlenmesinden;etanol ve su buharnn 250 C de gaz faznda Fe2O3

katalizrlnde karmndan elde edilir. Keskin kokuludur. Odunun kuru kuruya
damtlmasndan:

kalsiyum

asetatn

stlmasndan;

teknikte

izopropanoln

bakrkatalizrlerinden 250 Cde dehidrojenlenmesinden; etanol ve su buharnn

250 Cde gaz2O3 katalizrlnde karmndan elde edilir. Aseton ile sodyum
nitrozil prussiatbazik ortamda kartrlrsa krmz kelme olur aseton saptanr.
nemli bir tepkimesi bazik ortamda elementel iyotla verdii iyodoform
oluumudur.Sigarann iinde bulunur. Aseton ve sodyum nitrozil prussiat bazik
ortamda kartrlrsa krmz kelme olur, aseton saptanr. nemli bir tepkimesi
bazik ortamda elementel iyotla verdii iyodoform oluumudur. Sigarann iinde
bulunur. Yalar, mumlar, reineler, kauuklar, plastikler, laklar, vernikler, lastik
imentolar iin zc olarak kullanlr. Metil izobutil keton, mesitil oksit,
asetikasit, diaseton alkol, kloroform, iyodoform, bromoform, patlayc maddeler,
yapay elyaf, izopren elde edilmesinde; fororaf filmlerinin hazrlanmasnda,
hayvansal ve bitkisel maddelerden eitli maddelerin ekstraksiyon yoluyla
yarlmasnda, parafinin saflatrlmasnda, dokularn sertletirilmesinde ve suyunun
alnmasnda kullanlr. Hacminin 24 kat asetilen gazn zdnden asetilen
asetondaki zeltisi biiminde gvenli olarak saklanr. Uzun sre temas deride
kurulua neden olur. Solunmas baars, huzursuzluk, solunum yolunun tahriine
neden olur. Fazla miktarda solunmas bayltr. Ciddi zehirlenme olaylar enderdir.
Her trl plastikten, yapay elyaftan yaplm giyeceklerden uzak tutulmal; tutuma

eilimi nedeniyle atele yaklalmamaldr. Normal olmayan bir metabolizma rn

olarak diabetes mellitus (ketonuria) durumunda idrarda bulunur.
Kozmetik sektrnde zc olarak kullanlr.(oje karc)
Boya sektrnde inceltici ve zc olarak kullanlr.
Sanayide ou kimyasal maddenin retim iin kullanlr.Asetonun dnya
retiminin

neredeyse

yars

methylmetacrylate

retiminde

nc

olarak

kullanlr.Sanayide ikinci ana kullanm bisfenol A retiminde kullanmdr ki

bisfenol A ; polikarbonat,poliretan ve epoksireineler gibi ou polimerin ana
bileenidir.
Temizlik malzemesi retiminde kullanlr.ok iyi bir cam temizleyicidir.

1. GENEL BLGLER
1.1. KETONLAR
Ketonlar, bir organik fonksiyonel grubun ve bu grubu ieren bileiklerin
genel addr. Ketonlar kapal olarak R1(CO)R2 eklinde gsterilir. Ho kokulu,
kk moleklleri suda znen, organik bileikler iin zc olan maddelerdir.
Parfm ve sabun retiminde kullanlr. Merkezdeki karbon atomuna ift bala
balanm bir oksijen (karbonil) ve ayn karbona balanm iki karbon atomundan
oluur. Bu iki karbon atomu alifatik veya aromatik bir bileie ait olabilir.
Ketonlar yaplarndaki karbonil grubunda hidrojen(H) bulunmad iin
ykseltgenmezler. ndirgendiklerinde ise sekonder alkolleri oluturur. NH 3, HCN,
NaHSO3 ve H2O ile ketonlar katlma tepkimesi verir. Organik sentezlerde eitli
ketonlar byk bir yer tutarlar ve nemli bir bileik snfdr. Aseton (dimetil keton
veya propanon), gnlk hayatta bilinen bir keton bileiidir.
Ketonlar genel olarak karbonil grubuna bal alkillere bal olarak
adlandrlr. Bir ksmnn da zel isimleri vardr. CH3-CO-CH3, dimetil keton
eklinde adlandrld halde zel ismi asetondur. Cenevre adlandrma sistemine
gre, ihtiva ettii karbon saysnn Latincesinin sonuna oneki getirilerek
adlandrlr. Ayrca oksijenin bal olduu karbonun kanc olduu rakamla
gsterilir. Mesela CH3-CH2-CO-CH2-CH3 pentanon 3tr. Ayn zamanda dietil
keton olarak da adlandrlr.
Ketonlar, karbon, hidrojen ve oksijen ihtiva ederler. Fakat ketonik karakter
gsteren birok kompleks bileikler vardr ki, bunlarn yapsnda substitentler
(hidrojenin yerine girmi grup veya elementler) bulunur. Ketonlar, karbon, hidrojen
ve oksijen ihtiva ederler. Fakat ketonik karakter gsteren birok kompleks bileikler
vardr ki, bunlarn yapsnda substitentler (hidrojenin yerine girmi grup veya
elementler) bulunur. Hidrokarbon radikal alifatik veya aromatik olabilir. Hatta
karbonil grubunun karbonu bir halkada olan ketonlar da vardr. Hidrokarbon
radikal alifatik veya aromatik olabilir. Hatta karbonil grubunun karbonu bir
halkada olan ketonlar da vardr.
Baz hallerde karbona bal olan hidrojen, karbonil grubunda bulunan
oksijenin yanna g eder ve -CO-CH2 grubu -C(OH)= CH- eklini alr.
5

Ketonlar, sekonder (ikincil) alkollerin oksidasyonundan elde edilir. Bu

oksidasyona dehidrogenasyon da denir ve asetik asit iinde kromtrioksid ile yaplr.
Sekonder alkollerin fazla aseton ile birlikte stlmasyla karboksili asidin
kalsiyum tuzunun destilasyonu ile elde edilir. Ayrca her ketonun kendine has elde
edilii vardr.

ekil 1: Ketonlarn boyutlu yaps

ekil 2: Ketonlarm ak yaps

1.1.1. Ketonlarn Fiziksel zellikleri

6

Ketonlarda oksijen atomuna bal hidrojen atomu olmadndan hidrojen

ba yapamazlar. Bu nedenle kendi aralarnda molekler assosiasyon yapamazlar.
Bu zellikleri nedeniyle ayn karbon saysna denk gelen alkollerden ve asitlerden
kaynama noktalar dktr. Ancak, karbonil grubu bulundurmas nedeniyle
moleklde polarlama olduundan ayn karbon saysna denk gelen alkanlardan
kaynama noktalar yksektir. Ketonlarn karbon says dk olanlar suda olduka
fazla znrler. Yksek karbonlu ketonlar ise organik zclerde znrler.
Ketonlarn kaynama noktalar, moleklleri polar olduu iin, ayn molekl
ktleli apolar organik bileiklere gre daha yksektir. Ancak ketonlar, alkol ve
organik asit gibi, moleklleri arasnda hidrojen ba oluturan bileiklere gre daha
dk scaklkta kaynarlar. nk keton moleklleri arasnda hidrojen ba yoktur.

Aldehitlerde olduu gibi keton molekllerinde de hidrofil ve hidrofob

gruplar vardr. Bu nedenle kk molekll ketonlar suda zndkleri hlde
byk molekll olanlar znmezler. Ketonlar, aldehitlere oranla daha ho
kokuludurlar. Sv ketonlar zc olarak boyar maddelerin hazrlanmasnda
kullanlrlar.
1.1.2. Ketonlarn Kimyasal zellikleri
Ketonlarda karbonil grubunda hidrojen atomu bulunmadndan kolay kolay
ykseltgenmezler. Aldehitlerle ketonlar birbirinden ayran en nemli zellik,
aldehitler Tolens ve Fehling belirteleriyle tepkimeye girerken, ketonlar bu
belirtelerle tepkime vermezler.
Ketonlar karbonil grubu polar zellik gsterir pi bann almas ile katlma
tepkimesi verir. Bu nedenle katlma tepkimelerinde - ykl olan atom ya da

gruplar yk pozitif olan karbon atomuna, + ykl olanlar ise yk negatif olan
oksijen atomuna balanrlar. Ketonlara halojen X katlmaz.
Ketonlar genel olarak karbonil grubuna bal alkillere bal olarak
adlandrlr. Bir ksmnn da zel isimleri vardr. CH3-CO-CH3, dimetil keton
eklinde adlandrld halde zel ismi asetondur. Cenevre adlandrma sistemine
gre, ihtiva ettii karbon saysnn Latincesinin sonuna oneki getirilerek
adlandrlr. Ayrca oksijenin bal olduu karbonun kanc olduu rakamla
gsterilir. Mesela CH3-CH2-CO-CH2-CH3 pentanon 3tr. Ayn zamanda dietil
keton olarak da adlandrlr.Kk molekll ketonlar ok akkan svdrlar ve
karakteristik kokuya sahiptirler. Suda znrler. molekl bydke sudaki
znrlk giderek azalr. Byk molekll (karbon says ok olan) ketonlar
katdr.
Ketonlar indirgen deildir. (Karbonil grubu bulunduran alde hitler
indirgendir). Buna gre ketonlar oksitlenemez. Hidrojen ile reaksiyona girerek
sekonder alkolleri meydana getirirler. sodyum hidrojen slfit (NaHSO3), amonyak,
siyanr asidi ve Grignard bileikleri (R-Mg-X) ketonlarla katlma reaksiyonu
verirler. Aromatik ketonlarn en ok bilinenleri asetofenon (C6H5-C-CH3) ve
benzofenon (C6H5-C-C6H5)
Polimerleemezler. Moleklleri polardr. Moleklleri arasnda Van der
Waals ve polar etkileim balar vardr.
1.2. ASETON
Aseton, molekl arl 58,079 olan en basit ve nemli bir ketondur.
Dimetil keton olarakta adlandrlr. Bir karbonil grubuna bal iki metil grubundan
oluan simetrik bir molekldr. Kapal forml CH3COCH3 tr. Ayrca aseton
renksiz, keskin kokulu, yanc bir svdr. Polaritesi yksek olduu iin birok
organik yapy zebilir. Ucuz bir madde olmas ve yksek zc nitelii
nedeniyle kirlenen cam malzemeleri temizlemede birebirdir. Younluu sudan
dktr: 0.79 g/cm3, ama su ile her oranda karabilen bir organik svdr. Bu da
olduka polar olmasndan kaynaklanmaktadr. Zaten bu sayede iyi bir zc
olmaktadr. Olduka kolay alev alabilmektedir.

