Walt Disney en Nazipropaganda

Een onmogelijke combinatie?

Bente van Oosterom, 1640828
Theory AV, Judith Meinetten
Hogeschool Utrecht, JDE-D04

Inhoud
Inhoud ............................................................................................................................... 2
Inleiding............................................................................................................................. 3
Op welke manieren overtuigt propaganda? ............................................................................. 4
Technieken ..................................................................................................................... 4
Op welke manier keek Walt Disney tegen de Tweede Wereldoorlog aan? .................................... 5
Welke elementen van de nazipropaganda zien wij terug in de films van Walt Disney? .................. 6
Der Fuehrers Face ........................................................................................................... 6
Education for Death ......................................................................................................... 7
Conclusie ........................................................................................................................... 9
Literatuurlijst ..................................................................................................................... 10

Inleiding
De films van Walt Disney zijn overal ter wereld bekend. Van de grote films als Lion King tot de korte
Donald Duck cartoons. Maar wat men vaak niet weet is dat ook Walt Disney betrokken was bij de
Tweede Wereldoorlog en de propagandafilms eromheen. Hij maakte zowel propagandafilms voor het
Amerikaanse leger, als korte films voor Donald Duck over de oorlog. In dit verslag worden twee van
deze korte propagandafilms geanalyseerd in vergelijking met de Duitse oorlogspropaganda. De twee
films verschillen veel: waar Der Fuehrers Face erg spottend en met humor wordt opgezet, is
Education for Death juist erg serieus en heeft het verhaal een sterke emotionele onderlaag.
De hoofdvraag in dit verslag is Hoe wordt de nazipropaganda gerepresenteerd in de films van Walt
Disney tijdens de Tweede Wereldoorlog?. Deze vraag zal beantwoord worden door middel van de
volgende drie deelvragen: Op welke manieren overtuigt propaganda?, Op welke manier keek Walt
Disney tegen de Tweede Wereldoorlog aan? en Welke elementen van de nazipropaganda zien wij
terug in de films van Walt Disney?.
Door deze vraag te beantwoorden zal ook de donkere kant van Disney aan het licht komen en door
de analysering zal er meer duidelijkheid ontstaan over de overeenkomsten van de propaganda van
Disney en de propaganda van nazi-Duitsland.

Op welke manieren overtuigt propaganda?

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd er veel gebruik gemaakt van propaganda. Door Amerika, maar
voornamelijk door nazi-Duitsland. Propaganda zorgt er voor en tijdens de oorlog voor dat Hitler het
Duitse volk aan zijn kant kon krijgen. Er werd in Duitsland voornamelijk gebruik gemaakt van radio,
film, affiches en massademonstraties. (Kunst en Cultuur, 2006) Tijdens de oorlog is Josef Goebbels
de minister van propaganda in Duitsland, hij is degene verantwoordelijk voor het omhalen van alle
inwoners van Duitsland en de landen eromheen. Zo zag je onder andere ook veel Duitse propaganda
binnen Nederland om zo de Nederlanders aan te sporen zich aan te sluiten bij de NSBers. Maar op
welke manier kon nazi-Duitsland zo veel mensen overhalen?

