Kdi

'lyaz

IFA-I
Tercme:
Naim Erdoan - Hseyin S. Erdoan

BEDR YAYINEV

SUNU
BeDR

Yaynevi, imdiye kadar nerettii

byk slm klasiklerine bir yenisini daha
ekliyor, if-i

Mslmanlarn

erif

tercmesini

sunmaktan eref

istifadesine

ve bahtiyarlk duyuyor. Bu tercmenin

zerinde ok allm, tekrar tekrar gzden
geirilmi, iindeki hads

eriflerin

kaynaklar kartlm; dizgisine, basksna,

cildine gereken nem verilmitir. Eserin bu
yeni basks yaplrken, takdim yazsn yazan
eski stanbul mfts Fikri Yavuz hoca,
rahmet-i Rahman'a

kavumutur. Hatrasn

burada hrmetle anyor, kendisine Allah'tan

mafiretler diliyoruz. if-i erif kitab, slam
mmetinin, sevgili Peygamberlerine kar
duyduu balln, muhabbetin, itaatin, ona
olan biatinin, imannn, onu herkesten fazla
lisan ve ilim ile
ve edeb bir abidesidir,
genellikle bu dnyada yazlr, burada kalr;
biz inanyoruz ki, bu kitap dnya ile snrl
kalmayacak, m' m inler sermedi hayatta da
takip edecektir. Bizi, byle mbarek bir eseri
yaynlamaya muvaffak
in Rabbimize
ne kadar kr etsek azdr.
i

kld

mw

Mehmed evket
(Bedir

Yaynevi

Eygi

Sahibi)

KURTARICI

SEVG

Bir ksm zamane Mslmanlar arasnda klsik

enmeme, hafife alma gibi bir

slm eserlerini behafiflik ve lszlk mhede edilmek-

dayanmayan modern kltr temelsiz demektir.

Gnmzde Bat hayranl baz Mslmanlara o kadar tesir etmitir
ki, yeni mhtedilerin kitaplarn bile byk slm limlerinin muhalled
eserlerinden stn tutuyor, birincilere daha fazla rabet ediyorlar. Bu
yzden de bilhassa bir ksm gen Mslmanlarda bir kltr kopuklu-

tedir. Klsik kltre

u meydana gelmitir. Zaten

Trkiye sathnda
halefet

balam;

Bu arada

Osmanl

bir

kltrne,

beri, islam

iran ve necd rzgrlar estirilmek istenmitir.

ehlisnnet itikad da

atlaklklardan

corafyann
tarihine ve mirasna kar bir mu-

mddetten

mmet

sarslm,

bnyesi iine

inanta bid'at cereyanlar

szmtr.

Hatta en

fecii,

baz mo-

dern Mslmanlar arasnda snnet-i peygamberye gereken nemi ver-

mbalaa olarak
vasflandrmak, birok sahih ve muteber hadsi pheyle karlayp reddetmek gibi yamukluklar grlmeye balanmtr. Btn bu hastalk ve
memek, Reslullah'a

gsterilen

byk

sevgiyi

zaaflarn birinci ilc Reslullah Efendimize olan sevgiyi, ball, biati tazelemek; onu canmzdan ve herkesten daha aziz bilmek, ehlisn-

smsk

balanmaktr. Peygambere
ihtimam hibir zaman bir lszlk tekil
byk sevgi, snnete
etmez. Yce Peygamberimiz bizim en byk veliyyinimetimizdir. Bnet itikadna ve eriat kurallarna

ar

tn sadet ve erefimizi ona borluyuz.

Onun

bizim zerimizdeki hak-

kn

deyemeyiz. Allah'n rzasna ve ebed saadete gtren yol,

Peygamber sevgisinden geer. Peygamber sevgisi de vris-i peygamberi
rabbani limlerin, onu anlatan byle mbarek kitaplarn okuyarak gnllerde yer tutar.

BEDR YAYINEV

IYAZ
KAADI
(Rahim Hu
II

(E-F B TARF

M)

HUKUK'L-MUSTAFA)

F- ERF
TERCMES
Tercme Edenler:

NAM ERDOAN HSEYN S. ERDOAN

-

Tedkik ve TaKdim:

A. Fikri

Yavuz

(stanbul Eski Mfts)

(b
Bedir Yaynevi

Caalolu Yokuu No:

6-8

Caalolu-stanbul
519 36 18
0.212. 513 06 32

Tel: 0.212.
Tel-fax:

Bu tercmenin btn
haklan Bedir

Yaynevi'ne
aittir.

Bask: Matsan Matbaaclk

Cilt: Trkmen Mcellithanesi
ISBN: 975-8514-08-3

BEDR YAYINEV
Caalolu Yokuu

Caalolu-stanbul
0212) 519 36 18- 513 06 32

(Vilayet Civar)
Tel:(

No: 6-8

Prof.

KML MRAS HOCAMIZIN ESER

HAKKINDAK GRLER

TAKRZ
BuharU erif Muhtasar

"Tecrd-i Sarh" sarihi ve mtercimi

Dar'l-Fnun llahiyyat Fakltesi

Meb'usu Prof.

Fkh

KML MRAS Ef.

Tarihi Mderrisi

merhum

diyor

Afyon

ki...

[...Peygamberimizin yksek hayat mmeti iin ve btn beeriyet iin imtisal

nmnesi, fazilet rneidir. Bufaziletkr ve me-

lekt hayatn her safhasn Siyer-i Nebev ilmi sinesinde

Gnllerde din duygusunu ve

toplamtr.

ak derecesinde AllaK

Peygam-

ahikalarna ykseltir. Siyer ilminin en gzel tasnif olunmu bir

kitab da hi phesiz Kaad lyaz'n (E'tfa bi-T&Y\f-i HukukVU
let

Mustafa)sdr...]
Prof. Kmil

MRAS

BSMLLHRRAHMANRRAHM

NARN NSZ
Hamd Sena btn lemlerin Rabbi olan Allah'a (cellc celltihu) mahmedar- iftiharmz, Peygamber
Mustafa'ya, line ve ashabna olsun.

sustur. Salt selm, iki cihan gnei,

efendimiz

Muhammed

Din

bilgileri,

Mslmanlara retmekle ykml olan her Msl-

de bu kuds grevi yerine getirmek gayreti iindeyiz. Bu

gaye ile ie balayp, bu gne dek Allah'n izniyle Mslman halkmzn istifadesine sunduumuz eserlerimize bir yenisini daha katm bulu-

man gibi,

biz

nuyoruz.

Daima Mslman halkmza hizmet etmeyi iar edinen Bedir Yaynevi Kad yaz'n ifa namndaki ok mehur kitabm, zamanmzn kymetli din bilginlerinden muhterem Hseyin Sdi Erdoan ve Naim Er-

doan hocalarmza tercme ettirerek,

byk

gayretler neticesi elde edilen

bu kymetli eser ayrca bir heyetin kontrolnden titiz bir ekilde geirildikten sonra Mslman halkmzn istifadesine sunulmutur.

Her trl hastalklara ifa,

dertlere

deva olan peygamber (Saallah

aklanmasndan ibaret olan

ammeten btn Mslmanlarn bugn

aleyhi ve Sellem)'/* hadis-i eriflerinin bir

bu

eserin, hasseten milletimizi,

mbtela olduklar madd ve manev eitli hastalklarna ifa,

ne deva olmaa vesile olmasn Cenab- Hak'tan dileriz.

dertleri-

Gayret bizden tevfk Allah 'dan.

Essalt- vesselm l Reslina

Muhammedin

ve lihi ve sahbihi

ecmain.

BEDR YAYINEV

ESER TETKK ve TAKDM

A. FKR YAVUZ
(stanbul Eski Mfts)
Kinatta mevcut canl ve cansz btn varlklar,

balang ve son hal-

hazr durumlariyle ayr ayr incelenip zerlerinde dnld zaman, bunlarda beer st bir san'atm, lemler st bir kudret
ve iradenin, akllarn kavrayamayaca bir ilmin hakimiyeti hissedilir
leriyle, hali

ve grlr; bylece insan acziyetini itiraf ederek

boyun eip kulluk grevine

cik vasta,

ynelir.

ondaki akldr; nk

nsan bu

trleri

Hlk Tel karsnda

erefli hale

karan

biri-

ve zellikleri saylamayacak kadar

ok ve deiik olan yaratklar ierisinde insan; akl sayesinde en mkemmel varlk olmutur. Eyann deerlendirilmesi ve bunlarn beeriyet hizmetinde kullanlmas, yaratcya ibadet edilip derece kazanlmas
hep bu aklla mmkndr. Bununla beraber insan, biim ve keyfiyet
yn itibariyle de yaratklarn en gzeli ve en mkemmelidir.
Varlklar lemini yaratan Vacib Tel hazretleri

Tn Sresi'nin 4. yet-i

kerimesinde:

"Biz, gerekten insan cinsini en gzel bir biim ve

buyurmakla, insann sekin

Daha sonra, bu akl

yada gzel

bir

kvamda yarattk"

zelliklerine dikkatimizi ekiyor.

sayesinde insanlar en

doru yolu bulsunlar,

dzen iinde yaasnlar, ahirette de saadete

dn-

ersinler diye,

onlara kendi ilerinden peygamberler gnderdiini yine Allah Tel

yet

ile

bize bildiriyor:

"O insanlara,

ilerinden

desin: Allah'a ibadet edin.

ondan korkmaz

msnz?"

peygamber gnderdik ki, (kavmine) yle

Sizin ondan baka lfth'nz yoktur. Artk
(23/33)

Bylece insanlar ierisinde en sekin olanlar, insanlara hak yolu gsteren ve Allah'n elileri bulunan Peygamberlerdir. Peygamberler ierisinde de en

faziletli

ve en sekin olan Hazreti

aleyhi ve Sellem) efendimizdir; zira

Muhammed

(Sallallah

onun hakknda Cenab- Hak yle

buyuruyor:
"Biz, seni lemlere rahmet olarak gnderdik"

(1)

ve "Biz seni nsan-

larn tmne gnderdik, cenneti mjdeleyici ve azab haber

verici bir

peygamber olarak..." (2)

Sonra da yce Peygamberin vasfna iareten:
"Gerekten sen, ok byk bir ahlk zeresin" (3) buyuruyor.
Ayn zamanda peygamber silsilesinin sonu ve tamamlaycs... Artk

kyamete kadar getirdii din ve ahlk

lah Tel yle buyuruyor:
"Hazreti

cusudur."

geerli

ve bak...

Bu

hususta Al-

Muhammed, Allah'n elisidir ve peygamberlerin de sonun-

(4)

lim ve ahlkn dorudan doruya Vacib Tel Hazretlerinden alan

ve O'nun terbiyesi altnda yetien kemalt ve hikmetle dolu Peygamberi tanmak O'na itaat etmek ve onun yolunda gitmek asl gaye... Zaten
Peygamberler aracl ile Allah'a ibadet edilsin diye yaratlmtr insanlar.

Akl

nimeti

tulua

ile

tanmayp renmedike, kime

nasl

itaat edilir

ve kur-

erilir?

te tek

kurtulu yolu,

yce peygamberi

tanmak ve O'nu rnek

edinme yoludur. Bu hususta Cenab- Hak yle buyurmaktadr:

"Allah' ve hire! gnn arzulayan kimseler olarak Resul Hah 'da

uyacanz
Byle

ve edineceiniz gzel bir haslet vardr." (5)

yksek ve vazifesi byk olan bir Peygamberin ahsiyeti-

an

tanmadan, ahlkn renmeden, mucizeleri karsnda eilmeden,

emir ve yasaklarm bilmeden onun yolunda bulunmak mmkn m?
ni

Deiik akllarmzn

idraki lsnde Peygamberimizi

tanmak mec-

daima bu sorumluluk iindeyiz. Bizi bu sorumluluktan kurtarmak ve dolaysyla sevab kazanmak ve mukaddes emanete hizmet etmek iin teden beri slm limleri Peygamber efendimiz hakknda saysz denecek kadar eserler yazmlar, akllarnn yettii, istidatlarnn imkn verdii lde tam bir ihlsla onun kemaltn anlatp
tantmaya almlar ve onu rnek edinmeye tevik etmilerdir. Bu eserlerle slm dinine byk hizmetlerde bulunulduu phe gtrmez bir
gerektir. Ancak meyvalan kolaylkla devirilen aalar gibi, eserler ieburiyetindeyiz ve

Euoiya Sresi: 21/107

(2) Sebe Sresi: 34/28
(3) Kalem Sresi: 68/4
(1)

(4)

Ahzab

Sresi:

33/40

(5)

Ahab Sresi:

33/21

Kad tyaz Hazretlerinin "E-lfi bi-Ta'rff-i Hukuki'l-Mustafa" adl kitab bu kabil eserlerden biridir. Asrlar boyu cmi ve medreselerde okutulmu, bir vird halinde hatmine devam olunmutur. Derli toplu bir ifade
ile kaleme alnm olup Reslllah (Aleyhissaltii vesselmYm her yn bakmndan tantlmas iin azam titizlik gsterilerek en salam deliller

ahit tutulmutur.

daha nce Osmanlca'ya terceme edilmiti; fakat kullanlan

ifade ok ar olduundan bugnk nesil tarafndan anlalabilecek bir
halde deildir. ok isabetli bir teebbs ve gayretle bu eser, {muhterem
Naim Erdoan, Hseyin S. Erdoan) beyler tarafndan ttirkemize kazandrlm bulunuyor. Bu byk hizmetlerinden dolay kendilerine teekkr ederken, okuyucularn da bundan faydalanarak o manev nur-

Bu

eser,

dan hissemend olmalarn Yce Allah'dan niyaz ederim.

Eserin muhtevas hakknda bilgi vermeden nce, eserin yazarn tamyl m
Eseri arapa olarak hazrlayan Kaad yaz'dr. Knyesi (Ebu'l-Fadl)

babasnn ad Musa'dr. Mehur limlerden ve ediblerden biridir.

Hicr 476 ylnda Septe ehrinde domutur. Sonra Endlse geerek

olup

Kurtuba ve dier

ilim merkezi olan ehirlerde

bulunup buralarda ilim

tahsil etmitir.

Uzun zaman Septe 'de ve bir aralk da Grnata'fa kadlk grevinde

bulunmutur, mrnn sonlarna doru Merake't (Fas'a) hicret etmi
ve H. 544 ylnda orada vefat etmitir. Allah'n rahmeti zerine olsun...
nemli eserlerinden bir ksm unlardr:
a) Kitabu'l-kmal (Mslim erhi)
b) Envaru'l-Mearik (Seme Hadsler)
c)

Et-Tenbihat (Garib Hadsler hk.)

Hukuki 'l-Mustaj a (Tercemesi sunulan eser)

Bahis konusu olan bu son eserinin pek ok erh ve haiyeleri vardr.
Ktip elebi'nin beyanna gre bu erhler iinde en gzeli, Tilmisanl
r
Eb Abdullah Muhammed m yazd "erhu m Temesse'l-Hacet tleyhi
min Elfaz'-if" adl iki ciltlik eserdir. (6)
d)

E-if

bi-Ta'rf-i

KTABIN KONULARI:
Kitabn ihtiva etmi olduu konular drt ksmda toplanm ve her
ksm da aynca bab ve fasllara blnmtr. Biz, burada ana hatlaryla her ksmdaki konuyu gstereceiz. Teferruat iin kitabn fihrist ks-

mndan
(6)

faydalanlabilir.

Kefu'z-Zunn: C. II, s. 1052-1055

KtmusuM-A'ttm: C. V, s. 3540

Birinci

Ksm: Kinatn efendisi Peygamber (Sallallah aleyhi ve Sel-

lemYt tazim etmek.

a) Vacib Tel Hazretlerinin

Peygamberi vmesi,

hem ahlk, hem de suret ynnden bonda toplam olmas,

b) Allah Tel Hazretlerinin,

tn gzellikleri ve her iyilii

c)

Peygamberin,

Hak

Tel katndaki kadrini bildiren sahih ve

me-

hur haberler,
d)

Hlk Tel Hazretlerinin, Peygamber elinde izhar buyurduu bPeygambere has klman zellikler.
insanlarn Peygambere kar yklendii sorumluluklar

yk mucizeler ve
kinci

Ksm:

almetler.

ve yerine getirmeleri gerekli haklar.

a)

Peygambere iman etmenin, onun emirlerine boyun emenin, sn-

netine

bah olmann

farziyyeti,

ondan t almann lzumu,

c) Peygamberin emrini byk kabul etmek, O'na sayg gstermek ve
O'na sadk kalmak,
d) Peygambere Salt- Selm getirmenin hkm ve fazileti.
nc Ksm: Hazreti Peygamber hakknda muhal ve mmteni olan
b) Peygambere sevgi beslemenin,

eylerle,
a)

hakknda

Din ilerine

caiz olan.

ait

Dnya ilerine
Drdnc Ksm:
b)

dil

olan eyler,
ait

olan haller.

Hazreti Peygamberde noksanlk gren veya

O'na

uzatan kimse hakkndaki ceza hkmler...

Hulsa, hayatn

sirr

ve ulv gaye,

iki

cmlecikte toplanmakta

O Y-

tanmak, O'na uymak...

Deil yalnz Mslmanlarn, kyamete kadar devam edecek insan ve
cin neslinin bu esrara vakf olup ondan feyiz almalar dilei ile Allah
ce Peygamberi

Tel Hazretlerinden hidayet ve istikmet niyaz ederim.

26 / 12 / 1975

A. Fikri Yavuz

Okuyucularn

dikkatine!..

Size sunulmakta olan bu kitab, kendisinden evvel

slm

limlerinin

bu konuda yazm olduktan kitaMann en gzellerinden biridir. Musannifi

Kaad- tyftz (Rahimehullah) Malik! mezhebinin byk fukahasndandr. Aynca Hadis timinin sayl limlerindendir. Hadis timi ve Usul-u
Fkh ilmince hangi hadisin hkm hususunda ne derecede olduunu
belirleyebilecek yetkiye sahibdir. Ayrca Usul- Dinde hkm ifade edebilecek szlerin neler olduunu grr ve ona gre szn syler muhakkik ve slm limidir. Bu zellikleri slm limlerince kabl edilmi
ve eserlerinde belirtilmitir.

Bu bakmdan

okuyanlarn bu zelKitabn metninde delil ola-

eserini

gzden uzak tutmamalar gereklidir.

rak gsterilen Ayet-i Kerme ve Hadis-i eriflerin slm

likleri

mam ve lim-

vaz'olunmu ilimlerce nasl deerlendirildiine hi deilse

ounlukla nasl kabl edildiine yeterince vkf olmadan itiraz a kalkmamak doru bir tutum olur kansndayz.
lerince

Kitabtaki Hadis-i eriflerin Ktb- Sitte'de olanlar iin gerekli tahriler sah it e altlarnda gsterilmidir. Bunlar verirken, olabildii kadar, Hadis-i erifin Sahihayn'n ve Snen-i Erbaa'nn hangi kitab ve

hangi babnda tahric olunduuna iaret edilmitir.

a Bugn ellerde mevcut Ktb- Sitte basklan

deiik olduunsonra bab ve sonra da

dan ounda nce kitab numaras, sonra ismi,

Hads-i erifin numaras gsterilmitir. Rvnin ad en sonda verilmitir.
b Ktb Sitte'den mada dier hadislerde mam Suyut'nin
"Menahil-uY Safa" adl ifa Tahricinin sahife numaralan verilmitir.
Muharric Nizamolu

Prof.

Emin

Barnn hattyla

drt defa

Muhammed

Yahsb kabilesinden;

fakh,

(rahmetullahi aleyh) der

Kaad, Hafz Ebu 'l-Fadl Musa olu yaz

ki:

pek aziz ve (her eyi istil) ve

ihata eden bir mlkn sahibi, dununda mntehs olmayan (sonsuz,
yani varlnn sonu yoktur), ardnda merma bulunmayan, (yani bir kii iin Allah'tan baka kavuacak gerek bir hedef yoktur) Allah'a mah-

Hamd; pek yce

ismiyle mnferit,

sustur.

O, Zahirdir, hyal ve vehim deildir...

O, Btndr! (Noksan sfatlar ve ilerden mnezzehtir.) O'na yokluk,
asl

nz olamaz.

. .

ilmi ve rahmeti her eyi

kuatmtr.

Velilerine son

derece umll nimetler ihsan etmitir. Onlara (ve tm insanla) kendi

(cins) terinden yle bir peygamber gndermitir ki; O, Arabn ve dier
insanlarn en ereflisi, soyca ve yetime bakmndan en temizleridir. Aklen

surdan

arndrmtr! Ona hem hikmet, hem de hkmetme yetenei ver-

mitir. Onunla (onun sayesinde) (hakk grmeyen) kr gzleri, (hakk

idrak edemeyen) kapal kalpleri, (hakka kar) sar olan kulaklar a-

mtr. Bu suretle,

Hakk'n kendilerine
O'nu teyid edip yardm etmi-

saadet nimetlerinden, Cenab-

pay verdii kimseler, ona iman etmi

ve

lerdir.

Alnlarna katt surette (deimez bir halde) ekavet damgas vurdukimseler de O'nu inkr etmi (gsterdii) mucizelere srt evirmilerdir.
yle ya! Bu dnyada kr olan (elbette ki) ahirette de krdr!
Allah O'na ve line, daima nev- nema bulan, (gnllerdeki aydn-

l) oaltan slt

ile

selm

etsin...

(Amin!)

(Byle bir ksa giriten sonra (niyazm udur):

Allah benim ve senin kalbini yakn nurlar ile aydnlatsn, bana ve
sana, takvaya

ermi

velilerine

kar bulunduu ihsan ltfetsin. O veliler

O R
I

Allah onlar mukaddes cennetinde misafir etmekle merref kflm,

kendi nsiyeti ile dier yaratklar (onlara) aratmam, marifetini, melektunun akllara durgunluk veren eitli ynlerinin mahedesini, kalbierini sevinle dolduran kudretinin eser/erini grmeyi onlara tahsis buki,

yurmutur.
Akllarn, azametini (hayret ve dehetle) dnmekle aydnlatm, bylece btn dnce (ve arzularn) O'na (Allah'a) yneltmilerdir. Dareynde (dnya ve ahirette) ondan bakasn gzleri grmemitir. Bu suKudretiretle Cemal ve cellinin mahedesiyle zevkyp olmulardr.
nin eserleri ile azametinin acaib ve garaibi arasnda (tefekkr glerini
br o tarafa bir bu tarafa) doru imal edip durmulardr!..
Kendilerini ona vermek, ancak ve ancak ona tevekkl etmekle eref
ve izzet duymulardr. Ve Cenb- Hakk'n:
"Sen "Allah" de (ge) ve sonra onlan brak ki; daldklar batakta
oynayadursunlar" (1) kavlinin srrna mazhar o/mulardr.
Bana; Mustafa (Sal/allahu aleyhi vesellem)*\n deerini hakkyla trif
etmek, ona kar gsterilmesi gereken ta'zim ve tekrim babnda; onun
yce mevkiini takdirde veya erefli mansbn itirafta bir nebze olsun
kusur gsteren kimse hakkndaki hkmn ne olduunu anlatmak hususunda birok sorular tevcih edip durdun! Ayrca bu konuda, selef
ulemsnn ve imamlarnn fikir ve grlerini toplayp gstermemi, rnekler ve suretler vererek son derece ak ve seik olarak beyan etmemi

benden

unu

istedin!

sana ikramda bulunsun!):

ve g bir yk ykledin, tevik ettiin hususta beni g duBana
ruma soktun. Verdiin bu grevle beni son derece yksek bir yokua
srdn... ylesine g bir i ki; bu, kalbimi korku ile doldurdu. nk
iyi bil

ki (Allah

ar

bu hususta sylenecek

sz, birok esas ve prensiplerin takririni, bir

kadar da fasl (blm) lerin yazlmasn, anlalmas g birok anlamlarn aklanmasn, bir peygamber iin gerekli olan ve ancak ona izafe
edilen veya hakknda mmteni ya da mmkn olan hususlar anlatan
gereklerin inceliklerinin izah edilmesini gerektirir...

nbvvet, muhabbet ile hullet (dostluk) arasndaki ayrcalklar ve bu yksek derecenin tm hususiyetlerini

Ayrca

nebi

ile resl. risalet ile

bilmek icab eder.

ku^bile orada 'yolunu bulmakta*
(orada yrmekten) ciz kalr...
(1)

akna dner!

El-En'am: 91

14

En gl admlar

bile

FA- ERF TERCMES

Onun

yle mehl ynleri vardr

isabetli bir

gre

ylesine

gerek bir ilim

bayra olmadan,

bulunmadan eriilemez oraya,

sahip

donakalr.
yanlan vardr

sahipleri bile)

ki;

artc

ki;

(en gl hayal

Allah'n tevfki ve desteine maz-

olmad

zaman, en salam ayaklar dahi kayar orada!...

Lkin, onun deerini tarif, byk ahlkn ve dnya kurulduu gnden beri hibir mahlka nasip olmayan zelliklerini beyan etmekle, tevcih
edilen suallere cevap vermekte hem benim iin, hem de senin iin byk sevap ve mkfatlar umduum iin, haklarn en yksei olan o hakk
dile getirmekle Allah'a boyun emi ve itaat etmi olacamdan, kendilerine kitab verilenlerin (onun kadr u kymetini hakkyle izah ettiim
zaman) yaknleri daha da artacandan, iman edenlerin imanlar fevkalde coacandan, ayrca Cenb- Hakk, kendilerine kitab verilenlerden, bildiklerini rendiklerini insanlara mutlaka aklamalar, gizlememeleri babnda, kesin sz ald iin ve bir de hocam:
Fakih Ebu'l-Velid Hiam b. Ahmed bize; Hseyin b. Muhammed,
Ebu Amr en-Nemiriy, Ebu Muhammed b. A bdil-Mu 'mm, Ebu Bekr Muhar

hammed b.
hu

Bekr, Sleyman b. el-E'ar,

Musa b.

smail,

Hammd,

Ali

aleyhi ve sellemY'm:

olunup da onu gizlerse, Kyamet gnnde Allah onu ateten bir dizginle vurur!" (3) hadsi naklettii iin, garaz ve
maksada tam cevab tekil edecek, farz olan bu vecibeyi yerine getirecek
olan nktelere kotum, alelacele (vakit geirmeden) bunlar elde ettim.

"Kim

bir ilimden sual

nk; kii, mbtel olduu dnya mihnetinin anahtarlar boynuna

taklm bir durumda bulunduunda o (anahtarlar) onu hem bedenen
hem aklen megul eder ve onu farz ve nafile (gibi ibadetlerden) eder.
Ebu Hreyre (r.a.); Hazrcti Peygamberden en fazla hads rivayet eden sahabi-i celldir Hayber
vakas ylnda Mslman olmu ve vak 'ada bulunmutur. Cahiliyet devrinde ismi Abd-Kays idi.
Kedileri ok sevdii iin kendisine Resl-i Ekrem tarafndan "Ebu Hreyre" lkab verilmitir.
Ashab kiramn en fakiri idi. Hazreti Peygamber (s.a.v.) den hi ayrlmazd. Buhar'mn rivayetine gre kendisinden 800'den fazla sahab ve tabiin hads rivayet etmitir. Ebu Hreyre'rim doum
(2)

tarihi bilinmiyorsa

da

irtihali

Hicri 59 tarihindedir. 78

yanda

irtihal

eylemitir. Medine'nin El-

Bkf ramndaki mehur kabristanna defnedilmitir. Ebu Hreyre Hazretleri Resul Ekrem (s.a.v.)
den "5374" hads-i erif rivayet etmidir ki, ashab kiram ierisinden bu kadar hads rivayet eden
bakas bulunmad gibi, bu miktara yaklaan dahi olmamtr.
i

(3)

Hads

erifi Reslullah (sailallah aleyhi ve sellem)

den Ebu Hreyre (radiyallahu anh)

ri-

vayet etmitir. ifa mellifi Kaad lyaz rahimehullah kitabna kendi Ustadlarnn rivayet senedi
ile lahric etlikleri metni almtr. Bu metin Ibni Abd'l-Ber Nemeri'n'n "Kitaba Bcyani'l-lmi ve
Ehlihi." adl
Ibni

eseri

ndendir

Mce Snen Mukaddime Bab-men

Tirmiv. Ebvab'l-llm. Babu

Ma

cae

fi

seele

an ilmin Taiemehu. No. 265.

Kilmani'l-llm. Hads No. 2651.

15

_.G

:<

Bu yetmiyormu

onu

de ahsen-i takvim mertebesinden esfel-i

saflin'e frlatp atar. uras da bir gerektir ki; Allah bir insan iin hayr murad etti mi, onun iini ve btn gayesini yarn vlnecek, asla

knanmayacak

gibi

bir

hususlara yneltir. Zira orada ya kiiyi sevinlere garkeden

cennet vardr, veyahut da ateine dayanlmaz cehennem vardr.

halde o, kendi z iin almal, ruhunu (perianlktan) kurtarmaldr. Salih
amelini artrmal, bakasna yarar salayacak 'bu meyanda' kendisi de

faydalanacak

olduu

bir ilmin

ardna dmelidir.

Allah, kalblerimizi, (dnya mihnetlerinden)

parampara olmasndan
korusun ve gnahlarmz da balasn. Btn yeteneklerimizi, eldeki
imknlarmz, bizi kendine yaklatracak, ltuf ve rahmet ihsan ile doyuracak hususlara mnhasr klsn. (min).

16

. .

Kitabmn vcuda getirilmesine, bablandnlmasn

aklamak iin denmi ve insanlarn gz nne serilmi) bir hale sokulmasna niyet edip, (fazla tafsilata kamadan) zetlenmesini, (herkese
kolayca anlalmas iin de) tahsil (ve tebyinini) isteyince, hemen ona:
(E-FA Bl TA'RF-1 HUKUK' L-MUSTAFA) adn verdim. Ve
bu husustaki sz(m) drt ksmda toparladm:

BRNC
Aliyyu-'l
len (sz ve

KISIM

A 't Olan Cenab- Hakk'n,

davran bakmndan),

Bu mevzudaki

bu peygamberin kavien ve fi'-

ann yceltmesi.

sz drt Bab'a ayrlr:

Cenab- Hakkn onu vmesi, huzurundaki deerini belirtmesi ki bu, on blme ayrlr
kinci Bab: Yaratl ve ahlk ynnden, Cenab- Hakkn btn gzellikleri onda tamamlamas, din ve dnyev btn faziletleri yeknesak
halinde onda cemetmesi ki bu, yirmi yedi blme ayrlr
Birinci Bab:

Bab: Rabbi'nin nezdinde deerini ve stnln bildiren,

bizzat

ve

ona zel olarak bahettii eref ve kerameti

mehur

dile geti-

"

Drdnc Bab: Gstermi olduu m'cize ve akllara durgunluk veren hususlarda Cenab- Hakkn onu muvaffak klmas, bir ok zellik
ve iyiliklerle onu erefyap etmesi ki bu otuz blme ayrlr

KNC

KISIM

Mahlkat zerindeki haklarm beyan eder.

Bu ksm da drt Bab ayrlr:
Birinci Bab: Ona iman etmenin farz olmas, ona itaat etmenin ve snnetine tbi olmann gereklilii
ki bu, be blme ayrlr
'a.

ifa-i erif Tercmesi

FA-1 ERF TERCMES

Onu sevmek

kinci Bab:

ve tlerini dinlemenin lzumu

ki

alt blmdr

nc Bab: Emirlerine sayg gstermek, ahsna hrmet etmek

ki bu, yedi blmdr.
Drdnc Bab: O'na

mu

ve

fazileti

ki

salt- selm getirmenin

bu, on

hkm, bunun

bu,

lzu-

blmdr.

NC KISIM
mstakil (imknsz) veya caiz olan hususlarla hakknda
mmteni veya beer durumlardan kendisine izafe edilmesinde saknca

Hakknda

bulunmayan hususlar.
ite bu ksm, {Allah sana ikram etsin!) kitabn srrdr ve bu bablarn zdr. Bundan ncekiler; son derece ak ve seik olan nktelerden serd edeceimiz hususlara dellet eden birer kaide ve girilerden ibarettir.

(Esasen bu

mbadna hkim bulunduunun

ve kitabn telifine veri-

batan sonuna kadar okunup bitirilince, Mel'un dmann gs daralr, m'minin kalbi ise (yakn) ile aydnlanr.
Nurlar, gnln btn yanlarn doldurur.
Akll olan kii, Peygamber (aleyhisselam)'!L gerek deerini verir.
Bu ksmdaki szmz iki Bab 'ta izah edilebilir:
Birinci Bab: Umr-i diniyyeye ait olan husus ki, sz bu konuda ismebu, onalt blme ayrlr
te taalluk eder
kinci Bab: O'nun dnyev halleri ile beer 'razlardan kendisine hsl
olmas ciz olan durumlar ki, bu dokuz blmdr.
len

hazm

edilince;

DRDNC KISIM
Onu itibardan drmek isteyen
knda veri/en eitli hkmler.
Bu ksm, iki Bab'a ayrlr:

veya ona dil uzatan kimse/er hak-

Bab: Kinye veya ak bir lisanla onun itibarn drmeye

veya ona satamaya yeltenmek ki bu, on blmdr.
kinci Bab: Ona dmanlk ve eziyet edenlere, gz ve itibardan drmeye alanlarn hkm ve cezas ki bu da on blmdr.
Birinci

kUahlt aleyhi ve SellemYc ve line

dil

18

uzatanlarn durumunu beyan eden

_GlR_
o

iki

Bab'a bir tekmile ve ek olmas

iin,

buna nc

bir

bab (daha)

ekliyerek kitaba son verdik.

Bu babtaki sz be blmde zetlenmitir.

Bu suretle kitab, ksmlar, bablan ve fasllar ile tamamlanm oluyor.
(Sanki

u anda) imamn makarrnda, her taraf aydnla boan bir

iem'a parldyor! Tercmeler tcmda ise, yle bir inci (gze arpjyor)
ki her mulak ve kark meselelerin perdesini aralyor,
her tahmin ve

zannn aklanmasn yapyor, inanm olan kavmin gnlne

riyor, Hakk haykryor ve cahillerden uzaklatryor....

19

ifalar ve-

BRNC KISIM
ALtYY'L-A'L (Olan Cenb- Hakk'm) MUSTAFA (sallellahu aleyhi
ve sellem)i,

Fakih,

KAVLEN VE F'LEN (olan hareketlerden dolay) VMES

Kad,

mam Ebu'l-Fadl (Allah onu muvaffak klsn ve her ba-

kmdan

dorultsun) der ki:

lim'den bir nebze nasibi olan, birazck olsun anlay ve idraki bulunan kii. Cenb- Hakk'n. peygamberimiz (Sale/lahu aleyhi veSellem)
saysz menkin kadrini ycelttiini, ona birok faziletler, gzellikler,
beler ihsan ettiini, dillerin ve kalemlerin ifadeden ciz
re erdirdiini, anlamakta asla glk ekmez.

kald mevkile-

Cenb- Hakk kitabnda ondan sz etmitir. Onun byklne iavmtr. Kullarn

ret buyurmutur. Ahlk ve dbndan tr onu
da ona uymaya ve yolundan ayrlmamaya tevik etmitir.
Evet; ilk defa onu ven, ona ltf eden, sonra her ynyle onu tertemiz klan, Allah (C.C.) dr. Onu vm ve ona en byk mkafat vermitir.

kram balatan ve devam ettiren yine O'dur.

Dnya

ve hirette

hamd

ancak ona mahsustur.

Bir de; O'nu en mkemmel bir ekilde yarattn, en stn vasflarla
grler ve eitli
tehiz ettiini, Ahlk hamde ile sslediini, isabetli
Bhire ve berahinfazilet ve hasletlerle de donattn, ayrca Mucizt
yaratklarn gz nne sermitir. Hem
i vazha ile de teyid ettiini tm
ylesine ki; bu (gerekleri) kendi asrnda yaayan insanlar grdkleri
renmigibi, onlardan sonra gelenler de grmlerdir. lme'l-yakn
ulalerdir. Nihayet (elden ele dilden dile) bu gerein ilmi bize kadar

mtr.

zerimize nurlar olanca aydnl

ile

salmtr.

(Sallellahu aleyhi

ve Se leme Kesfren).
Bize,

stadm Kad ve ehid Ebu Ali el-Hseyin

Hafz; Ebu'l-Hseyin

b.

el-Mbarek

b.

b.

Muhammed el-

Abdi'l-Cebbar, Ebu'l-Fadl Ah-

med b. Hayrn, Ebu Ya'l el- Badad, Ebu Ali es-Snci, Muhammed
Mansur, Abb. Ahmedb. Mahbub, Ebu sa b. Sevre el-Hafz, tshak b.
durrazzak, Ma'mer, Katade (tank
Enes (R.A.) (4) dan:

ile).

Malik: Enes b. Malik Nadh'l-Ensrt-Hazrec'nm knyesi Ebu Hamza'r. Medimm Sleym tarafndan Hz.
ne'ye hicret ettii vakit henttz dokuz-on yaslarnda idi. Annesi
(4)

Enes

b.

ALLAH'IN

(C.C.)

ONU VMES...

"Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'c sr gecesi, dizginlenmi

ve eerlenmi (tam techizatl) olarak Burak getirildi. (Burak onu grnce)
ekingen davrand. Cibril (a ley hisse l m) ona:

Muhammed'e mi yapyorsun bunu? Allah katnda ondan daha ekimse sana (bugne dek) binmemitir, dedi.

refli bir

Bunun

zerine Burak

(skld

ve iddetli) ter dkt." (5)

BRNC BAB
Allah'n (C.C.) onu vmesi, nezdindeki rtbesinin bykln belirtmesi.

ahlkn ak ak beyan eden,

eref, kadr ve kymetini dile getiren bir-

ok

yetler vardr. Biz bunlardan, sadece

lar

ile

yetindik.

mnas zhir, fehvas ak olan-

Ve bunu (tam) on blmde topladk:

BRNC

BLM

ONUN VGSN VE GZELLKLERN DLE GETRR

Nitekim Cenb- Hak:
44

And

Peygamber gelmitir ki, skntya uramanz ona ok ar ve g gelir. stnze ok dkndr. Btn m'minleri cidden esirgeyicidir, on lan balaycdr, O." (6) buyurmutur.
olsun, size kendinizden yle bir

Peygamber (S. A. V )' n hizmetine tayin edildi. Ve on sene bu erefti hizmeti ifa etti. Hazreti Peyamuber (S.A.V.) Enes b. Malik iin, "Yarabbl malna, ocuklarna, bereket ver; mrn uzat.
gnahn a/v eyle" diye dua etmitir. Filhakika bu dua-y Peygamber! berekityle Hz. Enesen pek
ok evlid olmu; malnda feyz ve bereket grnm; kendisi bir rivayetle 99, dier rivayette ise

yaamtr. Irtihali hicr 93 tarihine rastlar. Basra 'da irtihal eden en son sahab Hz. Enes'dir.
hadis rivayet eden sahabedendir. Resul Ekrem (S.A.V.) den (2186) adet Hadis erif riva-

103 sene

ok

yet etmitir ki,

bunlarn

(88)'i

Buhar 'de.

(91)'i Sahih-i Mslim'dedir.

Enes (RadyaUahu Anh) rivayet

Kaedt tyaz (Rahimehulhh) kitabna imam Tirmizf 'ma Snen'indeki senediyle tahric ettii rivayeti almtr. Bak. Snen i Tinnizf, Kitab 48 Ebvabu-Tefsiri'l-Kur'an nn
avreti Bent israil. Hadis No. 3130.
(6) Tevbe Sresi, yet; 128.
(5) Hadis-i erifi Reslllah (Salallah aleyhi ve Sellem)' den

etmitir.

ifa

Mellifi

21

"

FA- ERF TERCMES

Semerkand (7) der ki:
Bazlar bu yeti (F)'nin

fethi ile

(ENFESKUM) eklinde okumu-

lardr. (8a)

Cumhur'un Kraati

ise,

yette

ekildedir. Yani (F)'nin

olduu

zamm

ile (tresiyle)'dir.

Fakh ve

Kad

olan Ebu'l-Fadl der

ki:

Allah (C.C.) M'minlere, Mekkeliiere ve btn insanla bu yetteki

Muhatab'n kim olduunu ak

rini

O peygambe-

olarak bildirmitir. Evet,

kendilerinden; tandklar, yerini, yurdunu bildikleri,

sdkna ema-

netine kail olduklar, yalanla asla sulayamadklan bir kimse olarak gn-

dermitir.

Bu

hususta,

dnce

ve fikir i'mali

ile

onlar

babaa brakmtr.

Peygamber (Sallellahu
SellemYin onunla yaknl bulunmasn.
bni Abbas (9) ve dier mfessirlere gre bu anlam:
Arablarda hi bir kabile yoktur

44

De

ki:

Ben bu (tebliime)

mkfat istemiyorum,"

Onun

kar

akrabalkta sevgiden

aleyhi ve

baka

hi bir

(10) kavl-i Ceiilinden elde edilmitir.

en ereflileri ve en stnleri olmas meselesine gelince; bu da,

bundan nceki
hiyle

ki;

yette geen

(ENFESKM)

(MN ENFSKM) kelimesini (F)'nin fet-

eklinde okunan kraatten

istifade edilmitir.

nk bu kraate gre; Peygamberimiz son derece medh edilmekteoldudir. Ayrca sz edilen yette onun M'minlere kar ok dkn
u, onlar irad etmek bakmndan nice meakkatlere katland, dnya
(7) Ebu'l-Leys;

Nasrb.

Muhammed b. Ahmedb.

ibrahim es-Semerkand.

Doum tarihi tesbit

H. 373 veya 375 tarihleri verilmitir. Ksa veciz bir Kur'an tefsiri meyyayldana getirmi, Hanefi mezhebi ulemasndan bir zattr. Eseri ksa zamanda slm lemine
mtr. Fkha dair de eserleri vardr (R.H.)
bir Peygamber gelmitir.
(8) Bu kraate gre yetin mns; "And otsun size en deerimizden
edilememitir,

lrtihali iin

eklindedir (Mtercim).
tahric eylemitir.
(8a) imam Hkim, cl-MUstedrck alcVSahihayn'nda Ibn Abbas (R.A.)'dan
mmetin
en byk
deryas,
(9) Ibn Abbas; Bahr Umme ve Habr'l-mme. yani bu mmetin
sene evvel
limi unvanlarna bihakkn sez olan Abdullah b. Abbas hazretleridir. Hicretten O

dolmutur,

ilimdeki hreti kendini tariften

mstani

klar. Tefsirde Sultan-t'Mfessirn *dir. Fahri

Kainat Efendimiz, ibni Abbas (R.A.) hakknda Hikmet, Fkh ve Tefsir iin dua buyurmutur.
Bu duay Nebevi berekyla ibni Abbas {R.A.) Hazretleri bu mmetin byk mfessiri olmutur.
Hadisde de temayz etmi byklerdendir. Hazreti Peygamber'den 1660 Hadis rivayet etmitir
hir mrnde gzleri
ki, bunlardan (120) tanesi Sahih i BuharVdt, (49) Sahih i Mslim 'dedir.

ylnda, Taifde irtihal etmitir.

Ata tarikiyle bni Abbas (R.A.)'dan
(10) imam Buhar; Sahih. Kitab'l Menak.b. Bab

grmez olmutu.

(68) Hicr

I .

etmitir.

22

tahric

ALLAH'IN

(C.C.)

ONU VMES...

ve hirct hayatlarn temin edebilmeleri iin onlar nasl yetitirdii, onlara kar ne derece merhamet ve efkat hisleri besledii anlatlmaktadr.
Bazlarna gre; ad geen yette Allah kendine zel olan (Rauf, Ra-

him)

isimlerini

Bu konuya

ona ihsan etmi ve onu bu

tutacak

dier

bir yet:

bulunmutur. nPeygamber gndermitir." (11)

"And olsun ki Allah M'minlere byk

k

ilerinden ve kendilerinden bir

Baka

bir yet

"Nitekim

Dier

"O

buyurmutur.

isimlerle tavsif

bir ltufta

daha:

iinizde kendinizden bir

peygamber gnderdik."

(12)

bir yet:

Allah

ki;

mmlerin

iinde, kendilerinden bir

Peygamber gn-

^Im^mAlHR.A.) (14) Cenb- Hakkn (Af/N ENFSKM)

kavlini,

neseb, musahare ve haseb olarak tefsir ediyor:

"Adem

(aleyhisselm)'dan bu yana

Hepsi nikh mahsldr." (14a)

lbni'l-Kelb "Ebu Nasr Muhammed

ecdadmda ifan

b. es-Saib. 184

(zin) yoktur.

H."

(15) demitir:

Peygamber (Saiellahu aleyhi ve SellemY'm neslinde tam be yz anne yazdm. Hi birinde sifah (gayr-i meru yaant) ve Cahiliyet devrinde irtikp edilen gayr- meru fi'li grmedim." (16)
tbniAbbas (R. A.) ( TEKA LL UBEKE F'S-SCtDN) yetini yorumgr ileri srmtr:
larken

l imran Sresi, yet: 164

(12) El-Bakara Sresi, yet: 151
(13) El-Cum'a Sresi, yet: 2
Tlib, Resul Ek(14) Hz. Ali; (Radyallahu Anh) Emfr'l M'mlnn, Ebu'l-Hasen Ali bin Eb
rem (S.A.V.)'in amcast oludur. Hicretten 23 sene evvel Mekke'de domutur. Mslman olduu
zaman henz ocuk idi. Ka yasnda olduu ihtilafldr. Fakat 18 yanda bulunduunu iddia eden
yoktur. htilaf ancak yedi ile on yaslan arasndadr. Tebk 'den baka btn gazalara itirak etve "Baaattir. Tebk, seferinde ise Resl-i Ekrem (S.A.V.) kendisini Medine'de halife brakm
'
"
Osman
Hazrcli
buyurmulard
misin?
ma Musa 'ya kar Harun mesabesinde olmaa raz deil
(11)

m ehid edildii gn halife seilmi; Hicretin 40'nc yl Ramazan aynda Cuma gn Ibni Mlcem
tarafndan yaralanm; gn sonra da irtihal etmitir.
Halifeliinin mddeti drt yl yedi aydr. Hz. Ali (R.A.) son derece cmert, cesur ve talkat
attibi

idi.

(14a)

Hakknda

mam

birok eserler

(15) bni'l-Kelbi; Ibni

(16)

yazlmtr.

mer'l-Adeni. Msned'inde

Abbas (R.A.)'dan

mam Ali (K.V.) de tahric etmidir.

tefsir rivayet

eden tbin'dendir.

mam Keibi "hin szlerini istirab edenlerin ifa sarihlerinden ihab erhinin C.

I ,

Shf 131-132
.

tahifderinde serdetlii limne mtalaalarn okumalarn tavsiye ederiz. Burada bahsedilen (50)
anne'den kasd dorudan ve tek istikamette Hz. brahim'e giden tek dal deildir. Ayn nesebin

tamamdr.
Abbas (R.A.)'dan.

asabestne anne olanlarn

(16a) Abdullah b.

aym,

Delil-i

Nbvve'de

Ibni Saad Tabakat. Bezzar, Msned'inde

tahric etmilerdir.

23

mam Ebu Nu-

FA- ERF TERCMES

"Bir Peygamberden bir Peygambere; derken seni de Peygamber olarak kardk."
Muhammedi olu Ca'fer Os-Sdk (17) (84 H. - 148 H.) der ki:
"Allah kullarnn kendisine hakkyle itaat edemiyeceklerini bildi.
Onlara da kendisine hakkyle ibdet etmekten ciz olduklarn bildirdi.
Bu suretle aralarnda kendi efkat ve merhamet vasfn giydirdii bir
mahlk ikame etti. Onu mahlukata bir eli olarak gnderdi. Ona itaati
kendine itaat. Ona muvafakati, kendine muvafakat (yani, buyruklar-

na evet demek) olarak kld. Nitekim:

"Kim O Peygambere itaat ederse, muhakkak Allah'a

itaat etmitir.'*

(18)

"Biz Seni (Habibim) lemlere (baka

iin gnderdik." (19) buyurmutur.
Ebu Bekr b. Tahir (20) der ki:

ey

bir

iin

deil) ancak rahmet

Allah (C.C.) Muhammed (Sallellahu aleyhi ve Se/lemYi Rahmet ss

eyden nce) varl

email
ve sfat (nitelikleri), tm mahlkata rahmettir. Onun rahmetinden kim
nasbini almsa, hem dnyada, hem ukbada felha kavuanlardan, her
trl ktlklerden de kurtulanlardan olmutur. Ancak onun sayesinde btn sevgililere kavuabilir insan. Grmyor musun, Allah (C.C),
Onun lemlere rahmet olduunu yukarda geen bir yette tescil buyurhalde onun hayat Rahmettir, mematt da rahmettir. Nitemutur.
mbarek hakim peygamber {Sallellahu aleyhi ve Sel/em) bu gerei
ile

sslemitir;

onun

(her

rahmettir! Btn

buyurmulardr:
"Hayatm sizin iin hayrldr! Memfitm da sizin iin hayrldr!" (21)
Yine yle buyurmulardr:
Semer kand, yetteki (lemlere rahmet)'\ yle yorumlamtr:
Yani O, hem insanlara, hem de cinlere rahmet olarak gnderilmitir.
Bazlarna gre; O, btn varlklara rahmettir.
Mminlere rahmettir; nk onlara doru yolu gstermitir.
Mnafklara rahmettir; onlar ldrlmekten kurtarmtr.

disi ile tescil

mam

Hseyin (R.A.) nc gbekten

Cafer; Eimroe-i Isna Aer'den
Ca'/er-i Sadk
ResuMlah
ve
(zamannda)
reisi
ehl
Beyti
lorunu. rif-i billah vsl Ilaliah
eylemitir.
148 yjlnda irtihal-i Dr- Baka
(R.A.) Hazretleridir. Hicr 84 ylnda
(17)

Muhammed olu

mam

domu

(18) En-Nisfl Sresi, yet: 80

(19) Ei-Enbiya Sresi, yet: 107
(20)

Ebu Bekir b.

Tahir; ayni

asrda yasayan ayn knye

ile

zattan hangisi

olduu

tesbit edi-

lememitir.
(21)

Bu

hadis-i erifi Haris b.

etmitir. Bezzar da Ibni

Ebi same Msned'inde Bekrb. Abdullahi'l-Mzen'den tahrc

Mes 'ud 'fan tahric etmitir.

24

ALLAH'IN (C.G.) ONU VMES.

mmete hayr murad etti mi, Peygamberini ondan nce

onu o mmet iin bir efaati ve selef klar." (22)

"Allah bir
alr ve

nk onlarn azablannn ertelenmesine vesiyle

milletlerde kfirlerin cezas daha dnyada iken ve-

Kfirlere rahmettir;

olmutur. (Zira eski

rilirdi.)

Abbas (R.A.) fikri:

"O, hem M'minlere rahmettir, hem de kfirlere. Zira onlar (eski)
yalanlayc milletlerin uradklar akbetten (dnya) muaf tutuldular.(23)
yle anlatlr:
bni

Peygamber

(sallellahu aleyhi ve sellem) Cebrail (aleyhisselama):

Sana bu Rahmetten
hisselm) u cevab verdi:
Evet; ben

bir

ey demi midir? diye sordu.

(su-i) fikibetten

eli ki) etin bir

Cebrail (aley-

korkuyordum. Ancak Cenab- Hak: "(Bir

kudrete mliktir.

Arn

sahibi (Olan Allah) nezdinde

ok itibarldr. Orada kendisine itaat olunandr. Bir emindir.' '(24) kavlinde, beni vdkten sonradr ki huzura ve rahata kavutum...
Ca'fer b. Muhammed es-Sadtk (FE SELAM N LEKE MN

ESHAB'L- YEMN) yetini (Bike =

le

senin) olarak

yorumlamtr ve y-

demitir:

"Yani, onlarn selmetleri Peygamber (Sallellahu aleyhi ve Sellem)'in

kerametinden dolay husule gelmitir."

Cenb- Hak Nr

Sresinde:

"Allah, gklerin ve yerin Nurudur. Onun nurunun sfat, sanki

de bir era bulunan bir Hcredir. "(25) buyurmutur.
Ka'b (26) ile bni Cbeyr (27) bu yetteki ikinci Nr 'dan murad,

iin-

Mu-

hammed (Sallellahu aleyhi vesellemyin nurudur" dediler. "Onun Nurunun sfat" demek, Muhammed nurunun sfat demektir, dediler.
Sehl b. Abdullah (28) bu yeti yle

tefsir etti:

Allah, gklerde ve yerdekileri hidayet etmitir. Sonra

Nrunun sfat,
(22)

sulblere tevd edildii

imam Mslim bu hadisi

zaman

erifi Kitabu'l-Fedail 43

Babu

bir

mikt

"Muhammed
gibi idi."

tza Erade-ilah (el

Rahmete m-

metin kabaza Nebiyyeha kableha'de Ebu same'Atn tahric eylemitir. Hadis no. 24/2288.
Cerir et-Taberi, bni Eb Halim Tefsir'inde ve
(23) tbni Abbas (R.Anhuma)'dan:
Beyhakt. Ddil'n-Nbvve (imam Taberanide MTcem'inde ona msteniden) de tahric etmilerdir.

mam

mam

(24) Et-Tekvr Sresi, yet: 20, 21

(25)

Nur

Sresi yet: 35

(26) Kbu'l-Ahbar b. Mali' tbni heynu{ (. 32 H) Tbi.

(27) tbni Cbeyr, Said b. Cbeyr i Vlihi. Tabi. (. 95 H.)
(28) Sehl b. Abdullah b. Yunus b. ts b. Abdullah b. Refi-il'Tusierf{. 73 veya 83 H.) Ubbad
ve Zhhadn mehurlarndan byk bir zattr.

25

FA-!
yetteki

"Misbah"

ile

ERF TERCMES

kalbini.

"Ez Zcace"

ile

de

gsn murad

etmitir.

Yani;

ii

iman

ile

dolu

olduu

iin

sanki O, inciyi

andran

bir

yldz

gibidir.

"Mbarek bir aatan, Zeytunden tututurulup yaklr." (29) Yani

brahim Nurundan... diye duyurularak bir darb- mesel ile ifade edilmesinde brahim (A.S.) bulunan onda da vardr. Ve hemen akabinde
verir" Duyurulmakta yani Muhammed
"Onun ya hemen hemen
konu(Sallellahu aleyhi ve Sellem)'in peygamberlii henz insanlara

madan tpk

O ya gibi

grnverir." demektir.

Dier mfessirler bu mezkr yeti daha baka ekilde

tefsir

etmiler-

Vallahu lem Cenb- Hakk, Kur'n- Kerfm'in birok yerinde ona:

"Nur, aydnlatc bir kandil" ismini vermitir:

dir.

"Size Allah'tan hakiki bir nur ve apak bir kitab gelmitir." (30)
"Ey Peygamber biz seni, hakikaten bir ahit, bir mjdeci ve bir kor-

kutucu ve Allah'a onun emri (ve

kandil olarak gnderdik." (31)
Yine onun hakknda
yetteki

teysiri) ile bir daveti

(EL-NlRH)

"Gsden" murad onun

ve nur saan bir

buyurmutur.
Allah onu erh etmi ve

sresini inzal

kalbidir.

geniletmitir.

Abbas (R.A.):
Allah onun kalbini slm
tbni

(31a) Sehl: "Risalet nru

Hasen

(32) ise: "Kalbini

rumlamtr bu

(yni,

ile

slm nru)

ile

erh

erh etmitir" olarak

etmitir, derken

tefsir etmitir.

hikmet ve ilimle doldurmutur!" diyerek yo-

yeti.

va

veren varBazlarna gre; anlam yledir: "nsan ve cinlerden

lklarndan kurtulman iin biz senin kalbini per- pak etmedik mi?"
"Arkana arlk veren ykn de senden kaldrdk." (33) kavl i celi(29)

Nr

Sresi; yet: 34.

(30) El-Maide Sresi, yet: 15

(31) El-Ahzab Sresi, yet: 45, 46
nakledilen eser Maktu ise de yet-i
(31a) Bu izaha dair Abdullah tbni Abbas (R.Anhma)'dan
C. I, Shf. 135'de sylyor. Bu
kerimelerin mana-y mfadna mnafi olmadn ihab ifa erhi
1
Ebf Rebah tarikiyle Abdullah b. Abbas eseri tbni Merdeveyh. tbni Mnzr tefsirlerinde Ata b.
tahnc etmilerdir.
dan tbni Eb Hatim de tefsirinde yine O'nun talebesi tkrime (R.A.)'dan
ve takva ile mefazileti
ilmi.
Hasen Yesari'l-BasrU. 1 16 H.) Tabinden
(32) Hasan b.

EN

hur byk
(33)

bir

nirah

mamdr

(R.A.)

Sresi, yet; 2-3.

26

ALLAH'IN (C.C.) ONU VMES

ettik" ek^
ne, bazlar "peygamberlikten evvel geen gnahn bertaraf
gnlerinin
linde tefsir etmilerdir. Kimisi de, bununla cahiliyet

arl-

murad etmitir, demitir.

Bazlarna gre, henz (Kur'n

ve

sim) tebli etmeden nce

ze-

ykdr bu!"
Bu tefsir Maverd (34) ve Siilem (35)'nin grdr.
anlam vermitir: Seni koruduk, eer
Mfessirlerden kimisi de buna
bu olmasayd gnahlar belini bkerdi." Bunu (Semerkand), tefsirinde
nakletmitir. "Senin nmn da ykselttik" (36) kavline gelince: tmam
diYahya b. dem (37) bu yeti, "Peygamberlikle nmn ykselttik"

rindeki risalet

ye

tefsir

etmitir.

Bazlarna gre anlam udur: Tevhid kelimesinde

anldm zaman,

benimle birlikte sen de anlyorsun.

Bazlar, ezanda Peygamber de

anld iin, Allah onun namn yk-

seltmi oluyor, diye tefsir etmilerdir.

Fakih, Kad Ebu'l-Fadl tyaz der ki:
Sellem)'c
tte bu, Allah'n (C.C.) Peygamberi (Sallellahu aleyhi ve
bir mevkidir.
nezd-i ilhisinde bahettii byk derece ve eriilmez

Allah'n (C.C.) katnda peygamberimizin mevkii, deona verilmirecesi ok yksektir. (Hi bir mahlka verilmiyen paye
hidayete amtr. lmi kavratir.) Allah (C.C.) O'nun kalbini iman ve

phe yok

ki,

geniletmitir. Ondan cahiliyetteki

tm arlklar kaldrm, devrin btn ktlklerinden nefret ettirmi, tebli ettii dini btn dinlerden stn klmtr.
Allah tarafndan insanlara indirilen btn emirleri tebli etmee onu
klmakla bu yk ondan hafifletmi ve onu i huzuruna ka-

mak, Hilmi hami etmek

iin kalbini

muvaffak
vuturmutur.

Hulsa; her ynden onun itibarn, rtbesini ykseltmi, namn tm

emretmitir.
kinata duyurtmu, ismini ismiyle birlikte yad edilmesini

Katade

(38)

yle diyo r:

ve Mfessir byk
Mavera; Ebu'l-Hasan Ali b. Habb Kaad afi' Fukahasndan Fakih
dedir.
H.
eserleri vardr, . 450
bir mamdr. Tefsiri ve AhkmuVSultaniyye adl
Ad, Ebu Abdurrahman Muhamme b. Hseyin
(35) Stilem; Tasavvufun byk mellifidir.
(34)

h.

Musa Nisaburt; D.

333 H.

. 412 H. 'dedir. Tabakat's-Sofiyyesi ve Hakaik adl

lefsiri

me-

hurdur.
(36)

nirah

(37)

Yahya

Sresi, yeti: 4.

SUleyman'lEmev. Ebu Zekeriyya. Kulb Stte imamlarnn hepsiimamlanndandr. 203 H.'de irtihal eylemitir.
nin kendisinden rivayette bulunduklar sayl hadis
(R H )
Tabi'nin byklerindendir. A'ma
(38) Katade; Ebu'l-Hattb bn-i Diame es-Sedusl-el-Basr.
tarihinde Vostn* taun'dan irtihal etmiolarak Hicri 60 tarihinde domu. Basra'da yaam, 118
Tabindendir. Katade bir allmedir. Fevkalde
tir Yetmi be yl yaadna kil olanlar da vardr.
b.

dem

b.

27

FA-1 ERF TERCMES

"Allah onun

namn hem

bir hatip, hi bir

ahadet

dnyada,

getiren veya

hem

ahirette ykseltmitir, hi

namaz klan yoktur

ki

(Ehedu

enlithe illallah ve ehed enne Muhammeden Reslllah) demesin. He-

men

ahadet kelimesini getirmektedirler. Reslllah Efendimizin mbarek ismini Allah'n ismi ile birlikte zikretmektedirler.
hepsi bu

Ebu Said

el-Hudr (39) (R.A.) dan:

bana gelip dedi ki:

ve senin Rabbin dedi ki: ( Biliyor musun, senin

'Cebrail (aleyhisselm)

"Allah ve Resul

"Ben

anldm

dedim. yle buyurdular:

zaman, sen de benimle anlyorsun! "(40)

bilir."

bni Ata, (41) bu sz

yle

anlmanla tamamladm."
bni Ata, ayrca u szn
beni

anm

tefsir etti:

Yani iman, benimle beraber

syledi; yani

bu

u demektir: "Seni anan

anm olur. nk senin isminin benimkiyle birlikte zikredilmesi-

ni emrettim.

mam Ca'fer b. Muhammed es-Sadk da: "Her kim seni risalede anarsa, beni rububiyetle anm olur, eklinde tefsir eyledi.
Bu sz

kimisi de;

"Bu

kuds hadis onun efaat

makamna iaret et-

mektedir." dedi.

Ona itaati
le birlikte

kendine yaplacak

itaatle birlikte

emretmesi, ismini ismiy-

zikretmesi de Habibine verdii yksek payedendir:

"Allah'a ve Resule itaat edin!" (42) "Allah'a ve Resulne iman edin!"

buyurmutur.
Kendi zat

ile

Habibinin ismini (V = Vav)

gamberden bakas hakknda

kuvvetli bir

hafzaya

cemetmitir

ki;

bu Pey-

asla caiz deildir.

malikti. Kendisi derdi ki:

demedim ve kulaklarmn

ile

"Ben

hi bir

muhaddise, bana

her iittiini kalbim mutlaka hfzetti."

bir

daha iade

et

mam Ahmed b. Hanbel. Kata-

ile fakahetle sen eder; "Katadc lefsir'e, ulemann ihtilfna pek vakftr.
Ebu Said el Hudrf; Ebu Said b. Mlik b. Sinan- Hazrec Ensarf'd Ashab Kirm'n limlerinden idi. Bat'-ecere'ye itirak eden Ensr'dandr. Birok hadisler rivayet etmi, bir mddet fetva da vermitir. Ebu Said Hazretleri Hicr 74 ylnda (86) yanda irtihal etti. Buhar? ve Ms-

de'yi

hfz

(39)

lim'de (84) hadisi vardr. Kendisinden birok zevat hadis rivayet etmitir. (K. Aleyh)
(40) Ebu Said i Hudrf (R.A.)'dcn /mam Ebu Ya'l Msned'inde ve imam tbni Hibban Sahih'inde tahric cylemidir.
Ceririi't Taberi de tefsirinde tahric eylemitir.

mam

Ata b. Ebt Rebah; Ata b. Mslim Ebu Muhammedi 'l-Mek k, Tabi'nin kibarlarndandr.
Babas Ebu Rebh 'in ismi "Mslim"du. Hz. mer'in Mekke'de meli bulunan bn-i Haysem elFihrf'nin azatls idi. Bu cihetle kendisine "Mslim el-Mekk-el-Kurey" denir.
Ata, Habe asll olduundan siyah renkli di. Hicr 35 tarihinde domu Hicr 1 15 senesinde
Mekke'de vefat etmitir.
(41)

(42) Al-i

mran

Sreri, yet; 32 ve 132. Nisa Sresi, Ayet; 58'e baklabilir.

28

ALLAH'IN (C.C.)

eyh Ebu Ali el-Hiiseyin b. Muhammed

Ebu mer en-Nemeri Ebu Muhammed b. Abdi'l-M'min,

Kendisinden tahsil ettiim

el-Ceyyn,

Ebu Bekrb.
be,

Dasteh,

Ebu Davud Es-Siczi, Ebul-Velid et-Taylis, u'-

Mansur, Abdullah

b. Yesar,

HUZEYFE (43) (R. A.) senedi ile nak-

letmitir:

Peygamber

(sal/el/ahu aleyhi ve sellem)

buyurmulardr

ki:

"Sizden biriniz asla Masaaellahu ve aae flanun demesin! Lkin Maaaellahu smme aae flanun (diyebiliriz)." (44)
Hattb(45) diyor ki: Peygamber (sallellahu aleyhi ve sellem) Msldileini, gayrisinin dileine takdim etmekle, rad etmitir. Onlara nasl davranacaklarn retmitir. Nesak ve terh ifade
eden (SMME) ile sylemelerini tenbih etmitir. (Vav) ile sylemeleri

manlar Allah'n

doru

olmaz. nk (V) (itirak) ifade eder.

Buna benzer bir hadis daha:
Bir Hatib Peygamber (A ley hissetim)' m huzurunda hutbe okudu ve

ise

yle

dedi:

(Men
ederse

yutiullahe ve Reslehu

doru

yolu

hisselm) ona

bulmu olur.

yle

u kavmin ne kt

= Kim Allah'a ve onun Reslne itaat

Kim onlara as gelirse) Peygamber (Aley-

kt:
hatibisin sen (haydi) kalk!

Yahut (haydi)

git.*' (46)

Ebu Sleyman Hatb, Peygamber (aleyhisselam) (tesviye) ifade eden

kinye harfi

ile iki

ismi cemettii iin

derken bir dier lim

fikri ileri

peygamber ondan holanmad...

srd:

Peygamber bu sebeple onu menetmedi, onu ancak, "her kim onlara

si gelirse" kelimesinde durduu iin holanmad ve bu yzden onun mec(43) Huzeyfe; Peygamberimizin Mahrem-i Esrar olan Ashabdandr. Hz.
dan iran'n Medain ehrine vli tayin edilmitir. Zhd takvas, tevazuu

mer (R.A.) tarafnile mehur olmutur.

