NDEKLER

GENEL BLGLER ............................................................................................................................. - 1 AD TARHES ................................................................................................................................ - 1 TARH............................................................................................................................................ - 2 GELENEK VE GRENEKLER ............................................................................................................. - 4 DN .......................................................................................................................................... - 6 NANLAR ...................................................................................................................................... - 7 HALK OYUNLARI ............................................................................................................................. - 8 YRESEL GYM .............................................................................................................................- 10 YRESEL YEMEKLER: .....................................................................................................................- 11 MEHUR YEMEKLER .....................................................................................................................- 13 NELER LE NL ? ........................................................................................................................- 14 L SM NEREDEN GELYOR? ...........................................................................................................- 14 TOKAT KALES ...............................................................................................................................- 15 TOKAT HAKKINDA DER BLGLER ................................................................................................- 16 -

GENEL BLGLER

Yzlm: 9.958 km
Nfus: 598.708 (2013)
l Trafik No: 60
Rakm: 640
l Merkez Nfusu:133.777 (Aralk 2013)
Tokat ,1923 ylnda ;Erbaa ,Niksar, Readiye ve Zile
ileleri balanarak il olmutur 1944' te Artova ve
Turhal , 1954 'te Almus , 1987' de Pazar ve
Yeilyurt,1990 'da Sulusaray ve Baiftlik leleri
kurulmutur. Merkez ilenin yan sra 11 ile , 64
Belde ve 579 Ky mevcuttur.

AD TARHES
KOMANA

(ANTK BZANS)

EVDOKSA, DOKA

(ANTK BZANS)

KAH-CUN

(RAN)

DAR N-NUSRET

(SELUKLU)

SOBARU

(MOOL)

DAR N-NASR

(YILDIRIM BEYAZIT, OSMANLI DEVLET)

TOKAT

(OSMANLI VE CUMHURYET DNEM)

-1-

TARH
Tokat, ok eski bir yerleim merkezidir. Tokat il topraklar Anadoluda ilk siys birlii
kuran ve trih devrini aan Hitit mparatorluuna balyd.
Smi Asurlular bu blgeye hkim olamadlarsa da zaman zaman nfzlarn bu
blgeye kadar uzattlar. Hurrilerin istilsna urayan blge, M.. 8. asrda Kimmerler
ve skitlerin de istilsna urad. M.. 7. asrda Medler bu blgeye kadar yaklatlar.
Onlarn yerine geen Persler, Lidyallar yenince Anadolunun mhim ksm gibi,
blge de Perslerin eline geti. M.. 4. asrda Makedonya Kral skender, Pers
Devletini yenerek ran gibi Anadoluyu Makedonya mparatorluu topraklarna
katt.Makedonya Kral skenderin lm zerine imparatorluu komutanlar arasnda
taksim edildi ve bu blge Kapadokya Krall ile Pontus Krall arasnda devaml
ekime konusu oldu.
M.. 1. asrda Roma mparatorluu, Anadoluda hkm sren, Helenistik devletler
(Kapadokya), Pontus ve Bergama krallklarn ortadan kaldrarak, Anadoluyu Roma
mparatorluuna ilhak etti.
M.S. 395te Roma mparatorluu ikiye blnnce Anadolu, Dou Roma (Bizans)nn
payna dt. 395-1071 trihleri arasnda bu blgeye slm ordular ve Ssnler
aknlar yaptlar. Fakat devaml kalamadlar.
Byk Trk Hakan Sultan Alparslann 1071 Malazgirt Zaferinden birka sene sonra
bu ehir, Anadolu Ftihi ve Anadolu Trk Seluklu Devletinin kurucusu Kutalmolu
Birinci Sleyman ahn bakumandanlndaki Seluklu Trk Ouz ordular
tarafndan fethedilmitir.
Tokat Artuk Beyin veya Danimend Gzinin fethettii ihtilafldr. Fakat bu blge
Danimend Gziye verilmi olup, Anadolu Seluklu Trk Devletine bal
Danimendoullar Beyliinin ilk baehri Niksar olmutur. Tokat, Seluklularn eylet
merkeziydi. On ikinci asrda Seluklular Danimendoullarnn bamszlna son
vererek Konyaya, Seluklu baehrine baland.
On nc asrn ikinci yarsnda bu blge Moollarn ve Trklemi ranl Moollar
olan lhanllarn hkimiyeti altna girdi. 1308de Seluklu Hnedn kalknca lhanllar,
1335e kadar bu blgeleri dorudan doruya kendi idreleri altna aldlar.
Anadolunun sonuncu lhanl Genel Vlisi Uygur Trklerinden Eretna Bey, baehir
Sivas olmak zere kurduu Orta Anadolu Devletine Tokat ve evresini de katt.
1308de Selukoullarndan Melik Rkneddn Klarslann ksa saltanatndan sonra
btn Eretna Devleti gibi bu blgeler Sultan Kd Burhneddnin hkimiyeti altna
girdi. Kd Burhneddnin ldrlmesinden sonra i isyanlar blgeyi rahatsz etti.
Tokat halk toplanarak Tokatn Osmanl Devletine katlma kararn aldlar. 1392de
Yldrm Byezd, bu mrcaat zerine Tokat Osmanl Devletine (birliine) dhil etti.