Oje temizleyicilerinin esas maddesidir. Elle dkldnde dk kaynama

noktasna sahip olduu iin abucak, derideki nemi de alarak buharlar ve kurumu
bir deri brakr. Ayrca boya vernik imalat sektrnde, kozmetik sektrnde,
kolonya retimi gibi daha birok maddenin retiminde yer alan nemli bir
kimyasaldr. Sigarann iinde de bulunmaktadr.
Kalsiyum asetatn kuru kuruya stlmasyla, endstride kendisine karlk
alkol

olan

izopropanoln

bakr

katalizrlnde

250Cde

katalitik

dehidrojenlenmesiyle; asetik asit buharnn 300Cde mangan (II) oksit zerinden

geirilmesiyle iki molekl asetik asitten bir molekl su ve bir molekl
karbondioksit ayrlmas sonucu; etanol ve su buharnn 450C de de demir (III)
oksit zerinden geirilmesiyle ve asetilenle sudan inko oksit katalizrlnde elde
edilir. Bunlarn yannda odunun kuru kuruya damtlmasndan yan rn olarak,
niasta

ya

da

melasm

clostridium

acetobutylicum

bakterisi

tarafndan

fermantasyonunda balca rn olan n-butanol yanmda % 30 orannda ele geer.

Ketonlarn kendine zg tm reaksiyonlarn verir. ndirgenmesi durumunda
kendisine karlk olan izopropil alkol ele geer. Baryum hidroksit gibi bazik
maddelerin etkisiyle alkol tr bir dimeleme sonucu renksiz bir sv olan ve
165Cde kaynayan diaseton alkol verir. Bunun asit varlnda stlmasyla su
ayrlarak doymam bir keton olan mesitil oksit oluur. Mesit oksit 130Cde
kaynayan kendine zg kokusu olan bir svdr. Aseton deriik slfat asidi e
stldnda moleklnden molekl su ayrlmas sonucu mesiten (1, 3, 5
trimetil benzen) oluur. Bazik ortamda elementel iyotla iyodoform oluturur ve
tepkime asetonun tanmmasmda kullanlr.
zc zelliklere sahip olduundan ok kullanlr. Birok ya, reineyi,
selloz nitrat ve selloz asetat zer. Bu zelliinden dolay aseton, patlayc
madde ve sentetik iplik fabrikasyonunda geni lde kullanlr. ok saydaki
nemli kimyasal reaksiyonu ile laboratuvarda ve sanayide birok organik madde
yapmak mmkndr.
Fizyolojik olarak idrarda ve kanda mevcuttur. zellikle eker hastalarnn
idrarlarnda ok miktarda bulunur ve bundan dolay idrarn aseton kokmas tehiste
ok yardmc bir bulgudur. Genel olarak ketonlar, his duyusunu ve kan basncn
9

azaltr. Aseton, etil alkolden (rak, arap ve birada bulunan) daha az zehirli olmasna
ramen sarholuk ve uyku meydana getirir. Fakat bu zelliinin kuvveti eter ve
kloroformunkinden daha azdr. Alkali (bazik) ortamda aseton; klor, brom ve iyotla
muamele edilirse; kloroform, bromoform ve iyodoform elde edilir. Aseton,
uyuturucu slfonal grubu ilalarn balang maddesidir. Hem iyi bir zc hem
de organik reaksiyonlarn bir balang maddesi zelliklerine haiz olduu iin ticari
maksatla geni apta elde edilir.

ekil 3: Asetonun boyutlu yaps

10

ekil 4: Asetonun ak yaps

Tablo 1: Asetonun Fiziksel ve Kimyasal zellikleri

ZELLKLER
GRNT
RENK
KOKU
MOLEKL AIRLII
YOUNLUU
KAYNAMA NOKTASI
DONMA NOKTASI
pH
YANMA NOKTASI
SUDAK ZNRL

SIVI
RENKSZ
KESKN KETON KOKULU
58,079 kg/kmol
0,79 g/cm3
56,2 C
-95 C
56
< - 20 C
ZNR

1.2.1. Aseton Elde Edili Yntemleri

Elde edilii
1. Kalsiyum asetatn kurukuruya stlmasndan elde edilir:

11

1 (CH3COO)2 fi Ca CH3-CO-CH3+CaCO3
2. Niasta ihtiva eden tahllarn bir eit bakteri (A, Fernbahcin bulduu)
vastasyla fermantasyonundan elde edilir. Bu fermantasyondan elde edilen
karmda alt ksm butil alkol, ksm aseton ve bir ksm da etil alkol mevcuttur.
3.

Saf

asetik Asit stlm

metalik

oksitler

(A12O3)

zerinden

geirilirse, aseton, su ve Karbondioksit verecek ekilde bozunur:

2 CH3COOH (MeO) fi CH3-CO-CH3+CO2+H2O dir.
Aseton retimi 3 temel teknoloji ile yaplmaktadr
1- Wacker Hoechst
Propen sv halde asetona hava ile 110-120 oC'de ve 10-14 bar basnta
PdCl2 katalizrl ortamda ykseltgenir (oksidasyon). Toplam rnn %92'si aseton
icerir
2-Izopropanol'den hidrojen uzaklatrlmas (dehydrogenation)
zopropanol',n gas fasnda 400-600 oC'de Ag veya Cu katalizrl ortamda
hava

veya

oksijen

ile

ykseltgenerek

hidrojen

giderilmesi

(oxidative

dehydrogenation) ile retilir. Dier katalizr seenekleri 300-400 oC'de ZnO veya
500 oC'de Cu veya Cu-Zn. ZnO katalizr kullanldnda toplam rnn %90'
aseton olarak ortaya ckar.
3- Hock fenol prosesinde ikinci rn
Aseton ayrca fermantasyon ve parafinlerin oksidasyonu proseslerinde yan
rn olarak da ckar
Bu proses de ise izopropil alkolden retimi yaplmtr.

Kalsiyum asetatn kuru kuruya stlmasndan elde edilir.

12

Niasta veren tahllarn bir eit bakteri vastasyla fermantasyonundan elde

edilir. Bu fermantasyondan elde edilen karmda alt ksm butil alkol, ksm
aseton ve bir ksm da etil alkol mevcuttur.
Saf asetik asit stlm metalik oksitler (A12O3) zerinden geirilirse,
aseton, su ve karbondioksit verecek ekilde bozunur.

zopropil alkolden hidrojen karmakla veya izopropil alkol oksitlemekle

aseton elde edilir.

Ayrca odunun damtma rnnde %0,5 orannda bulunur. Damtlarak

ayrlr.
Propanon Propan Dimetil keton Ketopropane Propanon propanon Dimetil
formaldehit Pyroacetic ruhu (arkaik) Btanon zopropanol
ketonlar snfnn ilk yesi, dimetil ketondur. Kapal formul C3H6O,
kaynama noktas 56 C'dir.Su, etanol ve eterle her oranda birleir. Keskin
kokuludur. Odunun kuru kuruya damtlmasndan: kalsiyum asetatn stlmasndan;
teknikte izopropanoln bakr katalizrlerinden 250 C'de dehidrojenlenmesinden;
13

etanol ve su buharnn 250 C'de gaz faznda Fe2O3 katalizrlnde karmndan

elde edilir. Aseton ile sodyum nitrozil prussiat bazik ortamda kartrlrsa krmz
kelme olur, aseton saptanr. nemli bir tepkimesi bazik ortamda elementel iyotla
verdii iyodoform oluumudur.Sigarann iinde bulunur.
1.Kozmetik sektrnde zc olarak kullanlr (oje karc).
2.Boya sektrnde inceltici ve zc olarak kullanlr.
3.Sanayide ou kimyasal maddenin retimi iin kullanlr.
Asetonun dnya retiminin neredeyse yars methylmetacrylate retiminde
nc olarak kullanlr. Sanayide ikinci ana kullanm bisfenol A retiminde
kullanmdr ki bisfenol A; polikarbonat, poliretan ve epoksireineler gibi ou
polimerin ana bileenidir.
4. Temizlik malzemesi retiminde kullanlr. ok iyi bir cam temizleyicidir.
Aseton forml (CH3) 2CO, renksiz, mobil, yanc sv, ketonlarn en basit
rnei ile organik bir bileiktir.
Aseton su ile karabilir ve tipik olarak laboratuarda temizlik amalar iin
tercih edilen bir zc olarak, kendi bana nemli bir zc olarak hizmet
vermektedir. Yaklak 6,7 milyon ton esas olarak organik kimya alannda yaygn bir
yap tadr bir zc ve metil metakrilat ve bisfenol A'nn retimini olarak
kullanm iin, 2010 ylnda dnya apnda retilmitir. Tandk ev aseton kullanan
vardr trnak cilas karc, etkin madde olarak ve daha ince boya.
Aseton normal metabolik sreler yoluyla retilen ve insan vcudunda
bertaraf edilmektedir. Normalde kan ve idrarda. Diyabetli kiiler byk miktarlarda
retmek. reme toksisite testleri dourganlk sorunlarna neden dk bir
potansiyele sahip olduunu gstermektedir. Hamile kadnlar, emziren annelerde ve
ocuklarda yksek enerji gereksinimleri nedeniyle, aseton yksek seviyeleri var.
Vcutta aseton artrmak Ketogenic diyet inat refrakter epilepsi hastas bebeklerde
ve ocuklarda epileptik nbetler azaltmak iin kullanlr.
retim 2010 ylnda, aseton iin dnya apnda retim kapasitesi ylda 6,7
milyon ton olduu tahmin edilmekteydi. Ylda 1,56 milyon ton ile ABD, en yksek
retim kapasitesine sahip, [10] Tayvan ve in'de izledi. Aseton byk reticisi
2010 ylnda Mitsui, Sunoco ve Shell tarafndan da nemli bir kapasite (% 7-8) ile,
14