Hicr 36 ylnda irtihal eylemitir (R A.). mmetinin bana gelecek vukuat ve hadiseler hakknda
Rcsulullah (S.A.V.)'den bir ok esrar dinlemi ve gerekenlere, gerektii kadar gerektii zaman
sylemitir Bknz: El-lsfibe, 1647 nolu hal tercmesi.
Ebu Davud; Snen. Kiabu'l-Edeb, hadis: 77. Darimt; Kitabu'l-lsti'zan 63*de
(44)

mam

Huzeyfet'l-Yeman'den Ebu 7- Velid et- Tayalis tarikiyle tahric etmilerdir. Nesa, Ameli'l- Yevmi
M
,,
ve" I- Leyle 'de tbni Ebi eybe'tn Musannef inde tahric ettiklerini /mam Syll Menahil s-Safa da
,

sylemektedir.

(Hamd tbni Muhammed 4bni brahim tbni Hail b Bstt) KbilK eski bir Trk
mensubdur. hreti muhaddis ve edebiyat olup fkhla da yed-i tul sahibi idi. Zeheb
Allme unvanlariyle tavsif eder. Balangta Nibur'da renimini alm, sonra Badad'a
gelerek fkh ve edebiyat ile megul olmutur. Hkim, Eh Hmid-i Isferyn, Eb Nsr-t BelM
gibi meahir kendisinden hadis rivayet etmilerdir. Garfb'l-Hadis. Mealims-Stinen, erhi Esm'lHsn, Kitabu'l-unye, Kilabu 7- Uzle gibi birok eserleri vardr, timi derecesinde takvas vardr.
(45) Haltbi

ailesine

mam

Hicretin 388'nci senesi hirete intikl etmitir. (K.A.

c. 3)

imam Mslim, KilabM-Cum'a. Babu Tahfif-is'Salte

Davud Kitabu'l-Edeb. Hadis 77.
(46)

29

ve l*Hutbe. Hadis No. 866-874.

Ebu

FA-I

ERF TERCMES

kalkmasn emretti. Ne var ki, Ebu Sleyman'n fikri daha dorudur. nk sahih hadiste: "Her kim onlara si gelirse sapmtr!"
olarak rivayet edilmitir. Ve "Kim onlara si getirse..." kelimesinde,
durmas zikredilmitir.
Mfessirler; Cenb- Hakkn: NNELLAHE VE MELKETEHU
YUSALLNE ALENNEBlYY) (47) kavimdeki (YUSALLNE = Salisten

lat ederler) kelimesi,

diye ihtilf

Allah'la meleklere birden rci midir, deil midir

ettiler.

Bazlar; buna cevaz verirken

fiilde

bir

ksm,

ortak olarak zikredilme keyfiyeti

bunda, meleklerle Allah' bir

bulunduu

iin

doru olmad-

n ileri srdler ve yette (Yusali) kelimesini takdir ettiler ve: (NNELLAHE YUSALL * Allah rahmet eder. = Melekler de (onun iin) istifar ederler) eklinde okuyup
Hazreti

mer

(Ey Allah'n

sana yaplan

(48) in

elisi).

itaati,

tefsir ettiler.

yle dedii

naklediliyor:

Allah katndaki stn derecelerinden

kendine

yaplm olarak

birisi

de onun

kabul etmesidir. (48a) Evet,

Allah yle buyurmutur:

"Kim
(47)

Resle

Ahzab

(48) Hz.

itaat ederse

Allah'a itaat etmitir." (49)

Sresi; yet: 56

mer (Radyallahu Anh); Ebu Ha/s merbn 'l-Hallab el-KureyVu.

ram'n en byklerinden ve cennetle mjdelenen on zattan

biridir.

Ashab-.

K-

Nesebi Resi-i Ekrem (S.A. V.)

all sene, dier bir rivayete

"Ka'b bin Ley"de birleir. Resltiaha Peygamberlik geldikten
olanlarn krkncs bir rivayete
gre be sene sonra Mslman olmutur. Erkeklerden Mslman
amansz dman idi.
Mslmanlarn
gre ise krk beincisidir. Islmiyeti kabul etme/^en evvel
ve tasavvur un
Mslman olduktan sonra gsterdii hakkaniyet, adalet ve gayretleri ise her tasvir
"Faruk " lkabn vermilerdi. Uhud.
stndedir. Bundan dolay Resi-i Ekrem (S.A.V.) kendisine
Rdvan biatnda hazr bulunmutur.
Bedir, Hendek, Mekke. Huneyn, vesair birok gazalarda ve
olunmutur.
halifesidir. Em'r-l M'minin" lkab kendilerine itlak
ile

Reslllah (S.A.V.)'in ikinci

verecek derecededir. On buuk sene devam eden
Hilafeti zamanndaki ftuhat akllara durgunluk
Berka. Trablusgarp fetholunmu ve byam. Filistin, Irak, Cezire, tran,
hilafeti

Msr

zamannda

onun zamannda

pek byk bir slm Devleti meydana gelmitir. Kfe ve Basra ehirleri
gn sonra rthal ederek;
kurulmutur. Hicr 23 ylnda sabah namazna giderken yaralanm; bir
defnolunmutur. Son derece dil, bd,
Ravz-i Mutahhare'de Hz. Eb Bekr (R.A.)'n yannda
ederdi. Kuds'e girerken deveye nbet
zhid, merhametli ve mutevazi idiler. Fakirlii ile iftihar
Hakknda birok hadisi erifler
icab klesini bindirmi, yaya yrmesi dillere destan olmutur.
in beyanna gre msvardr. Hicretin 23'nc ylnda 63 yanda irtihal etti. Ibni Hazm (384-4S6)
(164-244) MsAhmed'm
bunlarn ou
ned olarak rivayet ettii hadislerin says 573 olup
lelikle

mam

Tindedir. Hadis hususunda son derece ihtiyat gsterirlerdi.

Buharf'nm Sahih inde Ktabuteyid eden
(48a) Hz Omer'l-Faruk (R.A.)'n bu kelmm
da Kitabu'l-imare Babu
Dua'un-n'Nebi Bab ve Kitab l-Ahkm'da tmam Mslim tarafndan
VcubM-mera'da No: 1831/33-23-24 No/da bir hadis erif tahric eylemitir.
(49) En-Nis Sresi, yet: 80

mam

30

ALLAH'IN (C.C.) ONU VMES

De ki; eer Allah' seviyorsanz bana tbi olunuz ki, Allah sizi sen
sin." (50)

Bu

olduu zaman dman taraf dedi ki: Muhammed gali

Nesranlerin sa'y Henan edindikleri gibi, ar bir dos

yet nazil

ba kendisini,
edinmemizi

"De

Bunun zerine Allah u mteakip yeti

istiyor.

ki Allah'a

inzal

buyurdu:

ve Resle itaat edin!" (51) Ve onlarn arzusunun hi-

lafna Resule yaplacak

ni bir arada zikretti).

kendi itaatna iktiran buyurdu (yani

itaati

ikisi-

Mfessirler Ftiha Sresindeki:

doru

"Bizi

yola hidyet

et, kendilerine

yetinin tefsirinde ayr ayr

fikir

beyan

in'am

ettiklerinin

yoluna!"

ettiler:

Ebu'l-liye (52) ve Hasan Basr (R.H.):

Srat- Mstakim
ve Setlem)

ile

= Doru

yoldan murat, Reslllah (Sallellahu aleyhi

Ehli beytinin ve

Ashabnn

gelenleridir.

ileri

Bu sz on-

lardan Ebul- Hasan el-Maverd nakletmitir.

Mekk (53) onlardan, buna

benzer bir sz nakl ederek yle demitir:

Bundan murad Reslllah (S.A.V.)

hma)dr.

ile

= Ebu Bekr ve mer (R. An-

Ebulleys Semarkand aynsn: "Kendilerine in'am ettiin kimselerin

yoluna" kavlinin tefsirinde, Ebu'l-liye'cn nakl etmitir. Bu sz,

Hasan- Basr (R.H.) ulanca

doru

sylemitir!" dedi ve ay-

tavsiyede bulundu.

Ayn

fikri,

Maverd, Abdurrahman

Ebu Abdurrahman
(50)

Al- Imran
Imran

(51) Al-i
(52)

Zeyd

(54)

den nakl etmitir.

Hakkn:

Sresi, yet: 31.

Sresi, yet: 32.

Ebu 'I- Aliye er-Riyah el- Basr;

tbniAbbas ve bey (R.A.) dan

mehur

b.

Cenab

b. es-Slem,

Ad Reji b. Mihran'dr.

bttndendir. Resulullahn irtihalinden 2

ile

"Vallahi

rivayeti

ile

tannm olan ta-

merref olmutur. Hz. mer (R.A.)

yl sonra slm ile

vardr. H. 90 tarihinde

olan zat da Ebu'l-liyyeti'l-Berr'du.

rivayeti vardr. Kendisinden

Fakat knyesi
irtihal;

smi Ziyad'A. Hz.

de Eyyub Sahteyani'mn ve dierlerinin

dieri Ebu'l-liye knyesi

Ab bas ve dierlerinden

Ibni

rivayeti

vardr. Fakat ifa m-

kitabnda naklettii rivayetin sahibi birinci Ebu'l-liye'An ve mfessirdir.

(53) Mekk; Ebu Muhammed Mekk b. Ebu Talib el-Kaysi, Fas'n Kay revan ehrinde domu,
sonra Endls'e, gitmi ve Kurtuba"ya yerlemitir. Kur'an'la ilgili ilimlerde geni bilgisi ile tannbir limdir. H. 437'de orada irtihal eylemitir. Eserleri: "Et-Tabstra". "El Hidayetti fit 'Tefsir",
"
"EhMe'sr an Mlik fi Ahkmi'l-Kur'n.
(54) Abdurrahman b. Zeyd b. Elem el- Meden. Babasndan rivayeti vardr. Snen i Erbaa imamlar kendisinden rivayette bulunmulardr. Tefsiri vardr. (182 H.) de irtihal eylemitir.
ellifinin

31

FA- ERF TERCMES

"Salam kulp'a yapmtr. " (55) kavlini baz mfessiricr yle tefetmilerdir; dedi:

sir

1.

lem)

(Salam

kulp)'tan murad,

Muhammed

(Sallellahu aleyhi ve Sel-

dir.

2.

slm'dr.

3.

ehadet

kelimesidir.

"Allah'n Nimetini sayarsanz (saymaa kalkrsanz) Onu sayamaz-

snz."

(56)

mam

yetindeki nimeti,
Sehl b. Abdullah Tster Muhammed tm
kinata Allah tarafndan ihsan edilen bir nimettir ki; onun hususiyetlerini saymaa kalkrlarsa sayamazlar, ciz kalrlar, demektir.

"Sdk getirene ve onu

rad

tasdik edenlere"(57) kavlindeki kiiden

Muhammed (aleyhisselm) olduu

u. Bazlar

yetteki

(SADAKA)

mu-

kanaatindedir Mfessirlerin o-

kavlini

(SADDAKA)

eklinde oku-

mutur.

Baz

mfessirlerin fikri ise yledir: (O'nu tasdik eden) den murad,

m'minlerdir. Kimisine gre

(R.Anhuma) dr.
Bu babta daha

Ebu

Bekir'dir, kimisine gre

imam

Ali

grler de vardr.
"Dikkat edin! Kalbler, ancak Zikrullah ile mutmain olur/' (58)
yetini sebkeden Ra'd Sresi yetini,
Mcahid (58a) Muhameitli

mam

med

(Sallallahu aleyhi ve Sellem) ve

KNC

eshab

ile tefsir

etmitir.

BLM

ONU (KEND MMETNE) AHD OLUU

LE VASFETMES BUNUNLA LGL OLARAK ONU VMES
ONA LUTFTA BULUNMASI

CENB-I HAKK'IN

Cenab- Hak buyurmutur:

"Ey Peygamber, phesiz seni

biz, bir

ahit, mjdeleyici ve korkutu-

cu olarak gnderdik." (59)

(55) El-Bakara Sresi, yet. 256.
(56)

brahim

(57)

Ez-Zumer

Sresi, yet: 34.

Sresi, yet: 33.

(58) Er-Ra'd Sresi, yet: 28.

(58a) Mcahid; Ebu Muhammed b. Cebr. Kraat ve Tefsirde tabin imamlarnn byklerinden
bid-zhid bir imamdr. KtbU Snen Erbaa imamlarnn kendisinden rivayetleri vardr. Hz.
mer (R A.) hilfetinde 21 H.'de domu, 102 veya 103 H.'de Mekke'de irtihal eylemitir. (R.H.)
(59) EJ-Ahzab Sresi, yel: 45.
i

32

CENB-I HAKK'IN ONU, (KENDNE

Grdnz gibi Cenab- Hak bu

MMETNE)

yette onu, herkesin stnde tuta-

cak birok vasflar vermitir. Birok rtbeler de ihsan etmitir. nce

onu mmetine kar, Risaleti tebli ettiine dair ahit tutmutur. (Ki bu

pek byk

bir ereftir).

Vc (ayn zamanda) bu sadece onun

zelliklerin-

dendir.

nanan

ve Allah'n emirlerine boyun eenler iin onu bir mjdeleyiei

klarken, Masiyet ehline kar da bir uyarc ve (Cehennem ateinden)

korkutucu yapmtr. yetin devamnda onu tevhide aran, ibadete
aran bir davet i, kendisiyle Hakka hidayet olunan, her tarafa nr
saan

bir kandil

Bize,

klmtr.

eyh Ebu Muhammedi).

Atth

(De. 413-.

504),

Muhammecl, Ebu'l Hasan b. el-Kubisi (I

Ebu Zeydei-Mervezt(. 371 H.), Ebu Abdullah Muhammed b.

Halim

b.

El'Firebir

(Do.

smail Buhar,

230 H.

. 320

Muhummed

b.

Camis-Sahih
Sinan, Euleyh, Hill. Ata b.
H.), El'

>V.sY//)'dan

nakl etmitir:

Dedi ki: Abdullah b. Amr b. el-As (60) (R.A.) grdm ve kendisinden bana Reslllah (Salle/lahu aleyhi ve Sellem) in evsafndan anlat-

masn rica ettim:

UmV* dedi vc .yle anlatmaya
andaki baz vasflan

ile

balad:

kutucu olarak gnderdik!'

'

O afveder

ve

(59a) diye vasi edilmiti.

adm

balar.

verdim. Sinirli ve kaba de-

r olan bir

demek

sureliyle be/ini

kavmi dorull-

o mmet (La ilahe

dorultmutu. Allah onlarn, kr gzleet,nvMnwr,

illellah)

Kur'anda O:

biz seni bir ahit, bir Mjdeleyiei vc kor-

peygamberinsin! Sana (Mtevekkil)

vermez.

Tevatla, Kur'-

tasvif edilmitir. Biliyorsunuz. ki

"Ey Peygamber, phesiz

lik

-'Vallahi o,

;V</

Bunun ayns, Abdullah b. Selm (61) ile Ka'b b. El-Ahbar'&m nakl

edilmitir. bni shaktm nakl edilen baz rivayelerdc ise yle geer:
(59a)

man

,,

nin tefsirimle.

Bab. 50 de lahric eylemitir. Ayrca

bel

Msncd

Imr (R.A) dan Kiahu -' Tefsirde Sure

cthin
Sinan (R.A) dan da Kitabu rbuyu'da
Darini Snen Mukaddime. 3 de man Ahmet/ h. lan-

Buhar. Bu Hadis-i Abdullah

7 inci Aycli, "Irtna i:rsclnakc

man

/.

Mhumned b.

3. Shf. 174

de lahric etmilerdir.
(60) Abdullah b. Amr (R.A.). Sahabe-i Kran iimle Zhd takvas ile hret bulmu, aea
gene; Aslabdaulr. Msr talihi Ihhul \rab\l.m Amru-bn'
(R A
oludur. Re\iilullah
meskresi varlr Hicin l-hadis-i crilVsni toplamak ve u-shi .ncke ^eeiv l/et
retin 65'nci ylnula irlihal eylemitir.
(_'.

(SAV)

(61) Abdullah b. Selm;

Ashab Kram'dandr.

33

NU-dinc-i

Muncvvcc'dcki Yahudilerden huyuk

ifa-i erif: 3
w

FA-l

"ar

ERF TERCMES

ve sokaklarda grlt

karmazd.

irkinlik arz eden vasf-

tamamen beri idi. irkin ve kt szler katiyen sylemezdi. " (61a)

Her gzeli ona yaktrrm. Gzel ahlk namna ne varsa ona rahat
verebilirim. Skunet giysisi ile onu sslerim, iyilik vasfn da onun bir
iari sayarm. Takvay kalbine yerletirmiimdir. Btn dndkleri
bir hikmet, sdk ve vefadr. Afvetmek, herkese iyi davranmak gibi hasletleri de ona ihsan ederim! Adalet onun stresi, Hak ve hakikat da onun
"
eriat, Hidayet mam, slm ise milleti Ahmed de ismidir.
nsanlar dallete srklendikten sonra onun sayesinde tekrar onlar
hidayete erdiririm. Onunla insanlar cehaletten kurtarrm. mmetinin
adn, ann onun sayesinde ykseltirim. Onun sayesinde onlar hrete kavutururum. Onlar onun hatr iin oaltrm, fakirlikten sonra
madd ve manev zenginliklere kavutururum.
lardan

Dank topluluklar birletiririm.

Muhtelif fikirleri,

dank millet-

onun hrmetine bir/etiririm. mmetini insanlar arasnda en sekin bir mmet yaparm. "
Baka bir hadiste yle varit olmutur:
leri

ve kabileleri

Mes'ud

tbni

(62) (R.A.) anlatyor:

Peygamber (Sallellahu aleyhi ve Sellem) bizlere Tevrat'ta geen sfatlalarn ylece beyan etti:
"Ahmed-i Muhtar olan kulum 'un doumu Mekke'de olacaktr. Hic-

edecei yerin ad ise Medine'dir, yahut Tayyibedir" (dedi). (62a)

mmeti de Allah 'a her hal- krda ok hamd edicidir! Cenab- Hak
takvaya ermi m 'minler hakknda yle buyurmutur:
ret

cemaatin din reisi iken Reslulluh'\n terifi ile hu/ur-u saadetlerine gelerek imann i/har ve
iln elmidir. Zhd lakva ve salah ile mehurdur.
Tirmiz Sneninde tbvabu-I Menakb Babu Reslil(6la) Abdullah b. Selm (R.A.) dan
Syl
lahi Hatemi-n'Nebiyyin'de lahric etmidir. Tirmiz C. 9. Shf. 341. Hadis No. 3621.
(R.H.) Menahil's-Saf'da Buhar'nin Talikan rivayet etliini sylemektedir. ifa arih ihab'bir

mam

mam

erifi Bevhaki'nn Sneni Kra'snda ve Delail-n'Nbvvc'sinde tbni Zafer1'Mekk'c "Hayr-l'Ueser" adli eserinde tahrif etmilerdir" demektedir. Bakm/. Nesin-r'Riyaz.

da. Hadis

C.

1.

Shf. 195.

m hadimlcrindendr.

Zhd
FkhAshabarasnda
takvas Kur'an ilmindeki kemli Rcslllah'tn takdirine mazhar olmudur.
daki ihtisas ile mehurdur. Knyesi; Ebu Abdurrahman'u. Annesi mm Abdiem 'dir. HicreAzam
tin 32'nci ylnda irtihal eylemidir. Kfe de kadl vardr. Hanefi mezhebinin imam. mam
Hazretlerinin ilimde ustaznn stazlarndandr.
(62a) Abdullah b. Mes'ud (R.A.) dan mam Taberan Measiminde ve Ebu Nuayrn "Dclailn'Nbvve ,, sinde mam DarimVde Snenin de Ka'b-l'Ahbardan rivayet etmilerdir.
(62) Abdullah b.

Baz

Mes'ud

Sahabe-i Kiram'dan ve Reslullah

alimlere re. Medine'nin bir ismi de (Tayyibc)dir.

(Tayyibe)

ad

gemektedir.

34

Onun

iin

ibarede (Medite)den sonra

CENB-1 HAKK'IN ONU, (KENDNE MMETNE)...

(Onlar) nezdlerindeki Tevrat ve

ncirde

(ismini ve

sfatn) yazl bu-

mmi Nebi olan Resule tbi olanlardr/* (63)

lacaklar
Yine Allah onun hakknda yle buyurmutur:
44

yumuak dav-

Allah'tan gelen bir rahmet sayesindedir ki, sen onlara

randn." (64)
Semerkand der ki: Allah Resulne kar bulunduu bu ihsan bizzat
ona hatrlatmtr. O, Resuln M'minlere son derece merhametli ve
efkatli olarak gnderdi. Daha dorusu bu evsafta yaratt onu. Eer O,
sert ve kaba tinetli olsayd etrafndan dalp gideceklerdi, yannda hi
kimse kalmyacakt. Lkin Allah onu, tatl dilli, ho huylu ve son derece ltufkr olarak yaratt. (Dahhak) mmeti hakknda Allah yle buyurmutur:

Muhammcd

mmeti) Vasat (orta) bir mmet yapmzdr, insanlara kar, hakikatin ahitleri olasnz, bu Peygamberde
sizin zerinize tam bir ahit olsun diye." (65)
"Bylece

(cy

sizi

Ebu-V Hasan

el- Kbis

der

ki:

"Allah hem peygamberin stnln, hem de mmetinin deerini

bu ayette btn insanla duyurmutur."

Bu hususta baka bir

"Her mmetten (Leh

ayet daha:

ve aleyhlerinde syliyecek) birer ahit onlarn

zerine de (Habibim) seni bir ahit olarak getirdiimiz

zaman (Yahudi-

mnafklarn halleri) nice olur?" (66)

Bir nceki yette Cenb- Hakk'n ( VESA T'EN) kavli (Adaletli ve
hayrl mmet demektir. Buna gre ayetin manas yle olur:
"Sizi hidyete kavuturduk ve hayrl, adaletli kldk ki; dier peylerin, kfirlerin,

gamberlere

kar mmeti namna ahit olasnz.

Peygamber de

do-

sizin

ruluunuza ahit olsun."

"Denildi

ki.

Allah (C.C.) Peygamberlere "Tebli etliniz

duunda Evet"

mi?" diye

sor-

diyecekler, fakal mmetleri: "Bize ne bir mjdeci ve

ne de bir korkutucu gelmitir" (deyip inkra) kalkacaklar. Bunun zerine Muhammed (Salle/iahu aleyhi ve Sellem) in mmeti o peygamberlerin doru sylediklerine dair ahit olacaklar, bizim peygamberimiz de
mmetinin bu ahadetini onaylayacak..
Mfessirlerden bazlar da ayeti yle
"Siz, size

kar gelen

tekliyecek en

byk

herkese bir hccetsiniz! Peygamber de

delildir!" {Es'Semerkand)

(63) El'araf: 157

(64) Ai-i Imran: 159
(65) ll-Bakare: 143
166)

KM-NU

tefsir ettiler:

41.

35

sizi

des-

FA- ERF TERCMES

Cenab

Hak buyurmutur:

"man

edenlere, Rableri indinde kendileri iin

sdk olduunu mjdele!"

muhakkak

bir

kadem-i

(67).

Katde, Hascn'l-Basr ve Zeyd b. Elem; "Buradaki (Kadem-i sdk) in

Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) in olduunu sylediler. O, onlara
hirette efaat edecektir."

Yine Hasan'l-Basri'den nakl ediliyor: "Kadem-i

gamberin mmetine doruluu salamas demektir.
Ebu Said el-Hudri (r.a.). bu kelimeyi efaatle tefsir

yannda gerek

etti.

Pey-

nk O, Rabbi

efaatidir, dedi. (67a)

Abdullah:
"Kadem-i sdk" ok nceden

Sehl

sdk" demek.

b.

Muhammed

(sallallahu aleyhi ve sellem)e

Allah tarafndan bahedilen rahmettir.

Muhammed bn Ali et-Tirmizi:

"O, ( Muhammed

sddklann imamdr. Kenbir peygamberdir.) Ebu Ab-

(aleyhisselm) sadklarn,

disine itaat edilen efaati,

duas kabul

edilen

durrahman es-Slemi.

NC BLM
CENAB-I HAKK'IN

ONA MLTAFE VE NEZAKET YOLLU HTAB ETMES

Cenab- Hak buyurmutur:

"Hay

Allah afiyet veresice,

u (zerinde) sadk olanlar sana besbelli

oluncaya ve sen o yalanclar biiinceye kadar, neden

izin

verdin onla-

ra." (68).

Ebu Muhammed Mekki:

Bazlarna gre; bu, "Allah seni dorultsun ve aziz klsn" anlamnda bir
balangtr. Avn b. Abdullah: "Bu yette Allah ona vebli bildirmeden afvn haber etmitir." SemerAanci/'nin baz limlerden rivayeti: yetin m-

ns yledir:

"Ey

kalbi selmet

bulmu

olan (Habibim)! Allah seni

Allah (Neden izin verdin?) kavli

balasn, neden

balasayd, bu
hitabn heybet ve dehetinden peygamberin kalbinin parampara olmasndan korkulurdu. Ne var ki; Allah nce onu afvettiini haber verdi ve kalbi
huzura kavutu, ondan sonra Allah ona, "Harbe katlmamalarna neden izin

onlara

izin

verdin?"

Eer

ile

(67) Ynus: 2..

(67 a)

mam

Buhar Sahih

inde bu eseri

Hbu

Said-i

(68) Et-Tevbc: 43.

36

Hudr

(r.a.)dan

ncrfuan tahr eylemitir.

CENB-I HAKK'IN

ONA MLTAFE

VE..

Sadk olan yalancdan ayrt edinceye ve kimin yalanc kimin samimi olduunu bilinceye kadar izin vermemeliydin" diye hitab etti. te bunverdin.

da, Allah katndaki mevkinin

sahibi ve ince

lah'n ona

bunu

fikirli

kar

bykl

belirtilmektedir ki;

bunu her akl

kimseler derhal idrak edebilirler. Yine bu szde Al-

olan ltf, iyilii anlatlmaktadr ki, duyan kalbler

hemen

anlar. Niftaveyh (68 a).

Bazlar, bu yette Allah'n, peygamberini azarladna kail olduar.

Halbuki; gerek hi de byle deildir. H! Bilkis bundan anlaldna
44

...

vermekte muhayyer klmtr. Onlara izin verince, Albildirdi: Eer onlara izin vermeseydi onlar nifaklarndan tr

gre Allah onu

lah ona

unu

izin

saknca yoktur.

bir

Fakih

Kaad

(Allah onu muvaffak klsn):

Kendini Allah'a veren, nefsini terbiye etmek iin mcahede eden ve eriatn dizgini ile dizginlenen kiinin ahlk, gerek sz ve gerekse davran ba-

kmndan

Kur'n'n tlim buyurduu esaslara uymas gerekir. Alverile-

rinde, insanlarla

konumasnda

yine

ayn

esaslara riayet etmesi gerekmektedir.

din ve dnyev dab ve terbiyenin

nk; gerek marifetlerin unsuru,

anahtar budur!

Onun

iindir ki; kinatn Rabbi, btn

varlklarn

Rzk

ve hibir

varla

muhta olmayan Cenab- Hakk'n bu sorusundaki mltafe venezaketini dnmelidir insan! indeki ulv mnlardan faydalanmasn da bilmelidir.

balama

latmadan nce afv ve

ile

nasl

balamtr?

Allah yle buyurmutur:

"Eer biz sana sebat vermi olmasaydk, and olsun ki,

raz meyi edecektin.

Baz

sen onlara bi-

(69).

mtekellimler derler

ki:

Allah btn peygamberlerine kendilerinden zelle vki olduktan sonra hitap etmitir. Bizim peygamberimize ise; bu hitab zelle vki olmadan nce

Muhabbet artlarna son derece riayet kokusu vardr bunda...

Sonra bir bak: tab etmeden nce nasl onun sebat ve selmetini haber
vermitir. Onlara belki meylinden korkulurdu ama o, hibir zaman meyi ettevcih etmitir.

memitir. Allah ona sebat ve selmeti ihsan etmitir bir kere...

tabnda bile beraat vardr. kaznda bile teminat ve kerameti belirmektedir!

(68 a) Niftaveyh;

bn

Ebu Abdullah

Ebi Safrate l-Ezd

(69) El-sra: 74

leb

b.

el- Vasttt

brahim

b.

Muhammed

b.

(D.244 H., .323 H.)

37

Gurfe

b.

Sleyman

b.

Habib

b.

Mhcl

-FA- ERF TERCMES

Bu mny

edecek

teyit

baka

bir yet:

"(Habibim)
hakikati yi biliyoruz ki, onlarn syleyecekleri (szler)
seni herhalde tasaya drecektir. Onlar hakikaten seni yalanlamazlar.
Fakat o zalimler bile bile Allah'n yetlerini inkr ederler." (70).
Afi (k.v.):

Ebu

Cehl, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) e dedi

Biz seni yalanlamyoruz,

biz

Bunun zerine Allah:

"Onlar seni yalanlamazlar"

(71)

ancak sana

indirilen kitab

ki:

yalanlyoruz

yetini inzal buyurdu.

Bir rivayet:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)

kavmi kendini yalanlaynca ok

"l''

uzuldu.

Bunun zerine Cebrail

ti

Seni zen

Kavmim
'

ey

(aleyhisselm) ona geldi ve dedi

nedir?

Cevab

ki:

verdiler:

beni yalanlad...

'Onlar senin

sadk olduunu biliyorlar.

buyurdu."
Bu yette Peygamberimizi

. .

Bunun zerine Allah bu ye-

inzal

teselli

selli

etmi ve

sz

bakmndan doruluunu

eden ulv mnlar vardr. Allah onu

yalanlanmadn,

onlara Habibi'nin

itiraf ettiklerini

te-

gerek inan ve gerekse

haber vermitir.

Evet, ona peygamberlik gelmeden nce (Emin) (ok

doru)

adn

ver-

milerdi.

Cenb- Hakk, byle

bir isnada kulak

asmamasn, nk

gerekte onlar

onu deil, yetlerini yalanladklarn ve bu yzden de cahil ve mnkir olduklarn ona beyan etmitir. Asl sulanmas gereken onlar olduunu, nk; bile bile Allah'n yetlerini nkr etmekle birer zalim olduklarn pek
ak bir ekilde izah etmitir. nk bile bile inkr, bir eyi bilip rendikten sonra yaplan inkrdr. Nitekim
yet-i kerimede bu daha ak bir tarzda
:

aklanmtr:
"Vicdanlar da bunlara tam bir kanaat hsl ettii halde zulm ve
kibr ile yine bunlar (inatlarndan) inkr ettiler." (72).
Sonra peygamberini

yalanlandn

(ilk

ve kendinden nce birok peygamberlerin

defa yalanlanan kendisi olmadn) bildirdi.
teselli etti

"And olsun senden evvelki peygamberler (in

kendileri)

da tekzip edildikleri ve ezaya uratldklar eylere

d i." (73).
(70) El-F.n'm: 33. (71)

En'm'da

mam

Bu

hadisi

mam

En-Neml:

14, (73)

b.Kb

tarikiyle rivayet etmitir.

Snen- Tiri

/mam Syli ona tebcan ihab Hafacde hadsi Hkim'in sahihtir

dediini nakletmilcrdir.
(72)

kar sabr etmiler-

Tirmiz Snnen'inde Ebvabu Tefsiri'l-Kur'n ve Sureli "I-

(Ali kerrvmallahu vcchcnu) dan Naciye

miz C. 8. Shf. 226. Hads No. 3066.

yalanlanmt

El-En'm: 34.

38

___

ONA MLTAFE VE....

YKZBUNEKE) eklindeki kraate gre

CENB-I HAKK'IN
Bir nceki yeti eddesiz

mns yle

mam

'

olur:

'Seni

(LA

yalanc bulamazlar."

Ferra (a) ve El-Kisa

(b):

"Yalanc olduunu sylemiyorlar

Bazlarna

(syleyemezler)..."

gre:

"Seni katiyen yalanlayamazlar. ftira yollu dahi olsa hibir

edemezler..."

ey

isbat

eddeli olarak (LA YUKEZZBUNEKE) eklinde okunduu zaman anlam yle olur: 'Seni yalanlayamazlar. "
Peygambere verilen zelliklerden, Allah'n ona ikramlarndan birisi de
udur:
*

Allah (c.c.) btn peygamberlere kendi isimleri

ile

hitab

etti:

Ey dem, ey Nuh, ey brahim, ey Musa, ey Davud, ey sa, ey Zekeriy-

ard.

ya, ey Yahya! diye

u ekilde hitab

etti:

Lkin peygamberimize ismi

armad

ona
Ey peygamber, ey Nebi, ey Mzzemmil,ey Mddessir.
ile

DRDNC BLM
PEYGAMBERN YCE DEERNE ALLAH'IN (c.c.) YEMN ETMES...
Allah buyurmutur:

"(Habibim) senin ebedi yd- cemiline yemin ederim ki, onlar sarholuktan (azgnlklar) iinde muhakkak serseri bir halde idiler." (74).
Tefsir ehli

una

sz birlii etmitir: Allah (c.c.)

Muhammed

(sallallahu

yemin etmitir.
Kelimenin asl aynn zamm ile (mrke) eklindedir. Byle olunca; bildiimiz mr anlamndadr. Kelime ok kullanldndan (Amrke) eklinde varit olmutur. Buna gre mns:
"Varln ve bekan hakk iin." eklindedir. Bazlarna gre:
aleyhi ve sellem) in mddet-i hayatna

"Yaama hakk

iin", kimine gre de,

"Hayatn hakkn

iin"

ek-

lindedir.

te

bu, son derece ta'zim, tekrim ve terif

ok byk

anlamlarn muhtevidir!

mazhariyetler ifade ediyor bu!

bn

Abbas (radyallahu anh):

"Dnya kurulduundan beri Allah kendi katnda Muhammed'ten

(a)

(b)

(sallallahu

Ebu Zekeriyya Yahya b. Ziyadb. Abdullah b. Mamur b. el Eslcmed- Dveli el- KI7 (. 204 H.)
Ebu l-Hasea Ali b. Hasan b. Abdullah b. Yehmuz b. Firu/. 1-Esedi. Kraati Aere imamlarndan

(- 183 H.). (74) El-Hicr: 72.

39

"

FA- ERF TERCMES

*

aleyhi ve sellem) daha erefli birini yaratmamtr.

Ondan bakasnn haya-

tna yemin ettiini kafiyen duymadm.

Ebu'l-Cevz (Evs b. sal b. Abdullah bni'r-Rb'i el-Basri (. 83 H.):
"Allah, Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) in hayatndan baka hi
kimsenin hayatm yemin etmemitir. nk: O, ne/.dimlc mahlkatn en
ereflisi, en deeri isidir."
Allah (c.c.) buyurmutur:

"Ysn!..

Hikmet

sahibi

Kur'n hakk in."

Mfessirler (Ysn) kelimesinde eitli fikirler serdetm ilerdir:

Mekkeli Ebu

Muhammed (Peygamberden yle

rivayet edildiini naklet-

mitir):

"Habibim indinde benim on ismim vardr. Bunlardan Th ve Ysn'i

zikretmitir." (75).

Ebu Abdurrahman es-Slem Ca'fers-Sadk'tan:

"Ysn" demek, (Ya Seyyidi) demektir!".
bn Abbas (r.a.) dan:
"Ysn" demek, (Ya insan) demektir ki; bundan Muhammed
aleyhi ve sellem) kastedilmitir. Ya da O, Allah'n isimlerinden
dir ve Allah (c.c.) bu ismiyle

mam

yemin etmitir (Yemin

Zcecac: (Ebu shak brahim

(sallallahu
bir tanesi-

harfini hazfederek)".

Muhammed. . 313 H.) dedi ki:

Bunun mns; "Ey Muhammed'k denildi. Ya da bunun anlam: Ey
adam 'dr!"
Kimine gre,. "Ey insandr!..."
bni 'l-Hanefiyye:
"Ysn: (Ya Muhammed), demektir.."
Ka 'd 'dan: "Ysn" bir nevi yemindir ki, Allah (c.c.) g ve yeri yaratmadan iki bin yl nce onunla yemin etmi ve: "Ey Muhammed! phe yok
b.

ki sen gnderilen peygamberlerdensin!"

buyurmutur.

Cenab- Hakk sonra yle buyurmutur:

"Kur'n hakk iin, phe yok ki; sen elbette gnderilen peygamberlerdensin!" (76).

"Ysn" kelimesinin Peygamber

rinden

biri

olduu

(sallallahu aleyhi ve sellem) in isimle-

farzedilse (veya bu karara varlsa) ve

bunda bir yemin

anlamnn mevcudiyeti sahih olsa, bu takdirde bunda peygambere ok byk bir mahebbet ve kymet atf edilmi olur. Nitekim ondan sonra gelen
(75) 8u raerfu hadsi Ebu Naim Detal'n-Nbvve'sinde. bn Merduye Tefsir'inde tbn Adiyyi'tCiircam de Elkmil fil Cerhi ve't-Ta'dil adl eserinde Ali, Cbir. Osameb. Zeyd. bn Abbas, ie
(r.unhma) hazeratnm hepsinden ayr ayr rivayet edildiini tesbit etmi fakat Usu!- isnad'ta za-

af

olduunu

sylemitir. (Bak.

ihab

C.l, Shf. 240).

(76) Ysn: 1-2.

40

CENB-I HAKKMN

ONA MLTAFE

VE.

..

kelimede kasem (yemin) anlam vardr ve kendisine (yni Ysn) kelimesine atfedilmitir.

Nid (nlem) mns verdiimizde, sonraki kasem, onun risaletini (peygamberliini) gerekletirmek ve insanlar hidayete sevk ettiine ehadet etmek makamnda olur, Allah (c.c.) hem onun ismiyle hem de kendi kitab- kerimi ile, onun gnderilmi peygamberlerden olduuna dair
yemin etmitir.

(AL SIRATIN

MSTAKM)

olmayan, haktan kat'iyen inhiraf etmeyen dosdoru bir

yol zeresin (ey Habibim)" (76 a) demektedir.
Nakka: (Ebu Bckrb. el-Hasan b. Ziyad cl-Mavsil) (266 H.-.355 H.)
"Allah (c.c.) kitabnda, Hazreti Muhanmed 'den baka hibir peygamberin peygamberliine yemin etmemitir. Tabi ki; bunda da, ona son derece
kymet verilmi oluyor."
"Yas/n "i "Ya Seyyid" olarak yorumlarsak, hads-i eriflerinde bunu da

"Eri br

teyid edecek esaslara rastlayabiliriz. Nitekim Reslullah (sallallahu aleyhi

ve sellem) Efendimiz:

"Ben, dem oullarnn ulusuyum, (fakat) vnme yok!" (77) buyurmulardr.

Cenab- Hakk buyurmutur:
beldeye yemin ederim! Sen
"(Hakikat kfirlerin dedii gibi deildir)

bu beldeye hell iken." (78).

Bu yete baz mfessirler u mny vermitir:
"Sen oradan (Mekke'den) ktktan sonra bir daha orada olmazsan
ben o beldeye yemin etmem!" (Ebu Talib Mekk).
Bazlarna gre; yetin bandaki (L) zaidedir. Buna gre mn u ei

kildedir:

"Yemin ederim

sen o beldeye hellsin.

ki;

Ya da orada yaptklarn

sana helldir."

Bu

limlere gre buradaki

El-Vast, (Ebu Bekir

"Diri iken terifleri

hirdir ki;

b.

ile

"Beled" (ehir)dcn murat Mekke'dir.

Musa -320

H.):

ve orada lp defn edilmesiyle eref verdii

bu ehir phesiz Medine'dir. Allah, Resul

iin

e-

bu ehre kasem

gr daha dorudur. nk bu sre Mekke'de naolmutur. Nitekim yetin maba'd olan "Sen bu ehre hellsin" ksm

etmitir." Lkin birinci

zil

bunu

teyid etmitir.

(76 a) Ysn:

2.

(77) mam Mslim

Sahih inde Ebu Hrcyrc

Babu Tufdil Nebiyyim

(78) El-Bclcd:

(s.a.v.) Ala

(r.a.) lan

43 Kilabul-Fudail Babu Fadli Nesebi'n-Nebi

Cemiil-Halaik No 2276-2278'dc

1,2.

41

lahri eylemidir.

FA-t

ERF TERCMES

bn Ata'nn,Ve't-Tini sresindeki (VE HAZE'L-BELED'L-EMN) yetine yapt tefsir de bunu teyid etmitir. Demitir ki:
Reslnn orada olmas ile, o ehri gvenilir bir ehir yapmtr. O, orada bulunduu mddete kimseye iliilmemitir...
Sonra Allah yle buyurmutur:
"Babaya da, doana da (yemin ederim)" (79).
"Allah

(c.c.)

Buradaki (baba) dana murat dem (aleyhisselm)'diT, diyen limlemurat

re gre kelime umumlik ifade eder. Fakat buradaki (baba) dan
brahim (aleyh isselm)' dr, diyen kimselere gre (Doann) smail (aley-

olduu meydana kar ki; bunda Peygamberimize

dr. nk O, onun neslindendir.

hisselm)

Bylece bu sre,

etmi

iki

iaret var-

yerde (de) Peygamberimize yemin edildiini ifade

olur.

Allah (c.c.) buyurmutur:

"Elif,

Lm, Mm. Bu

derilmi olduunda) hi
44

bn

O kitabdr ki,

kendisinde (Allah katndan gn-

phe

yoktur." (80).
Bu harfler yemin (ifade eden)

Abbas (r.a.): ...

harflerle yemin etmitir."
bn Abbas (r.a.) ve dierlerinden, bundan baka
Sehl

b.

harflerdir. Allah

tefsir

bu

de nakledilmitir.

Abdullah et-Tsteri:

Muham"Elif *; Allah'a, "Lm": Cebrail (aleyhisselm) a, "Mm" de:

Bu gr Semerkand nakletti; fakat SehPe
verdi:

j (aleyhisselm)

Muhammedi (sallallahu aleyhi

ve sellem)

Kur'n'la indirdi."
bn Abbas (r.a.)dan rivayet olunan birinci tefsire gre, kasem (yemin)
"Bu kitub yle bir gerektir ki; iinde asla phe yoktur" mnsna gelir.
yukarsonra Allahz'l-Cell Habibi'nin ismini de kendi ismiyle

e kendisinde

phe bulunmayan bu

Bundan

daki yetteki gibi birlikte zikretmi olur.

Cenb- Hakk'n:

"KF VE'L-KUR'ANI'L-MECD"

kavlindeki

"Kaf

Habibi AfifAt, peygamberin kalbi ile yorumlam ve "Allah

hammed'in (s.a.v.) kalbinin kuvvetine yemin etmitir, nk; O'nun kalbi
kaldrm ve Allah mahadeye tahamml gstermitir, ok ulharfini

ilh

bn

hitab

v bir

durumda olduu

iin

de bunun

karsnda

asla

etkilenmemitir" de-

Kur'n'n ismidir. Kimine gre ise; Allah'n isdan ismidir. Bu humi, kimisine gre de, yeri, batan baa evreleyen bir
susta baka tefsirde bulunan tefsirciler de vardr."
karna gre:

"Kf

(79) Hl-Bclcd: 3. (80) El- Bakan-

1-2

42

PEYGAMBER

(s.a.v.)'IN,

NEZDNDEK YERN

"VE'N-NECM ZA HEVA "daki "necm"den murat, mam Ca'fer-i Sadk b. Muhammedi gre; Hazreti Muhammed'dir. Ya da onun mbrek
kalbidir.

nk o

kalp nurlarla

mnerih olmu,

Allah'tan

bakasyla

hi

ilgilenmemitir.

"VE'L-FECR VE LEYALN ARIN"

bn

At:

Burdak

fecr"den murat;

Muhammed (aleyhisselm)

fkrmtr.

ondan (onun kalbinden)

BENC
PEYGAMBER (s a

dr. nk, iman

IN,

BLM

NEZDNDEK YERN TANITMAK N,

YEMN ETMES...

Allah (c.c):

"And

olsun

ki,** (81)

kuluk

vaktine, (insanlarn)

skna

vard

dem

geceye

buyurmutur.

srenin nzul sebebinde eitli fikirler serdedilm itir:

Bu

gece

a)

etmiti.

Bu yzden

bir

kadn dedikodu yapt

namazn terk

(yani Peygamberimizi

knad)

Fakih Kaad (Allah onu muvaffak klsn) der ki: "Bu sre alt ynden peygamberimizin bykln, Allah indindeki yksek mevkiini belirtmitir.* *:
1
Allah (c.c.) onun mevkiini belirtirken, "And okun kuluk vaktine,
dem geceye ki," diye yemin etmitir. Tabi bu,
insanlarn skna

vard

bydr. Ona verilen payenin ulviyetini belirtmektedir.

Vahye ara verildii zaman mrikler ileri-geri konutular. Bunun zeCenab- Hak bu sreyi indirdi (81a).

derecelerin en
b)
rine

Mariz" dc Cndeb t>. AbBahuSuretl-Dha'da Cndeb b. Sfyun

dullah (r.a.) dan rivayet ellii gibi "Kilabu Fadailc I-Kur-n
*da
inin 'Kitab s Salt Babu marol-Mcm'mi bil mam'
(r a ) dan rivayet etmitir, /man Mslim Sahih
kilab "Babu Islhlafi'lHz ie (r a.) dan rivayet eylemidir. 4- K. Bab: I Hads No. 412/82 84. Ayn
mam iza arza lehu Uzrn'Mc yine Hz. isc (r.a.) dan 'Kitab'l-Cihad'-la -Babu Malakiye'n-NcbyyusEbu Davud Snen' inde "Kitabii
Mine l-Mrikiyne eza... daCOctefe(r.a.)danrivayeieimilir. mum
No.
1237 dc yine Hz. Ate (r.a.)dan
Hads
Salt" Bab 67'de Ncsai Snen KilabVSeyh'i Snnet-i fhya.
rivayet etm.sl.r.
Ahmed b. Hanbe/ Msned C. 3. Shf. 224. C. 4. Shf. 3 2-3 3 de. C. 6. Shf. 438 dc
(81 a)

mam Buhar, Sahih

inin

"Kila.m l-Ksf Babu Terki'l-Kyam.

/mam

43

lil

FA- ERF
2

TERCMES

Nezdindeki yerini, huzurundaki deerini:

ni terketmedi. (Sana)

u demektir:

darlmad

Allah seni

"(Habibim)" Rabbin seda." (82) kavli ile belirtmitir. Yani, bu

brakmad,

sana

kzmad,

seni kendisine eli edin-

dikten sonra asla ihmal etmedi.

ncs: Cenb- Hak;

"Elbette hiret senin

iin

dnyadan hayrldr."

(83)

buyurmutur.

bn shak'm tefsiri:

"Allah'a dnnde, dnyada sana verdiklerinden daha

iyileri ve daha stnleri vardr. Sehl b. Abdullah! 't-Tusteri: Yani gerek efaat ve Makam- Mahmut gibi payelerden yanmda sakladm eyler senin
iin

dnyadan daha hayrldr." diye

tefsir etti.

Drdncs:

Rabbin sana verecek de honut olacaksn!" (84) kavl-i

belirtilen husustur. Bu yet (her iki cihanda da) Peygambere bah

"Muhakkak
cellinde

ki

edilen birok ltf, ihsan, saadet ve eitli ni 'metleri camidir.

bn shak:

"Dnyada baarya erdirmek, hirette de, ona bol sevab vermekle onu honut klacaktr" diye tefsir etti. Bazlarna gre: Ona efaat
ve Havz- kebir vermekle honut edecektir" diye tefsir olunmutur.
Peygamber (aleyhisselm) n linden diye bazlar tarafndan rivayet edil"Kur'n- Kerim'de bundan ok mit veren bir yet daha yoktur." Allah Resul, tabiidir ki, mmetinden hi kimsenin atee atlmasna
raz olmayacaktr...
mitir (84

Bu

a).

srenin sonlarna

etmi... nsanlar irat etmeye onu muvaffak klm... Yahut kalbine tkenmeyen bir hazineyi andran kanaati vermekle onu zengin etmi... Yetim-

ken onu dedesinin terbiyesine vermitir... Yahut da Allah bizzat onu himayesine

almtr.

Hulsa; buna benzer mnlar verilmitir, mfessirler tarafndan bu -sremny vermitir":

nin yetlerine, "Kimisi de

"Senin sayende, dallette olanlar hidyete erdirmitir. Senin sayende fakir ve yoksullar zengin klmtr. Yetim ve kimsesizleri de yine senin sayende himaye ettirmitir." Evet, Allah ona, btn bu ihsanlarn hatrlat(82)

(84
etlii

Ed - Dha: 3. (83) Ed - Dha: 4. (84) Ed - Dha: 5.

a) Bu eseri Ebu Nuim De/a/'n-Nbvvc'dc num Ali b. Ebu Talip (k.v.) den mevkufan
Hafz. mam Celukddin Syli (r.h.) MenahilV Safa'da yazyor.

44

rivayet

PEYGAMBER

NEZDNDEK

(s.a.v.)'IN,

YERN...

Yine bilinen eylerdendir: Onu kklk, yetimlik annda yalnz berdirrakmayan Allah (c.c.) elbetteki bydkten, hele hele peygamberlie

mtr.

dikten sonra da yalnz ve

yardmsz brakmamtr.

O'na vermi olduu bunca nimeti aklamasn ve ondan bahsetmesini, Allah

(c.c.) ona emretmitir. Ve yle buyurmutur:

"Bununla beraber Rabbinin nimetini durmayp

syle (anlat)." (85).

bahsetmesi, bir nevi

kr

saylr elbette. Bu hitab, phe yok ki; peygamberimize has olmakla

ber unun ahsnda tm mmetine amildir.

bera-

Kiinin kendisine yaplan in'amdan veya

Cenab- Hakk (Necm

iyilikten

de)

sresinde

(LEKAD RE

MN YT

ya kadar, hep O'ndan bahsetmitir. Mfessirler seitli grlerde bulunrenin banda yer alan (VENNECM) kelimesinde
mulardr Bu grler tefsir kitablarnda daha geni biimde yer alr:

RABBH'L-KBR)

a)

Bildiimiz yldz...

b) Kur'n.i.

Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) (bu Ca'fer b. Muhammed m

grdr). Yni; Muhammed (aleyhissclam) n kalbi kastedilmitir, dedi.
Muhammed
(Et - Trik) sresindeki (ENNECM'S - SAKB) den murat
c)

(sallallahu aleyhi

ve sellem) dir diye

mam Ebu Abdurrahman Slem riva-

yet etmitir.

Bu

Necm sresindeki yete kadar olan yetler) O'nun

mkemmel bir biimde dile getirmektedir ve ona

yet-i kerimeler (yni;

ve zelliklerini

faziletini

tkenmek bilmeyen saysz vasflar ve gzellikler bahetmektedir.

sapmadna,
Nitekim: Allah O'nun dalletten tamamen beri olduuna,

saptrmadna yemin etmitir. Doru

sylediine, tebli ettii hususlar anbunlar ok

cak bir vahiyden ibaret olduuna, ona Allah tarafndan btn
gl olan Cebrail (aleyhisselm) n getirdiine (yemin etmitir).

ve stnlne temas etmi ve (Sidre-i Mnteha) ya kadar gittiini beyan buyurmutur. Grgrdn
dklerini tam grdn, Rabbinin en byk yet (almetlerini)
Sonra

kssasndan bahsederek yine onun

faziletine

(yemin) ederek ve onu tasdik ederek beyan etmitir.

sra sresinin ilk yetlerinde de bu gerekler (kullarna haber vererek) be-

Peygamber

(sallallahu aleyhi vc sellem) in

Ceberut ve Melckt leminde

grdkleri lahut almetler, dille ifade edilemeyecek kadar byk, dinlemekten

kalacak
kulaklar bile acze decek kadar mthi, idrakinden akllarn ciz
(85)

F.d

Dha:

FA-

ERF TERCMES

kadar hayret ve dehet verici olduu iin, Allah btn bunlara ma ve kinaye tafik ile iaret etmi ve byle buyurmutur:
"(Allah) kuluna vahyedeceini etti." (86).

ekil sze "edebiyat ve belagat ehli. Vahiy ve aret tesmiye ederler.

Zira onlara gre; bu i'caz bablarnn en beliidir. Yine Allah (c.c.) buyur-

"Bu

44

olsun ki, O, Rabbinin en byk yetlerinden bir

And

ksmn gr-

Akllar, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellcm) e gsterilen eyleri

id-

raktan ciz kalr, hayal gleri bile o byk almetleri tyinden ciz kalr.

EbuM-Fadl yaz (rahimehullah) diyor ki: Bu yetler bize, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) e verilen deeri anlatmaktadr. sra yolculuunda her trl fet ve felketlerden Allah'n onu nasl muhafaza ve hi-

Kad

maye

ettiini belirtmektedir.

Evet Allah (c.c.) onun gnln,

dilini

ve

tm zalarn her

trl noksan-

Konutuu zaman, kendiliinden ind fikirler

ortaya atarak konumamtr. Tm konutuklar bir vahye mstenit olmutur.
lk ve sakatlktan korumutur.

(grdnden) amad (onu) amad da." (88), buyurarak hem onun kalbini hem de gzn
tezkiye buyurmutur. Cenb- Hakk buyurmutur:

"Onun grdn kalb(i) yalana karmad. Gz

ederim o (geceleri) geri dn(p) aydnlk

yuvalarna giden (yldz)
hakkak O (Kur'n), ok erefli bir elinin (getirdii) kelmdr,

"And

kudrete mliktir, Ar'n sahibi (olan Allah ne

Orada kendisine itaat olunandr. Bir emindir,

ki) etin bir

baddr.

mecnun deildir. And okun ki; O (sahibiniz) onu apak ufukta grmtr. O gaybden dc
(kovulmu) bir eytann sz deil." (89).
bir

(Bu

yet-i kerimelerde

(89 a) ve dierleri buradaki erefli bir eliden murat; Muham(sallallahu aleyhi ve sellem) dir, dediler. Buna gre; mabadndaki tm

vasflar
(86)
(87)
(88)

ki):

sa

Ali b.

med

de peygambere yksek pyeler verilmitir. yle

En
En
En

(89) Et

tabi ki;

(89 a) Ali

Necm:
Nccm:
Nccm:

ona

aittir.

10.
18.
II

ve 17.

Tckvir: 15-25.
b.

sa, Ebu'l-Hscyin Ali

lm ilimlerinde byk

bir

b.

sa

b Abdullah cr-Rumman Nahiv, Lgal. Tefsir ve Ke-

Ali

imamdr. bn Dreyd'in

46

talebesidir. (.

384 H.)

PEYGAMBER
Bazlarna gre

(s.a.v)'IN,

NEZDNDEK YERN

'erefli bir eliden" murat; Cebrail (aleyhissetm) dr.

Tabi bu tefsire gre; mbadndaki tm vasflar Cebrail (aleyhisselm) a

ait

olur.

"Onu apak ufukta grmtr", bazlarna gre; bundan murat Muhammed (aleyhisselm) dr. Yani (Peygamber) Rabbini grmtr, demektir.
Mfessirlerden kimine gre, bunun anlam, Cebrail (aleyhisselm)

klnda

kendi

ufukta

grmtr, demektir.

"O, gaybden dolay

asla sulu

da deildir."

Yni; bu yzden o katiyen sulanamaz demektir. Her kim (Dann) kelimesini (Za)

"O,

(Zann) eklinde okursa anlam:

ile

dua etmek, hikmetlerini

nnden bahil deildir" eklinde olur.
asla Allah'a

Bu ksm, btn
ve sellem) e

tefsircilerin

oy birlii

ile

dnmek

Muhammed

ve

anlamak y-

(sallallahu aleyhi

aittir.

Cenab- Hakk, "NUN VELKALEMl" buyurmutur. Bu srede de ona pek

byk nem verilmitir. Cenab- Hakk bu srede de kfirlerin Muhammed
(aleyhisselm) a yaktrdklar tm kt vasflardan onu tenzih etmek iin
yeminle balamtr. Onu teselli etmi, tasalanmamasn,
"(Habibim) sen, Rabbini n nimeti sayesinde, bir mecnun deilsin. "(90),
kavli

ile

tavsiye (ettikten sonra emeline nail

olacan, geni olmasn

tavsi-

ye) buyurmutur.

Bu

yet, hitap

ve

karlkl konumada

riayet edilmesi

gereken en byk

bir nezaket kaidesini belirtir; Allah (c.c.) Peygamberini,

mazhar klarak

taltif

bu

ilh

hitabna

buyurmutur.

Sonra Peygamberin, nezd-i ilhisinde sonsuz sevaba, bitmeyen mkfata

nail

olduunu ylece

"Senin

iin

izah etmitir:

muhakkak

ve

muhakkak tkenmeyen

bir

mkfat vardr"

(91).

Sonra ona
ve

(iki

yapt balar,

verdii gzel ahlk vc tm gzellikleri

tekid ifade eden harflerle) teyid etmitir.

"Hi phesiz sen byk

bir ahlk zerindesin" (92).

Buradaki byk ahlk hakknda

grler serdedilmitir:

a) Kur'n...

b) slm...
(90) El

Kalem:

2. (91) El

Kalem:

yle:

3. (92) El

Kalem. 4

47

vm

c)

Bildiimiz gzel huy...

d) Peygamberin tek gayesi Allah'tr.

dolay onu vmtr. Ve bu sayede onu tm yaratklara stn klmtr. nk onu byle byk bir ahlk
zere klmtr. Onu hayra ve bu gibi yksek vasflara erdiren, hamde lyk
El-Vst:

"Ona verdii

bol nimetlerden

ve pek cmert olan Allah' (noksan sfatlardan) tenzih ederim."

Sonra yine o hayr ileyecek olan Habibini vm ve onu mkafatlandrmtr. Ona byk nimetini bol ve fazln aktan (Allah' noksan sfatlardan)
tenzih ederim. Sonra dmanlarnn ona gsterdikleri ceza ve tehditlerin-

den dolay, onlar nasl cezalandracan beyanla onu

"Yaknda

teselli

etmitir:

greceksin, onlar da grecekler." (93).

Sonra peygamberini vdkten, onun eref ve yceliinden bahsettikten sonra dmannn zemmine, ahlknn ktlne balamtr. Tam on kt hasletle

Resulnn

dmann (Resulne yardm etmek, onu mdafaa etmek iin)

"FELA TUT'L-MKEZZBN"

zemmetmitir.

evvclin) kavline kadar hep

kavlinden (Estri'l-

Peygamber aleyhinde olanlar

knamtr.

Sonra:

"Biz yaknda onun hortumunun stne damga vuracaz?" (94), kavli

ile dmann korkun akbetini belirtmitir. Bylece Allah, Reslne yartamamlamtr. Onu, kendisinden daha iyi savunmu, dmanlarna kar verecei cevaptan, daha iyi bir cevab vererek eref ve haysiyet
divannda (Resuln) bir kere daha yceltmi, ulv mertebelere erdirmi-

dmn

tir.

ALTINCI BLM
CENB-I HAK'IN RESLNE ACIMASI,
ONA EFKAT ETMES...
Allah (c.c.) buyurmutur:

"Th. Biz Kur'n', sana zahmet ekesin diye indirmedik."(95).

"Th"

kelimesinin

anlamnda

birka

gr

ileri

a)

Bu, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)

b)

Allah'n

c)

Ey

(93) El

(94) El

bir ismidir.

kii! (Reslullah kastediliyor) demektir.

Kalem:
Kalem:

(95) Th:

5,
16.

1-2.

48

in

srld:

isimlerinden biridir.

CENB-I HAK'IN RESLNE ACIMASI....

d)
e)

Ey insan! (yine Peygamberimiz kastedilmektedir).

Bu birok mnlar ifade eden Huruf-i Mukattaadr.
t

Vast der

ki;

Allah (c.c.) bununla,

"Ey

Hadi" mnlarn kas-

Tahir, ey

tetmitir.

Bazlarna gre bu, "Yere ayak bas" emrini ifade eder. Kelimedeki yerden kinyedir. Bu takdirde anlam yle olur: "ki ayaklarnla yere dayan, tek ayak stnde durup da kendini yorma!".

"Kur'n' sana zahmet ekesin

Nitekim,

diye indirmedik!" buyur-

mutur.
Peygamber gece ibadetlerinden tr uykusuz kalp kendisini pek yoruyorlard. Allah (c.c.) kendisine acdndan, merhamet ettiinden bu yeti
indirmitir.

Kaad Ebu Abdullah Muhammed b. Abdirrahman

stazlar

ri:

Kd

Ebi'l

Velid el

Bci'den, o da

(. 503 H.) ve dierle-

Hafz Herev Abd. bn

Ahmed b. Muhammed Ensari'den, o da Muhammed el - HumevVden,

(D. 293

- a'den, o da; Abd. b. Hu~

H. -. 381 H.)o da brahim b. Hzeyim
meyd'den, o da; Haim b. el-Kasm'dan, o da;b/ Cafer'den.o da Rebi Enes

(r.a.) dan:

Peygamber

zerinde durup br

ayan

"Th = Ayam yere bas

(koy!).

zahmet ekesin diye indirmedik!"

te

kld

zaman, tek ayak

namaz
kaldrrlard (96). Bunun zerine Allah (c.c):

(sallallahu aleyhi ve sellem)

btn bunlarda Peygambere

Ey Muhammed,

biz sana

Kur'n',

yetini indirdi.

kar

gsterilen ikram ve

iyi

muamele

kavramlar mevcuttur. Bunu hemen hemen herkes anlar, hi kimseye gizli

deildir. Biz (Th) kelimesini Peygamber isimlerinden biri olarak kabul
ettiimiz zaman, bu altnc blm bir nceki blme bal olur.
Allah'n
birisi de

(c.c.)

Peygambere

yet-i

kar

olan efkat ve merhamet rneklerinden

kerimede belirtilmitir:

"Demek, bu sze

(Kur'n'a) inanmazlarsa bir znt duyarak, arka-

larndan kendini deta tketeceksin!"(97)

Yani onlar iman etmediler diye kzarak, ya da zlerek, yahut da kor-

lir.

Enes den Hz. Ali'ye mevsul olarak rivaycl eimiSresi tefsirinde bn AMu.s (r.a.) dan rivayet naklet mistir.
Enes 'en laliri etlii rivayetten baka bu hususta mam Tirmizi'nin e-

Humeyd Tefsir'inde bu
Ayrca bn Merduye Mzzemml

(96) Abd. b.

Abd.

b.

Humevd'in Rebi

mailinin "El-Hasais'ine
(97) El

Kehf:

b.

kavli

Reb

b.

bak.labilir.

49

fa-

erif: 4

ERF

FA-
karak kendini helk

TERCMES

m edeceksin? demektir. u

yet-i

kerime de ayn anla-

m tar:
"(Habibim) Onlar m'min olmayacaklar diye, deta kendine kya-

caksn!"^).
Bu yetin hemen ardndan

gelen yette de yle buyuruimutur:

"Eer dilersek biz onlann tepesine gkten bir yet indiriveririz de ona,
boyunlar eilekalr."(99).

Konuya

tutacak birka yet daha:

"imdi sen ne ile emrolunuyorsan,

(kfirleri

atlatrcasna)

apak bil-

aldr

etme!" (100).
"And olsun biliyoruz ki; onlarn syleyip durduklarndan gsn
den) daralyor." (101).

Mriklere

dir.

"And olsun, senden evvelki

(cid-

peygamberlerle de istihza edilmitir." (102).

mam

Ebu Talib-i Mekk der ki: "Allah (c.c.) bu yetlerden Resln

mriklerin satamasndan, ona kar olan kt davranlarndan korumu
ve deta onu mdafaa etmi, gerek mriklere ve gerekse kfir vc mnafklara

aldrmamasn

tavsiye etmitir.

Ve ona

gerei bildirmitir:

ayet onlar kfrlerinde ve Peygamberine kar hrn ve haksz satamalarnda devam ederlerse elbetteki nceki kfirlerin kbetlerine urayacaklardr ve etin bir bel ve azab onlar alvereccktir. Peygamber (aleyhisselm) i teselli eden bir iki yet daha:

"(Habibim) seni tekzip ediyorlarsa, senden nceki peygamberler de

tekzip edilmitir." (103).
-

bunlardan ncekilere de peygamber gelmemiti

sihirbaz!" yahut "Bir deli!" demesinler. "(104).

"Bunun

gibi,

ki,

"Bir

Allah (c.c.) Habibini teselli etmitir. Eski

peygamberlerin namilletlerin ne gibi kbetlere mruz kaldklarn ve eski
yalanlandklarn, kavimlerinin kendilerine nasl isnat ve iftiralarda bulun-

Bu

yetlerde

grld

gibi,

sl

ederek peygamberin gnln almtr. Onlara aldr

etmeyip, yolunda devam etmesini tavsiye ve emir buyurmulardr. nk;
Mekke mrikleri ve kfirlerinin kendisine satamas, eitli iftiralarda bu-

duklarn

bir bir izah

lunmas, peygamberler

tarihinde ilk defa vki

(99) E-uara: 4,
(100) E!-Hicr: 94, (101) El-Hicr: 97,
(102) El-Enbiy: 41. (103) Fanr: 4,
(104) Ez-Zariyat: 52.
(98)

E-uara:

3.

50

olmu

hususlardan

olmayp

belki kendinden evvel gelen peygamberlerin milletleri de

peygamberlerine rev grmlerdir. Bunun

ayn eyi

kendi

zlmemesi, teblie devam edip hak ve hakikati yzlerine korkmadan, ekinmeden iln etmesini
zellikle tenbih buyurmutur.
Sonra

iki

yetle

gnln

alm

ve tebliden sonra vazifesini

olacandan kendisi asla suianmayac

ifade

iin

bu babta mzur

yapm

saylacan da

buyurmutur:

"O halde (Habibim) onlardan yz evir! Artk sen, knanacak (sorumlu tutulacak)

deilsin!" (105).

