1

Veri Tabanı Yönetimi Dersi Uygulama Notları

Uygulama 1
İlişkisel Veri Tabanı

Access, Microsoft’un bir veri tabanı yönetim sistemi yazılımıdır. Access programı ile ilişkisel
veri tabanı tabloları tanımlanabilir veriler girilebilir, tabloların bağlantıları kurdurulabilir ve
çeşitli sorgulamalar yapılabilir.

1. Tasarım

Sistem: maliklerden parsellere veya tersine erişim

Veri tasarımı (modeli): parsel, malik, nüfus tabloları (herkes malik olamayabilir)
parsel-malik ilişkisi çoka-çok; parsel-hisse bire çok; malik-hisse bire çok
SQL ve bu bağlantılar yardımı ile gerekli erişimler sağlanabilir.
malik-nüfus bire-bir (malik tüzel kişi ise?)

2. Tablo tanımlama işlemi

 2

3. Tablo bağlantıları

Araçlar menüsünden ilişkiler seçildiğinde ilk olarak yaratılan tablolar ekrana getirilir. Daha
sonra bu tabloların birbiri ile olan ilişkileri tanımlanır.
 3

4. Sorgulamalar

3 yol vardır: sql, tasarım görünümü, sihirbaz

Tasarım Görünümü

SQL
SELECT Nüfus.adı, Nüfus.soyadı, Malik.TCKimlikNo, Malik.işTel, Malik.evTel, Malik.işAdres,
Parsel.paftaNo, Parsel.parselNo, Parsel.parselKodu, [Malik/Parsel].hissesi
FROM Parsel INNER JOIN (Nüfus INNER JOIN (Malik INNER JOIN [Malik/Parsel] ON
Malik.TCKimlikNo = [Malik/Parsel].TCKimlikNo) ON Nüfus.TCKimlikNo = Malik.TCKimlikNo)
ON Parsel.parselKodu = [Malik/Parsel].parselKodu;
 4

Uygulama 2
Ekranda Sayısallaştırma ve Sayısallaştırılan Verileri Düzeltme
Hedef: Parselleri ekranda sayısallaştırarak CBS vektör verisini oluşturmak “parsel”
1. CVT oluşturulması
• ArcCatalog-Geodatabase yaratılır
2. Grafik veri setinin oluşturulması
• Geodatabase (CVT) içinde “feature dataset” yaratılır. “Grafikler”
ƒ projeksiyon tanımı- UTM ED50 Zone 35N, DOM 30 derece, mo=1
ƒ X/Y Domain sekmesinde Min ve Max X/Y değerleri tanımlanır
minX=400000, maxX=500000, minY=4000000, maxY=6000000
(ArcMap grafik ekranında Düşey eksen Y, Yatay eksen X olarak
adlandırılmaktadır)
• “Grafiklerin” içinde yeni point “feature class”- “EslenikNokta” yaratılır. türü-
nokta
• Grafiklerin içinde yeni polygon “feature class”- “Parsel” yaratılır. türü- poligon,
parselKodu, adaNo, parselNo öznitelikleri tanımlanır.
3. Eşlenik noktaların tanımlanması
• Arcmap, “EslenikNokta” ve görüntü dosyası “1-8.jpg” açılır
• “EslenikNokta” katmanı “editor” de aktif hale getirilir
• Ekranda Görüntünün koordinatlandırılacağı noktalar belirlenir ve koordinat
değerleri not edilir.
X Y
405400 4543500
405400 4543400
405600 4543500
405600 4543400
405500 4543400

• Editor- “sketch tool” seçilip ekran üzerinde “mouse” sağ tuşu ile menu açılıp
“Absolute X,Y” seçilir. Değer girilip Enter ile nokta atılır.
• EslenikNoktalar “ZoomToLayer” komutuyla gözle kontrol edilir. Doğru ise
editor-save ile veri girme işlemi sonlandırılır.
4. Görüntüyü koordinatlandırma
• “Georeferencing tool”. “Add Control Point” ile önce görüntüdeki nokta, daha
sonra “EslenikNokta” katmanında karşılık gelen seçilir. Görüntüyü çevreleyen
en az 4 noktada bu işlem tekrarlanır. Görüntü ve nokta katmanları arasında
 5

