Chng 5

Ngn hng trung ng v chnh sch tin t.

Hu ht cc quc gia hin i u c mt ngn hng
trung ng. Ngn hng ny c th c gi theo nhiu tn gi
khc nhau: ngn hng nh nc, ngn hng d tr lin bang,
ngn hng trung tm, ...
Ngn hng trung ng l c quan qun l nh nc v lnh
vc tin t, tn dng, ngn hng nhm n nh tin t,
duy tr s hot ng an ton v c hiu qu ca ton b h
thng ngn hng ca t nc.

5.1. Chc nng ca ngn hng trung ng.

5.1.1. c quyn pht hnh v iu tit mc cung
tin.
Khi ngn hng pht hnh trung ng ra i v hot ng
th ton b vic pht hnh tin c tp trung vo ngn
hng pht hnh trung ng theo ch nh nc c quyn
pht hnh tin.
Ti sn c
Ti sn n
Chng khon chnh Tin mt trong lu
ph

thng

Tin cho vay chit Tin d tr

khu

Cc ti sn n khc

Cc ti sn c khc
Tng:

Tng: M

Bng 5.1. Bng quyt ton ti sn ca ngn hng trung ng.

Bng 5.1 th hin mt bn quyt ton n gin ho. Hai
ti sn n quan trng trong bng quyt ton l: Tin mt
trong lu thng v tin d tr. y l hai thnh phn ch yu
1

ca c s tin. Tin mt trong lu thng l tng s tin mt

trong tay dn chng (lu thng bn ngoi ngn hng). Tin d
tr bao gm cc khon tin gi ngn hng trung ng v
tin mt trong kt ca cc ngn hng thng mi. Cc khon
tin d tr l ti sn c ca ngn hng thng mi nhng l ti
sn n ca ngn hng trung ng v cc ngn hng thng
mi c th yu cu thanh ton bt c lc no.
Hai ti sn n ny l b phn quan trng trong mc cung
tin v khi c s thay i ca mt trong hai ti sn ny s
lm cho mc cung tin thay i.
Hai ti sn c ch yu trong bng quyt ton ti sn l:
Chng khon chnh ph v tin cho vay chit khu. Nhng
thay i trong cc khon ti sn c ny dn n cc thay
i v tin d tr v do lm thay i lng tin cung
ng.
Tham gia vo qu trnh cung ng tin c 4 tc nhn:
ngn hng trung ng, ngn hng thng mi, nhng ngi gi
tin v nhng ngi vay tin.
Trong 4 tc nhn , ngn hng trung ng c vai tr
quan trng nht. Thng qua cc cng c ca mnh (t l d
tr bt buc, chnh sch chit khu v hot ng th trng
m), ngn hng trung ng kim sot mc cung tin trong
nn kinh t.
5.1.2. Ngn hng trung ng l ngn hng ca cc
ngn hng.
Cc c nhn v cc doanh nghip l khch hng ca ngn
hng thng mi, cn cc ngn hng thng mi v cc t
chc ti chnh khc li l khch ca ngn hng trung ng.
2

Chc nng ngn hng ca cc ngn hng th hin trn cc

kha cnh sau:
Ngn hng trung ng m ti khon tin gi v bo qun
d tr tin t trn cc ti khon tin gi cho cc ngn
hng thng mi. Tt c cc ngn hng thng mi, ngay t
khi c php hot ng u phi m ti khon ti ngn
hng trung ng v trong qu trnh hot ng phi duy tr
t l d tr bt buc theo quy nh ca ngn hng trung
ng.
Cu cnh cho vay cui cng. H thng ngn hng hin i
cho php x hi to ra phng tin trao i thun li, t
c th s dng c hiu qu ngun lc khan him. Tuy
nhin, bt k mt h thng ngn hng no c ngun d
tr nh b cng d b nh hng bi nhng cn hong lon
ti chnh. trnh c nhng cn hong lon ti chnh,
cn phi lm cho mi ngi tin rng cc ngn hng khng
th suy sp khi ngi ta x ti rt tin. Cn phi c s
bo m vi khch hng rng cc ngn hng lun lun
sn sng p ng nhu cu tin mt. Ch c ngn hng
trung ng mi m bo c iu ny. N c th to ra lng
tin mt khng hn ch v sn sng ng vai tr cu
cnh cho vay cui cng.
Thng thng, ngn hng trung ng cung cp cho ngn hng
thng mi khon tin vay chit khu v c thc hin thng
qua ca s chit khu gm:
Tn dng tm thi: p dng cho vay i vi cc ngn hng
thng mi c kh khn tm thi v tin mt.