dnya kapasitesinin% 17 sahibi, INEOS Fenol. [9] Fenol INEOS ayn zamanda
dnyann en byk retim tesisi (420,000 sahibi Beveren (Belika) ton / yl). 2011
yaznda aseton Spot fiyat ABD'de 1100-1250 USD / ton oldu.
Mevcut yntem
Aseton propilen dorudan ya da dolayl olarak elde edilir. Aseton, yaklak
olarak% 83 bir sonucu olarak, kmen ilemi ile retilen, aseton retimi fenol retim
baldr. Kmen srecinde, benzen fenol ve aseton retmek iin hava ile oksitlenir
kmen retmek zere propilen ile alkile edilir:
Dnyann en aseton yaklak te biri, bir zc olarak kullanlr ve bir
eyrek aseton siyanohidrin olarak tketilir. metil metakrilat iin bir nc.
Laboratuarda, rnein aseton SN2 reaksiyonlar gibi organik reaksiyonlar, bir dizi
iinde, bir polar, aprotik zc olarak kullanlr. Aseton zcnn kullanlmas
Jones oksidasyonu iin kritik nem tar. Su ((veri) azeotrop baknz) ile bir
azeotrop oluturan deildir. nk dk maliyet ve volatilite laboratuvar cam
durulama iin ortak bir zcdr. Szde bir kuruma ajan olarak yaygn olarak
kullanlmasna ramen, bu toplu g ve seyreltme dnda etkili deildir. Kuru
aseton / buz banyosu gibi dk scaklklarda reaksiyonlar yrtmek iin kullanlr;
Aseton C'de donmadan -78 kuru buz ile soutulabilir. Aseton ultraviyole k
altnda floresan, ve onun buhar ak deneylerde bir floresan tracer olarak
kullanlabilir.
Solvent kullanm
Aseton polistiren laboratuvar ielerde kullanlan, polikarbonat ve
polipropilen baz trleri de dahil olmak zere birok plastik ve sentetik lifler iin iyi
bir zcdr. Bu, fiberglas reine incelme fiberglas temizleme aralar ve
sertlemeden nce iki paral epoksiler ve superglue zme iin idealdir. Baz
boyalar ve cilalar bir uucu bileen olarak kullanlr. Bir ar ya zc olarak,
boya ncesi metal hazrlanmasnda yararl olup, ayn zamanda polyester reineleri,
vinil yaptrclar ve incelir. Bu lehim ilemi tamamlandktan sonra lehim reine
karmak iin yksek gvenilirlik lehimleme uygulamalar iin de yararldr. Bu
15

kirli lehim kiiler nedeniyle meydana gelen Rusty cvata etkisini nlemeye
yardmc olur.
Aseton kilogram milyonlarca zc metil isobutil alkol ve metil izobutil
keton retiminde tketilir. Bu rnler diaseton alkol vermek iin bir balang aldol
kondenzasyonu araclyla ortaya kmaktadr.
2 (CH3) 2CO (CH3) 2C (OH) CH2C (O) CH3
Aseton ila endstrisi tarafndan bir zc olarak ve metil alkol iinde bir
ntrletirici olarak kullanlr. Aseton, ayn zamanda, baz ilalar, bir yardmc
madde olarak mevcut olur.
Metil metakrilat sentezi Aseton, metil metakrilat sentezlemek iin kullanlr.
Bu, aseton siyanohidrin ile aseton ilk dnm ile balar:
(CH3) 2CO + HCN (CH3) 2C (OH) CN
Bir sonraki admda, nitril esterletirilmi doymam amid, hidrolize edilir:
(CH3) 2C (OH) CN + CH3OH CH2 = (CH3) CCO2CH3 + NH3
Bisfenol A sentezi Aseton, nc nemli kullanm alan (yaklak% 20) A,
polikarbonat, poliretan, epoksi reine gibi ve ok polimer bileeni olan bir bisfenol
A Bisfenol sentez edilir. Sentez fenol ile aseton younlama ierir:
(CH3) 2CO + 2 C6H5OH (CH3) 2C (C6H4OH) 2 + H2O
Tbbi ve kozmetik uygulamalar
Aseton genel tbbi ve kozmetik uygulamalar eitli kullanlr ve ayrca gda
katk maddeleri ve gda paketleme bir bileen olarak listelenir.
Aseton yaygn soyma kimyasal olarak kullanlr. Kimyasal soyma iin
gnmzde yaygn olarak kullanlan maddeleri, salisilik asit, glikolik asit, etanol
iinde% 30 salisilik asit ve trikloroasetik asit (TCA) vardr. Chemexfoliation nce,
16

cilt temizlenmeli ve fazlalk ya kaybna ya olarak adlandrlan bir ilemle

kaldrlr. Aseton, Septisol, ya da bu maddelerin bir kombinasyonu yaygn olarak bu
ilem kullanlr. [Alnt gerekli]
evresel etkiler
Aseton hatta su ve topraktan, hzla buharlar. Bir kez bir atmosferde, bir 22
gnlk yarlanma mr ile UV k tarafndan paralanr. Aseton toprak, hayvanlar
ya da bazen mikroorganizmalar tarafndan tketilen beri su yolu iinde yava yava
yok eder, fakat su iinde yksek znrlk nedeniyle nemli bir yeralt bir
kirleticidir. Balk iin aseton LD50 8.3 g / L su (ya da yaklak% 0.8) 96 saatten
fazla

olduunu

ve

evresel

yar-mr

10-1

yaklak

gndr.

Aseton

tketen mikrobiyal etkinlii nedeniyle sucul sistemlerde oksijen tkenmesi nemli

bir risk oluturabilir.

1.2.2. Dnyada Aseton retimi ve Tketimi

Aseton, ilk olarak XIX. yzyln ortalarnda, organik bir tuz olan kalsiyum
asetatn stlmasyla elde edilmitir. Asetonun ilk kullanm alanlarndan biri ise
Birinci Dnya savanda geni lde yararlanlan bir patlayc olan kordit
yapmdr. O dnemde, mayalama yoluyla aseton elde etme tekniinden, eitli
yntemler gelitirilmitir.
Aseton retiminde en nemli yere sahip olan firma NEOS Fenol dr. Bu
firmann Amerikada ve Avrupada bir irketi bulunmaktadr. NEOS Fenoln
dnda Amerikann bir dier nemli aseton reticisi Sunoco firmasdr.
Sunoconunda Avrupada bir irketi bulunmaktadr ve bu irket aseton retimini
IPA dan yapmaktadr.
Asetonun dnyada ok fazla tketilen bir kimyasaldr. 2009 verilerine gre
tketim yaklak 5,1 milyon tondur. Fakat bir nceki yla gre tketiminde %5
orannda d meydana gelmitir. 2009 yl ile 2014 yllar arasnda aseton
tketiminde % 4,8 orannda art beklenmektedir.

17

Aseton dnyada genel olarak zc, metil metakrilat retimi, Bisfenol A

retimi ve dier birok uygulamada kullanlmaktadr. 2009 yl verilerine gre
asetonun tketimi ekilde gsterildii gibidir.

ekil 5: Dnyada Aseton Tketimi

Aseton dnyada en ok Asya ktasnda tketilmektedir. Burann banda ise
in gelir. in dnyada aseton tketiminin %20sini kapsamaktadr. ini aseton
tketiminde Amerika takip etmektedir. Bat Avrupada da aseton byk bir oranda
tketilmektedir. Asetonun bu kadar ok tketilmesinde hi phe yok ki nemli bir
zc olmas yer almaktadr.

1.3.Sanayi Tesisinin Kurulmas

Hammaddelerin veya yar ilenmi maddelerin kullanma hazr hale
getirilmesine sanayi denir. Sanayi lkelerin gelimesinde nemli bir aamadr.
nk gelimi lkeler zenginliklerinin nemli bir ksmn sanayileme ile
salamlardr.
Sanayi 18. yzyln kinci yarsndan nce ngilterede daha sonra Bat
Avrupa lkeleri ve ABDde gelimitir. Sanayinin gelimesiyle el emeinin yerini
seri retim yapan makineler alm, ksa zamanda mal retilmitir. retilen bu
mallarn pazarlanmas yeni bir zenginleme sreci balatmtr. Gnmzde sanayi,
lkelerin ekonomisini ynlendiren balca sektr haline gelmitir. Sanayi

18

lkelerinin doal kaynaklarnn deerlendirilmesi, ok sayda insana i imkan

salamas,

retim

kapal

mekanlarda

yapld

iin

iklim

artlarndan

etkilenmemesi, retilen rnlerin uzun mrl olmas ve pazarlamaya ynelik

olmas nedeniyle nemli imkanlar sunmaktadr. Bir yerde sanayi tesislerinin
kurulup gelimesi eitli koullara baldr.
Bunlarn balcalar unlardr:
1.Sermaye
Sanayi

tesislerinin

yapm,

makine

ve

tehizat

alm,

ilenecek

hammaddenin alm ve iilere cretlerin denmesi gibi bir ok alanda sermayeye

ihtiya duyulmaktadr. Cumhuriyetin ilk yllarnda zel sektrn byk sanayi
tesislerini kuracak sermayesi olmad iin bir ok tesis devlet tarafndan
kurulmutur. Gnmzde ise zel sektr, sanayinin hemen her alannda nemli bir
paya sahiptir. Ayrca yabanc sermaye sahipleri de lkemizde sanayinin bir ok
alanna para yatrmlardr.
2.Enerji
Hammaddenin ilenmesi iin gereklidir. lkemiz petrol, doalgaz gibi baz
enerji kaynaklarn ithalat yoluyla saladndan nemli miktarda dviz ktsna
neden olmakta, bu durum sanayileme hzn azaltmaktadr. Linyit yataklarmz
zengin olmakla birlikte kalori deeri dk olduundan daha ok termik
santrallerde kullanlr. Sanayide kullandmz en nemli kaynak elektrik enerjisidir.
lkemiz hidroelektrik enerji potansiyeli yksek bir lkedir. Ancak u an iin bu
kaynan iyi bir ekilde deerlendirildii sylenemez. Enerji tketiminin fazla
olmas sanayinin gelimi olduunun gstergesidir.
3.Hammadde
Sanayinin temel kurulu art olan hammadde bakmndan, lkemiz byk
avantajlara sahiptir. Hammaddeler veya onlardan ilenmi maddelerin fazlas ihra
edilerek, yurdumuza dviz kazandrlmaktadr. Hammaddeleri tarmsal, hayvansal
19