-2-

Tmr Hann 1402 Ankara Sava ile Yldrm Byezdi yenmesi zerine Osmanl
Devleti sarsnt geirdi. elebi Sultan Mehmed bu blgeye hkim oldu. Akkoyunlular
ve onlarn yerine geen Safevler blgedeki halk kkrtarak isyanlara sebep oldular.
Yavuz Sultan Selim Han bu fitneleri sona erdirdi. Osmanl devrinde bir kltr merkezi
olan Tokat ve evresi Sivas Beylerbeyliine (eyletine) bal 8 sancaktan (vilyetten)
birine merkez olmutur. Tanzimattan sonra da Sivas eyletinin 4 sancandan biri
olup, 4 kazs vard.
Evliy elebi Seyahatnmesinde Tokat iin yle denir:
Bu havas ho ehrin drt tarafnda bahe ve bostanlar iinde sular akar.
Her banda birer kk, havuz, fskyeler ve eitli meyveler bulunur.
Halk zevk ehlidir.
Gariplere dostturlar.
Kin tutmaz, hile bilmez.
Cmi, saray, kk ve imretleri o kadar metin ve gzel olur ki, buralara girenler
hayran olurlar.
Hac Bekta- Velnin hayrl ve bereketli dularyla bu eski trih ehir limler kona,
fzllar yurdu ve irler yatadr.
Cumhriyet devrinde btn sancaklar gibi Tokat da kendi adn tayan ilin merkezi
olmutur.

-3-

GELENEK VE GRENEKLER
Trk toplumunun kendine has zelliklerinin yannda bir de yresel devam eden
gelenek ve grenekleri mevcuttur. Tokat ilinde bu konuda nemini devam
ettirilenlerle braklmaya yz tutmu olanlardan ksaca bahseder isek:
1 Misafirperverlik, byklere hrmet, kklere sevgi ve efkat, dknlere yardm
gibi Trk' n eski gelenek ve grenekleri aynen devam etmektedir.
2 - Dini bayramlarda bayram namazndan sonra mezarla gidilerek dualar okunur ve
llerimiz yad edilir.
3 - Dnlerde cirit oynamak, denek atmak, gre adetleri baz ilelerimizin
kylerinde halen devam etmektedir.
4 - Yeni yaplan evlerin en yksek noktasna veya kap zerine yumurta, yzerlik
tohumu, eski paputan mrekkep bir nazarlk aslr. Baz yerlerde ise at nal taklr.
Bu halen devam eden geleneklerimiz arasndadr.
5 - ocuu yaamayan aileler, ocuu yaayan krk evden gm para veya gm
paralar toplayp bilezik yaptrp doumdan sonra ocuun koluna taklr. Bilhassa
Zile ilesinde devam eden gelenee gre kale kapsndan koparlan demir
paralarndan da bilezik yaplarak ocuun koluna taklr. Bu suretle ocuklarn uzun
mrl olacana inanlr.
6 - ocuu olmayan aileler, yedi ayr ailenin isimleri Mehmet olan ilk erkek
ocuklarnn gmleklerinden yedi para alrlar. Yedi ailenin ilk kz ocuklar bir araya
gelerek cuma gn sela ve ezan vakitleri arasnda bu paralardan ocuk gmlei
dikerler. ocuklar olunca bu gmlek ocua yedi sene giydirilir. ocuklarnn bu
suretle uzun mrl olacana inanrlar. Bu gelenek bilhassa Zile ilesinde
yaygndr.
7 - Zile ilesinde ocuklarn yzlerinde kan sulu yaralar iin kireli kyndeki lyas
Baba Trbesi' ne gidilerek toprak alnr ve srlr. Bu suretle yaralarn iyi olduu
ifade edilir.
8 - Nazar iin "gz dedi" tabiri de kullanlr. Yzerlik ttss ve kurun dkm
yaplr. Kk ocuklara (iyi vasfl damzlk hayvanlara da ) yedi delikli mavi
boncuktan nazarlk taklr. Nazar deeceine inanlan kiinin yeni elbiselerinden bir
para kesilir atete yzerlikle yaklarak nazar tesirsiz hale geldiine inanlr.
9 - Kanayan yaralar zerine kann kesilmesi iin ttn kl serpilir. Veya rmcek a
koymak halen az da olsa devam edegelen inanlardr.
10- Ya yrme zaman geldii halde yryemeyen ocuklar her ayn ilk aramba
gn hafta mddetle Zile ilesinde Helval Dede Mezarl' na gtrlr. Mezar
ta zerine ocuk yatrlr, nc hafta gidite helva gtrlerek fakirlere datlr,
bu suretle ocuun ksa zamanda yryeceine inanlr.

-4-

11- Kusmal ve ateli hastalklarda, hastann bilekleri zerine bal srlp zerine
nane ekilir. Bu suretle kusmann kesildiine ve atein dtne inanlr.
12- Midesi bulananlar iin kzartlm ekmek sirkeye batrlr ve zerine nane
serpilerek hastann midesi zerine konulur. Bu suretle mide ars ve bulantnn
geeceine inanlr.
13- tmeden mtevellit ksrk ve srt ars hallerinde, srta stlm sirke srlr
ve zerine krmz biber ekilerek bir havlu ile kapatlr. Bu suretle ksrn ve srt
arsnn giderildii gelenek ve grenek halinde ilin her yerinde yaygndr.
14- Mide arlarna nane ve limon kaynatlr. Souduktan sonra iilir. Bu suretle mide
arlarndan kurtulunur. Bu ok yaygn bir gelenek halindedir.

