You are on page 1of 2

ConjuraoBaiana1796a1798

PorJonildoBacelar

H
is tr ia da B a hia

Gibson
LesPaul

Guitars

Learnabout
Gibson
Guitar
Products.
VisitOfficial
Sitefor
GuitarInfo

Nofinaldosculo18,aBahiafoiopalcodeumarevoluosocial,que
buscavaaproclamaodeumaRepblicaBahinense,comigualdadede
direitosparatodos:aConjuraoBaiana.Seguiaosideaisdeliberdadeque
fluamnosculo18eenvolveuintelectuais,donosdeengenho,escravos,
artesos,militares,padres,brancos,negros,pobresericos.
Omovimentoteveduasfasesdistintas.Aprimeirafoiiniciada,em1796,
porpartedaelitebaiana.EsperavamapoiomilitardaFranaparadeflagrar
asedio,mas,semrepostadosfranceses,retraramseapsasprimeiras
repressesnoanoseguinte.
Asegundafase,foiumaretomadadaprimeira,mascomparticipaoativa
dascamadasmaispopulares.Acreditasequeagiamcomapoioouamando
debaianosricoseinfluentes,comodemonstraPatrciaValim,emsua
tesededoutoradode2012.Ahistoriadoratambmrevelaasnegociaes
econmicaseasdisputasdepoder,nosbastidoresdomovimento,
envolvendoogovernadordaBahiaeosconjuradosricos.
Napoca,Salvadortinhacercade60milhabitantes,eraamaiorcidadedo
Brasil.Comaquedanaproduodeouroediamantes,emMinasGerais,a
BahiavoltavaaseracapitaniamaisricadaAmricaPortuguesa,comsua
produodeacar,tabacoealgodo.

Enforcamento,emnovembrode1799,dosconjuradosLucas
Dantas,Manuelfaustino,JoodeDeuseLusGonzaga,noLargo
daPiedade(IlustraodeRodvalMatiasparaolivroAConjurao
BaianadeLusHenriqueTavares,Editoratica).

Brasileirosbrancostinhamgeralmentelimitesemsuasaspiraes
profissionais,emcomparaoaosportugueses.Negrosepardossofriam
comumasociedaderacista.Membrosdaelitereclamavamdosimpostose
dafaltadeliberdadecomercial.Soldadosreclamavamdosbaixossoldos.A
indstriademanufaturaseraproibida,oqueexplicaograndenmerode
artesosnacidade.SalvadoreraoprincipalportodoBrasil,massnavios
portuguesespodiamatracar.
Asociedadebaianaera,emgrandeparte,dominadapelasirmandades
religiosasdasordensterceiraseoutrasinstituiescatlicas.Existiamas
irmandadesdosnegros,asirmandadesdospardoseasirmandadesdo
brancos,cadaumacomsuaigreja.Essasirmandadesnoeramformadas
porpadres,quetinhamsuasprpriasordensreligiosasesuasprprias
igrejas.Agrandequantidadedeigrejas,emSalvador,tinhaimensarazo
social.Porexemplo,entreasmaispoderosasirmandadesdaCidade
estavamadaOrdemTerceiradeSoFrancisco,adaOrdemTerceirado
CarmoeadaOrdemTerceiradeSoDomingosGusmo.Enquantoa
maonariaganhavaforanospasesprotestantes,comoosEUA,naBahia,
asordensterceirascompetiamporprestgioepoder.Provavelmente,
grandepartedasdiscussessobreaConjuraoBaianaocorreunessas
sociedadescatlicas.
Acreditase,tambm,quenofinaldosculo18,amaonariacomeavaa
ganharalgumespaonaBahia,emboraproibida.Ointelectuale
comerciantebaianoJosBorgesdeBarrosfoiacusadodeserumgro
mestredessasociedade,naIlhadaMadeira.BarrosretornoudePortugal
entre1795e1796epassouadivulgarideaisrepublicanos.Desapareceu
daBahiaemmeadosde1797,comasprimeirasrepressesConjurao.
SabesequeestavaemLondres,anosdepois,conformerelataLus
HenriqueTavares.
Provavelmente,omaisimportanteintelectualdaConjuraoBaianafoio
cirurgioejornalistaCyprianoBarata,queestudounaUniversidadede
Coimbra.Tambmpassouadivulgarosideaisrepublicanosquando
retornouaSalvador,em1792.