ve madensel hammaddeler diye gruplandrlabilir. Hammadde kaynaklar ile sanayi

tesislerinin birbirine yakn olmas verimlilik asndan nemlidir.
Aadaki baz rnekler bunu gstermektedir.
- Linyit yataklarnn olduu Yataan, Soma ve Elbistanda termik santral
kurulmas
- Ormanlara bal olarak Bat Karadenizde kereste sanayinin gelimesi
- Ayieine bal olarak Marmarada ya sanayinin gelimesi
Ancak, herhangi bir lkede, eitli sanayi kollarnn kurulup gelimesi,
hammaddenin tamamnn lkede bulunmasn gerektirmez. Hammadde yetersiz olsa
da madenlere dayanan sanayi dallarn mutlaka kurmak gerekir. nk sanayi
mallarnn salayaca kazan, hammaddelere denen giderlere gre ok yksektir.
Bugn, sanayilemi lkelerden ok az (Avustralya, Kanada ve Rusya gibi)
hammaddenin ounu kendi lkelerinden salamaktadrlar. rnein, Japonya,
Almanya, ngiltere, Hollanda, Belika ve daha bir ok sanayilemi lke ham
madde ihtiyalarnn byk ounluunu, baka lkelerden karlar.
4. Ulam ve Pazarlama
retilen mallar, i ve d pazarlara dzenli bir biimde sevkedilmesi gerekir.
Sanayinin gelimesinde en etkili ve en ekonomik ulam sistemleri denizyolu ve
demiryoludur. Dolaysyla btn sanayilemi lkelerde fabrikalar, daha ok
demiryollar ile i blge pazarlarna balanm olan, liman kentleri evresinde
toplanmtr.
rnein ABDnin bat ve dou kylar, Fransann kuzey ve gney kylar,
ingilterenin ky blgeleri ve Belika, Hollanda ve Almanyann ky blgelerinde
durum byledir. Trkiyede de stanbul, izmit, Adana, zmir, Bursa gibi ehirler
buna rnek gsterilebilir. Bir sanayi kuruluunun varln devam ettirebilmesi iin
rettii rnleri pazarlayabilecei srekli bir pazara ihtiya vardr. Pazarlamada
ucuz ve kaliteli mal retimi ile tantm ok nemli rol oynar.

20

5. Gc ve Teknik Eleman
retimi gerekletirecek insan unsuru i gcn ifade eder. lkemiz i gc
ve teknik eleman bakmndan ansldr. gc fazlalnn bir sonucu cret
dkl, maliyetin azalmas ve rekabet ansnn artmasdr.
Bir lkenin sanayilemesiyle birlikte aadaki deimeler grlr;
1. Sanayi rnleri ihracat ve hammadde ithalat artar.
2. D ticaret hacmi byr.
3. Tarmda alan nfus oran azalr, sanayide alan nfus oran artar.
Tarmda gelime olmas nedeniyle retimde azalma olmaz.
4. Ortalama yaam dzeyi ykselir.
5. isiz insan says azalr.
6. Nitelikli gc nem kazanr.
7. Kii bana den milli gelir artar.
8. ehirleme oran artar.
lke ekonomisinin en dinamik ve retken kesimi sanayidir. hracatmzn %
90 sanayi rnlerinden gerekleir. Sanayileme ile birlikte daha nce dardan
ithal edilen mallar kendi lkemizde retilmeye balanm ve birok insana i alan
almtr. Ayrca d lkelere ihra edilen rnlerle ekonomiye byk katklar
salanmaktadr. Sanayilemeyle lkemizdeki zengin hammadde kaynaklar deer
kazanmtr. lkemizde sanayi daha ok tarma bal olarak gelimitir. Son
yllarda Trkiye sanayi lkesi olma durumuna gemitir.
lkemizdeki sanayi tesisleri dengesiz bir dalm gstermektedir. Sanayi
tesislerinin byk ounluu Marmara Blgesinde toplanmtr. lkemizde sanayi
kollar iinde ilk sralar dokuma, tekstil, makina ve gda sektr alr.
Trkiyedeki Balca Sanayi Kollar
Endstri kollarnn dalnda hammaddeye, enerji kaynana, pazarlara ve
ana ulam yollarna yaknlk nemli rol oynar.

21

A. Besin Sanayisi
Trkiye, bol miktarda ve ok eitli tarm rnleri rettii iin, besin sanayi
de gelimi ve eitlenmitir. Besin sanayisi Trkiyede en yaygn sanayi
kollarndan biridir.
Un ve Un rnleri Sanayisi
Buday, Trkiyede retimi yaygn temel besin maddesidir. Bu nedenle un
rnlerine dayal sanayi kurulular ok fazladr ve yaygndr. Bununla birlikte, un,
makarna, irmik, biskvi gibi hammaddesi tahla dayal fabrikalar en ok Anadolu
Blgesinde ve byk kentlerde yer almaktadr.
St ve St rnleri Sanayisi
Bu sanayi alannn balca rnleri; Pastrize st, st tozu, peynir, tereya
ve yourttur. St rnleri iletmeleri st retiminin fazla olduu ve mandracln
yaygn olduu Trabzon, Edirne, Tekirda, Erzurum, Erzincan, Kars gibi
hayvancln gelitii yerlerde ve stanbul, zmir, Ankara, Adana, Bursa gibi byk
kentlerin evresinde bulunmaktadr.
Ya Sanayisi
Ayiei, zeytin, msr, susam, haha, soya fasulyesi, fndk, keten-kenevir
ve pamuktan bitkisel ya elde edilir. En ok retilen ya ayiek ya ve
zeytinyadr. Zeytinya retiminde Trkiye, Dnyada ilk sralarda gelir. Ege
Blgesinin ky kesimi zeytinya sanayisinin en youn olduu alanlardr.
anakkale, Balkesir, zmir ve Gaziantep zeytinya retim merkezleridir. Ayiek
yann retimi en fazla Marmara Blgesinde zellikle Trakyada yaygn olarak
yaplmaktadr.
Konserve Sanayisi
Meyve suyu, konserve, sala fabrikalar daha ok Marmara, Ege ve Akdeniz
blgelerinde younlamtr. Trkiyede sebze ve meyve konservecilii ileri bir
dzeye geldii halde, konserve tketimi beklendii kadar artmamtr.
Bunun balca nedenleri;
- Halkmzn meyve ve sebzeleri daha ok ya olarak tketmesi
- Trkiyede hemen her mevsimde taze sebze ve meyve bulunmas

22

- Halkmzn nemli bir blmnn konserve ihtiyacn kendi retimleriyle

(sala yapma, sebze kurutma vb.) karlamasdr.
eker Sanayisi
eker pancarndan, kp veya toz eker elde etmeye dayanan eker sanayisi,
Cumhuriyetin ilk yllarndan beri gelime gstermitir. lk eker fabrikas 1926da
Uakta kurulmutur. ekerpancar ekim alanlar genelde fabrikalar evresinde
younlamtr. Trkiyenin iklim koullar ekerpancar tarmna elverili olduu
iin eker fabrikalar Trkiyenin (ky kesimleri hari) hemen her tarafna
dalmtr. Ar, Krklareli, Burdur, Mu, Afyon gibi yurdun drt bir tarafna
yaylm 30 civarnda eker fabrikas vardr.
ay Endstrisi
Trkiye ay ileme tesisleri, Dou Karadeniz Blmnn ky kesimlerinde
younlamtr. Fabrikalarn byk ounluu Rize Hindedir. Artvin, Trabzon ve
Giresun illerinin ky kesimlerinde ay fabrikalarna rastlanr. Dier tarmsal
endstri kurulularna gre yayl alan en dar olandr.
B. Ttn ve spirtolu kiler Sanayisi
Trkiyede retilen ttnn bir blm ihra edilirken, bir blm de sigara
fabrikalarnda ilenmektedir. Samsun, Tokat, Adana, zmir, Malatya ve stanbulda
sigara fabrikalar vardr. Arpa, msr, avdar ve zm gibi bitkilerden
ispirtolu(alkoll) iki imal eden kk imalathanelerin yansra, stanbul, zmir,
Ankara,

Yozgat

ve

Tekirdada

rak

ve

arap

fabrikalar

vardr.

C. Dokuma, Deri ve Giyim Sanayisi

Trkiyede iyeri ve alan ii says bakmndan dokuma, deri ve giyim
sanayi ilk srada yer almaktadr.
Dokumaclk sanayisinin lkemizde en gelimi kolu pamuklu dokumadr.
pazar, ihtiyacn karlad gibi ihracata da ynelmitir. Pamuklu dokuma reten
byk fabrikalar stanbul, Adana, Antalya, Tarsus, zmir, Nazilli, Aydn, Manisa,
23

Kayseri,

Karaman,

Konya

Erelisi, Malatya,

Erzincan ve Adyamanda

bulunmaktadr.
Ynl dokumaclk; Daha ok i pazar iin retim yapmaktadr ve fazla
gelimemitir. Bu alanda retim yapan byk fabrikalar stanbul, Hereke, Bursa,
zmir, Uak ve Kayseridedir.
rme ileri (trikotaj); Bata stanbul olmak zere byk kentlerdeki
atlyeler de yaplmaktadr. Kazak, orap, i amar balca trikotaj rnleridir.
pek dokumacl; Gemlik, Bursa ve stanbulda toplanmtr. Suni ipek
kullanmnn giderek yaygnlamas zerine ipek dokumacl gerilemektedir.
Ancak son zamanlarda ipek hal ticareti ipek dokumacln biraz da olsa
hareketlendirmitir.
Hazr giyim sanayisi (konfeksiyonculuk); Son yllarda byk gelime
gstermitir. Bata stanbul olmak zere, Bursa, zmir, Ankara ve Adanada byk
fabrikalar vardr.
lkemizde dokumacln nemli retim, alanlarndan biri de halclktr.
Gerek el yapm, gerekse makina retimi hallarmz ok nldr. Kula, Uak,
Grdes, sparta, Bnyan, Konya, Sivas, Hereke balca hal retim merkezleridir. El
hallar daha ok Avrupa ve A.B.Dye, makina hallar ise Orta Dou lkelerine
ihra edilmektedir.
Deri rnleri sanayi; istanbulda younlamtr. Deri sanayi tesisleri
stanbul, zmir, Kayseri, Erzincan ve Erzurumda toplanmtr.
D. Maden Sanayi
Madenlerin yer altndan karlmas ve onlarn mamul veya yar mamul hale
getirilmesi faaliyetleridir. Maden sanayisinde, ilk akla gelen demir-elik
fabrikalardr. Trkiyede kurulan ilk demir-elik tesisi Krkkalede hizmete
girmitir. Bu tesis daha sonra Makina ve Kimya Endstrisi Kurumuna
devredilmitir. Krkkaledeki fabrikada silah, elik, pirin, elektrik makinalar ve
barut retilmektedir.
Trkiyede bu alanda kurulan ikinci nemli tesis Karabk Demir-elik
Fabrikasdr. Daha sonra Ereli Demir-elik Fabrikas ile skenderun Demir-elik
24