-5-

DN
Tokat yresinde de eski evlenme ve dn adetleri baz deiiklikler dnda varln
srdrmektedir. ehir ve kasabalarda askerlik yapma evlenmenin ilk art olarak
grlmektedir. te yandan i g sahibi olmu bir gen evlenme isteini eitli
yollarla babasna hissettirir.
Evlenecek erkek tarafnn komu ve akrabalar kz aramaya balarlar ve grcle
giderler. Grclkte her ki taraf birbirinin zelliklerini aratrrlar. Erkek taraf kz
yakinen tanmaya alr. Kz beenilirse kesin istenmeye gidilir. Erkek taraf anne ve
yakn akrabalar bir akam kz evine giderek ksa bir sohbetten sonra kz ailesine
"Allah'n emri Peygamber'in kavli ile kznz olumuza istiyoruz" diyerek konuya girer.
Kz ailesi de "Allah yazdysa olur" cevabn vererek olan taraf hakknda gerekli
aratrmalar yapar. Uygun bulunursa olan tarafnn ikinci ziyaretinin beklendii
olan tarafna sezdirilir. Erkek tarafnn ikinci ziyaretinde kz taraf "Ne
yapalm Allah yazm, kader byle istemi" diyerek muvaffakatlarn bildirirler. Olan
taraf sz kesme gnnn tespitini ister ve ayn gn erkek taraf yakn akraba saygn
kiilerle birlikte kz tarafna gider. Kz evi de ayn ekilde hazr ve misafirleri
beklemektedir. Samimi karlamalardan sonra mutluluk dilekleri sunularak zel eyler
iilir. Her iki taraf birbirlerine isteklerini bildirirler, ayrca kz taraf erkek tarafndan
isteklerini talep eder.
erbet ime treninden sonra gzn aydn ziyaretleri balar. Erkek tarafnn
gnderdii hediyeler elbiseler ve olann adnn yazl olduu yzk belirlenen gnde
taklr. Nian ilemi bittikten sonra resmi nikah muamelelerine balanr. Dnden
nce olan evinde hazrlanan adna arlk denilen eyalar kz evine gnderilir.
eyiz asma ilemleri yaplr. Kz evi eyiz asma ileminden sonra belirlenen cuma
gn gelin hamam, cumartesi gn de kna gecesine ar yaparlar. Hamam gn
davetliler hamamda toplanr ve ykanrlar. Hamamdan kld gnn gecesinde
olan annesi kz evine bir amdan ile bir miktar kna gnderir. Kna yakma
elenceleri balar. Gelin kna yaklacak masaya getirilerek knas yaklr. Gelinden
sonra dier davetliler ve gen kzlara da kna yaklr. Kna yakmann ertesi gn
olan evinde gelin alma hazrlklar balar. Gelin evinde kahve iildikten sonra
hazrlanan gelin alayarak aile byklerinin ellerini per ve kapda hazr bulunan
arabaya kimseye grnmeden biner. Gelin olan evine gelince ailenin reisi tarafndan
karlanr. Evin stndeki pencereden damat gelin arabasnn stne para ile erez
serper. Gelin bir mddet dinlendikten sonra damat gelinin koluna girer ve davetlilerin
olduu salona getirir. davetlileri selamladktan sonra gelin bir koltua oturur, damat
birka dakika ayakta kalr, trende bulunanlar tekrar selamlar ve gelinle birlikte
salondan kar. Bu trene "koltuk treni" denir.

-6-

NANLAR
Toplum hayatnda inanlarn ok nemli yerleri vardr. Bunlar zamana gre
deerlendirilirse herhangi bir ihmalin neticesi olacak zarar ve saygszlklar nleyici
olduu grlmektedir. Tokat ve dolaylarnda inanlara ait tespit edilen deyimleri
aadadr :
1 - Pazar gnleri ev ileri grmek iyidir. Yeni yaplan evlere pazar gn tanmak
uur saylmaktadr.
2 - Sal gn yeni ie balanlmaz, balanlrsa i sallantda kalr.
3 - Sal gn alnan eyalar uzun sre dayanr ve kullanlrm. Sal gn doanlarn
uzun mrl olduklar inanlr.
4 - Cuma gn ie balamakta uur vardr. Yalnz ev temizlii yaplmaz. Sabahlar
ykanmak ve hamama gitmek uur saylr.
5 - Geceleri mezarlktan geilmez. llere saygszlk olur.
6 - Geceleri trnak kesilmez, bak ve silahla oynanamaz.
7 - Geceleri komulara st ve iecek eyler gnderilmez.
8 - Gece kimseye ate verilmez, sahanla ve ahra atele girilmez.
9 - Ylan yakalannca yamur yaacana inanlr.
10- Nisan yamuru ifaldr, tepsilerle toplanr ailenin btn ocuklarna iirilir.
11- Cenaze geerken oturulmaz.
12- l kan evlere komular 2-3 gn yemek gnderirse komu haklar helal olur.
13- Gurbete gidenin arkasndan bir kova su dklr. Bu suretle kazasz belasz
dnleceine inanlr.
14- Hilal eklindeki Ay' parmakla gsterenin parmandan dolama kar.
15- lk defa Ay' gren gebe kadnn ocuu erkek ve shhatli olur.
16- Ay' ilk defa grenin gzele bakmasnn iyilik, para veya altn yze bakmasnn
ise zenginlik getireceine inanlr.
17- Ay tutulduu vakit silah atlarak evreye haber verilir.

