Chng 1

Khi qut v kinh t v m

Khc vi kinh t hc vi m ch yu nghin cu hnh vi c
bit ca nn kinh t, kinh t hc v m l mn khoa hc
nghin cu tng th nn kinh t. N xem xt cc trng thi
v xu hng vn ng ca ton b nn kinh t. V d, sn lng
kinh t ca Vit Nam nm 2002 l bao nhiu ? Vi mc sn lng ny nn kinh t hot ng ra sao ? Ti sao mc tht
nghip li tng ? Hin tng lm pht nh hng ti i sng kinh
t nh th no ? Chnh ph cn lm g c th tng trng
kinh t ? ...

1.1. Mc tiu v cng c ca kinh t v m.

1.1.1. Mc tiu.
1.1.1.1. Sn lng thc t tng.
Cng nh xem xt thu nhp thc t ca mt h gia nh,
mc sn lng ca nn kinh t l thc o c bn ca s tin
b v giu c. Mc tiu ln nht ca nn kinh t l t c
mc sn lng thc t tng. iu cng c ngha l nhn
dn c hng nhiu hng ho v dch v hn.
Thc o ton din nht c hu ht cc nc s dng
tnh ton tng sn lng trong mt nn kinh t l tng sn
phm quc ni (GDP).
GDP l ton b gi tr th trng ca hng ho v dch v
cui cng c sn xut ti mt nc trong mt nm.
GDP danh ngha c xc nh theo gi th trng hin
hnh.GDP thc t c tnh theo gi c nh hay gi gc.
S tng ln u n ca GDP thc t l 1 thc o tt
nht nh gi s tng trng ca nn kinh t . N th
1

hin trng thi cn bng tng th ca nn kinh t v nhng

c gng ln lao ca cc nh lnh o quc gia.
GDP tim nng th hin kh nng sn xut di hn ca
nn kinh t, l mc ti a m 1 nn kinh t c th sn xut
c m vn duy tr gi c n nh v t l hu nghip
cao .
Trong nn kinh t th trng, chu k kinh doanh lun lun
din ra. Khi nn kinh t suy thoi, chnh lch gia GDP tim
nng v GDP thc t rt ln, nn kinh t hot ng bn trong
ng gii hn kh nng sn xut ca mnh, mc tiu tng sn
lng t c GDP tim nng cng tr nn cp thit v chi
phi mi hot ng kinh t trng yu ca mt quc gia.
1.1.1.2. Vic lm nhiu, t l tht nghip thp.
Tht nghip l hin tng khng trnh khi trong nn kinh
t th trng. Hot ng kinh t ca mt quc gia phi hng ti
tng vic lm, mi ngi u c kh nng tm c vic lm
n nh vi mc lng cao. Tng ng vi iu l h thp
t l tht nghip.
Tht nghip gy ra nhng tn tht to ln v kinh t cho
ton x hi, cho nhng ngi b tht nghip v cho nhng ngi ang c vic lm. c bit, tht nghip gy ra cng
thng v mt tm l v l mt trong nhng nguyn nhn
gy ra cc t nn x hi .
H thp t l tht nghip ang l nhim v trng tm
ca nhiu quc gia, l khu hiu tranh c ca nhiu ng c
vin chnh tr hng u.
1.1.1.3. n nh gi c.

Mc tiu ln th ba ca nn kinh t l n nh gi c.
Trong th trng t do, cung cu xc nh gi c. Nu th trng l cnh tranh hon ho th nn kinh t t c hiu
qu Pareto. iu c ngha l mi ngun lc c phn b
mt cch hp l, t c hiu qu cao nht, cc th trng
u cn bng v gi c ni chung l n nh. Chnh ph
khng nn kim sot gi c ca tng mt hng ring l. Bng
cch cho php cc doanh nghip c t do ra quyt nh
sn xut v nh gi cho mnh, x hi mi pht huy c ng
c li nhun phc v cho li ch quc gia. Tuy nhin, nn
kinh t th trng, t n s a ti nhiu khuyt tt. Gi c ln
xung qu nhanh s ph v cc quyt nh kinh t ca doanh
nghip v c nhn .
Lm pht xy ra khi mc gi chung tng ln. Thc o ph
bin ca mc gi chung l ch s gi c tiu dng (CPI) - mt
s bnh qun gia quyn ca nhng loi gi c m cc h gia
nh tr cho hng ho v dch v. S thay i trong mc
gi gi l t l lm pht. Gim pht xy ra khi gi c gim
xung (c ngha l t l lm pht m).
Lm pht cao v gim pht mnh u tc ng xu i vi
nn kinh t. c bit, khi c siu lm pht vi mc gi tng ln
mt nghn hay mt triu phn trm mt nm th h thng
gi c b ph v, nn kinh t khng hong ton din.
Mc tiu ca cc quc gia c nn kinh t th trng l n
nh gi c t n inh th cn bng ton din ca nn
kinh t .
1.1.1.4 Cn bng cn cn thanh ton quc t .