CyprianoBarata(17641838)nasceuemSalvador,
diplomouseemFilosofia,MedicinaeMatemticapela
UniversidadedeCoimbra,em1790.Destacousecomo
jornalistaefoiumdosmaisimportantesativistaspolticos
doBrasil.EditavaoSentineladaLiberdadeesuascrticas
olevaramprisoalgumasvezes.
FoiumdosintelectuaisdaConjuraoBaiana.De1797a
1798,foiacusadodepregaesincendiriaseprticas
herticas,comdennciasenviadasad.MariaIeaoSanto
Ofcio.Emsetembrode1798,foipreso,acusadode
participardaConjuraoBaiana,masabsolvidoem
novembrode1799.
Participoutambmdeoutrosmovimentosquelevaramo
BrasilIndependncia,comoaRevoluoPernambucana
de1817.
Emdezembrode1821,tomoupossecomodeputadopela
ProvnciadaBahianasCortesdeLisboa,quandooBrasil
faziapartedoReinoUnidocomPortugaleAlgarves.
RetornouaoBrasil,em1822,emplenaGuerrada
Independncia.Em1824,participoudaprimeira
Constituiobrasileira.
Em1835,Cyprianofechouseujornal.Em1837,mudou
separaNatal,ondefaleceunoanoseguinte.

Emnovembrode1796,chegou,emSalvador,ocapitofrancsAntoine
RenLarcher(17401808),queperderaseunavioevinhacomo
passageiroemumnavioportugus.LarcherpermaneceunaCidadepor
poucomaisdeummsemantevecontatocomvriosmembrosdaelite
baiana.SuaguardaestavaacargodotenenteHermgenesPantoja,que
provavelmenteouviaatentamenteasidiasrepublicanasdocapito
Larcher.
OspesquisadoresIstvnJancseMarcoMorelapresentaram,na
RevistaTopoi,em2007,provasdequeosconjuradossolicitaramapoio
militardaFranaparaomovimento,atravsdeLarcher,queerachefeda
DivisodasArmadasNavaisFrancesas.Consideresenessecontexto,quea
FranatinhapretensescomerciaisnoBrasildesdeoinciodosculo16.
LarcherseguiuparaLisboa,emjaneirode1797elficoupormaisalguns
meses,semconseguirretornarFrana.Larcherenviousecretamente,de
Lisboa,duascartasparaogovernofrancs,informandoasituaoda
ConjuraonaBahiaeasvantagenscomerciaisqueviriamdeumpossvel
apoiomilitar.Talvez,comaperdadeseunavio,Larchertenhatambm
perdidoseuprestgio.Noseconhecerespostadogovernofrancs.

OSolardoUnhoevistaparaaBaadeTodososSantosem
pinturadoinciodosculo19.Olocalfoiusadocomo
esconderijoporLucasDantaseManuelFaustino,apsa
dennciadaConjurao,em1798.

Emmeadosde1797,ogovernadordaBahia,DomFernandoJosde
PortugaleCastro,foiinformado,pelocoronelLucena,dequehavia
reuniessuspeitasecitounomes.Muitosmanifestavamabertamentesuas
prefernciaspelarepblica.
OgovernadorrepreendeuotenentePantoja,determinandoqueelese
recolhesseemcasaesedeclarassedoente.Comapercepodequeo
movimentohaviasidodenunciado,algunsdosconjuradosdeixarama
cidade,outrossecalaram.OcoronelLucenaordenouqueManuelde
Santanarecebesseumarodadepau,umcastigoapauladas.Manuel
desertoudepois.
Emdezembrode1797,algunsdosconjuradosvoltaramasereunir

