TUGAS AKHIR

PROPERTI BETON SEGAR DAN BETON KERAS UNTUK

BETON SERAT KELAPA (COCONUT FIBER)

Disusun oleh :
EDIT SETIANTONO
10/303688/NT/14368

PROGRAM DIPLOMA TEKNIK SIPIL

SEKOLAH VOKASI
UNIVERSITAS GADJAH MADA
YOGYAKARTA
2013

LEMBAR PENGESAHAN
TUGAS AKHIR

PROPERTI BETON SEGAR DAN BETON KERAS UNTUK BETON

SERAT KELAPA (COCONUT FIBER)
Diajukan untuk melengkapi persyaratan kelulusan pada
Program Diploma Sekolah Vokasi
Universitas Gadjah Mada

Disusunoleh :
EDIT SETIANTONO
10/303688/NT/14368
Diperiksa dan Disetujui,
Dosen Pembimbing,

Agus Kurniawan, ST., MT.,Ph.D

NIP.197008131998031003

KATA PENGANTAR
AssalamualaikumWr.Wb.
Puji syukur penulis penjatkan kepada Allah SWT yang tidak pernah berhenti memberikan
karunia dan hidayah-Nya kepada penulis, karena hanya dengan ijin-Nya penulis dapat
menyelesaikan Tugas Akhir dengan Judul:

propeti beton segar dan beton keras untuk

beton serat kelapa (coconut fiber)
Pada kesempatan yang berbahagia ini dengan segala hormat dan kerendahan hati ijinkan
penulis mengucapkan terima kasih kepada :
1. Bapak Ir. Heru Budi Utomo, MT. Selaku Ketua Jurusan Program Diploma Teknik Sipil
Sekolah Vokasi Universitas Gadjah Mada.
2. Bapak Agus Kurniawan, ST., MT. Ph.D. Selaku Dosen Pembimbing Program Diploma
Teknik Sipil Sekola Vokasi Universitas Gadjah Mada.
3. Bapak Edi Kurniadi, ST.,MT. Selaku Ketua Laboratorium Bahan Bangunan yang telah
mengijinkan menggunakan Laboratorium Bahan Bangunan.
4. Bapak Ir. Fathi Basewed, MT. Selaku Ketua Laboratorium Struktur Beton yang telah
mengijinkan menggunakan Laboratorium Struktur Beton.
5. Bapak Ir. Heru Budi Utomo, MT. Selaku Ketua Laboratorium Material Jalan yang telah
mengijinkan menggunakan Laboratorium Material Jalan.
6. Bapak Puryanto, Bapak Apri W, Bapak Prihadi dan Bapak Muji Harjo selaku instruktur
laboratorium Bahan Bangunan dan Struktur Beton serta laboratorium Material Jalan.
7. Orang tua saya yang telah memberi semangat dan doa.
8. Partner sesama tugas akhir Trio Wijanarko.
9. Teman Angkatan 2009,2010,2011,2012 yang telah membantu selama tugas akhir ini.
10.

Teman-teman saya Trio Wijanarko, Rinaldi Fahreza, Andre Nurcahyo, Maulana Eka

Nugraha, Galih Nugroho, Syardianti Sudirman, Empu Wijaya M., Adi Suprianto, Gunawan,

Norman Hakiki, dan semua pihak yang telah membantu dalam penyusunan laporan Tugas
Akhir ini dari awal hingga selesai.

Akhir kata, segala kritikdan saran sangat kami harapkan demi penyempurnaanTugas
Akhir ini. Semoga Tugas Akhir ini dapat memberi manfaat bagi kita semua.

Yogyakarta, Februari 2013

Penyusun,

DAFTAR ISI

HALAMAN JUDUL.................................................................................................i
LEMBAR PENGESAHAN.......................................................................................ii
KATA PENGANTAR................................................................................................iii
DAFTAR ISI..............................................................................................................v
DAFTAR GAMBAR ................................................................................................viii
DAFTAR TABEL......................................................................................................ix
DAFTAR GRAFIK ...................................................................................................x
DAFTAR LAMPIRAN..............................................................................................xi

BAB I

PENDAHULUAN............................................................................ 1
A.
B.
C.
D.
E.

BAB II

LatarBelakangPermasalah............................................................ 1
PerumusanMasalah...................................................................... 2
PembatasanMasalah..................................................................... 3
Tujuan..........................................................................................3
Manfaat........................................................................................ 4

TINJAUAN PUSTAKA...................................................................5
A. Plat Beton Dengan Campuran Serat Kelapa................................5
B. Bahan Penyusun Plat Beton......................................................... 7
Pozzallan Portland Cement (PPC)................................... 7
Agregat Halus (Pasir)....................................................... 12
Agregat Kasar (Krikil)..................................................... 15
Serat................................................................................. 18
Air.................................................................................... 23
C. Karakteristik Plat Beton............................................................... 24
Faktor Air Semen............................................................. 24
NilaiSlamp....................................................................... 27
VB-Time............................................................................28
UmurBeton....................................................................... 29
KuatTekan........................................................................ 31
Workability....................................................................... 32

BAB III

METODE PENELITIAN................................................................ 33
A.
B.
C.
D.
E.
F.
G.
H.
I.