geçiş yaparken zoomToLayer kullanılır. Her zoomToLayer işleminden sonra

“Georeferencing” “Add control” tuşuna tekrar basılır ve devam edilir.
• Hatalar “Georeferencing” “View link tables” açılarak kontrol edilebilir. 1/1000
ölçekli bu görüntü için hata sınırı mak 20 cm dir.
• “Georeferencing”- “Rectify” ile görüntüye yeni koordinatları anlatılmış olur.
Rectify seçeneklerinde en yakın komşuluk enterpolasyonu tek bir görüntü için
yeterlidir. Komşu görüntüler söz konusu ise “Bilinear” seçilir. Yeni görüntü
dosyası adı verilerek koordinatlandırılmış görüntü kaydedilir.
5. Ekranda Sayısallaştırma
• Arcmap ortamında parsel ve koordinatlandırılan görüntü açılır. parsel katmanı
editor menüsünde aktif hale getirilir.
• Editor- snapping ile parsel katmanı için “snap” fonksiyonları açılır. “Sketch
tool” seçilerek sayısallaştırmaya başlanır.
• Her parsel sayısallaştırıldıktan sonra “Editor” –“Attribute” seçilerek ilgili
öznitelik değerleri girilir. Alttaki görüntüyü görebilmek için transparan özelliği
kullanılabilir.
• Komşu parseller sayısallaştırılırken kırık noktalarının yakalanıp
yakalanmadığına dikkat edilir. Bu şekilde tüm parseller sayısallaştırılır. “save
edits” ile editor kapatılır.
6. Topoloji ile Hataların belirlenmesi
• ArcCatalog ortamında topoloji araçları ile hataları kontrol etmek için parsel
katmanının bulunduğu “feature dataset” içine girilip “mouse” sağ tuşuna
basılıp menüden “new” –“topology” ve sadece parsel katmanı seçilir. Kural
kısmına gelindiğinde “add rule” ile istenen kurallar seçilip çalıştırılır.
Sayısallaştırılan parsellerin üst üste olmaması ve bitişik parseller arasında
boşluk olmaması kuralları bu uygulama için yeterlidir.
• ArcMap ortamında yeni oluşan Topoloji katmanı eklenir.
• Arcmap- “Topology tool” açılıp “Editor” – “editing” başlatılır
• Sayısallaştırılan Parsel katmanının hatalarını görmek için “topology tool”-
“error inspector” ve açılan pencerede “search now” seçilir. Listede hatalar
ekrana gelir.Llistelenen birşey yoksa hata yoktur.
• Listede hatalar işaretlendikçe ve “mouse” sağ tuşu ile görüntüde görsel kontrol
yapılabilir.
• Boşluk olmamalı kuralından dolayı oluşan gereksiz hatalar hata işaretlenerek
“Mark as expection” ile ortadan kaldırılır.
 6

• Hatalar “editor” ve “error inspector” yardımıyla düzeltilir. “Topology tool” –

“validate” uygun komutla onaylanır.
• Yapılan düzeltmeler “save edit” ile kaydedilir ve işlem tamamlanır
 7

Uygulama 3
Sözel veri girişi, sorgulama

1. Parsel özniteliklerinin tanımlanması

ArcCatalog
Parsel.shp--- Properties---öznitelikler tanımlanır.

2. Parsel özniteliklerine değerlerin girilmesi

ArcMap
Editor—parsel.shp –Start Editing—Atributes
Parseller tek tek seçilerek verileri girilir. İşlem bitince stop editing.
 8

3. Malik ve hisse tablolarının hazırlanması

ArcCatalog—New—dBase Table
Hisse ve Malik tablolarının tanımlanması ve ArcMap’te veri girilmesi

4. Parsel-Malik-Hisse Bağlantısı 1. Yol

Tablolar arasındaki 1-1 bağlantı “join”, 1-M bağlantı “relate” ile kurulur.
Hisse tablosu—properties—join and relates
ve eşlenik özniteliklerin seçimi
 9

Parsel katmanı—properties-join and relate

4. Parsel-Malik-Hisse Bağlantısı 2. Yol

Katmanlar ve veri tabanı tabloları Geodatabase tarzında depolanır (veri tabanı).

ArcCatalog—New—Personal Geodatabase (istenilen dizinin içinde)
 10

5. Parsel maliklerine erişim

Parsel katmanında grafikten yada tablodan yada özniteliklerden istenen kayıtların seçimi
Parsel katmanının öznitelik tablosunun açılarak ilişkili hisse tablosununda görüntülenmesi
Hisse tablosunda iken ilişkili malik tablosununda görüntülenmesi
 11

Sonuç
 12

Uygulama 4

Raster veriler ve Mekansal Analiz

Not: a ve b 1. ürün için için proje dosyası “save”-- *.mxd sonrakiler için bu dosya açılıp “save
as” yapılabilir. Ayrıca görüntüler istenirse export map ile resim dosyası yapılabilir.
Hazırlanan veriler layer dosyası *.lyr olarak kaydedilirse aynı semboloji ile başka projelerde
de kullanılabilir.

a. Görselleştirme amaçlı kullanım

1. Küçük Ölçekli Uydu Görüntüsü

Veriler: Landsat Uydu Görüntüsü 14.25m x 14.25m (Landsat.sid)

