Asansr Nedir? Nasl alr?

Asansr, dikey olarak yk ve insan tamada kullanlan bir aratr. Asansr,

zellikle ehirlerde vazgeilmez bir ara olmutur. ehirlerde gittike
artan arsa deerleri sonucu daha yksek binalar yaplmas, insanlarn st
katlara ulaabilmesi iin asansrleri zorunlu klmtr. Ayrca inaatlarda
ve fabrikalarda yk tayan asansrler de mevcuttur. Asansrler olmasayd
kentlerde pek ok insann barnd yksek yaplar ve gkdelenler
kurulamaz, birok sanayi kolu geliemezdi. 19. yzylda baz maden
ocaklar ve fabrikalarda, kmr ve gerekli maddelerin tanmasnda yk
asansrleri kullanlyordu. nsanlarn can gvenliini tehlikeye atmayan ilk
asansrler 19. yzyl ortalarnda yapld. Bu dneme kadar kentlerdeki
yaplar insanlarn merdivenle yukar kabilecei ykseklikte, en ok be
alt katl yaplyordu. Bu gvenli asansrler buhar gc ile alyordu. Bu
asansrlerde buhar makinesi bir tamburu dndryor, asansr kabinini
eken halat da tpk makaral balk oltalarnda olduu gibi bu tamburun
zerine sarlyordu. 1870-1900 yllar arasnda ounlukla hidrolik
asansrler kullanld. Bu sistemde, yars yapnn en st katndan yere
kadar inen, br yars da temelin altnda topraa gml olan elikten bir
silindir asansr boluunu oluturuyordu. Asansrn kabini de bu silindirin
iinde aa yukar hareket eden ok salam bir elik pistonun zerine
oturtulmutu. Silindire basnl su pompalandnda aaya iniyordu.
1890dan sonra elektrik motorlar yaygnlanca hidrolik asansrlerin yerini
elektrikli asansrler ald. Bugn kullanlan asansrlerin hemen hepsi
elektriklidir.

Elektrikli Asansrler
Eski asansrlerde kullanlan halat sarmal tambur sistemi, buhar makinesi
yerine br elektrik motoruyla dndrlerek bugn de baz asansrler de
uygulanr. Ama elektrikli asansrlerin ou artk ekmeli tiptedir. Bu
asansrlerde, ask halatlarnn bir ucuna asansr kabini, br ucuna da
kabinin arln dengeleyen bir kar arlk balanmtr. Ask halatlardan
her biri, asansr boluunun tepesine yerletirilmi bir kasnan ya da
makarann zerindeki ayr bir yive oturur. Bir elektrik motoruyla alan bu
makara dndke halatlar hareket ettirir. Bylece asansr bir yne doru
yol alrken kar arlk ters ynde harreket eder.

Bugnn asansrleri, kabinin ok hzl inip kmasn ve en st ya da en alt

kat hizasn kmasn ve en st ya da en alt kat hizasn gemesini nleyen
birok gvenlik dzeneiyle donatlmtr. Bu dzenekler almasa bile,
asansrn en st kat geerek tepedeki aygtlara deecek kadar
ykselmesi olanakszdr. nk kabin en st kata ulatnda kar
arlk ,kuyu dibinde bulunan tamponlarin zerine oturur bylece halatlar
gevedii iin kabini daha yukar ekemez.

Modern asansrlerden bazlar da pistonlu-elektrikli tiptedir. Bunlar tpk

eski hidrolik asansrler gibi alr, yalnz paslanmay ve donmay nlemek
iin su yerine ya kullanlr. Silindirin iine elektrikli bir pompayla baslan
ya elektrikli vanalara boaltlr. Bu asansrler ok yksek olmayan
yaplarda, zellikle de ar yklerin kaldrlmas iin fabrikalarda ve uak
gemileri ile otomobil ykama-yalama istasyonlarnn ykseltici
platformlarnda kullanlr.

Elektronik Denetimli Asansrler

Elektrikli asansrlerin yaygnlamasndan sonra bile, asansrn ini
kn denetlemek ve kabin kaplarn ap lapatmak iin uzun sre
asansr grevlilerine gerek duyuldu. Yolcularn kabindeki dmelere
basarak asansr kendi kendilerine altrabilmeleri 1890lara rastlar.
Balangtaki kk kabinli ve ok yava olan bu asansrler ancak
konutlarda ya da az sayda insann girip kt birka katl i hanlarnda
kullanlabiliyordu.