Cn cn thanh ton quc t l mt bn ghi mt cch c h

thng v tt c cc giao dch kinh t ca mt nc vi phn
cn li ca th gii.
Trong thi i ton cu ho kinh t, khng c mt quc gia
no c th tn ti v pht trin mt cch bit lp. Tt c cc
nc u tham gia vo nn kinh t th gii v lin h vi nhau
thng qua hot ng thng mi v ti chnh. Mc tiu ca
nn kinh t l phi hng ti cn bng gia lung ra v lung
vo i vi nn kinh t, tc l cn cn thanh ton quc t
cn bng.
1.1.2 Cc chnh sch kinh t v m c bn.
(Cng c ca kinh t v m )
Vi mc tiu t ra nh trn, lm th no chnh ph c
th t c trong cc hon cnh kinh t x hi khc nhau ?
Gi s tht nghip ang gia tng v GDP gim, nhp khu
tng qu ln so vi xut khu hoc lm pht tng qu nhanh, ...
Chnh ph s lm g ?
Chnh ph c nhng cng c nht nh c th s dng
tc ng n hot ng kinh t v m. Cng c chnh
sch l mt bin s kinh t di s kim sot ca chnh ph v
c th tc ng n mt hay nhiu mc tiu kinh t v m.
Bng cch thay i cc chnh sch, chnh ph c th a
nn kinh t ti mc sn lng cao hn, vic lm nhiu hn v
gi c n nh.

1.1.2.1 Chnh sch ti kho.

Chnh sch ti kho l cc quyt nh ca chnh ph v
chi tiu v thu kho.
4

Chi tiu ca chnh ph gm 2 b phn ch yu :

- Chnh ph mua sm hng ho v dch v nh v kh, xy
dng ng s, lng cho cng chc chnh ph ...
- Cc khon thanh ton chuyn nhng ca chnh ph nhm
gip ngi gi hay ngi tht nghip...
Mua sm ca chnh ph quyt nh quy m tng i
gia khu vc t nhn v khu vc cng cng, nh hng n
chi tiu ni chung ca nn kinh t v do nh hng trc
tip n tng sn lng.
Thu cng nh hng trc tip ti nn kinh t. Thu lm
gim thu nhp ca cc c nhn, thu nhp kh dng gim v
lm gim GDP thc t. Nu mc thu gim s khuyn khch
cc doanh nghip u t pht trin sn xut.
1.1.2.2 Chnh sch tin t.
Chnh sch tin t l h thng cc bin php ca chnh
ph nhm iu tit lu thng tin t v tn dng.
Thng qua cc cng c nh li sut chit khu, t l d tr
bt buc hoc hot ng trn th trng m, ngn hng
trung ng s kim sot mc cung tin. Khi nn kinh t qu
nng, ngn hng trung ng s hn ch cung tin lm cho
u t gim v lm pht gim. Nu nn kinh t qu lnh ngn
hng trung ng c th tng cung tin thc y cc hot
ng kinh t.
1.1.2.3 Chnh sch thu nhp.
Cc quyt nh ca chnh ph nhm kim sot gi v lng c gi l chnh sch thu nhp.
Trong ngn hn, chnh ph c th s dng cc bin php
kim sot gi (t gi trn hoc gi sn ). V di hn, chnh
5

ph s dng cc bin php mm do hn nh m phn,

thuyt phc hoc bng cc bin php kinh t khc .
1.1.2.4 Chnh sch kinh t i ngoi
Chnh sch kinh t i ngoi bao gm mt h thng cc
quy nh ca chnh ph trong lnh vc ngoi thng, u t
v cc giao dch kinh t khc vi nc ngoi.
Chnh ph c th chi phi hot ng ngoi thng bng
thu quan, hn ngch v cc qui nh khc hn ch hoc
khuyn khch xut nhp khu.
Chnh ph cng c th qun l th trng ngoi hi, gi t
gi hi oi cn bng mc m chnh ph cho l hp l.
Bng cc qui nh c th chnh ph hn ch hoc
khuyn khch u t nc ngoi.

1.2. Tng cu v tng cung

1.2.1. Tng cu (AD).
Tng cu l ton b s lng hng ho v dch v m x hi
sn sng mua mi mc gi nht nh khi cc nhn t
khc khng i. AD l khon chi tiu mong mun v sn
phm trong mi khu vc: tiu dng, u t t nhn trong nc,
mua sm hng ho v dch v ca chnh ph v xut
khu rng.
AD do 4 b phn cu thnh:
. Tiu dng (C).
Tiu dng ch yu do thu nhp kh dng quyt nh. l
thu nhp c nhn tr i thu. Cc nhn t khc nh hng ti
tiu dng l: xu hng di hn ca thu nhp, ca ci ca h gia
nh v mc gi chung.
. u t (I).
6

Chi tiu u t bao gm cc khon tin t nhn b ra mua

nh xng, trang thit b v tch lu hng tn kho. Cc nhn
t chnh nh hng n u t l mc sn lng, chi ph ( ph
thuc vo chnh sch thu, li sut v cc iu kin ti
chnh khc ) v hy vng v tng lai.
. Chi tiu ca chnh ph (G).
Chnh ph mua sm hng ho v dch v nh v kh, n
dc hoc cung cp cc dch v v to n v cng chc chnh
ph.
Khon chi ca chnh ph c tnh ngay vo GDP v trc
tip xc nh tng cu.
. Xut khu rng (NX).
Xut khu rng bng tng kim ngch xut khu tr i
tng kim ngch nhp khu. Xut khu rng ph thuc vo thu
nhp trong nc, nc ngoi, gi tng i v t gi hi oi.
P

AD l tng theoP
trc honh
ca C, I, G, NX.