Fabrikas iletmeye almtr. Bat Karadeniz Blmndeki Karabk ve Ereli

Demir-elik fabrikalarnn yannda demir madeni karlmad halde demirin
ilenmesinde enerji kayna olarak kullanlan takmrnn burada olmasndan
dolay fabrikalar bu blme kurulmutur.
Demir-elik fabrikalarnn dnda Seydiehirdeki alminyum, Elaz ve
Antalyadaki ferro-krom, Ergani, Murgul ve Samsundaki bakr tesisleri nemli
maden sanayi tesislerimizdir.
E. Makine Sanayi
Savunma sanayine ait aralar, elektrikli makineler, kara, demir, deniz ve
hava yolu ulam aralar makine sanayinin balca kollarn oluturur. Trkiyede
makine sanayinin en gelimi kolu otomotiv sanayidir. Bu sanayide traktr,
kamyon, kamyonet, minibs, |N otomobil gibi ulam aralarnn retimi
gerekletirilir. 1950lerden sonra montajla balayan otomotiv sanayisinde
1970lerden sonra yerli retim artmtr. Otomotiv sanayisi Bursa, stanbul, zmit,
Adapazar, Adana, zmir ve Gaziantep illerinde younlamtr. lkemizde
demiryolu aralar retimi Eskiehir, Adapazar ve Ankara illerinde yaplmaktadr.
lkemizde gelime gsteren sanayi kollarndan biri de gemi yapmdr. Bu sektre
ait tersaneler stanbul, zmit ve zmirde younlamtr.
F. Kimya Sanayi
retim alanlarnn ok eitli oluu nedeniyle kimya sanayi ila, suni gbre
ve petro-kimya sanayi gibi blmlere ayrlarak incelenebilir. la sanayi stanbul,
zmir ve Ankarada faaliyet gstermektedir. Suni gbre sanayi, Ktahya,
skenderun, zmit, Elaz, Gemlik, Samsun, Karabk, Bandrma, Mardin (Maz
da) ve Mersinde gelimitir.
Petrol rafinelerinin yaknlarnda kurulan ve hammaddesi petrole dayal
rnler imal eden petro-kimya endstrisi kurulular da Batman, Mersin, zmir,
zmit ve Krkkale evresinde younlamtr. Batman Rafinerisinin kurulmasnda
hammaddeye yaknlk etkili olurken dierlerinin kurulu yerlerinin belirlenmesinde
ulam ve pazar artlar etkili olmutur.

25

G. Orman Endstrisi
Odunun hammadde olduu en nemli retim alan kat endstrisidir.
Trkiyede kt retimi tketimi karlamad iin kat ihtiyacnn bir ksmn
ithalat yoluyla karlar. Sanayilemi lkelerin ounda, hammadde kaynaklarnn
nemli bir blmn kullanlm kt oluturmaktadr. Bylece, orman kaynaklar
korunduu gibi, evre kirlenmesine de daha az meydan verilmi olmaktadr.
lkemizde bir yllk bitkilerden kt retilebilecek tesislerin kurulmas ve kt
retiminde kullanlm kt kullanm orannn arttrlmas yolunda almalar
srdrlmektedir.
Bat Karadeniz Blmnde Bolu, Kastamonu ve Sinop evresinde orman sanayisi
olduka

gelimitir.

Bu

durum

hammaddeye

yaknlkla

ilgilidir.

Balca kt fabrikalar:
- Giresun-Aksu
- Zonguldak-aycuma
- Mula-Dalaman
- Afyon-ay
- Kastamonu-Takpr
- Silifke-Taucu
- Balkesirde bulunmaktadr.
H. imento, Cam, Seramik Endstrisi
naat sektrnn gelimesi ile imento endstrisi hzl bir gelime
gstererek tm yurda dalmtr. imentonun ham maddesi her yerde
bulunduundan ve tketimi fazla olduundan fabrikalar lkemizin her blgesinde
mevcuttur. retilen imento lke ihtiyacn karladktan sonra bir ksm da ihra
edilmektedir. imento ihracat en ok Orta Dou ve Afrika lkelerine
yaplmaktadr.

26

imentonun yansra tula ve kiremit reten fabrikalar da kurulmutur. Kaliteli

tula ve kiremit reten fabrikalar Samsun, Eskiehir, Adapazar, zmir, Manisa,
stanbul, Tekirda, Konyada kurulmutur. naat sektrnn gelimesi sonucu
ortaya kan bir dier endstri kolu da seramik endstrisldir. anakkale (an),
Bilecik (Bozyk), Ktahya, Tekirda, Bursa(znik) seramik endstrisinin youn
olduu yerlerdir. Cam sanayi tesisleri ise daha ok stanbul, Gebze, Mersin,
Krklareli, Denizlide toplanmtr. Cam rnlerinin bir ksm ihra edilir.

27

2. ASETON RETM PROSES HESAPLAMALARI

2.1.ASETONRETMPROSES

ekil 6: Asetonun retim prosesi akm emas

28

ekil 7: Fabrikann D Tasarm

29

2.2 KTLE DENKLKLER

2.2.1. Ktle Denklii Aklamalar
Proseste balangta su ve izopropil alkol ieren besleme akm ile geri
dn

akm

(Reflux)

besleme

tanknda

kartrlr.

Sonra

bu

karm

buharlatrcda buharlatrlr ve reaktrde izopropil alkoln dehidrojenasyonu

sonucu aseton oluur.
Reaktrden kan gaz karm aseton, su, hidrojen ve izopropil alkolden
oluur. kan bu akm soutucuda soutulur ve kondenserde youturularak flash
nitesine gnderilir. Flash nitesinde st rn olarak alnan aseton, su, IPA ve
hidrojen karm gaz ykama nitesine gnderilir ve hidrojenin karmdan
ayrlmas salanr. Hidrojen gaz ayrlm karm flash nitesinin alt rn (IPA,
aseton, su) ile kartrlr ve aseton kolonuna gnderilir. Aseton kolonunda %99
verimle st rn olarak aseton elde edilir. zopropil alkol, su ve %0,1 aseton ieren
alt akm IPA kolonuna gnderilir. IPA kolonundan elde edilen st rn besleme
tankna geri gnderilirken alt akm atk olarak kabul edilip atlmaktadr.
Ktle denklii hesaplamalarna geri dng akm da girecei iin
hesaplamalara reaktrden balanr. Kullanlan reaktr tipi borulu akl reaktrdr.
Reaksiyonun tam anlamyla gereklemesi iin reaktrde de bir miktar stma
gerekletirilmektedir.
Hesaplamalar gnde 16 saat alma ile haftada 500 ton aseton retimi iin
yaplmtr ve 1 haftada 6 i gn alld varsaylmtr.

2.2.2. Reaktr Etrafnda Ktle Denklii

Kullanlan reaktr stmal borulu akl bir reaktrdr. Reaktr koullar;
Besleme akm giri scakl: 325 C
Besleme akm k scakl: 350 C
Basn 1,8 bar da sabittir.
Temel: 100 kmol/h izopropil alkol beslemesi ve izopropil alkoln yars
kadar su beslemesidir.

30

Reaktrde he geite izopropil alkoln % 90 dnmektedir.

naseton(5) = 100*0,9 = 90 kmol/h
nH2(5) = 100*0,9 = 90 kmol/h
nH2O(5) = nH2O(4) = 50 kmol/h
nIPA(5) = 100*0,1 = 10 kmol/h
nToplam(5) = naseton(5) + nH2(5) + nIPA(5) + nH2O(5)
= 90 + 90 + 50 + 10 = 240 kmol/h
yaseton(5) = 90/240 = 0,375

yH2(5) = 90/240 = 0,375

yH2O(5) = 50/240 = 0,208

yIPA(5) = 10/240 = 0,042

Reaktrden kan akm soutma ilemine tabi tutulur ve soutma ileminden

sonra kondenserde youturulur. Buralarda ktle deiimi yoktur yani giren ktle
kan ktleye eit kabul edilir. Hidrojenin youma scakl ok dk olduu iin
hidrojen kondenserde youmaz. Kondenserde basn 1.5 bar dr.

2.2.3. Flash Kolonunda Ktle Denklii

Flash kolonu koullar;
Flash nitesi izotermal kabul edilir yani buraya giren ve kan akmlarn
scakl deimez. Giri ve k scaklklar 81 C dir. Basn 1,5 bardr.

31

Scaklk ve basn sabit;

Ki =

Pi * y i

PT
xi

(T = 81 C) Kaynama noktasnda;
Antoine Denklemi:

ogPi* Ai

Bi
Ci T

PT = (1,5/1,013)*760 = 1125,37 mmHg

Aseton in;
A: 7,02447

B: 1161

ogP * aseton 7,02447

C: 224

1161
224 81

P * aseton 1651,6mmHg
1651,6
Kaseton
1,467
1125,37

IPA in;
A: 8,37895

B: 1788,02

ogP * IPA 8,37895

C: 227,438

1788,02
227,438 81

P * IPA 381,89mmHg
K IPA

381,89
0,339
1125,37

H2O in;
A: 7,96681

B: 166,21

C: 228
32

ogP * su 7,96681

166,21
228 81

P * su 369,89mmHg
369,89
Ksu
0,328
1125,37

F = naseton(7) + nH2(7) + nIPA(7) = 90 + 50 + 10 = 150 kmol/h

Flash Distilasyon kolonu iin kullanlan;
k

zi * ( Ki 1)

1V
i 1

* ( Ki 1)

0 Denkleminden deneme yanlma yoluyla;

V/F 0,2 bulunur.

L = 120 kmol/h

Toplam Ktle Korunum Denklii: F = V+ L

V = 30 kmol/h

yV = K*xL
F*zF = V*yV + L*xL

Denklemlerinden;

Aseton in;

IPA in;

Su in;

yV = 1,467*xL

yV = 0,339*xL

yV = 0,328*xL

90 = 30*yV +120*xL

10 = 30*yV +120*xL

50

xL = 0,549

xL = 0,077

xL = 0,385

yV = 0,805

yV = 0,026

yV = 0,126

30*yV

+120*xL

st rn (Akm 8);
V = 30 kmol/h

yaseton = 0,805

naseton = 0,805*30 = 24,15

yIPA = 0,026

n IPA = 0,026*30 = 0,78 kmol/h

ysu = 0,126

nsu = 0,126*30 = 3,78 kmol/h

L = 120 kmol/h

xaseton = 0,549

naseton = 0,549*120 = 65,88

xIPA = 0,077

n IPA = 0,077*120 = 9,24 kmol/h

xsu = 0,385

nsu = 0,385*120 = 46,20 kmol/h

kmol/h

Alt rn (Akm 9);

kmol/h

33

2.2.4. Gaz Ykama Kolonunda Ktle Denklii

Gaz ykama kolonu koullar;
Kolona beslenen su scakl: 25 C
Giren gaz karm scakl: 81 C
Ayrlan st akm scakl: 70 C
Basn 1,5 bar da sabittir.
Gaz ykama kolonuna giren su giren asetonun 25 katdr.
kan gazda aseton 1/1000 oranndadr.

