Visio İle Akış Diagramı Oluşturma

Herkese merhaba! Bu ay, programcılar kadar iş dünyasında görsel sunumlar

hazırlayanların da ilgisini çekecek bir konuyla karşınızdayız.

İnsanların, bildiklerinin büyük bir kısmını görerek öğrendiklerini biliyor muydunuz?

Gözlerin en hassas algı organı olduğunu söylemek sanırım yanlış olmaz. Bana
inanmıyorsanız kendiniz deneyin! Bir arkadaşınıza, arka arkaya on tane harf - sayı
kombinasyonu söyleyin (A5, B7, C16, D3 gibi) ve ardından “En küçük sayının
eşleştiği harf hangisiydi?” diye sorun. Size büyük ihtimalle cevap veremeyecektir.
Buna karşılık; aynı eşleştirmeyi bir Excel grafiği olarak ortaya koyduğunuzda, en
küçük sayıyı bir bakışta söyleyecektir.

Yani, karşımızdaki kişiye kelimelerle çok zor anlatabileceğimiz birşeyi görselleştirerek

kolayca iletebiliriz. Akış şeması da bu amaçla ortaya çıkmış bir kavramdır.

Akış Şeması Nedir?

Adından da anlaşılabileceği gibi, herhangi bir akışın görselleşmiş haline akış şeması
denmektedir. Örneğin, “Eleman ürünü talep eder Æ Talep müdüre gider Æ Müdürden
satın alma departmanına gider Æ Satın alma departmanı sipariş verir Æ Sipariş
depoya girer Æ Depodan elemana ulaştırılır” şeklindeki bir iş akışı grafikler
yardımıyla görsel hale getirilecek olursa, ortaya bir akış şeması çıkar.

Ne var ki, kendi keyfimize göre oluşturduğumuz bir akış şemasından başkaları pek
birşey anlayamayabilir. Bu yüzen; akış şemaları bazı standartlara sahiptir. Standart
mantığı ve şekilleri kullandığımızda, şema okumayı bilen herkes anlatmak istediğimiz
şeyi kolayca anlayacaktır. Akış şemalarının temel standartları, bu yazının konusunu
oluşturuyor.

Bu yazıda, söz konusu standartları programcılık kavramı çerçevesinde inceleyeceğiz.

Merak etmeyin, konuyu anlamak için programcı olmanıza gerek yok. İşin mantığını
anladıktan sonra istediğiniz her konuyu akış şemalarına dönüştürebilirsiniz.

Visio’yu Tanıyalım

Piyasada, akış şemalarının büyük bir kısmı Microsoft Visio ile çizilmektedir. Biz de
örneklerimizi bu program ile hazırlayacağız. Visio hakkında daha fazla bilgiyi
http://www.microsoft.com/office/visio adresinden elde edebilirsiniz.

İşe yeni bir proje oluşturmakla başlayalım. Visio’yu başlattığınızda, karşımıza birçok
proje seçeneği çıkacak. Şöyle bir bakacak olursanız, bu program ile ev planından
elektrik şemasına, ağ sistemlerinden ilişkisel veritabanına, haritadan organizasyon
yapılarına kadar birçok konuda çizim yapabileceğinizi görebilirsiniz. Biz, konumuz
olan akış şemalarıyla ilgileniyor olacağız. Bunun için, Flowchart Æ Basic Flowchart
seçeneğine tıklayın. Bu seçeneklere File Æ New menüsüne tıklayarak da
ulaşabilirsiniz.
Projemiz açıldı, değil mi? Güzel... Devam etmeden önce, dikkatinizi Visio’da bizi
fazlasıyla ilgilendirecek iki bölüme çekmek istiyorum. Bunlardan ilki, Visio araç
çubuğu. Bu çubuk üzerinde bağlantı oluşturmak, metin eklemek, şekil çizmek gibi
genel amaçlarla kullanabileceğimiz araçlar yer almaktadır.

İkincisi ise, ekranın sol tarafında göreceğimiz Flowchart araç çubuğu. Bu çubuk
üzerinde ise, akış şeması oluştururken kullanacağımız özel şekilleri bulabilirsiniz. Bu
yazının konusunu, söz konusu şekillerin anlamları ve kullanım amaçları oluşturuyor.
Şimdi gelin, hep birlikte bu şekilleri sırayla inceleyelim...

Başlangıç / Bitiş

Akış şemasının başladığı ve bittiği noktaları, “Terminator” adı verilen elips şekillerle
ifade ediyoruz.