-7-

HALK OYUNLARI
Bir toplumun gemiini gnmze yanstan en nemli olgulardan birisi folklorik
deerlerdir. Tokat halk oyunlar ile ataszleri ile bilmece, hikaye ve destanlar
ile masallaryla, trkleriyle, inanlar ve adetleriyle, seyirlik oyunlar ve danslar
ile giyim ve kuam gibi gelenek ve grenekleri ile folklorik zellii ok zengin olan bir
yredir. lin folklorik deerleri ve bu deerlerin zelliklerinden bazlar unlardr :
Geyik Oyunu: Geyik klna girmi bana boynuzlar, gzne iki yuvarlak ayna
taklm bir oyuncu dans ettikten sonra l gibi boylu boyunca yere serilir. Daha
sonra by yardm ile diriltilir. Yeniden oynamaya balar, geyik ve lm ile gne
sembol olan aynann geyik ile birlemesi Hititlerde bulduumuz sembolik bir
birleimdir. Bu oyun kzl erkekli olarak davul zurna eliinde oynanr.
ekirge Oyunu: ekirgenin sramas ve taklidi yaplarak kzl erkekli davul zurna
eliinde oynanr. limizde yaygn bir oyundur.
Ellik Halay: Almus ve Readiye ilelerinin kylerinde yalnz kadnlar tarafndan
szl ve davul zurna eliinde oynanan bir halaydr.
Esmen Diley: Kzl erkekli olarak szl sazl bazen davul zurna eliinde Readiye
ilesinin yaygn bir oyunudur.
Garkn(Kargn) Halay: Yalnz erkekler tarafndan davul zurna eliinde oynanr.
Artova' nn Kargn Ky' nden km ilin her tarafnda yaygndr.
Hanm Kzlar: Kzl erkekli gruplarn birbirlerine karlkl trkler sylemesi ile davul
zurna eliinde oynanr.
Ho Bilezik: Kzl erkekli dnlerin nde gelen oyunudur. nce sazl ve davul zurna
eliinde oynanmaktadr.
biski Halay: Kzl erkekli davul zurna eliinde oynanr. Niksar ilesinin biski Ky'
nden kmtr.
Kartal Oyunu: Erkekler tarafndan kartal taklidi yaplarak oynanr. Almus ilesinin
Glgeli (Leveke) Ky'nden kmtr. Davul zurna eliinde mahallinde yaygn bir
ekilde Leveke Halay adnda oynanr.
Kzk Halay: Kzl erkekli davul zurna eliinde ok hareketli, kz ve erkeklerin
eleerek el vurmalar le devam eden Tokat Merkez Kzk Ky'ne has bir oyundur.
Kek Oyunu: Mahalli dnlerde ince sazl ve davul zurna eliinde kzl erkekli
oynanan ok hareketli bir oyundur.
Lalelim Oyunu: Kzl erkekli kar karya el rpmak(el vurmak) suretiyle davul
zurna eliinde oynanan ok hareketli bir oyundur.

-8-

Maat Halay: Kzl erkekli davul zurna eliinde oynanr. Zile ilesinin Maat
(Yalnyaz) Ky'nden km olup blgede ok yaygndr.
Necip Halay: Kzl erkekli davul zurna eliinde oynanr. Tokat Merkez Necip Ky'
nden km olup blgede yaygn bir haldedir.
Omuz Halay: Hem yalnz erkekler hem de erkek ve kzl gruplar halinde omuz
omuza verilmek suretiyle ile davul zurna eliinde oynanr. Omuz omuza vermi
erkeklerin omuzlarna kzlar kar. Oyun ayakta devam eder. Bu oyun erkein kadn
omuzunda tayarak kadna verdii deeri simgeler. Yrede yaygn bir oyundur.
Samah Oyunu: Kzl erkekli oynanr, kzlar bir daire etrafnda davul zurna ritmine
uyarak dnerler, erkekler de onlar ayr bir ekilde takip eder. Dnerek devam eder.
lin her tarafnda yaygn bir oyundur.
Sars Halay: Erkekler tarafndan oynanr. Davul zurna eliinde oynanan bu oyun
ok hareketlidir ve her tarafta yaygndr.
Tokat Arlamas: Kzl erkekli kademede arlama, yelleme eklinde deiik
figrlerle davul zurna eliinde oynanan ve blgede ok yaygn olan bir oyundur.
Tombul Makine: Kzl erkekli yan yana davul zurna eliinde karlkl el vurarak
figr ve ritim ynnden ok ilgi ekici bir oyundur. Almus ve Artova Kyleri' nde ok
yaygndr.

