TS 1248

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS 1248
Nisan 1989
ICS 91.100.30
1. Baskı
BETON YAPIM, DÖKÜM VE BAKIM KURALLARI-

ANORMAL HAVA ŞARTLARINDA
Mixing Placaing and Curing of Concrete abnormal Weather

Conditions
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya
çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini
ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde
görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin
değerli katkılarını şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul
edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında
Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

UDK 666.97.03 TÜRK STANDARDLARI TS 1248/Nisan 1989
İÇİNDEKİLER
0 - KONU, TARİF, KAPSAM, AMAÇ, UYGULAMA ALANI....................................... 1

0.1 - KONU........................................................................................................................ 1
0.2 - TARİFLER................................................................................................................. 1
0.2.1 - Beton ................................................................................................................................... 1
0.2.2 - Ortalama Sõcaklõk ................................................................................................................ 1
0.2.3 - Anormal hava Şartlarõ.......................................................................................................... 1
0.2.4 - Aşõrõ Soğuk Hava................................................................................................................. 1
0.2.5 - Aşõrõ Sõcak Hava .................................................................................................................. 1
0.2.6 - Beton Karõşõm Elemanlarõ.................................................................................................... 1
0.2.7 - Beton Karõşõm Sõcaklõğõ ....................................................................................................... 1
0.2.8 - Beton Yerleştirme Sõcaklõğõ ................................................................................................. 1
0.2.9 - Kür ....................................................................................................................................... 1
0.2.10 - Kür Maddesi ...................................................................................................................... 1
0.2.11 - Koruma .............................................................................................................................. 2
0.2.12 - Korugan ............................................................................................................................. 2
0.2.13 - Diğer Tarifler ...................................................................................................................... 2
0.3 - KAPSAM ................................................................................................................... 2
0.4 - AMAÇ........................................................................................................................ 2
0.5 - UYGULAMA ALANI ................................................................................................... 2
1 - ANORMAL HAVA ŞARTLARINDA BETON DÖKÜM İŞLERİ İLE İLGİLİ
TEDBİRLER VE GÖZÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN HUSUSLAR....... 2
2 - SOĞUK HAVALARDA BETON YAPIMI, DÖKÜMÜ VE BAKIMI ......................... 3
2.1 - GENEL KURALLAR .................................................................................................. 3
2.1.1 - Genel ................................................................................................................................... 3
2.1.2 - Sonbaharda İlk Dondan Sonra Betonun Korunmasõ ........................................................... 3
2.1.3 - Soğuk Havalarda Betonun Yerleştirilmesi ........................................................................... 3
2.1.4 - Beton Koruma Süresi .......................................................................................................... 4
2.1.5 - Koruma İşleminin Etkinliği ................................................................................................... 4
2.1.6 - Isõtõlmõş Kapalõ Yerlerde Beton Dökme İşlemi ..................................................................... 4
2.1.7 - Döşeme Betonlarõnõn Çökme Değeri................................................................................... 4
2.1.8 - Beton Yerleştirmede Sõcaklõğõn Önemi ............................................................................... 4
2.1.9 - Kõşõn Beton Dökerken Alõnacak Tedbirler ........................................................................... 5
2.2 - YERLEŞTİRİLEN BETONUN SICAKLIĞI VE KARIŞIM ELEMANLARININ ISITILMASI
.......................................................................................................................................... 6
2.2.1 - Genel ................................................................................................................................... 6
2.2.2 - Beton Sõcaklõğõ .................................................................................................................... 6
2.2.3 - Beton Sõcaklõğõnõn Hesapla Bulunmasõ ............................................................................... 6
2.2.4 - Karõşõm Elemanlarõnõn Isõtõlmasõ.......................................................................................... 7
2.3 - BETON DÖKMEDEN ÖNCEKİ HAZIRLIKLAR .......................................................... 7
2.3.1 - Genel ................................................................................................................................... 7
2.3.2 - Hazõrlõklar............................................................................................................................. 8
2.4 - YÜKE VE SOĞUĞA MARUZ KALIP KALMADIĞINA GÖRE BETON İÇİN KORUMA
GEREKLERİ...................................................................................................................... 8
2.4.1 - Genel ................................................................................................................................... 8
2.4.2 - Temeller ve Alt Yapõlar ........................................................................................................ 8
2.4.3 - Kütle Betonlarõ ..................................................................................................................... 8
2.4.4 - Hava Şartlarõna Maruz Kalan Diğer Beton Kõsõmlar ............................................................ 8
2.5 - KALIP VE DİKMELER SÖKÜLMEDEN ÖNCE TAŞIYICI YAPI ELEMANLARI
BETONU İÇİN KORUMA ŞARTLARI................................................................................. 8
2.5.1 - Genel ................................................................................................................................... 8
2.5.2 - Koruma Süresinin Uzatõlmasõ Hali....................................................................................... 9
2.5.3 - Kalõp ve Dikmelerin Sökülebilme Zamanõ............................................................................ 9
2.5.4 - Kalõp Sökme Süresinin Kõsaltõlmasõ .................................................................................. 10
2.6 - MUKAVEMET GELİŞMESİNİN HIZLANDIRILMASI .................................................10
2.6.1 - Genel ................................................................................................................................. 10
2.6.3 - Priz Çabuklaştõrõcõ Diğer Katkõ Maddeleri.......................................................................... 11

2.7 - KORUMA .................................................................................................................11
2.7.1 - Genel ................................................................................................................................. 11
2.7.2 - Isõ Yalõtõmõ ile Koruma ....................................................................................................... 11
2.7.3 - Koruganlar ile Koruma....................................................................................................... 15
2.8 - SICAKLIKLARIN ÖLÇÜLMESİ VE KAYDEDİLMESİ.................................................16
2.9 - BETON KÜRÜ VE METOTLARI ...............................................................................16
3 - SICAK HAVALARDA BETONUN YAPIMI DÖKÜMÜ VE BAKIMI ..................... 16
3.1 - GENEL KURALLAR .................................................................................................17
3.2 - BETON YERLEŞTİRME SICAKLIĞI.........................................................................17
3.2.1 - GENEL............................................................................................................................... 17
3.2.2 - Agrega ............................................................................................................................... 17
3.2.3 - Karõşõm Suyu ..................................................................................................................... 17
3.2.4 - Çimento ............................................................................................................................. 17
3.3 - SERTLEŞMEYİ GECİKTİRECEK VE KARIŞIM SUYU İSTEĞİNİ AZALTACAK KATKI
MADDELERİ ....................................................................................................................18
3.4 - BETON KARIŞIMININ HAZIRLANMASI VE YERLEŞTİRİLMESİ .............................18
3.4.1 - Genel ................................................................................................................................. 18
3.4.2 - Beton Döküm ve Yerleştirme İşlemi .................................................................................. 18
3.5 - Koruma ve Kür .........................................................................................................18
3.6 - KALIPLAR ................................................................................................................19
3.7 - SICAKLIK KAYITLARI ..............................................................................................19
BETON YAPIM, DÖKÜM VE BAKIM KURALLARI-

ANORMAL HAVA ŞARTLARINDA
0 - KONU, TARİF, KAPSAM, AMAÇ, UYGULAMA ALANI

0.1 - KONU
Bu standard, anormal hava şartlarõnda beton yapõm, döküm ve bakõm kurallarõna dairdir.
0.2 - TARİFLER
0.2.1 - Beton
Beton, çimento, agrega, su ve gerektiğinde katkõ maddelerinin uygun oranlarda ve homojen olarak
karõştõrõlmasõ ile elde edilen, başlangõçta plastik kõvamlõ olup, zamanla çimentonun hidratasyonu
sebebiyle katõlaşõp sertleşen bir yapõ malzemesidir.
0.2.2 - Ortalama Sõcaklõk

Ortalama sõcaklõk, beton döküm yerinde saat 7.00'de, 10.00'da, 13.00'de, 16.00'da ve 19.00'da ölçülen
hava sõcaklõklarõnõn aritmetik ortalamasõdõr.
0.2.3 - Anormal hava Şartlarõ

Anormal hava şartlarõ, beton dökümü sõrasõnda, sağanak halinde yağõş, şiddetli rüzgar, aşõrõ soğuk ve
don, aşõrõ sõcaklõk yükselmesinin bulunduğu süredeki hava durumudur.
0.2.4 - Aşõrõ Soğuk Hava

Aşõrõ soğuk hava, beton dökümü sõrasõnda ortalama sõcaklõğõn ardarda üçgün süre ile + 5°C'õn altõna
düştüğü süredeki hava durumudur.
NOT - Bundan sonra "aşõrõ soğuk hava" yerine "soğuk hava" deyimi kullanõlmõştõr.
0.2.5 - Aşõrõ Sõcak Hava

Aşõrõ sõcak hava, beton dökümü sõrasõnda ortalama sõcaklõğõn ardarda üçgün süre ile + 30°C'õn
üstünde bulunduğu süredeki hava durumudur.
NOT - Bundan sonra "aşõrõ sõcak hava" yerine "sõcak hava" deyimi kullanõlmõştõr.
0.2.6 - Beton Karõşõm Elemanlarõ