Technieken
Er zijn veel verschillende technieken die te gebruiken zijn binnen de propaganda. Hieronder worden
een aantal van deze technieken uitgelegd en gellustreerd.
Propaganda moet kort en bondig zijn. Vaak zie je op posters en affiches
bestemd voor propaganda niet meer dan n of twee zinnen. De tekst moet
binnen een minuut gelezen kunnen worden en een pakkende en opvallende
slogan bevatten. Ook zie je vaak dat propaganda misleidt en dat het vaak
grove leugens bevat. Op deze manier worden veel winsten aangedikt en
worden leugens zo groot gemaakt dat mensen het wel moeten geloven, het
is zon grote leugen dat men zich niet kan voorstellen dat het niet waar is.
Herhaling is een belangrijk punt van propaganda. Op elk affiche zie je
dezelfde korte boodschap, op de radio hoor je telkens weer dezelfde slogan
en op televisie komt elke keer hetzelfde korte spotje met die pakkende zin.
Vaak wordt bij propaganda gebruik gemaakt van een bepaald taalgebruik.
Door het gebruik van synoniemen worden bepaalde boodschappen en stuk
negatiever. Zo zou twijfelachtig verdraaid kunnen worden naar dubieus,
problematisch of betwistbaar. Ook wordt er vaak gebruik gemaakt van
meervoud, waardoor men bij de meerderheid wil horen. In het medium film wordt vaak gebruik
gemaakt van bepaalde cameratechnieken, zoals het in slow motion afspelen van beelden, waardoor
er een spanning gecreerd wordt en angst wordt opgewekt. Ook wordt er vaak gebruik gemaakt van
het kikvorsperspectief, waardoor iemand groter lijkt dan hij is. Als laatste techniek behandel ik kleur.
In propaganda wordt vaak gebruik gemaakt van de kleuren rood, zwart, bruin en wit. Rood is een
wat agressievere kleur en wordt vaak in de propaganda vanwege het ophitsen van de mensen. De
kleur wordt in bijna elk affiche en op bijna elke poster gebruikt. Bruin, zwart en wit worden vaak
gebruikt voor het extreme contrast met het rode of een andere kleur die gebruikt wordt. (CMO, sd)

Op welke manier keek Walt Disney tegen de Tweede Wereldoorlog aan?

Wie kent Disney niet? Zowel het merk Disney als de man erachter zijn wereldwijd bekend. Er zijn
vele films, korte animaties en rond de 40 pretparken. Walter Elias Disney, beter bekend als Walt
Disney, werd geboren op 5 december in 1901. In 1923 richt hij The Walt Disney Company op,
waarmee hij later tot n van de meest bekende en belangrijke merken ter wereld zal behoren. (Walt
Disney, sd) (Disney, 2014)
Maar kennen wij Walt Disney wel goed genoeg? Ondanks dat hij
tijdens de Tweede Wereldoorlog verschillende anti-nazipropaganda
films heeft gemaakt, zijn er toch geruchten dat Walt Disney niet
helemaal tegen de nazis was. Zo is er de bekende scene uit Three
Little Pigs, waar de wolf er origineel uitzag als een Jood. Deze scne
is later veranderd. Daarnaast nam Disney n maand na de
Kristallnacht een Naziregisseur, Leni Riefenstahl, aan om in zijn
studio te werken. (Dobbins, 2013)
Toch is het moeilijk te geloven dat Walt Disney zelf antisemitisch
was. Voor en tijdens de oorlog vluchtten veel Joden naar het
buitenland, waaronder ook Amerika. In deze tijd zijn er veel Joden
geweest die een belangrijke rol in Disneys bedrijf hebben gespeeld.
(Pierce, 2014)
"Suppose the Germans are singing it," Walt offered. "To them, it's
serious. To us, it's funny." (Wallace)
Deze zin komt uit een interview over het titellied van Der Fuehrers Face, waarin Disney dus de spot
drijft met de nazis. Het lijkt dus niet heel logisch dat Disney zelf aan de kant van nazi-Duitsland
stond.

Welke elementen van de nazipropaganda zien wij terug in de films van

Walt Disney?
Der Fuehrers Face

V.l.n.r.: Der Fuehrers Face ( 0:18, 0:42, 1:29, 3:05 , 3:26) (Kinney, 1943)