Elektronik bilimi ilerledike, ilek yaplarda kullanlan hzl asansrler iin

otomatik denetim sistemleri gelitirildi. Bu otomatik elektronik aygtlar,
birka asansr olan yaplarda ayn zamanda grev datm yapan bir
komuta tablosu ilevini grr. Bu aygtlar verilen programa uygun olarak
asansrlerin ini k ynn yolcu trafiine gre dzenler. Yaklak 30
yldr yksek yaplardaki asansrlerin ou tam otomatiktir. Bu asansrler
insan eliyle denetlenen asansrlerden ok daha verimli, hzl ve
gvenilirdir.

Otomatik Asansrler
Yolcular kabindeki dmeleri kullanarak istedii kata ulaabilir.
Otomatik asansrlerin kabininde, kapnn bir ya da iki yannda
yerletirilmi bir panelde yapnn her kat iin numaral bir dme bulunur.
Asansre binen kiinin yapaca tek ey kmak ya da inmek istedii katn
dmesine basnmaktr. Sonradan binen yolculara asansrn hangi katta
duracan haber vermek iin, baslan dmenin iinde bir k yanar.
Dmeye basldktan sonra ok ksa bir sre sonra kaplar otomatik olarak
3

kapanr ve asansr kendiliinden harekete geer. Duraca kata

yaklarken de gene otomatik olarak yavalar ve kat kapsyla ayn dzeye
geldiinde durur. Asansr yukar karken, yapnn koridorlarndaki asanr
kaplarnn yannda bulunan panelin k dmelerine basan baka
yolcularn bulunduu katlarda da durur. Aa inerken de ini arlarna
yant verir. Otomatik denetim dzenei btn arlar srayla yantlamak
zere belleinde saklad iin, ayn ini ya da k srasnda asansrden
ok sayda yolcu yararlanabilir. Asansr kat dzeyine gelip durduunda
kaplar otomatik olarak alr; yolcularn btn ini klar bitince de
yava yava kapanr. Tm kaplar kapanrken iki kanadn arasnda bir yolcu
kalmsa, elektronik bir aygt bu durumu saptayarak kaplarn yolcuya
arpmadan durmasn salar. Ama bu yalnzca bir anlk bir duraklamadr.
Eer herhangi birisi kaplar zorlayarak ak tutmaya alrsa, kap
kanatlar aradaki yolcuyu hafife iterek uzaklatrr ve asansrn yoluna
devam etmesini salar.

Asansrlerin Programlanmas
ok sayda asansr olan yksek yaplarda btn asansrlerin almas
bilgisayarlara bal otomatik aygtlarla ynlendirilir. Bu aygtlar,
asansrlerin ini klarn yolcu trafiine gre dzenleyecek biimde
programlanmtr. ok ilek bir yapda sabah ve akam saatleri arasndaki
yolcu trafiinin akna uygun olarak genellikle alt ayr program uygulanr.
Gnn erken saatlerinde insanlar iyerlerine yetimek iin acele
ettiklerinden asansrlerin ou k ynne altrlr. Sabahn geri kala
blmnde k ve iniler dengelidir. nsanlarn le yemeine gitti
saatlerde iniler, le yemeinden dnte klar daha youndur. Sonra
yine uzun bir sre iniler ve klar dengelenir. gnn bitiminde
asansrlerin ou bu kez ini ynnde alacak ekilde programlanr. En
4

sonunda, gece hizmetine ayrlan bir ya da iki asansr dnda elektronik

sistem btn asansrleri otomatik olarak durdurur.

ASANSR TPLER

-MAKNE DAREL ASANSR

-MAKNE DARESZ ASANSR
-HDROLK ASANSRLER
-SERVS ASANSRLER
-ENGELL ASANSRLER
-AHIS ASANSRLER
-YK ASANSRLER
-SEDYE ASANSRLER
-PANORAMK ASANSRLER

( https://www.youtube.com/watch?v=ZZFUPXDwMY4 ASANSR ALIMASI

)

Yryen merdiven
Yryen merdiven, basamaklar srekli olarak dnen bir dzenek zerine
yerletirilmi, elektrikle alan merdivendir. nsanlar yukar ya da aa
tamaya yararlar. Asansrlere gre daha fazla insan tayabilirler. Balca
kullanm alanlar oteller, alveri merkezleri, tren ve metro istasyonlar ile
havaalanlardr.

Tarihi
15 Mart 1892'de yryen merdivenin mucidi Jesse W. Reno (Amerikan
Sava'nda general olan Jesse L. Reno'nun olu), buluu iin patent ald. Bu
tama aracnn ilk rnei, patent tarihinden 3 yl sonra (Eyll 1895) New
York'taki Coney Island elence merkezinde, 25 derecelik eimli bir
dzenekle kullanma sunuldu. Yaklak 6 yl sonra Otis Asansr irketi,
Reno'yla yapt anlamayla ticari bir rn olarak yryen merdiveni de
rn yelpazesine katt. irket ilk yryen merdivenini, 1900'de Fransa'da
dzenlenen Paris Dnya Fuar'nda sergiledi ve ardndan yryen merdiveni
ilk kez Filadelfiya'daki ok katl bir maazaya kurdu.