Beton karõşõm elemanlarõ, betonu meydana getiren çimento, agrega ve karõşõm suyu ile varsa bu
karõşõma giren katkõ maddeleridir.
NOT - Bundan sonra "beton karõşõm elemanlarõ" deyimi yerine "karõşõm elemanlarõ" deyimi
kullanõlmõştõr.
0.2.7 - Beton Karõşõm Sõcaklõğõ

Beton karõşõm sõcaklõğõ, karõşõm elemanlarõ bir araya getirilerek karõştõrma işlemi tamamlandõğõ andaki
beton sõcaklõğõdõr.
0.2.8 - Beton Yerleştirme Sõcaklõğõ

Beton yerleştirme sõcaklõğõ, karõştõrõlmõş betonun yapõda yer alacağõ kõsma yerleştirildiği andaki beton
sõcaklõğõdõr.
0.2.9 - Kür
Kür, buhar veya sudan yararlanõlarak, sõcaklõk ve nemi yüksek bir ortamõn sağlanmasõyla betona erken
mukavemet kazandõrõlmasõdõr.
0.2.10 - Kür Maddesi

Kür maddesi, betonun karõşõm suyunun buharlaşarak kaybolmasõnõ önlemek üzere, betonun yüzüne
sürülerek veya püskürtülerek ince bir tabaka halinde uygulanan; betona kür temin eden kimyevi
1
maddedir.
0.2.11 - Koruma
Koruma, hazõrlanan ve yerine yerleştirilen betonun anormal hava şartlarõndan zarar görmesini
önlemek üzere alõnan her türlü tedbirlerdir.
0.2.12 - Korugan
Korugan, beton yapõlarda korumanõn sağlanmasõ için gerekli işlemleri kolaylaştõrmak maksadõ ile
yapõyõ içine alacak şekilde tahta, kontrplak, yelken bezi, keçe, lifli levhalar, plastik levhalar vb.
malzemeden yapõlmõş olan geçici donatõmlardõr.
0.2.13 - Diğer Tarifler

Diğer terimlerin tarifleri TS 48341)'de verilmiştir.
0.3 - KAPSAM
Bu standard, istenen kõvam ve işlenebilme özeliğinde yeterli mukavemet ve dayanõklõlõkta beton
yapabilmek için anormal hava şartlarõnda uyulmasõ gereken yapõm döküm ve bakõm kurallarõnõ kapsar.
Normal hava şartlarõnda yapõlan betonlarõ kapsamaz.
0.4 - AMAÇ
Bu standardõn amacõ, ilgili standardõna uygun olarak hesaplanmõş ve uygun malzemesi sağlanmõş
olan betonun, aranan nitelikte yapõlõp yerine yerleştirilebilmesi, beklenen mukavemet ve dayanõklõlõğõ
kazanabilmesi için uyulmasõ gerekli kurallarõ belirlemektir.
0.5 - UYGULAMA ALANI

Bu standardõn ilgili kõsõmlarõ, kütle betonlarõ, kanal kaplama betonlarõ, bimsbeton (TS 3234), ağõr
beton, ön gerilmeli beton (TS 3233), su altõnda beton ve benzeri işlerde de uygulanabilir. Ancak bu tip
özel betonlarda bu standardda belirtilenlere ek kurallara da uyulmasõ gerekir.
1 - ANORMAL HAVA ŞARTLARINDA BETON DÖKÜM İŞLERİ İLE

İLGİLİ TEDBİRLER VE GÖZÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN
HUSUSLAR
1.1 - Yapõm yerinde beton ve betonarme işleri için TS 1247'de belirtilen kurallar uygulanmalõdõr. Bu
standardõn konusu olan özel şartlarda ise ileride belirtildiği gibi ayrõca:
− Hava sõcaklõk şartlarõna bağlõ olarak karõşõm ve yerleştirme sõcaklõklarõnõn belirtildiği şekilde
uygulanmasõ,
− Çizelgelerde belirtilen koruma sürelerinin aynen uygulanmasõ,
− Taze betonun güvenlikle yalõtõlmasõnõn denetimi ve çevre sõcaklõk şartlarõna uygun yalõtõm
malzemesinin seçimi sağlanmalõdõr.
1.2 - Yapõm yerinde beton işlemlerinin denetimi TS 1247'de belirtilen kurallara göre yapõlmalõdõr.
1.3 - Yapõm yerinde anormal şartlarda beton dökme işlemi ile ilgili olarak tutulacak kayõtlar, TS 1247'de
öngörülen kayõtlara ek olarak anormal hava şartlarõnda:
− Beton yerleştirme işlemi sõrasõndaki hava sõcaklõğõ,
− Beton karõşõm ve yerleştirme sõcaklõklarõ,
− Beton yerleştirme ve koruma süresince ortalama sõcaklõklar ile bu süredeki en düşük ve en yüksek
günlük hava sõcaklõklarõ,
− Beton koruma süresince beton sõcaklõkõğõ ve varsa korugan içindeki sõcaklõk, için kayõtlar tutulmalõ
ve bu kayõtlar en az 5 sene saklanmalõdõr.
1) Bu standard metninde atõf yapõlan Türk Standardlarõnõn numaralarõ metnin sonunda verilmiştir.
2
NOT - Başarõyla sonuçlanacak bir beton döküm işleminin, ancak denetim organõnõn yukarõda ve TS
1247'de belirtilen hususlarõ bütün olarak yerine getirdiği zaman gerçekleşeceği
unutulmamalõdõr.
2 - SOĞUK HAVALARDA BETON YAPIMI, DÖKÜMÜ VE BAKIMI

2.1 - GENEL KURALLAR
2.1.1 - Genel
Soğuk havada beton dökme çalõşmalarõnõn amacõ, don olayõna rağmen yeterli mukavemet ve
dayanõklõlõkta beton elde etmektir.
Mukavemetin gelişmesi için gereken beton koruma süreleri, bu sürenin sonunda mukavemetin
artmasõna elverişlilik bakõmõndan meydana gelebilecek hava şartlarõ ile yapõnõn güvenliği için gerekli
mukavemet değerleri gözönüne alõnarak tespit edilmelidir. Bu konuda mukavemet açõsõndan gerekli
koruma tedbirleri hava şartlarõna dayanõklõlõk bakõmõndan alõnacak tedbirlerden önce gözönünde
bulundurulmalõdõr.
Taze betonu yerleştirdikten sonra olabilecek donlardan koruma ve bu süre içinde gerekli en az
sõcaklõğõn sağlanmasõyla ilgili tedbirler önceden planlanmalõdõr.
Sonbaharda, don olaylarõ başlamadan önce, bu tedbirlerle ilgili malzeme ve donatõm hazõr olmalõdõr.
2.1.2 - Sonbaharda İlk Dondan Sonra Betonun Korunmasõ

Sonbaharda en düşük günlük sõcaklõğõn 0°C'õn altõna indiği ilk don gününden sonra ortalama sõcaklõğõn
ardarda bir günden fazla süre ile +5°C'õn altõna düşmesi halinde beton yerleştirildikten sonra en az 24
saat dona karşõ korunmalõdõr.
Ortalama sõcaklõk peşpeşe üç gün süre ile +5°C'õn üstüne çõkõncaya kadar betona aynõ koruma ilk
baharda da uygulanõr.
Betonun genç yaşta dondan göreceği hasara karşõ güven altõna alõnabilmesi için uygun bir kür
uygulanmalõdõr.
Yukarda belirtilen 24 saatlik koruma süresi betonun gerekli mukavemetine erişmesine yeterli değildir.
Bu sebeple +5°C'õn altõndaki ortalama sõcaklõklarda betonun kürü ve dona karşõ koruma süresi özelikle
daha soğuk hava şartlarõnõn beklendiği hallerde uzatõlmalõdõr.
2.1.3 - Soğuk Havalarda Betonun Yerleştirilmesi

Ortalama sõcaklõğõn + 5°C'dan az olduğu zamanlarda betonun yerleştirme sõcaklõğõ Çizelge-1, Satõr-
1'de belirtilen değerlerden az olmamalõ ve betonun bu sõcaklõklarda çimento cins ve miktarlarõna bağlõ
olarak Çizelge-2'de gösterilen sürece korunmasõ sağlanmalõdõr.
NOT - Çizelge-1 normal beton için tatbik edilir. Hafif beton normal betona göre sõcaklõk düşmesine
karşõ daha dirençli olduğu için bu sõcaklõklar daha da düşebilir.
3
ÇİZELGE - 1 Beton Karõşõm ve Yerleştirme Sõcaklõklarõ
2.1.4 - Beton Koruma Süresi

Çizelge-2'de betonlarõn iyi bir dayanõklõlõk sağlayabilmeleri için gerekli en az koruma süreleri
gösterilmiş olup, bu kõsa süreler yalnõz;
− Mukavemetin hesapta öngörülen seviyede gelişmesine yeterli kürün varlõğõ,
− Öngörülen hesap mukavemetinin elde edilmesinden önce betonun, suya doymuş durumda iken
donmaya maruz kalmamõş olmasõ halinde geçerlidir.
2.1.5 - Koruma İşleminin Etkinliği