"Sen Rabbinin hkmne (rza ile)

zim gzmz (nn)desin." (106).

sabret.

nk muhakkak

sen

bi-

bu ve benzeri birok yetlerde Habibini teselli etmitir. Kendi himayesine ald iin, onlarn eziyetlerine sabretmesi gerektiini belirtmitir. nk, onlar kendi himayesinde olan bir peygambere asla zarar ve
Allah

(c.c.)

keder getiremezler.

YEDNC BLM
ALLAH KTAB I AZZ'NDE O'NUN DER PEYGAMBERLERDEN
STN OLDUUNU, RTBE BAKIMINDAN HEPSNDEN LER
BULUNDUUNU BEYAN EDER...
Cenab- Hakk buyurmutur:
"Allah (gemi) peygamberler(in)den And olsun ki; size kitabve hikmet verdim. Sonra da size nezdinizdeki (o kitab ve hikmeti) tasdik eden
bir peygamber gelmitir (gelecektir). Ona katiyen iman ve ona herhalde
zaman dedi ki: "yle
yardm edeceksiniz diye (and ve) misak
ise (birbirinize) ve mmetlerinize kar, ahit olun, ben de sizinle bera-

ald

ber (bu ikrarnza) ahitlik edenlerdenim." (107).

Ebu 'l-Hasan el-Kbis der ki:

'

'Allah (c.c.)

Muhammed (sallallahu aleyhi ve

sellem) e hi kimseye hatta hibir peygambere

vermedii paye ve stnlk-

vermitir. Bunu bilhassa bu yet-i kerimede aklamtr. Mfessirler

dediler ki: "Allah (c.c.) vahy suretiyle onlardan ahd- misak almtr. Gnleri

derdii btn peygamberlere ondan bahsetmi ve onun sfatlarn anlatmtr. Onlardan, eer o peygambere yetiirlerse; muhakkak ona iman edecek(105) El-Zariyal: 54. (106) El-Tr: 48.
(107) l

mran:

81.

51

FA- ERF TERCMES

lerine dair sz

almtr. Bazlarna gre;

her peygamber

durumu

kendi kav-

mine anlatacak, onlar da kendilerinden sonra gelenlere izah edecekler.

"Sonra size gelmitir!" hitab, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)e

muasr

olan kitab ehlinedir.

mam Ali (k.v.):

"dem

(aleyhisselm)

zamanndan

beri

gndermi

ol-

btn peygamberlerden Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) e yetitikleri takdirde mutlaka ona iman edeceklerine dair sz almtr (a). Hem
onlardan hem de kavimlerinden, ona diri olarak eritikleri takdirde mutlaka
ona iman edip yardm edeceklerine dair kati sz almtr (a). Bu hususta daha birok yetler nzil olmutur. Gerek mfessir Sddi (108) ve gerekse Katde bu yetlerin tefsirinde ayn anlamda fikirler beyan etmilerdir.

duu

Resluilah (sallallahu aleyhi ve sellem) in kymetini artran bir

iki

yet daha:

"Hatrla o zaman ki, biz peygamberlerden misaklarn almtk. Senden de, Nuh'dan da, brahim'den de, Musa ile Meryem'in olu isa'dan
da (evet) biz onlardan (yle) sapasalam bir misak aldk" (109).
"Nuh'a ondan sonraki peygamberlere vahyettiimiz, ibrahim'e, ismail'e, shak'a, Ya'kub'a, evladlanna, sa'ya, Eyyub'a, Yunus'a, Harun'a ve Sleyman'a vahy eylediimiz ve Davud'a Zebur'u verdiimiz
gibi (Habibim)

mer b.

phesiz sana da vahy

el-Hattab (r.a.)n

yle

ettik biz." (110).

alad (Peygamberin irtihalinden son-

ra) rivayet edilmektedir:

Resl! Anam, babam sana feda olsun. Allah katnda

yle bir eref ve derecen vardr ki, seni en son peygamber olarak gndermi, lkin (senden de misak aldk) buyurarak hepsinden nce zikret-

Ey Allah'n

mitir

(seni).

feda olsun ey Allah'n Resl!

o derece kymetin var ki, nar ehli bile, ate iinde yanarlarken

Annem, babam sana

(44

Ah ne olayd

biz Allah'a ve

mza gelmeseydi!)"
Katde

(r.a.)

dan:

44

Peygambere

itaat etseydik (de

bu hal ba-

(b).

Peygamber, (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurmu-

lardr:

(a)

mam A/;(kcrremaJlah vechchu) nun bu mesur tefsirini mam Ceririi t-Taberi ve bn Kesir nak-

letmelerdir.

(\Q&)Sdd; smail

b.

Abdurrahman

b.

Ebi Kerime tabinden

tefsir

ve hadste

imam saylan

bir zathr.

(. 127 H.)

(109) El
(1 10)

En

Ahzb: 7.
Nisa: 163.

Emir l-Mminin Hz. meru l-Faruk'un bu kavlini ktibas'l-Envar'da

halinde tahric etliklerini ihab C. I. Shf. 31 de yazyor.
(b)

52

mellifi ve

bn'lHac Med

ALLAH'IN

"Yaradlta
yum."(H0a).
Bu sebebledir

(c.c.)

ONA RAHMET

peygamberlerin

mezkr

ki;

ilki,

yette nce

ETMES...

gnderilite

ise

sonuncusu-

ondan bahsedilmi, sonra Nuh'tan

balayarak dier peygamberlerden.

Ebu'l-Leys Semerkand: "yette peygamberimiz onlardan nce zikredildii iin, ona apayr bir kymet verilmi oluyor".

Mezkr yetin anlam: "Onlardan dem (aleyhisselm) n srtndan kard zaman ahd-i misak almtr. "
Cenab- Hakk,
"O peygamberler (var ya) biz onlarn kimine, kiminden stn meziyetler verdik. Allah onlardan biri ile sylemi, birim de birok derecelerle ykseltmitir. " (111) buyurmutur.
Mfessirlerden bazlarna gre, "Birini birok derecelerle ykselttik" kav-

Muhammed

linden murat:

(sallallahu aleyhi ve sellem) dir.

nk

o,

Her eit rka, krmziya, siyaha, beyaza gnderilmitir.

b Ganimetler ona hell klnmtr.
c Mbarek ellerinde birok mucizeler zhir olmutur.
Peygamberlere ne gibi fazilet ve meziyetler verilmi ise, hemen hepa

ona da verilmitir.

si

(Yukarda gemiti: Cenab- Hakk btn peygamberleri

armtr.

rrken

onu ey Nebi, ey Resul) diye

Semerkand Kel b' den naklediyor:

med etbandandr brahim, onun

dini

isimleri ile a-

ve minhac zeredir, demektir.

Ebu Talib-i Mekkde ondan byle

mam Ferr buna cevaz vermi; mam

Bazlarna gre; bundan murat; Nuh (aleyhisselm) dr (yani

oradaki zamir ona rcidir).
rivayet etmitir.

SEKZNC

BLM

ONA RAHMET ETMES, ONU DOST EDNP,

ONUN SAYESNDE (KULLARINDAN) AZABI KALDIRMASI...

ALLAH'IN

(c.c.)

Allah (c.c):

"Halbuki Allah sen aralarndayken (Habibim) onlan azablandracak

(UOa)

m.

Hads-i erifin lfzen metnini Ibn Ebi

Delail'n-Nbvve'de

yazmtr. Ayrca

Ebu Hureyre

Hlim ve Ibn Ll MekarimiT!-Ahlk ve Ebu Na-

(r.a.)'dan rivayet ettiklerini

mam Syt Menahil's-Safa'da

mam Begavi Katade tarikiyle yine Ebu Hreyre'tn tahri etmitir. Hads-i er

mnsna gelince; Trmiz'mn Sncn'in Ebvab'l-Mervji b'nda, Mstim m Sahih 'inde Kitabu'lKader- Babu Hcac dem ve Musa aleyhisselm. HaA't No: 16/2653 tahri etmilerdir.
rifin

(lll)El-Bakara: 253.

53

-FA- ERF TERCMES

>

deildi. stifar ederlerken de Allah onlar yine

azablandrc deil-

dir." (112), buyurmutur.

Yani sen Mekke'deyken onlar azablandrmamtr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Mekke'den kp m'minlerden orada kalan, kaldktan sonra yetin ikinci

kk olan:

"stifar ederlerken de Allah yine onlar azablandrc deildir"i indirmitir. Bu tpk u yet gibidir:
"Onlar seilip ayrlm olsalard, biz onlardan, kfr edenleri muhakkak elem verici bir azaba giriftar etmitik bile."(l 13).
Mminler

hicret ettikten sonra

u yet-i

kerime nzil oldu:

"Allah onlara ne diye azab etmeyecek?"* 1

14).

te

bu yet, peygamberimizin eref ve Allah'n indindeki mevkiini

en briz ve belirgin bir tarzda aklamaktadr. nk O, Mekke'deyken kfirlere azab edilmemitir. Mekkeliler'e onun orada bulunuu sebebiyle hibir felket verilmemiti. Sonra kendisi ayrlp hicret ettikten
sonra sahabelerden bazlar kalmt. Onlarn yzsuyu hrmetine de
Allah onlara ilimedi. Nihayet Mekke m'minlerden hli olunca, hibir
Mslman orada kalmayp hepsi Medine'ye hicret edince; Allah m*minleri onlara musallat kld, kendilerine zaferler bahederek, kfirleri
yendirdi, klnlarn onlara hkim klp yerlerine, yurdlarna ve mallarna Mslmanlar vris kld. yetin baka bir tefsiri daha vardr.
Bize,

Fadl

b.

stadmz Kad ehid Hafz Ebu Ali b. Sekre (rahimehullah), Ebu'lHayrun. Eb'l-Hasan es-Sayraf Ebu Ya'la

li es-Sinc,

b.

Zevci'l-Hurreti,

Muhammed b. Mahbub ei-Merzev, Ebu sa el-Hafz

Nmeyr, smail b. brahim b. Muhacir, Abbad

Ebi Brde Tebne Ebi Musa'dan, o da babasndan:
Sfyan

b.

Veki

b.

Ebu

Tirmz,

b.

Yusuf,

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurmulardr:

"Allah bana mmetimi garanti etmek

iin iki (emniyet) indirmitir:

"Sen ilerindeyken Allah onlar azablandracak deildi. stifar ederBen ayrlp yrdlerken de Allah onlar yine azablandrc deildir
.

mde

(Mekke'den Medine'ye hicret ettiimde), size istifar braktm.

kavl-i Celli bunun gibidir."( 1 15). "Seni biz ancak
Aynen Allah'n

lemlere rahmet olarak gnderdik."

Peygamber
(112) El
(115)

(sallallahu aleyhi ve sellem) (yine) buyurdular:

Enfal: 33. (113) El

Feth: 25. (114) El

Enfal: 34.

mam Tirmiz, Snen Ebvabu Tefsiri'l-Kur n Vcmin Sureli 'l-Enfalde

mijlir. C. 8. Shf. 238. Hads No. 2082

54

Ebi Musa'dan rivayei

ALLAH'IN

"Ben esbabma

bir

ONA RAHMET ETMES

emenim

(yani garantiyim)/' (116).

yorum

hadsin erhinde birka fikir ve

Bu
a)

kar

(c.c.)

Peygamber onlar

ileri

srlmtr:

bid'atlerden korumutur...

b) htilf ve fitnelerden korumutur...

c) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) ve snneti

eman

(garanti) dir. Snneti

Fakat snneti

devam

ettii mddete o

yaadka en byk
devam

etmektedir.

brakld zaman (yani hkmsz klnd zaman) bel ve

fitneleri bekleyiniz!

Allah (c.c):

"phesiz ki Allah ve melekleri peygambere ok salt (ve tekrim) ederselm

ler. Ey iman edenler, siz de ona salt edin, tam bir teslimiyetle de
verin." (117), buyurmutur.
Allah, peygamberin eref ve kymetini, ona salt (rahmet) etmesiyle, mekullarna da ayn eyi yapleklerin de onun iin istifarda bulunmasyla,

malarn emretmesiyle, bir kere daha belirtmitir.

Ebu Bekr b. Furek'den:
Baz limler Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)
saltda

klnmtr!"

in

"Gz aydnlm

yle yorumlamlardr:

hads-i erifini

n, ona salt etmesi (rahmet etmesi) meleklerin de onun iin

istifar etmesi ve m'minlere de bunu emretmesi, peygamberi sevindirmi
ve deta gzlerini kamatrmtr.
Meleklerin ve bizim saltmz, onun iin ettiimiz duadr. Lkin (salt)
kelimesi Allah lfz- Celali'nin fail olarak bulunduu cmleden onun fiili
"Allah

(c.c.)

olarak zikredildiinde bu kelimeye (rahmet)

mns

verilir.

Bazlar, (Yusallne) ye (Ybrekune) hayrn okluu ve bereketiyLkin peygamber (sallallahu

le dua ediyorlar, eklinde yorumlamlardr.
ettiklerinaleyhi ve sellem) kendisine getirilecek olan salt- selm talim
kelimenin arasn
de, salt ile bereketi ayr ayr izah etmilerdir. Yani bu iki
etmilerdir. Ona getirilen salt- selmn hkmn ileride beyan ede-

ayrt

ceiz.

Kelm ehlinden bazlar yle dediler:

(Kf, H, yin, Sd) hadlerindeki:
(Kf) kifayet anlamndadr. Yani Allah'n (c.c.) Peygambere kfi olduunu belirtir. Nitekim; "Allah kuluna kfi deil mi?" (1 17 a) yet i kerimesinde bu,

ak

olarak ifade edilmitir.

(s.a.v.) de
(116) Mslim, Kilabu Fadaile's-Sahabe Babu beyani enne Bakarn-Ncbiyyi
de'den o da babasndan rivayet ederek lahri etmitir. Hads No. 207/2351.

(117) El-Ahzab: 56. (117 a) Zmer: 36.

55

Ebu Br-

FA- ERF TERCMES

(H)

ise

hidayetine dellet eder. Nitekim Fetih Sresinin ikinci yet-i ke-

rimesinde,

"Sana

yardm

ile

teyid etmitir." bytlmtr.

(yin) harfi ise ismetini (yani korunmasn) ifade eder. Nitekim Mide
Sresinde,

"Allah seni insanlardan (erlerinden) muhafaza eder" Duyurulmutur.

peygambere kar izhar edilen saltlara dellet eder.

"Allah ve melekleri sana salt ederler" buyu rul mutur. Yine Tahrm
Sresinde, "Sana kar birleip yardmlarlarsa, phesiz onun mevls Allah (evet) O, onun mevls (hmisi)dir, salih m'minlere de." buyu*
(Sd) harfi

ise;

rulmutur.
"Salih m'minlerin" kimler olduu hususunda birka gr
a)

ileri

srld:

Peygamberdir,

b) Meleklerdir,
c)

Ebu Bekir

ile

mer

(r.

anhuma)dr,

d) Ali (k.v.) dir,

e) yette

olduu

gibi m'minlerdir...

DOKUZUNCU BLM
FETH SRESNDE BELRTLEN GZEL VASIF VE MEZYETLER
Allah

(c.c.):

"Biz hakikat sana (Hudeybiye sulhu ile) apaikr bir feth atk. (Bu)
gemi ve gelecek gnahn Allah'n yarlamas, senin zerindeki nimetini

tamamlamas,

seni (bu sayede)

doru yola iletmesi iindir." (118)

buyurmutur.

Onun gzel vasflan bu yetlerden mezkr srenin (YEDULLAH FEVKA

EYDHM)
Bu

yetine kadar belirtilmitir.

yet-i kermeler,

peygamberin, Allah indindeki mevkini, ona olan v-

gsn, sonsuz nimet ve tm iyiliklerini dile getirmektedir.

Allah (c.c.) nce, dmanlarna, ona fetih etmekle, galip geleceini, s-

olacan, gemi ve gelecek gnahlarnn afv edileceini mjdelemi ve bu husustaki hkmn ak olarak belirtmitir.
Bazlarna gre: Allah Reslnden gemi ve geecek btn gnahlarn
afvetmitir. Ebu Talib-i Mekk, "Ona olan ltfunu bir mafiret vesilez ve eriatnn

li

(118) El-Feth: 1-2.

66

FETH SRESNDE BELRTLEN GZEL VASIF

si

klmtr. yle ki: Cenab~ Hak

lenlerin

tm zincirleme

ksmn

yetin bu

kar

a)

Sana

b)

Mette 'nin

c)

Dnya

te

ihsanlardr."

ltuf ve

Sonra yle buyurmutur:

"Senin zerindeki nimeti
tefsir

tarafndan Habibifle verilen, ihsan edi-

tamamlamas

hususunda eitli

iin..."
fikirler serdediimitir:

bbrlenenleri sana boyun edirmekle,

ve Tif

fethi ile,

ann ykseltmekle...

bylece Allah O'na nimetini

azl dmanlarn,

Sana

yardm

edip desteklemekle.

tamamlam olduunu

kendisine boyun edirmitir.

bildirmitir.

En

En nemli ve en sevdii

ann

ykseltmitir. O'nu Cennet'e

ehrin fethini ona myesser klmtr.
ve mutlulua ileten dosdoru bir yola hidayet etmitir. Byk bir yardmda
bulunmutur. manl mmetinin kalbine huzur ve sknu inzal buyurup gnllerini mjde ve sevinle doldurmutur. Onlara byk basan ihsan etmitir. Afvedip gnahlarn da balamtr. Dmanlarn kahretmi, helk
edip perian klmtr. Dnyada da, hirette de onlar lnetlemitir. ok kor-

kun ve kt sonularla onlar babaa brakmtr. (Btn bunlar beyanla

mzminlerin gnln ferahlatm ve sevinle dolu dolu klmtr). Sonra ay-

srede;

"phesiz

biz seni bir ahit, bir mjdeleyici ve

korkutucu olarak

gnderdik" buyurmutur.

Bu

onun

yette yine

zelliklerini

saym,

yaptn)

ve yasaklar tebli ettiine dair tank

tefsirinde

gzlerimizin nne sermitir:

beyan etmitir. Bu yetin

dier grler:

Yani, onlarn Allah'n (c.c.) birliine inandklarna dair ahit olmas.

mmetini sevab ve mkfatla tebir etmesi (mjdelemesi),
a)

b)
la

mmetine,

afvedildiklerine dair

mjde vermesi...

Dmanlarn azab-

korkutmas...

Ulemdan bazsna gre, dmanlarn dalletten kurtarp Allah'a iman

etmelerine vesiyle olmak iin (azabla) tehdid edici olarak gndermitir, Resuln...

Sonra onun sayesinde, Allah'n hidayetlerini takdir ettii kimseler hidayete ermitir.

(TUAZZRUHU) "Onu yceltirsiniz", demektir.

Bazlarna gre, "Ona

son derece sayg duyarsnz" demektir.

(TUVAKKJR UHU) "Onun byklne kail olursunuz" demektir. Bazlar bunu: (Ve Tuazzizh) eklinde okumular ki anlam, "Ona izazda
bulunursunuz" demektir.

SF-

ERF TERCMES

Cumhur- ulema buradaki zamirlerin,

sellem)e raci olduu kanaatndadr.
Sonra Allah (c.c),
Buradaki zamir

Muhammed (sallallahu aleyhi vt

(TSEBBH UHU) "Ona tebih edersiniz", buyurdu.

ise bil - ittifak

Allah'a rcidir. Yani Allah' tebih edersi-

niz, demektir.

bn

Ata dedi ki: Bu srede Rc-sllu ilah (sallallahu aleyhi ve sellem)e ihsan

edilen birok nimetler bir araya gelmitir:

a) Feth-i

duuna
b)
c)

mbin

ki,

bu Peygamber (aleyhisselm)m duasnn kabul olun-

iarettir.

Mafiret nimeti ki, bu muhabbet belirterindendir.

Nimetin tamamlanmas ki; bu, Reslullah Efendimize ihsan edilen birok

meziyet ve zelliklerini

belirtir!

d) Hidayet nimeti ki; bu, vilyet (Allah'n

onu sevip dost edindiinin) ba-

riz bir iaretidir...

Mafirete

gelince:

Bu

metin tamamlanmas

tm ayp ve ktlklerden arndrr. Niderecelere erdirir. Hidayete gelince: Bu

nimet, onu

ise,

onu

li

doruya onu mahedeye armaktr.

mam Cafer-i Sdk b. Muhammed dedi ki: "Allah, nimetini onun zerinde ylece tamamlamtr: Onu kendine (Habib = Sevgili) edindi... Onun
hayat ile kasemde bulundu. Ona indirdii kitabla dier eriatlar nesh etti.
da dorudan

Onu, mira erefiyle merref kld. Mirata onu ylesine korudu ki; ne gz
ve ne de haddini at (o gz). Onu tm insanla gnderdi... Ona ve

ad

mmetine ganimetleri hell kld. Ona efaat pyesini ihsan etti, Ademolunun seyyidi (efendisi) yapt. Adn ad ile and. Onun honutluunu kendi
honutluu ile bir tuttu. Onu iman tevhidin iki rknnden biri yapt. (Ona
inanmayan kiinin Mslman saylamayacan)
Sonra Allah (c.c.) yle buyurmutur:

"Sana hakiki

surette

biat

edenler,

belirtti".

ancak Allah'a biat etmi

olurlar." (H9).

Buradaki biatten (Biatu'r-Rdvan) kastedilmitir. Yani, sana biat etmekle

Allah (c.c.) ya biat etmi saylmaktadrlar, demektir.

"Allah'n
a) Biat

eli

nnda

onlarn

elleri

stndedir"

Allah, Reslne uyan ve

yetini

ona

biat

yle tefsir etmilerdir:

eden kullarn sevmi ve

deta kudretini onlara gstererek teyid etmitir.

b) Buradaki el'den murat, Allah'n kudreti (gc) dr.
c)

Onun sevabdr.

(119)

eme*:

10

58

GEREK (SBHANELLEZ ESRA) SRESNDEK...

d)

Onun

minnetidir.

e) Akdidir...

Btn bu tefsirler sz sylerken syleyenin kulland edeb sanatlardan

istiareler ve cinaslardr ki; onlarn peygambere kar yaptklar biat akdini
kavli
yceltir. Cenab- Hak'n
tekid eder ve biat edilen peygamberin

nn

de bu kabildendir:
ldrmediniz, fakat Allah ldrd. Onlan
da (Habibim) sen atmadn, ancak Allah att."(120).

"Onlar

siz

Birinci yette (kullanlan ifade) her ne kadar

kattir.

nk, gerek ldren Allah'tr. nk

mecaz
fiilini

attn zaman

de bu yette hakive atn, ona olan gise

cn yaratan Allah'tr.
Zira beerin buna gerekten gc yetmez. Meleklerin ruhlar kabzetme
ileri de byledir. Mecaz deil, hakikattir.
Bazlarna gre; bunda da mecaz vardr. Lfzn mukabelesi ve mnasebebeyan eder. Yani, ldrdn zaman ve yzlerine ta-toprak attn zaman gerekten atan sen deilsin. Her ne kadar sen attnsa da kalblerine korkuyu veren ve sizi zafere kavuturan Allah (c.c.) dr. Yani attan hasl olan
tini

yarar Allah'n filindendir.

Her ne kadar ismen sen

Mn

itibari ile

gerek ldren ve atan O'dur.

isen de...

ONUNCU BLM
GEREK (SBHANELLEZ ESRA) SRESNDEK ISRA VE
GEREKSE (NECM) SRESNDEK BAH EDLEN BYK
ALMET VE AKLA HAYRET VERC DURUMLARDAN BAKA,
ALLAH TARAFINDAN KENDSNE VERLEN LUTF VE
YKSEK PYELER
Bu

payeleri

yle sralayalm:

Allah yle buyurmutur:

"Allah seni insanlardan koruyacaktr.** (121).

"Hani bir zaman o kfr edenler, seni tutup balamalar, ya ldrmeleri, yahut (yurdundan) zorla karmalar iin sana tuzak kuruyapyorlard. Onlar bu tuza kurarlarken Allah da onun
yordu. Allah tuzak kuranlara mukabele edenlerin en hayrlsdr."(122).

karln

"Eer siz ona

den)

(Reslme)

kardklar zaman

yardm

etmezseniz, kfirler onu (Mekke'-

bizzat Allah

ona yardm etmiti."

(120) El-Enfrl: 17. (121) El-Mide: 67. (122) Et-EaTal: 30. (123) El-Tevbe:

06

40

(123).

SFA- ERF TERCMES

Allah'n ona yardm anlatlmaktadr. Ona kar
;

Bu

yetlerde,

bir araya

ldrmek veya lkesinden srmek istedikleri zaman, onu nasl kurtardn, maarada gizlenilerini, onu nasl gremediklerini, bu babta ne gibi (Suraka) mucizeler gsterdiini Malik olu Suraka (123 a) nn kssasn,
gelip onu

hads ehlinin bize

anlatt maaradaki durumunu ve Allah tarafndan

skneti ve saireyi bilmem ki anlatmaya lzum var

gelen

m?

Yine Kevser Sresinde Allah buyurmutur:

phe yok ki biz sana kevseri verdik. yleyse Rabbin iin namaz
kl, kurban kes! Sana buz eden kii, Ebter'in ta kendisidir." (124).
44

Bu

ikramlarn bildirmitir.
"Kevser" kelimesini mfessirler birka grle yorumlamlardr:
yette, Allah

Havz-

a)

ona ihsan ettii

lutf ve

kevser,

b) Cennette bir nehir,

c)

Sonsuz mucizeleri,

d)

ok

mal,

e) Peygamberlik,

Marifet.

Sonra Cenab- Hak onun

mi, asl

dmanna

ebtcr (zrriyetsiz) olan kiinin

namna

cevap ver-

dman olduunu

aka be-

Habibinin

lirtmitir.

Senin

dmann

sana hakaret eden, sana

ebtern, zelil ve hakirin biridir.

Onda hayr

buz

eden o tynetsiz kii;

yoktur,

onun

ismi esamisi

kalmayacaktr, fakat senin namn ve ann dnya durduka srecek ve

hirette bile payidar olacaktr, bunun iin zlme, kederlenme Habibim, demek istemitir.
Allah (c.c):

"And olsun ki biz sana (namazn her rek'atnda) tekrarlanan yedi

kerme) yi ve

u byk

(yet

Kur'n' vermiizdir." (125) buyurmutur.

Mfessirler, (Seb-iMesni ve el-Kur'ne'l-azm) kelimelerinde eitli g-

rler serde t m ilerdir;

a)

Seb-i

Meini 'den murat,

ilk

uzun

srelerdir.

Kur'n- azim 'den murat

Kur'n'n anas olan Fatiha- erifedir.

b) Seb-i Mesni 'den murat Fatita-i erifedir, Kur'n-

ise

Kr 'n' m
c) Seb-i
(123

kt

bilgi verilecektir.
I,

inzar,

darb-

Mdlk. Sahabe-i kiramdan olmak erefine ResMlah (s.a.v.)

hakknda ilerdeki bahislerde mucizesi anlatlrken

seferde eren ve sahab olan bu zat

(124) Kevser Sresi:

murat,

ksmdr.

Mesni demek, Kur 'n 'daki emir, nehiy, mjde,

) Suraka b. Malik b. Temim b.

takib iin

geni

Fatiha 'dan sonraki

zm 'den

2. 3. (125) El-Hicr:

87

60

-GEREK (SBHANELLEZ! ESRA)

SRESNDEK

mesel ve eitli nimetler demektir. "El-Kur'ne'l-azim" demek

sana Kur'n- ziminin haberini verdik" demektir.
d) Fatiha'ya Mesni denmitir;

nk bu sre her

ise,

"Biz

rek'atte tekrarlan-

maktadr.
Allah bunu, Muhammcd (sallallahu aleyhi ve Kellem) iin istisna etmi, dier peygamberlere deil ve bunu ona saklamtr. Kur'n'a
Mesni denilmitir. nk ondaki kssalar tekrarlanmaktadr.
0 Seb-i Mesni demek, biz sana yedi kermeti verdik demektir:
c) Bilkis

1-

Hidayet, 2- Nbvvet, 3- Rahmet, 4- efaat, 5- Vilyet, 6- Ta'zim,

Sekinet.

7-

Onun bykln

belirten birka yet daha:

"Biz sana da Kur'n' indirdik. T ki insanlara kendilerine indirildiini aka anlatasn ve t ki onlar da iyice fikirlerini kullansnlar." (126).
"(Habibim) de ki: "Ey insanlar, phesiz ben gklerin ve yerin mlk(
tasarrufu)na malik olan, kendisinden baka hibir Tanr olmayan, diriltmekte ve ldrmekte bulunan Allah'n size, hepinize gnderdii Pey-

gamberim."

Kaad

(127).

tyaz diyor

ki:

ite bu yetlerde

belirtilenlerin

tm onun

zellikle-

peygambere verilmemitir. Yine Allah (c.c.) buyurmutur:

"Biz hibir peygamberi, kendi kavminin dilinden bakasyla gndermedik ki, (emrolunduklann) onlara apak anlatsn." (128).
rindendir

Oysa
bir

ki,

hibir

Muhammed (sallallahu

aleyhi ve sellem)

peygamberdir. Nitekim Peygamber (sallallahu

"Krmzya

da

Cenab- Hak,
"Peygamber mzminlere, z
Yani, onlara verdii

dii emir ve hkm

ind fikir

hkm

nefislerinden evldr." (130) buyurmutur.

geerlidir.

Tpk

Bazlarna gre. onun emirlerine uymalar, kendi

ve grlerine uymalarndan evldr.
gibi.

"Hanmlar onlarn

anneleridir." kavline gelince:

Haramlk bakmndan

onlar, anneleri gibidir, nasl ki; anneleri

(126) En-Nahl: 44. (127) El-AVaf: 158. (128) brahim: 4. (129)

Mesacid. Hads No. 3/251. Cubir

Darm

bir efendinin klesine ver-

b.

mam Mslim,

AMulluhi l-Ensari'dcn.

Snen' inde Kilab's-Siyer. Bab 38 de hadsi lahri elmisiir.

(13) El- Ahzab: 6

61

ile

ev-

Sahihinde Kilab'l-

ERF

lFA-1

TERCMES

lenemezlerse onlarla evlenmeleri de aynen byle yasak klnmtr. Vefatndan sonra srf peygambere zel bir iyilik ve ihsan olsun diye hanmlar ile

nk onlar, hirette de Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) in hanmlar olacaklardr.
Bu yet, (Ve Hve Ebn Lehum) eklinde de kraat edilmitir. imdi Mushafa aykrlk olmasn diye byle okunmamaktadr.
evlenmeleri katiyen yasak olmutur.

Cenab- Hak,
"Allah sana kitab ve hikmeti indirdi." (131) buyurmutur.
Denildi

ki-

Allah'n ona olan byk ihsan, ona peygamberlik vermesidir.

Bazlarna gre; ezelde yalnz ona tahsis edilen bir ihsan eididir bu.
Vast diyor ki: "Bunda, Musa (aleyhisselm)n bile tahamml edemedii Cemalullah mahede etmesine bir iaret vardr. Buna gre Muhammed
(sallallahu aleyhi ve sellem)

Allah'n cemalini

mahede

etmitir."

KNC BAB

BRNC

BLM

ALLAH (c.c.) BEDEN VE AHLK BAKIMINDAN BTN GZELLKLER

ONA VERM, DN VE DNYEV STNLKLER ONA HSAN ETMTR
Ey bu peygamberi gerekten seven ve onun btn
aratran kii, unu iyi bil ki:

itibar

ve deerlerini

nsanlardaki gzellik ve kemal hasletleri (vasflar) iki eittir:

gzel1- Yaradln ve dnya hayatnn gerektirdii dnyev olan zarur
lik

ve kemal.

2- Din

bakmndan

elde edilen gzellik ve kemal... Ki

kii sevilir ve Allah'a yaklatrlr (Allah tarafndan

Sonra yine bu
a)

Bu

iki

iki

tabi).

ksmdr:

vasftan yalnz birinin bulunmas.

b) Birbirine girerek her iki

in)

bunu elde eden

bir arada

vasfn

(yani

hem

dnyev,

hem

din gzelli-

bulunmas...

Zarur olan gzellie gelince:

Bunda kiinin

hibir dahli yoktur ve

(131) En-Nisa: 113

kazanmak

suretiyle

de elde edilemez,

PEYGAMBERMZE MAHSUS GZEL

a)

Yaradlndlaki gzellii,

b)
c)

Aklnn kuvvetli,
Anlaynn, doru

Lisan

d)

Duygularnn gl olmas,
Organlarnn kemali,

e)

SIFATLARIN...

ve isabetli olmas,

olmas,

fasi'h

0 Davranlarnn

itidali,

g)

Soyunun erefli olmas, kavminin

h)

Vatannn

izzeti,

olmas

gzel (ve elverili)

gibi...

Tabi btn banlara: yemesi, imesi, uykusu, giymesi, evi, evlilik hayat, mal (toplumdaki) yeri gibi hususiyetler de izafe edilir. Ancak bu hususi-

zaman, uhrev gzellikler de bulunabilir. Tabi ibadeti iyi yapabilmek maksadiyie bedene yardmc -zaruret
erevesi dahilinde- olmak, eriat kanunlarn amamak kaydiyle...
yetleri, kendileri ile takva kastedildii

Din

bakmdan

elde edilen gzellik ve kemale gelince:

Bu dier ulv ahlk ve er'i

terbiye sistemleridir ki;

u vasflarla zetleye-

biliriz:

zhd takv, tevazu, balama,

merhamet, iyi
iffet, cmertlik, ecaat, hay, kiilik, skt, te'enni, vekar,
terbiye ve db- muaeret ile benzeri vasflar ki; tmne gzel ahlk denir.

nan, ilm, hilm, sabr, kr,

adalet,

radl

ne tynetinde bu vasflarn mutlaka bir paras bulunmas icab eder

ki

onu

gelitirebilsir.

Bunu (inallah)

Bu

aklayacaz.

eer Allah rzas ve hiret kastedilmezse, dnLakin buna ramen yine de hepsi gzel ahlk ve faziletten say-

ahlkla ahlklanmakta,

yev olur.
lr.

ileride

Selim ak llara sahip olan limler bunda sz ve

Her ne kadar gereklerinde ihtikf etmilerse

duuna) oy birlii ile karar vermilerdir...

fikir

birlii etmilerdir.

de, (bunlarn

iyi

PEYGAMBERMZE MAHSUS GZEL SIFATLARIN

vasflar ol-

KISACA

SAYILMASINA AYRILMI BLM

Kaad yaz,

(rahimehulah) der

ki:

Eer gzellik ve kemal sfatlan bunlar olduunu sylersek,

ri

bunlardan

veya birden fazlas bir ahsta bulunsa, neseb, gzellik, kuvvet,

63

bi-

ilim,

5FA-

ERF TERCMES

o kii yllarca rnek

gsterilir, ismi her tarafa yaylr, insanlarn kalblerinde onun bambaka yeri olur, uzun asrlar n hreti dillerden dmez. imdi dnelim: Ya bu
ecaat hogr

gibi vasflardan biri ile tavsif edilse,

vasflarn tmn kendinde bulunduran

bir

(peygamberin) deeri,

an ve h-

nc merkezde olur?

reti

O, yle bir kymeti haiz bulunur ki; ne dille ifade edilebilir, ne de almakla elde edilir. Bu ancak, ulu Allah'n bir vergisi ve tahsisi olabilir. te
Habibine bu cmleden olarak unlar ihsan etmitir:
Peygamberlik,
ra,

cemalini

elilik, dostluk,

mahede

muhabbet, seilme (kendi tarafndan),

ettirmek, kendisine

termek, vahiy, efaat, vesile,

fazilet,

yaklatrmak

yksek derece,

is-

(ve cemalini) gs-

Makam- Mahmud,

Bu-

tm insanla peygamber olarak gnderilii, tm peygamberimamlk yapmas, peygamberlerle tm milletleraras tanklk yapmas,

rak, Mi'rac,
lere

olmas, Liva'l-Hamd vel-bere (nin

kendisine) verilmesi, tebir etme, azabtan korkutma vasf kendine ihsan edil-

demoullarnn

seyyidi (efendisi)

mesi, Zil-Ar'n (Ar sahibi olan Rabbinin) nezdindeki yeri ve orada kendisine itaat edilmesi, emanet, hidayet vasflarna sahip oluu, lemlere rah-

met olarak gnderilii, Allah'n rzasna ve istediine nail olmas, Kevser

sahibi bulunmas, sznn dinlenmesi ve geerli olmas, nimetin kendi ze-

tamamlanmas, gemi ve gelecek gnahlarnn afv edilmesi, sadrnn

almas, (gnah) yknn srtndan bertaraf edilmesi, annn ykseltilmesi, zafere kavuturulmas, sknetin verilmesi, meleklerle desteklenmesi,
kitab, hikmet, Seb'i mesni ve Kur'n- azm* in kendisine verilmesi, mmetin tezkiye yetkisi ve Allah'a dua etme yeteneine sahib bulunmas, Alrinde

lah'n kendisine olan rahmeti, meleklerin kendisi iin yaptklar istifarna

mazhar olmas, Allah (c.c.)'n kendisine verdii ilham ve kabiliyetle insanve yorucu malar arasnda adaletle hkmetmesi, sayesinde insanlardan
nev yklerin kaldrlmas, ismi ile yemin edilmesi, duasnn kabul, cemadat ve hayvanatn kendisiyle konumas, (Allah'n izni ile) lleri diriltmeoaltma yesi, sarlar duyurmas, parmaklarndan sularn fkrmas, az
tenei, ay'n inikak (ikiye blnmesi), (sra gecesi) gnein durdurulma-

ar

s, elindeki asann bir anda

kl

kesilmesi,

dmann

mekle zafere kavuturulmas, (Allah'n inayeti

ile)

kalbine korku veril-

bilinmeyen baz

gizlilik-

talarn tebih etmesi, elemleri (kederleri) iyiletirmesi, insanlarn errinden korunmas ve benzeri mucizeler ki, saysn ancak bunlar kendisine lutf eden bilir. Btn bunlarn
lere vukufiyeti, bulutun kendisini glgelemesi,

de kendisine, yksek rtbeler ve de kutsal dereceler, mutluluk veren mertebeler ve akllarn idrak edemeyecei ve hayl gcnn bi-

yannda
le ciz

hirette

kalaca

nice nimetler bahedilecektir.

64

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM).

KNC

BLM

"PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM) EREF, YER,

GZELLK VE AHLK BAKIMINDAN TAB K, NSANLARDAN STNDR
"Bunu
benim
rim

Sz uzatmaya ne izum var." dersen, bu szn bile

tevik kams olur , daha da uzatmaya ihtiya duyar ve de-

herkes

iin bir

bilir.

ki:

(Allah kalblerimizi nurlandrsn,Habibinin sevgisi

ile

doldursun.) Sen

eer, asl yaradlta olan gzel vasflara bakarsan, peygamberi bilittifak btn
bu gzellikleri kendinde cemetmi bir halde bulursun. limlerin bu babtaki
ittifaklar tam mnsiyle kesinlik kazanmtr.
Zahiri gzelliine, (zalarnn

yeknesaklna)

gelince:

Malik, Ebu Hreyre, El-Bera b. zib, Aie

mm'l-muminin, bn Ebi Hale, Ebu Cuhayfe,Cabir b. Semrc, mmi
Ma'bed, bn Abbas, Muarrdb. Muaykib, Ebi't-Tufeyl, el-Addab. Halid,

Bu

hususta; Ali, Enes

Hureym

b.

Fatik

Hkim

b.

b.

Hizam (rdvanullahi aleyhim ecmain) ve dier-

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem),

gz bebei siyah (ve byk), gz ukurlar geni,

lerinden nakledilen hadslere gre

son derece gzel

gzndeki beyaz

renkli,

ksm biraz krmzya alar bir ekilde,

kirpikleri byk,

uzun kal, burnu son derece gzel ve

dzgn, seyrek dili, yuvarlak yzl (yani biraz uzunca), geni alnl, gsn dolduracak kadar gr sakall, karn ve gs dzgn (eit), omuzlar
geni, kemikleri kaim, pazlar kaim (ve gzel), dirsekleri kaln, avu ve
ayalar geni, ayaklar, elleri, parmaklar tastamam dzgn ve aydnlk, dolgun, ne ok uzun ve ne de ok ksa, beraberinde yryen hi kimse ondan

daima parldayan

bir yz, ince ve

uzun (olamazd), salar ne kvrck ve ne de ok bask, gld zaman dizaman inci gibi
leri imek gibi parlak, beyaz bulut kadar ak, konutuu
beyaz, boynu grlmemi ekilde gzel, ne ok kaln, ne de ok sarkk, vcudundaki etler gayet sabit ve uyumlu idi.
.

Bera

b.

zib (132) (radyallahu anh) dan:

iinde Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in zlf kadar

gzel bir zlf (hayatmda) grmedim." (133) dedii rivayet edilmitir.

"Al elbise

babas da sahab olmak erefiyle beraber kk yala Mslman olmak erefine

ashabdandr. Bedir harbine yann kkl dolaysiyle Peygamberimiz tarafn-

(132) Ber b. zib,

nail

olmu bahliyr

dan itirak cliirilmcmiii. Hz. Ali

72'de

irtihal

(k.v.*) ile

Haricilere

kar arpm,

sonra Kfe'ye yerleerek Hicr

eylemitir.

(133) mam Mslim; Sahih.

Babn fi Sfat Vn-Nebiyyi (s.a.v.) ve "Innehu kne ah.sedan Mslim C.4, Shf. 1818, Hads No. 92/2337. Ebu Davud
Ebvab'l-Mcnakib Babu Sfat nKitab't-Tcreccl Bab 9'da Hads No. 26. /mam Tirmizi Snenind
Ebvabi'l-Libas
Nebeviyye'deyinc Bera b. zib (r.a.) dan C.9, Shf. 252 Bb. 16. No.3639. Ayrca KUab
nu'n-Nasi vehen" de Bera

b.

Kitabu'l-Fadail

zib

(r.a.)

ifa-i erif: 5

.FA- ERF TERCMES

Ebu Hreyre

(r.a.)

dan:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) den daha gzel hibir ey grmedim, sanki gne olanca parlakl ile yznde parlyordu. Gld
edilmitir.
zaman, dileri duvarlara aydnlk saard. "(134) dedii rivayet
Cabir

Semre (135)

b.

(r.a.)

dan:

Bir adam:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve selkm)m yz kl gibi (parlak) dr."

dediinde u cevab vermitir:

"Hayr; bilkis gne ve ay gibidir! Deirmi bir yze sahibti." (136)

dedii rivayet edilmitir.

mm

Ma'bed

(tike binti Halid) (137) (na.)'dan:

"Uzaktan (grnd zaman) insanlarn en gzeli, yakndan (grnd

zaman) insanlarn en tatls idi." (138) dedii rivayet edilmitir.

bn Ebi Hale (Hind b.

Ebi Hale) (139)

(r.a.)

dan nakledilen hadste (140)

yle anlatlmtr:

"Yz, ayn on drd

mam Ali (k.v.)

gibi

parldard..."

onu son vasfnda yle demitir

Babu ma cac fi'l-Ruhsati fi Sevbi'l-Ahmer lii Rical. C.

Babu Lbsi'l-Ahmer lil-Rical. Shf. 1190, No. 3599.
(134)

mam

6, Shf. 46,

(141):

No. 1724.

bn Mce; KitabM-Libas

Babun-Sr'a MesyVn-Nebiyy
Hanbel Msned C. 3. shf. 25 ve 28 e bakla.

Tirmizi. Snen. Ebvab'l-Mcnakib

reyre (r a.)dan

mam

Ahmcd

b.

(135) Cabir b. Semureb. Cenade

ere'den Sa'd b. Ebi Vakkas (r.a.)

b.

kz

(s.a.v.)da

Ebu H-

Cndebi'l-miri es-Seva. anas Farisl-lslm Aere-i MbeHalide dir. Kendisi ve babas sahabedirler. Peygamberimiz efen-

Kfe'ye yerlemi,
beraber bulunmak erefine nail olan bahtiyarlardandr.
dimizle
Hicr 74*de irtihal eylemitir (r.a.). El-sabe. No. 1018.
b. Semure (r.a.)dan
Mslim Sahih inde Kitabu Fadail Babu iybihi (s.a.v.)de Cabir

ou zaman

(136)

mam

43. K. Fadail Bab. 29. Hads No. 109/2344.

email-i Timizi. Ebu /shak'dan o da Ben,

b.

zib (r.a.)dan

mam

Tirmizi lahri etmitir.

erhi Semail-i Tirmizi Aliyy'l-Kari. sh. 54.

Peygamberimizin
(137) Onuna Ma'bed (ke binti Halid) hanesinde

hicret

Baknz

srasnda konakladklar

bahtiyr sahabiyatdandr.

kardei Hubey b.
Bu esere mam Bey haki, Delailu'n-Nbvve'de mm Ma'bed (r.anha)nn
6

(138)

Halid

(r.a.)

(139)

bn

rivayetini tahri etmitir diye

Ebi Hale (Hind

(140) Hind
(141)

b.

Ebi Hale nin

mam Ali

(k.v.)de n

b.

mam Syl

Menahils-Safa

shf.

'da yazmaktadr.

Ebi Hale).

tarifidir.

mam

Tirmizi Snen'inde Ehvabl-Menak.b Babun Vasafe Aliyyin

Resli'de de lahri etmitir. C.9. Kilab 50.

Bab

19. Shf.

66

255-256. Hads No. 3642.

li'r-

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)

"Onu

Aniden gren mehabetine kaplrd. Onunla sohbet edip tanyan onu hemen severdi...". Onu vasfeden biri de yle aklyor fikrini:

"Ondan nce ve sonra onun gibisini grmedim" (sallallahu aleyhi ve

sellem)...

Onun

gzelliklerini anlatan hadsler bitmeyecek

kadar ok ve

me-

hurdur. Hepsini ayr ayr serdederek konuyu uzatmayalm. Onu anlatmakta baz nkteleri beyan etmekle (konuyu) zetledik. Konuya aydnlk
vermek ve istenileni cevaplandrmak bakmndan bu kadar kfidir sanrm. Burada her trl gzelliklerini bir araya getiren bir hads arz etmekle (bu baba) son verdik. nallah onu gzelce mtala edersen
(aradn bilgi)yi bulursun.
Cisminin gzelliine, kendisinin ve terinin gzel kokmasna, cesedinin, tiksindirici eylerden ve tm ayplardan
bulunmasna ge-

arnm

lince:

Bu hususlarda Allah ona yle zellikler ihsan etmitir ki (dnya kurulduundan bu yana) ondan baka hi kimsede bunlar bulunmamtr.
Sonra bunlar, Nezafet-i er'iye ve on gzel ftr hasletle tamamlamtr. Nitekim yle buyurmulardr:
"Din, temizlik (esas) zerinde kurulmutur." (142).
Bize; S/yan b. el-Asvc dierleri Ahmed b. mer, Ebu'l-Abbas erRaz, Ebu Ahmed el-Culdt, E bu S/yan, Mslim, Ku teybe, Ca'fer b.
Sleyman, Sabit, Enes (r.a.)dan. Dedi ki:
"Resluilah (sallallahu aleyhi ve selle m /m gzel kokusundan daha gzel, ne misk ve ne de anber koklamadm." (143) dedii rivayet edilmitir.

(142) Kaad lyaz merhumun ifa-i erif metninde zikrettii hads-i erif. Ebu Talib-i MekkFnin
Kt'l-Kulb ve
Gazal? nin Ihya'snda bu metinle zikrolunmutur. Ancak hads-i erifin mnn
meyyed
Haftz'l-Hads Ibn Hibban "Duafa" adl eserinde Hz. ie (r.a.) dan "Tenazzafu feinne'l-islme nzfUn" ibaresi ile bir hads-i erif tahri etmitir.
TaberanPdc MUcem-i

mam

mam

mam

Evsafnda rivayetin isnad bakmndan zaif grd bir hads-i erifi "En-Nezafet ted'uu ile'llyman" ibaresi ile Ibn Mes'ud (rM.) dan tahri eylemitir. mam Tirmiz de Sllnen'mde Ebvab'lEdeb Ma Ce fi'n-Nezafe'de Halid b. Ilyas tarikiyle Tabiin-i Kiramdan Said Ibni'l-Mseyyeb (r.h.)
,

"Innallahe Tayyibun Yuhibbu't-Tayyibe nzfn yuhibb n-Nezafete..: ila ahiri'l-hads. 44 Ebvab'lEdeb Bab 41, C. 8, Shf. 32, Hads No. 2800'dc tahri etmitir. ihab- Hafaci if erhi Ncsim'rRiyaz'da C. 1. Shf. 428'dc Rafi'nin "Kavzin Tarihi"nde Ebu Hreyre (rM.) dan "Tenazzafu bi klli
masieatm fc innallahe bene'l-slme ale'n-Nezafcti ve len yedhule-l-ccnnete illa kll nzfin il
ahir" ibaresi ile bir dier hads-i erif tahri ettiini tcsbil etmitir ki, bylelikle ifa metninde dercolunan hads, kesret-i turuk- rivayet yoluyla hasen derecesine irtika etmi olur" diyor.
(143)

mam Mslim,

Sahih'de Enes

b.

Malik (m) dan KitabU'l-Fadail Babu Dybu raiheti'n-NeBab 21, Hads No. 81/2331, 82/2331 de.

biyyi'de tahri etmitir. Mslim, C. 4, Shf. 1814-43 K.

mam

Buhari Sahih Kitab's-Savm Babu ma yzkeru min savmi'n-Nebiyyi (sm.v.) ve tftarihi'de

= Bab'l-Menakb Babu Stfati'n-Nebiyyi (sm.v.) de yiEnes (r.a.) dan ayrca (Kitabu'l-Menakib)
*
ne Enes (rM.) dan tahri eylemitir.
Darim Snen. Mukaddime bab 10*da mam Ahmed (r.h.) Msned, C. 3 Shf. 107. 200, 222,
227, 228. 256, 265, 267, 270 de tahri eylemilerdir.

67

FA- ERF TERCMES

Cabir

Semre (m) dan:

b.

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)

dnde"

dedi

yzme mbarek

elini sr-

ki:

" Hinde sanki Attar'n antasndan taze karm gibi gzel bir koku
ve serinlik buldum." (144) dedii rivayet edilmitir.
Bir

baka

rivayet:

"Elini, koku srm olsun veya olmasn bir adamn eline koyup musafaha ettiinde btn gn (adamn elinden) o gzel koku k-

mazd."
44

Bir

(145).

ocuun

cuk hemen

belli

ban okad

zaman, dier ocuklar arasnda o o-

olurdu." (146).

evinde uyumulard. Terledi, annesi gelip bir

Bir gn Enes (r.a.)
kseye mbarek terini doldurmaya koyulunca, Reslullah (sallallahu aleycevab verdi:
hi ve sel/em) sebebini sordu. (Kadn)

"Onu kokularmza kalyoruz! nk, kokularn en gzeli (en ho

kokan)dr."

(147).

Buhar, "Tarihti 'l-Kebir "inde, Cabir

(r.a.)dan nakletmitir:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bir yoldan getii (zaman)

ardndan giden biri mutlaka, kokusundan, o yoldan Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) in getiini anlard." (148).

(144) Mslim, Kitabu'J-Fadail

Cabir

b.

Semre

mam Buhari.
hayfe

(r.a.)

(r.a.)

dan

Babu

raiheti'n-Nebiyyi.

C.

3.

Shf. 1814, Hads No. 2329/80 dc.

lahri cimiiir.

Sahih. Kiab'l-Menak.b (Babn fi'l-Menakb) Babu Sfati'n-Nebiyyi'de

Ebu Cu-

dan.

(145) Mellif Kaad lyaz merhumun tarik-i ibham ile dercettii bu rivayetin
(ifa erhi NesimuV-Riyaz C. I, Shf. 433) ye gre Cabir b. Semre (rja.) dir.

rvisi;

ihab Hafac

mam Beyhak ve Ebi

Nuaym. Delail'n-Nbvve'lerinde ondan

(146)

Bu

hads-i erif met nen

uzun bir

rivayet etmilerdir.

hads-i erifin bir

ksmdr, imam Beyhak ve Ebi Naim'-

"Delail'n-Nbvve'Merinde mmlmminin Hz. ie (w.) dan rivayetini tahri etmilerdir diye

ihab Nesim'r-Riyaz, C. 1, Shf. 435*de tesbit etmitir.
in

mam

Mslim; Sahih. Kitabu'l Fadal Babu tyb araki'n-Nebiy'de Hz. Enes b. Malik
Mslim K. 43, Bab 22, Hads No. 2331/83, 84, 85'de de hads-i erifin dier rivayetleri
vardr. Bakla. Ayrca mam Ahmed b. Hanbel. Msned. C. 3. Shf. 226, C. 3, Shf. 136.
(147)

(na.Jdan

(148) imam Buhari, Tarih'l-Kebir'de Cabir

etmitir. Ayrca ayn mny mfid
bir rivayet tesbit ve tahri etmilerdir. Ayrca;

b.

Abdullah (w.) dan bu hadsin

rivayetini tahri

man Darm Snen'inde ve Beyhak Deiail'n-Nbvve'de

mam Bezzar, Sunen'inde Ebu Ya el-Mavsli Ms-

ned'inde ceyyid bir senedle Enes

b.

Malik

(r.a.

'ta

jdan rivayet edilmitir.

68

"

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)

Rahuveyh (148a) diyor ki: "Bu koku kendi vcudundan
n
ku srmeksizin) meydana gelen bir koku idi.
shak

b.

(ko-

Mzeni (148b) Cabir (r.a.) dan:

"Peygamber (sallaiiahu aleyhi ve seilem) beni (devesinde) arkasna
ald, nbvvet mhrn azma aldm. Bana misk gibi kokuyordu.
dediini rivayet etmitir.

(1.49)

Onun

haber ve emailine ok

nem

verenlerden

birisi

yle anlatm-

tr:

"Byk abdeste kmak istedii zaman, yer yarlr, gaitasn ve idrarn yutard, ardndan (bunun hile) gzel kokusu zahir olurdu (sallaiiahu aleyhi ve sellem).
mam'l-Meazi

Vakidi' nin ktibi Sa'd

olu Muhammed bu

konu-

da:

ie (r.anha) dan (senedini zikrederek) bir haber rivayet etmitir.

ie (r. anha) Allah'n Resl (sallaiiahu aleyhi ve sellemjc dedi ki:
Sen helya geliyorsun, fakat senden eza (veren) hibir ey grnmyor.

"Ey ie, bilmiyor musun, yer, peygamberlerden kan yutar ve

(ondan hi

bir eser)

grnmez." (150) buyurdu.

Mehur deilse de, enl-i ilimden bir kavim, iki hadsin

duuna kail olmulardr. Baz afilerin gr de budur.
b.

es-Sabba (amil

(I48a)

(151)inde,

de tahir

ol-

mam Nasr

bunu nakletmitir.

shak b. Rahuveyh: Ebu Yakb el-Mervez,

ilm-i hadsin

byk imamlarndan

bir hafz'l-

hadsir.

(148b) Mzeni, /man afii (r.h.) talebelerinden byk bir imamdr. Fkh- afi'de metehiddir.
175 H. dc doup 264 H. de Msr'da irtihal eylemitir. Nesebi yledir: Ebu brahim Ibn smail
b. Yahya b. smail el-Mzen.
,
Ibn Askir'm '1arihi'd-Dmak"nda Cabir b. Abdullah (rjt.) bu hads-i erifi tah(149)
Sunu i Menahil's-Safa. Shf. 7 tesbit etmitir.
riv eniini
Saad'w labakat'ndan naklettii bu hads-i
(150) Kaad lyaz (raim ifa-i erif metnine

mam
mam

mam

mam

ie frajdan

tahri ederken mevzudur

de senedine tan olunetmise
demi. Ayrca Hakim'l-Tirmiz
eserinde
Hazreti ie
adl
mutur. Amma mam Nakkad Hafza 'I- Hadis Darekutn. El-Efrad
kalet,
klt;
Reslallahi
inni erake
ya
(r.a.) sabit bir senedle "An isete radiyallah anha.
mayahrue
eseren
minke
fe kaale;
tedhul'l-Halae sUmmeyeciu't-lezi yedhul ba'deke fda yera li

erifi

Beyhak Delail'n-Nbvve adl eserinde Hz.

de Nevadir'l-Usul'nde rivayet

ennallahc emere'l-Arda en tebtelia ma harece mine'l-Enbiya" metnini rivayet

Hkim de Mstedrek'inde ravilerinden biri mUbhem olan bir hads i erifdc de
ettii gibi
Syt Menahil's-Safa. Shf.
Hz. ie fra.AJan ayn mn ve melde bir hads bulunduunu

ya

ie ema alimti

mam

mam

7'de tesbit etmitir.

Ibn Sabba,
(151)

Badad'da Seluklu Veziri NizamM-Mlk'n yaptrd Nizamiye MedNasr

resesi'nde staz Ebu shak iraz yerine Tkn okutan byk bir limdir. Nesebi yledir: Ebu
477'de
irtihal
eyCajerii's-abba.
H.
Abd's-Seyyid b. Muhammed b. Abdulvahidb. Ahmedb.
lemitir. "Kitab'-amil fil Fikh" adl byk bir eseridir.

mam

69

"

FA-t
Fur-

Maliklerin
da,

ERF TERCMES

Fkh kitablanndan saylan (el-Bedi) adl kitabn-

Ebu Bekr b. Sabik el-Mliki de limlerden bu

iki kavli,

nakletmi-

tir.

unu gstermilerdir: Koku srnmeden dahi olsa Peygamberden (kendisinden) tiksinilecek herhangi bir ey mevcut olmaz...
Delil olarak

da

ayn durum aklanmaktadr:

Hazreti Ali'den nakledilen hadsde de

"Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)i (irtihal ettikten) sonra yiyok mu diye gidip baktm
kadm, lden meydana gelen eyi var
(dikkat ettim). Fakat hibir ey bulamadm ve yle dedim:
Diri olarak da, l olarak da tertemizsin (152).
Bir de baktm ki; ondan, misli grlmemi gzel bir koku ykselip

yayld.
Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) vefat ettikten sonra, onun mbarek cesedini pen Ebu Bekr (radyallahu anh) da ayn eyi syledi (153).

(Onun peygamberliini belirten mucizelerden bir tanesi de udur:)

Dnyaya terif ettikleri zaman, snnetli ve gbei kesilmi bir halde

domulardr

mine

Annesi

"Onu ben
kk

(157).

anlatyor:

tertemiz

dourdum.

bir kazer (tiskinti veren

Dourduum

ey) yoktu

mam Ali (k.v.)dta Saidibn'l-Messeyyeb tariki

(152)

ile

zaman, vcudunda en

(158).

mam Ibn Mce Snen'inde Kitab'l-

Bab. Hads No. 1467,

Cenaiz Babu maCae fi
Beyhakrnin
Hakim'l-Tirmizvc
(Shf.
de
Menahil's-Safa
8)
Syl
C. 1, Shf. 470.
etmitir.
ettiklerini
tesbit
kitaplarnda
tahri
erifi
bu hads-i
Buhar Sahih'inde Kitab'l-Mcgazi Babu Maraz'n-Nebiyy ve vefatuhu'da Hz. Aje
(153)
(m.) dan rivayet etmitir. Kilab't-Tib Babu'l-Ledud'ta Abdullah b. Abbas tarikiyle yine Hz. Aise
Gasb'n-Nebtyyi (s.a.v.)de tahri etmitir. K.6. Cenaiz. 10

mam

mam

mam

radyallahu anhadan.
TirmizSncn Ebvab'l-Cenaiz Babu

mam

macae

fi

takbili'l-Meyyii K. 8, Bab:

14,

Hadis No.

989.

mam Ibn Mce. Snen KitabM-Cenaiz Babu Ma Cae takbili'l-Meyyit K. 6, Bab: 7, Hads
No. 457.
.....
mam Nesa, Kitabu'l-Cenaiz BabuTakbil'l-Meyyit. C. 4, Shf. ll'de mam Ahmed Hanbel
fi

b.

Msned C.

(r.a.)da

(157)

6, Shf, 45 ve 55'de.

mam Taberanf; Mu'cemU'l-Evsafnda ve Ebu Naim Delail'n-Nbvve'sinde Hatib-i Bav-

dad "Tarih

Badad"dawes b. Malik

(rj.) tarikiyle

merfu olarak "Min Keramet! rabb en

hads-i erif nakletmilerdr.

mahtunen ve lem
sahihlediini
ayrca Hz. EbuHUreyrevc
bunu
Muhtarat'l-Aere'-sinde
Ziya'l-MakdisTnm "El
dier bir hadis tahri
senedle
zaif
bir
Delail'n-NUbvve'de
Naim
frjnhiimajdm
Ebu
mer
Ibn
ettiini mam Sj-//* "Menahil's-Safa" kaydetmitir. Ayrca mam Hakim Mstedrek'inde bu hadisenin mtevatir olduunu nakletmise de bu tevatrn stlah mnda tevatr olmadn sylemilerdir. mam Beyhak'nm Delail'n-Nbvve'sinde ve Ibn Saad'tn labakat'nda Ibn Abbas
/w.)dan zaif bir senedle babasndan " Velede' n-Ncbiyy (s.a.v.) Mahtunen mesrurcn" ibaresi ile ri-

yere ehadn

liddil

sevtiy"

ibaresiyle bir

vayet etmilerdir.
ait bu hadiseyi annesinden Ishak b. Abdullah, ondan HemAsmi'l-Kilab tarikiyle Ibn Saad Tabakat'na rivayet etmitir diye
Menahil's-Safa Shf. 9'da kaydetmitir.

(158) Reslullah (sm.v.) Efendimize

mam

b.

mam

Yahva.

Siml

ondan

(r.h.)

Amr b.

70

AKLININ OKLUU,

(Hanm) ie

BEYNNDEN ZEKNIN

(rjtnhajam

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve seilemjle bunca

tenasl

Ali

uzvunu hi grmedim. "

(r.a.)

zaman yaadm, onun

(159).

dan:

"Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) bana, kendisini benden bakasna ykatmamam tavsiye etti (ve yle buyurdu):

"nk her kim benim avretimi grrse gzleri kr olur." (160)

dediini rivayet etmitir.

tkrime'nm

bn Abbas (r.a.)

dan naklettii

bir

hadsde yle varit

ol-

mutur:
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) uyudu halta (uyuduunu) belirten nefes
duyuldu. Kalkt, namaz kld, abdest almad. " (161).

al

krime dedi

"nk:

ki:

(sallallahu aleyhi ve sellem)

mahfuz olmutur."

OKLUU, BEYNNDEN ZEKNIN FIKIRMASI,

DUYGULARININ GL, LSANININ FESAHAT,
HAREKETLERNN TDAL, SIFATLARININ GZELLN
GELNCE
AKLININ

phe yok

ki

O, insanlarn en akll ve en

zekisi idi.

ve ak ilerini tam bir dirayetle idare ettiini, genel ve zel siyasetini, acayip nitelikleri ve son derece akla hayret veren
siretiyie birlikte, hi okumadan, bir hocadan ders almadan, herhangi
bir kitab mtala etmeden (Allah tarafndan kendisine) feyiz verilerek
meydana getirdii er' ilimlerini inceden dnen kimse, aklnn s-

Onun, halkn

mam

gizli

kymetli eserinde "Babu ma cae fi hayi Reslullah"

de Hz. Aie (ra.) dan rivayeti tahri etmitir. Shf. 518.
fon Afce; KitabU't-Taharc Babu'n-Nehyi an men yera avrete ahiyhi'de, Hz. ie (r.a.) dan. Ayrca I. Kitab 137 Bab. Hads No. 662. Kitab'n-Nikh, Babti't-Tesettr mdeM-Cima. 9. Kitab, 28 Bab,
Hads No. 1922.
Ahmed b. Hanbel, Msned. C. 6, Shf. 63 ve 190'da.
Beyhakt'nm
Ali (k.v.) nin Reslullah (s.a.v.) rivayet ettii bu hads-i erifi
(160)
Bezzar'm tahri ettii
Sytt (r.h.) Menahil's-Safa Shf. 9'da kaydetmitir.
ve
(161) imam Buhar. "Sahih Kitabu'l-llm Bab's-Semcri fi'l-ilm" de bn Abbas (m) dan
"Kiab'l-Ezan Babun yekuumu an yeminiM-lmam" da yine bn Abbas (na.) dan.
imam Mslim; Kitabu Fadail's-Sahabe. Babun fi fadli Saad b. Ebi Vakkas (r*.) da 44. Kitab, 5. Bab, Hads No. 2410/39'da.
Ebu Davud; Kitab't-Tatavvu. Bab 26'da imam Ahmed b. Hanbel, Msned C. I, Shf. 244,
C. 4, Shf. 141, C. I, Shf. 241'de tahri etmilerdir.
(159)

Trmiz,

emaiiVNebi adl

(sallallahu aleyhi ve sellem)

mam

mam
mam

mam

mam

71

lFA-1

ERF TERCMES

tnl, anlaynn keskinlii hakknda en ufak bir pheye bile

mez. Bu apak meydanda olduu iin izahna lzum yoktur.

Mnebbih der ki:

"71 kitab okudum, hemen hepsinde
Vehb

d-

b.

(sallallahu aleyhi vesellem)

u gerei buldum: Peygamber

akl ynnden ve gr

bakmndan halkn

en stndr!".

Dier bir rivayeti ise yledir: "Hepsinde u gerekle karlatm. Dnya

kurulduu gnden bu yana, hatta (kyamete kadar) Allah, Peygambere verdii akldan, insanlara ancak dnya kumlarndan bir kum tanesi
kadar vermitir."

Mcahid

b.

Cebr dedi

ki:

"Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) namaza kalktklarnda, arkasndaki tpk nndekini, grd gibi grrlerdi." (162). (VE
yetini byle tefsir etmitir.
TEKALL-BEKE

FSSACDN)

Muvatta'da rivayet edilmitir:

"phesiz ben sizi srtmn arkasndan (doru) gryorum."

ayns

Sahiheyn'de Enes farzdan

ie

(r.anha)dan da

ayns

(163).

nakledilmitir.

nakledilmitir.

ie yle

demitir:

"Hccetini (peygamberliini isbat etmek) iin kendisine verilen

yade (ilve) bir ltuftur bu!".