AD
Q

Hnh 1.1. ng AD
ng tng cu c chiu dc xung.
Khi cc yu t khc khng i, mc chi tiu thc t s
gim khi mc gi chung trong nn kinh t tng ln.
7

C nhiu nguyn nhn lm cho ng AD dc xung nhng

ch yu l do hiu ng cung tin. Cung tin khng i trong
khi gi c tng ln th cung tin thc t s gim i .
Khi cung tin thc t gim i th tin tr nn tng i
khan him hay b tht cht. Li sut tng ln, u t v tiu
dng gim, AD gim.
S dch chuyn ca ng AD.
P

AD
AD

1.2.
S thay i ca Hnh
cc yu
tDch
ngchuyn
sau ADng
nh cung tin,
AD
chnh sch thu, chun b chin tranh, ... lm cho tng chi
tiu ti mi mc gi cho trc thay i.
Cc nhm bin s lm dch chuyn ng AD.
Bin s chnh sch.
Chnh sch tin t: Vic tng cung tin lm gim li sut
v ci thin iu kin vay mn, to ra mc u t v mc
tiu dng hng ho cao hn.
Chnh sch ti kho: Vic chnh ph tng mua sm hng
ho v dch v s trc tip lm tng chi tiu ; gim thu s
lm cho thu nhp tng ln, to ra mc tiu dng ln hn.
Bin ngoi sinh.
Nhu cu mua hng ca nc ngoi: nhu cu mua hng ca nc ngoi tng ln s lm tng xut khu rng.
8

 Gi tr ti sn: Gi chng khon hay gi nh tng ln lm gi

tr ca ci ca cc h gia nh ln hn v vy lm tng
mc tiu dng v tng u t kinh doanh.
Gi du m tng: Gi du th gii tng lm gim tiu dng v
gim u t.
Tin b cng ngh: Cng ngh mi to ra c hi cho u t
kinh doanh, tng tiu dng.
Cc nhn t khc: S n nh chnh tr tng u t v
mt n nh s gim u t.
Cc bin s ngoi sinh l cc bin s xc nh bn ngoi
m hnh AD - AS. Chin tranh nm ngoi phm vi phn tch.
Trng thi kinh t nc ngoi nm ngoi phm vi kim sot ca
chnh ph. Mt s bin s khc ( th trng chng khon) c
tnh c lp cao.

Mt cch khc xy dng ng tng cu trong kinh t hc

v m.
C
AD

Y
9

Hnh 1.3. ng tng cu

Tng cu l lng m cc doanh nghip v cc h gia nh
d nh chi tiu vo hng ho v dch v mi mc thu
nhp.
n gin: AD = C + I
M rng: AD = C + I + G + NX
1.2.2. Tng cung (AS).
Tng cung l lng hng ho v dch v s c sn xut ti
mc gi nht nh hay ni cch khc AS chnh l tng sn
lng quc gia s c sn xut ti mi mc gi c th c, cc
yu t khc gi nguyn.
Sn lng tim nng.
C s ca tng cung l nng lc sn xut ca nn kinh t
hay sn lng tim nng ca n. Tc l sn lng ti a m nn
kinh t c th sn xut trong khi duy tr gi c n nh.
Sn lng tim nng ca mt nc l mc cc i c th c sn
xut vi iu kin cho trc v cng ngh, trnh qun l,
vn, lao ng v cc ngun lc sn c.
Trong di hn, AS ph thuc ch yu vo sn lng tim
nng. N c quyt nh bi cc nhn t nh hng n
tng trng di hn nh: s lng, cht lng ngun lao ng sn
c, lng vn, trnh cng ngh, ...
Thng thng cc nh kinh t coi sn lng tim nng l mc
sn lng quc dn bn vng nht, ti mc tht nghip
thp (t l tht nghip t nhin).
V c bn, sn lng tim nng biu th mc c th cung
cp nu tng cu v cc nh cung ng khng phi ng
u vi nhng bin ng bt ng. Trong nhng thi k suy
10

thoi, cc doanh nghip c th sn xut t hn sn lng tim

nng, trong nhng thi k chu sc p cao nh chin tranh h
c th sn xut cao hn sn lng tim nng. Nu sn xut
qu cao s dn ti mc gi tng nhanh, nu sn xut qu thp,
tht nghip tng ln, nn kinh t d tha cng xut. Sn lng
gia hai thi cc c gi l sn lng tim nng.
Khi nn kinh t tng trng, sn lng tim nng cng tng
theo, ng AS dch chuyn sang phi. Cc u vo tng trng v i mi cng ngh s lm tng sn lng tim nng.
Cc chi ph u vo.
ng AS khng ch b nh hng bi sn lng tim nng m
cn bi nhng thay i trong chi ph sn xut. Khi chi ph
sn xut cao hn, cc doanh nghip ch sn sng cung cp
mc sn lng nh vi mc gi cao hn v ngc li. V d,
nu tin lng gim hoc gi nc ngoi gim xung lm gi
nhp gim th tng cung s tng ln.
Tng cung trong ngn hn v di hn.
P