1
2

T = 81 C (354,14 K) , P = 1,5 bar (1,48 atm);

naseton(12) = (1/1000)*24,15 = 0,02415 kmol/h
naseton(10) = 24,15 0,02415 = 24,126 kmol/h
nToplam(8) = naseton(8) + nH2(8) + nIPA(8) + nH2O(8) = 118,71 kmol/h
nToplam(12) = naseton(12) + nH2(12) = 0,02415 + 90 = 90,02415 kmol/h
yaseton(12) = 0,02415/90,02415 = 2,68*10^-4
yaseton(8) = 24,15/118,71 = 0,203
nH2O(11) = 25*24,15 = 604 kmol/h
nH2O(10) = nH2O(11) + nH2O(8) = 604 + 3,78 = 607,78 kmol/h
nToplam(10) = naseton(10) + nH2O(10) + nIPA(10)
= 24,126 + 607,78 + 0,78 = 632,686 kmol/h

34

2.2.5. Aseton Kolonunda Ktle Denklii

Aseton kolonunun giri akmn ykaycdan kan akm ve flash nitesinden
kan alt akm oluturur. Burada basn 1,1 bardr. Asetonun 1/1000 inin alt rne
getii varsaylmtr. %99 saflkta aseton retilmektedir.

naseton(13) = naseton(9) + naseton(10) = 65,88 + 24,126 = 90 kmol/h

nIPA(13) = nIPA(9) + nIPA(10) = 9,24 + 0,78 = 10,02 kmol/h
nH2O(13) = nH2O(9) + nH2O(10) = 46,20 + 607,78 = 653,98 kmol/h
nToplam(13) = naseton(13) + nH2O(13) + nIPA(13)
= 90 + 653,98 + 10,02 = 754 kmol/h
naseton(15) = 90*1/1000 = 0,09 kmol/h
naseton(14) = 90 0,09 = 89,91 kmol/h
Aseton %99 saflkta olduuna gre;
nIPA(14) = 89,91*0,01/0,99 = 0,908 kmol/h
nIPA(15) = nIPA(13) nIPA(14) = 10,02 0,908 = 9,112 kmol/h
nH2O(15) = nH2O(13) = 653,98 kmol/h

2.2.6. IPA Kolonunda Ktle Denklii

IPA kolonu koullar;

35

Giren akmn scakl: 150 C

Alt ve st rn scaklklar: 111,5 C
Basn 1,1 bardr.
IPA kolonunda giren izopropil alkoln tamamnn st rne getii
varsaylmtr. Ayrca buradan kan geri dng akmnn besleme akmyla ayn
kompozisyonda olduu kabul edilmitir.
1
7

nIPA(15) = nIPA(17) = 9,112 kmol/h

naseton(17) = naseton(15) = 0,09 kmol/h

6
Reflux n besleme akmyla ayn kompozisyonda olduu varsayldndan
dolay;
ysu = 0,33

yIPA = 0,67 dir.

nsu(17) = 9,112*0,33/0,67 = 4,488 kmol/h

nsu(16) = nsu(15) nsu(17) = 653,98 4,488 = 649,492 kmol/h
IPA kolonunun altndan kan suyun scakl yksek olduu iin sistemde
tekrar kullanlmamaktadr.
2.2.7. Besleme Tanknda Ktle Denklii
Besleme Tank Koullar;
Besleme akmnn tanka giri scakl:25 C
Geri dng akmnn giri scakl: 111,5 C
Basn 2 bardr.

36

nIPA(2) = nIPA(1) + nIPA(17)

n(IPA(1) = nIPA(2) nIPA(17)
= 100 9,112 = 90,888 kmol/h
nsu(2) = nsu(1) + nsu(17)
nsu(1) = nsu(2) nsu(17)
= 50 4,488 = 45,512 kmol/h
Aseton kolonunda saatte 89,91 kmol/h aseton retilmiti. Buna gre;
MA aseton = 58,08 kg/kmol
kmol

retim miktar = 89,91 h

* 58,08

kg
h
gn
* 16
*6
kmol
gn
hafta

= 501309,4 kg/hafta
= 501,3094 ton/hafta
Bu proseste haftada 6 i gn gnde 16 saat alarak 501,3094 ton aseton
retimi yaplmaktadr.

37

2.3. ENERJ DENKLKLER

2.3.1. Enerji Denklikleri Aklamas
Sisteme beslenen besleme akm 25 C, geri dng (Reflux) akm 111,5
Cdir. Besleme tanknn basnc 2 bar basnta sabittir. Besleme tank etrafnda
enerji dengesi kurulduu zaman buradan kan akmn scakl 32,87 C olarak
bulunur.
Besleme tankndan kan akm buharlatrma ilemi iin buharlatrcya
girmektedir. Buraya giren akmn scakl 32,87 Cdir. Buharlatrcda alma
basnc 2 barda sabittir. Buradan kan akmn scakl 109,5 Cdir. Bu scaklk
karmn kaynama noktas scakldr.
Buharlatrcdan

kan

karmn

scakl

reaksiyon

iin

yeterli

olmadndan sistemde bir n stc kullanlmtr. n stc alma basnc 2

bardr ve burada akm 109,5 Cden 325 Cye stlmaktadr.
n stcdan kan akm reaktre girer. Reaktre akmn giri scakl 325
Cdir. kta s scaklk 350 Cdir. Bu scaklk deerleri aseton retiminin
literatr deerleridir. Basn reaktrde 1,8 bardr.
Reaktrden sonra karma soutma ilemi uygulanr. Bunun iin sistemde
soutucu kullanlmtr. Soutucuya karmn giri ve k scaklklar srasyla
350 C ve 94,7 Cdir. Soutma ilemi iin su kullanlmaktadr. Karm ilenme
noktasna kadar soutulur. Soutucuda basn 1,5 bardr. Soutucudan sonra
karm youturucu kondensere gnderilir. Buraya akmn giri ve k scaklklar
da 94,7 C ve 81 Cdir.
Kondenserden kan akm aseton kolonuna girmeden nce flash ve gaz
ykama kolonuna girer. Buralardan kan akmlar kartrlr. Flash nitesinde
karmn scaklnda herhangi bir deime olmaz. Flash nitesinin st akm gaz
ykama kolonuna girer. Akmn buraya giri scakl 81 Cdir. Burada kullanlan
suyun scakl ise 15 Cdir. Gaz ykama kolonunda ayrlan st akmn scakl 70
Cdir. Flash kolonun alt akmyla karacak olan alt akmn scakl ise 28,1 C
olarak bulunur. Akmlar kartktan sonra scaklk 45 C olur. Bu akm aseton
kolonuna girer.

38

Aseton kolonuna akmn giri scakl 45 Cdir. st akmn scakl 102,3

C, alt akmn scakl ise 105 Cdir. Bu scaklklar karmn kabarcklanma ve
ilenme noktas scaklklardr. Burada basn 1,1 bardr.
Aseton kolonunun alt akm IPA kolonuna girer ve burada izopropil alkol
ayrlr ve besleme tankna gnderilir. Aseton kolonundan kan alt akmn buraya
giri scakl 105 Cdir. IPA kolonundan kan alt ve st akmlarn scaklklar ise
111,5 Cdir. Buradaki alt rn sudur ve scakl ok yksek olduu iin sistemde
tekrar kullanlmaz. st rn ise izopropil alkol ve ok az miktarda sudan oluur. Bu
akm besleme akm ile kartrlr.

2.3.2. Besleme Tanknda Enerji Denklii

1 akmnn tanka giri scakl: 25 C
17 akmnn tanka giri scakl: 111,5 C

Tref = 25 C;
CpIPA = 2,497 kj/kgK

CpH2O = 4,178 kj/kgK

Ktle kesirleri;
xIPA

6009,60
0,87
6009,60 900,75

xH 2 O 1 0,87 0,13

mToplam(1) = 5462 + 819,90 = 6281,9 kg/h

39

mToplam(17) = 547,60 + 80,85 = 628,45 kg/h

mToplam(12) = 6009,60 + 900,75 = 6910,35 kg/h
Cpkarm = 2,497*0,87 + 4,178*0,13 = 2,715 kj/kgK
Qgiren = Qkan

mgCpgTg mCpT
6281,9*2,715*(25 25) +628,45*2,715*(111,5 25) = 6910,35*2,715*(T
25)
2 akmnn scakl T = 32,87 C olarak bulunur.

2.3.3. Buharlatrc Etrafnda Enerji Denklii

Buharlatrcya akmn giri scakl: 32,87 C
Buharlatrcdan akmn k scakl: 109,5 C

32,87 Cde;
CpIPA = 2,413 kj/kgK
CpH2O = 4,179 kj/kgK
Buharlama gizli slar;
H VAP IPA 669,82kj / kg
H VAP H 2 0 2296,473kj / kg

Q = mIPA*CpIPA*T + mH 2O*CpH2O*T + mIPA* H VAP IPA + mH2O*

H VAP H 2 0

Q = 6009,60*2,413*(109,5 32,87) + 900,75*4,179*(109,5 32,87)

+6009,60*669,82 + 900,75*2296,473
Q = 7,494*10^6 kj/h

40

Buharlatrcda stma ilemi iin elektrik kullanlmaktadr. Akm burada

istenilen scakla gelemedii iin bir n stma ilemine tabi tutulur.
6
Gerekli enerji = 7,494 * 10

kj
1h
*
h 3600 s

Gerekli enerji = 2081,6 kW

2.3.4. n Istcda Enerji Denklii

Reaksiyonun gereklemesi iin 109,5 C yeterli olmadndan dolay n
stc kullanlr. Akm 325 C ye stlr.