Yryen Merdiven Nasl alr?

Katlar
Deme plakalar bitmi demeyle ayn seviyede olur ve altndaki makine
alanlarna eriime izin vermek iin ya menteeli, ya da sklp taklabilir
yaplr.

Tarak plakas, sabit kat ile hareketli basamak arasndaki paradr. Tarak
dilerinin basamaklar zerindeki kntlar arasna girebilmesi iin hafife
aa doru eimlidir. Tarak dilerinin n kenarlar kntlarn yzeyinin
altndadr.

Sahanlk
Sahanlk, alt ve st katlar arasndaki boluu birletiren mekanik bir
yapdr. Sahanlk, esas olarak, tabanda ve st ksmn hemen altndaki
enlemesine kenetlerle birleen iki yan blmden oluan ii bo bir kutudur.
Sahanln ular beton veya elik desteklere dayanr.

Raylar
Ray sistemi sahanlk iinde kurulur ve basamaklar sonsuz bir dng iinde
eken basamak zincirine klavuzluk eder. ki ray vardr : biri basaman n
iin (basamak tekerlei ray), dieri de basaman arka tekerlii iindir
(arka tekerlek ray). Bu raylarn nispi pozisyonu basamaklarn tarak plakas
altndan karak merdiveni oluturmasna ve sonra tekrar sahanln iine
girmesine sebep olur.
st kattaki geri dn raylar, basamaklar st ksm etrafnda dndrerek
tekrar zt ynde harekete balatr. Bir st ray, basamak zinciri kendi
zerinde geri dndrldnde arka tekerleklerin yerinde kalmasn salar.
apraz dzen yryen merdiven sistemi:
Yryen merdivenler genellikle youn alveri merkezlerinde insan
tamak iin kullanlrlar. Alveri merkezi yap deeri ve etkin mimari alan
kullanm gze alndnda ok daha az alan kullanlarak insanlarn katlar
arasnda tanmasn salamaktadr.Yryen merdiven tasarmn etkileyen
ba faktr binann mimari yaps, bykl ve merdivenin kurulaca
alann seimidir. Yryen merdiven tasarmda rol oynayan nemli
etkenlerden bir taneside bina trafiidir. Yryen merdivenin hareket
edecei dikey ve yatay alanlar dikkate alndktan sonra yryen
merdivenin uzunluu belirlenir. Bina alt yapsnn elverili olmas yryen
merdivende kullanlan ar bileen ve komponentleri destekler nitelikte
olmas mhendislik asndan son derece nemlidir. Yryen merdiven
tasarmnda baz dikkate alnacak hususlar bulunmaktadr. Genelikle
maaza yneticileri ve alveri merkezi sahipleri ve yryen merdivenler
ile bir kattan dier kata ulaan insanlarn, maazalarnda satlan rnleride
kolayca grebilmelerini salamak iin isteklerde bulunurlar. Merdiven
tasarmn etkileyen bir baka unsur mteri beklentileri olarak karmza
kmaktadr.
7

Paralel dzen yryen merdiven sistemi

Alveri merkezlerinde ska grebildiimiz paralel dzene sahip yryen
merdivenler yan yana veya belirli bir mesafe ile ayrlm, yukar ve aa
insan tama maksad ile yaplandrlrlar. Bina trafii ve tanacak insan
says.. nsanlar hedeflerine en ksa sre iinde ulatracak ayn zamanda
bina giri ve klarnda sorun yaamadan hareket edebilen bir yolculuk
deneyimi. nsanlar bina iinde doru olarak ynlendirecek ok ynl ve
analitik bir dnce yaps ile bir yryen merdiven dizayn ortaya
koyabilmek her zaman ana hedeftir. Yaplandrlacak olan yryen
merdiven iin bir dakikada tayaca insan says hesap edilebilir. nsanlar
yryen merdiven zerinde saniyede (0.30 m/sn) 1 metre yol kat edebilirler.
Saniyede 1 metre yol kat edebilen bir yryen merdiven ile dakikada 120
kii yolculuk edebilir.