In de tekenfilm wordt een duidelijk beeld geschetst van het regime binnen Nutziland, een referentie
naar Nazi-Duitsland. Donald Duck maakt deel uit van de bevolking van Nutziland en wordt uit bed
getrommeld door een Duitse soldaat die hem Heraus! Schweinehund! toeschreeuwt. Deze soldaat
maakt deel uit van de oom-pah band die bestaat uit Joseph Goebbels (trombone), Heinricht Himmler
(snaredrum), Hideki Tj (sousafoon), Hermann Gring (piccolo) en Benito Mussolini (bassdrum).
(Der Fuehrer's Face, 2014) Donald brengt plichtsgetrouw de Hitlergroet aan de portretten van Hitler,
Mussolini en Hirohito en krijgt tijdens zijn ontbijt een kopie van Mein Kampf in zijn handen geduwd.
Door de soldaten wordt Donald vervolgens naar een fabriek gebracht, waar een stem te horen is:
Welcome workers of Nutzi land. What a glorious privilege is yours to be a Nutzi. To work 48 hours
a day for the Fuehrer. Vervolgens hoor je het titellied opnieuw, waarin elke keer hetzelfde wordt
herhaald: When der Fuehrers says: we never will be slaves, we Heil! Heil!, but still we work like
slaves. While der Fuehrer brags and lies and rants and raves, we Heil! Heil! and work into our
graves. Heil Hitler! (Jones S. , 1942) Donald moet werken aan de lopende band. Na een tijdje mogen
de werknemers met vakantie, ze mogen echter de fabriek niet verlaten. En zo plots als de vakantie
werd aangekondigd, is het ook alweer over en moeten de werknemers overwerken. Donald kan het
werktempo niet meer aan en glijdt steeds meer weg van de realiteit. Uiteindelijk wordt Donald wakker
in zijn slaapkamer. Hoe deze in het begin gedomineerd was door swastikas, is de kamer nu compleet
geamerikaniseerd. Overal is de Amerikaanse vlag te zien en ook het vrijheidsbeeld is aanwezig.
Donald is erg opgelucht: Oh boy! Am I glad to be a citizen of the United States of America! (Kinney,
1943)

V.l.n.r.: Der Fuehrers Face (3:39, 4:06, 5:35, 6:47, 7:29) (Kinney, 1943)

In Der Fuehrers Face worden verschillende propagandatechnieken gebruikt die ook in de

nazipropaganda terug komen. Zo zie je onder andere de kleuren rood, wit, bruin en zwart vaak terug
in de animatie. Zo zie je dat de fabriek waarin Donald werk omringd is door rode wolken en dat de
lijsten om de fotos van Hitler roodgekleurd zijn. De bruintinten komen vaak terug in de uniformen
en omgeving waarin de animatie zich afspeelt. Ook zie je in de animatie een groot aantal swastikas.
Dit is een symbool van nazi-Duitsland, wat meteen een bepaalde sfeer aan de animatie geeft. Het
symbool wordt vaak herhaald, waardoor niemand het over het hoofd kan zien en het beter onthouden
wordt. Daarnaast is een van de meest opvallende dingen in de animatie de Heil die erg vaak
voorkomt. Ook wordt het liedje in de animatie vaak herhaald. Wat nog meer uit het liedje gehaald
kan worden is de tekst, die enorm misleidt en leugens verteld. Zo zegt Hitler dan wel dat ze geen
slaven zijn, maar toch moet iedereen harder werken dat mogelijk is. (CMO, sd) (Kinney, 1943)
Kortom: veel bekende nazipropagandatechnieken worden helder neergezet in de animatie van Walt
Disney.
Der Fuehrers Face is de enige Donald Duck cartoon die ooit een Academy Award gewonnen. Hierdoor
wordt al snel duidelijk dat de animatiefilm goed viel bij het Amerikaanse publiek. Daarnaast heeft de
titelsong meer dan 100.000 kopien verkocht in 1942. (CineWiki, sd) De plaat van de muziek van
de animatie werd door een Amerikaanse DJ gratis weggegeven zodra je voor minstens 50
Amerikaanse dollars uitgaf aan oorlogsobligaties. Door deze actie zorgde hij ervoor dat er 30.000

dollar binnen n nacht werd binnengebracht. (Jones J. B., 2006) Hierdoor wordt enkel meer duidelijk
hoeveel interesse er was voor de animatie en de spottende muziek die werd afgespeeld bij de film.