duranteobatizadodafilhadosoldadoLucasDantas.Entreeles,otenente
Pantoja,LusGonzagaeManueldeSantana.Nestasegundafase,a
Conjuraoadquiriuumafeiomaispopular,comgrandeparticipaode
soldados,padreseartesos.Osencontroscontinuarampeloinciode1798
ejcirculavam,emSalvador,panfletoscomcrticasaogoverno.
Tramavamumaguerracivilparaconquistarindependnciaeproclamara
RepblicaBahinense.
Namanhde12deagostode1798,liaseempanfletosmanuscritos
afixadosnasruasdeSalvador:Animaivospovobahiense,queestpor
chegarotempofelizdenossaliberdadeotempoemqueseremostodos
irmosotempoemqueseremostodosiguais...umpanfletocontavaa
participaode676pessoascomprometidascomomovimento,maisda
metadeeramsoldados.
Osconjuradosesperavamaadesoimediatadamaiorpartedapopulao.
Ogovernadorordenouumadevassaparadescobrirosenvolvidos.Alguns
diasdepois,ordenouseaprisodorequerentedecausasDomingosda
SilvaLisboa,poissualetrafoiconsideradaparecidacomadospanfletos.
Em20deagosto,duasnovascartas,assinadasporannimosrepublicanos,
forampostadasnaIgrejadoCarmo.Umaeradestinadaaogovernador,
nomeandooparapresidentedoSupremoTribunaldaDemocracia
Bahinense.Aoutradestinavaseaopriordoscarmelitas,nomeandoo
chefedaIgrejaBahinense.
OsoldadoLusGonzagafoipreso.Consideraramquesualetraera
semelhantetantoadascartasdoCarmo,quantoadospanfletosde12de
agosto.Gonzaganegoutudo.Umabuscaemseuquarto,entretanto,
reveloutextoseumdirio,consideradoscomoprovadeseuenvolvimento.

OLargodaPiedadeesuaIgreja,emilustraodeRugendasde
1835.AIgrejadeNossaSenhoradaPiedadefoifundadaem
1679,peloscapuchinhosfranceses,emSalvador.Em1799,
quandoosconjuradosforamenforcadosnesselocal,a
arquiteturadaIgrejaeramaissimples.Aconstruodafachada
destailustraofoiiniciadadezanosdepoisenovamente
reformadacercadecemanosmaistarde.

Pesquisar

ComaprisodeGonzaga,osdemaisconjuradosreuniramseparareavaliar
omovimento.Estudaramapossibilidadedeanteciparolevanteelibertar
seucompanheiro.MarcaramnovareunionoCampodoDiquedoDesterro,
para25deagosto,masoencontrofoidenunciadopordoisdosconvidados:
oferradorJ.J.daVeigaeobarbeiroJ.J.deSantana.Osdenunciantes
foramorientadosafingiradesoaomovimentoatareunio.
provvelquemuitosdosconjuradostenhamsidoavisadosdasdenncias
ouperceberamamovimentaodastropas,poispoucoscompareceram
reunio.Esperavasepelomenos200participantes,masapenas14
compareceram,incluindoosdenunciantes,segundoosAutosdaDevassa.
Umdosconjuradosreconheceuocoroneldasforasderepressoeavisou
oscolegas,quesedispersaram.
Comofracassodareunio,osoldadoportugusJ.J.Siqueiratambm
contoutudooquesabiaaogovernador.Asprisescomearamnodia
seguinteecontinuaramatoinciode1799.Algunsconjuradosnunca
foramencontrados.
Forampresas39pessoas,masapenas32foramacusadas.Ojulgamento
sedesenroloupor1799.Seisrusforamcondenadosmorteporcrimede
lesamajestade,osdemaistiverampenasdedegredooupriso.Entreos
condenadomorte,osoldadoRomoPinheirotevesuapenacomutada
paradegredonafricaeoourivesLusPiresdesapareceu.
CyprianoBaratafoipresoelibertadoem1799,porfaltadeprovas.O
tenentePantojaeJosGomesdeOliveiraBorges,condenadosseismeses
depriso,tiveramaspenasperdoadas.
Emnovembrode1799,foramenforcados,noLargodaPiedade,oslderes
daConjurao,daclassemaispopular:LucasDantas,ManuelFaustino,
JoodeDeuseLusGonzaga.Todosmulatossoldadosoualfaiates.Seus
corposforamesquartejadosependuradosemvriaspartesdaCidade.
AcreditasequeogovernadordaBahiabuscouprotegerosmembrosda
elitebaianadasacusaes,comobemrevelaPatrciaValim.
Osportuguesesbuscaramdesqualificaromovimento,queficouconhecido
pormuitotempocomoaRebeliodosAlfaiates.
Osbrasileirosestavamprogressivamenteamadurecendoparasetornar
umaNaoindependente.AConjuraoBaianafoiummovimentomaior
queaInconfidnciaMineira(1789).Em1817,eclodiuaRevoluo
Pernambucana,omaiordetodososmovimentosdelibertaododomnio
lusitanoantesdaGuerradaIndependncia.

CopyrightGuiaGeogrficoHistriadaBahia,RevoltadosBzios.

You might also like