Tref = 109,5 C;
CpIPA = 2,468 kj/kgK
CpH2O = 2,019 kj/kgK
Q = mIPA*CpIPA*T + mH2O*CpH2O*T
Q = 6009,60*2,468*(325,109,5) + 900,75*2,019*(325,109,5)
Q = 3,588*10^6 kj/h
n stcda stma elektrik ile yaplmaktadr. Bu durumda;
Gerekli enerji = 3,588 *10 6

kj
1h
*
h 3600 s

Gerekli enerji = 996,67 Kw

2.3.5. Reaktr Etrafnda Enerji Denklii

41

Gerekleen tepkime;
(CH3)2CHOH (CH3)2CO + H2
zopropil alkol Aseton
Tablo 2: zopropil alkol, aseton, H2 nin oluum entalpileri (Hf) ve mol deerleri
BLEK
(CH3)2CHOH
(CH3)2CO
H2

ngiren (kmol/h)
100
0
0

Hf (kj/kmol)
- 272,290
- 216,685
0

nkan (kmol/h)
10
90
90

T2

H Hf (a bT cT 2 dT 3 ...) dT
T1

Cp a bT cT 2 dT 3 ...

zopropil alkol iin;

a: 32,427

b: 1,886*10^-1

c: 6,405*10^-5

325

H GR IPA 272,290

(32,427 1,886 *10

d: - 9,261*10^-8

T 6,405 * 10 5 T 2 9,261 * 10 8 T 3 )dT

25

H GR IPA 252,186kj / kmol

H K IPA 272,290

350

(32,427 1,886 *10

T 6,405 * 10 5 T 2 9,261 *10 8 T 3 )dT

25

H K IPA 249,691kj / kmol

Aseton iin;
a: 71,96

b: 20,1*10^-2

c: 12,78*10^-5

42

d: 34,76*10^-8

H GR aseton 0
350

H K aseton 216,685

(71,96 20,1 *10

T 12,78 * 10 5 T 2 34,76 * 10 8 T 3 )dT

25

H K aseton 182,745kj / kmol

H2 iin;
a: 28,84*10^-3

b: 0,00765*10^-5,

c: 0,3288*10^-8

d:

0,8698*10^-12
H GR H 2 0
350

H K H 2

(28,84 *10

0,00765 * 10 5 T 0,3288 * 10 8 T 2 0,8698 * 10 12 T 3 )dT

25

H K H 2 9,466kj / kmol
Hr Hrn Hreak tan
Hr 216,685 ( 272,29)
Hr 55,605kj / kmol

Hr 55,605

Q=

kj
kmol
* 90
5004,45kj / h
kmol
h

niHi GR niHi Hr

Q = [10*(-249,691) + 90*(-182,745) + 90*(9,466)] [100*(-252,186)] +

5004,45
Q = 12131,03 kj/h
Reaktrde stma ilemi iin elektrik kullanlmaktadr.
Gerekli enerji = 12131,03

kj
1h
*
h 3600 s

Gerekli enerji = 3,37 kW

2.3.6. Soutucu Etrafnda Enerji Denklii

Soutucuda soutma ajan olarak su kullanlmaktadr. Kullanlan suyun
sisteme giri scakl 15 C olup sistemi 35 Cde terk etmektedir.

43

Tref = 94,7 C;
CpH2 = 12,608 kj/kgK
CpH2O = 2,035 kj/kgK
CpIPA = 2,536 kj/kgK
Cpaseton = 1,896 kj/kgK
Q

[mH2*CpH2

mH2O*CpH2O

mIPA*CpIPA

maseton*Cpaseton]*T
Q = [180,9*12,608 + 900,75*2,035 + 600,96*2,536 + 5221,8*1,896]*(94,7
350)
Q = - 3,967*10^6 kj/h

(-) souduunu gstermektedir.

Gerekli su;
Su sisteme 15 Cde girip 35 Cde kmaktadr.
T = 35 15 = 20 C
CpH2O = 4,179 kj/kgK
Q = mH2O*CpH2O*T
3,967*106 = mH2O*4,179*20
mH2O = 47,63 ton/h

2.3.7. Kondenserde Enerji Denklii

Kondensere giri ve k scaklklar srasyla 94,7 C ve 81 Cdir. Basn
1,5 barda sabittir.

44

94,7 C ve 1,5 bar basnta;

CpH2 = 13,225 kj/kgK
CpH2O = 1,898 kj/kgK
CpIPA = 1,761 kj/kgK
Cpaseton = 1,297 kj/kgK
Youma slar;
H VAP aseton 487 kj / kg
H VAP IPA 685kj / kg
H VAP H 2 O 2357kj / kg

Q=
Q

miCpiT miH
=

[mH2*CpH2

maseton*Cpaseton]*T

VAP

mH2O*CpH2O

maseton*HVAPaseton

+
+

mIPA*CpIPA

mIPA*HVAPIPA

mH2O*HVAPH2O
Q = 4,944*10^6 kj/h
Gerekli su;
Kondenserde youturma ilemi iin su kullanlmaktadr. Su kondensere 15
Cde girip 35 Cde terk etmektedir.
T = 35 15 = 20 C
CpH2O = 4,179 kj/kgK
Q = mH2O*CpH2O*T
4,944*106 = mH2O*4,179*20
mH2O = 59,153 ton/h

2.3.8. Gaz Ykama Kolonunda Enerji Denklii

45

Gaz ykama kolonu karmdan H2 nin uzaklatrlmas iin kullanlmaktadr.

Gaz ykama kolonuna karmn giri scakl 81 Cdir. Ayrlan st akmn
scakl 70 Cdir ve basn burada 1,5 barda sabittir.

Tref = 25 C
CpH2O = 4,183 kj/kgK
CpIPA = 1,710 kj/kgK
Cpaseton = 1,249 kj/kgK
70 Cde;
CpH2 = 14,401 kj/kgK
Cpaseton = 1,229 kj/kgK
81 Cde;
CpH2O = 4,193 kj/kgK
CpIPA = 1,716 kj/kgK
Cpaseton = 1,259 kj/kgK
CpH2 = 14,419 kj/kgK
Qgiren = Qkan
Qgiren =

miCpiTgiren miCpi (81 25)

Qgiren = 265384 kj/h

Qkan =

miCpiTk

miCpi (70 25) miCpi (T 25)

Qkan = 117308,77 + 47630,65(T 25)

265384 = 117308,77 + 47630,65(T 25)

46

T = 28,1 C olarak bulunur.

Gerekli enerji = 265384

kj
1h
*
h 3600 s

Gerekli enerji = 73,72 kW

2.3.9. Aseton Kolonunda Enerji Denklii

Giri akmnn scakl 45 C
st akm scakl 102,3 C
Alt akm scakl 105 C ve basn 1,1 barda sabittir.

Kondenserde 102,3 Cde;

H VAP aseton 450kj / kg
H VAP IPA 632kj / kg
5216,58
yaseton
0,99
5216,58 54,57
yIPA 1 yaseton 1 0,99 0,01

H VAP karm = 450*0,99 + 632*0,01

47

H VAP karm = 451,82 kj/kg

mToplam = 54,57 + 5216,58 = 5271,15 kg/h
Q = mToplam* H VAP karm = 5271,15*451,82
Q = 2,38*10^6 kj/h
Reboilerde 105 Cde;
H VAP aseton 445kj / kg
H VAP H 2 O 675kj / kg
H VAP IPA 625kj / kg
5,22
8,19 * 10 4
5,22 547,59 11781,45
11781,45
yH 2 O
0,955
11781,45 5,22 547,59
yaseton

yIPA 1 0,955 8,19 * 10 4 0,044

H VAP karm = 445*8,19*10-4 + 675*0,955 + 625*0,044 = 672,49 kj/kg

mToplam = 547,59 + 5,22 + 11781,45 = 12334,26 kg/h
Q = mToplam* H VAP karm = 12334,26*672,49
Q = 8,29*10^6 kj/h
QToplam = 8,29*106 + 2,38*106
QToplam = 10,67*10^6 kj/h
Gerekli enerji = 10,67 *10 6

kj
1h
*
h 3600s

Gerekli enerji = 2963,89 kW

2.3.10. IPA Kolonunda Enerji Denklii

IPA kolonuna giren akmn scakl 105 C ve kan alt ve st akmlarn
scaklklar 111,5 dir. Basn 1,1 bardr. Sistemde Reboiler bulunmamaktadr. Alt
akmdan

kan

su

scakl

ok

yksek

olduu

kullanlmamaktadr. Bu yzden atk olarak kabul edilir.

48

iin

sistemde

tekrar

Kondenserde 111,5 Cde;

H VAP aseton 439kj / kg
H VAP IPA 618kj / kg
H VAP H 2 O 688kj / kg

5,22
9 * 10 3
5,22 547,59 80,85
80,85
yH 2 O
0,127
80,85 5,22 547,59
yaseton

yIPA 1 0,127 9 * 10 3 0,864

H VAP karm = 439*9*10-3 + 688*0,127 + 618*0,864

H VAP karm = 625,28 kj/kg
mToplam = 5,22 + 547,59 + 80,85 = 633,66 kg/h
Q = mToplam* H VAP karm = 633,66*625,28
Q = 3,96*10^5 kj/h
5
Gerekli enerji = 3,96 * 10

kj
1h
*
h 3600 s

Gerekli enerji = 110 Kw

2.4. MALYET HESABI

Ana Makine Tehizat

Adet

Besleme tank

Buharlatrc

n stc

Kartrc

2
49

Reaktr

Soutucu

Kondenser

Gaz ykama kolonu

Aseton kolonu

IPA kolonu

Depolama tank

Ekipman maliyetleri Tablo 6.2den yararlanlarak hesaplanmtr. Buradaki

maliyet deerleri 2004 ylna ait olduu iin maliyet deerleri 2014 deerlerine
evrilmitir.
2004 index = 6886,2

2014 index = 11338,67

Maliyet2014 = Maliyet2004*(2014 index 2004 index)

2.4.1. Besleme Tank ve Depolama Tank

Depolama tank maliyeti = 10000*2*2 = 40000 $
Maliyet2014 = 40000*(11338,67/6886,2) = 65863 $
Hacim = 6009,6/790 + 900,75/1000 = 8,5 m3
Besleme tank hacmi = 10 m3 alnsn.
Maliyet = 10*2900*0,6 = 17400 $
Maliyet2014 = 17400*(11338,67/6886,2) = 28650 $

2.4.2. Buharlatrc
10 m2 alannda karbon elikten yaplm falling film tipi buharlatrc
kullanlmtr.
Maliyet = 10000*10*0,52 = 52000 $
Maliyet2014 = 52000*(11338,67/6886,2) = 85622 $

50

2.4.3. n Istc
2 bar basnl, 10 m2 alanl, 7000 kg/h miktarnda akkan stabilecek
kapasite paslanmaz elik n stc kullanlmtr.
Maliyet = 4500*2 = 9000 $
Maliyet2014 = 9000*(11338,67/6886,2) = 14819 $

2.4.4. Kartrc ve Reaktr

Sistemde ceket tipi

karbon elik reaktr kullanlmtr. Bunun yannda

sistemde 2 adet trbin tipi 25 KW kartrma gcnde kartrc bulunmaktadr.