-9-

YRESEL GYM
Kadn Giyimi:
Bindall, alvar, araf, yazma, orap, Tokat'n kadn
kyafetlerinin en nemlileridir. Kadife veya atlas zerine
gm telle ilenmi belden yukars dar alt ksm
geni bindall denilen boy elbisesine zellikle krsal
kesimlerde sk sk rastlamak mmkndr. Bele taklan
gm kemer bu kyafetin bir aksesuardr. alvar zel
gnlerden ziyade gnlk giyilen bir i kyafetidir. araf
genellikle yal kadnlar giyer, baa rtlen
yazmalar dnda it denilen nak desenlerle sslenmi
bartleri de Tokatl gen kzlarn kyafetleri
arasndadr. Renkli ynden rlm oraplar ve kendine
has zarafeti bulunan ayakkab da Tokat'n mahalli
kyafetlerindendir.

Erkek Giyimi:
Tokat'n mahalli erkek kyafetlerinde en ok dikkati eken cepkendir.
nceleri gnlk kyafet olarak giyilen sonralar dnlerde ve zel
gnlerde kullanlan cepken, yelek boyunda, n dmesiz, etraf
srma ve ortas kasnak ii ipek ile ssl, altna gmlek giyilen bir
kyafettir. Ayrca yakasz gmlek, pantolon ve bele sarlan
kuak, Tokatl erkeklerin mahalli giyim eklidir.

- 10 -

YRESEL YEMEKLER:
Tokat ili bereketli topraklarnda yetien rnleriyle zengin bir mutfaa sahiptir.
Tokatn verimli topraklar Tokat mutfann zenginliini oluturur. Orta Anadoluya
zg unlu besinlerin yan sra yre mutfanda sebze ve meyve de nemli yer tutar.
Tokat mutfanda asma yapra yaygn ve deiik biimlerde kullanlr. Yaprak
sarmas, cevizli bat, bakla dolmas bunlarn balcalardr. Kazova zm, zile
pekmezi ya da cevizli eker sucuu Tokat yresi ile zdelemi tatlardr.
Yre mutfann en nemli yemeklerinden biri olan "cevizli bat" deiik bir ile
hazrlanan bir tr yaprak sarmasdr. En nemli zellii iinde bulgur ve dvlm
ceviz ii kullanlmasdr. Kn kekekle birlikte tketmek zere yazdan pastrma ya
da kemikli etler tuzlanp emen srlerek kurutulur. Yine kekek piirilecei
zaman yarma ve nohut halanr ve kurutulmu etle birlikte yenir. Yreye zg hamur
ilerinin en nemlilerinden biri de "kelikli" dir. Bu brek sata piirilir ve pide
eklindedir.
Tokat mutfanda ok eitli bitkiler de kullanlr. rnein eki bir tad olan pancar
yaprana benzeyen evelik, madmak, nivik gibi bitkiler pilav, orba ve kavurmalarda
sklkla kullanlr. Bunun yannda bulgur,
kekek, tarhana, kuskus, pekmez, sucuk, sebze meyve kurutmas, geleneksel Tokat
mutfann temelini oluturur.
Tokat'n yemek kltr de olduka zengin ve itah acdr. Yreye has pek ok
miktarda leziz yemekler yaplmaktadr. zellikle hamur ilerinden
kelekli, Katmer, Czlak, Hahal ve Cevizli rek, Mant, Yuurtma; orbalardan
Tarhana, Kuskus, Bacakl orba, Helle orbas, Gendime Toygas orbas;
pilavlardan Kekek, Mercimekli Bulgur Pilav; tatllardan Zile Pekmezi, Cevizli eker
Sucuu (Kme) Trtl Baklavas, Yufka Tatls, Zambak Reeli yreye has yemeklerin
balcalardr.
Bunlardan baka Tokat pastrmas ve elbiseli sucuk da Tokat'a has dier yiyecek
maddeleridir. Tabii patlcan, domates, biber ve sarmsak, patates ve kuzu kuba et
kullanlarak yaplan Tokat Kebabn da unutmamak gerekir.
Geleneksel Tokat evlerinin en byk zellii byk odalarndan birinin mutfak
olmasdr. Mutfaa halk az ile evi veya akana denir. Taban demesi bal
peteini andran kiremit tula ile kapldr. Odann bir kesinde yemek yapmaya ve
amar kazann kaynatmaya yarayan yer oca bulunurken; dier tarafta
kurutulmu yiyecek, konserve, sala, peynir, yaprak saklanan kiler bulunur. Ayrca
kuru baklagil ve tahln sakland blmeli ambar vardr. Ba evlerinde kebap
frn, zm suyunun karld irehane, geleneksel Tokat mutfann en belirgin
zelliidir.

- 11 -

Bugn bile Tokatta yemekler ounlukla yer sofrasnda yenilir. Mutfak kalabalk
ailelerde oturma odasdr. Tokatn ok zengin mutfa vardr.
orbalar:
Bacakl orba, btn orba, ke, oma orbas, topallakl helle, prk
orba, kebo orba, katkl(ayranl), kelem orbas, kamal orba.
Etli - Kurubaklagil Yemekleri:
Kekek, bat, cotu yemei, i yemei, basta, bryan, kark yahni, ferfene, dolma
kfte, Tokat kebab.
Sebze Yemekleri:
Nivik, madmak, bakla dolmas, pakali, gelin parma, srgan yal a, baldran.
Unlu Hamurlu Yemekler:
ipsi, papa, siron, olibah, tl kfte, kulak, cad.

rekler ve Brekler:
Kavlak brek, msr brei, prasa brei, ya brek, hamba, Almus brei, ta
ekmei, araf bregi.
Tatllar:
Gdl, kumak, hasurda, sini evirme.
Bunlarn dnda Tokat pastrmas, elbiseli sucuk, ilde bolca yetien kuburnudan
elde edilen reel, marmelat, nektar.