Koruma işleminin etkinliği, betonun gerçek sõcaklõğõ devamlõ ölçülerek kontrol edilmelidir.
Betonun köşe ve kenarlarõ donmaya karşõ duyarlõ ve istenen sõcaklõkta tutulmalarõ zor olduğundan, bu
noktalardaki sõcaklõğõn ölçülmesi yolu ile, yapõlan korumanõn etkinliği değerlendirilmelidir.
2.1.6 - Isõtõlmõş Kapalõ Yerlerde Beton Dökme İşlemi

Isõtõlmõş kapalõ yerlerde beton dökmede bu gibi yerlerin dayanõklõ, rüzgar ve hava geçirimsiz olmalarõ
gerekir. Özelikle kenar, köşe ve ince kesitlerin betonlanmasõnda bu hususa dikkat edilmeli ve
geçirimlilik sebebiyle çok yakõt tüketiminin önüne geçilmelidir.
Isõtma işlemi sõrasõnda yerel sõcaklõk yükselmelerinden kesinlikle kaçõnõlmalõdõr.
Sõcaklõğõn bir yere yoğunlaşmasõ veya betonun yer yer kurumasõ önlenmelidir. Bunun yanõnda
yangõndan koruma tedbirlerine özel bir önem verilmelidir.
Beton her yaşta ateşten korunmalõdõr. Üç günden genç yaştaki betonda ilave olarak dondan koruma
tedbirleri de ayrõ olarak alõnmalõdõr.
2.1.7 - Döşeme Betonlarõnõn Çökme Değeri

Soğuk havalarda dökülen döşeme betonlarõnõn düşük çökme değerlerinde olmalarõ uygundur. Çökme
değeri su kusmasõ en az olacak ve yüzeyde su toplanmasõ imkanõ kalmayacak şekilde seçilmelidir.
2.1.8 - Beton Yerleştirmede Sõcaklõğõn Önemi

Beton yerleştirme sõcaklõğõ Çizelge-1'de verilen en düşük sõcaklõklara olabildiği kadar yakõn
bulunmalõdõr. Fark 5°C'õ aşmamalõdõr. Daha yüksek sõcaklõklarda betonu yerleştirmekten kaçõnõlmalõdõr.
Aksi takdirde beton özelikleri bozulur ve termal çatlamalara maruz kalõr.
4
2.1.9 - Kõşõn Beton Dökerken Alõnacak Tedbirler
2.1.9.1 - Betonun genç yaşta donma ve çözülmesi önlenmelidir. Yeni dökülen betonda, çimento
hidratasyonu olayõnda su kullanõldõğõndan, priz ve sertleşme ilerledikçe hidrat suyu olarak
bağlanmamõş serbest su muhtevasõ azalõr.
Bu sebeple betonun yaklaşõk olarak 40 kgf/cm2 lik bir basõnç mukavemetine erişmesi halinde, su
muhtevasõ da don sebebi ile bir zarar meydana getirebilecek seviyenin altõna inmiş bulunur.
İyi hazõrlanmõş bir beton + 10°C sõcaklõkta, bu mukavemet değerine 3 günde erişir.
2.1.9.2 - Çizelge-2'de belirtilen koruma sürelerine uyulmalõdõr ve inşaat esnasõnda ve sonrasõnda

yapõnõn yük emniyetini temin etmek üzere beton gereken mukavemeti kazanmalõdõr.
ÇİZELGE - 2 Soğukta Yerleştirilen Betonlar İçin Gerekli Koruma Süreleri
2.1.9.3 - Betonun normal mukavemet artõşõna olumlu etki edecek kür şartlarõ, aşõrõ sõcaklõk
yükselmeleri önlenerek ve betonun kür için ihtiyaç duyduğu nem temin edilerek yerine getirilmelidir.
2.1.9.4 - Beton mukavemeti, sõcaklõk gerilmelerine dayanacak hale gelmeden önce oluşacak, ani
sõcaklõk değişiklikleri çeşitli metotlarla sõnõrlandõrõlmalõdõr.
Beton yüzeyinin veya iç yapõ ile ilgili dõş uzuvlarõn ani soğumasõ, dayanõklõlõk ve mukavemete zararõ
olacak şekilde çatlamayõ ilerletir.
Koruma tedbirleri, koruma süresi sonunda 24 saatlik sürede sõcaklõk düşüşleri Çizelge-1 satõr-3'deki
değerleri aşmayacak şekilde ve tedrici olarak kaldõrõlmalõdõr.
Bu işlem çevre sõcaklõğõ ile beton sõcaklõğõ dengeye ulaşõncaya kadar yalõtõmõn kalmasõnõ sağlamalõ
veya õsõ kaynağõnõ yavaşça azaltmak suretiyle yapõlmalõdõr.
5
2.1.9.5 - Soğuk havada beton dökme metotlarõnõ seçerken beton yapõlar, laboratuvar deney süreleri ve
inşaat yapõm işlemini kapsayan bir kaç hafta veya aya kõyasla çok uzun süre yararlanmak üzere
tasarlandõklarõ dikkate alõnmalõdõr.
Eğer beton yapõda yer yer don yeniği köşeler susuz kalmõş alanlar, fazla õsõnma sonucu oluşan
çatlaklar ve benzeri yetersiz koruma ve kür ile itinasõz bakõm sonucu meydana gelen hasarlar
görülüyorsa, sadece deney numunesinin 28 günlük basõnç mukavemetinin istenilen değere ulaşmõş
olmasõ yeterli değildir.
Aynõ şekilde eğer ilerdeki yõllarda önemli çatlak ve kõrõklar, çoğalan agrega reaktivitesi sonucu oluşan
yõkõcõ iç genleşmeler veya donatõda korozyon meydana getirecekse; çok fazla kalsiyum klorür
kullanõlmõş bir beton yapõ, iyi görünüşlü ve erken mukavemet sağlamõş olsa bile kabul edilmemelidir.
Soğuk havalarda koruma ve kür metotlarõnõ seçerken korunma ve kürün maliyeti, seçilen metotla
sağlanabilecek beton kalitesi ve yapõ emniyetine oranla ikinci planda düşünülmelidir.
2.2 - YERLEŞTİRİLEN BETONUN SICAKLIĞI VE KARIŞIM ELEMANLARININ

ISITILMASI
2.2.1 - Genel
Koruma işlemi başlayõncaya kadar donmayõ önlemek için yerleştirilen betonun sõcaklõğõ Çizelge-1
satõr-2'deki değerlerin altõnda olmamalõdõr.
Betonun dökülmesini müteakip hemen Madde 2.7'de anlatõlan koruma tedbirleri alõnmalõdõr.
Çok yüksek beton sõcaklõklarõndan kaçõnõlmalõ; sõcaklõğõn yüksek olmasõ betonun donmaya karşõ
orantõlõ olarak daha fazla korunmuş olacağõ anlamõna gelmez. Çünkü büyük sõcaklõk farkõndan dolayõ
õsõ kaybõ daha hõzlõ olur. Ayrõca yüksek sõcaklõk daha fazla karõşõm suyu ister. Çökme kaybõ artar,
bazen çabuk sertleşmeye sebep olur ve termal büzülme artar. Sõcak beton yüzeyindeki hõzlõ nem
kaybõ çatlaklar oluşturur.
Bu sebeple taze betonun sõcaklõğõ öngörülen en küçük sõcaklõğa mümkün olduğu kadar yakõn
olmalõdõr.
2.2.2 - Beton Sõcaklõğõ

Beton sõcaklõğõ Çizelge-1'de gösterilen değerler ile bu değerlerin 5°C üstündeki sõnõrlar içinde
olmalõdõr.
Beton sõcaklõğõ nadir hallerde gösterilen değerlerden en çok 10°C üstünde olabilir.
Beton sõcaklõğõnõ öngörülen değerlere eriştirebilmek için karõşõmda mümkün olduğu kadar sadece
karõşõm suyunun õsõtõlmasõ yönüne gidilmesi ve bu sõcaklõk karõşõm suyuna sõcak (veya soğuk) su
katmak suretiyle öngörülen 5°C'lõk sõnõrlar içinde tutulmalõdõr.
2.2.3 - Beton Sõcaklõğõnõn Hesapla Bulunmasõ

Hava sõcaklõğõnõn düşüklüğü daha fazla karõşõm elemanõnõn õsõtõlmasõnõ gerektiriyorsa o zaman
karõşõma giren elemanlarõn tek tek sõcaklõklarõ tespit edilir.
Bunlar aşağõdaki formülde yerine konur ve bu şekilde taze beton hesap sõcaklõğõ bulunur.
Sç + OASA + 5OSSS
Beton Sõcaklõğõ =
1 + OA + 5OS
Sç : Çimento sõcaklõğõ (°C)