AS

AS

Q
Q

a. AS ngn hn
b. AS di hn
Hnh 1.4 AS ngn hn v di hn
Theo quan nim c in, nn kinh t chu nh hng ln
ca nhng lc t iu chnh thng qua c ch gi c, hu
11

nh khng c tht nghip khng t nguyn hoc lng ph t

chu k kinh doanh, cc chnh sch tc ng ti tng cu
khng c tc ng nhiu n sn lng v vic lm. ng AS
do vy l rt dc thm ch thng ng.
Nhng nh kinh t theo trng phi Keynes cho rng, ng
AS tng i thoi trong ngn hn. iu ny c ngha l
nhng thay i trong tng cu c nh hng ln ti sn lng.
Hnh 1.4a cho thy ng AS dc ln, cc doanh nghip
sn sng tng mc sn lng ca mnh p li mc gi
cao hn. Tuy nhin, vic m rng sn lng khng th din ra
tu ngay c trong ngn hn. Khi sn lng tng ln, lng lao
ng s thiu ht v cc nh my hot ng gn ht cng
sut. Khi sn xut tng ln trn mc tim nng, gi tng vi t
l ln hn nhiu so vi lng. ng AS ngn hn tng i thoi
v bn tri ca ng sn lng tim nng. ng AS s tr nn
ngy cng dc hn khi sn lng tng ln.
Hnh 1.4b cho thy phn ng di hn ca tng cung trc
nhng mc gi khc nhau. ng AS di hn thng ng.
S d trong ngn hn tng cu tng lm tng c mc gi
ln sn lng l v tnh khng linh hot hay cng nhc ca
mt s thnh phn trong chi ph kinh doanh ngn hn. Do
s khng linh hot ny, cc doanh nghip s phn ng trc
cc mc tng cu cao hn bng cch sn xut v bn ra
mc sn lng cao hn.
Trn thc t, do nhiu nguyn nhn, tin lng c iu
chnh chm khi cc iu kin kinh t thay i. Cc hp
ng lao ng thng c thi hn di v c s can thip mnh
m ca cc cng on. Gi v cc chi ph khc cng thng
12

cng nhc trong ngn hn. V d, hp ng thu nh, in,

nc, in thoi, ...
Trong di hn, tt c cc chi ph s c iu chnh theo
mc gi u ra, cc doanh nghip khng th thu li t mc
AD cao hn , sn lng s quay tr li mc cn bng di hn
ca n ti sn lng tim nng. Trong di hn, sau khi cc
thnh phn ca chi ph c iu chnh y , cc
doanh nghip s c cng mt t s gi/chi ph nh h gp
trc khi c s thay i ca cu, do s khng cn ng
lc no khin cc hng tng sn lng ca mnh ln. Bi vy
ng AS l thng ng.
1.2.3. Cn bng tng cu v tng cung.
AS

PE

AD
QE

Hnh 1.5. Cn bng AD v AS

Sn lng quc dn v mc gi chung c xc nh ti giao
im ca tng cung v tng cu - im E. im cn bng
ny xy ra ti mc gi chung khi cc hng sn sng sn xut
v bn nhng ci m ng tiu dng sn sng mua. y
chnh l im cn bng ca nn kinh t. l im kt
13

hp ca mc gi chung v sn lng m ti khng mt ai

trong s nhng ngi mua v ngi bn cn mun thay i
lng mua bn hay gi c.
Khi mc gi cao hn im cn bng, doanh nghip s
mun bn nhiu hn ngi tiu dng mun mua. Hng ho s
tha v buc ngi sn xut phi gim sn lng v bt u h
gi. Khi t ti im cn bng, c ngi mua v ngi bn u
khng mun thay i lng cung hoc lng cu.

1.3. Cch tnh sn lng quc gia.

1.3.1. Dng lun chuyn ca kinh t v m.
Nn kinh t quc gia bao gm nhiu triu n v kinh t
ring l: cc h gia nh, cc doanh nghip, cc c quan ca
trung ng v a phng. Khi gp cc quyt nh kinh t
ring l ca cc n v ny ta c quyt nh tng chi tiu
ca nn kinh t, tng thu nhp v tng mc sn xut hng
ho v dch v ca n.
Trc ht, chng ta n gin ho th gii phc tp ny bng
mt s lun chuyn trong khng c chnh ph, ngoi
thng hay u t.
Chi tiu cho hng ho,
dch v
Hng ho v dch
v
Doanh
nghip

H gia
nh
Dch v yu t sn
xut
Thu nhp t yu t sn

14

Hnh 1.6. Dng lun chuyn kinh t v m

Hnh 1.6 trnh by mt cch n gin cc giao dch
gia h gia nh v doanh nghip. Cc h gia nh s hu
cc yu t sn xut hay cc u vo ca qu trnh sn xut.
H s hu lao ng ca mnh v c th cho cc doanh
nghip thu ly tin cng. Cc yu t sn xut khc v
thc cht chng thuc s hu ca h gia nh.
H gia nh cung cp cc dch v v yu t sn xut cho
cc doanh nghip s dng cc yu t ny sn xut ra
hng ho v dch v. Cc doanh nghip thanh ton cho cc h
gia nh, tc l cc h gia nh kim c cc khon thu
nhp t yu t sn xut (tin lng, tin thu ti sn, ...). Cc
h gia nh s dng cc khon thu nhp ca h mua cc
hng ho v dch v ca doanh nghip v do vy tr cho cc
doanh nghip khon tin thanh ton cho cc dch v yu
t sn xut phc v trong sn xut.
Vng trong phn nh nhng chuyn giao cc ngun lc
gia hai khu vc v vng ngoi phn nh nhng chu chuyn
tin t tng ng.
1.3.2. Tng sn phm quc ni ( GDP).
Khi nim: GDP l tng gi tr bng tin ca tt c cc
hng ho v dch v cui cng c sn xut ra trong phm
vi mt quc gia trong mt nm.
15

GDP l thc o quan trng nht trong kinh t hc v m.