Baz

rivayetlerde

yle gemektedir:

"Arkamdakini phe yok

ki,

nmdekini

grdm gibi, gryorum."

Dier bir rivayet:

"Kafamdan (bamn arkasndan doru) nmdekini grdm
(sizi)

zi-

mutlaka gryorum."

gibi

(164).

mam

Beyhak tarafndan Mcahid (r.h.)

merhumun ifa'ya naklettii metin,
ifade
eden deiik bir lfzla Sahiheyn'mnsn
Hads-i
erifin
bu
edilmitir.
mrsel olarak tahri
bakla.
dipnotlara
ve
164
No.lu
de de rivayet vardr. 163
(162)

Kaad

(163)

Buhar C.

tyaz

1.

>

Shf. 177

itmamha ve'1-Huu fyha.

(164) Mslim. Kilab's-Salat. Babu'l-Emr bi Tahsim's-Salati ve
Hads No. 108/423. 109/424, 110/425 ve 111. Buhari Kitab'l-Ezan Babu Tesviyeti's-Suffda Enes
Tesviyet's-Suff'da yine Enes b.
b. Malik 'den Kitab'l-Ezan Babu Ikbali'l-lmam ale'n-Nas nde
yine Enes b. Malik (rjt.) dan
bi'l-Mcnkbe
Malik'den. Yine Kitab'l-Ezan Babu llsaki'l-Menkbi
Ebu Hreyre (ra.) ve
ve
zikri'I-Kbleti'de
Kiab's-Sall Babu-lzzeti'l-lmam fi itmami's-Salli
Malik (mi dan yine Kitab'l-Eyman ve'n-Nzr. Babu keyfe kane yemin'n-Nebiyyi de
yine Enes b. Malik (rjt.) dan tahri etmitir.
imam Nesai; Snen. Kitab's-Sehv. Bab'n-Nehyi an mbadereti'l-lmam bi'l lnsrafi mine'sSalati'de Enes b. Malik (rja.) dan tahri etmitir. C. 3, Shf. 83.
El- Mu vat ta', Kitab's-Sefer Bab 70. Bakla.
Abdrrezzak MuHkim Nisabur El-Mstedrek Ale's-Sahiheyn'inde ve
(164*)
Menahl's-Safa'da
kayimam
Syl
diye
etmilerdir
rivayeti
tahri
Hreyre
fra.)
sannefinde Ebu

Enes

b.

mam

mam

detmekti

(Shf. 9).

72

OKLUU. BEYNNDEN ZEKNIN

AKLININ
Baaki

b.

Mahled,

ie

(rMnha)sn:

"Resfilullah (satlattahu aleyhi ve sellem) karanlkta,

grd gibi grrd.*' (165).

tpk aydnlkta

Peygamber (aleyhisselm)\n melekleri ve eytanlar grdn

eden sahih haberler saylamayacak kadar oktur.

isbat

Aradaki perde kalkp Necat'nm cenazesini kldrmtr. Kurey'e, Beyt-i

Makdis'i anlatrken aradaki mesafe ve perde kalkmtr. Mescidini yaparken kendisine Kabe olduu gibi gsterilmitir.

Yine kendinden, "Sreyyada on bir yldz

grd" nakledilmitir.

Btn bunlar gzle grdne hamledilmektedir.

Ahmed

b.

Hanbel ve dierlerinin gr budur.

Bazlarna gre; bu, mkefe yolu

zhir

anlamlan bu son

ile

olmutur. Lkin bu hadslerin

fikrin aksini isbat eder.

Gzle grmesi imknsz deildir. nk bu, peygamberlere has

len ituflardr.

Nitekim

Onlarn

veri-

hasletleridir.

bize:

Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed, Ebu'l-Hasen el-Mukri elFergant, mmVl-Kasim bin t Ebi Bekr babasndan, Eerif Ebu'l-Hasen
Alib. Muhammed el-Hasen, Muhammed b. Muhammed b. Said Mut

hammed b. Ahmed b. Sleyman, Muhammed b. Muhammed b. Merzuk> Hemmam, El-Hasen, Katde, Yahya b. Vessab da Ebu Hreyre
fm)dmt
Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

buyurmulardr:

"Allah (c.c.) Musa (aleyhisseim)* tecelli ettiinde, Msa (aleyhisselm) on fersah(*) mesafeden plak bir karncay kapkaranlk bir gecede (rahatlkla) grebiliyordu/ (166) dediini rivayet etmitir.
Peygamberimiz de ayn eyi grebilir. nk sra ve Mira olayn1

dan sonra, yine o gece kendisine gsterilen byk almetlerden sonra

bu gibi eyleri grmesi onun iin iten bile deildir.

Sahih'inde Kitab's-Salt Babu't-Emr bi tahsini's-Sal ve lmamiha veM-Huui

rukuin ev scudin
fiyha'da Ebu Hreyre ve Enes b. Malik ve ayrca Babu lahrimi sebka'l-lmami bi
ve Nahviha'da 112/426 No. ile Enes b. Malik'den tahri etmitir.
Beyhakf'nin Delail'n-Nubvve'sinde ve Ibn Adiyyi'l-Crcanfk(165) Bu hads-i erifi
etmilerdir;
dye Sylf fr.h.) Menahil's-Safa'da kaydetmitir. Hads
tahri
tabnda fiz. ise'den
sylenenler iin ifa erhi (Nesim'r-Riyaz) C. 1. Shf.
hakknda
imamlarnca
hads
erifin llm-i

mam Mslim,

mam

463

bakla.

mildir.
Taberan'mn Mu'cem's-Sa&r'inde bu hadsi Ebu Hreyre
Siyli Menahil's-Safa'da kaydetmekledir (Shf. 10).
(*> Bir fersah,

(166) mam

73

(ra.)

dan

tahri ettiini

Asrnn

FA-I

ERF TERCMES

en gl pehlivan olan

Rkane (167)nin srtn

yere getirdislm'a davet etmiti.

dair hadsler varit olmutur. Onu

Peygamber (salCahiliyyette Ebu Rkane ok gl bir
lallahu aleyhi vesellem)\e kere greti, nde de Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) onu yendi.
Ebu Hreyre (r.a.) dedi ki:
"Yrynde, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) den daha s-

ine

adamd

kimseyi grmedim. Sanki yer (yz) kendisine drlyordu. Biz

btn gcmz sarf edip kendimizi zorluyorduk (yrymzde). O,
ratli

hi aldrmyordu." {m).
Niteliklerinden biri de onun glmesi tebessmden ibaretti.
zaman btn vcudu ile dnerlerdi. Yrdklerinde sanki yksek bir

Dnd

yerden iniyormu

gibi, sert

Lisan fesahati ve

dil

admlarla yrrlerdi

tatllna

Bu babta da Allah'n Resul

(169).

gelince:

(sallallahu aleyhi ve sellem) en stn ye-

igal ederlerdi. yle bir mevki ki, szn nereden balatlp nerede bitirileceini en mkemmel bir ekilde bilirlerdi. Szleri syleyi
bakmndan berrak ve son derece gzeldi. Sz serapa belagat ve fesahatti. Sz ve kelimelerinde mnnn doruluu deta kendini gsterirri

di.

Byk bir ifade gcne sahib bulunduu iin konuurken yorulmazd, klfet ekmezdi (dnerek gayet ar ve temiz konuurdu).
Kendisine

efradn cmi,

ayarn

kamatrc

hikmet prlantalar ile

nin) tm lehe ve ivelerini bilirdi.

mmete kendi lisan

ile

mni, kelimeler ihsan edilmi, gz

de tehiz edilmiti. Arab (kabileleriHer mmete kendi dili ile hitab eder-

karlk verirdi. O derece fasih konuurlard

di,

her

ki,

ashab- kiramdan biroklar mteaddid defalar sznn aklanma-

sn

istirham ederlerdi.

Onun (mbarek)
i,

hadslerini ve siretlerini inceden inceye

bunu hemen anlar ve iin iyzne vkf

Onun Kurey, Ensar, eht-i Hicaz ve Necd

dnen

ki-

olur.
ile

konumas,

hibir za-

Rkane'nin Reslullah (sm.v.) mi gree davet ediini, yeniliine ait hadise imam Trmz
babasndan riSnen Ebvab'l-Libas Bab'l-Amaim ale'l-Kalans'de Muhammed b. Rkane'mn
Ktab'lSnen
Ebu
Davud
Ayrca
vayeti tariki ile tahri edilmitir. C. 6, Shf. 88. Hads No. 1785.
4087.
Libas Bab'l-Amaim 26. Kitab. 24 Bab, Hadis No.
/mam Beyhak. MerasiPinde Said b. Cbeyr'den mrsel olarak tahri etmitir.
(167)

(168)

man Tirmiz.

email Babu ma cac

fi

Meyihi

Reslillahi (sallallahu aleyhi ve sellem)

Ebu

Hreyre (ra.) Shl. 209'da tahri etmitir.

mam Beyhak,

Ddail'n-Nbvve'dc tahri ettiini

imam

Syti Menahl's-Safa (Shf. 10) da

Tl69)"Sm

Tirmiz.

email Babu ma

cae

fi

Meyihi

74

Reslillahi (smm) (Shf. 210)

da Hz. Ali (ky.) den.

"

'

AKLININ OKLUU,

BEYNNDEN

ZEKNIN...

Tihfet'n-Nehdi, (171) Katan b. HaHucrVl-Kind dier

rise el-Uleym'(172), el-E'asb. Kays(\13) t Vail b.

man Zi'l-Mi'ar, el-Hemedan (170)

Hadremevt

mas

kabileleri,

Yemen hkmdarlar

ile

yapm

olduu konu-

gibi deildir.

yazd u

nazar ile) bir baknz:

"Sizin phesiz yksek ve alak topraklarnz vardr. O topraklarn
otlaetraflarna (yahut ukurlarna da sahibe/z. rnlerini yersiniz,
rndan (hayvanlarnz) otlatrsnz Onlarn hayvanlarndan ve hurmalarndan anlama gereince bize vermeyi taahht ettikleri eyler bizimdir,
sadaka (zekt) mallarndan ihtiyar erkek develer, dii yal develer, kkba hayvanlar, yal hayvanlar, tavuk cinsi hayvanlar, kymetli ko-

Hemedan'a

mektuba

(ibret

onlarndr."
(Yani, ie yaramaz hayvanlar zekt olarak alnmaz demektir.)
veya koyun.)
Oradaki sali: (Alt yana basm olan

lar

sr

basm

olan at )lar onlara lzmdr.

Nehd (kabilesine) syledii sze de bir dikkat buyurun:
"Allahm onlarn stne, yourduna, ayranna bereket ver! obanlarn bol ot ve yeillik olan yerlere gnder (byle mnbit yerleri onlara
bereket
ihsan) et, kendilerine, gerek mal ve gerekse evladda bolluk ve
ihsan et! Namaz klan Mslman olmutur. Zekt veren Muhsin olmuehadet getiren de size kar htur. (L ilahe illallah!) deyip kelime-i

Karih:

(Be yama

olmutur.
Ey Nehd oullar! slm ncesi andlamalarnz gibi sizle anlama yaptk (bunlar unutmamalsnz!) Mlknzdeki (din grevlerinizi de) bilhakikattan saplamaz!
melisiniz. Zekttan imtina edilmez! Hayatta hak ve
Namazda tembellik yoktur! Zektta, sizden yal deve alnmaz, yal deve,
taylar, siyavru deve, dizgine vurulmu binek hayvanlar, acemi huysuz
lasl

zindir.
?

Deve ve dier hayvanlarnz (mbah olan mer'adan) menedlmez. Gzel

kokulu aalarnz kesilmez. Sal hayvanlarnz da hapsedilmez. Hsn-
srece...
niyet beslediiniz ve andlamalara sadk kaldnz

Kim

ve
ikrar ederse (dediklerimizi kabullenirse) kendisine verilen sz

himaye artmz yerine getirilecektir. Kim de kanrsa, cezas fazlasyle

*

vcriteccktir* .

Vail b.

Hucr'z

yazd

Nam;

(170) Malik b.
habidir. Bak Isabe;

C.

3.

Z'l-MisariM-Hemdan. Hemcdan kabilesi

Shf. 356, Tere. No: 7694.

(171) Tthfet'n-Nehd; Beni

TerC

'(72)

JW

b.

mektublardandr:

Nehd

kabilesi

b.

olarak gelen sair sa-

OLt
heyetmn szcsdr. Bak Isabe; C.
,

2, Shf.

235,

Harisel-I-Uleym; Beni Kelb kabilesi heyeti szcsdr. Isabe; C. 3, Shf. 237,

No: 7123.
(173) Vail

reisi

Hucr; Hadremut'dan gelen heyetin szcsdr.

75

FA ERF TERCMES
(Humeyr kabilesinin) kk hkmdarlarna.

. .

Yemen hkmdarla-

rna... lerigelenlerine... Beylerine...

Onda (Vil'e yazd mektupta) unlar vard:

"Krk koyunda clz ve ok da semiz olmayan (yani) orta halli bir koyun

(zekt) olarak veriniz!

Definelerin zekt ise bete birdir...

Bekrlardan zina edenlere yz sopa vurun ve bir

yl da (bulunduu

yerden) uzaklatrn!
Evli olanlar da (zerlerine) talar atmak suretiyle recm edin!
Dinde taviz (ve ahbablk) yoktur! Allah 'n farzlarn (yerine getirmek)
"
de tereddd yoktur. Her sarho yapan ey haramdr...
Vail b. Hucr (dier btn) o kk hkmdarlara bakanlk yapyordu.

Bu mektupla

zekt

hakknda Enes

(r.a.)

ya

yazd mektup arasnda

ok fark vardr.
kabilelerin dilleri bylesine garip ve belaatieri bylesine allbir tarz arz ettii iin, Allah* \n Resul (sallallave
aleyhi vesellem) onlara, kendi dilleri ve iveleri ile hitap etmitir ki;

Bu

mam
hu

duyulmam

insanlara indirileni hakkiyle aklayabilsin. Bir de her millete kendi lehesiyle ve bildikleri bir slpla anlatm olabilmesi iin (byle yapmtr).

mbarek sz gibi:
Atiyyete's-Saidt hadsindeki
"Yce el, veren eldir! Alak el, alan (kendisine verilen) eldir." (176).
Sad dedi ki: "Bize Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) kendi dilimizle konumulardr. " (Beni Amir kabilesinden Atiyye adndaki kimsenin kabilesine nisbetle; Amr denmitir).
mire'nin, Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem)e sorduunda, verdii cevab:
"Sel anke: stediin eyden sor", demektir.
nk Beni mir'in lgati (dili) byleydi. (Onun iin onlara da kendi leheleri ile hitab etmitir).

mam

Nesa Siinen'indc Kitab'z-Zekt Bab Yed'l-Ulya ve Babu

erifi
(176) Hads
eyyethma'l-yed'l-Ulya vc el-Yed's-Sfla'da, ayn sahabden rivayetini lahri etmitir.
Buhar Sahih. Kitabu'l-Vesaya Babu te'vili kavlillhi tel "Minba'di vastyyetin tu'sune
biha..." da Hkim b. Hizam'dan Kitab'r-Rkak Babu kavl'n-Nebiyyi; Hazel-Male Hadretn
halvetn'de yine Hkim b Hizam'd&n Kitab'z-Zekt Bab 18'de Kitab'n-Na fakat Bab2'de dier
i

mam

ashabdan rivayetini tahri etmitir.

/mam Mslim; Sahih'inde, Kitab'z-Zekt Babu Beyani enne yede'l-Ulya Hayrn min ycdiV
Sfla'da Hads No. 1033 - 1036'da ayr sahabeden rivayet etmitir.
Kaad lyaz merhumun "ifa-i erifi" "ne delil olarak naklettii bu hads erifi bu scned ve
Ebu Naim /tfG/ww" Delail'n-Nbwe" de tahri etmitir. Ayrca
bu metin lfzlar ile
i

mam

mam

Beyhak de Delail'n-NUbvve'sinde rivayet etmitir.

Ebu Davutl. Snen'inde Kitab'z-Zekt 28'inci babda.
Darm Snen Kitab'z-Zekt 22'inci Babda. Muvatta' Kitab'z-Zekt 8'inci Babda ayn ayn

mam

sahabeden rivayet etmilerdir.

mam

Hkim

Snen Kitab'z-Zekt 38'inci Babda.

onu sahihlemitir diye
El-Mstedrek'te
de

Tirmizi,

mam Syt Menahil's-Safa Shf.

kaydetmitir.

76

10'da

AKLININ
Mu'tad kelm,

OKLUU, BEYNNDEN ZEKNIN

bilinen fesahati, efradn cami, ayarn

mni olan

gelince:
kendisinden rivayet (ve nakl) edilen hikmetlerine
Bu hususta ciltler dolusu kitaplar yazlmtr. O kitaplardaki lfz ve
vcuda gemnlar aklamak iin dahi saylmayacak kadar dev eserler
birka hadisini rnek
tirilmitir. Mesel: Belgat ve fesahatte esiz olan

szleri,

gsterelim:

"El-Mslimune tetekafeu dimaehm... Ve

hm... Ve

hm

yediin ala

men

sivahm..."

Onla'Mslmanlarn kanlan (muhafaza edilme babnda) eit olur.

babnda

(rtbe
(bile) sa'y edebilir. Onlar kendilerinden
halindedirler." (177).

rn

zimmetinim edn-

yes'a bi

emniyeti ve selmeti

bakmndan)
bakalarna

-nsanlar tarak dileri

gibi eittirler.' (178).

"Kii sevdii kimse

beraberdir." (179).

ile

en

aa olanlar

kar

tek el (gu)

kimse Ue arkada"Senin kendisine verdiin nemi, sana vermeyen

lk yapmakta hayr yoktur." (180).
"nsanlar, madenler (gibi)dirler." (181).

Kitabu'lSnen'inde KJab'l-Diyat Bab. 11 ve 31'de ve

esi* eylemdir, imam Nesa; Snen
CihadBaS
Skuti I(k.v.) den ve yine Kuab l-Kasame Babu
Beyne'l-Ahrar ve'l-Memalik fi'n-Nefs'de imam Ali
den rivayet edilmitir.
Kavedi mine'l-Mslim li'l-Kfiri'de yine /mam Ali (k.v.)
Babu'l-Mshmne
21
'd-Diyat,
Kitab
21.
imam ibn Mce; Snen
Yesar (ra.) dan No. 2685 de Amr b. uay
No. 2683'de bn Abbas (rM.j No. 2684'de Ma'kit b.
(177) Hads-i erifi

imam Ebu Davud

^^SSSSS

^'dTnvaU

^^^g^
WM

^^i^^a&tn
mam

Ll -MekarimM-Ahlk adi, kitabnda Seni b.

Suvt Menahilu's-Sala Shf. ll'de tesbt etmitir.
almeti hubbillahi (azze ve
hart, Sahih'inde Kitabu'l-Edeb. 96. Babu

vci ettifeini

(179)

Abdullah

mam Bu

Mesud

(r.a.)

riva-

celle)

de

dan.

u kk. u
Hamaa men ehabbe.
Jmam Mslim, Sahih'inde 45. KitabM-B,rri-ve s-S,la. 50. Babu'l-Mcr'
Mesud <r.u.> dan
ds No 165/2640 yine Abdullah b.
min rahmetllah l badh. Hadis No.2529 da Zr
ve'l-lsifar
fadli't-Tevbeti
103 Babu ma cae fi
*"M
Yine ondan bira/ deiik lafzlarla " v ayet edilmi., r Vw
I, Hubey (r.a.) dan No 2530.
"Inne'l-Mer'e maa men ehabbe" de hadis No 2386
Tirmizi 37. Ebvab'z-Zuhd. 50. Babu ma cae
b.

dSjMJ den
(180)

rivayet etmitir.

Bu hads- erifin

Ayrca

mam bn

^Tirm^mm^^^^

Enes (r*J deg.k bir lafzla rivayet edilmitir.

Adiyyi'l-Curcan (aralndan El-Kam'de rivayet ed.ld.8n
2387'de. Y.ne

Syt Menahil's-Safa'da kaydetmitir.

veya (Bab'l-Menakb) Bab'l-Menak b kavhl(181) imam Buhari; Sahih. Ki.ab't-Menakb
r
zeke.m ve Unsa,. de
lahi lel; Ya eyyhcnaM nna halaknakm n.in
ayet-,
HttM
*u
hazara
Ya
uhadae
iz
kmm
Buhari Kiabu Bedi'i-Halk. Babu "Em
ne
(ranhto*, y.ne ayn k.tab babu kavi ,
kerimesi hakkndaki ahvali naklederken yine Ebu Hreyre
yine Ebu Hreyre m) den
lahi lel "Lekad kne fi Yusufe ve ihvei.hi" yetinde
de. Hadis
fada. le Yusuf
Babun
44.
Mslim, Sahih'inde 43. Kitab'U-dail
tahr eimlerdr.
No. 168/2378'de, yine Ebu Hreyre (ruj rivayet,
ve

imam

^"^. ^^l\

mam

mm

mam

77

"f^g***";

FA- ERF TERCMES

"Deerli kiiler lmezler

(her

zaman insanlarn gnlnde yaarlar)."

(182).

"Kendisiyle istiare edilen kii, (reyini aklamasnda) kendine itimad

edilen kiidir. Konumadka o muhayyerdir. (Yalnz konutuu zaman
dikkatli, ll konumas gerekir)." (183).

"Hayr

syleyip kazanan, ya da skt edip selmet bulan bir kula

Allah (c.c.) merhamet etsin." (184).

"Mslman

ol ki selmet

bulasn!"

(185).

mam Suyti Menahil's-Safa* da (Shf.

II) Ibn Sem'an'mn Tarih'inde tmam Ali (k.v.)

eniini vc senedinde icrccme-i halinde lm-i hadis ulemasnn isledii ekil ve artlarla
Vkf olunamadn sylemitir. ila arihi ihabuddin Hafc ise Marib ulemasndan Tican'nin
kavlini naklederek (ifa erhi C. 1/150) onun Eksem b. Sayf'nin vesayasnda bulunan bir cmle
olduunu Peygamberimiz Efendimizin onun isi is had ve temsil kabilinden alp sylemi olabileceini sylyor. Ayrca Ccvami'l-Kelin ve Bedayi'l-Hkem adl eserde hads-i nebevi olarak tesbit
edildiini metninin "Inne men arefe mikdare nefsihi ve nezzeleha menzileteha nec fi'd-DUnya ve*lhirc mine'l-helk ve men teadda tavrehu vetekebbere ve refea nefsehu fevka haddihi "feheleke"

(182)

den

rivaycl

olduunu

tesbit

etmitir.

(183) Ebu Davud, Snen 35. Kitab'l-Edeb 114 veya 123 Babu'l-Mevere. Hads No. 5128>de
Ebvabu'z-Zhd 39. Babu ma cae li Maiyset'in Nebiyy. Hads No. 2370'de Ebu Hreyre (rM.) dan
yine 37. Ebvab'l-Edeb 57. Babu "Inne'l-Msteare Mu' emen" de yine Ebu Hreyre (r.a.) den 2823
No. ile 2824 No. da mm'l-Mminin. Um mu Seleme (rM.) dan rivayetini tahri etmitir, tmam
Ibn Mce, Snen 33. Kitab'l-Edeb 37. Babu'l-Mstear Mu'temen. Hads No. 3745'de Ebu Hreyre (r.a.) dan 3746 No. da Ebu Mes'ud (rM.) dan rivayeti tahri etmitir. Ayrca hadsin ikinci
r
cmlesini iine alan 374 No. da Cabir (r.a.) dan gelen rivayeti tahri etmitir, tmam Hkim \t MsSuyt Menahii's-Safa. H'de
ledrek'inde Ibn mer fV-A/dan bu hadsi tahri ettiini
t

mam

kaydetmitir.

mam

(184)

Ebu's-eyh

b.

Hayvan Kilabu Sevabi'l-mPde Ebu

Msned'l-Firdevs'ie Enes (m) dan

Asker'de "Fevaid"indc Enes (rM.)

mam Ebu Muhammed Abdullah

b.

mame

dan Dcylem

Ahmed b. Musa b.

Ziyad't-

dan merfu olarak tahri ettiklerini Menahil's-Safa Shf. ll'de

tmam Suyt kaydettii gibi ifa arihi ihabddin Hafc. ifa erhi C. I, Shf. 511'de. Hadsi
manen teyid ve takviye eden deiik lafzlarla ed eden iki rivayetin tmam Beyhakfmn uab'l-

mam Ebu Bekir Muhammed

Cafer b. Muhammed b. Sehl b. Sakir'l-HaraHyyi'sSmiriy (.B. 27 H.) in Kitabu Mesaviy'l-Ahlk adl eserinde bulunduunu bildirmitir.

yman'mda

b.

mam Buhar,

Sahih Kitab Keyfe Kne Bed'l-Vahy'de Ibn Abbas (rM.) dan Bizans impadine davet mektubunda bu Cmley-i Nebev'yi rivayet etmitir. AyrBabu Kitabi'n-Nebiyy i (sm.v.) il "Ksr ve Kayser" de yine tbn Abbas (rM.)
dan Kitabu Tefsiri' l-Kur'n Babu Kulya!. Ehle'l-Kitab tealev il kelimetin sevain... ilah de yine tbn
(185)

ratoru Herakliys'e
ca Kitabu'l-Megaz

Abbas

(rM.)

mam

dan

yollad

rivayeti tahri etmitir.

Mslim, Sahih,

32. Kitab'l-Cihadi ve's-Siyer 26.

Hiraki Yed'uh ile'l-lslm.

Babu Kitabi'n-Nebiyyi

(sm.v.)

tmam tbn Mce. Snen El-Mukaddime

10.

Babn

fi'l-Kader.

Hads No. Vdt Adiyy tbn H-

r/m'den rivayeti tahri eylemitir.

tmam Ahmed

b.

de Ha

Hads No: 74/1773.

Hanbet, Msncd. C. 1/263 C. 4/257 ve 278'de tahri eylemitir.

78

AKLININ

OKLUU, BEYNNDEN ZEKNIN

oturacak ve bana en mahbb klnacak kiiler, ahlfiken en gzel olan kiilerdir ki; onlar mtevaz olurlar,
hem severler, hem de (insanlar tarafndan) sevilirler (sayg) grrler."

"Kyamet gn bana en yakn

(186).

(Harpte len bir adam, annesi ehadetle tebrik ederken, Reslullah'n (s.a.v.) ona syledii bu sz de son derece alka ekicidir):

"(Ne biliyorsun), belki o kendisini ilgilendirmeyen eyleri konuuyordu; ya da kendisine noksanlk getirmeyen eyleri (verme babnda
da) cimrilik ediyordu." (187).

"ki

yzl olan Allah indinde (katiyen) erefli olamaz!" (188).

Dedikodudan, ok soru sormaktan, mah sap savurmaktan, vermesi icab edeni vermekten ekinmekten, hak etmedii bir eyi istemekten,
ana babaya as gelmekten, kzlar diri diri topraa gmmekten (iddetle) nehyetmesi de onun belat ve fesahat na en byk bir rnektir.

"Nerede olursan (ol) Allah'tan kork, ktln ardndan, onu silecek hemen (bir) iyilik yap! nsanlara gzel ahlkla muamele et." (189).
"Hayru'l-umri evsatuha!"

(186)

da Cabir

mam
(r.a.J

Tirmiz,

Snen

(190).

28. Ebvabu'l-Birri ve's-Sla 71.

Babu ma cac

fi

"Mealiyi'l-Ahlk"

dan. Hads No. 2019'da tahri eylemitir.

- Babu ma cae fi men Tekelleme fiyma

(187) imam Tirmiz; Snen. 37 - Ebvab'z-Zhd, II
Beyhak,
l yaniyhi. Hads No. 2317'de Enes b. Malik (rj.) dan rivayeti tahri etmitir.
"uab'l-tyman" da Ebu Sfyan (r.a.) dan rivayeti tahri etmitir.

mam

(188) Kaadt lyaz (r.h.) ifa metnine

Davud Kitab'l-Edeb 34. Bab'da
28. Ebvab'l-Birri ve's-Sla 78.

ald hads-i erifi lfzen ve mnen metin olarak mam Ebu

Ammar (na.) dan rivayeti tahri etmitir, tmam Tirmiz, Sahih

Babu ma ce z'l-Vecheyn. Hads No. 2026'da Ebu Hreyre (ra)

mam Mslim.

ayn mnda

bir hads-i erif rivayet ettii gibi;

Kitab'l-Birri ve's-Sla ve'l-Edeb, 26. Babu Zemmili'l-Vfecheyni ve tahrimi fiilihi.

lfzen

deiik

metinle

Sahih. 45-

Hads Na 98/2526'da
Buhafde, Sahih Kitab'l-Menakb Babu Inna haEbu Hreyre (ra) rivayeti tahri etmitir.
laknakm min zekerin ve Onsa... ilaahir 3'de yine Ebu Hreyre (ra) rivayeti tahri etmi. Kitab'lEdeb 52. Babu ma Kyle zi'l-Vecheyn de yine Ebu Hreyre (ra) dan ve KitabM-Ahkam Babu Ma
YUkrehu min senai's-Sultan ve iza harece gayr zalik'de yine Ebu Hreyre (ra) tmam Malik, Mu vat ta'
K. Ketm'da tmam Ahmedb. Hanbel. Msned C. 2, Shf. 245, 307, 327, 455, 465. 495, 517, 525'dc
rivayetleri tahri ve tesbit etmilerdir.

mam

(189)

tmam

Tirmiz, 28. EbvabU'l-Birri ve's-Sla 55.

Babu ma ce

fi

Muaereti 'n-Nas. Hads

No. 1988. Drim Kitab'r-Rkak. Bab: 74'de tahri etmilerdir.

mam

Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Musa b. Ziyad'l-Asker

(190) Hads-i erifi
Evzat'en senediyle "Ma min imriin, esmer Allah Tel bihi'l-earza'-eytane
"rvadi"inde
faale esabe el-Guluvve ve't-Taksyre" ibaresiyle tahri etmi imam Ebu
eyyhma
hasleteyni
bi
fiyhi
senedi
ile
Vehb b. Mnebbih'tn "Inne li klli eyin tarafeyni ve vesata fe iza
el-Mavsl
de
Ya'i

mam

ehadi'-tarafeyni male'l-ahere ve iza emseke bi'l-vasat i'tedele't-tarafani fealeykm bi'lkaydetmitir.

evsat miee'l-eya" ibaresi Ue tahri etmitir diye ihab Hafad. ifa erhi C.l , Shf.518'de

emseke

bi

79

FA- ERF TERCMES

"Sevdiini

an sevme, kim

bilir belki

o bir gn sevmediin bir kimse

olu(verir)." (200).

"Znn,

kyamet gnnde birtakm karanlklardr.*' (201).

Baz dualarndaki u akla hayret verici ifadesine baknz:

Allahmme

inni es'elke

Rahmeten tehdi biha kalbi. Ve tecme'u bi-

ha emri.. Ve telmm biha a'asi.. Ve tustihu biha aibi.. Ve ttizekki

biha ameli. Ve tlhimun biha rdl. Ve teredd biha lfeti. Ve ta'simun biha min klli sin..
Allahmme inni es'elke'l-Fevze fi'l-Kazai ve nzle'-hedai ve
aync' edai, ve'n-nasre alel-A'di..." (202).

Daha nice insanlarn asrdan ara

birbirlerinden naklettikleri,

maka-

muhatebat ve andlamalan vardr

ulaamaki; bunlarda gsterdii veya haiz olduu mertebeye hi kimse
mtr. Kendisi ile boy lememitir. Kalemle, dille veya hibir ey ile
ifade edilemeyecek kadar yksek dereceleri vardr ki; hi kimse bu konuda onu geememitir, yle beli ifadeler kullanmtr ki (dnya kurulduundan beri) hi kimse kullanamamt (onlan). Hi kimse syledii
szlerin kalbna uyabilecek szler syleyememitir. Buna birka rnek

mat ve muhazerat,

hutbeleri, dualar,

verelim:

"Fnn
"Mte

alevlendi." (203). (Yani harp alevlendi) demek istemilerdir.

halfe enfihi" = kendi kendine lmtr." (204).

(200) Hads-i erifi imam Buhar Edeb'l-Mfred.

Tirmizi. Snen 28. Ebvab'l-Birri ve's-Sla. 60.

mam

Babu ma ce

fi'l-lktisad fi'l-Hubbt ve'l-

Ebu Hreyre (r.a.) merfuan rivayet etliini tasrih ederek tahri etmi.
El-Hasen
b. Eb Cafer tariki ile rivayet edildiini onun da isnad cihetiylc
Hadsin "Eyyub" dan
Ali (k.v.) ye mevkuf olduudur diye kaydetmitir.
bunun
szn
zayf olduunu, doru olan
merfuan Gazali'nin "hya" da Maverdi, Edeb'd"Hadsi
519'da
ihab Hafacifa erhi C. I, Shf.
etliklerini
kaydetmi, ayrca "Msned'l-Firdevs"inde
rivayet
Dnya ve'd-Dinde. Kda'nin ihab'da
Bugzi. Hads No. 1998'de

mam

onu

aldn sylemitir.
mam Buhuri. Sahih Kiabi'1-Mc/.lim

iine

(201)

dullah

b.

mer

(r.a.)

dan

rivayeti tahri etmitir.

mam Tirmizi, Snen 28.

yine

AMullah

b.

mer

Babu'z-Zulmi zulmatn yevmc'I-Kyame de Ab-

(rj./

Ebvab'l-Birri ve's-Sla 83.

dan rivayci

Babu ma ce

fi'z-Zulmi.

Hads No. 2031'de

tahri etmitir.

mam

Kitab'l-Birri ve's-Slati ve'l-Edeb. 15. Babu Tahrimi'z-Zulmi. Hads

Mslim. Sahih 45.
No. 56/2578 ve 57/2579'da Ibn mer ve Cabir b. Abdullah (ranhma) dan rivayetleri tahri etmitir.
Darimide Kitab's-Siycr Bab, 72'de tahri etmitir, imam Ahmed b. Hanbel. Msned,
Shf.
92, 106, 126, 137. 156, 161, 195, 431, Cilt 3/323 de rivayetleri tahri etmitir.
C. 3.
Ebvab'd-Daavat 30. Babu Duan Cimi. Hads No: 3415'dc
Tirmizi. Sahih. 49.

mam
(202)

mam

Abbas'\n olundan gelen rivayeti tesbit ve tahri etmitir.

KitabU'l-Cihad ve's-Siyer 28. Babn fi Gazveti Huneyn. HaMslim. Sahih. 32.
(203)
Ahmed
(ru.) dan rivayeti tahri etmitir.
AbdimuUalib
Abbas
b.
ds No. 76/1775'de Itz,
207.
Shf.
C.
1,
b. Hanbel. Msned.
/te^Ai'uab'I-lyman'da Abdullah b. Atik (m.) rivayetim tahri ettii(204) Bu hadisi
Silyl. Me.ahilVSata. Shf. 12 kaydetmitir.
ni

Abdullah

b.

mam

mam

mam

mam

80

OKLUU, BEYNNDEN ZEKNIN

AKLININ
"Mii'min,

ayn

delikten iki kere sokulmaz!" (205).

mtr ki,

sylemi ve beli ifadeler kullaninceden inceye tedkik eden kii, o ifadelerin karsnda hayrete

der

akna

Buna benzer daha

ve

Ashab

nice hikmetli szler

dner...

kendilerine:

"Senden daha

fasih brini grmedik!" dediklerinde

u cevab vermitir:

"Bu neden olmasn?

bir

Arap

Biliyorsunuz ki, Kur 'n benim dilimle,

inzal edilmitir." (207).

dili ile

Bir defasnda

apak

yle buyurmulardr:

"Yalnz ben Kurey/denim. Ben Sa'd

iinde

bydm.*'

(208).

Bdye dilinin btn gzellikleri Hazire (ehir) dilinin

de btn zerafet ve parlakl ona verilmitir. Hele bir de beer ilminin ihata edemedii Vahy-i lhi'nin teyidine mazhar olunca, bambaka bir gBu

sebebledir ki,

kazanmtr!..

zellik

(Medine yolculuunda (Hicret yl) misafir olduu ev sahibesi) mm

Ma'bed, Reslullah (sallallahu aleyhi vesellemyi anlatrken yle demitir:
"Tatl

(205)

dili

(Hak

Batl) son derece gzel ayrmakta...

ile

(az

konuup

mam Buhar. Sahih Kitab'l-Edeb Babu "La yddegu'l-Mmin min Hacerin vahidin merre-

teyni" de

Ebu H reyre

(r*.) dan.

mam

Mslim, Sahih 53. Kitab'z-Zhd ve'r-Rakaik 12. Babu "La Yeidegu'l-Mmin... Hads No.
63/2998 'de Ebu Hreyre (r.a.) nn rivayetini tahric etmitir.

mam Ebu Davud. Snen Kilabu'l-Edeb. Bab 29. mam fon Mce.

Snen 36. Ktabu'l-Filen 13. Babu'l3982

de
yine
Ebu
Hreyre
(r.a.)
dan
No.
3983
de
Uzleti. Hads No.
bn mer (r.a.) 'dan rivayeti tahric
etmitir.
Ahmed b. Hanbel, Msned C. 2, Shf. 115 ve Shf. 279'da rivayeti tahric etmitir.

mam

(206)

mam Mslim.

Sahih 46. Kilabu'l-Kader

MenahilV Safa

Suyti
(r.a.)

Shf.

I.

Babu

keyfiyyeti'l Halki'i- Ademiyyi...

mam bo Mce

3/2645'de Abdullah b. Mes'ud (r.a.) dan

vcl-Cedel Hads No. 46'da yine Abdullah

Snen Mukaddime

7.

Babu

Hadis No.

icnabi'l-bidai

Mes'ud (r.a.) 'dan rivayeti tahric etmilerdir. Ayrca mam

12'de bu hads erifi
Deylem Msned'l-Firdevs 'te Ukbe b. mir
b.

rivayetini tahric ettiini kaydetmitir.

mam Bey hak

Suab'lyman'da Abbadb. Avvun'dan Yunus b. Muhammed b. brahim o da babasndan rivayet tarikiyle tahric etmitir. Aliyy'l-Kaaride Emsal'sinden hem tahric etmi
han de tefsir etmitir. ifa arihi ihab Hafac'de ifa erhi C. I Shf. 528'de bu had! de bnAbbad
b. Abbad b. Habb Ibn'l-Mhetteb o da Musa b Muhammed b. Ibrahim'l-Teymi'den, o da
babasndan rivayet zinciriyle tahri ettiini kaydetmektedir.
(207)

Bu hadsi

Kaad yaz (r.h.) n ifa metnine ald ibarede hads-i eririn senedi bulunmad sylenmise
de Msr'da ilm hreti yaylm byk Mslman Trk filimi bn Kutluboa'mn ifa 'ya yazd tahri(208)

cindu hads-i erifin daha geni bir metinle

ri (ru.)

dan

rivayetini tahric ettiini tcsbi

mam Tberan'nin Mt'cemU'l-Kebir'inde Ebu Said-i Hud-

etmi

ve

bunu ihab Hafc ifa erhi Shf. 529'da beyan et-

mitir.

81

ifa-i erif: 6

FAr ERF TERCMES

da) kimseyi (zmemekte...). ok konuup kimseyi bktrmamak ta... idi.
Szleri, sanki bir inci dizisini andrmakta idi."
Sesi yksek ve fevkalde gzel bir name tamaktayd (209) (sallallahu
aleyhi ve sellem).

ASALETNE VE LKESNN EREF, MENENN

YCELNE GELNCE:
Bunlar isbat etmek iin delil ikme etmeye gerek yok. nk anlalmas g deil, son derece aktr. Gizli ve kapakl deil, her eyi meydandadr...

Haim Oullan'nn en iyisi, KureyMn en halisi ve en b-

phesiz O,

ydr...
Baba tarafndan da, anne tarafndan da Arab'n en ereflisi, topluluk
bakmndan da en glsdr!
Allah ve kullan nezdinde en erefli belde olan Mekke'nin yerhlerindendir.
Bize,

dedi

Kdy'l-Kudad Hseyin

b.

Muhammed es-Sadefi anlatmtr,

ki:

Kad Ebu'l-Velld, Sleyman b. Halef (El-Bc) anlatt. Ona da; Ebu

Zer Abd b. Ahmcd (El-Herevi) anlatt, ona da; Ebu Muhammed es-Serahs
anlatt, ona da; Ebu /snafc ve Ebu Heysem anlattlar. Muhammed b. Yusuf
onlara da mam Buhar anlatt. Oha da; Kuteybe bn Said anlatt, ona da;
Bize,

Abdurrahmm anlatt, ona

Ya'kub

b.

rivayet

etti.

Ebu Hreyre (mdyallahu

da;

Amr, Said el-Makbur (senediyle)

a/j/jj'dan:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'in:

"Kendisinden olduum nesle gelinceye kadar; birbiri

Ademoglu'nun

nesillerinin

ardnda gelen

en hayrlsndan gnderildim ."(210) buyur-

duklar rivayet edilmitir.

bn Abbas

(radyallahu anh)'an:
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyurmulardr:
"Allah mahlkat yaratt, beni en stnlerinden, en iyi neslinden kld. Sonra kabileler arasnda bir seme yapt, beni en iyi kabileden kld.

Sonra batnlar arasnda

haJde ben zat ve

bir

seme yapt, beni en

iyi

batndan kld.

ahs bakmndan da, soy bakmndan da en iyileriyim."

(211).

(209)

Babn banda

(210)

mam

Orayu buklu.
BuharL Sahih Kitabul-Menakib Babu sfat'n-Nebiyyi
tahrici geti.

(s.a.v.)

Ebu Hreyre

(r.a.)

dan

rivayeti lesbit ve tahri etmitir.

mamTrmz,

Snen 50. Kitabu Ebvabu'l-Menakb 1. Babu MaCe ffadli'n- Nebyy. Hadis

No. 3610, C. 9, Shf. 233'de, Abbas b. Abdlmuttelib (r.a.) dan rivayeti tesbil ve tahri etmitir. mam
Suyl, Delail'n- Nbvvetinde ayn rivayet senedi ile Beyhak'nin tahri ettiini MnahilVSafo'da
(2\\)

kaydetmitir.

82

AKLNN OKLUU, BEYNNDEN

ZEKNIN

Vasile b. el-Eska <212) (radyallahu

anh) dan:

Allah'n Resl

sellemy in:

(sallallahu aleyhi ve

"Allah brahim oullarndan smail'i, smail oullarndan da Beni Kinne'yi, Beni Kinne'den Kurey 'i, Kurey 'ten Beni Haim'i, Beni Haim'den de beni semitir (ve peygamber olarak gndermitir. )" (213) bu-

yurduu

rivayet edilmitir. Tirmiz,

Et-Taber,

bn mer (radyallahu

Peygamber

"Bu hads sahihtir"

dedi.

anh) (2 14) 'dan:

(sallallahu aleyhi ve sellcm) buyurdular ki:

ahlkat arasnda bir seme yapt. Onlardan Beni Adem'i seti.

Sonra Adem oullar arasnda bir seme yapt, onlardan Arab(lar)' seti.
"Allah

Sonra Arablar arasnda bir seme yapt, onlardan Kurey'i seti. Sonra Kurey arasnda bir seme yapt, onlardan Beni Haim'i seti. Sonra
Haim oullar arasnda bir seme yapt ve onlardan beni seti (ve peygamber olarak gnderdi). Devaml olarak, seilen ve szlen (kabilelerden) geldim. Dikkat edin: Kim Arabi severse, bana olan sevgisi sebebiyle sevmitir onlar. Kim onlara buz ederse, bana olan buzu sebebiyle

buz etmitir onlara."

bn Abbas (r.a.)'dan:
"Kurey
idi. Bu nur
lerdi.

(215).

Ademi yaratmadan

yl

nce, Allah katnda bir nur

(Allah)'! tebih ederdi, melekler de onunla birlikte tebih eder(*)

iki

bin

Vakt ki Allah Adem'i yaratt, bu nuru onun sulbne brakverdi.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdu

ki:

(212) Vasile h. Eska Suhabe kiramdandr. Tebk gazvesinden nce shmiyefle merref olmu ve
ve
ona katlmtr. Adnn Abdullah olduuna dair de rivayet vardr. Eska lkabdr denilmitir.
Humus un ve civarnn fethinde bulunmutur. am'da en son irtihal eden ahabdr Abdlmelik Encv

am

zamannda
(213)

irtihal ettii tesbit edilmitir,

(r.ah) Bak tsabc: C.

mam Tirmiz, Snen 50. (Kitabt) Ebvab'l-Mcnakb

I.

dis No. 3609. Vasile b. Eska (r.a.) rivayeti tahri etmitir.

(214) Abdullah b. mer; Hasreti mer b. Hat (abn oludur.

man

oldu.

lk itirak ellii gaza Hendek'dir. Sabi olduu

3, Shf. 626.

Babu

Ma Ce

Tercme No. 9087.

fadl'n- Nebiyy. Ha-

fi

Kk yata babas

iyin Bedir

ile birlikle

Msl-

gazasnda bulunamam; Uhud ga-

nsna dahi yann kkl sebebiyle Hz. Peygamber tarafndan itirak euirilmemitir. Sonralar Mte,
Yemame ve Yermk gazalarnda; Msr n. Mekke'nin ve Afrika'nn fethinde hazr bulunmutur. Hazmi Abdullah b. mer 73 Hicr ylnda 86 yanda olduu halde Mekke'de rtihal etmi. Muhacirler
Kabristan jw defn olunmutur.
(215)

mam

Tabcri, bu hadsi eserinde Abdullah b.

TatenfeTnin de Mu'cem'l-Evsat ve Kebir inde

mer

(r.a.yan tahri eylediini, ayrca

tahri eylediini

mam

mam Celaleddin Suyu Menahil'-

s-Safa (Shf. 13) kaydetmitir.

Baz nshalarda "Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) in ruhu

(Kurey kabilesinden olduu iin, burada bu ekilde varit olmutur.
(*}

itibariyle

bir

nur

idi." diye gemektedir.

Aa yukar

her

iki rivayet

ayndr.

88

>

de m-

______ FA-l

ERtF TERCMES

"Allah beni yere dem'in sulhumla indirdi. Sonra Nuh'un sulhuna,

daha sonra da brahim'in sulbuna nakletti. Sonra devaml olarak Allah
beni erefli sulhlardan, tertemiz rahimlerden nakletti ve nihayet asla gayrmeru yollarda birlemeyen ebeveynimin (sulbundan) beni kard."
(216).

Bu haberin doruluuna Abbas'm, peygamberin medhine

dair olan

ehadet etmektedir.
Yukardan beri anlatageldiimiz yaama zaruretinin gerektirdii hu-

iiri

suslar,

nevidir:

a) Fazilet az olunca, bahis konusu olur.

b) ok olduu zaman faziletlidir.
c)

Durumlara gre deiir.

Birincisine, (yani az

oluunda

ittifakla fazilet

ne) gelince; (buna rnek olarak) yemekle

olduuna hkmedile-

uykuyu

gsterebiliriz.

Btn Arablar ve hekimler, bunlarn azn meth etmiler, ounu knamlardr. nk ok yemek, ok imek, oburlua,
hrsa ve bakasnn malna gz dikmeye dellet eder. ok ehvet ise, dnya ve hiret

an

zararlarna tevlid eder. Cesed hastalklarn, ruh

gunluunu mucibtir.
Bunun aksi olarak

az yemek, az imek

arln,

dima

yor-

kanaate, nefse hkimiyetine dellet eder. ehveti sndrmek ise, shhate, gnl temizliine, zihin keskinliine iarettir. Nitekim ok uyku da ftur ve za'fn ifadesidir.
ise,

Zek ve anlay yokluu da tenbellii, ibadete kar zafiyet alkanlmrn beyhude faydasz yerlerde harcanmasn, kalbin kararma-

n,
sn,

gafletini, hatta

Buna rnek

mnen

lmesini gerektirir.

olarak, bizzarure bilinen, gzle grnen,

gemi

bf t-tevattir nak
Arap iir ve ha-

feylesoflarn szleri ile

berlerini, sahih hadslerle gelen geenlerin haberlerini gsterebiliriz.
Bunlar ylesine ak ve mehur hakikatlerdir ki, ksa ve uzun herhangi
ledilen eski milletlerin,

lzum

bir istiahade

Peygamber
az imek; az

hissettirmez.

(sallallahu aleyhi vesellem)

uyumakdan da) kemaliyle

gz

bu

iki

ynde, (yani az yemek,

nasibini

almlardr.

attmzda hemen

fark ederiz bunu. Birbirleriyle yakndan alkal bulunduklar iin Reslullah Efendimiz her ikisinin azm
bize emretmilerdir, hatta buna tevik buyurmulardr da.
Siretine

Hocam Ebu

Ali es-Sadafi bize anlatt ve dedi

ki: Bize,

Ebu'l-Fadl eU

(216) Bu hads-i erifi bu metinle tbn Ebi mer el-Aden'nin Msned'inde Abdullah b. AbSuyt Menahil's-Sata (Shf. 13) ve Hasais 'l-Kbra C.
bas'a isnad ederek tanric etliini
I. Shf. 96'da zikretmitir.

mam

84

_ AKLININ OKLUU BEYNNDEN ZEKANIN

tfehani, Ebu Nuaym el-Hafz, Sleyman bn Ahmed, Bekr b. Seni,
dullah b. Salih, Muaviye b. Salih, Yahya b. Cabir'dtn.

Mikdam

b.

Ma'd

Keribe (senediyle) Allah Resl (sallallahu aleyhi,

yle buyurduunu

ve sellem)\n

Ab-

nakletti:

"demolu karnndan (midesinden) daha kt bir kap tamamak*

tadr. demoluna belini ayakta tutacak (dorultacak) birka lokma yeter. Eer (bundan) kurtulu yoksa (ondan) te birini yesin, te birini
de ruhu
ve (fazla) imekten

isin, te birini

iin (tahsis) etsin.

mek

(ileri)

nk ok uyku,

fazla ye-

gelir." (217)

Sfyanu 's-Sevr (rahimehullah),

"Az yemek

sayesinde gece

Selef limlerinden bazlar,

uyankl

elde edilir" demitir.

"ok yemeyiniz ki, ok ier, ok

uyursu-

nuz. Bylece ok kaybedersiniz" demilerdir.

Peygamber

"Onun

ie

(sallallahu aleyhi ve sellem)

hakknda

varit

olmutur:

en ok sevdii yemek, toplu halde yenen yemek idi." (218).

(radyallahu anhjdan:

karn yemekle kat 'iyen doyarak dolmamtr. Ehli arasnda bulunurken onlardan yemek istemezdi. Yemek istediini de hissettirmezdi (Mevlasyla megul olduundan).
Yemek verirlerse yerdi. Yedirdiklerini kabul ederdi. Su olarak ne takdim
ederlerse ierdi. Bu iyi sudur, bu fena sudur, demezlerdi (219). Buna
Peygamber

(sallallahu aleyhi vesellemjin

Behre (220) hadsindeki ''Hani iinde et bulunan mlek nerede?" (221)

kavli ile itiraz edilmez. nk Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)e,

mam

Bu hads erifi,
Tirmiz; Snen 37. Ebvab'z-Zhd 47. Babu Ma Ce fi Kcrahiyeti Kesrcti'l -Eki Hads No. 2381 Mikdam b. M'd- Keribe't rivayeti tahri eylemitir, /mam tbn
Mce, 29. Kitabu'l-Et'imeti 50. BabM- ktisadi fi'l-Ekl ve Keraheti'-eb'i; Hads No. 3349. Ma'di
Karib'den tahri etmitir. mam Tabern Mu'cem'in ayn hadsi Mikdam b.Ma'd- Keribe 'den,
tbn Hibban Sahih'inde yine ayn sahabden tahri etmilerdir.
(218) Hads-i erifi Ebu Ya'l el-Mavsili'mn Msned'inde Hz. Enes ve Cbir (ranhma) dan
tahri ettiini senedinin "Ceyyid" olduunu mam Sytt MenahilU's-Safa (Shf. 13) de kaydetmitir. ifa arihi ihab Hafac de; C. I, Shf. 547 - 548 Byk tslm-Trk Alimi tbn Kutluboga'mn
ifa Tahrici'ne atfen bu hadsi Ebu Ubeyd'm Garib'l-Hads'inde tahri ettiini kaydettii gibi,
ayrca tmam Tirmiz emaili erife'sinde (Bak: erhi email, Shf. 228-235. Babu Ma Cae fi Sfati Hubz-i Reslillah (sm.v.) Ayrca tmam Taberuni Meacim'inde Cabir b. Abdiliah (ranhma) dan
(217)

lahri etmitir, diye kaydetmitir.

(219)

mam Tirmiz.

(220) Berire; Hazret-i

Aliyy'l-Kaar (Shf. 224 - 235) e bakla.

(ranha) validemizin ve Reslullah (sm.v.) Efendimizin cariyeleridir.

email erhi

ie

Sahih. Kiab'l-Etimet'i 31. Babu dm'de Hz, ie (w.). Kitabu'n-Nikfih

18. Babu'l-Hurret-i tahte'l-Abdi'de yine Hz. ie (ranha/ dan rivayeti tesbit ve tahri ettii gibi
Mslim, 20. Kitabu'l-ltk 2. Babu Inneme'l-Velaualimen a'leka'da, Hads No. 1504. Yine Hz.
(221)

tmam Buhar;

mam
ie

(ranha) dan tahri etmilerdir.

85

FA-

ERF TERCMES

bakasna hediye olarak verilen etin hell olmadna inandklarn

sanmas zerine snnetini beyan etmek istemilerdir.

etten

eye

onlarn mezkr
kendisine takdim etmediklerini grnce, durumu kendilerine aydn-

Kendisini herkese ve her

tercih ettikleri halde,

latmak istemitir. Nitekim tahminleri

ni, gerei iyice anlamadklarn:

"O, (yani

et)

ona sadakadr. Bize

doru km ve onlara bilmedikleri-

ise

hediyedir." (222) sz

ile

aydnlat-

mlardr.

Lokman (Hekim'in)

hikmetinden:

"Yavrum, mide dolunca, tefekkr uyur, hikmet

"

ibadet

yapamaz

Suhnm

(223),

hale

dilsiz kesilir, azalar

gelir.

Yemekte olan kimse doymadka ilmini gerei

gibi

kullanamaz*' demitir.

Sahih hadsde Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemfuv yle buyur-

duu

varit

"Bana

olmutur:

gelince ben, yaslanarak

yemek yemem!"

Bu

hadsdeki (el-lntik) kelimesini yle tefsir etmilerdir: yice bada kurup yere oturmak... Kiinin yemek yemek iin, iyice
kurup oturmas veya bir sandalye ye benzeri bir eyi altna ekip oturmas
demektir bu kelimenin anlam ki, byle bir oturma ekli insan ok yemeye tevik eder. Yemek yerlerken Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemjn oturma ekli, dizleri zerine veya bir dizi stne (sanki ayaa

bada

frlayacakm tarznda) idi. Ve yle buyururlard:

"Ben sadece bir kulum. (Her) kulun yedii gibi yemek

ruu

yerim. Kul otu-

gibi otururum.*' (224).

knn anlam), muhakkiklere gre budur. Yoksa srtn yaslayp

oturmak demek deildir.
(t nt i

(222) 221 No.lu hadsin bir cmlesidir.

Sahnun - Suhnun, Ebu Said Abdssetm b: Said't-Tenhi Magrib'te yasayan Malik

fukabasnn metehid fi'l-Mezheb derecesinde byklerindendir. Malik fkhnn lmez eserlerin(223)

den "tl-Mdevvet 'l-Kbra"

mitir,

nn mellifidir. 260 H.'de domu,

340 H.'de

irlihal

dar- baka eyle-

(r.h.)

(224) Hads-i erifi

mam

fim, dan "Kutun

(r.a.J

oturuu gibi otururum "

mer

dan zaif bir senedle ve Ebu

Ebu Ya'la Mavsil'de Hz. ie
mam A hmed b Hanbei '*Kitabu'z-Zhd"nde

Bezzar'tn Msned'inde Ibn

Bekri '-fi de "Fevaid" inde Bern

hadsinde bu cmle

ziyadesiyle,

mam

(rj.)

ile,

Ei-Hasen'den mrsel olarak.

Deylem'dc Ebu Hreyre'den rivayeti "Kulun itii gibi ierim"
ziyadesiyle tahric eniini ve bu ziyade ile Ibn Ebieybe'nm de Musannefinde rivayeti tahric ettiini
Syt MenahVSafa (Shf. I3'de) kaydetmitir.

mam

86

AKLNN OKLUU, BEYNNDEN ZEKNIN.

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemy'm uykusu da bunun gibi azd.
Sahih haberler buna canl bir tank olmaktadr. Bununla beraber yle buyurmulardr:
"phesiz gzlerim uyur, (fakat) kalbim uyumaz." (225).

Uyumas (yatmas) az uyuduunu belirtmek iin sa yan zerinde olurdu

(226). nk sol yan zerinde uyumak, kalbin ve onunla ilgili olan i organlarn hud ve sknuna daha elverili olur ki, bu da kiinin arlamasn ve uykusunun uzamasn icab ettirir.
Fakat

hazr

sa taraf zerine uyunduunda,

kalp

biimde olur. nk byle bir

yat

bir

asl kalr ve derhal uyanmaya

iin istirak bahis

konusu de-

ildir artk.

Buhar, C.4, Shf. 168.

Tirmizu email-i erife. Babm Ti SfalPn- Nevmi ResIuHahi (s.a.v.) dc Bcra
b. zib(rA.)dan rivayeti resbic ve lahri etmitir. Bak. erh-i email Aliyy'l-Kaari. Shf. 375. mam
Nesa'nin "Ameldir fiM-Yevmi ve'l-Lryle"
Syti. MenahilVSafa (Shf. I3)'de
adl eserinde yine Bera b. zib (r,a.) rivayet ettiini tesbit etmilir.
(225)
(226)

mam

mam

87

SC KISIM
OKLUU VLEN, FAZLA OLUU LE FTHAR EDLEN
EYLER

Nikh ve Cah

Nikha (evlilie) gelince: er'an ve deten bunda sz

ve fikir birlii hasl olmutur. nk bu, erkeklik ve olgunluun bir delilidir. Bilinen bir eydir k, rf ve det bakmndan da evlenmek v lnecek
bir husustur. Bununla vnlmesi eski bir gelenektir. teden beri insanlar
evlenmekle iftihar ederler. (Ve bunun iin dn ve merasim tertiplerler).

Bunun

gibi.

eriatteki yeri: Me'sur olan bir snnettir.

bn

Abbas (r.a.), Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'\ gstererek:

"Bu mmetin en stn olan, en ok kadn alandr." (227) demi-

tir.

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

"Evlenin, oaln!

nk ben

unuzla) vneceim!"

de yle buyurmulardr:

(dier) milletlere

kar

sizinle (oklu-

(228).

Dnyadan alkay kesmekten de nehy etmitir. Kald ki, evlilik hayat,

insanlara dzen ve nizam salar, kiiyi harama bakmaktan meneder, ehvetini meru yolda tketmekle, kendisine ait olmayan kadnlara kar kem gzle
bakmamay salar. Nitekim Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bu geree
mbarek sz ile iaret buyurmulardr:

"Hali vakti yerinde olanlar evlensin! nk bu, gz harama bakmaktan, (harama dmekten) daha iyi sakndrr." (229).

(227)

mam Buhari.

Abdullah
(228)

b.

Abbas

Sahih, Kitab'n-Nikh 3.

(r.a.)

bu rivayeti

icsbil

mam MUz Celalddin-i Sytt,

ntn Tcfsir'indc

Babu "Kesretin-Nisa" da Saki

b.

Cbeyr

tariki ite

ve tahri etmitir.

MenahinVs-Safa

(Shf. I3)'da

bn mer (tm.) dan zaif bir isnadla tahri ettiini, imam

bu hadsi

erifi

TkbctanP nin

bn

ise

Merdvye'-

lfz itibariyle

Mu'cem-i Evsat'da Setl b. Hanif (r.a.) rivayeti tahri ettiini bildirmektedir. Ayrca
MJce 9 Kitabu'n- Nikh. I. Babu Ma Ce fi Fadli'n- Nikh. Hads No. 1846 Hz ie

bira* farkl olarak

Snen-i
(r.a.)

bn

dan tahri eylemitir.

(229) Bvharf, C.6, Shf. 1 17. bn Mace, Snen 9. Kitabu'n- Nikh 1. Babu Ma Ce fi Fadli'n- Nikh.
Hads No. 1845. Abdullah b. Mcs'ud (r.a.) ve 1846 No.lu hadiste Ha. ie (r.a.) 'dan iki hads-i erif
rivayet edilmektedir,

imam

Buharf, Sahih Kitabu's-Savm

88

BabuVSavm

limen Hafe ala Nefsih'l-

OKLUU

VLEN, FAZLA

OLUU LE

Velilerden hibiri bunda bir saknca grmemilerdir. Yani bunun zhd-

takvay engelleyeceine

kail

olmamlardr.

Sehl b. Abdullah der ki: "Kadnlar, Peygambere (sallallahu aleyhi ve sel-,

tem) gzel gsterilip sevdirilmilerdir, nasl olur da onlar hakknda (evlilii
terk etmek suretiyle) ekingen davranlr." bn Uyeyne'den de ayn fikir
nakledilmitir.

kadnla evli idiler ve stelik criyeleri de vard.

Ali, Hasan ve bn mer (r. anhm)'\ann hakknda birka kadnla evlendikleri nakledilmitir. Bunlar gibi birok sahabler de birden fazla kadnla evlenmilerdir. Biroklar da Allah 'a (cc.) bekr olarak kavumak istememiSahabe

zahitleri, birka

lerdir.

Bir soru: Bir veya birden fazla kadnla evlenmek nasl iftihar edilecek huZe/cer>a 'nn olu Yahya (aleyhisselm)... Onu evlenmesus olabilir!
dii iin, kadnlardan uzak kald iin Allah vmtr. Fazilet saylan bir

te

ii

yapmayan

kii, nasl vlebilir?

te bir rnek daha size:

evlilik iyi bir

ey

sa

Hazreti

evlendi mi?

O da evlenmedi... Eer

olsayd mutlaka o da evlenirdi.

unu iyi bil ki; Cenab- Hak'n Hazreti

Yahya'y vmesi, bazlarnn dedikleri veya sandklar gibi deildir. nk; bazlar Hazreti
Yahya'nn erkeklii yokmu da onun iin kadnlardan uzak durmu ve bu
sebepten de Allah'n vgsne mazhar olmu, demilerdir. Fakat hzik
mfessirler ve derin bilgiye sahip limler bu yeti hi de onlar gibi tefsir
Cevap:

etmemilerdir.

"Bu

bariz bir kusurdur ki; peygamberlerin byle kusurlarla tavsif edilmeleri katiyen ciz deildir." Binaenaleyh yetteki
(Hasuren) kelimesinin anlam: Gnahlardan ma'sumdur. Yani kale iine

Unlar yle demilerdir:

alnp gnah

kendisine gelememitir, demektir. Kimisine gre de,

"Nefsini ehvetlerden alkoymutur." demektir. Bazlar da;

dnlara kar istei yoktu" demektir, demilerdir.

Btn bu yorumlardan anlalyor

ksadr. Bu iktidarn mevcudiyeti

ki;

ise,

Sonra bu ehvet de Hazreti sa'nn

ka-

evlenmeye iktidarszlk, bir nevi navnlecek bir husustur.

yapt

Azubcii'de Abdullah b. Mes'ud (r.a.)'an Kitabu'n- Nikh

M minkumui

"Onun

I.

gibi

Babt

(mcahede

kavli'n- Nebiyyi

tariki ile)

(sav) Men

iste-

Mes'ud (r.a.)'dan mam Mslim. Sahih 16 Kitabu'n- Nikh

I. Babu's-Mhhati'n- Nikh Hmen takate Nefsuhu Ueyhi... de 1/1400 No. Mu baSsde Abdullah b. Mes'md (r.a.) ayn Bab 2. No. Mu. 3 No. Mu. 4 No. Mu hadslerde isnad bakmn ve tekarub-u elfaz cihetiyh;
farkl rivayetleri tesbit ve tahri etmitir. mam Ebu Davud, Snen 'de mam Timizi 9. Ebvab'n- NiBabu Fadli Ma Ce fi fadi I- tczvici veM- Hissi aleyhi. Hads No. 1081 'de Abdullah b. Mes'ud
kh
(raydan mam Nesi i Kitabu'n- Nikh Babu M- Hissi Ale'n- Nikh'de yine Abdullah b. Mes'ud (raydan
I

baete'de yine Abdullah b.

isnad ve

tekanb

d faz

ciheliylc farkl rivayetleri tesbit ve tahri eylemitir.

89

FA- ERF
tesirsiz hale getirilebilir.

mas

TERCMES
Ya da kadnlara kar bir istekten Allah'n beri kl-

mmkndr. Tlpk Yahya

ile

(aleyhisselm)

da olduu

gibi.

birok vaktini alan, bazen de dnyay fazlasiyle sevdiren bu

veti tesirsiz hale getirmek phesiz ki; bir zait fazilettir.

nsann

eh-

Amma ehveti tesirsiz hale sokmadan evlenmek suretiyle meru yolda kullanmak daha

Allah'n emirlerinden uzaklamadan, din grevleri

ehveti de meru yolda kullandn m, ite byk bir derece-

iyidir.

yerine getirerek

kaye erdin demektir. Zira bu, peygamberimizin derecesidir. Onun birok

dna sahip olmas, hibir zaman kendini Rabbinden alakoymamtr. Bilkis
onlar (zinadan) korumak, haklarn vermek, onlar iin kazanmak, almak
ve onlara hidayet etmek suretiyle Allah'a olan kulluk vazifesini daha da iyi

O, ak olarak (birok kadnla evlenmesinin) bakalar

asla byle bir eye
iin bir dnya hazz ve zevki saylrsa da, kendisi iin
mncer olmadn aka anlatmlardr. "Sizin dnyanzdan bana unnk
lar sevdirildi." (230) derken (Sizin dnyanzdan) kaydn koymutur.
kadn ve gzel kokular hibir zaman onun dnyasndan deildir. Bakalar-

yapmtr. Kald

ki

nn dnyalklarndandr.
Yalnz dnyada bunlar kullanmas, hireti iin daha aktif almasn salamalarndandr. nk evlilikte saylmayacak kadar faideler vardr (yukarda gemiti). Hakeza temiz ve gzel kokulu olarak meleklere kavumak
da

iyi bir

eydir.