SA : Agrega sõcaklõğõ (°C)
Ss : Karõşõm suyu sõcaklõğõ (°C)
OA : Agrega/çimento oranõ (kütlece)
Os : Su/çimento oranõ (kütlece)
6
Bu şekilde Çizelge-1'de gösterilen değerlerin bulunmamasõ halinde karõşõm elemanlarõnõn sõcaklõklarõ

yeniden ayarlanmalõdõr.
Daha soğuk havalarda, beton sõcaklõğõ karõştõrma ve yerleştirme işlemleri arasõndaki sõcaklõk kaybõnõ
karşõlayacak şekilde yükseltilmelidir.
2.2.4 - Karõşõm Elemanlarõnõn Isõtõlmasõ
2.2.4.1 - Genel
(-1°C) üstündeki hava sõcaklõklarõnda agreganõn buz ve donmuş topaklardan temizlenmiş olmasõ
halinde Çizelge-1'de öngörülen beton sõcaklõğõ yalnõz karõşõm suyunu õsõtmakla elde edilir. Donmuş
kõsõmlarõn varlõğõ halinde karõşõmõn bunlardan temizlenmesi gerekir (-1°C) altõndaki hava
sõcaklõklarõnda ise Çizelge-1'de öngörülen değerler, karõşõma giren elemanlarõn miktarlarõna bağlõ
olarak bunlarõ ayrõ ayrõ õsõtmak ve sõcaklõk formülünde yerine koymak suretiyle bulunur. Agreganõn
kuru ve buz veya donmuş topaklardan temizlenmiş olmasõ halinde gerekli beton sõcaklõğõ karõşõm
suyuna ilaveten sadece kumun õsõtõlmasõ ile elde edilebilir.
2.2.4.2 - Karõşõm suyunun õsõtõlmasõ halinde, karõşõm sõcaklõğõnõn her karõşõmda değişmesini önleyecek
tedbirler alõnmalõdõr.
Çimentonun çok sõcak su ile temasõnõn çok hõzlõ priz almaya sebep olduğu gözönüne alõnarak 40°C'õn
üstündeki karõşõm suyu veya agrega sõcaklõklarõnda, önce agrega ile su karõştõrõlmalõ, sonra çimento
katõlmalõdõr.
Hava sürükleyici katkõ maddelerinin etkenliğinde sõcak su ile temastan dolayõ kayõplar olacağõ kanõsõna
varõldõğõnda suyun sõcaklõğõ daha soğuk katõ maddelerle temas ederek düşürüldükten sonra katkõ
maddeleri karõşõma girmelidir.
2.2.4.3 - Agrega aşõrõ derecede õsõtõlmamalõdõr. Agrega sõcaklõğõ hiç bir yerinde + 100°'õn üstüne
çõkmamalõ ve bir karõşõm için ortalama değer + 65°C'õ aşmamalõdõr.
Malzemeler üniform bir şekilde õsõtõlmalõ ve õsõtmada çökme değerlerini (kõvamõnõ) ve su ihtiyacõnõ
büyük ölçüde etkileyecek metotlardan kaçõnõlmalõdõr.
Agreganõn õsõtõlmasõ küçük işlerde mangallar veya elektrikli örtüler aracõlõğõ ile, orta ve büyük işlerde
ise buhar borularõ ile olabilir.
Isõtma buhar borular ile yapõldõğõnda, agregada yer yer değişen su miktarlarõnõn meydana getireceği
zorluklar önlenmiş olur. Eğer õsõtma buhar jetleri ile yapõlõrsa, agregada istenmeyen ölçüde büyük su
miktarõ farklõlõklarõ meydana gelebileceği unutulmamalõdõr.
Agregalarõn buhar borularõ ile õsõtõlmasõnda yõğõn yüzeyi branda bezi ile örtülmelidir. Ani soğuma
sonucunda agrega yüzeyinde buzdan bir kabuk oluşumu bu suretle önlenmelidir.
2.2.4.4 - Acele durumlarda çok miktarda ve çok düşük sõcaklõktaki agreganõn õsõtõlmasõ problemi buhar
jetleri ile çözümlenebilir. Bu gibi hallerde õsõtma işlemi, beton karõşõm işlemlerinden yeteri kadar önce
yapõlarak agregada sõcaklõk ve su miktarõ bakõmõndan denge (uniformluk) sağlanmalõdõr. Sonra, buhar
miktarõ, fazla buzlanmayõ önleyecek ve agregada çok değişik su miktarlarõna sebep olmayacak en az
miktara kadar azaltõlõr.
Bu metodun uygulanmasõnda, karõşõm suyu miktarõ her bir karõşõm için ayrõ olarak ve agregadaki su
miktarõ gözönünde tutularak tespit edilmelidir.
2.3 - BETON DÖKMEDEN ÖNCEKİ HAZIRLIKLAR
2.3.1 - Genel
Beton dökmeden önceki hazõrlõklar, Madde 2.1.1'de ve TS 1247'de belirtilenden başka, yeni dökülecek
betona değecek bütün yüzeylerin sõcaklõğõnõn betonun erken donmasõna veya sertleşmesinin
uzamasõna sebep olmayacak bir değerde olmasõnõ önceden sağlamaktõr.
7
Bu temas yüzeylerinin sõcaklõğõ betonun sõcaklõğõna mümkün olduğu kadar yaklaştõrõlmalõdõr.
2.3.2 - Hazõrlõklar
Beton yerleştirilmeden önce kalõplarõn dökülecek betona değecek bütün yüzeyleri kar, buz ve donmuş
kõsõmlardan temizlenmelidir. Bunun için sõcak hava jetleri kullanõlabilir.
Donmuş olan veya içinde donmuş maddeler bulunan bir alt tabaka üzerine hiç bir şekilde beton
yerleştirilmemelidir.
Donuk durumdaki zemin üzerine beton dökülmesi gereken hallerde, donuk zemin yeterli derinliği
kadar2) õsõtõlarak çözülmeli veya donuk zemin yeterli bir derinliğe kadar yerinden çõkartõlarak, evvela
kuru ve daneli bir malzeme ile doldurulduktan sonra bunun üzerine yerleştirilmesine başlanõlmalõdõr.
2.4 - YÜKE VE SOĞUĞA MARUZ KALIP KALMADIĞINA GÖRE BETON İÇİN

KORUMA GEREKLERİ
2.4.1 - Genel
Yüke ve soğuğa maruz kalõp kalmadõklarõna göre beton yapõ elemanlarõ genel olarak üç grupta
toplanõr. Her biri için farklõ koruma gerekleri vardõr.
2.4.2 - Temeller ve Alt Yapõlar

Erken yükleme altõnda kalmayacak bu gibi yapõ kõsõmlarõ, konumlarõ sebebi ile don şartlarõyla hiç
karşõlaşmaz veya çok küçük ölçülerde karşõlaşõr. Bu durumda tabii kür altõndadõrlar. Bu gibi betonlar
Çizelge-2'deki 1'inci hali oluşturur.
2.4.3 - Kütle Betonlarõ

Bu gruba baraj, rõhtõm, köprü ayağõ gibi yapõlarõn betonlar dahildir. Bunlarõn yüzeyleri donmaya ve
hava şartlarõna maruz kalõrlar, fakat erken mukavemet kazanmazlar. İç kõsõmlarõn kürü kendi kendine
olur, dõş kõsõmlarõn kürü hava şartlarõna göre devam eder. Betonda başlangõç kürünü temin etmek ve
kenar ile yüzeylerin dayanõklõlõğõnõ sağlamak için Çizelge-2'deki 2'inci halde belirtilen koruma süresi
tatbik edilmelidir.
2.4.4 - Hava Şartlarõna Maruz Kalan Diğer Beton Kõsõmlar

Donma şartlarõna maruz kalan ve tabii kür ile mukavemetlerinin tam olarak gelişmesini sağlamadan
önce bir kõsõm yüklemeler karşõsõnda kalacak beton yapõ kõsõmlarõ Çizelge-2'de 2'inci hali tüm yüklere
maruz kalacak olanlar ise 3'üncü hali oluşturur. Dolayõsõyla buradaki koruma süreleri dikkate
alõnmalõdõr.
2.5 - KALIP VE DİKMELER SÖKÜLMEDEN ÖNCE TAŞIYICI YAPI ELEMANLARI

BETONU İÇİN KORUMA ŞARTLARI
2.5.1 - Genel
Çizelge-1 ve Çizelge-2'de öngörülen şartlar mutlaka sağlanmalõ ve bu şartlarõ temin etmek, rüzgardan,
õsõ kaybõndan korumak için gerekli korugan, bütün dökülen beton kõsõmlarõnõ istenen sõcaklõkta
tutabilecek yeterli bir õsõtma vb. donatõm, beton dökümüne başlamadan önce hazõrlanmõş bulunmalõdõr.
Mukavemet artmasõ konusunda yer üstü yapõlardaki taşõyõcõ plaklar, kirişler ve döşemelere özel dikkat
gösterilmelidir. Özellikle õsõtõlmõş yerlerde dökülen betonun ani kurumasõ uygun bir kür ile önlenmelidir.
2) Yeterli derinlik, zeminin dökülecek betona kadar ve koruma süresinde tekrar donamayacağõ
derinliktir.
8
2.5.2 - Koruma Süresinin Uzatõlmasõ Hali