 Tn dng thi v: p dng cho vay i vi cc ngn hng

thng mi hot ng trong cc lnh vc thi v c kh khn
v vn.
Tn dng m rng: p dng i vi cc ngn hng thng
mi gp phi tnh trng hong lon ti chnh. Vai tr
cu cnh ca ngn hng trung ng xut pht t vai tr
c quyn pht hnh tin ca n. N sn sng cung cp
tin mt cho ngn hng thng mi, gip ngn hng thng mi vt qua kh khn v ti chnh, khc phc c
tnh trng ph sn ca hng lot ngn hng v to nim
tin ca khch hng i vi h thng ngn hng. Song song
vi cc vic trn, ngn hng trung ng thng p t mt
h thng kim sot i vi cc t chc trung gian ti
chnh hn ch mc cho vay c tnh cht u c
ca h. (v d, trong thi k gi nh t tng mnh, nhiu
ngn hng thng mi cho vay qu mc mua nh t.
Khi gi nh t gim mnh, k u c mt kh nng tr n
v nguy c khng hong ngn hng c th xy ra).
Ngn hng trung ng l ngn hng trung gian thanh ton
gia cc ngn hng thng mi. Vai tr ny c thc hin
do cc ngn hng thng mi u c ti khon tin gi ti
ngn hng trung ng.
5.1.3. Ngn hng trung ng l ngn hng ca nh nc.
Tt c cc ngn hng trung ng ca cc quc gia u
thuc s hu ca nh nc, thc hin qun l nh nc i vi
cc lnh vc tin t, tn dng ngn hng. Mt khc, ngn
hng trung ng thc hin cc nghip v ngn hng i vi

nh nc: bo qun tin gi ca kho bc v ti tr cho thm ht

ngn sch.
Khi thm ht ngn sch, c th s dng nhiu bin php
khc nhau nh: gim chi tiu, tng thu, in tin hoc i vay.
Ngn hng trung ng c th ti tr cho thm ht ngn sch
bng 2 cch:
In tin: ngn hng trung ng c th in thm tin ti
tr cho khon chi tiu vt qu s tin thu t thu. Tuy nhin,
in tin lin tc s lm cho mc cung tin tng ln v nguy
c lm pht c th xy ra.
Bn chng khon: ngn hng trung ng c th bn chng
khon vay tin ti tr cho thm ht ngn sch. Bin
php ny khng lm cho c s tin v mc cung tin thay
i song ch thc hin c khi c th trng ti chnh
pht trin.

5.2. Cn bng trn th trng tin t.

Trong chng 4 chng ta phn tch nhng ng c
ca vic gi tin v thy c nhng nhn t tc ng
n cu tin.
Cung tin c quyt nh ch yu bi h thng ngn
hng thng mi v ngn hng trung ng.
Thng qua cc cng c ca mnh, ngn hng trung ng
quyt nh mc cung tin.
Li sut

MS

i1
E

i0
i2

LL
L0

Lng tin

Hnh 5.1. Cn bng ca th trng

tin t.
Cung v cu tin t cng nhau quyt nh li sut th trng. Hnh 5.1 th hin lng tin trn trc honh v li sut
trn trc tung. ng cung tin c v thng ng, vi gi thit
rng ngn hng trung ng s dng cc cng c ca mnh
gi cung tin mt mc cho trc th hin tai L0. Cu tin
t l nghch vi li sut, v vy, ng cu tin dc xung.
Giao im gia ng cung v ng cu xc nh li
sut th trng. Li sut l gi c phi tr cho vic s dng
tin. Ti im cn bng E, vi mc li sut i 0, mc cung tin
m ngn hng trung ng mun c ph hp vi lng tin m
cng chng mun gi. Ti cc mc li sut ln hn i 0, cung tin
d tha v li sut s gim dn xung i 0. Ti cc mc li sut nh
hn i0 c tnh trng d cu tin, li sut c xu hng tng dn ti
i0 .
Nhng thay i trong s cn bng.
MS1
Li sut
i1

MS

E1

i2

E2

i0

E0

LL2
LL

L1

L0

Lng tin

Hnh 5.2. Cn bng ca th trng tin t.