GDP cho chng ta mt bc tranh ton cnh v nn kinh t.
N gip chnh ph nhn nh c nn kinh t quc gia
ang u v c cn phi thay i chnh sch hay khng.
GDP l tng gi tr bng tin ca tt c cc hng ho tiu
dng v u t, cc khon mua sm ca chnh ph v xut
khu rng c sn xut trong mt quc gia trong mt nm.
Cch tnh GDP.
C hai phng php tnh GDP: tnh theo lung sn phm v
lung thu nhp.
Phng php lung sn phm: Hng nm, x hi tiu dng
ht sc a dng cc loi hng ho v dch v cui cng nh
qun o, go v ct tc, .....GDP ch tnh n hng ho
cui cng - hng ho c ngi tiu dng mua v s dng. H
gia nh chi tiu thu nhp ca mnh cho nhng hng ho
cui cng ny - cung trn ca dng lun chuyn. Cng tt
c s tin chi cho tiu dng hng ho cui cng ny ta s c
GDP ca nn kinh t.
Gi s nn kinh t sn xut 10 tn go v 20 b qun o.
tnh ton tng gi tr cc hng ho v dch v khc nhau,
chng ta s dng gi tr th trng lm thc o. Gi tr th trng c s dng v n phn nh thc t l ngi tiu dng sn
sng tr bao nhiu cho mt n v hng ho hoc dch v.
V vy, nu go c gi l 2 triu ng/tn v qun o l 1
triu ng/b, GDP s bng:
GDP = (gi go x lng go) + (gi qun o x lng qun o)
= ( 2 triu x 10)

( 1 triu x 20)

= 40 triu ng.
16

 Phng php thu nhp hay chi ph.

Xt cung di hnh 1.6. Tt c cc chi ph tin hnh
kinh doanh u xut hin cung ny. N bao gm chi ph
tin lng tr cho lao ng, tin thu tr cho t ai, li
nhun tr cho vn, .....ng thi, nhng loi chi ph ny cng
l thu nhp m h gia nh nhn c t cc doanh nghip.
Vn tnh trng.
GDP l tng sn lng ca tt c cc hng ho v dch v
cui cng. Nu chng ta tnh gi tr sn lng bn trong GDP
th chng ta khng tnh gi tr s go bn cho nh sn xut
bn m thc cht nm trong gi tr ca lng bn ri.
trnh tnh hai ln chng ta s dng phm tr gi tr gia
tng.
Gi tr gia tng l chnh lch gia doanh thu ca doanh
nghip vi nhng ph tn mua nguyn vt liu v dch v t
doanh nghip khc.
xc nh gi tr gia tng chng ta phn bit hng ho
cui cng v hng ho trung gian.
Hng ho cui cng l nhng sn phm c sn xut v bn
tiu dng.
Hng ho trung gian l nhng sn phm c s dng
sn xut ra cc hng ho khc.
Cc cng
on sn
xut
Thc
Go

Doanh
thu

Chi ph
nguyn
vt liu

(1)
1.200
1.600

(2)
0
1.200

Gi tr gia
tng (tin lng, li
nhun,....)
(3) = (1) - (2)
1.200
400
17

Bn
Bn bn

2.100
2.800
7.700

1.600
2.100
4.900

500
700
2.800

Bng 1.1. Doanh thu, chi ph v gi tr gia tng trong sn xut bn

(/kg)
Bng 1.1 cho thy phng php gi tr gia tng yu cu
phi tr i tt c cc ph tn trung gian xut hin trong khai
bo thu nhp ca nng dn, hng xo, ngi lm bn v ngi
bn bn. Gi tr hng ho cui cng bng tng gi tr gia tng
trong cc cng on khc nhau ca qu trnh sn xut.
Ti khon doanh nghip v ti khon sn phm quc dn.
Thng thng, cc nh kinh t ca chnh ph thu thp s
liu t nhiu ngun khc nhau nh iu tra, k khai thu thu
nhp, thng k bn l v cc s liu v vic lm, ....Ngun s
liu quan trng l ti khon doanh nghip bn ghi chp
mi yu t ca lung u ra v u vo trong mt giai
on nht nh. V d n gin:
Sn lng
Doanh thu hng ho
Go
100.000.00

Thu nhp
Chi ph sn xut
Tin lng
60.000.000

Tng cng

Tin thu

20.000.000

Li sut phi

10.000.000

tr
Li nhun

10.000.000

100.000.00

100.000.00

0
0
Bng 1.2. Bo co thu nhp ca mt doanh nghip trng
la.
18

Gi s nn kinh t ch bao gm 100.000 doanh nghip

trng la ging ht nhau. GDP n gin ch l vic cng li
mc sn lng ca 100.000 doanh nghip trn theo hai cch
khc nhau.
Lung sn phm cung

Lung sn phm cung di

trn
Sn phm cui cng
100.000 x 0.1 = 10.000

Chi ph hay thu nhp

Tin lng 100.000 x 0.06 =
Tin thu
Tin

6.000
100.000 x 0.02 =

2.000
vay 100.000 x 0.01 =

li
Li nhun

1.000
100.000 x 0.01 =
1.000

GDP

10.000

10.000

Bng 1.3. GDP (t ng).