BAB IV

Langkah-langkah Penelitian....................................................... 33
Bahan-bahan yang digunakan.................................................... 34
Peralatan yang digunakan........................................................... 34
Pemeriksaan Material yang digunakan....................................... 42
Perhitungan Campuran Beton (Mix Design).............................. 43
Pelaksanaan Penelitian............................................................... 49
Pembuatan dan Pemeliharaan Benda Uji................................... 51
Pengujian Benda Uji................................................................... 55
Pengolahan Data......................................................................... 57

HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN.............................. 60

A. Hasil Penelitian........................................................................... 60
Pengujian Kelecakan Adukan (Workability).................... 60
Pengujian Kuat Belah Beton............................................ 60
Pengujian Kuat Tekan Beton............................................ 62

BAB V

PENUTUP......................................................................................... 67
A. Kesimpulan.................................................................................67
B. Saran........................................................................................... 67

DAFTAR PUSTAKA............................................................................................... 69
LAMPIRAN..............................................................................................................71

DAFTAR GAMBAR

Gambar 2.1.1

Hubunganantara Kuat Tekan dengan Faktor Air Semen........ 27

Gambar 2.1.2

Hubungan antara umur dan kuat tekan beton........................29

Gambar 3.1.1

Bagan alur pengerjaan beton.................................................. 33

Gambar 3.1.2

Timbangan............................................................................. 34

Gambar 3.1.3

Ayakan................................................................................... 35

Gambar 3.1.4

Oven....................................................................................... 36

Gambar 3.1.5

Piknometer............................................................................. 36

Gambar 3.1.6

Gelasukur............................................................................... 37

Gambar 3.1.7

Mesin penggetar..................................................................... 37

Gambar 3.1.8

Mixer...................................................................................... 38

Gambar 3.1.9

Kerucut konik......................................................................... 38

Gambar 3.2.1

Kerucut Abrams..................................................................... 39

Gambar 3.2.2

Cetakan silinder.....................................................................39

Gambar 3.2.3

Mesin tekan beton.................................................................. 40

DAFTAR TABEL

Tabel 2.1

Susunan oxide semen Portland..........................................................9

Tabel 2.2

Empat senyawa dari semen Portland.................................................9

Tabel 2.3

Jenis-jenis semen Portland menurut ASTM C.150 .......................... 11

Tabel 2.4

Gradasi Pasir...................................................................................... 14

Tabel 2.5

Gradasi Krikil..................................................................................... 18

Tabel 2.6

Kuat tarik serat daun.......................................................................... 21

Tabel 2.7

Kuat tarik serat batang....................................................................... 21

Tabel 2.8

Faktor air semen untuk setiap kondisi lingkungan............................ 25

Tabel 2.9

Nilai Slump untuk berbagai macam struktur...................................... 28

Tabel2.10

Perbandingan kekuatan beton pada berbagai umur........................... 30

Tabel 3.1

Menentukan nilai f.a.s dan jumlah semen per m3.............................. 47

Tabel 3.2

Nilai Slump......................................................................................... 48

Tabel 3.3

Kebutuhan bahan tiap adukan beton dengan campuran 1m3............. 48

Tabel 3.4

Nilai total adukan............................................................................... 49

Tabel 3.5

Pembuatan benda uji.......................................................................... 54

Tabel 4.1

Hasil pengujian nilai Slump dan VB-Time.........................................60

Tabel 4.2

Hasil nilai pengujian uji belah beton................................................. 61

Tabel 4.3

Hasil pengujian kuat tekan................................................................. 63

DAFTAR GRAFIK

Grafik 4.1

Campuran serat ijuk ,50% ................................................................. 64

Grafik 4.2

Campuran serat ijuk 2,5%% ............................................................. 65

Grafik 4.3

Campuran serat ijuk 5% .................................................................... 65

DAFTAR LAMPIRAN

Formulir Peminjaman Laboratorium..................................................................................... 71

Pemeriksaan Bahan / Material .............................................................................................. 72
Pemeriksaan Kuat Belah........................................................................................................ 80
Pemeriksaan Kuat Tekan........................................................................................................ 82
Perencanaan Mix Design........................................................................................................ 84
Gambar Pelaksanaan.............................................................................................................. 87