Koruma süresinin sonunda hesap mukavemetlerinin büyük bir yüzdesine erişmeleri gereken önemli
taşõyõcõ yapõ kõsõmlarõnda, Çizelge-2'de verilen en az koruma süreleri yeteri kadar uzatõlmalõdõr.
Bu gibi hallerde Çizelge-2'de verilen süreler sadece dayanõklõlõk sağlanmasõ açõsõndan geçerlidir.
Mukavemet açõsõndan gerekli koruma süresi Çizelge-3'de gösterilmiştir.
ÇİZELGE - 3 Kalõp ve Dikmelerin Emniyetle Sökülebilmesi İçin Gerekli Koruma Süreleri ve

Mukavemet Yüzdeleri
2.5.3 - Kalõp ve Dikmelerin Sökülebilme Zamanõ

Bu konuda mukavemet artõş hõzõ ve miktarõna etki eden;
− Betonu yerleştirme sõrasõndaki başlangõç sõcaklõğõ,
− Yerleştirmeden sonra betonun koruma sõcaklõğõ,
− Yerleştirmeden sonra betonun elverişli sõcaklõkta tutulduğu süre,
− Çimentonun tipi ve dozajõ,
− Priz çabuklaştõrõcõ veya diğer katkõ maddelerinin tür ve miktarlarõ,
− Yapõ kõsõmlarõnõn boyutlarõ,
− Kür metotlarõ ve bunlarõn etkenliği, koruma sõrasõndaki kürü izleyen sürede tabii kür imkanlarõnõn
tamamõ,
gibi faktörler göz önüne alõnmalõdõr.
5°C veya daha yüksek ortalama sõcaklõklarda, yukarõdaki faktörler göz önünde tutularak tespit
edilecek bir koruma süresinden sonra kalõp ve desteklerin sökülmesine başlanabilir.
5°'C’õn altõndaki ortalama sõcaklõklarda ise koruma şartlarõnda kür edilmiş deney numunelerinin
mukavemet sonuçlarõna göre, bunlarõn sökülmesine veya kalmasõna karar verilmelidir.
9
2.5.4 - Kalõp Sökme Süresinin Kõsaltõlmasõ

Koruma süreleri ve bununla ilgili olarak kalõp sökme süreleri;
- Koruma süresince, sõcaklõğõ yüksek tutarak,
- Yüksek çimento dozajõ seçerek,
- Erken mukavemet kazanan çimento kullanarak (TS 3646),
- Prizi çabuklaştõrõcõ veya karõşõm suyunu azaltõcõ katkõ maddeleri (TS 3452),,
kullanõlarak azaltõlabilir.
2.6 - MUKAVEMET GELİŞMESİNİN HIZLANDIRILMASI
2.6.1 - Genel
Uygun tedbirler alõndõğõ takdirde priz çabuklaştõrõcõ katkõ maddeleri ile erken dayanõmõ yüksek çimento
veya katkõlõ çimento gerekli mukavemet seviyesine daha kõsa sürede ulaşõr.
Bu maddeler daha yüksek erken mukavemet elde etmek maksadõyla kullanõldõğõ zaman, bazan
hidratasyon õsõsõnõn artmasõ neticesini verir.
Çimento prizini çabuklaştõrõcõ katkõ maddelerinin kullanõlmasõ halinde,

− Priz olayõ betoniyerdeki karõşmayõ izleyen bir saatlik bir süreden evvel ve her halde betonun
yerleştirilmesinin tamamlanmasõndan önce başlamamalõdõr.
− Betonun mukavemetini azaltõcõ tesirler olmamalõdõr.
− Donatõda ve beton içinde bulunacak diğer metallerde korozyon ve oksidasyon meydana
gelmemelidir.
2.6.2 - Priz Çabuklaştõrõcõ Katkõ Maddesi Olarak Kalsiyum Klorür Kullanõlmasõ

Birçok hallerde soğuk havada beton dökme işlemi sõrasõnda kalsiyum klorür priz çabuklaştõrõcõ katkõ
maddesi olarak güvenle kullanõlabilirse de aşağõda belirtilen hallerde, kullanõlmasõndan kesinlikle
kaçõnõlmalõdõr.
NOT - Normal olarak betonarmede müsaade edilen miktardan fazla kullanõlmadõğõ takdirde kalsiyum
klorür yüzünden korozyon nadir olursa da her klorür kullanõlõşõnda bir "korozyon potansiyeli"
yükselmesi söz konusudur. Bu husus kullanõlmadan önce dikkatle incelenmelidir.
2.6.2.1 - Kalsiyum Klorür Kullanõlmamasõ Durumunda

Korozyonu arttõrmasõ söz konusu olduğu için ön gerilmeli betonlarda kullanõlmamalõdõr.
Galvanizli çeliğin beton ile devamlõ ve sürekli olarak temas halinde kalacağõ, kalõcõ kalõplar vb.
yapõlarda yine korozyona yol açacağõ için kalsiyum klorür kullanõlmamalõdõr.
Beton içine gömülmüş özel itina isteyen metal kõsõmlarõn varlõğõ halinde korozyonu çabuklaştõrmasõ
sebebiyle ve sülfatlara dayanõklõ beton istenen hallerde yine kalsiyum klorür kullanõlmamalõdõr.
Kalsiyum klorür, çimentoda alkali-agrega reaksiyonunun kontrol edilemeyeceği hallerde genleşme

yapar. Bu sebeple, çimentonun düşük alkalili olmasõ veya puzolan kullanõlmasõ lazõmdõr.
Kalsiyum klorür ve diğer tuzlarla, kimyasal katkõ maddeleri, donma noktasõnõ önemli şekilde
düşürmedikleri için güven sağlamak amacõyla betonun donmasõnõ önleyici ek tedbir olarak
düşünülmemelidir.
2.6.2.2 - Kalsiyum Klorür kullanõlmasõ Durumunda

Su/çimento oranõ 0,6 olarak sõnõrlandõrõlmalõdõr.
Hava sürükleyici (TS 3456) ve karõşõm suyunu azaltõcõ katkõ maddeleri ile birlikte kullanõlacak ise,
kalsiyum klorür ayrõ bir çözelti halinde bulundurulmalõ ve betona diğer katkõ maddelerinden ayrõ
katõlmalõdõr.
Kalsiyum klorür kullanõlmasõnda teçhizatõn paslanma tehlikesi olmayan hallerde en etkili miktarlar şu
şekilde tespit edilmelidir.
5°C ile 21°C arasõ imalat ve kür sõcaklõklarõnda çimento ağõrlõğõna oranla % 2,
10
21°C ile 32°C arasõ imalat ve kür sõcaklõklarõnda çimento ağõrlõğõna oranla % 1,5,
Yüksek fõrõn curuf çimentosuyla birlikte kullanõlmasõ halinde çimento ağõrlõğõna oranla % 1,
Kalsiyum klorür karõşõm suyuna beton harmanõndan önce katõlmalõ ve tamamõnõn çözülmesi
sağlanmalõdõr.
2.6.3 - Priz Çabuklaştõrõcõ Diğer Katkõ Maddeleri

Mukavemet gelişmesini hõzlandõrmak için priz çabuklaştõrõcõ başka katkõ maddeleri de bulunmaktadõr.
Bunlarda az miktarda kalsiyum klorür ihtiva ederler.
Korozyon potansiyelini şiddetlendirmesi sebebi ile ön gerilmeli betonarme betonlarõnda klorürler

kullanõlmamalõdõr.
Karõşõm suyunu azaltõcõ katkõ maddeleri kullanõlarak yapõlan betonlarda karõşõm en az + 10°C'da
yapõlmõş ve beton en az bu sõcaklõkta korunmuş olmalõdõr.
En uygun katkõ maddeleri yüzdesi iş şartlarõna, beklenen hava sõcaklõğõna, imalat metoduna,
öngörülen karõşõm esaslarõna göre önceden deneyler yapmak suretiyle tesbit edilmelidir.
2.7 - KORUMA
2.7.1 - Genel
Soğuk havalarda dökülen betonlar; İnşa edilen yapõnõn etrafõnda meydana getirilecek bir korugan içine
alõnmasõ ve bu korugan içinde uygun sõcaklõk ve nisbi rutubet şartlarõnõn sağlanmasõ veya dökülen
beton yüzeylerinde õsõ yalõtõmõ yapõlmasõ yolu ile ve beton yeterli mukavemet ve dayanõklõlõğõ elde
edene kadar korunmalõdõr.
Bu gibi koruma tedbirleri beton dökümüne başlamadan önce hazõrlanmõş bulunmalõdõr.
2.7.2 - Isõ Yalõtõmõ ile Koruma