Tuy nhin, bng 1.3 mi ch cho ta cch tnh n gin. Khi
tnh y , dng lun chuyn s phi bao gm c nhn t
chnh ph v xut khu rng. Nh vy nu tnh theo lung
sn phm th GDP = C + I + G + NX.
Tng t, khi tnh y theo cung di chng ta phi
thm vo thu gin thu v khu hao
GDP = Tin lng + Tin thu + Tin vay li + Li nhun +
Thu gin thu + Khu hao.
Phng php sn phm
GDP bao gm:

Phng php thu nhp

GDP bao gm:

Tiu dng

Tin lng

u t

Tin thu

Chi tiu ca chnh ph

Tin vay li
19

 Xut khu rng

Li nhun
Thu gin thu
Khu hao

Bng 1.4. GDP v cc b phn cu thnh.

Chi tit v bng 1.4:
Phng php sn phm:
Tiu dng:
Tiu dng ca cc h gia nh l ton b gi tr hng ho
v dch v cui cng m h mua. N c chia thnh 3 nhm:
hng mau hng, hng lu bn v dch v. Hng mau hng l
hng ch tn ti trong thi gian ngn nh qun o v lng
thc, thc phm. Hng lu bn l hng tn ti trong thi gian
di nh xe my, t. Dch v bao gm cc cng vic phc v
ngi tiu dng nh ct tc, cha bnh.
GDP khng tnh c nhng hng ho v dch v khng
trao i trn th trng.
u t:
Ngoi vic sn xut hng ho tiu dng cc quc gia cn
dnh mt phn ngun lc sn xut hng ho u t. Hng
ho u t bao gm nh xng, thit b v chnh lch hng
tn kho ca cc doanh nghip. Khc vi khi nim u t ni
chung tnh n c vic mua c phiu hoc m mt ti
khon tit kim ngn hng, u t y ch tnh n
vic sn xut ra hng ho vn tht s.
Chi tiu ca chnh ph:
Hng nm, chnh ph phi chi tiu mt khon rt ln
mua hng ho v dch v. Tuy nhin, GDP khng tnh cc
khon chi tiu cho thanh ton chuyn nhng - khon m chnh
20

ph thanh ton cho cc c nhn m khng cn i ly hng

ho hay dch v do cc c nhn cung cp nh bo him
tht nghip, tr cp cho ngi gi, ngi tn tt, ...
Xut khu rng:
Xut khu rng biu th phn chi tiu rng ca nc ngoi
mua hng ho v dch v ca mt quc gia v lm tng
thu nhp ca cc nh sn xut ca quc gia . V vy n l
mt b phn ca GDP.
Phng php thu nhp:
Khu hao:
Khu hao l lng vn b tiu dng trong mt thi k nht
nh. N o lng t l suy gim gi tr ca qu vn hin vt
theo tng giai on do hao mn, c k v li thi. Khu hao l
mt khon chi ph bi v n o lng cc ngun lc c dng
hao i trong qu trnh sn xut. Khi chi ph khu hao pht
sinh, cc doanh nghip phi b p khon chi ny. Do vy,
khu hao cng c tnh vo GDP.
Thu gin thu:
Trong cch tnh theo lung sn phm xc nh GDP
chng ta c th b qua vic chnh ph trang tri cho nhng
chi tiu ca mnh nh th no. Nhng cn cch tnh GDP theo
lung thu nhp th chng ta phi tnh n thu. Cc khon
thu trc thu ( thu thu nhp, thu nh vo cc khon tin
li, tin thu v li nhun) c tnh vo cc khon chi ph tin
lng, tin li, tin thu v li nhun. Cc khon thu m chnh
ph nh vo hng ho tiu dng thu qua doanh nghip tc l
thu gin thu cng l mt b phn cu thnh ca chi ph