6

 Tht cht tin t: gi s ngn hng trung ng quyt

nh tht cht tin t (gim cung tin). S dch chuyn
sang tri ca ng cung biu th iu ny. Lng tin thc
t gim t L0 xung L1. Li sut cn bng tng t i 0 ln i1.
Cn c li sut cao hn gim lng cu v tin thc t tng ng vi lng cung thp hn. Do , mt s suy gim lng cung tin s dn ti s gia tng li sut cn bng. Ngc
li, mt s gia tng trong lng cung tin thc t s lm gim
li sut cn bng.
Thu nhp thay i. S gia tng trong thu nhp thc t lm
tng li ch bin ca vic gi tin vi tng mc li sut v
lm tng lng cu v tin thc t. Thu nhp thc t tng,
ng cu tin LL dch chuyn sang phi n LL 2. Li sut
cn bng phi tng t i0 n i2 gi cho lng cu v
tin thc t bng lng cung thc t khng i L0. Ngc li,
thu nhp thc t gim xung s dch chuyn ng LL sang
tri v lm gim li sut cn bng.
Cnh tranh trong h thng ngn hng. S cnh tranh gia
cc ngn hng thng mi c th y mc li sut tng ln.
Vi lng cung ng tin khng i, li sut tng ln lm ng LL dch chuyn ln LL2. Li sut cn bng tng ln i2.

5.3. Chnh sch tin t.

5.3.1. Khi nim.
Chnh sch tin t l h thng cc bin php ca chnh
ph nhm iu tit lu thng tin t v tn dng.
Chnh sch tin t l mt trong nhng cng c ch yu
iu hnh v qun l kinh t v m.
7

Chnh sch tin t ng n, to ra s n nh tin t

l iu quan trng thc hin cc chnh sch kinh t khc
nhm t c cc mc tiu ca kinh t v m.
Chnh sch tin t thng c xy dng theo 2 hng:
chnh sch m rng tin t v chnh sch tht cht tin t.
Chnh sch m rng tin t l chnh sch lm tng mc
cung tin, hng ti khuyn khch u t nhm tng trng
kinh t v to vic lm. Chnh sch ny c xy dng
chng suy thoi.
Chnh sch tht cht tin t l chnh sch lm gim mc
cung tin, hn ch u t nhm gim bt s pht trin qu
nhanh ca nn kinh t. Chnh sch ny thng c p dng
khi nn kinh t qu nng v lm pht cao.
5.3.2. Mc tiu.
Mc tiu cui cng:
Chnh sch tin t l mt b phn ca chnh sch kinh t
v m, c s dng lm cng c iu tit v qun l
nn kinh t. V vy, mc tiu ca chnh sch tin t thng
nht vi mc tiu ca kinh t v m. Cc mc tiu c bn
gm: tng sn lng thc t, tng vic lm, kim sot lm pht
v cn bng cn cn thanh ton quc t.
Cc mc tiu ny nhn chung l thng nht vi nhau. Cc
mc tiu u hng ti s n nh v pht trin nn kinh t
v vic thc hin mc tiu ny cng l iu kin thc
hin mc tiu kia. V d: kim sot lm pht s to ra s n
nh tin t, lm tng sn lng thc t v tng vic lm. Tuy
nhin, i khi cc mc tiu li mu thun vi nhau. C th hng ti mc tiu tng trng kinh t v to vic lm th lm pht
8

li tng cao. iu i hi phi u tin cho mt mc tiu no

trong nhng iu kin nht nh. Hn na, cn phi
la chn cc mc tiu trung gian hng ti vic thc hin
cc mc tiu cui cng.
Mc tiu trung gian:
Cc mc tiu trung gian ca chnh sch tin t l nhng
bin s nm gia cng c vi vic thc hin cc mc tiu ca
n. C th minh ho nh sau:
Cc cng c

Mc tiu trung gian

Mc tiu

cui cng
T l d
tr bt
buc.
Chnh
sch chit
khu.

Mc cung
tin.
Li sut.
D tr.

Tng GDP thc

t.
Tng vic
lm.
n nh gi
c.