Reaktr maliyeti = 15000*0,4*10 = 60000 $
Kartrc maliyeti = 3000*2*0,5 = 3000 $
Maliyet2014 = 63000*(11338,67/6886,2) = 103734 $

2.4.5. Soutucu ve Kondenser

Sistemde su soutmal soutucu ve kondenser kullanlmtr. Kondenser
10m2 alanl paslanmaz elik ift borulu bir kondenserdir.
Soutucu maliyeti = 4050*2 = 8100 $
Kondenser maliyeti = 3400*10*0,5 =17000 $
Maliyet2014 = 25100*(11338,67/6886,2) = 41329 $

2.4.6. Aseton, IPA ve Gaz Ykama Kolonu

Kullanlan kolonlar paslanmaz eliktir.
Aseton kolonu maliyeti = 9550*2 = 19100 $
IPA kolonu maliyeti = 7400*2 = 14800 $
Gaz ykama kolonu maliyeti = 8500*2 = 17000 $
Maliyet2014 = 50900*(11338,67/6886,2) = 83810 $
TOPLAM MAKNE TEHZAT MALYET = 357964 $
51

Toplam makine tehizat maliyeti 360000 $ kabul edilirse;

Tablo 3. Sabit sermaye maliyetini belirlemek iin tip faktrleri
FAKTR
f1
f2
f3
f4
f5
f6
f7
f8
f9
f10
f11
f12

GDERLER
Ekipmanlarn kurulmas
Borular
Dier ekipmanlar
Elektrik hatlar
Bina,proses
Elektrik, su, hava gaz
Stoklama
Site gelitirme
Yardmc binalar
Dizayn ve mhendislik
Mteahhitlik cretleri
Olas giderler

AKIKAN DEERLER
0,4
0,70
0,20
0,10
0,15
0,50
0,15
0,05
0,15
0,30
0,05
0,10
TOPLAM=1.774.800 $

SABT SERMAYE YATIRIMI = 1.774.800*2,23 = 3.957.804 TL

2.4.7. retim Gelirleri ve Giderlerinin Hesab

Proseste haftada 750 ton aseton retimi yaplmaktadr ve 1 ton aseton
yaklak 1650 $dr. Buna gre;
Aylk sat geliri = 750*4*1650 = 4950000 $
Aylk sat geliri = 4950000 $*2,23(TL/$) = 11.040.000 TL

2.4.7.1. Enerji maliyeti

Buharlatrc iin gerekli enerji

2081,6 KWh

n stc iin gerekli enerji

996,67 KWh

Reaktr iin gerekli enerji

3,37 KWh

Kartrc iin gerekli enerji

50 KWh
52

Gaz ykama kolonu iin gerekli enerji

73,72 KWh

Aseton kolonu iin gerekli enerji

2963,89 KWh

IPA kolonu iin gerekli enerji

110 KWh
TOPLAM = 6279,26 KWh

2014 yl Temmuz ay itibariyle 1 kW/h elektrik (1000 watt) eitli vergiler

dahil ortalama 0,42 TL yani 42 kurutur.
Enerji

maliyeti

(6279,26

KW/h)*(16

h/gn)*(6

gn/hafta)*(4

hafta/ay)*0,42 TL
Enerji maliyeti = 1012719 TL

2.4.7.2. Hammadde maliyeti

Besleme tanknda kullanlan su miktar = 819,9 kg/h
Soutucuda kullanlan su miktar = 47,63 ton/h=47630 kg/h
Kondenserde kullanlan su miktar = 59,153 ton/h=59153 kg/h
Gaz ykama kolonunda kullanlan su miktar = 10881,87 kg/h
Toplam su miktar = (118485 kg/h)/(1000kg/m3) = 118,485 m3/h
Su

Maliyeti

(118,485

m3/h)*(16

h/gn)*(6

gn/hafta)*(4

hafta/ay)*2,62TL
SU MALYET = 119205 TL
Kullanlan izopropil alkol miktar = 5462 kg/h
IPA Maliyeti = (5462 kg/h)* )*(16 h/gn)*(6 gn/hafta)*(4 hafta/ay)*1.98 $
IPA MALYET=4.152.867 $ = 9.260.895 TL
Katalizr ve katk maddesi giderleri = 100000 TL
TOPLAM HAMMADDE MALYET=9.480.100TL

2.4.7.3. Personel giderleri

Tablo 4. Blmlerin Personel Saylar ve Maliyet Deerleri
BLM
letme
Laboratuvar

PERSONEL SAYISI
40
6
53

MALYET (TL)
36000
10500

Kalite kontrol
Satn alma
Mhendislik
nsan kaynaklar
Ynetim

3
3
8
2
5

6000
6000
20000
5500
45000
TOPLAM = 129000 TL

2.4.8. Kar ve Amortisman Hesab

Brt kar = Sat gelirleri Toplam genel giderle
Aylk sat gelirleri = 11.040.000 TL
Toplam genel giderler = enerji giderleri + hammadde giderleri + personel
giderleri
Toplam genel giderler = 1012719 + 9480100 + 129000 =10.621.819 TL
Brt kar = 11.040.000 10.621.819 = 418.181 TL
Vergiler brt kar zerinden %20 olsun. Bu durumda;
Net kar =441.569418.181*0,2 =334.544 TL
Amortisman = Sabit sermaye yatrm/ net kar
Amortisman =3.957.804 /334.544=12.0ay
PROSES YAKLAIK OLARAK 1 YILDA AMORTE EDER

2.4.9. Baaba Analizi

54

ekil 8:Toplam nakit ak diyagram

ekil 9:Fabrikann Uydu Grnts Gebze Organize Sanayi Sitesi

55

SONULAR VE TARTIMA
Burada izopropil alkolden hidrojen karmakla veya izopropil alkol
oksitlemekle aseton elde edilmesi yntemi anlatlmtr.
Asetonun en nemli kullanm alan bata kozmetik sektr olmak zere ila,
gda, evre vs gibi birok kullanm alanna sahiptir.
Bu teknikler sonucunda asetonun dnya da ok fazla tketilen bir kimyasal
olup 2014 ylnda %4.8 orannda artm olduu grlmektedir.
Dnyada en ok Asya ktasnda inde tketilmekte olduu ve Trkiye de
bu retimin ok fazla olmad grlmektedir
Sonu olarakta bu prosesin bir Petrokimya tesisine ek bir proses olarak
yaplmasnn uygun olabilecei anlalmtr.

56

KAYNAKLAR
1) Yeniova, H., Akm emalar, ANKARA, Eyll, 2003
2) Treybol, R.E, Mass-Transfer Operations, 3rd Edition, McGraw-Hill Book
Company, 1980
3) Coulson, J.M., Richardson,J.F, Chemical Engineering Volume6, Great Britain
Pergamon Press, 1977
4) Yaws, C., Physical Properties, McGraw-Hill Book Company, USA, 1977
5) Othmer-K, Encyclopaedia Of Chemical Technology Volume-1, John Willey and
Sons, 1978
6) Foust, A.S., Wenzel, L.A., Clump, C.W., Meus, L., Anderson, L.B., Principles of
Unit Operations, John Willey and Sons Inc, USA, 1960
7) Perry, R.H., Green, D., Perrys Chemical Engineers Handbook, 5th Edition,
McGraw-Hill International Ed., 1984
8) McCabe, W.L., Smith, J.C., Horriott, P., Units Operations of Chemical
Engineering, McGraw-Hill International Edition, USA, 1993
57

9) Felder, R.M., Rousseau, R.W., Elementary Principles of Chemical Process, 2nd

Edition, John Willey and Sons Inc, USA, 1986
10) Hydrocarbon Processing, March 1991, p. 121-192 (The M.W. Kellog Co.)
11) Kimya Sitesi http://www.kimyaturk.net
12) Chang Raymond, Kimya (eviri editrleri A. Bahattin SOYDAN, Aye Zehra
ARAOUZ) Beta, Kasm, 2000

ZGEM

ADI: TLAY
SOYADI: BAAR
DOUM TARH: 18/06/1992
ETM: CUMHURYET NVERSTES MHENDSLK FAKLTES
KMYA MHENDSL BLM
58

YABANCI DL: NGLZCE

STAJLAR: HASSAN TEKSTL (LETME)
EA TERMK SANTRAL (LABORATUVAR)

ZGEM

ADI: MERVE
SOYADI: KARABACAK
59

DOUM TARH: 14/02/1992

ETM: CUMHURYET NVERSTES MHENDSLK FAKLTES
KMYA MHENDSL BLM
YABANCI DL: NGLZCE
STAJLAR: LMAK BALIKESR MENTO A.. (LETME)
EASTCHEM A.. (LABORATUVAR)

ZGEM

60

ADI: BARI
SOYADI: AVCI
DOUM TARH: 18/03/1991
ETM: CUMHURYET NVERSTES MHENDSLK FAKLTES
KMYA MHENDSL BLM
YABANCI DL: NGLZCE
STAJLAR: -

61

ZGEM

ADI: ZGE
SOYADI: KURT
DOUM TARH: 10/04/1992
ETM: CUMHURYET NVERSTES MHENDSLK FAKLTES
KMYA MHENDSL BLM
YABANCI DL: NGLZCE
STAJLAR: ANKARA EKER A.. (LETME)
EKMEL BOYA A.. (LABORATUVAR)

62

ZGEM

ADI: BRA
SOYADI: KARAANAK
DOUM TARH: 18/07/1992
ETM: CUMHURYET NVERSTES MHENDSLK FAKLTES
KMYA MHENDSL BLM
YABANCI DL: NGLZCE
STAJLAR: SVAS VOTORANTM MENTO A.. (LETME)
TRKYE

PETROLLER

(LABORATUVAR)

63

ANONM

ORTAKLII

ZGEM

ADI: BRA
SOYADI: GDL
DOUM TARH: 01/09/1992
ETM: CUMHURYET NVERSTES MHENDSLK FAKLTES
KMYA MHENDSL BLM
YABANCI DL: NGLZCE
STAJLAR: DMES A.. (LABORATUVAR)
ET BAKIR A.. (LETME)

64