21

sn xut ra hng ho cui cng. V vy, thu gin thu cng c tnh vo GDP.
1.3.3. Tng sn phm quc ni, sn phm quc ni
rng v tng sn phm quc dn.
Trong kinh t hc v m cn hai khi nim na thng c
s dng o lng sn lng quc dn v sn phm quc ni
rng.
Tng sn phm quc dn (GNP): l tng gi tr bng tin
ca tt c cc hng ho v dch v cui cng c sn xut
ra ca mt quc gia trong mt nm.
Khi tnh GDP, chng ta tnh ton b hng ho v dch v
c sn xut ra ti mt quc gia m cha tnh n yu t s
hu. V d: cc doanh nghip Nht Bn hot ng trn lnh
th Vit Nam to ra mt lng thu nhp l 200 t ng. 200 t
ng ny c tnh trong GDP ca Vit Nam. Tuy nhin, mt
phn li nhun s c chuyn v Nht Bn cc h gia
nh Nht chi tiu hay tch lu. Ngc li, cc doanh nghip v
c nhn Vit Nam t nc ngoi cng thng xuyn gi v mt
lng thu nhp nht nh. GNP lm r hn v tr s hu bng
cch tr phn ngi Nht mang i v cng phn ngi Vit
mang v.
GNP = GDP + thu nhp ti sn rng t nc ngoi.
Sn phm quc ni rng (NDP).
GDP tnh theo lung thu nhp (chi ph) bao gm tng
u t, tc l u t rng cng vi khu hao. V vy, GDP
khng phn nh mt thc t l mt phn ca tng sn lng
ca nn kinh t phi c s dng ch b p khu hao
m khng c tiu dng, u t b sung rng cho qu vn, chi
22

tiu cho chnh ph hoc xut khu. Khi nim NDP s khc
phc c tnh trng ny.
NDP = GDP theo chi ph

- khu hao.

Tuy vy, khi nim NDP t c dng hn khi nim GDP bi

v khu hao kh c tnh, trong khi tng u t c th c tnh
d dng hn.
Thu nhp quc dn NI.
NI phn nh tng thu nhp t cc yu t m lao ng, t
ai v vn nhn c.
NI = GDP - (khu hao + thu gin thu).
= NDP - thu gin thu.
Thu nhp kh dng
Thu nhp kh dng l phn thu nhp quc dn m cc h
gia nh nhn c sau khi tr i thu trc thu. N l phn
thc s nm trong tay dn chng v h c th s dng theo
mun.
Xut
khu
rng
Chnh
ph

Khu
hao
Thu
gin thu
Thu
trc thu
Tit
kim
doanh
nghip
rng

u t
GDP

Tiu

Thanh
ton
chuyn
nhng

Thu
nhp
kh
dng

Thu
nhp
quc
23

dng

dn

Bng 1.5. T GDP n thu nhp kh dng.

1.3.4. GDP danh ngha v GDP thc t.
GDP l gi tr bng tin ca cc hng ho v dch v. l
gi tr tnh theo gi th trng hin hnh hay gi tr danh
ngha. Chng ta gi GDP c tnh theo gi th trng hin
hnh l GDP danh ngha. Tuy vy, khi c lm pht th GDP
danh ngha khng phn nh chnh xc mc thay i sn lng. V d, khi gi c tng 3 ln, lng hng ho dch v khng
i nhng GDP s tng gp ba. Nhm khc phc iu ny,
cc nh kinh t s dng khi nim GDP thc t - GDP theo gi
c nh. Khi tnh GDP thc t phi chn mt nm c s sau
s dng gi nm c s xc nh gi tr cc hng ho
v dch v khc nhau v cng chng li.
Gi s nn kinh t sn xut 10 tn go trong nm 1984 v
10,2 tn trong nm 1985. Gi mt tn go nm 1984 l 1 triu
ng v nm 1985 l 2 triu ng.
GDP danh ngha 1984 (P x Q) = 10 x 1.000.000 =
10.000.000
GDP danh ngha 1985

= 10,2 x 2.000.000 =

20.400.000
Nh vy, GDP danh ngha nm 1985 tng 104% nhng
GDP thc t khng tng vi mc ln nh vy. Nu ly gi nm
1984 lm gc th
GDP thc t = 10,2 x 1.000.000 = 10.200.000
24

GDP thc t tng 2% ng bng mc tng sn lng go nh

trong thc t.
Ch s iu chnh GDP ( ch s gi)
GDP danh ngha
Ch s iu chnh GDP = -------------------------GDP thc t
GDP danh ngha
GDP thc t = ------------------------------Ch s iu chnh GDP
Tm li: GDP danh ngha phn nh ton b gi tr bng
tin ca hng ho v dch v m nn kinh t to ra. GDP thc
t phn nh khi lng sn phm hng ho v dch v. Ch s
iu chnh GDP phn nh gi ca sn lng so vi gi ca n
trong nm c s.
1.3.5. S ng nht gia tit kim v u t.
Hnh 1.6 cho chng ta cch tnh GDP, vi hai phng php
khc nhau chng ta u c kt qu ging nhau.
Gi s tng sn lng v thu nhp ca h gia nh u l
2000 t ng, nhng h gia nh ch chi tiu 1500 t ng.
Vy ai s l ngi thc hin nhng khon chi tiu cn li ?
H gia nh tit kim 500 t ng, ch c 1500 t ng
quay li mua hng ho v dch v cung trn ca hnh 1.6.
V GDP l 2000 t ng, vy khon 500 t ng kia ly
u ? Do khon ny khng pht sinh t khon chi tiu ca
cc h gia nh nn n phi pht sinh t khon chi tiu ca
chnh cc doanh nghip. chnh l khon 500 t ng chi
cho u t ca doanh nghip.
vng trong, cc doanh nghip sn xut ra mt lng 1500
t ng cc h gia nh tiu dng nhng cng sn xut ra
25