- 12 -

MEHUR YEMEKLER

Tokat Kebab:
Taze kuzu eti, kuyruk ya, patlcan, domates, yeil biber, patates, soan, sarmsak
ve zel piirilmi kebap pidesi kullanlarak yaplan Tokata has bir yemektir. zel
kebap ocaklarnda yaplr. Kk paralar halinde kesilen etler baharat, biber ve
soanla terbiye edildikten sonra hafif yalanm ilere taklmak zere bekletilir.
ilerin en bana et ve sebzelerin dmemesi iin patlcann sap ksm taklr. i
zerine bir et bir sebze ve sebze aralarna bir para kuyruk ya ve bir iki di
sarmsak dizilir. Patlcanlarn kabuu alnmaz yardan kesilmi ve uzun selvi
doranm patlcanlar nceden hafife tuzlanmaldr. Birka ie de etler mstakil
olarak taklr.
Kebap ocann ortasnda bulunan yatay demire iler aslr. Frnn iki tarafnda
bulunan yatay blmde yanan odunlarn atei ile pimeye braklr. Frnn alt
ksmnda bulunan sac tepsiye damlayan yalar toplanr. zel piirilmi pideler bir
tepsiye yaylr. Pien etler ve sebzeler bunun zerine syrlr. Tepsinin ortasna pien
domatesler konulur. zerine toplanan yalardan gezdirilerek servise alnr.
Kekek:
Btn yarma, nohut, kemikli et, ya tuz, kara biber. likli kemikli et akamdan
emenlenir ve bekletilir. Kekein piecei tencereye etler alnr, zerine tuz ilave
edilir ve pimeye braklr. Suyu azalnca et pimemise tekrar su konulur ve pimeye
devam edilir. Et pitiinde suyu yeterli ise tekrar su verilmez. Ayklanm ve ykanm
yarma ve nohut katlr. Tuz ilave edilir. Baharatlar atlr. Ar atete pimeye braklr.
Yarmalar ve nohudu istenilen derecede pimemise tekrar su verilir. Yar pimi
durumda iken ya eklenir ve pimesi tamamlanr.
NOT: Taze etle olabilecei gibi kurutulmu etle de piebilir. Scak scak sofraya alnr.
Tahta kakla pitii tencereden yenilmesi tercihlidir. Tabaklara datm yaplmaz. K
sabah kahvaltsnda ve le vaktinde tercih edilir. Yannda ayran,kuburnu ezmesi ve
turu tercih edilir.
Bat:
Yeil mercimek, yeil soan, yeil biber, maydanoz, kuru soan, domates
salas, dere otu, reyhan, domates, kylm ceviz, ince bulgur, tuz, kimyon ve kara
biber malzemelerinden yaplr.
Yeil mercimek nce halanr, suyu szlmeden soumaya braklr, yukardaki
malzemeler doranarak soumu olan mercimee katlr. Biraz su ilave edilir. Hafif
ve besin deeri yksek bir souk yemek olarak servise sunulur.

- 13 -

Bakla Dolmas:
bakla, ince bulgur, domates salas, reyhan, kuru soan, maydanoz, tuz, kara
biber, ya ve paralanm et malzemelerinden yaplr.
Madmak:
Tokatn yemek kltrnn en gzel rneklerinden biri olan madmak, ayr ve
meralardan toplanr. Ayklandktan sonra ykanr. nce ince doranp, tekrar
ykanarak szgeten geirilir. Bir kazanda kylm soan, ya ve pastrma ile
kartrlp, soan lnceye kadar beklenir. Daha sonra madmak konur. Biraz
bekledikten sonra bulgur ve su ilave edilir. Tuz atlarak iyice piinceye kadar beklenir.

NELER LE NL ?
Ttn retimi, Niksar Ayvaz Suyu, Almus Baraj Gl, Ballca Maaras, Topam
Yaylas, Zinav Gl, Gk Medrese, Tokat emeni, Sulu Saray ( Sebastapolis ), Tokat
Kebab, Yazma retimi.

L SM NEREDEN GELYOR?
Tokat ismi Trkede bildiimiz tokat kelimesinden gelir. Tokatta bulunan kalenin
ismi Comano Pontica idi. Anadoluyu fetheden Seluklu Ouz Trkleri, bu kaleyi
alnca Bizans ordusuna ok ar bir tokat vurmu olduu kabul edildi. Bylece
Bizansa vurulan tokat bu ehrin ismi olarak yerleti. ehre Tokat ismi verildi.
Tokat isminin gerek meneiyse Bizansllara it Comano Pontica kalesini kuatan
Seluklu ordusunun kumandan Melik Danimend Gzi, kale hakknda bilgi almak
iin bir Trk askerini kaleye gizlice gnderdi. Kaleye giren Trk askeri, bilgi toplarken
Bizansl askerler etrfn kuatt. 20 Bizans askeriyle bouan bu yiit, herbirini birer
tokatla yere serip kap kurtuldu. Bu boumay kale burcundan seyreden kale
komutan; Trkn tokad bu ise silh nasl olur? diyerek korkmaya balad ve
kalenin burlarna teslim bayra ekerek teslim oldu. Zafer, kahraman bir Trk
askerinin tokadyla kazanlm olduundan, bu askerin htrasna ehre Tokat ismi
verildi. Kale, Bizansn Anadoludaki en nemli kalelerinden biri ve bata geleniydi.