Education for Death

V.l.n.r.: Education for Death: The Making of the Nazi (0:05, 0:43, 0:53, 1:37, 1,55) (Geronimi, 1943)

De film Education for Death volgt het verhaal van Hans, een jongen die opgroeit in nazi-Duitsland.
De jongen wordt als het ware geboren om een nazi-soldaat te worden. In het begin zie je hoe zijn
ouders bewijzen dat zij daadwerkelijk puur Arisch zijn en dat zij Hans opgeven om in dienst te gaan
voor Hitler en de nazipartij. Vervolgens zien wij een cartoon over Doornroosje, maar dan de
interpretatie van nazi-Duitsland, waarin je ziet hoe Hitler als de prins Duitsland als Doornroosje redt
van de heks, ofwel democratie. Door deze interpretatie raakt Hans gefascineerd door Hitler en wordt
hij door de kinderen als een grote held gezien. Hans en zijn klasgenoten groeten de portretten van
Hitler, Gring en Goebbels met de Hitlergroet en kijken toe hoe de docent een cartoon op het
schoolbord tekent. Ook deze cartoon wordt op een bepaalde manier genterpreteerd, maar als Hans
dat verkeerd doet, moet hij naar de hoek. Hans realiseert dat de sterken de zwakken zullen
overheersen en is het er eindelijk mee eens dat de zwakken uitgeroeid moeten worden. Later zie je
hoe Hans de volgende paar jaren doorbrengt: Marching and heiling, heiling and marching!. Je ziet
hoe hij van een jongen een man wordt en hoe de soldaten in bedwang worden gehouden. Ze doen
niets anders dan dat ze moeten, zeggen niets anders dan wat ze moeten zeggen en ziet niet meer
dan dat er gezien moet worden. De film eindigt met een shot waarin de soldaten langzaam
veranderen in graven, waaruit opgenomen kan worden dat alle soldaten zijn gestorven. Dus ook
Hans. His education is complete. His education for death. (Geronimi, 1943)

V.l.n.r.: Education for Death: The Making of the Nazi (3:32, 4:13, 5:19, 6:28, 8:17, 9:14, 9:39, 9:55) (Geronimi, 1943)

Ondanks dat Education for Death veel serieuzer is dan Der Fuehrers Face, komen er nog steeds veel
bekenden propagandatechnieken in voor. Zo wordt onder anderen de kleur rood opnieuw erg vaak
gebruikt. Op zowel de bekendere manieren, als bij de hakenkruizen en nazivlaggen, maar ook
opnieuw in de lucht en in minder belangrijke objecten, als de cape van het paard in het sprookje en
het gezicht van de docent als hij boos wordt. Ook komen zwart, wit en bruin weer vaak voor. Wat
bij Education for Death erg opvallend is zijn de camerastandpunten. Zo zie je in de film hoe officieren
vaker worden getoond als een enorme schaduw dan dat ze daadwerkelijk de persoon zelf laten zien.
Ook zie je wat later in de film hoe een Duitse officier vanuit het kikvorsperspectief getoond wordt.
Hierdoor wordt vaak al snel geassocieerd dat deze man dus veel macht heeft en erg belangrijk is.
(Edgar-Hunt, Marland, & Rawie, 2010) Dit werd ook vaak in de oorlogspropaganda van de nazis
gebruikt. Opnieuw speelt de herhaling een grote rol in het filmpje. Zo keren de swastikas vaak terug
en ook de Hitlergroet is regelmatig te zien. Ook is er een wat minder duidelijke herhaling te zien in
de verhalen die binnen de film worden verteld. Zo zie je in het sprookje hoe een les aan de kinderen
wordt geleerd, maar een zelfde boodschap wordt in de cartoon op het schoolbord gellustreerd. Deze
verhalen geven dan weer een mooi bruggetje naar de grove leugens en misleiding binnen de
propaganda. Democratie staat gelijk aan de slechte heks terwijl Hitler de redder in nood is. Zwakken

mogen niet leven en moeten vermoord worden door de sterken. Het gaat zo maar door. De kinderen
krijgen dit toegestopt en geloven alles. (CMO, sd)
De film is gebaseerd op het gelijknamige boek van Gregor Ziemer die in hetzelfde jaar als de film
werd uitgegeven. Het wordt wel gezegd dat de film verbannen werd en opnieuw werd uitgegeven in
hetzelfde jaar als The Lion King, in 1994. (Crouteau & Jess-Cooke, 2009)