Evlilii bol cima'a ve bu (cins mnasebete bais olacak faktrlere) sevk

ettii iin, mmetinin oalmas gibi sebeplerden dolay tevik etmilerdir.

Keza "gzel kokulu" olarak meleklere kavumak, kiiye eref kazandrdonun

iin (bu iki haslet) Reslullah Efendimize sevdirilmitir. Demek ki
bunlar sevmesi, bizatihi kendisi iin deil de, ehvetini (haramdan) sakndrmas iindir. nk O'nun hakiki sevgisi, Allah'n zatna olan sevgisi.
Mevlsnn ceberutunu grme ve ona mnacaat etme sevdasdr. Bu sebebledir ki, iki sevgi arasn, iki durum arasn ayrt etmilerdir de yle buyurmulardr:

"Gz

aydnlm

namazdadr."
mam

mam

Nesaf, SHkim. "Et- Mstcdrek'indc vc

(230) Hadsi erifin ifa ya alnan melnini
rivayeti
tesbit
lafz
olfriadan
nen Kitabu irati'n- Nisa Babu Hubbi'n- Nisa da Enes (r.a.)dan (Selise)
b. Hanhcl Msned C. 3. Shf 128. 159. 285 de rivayeti lahric etmive lahric ettii gibi.
yu'cibu Rcsltllahi sallallah icla aleyhi ve scltenc mine'd-Dilnya
"Kanc
Ahmed'in rivayetinde
tir.

mam Ahmd

mam

selset

eyatn. En-Nisa ve't-Tryb

Nisa ve't-Tybu ve lem Yusbi'tolduuna bn Kayyimi l- Ccvziyc.

Taam fe esabc isneyn* elem yusib vahidetn Esabe'ntaamu" eklindedir. Bu metindeki "Sclasctn" kelimesinin mdrec
ve't-

bn

Ttybu

ve't-

Haccrii'l-

Asknhni. rki

red ve hadisin metninde "Selsetn" kelimesinin

bulunduunu

ihab Harac nakletmiim

90

itiraz

isbat

etmilerse de bn Furct'in bunu

eden mstakil bir eser yazdn

OKLUU

OLUU LE

VLEN, FAZLA

Kendisini haramdan uzaklatrmak, kadnlarn fitnesinden beri durmakta,

Yahya ve/sa (aleyhimcsselm)'\a msavi kldktan sonra ayrca evlenip kadnlarnn yiyim- giyim- kuam ve yaaylarn temin ederek onlar her trl felketten koruyup himaye etmekle de (o iki peygamberden) fazla dere-

ceye ve rtbeye sahip olmutur. Bu sebeble bakasna deil de yalnz ona

drtten fazla kadnla evlenmek mbah olmutur.

Enes (radyallahu anh)'an. Rivayet

ediyor:

O, (salla la hu aleyhi ve sellem) bir gecc-giindz bir saat iinde onbir

kadndan ibaret olan btn kadnlar dolayordu." Enes (r.a.) dedi ki:

Biz aramzda, ona otuz kiilik

rurduk (231).

Buna benzer

(cins

gr de Ebi Raf

bir

konuur du-

g) verildiini onunla

(232). Tavus (232a)'tan rivayet edil-

mitir:

"Peygamber

krk kii (nin

(sallallabu aleyhi ve sellemye

cins gcne)

bedel bir (cins g) verilmitir." (233).

Safran

b.

Sleym'en de buna benzer

"Peygamber

bir

gr

nakledilmitir.

ve sellem) (235)
bir gecede dokuz hanmn birden dolat. Birinden ykanp da yle gitti tekine. (Yani her cins ilikisinden sonra ykanp, dierine yle gitti) ve dedi
Hizmetisi Selma dedi

ki:

(sallallahu aleyhi

ki:

mam

Buhar, Sahih. KitabiTI-GsI 12. Baht /a Camca snmc dc vcncn Darc a! Nisaiht./de Encs(r. a. J'dan mam Mslim Kitab'l- Rda. Hads No. 88. Nesa Snen Kitahu Irat'n- Nisa.
Bahu'l-Oavreti, bn Mcc, Snen: 6. KiatuH-Ccnaiz 64. B-.bu Ma Cc fi zikri Maramn Nebiyyi. Ha(231)

ds

No. 1618 de Hz.

(232)

Ebu

Rfi:

vc torunlarnn

balarnda

ic

rr.a.J'dan rivayeti tesbit etmilerdir.

Peygamberimize amcas Abbus

kesreti vardr.

vefat etmitir

Hz.

El- tsabe;

(232a) Tvus; Tabiinin byk

ic,

EM Hmeyfe.

Osman

(r.a.)

tarafndan hibe edilmi

(r.a.) hilfetinin

Msri bir kledir. Of utlar

sonlarnda veya Hz. Ali

(r.a.) hilfetinin

C. 4, Shf. 67, No: 391.

mamlarndandr.

Adnn Zckvan olduuna dair de rivayet vardr.

bn Abba% (r.anbmaya rivayeti

Hz.

vardr. Kendisinden Snen-i Erbaa imamlar ha-

ds tahr etmitir. 106 H.'de irtihal eylemitir (r.h.)

mam

Buhar. Ki'ahu'n- Nikh 101. B;ht Men Tafc al Nisaihi fi guslin vahidin'de Enes b.
Malik (r.a.)'an Ebu Davud, Snen Kitabu't-Tahare 45'inci babda Ebu Rafi (r.a.)
Nesa;
(233)

mam

Kitab'l -Tahare

Bah't-Tavafi

Mcc Snen,
Klab
Raf (r.a.)'dan Snen
I

fi

GuMin

vahidin

Tahare 102 Bahun (ivmen yaglcsil inde

l-

'

Al'n-Nisar

Darim Kitab'l- Vurn" Bab 71

de Hz.

ic

klli vahidin

fr.-j'dan

mam bn

Hads No. 590 da Ebi

/man Ahmcdb. Hanbcl Msned. C.

6. Shf.

8. 9. 29.

(234) 233 No.lu dipnotda geen kaynaklara vc gsterilen kitab vc bablarna bakla.
(235)

bm

mam Ebu Davud,

fiymen yatesilti inde

Kitab

t-

Tahare 84 nc hah. Snen

klli vahidin.

bn Mcc Kitab

t-

Tahare. 102. Ba-

Hadis No. 590 da Ebu Kafiden rivayeti tahri etmitir.

91

__FA- ERF TERCMES

"Bu daha

gzel ve daha temizleyicidir (kii iin..)"

Sleyman (aleyhissclm) dedi ki:

"B/r gecede yz veya doksan dokuz

kadn ziyaret ediyorum

mutlaka!"

(236).

phesiz o bunu

elbette

yapmtr

da.

bn

Abbas (radyallahu anh)'m fikri:

"Sleyman (aleyhisselmyn belinde yz veya doksan dokuz erkein cins
gcne muadil bir g vard. Onun ytiz hanm, yz de criyesi var-

d."

(237).

Nakka ve dierleri diyorlar

d." (238).

ki:

"Yediyz

hanm,

yz de criyesi var-

Davud (aleyhisselm)'a gelince: Onun zhd ve takvsna, elinin emeini yemesine ramen, doksan dokuz hanm vardr (239). rya ile evlenmesiyle

bu say, yze ykseldi. Buna Kitab- Aziz'deki

LEHU TIS'ATUN VE TS'UNE NA 'ETEN)

gcmn

ki

fazla

klndm:

(sallallahu aleyhi ve

Cmertlik, ecaat, cins ili-

olmas, abuk ve kskvrak yakalama gc."

CAH (EREF, TBAR

ve

mam Mslim, Sahih 27.

Babu Kavlilbhi

lela:

itibar

ve mev-

Eyman 5. Babul- Istisna'da. Ebu Hreyre (r.a). Hads No.

deiik isnadlaryla kaydedilmitir. mam Buhar. Kitabu'l-En-

KitabuM-

(221/1645 ve 23. 24, 25. Hads-i erifin

biya.

(240).

MEVK)'YE GELNCE:

Bu, akll kiiler nezdinde vlen bir sfattr. Kii can (eref,
kiinin byklne gre kalblerde yer alr.

(236)

AH

yetiyle iaret edilmitir.

Enes (rM.) 9m rivayet ettii bir hadste Peygamber

sellem) yle buyurmulardr:
'nsanlara drt hasletle stn

(NNE HAZA

Ve Vebabna

li

Davude Sleymanc.

.'da

Ebu, Hrcyre

(r.a.)

dar Kitabu (Ebvabu

Keflarat'l-Eyman. Babu'l- stisna fi l- Eyman da). Yine Ebu Hreyrc fr.a.J'dan Kilabu'n- Nikh Babu
Kavlir- Recl "Le Etufennel- Leyleteal nisaihi'. Yine Ebu Hrcyre (r amdan Kitabu'l- Cihad ve'sSiyer. Babu men Talebe'!- Velede lil Cihadi dc yine Ebu Hrcyre (r.a.) ve Babu Keyfe kane'n- Nebiy

de

mam Nesi, Snen: Kilabu'l- Eyman ve n- Nrr. Babun za Halefe fe kale lehu Recln na Alla-

M bellchu

istisna.

Ebu Hrcyre

(r.a.)dan.

mam Ebu Cafer Mubammcd Tabcri. Tcfsir'inde Abdullah b. Abbas (r.a.) mevkuf olarak rivayeti lahri etmitir diye mam Cclalcddin Syli, Mcnahils-Safa ve ifa Sarihi Hafac. Nesimr-Ri(237)

yaz. C.l. Shf. 547'de kaydetmitir.

(238)

mam Syli.

McnahilVSafa (Shf.l4)'dc bunu Muhamntal

b.

Kabdan Hkim

in

Mslcd-

rek'inde lahri edildiini bildirmektedir.

(239)

mam Kuseyrf* nin Tefsir'inde bunu naklettiini

(240)

mam Syt, mam Taberan'nin Mu'cem'l-Evsafda Enes (rj.)'den lahri ettiini Menahi-

l's-Safa kaydetmektedir.

92

Hafac. Nesimr-Riyaz C.l. Shf. 547 zikret-

CAH (EREF, TBAR

vc

MEVK)* YE GELNCE

sa

(alcyhisselm)' vasfederken:
"Dnyada ve hirette erefli ve itibarl olarak." buyurmutur.
Ne var ki, bu vasfn fetleri pek oktur. Bazlarna zarar verir ve hireti-

Allah (c.c.)

knam

zddn

vmtr.
Dinde hretsizik vlm ve yeryznde ulv (herkese stten bakma)

ni kaybettirir.

Bu yzden bunu knayan

ve

yerilmitir.

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'e, cahiliyette henz kendisine peygamberlik gelmeden nce bile hamet ve kalblerdeki yksek mevkii verilmitir.

Bu haslet onda peygamberlik geldikten sonra da devam etmitir. Kfirler

onu yalanlyorlard. Ashabna eitli ikenceler yapyorlard. Gizlice ona da
eziyet

etmek

emir ve

istiyorlard. Fakat

dileklerini

yz yze geldiklerinde ondan korkuyorlar,

hemen yerine getiriyorlard. Bu

husustaki haberler bilin-

ksmn

vereceiz.
dnerOnu tanmayan, ilk defa onunla karlat zaman korkup
di. Nitekim Kaylete (241)'den rivayet edilmitir: "O, onu grd zaman
korkudan titremeye balam ve Peygamber (aleyhisselm) ona yle hitab
mektedir. leride bir

akna

etmi:
"Sakin olmalsn! "(242).

'dan (243) nakledilen bir hadste yle varit olmutur:

gelmi, nnde durmu ve titremeye balam. Ona:

EbMes'ud

adam

Bir

"Kendine

(r.a.)

gel,

yava

ol,

ben

kral

deilim." (244) demitir.

seilme rtbesi gibi yce mevki ve

derecelerin kendisine verilmesi hususuna gelince, bunlar bilinen eylerdir. Bu hususlarda her eye faik ve hatta btn peygamberlere tafdil edil-

Peygamberlik erefi,

risalet pyesi,

mitir. Sonra O, hirette de dem oullarnn seyyidi olacaktr.

bu ksm, tm olarak bu blmn anlam zerine bylece tanzim

te

etmi olduk.
Kaylee b. Mahreme sahabiyaltandr.
Davud Snen'indc inline etmilerdir.

(241)

Lb

Rivayet

mam

enii hadisi

mam

mam TirmirJ email *W de. mam

mam

Tirmm, cmail'inde
(242) Hadis-i erifi
Emi Davud, Suncn'inde.
Buhar,
Kitabu'l-Edcbu'l-Miirrcd adl eserinde talri etmitir.
lihcmm. M'ccmli'l-Evsafda ve Iht Mende hadsin tam metnini vermilerdir. Ihn Haccri'l-Askabn Utsabcdc C.4, Tcrvmc-i Hal mrde Shf. .rl-.W| ayn metni vermitir.
(243) Ebu Mes'ud, ad Ukbe'dir. Babas Amr b. Salcbct el-Hazrec'dtt. Sahab'dir. kinci Akabe
bialtnda bulunanlardandr. Sncn-i Erbaa sahihleri ile
Ahmed b. Hanbcl'de rivayet ettii
hadisleri tahri etmilerdir. H 42 tarihinde irtihal eylemitir (r.a.). Burada zikredilen hadsi
Beyhaki tahri etmitir.

mam

mam

mam Ibn M.lce, Snen; 29.

Kilabif l-Elimc 30. Bab l-Kadid'dc 3312 No. da Ukhch. Amr.

Mesudu'l-Ensaryy'l-Bcdri'den
rivayeti tesbit etmitir.
b. Sa'lcbctc'1-Ha/.reci Ebu
Syt
hads-i
erifi
Mcnahil's-Safa'da
Beyhak'nin Kays tarikiyle mevsul olarak rivayet etliini
Hnkim'in dc Mustedrek'indc yine Kays 'dan o da Ccrir'den mevsul olarak rivayet ederek sahihedipini kaydetmitir.
(244)

mam

mam

93

NC

KISIM

MAL VE VARLII ALLAH N HAYIRLI YOLLARDA

HARCAMAK
onlarla vnmek veya bbrlenmek durumlara
gre deiik manzara arz eder. rnein: Mal okluu.
ok mal (paras) olan kii umumiyetle halk nazarnda itibarl sayrahatlkla giderebilir.
lr nk o, para sayesinde btn ihtiyalarm
ve mlkn
steklerine kolayca kavuabilir. Bu itibarla parann, mal
vardr. Yoksa para bizatihi kendisi bir kymet ifade etmez.

yle eyler vardr

ki,

deeri

baka, kendisine ba vuranlarn ihtiyacn gidermek, iyilik yapmak, i grmek gibi hususlarda kullanld
Bylece sazaman, insanlarn kalblerini ve gzel vglerini kazandrr.
olur.
hibi ehl-i dnya nezdinde mergup ve mahbub
Allah
Hele bir de yalnz Allah rzasn ve hiret hayatm kasdederek
ondan hayolunda harcarsa o zaman herkes tarafndan sevilir, (herkes
yr sahibi) diye bahseder.
harcamazsa,
Lkin paray ok sevip de tutarsa, cimrilik yapp gereinde
devaml pintilik ederek biriktirmeye alrsa, o takdirde kimse yannda
para artk ok olsevilmez, herkesin nefretini zerine eker. nk, o
sahibim gun
maktan kp yok makamnda olmutur. Byle bir para,
caddelerinde
getike gzden, gnlden ve itibardan drr. Selmet
yrmesi yle dursun, tersine onu cimrilik rezaletine, hasislik ve sefahalde mal ile vnmek onun stnllet zilletine, ukura yuvarlar.
ne inananlara gre, bizatihi kendisi iin deildir. Ancak onun sayesinde
baka eylere ulamak, baka yerlerde harcamak iindir. Eer toplaycs o paray yerinde harcamaz, hakkiyle sarf etmezse, gerekle dolmu
de hibir
saylamaz, tam mnsyla da zengin olamaz. Akiller nezdinde
zaman medhe lyk olamaz. Bilkis byle bir kimse fakirdir. Hem de
arzu ve gaebediyen fakirlie, yoksullua mahkm edilmitir. nk,
bakasnn kayelerinden hibirine ulatrmamtr onu o paralar. Tpk
sadrhn yapan bir kimse gibi olmutur artk. nk; kasadr kendi
parasn deil de bakasnn parasn saklamaktadr. Oysa harcayan gnl

O paralar kendi ihtiyalarndan

gz
elde

doymu,

elinde hibir

ey

etmi olacandan, gerek

kalmasa

bile

maln

gerek yararlarm

zengindir!

Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)'\n siretine bir bak! Onun para

ve mala verdii deer lsn bir dn!

94

MAL VE VARLII
Yerin btn hazineleri ona verilmitir. lkelerin anahtarlar ona teslim edilmitir. Kendisinden nce hibir peygambere hell olmayan ganimetler ona hell klnmtr. Hayatnda Hicaz, Yemen ve btn Arab
ve Irak lkelerinden de Hicaz'a
yarmadasndaki lkeler feth edilmi.
yakn olan yerler feth edilmitir. Cizyesinden, vergilerinden, humuslarndan (bete birlerinden) hibir krala (baz krallar mstesna) toplankadar mal toplanp kendisine getirilmitir. evre
mayan bilmem
hkmdarlarndan biroklar da ona hediyeler gndermitir. Fakat
O, bu mal ve hediyelerden hibirini kendi nefsi iin almamtr. Hepsini yerli yerince harcam, datp bakalarnn ihtiyalarn gidermi,
Mslmanlar glendirmitir. Kendi nefsi iin bir dirhem bile alkoy-

am

mamtr. Ve yle

buyurmutur:

"Uhud da kadar altna sahip olsam, ondan bir dinarn yanmda gecelemesinden bile

holanmam. Yalnz borcumu kapatacak kadar tek dinar

mstesna." (245).

defasnda kendilerine birok dinar geldi. Hepsini taksim etti, yannda alt dinar kald. Onu da hanmlarndan birinin yanma brakt.
Bir

Fakat o gece (mbarek) gzleri uyku tutmad, kalkp onlar da taksim etti. Ve yle buyurdu:

"te imdi

iim rahat

etti.'' (246).

Vefat ettiklerinde silh (zrh) oluk ocuunun nafakasna

bir ey karlnda, rehindeydi (247).

karlk

ald

(245) mam Bulum: Sahih; Kitabu'z-Zckt'da Baht ma ddiyc zckluh feleyse bi kenzin'de
Lb /.err-i Gfuri
dun Kaad vaz merhumun ifa'yu aldr Ebu Htvvre
rivayet ellii
(r.a.)

<r.a.)

metinden biraz farkl olarak mnca bir metinle rivayeti tahri etmitir. Kitab'l stikraz Babu Eda'dDyn'da Ebu Hreyre (rM.) ifa metnindeki melni aynen rivayet etmitir. Ebu Zerr-i Gafari'nm
rivayet ettii metni ayrca Kitabu'l-lstizan, Babu Men Ecabe bi Lebbeyke ve Sdeyke" de ayrca
KitabU'r-Rikak Babu kavl'n-Nebiyyi sallallahu aleyhi ve selleme; Ma Uhibbu Enne l misle Uhudin Zeheben'de mstakil bir bab olarak rivayel etmitir.

mam Mslim,

Sahih;

12.

Kitab'z-Zek.

9.

Babu'-Tergibi fi's-Sadakali'de No. 33/94'de riva-

yeti tesbil ve tahri eylemitir.

IbnMce. Snen; Mukaddime 10. Babun fi'l-Kader'de Ibnii'd-Deylemi beyyibni Kaab'm Onun
da Reslullah (s.a.*J rivayetini lalri vc teshil ctmi$lir. Ayrea S. Kitab'z-Zckt. 3. Babu ma ddiyc zekat u hu leyse bi ken/in'de Halidtlbni Listem (Hz. mer (r.u.) krtlesi) den 1787 No. ile o da mer
(m.) rivayeti tesbit ve tahri ellii gibi ayrca 37. Kitab'z-Zhd 8. Babun fi'l-Mksiriyne'de. Hads
No. 4132'de Ebu Hreyre (rjj.) dan "ifa"daki metni rivayel elmitir.

mam Silyi.

(246)
kaydetmitir.
(247)

Menahil's-Safa (Shf.

/mam Bu han.

14)

de

Sahih; Kitabn fi'r-Rehni

Hz

Hz ie (rM.) dan
fi '1

-Ha dar. Babu

Ibn Saad'm rivayet elliini

Men

Rehine

Dr 'ahu "da da

isefrM.) dan rivayeti tesbit ve lahri eylemitir. Kilab'l-Cihad, 88/89. Babu Ma kylc fi DrVnNebiyy'de yine Hz. ie (r.a.) dan yine KitabU'l-Megaz Babu Vefati'n-Nebiyyi (su.v.).de Hz, ie
ne Abdullah b Abas (nmhm) den Khab'l-Buyu. Babu nai'n-Nebiyyi'de Hz ie ve Hz. Enes (m} dan

95

^tFA- ERF TERCMES

Yemek, imek, giymek gibi hususlarda zaruretin gerektirdii l ile yetinirdi. Fazla hibir ey edinmezdi. Bulduunu giyerdi. Genellikle her tararten ucuz bir kuma, kaba bir giysi ve kaln bir izgili elbise giyerdi.
Altn ilemeli ipek elbiseleri yanndakilere verirdi. Yannda bulunmayanlardan bazlarna da o elbiselerden ayrrd. nk gzel elbiselerle sslenmek, kiinin eref ve haysiyetini artrmayaca iin pek kendisiyle vnle-

fn

cek bir ey deildir. nk sslenmek daha ok kadnlara has bir itir. Giyme hususunda medhc lyk olan ey, elbisenin temizliidir. Her eyde oldugibi elbise hususunda da orta olan semektir.

giyinme tarz insan kiiliinden uzaklatrmaz. Zira,

orta bir yolu semekle ne ok eski giyip de dikkati zerine ekmitir. Ne
de ok pahal giyinip de hret hastalna yakalanmtr. Yani her iki ynden de tehir edilmesini (yine kendisi) bizzat nlemitir. Din bunu (ar bbrlenmeyi) knamtr.

nk; byle

bir

rf ve dette insanlara gre; en ok tlenecek husus, maln okluu

ve durumun konforlu olmasdr. (Bunlar bbrlenmeye, kibirlenmeye ve stten bakmaya sebep tekil etmiyorsa) cizdir.
Evin yeni, geni ve son derece iyi denmi olmas ve iinde hizmetilerin ve czip koltuklarn bulunmasyla vnmek de byledir.
Bir kimse bir yere mlik olsa onun btn gelirleri kendine verilse ve zhd-
takvay seerek bunlar terk etse, bu onun durumunu eksiltmez. Yine de o

mal stnle sahibdir.

Eer vnmesi

gerekiyorsa onun iin bu byk bir

yollarda datmak veya akrabaya yar-

Kald ki; servetini hayrl

etmekle byk bir eref ve unutulmaz

haslettir.

dm

mevki elde etmi olur. nk asl vnlecek husus (bbrlenmek) deil, mal ve paray meru ve hayrl yollarda harcamaktr.
bir

ALIMAKLA KAZANILAN GZEL

AHLK VE STN TERBYEYE GELNCE:

(MANEV ALANDA)
Erbab- Ukul'un

u merkezdedir: Byle bir ahlk, sahi-

ittifakan fikirleri

bini stn klar, herkesin

yannda

itibarl yapar.

Bu

gzel ahlklardan

mam

TirmizT. Snen; 12. (Kitabu) Ebvab'l-Buyu Babu Ma Ce fi'r-Ruhsali fiVirai il Ecelin'de

1214 No. ile/bMMwsfr.ardan, 1215 No. ile Katide tarikiyle Hz. Encs (r.a.) rivayeti tahri etmitir.

mam

NcsAt. Kilabu'l- Buyu'da (Babu) Er- Rcculi yctcri'l-

minini bi's-Scneni

dan

Kclnc'dc (isv (r.;nhu)'du (Babu)

Taamc

il

ecelin vc Yeftlcrhin*l-Baic

r- Kelini li'l-Hadar'da fc'cs b. Malik (rM.)'

rivayet etmitir.

mam Ibn Mce.

ie den 2437 No.
Abbas

16.
ile

Kilab'r-Rhn.

Enes

{r.a. )

Babu Haddesen Ebu Bekir

dan 2438 No.

ile

Hz.

(r.a.)'daa rivayetleri lesbit vc tahri etmitir.

96

Esma

binli

b.

Yezid

Scybc'de 2436 No.

ile

Hz.

dan 2439 No.

ile

/6n

(r.a.)

(MANEV ALANDA) ALIMAKLA

bir tanesi bile insana

eref kazandrr, kald

kiiye bambaka

deer

bir

ki;

hepsi

ile

tehiz edildiinde

verdirir.

Gzel ahlk ve stn terbiyeyi din de vm ve sahibine ebedi saadeti va'd

etmitir. Hatta bu gzel ahlkn bazlar peygamberlii tamamlayan vasflardan bir tanesi olduunu da beyan etmitir.
Evet, hsn- hulk, kiinin yeteneklerinde ve tehiz edildii vasflarda mutedil davranmas, daima orta yolu semesi ve ifrata, tefrite kamamasdr.

te

btn bu gzel ahlka her ynyle en gzel bir ekilde son derece

lem) sahip olmulardr.

"phesiz sen

Peygamber

"Ben en

Kalem sresinde yle buyurmutur:

bir ahlk zerindesin!"

"Onun ahlk Kur'n'd. Kur'n'm ho grd-

kabul edip raz olurdu,

kanrd."

ve

ki:

Tel

byk

elbette

ie (r.anha) dedi

Hak

ho grmediini

kendisi de

ho grmez

(248).

(sallallahu aleyhi vc sellem)

gzel ahlk esaslarn

buyurmutur.

tamamlamak

iin

gnderildim." (249).

Enes (r.a.) dedi ki: "Allah 'm Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) ahlk
M
(250).
ynnden insanlarn en stn idi.

(248)

ifa

Mellifi

haki nin "Delail'n-

Kaad yaz'n kilabnda Hz. ic

Nbvvetinde

tahri ettiini

(r.a.)'an nakledilen eseri

mam

bu lfzla

Syt Mcnahils- Safa

mam Bey-

(Shf. I4)*de kaydet

mitir.

(249)

Bu

hadis-i erifi

mam Malik

Kitabu Hsmi'l-Hlk'un 8 No.lu hads olarak rivayeti tahri

et-

Asnn byk muhaddislcrinden$cyh smail b. Mc/rret cl-AcUnyyi'l-Ccrrah "Kcf'lHafa ve Mziyle'Mltibas amma itehere minel- Ehadis-i al Elsinelin-Nas" C.I, Shf. 244'de mam
Malik bu hadsi Muvalta'da rivayet etti ve senedini Resluliaha ibla etti. Ibn Abd'l-Berr, bu hads
Ahbirok ynden (sened cihetiyle) Rcslullah'a muttasldr. F.bu Hrcyrc'dcn rivayeti sahihtir.
mitir. Hicri 12.

mam

med

ve Haraitiy onu

"Mekarim'l-Ahlk" da sahih senedlc mcrf oturak Ebu Hrcyrc'dcn

banda (n-

mam

nema) edt olarak rivayet etmilerdir.

Taberani Mu'ccmu'l-Evsal'da senedinde zaif bir ravolan
b. brahim'l-Kureyi ile rivayet ettii gibi ayrca Cabirdcn "Innc-llahe baescniy bitemami

Amr

-mckarime'l-Ahlk vc Kemali Mchasine'l-F.fali" lafzyla merin olarak rivayeti tahri etmitir.

ki.

mnca

sahihtir.

mam Deylcm

u kadar

mam AhnKd' kaynak gstererek Muaz'mam Sehavi "Makads'l-Hascne" bunu Msned-i Anmedte

Msncd'l-Firdevs'le

dan rivayet edildiini bildirmise de. buna

gremedim diyorsa da yeminle sylyorum ki. ben onun Ebu Hrcyrc'dcn

demekledir. ifa Sarihi Hafact vc mam Sytt, Bczzar'n Ebu Hrcyrc'dcn

grdm,
kaydetmi-

rivayet edildiini
rivayet ettiini

lerdir.

mam

Buhar. Kitabu'l- Edeb. Babu Hsmi'l-Hulki'dc Encs b. M&likdcn Kitabu'l-Menakb.

Cr.aJ'dan /man Mslim. Sahih; 43. Kitabu 'l-Fadail, 13. Babu kne RcsUlah (s.a.v.)'de 54/2310 No.lu had is- eriflerde Encs (r.a.) bu hadsi erifi tahri ve lesbit eylemilerdir. Ayrca mam Ebu Davud, Snen Kitab'l-Edeb 1. Babda mam Ahmcd. Msned C. 3. Shf.
270. C. 6. 236. Shf. 246 da rivayetleri tesbit vc tahri etmilerdir.
(250)

Babu Sdati'n-Nebiy'dc Bcra

97

ifa-i erif: 7

FA- ERF

TERCMES

mam Ali (kerremallah vechehuyden de ayns rivayet edilmitir

(251).

limlerden muhakkiklerin anlattklarna gre, Peygamber (sallallahu aleyhi

ve sellem)'in ahlk kesb deil, dd- Hak'tr. Allah (c.c.) onu o ekilde
yaratmtr. Binaenaleyh ondaki o gzel vasflar asl ve cibilldir. Riyazetle
kazanlm deildir. Kendisine Allah (c.c.) tarafndan cmerte ihsan edilen Rabbani bir hususiyettir. Dier peygamberlerinki de byledir. ocukluklarndan peygamber olarak gnderilinceye kadar geen zamandaki yaaylarm derinden derine inceleyen kii bunu hemen idrak eder. Nitekim sa, Musa, Yahya ve Sleyman (aleyhimsselm)'larn durumu da byle olmutur.
Onlarn o gzel evsaf ve dab cibilldir, kktendir, Allah (c.c.) tarafndan
lutfedilmitir. Ftratan, kendilerine ilim ve hizmet verilmitir.

Allah (c.c.)

Meryem

sresinde yle buyurmulardr:

"Biz O'na hkm, sbi iken verdik."

Mfessirler diyorlar

ki:

Kitabullah'n ilmi Yahya'ya henz kkken ve-

Ma'mer'in fikri ise yledir: Bu

ken verilmitir. ocuklar ona:

ilim ona, iki

rilmitir.

Neden bizimle oynamyorsun? dediklerinde u

Ben, oyun iin mi yaratldm? (252).
l-i tmrn sresindeki

TN MNELLAH)

Cenab

Hak'n

cevab vermitir:

(MUSADDKAN

B KELME-

yle tefsir etmilerdir: Buradaki

sa'dr. Yahya onu (Hazreti sa'y) henz

kavlini, mfessirler

(Kelime)'den murat Hazreti

yandayken tasdik etmi ve onun Allah'n

duuna ehadet

ya da yanday-

yaratt

bir kelimesi ve ruh ol-

getirmitir.

Bazlar da diyorlar ki: Henz annesinin karnndayken onu

tir. Yahya'nn annesi Hazreti Meryem'e yle diyordu:

tasdik

etmi-

"Karnmdakinin, karnndaki nc sayg duyduunu hissediyorum!".

sa

(aleyhisselm)

Tabii bu,

rak belirtmitir.

(251)

(252)

annesiyle

Meryem

konutuunu

sresinde (a)

Allah (c.c.)

ak

(FENADAHA

ola-

MN

mam Ali (kerremallah vrc/rtujdan (250) No. lu dipnotta lahrici gsterilen hadisin mislini nam

Ebu Ubeydi'l-Kasm

gayri

doarken

b.

mam Syl.

Sellamil- Badad. Garib'l-Hads vc l-Asar adndaki eserinde lahri etmitir.

dullah b.

Muhammed

b.

eserinde tbn

Abbas

erhi, C.

Shf. 597 de

I.

b.

Cebel (r.a.)'an tahri etliini

Hamduveyhi'l- Hkim id-Dabb et-Tahmani el-Beyyi "Tarih-i Nisabur" adl

(r.a.) 'dan

mertu olarak lahri etmitir diye kaydetmitir. ifa Sarihi Hafacf de ifa

mam Ahmedb.

Hanbel'in Kitabu l-Zhd nde bu haberi tahri ettiini

dirmektedir.
(a) Sre-i

Meryem,

mam Dcylemi. Msned l-Firdevs'inde

mam Ebu Abdillah b. Muhammed b. Ab-

Mcnahil VSafa (Shf. 10) da bu haberi

msned olarak Muaz

yet: 24.

98

bil-

(MANEV ALANDA) ALIMAKLA

TAHTHA)

yetini

(MEN TEHTEH)

eklinde okuyan limlere

gredir.

Bu kraate gre anlam yledir:

"Ona

altndaki (zlme!) diye ard.*'

te bu

yoruma gre Meryem 'e olu sa (alcyhisselm) doarken konu-

mutur.

Meryem'e arann sa olduunu

rede Allah bunu

syleyenler

yle demilerdir:

Ayn s-

apak beyan etmitir:

kavl-i Celili ile

zerine sa dedi ki: Gerekten ben Allah'n kuluyum. Bana kitab verdi ve beni peygamber yapt." (b).

"Bunun

Allah (e.c.) buyurmutur:

"Biz onun (fetvasn) hemen Sleyman'a anlatmtk. (Zaten)

birine bir hkm, bir ilim vermitik." (*).

biz, her

kadn hakknda verdii hkm

ak olarak anlatlmtr (253). Yine bir ocuun (kime ait olduunu) aklayan hkmnde de kendisine babas Davud (itiraz etmeden) uymu ve fikSleyman (aleyhisselm)

rini

Recm

edilen

kabul etmitir (254).

(b) Sre-i

(*)

in

Meryem,

yet: 30.

Enbiya Sresi, yet: 19.

Hafzu'l-Hads Ibn Askir Ebi'l-Kasm Ali b. el-Hasen b. Hibetullah b. Abdullah b. elHseyin (.H. 571). Tarih'd-Dmak adl eserinde ifa mellifi Kaad /ya/'n temas ettii hadisenin
metnini bn Abbas (r.a. J'dan rivayet olarak tahri etmi, oradan da mam Syffr.nJMenahil VSafa
(Shf. 15)'de nakletmitir. yledir: (. .. Beni srail'de ok gzel bir hanm kendini onlarn byklerinden
(253)

imam

drdne

teklif etti.

Onlardan her

biri

kadna varmaktan

ekindiler. Sonra da

Davud

(a.s.)'a giderek

kadnn
kadn aleyhinde zinadan dolay ahidlik ettiler ki:
Davud (a.s.) o kadn hakknda zina(dan
eder
deyince
ehvetini
kaza
(istediinde)
Onunla
kpei vardr.
(a.s.) (babasnn grecei bir yerakamzeri
olunca;
Sleyman
dolay recm) cezasyla hkmetti. O gn
kendisinin (ehvetini tatmin

iin) bir

de) ocuklar toplad (O zaman oniki yanda idi). Onlardan drdn (Beni srail'in o drd) makamna
ve yerine koydu ve dier bir gzel ocuu da (zina eden gzel) kadn makamna ve yerine koydu. Kendi
drt ocuk (o kadn hakknda drt Beni srail Reisi gibi) ahidlik
hkm verecek makama olurdu.

Sleyman (a.s.) onlar birbirinden ayrd. lkin birini arp;" Kpein rengi nasld? dedi.
" Siyahd" cevabn ald. Onu (huzurundan kard. Dier ikincisini ard ve ayn soruyu sordu.
" Krmz idi'* cevabn ald. ncsn ard ayn soruyu sordu. " ekard." cevabm ald.
Onu kard. Drdncye de ayn soruyu sordu. "- Beyazd" deyince; drdnn de ldrlmelerine

ettiler.

karar verdi ve emretti." Sleyman (a.s.)'m bu temsili muhakemesi

unda, hemen (Beni

srail'in drt reisini

ni sorunca; (birbirlerinden)
rini (emretti)

artarak

ayr ayr cevaplar

babas Davud

(a.s.)

birbirlerinden ayrarak kendilerinden

verdiler.

Durum

byle olunca:

Davud

hikye olundu-

kpein

rengi-

(a.s.) katledilmele-

diye tesbit etmitir."

Buhar. Kitab'l-Feraiz. 30. Babn "za ddeati'l- Mer'et bnen" de E6u Hreyre
flordan, Kitabul-Enbiya Babu kavlillhi tel (Ve vehebna li Davude...) da yine Ebu Hreyre (r.a.)
mam Mslim, 30. Kitab'l- Akdiye. 10. Babu Beyan htilfi'l- Mtchidiyne. Hads No. 20/1720 de
Hz. Ebu Hreyre (r.a. )'dan mam Ebu Davud. Snen; Kitabs- Salt. Bab. 167.
(254)

mam

99

FA- ERF
Taber der

ki:

TERCMES

Sleyman (aleyhisselmya mlk verildiinde, tam on

iki

yandayd.
Musa

(aleyhisselm)'m Firavun'Ia geen

cukken onun sakalna

kssas da

byledir.

Henz

o-

yapmt.
Hakk'n Enbiya

Mfessirler Cenab-t

sresindeki:

"And olsun ki biz daha nce brahim'e de rdn vermiizdir." kavlini, yani: "Henz ocukken rdn vermiizdir." eklinde tefsir etmilerdir.

Bu, Mcahit ve'dier baz mfessirlerin grdr.

brahim

(aleyhisselm)

hakknda dier

mfessirlerin szn

ylece

zet-

leyelim:

nce, peygamber olarak semitir. (bn ta).

zaman, Allah ona Allah' kalbi ile bib) brahim (aleyhisselm)
verdii cevab:
lip lisan ile ikrar etmesi iin, bir melek yollad. Melee
"Ben onu yaptm." eklinde oldu. "Yaparm!" eklinde deil, ite O'na

Onu yaratmadan

a)

doduu

nceden verilen (rdti) budur.

atld

Atee

c)

zaman

smail'in boazlanma

ile

onalt

yandayd.

imtihan edilmesi yedi

yandayken

olmu-

vaki

tur.

brahim

(aleyhisselm) 'n

yldz, ay ve gnele

istidll

onbe aylk

iken

vaki olmutur.

Yusuf

(aleyhisselm):

Kardeleri kuyuya atarlarken Allah

ceden bunu vahy etmitir:

(c.c.)

Yusuf (aleyhisselm) 'a daha n-

"Biz de kendisine, "And olsun ki sen onlara, hi farknda deillerken (bir gn) bu ilerini haber vereceksin diye vahy ettik." (*).
Ehl-i Siyer anlatyor:

Ve/b'in
ve

yaym

'Muhammed doduu zaman

semaya kaldrm bir halde dodu. " (255).

kz Hz.

ban

mine

dedi

Peygamber (aleyhisselm) 'n

mam Nesal,
ayr

ki:

bizzat kendi szlerinde varit

Snen; Kilab Adb'l- Kudt. Babu Hkmil- Hkimi

tarikini Icsbi

mam Ahmed b.

ve

bi ilmihi.

ellerini

olmutur:

Ebu Hreyre

(r.a.)

lahri etmitir.

Hanbcl. Msned'dc;

Ebu Hreyre (r.a.)'a msned

olan hadisleri zikrederken tahri

ve tesbil etmitir.
(*)

Yusuf

(255)

Bu

(a.s.) sresi, yet: 15.

eseri

mam bmlCevz,

"El- Vefa bi Ahvali'l-Mustafa" C.l. Shf. 95. El-Babu'l- Hadiy

ve'l-Isrune'de bu hadiseyi kaydetmektedir. Yine

san b.

Atyyedcn vc Musa b. Ubcyde

Hacfde erh-i ifa;

mam Syti.

El-Hasaisl-Kbra. C.

I .

Shf.

vc kardeinden lahri edilen bu haberi zikretmektedir.

C.l, Shf. 609'da

bu haberi raoeroronin de Meacim'inde tahri

kaydetmitir.

100

16.

if

Ha-

Sarihi

ettiini

(MANEV

ALANDA)

'Bydm zaman, bana

ALIMAKLA....

iir de nefret ettirildi (256). Cahili yet devri insanlarnn yaptklarn hibir zaman yapmak istemedim. Ancak iki kere yapmay iimden geirdim (fakat) o ikisinden de Allah (c.c.) beni korudu. Bir daha (ayn dnceye) avdet etputlar nefret

ettirildi,

medim."(256a).
te bylece peygamberlere Allah'n ltfu ve ihsan yetiir. Nefhalan
birbiri ardnca onlara gelir, kalblerinde gayelerine, marifet nurlar doparlar, nihayet gayelerine vsl olup (Allah tarafndan) peygamber

up

olarak

seilirler.

Onlarn bu stn vasflar

hibir

zaman

kesb deildir,

yukarda da

arz ettiimiz gibi vehbdir.

(Yine Yusuf (alcyhisselm)'a dnyoruz):
Allah Yusuf sresinde onun hakknda yle buyurmutur:
"O, tam erginlik ana erince, kendisine hkm ve ilim verdik."

bazlarn

yaratl

bu gzel huylardan
bazlar kendisine Allah (c.c.) tarafndan ihsan edilir, sonra bydke dier gzel huylar kesb olarak tamamlar. Allah'tan bir hidayet ve tevfk
ahlktan

haiz olurlar. Yani

itibar

ile

olarak tabi.

Nitekim; baz ocuklarda, hsn- hl, celdet, doru sz ve hogr gibi

gzel vasflar mahede etmekteyiz. Bazlarnda da bunun tamamen aksini
grmekteyiz.
Fakat onlar da bu noksan taraflarn, mcahede ve riyazetle tamamlamaktadrlar. nceden mahrum olduklarn celp etmektedirler. Yolun ktsnden bunun sayesinde, dnebil inektedirler. Hlsa; bu iki durumun deiiklii ile insanlar gzel ahlk hususunda farkl olmaktadrlar.
"Herkes, ne iin yaratlm ise ona kavuturulmaktadr." Bu itibarladr
ki, selef limleri, "Gzel ahlk" cibiil midir yoksa kesb midir, diye ihtilf etmilerdir. Taber baz selef limlerden: "Kuldaki gzel ahlk cibiil
vegariz (yani ftr)'dir." diye nakletmitir. Ayn gr Abdullah b. Mes'ut
ve Hasen'den de nakletmitir. Kendisi de ayn gre sahip olmutur. Lkin sahih olan bizim

aleyhi

ve

yaptmz

taksimdir. Sa'd,

sellem) 'den: Buyurdular

Peygamber

(sallallahu

ki:

"Hyanet ve yalandan baka her huy m minin

tab'inde olabilir."

(257).

(256)
b.

mam Syl; MenahilV Safa'da

Evs'dcn
(256a)

yM.
(237)

Bu

lahri edildiini

hadsi

bu haberin Ebu Naimin Dclail n-Nbvve'sinde

eddad

kaydetmitir.

mam Beoar'm msned'inde mam Ali (k.v.)'den sahih bir sencdle tahric ettiini

Menahil (Shf. 16) da ifa Sarihi Hafod de erlide (C.l. Shf. 609) kaydetmitir.
Hanbei, Msned'inde Saad b. Vakkas (r.a.)'an rivayeti tesbit ve lahri eyle-

imam Ahmed b.

0 gibi. Um

Ebi

cybc Musannef inde Ebu mamc

(r.a.)'dan

mam Beyhak "uabu-rnan"

da

yine tbn Ebi'd-Dnya KitahuVSumt'da Saad'tan merfu olarak rivayeti tahri ve tesbit etmilerdir diye

fcr* Ha/ac ve Syti kayddmilcrdir.

101

FA- ERF
(Yine)

TabetVmn

TERCMES
mer b.

rivayet ettii hadsde

e-Hatab (r.a.)

yle

demitir:
"Cesaret ve korkaklk da, Allah'n diledii kimsede yerletirdii birer
1

gamalardr.' (258).
Ahlk- hamide ve gzel hasletler oktur. Lkin biz burada onun esaslarn zikredip hemen hepsine (ksaca) iaret ederek Peygamber (sallallahu aleyhi vesettemj'm bununla nasl tavsif edildiini anlatacaz (nallah!).

BLM
BU GZEL AHLK VE ULV HASLETLERN ESASI, FIKIRDII
YERN KK, DND YERN ANA NOKTASINA GELNCE:
"Akl" (bata
sabetli

sayabiliriz).

gr, keskin zek,

dnmek,

zat

siyaset, tedbir,

nk

o, ilim ve marifetin

geerli fikir,

doru

kaynadr.

tahmin, (ilerin) sonunu

maslahat ve menfaatler, ehvetle mcadele yetenei, gze!

faziletleri elde etmek, irkin huylardan uzak durmak (hep)

fkrr.

ondan

Peygamber

ulat
ulat

ne,
mette

(sallallahu aleyhi ve sellem)'\n

akldaki yerinin stnldereceye iaret etmi ve demitik ki: lim, irfan ve hikmerhaleye insanolundan hi kimse ulaamamtr!

Onun akldaki

yerinin cellet ve celdeti,

bundan meydana gelen

hik-

met ve ileri grll, onun hallerini beyan eden kaynaklar ve siyerini, ittradn aratran, efradn cami, ayarn mni szlerini, emailinin gzelliini, tutum ve davranlarnn gz kamatran ynlerini, hadsindeki hikmetlerini, Tevrat, ncil ve indirilen kitablar hakkndaki bilhikmetlerine dair olan vukufyetini, gemi milletlerin
tarihleri, gnleri ve darb- meselleri hakkndaki irfann inceden inceye
mtala eden kii iin, bizzarure bilinen eylerdendir.
gisini,

ulemnn

Hele

ilh

emir ve yasaklar takrir etmesi, en gzel terbiye sistemleri-

buyurmas, ilimlerin her dalna vukufiyetiyle

ahlka sahip bulunmas yok mu?
ni

tlim

te btn bunlar o gzel szleri

ile birlikte,

ilim

birlikte stn bir

erbab kendilerine

bir

rehber edinmilerdir.

fade,

Tp, Hesab,

Feraiz ve Neseb ilmi hakkndaki eriilmez bilgisine

dair olan en ufak iaretlerini dahi hccet olarak kabul etmilerdir.

inal-

O'nun mucizelerini anlatrken temas edeceiz.

Evet, O, btn bunlar mekteb medrese grmeden, kendisinden nce

lah btn bunlara

(258) Bu hadisi
etmilerdir, diye

mam Said b.

Sy. Menahil

Mansur Snen

inde,

(Shf. 16), Hafact

bn

Ccrir ve

bn

ifa erhi Nesim

detmilerdir.

102

r-

Ebi Hlim tefsirlerinde tthri

Riyaz

(c.

I .

Shf. 6l3)'de kay-

BU GZEL VE HASLETLERN

ESASI,

gelenlerin kitablann mtala etmeden, limleri

ile

F1KIRDII....
oturup sohbet etmeden

renmitir.

nk O,

mmi

(Okur yazar) deildir. Eskiye

yoktu. Nihayet Allah onun gsn at. Emrini izhar
retti... O'na okuttu... Okuttu...
bir

idi.

ait hibir

malmat

Ona

retti...

etti.

onun durumunu birazck mtala etmekle bizzarure idrk edilir. O yce ahsiyeti biraz daha derinlemesine incelenince nbvvetini kesinlikle bize bildirecek bir brhan- kati ile kar karya kalrz. Onun iin birok kssalar ve mnferit hadsleri serdedip konuyu
uzatmayalm. nk hepsini dile getirecek olursak buna ne akl, ne de
gl hafza kfi gelmez. En gl kalemler bile onun bykln ifade
halde marifetleri O'nun o yce aklna gredir. Hele bir de
edemez.
buna Allah'n ona tlim buyurduu, vaki olan ve henz vukua gelmeyen tm olaylarn bilgisini ona ihsan ettiini ilve edersek, bykl

Bu

gerek,

bsbtn gzleri kamatracak hale

Allah,

hakknda:

"Ve evvelce
inayeti

gelir.

bilmediklerini sana retti. Allah 'n senin zerindeki lutf-u

pek byktr.

,,

(*).

Allah'n ona olan ihsann takdir etmekte akllar aresiz kald... O'na
verilen gz kamatrc vasflar tarif etmekte diller konuamaz oldu...
(ciz kald).

istenmeyen eylere kar sabretmek vasflarna gelince:

Bu kavramlar arasnda farklar vardr. Mesel; Hilm: Tahrik edici sebepler karsnda son derece vakr ve sebatl olmaktr.

Tahamml: Aclara ve eziyet verici eylere kar kendini zabtedebilme yeteneidir. Sabr da bunun gibidir. Anlamlar (aa yukar) birbirine yakndr.
Affa gelince: Kiiyi muaheze etmekten vaz gemektir.
te Allah (c.c.) Peygamberini (sallallahu aleyhi vesellem) btn bunlarla tehiz

edip yetitirmitir.

"(Habibim) sen (gl deil) kolayl (salayan yolu) tut. yilii

emret. Cahillerden yz evir." (a) yeti bunun canl bir delilidir.

Bu yet

nazil

olduu zaman,

Cebrail (aleyhisselm)'a tefsirini sordu.

Cebrail (aleyhisselm):

"Dur, lim (olan Allah)'a soraym da sana anlatrm!" diye cevap

verdi. Gitti, sonra gelip dedi ki:

() Nisa Sresi, yet: 113.

(a)

A'raf Sresi, yel: 199.

103

FA-

ERF

TERCMES

Ya Muhammedi Allah sana seninle lgisini keseni ziyaret etmeni,

mahrum brakana vermeni, sana kar zulmedeni balaman em-

seni

rediyor (259).

Sabr hakknda
"Sana

birka yet daha:

isabet eden her

eye

katlan!"

(b).

"Bununla beraber kim sabreder, (sular) rter (balar)

phesiz ve elbet azm olunacak umurdandr." (c).
"Afvetsin,

aldr

etmesin."

sa ite bu,

(d).

O'nun hilmi (yani; yumuak huyluluu her eyi ho karlamas) herkesinkinden ok ve stnd. Halm (yani yumuak huylu olan) herkesten mutlaka zelle sadr olmutur. Yanlgya mruz kalmtr. Ama ResJullah (sallallahu aleyhi ve sellemy den asla! Ona ne kadar eziyet yaplmsa tmne
sabretmitir.
Cahillerin

ar

hareketine hilmle

Kad Ebu

Bize,

Muhammed b. Ali et-Talebi ve dierleri

ki: Muhammed b. Attab, Ebu Bekr b. Vakb, Ebu

Ubeyduilah, Yahya

m
ncl

vermitir.

Abdillah

anlattlar ve dediler
Isa,

karlk

b.

Yahya, Malik,

anhaydan. Dedi

bn ihab, Ur ve (senediyle).

ki:

iin en kolayn alrd gnah olmadka gnah olduu zaman ondan herkesten ok uzaklard. Hibir zaman Allah'n Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) kendi nefsi iin intikam almaya kalkmamtr. Yalnz Allah'n emri inendii zaman baka."
h

zaman, O,

iki

mam

TabcranVnm vc bn Ebi Hcm'in vc Ebu's-cyh'in Tcfsir'lcrindc rivayet

Ebi'd-Dnya'mn "Mekrim'l-Ahlk" adl eserinde rivayet ettiini. bn Merduye'mn
mevsul olarak CaWr (r.a.)dan rivayet ettiini tmam Syt, Menahl VSafa'da zikretmitir. ifa arihi
ihab Hafaci de C.II. Shf. 1 'de Zcynddin Kasm bn Kutluboanm "Tahric Ehadisi '-Sifa"sma atfen Buhari'de bulunduunu kaydetmitir. Buhari Sahih. Kitab't-Tchsir, Babu Huzi'l-Afve ve'mr bi"lorfi vc arz ni'l-Cahilin'de Abdullah b. Zbeyr'den rivayet etmitir. Byk lim eyh Abdulganiyyi
NaMusi (k.s.) da (Zehair'l-Mevaris. Abdullah b. Zbcyr Maddesi): Ebu Davud Snen. Kitab'l- Edeb'de
Yakub b. brahim'den ayn hadsi tahri ettiini tesbit etmitir.
(259)

Bu

etliklerini

hadts-i erifi,

bn

(b)

Lokman

(c)

ra

Sresi, yet: 43.

(d)

Nr

Sresi, yet: 22.

sresi, yet: 17.

(260) ifa mellifinin kitabna

dir.

mam

Buhar

Kitab'l-

ald mam Malik.

Menakb. Bab.

Muvatta. Kitabu Husnl-Hulk. Bab 3'deki metin-

23 de vc Kitab'l- Edcb. Babu Kavli'n- Nehiyyi (s.a.v

);

"Yessiru vel fuassiru" da Hz. ic (r.a.)'dan vc Kitab'l- Hudud 10. Babu kameti'i-Hududi ve'lntikami li Hurumati'de yine Hz. ic (r.a.)dan
Mslim. 43. Ktabul-Fadail 20. Babu Mbaa-

mam

detihi saflailarh aleyhi

ve seflem

Hadis No. 77/2327 ve 78.

Mcnakb. Bab. 34.

Asm

ve ihtiyari hi rntne'l-MObahi eshdihi. .. de yine Hz.

mam Ebu Davud.

Snen; Kitabu'l-Edeb

10^

4.

Bab.

ic fr.a./dan

mam Tirmizl;

Ebvabu'l-

BU GZEL VE HASLETLERN

ESASI,

FIKIRDII

Peygamber (sallallahu aleyhi ve scHem)' in Unut (harbinde) mbarek dii

ehid edilip yznden de yaraland zaman, bu durumu ashabn ok gcne

gitti

ve dediler

ki:

Onlara beddua etseniz ya!

" Ben lnetleyici olarak gnderilmedim! Ben ancak (Hakka) ana
ve rahmet olarak gnderildim/' diyerek

kavmimi hidayet

mer

et,

u duada bulundu:

"Allahm,

nk onlar bilmiyorlar." (26 1).

(radyallahu anh)'m yle dedii naklediliyor:

Anam babam sana

feda olsun ey Allah 'm Resul!

And olsun ki Nuh (aley-

hisselm) kavmine beddua ederek demitir:

"Rabbim yeryznde

hibir kfir

brakma,

hepsini helk et!".

Eer sen de

bize beddua etseydin, hepimiz helk olurduk. Srtn inenkanland, diin krld, yine de beddua etmekten ekindin, sadece

yzn
hayr syledin:
di,

"Allahm, kavmimi bala, nk onlar bilmezler."

Kad

Ebu'1-Fadl (ifa mellifi) der ki: Reslullah'm (sallallahu aleyhi

ve sellem) bu szne bir bak, iyilik ve fazilet dereceleri, gzel ahlk ve insanl son derece sabr ve metaneti mahede edeceksin! Peygamber (aleyhisselm) onlara sadece skt etmekle yetinmemi... Onlar afvetmi... Onlara acyp merhamet etmi... Onlara efaat edip:

"Allahm, onlar

bala

veya hidayet et!" demi.

Ve onlara neden acdn "kavmim" sz ile aklamtr. Sonra onlarn chil olduklarn, bu ynden mazur grleceklerini beyan etmi ve yle
buyurmutur:

"nk
Bir

adam

onlar bilmezler". Yani cahildirler.

ona:

Adaletli davran! Bu taksimatnla Allah'n rzas kast edilmemitir!

dediinde, O'na fazla bir

ona aklamakla t

"Vay haline, ben

(261)

Jhum Syti.

dil

ey sylemedi. Yalnz bilmedii

verdi ve

u mbarek

szleri

noktalan
irat buyurdu:

olmazsam, baka kim olur? dil olmazsam

Mcnahil's-Safa (Shf 16) Hadis

serin

ifa metnindeki

lfzla

peri-

mam Beyhaki-

"uabu'l-lman" da Abdullah b. (/beyde 'den rivayeti ahri etliini ve "Mrsel" dediini sonra
"Muhtasaran" Seni b. Saad'tan tahri ettiini kaydetmitir. mam Buhar. Sahih; Kitab'l-Enbiya, Baht Haddesena Ebl-Yemande Abdullah b. Mes'ud (r.a.)'Aan mam Mslim. 32. Kitab'l-Cihad ve'sSiyer37. Babu Gazycti Uhud. Hads No. 104(1791) 105(1792). Enen vc Abdullah b. Mcsud (r.a.)dan
rivayeti tahri etmilerdir. mam bn Micc, Snen: 36. Kitab'l-Fitcn, 23. Babu's-Sabr ale'l-Bel. Hadis No. 4027'de Enes b. Malik (r.a.)'dan tahri etmitir.
nin

105

lFA-

ERF TERCMES

an olurum, dnyam da hiretimi de yitiririm! Ondan sonra da adam

ldrmek

ashabm byle bir teebbsten alakoymutur."

isteyen

(262).

Yine bir keresinde bir harpte Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ashabtan

ayrlm,

bir

aacn

dibinde

len

istirahatna ekilmiti.

Gavres bni'l-Haris adnda bir adam niden onu ldrmek iin gelip klcn ekerek
ucunda durdu dier sahabler Gazatta len istirahatna
ekilmilerdi
Ve dedi ki:
.

ba

Syle bakalm imdi seni elimden kim kurtaracak? Peygamber (a/eyhisselim) 'n

cevab

kesin oldu:

"Allah!".
Hemen adamn

elinden

klc

dverdi. Peygamber (aleyhisselm) onu

kapt ve haykrd:

"Ya seni imdi elimden

kim kurtaracak?".

Adam titrek bir sesle yle yalvard:

Ne olur beni ldrme! intikamn

hayrls

alsan da (intikam alanlarn) en

ol!

Bunun zerine Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) onu balayp salverdi. Adam koarak kavmine geldi ve dedi ki: "u anda insanlarn en
hayrls olan kimsenin yanndan geldim size!" (264).

Onun

insanlar

disini zehirleyen

balamasn bildiren haberlerin en by ve ilginci kenYahudi

kadnn,

itiraf ettikten

olduu vehile ona zehirli, kzartlm koyun

sonra arvetmesidir.

Malm

yedirmiti (265). Sahih olan

rivayet budur.

Buhai, Sahih; Kitabu'l- Menakib'dan; Babu Almeti'n- NUbuvve'de Ebu Saidi'l- Hudrf(r.a.)'<bu
Mslim, Sahih; 12. Kitab z-Zekt 47. Babu Zikri l-Havarici ve Sfatihim. Hads No. 143 (1063)'de
Cabir b. Abdillah (r.a.) bn Mcc. Snen Mukaddime Babn fi Zikri 'l-Havaric. No. 172'de Abdullah
(262)

Cabir

b.

Bu

hadisi

(r.a.)

dan

mam Malik,

mam Beyhaki; Snen

'

Mu vana; Kitabu's- Salt. Yahya b. Said'den rivayeti tahri etmitir.

inde bn mer (r.a.) 'dan tahri etliini mam Sylt Menahil's-Safa"
'

da kaydetmitir.
(264) Buhart. Sahih; Kilabul-Megaz. Babu Gazveti Zat r-Rika da Cabir

Abdullah (r.a.)'d n
Bi'- Seeri f's-Seferinde'l-Kaileli'nde yine Cabir 'den.
Mslim. Sahih; 43. Kitabu'l- FadaiU. Babu Tevckklihi alliahi tela; yine Cabir b. Abdillah (r.a.)'dan.
Syli, Menahil
Safa 'da hads- erifin ifa'ya alnan metninin
Beyhaki tarafndan yine
Kitabu'l- Cihad

b.

b.

mam

Men Allaka Seyfehu

mam
Cabir

Babu

mam

Abdillah dan olan rivayeti tahri ettiini kaydetmektedir.

(265) Buhar. Sahih; Kitabu'l- Megazl Babu

s- atlleti semmet lin-Nebiyyide Hz. ise ve Hz. Ebu

Hreyre (r.anhmanydan Kitabl-Hibe Babu "KaMU'l- Hediyyeti mine'l- Mrikiyne de Enes b.
Malik (r.a.)'dan.
Mslim, Sahih; 39. Kitabu's- Selm. 18. Babu's-Semmi. Hads No. 45 de Enes
b. Malik (r.a.) dan
Ebu Davud Kitabu'd-Diyat. Bab. 6'da. bn Mce. Snen; 31. Kitabu'l-Tb.
Babu's-Shr
45.
de 3546 No.lu hadste bn mer (r.a.)'dan rivayeti tahri etmitir.
'

mam
mam

106

ESASI, FIKRDI ...

Yine kendisine by yapan Lebd b. e-A'sam'a da ilimemitir. Onun

U GZEL VE HASLETLERN

yapt

vahiy yolu

ile

kendisine bildirildii halde onu cezalandrmak

yle

dnmemitir (266).
Abdullah b. bey ile benzeri mnafklara da ilimemitir. Peygamberin arkasndan yaptklar konuma ve satamalar, kendisine nakledildii halde yine de ses karmamtr. Onlardan bazlarnn ldrlmesini ngren baz sahabilerine yle demitir:

dursun, azarlamay bile

"Ben,

Muhammed ashabn

ldrd dedirtmem kimseye."

Enes (radyallahu anh)'an:

"Peygamber (salla llahu aleyhi ve sellem)'le birlikte idim. stnde ynden yaplm kaba ve sert bir cbbe vard. Bir Bedev gelip cbbesini
ylesine ekti ki, mbarek boynu tahri oldu. Sonra Bedev ona":

- Haydi u

deveme, yannda bulunan ganimet mallarndan mal yklet!

Sen kendin ve babann malndan ykletmiyorsun ya!
iki

Bunun karsnda Reslullah

(sallallahu aleyhi ve sellem) skt buluyor-

du.
Biraz sonra Bedevi'ye sordu:

- imdi syle

bakalm bana

yaptn bu

ktlne ksas yaplacak

m?

- Hayr!
- Niin?
- nk sen,

ktle ktlkle mukabele etmezsin de ondan.

"

ve bir deveye arpa dierine de hurma yklenmesini emretti.

ie (radyallahu anha) dedi ki:
Allah 'n Resuln, Allah 'm emirleri veya yasaklan inenmedike kendisine yaplan hakszla mukabele ettiini asla grmedim. Eliyle Allah

mam Buhar.

Sahih: Kitabu't-Tb. BabuVShr'de Hz. ie (r.a.)'dan ve Kitabu'l-Edeb, Babu

ye'muru biladlide ie (r a ydan. mam Mslim. Sahih; 37. KitabuVSelm. 17
BabuVShr'de ie (r.a.) 43/2189 No.lu hadis *de rivayeti teshil ve tahri etmitir. bn Mice, Snen;
31 Kitabu't-Tb. 45 BabuVShr'de yine ie (r.a.)'an 3545 No.lu hadsle tahri etmitir. mam Nesai Snen. Kitabul-Tahrim. Babu Seharet EhJi'l- Kitab'da Zeyd b. Erkam (r.a.) da bu hadsi deiik

(266)

Kavlillahi innellahe

Dr

senc vc lafzla rivayet etmitir.

(267) Buhar, Sahih; Kitab'l-Libas. Babu'l- rdiyet Kale: Enes Ccbcr* A'rabiyyn Ridae Nebiyyin
fs.a.vj Hz.Ali (k.v. )'dcn Kitabu'l-Edeb. Babu't-Tebessm ve Dihki. Enes b. Malik (r.a.) tahri etmi-

Mslim. Sahih: 12. Kitabti'z-Zekt 44. Babu ttai men secle b fahin ve Glzatin. Enes b. Malik
(r.a.) 128/1057 No.lu hadsle tahri etmitir. bn Miee. Snen; 32, Kitabul-Libas I. Babu LibasiV
Nebiy (s.a.v.) yine Enes b. Malik (r.a.)'dan tahri etmitir.
Ebu Davud Snen; Ktabu'l- Edeb
lir.

mam

Babm

mam

fil-Hilm ve

AhJk^NeMyyfde ifa

Mellifi

Koad

tyaz \n kitabna

Beyhakl Snenin; Kitabu'l-Edeb'inde Ebu Hreyre (r.a.ydm

McnahilV

Safa da beyan etmektedir.

107

ald

tahri

metnin lfzan btlfan.

olduunu

mam

Siiyt

FA-I

ERF

yolundaki savalar hari, mbarek

TERCMES

elini

kimseye vurduunu grmedim.

"

(268).

veya hizmetiyi asla dvmemitir.

bir adam getirdiler ve dediler ki:

Kadn
Ona

adam seni ldrmek

yle buyurdular:
**Bu

istiyordu."

"Korkma, korkma (sana iliilmeyecek!). Beni ldrmek

buna teebbs etseydin zaten yapamayacaktn!" (269).

isteseydin ve

Zeydb. S'ne Resullah (sallallahu aleyhi ve sellem) 'den alacan istemeye geldi. Yakasndan yapt ve mbarek omuzlarndan elbisesini syrd, ona kar kt lakrdlar kulland. Hatta yle dedi:

Siz ey Abdl-Muttalip oullar!

Borcunuzu zamannda demiyorsu-

nuz!

mer

ar

kar

onun bu satamasna dayanamayarak adam azarlad ve ona

konutu. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) ise, sadece te-

(r.a.)

bessm ediyorlard. yle buyurdular:

"Ben ve O bu davranndan daha iyisine muhtacz. Ey mer, bana

borcumu iyice dememi, ona da alacan insanca istemesini emretmeHydin! Daha borcunun denmesine gn var!'\
Sonra mer'e (r.a.) parasn demesini hatta yirmi sa' da onu korkuttuundan dolay demesini emir, buyurdular (270).

te Resullah (sallallahu aleyhi ve sellemy'm bu yumuak ve pek nazik

davran adamn Mslman olmasna

vesile oldu.

Ondan sonra adam yle konuurdu daima: Peygamberlik almetlerinden

bilmediim iki eye daha Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) de ahit
oldum:
a)

Karsndakinin

b) Kendisine

cehaletini hilim (sabrla)

yaplan

karlamak.

ar lf saldrsn ve cehaleti de tebessmle savu-

turmak.