Göller --- poligon
Deniz --- poligon
Kara sınırı--çizgi
Karayolu-Ana Arter----çizgi
Raylı sistem---çizgi

Uygulama:
ArcMap Ortamı
Uydu Görüntüsü eklenir. Koordinat sistemi!
Layer-Properties-Frame-Background= herhangi bir renk sonra “color” bölümünden “ultra
blue”
Görüntü-properties-ölçek ayarı

Display-Bilinear Interpolation. Kontrast %40

Landsat-lyr
 13

Deniz ve göl katmanları eklenir, göl için kenar çizgisiz “ultra blue” rengi seçilir, deniz için 0.40
kalınlıklı %80 gri kenar çizgisi ve “ultra blue” dolgu rengi seçilir. Lyr
Sınır, ana arter ve raylı sistem eklenir çizgi rengi %60 gri kalınlığı 0.40---Lyr

Draw komutlarıyla yazılar, hizalama vb yapılabilir.

Not: Deniz, göl, sınır ve ulaşım verileri istenirse işaretlenip grup yapılabilir.

Harita haline getirme-A4 (daha detaylı çalışma için “ArcGISpaftaveKenarBilgileriP.pdf”)

Katmanların ismi özelliklerinden geçici olarak düzenlenebilir

“Data view” de hazırlıklar bittikten sonra “layout view” de işlem yapılır

Page setup –A4 landscape

Layers-properties-data frame—fixed extent---advanced-deniz.shp

Layers-properties –grids-New grid-graticule-30 dakika aralıklı.

Uygulandıktan sonra tekrar Layers-properties –grids-properties
Lines-siyah
Label –additional properties, “0” olan dakika ve saniyeleri göstermesin

Ölçek, lejand için “insert” menüsü kullanılır

Neatline, ölçek çubuğu,ölçek, kuzey oku ve gerekli ise lejand yerleştirilir

Ölçek için font enlem boylam ile aynı ve 6 pts

 14

2. Küçük Ölçekli Uydu Görüntüsü ve Gölgeli SAM

Ek: Sayısal Arazi Modeli 50m x 50m --- dem50m (Grid) -lyr

Dem50m eklenir ve en alta alınır. Renk ayarı yapılır, kontrast %14

3D Analyst/Spatial Analyst-Surface Analysis-Hillshade

 15

Shaded relief-Gölgeli rölyef: yüksekliklere göre ışığın kuzey batı yönünden geldiği kabul
edilip derecelendirilmiş gölgeler kullanılarak arazinin üç boyutlu olduğu izlenimini veren
teknik

Hillshading-Tepe gölgelemesi: belirli bir doğrultudan (kuzey batı) ışık parlıyormuş gibi yüksek
yer seviyesi tarafından düşecek gölgeleri belirtme şeklinde rölyef

Oluşan Hillshade en alta indirilir Dem50m kapatılır. Landat.sid tranparanlık %50

 16

3. SAM ve Gölgeli veri

Dem50m- transparan %26
Kontrast %14
Hillshade50m en alta indirilir

b. Raster veriler ile mekansal analiz

E-5 Otoyolunun 500 m etrafında benzin istasyonu yapılacaktır. Eğimi 0-%25 arası, güneye
bakan araziler tercih edilecektir.

Dem50m
Anaarter

1. Eğim ve bakı verisinin oluşturulması

Spatial Analyst-- Surface analysis-Slope %
Spatial Analyst-- Surface analysis-Aspect

Spatial Analyst---raster calculator

[istenenegim]=[Egim50m] <= 25 ve evaluate---- sonuç bu değer aralığındaki hücreler 1
diğerleri 0 değerli yeni bir raster

Spatial Analyst---raster calculator

[baki1]= [baki50m] > 157
[baki2]= [baki50m] < 203
[istenenBaki ]= [baki1] and [baki2]

[bakiegim]=[istenenbaki] & [istenenegim]

Gereksiz dosyalar kaldırılır.

 17

2. Otoyol ve etrafındaki bölgenin raster olarak oluşturulması

İlgili yol seçilir, 20m x 20m Raster (Grid) dosyasına dönüştürülür

Spatial Analyst—Convert-features to raster
Spatial Analyst---Distance-straight Line
 18

Raster calculator
[sonuc] = [bakiegim] & [e5520m]

Bakı (cbs) kuzeyden saat istikameti yönünde ifade edilen bir eğime karşılık gelen yatay
doğrultu veya bir noktadan geçen düzlemin baktığı yön. diğer tanımla, arazi yüzeyindeki bir
noktadaki bakı (aspect), o noktadan geçen teğet düzlemin baktığı ve derece cinsinden yön
açısı, kuzeyden itibaren saat açısı yönünde tanımlanan açı.