Conclusie
Na het onderzoeken van de bekende propagandatechnieken die gebruikt werden door de nazis
tijdens de Tweede Wereldoorlog is duidelijker geworden waar op gelet moet worden tijdens een
analyse op dit gebied. Door deze deelvraag was de derde deelvraag makkelijker te beantwoorden.
Vervolgens werd er dieper ingegaan op Walt Disney zelf, waardoor de intenties duidelijker werden
en het wat duidelijker is geworden waar Disney op doelde met zijn animaties. Ten slotte zijn twee
van zijn animaties geanalyseerd, waarin duidelijker werd op welke manier Disney de nazipropaganda
omzette in animaties die zowel informatief zijn en humor bevatten.
Hoe wordt de nazipropaganda gerepresenteerd in de films van Walt Disney tijdens de Tweede
Wereldoorlog? Dat is natuurlijk de grote vraag die beantwoord moet worden. Na het onderzoek denk
ik dat Disney ingredinten van de propagandatechnieken die er in Duitsland en omstreken gebruikt
werd om de nazis en Hitler aan te prijzen heeft overgenomen in zijn animaties. Misschien deed hij
dit om met Hitler en zijn gevolg te spotten, misschien omdat het een goede manier is om mensen te
overtuigen. Wat wel duidelijk is, is dat Disney propaganda en het naziregime heeft gebruikt in zijn
animaties en hier op een spottende manier mee om is gegaan.

Literatuurlijst
CineWiki. (sd). Der Fuehrer's Face. Opgehaald van CineWiki:
http://cinewiki.wikispaces.com/Der+Fuehrer's+Face
CMO. (sd). Bron: Propagandatechnieken. Opgehaald van CMO:
http://www.cmo.nl/erfgoed/index.php/mens-samenleving/propaganda/29-menssamenleving/propaganda/133-bron-propagandatechnieken
Crouteau, M., & Jess-Cooke, C. (2009). Apocalyptic Shakespeare: Essays on Visions of Chaos and
Revelation in Recent Film Adaptations. McFarland.
Der Fuehrer's Face. (2014, december 11). Opgehaald van Wikipedia:
http://en.wikipedia.org/wiki/Der_Fuehrer%27s_Face
Disney. (2014). Opgehaald van Ranking the Brands: http://www.rankingthebrands.com/Branddetail.aspx?brandID=33
Dobbins, A. (2013, december 11). Fact-Checking the Age-Old Rumors of Walt Disneys Dark Side.
Opgehaald van Vulture: http://www.vulture.com/2013/12/walt-disney-anti-semitismracism-sexism-frozen-head.html
Edgar-Hunt, R., Marland, J., & Rawie, S. (2010). The Language of Film. : Bloomsbury.
Geronimi, C. (Regisseur). (1943). Education for Death [Film].
Jones, J. B. (2006). The Songs That Fought the War: Popular Music and the Home Front, 19391945 . United States of America: University Press of New England.
Jones, S. (1942). Der Fuehrer's Face songtekst. Opgehaald van Lyrics Mode:
http://www.lyricsmode.com/lyrics/s/spike_jones/der_fuehrers_face.html
Kinney, J. (Regisseur). (1943). Der Fuhrer's Face [Film].
Kunst en Cultuur. (2006). Propaganda van Hitler in de Tweede Wereldoorlog. Opgehaald van Kunst
en Cultuur infonu: http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/oorlog/324-propaganda-van-hitler-inde-tweede-wereldoorlog.html
Pierce, T. J. (2014, februari 21). In Defense of Walt: Walt Disney and Anti-Semitism . Opgehaald
van Disney History Institute: http://www.disneyhistoryinstitute.com/2014/02/in-defenseof-walt-walt-disney-and-anti.html
Wallace, O. (sd). How I wrote "Der Fuehrer's Face". (R. Parker, Interviewer)
Walt Disney. (sd). Opgehaald van Biography: http://www.biography.com/people/walt-disney9275533