Beton yüzeylerinde yeterli etkinlikte õsõ yalõtõmõ yapõlmõş olursa, çimentonun sertleşmesi sõrasõnda
açõğa çõkan hidratasyon õsõsõndan yararlanõlarak gerekli koruma şartlarõ sağlanabilir. Bu gibi hallerde,
dökümü izleyen ilk 3 gün içinde, başka bir kaynaktan õsõ temini gerekmez. Bu õsõ, doğrudan doğruya
beton yüzeyinde yalõtkan bir örtü kullanmak suretiyle ve tekrar kullanõlacak şekilde yalõtõlmõş kalõplar
vasõtasõyla tutulabilir.
Yapõ elemanlarõnõn kalõnlõklarõna ve beklenen hava sõcaklõklarõna göre gerekli yalõtõm malzemesi
kalõnlõklarõ Çizelge-4, Çizelge-5 ve Çizelge-6'da belirtilmiştir.
Ancak uygun ve başarõlõ sonuçlar elde edilebilmesi için yalõtõm malzemesi beton veya kalõp
yüzeylerine değecek şekilde yerleştirilmiş olmalõ ve su geçirmez bir malzeme ile kaplanarak yalõtõm
malzemesinin rutubetlenmesi önlenmelidir.
11
ÇİZELGE - 4 Üst Yapõda, Beton Duvar, Kiriş, Kolon ve Döşeme Plaklarõ İçin Birim Yalõtma
Malzemesi Kalõnlõklarõna Göre Karşõlanabilecek En Düşük Hava Sõcaklõklarõ (1)
12
ÇİZELGE 5 - Zemine Yerleştirilen Betonlar İçin Birim Yalõtma Malzemesi Kalõnlõklarõna Göre
Karşõlanabilecek En Düşük Hava Sõcaklõklarõ (1)
13
ÇİZELGE 6 - Zemine Yerleştirilen Betonlar İçin Birim Yalõtma Malzemesi Kalõnlõklarõna Göre
Karşõlanabilecek En Düşük Hava Sõcaklõklarõ (1)
14
ÇİZELGELER ile İlgili Notlar

1) Çizelgedeki değerler durgun (hareketsiz) hava şartlarõna göre düzenlenmiş olup rüzgar sebebi ile
oluşacak fazla hareketli hava şartlarõ için geçerli değildir.
2) Alt tabakanõn (zeminin) soğuk olmasõ sebebi ile sadece yalõtma yapõlmasõ yolu ile, bu gibi ince
plaklardaki beton sõcaklõğõnõn istenilen + 13°C'de tutulmasõ sağlanamaz. Bu gibi hallerde daha
yüksek yerleştirme sõcaklõklarõ uygulanmasõ veya beton yerleştirilmeden önce zeminin õsõtõlmasõ
gibi tedbirler alõnarak ilave õsõ kaynaklarõ sağlanmalõdõr.
3) Birim yalõtma malzemesi olarak õsõ iletim katsayõsõ g = 0,030 Kcal/m.h.°C olan yalõtma malzemesi
kabul edilmiştir. Isõ iletim katsayõsõ başka olan bir yalõtma malzemesi kullanõlmak istendiğinde
gerekli yalõtma kalõnlõğõ Çizelgedeki kalõnlõklarla orantõ kurularak bulunabilir.
Mesela, õsõ iletim katsayõsõ g1 olan bir yalõtõm malzemesi kullanõldõğõnda, bu yalõtõm malzemesinin
Çizelgede verilen d0 kalõnlõktaki birim yalõtma malzemesi kadar yalõtma sağlayabilecek d1 kalõnlõğõ
λ1.d0
d1 =
0,030
olarak hesaplanõr.
2.7.3 - Koruganlar ile Koruma

Koruganlar daha pahalõ olmakla birlikte en etkili korumayõ sağlarlar. Koruganlar rüzgarõn ve soğuk
havanõn girmesine mani olur ve õsõyõ muhafaza eder.
2.7.3.1 - Koruganlar tahta, yelken bezi, keçe lifli levhalar, kontrplak, su geçirmez kağõtlar, plastik
levhalar gibi sağlam malzemeler ile yapõlõr.
Esnek malzemeden yapõlan koruganlarõ kurmak ve sökmek kolaydõr. Koruganlar rüzgar ve kar
yüklerine dayanõklõ ve su geçirmez hale getirilmelidir.
Bu gibi koruyucular, yangõna karşõ dikkatle korunmalõdõr. Bu sebeple yangõn tehlikesinin çok olduğu
hallerde koruganlarõn dõşõna yerleştirilip sõcak havayõ içeri ileten õsõtõcõlar veya buhar ile õsõtma metodu
kullanõlmalõdõr.
Açõk ateşler ve sobalar buhar õsõtõcõlarõndan elde edilen dolaşõmõ sağlayamadõklarõ için tek başõna
kullanõlmamalõdõr.
Maltõz ve mangal gibi açõk ateşler ayrõca ilk 24 saat içinde yüksek karbon dioksit oranlarõ ile beton
yüzeyinde önemli karbonatlaşma hasarlarõ da meydana getirirler. Bu tür õsõtõcõlar kullanõldõğõnda
üzerleri kapatõlarak ve dõşardan hava delikleri açõlarak üstünde bulunduklarõ döşemeye zarar vermeleri
önlenmelidir.
2.7.3.2 - Kalõpsõz beton dökümü sõrasõnda, hareketli çerçeveler üstüne tutturulmuş örtüler veya
tentelerle, yerleştirilen betonun üzeri hemen kapatõlmalõ ve betonun çok küçük bir kõsmõndan fazla
yerlerinin havaya maruz kalmasõ önlenmelidir.
Bu tente ve örtüler, yerleştirildikleri yapõ kõsõmlarõnõn üst ve altõnda õsõtõlmõş hava serbestçe
dolaşabilecek şekilde düzenlenmelidir.
Beton üzerine doğrudan doğruya yerleştirilen yalõtõm malzemesi tabakalarõ, bu halde de donmayõ
önlemekte etkili olarak kullanõlabilir.
15
2.7.3.3 - Koruganlar belirtilen bütün koruma süresinde yerlerinde bõrakõlmalõdõr. Yalnõz ek kalõplar
konmasõ veya beton döküm işlemine devam edilmesi maksadõ ile geçici olarak yer yer sökülebilir.
Ancak bu sürede betonun açõk bõrakõlan kõsõmlarõnõn donmamasõ sağlanmalõ ve kalõp yerleştirme veya
beton dökümü işlemi biter bitmez, sökülmüş bulunan korugan kõsõmlarõ tekrar kapatõlmalõdõr.
Bu gibi hallerde koruganõn açõk bõrakõldõğõ süre için koruma süresine gerekli ilave yapõlmalõdõr.
2.8 - SICAKLIKLARIN ÖLÇÜLMESİ VE KAYDEDİLMESİ

Tarih ve gerektiğinde saat da belirtilmek suretiyle dõş hava sõcaklõklarõ ve bunlarõn günlük en yüksek ve
en düşük değerleri ile beton yerleştirme sõcaklõklarõ ölçülmeli ve yağmurlu, açõk, bulutlu, rüzgarlõ vb.
hava durumlarõ ile beraber kayõtlara işlenmelidir.
Bu kayõtlar korugan içindeki çeşitli noktalarõ da kapsamalõ ve beton yüzü ile köşe ve kenarlarõnda
yeterli sayõda ölçümleri yapõlarak en düşük ve en yüksek beton sõcaklõklarõ belirtilmelidir.
Kayõtlara her yapõ kõsmõ için bütün inşaat süresince devam edilerek, yapõnõn sõcaklõk tarihçesi, tespit
edilmelidir. Bu iş için beton içine gömülen termometreler (Şekil-1) en iyi sonuçlarõ verir.
Ancak gözlem kolaylõğõ bakõmõndan, yeterli doğruluk sağlayan, beton yüzeyine konulmuş ve iyice
yalõtõlmõş termometreler de kullanõlabilir.
Değişik hava şartlarõnda yerleştirilen çeşitli tür betonlarda, kullanõlan yalõtõm metodunun verimliliği bu
şekilde yapõlan sõcaklõk ölçü ve kayõtlarõ ile tespit edilmelidir.
Uygun değiştirmeler ve metot seçmeleri buna dayanak yapõlmalõdõr.
2.9 - BETON KÜRÜ VE METOTLARI