- 14 -

TOKAT KALES
Kaleye ait en eski izler 5 ya da 6. yzyla ait olup kalenin bu yllarda var olduu
bilinmektedir. Yapnn ina edildii kayalklar doal bir kale zelliine sahip olmakla
beraber surlar ve kale ierisindeki odalar insanlarca yaplmtr.

lk yerleimcileri bilinmeyen yapnn bilinen gemiine bakldnda en eski

yerleimcilerinin Komana Pontika' dan gen Hristiyan gruplar olduu bilinmektedir.
nasnn ardndan uzun yllar Dou Roma mparatorluu'nun elinde kalan kale 1074
ylnda Danimend Gazi tarafndan ele geirilmi ve Byk Seluklu Devleti kaleye
hakim olmutur. Seluklular'dan sonra Osmanl mparatorluu hakimiyetine giren kale
Seluklu ve Osmanl dneminde onarm grm, zellikle savunma amal
kullanlmtr. Kimi zaman isyanclar ve devlet yneticilerine hapishane olarak
kullanlan yap bu nedenle ardak- Bedevi adyla da anlmtr. Drakula olarak da
bilinen III. Vlad bu kalede hapis hayat yaayanlardan biridir. Kale, Trkiye
Cumhuriyeti dneminde ise savunma amal kullanlmaktan ziyade kltrel olarak
nem kazanmtr.
Mimarisi:
Kalenin gnmze dek ulaan ksmlar Orta a mimarisini andrmaktadr. Sur
duvarlar i ve d surlar olmak zere kesme ta ve molozlar kullanlarak kademeli
olarak kaya ktlelerine oturtulmutur. Begen plnla oluturulan yap sekiz bur ile
glendirilmi, kuzeydeki doal kayalklarn kap olarak kullanlmasna izin verilecek
ekilde dizayn edilmitir. Kalenin en ok hasar gren kuzey ve gney ynlerindeki
duvarlar depremler ve bakmszlktan yklm, bugne yalnzca ana kaya zerindeki
yaplar kalmtr. Ayrca yapnn doal yollarla meydana gelen kayalk surlar yine
doal tahribatlara kar olduka dayankldr.
Kaleye giri kuzey ynndeki bir oyuktan yaplmaktadr. Mazgallar, kuleleri, burlar,
sarnc, cephanelii ve kulelerinin bir blmnn gnmze ulat kalenin ierisinde
birok oda bulunmaktadr. Bu yaplardan geriye kalan ise temel kalntlar ile
tonozlardr.

- 15 -

TOKAT HAKKINDA DER BLGLER

Dnya tarafndan Drakula diye bilinen Kazkl Voyvoda III.Vlad (Tepe)n

Tokat Kalesinde tutsak olarak kaldn,
Dnyaca nl Apollon heykellerinden bir tanesinin Tokat Mzesinde
bulunduunu,
Yavuz Sultan Selimin aldran seferine giderken otan Readiye (Demircili)
Selemen Yaylasnda kurup, burada Cuma namazn kldn,
Hz. Mevlanann 'Fih-i Ma fih' adl eserinde: Tokat'a gitmek gerek, nk
Tokat'ta insanlar ve iklim mutedil diye Tokat vdn,
lim ve fikir adam eyhlislam bn-i Kemalin Tokatl olduunu,
Plevne kahraman Gazi Osman Paann Tokatl olduunu,
Ahmet Yesevinin talebelerinden olan Hubyar Sultann Tokatl olduunu ve
mezarnn Almusun Tekeli Yaylasnda bulunduunu,
Anadolunun nemli ozanlarndan Kul Himmetin Tokatn Almus lesi Varzl
Kynde yaadn,
Trklerin Anadoluya geliinden itibaren 900 admda 900 yllk Trk slam
Eserlerini bir arada grebileceiniz tek yerin Sulusokak olduunu,
Anadolu Medeniyetler Mzesinde sergilenen ocuunu Emziren Kadn
Heykelinin Erbaa Horoztepeden ktn,
1730da balayan Patrona Halil syanndan itibaren Padiahn ferman ile
Osmanl Topraklarndaki tm hamam iletmelerinin gnmze kadar
Tokatllara verildiini,
Melik Danimend Gazi tarafndan XI. Yzylda yaptrlan Garipler Caminin
1071 Malazgirt Zaferinden sonra btn Anadoludaki en eski cami olduunu,
Danimentli Sultan Nizamettin Yabasan tarafndan yaptrlan Yabasan
Medresesinin Anadolunun ilk Medresesi olduunu,
Osmanl mparatorluunun en byk ar sanayi tesisi olan bakr
kalhanelerinin Tokatta olduunu
Osmanl mparatorluunun znik, Ktahya, anakkaleden sonra en nemli
seramik retim merkezinin Tokatta olduunu,
17. Ve 18. Yzylda Osmanl Saray Mensuplarnn Valide sultanlar dahil
giydikleri elbiselerin Tokatta dokunup gnderildiini,
Osmanl mparatorluunun en nemli dericilik sanayisinin Tokatta olduunu,
Bir dnem Tokatn bereketli topraklarnda 37 cins zm, 25 eit armut
trnn bulunduunu,
Osmanl mparatorluunun en nemli ipek bcekilii ve ipekli dokuma
merkezlerinden birisi olduunu,
1847 ylna kadar Tokatn Osmanl Karagmrklerinin merkezi olduunu,
Anadoludan geen Roma, Seluklu ve Osmanl mparatorluu dahil yollarn
kavak noktasnn Tokat olduunu,
Bir dnem sadece Sulusokakta 12 tane ehir hannn bulunduunu,
Dnyada ilk tek kiilik konaklamal otel odalar dahil olmak zere butik
otelciliinde ilk defa Tokatta Deveciler Hannda uygulandn
Seluklu dneminde Anadoluda ilk defa kanalizasyon ebekesinin (iki koum
at arabas geecek byklkte) Tokatta yapldn ve Cumhuriyet dneminde
dahi kullanldn,
Aksu ebekesi ile 12 kmlik sulama sistemi ile Tokat ehrinin su ihtiyacnn 600
yl nce giderildii,