Evet onun sabr, metaneti, afv ve merhametine dair o kadar sahih ha-

mam Ebu Davud. Snen Kitabul-Edcb. Babun fit-Tccavzi fi'l-Emr Hz. ijc (r.a.) iki metin
halinde rivayeti Icsbil vc lahriv etmitir. mam Mslim, Sahih: 43. Kitabl- Fadail. 21 Babu Mbaade(268)

tihi (s.a.v.)

til-Asam ve

ihtiyari!

minel-Mubahi eshelihide Hz. ie

(r.a.)'dan. Hadis

No. 77/2327

ve 79/2328.
(269) Bu hads

erifi

mam

Taberannin

Muc

ccm'inde tahri elliini

mam Syli.

"MenahikVs-

Safa da kaydetmitir.

nam Tabmtni. Mu'cem

dc tahri milir.(Bak: MccmauV.-Zevaid 8/240).

Bey haki, Delail'n- NObiivve'dc Abdullah b. Sr/im'dan lahri etlii Ebu Naim'n de keza DdaSyti MenahilVSafa'da beyan etmeklede tahri ettiini bn Hibban'm hadsi vaslettigini.
(270) Hads

erifi.

l-Kebir

nam
il

dir. (Shf.

mam

17).

108

BU GZEL VE HASLETLERN
dslcr

vardr

ki,

ESASI,

FIKIRDII....

btn bu sahih haberler deta mtevatir haberler halini

al-

ve
Kendisine yaplan btn satama, zulm ve eziyetleri byk bir sabr
tahammlle karlamtr. Nihayet Allah (c.c.) onu onlara galip kld, b-

kavuturdu. imdi hepsi, onun kklerini kurutacan, tmvard.

n birden kltan geireceini sanmlard. Hatta buna kesin kanaatlan
Fakat O, onlar affetti, balad ve dedi ki:
Size ne yapacam sanrsnz?
yilik yaparsn bize, nk en erefli bir kardesin, erefli bir kardein
olusun!
Ben sadece Yusuf kardeimin dediini sylerim (LA TESRBE

yk

bir zafere

ALEYKMLYEVM).

Haydi

gidiniz hepiniz serbestsiniz! (271)

buyur

du.
Ten'im'den tam seksen kii sabah namaznda onu niden ldrmek iin
bir ey
geldiler, yakalandlar. Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) onlara
yapmayp salverdi. Bunun zerine Fetih sresindeki:

"O, onlarn
zil

ellerini

sizden

meneden (Allah)'tr." mealindeki

yet na-

oldu (272).

Mekke'nin fethinden sonra yakalanp kendisine getirilen ve amcasnn

ldrlmesinde balca sebep olan Ebu Sfyan'a yle dedi:
"Mslmanl kabul etme zamann hl gelmedi mi?".

Ebu Sfyan'n cevab:

Anam babam sana feda

ycsn! Ne

kadar

olsun; ne kadar tahmmll, ne kadar

bala-

iyisin! (273).

Evet, Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) insanlar arasnda hi

fkelenmeyen ve ok abuk honut olan bir peygamberdi.

BLM
CMERTLK, SAHAVET VE MSAMAHAKRLIK
Cmertlik, sahavet, msamahakrlk gibi kavramlara gelince; bunlarn mnlar da birbirine yakndr. Bazlar bunlarn arasnda baz farkkymeti ok stn
lar olduunu syledi. Mesel, keremi; deerli, faideli ye
olan eyleri gnl holuu ile cesaretle harcayabilmek, anlamnda tarif
etti.

(27

n /mam

nin lfiilaryla

nu

I7)dc bu hadis serilin Kamil ya.'n ifa sn ald metZencevey/Tin Kitabul-Emvalinde bn Ebi Hseyin tarikiyle rivayet edilen olduu-

Syt: Mcnahils-Safa (Shf.

tm

tesbit etmitir.

(272)

/mam Mslim:

32- Kitab'l-Cihad vc's-Siycr. 46-

Babu

Kavlillah tel "Hvellezi keffe ey-

Hads No: 33/1808'da Encs b. Malik (r.a.)dan Emi Davud. Kilabul-Cihad. Bab: 120.
(r.a.)'an.
Tirmizi. Sncf 48- Ebvab Tefsirul-Kur n. Tefsiri Surctl-Fcth. Hads No: 3260. Enes
Syti: Menahils-Safa. (Shf. I8)'da bu hads-i erifi sahih bir senedle bn Abbas (r.a.) "dan
(273)

diyhim

..**.

mam

Beyhaki'mn ve

mam

Taberani'nin tahric ettiini tesbit etmitir.

109

FA- ERF

TERCMES

kavramnn tam zdddr bu kelime.

Msamahakrla gelince: Bakasnn nezdinde hakkn
Sefalet

ragat etmektir.

Katln zdddr

kullanmaktan

fe-

bu!

Cmertlie gelince: Bunu da (kolayca verebilmek) eklinde tanmladlar,

tarif ettiler.

bir nevi cmertlik)* tir ki, cimriliin

Cd: (O da

tam

karln ifade eder.

Bu gzel huylarda Resluilah (sallallahu aleyhi ve sellem)'c kimse eriemez! O, bu ynden de herkesten stndr. Onu yakndan tanyan (dostdman) herkes bylece vasf etmiti onun yce ahsiyetini.
Bize,

Ebu

o da,

ve ehit olan Ebu Ali es-Sadef, Kad Ebu

Velid el-Bct'den,
Zer el-Herevi'den, o da Ebul-Heysem el-Kmeyheni'den, o da

kad

Ebu Muhammed es-Serahs, Ebu shak el-Behli'den, o da Ebu Abdillahi'lF/rebr 'den, o da mam Buhar'den, o da Muhammed b. Kesir'den, o da
Sfyan, o da bnil-Mnkedir'den (rivayet ederek) dedi

Cabir

b.

ki:

Abdullah (radyallah anh)'n yle dediini duydum:

"Hayatnda, kendisinden

istenen bir

ey iin hayr (veremem) dememi-

tir." (274).

Enes

bn

b.

Sehl

b.

Sa'd (r.anhuma)'dan da ayn

ey

rivayet edilmitir.

Abbas (radyallah anhy dan:

"Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) iyilik yapmak bakmndan insanlarn en cmerti idi. En ok cmert davrand zaman, Ramazan ay
idi. (Hele) Cebrail (aleyhisselm) la bulutuu zaman Saba rzgrndan
daha cmert olurdu. (Hayr = Umum menfaati datmakta.)" (275).

mam Syti ve ifa rihi mel indeki lafzlarla olan rivayetin Mslim'in Sahih'inde olduuna dikkat ekmilerdir.

Bak: Mslim Sahih: 43- Kilab'l-Fadail.

ale. l
ile

ve kesret

Enes

ataiht.

(r.a.) 'dan

14-

Babu

Ma Sile

Reslullahi (s.a.v.)

ey 'en

Kattu. Feka-

Hads No: 56/231 l'de. Cabir (r.a.)'dan rivayet tahri etmitir. 57/2312 no

mtekarib'l- Metin ve

mana

dier

rivayeti de tahri etmitir.

(275) Buharf Sahih. Kitahu Keyfe Kne Bedl-Vahyi. bn Abbas (r.a. )dan KitabVSavm. Babu
Ecvedu Mekne'n-rVebyy/ (s.a.v.) yekunu fi Ramazanede bn Abbasdan Kitabul-Menakb. Babu Sfati'n-

Nebiyyi'dc yine bn Abbas (rjtu). Kitabu Bcdi'l-Halki'de. Kitabu Fedaile'l-Kur'n. Babu Kne Cibrilu
Yari/uM Kr'nc ale'n-Ncbiyyi'dc. Kitab'l-Edcb. Babu Hsni'l-Hulki ve's-Seha.. da Enes (r.a.) 'dan

Mslim Sahih. 43. Kitabl-Fadail. 12. Babu Kne'n-Nebiyyi (s.a.v.) Ecved'n-Nasi bi'l-Hayri mine'rKyhi -Miirscle'dc Enen h. Malik (ra.) dan 48/2308 No. ile. mam Tirmi/, Snen; 24. Ebvabl-Cihad.
14. Babu ma ce fi'l-Huruci inde'l-Fcza No. I687'de Enes (r.a. )'dan mam Nesai, Snen; Kitabu'sSiyam. Babu'l-Fadli ve'l-Cdi fi erhi Ramazane ibn Abbas (r.a.) tahri etmitir.

mam bn

Mace. Snen; Kilabl-Cihad.

9.

Babul-Huruc fi'n-Nefirde Enes

No.lu Hadsle.

110

b.

Malik

(r.a.)

2772

BU GZEL VE HASLETLERN
Enes (radyallah
"Bir adam ondan
koyun verdi. Adam
"Gidin siz

ESASI.

FIKIRDII....

anAJ 'dan:

mal

isted'

Ona

da arasm dolduracak kadar ok

iki

memleketine dnnce".
de Mslman olun; nk

Muhammed

(sallallahu

aleyhi ve sellem) fakirlikten endie duymayan bir adam gibi (bolca daveriyor, dedi" (276).
Birok kimseye yz deve vermitir. Sarvan 'a yz verdi. Sonra bir yz daha,

tp)

sonra (yine) bir yz daha verdi (277).

Henz Peygamber olarak gnderilmeden nce de

Nevfel

olu Varaka ona yle

dedi:

"Zayfa yardm

durumu ayn

idi.

edersin, yoksulun

elinden tutup korursun." (278).

"Hevazin (kabilesinin), alt bin civarnda olan esirlerini geri vermitir.

**

(279).

Abbas'a

tayamayaca

kadar

ar

bir altn verdi (280).

Kendisine doksan bin dirhem getirilip (nne) hasrn stne serildi. Sonra ayaa kalkp taksim etmeye koyuldu, bitirinceye kadar her isteyene verdi
(hi kimseyi mahrum brakmad) (281).

adam geldi, ondan bir dilekte bulundu. Ona:

"Sana
anda verecek bir eyim yok; lkin benim
bize bir ey gelince hemen onu deriz!" buyurdu.
Bir

(Bunu grnce)

mer

(radyallah anh) O'na:

"Gcn yetmedii ey

(276)
(r.a.)

nam Mslim,

57/2312 No.

nmma satn al,

ile

Allah seni ykml klmad!'' deyince,

Sahih; 43. Kitabu'l- Fadail. 14. Babu

ile rivayeti tahri

Ma

Suilc Reslullah'n Enes b. Malik

etmitir.

(277) Mslim. Sahih: 43. Kitabu'l-Fadaii. 14. Babu

59/2313 No.lu hadsle rivayeti tahri etmitir.

Ma

Suile KesliIIahi'de

(278) Buhar. Sahih: Kitabu Keyfe Kne BedYI- Vahyi 'de Hz. ise bu szleri
nisbet ederek rivayet etmitir. Fakat

ifa

mellifi

Kaad yaz

Yunus

Hz

hn

ihab'dan

Halice

(raVya

kendince bilinen bir sebebe mebni Varaka

b. Nevfel'e isnad ederek kaydetmitir.

(279) Buhari. Sahih; Kitab'l-Vekale. Babun za Vhbc ey "en li vekiylin ev efic kavmin caze'de
Mirvan bin el-Hakem ve Misver b. Mahreme (r.anhma )'dan Kitab'l-Megazi. Babu kavlillahi tel:
"Yevme Huneyn" de Mervan b. Hakem ve Misverb. Mahreme "den, Kitabu'l-llk. Babu Men Melleke
mine'l-Arabi Rakikan. Mervan b. Hakem ve Misver h. Mahreme'den, Kilabu'l-Hibe. Babu en Rea'lHibete'l-Gaibete caizetn. Mervan b, el-Hakem ve Misver "den. Kitabul-Ahkm Bab'MJreraili'n-Nasi'de
smail b. Uveys tariki ile yine Misver b. Mahreme ve Mervan b. ct-Hakem (r.anhma) "dan rivayeti
tahri etmilir.

eyh Anfibillah Abdulganyy Nablusffk. s. )'da Zehair'l-Mevaris'dc Ebu Davud Kitabi}

Cthadda Ahmed
(280)
tesbit

bn

b.

Saad

(r.a.) tahri ettiini

I-

kaydetmitir.

mam Syti.

etmitir. Bak.

Saad. C. 4,

MenahilVSafada mam Buhari'nm Enes b. Malik 'den talikan rivayet ettiini

Buhar Sahih, Kitabu 1- Cihad ve ve s-Siycr. 172. Babu Fidau l-Mrikin. Tabaka!

Ksm

I.

Shf. 9.

(281)

mam Syti McnahilVSafa (Shf.

1i"nde mrsel olarak rivayet etmitir.

Ayn

I8)'de Hads
hadsi /bm 7-

lir.

111

erifin

mam el-Hasan

b.

Dahhk "emai-

Cevzf "El- Vefa" adl eserinde rivayet etmi-

FAPeygamber

ERF

TERCMES

(sallallahu aleyhi ve sellem)

Ensar'dan bir

adam

Ey Allah'n

bunu

ho karlamad.

Derken

ona:

nfak et, Ar sahibi (nin mal- m lk) azalacak

diye korkma! dedi. Bunun zerine Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ylesine tebessm buyurdu ki yznden nee ve sevin izgileri adet
elisi!

okunur oldu. Ve:

"Zaten ben bununla (yani byle yapmakla) em rolndm, buyurdu." (282).
(Tirmiz) Muavviz b. Afra (283) dan (radyallahu anh):
"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) e bir tabak ya hurma ile salataltk getirdim. Karlnda bana avu dolusu zinet ve altn verdi. " (284).
f

Enes
hibir

dedi ki: "Allah'n Resul (sallallahu aleyhi ve sellem)

saklamaz/ard. " (285).

(r.a.)

ey

Hlsa;

Onun cmertliine dair

haberler, hadsler

yarma

saylamayacak kadar

oktur.

(Yine)

Ebu Hreyre (radyallahu anh) 'dan:

gelip ondan bir ey istedi. Bunun zerine Allah'n Resul

(sallallahu aleyhi ve sellem) (baka bir adamdan) onun iin yarm vesk
(otuz lek) dn alp verdi. Sonra bilhare alacakl borcunu istemeye
gelince, (tuttu) ona tam vesk (altm lek) verdi ve (sebebini izah ede-

adam

Bir

rek),

yle buyurdu:

Yarm, alacandr. Dier yannu

sandr

(ih-

(286).

mam

Ayrca manen bunu meyy id

Babu

3.

bizden sana olan bir atiye

Tirmiz email. BabuMaCef Hulki Reslillahi (s.a.v.) Shf. 514-515'de

mer'den rivayeti tahri etmitir.

(282)

bn

ise

Men

bir hads-i erif,

mam Buhar Sahih, 39.

hih. 43. Kilabu'l- Fadail, 14. Babu Ma

dullah (r.a.) rivayeti tahri etmilerdir.

Kitabu't- Kefaleti.

mam

Mslim SaAbdullah (r.a.)

Suile Reslullahi... Hads 60/23 I4'de Cabir b. Ab-

TekefTele an Meyyitin Deynen'de Cabir

b.

Muavviz b. Afra: Ubeyd b. Sa'lebe adyla tannmtr. Babasnn ad Haris b. Rifaa

Muavviz Bedir gazvesinde bulunmu ve Ebu Musafi onu ehid etmitir. Bak. Hatmet ifa erhi C.2. Shf. 48.
(283)

b. cl-Hris b. Sevad'dtr.

mam

Tirmiz Snen; Ebvabfl't-Taharc. 59. Babu ma efie fi Terki'l-Vuzu-i nimma

(284)
gayyereti'n- Nari'de. Hads No. 80'de Cabir (r.a.)dan 48. Ebvabu Tefsiri'l- Kur'n. Babu
(ve
in Sureti) brahim de Enes b. Malik (r.a.) 'dan 3 II 8 No.lu hads-i erifle tesbit ve rivaTaberan Mu "cem' inde tahAhmed Msned, C.3'de
yeti tahri etmitir. Ayrca

mam

mam

ri

etmilerdir,

(285)
(s.a.v.)

imam

Tirmiz.

email'de Muavviz

mam Tirmiz; Snen; 37.

No. 2363 'de Enes

b.

b.

Afra'dan tahri etmitir.

Ebvab'z- Zhd. 37. Babu ma ce

Malik fr.a.; dan tahri etmitir.

112

fi

Maiyeti'n- Nebiyyi

BU GZEL VB HASLETLERN

ESASI. F1KIH

BLM

ECAAT VE NECDET'E GELNCE

Necdet ise, kiinin kendisini lmn kucana ataca zaman, kendisine gvenmesi (ve hi) korkmamas, demektir. Bilindii gibi, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'de bu iki vasf tam mnsiyle mevcud
idi.

ok zor durumlarla karlamtr (fakat korkmamtr). stelik

birok defa

kendisinden gl ve silha kendisinden stn olan kiiler onu grnce,

kamlardr.
ise, yerinden katiyen kprdamamtr. Arka evirip kamamtr, yerinden bir santim bile (zaaf) gsterip oynamamtr.

Ondan baka btn ecaati

kimselerin mutlaka (bir kere de) olsa katktan, (dmanlarna) yenildikleri kaydedilmitir.
(mektup) ta Ebu Ali eUCeyyan, Kad Sirac, Ebu
Bize, bana
i

yazd

b.

smail,

bn

Muhammed el-Asl,
Yusuf, Muhammed Bcra (radyalla-

Bear, Gunder, u'be,Eb

Ebu Zeyd el-Fakih, Muhammed

b.

Ishak.

hu anhm) 'dan. O'na bir adam:

Huneyn gn Reslullah (sallallahu aleyhi ve se/tem/den katnz

m?

diye sorunca:

(Evet) Lkin Allah'n Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) kama-

dlar, dedi ve sonra (szne)

lkin O,

unu ilve etti: "Onu beyaz katn zerinde

ona devaml olarak:

"Ben peygamberim, yalan yok!"

"Ben Abd'l-Muttalib'in oluyum!"
Dieri yle

dedi:

"Peygamber

diyordu (287).

(sallallahu aleyhi ve sellem)

katrndan

indi'

mam Mslim,

Abbas (radyallah anh) 'dan

nakletti:

"Mslmanlarla kfirler karlanca, Mslmanlar katlar. Reslullah

(sallallahu aleyhi ve sellem) durmadan katrn dmanlarn zerine doru
mahmuzluyordu. Ben dizgininden tutup (belki kendisine bir ey olur endiesiyle geri ekiyordum), Ebu Sfyan da rikbn yakalam mni olmak istiyordu. Sonra (Ya Le I- Msl imine!) diye seslendi.

Bazlar

dediler ki: Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) fke-

(287) Buhari Sahih. 56. Kitabul-Cihad. 97. Babu

Men

Saffc Ashabehu Inde'l- Hezimeti ve Nezele

w Dabbetihi ve'istensara'da Ben b.Azib (r.Mnh)'dan Mslim 32

Ben

Kilabu'l-Cihad veVSiyer. 28. BabOn

Aib (r.a.)'dan badis

No. 78/1776 ile tahri etmitir. Buhar, Sahih; 64.

Kkabu'l- Megazi. 54. Babu Kavliliahi "ve Yevme" Huneyn... Yine Ben b. Azib (r.a.)'c biraz farkl

fi

Gazveni Huncyn'dc

b.

lfzla riv?yet etmitir.

113

ifa-i erif: 8

ERF

FA-1

TERCMES

_____

lendii zaman yalnz Allah iin fkelenirdi. Ve hi kimse bu fkesini

nleyemezdi (288).
bn mer (r.a.). "Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) 'den daha
cesur, daha fedakr, daha cmert, daha honut birini grmedim hi!" (289)
dedi.

mam Ali
4

'Biz

harb

(k.v.) anlatyor:

kzt zaman, gzler fkeden kpkrmz kesildiinde Res-

lullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ile

korunurduk.

nk dmana ondan daha yakn kimse olmazd. Bedir gn kendimi

grdm; hepimiz Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Ve korunuyorduk,
zira o gn O, dmana hepimizden daha yaknd. O gn dmana O, hepimizden hzl ve cesur hcum ediyordu.
Denildi ki, cesr ve ok gzel harb eden kii, dman yaklat zaman, hemen Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'//! yanbamda yer
alrd. nk dmana en yakn o olurdu." (290).
Enes (r.a.)'dan: "Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) insanlar arasnda en gzel, en cmert, en cesur olan idi.

gece duyduklar bir sesten korkmulard ve sese doru gidiyorlard, bir de ne grsnler, Reslullah (sallallahu aleyhi ve selve geri dnyor. (Ebu Talha)'ya ait
lem) onlardan nce gelmi,
bir ata binmi, klc boynunda aslm bir halde onlara haber getiriyor
ve yle diyor(du):

Medine ehli

bir

bakm

"Korkmayn, bir ey yok!" (291).

mran b. Hseyn (292) dedi

ilk

ki:

hcum eden Allah'n Resl

'Byk dmanla

karlat zaman

(sallallahu aleyhi ve sellem) olurdu".

email Babu ma de f Haiki Rcsulillah sallallah aleyhi ve sel km 'de Hind b.

Ebi Hale 'den Hz. Hasan b. Ali (t. v.) ve (r.anhma) rivayet ettii uzun bir hads- erifin bir cmlesidir.
(288)

mam Timizi.

Aliyy'l-Kaari, erh-i email. Shf. 39-53. Heysemi. Mecma'z-Zevaid. C.8/2778.

(289) Kaad /yaz 'tn ifa metnine ald metin mam Darimi Msned, Mukaddime 10. Bab'dadtr. Ayn hadisin "Ma Raeyt" kelimesini "Kne'n- Nebtyyi" seklinde mam Buhar! Sahih, 56. Kitabu'l- Cihad. 82. Babu'l- Hamail ve "Talyk's-Seyf bi'l-Unuki" de Enes
Sahih. 43. KMab'l-Fadail.

l. Babu

fi

ecaati 'n- Nebiyyi Aleyhi

Tirmiz Snen. 24. Kilab EbvaM'l-Cihad 14-15 Bab. Babu

I687'de Enes (r.a.)'dan

imam

bn Micc Snen. 24.

ma efte

mam

Malik (r.a.)'dan
Mslim
Selm. Hadis No. 48/2307'de
b.

mam

fi l-

Kitab'l- Cihad. 9.

Huru inde'l- Feza Hads No.

Babu'l-Hunc fis-Sefer. Hadis

No. 2772.
(290)

Kaad

lahri ettiini

/yaz in

ifa metninin

ned'inde lahri

mam BeyhakVmn

Delailn'Nbvve'sinde

ayn

lfz

ve metinle

Ayrca mam Ahmed (r.a.)'de Ms97.

men
vesafa Ashabehu inde'l-Hezimeti
etmitir. Buhari Sahih. 56. Kitab'l -Cihad
Babu

mam Sytl.

Menahil's-Safa'da beyan etmitir.

ve Nezelc an dabbetihi ve istensara. Mslim Sahih. 32. Kitab'l- Cihad

veri Huneyn'de. Hadis No. 79.
tel "... ve Yevme Huneyn" de yine Bera b. Azib (r.a.)'dan.
(291) 289'daki gsterilen yerlere

baklmaldr.

114

ve's- Siyer. 28.

Babun

fi

Gaz-

HAYA VE (NNE BAKMAK)

Ubey

b.

Halef O'nu Uhud gn grnce yle dedi:

Nerede Muhammed? Eer yayorsa ben yaamayaym! (Daha nce

Bedir Sava'nda fidye
demiti):

Yanmda bir atm

karlnda

lmden kurtulduu zaman yle

gn arpa ile besliyorum. Ona binerek

bir gn seni ldreceim! Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) hi tncevab verdi:
madan
"nallah ben seni ldrrm!".
Sonra Ubey, Uhud gn Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'i grnce
atn zerine srd. Mslmanlardan bir ksm insanlar araya girdi. Fakat
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) onlara:
"Aradan ekiliniz, onu benimle babaa braknz" emrini verdi.

var,

onu

her

El-Haris b. es-Smma'dan bir mzrak ald. ylesine sallad ki; herkes sinekler gibi katlar. Sonra Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) Ubey'e
doru yanat, boynuna yle bir darbe indirdi ki; adam atndan dt. Di-

er

bir kavle

gre kaburgalarndan

biri

krld.

Kurey'in yanna dnnce:

Muhammed beni ldrd.

Bir eyin yok! dediler.

Bende olan, dier insanlarda olsayd hepsi lrlerdi. O bana, "Seni

inallah ldreceim!" dememi miydi? Vallahi bana tkrse bile yine de
beni ldrr (yani onun tkr ile lrm!) dedi ve sonra Mekke'ye dnlerinde Serif'de (Mekke yaknlarnda bir yerin addr) ld (293).

HAY VE (NNE BAKMAK)

Haya; beenilmemesi (veya nefret edilmesi) beklenen, yahut terk edilmesi ilenmesinden evl olan bir eyi yaptnda (ya da yapaca zaman) insan

yznde beliren ince bir belirtidir.

ne bakmak; insanolunun nefretini mcip olan eyleri, yaradl
ile

itibari

deta grmemektir.

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bu iki kavrama sahip olmak ynnden de herkesten stnd. Yani son derece haya sahibi idi. Avret (ve
ayp olan) eylere kar deta gzleri yumuktu.
"nk bu, peygambere ez vermekte, o sizden utanmaktadr. Allah ise Hakk( aklamak) dan ekinmez." (294).
Bize Ebu Muhammed b. Attab (Ondan okuduumda tahdis etti.) dedi ki
bize: Ebul-Kasm Hatim b. Muhammed (tahdis etti); dedi ki bize: Ebu'l(293)

/mam Ebu's-eyh.

Kilab'l-Ahlk adl eserinde tahri

(Shf. I9)'da kaydetmitir.

(294)

Ahzab

Sresi, yet: 53.

115

elti

diye

mam Syt,

Menahil's-Safa

FA- ERF
Hasan el-Kabis
ti);

TERCMES

(cahdis etti) dedi ki bize:

Ebu Zeyd e/- Mervez (tahdis

Muhammcd b. Yusuf (el-Firebr)

dedi ki bize:

Muhammed b. smail e/- Buhar Abdan 'dan,

o da Enesin Mevls (azatl
Ebu Said el- Hudri (r.a.)'dan:

den,

tahdis etti; dedi ki bize:

o da

o da Katade

'be 'den,

klesi) Abdullah'dan,

da:

"Reslullah (saltallahu aleyhi ve sellem), rts iindeki bakire

daha haylyd. Bir eyden

de/ anlardk."

et-

holanmad zaman, hemen

kzdan

(mbarek) yzn-

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), ylesine hay ve edeb sahibi idi

eyle (hay ve iyiliinden tr) hitap etki, hi kimseye, holanmad
mezdi (295).

ie

(r.anha) 'dan:

Kendilerine, bir kimsenin,

holanmad bir eyi yapt haber verilince:

"Neden falan kimse byle diyor, byle yapyor?" demezdi. Umum

mnda yle buyururlard:

"Niin byle yapyorlar veya diyorlar?"

Bu ekilde o adam

yapt

(296).

veya syledii kt iten alkordu ve

adn

vermezdi.

Enes (radyallah anh) anlatmtr:

"Yanna, yznde sar renkte bir ey bulam bir adam girdi. O'na hi
bir ey demedi. Kiiye zlecek bir ey sylemezdi. O dar knca, yle
buyurdu:

"Syleseydiniz de yzndekini ykasayd ya!"

mam Buhar! Sahih.

Menakb.

Baht ifal

(297).

Ebu Said-i Hudri

(r.a.) 'dan ayn sahabden ayn metinle. mam Mslim, 43. Kilabu'l- Fadail 16. Babu kesreti Hayihi
de 67/2320 No. ile rivayeti tahri ettikleri gibi. mam Buhar. Kilab'l- Tefsir fi Sreti'l- Ahzab fi ye(295)

61. Kil a bu

I-

23.

n- Ncbiyyi'de

"Babu

kavlini tel La tedhulu bytc'n-Nebiyyi illa en y'zene... il ahiri'l-ye" de Enes b. Malik

dan 'eddl- Hay lfz ile. Kitabl- Edeb Babu Men lem Yuvacih'n- Nane bil-ltabda yine
EbuSaid-i Hudri (r.a.) metindeki lfzlarla, yine Kitab'l-Edeb Babu'l-Hay'da yine- Ebu Said -i Hudri
tin

(r.a.)

(r.a.)

ayn

metinle rivayeti tahri etmitir.

mam bn Mace Snen. 37.

Kitab'z-Zhd.

17.

Babu'l-Hay

mam

4180 Nalu hadste ayn metni EbuSaid-i Hudri (rjf.)'dan tahri etmitir.
Tirmizt. email'de Babu ma cc fi Hayi Rcsulillahi (sallallahu aleyhi ve sellem) yine Ebu Said-i Hudri (r.a.) ayn metinle
rivayeti tahri etmitir.

Enes

b.

Malik (u.)

email rihi Aliyy'l-Kaari bu hadisin erhinde (bak

rivayeti

"ve kne yekimi

cl

Hay hayrn klln"

Shf. 518)

mam Bczzar'm

ziyadesiyle lahric ettiini beyan

mam Ebu Davud Snen. Kitabl-Edeb. Babun Husnil-ire Hz. ie

(297) mam Tirmizi email'de Haddesena Kuleybe
Said ve Ahmet b. Abde Hve'd-Dabb (ve'I(296)

fi

b.

mn vahidn) Kal Haddesena Hammad b. Zeyd an Selmi'l-Alevan Enes b. Malik <rM.) an Rcsulillahi. "Kne indehu Reculn bihi eser Sufratin .." metniyle rivayeti tahri etmitir. email. Babu ma
cc fi Hulki Rcsulillahi. mam Ebu Davud Snen,
tik (r.a.) tahri

etmitir.

116

ONUN HALKLA OLAN MNASEBETLERNDEKf

ie

(r.anha) dedi

ki:

"Peygamber (sal lal! ahu aleyhi ve sellem)

terbiyeye zt

den, bozan bir

sz sylemezdi. Byle bir sz sylemeye katiyen teebbs bile etmezdi.

ar (ve pazarlar) da yksek sesle (lemi rahatsz edecek ekilde) kat'iyen konumazlard. Ktle, ktlkle mukabele etmezdi.
ve msamahakr davranrd. " (297a).

Bilkis

afederdi

da byle vasf edildiine dair, bn Selm ve Amr tbni'l-As (radyallahu anhma)'an da rivayet vardr (298).
7evrar 'ta

Yine ondan rivayet edildiine gre; fazla hayasndan dolay mbarek gz

kimsenin yzne sabit bir halde bakamazd.

Holanlmayacak

bir sz (yani

z) sylemeye zorunluk

ie

karsndakinin holanmayaca

duyduunda

bir s-

kinye yollu anlatrd.

(r.anha)'dan:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)' in avret

grmedim."

mahallini

katiyen

(299).

ONUN HALKLA OLAN MNASEBETLERNDEK HSN-

MUAERET VE DABINA GELNCE:
Bu konudaki sahih haberler saylmayacak kadar oktur.
Ali (k.v.) onu vasf ederlerken yle buyurmulardr:
"Son derece tahammllyd. Lehe bakmndan insanlarn en dorusuydu. Yaradl ynnden en yumuak tabiatl idi. db- muaeret cihetinden
en

iyileri idi." (300).

Bize icazet verdii gibi ve bambaka muhaddislcrden de okuduumuz

da
gibi Ebu'l-Hascn Ali b. Merref el-En'Mati bize rivayet etti dedi.

bni'LArab haber verdi. Ona da Hiam rivayet etti. Ebu

Mervan ve Muhammed b. el-Msenna, el-Velidb. Mslim, el-Evzai, Yahya

hs tahdis

(297a)

yn

etti.

mam

(298)

cem

mam Tirmizi Snen, 50.

yin) Hads

(299)

ma ce fi Hulki Rcslullah da Hz. iscnin Sahiheyndcki ayr

ve
ederek toplam;
tahri etmitir.

Tirmiz email. Baht

rivayetleri

(Kitab) EbvabM- Menakb. 3. Bakn (Rcsulillahi Hatem'n- Nebiyde Abdullah b. Selim (r.a.)'dan.
Tirmiz email, Babu ma ce fi Hayihi (sm.v.) Shf. 518. Sarih Aliyy'l-Kaar

No. 362

mam

Bezzar'm

mam

bn Abbas

lah (s.a.v.)

(r a

Manen bu

'dan

Yatesitu min verai

meyyid bir hads tahri ettiini Kaale Kne ReslulHucrat fema rea ehedn asretehu kattu. "Isnadhu hasen" kaydiyle
hadsi

bildirmitir.

mam

Timizi Snen.

Babun (Vasafe Aliyyn (r.a.) li rTirmiz email. Babu

Rcsl. (sallallahu teV aleyhi vc sellem) Hads No. 3642. Ah (r.a.)'dan
Ma Ce f halk Resulillah (sallallahu aleyhi ve sellem) de ayr tarikle metni dere etmitir. erh-i
(300)

50. (Kitab) Ebvab'l-

Menakh.

19.

mam

email.

Shf.

24

38 bakla.

117

FA- ERF

Muhammcd b. Abdutrahman

b.Ebi Kesir,

Sa'd (r.a.ydso:
"Reslullah (sal lall ahu aleyhi ve

Kays

TERCMES
b.

Es'ad b.Zrare'dcn.

O da;

b.

hm)

sel

bizi ziyaret etti-

Kssay sonuna

kadar anlatt-. Ayrlaca zaman, Sa'd ona st kadife ile rtlm bir merkep takdim etti. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ona bindi. Sonra
Sa'd dedi

ki:

(Haydi ey Kays, sen Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) 'e refakat

Kays (yle)

et!).

dedi:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bana "Bini" dedi.

Ben isteme-

dim. Bunun zerine yle buyurdular:

"Ya

bin,

Dier

ya da yanmdan ayni!"

(301).

rivayette:

"nme bin, hayvan sahibinin ne binmesi daha evldr!"

linde varit

(302),

ek-

olmutur.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) kavmi birletirirdi (birbirlerini sev-

Her kavmin byne ikram edip,

onu balarna geirirdi. Kimseyi kendi mbarek cemalinden mahrum etmemek artiyle kavmin byklerini (dmanlardan gelecek her ktlkten) kodirirdi), birbirlerini nefret ettirmezdi.

rumas iin insanlara talimat verirdi. Ashabn arard. Gelmeyenleri sorard.

Yanna her oturana nasibini verirdi. ylesine ki, birini dierinden fazla seviyor veya tutuyor (zarnn ) bile vermezdi. Yanna bir ihtiya veya bir ikyet iin gelen kimseye kar tahamml gsterirdi. O gelen ahs yanndan
ayrlmadka, onu yzst terkedip kendisi gitmezdi. Kendisinden bir ey
isteyene, eer yannda varsa verirdi, yoksa gzel sz syleyerek gnln

Tm insanlara kar gzel

huy ve ahlkn en

ekilde sunard. Tebessmn onlara ylesine arz ederdi ki, sanki onlara deta bir baba oluverirdi. Nezdinde hak ve adalet babnda hepsi birdi. Kimsenin kimseden stnl ve ayrcal yoktu.

alrd.

iyi

bn Eb Hile baknz onu nasl anlatyor:

"Yumuak yzl, iyi huylu idi. Kaba ve hain deildi. arlarda yksek sesle konumazd.

Haysim ihll edecek szler sylemezdi. Kimseyi ayp-

lamazd, kimseyi de (dalkavukluk) edip vmezdi. Holanmad eylere kar

(gnah olmadka) ses karmazd, gz yumard. Herkese gven ve mit
verirdi (303). (Kimse ondan ye'se dmezdi).
mran sresinde Allah (c.c.) onu yle vasf etmitir:
"Allah'tan (gelen) bir rahmet sayesindedir ki, sen onlara yumuak dav-

O0) mam

Ebu Davud'un

tahri ettiini Syti.

MenahilVSafa'da kaydetmitir.

(302) (288) No.Iu dipnotda tahri geti, oraya bakia.

(303) (288)

No

lu

dipnota bakia.

118

ONUN HALKLA OLAN MNASEBETLERNDEK

ranttn, eer kaba yrekli ve
gitmilerdi bile." (304).

hain davrant olsaydn yanndan dagdp

Yine

bir yette:

"En

gzel ne ise onunla defet!" (305) Duyurulmutur.

Davet edenin davetini kabul ederdi. Hediyeyi geri evirmezdi. Kendisine

verilen hediye sakatat olsa bile mutlaka

karln verirlerdi.

Enes (radyallah anh)'dan:

selkm)e on yl hizmet ettim. Bana kar
bir kerecik olsun "Of!" demedi. Yine yaptm bir ey iin, "Neden yaptn?" yapmadm bir ey iin de, "Niin yapmadn?" dememitir (306).

"ResluUah

ie

(sallallahu aleyhi ve

(radyalah anha)'an:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve seem) kadar gzel ahlka sahip olan hi

kimse grmedim. Ne zaman ashabndan veya Ehl-i beytinden biri ona

arm-

sa,

mutlaka, "Buyur!" demilerdir." (307).

Cerr

Abdullah (308) fra./dan:

b.

ResluUah (sallallahu aleyhi ve sellem) Mslman olduum gnden bemni olmamtr. Beni grdkri yanna girmeme (huzuruna kmama) hi
lerinde mutlaka tebessm buyururlard:' (309).

Ashab ile akalard, aralarna

kucana oturtup severdi.

(304)

girer ve onlarla

Imran Sresi yet (305) Fusse Sresi

yet:

konuurdu. ocuklarn

34

* Ma

*krehu mfoe^BuhTda
ve'^Seha
(305) Buhari Sahih, 78. Kitabu'l-Edeb, 39. Babu Hsni'l-Hulki
53/2309'da Enes
Enes fla/dan, Mslim, 43. KitabuT-fidail. 13. Babu kne ReshMah (sjlk). Hads No.
(raj'dan.
ettiini
(307) ''DelaihVn-Nbvve" adl eterinde tmvo Ebu Naim Isfahan bu hadisi tahric
SytS. Menahilu VSafa (Shf. 20)'de teshil etmitir "ve senedi vhTdr demitir.

(308) Cerir

fanin ok

hAbdufla/v Sahabet
mazhar olmu haUi cemal

iltifatna

ile

marf

mam

bir sahabedir.

Cihad vc's- Siyer. Babu Men la Yeabit ale'l- Hay 'de Cerr b.
yine
Abdullah (r.a.)'oan. Khabu Menakbi'l- Ensar Babu Zikri Cerfr b. Abdullahi'l- Beceti (r.a.)'da
Cerir
(r.a.ydan
Abdullah
b
yine
!ved-Dhk'de
Tebessm
kendisinden ve yine Kfcabul- Edeb. Babu
(309)

mam Buhari Sahih,

Kitabu'1-

lahric etmitir.

mam Mslim, 44. JtHabu Fsdail's- Sahabe. 29.

Babu min

Fadaili Cerir b.

Abdullah (r.a.)'d*n. Ha-

mam

Tirmut
dfs No. 134/2475 ve 135 No. Yine Cerir b. Abdullah (r.a.) ian rivayeti tahric etmitir.
Snen. 50. (Kitab) Ebvab'l- Menakb. Menakb Cerir b. Abdullahi'l- Beceli. Hadis No. 3822.

mam

tbn Mace,

Mukaddime

11.

Babun

fi

Fadaile

Ashab

Reslillahi (s.a.y.).

119

Hadts No. 159 da. Cerfr'de

tFA-t

ERF

TERCMES

Hr, kle, criye veya yoksul- kim olursa olsun- kendisini ardnda
mutlaka davete icabet buyururlard. " (310).
M
"ehrin en cra kesinde dahi olsa hastay ziyaret ederlerdi.
"zr beyan edenin zrn de kabul buyururlard. " (31 1).
Encs (radyallahu anh) dedi ki:
"Biri Resluah (sallallahu aleyhi ve seUem)'in kulana eildiinde (dinekmezlerdi. Elini tutan
ekmedike, (mbarek)
lerlerdi) o
kimse, elini salvermeden kendileri kat'iyen salmazlard. (312).
nnde oturan kimseye kar kat'iyen ayaklarn uzatmazlard (313). Karkimseye, nce selm kendisi verirdi (314). Ashab ile musafahaya

bam

ban

lat

nce kendileri balarlard (315).

Ashab arasnda skmasnlar diye, kat'iyen (mbarek) ayaklarm uzatmazlard.
Ziyaretine gelenlere ikram ederdi, ok defa elbisesini sererdi. Bazan da
altndaki minderi ona verir ve zerine oturmas iin iaret ederdi. Ashabna
(Ebu Turab, Ebu Hreyre) gibi, knyeler takard. Onlara eref kazandr-

mak iin en sevdikleri isimlerle arrlard. Kimsenin szn kesmezdi (szn yanda) brakmazd. Konutuu kimse, sz brakmadan yahut gitmek
iin ayaa kalkmadan sohbetine devam ederlerdi. Namaz klarken yanna biistediini

mam

bn M.cc Snen. 12. Kitab'-Ticart. 66. Babn Ma lil-Abdi en Yu'ta ve Yetesaddaku.

Malik (r.a.)'dan 2296 No. lu hadisle yine. 37. Kitabz- Zhdi. 16. Babu'l- Bcracti mine I- Kibve't-Tevazui'de Encs b. Malik (r.a.)'dm 4178 No.lu hadsi lahri etmitir.

(310)

Enes
ri

mu, namaz uzatmazlard, hemen namazn bitirip onun ne

sorarlard. htiyacn karladktan sonra yine namazna avdet ederdi."

gelip oturdu

ri

b.

mam Tirmizi, Ebvab'l-Cenaiz. 32. Babun Ahar. Ene b. Malik (r.a.)'dan 1017 No.lu hadsi tahri
etmitir. mam Syti. Menahil's-Safa'da (Shf.20) mam Bezzar Msned'inde Cabir (r.a.)'da tahri
ettiini beyan etmitir.

(31 1)

Bu

hads-i erifi

Ebu Davud Snen, Kitab

No. 3273 de hadsin bir cmlesini bn

Safa (Shf. 20)'de hadfe-i eririn

Hreyre ve
(312)

/f>n

(fobdan

mam
Sfalt

bn mer

mer

mam

(r.a.)

l-Efimeti. II. Babul-Ekli

dan

rivayeti tahri etmitir.

Beyhak "Delail'n-Nebiyy" de

mam

Mimma

mam

Yeliyke. Hads

Syti.

MenahilV

Bezzar Msned'inde

Ebu

(r.anhma)'dan lahri edildiini kaydetmitir.

Mice Snen, 33. KHab'l- Edeb. 21 Babu thrami'r- Recult Celisehu Hads No. 3716. Enes
Ebu Davud Snen. 40. Kitab'l-Edeb. Babun fi Hsnil-lrc. Encs b. Malik (rfdan

mam

Tirmizt Snen 38. Ebvabu (Kitabu Sfat'l-Kyame ve'r-Rakaik ve'l-Vera an ResulilMh (s.a.v.)
l-

(313)
ettiini
(314)

"Babu

Kyame.

47. Babn (min

Ahlk

n- Nebiyyi (s a v.)

de 2492 No.

ile

Enes

b.

Malik

(r.a.).

mam Darekutnt "Garaibu Malik" eserinde Enes b. Malik (r.a.) den Vhi bir senedle rivayet
mam Syti, Menahil's-Safa (Shf. 20)'dc kaydetmektedir.
Bu

hadsin

Ma Ce

fi

tamamn Hind

b.

Ebi Haie (RebibetU'n-Nebiyyi sa.v.)'den

mam

Tirmizi,

Halki Rcshllah (sallallah aleyhi vc sellem) de lahri etmitir. erivi

emaiT-de

emaH,

Shf.

39-53
(315)

mam

Ebu Davud

Snen, Kitabu'l-Edeb,

EbvabOVSdm. Babun fil-Musafaha'da Ebu

Gjfar'den tahri eylemitir.

120

Zerr-i

ONUN HALKLA OLAN MNASEBETLERN DEK

Son demce mtebessim (gle yzl) idiler. Kendisine Kur'in inerken,
vaaz verirken ya da hutbe okurken baka...
Abdullah b. el- Haris (317) dedi ki: "Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemYden ok tebessm edeni grmedim hi!" (316).

Enes (radyaahu anty'dan:

"Medine'deki hizmetiler O'na, sabah

namazn kldktan

sonra, ellerin-

de iinde su bulunan kaplarla gelirlerdi. O gelen btn kaplara mutlaka mbarek elini sokarlard. Bu umumiyetle sabahn souuna rastlard. Onlar bununla teberrk (yani ilerinin bereketli)

olmasn

kastederlerdi.

"

(318).

BLM

ONUN EFKAT, MERHAMET VE HSN

MUAMELESNE GELNCE:

O tm

mahlkata
buyurmutur:

kar

merhametli

"Skntya uramanz ona

ok

idi.

Allah (cc) onun

hakknda yle

ar ve g gelir.

kndr, btn mtt'minleri cidden esirgeyicidir,

stnze ok donlar balayladr O!"

(319).

"Biz seni (Habibim) lemlere (baka

iin gnderdik." (320).

bir

ey

iin

deil) ancak rahmet

Bazdan, Allah'n (cc) ona kendi isimlerinden iki isim vermesi, phe
yok ki; ona verdii deerden ileri gelmektedir. Evet ona (Rufve Rahim)
isimlerini vermitir, demilerdir.

mam Ebu

Bekr

b.

Frek de

aynsn

nakletmitir.

hocamz Fakih Ebu Muhammcd Abdullah b. Muhammed el-Huen

Imarnu'l-Haremeyn Ebu Ali et-laberi, Abdul Gafr el-Fars, ona Ahmed elCuld, ona brahim b. Sfyan, rivayete Mslim b. el-Haccc, Ebu Tahir, tbn
Bize,

\ehb, Yunus.

ihab

tbn

(radyallah anh)'dan:

Allah 'm Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) Safvan b. meyye

koyun- gibi hayvanlardan yz adet verdi. Sonra bir
(321)'ye- deveyz daha, sonra bir yz daha (verdi)...

Dedi

ki:

sr-

tbn

ihab

dedi

ki, bize

Said

b.

el-Mseyyeb yle anlatt:

Ebvabu I- Menakib. 22. Babn<n Bcsaseiin) Nebiyyi (s.a.v.) de Ath

Hazm'en. 3645 hadis No. ile tahri ve tesbh etmitir.

Q\b)lnumThmM Snen. 50.

dulih b. Haris b.

(317) Abdullah b. Haris; Tercme-i Hati geti oraya bakla.

Mslim Sahih. 43. KiUM'I- Fadail 19. Babu kurbin- Nebiyyi Aleyhis- Selm mine'n(318)

mam

Nasi ve Tcberrkm bihi. Hadis No. 74/2324.

(319) Tcvte Sresi yet: 128. (320) Enbiya Sresi yet: 107.

121

FA- ERF TERCMES

bana verdiini vermiti. (Lkin azmsadm iin)
bir ahs (grnmt) bana. Sonra bana, halkn
O, halk iinde en
en sevimlisi (grnnceyc) kadar vermekte devam etti...** (322).
Safran dedi

ki: Vallahi

kzdm

Bir bedevi geldi.

Ona

tedi.

Peygamber

(sallallahu aleyhi

ve se//em>'den bir eyi

is-

istediini verdikten sonra:

"Sana iyilikte bulundum, deil mi?" diye sorunca, bedev:

"Hayr, bana iyilikte bulunmadn!" diye cevap verdi. Bunun zerine Mslmanlar, fkelenip ona hcum etmek istediler. Peygamber (sallaUahu aleyhi

ve selem):

"Yapmayn!" iaret Sonra evine

daha
ey
lad
Nasl, imdi sana ihsan etmi oldum mu?" diye sordu. Bedev
diye

girip, biraz

etti.

bir

yol-

ve:

de:

"Evet, Allah, seni, ehlini ve (btn) kabileni hayr

ile

mkfatlandrsn!'

dedi.

"Demin sylediin szden ashabmn kalbinde sana kar bir nefret

uyanm olabilir. Haydi onlarn yannda da benim nmde sylediin
szleri tekrar et de gnllerinde sana kar besledikleri kt duygu gibulundu. Ertesi gn veya yats zaman
Peygamber (sallaUahu aleyhi ve sellem) buyurdu:

diversin." tavsiyesinde
geldi,

"Bu

daha fazla
yor, yle mi?".

"Evet, Allah

adam

o syledii sz demiti. Bunun zerine

verdik kendisine, imdi ise raz olduunu iddia edi-

Arabi, biliyorsunuz

biz biraz

gelince,

ki,

mkfatlandrsn!" dedi.
Bunun zerine Peygamber (aleyhisselm) yle buyurdu:
seni, ehlini ve kabileni

hayr

ile

"Benle bu adam, devesi olan bir adama benzeriz. Deve kendinden kamtr. Herkes ardna dp deveyi yakalamaya almtr, fakat onlar ardka deve kamasn artrmtr. Nihayet asl sahibi olan kii
(onunla beni babaa braknz, nk ben ona sizden daha efkatliyim ve
huyunu sizden daha iyi bilirim!) diyerek onun nne gitmitir, yerden bir
para bir ey ahp ona yedirmitir ve deve gelip yatm, onu gzelce tehiz edip utu binmitir. te ben de sizi, adam o sz syledikten sonra braksaydm, hcum edip adam ldrecektiniz ve o da atee girecekti." (323).
(322)

mam Mslim

veketret

bu

Ma

ataihi.

C*e

fi

Sahih. 43. Kitab'l- Fadail, 14.

Hads ^o. 59/23 13.

Ma

Suile Resluilhi Sey'en Katlu:

b.

meyye

lazmin'l-ariyc'de Safvan

b.

ile

olan durumlar

meyye' den gelen

mam

iin

mam Tirmiz Snen, Ebvab'z-Zekt. 30. Ba-

Km'!- Mttellefel Kulbnm. Hads No. 666 Safvan

Ayrca Safvan

mam

bnVhab'dan.

Babu

b.

meyyr'tkn.

Ebu Davud Snen,

Kitabu'l-Byu,

Babn

fi

rivayete baklabilir.

EbusBezzar. Msnedinde ve
(323)
Sylt MenahilVSafa (Shf.2l)'de kaydediyor.

eyh

122

dc kitabnda tahric etmelerdir diye,

mam

ONUN HALKLA OLAN MNASEBETLERNDE^....

Yine (sallallahu aleyhi ve se/fem) 'den mervidir:

"Sizden hibiriniz, ashabmdan hibiri hakknda (kt) bir ey ula-

trmasn.

nk ben

ktm zaman, gnlmn ho olmasn istiyorum.'*

size

(324).

mmetine kar, baz eyleri

farz

klnr endiesiyle kolaylatrmas,

O'-

nun mmetine olan dknlndendir. Nitekim:

"mmetime zor gelir dncesinde olmasaydm, mutlaka her namaz

banda

misvak kullanmalarn emrederdim." (325) buyurmutur.

kar

Gece namaz meselesinde onlara

(Davud (aleyhisselm) 'n orucunu

buyurmas), (Kabe'ye hac mevsimi dnda umreyi kasdetmeden

vaml Oru'tan onlar nehyetmesi

tavsiye

gsterdii kolaylklar (326), de-

(327),

mam Ebu Davvd Snen, Kitab'l-Edcb. Babn Refi'1-Hads-i Mine'l-Meclisi'de Abdullah

Mes 'ud dan. mam Tirmiat. 50. Ebvab'l- Mcnaktb Babun Fadli Ezvaci'n- Nebiyyi (s.a.v.) Hadis
fi

(324)

b
No. 3893 de yine Abdullah b. Mes'ud (r.anhydan rivayeti
yetinde bn Mes'ud (r.a.)'dan ziyade vardr. Bak ila.

fi

tesbit

ve tahri etmilerdir. Tirna'nin riva-

mam

Buhar, Sahih; Kitabu'i- Cuma. 8. Babu's- Sivak yevme'l- Cum'ati'de Ebu HOrcyre
(325)
(ra.)'dan.
Yecuuzu mine'l- l-evvi'de yine Ebu Hre
(rM.)'dan. Kitab' t -Temenni, Babu
Mslim, Sahih; 2. Kitabu't- Tahare 15. Babu's- Skak. Ebu Hreyre (raydan 43 Nalu hadsle

mam
mam

yr

Ma

Ebu Hreyre (r.a.)'dan merfuan ve Zeyd b.

Tirmizt. Kitabu't- Tahare. 18.
ve
etmitir.
tahri
Halidl-Cuhen'den muttaslan rivayeti tesbit
Babu ma ce fi's-Sivak. Hadis No. 22. Ebu Hrcyre (r.a.)dan ve Zeyd b. Halid'l- Cuben'den Nesil.
Snen; Kitabu't- Tahare. Babu'r- Ruhsati fis- Siyak bi l- A$iyyi li's-Saime'de Ebu Hrcyre (r.a.)'dan
bn Mce. Snen; Kitabu't- Tahare ve Sneni. 7. Babu's- Sivak'da 287 No. ile Ebu Hreyre

Ebu Davud, Snen;

Kitabu't- Tahareti. Babu's- Si vaki.

mam

mam

(r.a.)'an.

289 No. da Ebu

Omame

(r.aj'dan.

mam

Buhar, Sahih; Kitabu'i- Ezan. 80-81 Babu Salt t-Leyli 'de Hz. ie ve Zeyd b. Sabit
anhma)'dan, Kitabu l-Libas. Babu'- Culusi ale'l- Hasn ve Nahvihi Kitabu't- Edeb Babu Ma yecuMslim.
uz mtne'l-Gadab ve'-iddeti li Emrillh (azze ve celle) de Ebu Mes'ud (w.)' dan.
Sahih; 6. Kitab Saltil- Msafirine ve kasriha. 29. Babus tinbabi's- Salti'n- Nafileli fi Beythi ve
(326)

'

(r.

mam

mam

Ebu Davud, Snen;

Mescid. Hadis No. 213/781 ve 214 de Zeyd b. Sabit (r.a.)dan
Tatavvu
b. Sah* (r.a.ydan
fi
lBeyt'de
yine
Zeyd
Kabu's- Salti. Tefriu Ebvabu'l-Vhri. Babn (fi) ladli'-

Cevaziha

fi l-

mam Nesa, Snen;

Ha.

ie

Kitabu'l-Kble (Babu)'l-Musalli Yekn beynehu ve bcyne'l-lmamu Stmen'de

(r.a.ydan rivayeti tesbit ve tahri etmilerdir.

imam Buhar, Sahih; Kitabu't- Temenni. 9. Babu Ma Yecuuz mineM-Levvi'de Enes b. Malik
Ebu Hreyre (ranhmaj 'dan. Kitabu's-Savmi, Babu'l-Visali ile's-Seheri'de Ebu Said'l-Hudr

(327)

ve

mnda, Kitabu'l-Hudud, Babu Kemi't-TaVimi

Babu Ma yekrehu mine't- Taammuki ve't-lenazui fi'l-llm ve'l-Gulvvi fi'd-Dini ve'l-Bidai'de yine Ebu Hreyre (r.a.)'dm tahri
etmitir. mam Mslim, Sahih; 13. Kitabu's-Siyam, II. Babu'n- Nehyi ani'l- VisalPde/bn mer'den
105 No. ile
55/1 102 No. ile 57/1 103 No. ile Ebu Hreyre (r.a.)'dan 59/1 104 No. ile Enes b. Malik,
(ra.)'dan.
vc'i

Babu Savmi'-aban'da Hz. ise

Edcb'dc

Ebu Hreyre (r.a.)'dax\ ayn

(rjt.)

ayni

metinle, Kitabu'l-itisami.

Ha. ise (radiyallah anhm)

rivayeti tahri ve tesbit etmilerdir.

123

tFA-t

ERF

TERCMES

grmemilerdir. (328). mmetini yormamak iin devaml

olarak ibadete kapanmalarn ho karlamamas, onlara kar gerek etm ve
gerekse lnetini, birer rahmet haline getirmesi iin Allah'a (cc) yalvarmas,
dahil

olmay)

iyi

kar olan merhamet ve dknlnden ileri gelmitir.

namazdayken ocuun alamasn duyard da srf bu yzden na-

hep O'nun mmetine

Bazan O,

maz ksa kldnrd

bir

(329).

u tavr da mmetine olan efkatini bariz

O'nun

ekilde gsterir:

Rabbine dua ederek derdi

ki:

"Kimi etm etmi veya kimi lnetlemisem, bunu onun nmna bir
rahmet, bir dua, bir tathr vesiylesi, kyamet gnnde sana kendisini

yaklatraca

br kurbet

kl."

(330).

Kavmi, O'nu yalanladklarnda Cebrail (ateyhisselm) gelip ona dedi ki:

Allah, onlarn sana kar sylediklerini ve satamalarn duydu ve dalar meleine, kendisine istediini emretmen iin talimat verdi!

Biraz sonra dalar

Emret,

Olmaz;

da

iki

um an m

edecek ve ortak

melei O'na

seslendi, selm verdi

ve dedi

ki:

balarna geireyim!
(cc) onlann sulbnden kendisine ibadet
kimseleri karr, diye mukabelede bulun-

ki Allah

komayacak

du.

bni'l- Mnkedir'den:

Cebrail (ateyhisselm) Peygamber (aleyhisselmya:

Allah; gk, yer ve

dalara sana

itaat etmelerini

emretmitir. (Onlar,

ne istersen onu yapacaklar) dedi.

(328)

Ebu Davud,

Snen;

25.

mam

Babun fi Duhli'l-Kbe'de Hz. ise (r*.)'dan.

Babu Ma Ce fi Duhuli'l-Khe'de Hz isc {r*.?4m mam Ibn Mce.
79.
Bab- Duhuli'l-Kabeti. Hads No. 3064'da Hz. ise f.>'dan

Kilahu'l-Hacc (Menasik)

Tamin, Snen: Ebvab'l-Hacc

Kabu'l-Menasik.

45.

(sakaktf lfz yerine (etabt) lafzyla sbit ve tahri etmitir.

(329)

/mam

Malik (rjmhmaydan

Men EhaffeV

nde BkaiV

Sabiyyi

mam Mslim, Sahih; 4 Kitabn's-Salati. 37.

Babu'l-

Sunar/. Sahih; KHabul- Ezan. 65. Babu

Salte.

dc Ebu Katade'den, Enes b.

Emri'l-Eimmete bi Tahfifi'sSalti fi itmami'de Enes b. Malik (ramdan 191/470 vc 192 No. ile tesbt
Salati HM- Emri
Ebu Davud. Snen; Kitabus- Salati. 269 Babu Tahfifi!
ve lahri etmitir.

mam

Tirmiz, Snen; 2 EbvabV Salati. 164. Babu Ma

Yahdusu. Hads No. 789 Ebu Katade'den.
imameti, 35. (Babu) Ma ale'l- mami mine'tNesai,
Kitabu'lEnne'nNebiyyi
(s.a.v.)
Ce.

mam

mam

mam

Ibn Mce: 5. Kitabu kameti s Salti ve'sTahfifde Enes b. Malik ve Ebu Katade (r.a.)'dan
Snncti (fyha) 49. Babu'l tmami YuhaffirV Salte iza Had esc emrn'de 989 No. ile Enes b. Malik
990 No. ile Osman b. Ebi 7- As *dan 991 No. da Ebu Katade den u rivayeti tahri vc tesbit etmilerdir.
-

mam

Buhari. Sahih; 80. Kitabu 't- Daavt, 34. Babu Kavli'n- Nebiyyi (s.a.v.) Men zeyth
(330)
Mslim, Sahih; 45. Kitabu'l-Birri
fecalh leh Zektcn vc Rahmeten'de Ebu Hreyre (ru.)'dan

mam

ve's-

Sla va'l-Adb. 25. Babu Men Laane'n-

Nebiyyi... No. 89/2601

ve lahri eylemilerdir.

124

Ebu H/evre 'den

rivayeti tesbit

ONUN HALKLA OLAN MNASEBETLERNDE*!

Ben mmetim hakknda imdilik byle bir ey irtcmbm^bdU Alonlar afveder, diye mukabelede bulundu

lah

ie
*

(radyallahu antta) dedi

ki:

(331).

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sel icm):

arasnda serbest brakld zaman, mutlaka kolayn tercih et-

'ki

mitir." (331a).

brakmaktan korktuu

"Bizleri

iin, bize belirli vakitlerde

ve-

rirdi.' (322).

ie

(radyallahu anha)'dan:

Aie ar giden

deveye binmiti. Ve devaml olarak onu mahmuzlarken Allah 'm Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) ona yle buyurmu:
l

'Hz.

bir

"Yumuak davranmalsnz!" (333).

BLM
SZNDE DURMAK, ANDLAMALARA SADIK KALMAK,
AKRABAYI ZYARET ETMEK GB GZEL HUY VE
DAVRANILARA GELNCE:
stadm Kad Ebu Amir Muhammed b. smail bize, Ebu Bekr Muhammed b. Muhammed, Ebu shak el-Habbel, Ebu Muhammed b. enNehhs, bnu'l-A'rab, Ebu Davud,

mam Buhar.

Muhammed b.

Yahya,

Muhammed

Babu tza Kaale ehadikm min vel- Mclaiket fiV

Mslim, Sahih; 32. Kitabu'l-Cihad ve's-Siyer. 39. Babu
Semai Amn'de Hz. ie (r.a.)'dan
Ma Lak iye" n-Neb/yyi (s.a.v.) min Eza'l-Mrikiyn ve'l-Mnafkyn'de 111/1795 No. ilcHz. ic(r.a.)'
dan tahri ve tesbit etmilerdir.
(331a) Ebu Davud. Kitabu'l-Edeb. Babun fi Tecavzi fi'l-Emri'de Hz. ie'den.
(331)

Sahih; Kitabu BedTI-Halk,

mam

(332)

mam Buhar.

Sahih; 3. Kilab'l- lmi. 12. Babu

Ma Kane'n- Nebiyy (s.a.v.)

Babu Men Ceale

yetahavvdebm

Eyyamen maMumaten'Babu'l-Mev'izati
saaten
ayrca
Kiiabu'd-Daavt.
bade saatin'de yine
dc Abdullah b. Mes'ud (rjt.)'dan
Abdullah b. Mes'ud (r.a.)'dan. mam Mslim. Sahih; 50. Kitabu Si faali
Mnafkn. 19. Babu ktibi'l-Mev'izali ve'l-llmi keyla

Ynefrr ve

13.

li

Ehli'l-llmi

sadi fil- Mev'izati.

Sahih; 44. Ebvab'l-Edeb. Babu

ma

ce fi'l-Fesaheti

Mes'ud (ra.)'dan. mam Tirmizt,

ve'l-BeyaVda 2859 No. ile /bn Mes'ud (ra./dan

Hadis No. 82/2821 ve 83 de yine Abdullah

b.

rivayeti tesbit ve tahri eylemilerdir.

ald

mufassal sekliyle imam Beyhaki'nm Sunenl'I(333) Hads erifi Kaad lyaz'm ifa metnine
Kbra'smda
ikdam ve babasndan o Hz. ie'den olmak zere rivayet ettiini; ifa Sarihi Hafac erh
Mslim, Sahih: 45. Kitab'l-Birri ve*tC.2 Shf. 95'de kaydetmitir. Daha muhtasar bir metinle
i

mam

Babu fadli'r-Rfki'de 78/2594de 79 No. ile iki metin olarak Hz. ie den rivayet etmitir.
mam Ebu Davud, Snen; Kiab'l-Cihad. Baht ma cc fi'l- Hicreti vc Skna'l-Bcdvi'de H/. Aic'den. Ayrca Kitabu-l'Edeb. Babn fi r Rflc da yine ie (r.a.) 'dan ifa daki metin gibi rivayeti tesbit
ve tahri etmitir. mam Buhari. Sahih: Kilabul-Edebde "Babr-Rfk fil-Emri kOllihi" unvanyla
nfk ile muamele etmenin her ie mil olduunu gsteren bir bab aarak o babda Hz. ie'ye PeygamStlati'de 23.

berimizin (s.a.v.) Rfk'la emrettiine dair bir hadis-i erif getirmitir.

Ayn

hads-i erifi, Kitabu'd-

Daavl'da Babu Kavli' n-Nebiyyi (s.a.v.) Ystecab lena fi'l-Yehudi vel Ystecab iehm fyna'da
tahri

ve

tesbit

eylemilerdir.

125

FA- ERF
Sinan, ibrahim

b.

b.

TERCMES

Tbhman, Bu deyi, Abdu'l- Kerim bn Abdillah

b.

efik babasndan.
Abdullah

b. Ebi'l-

"Peygamber

Hamsa

(334)*den. Dedi ki:

(sallallahu aleyhi

ve scllem)'\e henz kendilerine peygam-

alveri yapmtm. Kendi hesabma bir bakiye kalmt.

Ona falan yere gelip kendisiyle greceimi vaad ettim. Unuttum. gn
sonra verdiim sz hatrlaynca hemen o yere kotum; ne greyim, O beni
orada beklemiyor mu? (hayret ettim...).
berlik gelmeden,

Bana syle

dedi:

"Defi kanl, beni yordun!

Ben seni burada tam gndr bekliyorum!"

Enes (radyallahu anhydan:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'e bir hediye getirdii zaman, bunu:

Talan
tice'yi

ie

kadnn evine gtrn. nk O, Hatice'nin arkada idi. Ha-

pek severdi." (336) buyururdu.

(radyallahu anha) 'dan:

"Hatice kadar (Peygamber hanmlarndan) hibir

nk devaml olarak ondan bahsettiim duyardm

men onun
ve candan

dostlarna gnderirdi ^337). Birjgn (Hatice'nin)

hal

"Bu kadn
yok

ki

kadn

ve hatrn sordu.
Hatice'nin

imandandr!"

Kadn evden kp

salnda

gidince:

Ahde

bize gelirdi.

vefa, hi

phe

(338) dedi.

Akrabalarn, hibirini dierinden stn tutmadan ziyaret ederdi.

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurmutur:
"1
'Falan olunun ocuklar, benim dostlarm deildir, ancak onlarla ak-

olmadn

kaydeden ifa rihi Hafac

(334) Ebi'l- Hamsa; Ebi'l-Hamsae rivayetinin mmkn
Abdullah'
dandu"
Shf.
rivayet
ancak
onun
olu
diyerek
kaydetmitir.
C.2.
96 "Bu
Davud.
Kilabu'l-Edeb,
Babn
fi'l-tddeti
Abdullah
(335)
Ebu
Snen;
b. Ebi'l-Hamsa'dan
rivayeti tahri ve icsbit etmitir ve hads-i erifin Ebu Davud'un ifrad olduu beyan olunmutur.
Snen-i Erbaa'dan baka,
Ibn Mendeh ve Hara/'/'nin tahri ettiini ifa rihi ihab.

mam

mam

CX

Shf. 96-97'de kaydetmitir.