2.9.1 - Betonun fazla kurumasõ önlenerek yeterli ölçüde bir hidratasyon oluşmasõ sağlanmalõdõr.
Hava sõcaklõğõnõn + 10°C'õn altõnda bulunduğu sürelerde, hidratasyon için tehlikeli olabilecek bir
kuruma genellikle söz konusu değildir. Ancak taze betonde fazlaca su bulunduğundan donmasõ
kolaylaşõr. Bundan dolayõ donma şartlarõna maruz kalmadan önce suyun bir miktar azalmasõ
sağlanmõş olmalõdõr (Madde 2.1.9.1).
2.9.2 - Soğuk hava şartlarõ altõnda bulunan beton genellikle istenmeyecek ölçüde kurumayacak
olmasõna rağmen genede Çizelge-2'de belirtilen şekilde korunan beton su kaybõ açõsõndan kontrol
edilmelidir.
Soğuk havalarda kalõplar yerlerinde kaldõkça onlara bitişik yüzeyler, kurumadan yeterince korunurlar.
Fakat kalõpsõz yüzeyler, bilhassa bitmiş döşemelerin yüzeyleri õsõtõlmõş bir korugan içinde hõzlõ
kurumaya meyillidir.
Sõcaklõğõ + 15°C'dan daha yüksek olan beton, örneğin + 10°C civarõndaki hava karşõsõnda kalõrsa
kurumayõ önleyici kür tedbirleri alõnmalõdõr.
Bu tedbirlerin en tercih edileni koruganõn içinde fazla buharlaşmayõ önleyici buhar uygulamasõdõr.
Ancak kür bileşenleri uygulanacaksa buhar kullanõmõ devam etmemelidir.
Koruganlar içindeki nisbi nem % 40'den az olmamalõdõr. Çok soğuk havalarda bile õsõtõlan hava
özellikle nemlendirilecek bu husus sağlanmalõdõr.
2.9.3 - Korumanõn kaldõrõlmasõndan sonra hava sõcaklõğõ + 10°C altõnda kaldõkça fazla buharlaşmayõ
önleyecek tedbirlere ihtiyaç yoktur. Ancak çok kurak, mesela nisbi nemin + 10°C sõcaklõkta % 40'dan
az, +5°C sõcaklõkta ise % 60'dan az olduğu bölgelerde, beton kür bileşenleri ile veya rutubet geçirmez
örtüler altõnda tutularak kür edilmelidir.
3 - SICAK HAVALARDA BETONUN YAPIMI DÖKÜMÜ VE BAKIMI
16
3.1 - GENEL KURALLAR

Sõcak havada beton dökümü, gerek betonun hazõrlanmasõ, gerekse yerleştirme ve kürü konularõnda
bazõ güçlüklerin yenilmesini gerektirir.
3.1.1 - Hava sõcaklõğõnõn yükselmesi, hidratasyonun fazla hõzlanmasõna, betonun karõşõm suyu
ihtiyacõnõn artmasõna, mukavemetin azalmasõna ve buharlaşmanõn artmasõ yolu ile de daha büyük
hacim değişikliklerine sebep olduğundan bu olaylar ile bunlarõn çeşitli sakõncalõ sonuçlarõ alõnacak
uygun tedbirler ile önlenmelidir.
3.1.2 - Erken priz yapan çimentolarõn kullanõlmasõndan kaçõnõlmalõ ve mümkün olan hallerde düşük
hidratasyon õsõlõ çimentolar tercih edilmelidir. Çimento dozajõ mümkün olan en düşük seviyede
tutulmalõdõr.
3.1.3 - Beton karõşõm elemanlarõ, karõşõmõn yapõlmasõndan önce soğutulmalõdõr. Ayrõca yerleştirilen
beton, çevreden alabileceği õsõ ve karõşõm suyunun buharlaşmasõ en az olacak şekilde korunmuş
olmalõdõr. Buharlaşmayõ önlemek üzere kür maddeleri (curing compound) kullanõlabilir.
3.1.4 - Betonun çabuk sertleşmesi ve fazla karõşõm suyuna ihtiyaç göstermesi, sõcaklõğõn azaltõlmasõ
yolu ile önlenemiyorsa priz geciktirici ve su ihtiyacõnõ azaltõcõ uygun katkõlar kullanõlmalõdõr.
3.1.5 - Yüksek sõcaklõk sebebi ile oluşan rötre çatlaklarõ son anda alõnacak tedbirlerle
önlenemeyeceğinden bu konuda nasõl hareket edileceği önceden planlanmõş olarak ve bu plana
uygun hazõrlõklar beton dökümüne başlamadan evvel tamamlanmõş bulunmalõdõr.
3.2 - BETON YERLEŞTİRME SICAKLIĞI
3.2.1 - GENEL
Sõcak havalarda özel bir tedbir alõnmaksõzõn hazõrlanacak betonlarõn karõşõm sõcaklõklarõ, bu şartlarda
istenecek en uygun karõşõm sõcaklaklarõndan genellikle yüksektir. Bu sebeple beton karõşõmlarõnõn
hazõrlanmasõndan önce, karõşõm elemanlarõnõn birkaçõ veya tamamõ soğutulmalõdõr.
Bu şartlarda en uygun beton sõcaklõğõ + 15°C ve bu sõcaklõğõn üst sõnõrõ ise + 30°C'dõr. Karõşõm
hazõrlanõrken + 15°C sõcaklõk hedef olarak alõnmalõdõr.
Bu konuda Madde 2.2.3'de belirtilen sõcaklõk formülünden yararlanarak karõşõm sõcaklõklarõ

hesaplanabilir.
3.2.2 - Agrega
Agrega sõcaklõğõnõn düşürülmesi konusunda çeşitli yollar uygulanabilir. Mümkün olduğu takdirde
agreganõn direkt güneş õşõnlarõndan korunarak, fazla õsõnmasõ önlenmelidir. Karõşõm hazõrlanmasõndan
evvel agrega yõğõnlarõnõn õslatõlmasõ yolu ile de bu soğutma sağlanabilir (Özellikle havanõn nisbi
neminin düşük olduğu hallerde bu metot daha etkilidir).
Islatma sõrasõnda ayrõşmaya sebep olabilecek yüksek basõnçlõ su kullanõlmamalõ ve her küme üniform
bir şekilde õslatõlmalõdõr.
İri agreganõn õsõyõ fazla tutmamasõ sebebiyle kullanõlmadan hemen önce õstlatõlmasõ yeterlidir.
3.2.3 - Karõşõm Suyu

Karõşõm sõcaklõğõ üzerine en fazla etkiyi karõşõm suyu sõcaklõğõ yaptõğõndan yapõm yerinde bu husus
özellikle gözönünde bulundurulmalõ ve tedbirler buna göre ayarlanmalõdõr.
Şantiyede karõşõm suyunun geçtiği boru şebekesi ile suyun depolandõğõ tanklarõn toprağa gömülmesi,
yalõtõlmasõ ve açõkta olanlarõn beyaza boyanmasõ gibi tedbirler ile karõşõm suyunun õsõnmasõ önlenmeli
ve serin tutulmalõdõr. Gerekirse parçalanmõş buz katõlmalõdõr.
3.2.4 - Çimento
İşletmeden elde edilen çimento genellikle sõcaktõr. Ancak yeterince stokta beklerse ve taşõma
esnasõnda çimento bu yüksek sõcaklõktan kurutulur. Bu sebeple çimento sõcaklõğõnõn karõşõm sõcaklõğõ
üzerine etkisi az olur. Fakat bir tedbir olarak çimento sõcaklõğõ sõnõrlandõrõlmalõ ve en çok 75°C
olmalõdõr.
17
3.3 - SERTLEŞMEYİ GECİKTİRECEK VE KARIŞIM SUYU İSTEĞİNİ AZALTACAK

KATKI MADDELERİ
Çimento hidratasyonunun hõzõ, sõcaklõğõn yükselişine paralel olarak artar. Bu sebeple betonun karõşõm
anõ ile dökümü ve yerleştirilmesi arasõnda yeterli bir zaman aralõğõnõn bõrakõlmasõ gerekir. Bu maksatla
çimento hidratasyonunu geciktirici katkõ maddelerinden yararlanõlabilir. Bazõ katkõ maddeleri sõcaklõğõn
hõzlandõrõcõ tesirini giderdikleri gibi, betonun karõşõm suyu ihtiyacõnõ da azaltõrlar. Bu gibi katkõlar beton
mukavemetinin gelişmesine zararlõ olmadõklarõ takdirde kullanõlabilirler. Mevcut şartlarda yapõlmõş
deneylerin olumlu sonuçlarõ olmadan hiç bir katkõ maddesi kullanõlmamalõdõr. Kullanõldõğõ takdirde TS
3452'ye uygun olan katkõ maddeleri seçilmelidir.
3.4 - BETON KARIŞIMININ HAZIRLANMASI VE YERLEŞTİRİLMESİ
3.4.1 - Genel
Karõştõrma ve yerleştirme işlemi arasõnda geçen süre olabildiği kadar kõsaltõlmalõdõr.
Beton sõcaklõğõnõ kontrol etme işlemi yanõnda sõcak havalarda yerleştirme kolaylõklarõ sağlanmalõ ve
sõcaklõğõ düşük tutacak tedbirler alõnmalõdõr. Betoniyerler, oluklar, döküm bantlarõ ve kalõplarõn güneş
õşõnlarõ altõnda olmamalarõ sağlanmalõdõr. Bu donanõmlar boyanacaksa beyaz boya ile boyanmalarõ
tercih edilmelidir.
3.4.2 - Beton Döküm ve Yerleştirme İşlemi