mt sn lng 500 t ng cc doanh nghip khc dng

u t. Vng ngoi, khon tit kim nh l mt khon r r
500 t ng nhng u t ca cc doanh nghip li bm vo
500 t ng.
Nhng ti sao khon tit kim ca cc h gia nh ng
bng khon u t ca cc doanh nghip l 500 t ng ?
Gii quyt vn ny chng ta dng khi nim ng
nht thc - bng nhau theo nh ngha. ( ng nht thc
khc vi ng thc).
Gi GDP l Y. Nu C l chi tiu ca h gia nh v S l tit
kim ( phn thu nhp khng c tiu dng) ta c:
S = Y - C v Y = C + S
Tng t, Y = C + I
T nh ngha hch ton thu nhp quc dn chng ta
c th suy ra:
Y=C+S=C+I
S=I
Bng cch no m khon tin tit kim ca h gia nh
li c chuyn giao cho cc doanh nghip h thanh ton
khon chi cho u t ?
Cc h gia nh tit kim 500 t ng, h phi cho cc
doanh nghip vay u t. Khon tin ny s c chuyn
giao thng qua cc ngn hng v cc th ch ti chnh khc.

26

u t

500 t
ng
2000 t
ng
H gia
nh

Ngn
hng

Doanh
nghip
2000 t
ng

Tit
kim

500 t
ng
Hnh 1.7 . Tit kim v u t.
Khi chng ta m rng dng lun chuyn, tc bao gm c
chnh ph v xut khu rng th chng ta s c ng nht
thc bao gm 3 b phn cu thnh.
Khi c yu t chnh ph v nc ngoi, ng nht thc c
m rng bi nhng khon rt ra v bm vo t cc yu t
.
Chnh ph bm vo dng mt khon chi tiu G, ng thi
cng rt ra khi dng mt khon thu rng T.
Nh vy ng nht thc l:
S+T=I+G
Nu khu vc t nhn c thng d ti chnh th chnh ph
thm ht ngn sch v ngc li.
Khi c ngoi thng, nhp khu rt ra khi dng mt lng Z
nhng xut khu li bm vo dng mt lng X
S+T+Z=I+G+X
27

Nc ngoi

Doanh
nghip

Trong nn kinh t m, nu S > I tc l khu vc t nhn c

thng d ti chnh hay c mt khon r r S - I th n phi
c cn i bi mt khon bm vo nh vy. Khon bm vo
ny c th bt ngun t thm ht ca chnh ph hay t
xut khu rng. Cc yu t khc cng c tc ng tng t.

Xut
Hnh 1.8. Dng lun chuyn
kinh t v m m rng.

1.3.6. Phc li kinh t rng

khu

Chi tiu

GDP l thc o tt nht nh gi s pht trin kinh t

u t

ca mt quc gia, song GDP khng tnh n nhng mt tri

ca u ra nh ting n, nhim, tc nghn giao thng v
Nc ngoi

Chnh

H gia

Ngn

Doanh

thi gian lao ng

Hn na,
GDP cn khng
nghiptnh
nh
phqu nhiu.
hng
n v vn cc loi hng ho v dch v khng c trao i
Tit

trn th trng. V vy, thu nhp kim

thc cht ca mt nc khng
c nh gi y .
Thu
Nhp
khu

28

Nhm khc phc hn ch trn cc nh kinh t a ra khi

nim phc li kinh t rng
Phc li kinh t rng ( NEW) l GDP sau khi loi tr
nhng mt tri ca u ra v cng thm gi tr ca cc thu
nhp khng bo co v khng qua trao i th trng hay ni
cch khc cng thm kinh t ngm.
Kinh t ngm c hai dng: kinh t ngm bt hp php nh
c bc, mi dm, bun bn ma tu v cc hot ng bun lu
khc. Kinh t ngm hp php l nhng hot ng hp php nhng khng c khai bo gi tr thu nhp cho chnh ph nh
nhiu hot ng ca th th cng, bc s, bo mu v nng
dn.
Khi nim NEW l c ch, song trn thc t rt kh lng ho
mt tri ca u ra cng nh kh c tnh chnh xc hot ng
kinh t ngm.
cu hi tho lun
1. Nu bn l nh lnh o quc gia, nhim v kinh t t ra
cho bn l g ? Bn dng cc cng c ch yu no hon
thnh cc nhim v trn ?
2. Bn la chn ng tng cu ng bin hay nghch bin
phn tch kinh t v m ? V sao ?
3. Quan im ca Keynes v tng cung gi cho bn iu
g v nn kinh t th trng hin i ?
4. Ti sao hin nay cc nh kinh t thng hay dng GDP hn
l dng GNP ?
5. Thng qua dng lun chuyn kinh t v m m rng, bn
c nhn xt g v trng thi cn bng ca nn kinh t ?
29

6. V sao GDP khng phn nh y mc sng ca mt nc ?

7. Nn kinh t c 5 nh sn xut: nng dn, th , th lm
ci xay, hng xo v hng bn. Hng bn bn thnh phm
ca mnh cho ngi tiu dng cui cng l 4.000 . Trong
qu trnh sn xut bn, nh sn xut ny phi mua go
(1.500 ) v ci xay bt (1.500 ). Hng xo mua thc ca
nng dn (1.000), th lm ci xay mua ca th
(1.000 ).
Tnh GDP ca nn kinh t trn.

30