oklu parelel pzen pryen merdiven sistemi

nsan trafiinin ok youn olduu mekanlarda oklu paralel tasarma
sahip; aa yukar, ayn veya ayr ynlerde bir ka paralel yryen
merdiven tasarmna ihtiya duyulur. oklu paralel yryen merdiven
sisteminde ok daha fazka insan tayacak bant bulunduu iin en ok
metro istasyonlarnda yolcu tama zmleri retmektedir. Alveri
merkezinde, kamu binalarnda, hava alanlar ve metro gibi insan trafiinin
oka youn olduu alanlarda yryen merdivenler insanlarn kontrol
etmeye ve doru alana ynlendirmeye yardmc olabilir. Kalabalk
stadyumlarda yryen merdivenler insanlarn doal trafik aknn kontrol
edilmesini salayabilmektedir. Kalabalk ve deyim yerinde ise insan selinin
yaand bir bina girii veya knda insanlarn ok daha gvenli, kayg
yaamadan bir kattan dierine ulamas iin yryen merdivenler faydal
olabilir. Hava alanlarnda bulunan gvenlik kontrol noktalar arasnda
dzenli olarak giri k noktalarnda yryen merdivenler ska
kullanlmaktadr. Yryen merdiven tasarmnda engelli vatandalar
unutulmamal ve tekerlekli sandalye ile yaamlarn srdren kiiler iin
merdiven sistemine bitiik bir asansr dizayn edilmelidir.

YRYEN MERDVEN DETAY BLG

1. Kasa (elik Konstruksiyon)

Karkas imalati tasarimina gre birbirine kaynatilmis elik profillerden
yapilir ve belverme ve bklme siddetine karsi mkemmel direnci garanti
eder.
llere uygun
olarak msteri tarafindan saglanan her iki uta destekler zerinde durur.
Titresimin direkt iletiminden kainmak iin karkas ularina elastik
destekler koyulmustur.

2- Tahrik nitesi
Motor vida tipli azaltma dislisine- helezon dislisine eklenmistir. Srs
motor/azaltma disli biriminden basamak src birimine oklu baglanti
silindir zincirinden geerek iletilir. Merdivenin boyuna gre gcnde
degisiklik olur.

3 - Basamak
ller : Derinlik: 400 mm
En: 600 mm,800 mm , 1000mm
Basamaklar arpikliklara karsi dayanikli bir dizayna sahip, yksek
gerilimli, dkm alminyumdan yapilmistir.Istege gre elik basamakda
kullanilir.zel aparatlari ile basamak zincirlerine baglanmistir.

4 - Basamak Zincirleri
Hassas silindirin basamak zincirleri serlestirilmis toprak ivileriyle birlikte
sertlestirilmis ve temperlenmis malzemeden yapilmistir. Her bir yryen
merdiven iki zincire sahiptir,

5 - Taraklar ve Tarak Tabakalar

Taraklar zel dkm alminyumdan yapilmistir ve daimi olarak tarak
tabakalarina bagli standart elemanlardir.Istege gre plastik ve sari renkte
olabilir.

6 El Band
Kpesteler ekstra dayaniklilik iin iten adir bezi ve suni ipekli kumas
tabakasiyla birlikte kaliplanan siyah kauuktan yapilmistir. Her bir kpeste
basamak hizi ile es zamanli bir makara ile srlr.Istege gre degisik
renkler kullanilmaktadir..

7 - Korkuluklar

10

Korkuluklar destege gerek olmadan ve dsey uzanan 10mm kalinligindaki

isiya dayanikli gvenli seffaf cam panellerden yapilmistir.

8 - Sprgelik
Sprgelikler sabit ve yz basamaklara bakan dz yzeyli paslanmaz
elikten yapilmistir

9 - Gvenlik Ekipmanlar

Merdivenler asagidaki gvenlik ekipmanlariyla birlikte monte edilir:

a) Acil stop butonu: Push buton st ve alt sprgeliklerde mevcuttur (sol

tarafta).

b) Ana salter: kontrol panelinde termal birakma ile

c) Kontrol devre kesicileri: yukari tahrik istasyonunda ve motor tarafinda

mevcuttur.

d) Hiz izleme: Motordaki gsterge ile elektronik hiz ve basamak bant

izleme

rawmedcol.com
e) Motor sicakli izleme - Sicaklik izleme cihazi motor sargilari iindeki

11

f) Basamak sarkmasi ve ykselmesinin izlenmesi: 4 mm yi asan

sapmalarda merdiveni durduran st ve altta basamak bantlarindaki
sensorlarla.

g) Basamak akis izleme: tarak tasiyicinin dsey ve yatay hareketleri ile

h) Basamak zincir gerilimini izleme: zincir geriliminin ve zincir kirilmasinin

izlenmesi iin mekanik kilitli swic.

i) Bakim tahrik soketi: kontrol nitesinde asagi dns istasyonunda

l) Kpeste akis kontrol swici insanlari korumak iin

m) Basamaklar ve tarak temas kontrol swici yabanci cisimlerin basamak

ve taraklar arasina girme olasiligina karsi koruma saglar

( https://www.youtube.com/watch?v=-wU3RZMc3to YRYEN MERDVEN

ALIMASI )

12