Beton döküm işlemlerinin süratle tamamlanabilmesi için yapõ; beton yerleştirme ve sõkõştõrma
işlemlerinin birlikte yapõlõp tamamlanmasõ gereken komşu ünitelerden meydana gelen, mümkün
olduğu kadar küçük kõsõmlara bölünmelidir.
Beton yerleştirilmeden önce kalõplar, teçhizat alt yapõ ve bunun yanõnda beton dökülen alanõn etrafõ
iyice õslatõlmalõ, bu suretle çevre sõcaklõğõnõn düşmesi, nisbi nem miktarõnõn artmasõ sağlanmalõdõr.
Yerleştirme işlemi normal hava şartlarõna oranla daha çok sayõda personel tarafõndan yapõlmalõ ve en
kõsa zamanda tamamlanmalõdõr.
Yüzeyler buharlaşma ile su kaybõna karşõ su geçirmez örtüler ile örtülmelidir.
Sõcaklõğõn çok yüksek değerlere çõkmasõ halinde beton döküm işlemi geceleyin veya güneş batma
sõralarõnda yapõlmalõdõr. Bu şekilde dökülen beton gece ani sõcaklõk düşmelerine karşõ korunmalõ ve
sõcaklõk düşmeleri dökümden önce iyice incelenmelidir.
3.5 - Koruma ve Kür

Mümkün olan her yerde devamlõ bir su kürü sağlanmalõ ve bu kürün yerleştirmeden sonraki ilk
saatlerde devamlõlõğõnõ sağlayacak tedbirler alõnmalõdõr.
3.5.1 - Kalõplarõn sağladõğõ kür imkanlarõna hiç bir suretle güvenilmemeli ve kalõplar devamlõ olarak
rutubetli tutulmalõdõr.
Kalõpsõz yüzeyler en az 24 saat nemli tutulmalõ ve su kürüne beton yüzeyi yeterli bir dayanõklõlõğa
erişince hemen başlanmalõdõr.
Kalõplanmamõş yüzeylerde (mesela yol kaplamalarõnda) sõcak hava ve rüzgar etkisiyle kurumayõ
önleyecek tedbirler alõnmalõ ve bu maksatla beton üstüne konulmuş veya dökülmüş koruma
malzemesi, gerekiyorsa çeşitli yollarla nemlendirilmelidir.
Rüzgar koruyucularõ ve örtüler her türlü yapõyõ rüzgarõn kurutucu etkisinden koruyacak şekilde
yerleştirilmeli ve bunlardan, yapõyõ güneşin direkt õşõnlarõndan korumak için de faydalanõlmalõdõr.
3.5.2 - İyi bir beton kürü için yüzey baştan sona kadar ve sürekli olarak nemli tutulmalõ ancak tam
kurumuş beton şok tesiri yapacak şekilde akar su ile tekrar õslatõlmamalõdõr. Nemli çuval veya benzeri
örtüler serilerek önce nemlendirilmelidir. Su sõcaklõğõnõn betona oranla çok düşük olmasõ gerilmelere
18
sebep olduğundan, sertleşmekte olan beton yüzeyleri üzerine uygulanacak suyun sõcaklõğõ beton
sõcaklõğõna olabildiği kadar yakõn olmalõdõr.
3.6 - KALIPLAR
Kalõp nitelikleri, sökme süreleri ve kalõpla ilgili diğer hususlar TS 500'e uygun olmalõdõr.
3.7 - SICAKLIK KAYITLARI

Tarih ve gerektiğinde saat de belirtilmek suretiyle hava sõcaklõklarõ ile genel hava şartlarõ (sakin,
rüzgarlõ, bulutlu, açõk vb.) ve nisbi nem miktarlarõ tesbit edilerek kayõtlara işlenmelidir. Yerleştirme
yerine getirilen beton sõcaklõğõ ile betonun kalõplara yerleştirildikten sonraki sõcaklõklarõ da
kaydedilmelidir.
ATIF YAPILAN TÜRK STANDARDLARI

TS 500
TS 1247
TS 3233
TS 3234
TS 3456
TS 3646
TS 4834
19
ŞEKİL - 1 Dökülmüş Betonda Isõ Ölçme Şekli
20
ŞEKİL - 2 Çökme Değerlerinin ve Su İsteğinin Sõcaklõk Artmasõyla Değişmesi
21

TS 1248

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS 1248

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

BETON YAPIM, DÖKÜM VE BAKIM KURALLARI-

Mixing Placaing and Curing of Concrete abnormal Weather

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

0 - KONU, TARİF, KAPSAM, AMAÇ, UYGULAMA ALANI....................................... 1

2.6.3 - Priz Çabuklaştõrõcõ Diğer Katkõ Maddeleri.......................................................................... 11

BETON YAPIM, DÖKÜM VE BAKIM KURALLARI-

0 - KONU, TARİF, KAPSAM, AMAÇ, UYGULAMA ALANI

0.2.2 - Ortalama Sõcaklõk

0.2.3 - Anormal hava Şartlarõ

0.2.4 - Aşõrõ Soğuk Hava

0.2.5 - Aşõrõ Sõcak Hava

0.2.6 - Beton Karõşõm Elemanlarõ

0.2.7 - Beton Karõşõm Sõcaklõğõ

0.2.8 - Beton Yerleştirme Sõcaklõğõ

0.2.10 - Kür Maddesi

0.2.13 - Diğer Tarifler

Normal hava şartlarõnda yapõlan betonlarõ kapsamaz.

0.5 - UYGULAMA ALANI

1 - ANORMAL HAVA ŞARTLARINDA BETON DÖKÜM İŞLERİ İLE

2 - SOĞUK HAVALARDA BETON YAPIMI, DÖKÜMÜ VE BAKIMI

2.1.2 - Sonbaharda İlk Dondan Sonra Betonun Korunmasõ

2.1.3 - Soğuk Havalarda Betonun Yerleştirilmesi

ÇİZELGE - 1 Beton Karõşõm ve Yerleştirme Sõcaklõklarõ

2.1.4 - Beton Koruma Süresi

2.1.5 - Koruma İşleminin Etkinliği

2.1.6 - Isõtõlmõş Kapalõ Yerlerde Beton Dökme İşlemi

Isõtma işlemi sõrasõnda yerel sõcaklõk yükselmelerinden kesinlikle kaçõnõlmalõdõr.

2.1.7 - Döşeme Betonlarõnõn Çökme Değeri

2.1.8 - Beton Yerleştirmede Sõcaklõğõn Önemi

2.1.9 - Kõşõn Beton Dökerken Alõnacak Tedbirler

2.1.9.2 - Çizelge-2'de belirtilen koruma sürelerine uyulmalõdõr ve inşaat esnasõnda ve sonrasõnda

ÇİZELGE - 2 Soğukta Yerleştirilen Betonlar İçin Gerekli Koruma Süreleri

2.2 - YERLEŞTİRİLEN BETONUN SICAKLIĞI VE KARIŞIM ELEMANLARININ

2.2.2 - Beton Sõcaklõğõ

2.2.3 - Beton Sõcaklõğõnõn Hesapla Bulunmasõ

Sç : Çimento sõcaklõğõ (°C)

Bu şekilde Çizelge-1'de gösterilen değerlerin bulunmamasõ halinde karõşõm elemanlarõnõn sõcaklõklarõ

2.2.4 - Karõşõm Elemanlarõnõn Isõtõlmasõ

2.3 - BETON DÖKMEDEN ÖNCEKİ HAZIRLIKLAR

Bu temas yüzeylerinin sõcaklõğõ betonun sõcaklõğõna mümkün olduğu kadar yaklaştõrõlmalõdõr.

2.4 - YÜKE VE SOĞUĞA MARUZ KALIP KALMADIĞINA GÖRE BETON İÇİN

2.4.2 - Temeller ve Alt Yapõlar

2.4.3 - Kütle Betonlarõ

2.4.4 - Hava Şartlarõna Maruz Kalan Diğer Beton Kõsõmlar

2.5 - KALIP VE DİKMELER SÖKÜLMEDEN ÖNCE TAŞIYICI YAPI ELEMANLARI

2.5.2 - Koruma Süresinin Uzatõlmasõ Hali

ÇİZELGE - 3 Kalõp ve Dikmelerin Emniyetle Sökülebilmesi İçin Gerekli Koruma Süreleri ve

2.5.3 - Kalõp ve Dikmelerin Sökülebilme Zamanõ

2.5.4 - Kalõp Sökme Süresinin Kõsaltõlmasõ

2.6 - MUKAVEMET GELİŞMESİNİN HIZLANDIRILMASI

Çimento prizini çabuklaştõrõcõ katkõ maddelerinin kullanõlmasõ halinde,

2.6.2 - Priz Çabuklaştõrõcõ Katkõ Maddesi Olarak Kalsiyum Klorür Kullanõlmasõ

2.6.2.1 - Kalsiyum Klorür Kullanõlmamasõ Durumunda

Kalsiyum klorür, çimentoda alkali-agrega reaksiyonunun kontrol edilemeyeceği hallerde genleşme

2.6.2.2 - Kalsiyum Klorür kullanõlmasõ Durumunda

2.6.3 - Priz Çabuklaştõrõcõ Diğer Katkõ Maddeleri

Korozyon potansiyelini şiddetlendirmesi sebebi ile ön gerilmeli betonarme betonlarõnda klorürler

Bu gibi koruma tedbirleri beton dökümüne başlamadan önce hazõrlanmõş bulunmalõdõr.

2.7.2 - Isõ Yalõtõmõ ile Koruma