Bunar-Edeb'l-Mfred.
(336)
Buhar; Sahih. 63-Kitab
(337)

mam
mam

MenakbH-Ensar 20-Babu

mam

Tezviri" n-Nebiyyi (s.a.v.)

Hadi-

Mslim Sahih. 44 Kitab Fadaile's-Sahabeti. 12. Babu Facete ve fadliha'da Hz. ie'den.
daile Hadicete- mm'l-Mminin'de yine ie (a.anha)dan rivayeti tahri ve tesbit etmilerdir.
Mslim'de ayn kitab, ayn bab(338) 337 nolu tahrite geen yerlere baklmaldr. Ancak

mam

da 78/2437 noya baklmaldr.

126

'

ONUN HALKLA OLAN MNASEBETLERNDEK.

. . .

balm vardr. Bu akrabal (ziyaret suyu ile) yaatmak (tazelemek)

azmindeyim." (339).

kznn kz

ZeyBir defasnda Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)

neb'in nnde namaz kld. Onu boynuna almt. Secde ettiinde onu

brakyordu, kalknca onu

boynuna alyordu.'*

(tekrar)

(340).

Ebi Katade'den rivayet edildiine gre, kendilerine Nect'mn bir delegesi gelmiti. Onlara bizzat kendisi hizmet etti. Ashab:
1
'
cevab
deyince
*Siz brakn ey Allah 'm Resl hizmeti biz grrz!

verdi:

"Onlar bizim ashabmza ikram etmilerdir. imdi ben bu hizmetlevermekten zevk duyuyorum!" (341).
rinin

karlm

Hevazin esirleri arasnda st hemiresi eyma da getirilmiti. Onu tand

ve ona ikram etmek kasdyla stndeki ridsn seriverdi. Ve yle hitab etti:

"stersen

yanmda sevimli biri olarak kalabilirsin.

stersen sana fay-

dalanacan bir eyler veririm kavmine dnebilirsin.'' Bunun

zerine kav-

mine dnmeyi tercih etti. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) de ona

bir eyler vererek onu memnun etti (342).
Ebu't-Tufeyl dedi

ki:

(339) mam Buhar; Sahih. Kitab'l-Edeb.Babu Yabll'l-Rahmeii bi Beleliha'da. Amrb.el-As'dan.

mam Mslim. I- Kitabel-yman. 89- Sabun kavlihi. Ve Em-ir Aiyreteke Akrebyn..." yeti bafi

bnda 348/204 no ile Ebu Hrcyrv (r.a.)'dan hadsin son cmlesini ayn kitab 93. Babu Mvafati'lM'miniyne ve Mukataati gayrihim ve'l-Berat minhm'de 336/215 no ile Amr b. eMs'dan hadsin
bandaki

ksm tahri ve tesbit etmilerdir, imam Trmat; Snen. 48- Ebvabfl't-Tefsir. Ve Min Sureti >

uara: Hads No: 3 84 'de Ebu HOrcyre

t

Ncsai: Snen. KilabU'l-Vesaya

(r.a.) 'dan

Mslim 'in

Babu iza Evsa

li

rivayet ettii metni rivayet etmitir.

Aiyretihi-i" Akrebin'de

mam

Ebu Huzeyfe (rM.)'dan

rivayetin muhtelif tarihlerini tesbit ve tahri eylemitir.

mam Bubart: Sahih. Khabu'l-Edeb. Bab Rahmete'!- Veledi ve takbihlihi ve Muanakatihi'de

Ebu Katade'den mam Mslim; 5- Kitab l-Mesacid ve Mevazi s-Salti. 9- Babu Cevazi Hamli'i-Sbyan
fi's-Salati'de Ebu Kaiade fm J'dan 41/543 vc 42. 43 numara ile tahri etmitir. mam Ebu Davud: Snen. Kiiabu's-Salti. Babu'l-Amdifi's-Salti'de Ebu Katade'den mam Nesa; Snen. Kitab'l-Mesacid.
(340)

(Babu) Idhali's- Sbyane'l-Mesacid'de Ebu Kalade fr. a. ) 'dan Kitabl- mameti (Babu) Ma Yectott ll'K
mine'l-Amdi fi's-Satfli'de yine Ebu katade'den, ayrca KitabVs-Sehv'de (Babu) Haml's-Sabaya fi's-Salati ve vadaahnne fi's-Salti. yine Ebu Katade'den rivayeti tesbit ve tahri etmilerdir.

mam

(341)

mam Beyhak'mn Delail'n- Nbvve'sinde rivayet ettiini mam Syut Menahil's- SarVda

kaydetmitir.
(342) Hads- erifi,
tahri etliler diye

mam Bcyhak,

DelaiKTn-Nbvve'de tmam'l-Megaz/bn tshak Tibakat'nda

Syt MenahilVSafa (21)'de beyan etmitir.

127

fFA-

ERF

TERCMES

"Ben ocukken bir kadn, ona ckageMi, stndeki rida (elbiselini ona
serip oturttu. (Bu kadn kinidir?) diye sordum. St annesidir, dediler." (343).

Amr

b.cs- Sib (radyallahu anA) 'dan:

"Bir gn Reslullah (sallallahu aleyhi ve selem) oturuyorlard. St

ona serdi, biraz sonra st
babas kageldi, hemen elbisesinin bir

ksmn
annesi geldi, ona da elbisesinin dier ksmn seriverdi. Derken biraz sonra
hemen ayaa kalkp onu da nne

st kardei geldi,

Ebu Lcheb'in

oturttu." (344).

azatl klesi ve kendi st annesi olan Suveybe'ye yiyecek

ve giyecek gnderirlerdi. ld zaman, onun akrabasndan kimsenin kalp kalmadn sordu, (Hayr!) dediler (345).

Hadsde varid olmutur: Hatice (radyallahu anha) ona demitir ki:

"Sevinmelisin! Vallahi, Allah seni katiyen mahcp etmez; zira sen akrabay ziyaret ediyor, zayf himaye ediyor, yoksulu mal sahibi yapyor,
misafire ikramda bulunuyor,

Hakkn naiblerine yardm ediyorsun." (346)

dedi.

BLM
PEYGAMBER (SALLALLAH ALEYH VE SELLEM)'N TEVAZUU
berde bulunmayacak kadar byk ve emsalsizdi. Zira; O, insanlar arasnda ok mtevaz olarak tannmtr. Kibir denilen duygu onun yanna
asla urayamam tr. Biliyorsunuz ki; O, kral bir peygamber olmakla,

olmak arasnda brakld da kul bir peygamber olmaBunun zerine srafil (aleyhisselm) ona:

kul bir peygamber

tercih etti.

"phesiz Allah tevazu gsterdiin o hasleti de sana vermitir. nk

kyamette sen, demouUarnn ulususun! Yerin ilk kendisine yardaca kiisin! lk efaat edecek olan da sensin" dedi (347).
Bize, Hocam Ebu 7- Ve/'d b. el-A vvad el-Fakih (rahmetullahi aleyh) Kurftba'daki evinde be yz yedi ylnda anlatt: Ona da, Ebu Ali el-Hafz

(343)

imam Ebu Davd:

Snen. Kitabu'l-Edeb... Babn

fi

Birri'l-Vlideyni'de.

Ebu

Treyi

(r*.)'an

rivayet tesbit ve tahri eylemitir.

(344)

mam Ebu Davud; Snen. Kitab'l-Edeb. Babn

fi

Birri'l-Vlideyni'de mer b.

Saib(rM.ydan

tahri etmitir.

<345)

Bu

S*ad Tabakalnda V k id' den, o da ehl-i ilimden, o da ehli ilimden rivayet

Sytt MenahilVSafa (Shf.22) kaydetmitir.

hadiseyi Ibn

etmitir diye

mam

(346) (278) nolu dipnotdaki tahrice baknz.

Ahmed b. Hanbel: Msned'inde
(347)

mam

bvve'de bn Abbas

(r.a.)

Ebu Hrcyre (r.a.)dan imam Bey haki, DelathVn- N-

dan rivayet etmitir diye

mam Syti MenahihVs-Safa (Shf.22) tesbit etmi-

tir.

128

ONUN HALKLA OLAN MNASEBETLERNDE^...

anlatt. Ona da, Ebu mer, bn Abdi'l-Mil'mn, bn Dse, Ebu Davud, Ebu
Bckr bn Ebi eybe, Abdullah b. Numeyr, Mis'ar, Ebi'l-Anbes, Ebi'l-Adebbes, Eb Mcrzuk, Eb Galib.

Ebi

mame

anh) dedi

(radyallahu anh)'dan nakletti ve

Ebu mame (radyallahu

ki:

Reslullah (salla]lahu aleyhi ve sellem) assna dayanarak bize

men ona ayaa

"Acemlerin

kalktk.

yle

oturduu

gibi

buyurdular:

birbirlerini ta'zim

ayaa kalkmayn; nk

ben

kt, he-

ederek

ndim

ayaa kalktktan gibi bana

yedii

gibi

(yemek) yiyen, kuPun

oturan bir kulum**.

"Merkebe binerdi. Arkasna adam

Yoksullar ziyaret ederdi.

Fakirlerin yanna otururdu. Klenin davetine icabet ederdi. Sahablerin arasna oturduklarnda (kimseyi rahatsz etmeden) meclisin t dibinde
bindirirdi.

otururlard'* (348).
Hazreti

mer (radyallahu anh)'\n

nakl ettii bir hads-i erifte vrid ol-

mutur:

Meryem olu sa'y uzun uzun

vdkleri gibi beni vmeyin! Ben ancak bir kulum.. "Allah'n kulu ve Resul" deyiniz, bana, (yeter!)" (349).

"Nasranilerin

Enes (radyallahu a/ty 'dan:

"Aklndan zoru

olan bir

kadn

geldi

ve ona:

(Senden bir dileim var) dedi.

Medine yollarndan hangisinde oturmak istiyorsan otur ve ben yanna oturup, senin madd ihtiyacn karlarm,

Kadn

diledii yere oturdu, Reslullah (saliallahu aleyhi ve sellem) de gelip yanna oturdu ve onun madd ihtiyacn giderdi." (350).

Enes (radyallahu anh) dedi

dedi.

ki:

"Reslullah (saliallahu aleyhi ve sellem) merkebe binerdi. Klenin davetine icabet buyururdu...*'

(348)

mam Ebu Davud; Snen. KitabM-Edeb. Babn

fi

Kyami'r-Rcculi IPr-Reculi'de Ebu

mame

(rM.) dan.

(349)

mam Buhar!. Sahih. Kilab'l-Enbiya.

Babu "Vezkr

fiM-kitabi

Meryem..." de Hz. meru'l-

Fark (ra.) dan rivayeti tahri etmitir.

Mslim; Sahih. 43- KitabuM-Fadail. 19- Babu Kurbi'n-Nebiyyi (aJeyhissetim) MineV
(350)
Ebu Davud; KitabM-Edeb.
Nas ve Teberrtikihim bihi. "Enes b. Malik (r*.) dan 75/2326 No ile.
tahri
etmilerdir.
Babun fi'l-Culs fiM-Turukati." Yine Enes b. Malik (r.a.) dan

mam

mam

129

ifa-i erif: 9

FA- ERF

TERCMES
-

Beni Kureyza gnnde liften bir iple yularlanm, stne basit bir ilatlm bir merkebin zerindeydi (351).

te

Arpa ekmeiyle kuyruk veya i yandan yaplm (pek basit) bir yemee
davet edilirdi de hi tereddt gstermeden giderdi (352).
Srtna yrtk bir ilte vurulmu bir devenin zerinde, omuzunda sadece
drt dirhem deerinde bir kadife paras bulunduu halde Hacca gitmitir.

yle niyazda bulunmutur:

"Allahm, bu haccm riyasz

ve sm'asz yap!".

fakir deildi. Birok yerler feth edilmi, ganimetlere kavuHatta bu haccnda yz deve kurban etmiti. Mekke fethedilip,

Oysa o

mutu.
Mslman ordusu

oraya girdii zaman, devenin zerinde banerdeyse devenin ayaklarna gelecek bir tarzda emiti. Gayesi Allah'a kar son derece mtevaz olmakt (353).
mbarek sz de onun tevazuunu gsteren hususlardandr:
"Metta'nn olu Yunus'a beni stn klmayn! Peygamberler arasnda
(bu ondan stndr!) deyip tercih yapmayn (354). Musa'nn zerine de beni

ile

birlikte

mam Buharf:

Sahih. Kitab't-Cihad ve's-Siyer Babu'l-rtidaf fi Gazvi ve'l-Hacci'de Enes b.

fila'l-Hmar'da same b. Zeyd (r.a.)'dm, aynca Kitabu'l-Merda, Babu
ve
Babu'r-Redfi
Malik (r.a.)
tyadeti'l-Mariz." Yine same b. Zeyd (r.a ). Aynca Kitab'l-Libas. Babu'l-rtidaf ale'd-Dabbeti. Yi-

(351)

same

ne

(r.a.)'dan.

Zcyd (r.a.)'dan Ayrca Kilab'l-Edeb'de Babu Knyeti'l- Mrik'de same b. Zcyd

Aynca Kitabl- stizan. Babu Men Ecabe bi-Lebbcyk ve Sadeyke'de Ebes b. Malik (r.a.rdan
b.

lahri etmiiir.

mam Mslim:

Sahih. 32 -Kilabl-Cihad ve's-Siyer. 40 -Babnfi

ila Eza'l-MOnafikln. Hadfs

Efimeti. 30

37

No:
Babul-Kaddde 3312 No

Kitab'z-Zhd. 16

Sabrihi

b.

Bab't-Beraeti minc'I-Kibri ve't-Tcvazui'de Enes b. Malik (r.a.) 4178 No'lu

hadsle lesbil ve tahri etmitir.

Enes

ile

DuaV n-Nebiyyi(s.a.v.)vc

Zcyd (r.a.)'dan. mam tbn Mace; 29 - Kilab'lAbdullah b. Mcsuddan. 3313 No ile Hz. /seden Ayrca

16/1798'de same

mam

Tirmiz:

email. Babu

Ma Cac

fi

Tevazui Reslullah (s.a.v.)

( r.a) 'dan.

mam Buhar:

irau'n-Ncb/yy (s.a.v.). b. Nesietide Enes b.

Malik (r.a.)'dan Kilab'r-Rehn. I. Babu Men rehine Dtr'ahu'd Enes b. Malik (r.a.)'dan. KHab'Megazi. Babu Gazvcei Hendek 'dc. Yine Enes (r.a.)'dan mam Tirmizi; Snen. Ebvab'l-Buyu. 7. Babu
Ma Cae fi'r Ruhsal fi'-irai il ecelin dc 1215 No ile Enes b. Malik (r.a.) dan, mam Nesai; Snen.
Kitabl-Buyu. (Babu) Er-Rccul yeterit-Taame il Ecelin ve yerterhma el-Baiu minh bis-Semeni
Rehnen'de Hz. ic (Babu) r'Rehni fi'l-Hsan-da Enes (r.a.)'dan tahri eylemilerdir.
(353) mam tbn Mcc: Snen. 25 - Kitab l-Menasik. 4 - Babu'l-Hacc Alel-Rahil. Hads No: 2890 da
Enes b. Malik (r.a.)'dan (ahri etmitir. mam Tirmizi, email. Babu Ma Cae fiTevazu-i Reslullah
(sallallahu aleyhi ve sellem) de Enes b. Malik (r.a.) dan rivayeii tesbit ve nakleylemitir. mam Beyha(352)

Sahih. Kitabl-Buyu.

Babu

k'nin Srten inde tahri etliini mam Syt, Menahil's-Safa (Shf. 23) de kaydetmitir.
Buhar; Sahih. Kitabu'l -Enbiya. Babu Kavli ilah teali: "tnne Yunuse le mine'l-Mrselin
(354)
dc Abdullah (r.a.)'dan. bn Abbas ve Ebu Hureyrc (r.a.)'dan rivayeti lesbit ve tahri etmitir.
Mslim ; Sahih. 43 - Kitab'l-Fadail. 42- Babn min Fadailc Musa (a.s.)'de Ebu Hreyre (r.a.) dan

mam

mam

159/2373
fi l-

No ile

rivayeii tesbit ve lahri eylemitir.

Tahyir beyne'l- Enbiyai

(a s.)

Ebu

Saidi'l-

mam Ebu Davud.

Hodr den,

reyre (r.anhma) 'dan.

130

bn Abbas,

Snen. Kilab's- Snne. Babn

Abdullah b. Ca fer ve Ebu H-

'

ONUN HALKLA OLAN MNASEBETLERNDE^..

etmeyin (355a). ek bakmndan biz brahim'den daha ehakkz
(356), (356a). Yusuf'un kald kadar eer ben hapiste kakaydm, muttercih

laka (Melik'in) davetisine (evet) derdim"

(357).

Bir defasnda kendisine:

"Ey kinatn hayrls!"

"te O,

diye hitab eden kiiye:

brahim'dir." demitir

(358).

mam

Buhar; Kitab'l-Husumat. Babu Ma Yzkcru fi'l-fchas vc'I-Husumet Beyne'lMUslimi ve'l-Yfehudrde Ebu Hrcyre (r* .) dan ve Ebu Said-i Hodri; Kitab 'd-Diyat Babu tza Latame'lMUslimU Yehudiyen inde'l-Gadabi'de Ebu Said-i Hudri'dcn, Kitab'l Enbiya. Babu Vefat Musa
(a.s.)'da Ebu Hrcyre (r.a.)'dan Kitab '-Tcfsir. A' raf Sresi Eb Saidi'l-Hudri (m.) dan Kitabr Rkak. Babu Nefhi's-Sur'da Ebu Said-i Hudrifa.) dan. Kitab'UTevhid. Babun fi'l-Meriyyeti vc'I-ldare'
de Ebu Hrcyre (r.a.)'dan Mslim. 43. KitabM-Fadaile, Babun min Fadaile Musa (a.s.)'da 157/2372
No ile Ebu Hrcyre frangdan Ebu Davud; Snen, kitab 's-Snne. Babt Tahyir'de Ebu Hrcyre ve
Ebu Said-i Hudri (r.a.)'dan rivayet tahri etmilerdir.
(355)

(355a) Bif Yahudi ile Bir Mslman mnakaa esnasnda. Yahudi'nin (Allah Musa (aleyhisselim)'\ Muhammede tercih etmitir) demesi zerine Mslman ona bir tokat atm. Dava Peygamberin nne getirilince, Msimana hitaben; Sizi birbirinize drecek kadar bir tarzda beni Musa'dan stn grmeyin!" buyurmutur. Bu hads bize bunu anlatmaktadr. Yoksa bilindii gibi Pey-

gamber (aleyhisseim) derece

mutur. (Mtercim).

itibari ile

btn peygamberlerden stndr. Bu yetle de

sabit ol-

(356) Buhar; Sahih. Kitab'l-fcnbiya. Babu: 'Ve Nebbi'hm an Doyfi ibrahim. ..'de Ebu Hrcyre (rjt.)'daa
Mslim; Sahih I - Kitab'l-lyman. 69 - Bab Ziyadeti Tumanniyeti'l-Kalbi. biTezahri'l-Edille. Hads No. 283/131'deEbu Hreyre O-aJ'dan 43- Kitab'l Fadail. 41- Babun min
tbn Mce, 36^ Kitab'l Fiten. 23- BaFadail'e- brahim (a.s.)rio: 152/151 Ebu Hreyre (ta.)

mam

mam

bu's-Sabr Ale'l-Bel. 4026 No.lu

Ebu Hrcyre (ruj dan.

brahim (aleyhisseim) Allah'n lleri nasl dirilttiini merak edip sormutu ya! ite Cenab
Peygamber bu mev zua temas etmitir. Yoksa Allah'n ilerinde O (ve dier peygamberler de) katiyyen ek ve pheye dmezler. (Mtercim)
(356a)

(357) Buhar Kitab'l-Ta'bir. Babu Rya. Ehl's-Sucn ve'l-Fcsad vc'-irk'dc Ebu Hrcyre (ra.)
Kitab'l-Enbiya. Bab II. ve 19 Babu Kavlillah Tel; Le kad kne fi Yusufe ve ihvetihi yetn li'sSarlin'de Ebu Hreyre (r.a.) Kitab't-lefsir Sflret (Yusuf (aleyhisseim) (Babu Kavlini tel: Felem-

ma

Caehu'r-Reslu.Vde yine Ebu Hreyre (r.a.) Mslim. I. Kitab'l-lyman. 69. Babu Ziyadeti
Tlmaniyneti'l-Kalbi bi Tezahr'l-Edilleti. 238 (151) No ile Ebu Hreyre (ra./dan 43- Kitab'l-Padail.
41- Babn Min Fadaile Ibrahiym'l-Halil (sallallahu aleyhi ve scllem)'de 152 (151) No ile Ebu HTirmizi; 48- Ebvab't-Tefsir Ve min Tefsiri Sureti Yusuf'da Ebu Hreyre
reyre (r.a.; 'dan
(rjj'dan 3115 No ile tahri ve tesbit etmitir.

mam

(358)

imam Mslim;

Sahih. 43 Kitab

'I -

Fadail. 41-

Babn min

Fadaile Ibrahim'l-Halil (s.a.v)'de

Enes b. Malik (r.a.) Tirmizi; Snen. Ebvabu - Tcfsiri'l-Kur'n. Vc min sureti "Lcm Yekn illezi"
Hads No: 3349'da Encs b. Malik fraJ Eb Dvud; Snen. Kitab's-Snncti. Babun fi 't -Ta hy iri
beyne'l-Enbiya (a.s.)'da Enes b. Malik (r.a.)'dan rivayeti tahri ve tesbit etmitir.

131

FA-1

ERF

TERCMES

husustaki hadsler daha mufassal bir ekilde inallah ileride gelecek-

Bu
tir.

Bu babta^iye, Hasan, EbSaid ve dierleri (radyailahu anhm)*dan hadsler varit olmutur. Bu rivayetlerin bazs ziyade kelimeler rivayet etmekmealdedir:
yukar btn rivayetler
le, birbirinden farkldr.

Aa

"Evinde ehlinin iinde olurdu: Elbisesini (ehline

tiksinti

vermemek

ykard. Koyununu kendi saard. Elbisesini kendi

yamard, kendi pabularn kendi dikerdi. Kendine kendi hizmet ederdi. Evini kendi sprrd, deveyi balard. St getiren deveyi kendi otlatrd. Hizmeti ile yemek yemekte saknca grmezdi. Onunla beraber
hamur yoururdu. ardan yiyeceini kendi tard."
iin) bizzat kendisi

Enes (radyailahu anh) 'dan:

"Medine criyelerinden biri dahi olsa, gelip Reslullah'm elini tutup

evine gtrmek (madd ihtiyacn veya efaat gibi manev ihtiyacn temin etmek maksadyla) istese bile, onunla gider ve ihtiyacn karlard.
Bir defasnda yanma bir adam girmi ve heybetinden korkmutu da ona:

"Kendine gel, korkma, ben

Kurey

bir kral deilim!

Ben sadece Kadid yiyen

kadnn oluyum!"

kabilesinden olan bir

dedi (359).

Ebu Hreyre

(radiyallah anh) 'dan

"Peygamber

(sal la Ha hu aleyhi ve sellem)'\e birlikte

eya satn ald ve

yilecek

arya

gittim. Gi-

tartcya:

"(Herhalde o zaman para tart

raz fazla al) dedi."

ile

veriliyordu) Fazla tart (yani

paray

bi-

Ebu Hreyre (radyailahu anh) bu kssay uzunca anlattktan sonra

dedi

ki:

"Tartc hemen Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)in eline sarld ve pmek istedi. Fakat o mbarek elini ekerek ihtarda bulundu:
Bunu Acemler krallarna kar yaparlar. Ben kral deilim, ben sa-

dece iinizden bir adamm.

Sonra elbiseleri ald. Ben tamak istedim. Fakat bana da yle hitab etti:
"Kii, sahip olduu eyi tamaya ehaktr!." (360).

(359)

No

ile

(360)

mam tbn.

Mce; Snen. 29

Kitab'l-El'imeti 30

Babu'l-Kadid. Ebi Mes'ud (r.a.). 3312

lahri etmitir.

Kaad tyaz'\n ifa

lunduunu

metnine

ald

hads

erifin lfzen ve seneden Taberani Mu'cemu'l-Evsat'nda bu-

mam Syti Menahil's-Safa (Shf. 23)'de kaydetmitir. Sebeb-i Vrdu ve ravisi deiik, fakat l-

fzlar ayra olarak hads-i erifi

Ebu Davd; Snen.

Kitabi) 'l-Btlyu.

132

Bcy'un fi'r-Rchani

fi'l- Vezni

vel-vezni bil-

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE

SELLEM)*N....

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'N

ADALET, EMN VE FFETL OLUU, DORULUU
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)et emin, en dil ve en doru bir
peygamberdi. ylesine emin ve doru idi ki, bunu dmanlar bile kabul edip
itiraf etmilerdir. Henz kendisine peygamberlik gelmeden nce bile (El

Emin) deniyordu.
Ibn shak, "Allah

iin kendisine

(c.c.)

onda btn gzel ahlk ve hasletleri

emin denilmitir."

cemetti-

dedi.

Allah (c.c):

"Orada kendisine

olunandr. Bir emindir" (361), buyurmutur.

itaat

Birok mfessirler, bu yette kastedilen, Hazreti

hisselm)'\r dediler.

Muhammed (aley-

Kurey, K'be'nin inaasnda Hacer-i Esved' kim koyaca hususunda

anlamazla dnce, aralarnda bilahre ilk defa kim gelirse onu hakem klacaklarna karar verdiler. Derken, Peygamber (sallallahu aleyhi
ve sellcm) kageldi.

Bu,

henz kendisine peygamberlik gelmeden nce idi.

Dediler
bir zattr.

Bu Muhammed 'dir. Bu, kendisine son derece gvenilen

(Yani Emn)'dir. Onun hakem olmasna hepimiz yrekten raki:

zyz. Hakemliini kabul ediyoruz

Er-Rabi' b. Hueym'den:

(362).

"slmiyetten nce, cahiliyet devrinde (insanlar) Reslullah

hu

aleyhi ve sellem)*\n

Peygamber

(sallalla-

hakemliine bavururlard." dedi.

(sallallahu aleyhi ve sellcm)

buyurmutur:

"Vallahi ben gkte de emin'im, yerde de" (363).

vab'l-Byu. 66
12

Ibn Macc: 32

tir.
-

fi'r-Rchani fi'l-Vc7n'dc Siveyd b. Kays'dan 1305 No

Kitab'l-Libas. 12 - Baht l.ibscVScravilc. 3579 No ile Sveyd

Babu Ma Cac
-

KHabiit-Ticcret. 34

Babur-Rchan i'l-Ve7ndc 2220 No

ile

Sveyd

mam

b.

etmi-

ile

tahri

b.

fc.ys'dan vc

Kays fr.aj dan 2220

Ncsai; Snen. KitabO l-Bi>rr (Bab) u'r-RcNo ile Sabir b. Abdullah rivayeti tahri etmilerdir.
hani fi'l-Vczni'de Sveyd b. Kays'dan rivayeti tahri etmitir.

(361) Et

(362)

Tekvr Sresi. ayet: 21.

mam Syt; MenahilVSafa (Shf. 23) de hads

Msned'inde Hkim, El-Mstedrek'te Ishak

cemu'l-Evsat'da Ali

b.

Ebu

Talib

(r.a.)

b.

mam Ahmedb. Hanbel foa.Vn

lbrEbu same ve Tkberam MtT-

erifi.

Rahuvcyh'in ve

tahri ettiini kaydetmitir.

mam

(363) Hadis-i erifi varid olu sebebindeki lfzlarla Ibn Sad'm Tabakat'nda tahri ettiini
Ibn Ebeybe
SOyti MenahilOVSafa (Shf. 23) de beyan etmitir. Dier kdm- Resl ile birlikte

mam

Msned'inde tahri etti. Ebv Ra/ den demitir. -Kendilerinin yerde ve gkte emin" olduunu ifade
Buhar; Sahih. Kitab'l-Mcga/. Babu seriyyeti Abdullah b. Huzafete'seden cmle-i Nebeviyi

mam

133

tFA-t

ERF

TERCMES

AH cs-Sadefi bize, Ebu'l Fadl b. Hayrn, Ebu Ya'l

Zevci'l-Hurre, Ebu Ali cs-Sinc, Muhammed b. Mahbub el Merve-

stadm, Ebu
b.

z,

Ebu

Isa cl-Hafiz (Tirmiz),

Eblsbk, Naciye

AH

b.

Ebu

Kureyb, Muaviyc

b.

Hiam,

Si) fyan,

Ka'b;

(radyallahu anh)'dan naklet mitir:

"Ebu

Cehl, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'c dedi

ki:

Biz seni yalanlamyoruz, biz sana gelen kitab yalanlyoruz.

nun zerine Allah

(c.c):

"phesiz onlar,
mutur.

4,

biri

seni yalanlamyorlar.*' melindeki yeti inzal buyur-

(364).

baka

Bir

Bu-

rivayet:

Biz seni yalanc saymyoruz, sen aramzda yalanlanan (yalanc saylan)

deilsin".

Ehnas

b.

erik, Bedir gn Eb Cehli

Ey Hakem

ile

karlat

ve ona sordu:

babas burada szmz duyacak kimse yok, bir sen

bir de ben varm. Syle bakalm Muhammed sadk (doru bir kimse) midir,

'in

yoksa yalanc

mdr?

Allah'a yemin ederim

tr!

ki

Muhammed doru

hayatnda katiyyen yalan sylememitir

Hirakliyus,

Ebu Sfyan'a

ve pek emin bir zat-

(365).

sordu:

"u iddia ettii eyi sylemeden nce, kendisini yalanla sular mydnz?".
Ebu Sfyan:
"Hayr!" diye cevap

verdi (366).

mam

Svhmi..." de "BaNfl Ativyvbnc Vhn Talih ..'de Abdullah b. BOrotfVdcn" tahri HMi^rir.
Mslim; Sahih. 12 - Kitab'z-Zck. 47. Habu Zikri-Havaric ve Sfatihim'dc 142/1063 de U ayr metin
tahri etmitir,

(364)

fmam

Tirmiz; Snen. 47

Ebvabu

Tcfsiri'l-Kur'n.

Min

Sreti't-en'ami 3067

no

ile

mam

Ali (k.v.)'den tahri etmitir.

(365) tbn Ishak; Bryhak Zhrl'den tbn Cerir'tTabcri Sddfden

erinleri Aliyy'l-Kaari ve

ihab Hafac beyan

etmilerdir.

bu rivayeti tahri ettiini ifa

Ayrca TabrrnT de Mu'cemu'l-Evsafda

tahri etti demilerdir.

(366) mam Buhar; Sahih. I. Kitabu Keyfe Bed'l- Vahyi 'de/tor*?* fraj'dan 2 - Kitab'l-lyman'd*
Hadde<ena brahim b. Ham/a da yine Abdullah b. Abbas (r.anhilma)'dan 52 - KitnhO's-ehadal
Babu Men Emere bi Incazri-Ya'di ve filihi't-Haseni yine Itn Abbas (r.a.)'dan 56 - KitabO'l-Cihad
vc's-Siyer. Babu Kavlihi Tei: Kul hel Terebbesune bina illa ihde'l-hasenryni'de yine Abdullah b.
Abbas'art, Ayrca Babu Men Isteane bi'Duafai ve's-Salihin fi'l-Harbi'de yine tbn Abbas'dan.
Mslim, Sahih: 32. Kitab'1-Cih*d ve's-Siyer, 26. Babu Kitab'n-Nebiyyi (sam) il Herakli yed'uhu ile'l-lstm. Hads No. 74/I773 # de tbn Abbas (rj.)'dan tahri etmitir.

mam

134

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)N

Nadr

b. cl-Haris,

Kurcy't yle haykrd:

Aranzda kendisinden en ok
honutluk duyduunuz biri idi. Son derece doru szl idi. Emanet bakmndan da en bynz idi. akaklarnda sakallarna ak dtn gVallahi
rnce ve size apak bir kitabla gelince, ona "Sihirbaz" dediniz ha!
"(Daha dn) Muhammcd

taze bir ocuktu.

O, sihirbaz deildir!" (367).

Yine bir hadste varit olmutur:

"Onun eli,

hibir

zaman nikhnda olmayan kadnn

eline

dememi-

tir." (368).

Hazreti Ali (kerremallahu vecnehu) 'den:

"Lehe (ive)

bakmndan

insanlann en

dorusu

Sahih'te varit olmutur:

Resluilah; kendisine, "ganimeti dil olarak

idi." (369).

datmadn"

diyene sadece

ben dil olmazsam, benden baka kim dil olacak? Adalete riayet etmezsem, eli bo dnerim ve dnyam da hiretimi
de yitiririm." (360).

"Vah

(367)

Bu

haline!

hadiseyi

elliklerini. Syt,

Eer

mam

Ibn Ishak ve

mam Beyhak. Abdullah b. Abbas (r.anhma)'an tahri

MenahilUVSafa (Shf.23)'de ifa

vehab Hafac

sarihleri AliyyO'l-Kaari

kay-

detmilerdir.
Kitab'tBuhar. Sahih; Kitab'l-Ahkm, Babt Bey'ati'n-Nisa Hz. ic (r a./dan
Caeke 1ve
Babu
Iza
(r.a.)'da\
Aie
Tefsir. Babu Iza Caekm'l-MU'minai Muhaciratn'de Hz.
K
tabU leylemitir
ve
tahri
68
Mtlmin.il Yiibavinck Ibn Abbas fr.a.)'dan iki rivayeti daha teshil
dc
Hz.
Al-Harb
cni-n-Nasrnmycl.ahtc'z-Zmmt.ev
Talaki, 20. Babu l/a Eslcmcti'l-Mrikei
Hadis
Na
Nsa
Bey'atrn
Keyfiyeti
Babu
se(r.a.) mam Mslim; Sahih. 33. Kiab'l-lmarcti. 21.
Ebu Davud; Snen. 19. Ktab I88/1866 ve 89'da Hz. /e'dcn iki rivayeti tesbit ve tahri.
mam Trmz; Snen. (KUab)
Aise'den
Hz.
Harac vc'1-lmare ve'l-Fcyy. 8. Babu Ma Cae fiM-Bcy'ati'de
Rukayka
Ebvab's-Siyer. 37. Babu Ma Cie fi Bev'ati'n-Nisa. Hads No. 1579 de meyme binti
(368)

mam

mam

fra.rdan Ibn Mcc; Snen. 24. Kitab'UCthad. 43. Biya.i'n-Nisa. 2875 No.

Hz.

ite

ic (rM.)'dan

tahri eylemitir.

mm Atyye (r.a.)'dan,

Ncsa; Snen. 39. Kilabu'l-Bey'ati, 19. Bey 'ati'n-N isa'da

Rukayka (r.a.)'dan iki rivayeti. 9. Babu'l-Bcyati Ale'l-Cihad'ta

/mam

me b.

Ubade

b.

Samit

mey-

(r.a.)

tahri

etmitir.

mam

Tirmiz; email.
(369)
mail. Shf. 33.

Babu

Ma Cae

fi

Halki Reslullahi'de Hz. Ali

(k.v.)'de.

erh-i

e-

15 Babun Mine'd-Delil fllfl enne'l-Humse

(360) mam Buhar i; Sahih. 37. Kitabu Farzi'l-Humusl,
Abdullah (ta.). Mslim; Sahih. 12. Kitab'z-Zekt. 47. Babu Zikri'lli Nevaibi'l-Mslimin'de Cabir b.
Buhart; Sahih. 60. Kitab'I-Enbiya.
Havaric ve StfatihinVde 142/1063 No. ile ayni Sahabt'den
Mslim; Sahih.
6 Babt Kavli-llahi tel. Ve il Adin Ehahm Hda'de F.b Saidi'l-Hudr (r.a.).
Hudrf
ile yine Ebu Sad
143/1064
No.
Sfatihim'de
ve
Zikri'l-Havaric
47.
Babu
12. Kitab'z-Zekt,
ve
Talib (ra.)
Hafra.rdan tmam Buhar!: Sahih, 64. Khab'l-Megazi, 61 . Babu Ba'si Aliyybni Ebi
(r.a.)'da., Mslim; SaSaidi'l-Hudr
Ebu
Haccatl-Vedai'da
Kable
ile'l-Yemeni

mam

ni

Veldi (r.a.)

b.

mam

Kitabu'z-Zek 47. Babu ZikriM-Havaric ve Sfatihim'de ayn raviden 144 No. ile
Buhar; 61. Kitab'l-Menakb 25. Babu lmatin Nbvveti fi'l-lslm'da Ebu Saidi'l-Hudn fra.J dan
Mslim; Sahih. 12. Kitab'z-Zekt. 47. Babu Zikri'l-Havaric ve Sfatihim'de 148 No. ile Ebu Saidi'lhih

12.

Hudri

(r.a.)

'dan tahri etmilerdir.

155

FAHazreti

ie

ERF

TERCMES

(radyallahu anha) dedi

ki:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) iki i arasnda muhayyer kzaman, gnah olmadka daima en kolay hangisi ise onu tercih
ederdi. Lkin gnah olunca, ondan en ok uzaklaan yine
olurdu."

lnd

(361).

Ebu'l-Abbas el-Mberrid dedi

ki:

"Kisra, gnlerini yle taksim etti: Rzgrl gn uyku iin. Bulutlu gn

av gn. Yamurlu gn iip elenmek gn. Gneli gn de ihtiyalar te-

min etme gn."

Ibn Haleveyh dedi

"Dnya hayatnn

ki:

Dnya

zahir

siyasetini iyi bilirlerdi.

grnn

biliyorlar, lkin

onlar hiretten

haberdar deillerdir:' (362).

Oysa Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) gnn paraya ayrd:

Bir parasn Allah iin,
Bir parasn ehli (oluk ocuu) iin.
Bir parasn da kendi nefsi iin.

ayrm

Sonra, kendi nefsi iin

olduu paray da insanlarla kendi arasnda taksim etmitir. Yanndaki kiilerden mmenin menfaatini temin etmek
iin deta yardm isterdi ve derdi ki:

(Benim ihtiyalarn gidermeye yetiemediim kimselerin hacetlerini bertaraf edin!) nk kendisine yetiemediim kiilerin ihtiyalarn kim giderirse Allah onu Feze-i Ekber (kyamet) gn her trl felket ve musibetten emin klar (363).
El-Hasen (radyallahu anh) 'den:
"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) kimseyi suundan tr muaheze etmezdi Yahut birinin iftirasyla dierini cezalandrmazd Biri.

nin aleyhine

konuan

kimseyi (iyice tedkik etmeden)

dorulamazd."

(364).

Ebu Ca'fer Taberi (rahimehullah)' dan rivayet ettiine gre Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyurmulardr:
"Cahiliyct ehlinin iledikleri eylerden hibirini yapmaya asla teebbs etmedim. ki kere teebbs ettim fakat Allah (c.c.) imdadma yetiip
(irtikp) etmeden beni kurtard. Sonra bir daha, aklmdan en ufak bir k-

(361) Tahrici (33la) No.lu dipnotda geti. Oraya baklabilir.

(362) Rum Sresi, yet: 7.

mam Taberani

n\n; Mu rern l-Kcbir dc hasen bir isnadla Ebu d-Dcrda (r.a.) 'dan rivayeti tahifa arihi Aliyy 'l-Kaari kaydetmitir.
(364) mam Timtizi: email ve Ebu Davud; Mcrasil "tmic Hasan Basri'en tahri etmilerdir, diye
Syt: McnahilVSafada rih Afiyyl- Kaan *crhdc kaydetmelerdir.

(363)

ri ettiini

136

RESLULLAHIN VAKARI. SKTU, TEMKNL....

tlk gemedi. Nihayet Allah beni peygamber olarak gndermekle mkerrem kld. Bir gece, benimle birlikte koyun otlatan ocua dedim ki:
koyunlanma gz kulak ol da Mekke'ye gidip delikanl gibi eleneyim. Bu maksadla kp gittim. Mekke'nin ilk evine gelince, birinin d-

nnde alnan deneri ve kavallar duydum. Bakp seyretmek iin oturdum. (Fakat) kulama yle vuruldu ki, uykuya daldm. Gnein kzgn
ziyas uyandrd beni. Hibir ey yapmadan hemen dndm. Bana bydaha arz olup onda da Allah (c.c.) beni kurtard.
Ondan sonra herhangi bir ktl asla aklmn kesinden dahi geir-

ey

bir

le

medim."

bir kere

(365).

BLM
RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)N VAKARI,
VE GZEL DAVRANILARI
SKTU, TEMKNLL,

KLK

Ali el-Ceyyn el-Hafz; cazet vererek ve kendi asln kitab

karlatrarak, Ebu'l-Abbas (Ahmed Enesi'l-Azeryyi- Balens) ed- Di-

Bize,
ile

l,

Ebu

Ebu Zer (Abdullah

b.

Ahmed b. Muhammed),

el-

Herev,

Ebu Abdul-

Muhammed b. Aliyy*l- Antaliyyi) el-Verrak, el-Lu,

Ebu Davud (Snen sahibi, mam, Hafz), Abdurrahman b. Selm (Ellah (Abdullah

b.

Badad), Haccac b. Muhammed, Abdurrahman b. Ebi'z-Zinad,

b. Abdi'l-Azz, Zheyr (Zeyd b. Sabit 'in klesi).
Harice

mer

Zeyd (radyallahu ann; 'dan:

6.

"Resluilah (sallallahu aleyhi ve sellcm) oturduu yerde son derece

vakarl idi. Azndan, burnundan hibir eyi karmazlard:' (366).

Hudr (radyallahu anh) 'dan:

"Allah'n Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) mecliste oturduklarnda, cbbesiyle ayaklarn ve dizlerini rter, elleriyle kendisine eki- d-

Ebu Said

el-

zen verirlerdi."

Peygamber
ekilde
Cabir

(sallallahu aleyhi ve sellem

y
'm

umumiyetle oturular bu

idi (367).
b.

Semre (radyallahu anh)'an:

(365)

mam Fbu Cafer Muhammed b.

k Delail'n- Nbvvc'sindc hadsin

dar olan da

mam

Bczzar

Ccrrift-Tabcri

r Ibn Rahuvcyh: Mitsncd'indc mam Beyha-

tamamn "Aklmdan cn ufak

Msned'indc

tahri etliini

gemedi" cmlesine

ka-

Menahil's- Safa 'da beyan

et-

bir ktlk

mam Syl

mektedir.

mam Ebu Davud Sicistan "Merasil" de Medine-i Mflnevvere'nin Fukaha-i Seb'aZeyd

b.Sabit'in olu mam Harice 'den tahri etmitir. (ihah, C.2. Shf. 131).
stndan
Saidi'l-Hudri(r3.)'dm, mam
(367) mam Ebu Davud; Snen. Kitabu'l-Edeb, Babun fi'l- Clus?
Tirmizt: email. Babu Ma Ce fi Celsetihi. erh. email Shf. 2 13 de. Yine Ebu Saidi l- Hodri (r.a.)'dan
tahri eylemitir. mam Buhar. Kitab
sti lan. Babu l- htiba bi l- Yed ve Hve'l- Kurfesada bn
(366)

Bu

biri

hadsi

olan

mer

(r.a.) tahri etmitir.

137

ERF

$PA-f
"O,

bada kurup otururlard.

yaklatrm

uyluklarna

Onun oturu

TERCMESf
ok defa diz stne (mbarek karnn

bir biimde)

otururlard." (368).

ekli (369) (Kayle) (369a)'nin naklettii hadsde

olduu gi-

bidir (370).

Sktu pek severlerdi. htiya dnda konumazlard. Gzel konumayan

(yani konuurken edebe riayet etmeyen) kiiden yz evirirdi. Gl, tebessmd. Sz, pek ak ve seikti; ne ok uzun ve ne de ok ksa idi
(371).

Ashabnn

(radyallahu anhum) glleri de ona uyarak ve sayg gstere-

rek tebessmden ibaretti.

Onun

meclisi deta hilm ve hay meclisiydi. Hayr ve emanet (372) (emniyet ve huzur, itimad ve skn telkin) eden bir meclsti.
mecliste, sesler

karmazd. lh kanunlar inenmezdi. Konutuu zaman,

yanndakiler, sanki balarnda ku varm gibi balarn eerlerdi. Sert, faykselip grlt

kat mtevazi admlarla yrrlerdi. Sanki

yukardan dklen suyu andryordu.

Bir hadste varit olmutur:

"Yrd zaman,

ten bel,

zayf ve

d. nk gayet mutedil yrrlerdi."

Abdullah

bitkin

olmad hemen anlalr-

(373).

Mcs'ud (radyallahu anh)'dan:

b.

"En doru yol, Muhammed (sallallahu aleyhi

ve selemYin

yoludur"

(374).

(368) Cbir

b.

Semre: bu

ahabnn

Reslullah (w! la II ahu aleyhi ve selleml'e musahebeti oktur.

Hafta kendisi, Reslullah (s.ax.) ite yzden fazla "beraber"

vc bunu Sem k rivayet etmitir.

oturdum"

diye beyanatta

bulunmu

(369) Mslim; Sahih. 5. Kitab'l- Mesactd v C Mevazis-Salti. 52. Babu Fadiri- Cls
Bade's- Subhi ve Fadli'l- Mesacid'de Cabir b

EbuDavud: Snen. Khabu

l-Edeb.

Babn

fir-

fi

Musalfahi

286/670 No. ve 287 ile tahri etmitir.

Reculi Yeclis Mterabbianda Cabir b. Semre (r.a.)'dan

Semre

(r.a.)

tahri etmitir.

(369a) Kayle binti Mahremetil-Anczdtr.

(370)

den.

imam Ebtt Davud;

mam

(371)

Tirmiz.

Snen. Kitab'l-Edeb. B.-bn fi Clsi'r-Recli'dc Kayle binti Mahrcme'Ma Ce fi Celseihi'de yine Kaylc'den tahri ermitir.

email, Babu

mam Tirmlzt: email.

Abdullah

b.

nin (sm.v.) tebessmden ibaret

(372)

Bu

Ma Ce

Babu

fi

Haris b. Tez "den tahri eylemitir.

hususta

olduu

imam Ahmedb.

Malik (r.a.)'d*n "La lymane limen

cmle olduu anlalyor.
(373) Semail-i TirmizT;

Babu

(374) Buhart; Sahih. Kitabfl

l-

Dhk Reslullah (s a. vj de (erh

Ayn bnb ayn yerde Cabir b.

Shf. 319).

glmeleri-

rivayeti de tahri etmitir.

Hanbel'ln Musned'inde ve
la

email.
Semre (r.a.)
i

Emanete lehu" lafzyla

Ma Ce

fi

mam Ibn Hibban Sahih'indc Enes b.

rivayet olunan

metinden muktebes bir

meyh.

tisami. Babu'l- Iktidabi sneni Reslillahi (s a v.) Abdullah b. Mes'fi Hedyi's-Salih'de HuzeyfetM-Ycman'dan. liram Mslim'de;

ud (r.a.)'dan. KitabuM-Edeb, Babn

7. Kllabu'l-

lfzlarla

Cum'ati. 13. Babu Tahfifi's- Salti Hads No. 43/867*de Cabir b. Abditlah (r.a.)'dan

aym

mam NesSi; Kitab's-Sehvi. (Babu) Nevun hare mine'z-Zikri Bade't Tcehhdi'de yine
138

KLNE (BYK AHSYET VE KARAKTERNE)

Cabir

b.

Abdullah (radtyallahu anh)'an;

"Peygamber

(ar ar, tane

bn Eb Hle

(sallallahu aleyhi ve sellem)'in

tane

konuma

keyfiyeti)

kelmnda

vard."

tertl

veya

tersl

(375).

anlatyor: O'nun sktu drt ekilde olurdu.

kar

tahamml gstererek sabr,

1)

Sylenenlere

2)

Bakalarna satamaktan kanmak,

3) Takdir,

4) Tefekkr (376).

ie

anhma) dedi

(radtyallahu

"Allah'n Resul

ki:

yava

(sallallahu aleyhi ve sellem) ylesine

ve iane

kalkp saymaya kalksayd rahata (sylediklerini) sayabilirlerdi (377). Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) gzel
kokuyu ve kokulanmay severlerdi ve ok kullanrlard. Herkesin de bunu
kullanmas in tevik ederlerdi/'
tane

konuurlard

ki, biri

"Dnyanzdan bana kadnlar ve gzel koku,

benim gzmn aydnl klnd." (378).

sevdirildi.

Namaz

ise

KLNE (BYK AHSYET VE KARAKTERNE) GELNCE

ve suyun iine flrlmcsini yasaklarlard. Herkesin, nnden yemesini emrederdi. Misvak kullanmalarn emir buyururlard. Parmaklartemizlemek iin ferman buyururlard. (Be) ftrat hasletnn iini ve

Yemein

dm

lerine riayet edilmesini sylerlerdi (379).

Cabir

b.

Abdullah'tan, Kitab'l- lydeyn (Babu) Keyfc'l- Hulbeli'de yine Cabir

b.

Abdullah 'tn daha

uzun bfr metinle. bn Mce; Snen. Mukaddime, 7. Icinabi'l-Bidat ve'l-Cedeli'de Cibir

lah'dan (Ahsenu) lfz yerine (Hayr) ifzyla rivayeti lahri etmilerdir.

mam Ebu Davd; Sonen.

(375)

fraj'dan
(376)

bn

Babu l-Hedyi

fi'l-Kelam'da Cabir

b.

Abdil-

Abdullah

rivayeti tahri etmitir.

mam TlrmitP. Sema. Babu Keyfe Kne Kelma Rcslillahl (sallallahv akyhi ve Kkm) de

Ebi Hak'dcn

(377)

Kitabu'l-Edcb.

b.

rivayeti tahri etmitir.

mam Tirmiz; email. Babu Keyfe Kne Kelma Reslillahi (s.a.v.)'de Hz. Ale (M.ydUn

tahri etmitir.

(378)

mam Nesil; Sonen. Kitabu traton- Nm. Babu Habbin- Nisa. Ene* b. Malik (r.a.)an birinmam Hakim Mstedrek'inde ceyyid bir senedle tahri ettiini ifa rih

ci rivayeti lahric etmitir.

'in

AyyO't- Kaart beyan etmitir.

(379)

mam

Buhart; Sahih. 7. Kitabu'!- Libas. 63

Babu

Takltmi't- Ezfari

de

bn mer (r.a.)'an

vefibu Hreyre (r.anhman)'an 64'flncO Babta yine bn mer (r.a.J'dan 79. Kitabu 'I- istizan BahuMMslim;
Hitan b'de'l- Kiberi ve Netfi l- Ibti'de Ebu Hrevrc (r.a.)'dan rivayeti tahri etmitir,
2. Kitab'l- Taharc 16. Babu HnaHI Frtrati'de 49/257 No. ile Ebu Hreyre (r.a.)dzn 56/261 No. ile

mam

139

'

FA- ERF

TERCMES

DNYADAK ZHD
O'nun zhd- takvsna dellet edecek hadsler yukarda gemitir. Biliyorsunuz ki, o dnyaya ve menfaatlerine pek nem vermezdi, az ile yetinirdi. Onun debdebe ve atafatndan iddetle kanrd. rtihal- dr- bek
eyleyinceye kadar kendisine birok imknlar verilmi, birok beldeler feth
ettirilmitir. Ama yine de vefat ettikleri zaman, silh, oluk ocuunun nabir mal karlnda, bir Yahudi'nin yannda rehindi.
fakas iin

ald

dua ederken yle derdi:

"AHahm,

Muhammed'in rzkm

l-i

edecek kadar bir

tut (kifaf- nefs

azk) kl!" (380).

Bize,

Sfyan

sa, Septe

b.

Kads-

eUAs(tbn Sekre), Hseyin b. Muhammed el-Hafz, (b.

. 507 H.), Kad Ebu Abdullah et- Temimi, Ahmed b.

Amr Ebu 7- Abbas cr-Raz, Ebu Ahmed el-Culd, bn Sfyan, Ebu % Ht

Ebu Bekrb. Ebeybe, (Musannef sahibi), Ebu Muaviye (Muhammed o. Hazm .495 H.)A 'me (Ebu
Sleyman b. Mihran), brahim (en- Neha .96 H.).
seyin b. el- Haccc, (Sahih-i Mslim'in sahibi)

ie

(radyallahu anhuma)'dan:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) dnyada (mbarek) gzlerini

yumuncaya kadar, gn ard ardna ekmekten doymamtr." (381).

nam

Ebu Davud; Snen,

on olduunu bildiren hads-i Nebeviyi Ebu Hreyre (r.a.)
t Kitabut Tahare, BabuV Svki mine l- Ftrati'de Uz. ie (r.a.)'dan 32. Kitabu't-Tereccli. 16.
Tirmiz: Snen. (Kitab)
Babiin fi Ah2*-$aribi'de Ebu Hreyre (r.a.) "dan rivayeti tahri etmitir.
757
2
'de
Ebu
Hreyre
(r.a.)'dan ve 27S8
Ebvab'l- Edeb. 14. Babu Ma Ce fi Taklimi'l- Ezfar. No.
Nesa: 1. Kitabu t- Tahare (Babu) zikri "I- Ftrati elNo. ile Hz. ie (r.a.)'dan tahri etmitir.
ftrat hasletlerinin

mam

mam

Ebu Hreyre (r.a.) ve dier mteakib babda da rivayet tarikini tahri etmitir. 48. Kitab'z(Babun) Min Sneni'l-Ftra'da Hz. ie frjtj'dan. ayn kitab, 75. (Babu Zikri'! -Ftra'da Ebu

ihtitan'da

Ziyneti

mam

bn Mce; Snen.
Kitab't- Tahareti ve
Hreyre (r.a.)'an rivayeti tesbit ve tahri etmitir.
SUneniha 8. Babul- Ftra'da 292 No. ile-Eftu Hreyre (r a.) 293 No. ile Hz. /se'den 294 No. ile Ammar b. Ysir (r.a.) 295 No. ile Enes b. Malik (r.a.) 'dan gelen rivayetleri cem ve tesbit ve tahri eylemitir.

mam Malik.

mam Buhar; Sahih.

(r.anha)'dan. mam Mslim:
(r.a.)

El-Muvatla. 49. Kitabu Sifat n- Nebiyyi. Hadis No. 3 de tahri etmitir.

(380)

Ebu Hreyre
Ebu Hreyre

Kitabu'r- Rikak.

Babu Keyfe Kne ys'n- Nebiyyi

Sahih. 53. Kitabz- Zhdi ve

dan. 12. Kitab'z- Zekli. 43. Babun

fi l-

r-

(s.a.v.)'&e

Hz.

ie

Rakaik. Hadis No. 18/1055 vc I9'da.

Kifafi vel- Kanaati. Hadis

No. 1055 de

(r.a.) dan mam Tirmiz: 37. Ebvab'z-Zhdi. 38. Babu Ma Ce fi Maiyeti'n- Nebiyyi
2362 No. da Ebu Hreyre (r.a.) dan. mam bn Maec; Snen. 37. Kitab'z-Zhdi, 9. Babu'lKanaati. Hads No. 4139'da Ebu Hreyre (ra.)'dan rivayeti tesbit ve tahri etmitir.

(s.a.v.)

(381)

mam Ruhan:

hu Yc'klune'de Hz.
ds

Sahih. 70. Kitabu

ie (r*.)'dan.

No. 202/970 ve 21

de Hz.

'I -

El'imeti. 23.

Babu

Ma

Kne'n- Nebiyyi (s.a.v.) ve Ashahu-

mam Mslim; Sahih. 53. Kitab'z-Zhdi ve'r-Rakaika'da. Haie

(r.a.)'dan tahri etmitir.

140

DNYADAK ZHD:
Dier

bir rivayet:

"ki gn ard ardna arpa ekmeinden doymamtr.

Allah dileseydi
O'na akla (hayale) gelmeyecek (nimetler) ihsan ederdi." (38la).

Dier

bir rivayet:

"Allah'a (Azze ve Celle) mlki oluncaya kadar, Al-i Resul (sallallahu aleyhi ve sellem), buday ekmeinden (tam) doymamtr."

Yine Hz.

ie

(radyallahu an ha) demitir

ki:

"Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) ne dinar, ne dirhem, ne

koyun ve ne de deve brakmtr.*' (382).

Amr

hadsde varit olmutur:

ve bir de vakf ettii bir toprak brakmtr."

b. el-Haris (383a)'in rivayet ettii

"Yalnz silahn, katrn

(383).

ie

(radyallahu anh) 'dan:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) vefat ettiinde, evimde rafta

bir para arpadan baka bir ey brakmamtr." (384).

Bana yle dedi:

"Bana Mekke'nin ta, topra altn olmas sunuldu. Hayr ya Rab
bi, dedim; bir gn a kalaym, bir gn tok. A kaldm gn sana yalvarp dua ederim. Tok kaldm gn, sana hamd senada bulunurum."

(385).

Dier

yle varit olmutur:

"Cebrail (aleyhisselm) ona inip dedi ki: Allah'n sana selm var, isterse
dalar ona altn yapaym, nereye giderse gitsin o altn dalar
onunla beraber olur, diyor (ne dersin?). Bir an dnd (Rabbinin kendisine verecek olduu ilham bekledi) ve yle konutu":
bir hadste de

(38 la) 381 No.lu tarhice bak ila.

(382)

mam Buhari;

Sahih Kitabul- Magaz. Babu Merizan- Nebiyyi(s.a.

v.)

ve "Vefatfihtt" de Hz.

Vesaya. Babul- Vesaya ve KavU'n-Nebiyyi (s.a.v.) de Amr

ie (r.a.)'dan Kttabl-

mam Mslim: Sahih. 25.

b.

d-Haris (r.a.)'dan.

Babu TerkiM- Vasiyyeti Limen Leyse lehu Sey'fln YuHz. ie'den. Ebu Davudi Snen. Kitabu'l-Vasaya Babu Ma Ce fiyma
Nesa; Snen. Kitab'l-lhbas I. Bab
YU'mure bini MineM-Vasiyyeti'de Hz. ie (fcflj'dan.
Kitabu'l-Vasaya.
ibn
Snen.
22.
1. Babu Hel Evsa ResluUahi (s*.v.)
Haris
'den.
Mice;
Amrb.
sa fihyi'dc 18/1635 No.

Kitab'l-Vasiyyeti. 5.

ile

mam

mam

de 2695 No. ile Hz. ie (radyallahu anha) dan tahri etmilerdir.

(383) 382 No.lu Uhrice bakla.
(383) Amr b. el Haris; Sahabe kiramdandr. Kureys'dir. Beni Mahzum soyundandr. Hicr 85'de
irtihl eylemitir. sabe: C.2. Shf. 524 Tercme No. 58109.
i

(384)

mam Buhar; Sahih. Kitabu'r-Rukak. Babu

Humus, Babu

Fadli M-Fakr'de Hz. ie(rj.)'dan. Kitabu FarzflNafakati' n-Nisai 'n-Nebiyyi (s^.v.) B'dc vefatihi Hazreti ie (r.a.)'dan.
Ms-

mam

lim; Sahih. 53. Khab'z- Zhdi ve'r- Rakaik. Hads No. 27/2973 'de Hz.
zt;

ie (r.a.)'dam.

Snen. Ebvabi Sfati'l- Kyameti 32. Babn (Min Bereketi n- Nebiyyi)*de 2469 No.

mam Tirmiile

Hz.

ie

(r.a.)dan.

(385)
ile

mam Tirmiz;

Ebu mame

37.

Ebvabz- Zhdi.

35.

Babu

(r.a.)'dan.

141

Ma Ce

fi

l-Kifafi ve's-Sabri aleyhi

2348 No.

FA- ERF

TERCMES

Ey Cibril, dnya, yurdu olmayann yurdudur.. Ve yine (O) mal olmayan kimsenin maldr. Akl olmayan kimse

Cebrail (alcyhisselm) 'n cevab

"Ya Muhammed Allah seni Kavl

toplar bunlar!

oldu:
i

Sabit

ile

dimdik klmtr!'*

(386).

ie (radyallahu anha) 'nn yle dedii naklediliyor:

"Zaman olurdu tam bir ay beklerdik, evimizde (yemek iin) ate yakmazdk ve sadece hurma ile su bulunurdu (yanmzda)." (387).
Abdurrahman

y4vf(388) (radyallahu anh/dan:

"Reslullah (salialahu aleyhi ve sellem), ne kendi ve ne de ehl-i beyti
b.

arpa ekmeinden doymadan vefat etti." (389).

Aie. Eb mame ve tbn Abbas (radyallahu anhum) dan bu mealde ha,

ds rivayet edilmitir (390).

tbn Abbas (radyallahu anh) dedi ki:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ve ailesi birok geceler akam
yemeini yemeden yatarlard.
yiyecek bir ey bulamazlard."

Akam

(391).

Enes (radyallahu anh) 'dan:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) (rahata) sofrada (tantanal) konaklarda yemek yememilerdir. Kendisine yumuak ince ekmek de ya-

plmamtr.

Hi

kzartlm koyun

da grmemitir."

(392).

mam

(386) Hads erifi.

BeyhakS; Zhd'le Ala b. Ebi Rcbah tarikiyle bn Abbas (r.a.)'dan, bn
Sa'd'm Tabakat'mda ve bn Asakt'in de Tarih U Dmask'nda Hz. Aic'm naklettii mnaca
bu metne
i

karib lafzlarla rivayeti tahri ettiini ve buna

den rivayet edildiini.

(387)

ffe

mam

mam Syi:

Buhar: Sahih.

mnca karb dier

51. Kitabu'l-Htbe.

ie den Urve b. ZObeyr tarikiyle rivayet tesbit

Zhdi veVRakaiki. 28/2972 No.

(388)

ile

bir hads

erifinde

mm Sleym-

Menahil's-Safa (Shf. 25)'de kaydetmitir.

1.

Bab'l Hibcii ve Fadliha ve't-Tahriz aleyha'da

Mslim: Sahih. 53. Kitabuz-

ve tahri edilmitir.

mam

tahri etmitir.

Abdurrahman b. Avf; Sahabe-i kiramdan ve Aerc-i mbeere'dendir. Hz. Ebu Bekir (r a

)
Ulama ilk giren (5) sahablden biridir. Hz. mer (r.a.) tarafndan nc Halifc-i Msli-

delaletiyle

ra 'nn alt azasndan biridir. Zenginlii ve cd senas ile mehur ashabdandr. Bedir gazvesinde ve dier gazvelerde bulunmutur. Hicr 32 de irtihai-i dar baka
eylemimin'i semekle vazifelendirilen

tir

(rMih).

(389)
ye,

mam

Tirmizt:

email

de.

mam Bezzar.

MOsned'inde hasen

bir isnadla rivayeti tahri etti di-

SOyr* Menahil's-Safa (Sfh.25)'da kaydetmitir.

(390) Hz.

ie

vc Ebi

mame (r.anhm)an.

mam Tirmiz: email.

Reslillahi (jj.v.rde rivayeti tesbit ve tahri etmitir.

Babu Ma Cc fi Sfati Hubzi.

erh-i email. Shf. 228-235.
-

Babu Ma e fi Maiyeti'n- Nebiyyi (s.a.v.) ve EMhi.

Hads No. 2361 de tbn Abbas (r.u.)an. bn Mce: Snen. 29. Kilabu'l- Et'imc. 49. Babu Hubzi'aiyri. 3347 No. ile bn Abbas (r.a.)'an tesbit ve tahri eylemitir.
(391) Tirmizt: Snen. Ebvab'z- Zhdi. 38.

(392)

mam Buhart;

Murakkak ve'l- Ekli ale'l- Huvan ve

Ebavz- Zhd. 38. Babu Ma Ce fi Maiyseti'n-

Sahih. Kilabu'l- Et 'ime, Babu'l- Hubzi'l-

Sufre'dc. Enes (r.a.yan.

Nebiyyi (S .a.v.) de 2364

No

mam

Tirmizt; Snen.

lu hadsle

Enes

b.

Malik

ten,

142

mam bn Mce: Snen. 29.

Kitab'l- Et'imeti.

DNYADAK ZHD:
ic (radyailahu anha) 'dan:
"Onun (zerinde uyuduu) yata

dolu deri idi." (394).

"Resluilah (sallallahu aleyhi ve sellem)'in evindeki yata, beyaz kldan
yaplm bir ilte idi. Uyumas iin onu ikiye katlardk. Bir gece drde katii lif

lamtk.''
zerinde uyuyup sabah kalkt zaman sordular:
Bu gece altma ne serdiniz?

Falan eyi serdik.

Onu eski haline evirin. nk onun yumuakl bu gece beni namazmdan
"Bazen

brakrd

etti,

iple

buyurdu (395).

rlm

bir yatak zerinde yatard,

bu yatak o m uzunda

iz

(396).

ie. (radyailahu anha) 'dan:

"Peygamber (sallallahu
ten

aleyhi ve seilem)

karn

(hibir

zaman) yemek-

doymamtr. Bu hususta hi kimseye yaknmamtr da.

htiya, onun

daha iyi idi. Btn gece alktan kvransa bile, onun

bu durumu, gndz orucundan alkoymazd. steseydi, Rabbinden yer
yznn btn hazinelerini, meyvelerini ve refah hayatn isterdi. And
iin zenginlikten

20 Babul- Ekli Ale'l-Huvani ve Sufreli. 3292 ve 3293 No. ile Enes b. Malik'den hadsi tahri eylemimam Bahan: Sahih. Kilabu'l- Et'imc. 26. Babu Stin masmuiiilin ve'!- Ketifi vc'I-Cenbi 'de Enes

tir.