Hnh 5.3. Chnh sch tin t.

Cc mc tiu trung gian nh mc cung tin v li sut l
nhng yu t c th tc ng n tng trng kinh t, vic
lm v gi c. Bn cnh d tr, c s tin ... cng l
nhng bin s nhy cm vi cc cng c ca chnh sch tin
t. Thc hin tt cc mc tiu trung gian s gip chnh ph
thc hin c cc mc tiu cui cng.
Mc d cc mc tiu trung gian l mc tiu ngn hng
trung ng c th kim sot c, nhng cng kh c th cng
mt lc t c cc mc tiu trung gian. Do vy, c th la
chn mc tiu n nh mc cung tin hoc n nh li
sut.
i
i1
i0

MS

MS

E
L0E Lng
LLL
tin
LLL

MS

E
L0

Lng
L1Etin
LLLLLL

Hnh 5.4. La chn mc tiu.

5.3.3. Cng c.
Chnh sch tin t hng ti vic kim sot mc cung tin
thng s dng nhiu cng c khc nhau. Trong nhng iu
kin c th, ngn hng trung ng c th la chn nhng
cng c thch hp cho vic thc hin cc mc tiu xc
nh.
5.3.3.1. Nghip v th trng m.
Nghip v th trng m l hot ng mua bn chng
khon trn th trng ca ngn hng trung ng. y l mt
trong nhng cng c quan trng ca chnh sch tin t v
n quyt nh ti thay i ca c s tin v l nguyn
nhn chnh gy nn bin ng trong mc cung tin. Khi
mua chng khon, ngn hng trung ng lm tng lm tng
c s tin v do lm tng mc cung tin. Ngc li khi bn
chng khon , c s tin v mc cung tin s gim. C th:
Ngn hng trung ng mua chng khon. Khi mua chng
khon ca cng chng s lm cho tin trong lu thng tng.
Khi mua chng khon ca ngn hng thng mi s lm cho

10

tin d tr tng. Trong c hai trng hp c s tin v mc

cung tin u tng.
Ngn hng trung ng bn chng khon . Khi bn chng
khon cho cng chng s lm cho tin trong lu thng gim
cn khi bn chng khon cho ngn hng thng mi s lm
cho tin d tr gim. Kt qu l c s tin v mc cung
tin gim.
C hai nghip v th trng m.
Nghip v th trng m nng ng nhm ch ng thay
i c s tin.
Nghip v th trng m th ng nhm i ph vi nhng
thay i ca cc nhn t lm nh hng ti c s tin.
So vi cc cng c khc ca chnh sch tin t, nghip v th
trng m c nhng im mnh:
Nghip v th trng m linh hot, chnh xc c th s dng
bt c mc no. Nu cn c s thay i nh ca d
tr hoc c s tin, ngn hng trung ng mua hoc bn
t chng khon. Ngc li, nu s thay i v d tr mong
mun hoc c s d tr rt ln th nghip v th trng
m sc thc hin iu thng qua vic mua hoc
bn rt nhiu chng khon.
Nghip v th trng m d dng o ngc li. Khi c mt
sai lm trong lc tin hnh nghip v th trng m, ngn
hng trung ng lp tc c th o ngc li vic s dng
cng c . Nu ngn hng trung ng thy cung ng
tin tng qu nhanh