- 16 -

Mevlana Celaleddin Rumi Hazretleri hayatta iken Konyadan sonra alan

ikinci Mevlevi derghnn Tokatta olduunu,
Anadoluya halveti tarikatn ilk kez getiren nl mutasavvuf Abdulmecidi
irvani hazretlerinin Tokatta irad vazifesinde bulunup Tokatta medfun
olduunu,
Anadolunun ilk tp fakltesinin ve astronomi bilimlerinin Niksar merkez olmak
zere Tokat ve Niksarda okutulduunu,
l snrlar ierisinde 5 er yz metre irtifa ile tane ovaya sahip dnyadaki tek
vilayet olduunu, Niksar-Erbaa ovas 220 rakm, Kazova 650 rakm, Artova
1150 rakm
Dnyann en kuzeyinde yetien Lbnan sedir ormanlarnn halen Erbaa ve
Niksar Aknclar ky blgesinde mevcut olduunu
Dnyada ilk dikey milli su deirmenlerinin Niksar bulunduunu,
Komana Pontikann Ma tarikatna mensup Anadolunun yerel dinlerinden
birine ait olduunu,
Tokat mzesinin Anadoluda ilk alan mzelerden birisi olduunu (1926),
1950 ylna kadar Tokatn stanbul, Ankara ve zmirden sonra en ok vergi
veren drdnc vilayet olduunu,
19 Mays 1919da Samsundan balayan Milli Mcadele hareketinin en nemli
duraklarndan birinin Tokat olduunu,
Dnyada ilk kle bakr retim ve ticaretinin Tokatta yapldn,
Prens Charlesin Sulusaray Sebastapolisi ziyaret ettiini
amzn Dedekorkutu olarak bilinen nl hikaye ve roman yazar Mustafa
Necat SEPETOLUnun Zileli olduunu,
Osmanlnn ilk su ebekelerinden (karuz, kerhiz) keerzn Zilede yapldn,
Roma mparatoru Jul Sezar'n dnyaca nl sz Veni-Vidi-Vici'yi (geldimgrdm-yendim) Zilede sylediini,
Orta Asyadaki kadn hatun yani KATUN (kadn lider) geleneini 1860 ylnda
Zilede Ana Bac diye bir kadnn yaattn ve Anadolu Aleviliinde dedeliin
hanedan srmesine ramen Ana Bacnn dede soyundan gelmeyerek orta
Anadoludaki byk alevi guruplarn kendi talipleri arasna kattn,
M 2000 li yllarda frig dinlerinden Anaitisis dininin hac merkezinin Zile
olduunu, Zile deki Anahita tapnana her yl onbinlerce Anaitisin ekem aynn
ilk haftas hac olmak iin geldiini ve Zile panayrnn bundan doduunu,
Trkiyenin en zengin mermer yataklarnn Zilede bulunduunu ve gnlk
Zileden yaklak 50 tr kamyon ile in'e mermer ihracat yapldn,
Zilede yzyllardr cenaze namazlarnn camide deil de ar merkezinde
oluturulan Musalla da klndn, Zile deki okunan cenaze Sala snn sadece
Zilede farkl olduunu
Zilenin Acsu Kynde Orta Asyadan kalan bir aman bayram olan Ficenk
Bayram'nn her yl 24 Nisanda kutlandn,
Osmanl dneminde divan karar ve padiah ferman ile yaynlanan 6
panayrdan birinin Zile Panayr olduunu,
1935 ylnda Zileliler kendi aralarnda topladklar para ile ekoslovakya'dan
T16 tipi sava ua alarak, Milli Tayyare Cemiyeti yani Trk Hava
Kuvvetlerine baladklarn ve uan adnn Zile Tayyaresi olduunu biliyor
muydunuz?

- 17 -