Genel İfadeler

Şema içerisindeki genel ifadeler, “Process” adı verilen dikdörtgenler ile ifade edilir. Bu
dikdörtgenler o kadar genel amaçlıdır ki, sadece bu şekli kullanarak dahi basit
şemalar oluşturabiliriz.
Örneğin; yazdığımız bir programın X değişkeninin değerini bir arttırmak, Y
değişkenine X’in ¼’ünü atamak, Y değişkeninin değerini bir dosyaya yazdırmak gibi
genel adımlarını bu dikdörtgenler ile rahatça ifade edebiliriz.

Giriş / Çıkış

Bir şema üzerinde, ilgili kişilerden veri almamız veya onlara bir bilgi iletmemiz
gerekebilir. Veri alma ifadesi “Manual Input”, bilgi iletme ifadesi ise “Display” adı
verilen şekillerle ifade edilir.

Programımızın bir noktasında kullanıcının adını soruyorsak, “Manual Input” doğru

şekil olacaktır. Kendisine bir “Hoşgeldin!” mesajı gösterdiğimiz durumda ise, “Display”
doğru şekil olacaktır.

Koşullar

Bir akış şeması, sürekli olarak yukarıdan aşağıya doğru düz bir şekilde akmaz.
Bazen, şemanın belli koşullarda bir yöne, belli koşullarda bir başka yöne doğru
akmasını isteriz.
Örneğin, kullanıcıya belli bir yılın kaç gün çektiğini söyleyen bir program yazdığımızı
varsayalım. Bu programın akış şemasında, kullanıcıya yılı sormak, verilen yılı bir
değişkene atamak gibi rutin işler düz bir çizgi üzerinde yer alacaktır. Ne var ki, olay
gün sayısını göstermeye geldiğinde işler değişir. Eğer verilen yıl 4’e tam bölünüyorsa
366 değerini, aksi takdirde 365 değerini göstermeliyiz.

“Eğer” diye başlayan ifadeler, akış şemaları üzerinde “Decision” adı verilen baklava
şekliyle gösterilir. Örneğimizi bir de şekil üzerinde ifade edelim:

Neler Öğrendik?

Şu noktada, tam teşekküllü bir akış şeması oluşturmak için ihtiyaç duyduğumuz
herşeye sahibiz. Şimdi, öğrendiklerimizin hepsini birden kullanacağımız bir örnek
yapacağız.

Bu örnek, ziyaretçinin kullanıcı adı & şifresini yazarak gireceği bir sitenin akış şeması
olacak. Login işlemi, aslında basit bir süreçtir. Birinci adımda kullanıcıya hesap
bilgileri sorulur. İkinci adımda, girdiği bilgiler veritabanından kontrol edilir. Eğer hesap
bilgileri doğruysa, kendisine “Hoşgeldin” denir. Aksi takdirde, bir hata mesajı gösterilir
ve tekrar denemesi istenir.

Örneği önce kendiniz çizmeye çalışın. Bitirdikten sonra, benim çiziğim şemayla
karşılaştırın, bakalım benziyorlar mı?
Bu şekli akış şemalarını tanıyan herhangi birine gösterebilirsiniz. Standart şekiller
kullanılmış olduğu için, şeklin arkasındaki mantığı kolayca anlayacaktır.

Sonuç

Tebrikler! Artık herkesin anlayabileceği akış şemaları oluşturabileceğiniz temel bilgiye

sahipsiniz. Visio’yu biraz daha kurcaladığınızda, şemalarınızda kullanabileceğiniz
daha birçok şeklin bulunduğunu göreceksiniz. Bu yazıdaki temel mantık
çerçevesinde, yeni şekilleri de rahatlıkla kullanabilirsiniz.

Akış şemalarınıza ekran görüntüsü, grafik, listeler ve benzeri öğeleri de dahil

etmekten çekinmeyin! Standartların dışına okuyucuyu zorlayacak şekilde
çıkmadığınız sürece, anlayışı kolaylaştıracak herşeyi kullanabilirsiniz. Hayal
gücünüzü sınırlandırmayın!

Son olarak, akış şemalarına ait birçok ayrıntıyı, örnekleriyle birlikte Programcılık
Mantığı adlı kitabımda açıkladığımı hatırlatmak istiyorum. İlgilenenler,
http://www.whitesaint.org/bookview.aspx?id=2 adresini ziyaret edebilir.

Bir başka yazıda görüşmek üzere, hoşçakalın...