do n mua trn th trng m qu

nhiu th n c th sa cha ngay lp tc bng cch bn

chng khon trn th trng m.
11

 Nghip v th trng m c th c thc hin nhanh chng

khng gy nn nhng chm ch v mt hnh chnh. Khi
ngn hng trung ng mun thay i mc cung tin, vic
mua bn chng khon c th c thc hin ngay lp tc.
t ph thuc vo cc tc nhn khc trong qu trnh thay
i mc cung tin.
5.3.3.2. Chnh sch chit khu.
Li sut chit khu l li sut m ngn hng trung ng
tnh vi cc ngn hng thng mi khi cho h vay tin.
Khi li sut chit khu tng, cc ngn hng thng mi s
gim khon vay tin chit khu, dn n mc cung tin
gim. Ngc li, khi li sut chit khu gim cc ngn hng thng mi s vay chit khu nhiu hn, dn n mc cung
tin tng.
V d, li sut th trng l 5% v ngn hng trung ng
thng bo sn sng cho cc ngn hng thng mi vay mc
li sut 5%. Cc ngn hng thng mi hin cho vay vi mc li
sut 5% v nu cn h c th vay ca ngn hng trung ng
vi mc li sut 5% - mc m h cha b thua l.
Nu ngn hng trung ng cng b s ch cho cc ngn
hng thng mi vay vi mc li sut 8%. Cc ngn hng thng
mi s khng th tip tc cho vay vi mc 5% - mc m h b
mt tin khi cho vay thm khi nguy c rt tin t buc h
phi vay ca ngn hng trung ng vi li sut 8%. H phi gi
li khon d tr tin mt cao hn phng.
Nh vy, li sut chit khu cao buc cc ngn hng thng
mi phi tng thm d tr tin mt. D tr tng th s nhn
tin gim xung v mc cung tin gim.
12

Trng hp li sut chit khu gim xung di 5% s c tc

ng ngc li, d tr gim, s nhn tin tng ln v mc
cung tin tng.
Vic thc hin chnh sch chit khu th hin vai tr
cu cnh cho vay cui cng ca ngn hng trung ng, gip
cho h thng ngn hng trnh c s hong lon v ti
chnh. Tuy nhin, y khng phi l mt cng c chnh xc
nm di s kim sot ca ngn hng trung ng. H c th
thay i li sut chit khu nhng khng th bt cc ngn
hng thng mi phi i vay. Chnh sch ny cng khng d
dng o ngc nh chnh sch nghip v th trng m.
5.3.3.3. T l d tr bt buc.
T l d tr bt buc l mt t l ti thiu gia d tr
tin mt vi cc khon tin gi m ngn hng trung ng
buc cc ngn hng thng mi phi duy tr.
Nhng thay i trong d tr bt buc tc ng n
cung tin bng cch gy ra thay i s nhn cung tin.
Mt s tng ln ca d tr bt buc lm gim s nhn tin
v thu hp cung ng tin t. Mt khc, mt s gim xung
ca d tr bt buc dn n mt s tng ln ca cung tin
v c th to thm tin gi gp nhiu ln.
V d, nu cc ngn hng thng mi c 100 triu ng
tin mt v lng d tr l 5% so vi tng tin gi khng k
hn. Xt ring h thng ngn hng, lng tin gi s tng ln 2
t ng. Nu ngn hng trung ng buc cc ngn hng thng mi c t l d tr l 10% th lng tin gi ch tng ln
1 t ng.

13

Nh vy tng d tr bt buc lm gim lng cung tin v

ngc li gim d tr bt buc lm tng cung tin.
D tr bt buc cao hn mc m cc ngn hng thng
mi mong mun c tc ng ging nh mt khon thu nh
vo cc ngn hng. Cc ngn hng thng mi c th phn
nn v phi gi nhng ti sn khng sinh li nhng y l
mt trong nhng bin php cn thit ngn hng trung ng kim sot mc cung tin, n nh lu thng tin t v
tn dng.
cu hi tho lun
1. H thng ngn hng tc ng ti mc cung tin nh th
no khi cc ngn hng u d tr 100% tin gi ?
2. V sao ng cung tin lun lun c v song song vi trc
tung ? iu g c th lm thay i s cn bng trn th
trng tin t ?
3. V sao cng c nghip v th trng m li t ra u vit hn
cc cng c khc?
4. Gi s cc ngn hng thng mi quyt nh gi 5% tin
gi di dng d tr tin mt. Tin gi trong dn bng 30%
tin gi ca h trong ngn hng. C s tin trong nn
kinh t l 50 t ng.
a. Lng cung tin l bao nhiu ?
b. Lng cung tin l bao nhiu nu ngn hng trung ng buc
cc ngn hng thng mi phi gi 10% ?
c. Lng cung tin l bao nhiu nu ngn hng trung ng
nng li sut chit khu lm cho cc ngn hng thng mi
quyt nh gi thm 5% ?
14

d. Lng cung tin gim bao nhiu nu ngn hng trung ng

tin hnh cc nghip v th trng m gim 2 t ng
trong c s tin ?
e. Nn kinh t trng thi nh th no th ngn hng trung ng thc hin cc vic b, c, d ? iu c ng thi t
c cc mc tiu ca kinh t v m hay khng ?

15