Malik (ta.Vm Kitab'r-Rikak. Babu Keyfe Kne \y^' n-Nebiyyi (s.a.v.) ve Ashabuhu ve Tahalliyhim mine'd- Dnya da yine Enes b. Malik (r.a.)'dm. mam bn Mace; Snen 29. Kitabu'l- Et'imeti.
29. Babu',-ev.. Hadis No. 3.309 ve 3310 No. ile yine Ene. b. Ma/A den. Ayn, kilab. 45. BaburRukak'da 3337 No. ile Ebu Hreyre fr^J'dan tahri etmitir.
b.

(394) imam Buhar; Sahih. Kitabu'r-Rikak, Babu Keyfe Kne lyU'n-Nebiyyi'de Hz. ise (ra.)'an
tahri etmitir
Ebu Davud; Snen. Kitabu'l-Lbas Babn fi'l-Fri'de Hz. i$e (rjt.)'dm.

mam
mam TirmizS; Snen. Ebvab'I-Libas Babu Ma Ce Firasi'n-NebiyyTde 1761 No. Hz. AVden
mam bn Mcc; Snen. 37. Ktab'z-Zhdi, Babu 0ku li Muhammed'in (sm.v.) de 4151 No.
ile

fi

II.

ile

Hz. isc den tahri etmitir.

mam TirmizS; email. Babu Ma Ce Firau Reslillahi(sM.v.) de 394 No.lu

Ktb U Sitte'de yerlerini gsterdiimiz Hz. Aye'den rivayet edilen hadsle beraber tahri etmitir. erh email. Shf. 457-463.
(395) Hz. Hafsa'dan.

tahrite

mam

Buhar: Sahih. Kitabu'l-Mezalim. Babu'l-Gurfeti ve Aliyyeti'l-Merrefet ve gayri'i(396)

Mserrefeti fi's-SUtuh ve Gayriha'da Abdullah b. Abbas'n Hz. mer'den o da Resluilah (sm.v.)
Khabu'n- Nikh. Babu Mevizalir-Reculi bnetehu li hali zev ha. YineHz. mer(r.a) Kitabu'l- Libas.
Babu Ma Kne'n-Nebiyy (s.a.v.) yeteccevvez mine'l-Libast ve -bast. /6n Abbas tarikiyle Hz. mer
(r.a.)'dan rivayeti tahri etmitir.
Mslim: Sahih 44. Kitabu fedaiie's-Sahabeti 37. Babu'n Min
i

mam

Fadaile Ashabi'-ecereti (Ehl Biyat'r- Rdvan) da.

mitir.

mam

EbiBrde'den o da babasndan alarak

tahri edil-

Ayn hadisi mam Buhar. 64.

Kitabu'l-Megazi. 38. Babu Gazveti Hayber'de tahri etmitir.

TirmizS; Snen. EbvabU'z-Zhd. BabU (Ma Ene fi'd-OUnya illa ke Rakibin'de) 2378 No. ile

mam

Abdullah (r.a.)'dan
bn Mcc: Snen. 37. Kitab'z- Zhd. 3. Babu Meselti'd-Da'da 4109 No.
ile Abdullah (r.a.) ayn kitab bab ( 1 1 ) Babu Dicau l i Muhammedin 'de mer b. Hatlab Hazretlerinden
rivayeti tahri etmitir.

143

FA-

ERF

TERCMES

onun bu halini grdm zaman, acrdm ve alardm. Elimle

karnn svazlardm ve derdim ki:
Canm sana feda olsun! Sana g verecek u dnyadan baz menfaatler

olsun

ki,

(yiyecek ve iecekler) temin etsen olmaz

m?

nk benim neyime! Ul'l-azm'den olan peygamber kardelerim, bundan daha etin olanna kar tahamml gsterdiler. Fakat o halleri ile yaaylarna devam ettiler, Rablerine kavutular, bu
sebeple Rableri onlarn kendisine dnlerini ok gzel bir biimde yapt,
sevablann artrd. Ben refah bir hayat yaamaktan hay ediyorum. nk byle bir hayat beni onlardan geri brakr. Benim iin en gzel ve
sevimli ey, kardelerime, dostlarma kavumak ve onlara katlmaktr,"

"Ey ie,

buyurdu.

ie (radyallahu anha)

mad

vefat

etti (sallallahu

dedi

ki:

Bu szlerinden

bir

ay sonra

(fazla) kal-

aleyhi ve sellem) (397).

BLM

HAVF

(ALLAH'TAN KORKMASI),

TAAT VE BADET

Allah'tan korkmas, ona itaat ve ibadet etmesi,

mesi nisbetindedir.

Hocam Ebu Muhammed b.

Attb,

med b. Abdurrahman et- Temm,

bni't-

Biz,

Rabbn tanma ve bil-

Ebu 7- Kasm, Hatem b. MuhamTrablus, Ebu '1- Hasan el-Kbis,

Ebu Zeyd ei-Mervezi, Ebu Abdullahi'l- Frebri, Muhammed b. smail, (mam

Buhar), Yahya b. Bukeyir, El-Leys (b. Saad Abdurrahman b. Hamza .175
H.) Ukayl (b. Haid O. 140 H.), bn ihab (Ez-Zhr), Said b.el- Mseyt

yeb.

Ebu Hreyre (radyallahu

Allah'n Resl

anfl/'dan:

(sallallahu aleyhi ve sellem)

"Benim bildiimi eer siz

(bir) bilseydiniz,

yle buyurmulardr:

az gler, ok

alardnz!"

(398).

(397)

Kaad lyaz'n ifa'snda Hz. ie (r.a.) naklettii bu urun rivayetin bu

ekilde tek metin hlinde

mecmuasnda bulunduunu mam Sytt ifa ya yazd Menahils- Sara (Shf.26)'da vkf
olamadn bildirmektedir. Sonra, "u kadar var ki; ibn EbiUatem'm Tefsir'inde bir hads rivayeti
vardr" diyerek m nen ve lfzen bu hadse mutekarib bir metin rivayet etmektedir. ifa srihi Molla

hangi hadis

Alyy'l-Kaan hadsin mnaca mtekaribinin Tirmiz 'de Fudak b. Ubeyd tarafndan rivayet edildiini
(C.l. Shf. 178) de bildiriyor.

mam

Buhart; Sahih. Kitabfl't-Ksf. BabuV Sadakati fi l- Ksuf Hz. ie (r a ydan. Kitab't(398)

Tefsir. Sret'l-Maide. Kavlini Tel: "La Tcs'el an Esyain in tbde lekm tesukm. ..." Enes (r.a.).

Kitabu'n-Niklh, Babu'l- Gayreti. Hz.

Ta-temune

Maalemu

le

ie

(r.a.)

dan. Kitabur- Rukak. Babu Kavli'n-Nebiyyi:

Dahikium KaHlen..." de Enes 6.

144

Malik

(r.a.)'dan.

"Lev

Kitabl-Eyman ven-Nzr. Babu

HAVF
tmam
dste ise

(ALLAH'TAN KORKMASI).

TAAT VE BADET

Tirmiz'mn Ebu Zer (radyallahu anh)'e refederek naklettii hakayda rastlanmtr:

"phesiz sizin grmediklerinizi ben gryorum. Duymadklarnz

da duyuyorum. Gk atrdad. Nasl atrdamasn ki, drt parmaklk
bo yer yoktur! Melekler alnlarn koymu (hepsi birden) secde etmektedirler. Vallahi eer benim bildiimi bilseydiniz, az gler, ok alardnz! Yataklarda kadnlarla zevk yapmazdnz! Yollara dp avaznz
kadar yksek sesle Allah'a yalvarrdnz. Kesilen bir aa olma-

kt
y

isterdim." (399).

"Kesilen bir aa olsaydm dorusu!" sz Ebu Zer (radyallahu anh) 'n

kendi sz olduu, hadsten olmad rivayet edilmitir ki, bu dorudur.
Mure (radyallahu an//dan rivayet edilen hadsde ise yle gemektedir:

"Resllah (saltaltohu aleyhi ve sellem) (mbarek) ayaklar iinceye

kadar namaz kld*

(400)

Dier bir rivayet: "Ayaklar iinceye

Senin

kadar namaz klard". Kendisine,

gelmi gemi tm gnahlarn afvedildii halde neden bu kadar

kendine zahmet veriyorsun! denildiinde:

"Ben

Allah'n en ok kreden kulu olmayaym

m?"

diye

karlk

verdi.

Gerek Eb Seleme ve gerekse Ebu Hrcyrc (radyallahu an/) dan ayn

mealde hads nakledilmitir (401).

Keyfe Kne Ycmiytu n-Nebi'de Hz. Ebu Hrcyrc den.

Enes

Malik

b.

(r.a.) ve 10. Kiiab'l-Ksr. I.

43. Kitabu'l-Fadaile, 37.

Babu

Babu

mam Mslim: Sahih.

Sallil- Ksf. 1/901

4.

KitabV

No

tu

Hz.

Salt.

ic

12/426.

(r.a. )dan

Tevkirihi (s*.v.) ve Terki iksari sualihi'de 134/2359 No. da

Enes

b.

Babu Ma Cc fi Fadlil- Buka Min

Malik (r.a. )"dan mam
Hasyetillahi'de 2313 No. ile Ebu Zeri Olar'den 2314 No. ile Ebu Hrcyrc (r.a.)'dan Ibn Mce; Snen.
37. Kitab'z-Zhdi. 19. BabM-HUzni'd ve'l-Bkai. 4190 No. ile Ebu Zer i Gfar (r.a.)' dan, Nesat;
Sonen. Ktab's-Sehv Babu'n-Nehyi an Mbadercti'l-lmam bi'l-lnsiraf mine's-Salt'de Enes b. MaTirmizi: Snen. Kitab (Rhvabl'z-Zhdi.

lik

(r.a.)'an.

mam

Malik: Muvatta. Kitabl- Ksr,

(399) 398 de gsterilen lahrice

mam

(400)

Babda

u be

lahri etmilerdir.

baklmaldr.

Buhar; Snen. Kifabu't-Teheccd. Babu Kyami

mah... dc Mugireb.

8.

(r.a.)'dan

Kilahr- Rukak. Babu

n-Nebiyy'(s.a.v.; hatla terime kade-

Sabrian Mcharimillahi

nnc ma Yuvcflcs-

Sabinne ecrhm bi gayri hisab'da yine Mugire b. u'be (rj.)'dan mam Mslim; Sahih. 50. Kitabu
(alil- Mnafkiyn vc Ahkamihim. 18. Babu ksaril-mali vc'I-ctihadi fi'l- badetin de. Hads No.
(r.a.)'dan lahri etmilerdir.
79/2819 ve 80 (
) yine Mugire b. u'be ve 812820 No. ile Hz. ie
mam Tirmiz; email. Babu Ma Cc fi badetin Ncbiyyi (s.a.v.) dc metni de lahri etmitir. Bak

erh

email:

(401)

Shf. 380.

400 No.lu

tahrite gsterilen kaynaklara

vc gsterilen yerlere baknz.

145

ifa-i erif: 10

FA-t

ERF

TERCMES

"Resluilah (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in ameli, devaml idi. Onun

yapabildiini hanginiz yapabilir?" (402). "Bazen ylesine oru tutard
ki, bir daha orucunu amayacan zannederdik. Bazen de iftar ederdi
ve biz oru tutmadn (nfie oru) sanrdk."
Abbas, mm Seleme ve Enes (radyallahu anhum) '{ardan da
melde hads rivayet edilmitir. Dedi (1er) ki:

bn

"Onu gece namaz klarak grmek istemezdin

ayn

(buna azami gayreti gs-

yine de onu gece namaz klarken grrdn! Onu uyurken

grmek istemezdin, bir de bakardn ki, onu uyuyor bulurdun!" (403).
terirdin fakat)

Avfb. Malik

(r.a.) dedi ki:

"Bir gece Resluilah (sallallahu aleyhi ve sellem) ile beraberdim, misvak kulland, abdest ald, sonra namaza durdu. Onunla beraber ben
de namaza durdum. Bakara sresinden okumaya balad. Rahmet yeti getiinde durdu, Allah'tan rahmet diledi. Azab yeti getiinde durdu. Azab'tan Allah'a snd. Sonra rka vard, ayakta durduu kadar
(rkda) durdu.

"Sbhane

yle

diyordu:

Ceberti ve'l- Melekti ve'l- Azameti".

Sonra secdeye vard, ayn rkda sylediini syledi. Sonra l-i
zil-

(402) Buhari: Sahih. Kitab 's- Savm. Babun Hel Yahussu

Kitabu

r-

senedlc.

Rikak, Babu'l- Kasdi ve'l- Mdavemeti

mam Mslim;

aic'I-

mran'

ey 'en mine 7- Eyyam 'da Hz. ie (r.a.) "dan.

Amel "de Hz. ie

(r.a.)'dan iki

ayn metin ve

Sahih. 6. Kitabu Saltil- Misafirin ve Kasriha. 30.

Bahu Fazileil-AmelidDaim, min Kyami'l-Leyli ve Gayrihi'nde 215/782 No. ile Ebu Seleme ve Hz. ie'den 216 No. ile
Ebu Seleme'de 217 (783) ve 218 No. ile Hz. ie'en iki ayn scnedle manen bu hadslerle mlekarib
iki metin rivayeti tahric etmitir. mam Ebu Davud: Snen. KilabV Salt. Ebvabu Kyami'l- Leyi Babun fi Salati'l-Leyl'de Sa'd b. H/sam 'dan uzun bir sebeb-i vrudla Hz. ie (rjt.)'dan.

KilabV Savm. Babn Ma Yzker min Savmi n- Nebiyyi (s.a.v.) "La V Alla(r.a.)'dan iki ayr metinle ve Hz. Abdullah b. Abbasdan mtekarb'l- Elfaz
mn
ve
bir metinle rivayeti tahric etmitir. Babu SavmuVaban'da Hz. ie (r.a.)'an ve yine
mtekarib'l- Elfaz ve mn bir metni tahric etmitir. mam Mslim: Sahih; 13. Kitabu
Siyam. 34.
Babu 's- Siyami'n- Nebiyyi (s.a.v.) fi gayri Rama/ane ... de 172/1 156 No. ile Hz. ie (r. a.) 'dan 173174 ve 175- 176 No. ile yine ondan 177/782 No. ile Ebu Seleme den 178/1 157 ve 179 No. ile Abdullah
b. Abbas (r.a.)'dan 180/1 158 No. ile Enes b Malik (r.a.) lahriv etmilerdi. mam Ebu Davud: Snen.
KitabVSavm. Babu Keyfe Kne Yesmu'n-Nebiyy (s.a.v.) de Hz. ie'den ve Ebu Hreyre ile Ebu
Seleme (r.a.)'dan tahric etmitir.
(403) Buhar; Sahih.

hi la

yesumu" da Enes

mam

KilabV Siyam (Babu) Zikri Hudisi Ebu Seleme fi zalik'de Ebu Seleme dert
ve onu takiben "el- htilaf al Muhammed bn brahim fiyhi" de metinlerde ve senedlerdeki farklaryla
mm Seleme ve Hz. ie'den gelen rivayetleri kendi tesbit ederek vermitir. Ayrca Kitabu VSiyam
(Babu) SavmU'n-Nebi (s.a.v.) de yukarda gsterilen ekilde sened ve metini ihtilaflar ile rivayetleri
tahric etmitir. Sncn-i bn Mcc: 7. KilabV Siyam. 30. Babu ma cc fi Siyami'n- Nebiyyi
(s.a.v.)
1710 No. ile Abdullah b. Abbas rivayetleri tahric etmilerdir.
Nesal: Snen.

146

HAVF (ALLAH'TAN KORKMASI) TAAT VE BADET

okudu. Sonra her

yapt."

r ek' atta

bir sre okudu.

Dier

rek'atlerde de byle

(404).

ayns

Huzeyfe (radyallahu anh)'&an da

rivayet edildi. Dedi ki:

"Ayakta durduu gibi (yani o mikdarda) secde etti. iki secde arasnda
da onun gibi oturdu. Namazda, Bakara, Al-i mran, Nisa ve Mide (srelerini) okudu." (405).

ie

(radyallahu anha) 'dan:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) "Btn gece tek bir yetle na-

maz kld."
Abdullah

(406).
b.

e-hhr

(radyallahu anh) 'dan (407):

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) 'e geldim, namaz klyordu. Gsnde tencerenin kaynamasn andran bir uultu (ses) vard." (408).

bn

Eb Hle (radyallahu anh) dedi

ki:

"Allah'n Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) devaml hznl ve dnceli idi. Onun rahat yoktu (hi)!" (409).

(404)

mam

Tirmizi; Snen.

Ruku 262 No.

ile

Huzcyfc

EbvabV

(r.a.) 'dan

Salt.

Babu

mam Ebu Davud;

Ma Cc Enne

Ycafi yedeyhi an Cenbcyh fTr-

Snen. KitabV Salt. Bab'l-Tefri-i Ebvabi'r-

Ruku ve's-Sucudi ve vaz-i'I-Yedeyni ale'r-Rukbeteyni'de Avf b. Maliki 7-Ecai 'den ve HuzeyfetiMYemn'den iki ayr metin halinde mam Ncsa; Snen. Kitabu ftitahiVSalt. (Bab) Taavvzi'l-Kari
:

iza

Mcrre

bi yeti

Azabin

ile

Mes'el'l-Kari i/a Merfe bi yeti Rahmetin'de Huzeyfct'l- Yeman'den

ayn metin halinde ayrca, ayn kitap, Babu'z-Zikri n f r-Rukui de yine Huzeyfe (z*J 9dm
ve ayn yerde Nev'un har minc'z- Zkri fi'r-RukTde Avf. b. Malik (r.a.)'an. Ayrca Babu (Kilab)*t Tatbik Nev'un ahar adyla al Babu d- Duai f s- Sucud a ilhak eyledii yerde Kaad /yaz 'm
ifa metnine ald metnin tamamn yine Avfb. Malik (r.a.) dan tahri etmitir. bn Mice; Snen. 5.
Kitabu ikameti s- Salti ve's- Snneti fiyha. 179. Babu Ma Cc fTI- Kiraeti Ti Salti'l- Leyli 'de Huzeyfe
iki

senedi? iki

(r.a.) 'dan

35 1 No.lu metinle rivayeti

tesbit

vc tahri eylemitir.

(405) Hadisin zahirinde hu sreleri tek rekatta

rek'atte

(406)

okumutur. Hadsin kaynaklar

Bu

yet

okuduu anlalyor^

iin (404)

(N TUAZZBHUM FE NNEHM BADUK VE

KE ENTE'L-AZZ^HAKM)
(407) Abdullah b. thhr
Tercme No. 4743.

mam Ncsaf;

b.

da sahih olan kavle gre drt

No.lu dipnota bakla.

IN

TAFRLEHM FE NNE-

yetidir.

Avfb. K'b

b.

Vakdan /&m7Hans-Sahabdir. IsabeC.

2,

Shf. 316.

oda babasndan
olmak zere ifa metnindeki lfzlarla, mam Ebu Davud Snen. Kitabu
Salt. Babu'l- Bki fiV
Salti'de yine MuttariPden o da babasndan olarak rivayeti tesbit ve tahri etmilerdin
TirmirS;
email. Babu Ma Ce Bki Reslillahi (sallallahu aleyhi ve sellem) de Abdullah b. thhir (ha.; 'dan
(408)

Snen. Kitabu's-Schv. Babu'l-Buki flVSafclli'dc Mttarirdcn

mam

rivayeti tahri etmitir.

(409)

mam

Tirmizi;

email de bn Ebi Hale den

147

rivayet etmitir.

FA- ERF

TERCMES

"Gnde yz kere Allah'a istifarda bulunurum!"

(410) (yetmi kere)

(411) olarak da rivayet edilmitir.

A li (radyallahu anh) 'dan
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'cn takip ettii usl sordum;

yle

buyurdular:

Marifet sermayem, akl dinimin asl, sevgi temelim, itiyak merkebim, zikrullah yoldam, gven bitmeyen hazinem, hzn arkadam, ilim silhm, sabr elbisem, rza ganimetim, acz iftiharm, zhd sanatm, yakn gcm, sadakat efi'im, itaat hasbim (yetindiim ey) cihat ahlkmdr. Gz aydnlma gelince (o da) phe yok ki namazdr!

Dier

bir hadste ise:

"Semere-i

Fadm onun zikrindedir. Kederim mmetim iindir. ti-

yakmsa Rabbim

(Azze ve Celle) yedir!" eklinde varit olmutur.

unu iyi bil ki: Vcuta, yzce gzellik, soyca stnlk, ahlka esizlik. Hulsa btn gzel sfat ve zellikler, olgunluk ve faziletlerde peygamberler dier insanlardan farkldrlar. nk onlarn rtbeleri rtbelerin en ereflisi, dereceleri de derecelerin en ykseidir. Ne var ki
Allah (c.c.) kendi aralarnda da baz stnlkler te'sis buyurmutur.

DERECE

TBARYLE PEYGAMBERLERN BRBRNDEN

STNLKLER

Allah (c.c.) buyurmutur:

"(Bu suretle zikr edilen) o peygamberler (yok mu?) biz onlarn kimine kiminden stn meziyetler verdik." (412).
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurmutur:
"Bedr gec esindeki ay gibi parlak bir ekilde Cennete ilk girecek olan
zmre... (Sonra hadsin sonunda yle buyurdu): "Tek Adem eklinde,
uzunluu gkte altm arn olan babalar dem klnda." (413).
-

mam Mslim: Sahih. 48.

(410)
ri

Kitabz- Zikri ved-Dua.

Hads No. 41/2702'dc Eazzi'l-

fiyhi.

Davud; Snen. Kitab's-

vc 42

Salati. Tefriti Ehvabi'l- Vitri.

Tirmizf; Ebvabti't-Tcfsir'l Kur'n'i ve

mam bn Micc; Snen.

Mzemden

min

Bahn

tefsiri sreli

12.

(...)

Rabu

No.

ile

stihbabi'l-

stifar ve

l~

stiksa-

bn mer fr.aj 'dan. mam Ebu

T- Migfar'de yine ayn sahabiden. mam

Muhammcd (s.a.v.) de Ebu Hrcyrc fraj'dan

33. KitabiTI- Edeb. 57. Babu'1- stifar!. 3815 No.

ile

Ebu Hreyre fr.ajdan

tahri etmitir.

(411) mam Bvhari; Sahih. Kilabud- Daavati, Babu stigfarin -Nebiyyi (s a v.) fi l- Yevmi veT- Leyle
de Ebu Hrcyre (uj'dan.
Tirmizf; Snen, Ebvab Tefsiri'l-Kur'n'i ve min srett Mvhammed
(s.a.v.) de 3255 No. ile Ebu Hrcyrc(r.a.)dan. !mam bn Mcc; Snen. 33. Kitab'lEdcb. 57. Babu'l-

mam

Mifar'da 3816 No. da

No.

ile

bn

Ebi

Musa babasndan, o da dedesinden olmak zere rivayet etmi, 3817

mam Ebu Davud, Kitab's Salt. Tefriu Ebvabi'l-

Huzeyfe(r.a.)'dar% rivayeti tahri etmitir.

Hz. Ebu Bekir (r.a.)dan rivayeti tahri etmitir.

(412) Bakara Sresi, yet: 253.

Vilri.

(413)

mam Buhari; Sahih.

katn'de

Ebu Hreyrc

(r.a.)

Kitabu Bedi

i-

Halki.

Babu

Ma

Cc

fi

Sifati'l-

Cenneti vc inneha Mahl-

dan ayr tarikle ayr metni tahri etmitir. Ayrca Kitab'l-Enbiya,

148

DERECE

TBARYLE PEYGAMBERLERN BRBRNDEN

Ebu Hreyre (radyallahu

anh) 'm rivayet ettii bir hadsde

...

yle

geer:

"Musa'y, nahif cisimli, uzun burunlu olarak grdm. ene (Yemen

kabilelerinden bir kabile) adamlarndan birini andryordu. sa'y grdm. Bir de baktm ki o, orta boylu, yz fazlaca benli krmzya yakn
bir adam andryordu. Sanki gne grmemi kapal bir yerden k-

mt."
Dier

(414).
bir hadsde:

"Kl gibi ince karnl idi"

eklinde

varit

brahim evldna en ok benzeyenim!"

Musa

(aleyhissclm) ' anlatan

"Erkeklerin esmerlerinden

dier

olmutur. "Bana gelince, ben

(415).

bir hadsde

grdmn en

Ebu Hreyre (radyallahu anhy n

yle

geer:

gzeli gibi..." (416).

rivayet ettii hadsde

yle

vrit

olmu-

tur:

"Lt (aleyhisselmydan sonra Allah'n peygamber olarak gnderdii

kimse mutlaka kavminin zirvesinde olan kimsedir!". (Zirve)nin yerine
(serveti) olarak da rivayet edilmitir ki, buna gre anlam:
"Yani; kendisini dmanlardan koruyacak, saldrlarn nleyecek byk bir slleye sahip olarak gndermitir" eklinde olur (417).

mam Tirmiz; Katde*cn mrsel olarak, Drekutn; Katde o da Enes

(r.a.)'dan

"Allah (c.c.)'n

Babu

yle buyurulmutur:
gnderdii hibir peygamber yoktur ki, yz ve sesi

mevkuf olarak

Kavlillahi Tel:

"Ve

iz

rivayet ettikleri hadste

Kale Rabbukc

H- McKkc inni Cailn R% Ard

Halife " de

Ebu Hrey

re (r.a.) 'dan. Trmizi; Snen. 38.

Kyame. Babn ( A'kaleha ve tevekkele) de Ebu Said'iHudr (r.a.)'dan 2524 No. ile tahri etmitir. Aynca 39. Ebvabu Sfati'l- Cenneti'de 2537 No. ile yine
Ebu Said-i Hudri(r.a.) tahri etmitir. bn Mcc; Snen. 37. Kitab'z- Ziihd. 39. Rabu Sfati'l- Cenneti. 4333 No. ile Ebu Hreyre (ramdan tahri etmitir. Aynca Mtekaribul man ve Elfz olarak. Buharf; Snen Kitabu'r-Rikak. Babun Yedhul Cennete Seb'ne elfen bi gayri hisab'da vc Babu SfatiM-

Ebvabu

Sfati'l-

Centeti ve'n- Nar'da yine Ebu Hreyre (r.a.)'dan.

lili

al

yine

mam Mslim:

Duhuli Taifetin mine'l- Mslimne'l- Cennete

Ebu Hreyre

(414)

(r.a

mam Buhari; 60.

Kitab'l-

94.

Kilahul- Enbiya. 24. Babu Kavlillahi Tcl: (Hcl Elkc Hadis

Babu'1-lsra bi Reslillahi (s*.v.) de 271/167 No.

ile

).

"Kellem Allah Musa lekliyma" da Ebu Hreyre

No.

bi

yman,

Babu 'd- DeGayri Hisabin vela azab. 367/216. 368-369 de

I

ile

mam

Kilabul-

Musa" vc
yman. 74.

Mslim; I.
Cabir (r*.)'dan ve Ebu Hreyre (rjt.)'dan 272/168

(r.a.) dan.

tahri etmitir.

(415) 414 No.lu dipnotta zikredilen kaynaklarn gsterilen bablarna bakla.

(416) 414 No.lu dipnotta zikredilen kaynaklarn gsterilen bablarna bakla.
(417 /mam Tirmiz; Snen. 48. Ebvabu TefsirM-Kur'n. Ve min tefsiri sreli Yusuf. Hads No.
Sttyt; McnahilVSafa (Shf. 27) da
3115'de Ebu Hreyre fnaj'dan rivayeti tahri eylemitir.

mam

Sak! b. Mamur un da Snen'inde AbdulEbu Ya l l-Mavsil ve bn Certr-i Tabcrl ayr ayr

lah b. Abbas'dan mevkuf olarak tahri eylediini beyan eylemektedir.
tariklerle

149

FA- ERF
olmasn! Peygamberinize

gttzel

en gzelidir."

TERCMES

gelince:

Yz ve ses bakmndan onlarn

(sallallahu aleyhi ve sellem) (418).

Herakliys hakknda vrit olan hadsde yle geer (yani Herakliys der
ki): "Sana onun soyundan sordum. inizde soyca en stn olan bir zt olduunu syledin. Peygamberler genellikle kavimlerinin (en soylu) soyun-

dan gelirler.- (419).

Cenab- Hak Eyyub

(aleyh isselm) hakknda:

"Biz onu sabr eden

biri

olarak bulduk (grdk). Ne gzel kuldur o!"

(420).

Yahya (aleyhisselm) 'a hitaben yle buyurmulardr:

"Ey Yahya! Kitab

l-i

mran

kuvvetle tut! (al)" (421).

sresinin bir yetinde de:

brahim'i, l-i mran' lemler

edip) semitir." (422), buyurulmutur.

"phesiz Allah dem'i, Nuh'u,

zerine (tercih

Nuh

(aleyhisselm)

"phesiz
Yine

hakknda,

l-i

lsra sresinde:

ok kreden bir kuldu!" (423) buyurulmutur.

o,

N mran

sresinde

sa

(aleyhisselm)^ dair:

"phesiz Allah kendinden olan

ad

Mesih'tir." (424),

yetin sonuna kadar

bir kelime

mjdeliyor

ile

ki,

onun

buyurulmutur.

sa

(aleyhisselm) vlmtr.

Ahzab sresinin 69. yetinde de Musa (aleyhisselm) ' vmtr:

"Ey iman edenler, siz de Musa'y incitenler gibi olmayn! Nihayet Allah onu, dedikleri eyden temiz kard. O, Allah indinde yzl (itibarl
bir zat) idi."

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

buyurmutur:

son derece hayl ve rtnen bir adamd.

iin cesedinden hibir eyi grnmezdi." (425).

"Musa

(418)

Malik

mam T/rm/zf; email'de, KafJde'den mrsci olarak rivayeti tahri etmitir, /mam Dartkutn,
ifa arihi Aliyy'l-Kaari ve HaEnes'den onu tahri etmitir diye hem mam Syt hem
iki

b.

(419)

ok hayl olduu

mam Buhar!;

Sahih. Kitabu Keyfe

lim: 32. Khabu'l- Cihad

veV Siyer.

26.

Knc BedTI- Vahyi dc

Babu Kitabi'n-JVefryy

hn

Abbas

(s.a.v.) il

(r.a.)'dan.

mam Ms-

Hrakl Yedu'hu ile'l-slm da.

74/1773 No.lu hadsle Ibn Abbas (r.a.)'an tahri etmitir.

(420) Sld resi. yet. 44. (421)
si, yet 3. (424) l-i

(425)

mam Buhar:

mran

Meryem Sresi,

mran,

yet. 33. (423)

sra Sre-

Babu Men gtcselc Uryanen vahdedu fi l- Halveti

Mslim: Sahih. 43. Kitabu'l- Fadail 42. Babun Mtn Hadaile Musa

Sahih. 5. Kitabu'l- Gusli, 20

mam

de Bbu Hrvycc (r.a.)'dan.

Ebu Hreyrc (r.a.) dan 155/339 No.

(a.s.) da.

yet 12. (422) l-i

Sresi, yet 45.

ile tahri

150

etmitir.

DERECE

TBARYLE PEYGAMBERLERN BRBRNDEN...

Onun hakknda Allah (c.c.) yle buyurmutur:

"Bunun zerine Rabbim bana hkm (peygamberlikle

ilmi) hibe et-

mitir." (426).
Yine Musa (aleyhisselm) hakknda:

"Ben size gnderilmi pek emin

bir

peygamberim!" (427) Duyurulmu-

tur.

"Peygamberlerden ul'l-Azm olanlarn

sabrettikleri gibi sen

de sab-

ret!" (428).

"altrdn kimsenin en hayrls: ok gl ve emin olandr!" (429).

Yine Musa (aleyhisselm) kastedilmitir.

brahim

(aleyhisselm)

"Biz ona

hakknda

(yani brahim'e)

shak'

ise,

yle Duyurulmutur:

ve Ya'kub'u hibe ettik (yani ltuf olarak

bahettik)" (430).

Cenab- Hak;
Gryorsunuz ya hemen hemen peygamberlerin hepsini gzel vasflarla
anlatmtr. Yine brahim (aleyhisselm) hakknda:

"Biz onu halim bir ocukla mjdeledik!"

(431).

smail (aleyhisselm) hakknda:

"nallah

beni sabredicilerden bulacaksn!" (432).

"phesiz o va'dnda sadk

idi." (433), yetleri varit olmutur.

Yine Musa (aleyhisselm) hakknda:

"phesiz

o, ihlsa erdirilmi idi." (434), buyurulmutur.

Sleyman (aleyhisselm) hakknda:

"Ne

gzel kuldu o!" (43S), Duyurulup vlmtr.

"Hatrla, kullarmz brahim, shak ve Ya'kub'u."

yetinde

Davud

hem brahim hem de shak

ile

(436).

Ya'kub anlatlmtr.

(aleyhisselm) da:

"Onun mlkn de kuvvetlendirdik. Ona hikmet ve fasl hitap (hakk

batldan ayrma kabiliyeti) verdik." (437) yetinde vlmtr.

Ahkaf Sresi, yet: 35. (429)

Saffat
Sresi,
yet: 101. (432) Saffat SreKsas Sresi, yet: 26. (430) En'am Sresi, yet: 84. (431)
Sresi,
yet:
SI. (435) Sad Sresi, yet:
si, yet: 102. (433) Meryem Sresi, yet: 54 (434) Meryem
(426)

uar

Sresi, yet: 21. (427)

Duhan

ad

Sresi, yet: 45. (437)

ad

30. (436)

Sresi, yet: 18. (428)

Sresi, yet:

151

20

ERF

FA-f

TERCMES

Yusuf (alcyhisselm) hakknda:

"Beni bu yerin (Msr'n) hazineleri zerine memur tayin et nk ben,
iyi korur; iyi bilirim.*' (438) buyurulmutur.
uayb (alcyhisselm) hakknda:
"nallah beni salihlerden bulacaksn!" (439) buyurulmutur.
Yine onun hakknda buyurulmutur:

"Dedi ki: Sizi ne eyden aikoydumsa onda, size muhalefet etmek istemiyorum. Ben sadece gcm yettii kadar slah (etmek) isterim." (440).
Lt (alcyhisselm) hakknda:

hkm ve ilmi verdik."

"Lt'a gelince:

Ona

Kendilerine

yani kendilerinden bahseden

ait,

biz

peygamberler hakknda ise:

"phesiz on far itaatlarda

(441) buyurulmutur.
srelerde isimleri geen

yar yaparlard." (422) diye buyurulmu-

tur.

"Birok yetlerde zikredilen peygamberlerin hasletleri ve

olgunluklarna dellet eden ahlk gzellikleri bir. nev devamllk ifade eden
hzn (derin tefekkr)'dr. Bu neviden olarak birok hadsler de vrit olmutur. Nitekim (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyurmulardr:
"Kerimolu, Kerimolu, Kerimolu Kerim: Yusuf b. Ya'kub b. shak b. brahim'dir ki. O, Peygamberolu, Peygamberolu, Peygamber-

Sfyan dedi

ki:

dir." (433).

Enes

(r.a.)'dan rivayet olunan hadsde vrit

"Peygamberler de
Rivayet

Ksas

(440)

Hud

yle: Gzleri uyur, fakat kainleri

olunduuna

(438) Yusuf (a
(439)

olmutur.

gre;

Sleyman

(a leyhisselim)

uyumaz."

(444).

bunca mlk

ve-

s.) Sresi, yet: 55.

Sresi, yd: 27.

Sresi, yet: 80.

(441) Enbiya (a.s.) Sresi, yd: 74.

(442)

li mran

Sresi, yet:

14.

Enbiya Sresi,

yet: 90.

M'minun

Sresi, yet: 60.

mam Buhar; Sahih. Kitabu'-Tcfsir Tefsir Sflret

Yusuf (a.s.) ve Babu Kavlihi tel: "Ve

Ylimmu nimetehu aleyke...'' Abdullah b. mer (r.a. )'dn Kitab'l- Enbiya. Babu (Kavlillahi Tel)
Em Kmm Uhcdac tz Ha/ara Y'kuhc'I -Mevti. .. de yine Um mer (r.a.)'dm. mam Timini; Snen.
Ebvab Tefsir'1- Kuran. Ve Miri Sreli Yusuf (a.s.) da 3115 No.Hl Ebu Hrcyrc (r.a.) tahri edilen
hads erifi tahri etmitir. Ayrca Ibn Hibban ve Hkim tahri etmilerdir.
(444) tmam Buhart: Kitab'l- Teheccd. Babu Kyami'n- Nebiyyi'de Hz. ise (r.a.)'dan. Kitabu't(443)

Teravih,

Babu

Fadli

men Kaame Ramazane'de yine ise(t.a. )'dan

Nebiyyil (s a v.) tenam Aynh vela

6. Kitab'l- Musafirin. 17.

Babu

Snen Kitabu't-Tahare, Babun

yenam Kalbuhu... de Enes

b.

Kitab'l-Menakib, Babu Kine'n-

Malik (r.a.)'dan. Mslim; Sahih.

Sali'l- l*yli ve adedi... 125/738'de Hz. ise

(r. a.

'dan.

Ebu Da vud;

mine'n-Nevmi'de Hz. ise (r.a.)'dan Ebu Davud; Snen

Kitabu't-Tahare, Babun fi'l-Vuzu' mine'n-Nevmi'de Hz. ise (r.a.>'dan. Kitab's-Salti. Ebvabu
Kyami'l-Leyli Babu Salti'l-Leyli'de Hz. ise (rjt.)'dan.
Tirmiz; Snen. Ebvab's-Salli,
fi'l-Vuzu'

mam

213. Babu

ma ce

fi

vasf Salti n-

Nebiyyi (s.a.v.) de 439 No.

lerdir.

152

ile

Hz. ise'den.

rivayeti tahri

etmi-

DERECE TBARYLE PEYGAMBERLERN BRBRNDEN

rildii halde, Allah'a kar hu ve tevazu duyduundan gzn semaya kaldramazd (445). nsanlara eitli ve pek lezzetli yemekler yedirdii halde
kendisi arpa

ekmeiyle

yetinirdi (446).

Ona:

"Ey

bitier

ba,

zahitler hccetinin

olu!"

diye vahyolunmutur.

Rzgra binmi askerleri ile birlikte giderken bir ihtiyar kadn yolunu keserdi. Rzgra emredip durdururdu ve nn kesen o ihtiyar kadnn ihtiyacn grdkten sonra yoluna revn olurdu.

Yusuf (aleyhisselm)

"Yeryznn
denildi.

a:

hazineleri elinde

ilgin

cevab

olduu

halde ne diye alk ekiyorsun?"

verdi:

"Kendim doyup da alar unutmaktan korkuyorum!".

Ebu Hreyre (radyallahu an/) 'dan nakledildiine gre Peygamber
lallahu aleyhi ve sellem) yle buyurmutur:
"Zebur'u kolayca okuma istidad Davut

(aleyhisselm)

Hem de ylesine ki, hayvann eerienmesini emrederdi,

'a

(sal-

verilmitir.

henz eterlen-

meden nce okumay bitirirdi. O, ancak elinin emeini yerdi" (447).

Allah (c.c.) onun hakknda yle buyurmutur:
"Ona demiri de yumuattk. Uzun zrhlar yap (onlar) dokumada intizam gzet." (448) diye buyurduk.
Beyt'l-Mala ihtiya duymadan kendi emeiyle nzklandr imas iin Allah'a niyazda

Peygamber

bulunmutur.
(sallallahu aleyhi ve sellem)

buyurmulardr:

"Allah'a en sevimli namaz, Davud (aleyhisselm) 'm namazdr! Allah'a en sevimli oru Davud (aleyhisselm)'n orucudur. Gecenin yarsuyur, te birini namazla ihya ederdi. Altda birini de uyumakla georu tuirirdi. Bir gn oru tutard, bir gn tutmazd. (Yani gn
tard.)" (449).

an

M Yn
yerdi.

(445)

kldan yaplm ilte sererdi, kll arpa ekmeini

ecek suyunu gznden akan yalarla kartrd" (450).
giyerdi,

mam

Taberant; Mu'cemin'de

Ebu Hreyre

Menahil's-Safa (Shf. 27)'da Aliyy'l-Kaan.

(446) mmmAhmedb. Hanbel (r.h.)

erh

(r.a.)

tuzla

merfuan rivayet etmitir diye, Syi;

ifa (C.

I,

Shf. I89)'da kaydediyor.

Zhd adl kitabnda FerkadiVSenc'den

rivayet ettiini, Syti:

MenahilO's-Safa (Shf. 27). Aliyy'l-Kaari (. i, Shf. I89)*da kaydediyor.

Buhar; Sahih. Kitahu'l- Enbiya. Babu Kavlillahi Tel: "... Ve Ateyna Davude Zebu(447)
"
...
da Ebu Hreyre (r.a.) dan ve Kitabu't- Tefsir Sret'l- sra. Babu Kavlini Tel. ..**... Ve Atey-

mam

na Davude Zcbura..." da yine Ebu Hreyre (r.a.ydan tahri etmitir.

(448) Sebe* 10. II.
-

(449)

mam

de Abdullah

b.

Buhar; Sahih. Kttabu'l-Enbiya. Babu Ehabbu's-Salti il-AHahi Salt Davude...

mer

ve Hazreti

ie (rM.)'dan

Kilabu'l-Teheccd.

153

Babu Men Name

Inde's-Seheri'de

$* FA

ERF

TERCMES

Ma'hut yanltdan sonra gld katiyen grlmemitir. Rabbinden hay

ederek gzn bir daha semaya dikmemitir. Btn hayatn alamakla geirmitir (451).
Denildi

ki:

Yalarndan yerde ot

lan hendek ancaya kadar

Denildi

ki:

Tannmaz

alad

bir halde

bitinceye kadar

alad. Yanaklarnda ya-

(452).

(dar) kard.

Lkin kendisine yaplan

vgy duyunca, Allah'a olan tevazuu artard.

sa

(aleyhisselm)' a gelince:

Kendisine dediler

Sanmam

ki;

ki:

Allah seni kendisinden alkoyacak bir merkeple

megul

etsin! (445).

Kldan
kusu

Aa yapraklann yerdi. Evi yoktu, nerde uyuyurdu (454). En holand isimlerden biri de

elbise giyerdi.

gelirse

orackta

"Miskin" ismi

idi.

Daima kendisine

(miskin) denilmesinden

holanrd

(455).

Musa (aleyhisselm):
Medyen suyuna geldii zaman, zayflktan nerde
Rivayet olunduuna gre:

karnndaki yeil

ise

bakla grnecekti (456).

mam Mslim;

Kilah's-Siyami, 35. Bab'n-Nehyi an Savmi'd-Dehri li

Yuftir el-lydeyni'dc 189, I90'da ifa'da zikredilen
metni ayni lfzlarla Abdullah b. Amr (r.aj'dan tahri ettii gibi bu babta 181/1159'dan 193*e kadar
Nesa; Snen. Kitabi) 's-Sibtn rivayet tariklerine ait metinleri tahri etmitir. Bu hads-i erifi.

Abdullah

men

b.

Amr'an,

tedarrara bihi cv fevvete bihi

IJ.

Hak ka n evlem

mam

Savm

NcbiyyuUnh Davud (aleyhisselm) Abdullah b.

Kitabu's-Siyam, 31. Babu Ma Cc fi Siyam Davud (a s.) 1712 No.

yam. (Babu)
7.

Amr'den.
ile

mam Ibn Mce; Snen.

yine Abdullah b.

Amr'den

tah-

ri eylemilerdir.

(450) Ibn Ebi Hatem; Tefsir'inde Vehb

Syti; (Menahil's-Safa. Shf. 27).

Mnebbih

ve

Mcahid'den mevkufen

rivayet etti, diyor.

mam Ahmedb.

(451)

Hanbel; Kitab'z-Zhd'ndc, Ata tarikiyle Ebu Abdullahi'l-Cedeli'den

Syti; Menahil's-Sala Shf. 27.

yet etti.

(452) Ibn Ebi

mevkuf olarak
(453)

b.

Hatem, Tefsir'inde Enes b. Malik (raj'den merfuan Mcahid (r.h.) ve dierlerinden

rivayet etti diye, Syti; Menahil's-Safa Shf. 2l'de kaydetmitir.

mam Ahmed b.

(r.a.)'dan

riva-

Hanbel

(r.h.),

Kilabu'z-Zhd'te

mam

Ibn Ebi

eybe Musannefinde Sibit

erh ifa, C. 1, Shf.

rivayet etmilerdir. Syti; Menahil's-Safa Shf. 21 Aliyy'l-Kaart

190 diyorlar.
(454)

bn Asakir.

am Tarihi'nde Abdullah b. Abbas

ZUhd'de, Ubey'd, b. Umeyr'den Mcahid ve Sa'b'dert

Shf. 27. Aliyy'UKaar erh. 1/190.

mam

(r.a.)

Ahmedb. Hanbel, Kitab'z-Zhd'deSa/t/

(455)
Menahil's-Safa Shf. 28.
(456) Ibn Ebi Hlim, Ibn

Abbas (na./dan mevkufen

Safa. Shf. 28.

154

mam Ahmed b.

Hanbel

(r.h.) Kitab'z-

rivayet etmilerdir. Syt; Menahil's-Safa

b.

rivayet

Abdlaziz'den rivayet etmitir. Syt;

etmi

ve sahihlemitir. Syt; Menahil's-

DERECE

TBARYLE PEYGEMBARLERN BRBRNDEN

...

ve sellem) buyurmutur:
"And olsun ki benden nceki peygamberler yoksulluk ve haeratla imtihana ekilirlerdi. Bu, onlarca size verilenlerden daha sevimli ve ge-

Peygamber

(sallallahu aleyhi

erliydi." (457).

sa

(aleyhissclm)

rastlad hnzra:

Haydi selmetle git, deyince, kendisine " Nedir hnzra kar takncevab verdi:
gzel tavr" denildiinde
Konuan dilimi ktye altrmak istemem!
Miicahid dedi ki: "Yahya'nn yemei (zhd- takvasndan ve kanaatndan mtevellid) ot idi. Allah korkusundan ylesine alard ki, gzlerinden akan yalar yananda yer yapmt (458). insanlara ihtilt etmemek

dn

mam

vah hayvanlarla yemek

iin

Vehb

Tabcri,

(b.

yerdi (459).

Mnebbih) 'den rivayet etmitir:

"Musa (aleyhisselm) Ari'te (bir nevi glgelik) gigeenirdi, ta ananda yemek yerdi. Su imek istediinde eliyle deil de eilip az ile (Allah'a)

kar

tevazuunu ifade etmek

iin) ierdi."

Olgunluk, gzel ahlk ve emailleri maruftur ve mehurdur. Fazla uzatmaya lzum yoktur. Sonra baz

Bu hususta

haberler pek oktur,

cahil tarihilerin,

Hind

b.

yazlmtr.

bunun aksine olan sz ve

Ebi H/e'nin Reslullah'n

fikirlerine

siyreti

sakn

iltifat

etmeyesin!

hakknda Hz. Haseneyn

(r.a.) 'dan tahrici:

ahlk, gz kamatran
saysz olgunluunu belirten hasletleri hakknda sana geni bilgi

Peygamber
zellikleri,

(sallallahu aleyhi ve sellemy'm gzel

hususta ikna edici eserler (sahih) hadisler arz ettik. Aslnda konu ok genitir, byle kk kitabi arla tam mnsiyle belirtmek tabi ki, imknszdr. Bu sebeple biz sahih ve mehur kitablarda vrid olanlar sunduk.
verdik.

Bu

Hepsinden bir nebze, tkenmek bilmeyen kaynaktan bir damla verdik. Ve

bu blmlere, bn Ebi Hle' den rivayet ettiim (r.a.) Hasen'm naklettii
hads ki. Peygamber (sallallahu aleyhi ve selbir hadsle son verdik.
lemy'm btn emailini, birok vasflarn iine alm, sreti ve faziletlerinin kfi derecede anlatm ve erevelemitir.

ve ifade ettii mn bakmndan- gzel bir

tenbihte bulunarak (fikirlerimizi) de akladk.
Bize, Kad Ebu Ali el-Hseyin b. Muhammed, el-Hfz (hocam)
Ebu'lbeyz sekiz ylnda rivayet etmitir ve demitir ki: Bize, el-

Bu

hads

hakknda- kurulu

mam

(457)

Hkim, el-Mstcdrck'te Ebu Saidi'l-Hdn \\cn

tahri

etmi ve

sahihlcmitir. Syiit; Menahtl's-

Safa, Shf. 28.

(458)
lerdir.

mam Ahmcd b.

Hanbel

(r.h.) Kitab'z-

Zhd'de ve

bn

Ebi Htem'dc eserinde rivayet etmi-

Syt; MenahilU's-Safa Shf. 28.

(459)

mam Ahmcd b.

Hanbel

(r.h.)

Kilab'z-Zhdte Ebu drisi 'l- Havlanl'den rivayet etmitir. S-

yt; Menahii's-Safa. Shf. 28.

155

FA-

ERF TERCMES

Thhir et-Temimi, El-Fakh, El-Edib Ebu Bekr Muhammed b. Abdullah bni'l-Hasen en- Nisbr, eyhi Fakih Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmcd b. el-Hasen el- Muhammedi, ct-Tunus Kad Ebu Ali

Katom Abdullah

el-Hasen

b.

b.

Ali b.

Ca 'fer el- Vahi (cl-Belhi .47I H.)

onlar da

yle dedi-

ler:

Bize Ebu 7- Kasim Ali b. Ahmcd b. Muhammed, bni 7- Hasen el- Huz,
Ebu Said el- Hayscm, b. Kuleyb e- as (.335 H.) sa Muhammed b. sa,
f
b. mer
b. Sevre el-Hafz, Tirmiz, Sfyan b. Vcki (b. Cerrah)

Cmey

Abdurrahman el-cl (cl-Kfi), kitabnda yazarak dedi ki:

Temim oullarndan, Eb Hk'tm torunlarndan (Ebu Abdullah) knyesini tayan bir adam anlatt: EbHk'nm olundan: Hasan b. Alib. Eb
b,

Talih

(:anhma) 'dan

(rivayet etti)

(mam Hasen) (radyallahu anh) dedi ki:

Daym, Eb Hle nin olu Hind'e sordum.

Kdi Ebu Ali (r.h.) dedi ki: (Bu konuyu) eyh Ebu Tahir Ahmed b. elHasen b. Ahmcd b. Hda Dad cl-Kerc cl-akllam'cn okudum, dedi
- Hasen b. Hayrun, Ebu Ali
ki: Bize, eyh Eceli Ebu 7 - Fadl Ahmed b. el
Hasan b. Ahmcd b. brahim b. el Hasen b. Muhammed b. azan b. Harb
-

okunan hads metnini kabul ve ikrar ederek dedi ki: Bize; Ebu Muhammed el- Hasen b. Muhammed b. Yahya b.
el- Hasen b. Cafer b. Abdillah b. el- Hseyin b Ali b. Hseyin b. Ali Ebi
Talib (r.a.) ki, Tahiri'l- A/ev/'nin kardei olu (. 358 H.) dedi ki: Bize;
b.

Mihran

smail
b.

b.

el

Faris. Kendilerine

Muhammed b.

shak,

Ali b. Ebi Talib (r.a.) dedi

b.
ki:

Ca

Muhammed b. Ali b. el-Hscyin

Ali b. Cafer b. Muhammed b. Ali
Cafer b. Muhammed babas Mu-

fer, b.

Bana;

Hseyin kardei Musa b. Cafer,

hammed b. Ali, Ali b. el- Hseyin'den (rivayet etmitir) dedi
(Hadsin) lafz bu senedindir
Ali yle demitir:
b. el-

ki:

Hasen

b.

Daym Hind b.

Eb Hle'ye (Vassaf idi) Reslullah (sallailahu aleyhi ve

sellemy'm hilyesinden (evsafndan) sordum. Gayem bu hususta bana istinad
edebileceim bir eyi anlatmas idi...

yle

dedi:

"Reslullah

(sallailahu aleyhi ve sellem)

mehabeti ve herkes tarafn-

dan sayg gren, yz ayn ondrd gibi parlayan, ksa boylulardan uzun,
uzun boylulardan ksa idi. Vekr ifade eden bir ba'a sahibdi. Salar
pek sert deildi. Kendiliinden ikiye blnebilirdi. Kendiliinden blnmedii zaman (bilhassa) blmeye almazlard. San sald zaman
geecek (kadar) uzun olurdu. Rengi
(mbarek) kulaklarnn
(iekler kadar) beyaz (ve parlak) idi. Geni alnl idi. Kalar gr (fakat
ince) ve mkemmeldi. ki ka aras bitiik deil, akt. (Allah'n emrine
aykr bir hareket grd zaman) kan beynine hcum ederdi. Burnu uzun
(fakat ince ve gzel) idi. Burnunun kendine has bir nuru vard. O nur
ykseldii zaman, Peygamberi teemml etmeyen kimse, burnunun uzun
olduunu sanrd. Gr sakall idi. Gz bebei siyaht. Yanaklar biimli idi.

yumuan

156

DERECE

TBARYLE PEYGAMBERLERN BRBRNDEN

Az biraz byke (fakat kibarca)

idi.

Dileri seyrek ve inci gibi beyaz-

d. Gs kllar iplik gibi (gbee kadar) uzanm bir izgi takip ediyordu. Vcudu dzgnd. Karn ve gs birbirine eit olarak byk

Gs

son derece gzel

grnml idi. ki omuz aras ak ve geniti. Kaln kemikli idi. Boaz
ile gbei arasnda hat gibi izilmi kllar vard. Vcudu parl parl parldard. (Mbarek) memelerinde kl yoktu. Kollar, omuzlar gsnn
st ksm kll idi. Dirsek kemikleri el kemiklerinden biraz uzunca idi.
Avulan geniti. (Bu, cmertliinden bir kinye de olabilir). El ve ayaklan biraz kalnca idi. (Arablarda bu biim eller ve ayaklar vlr). Azalar gzel yapl idi. Bilek ve ke kemikleri dolgunca idi. Ayaklarnn tabanlar fevkalde idi. Yumuakt. (Yrd zaman) su yapmazd (onlara). Yerden kalkt zaman sert kalkard. Admlar dengeli idi. Hzl
bir bedene sahibdi, lkin etleri

sarkk deildi.

yumuak bir yrye sahibdi.

Yrd zaman, sanki yksekten bir su dklyormu gibi son derece ahenkli yrrd. Dnd zaman btn vcudu ile (kibarca) dnerdi. Gzn eerdi. (Rabbindcn haya ettii iin..) Yere bak, ge bafakat

kndan

daha uzundu. Btn baklarnda derin bir tefekkr vard.

Ashabn nne alrd (kendisi). Tevazuundan dolay arkalarndan giderdi. Tabii bu hazerde fakat seferde kendisi nden giderdi.

Karlat kimseye ilk defa

kendi selm verirdi. (Sonra konumaya

balard).

Dedim

ki:

cevab verdi:
Bana onun konuma tarzn anlatnz!
Allah'n Resl (sal ali ahu aleyhi ve sellem) srekli hznl, devaml
dnceli, rahat olmayan bir Peygamberdi. Gereksiz yere konumazbiimli aarlard. Sktu uzundu. Sze balarken ve bitirirken
d. Efradn cmi, ayarn mani kelimelerle ok ak ve seik bir tarz-

azn

da konuurdu. Lzumsuz konumazd. Lzumlu olduu zaman anlatam mnsyla anlatmak iin sz ksa kesmezdi. Yumuak huylu
idi, hain deildi. Hkir grmezdi. (Rabbinin) nimeti az olsa bile ona
kar saygs bykt. Bir eyi k namazd. Yenilecek bir eyi beenmemezlik etmezdi. Onu (yenilecek bir eyi) vmezdi (ki belki kendisini Rabbinden uzaklatrr diye) Hakk a taarruz edildii zaman, zaferi elde edinceye kadar kimse onun gazabnn nne geemezdi. Kendi nefsi iin kim-

mn

a-

seye fkelenmezdi. Kendi nefsinin intikamn almaya almazd.

ret ettii zaman elinin tm ile iaret ederdi. Taaccp ettii zaman elini
evirip semaya kaldrrd. Konutuu zaman sa elinin
sol elinin iine (ya da ba parman kendi iine) doru klard.

ba parman

fkelendii zaman, onu yenmesini bilirdi. Sevindiinde gzlerini yumard (tevazuundan dolay)...
Btn gl, tebessmden ibaretti. Dilerini sanki bulutlardan inen
bir beyaz karm gibi gsterirdi.

157

FA- ERF

TERCMES

Hasen (radyallahu anh) dedi ki:

"Bunun bir ksmn Ali'nin olu Hseyin'den gizledim. Sonra onu anlatnca, bu babta beni gemi olduunu grdm. Babasna, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'\n giriinden, kndan, oturuundan ve ekl(iemilin)*den sordu. Onun hakknda (sormadk) hibir eyi brakmad.

Hseyin (radyallahu anh) dedi ki: "Babama Reslullah

ve sellem)'in giriinden sordum"
cevab verdi:

(sallallahu aleyhi

Onun (evine) girii kendi nefsi iindi. Bu hususta O, (Rabbi tarafndan) me'zun

idi.

Evine geldii zaman giriini

ksma ayrrd:

"Bir ksmn Allah iin, bir ksmn ehli iin, bir ksmn da kendi nefsi
vakti de insanlarla bl rd, hasse (asiin. Sonra kendisine
habnn ileri gelenleri) vastasyla mme (umum halka) ulatrrd. Onlardan hibir ey gizlemezdi.

ayrd

Ehl-i fazl tercih etmesi yine kendi emriyle olurdu. Dindeki stnlk-

muamele

ederdi. Onlardan kimi, tek hacet, kimi iki ve ikiden fazla hacet sahibi olurdu. Onlarla megul olurdu. Onlarn ve tm
mmetinin yararna olacak eyleri kendine i edinmiti. Mecliste bulunlerine gre

mayanlara tebli edilmesi

iin,

bulunanlar

u mbarek sz

ile

uyarr-

d:
"inizden, hazr bulunanlar bulunmayanlara tebli etsin! Bana ihtiyacn duyurmayan kimselerin ihtiyacn bildirin! nk ihtiyacn du*
yuramayan kimsenin ihtiyacn sultana bildiren kimsenin ayaklarm Allah
kyamet gnnde sbit klar."

te onun yannda ancak bunlardan bahs edilirdi.

bakasn) kabul

SFYAN

B.

Kimseden (bundan

edip dinlemezdi (460).

VEK'DEN RESLULLAH (s.a.v.)

HAKKINDA TAHRC

N SYRET

VeJb'den nakledilen hadste yle vrid olmutur:

"Yanna (ilim ve hikmet tahsil etmek iin) ziyareti olarak girerlerdi.
bir delil, yani fakihler
Dalrlarken ilim ve hikmetten nasiblerini

Sfyan

b.

alm

halinde karlard.'

'

Dedim ki: "Onun kndan

bet ediinden)

Cevap

yanna gelii ve onlarla sohmisiniz? Nasl yaparlard?".

(yani insanlarn

bana biraz malmat verir

verdi:

"Dilini hapsederdi (yani sktu tercih ederdi) yalnz onlar ilgilendigidermek iin) birletirirdi.
ren hususlarda onlan (aralarndaki

ayrl

Onlar

tefrik etmezdi.

ikram edip onu onlarn

Her kavmin

(kabilenin veya milletin)

byne

bana geirirdi. Ona kar ba kaldrmamalar

insanlar uyarrd. Onlardan (erlerinden) tyin ettii kimseleri korurdu. Kendi gzel hasletlerini ve mkemmel ahlkn esirgemeden (yapard bunlar). Sahablerini (gremedii zaman) sorutururdu. Neden

iin

158

"

DERECE

TBARYLE PEYGAMBERLERN BRBRNDEN

...

gelmediklerini insanlara sorup bilgi edinirdi. Gzeli tahsin ve tasvib,

irkini takbih buyururlard. Btn bunlarda itidali tercih ederdi. Gaflete kalkrlar endiesiyle kendileri katiyen gaflet etmezlerdi. Usanmamalar iin de azami gayret gsterirdi. Hulsa her hal- tavrn ona gre
bir ls vard: Hakk kame etmekte zaaf gstermezdi. Hak ve haki-

dna karmazd. Kendi-

kat ne ise onu yapard. Hakk (mevzuuleh)'in

sine yakn oturanlar mmetinin en sekinleri idi.
ru yolda)
ileri

koruyanlardr.

gelenler

Yannda en stn

Yamnda

derece ve rtbe

olanlar, nasihat

babnda en

idi.

Meclisinden sordum:

"Meclisindeki davranlar acaba nasld?"

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) oturmas ve kalkmas hep
'in

zikir zerine (yani ilim retmek) iin olurdu. Kendisine meclis iinde
(uras benim y erimdir!) deyip yer edinmezdi. Bakalarn da bundan neh-

yederdi. Oturan bir topluluun yanna terif ettikleri zaman, meclisin

bittii yerde otururlard. Bununla da emrederlerdi. Yannda oturan herkese nasibini verirdi ki, kimsenin onun yannda stn bir mevkie sahip
olduunu sanmasn. Bir sual sormaya veya ihtiyacn arz etmeye gelen
kimseye kar son derece tahamml gsterirdi. Sonra kimse ayrlmadka onu brakp kalkmazd. Kendisinden bir dilekte bulunan kimseyi
evirmezdi, ayet yannda yoksa gzel sz syleyerek gnln alrd. Onun gzel ahlk ve hasleti insanlarn gnln aar ve kalbini fe-

bo

rahlatrd. Sanki onlarn babas

Hak

(ve hukukta) herkes

idi...

ona gre

eitti.

Ancak takv

ile

birbirlerine

stn olabilirlerdi nezdinde...

"Herkes Hak (ve hukukta) ona gre birdi... Meclisi de; bir hilm, hay, sabr ve emanet meclisi idi... Sesler yannda ykseimezdi. Huzurunda
ilh hudutlar inenmezdi. Meclisin zelle (leri) de ifa edilmezdi.- Bu

dnda kalan rivayetlerdendir-. Takv sebebiyle

seviirlerdi. Birbirlerine kar mtevazi idiler. O mecliste bye sayg
kelime her

iki

rivayetin

ke

de sevgi ve merhamet... htiya sahibine

ederlerdi. Yabancya da merhamet gsterirlerdi.
gsterirlerdi,

Yannda oturanlara kar

gsterdii muamele hakknda sordum.

yardm

u ceva-

aldm:

Daima gler yzl, yumuak grnml

Kaba ve hrn deildi. Yksek sesle mnakaa etmezdi. irkin szlerde bulunmazd. Yannda veya gyabnda kimsenin aybn sylemezdi. Meddah da deildi.
(Lzumsuz yere kimseyi medh etmezdi). Holanmad ve midini kestii eylerden teafl ederdi (yani onlara kar ilgi gstermezdi). eyden
tamamen ilgisini kesmiti:
159

idi.

_F

Riya...

A-

ERF

TERCMES

yannda bulunanlar usandracak kadar fazla konumak...

davranlarda bulunmak)...
nsanlar kk drecek
husustan da uzak kalrd:
Kimseyi k namazd... Kimseyi ayplamazd... Kimsenin ayp ve (maheyi konumazd.
rem ilerini) aratrmazd... Sevabn
(Kendisini ilgilendirmeyen sz ve

Lfi ya'n

ummad

Konumaya balad m, balarnda ku varm gibi, boyunlarn eip

Skt buyurduu zaman konuurlard. Fakat yannda son
derece edebe riayet edip sz ekii irmezlerdi. Yannda konuan dinlerlerdi. Szleri bitene kadar byle yaparlard. Birincisinin sz ne ise
son konuan kiinin de o olurdu. (Yani fikir birliini elden brakmazlardinlerlerdi.

d).

Ashabn gldklerine kendi de glerdi... Hayret ettiklerine kendi de

hayret ederdi. Yabancnn kaba konumasna kar da tahamml gsterirdi. Ve yle derdi:
"Bir ihtiya talebinde bulunan kimseyi grdnz m, onun ihtiyac-

karlayn."

Kimsenin vmesini beklemezdi. (Ancak ifrata kamadan) samimiyetle

ven kimseye kar ses karmazd. Kimsenin szn kesmezdi. Adam
konuurken szn bitirip kalkmazd..
Sfyan

b.

rivayetinde

Dedim

Veki'n'm rivayet ettii hads burada son buldu.

kayt da mevcuttur:

Dier birinin

ki:

"(Sallallahu aleyhi ve sellemyin sktu nasl idi?"

yle

dedi:

Sktu

u drt esasa mstenid

idi:

Hilm... Hazer... Takdir... Tefekkr...

Takdirine gelince: Bu, insanlara eit bir nazarla ve eit bir dinleme
ile muamelesinde tezahr ederdi.
Tefekkrne gelince: Hem firet ilerini hem de dnya ilerini dnmesinde tezahr ederdi.
Sabr ve tahammlde kendisi iin "Hilm" ok byk anlam tard...
Kendisini rahatsz eden hibir ey onu kzdrmayd.
Hazer'e gelince: Bu hasletinde drt esas dikkati ekmitir:
1) Kendisine uyulmas iin en gzelini almas...
2)

Herkesin

uzaklamasn salamak

iin irkini terk etmesi...

mmetinin yararna olan meselelerde fikrini altrmas...

4) Gerek dnya ve gerekse hiret hayatlarnn temini iin, onlar
(yani mmeti iin) almas... (461).
3)

iin

Reslullah'n Siret ve emailine ait metinde geen tabirlerin izah:

(El-Mezzeb): Zayf ve gze arpacak kadar, uzun demektir. Dier hadsdeki "ok uzun deil" sz gibi...
(Salar, sanki taranp azck
bir ekli andryordu): Yani ok kvrck ve koyu deildi, demektir.

krlm

160

_ DERECE

TBARYLE PEYGAMBERLERN BRBRNDEN

(El-Akikatu): Ban sa demektir ki, bununla da unu kasdetmitir:
Kendiliinden (ikiye) ayrirsa brakrd. Aksi halde m a' kusa olarak

kalrd. Bu (aksatuhu) olarak da rivayet edilmitir.

(Ezher'i-Ievni) demek; renginin beyazl ve parlakl demektir.
Bazlarna gre, bu (ezheru hasenun) yani beyazd ve gzeldi, demektir.
hati't-

dnya = Dnya hayatnn

ziyneti) kavli

bu

kabil-

Bu dier bir hads-i erifte vasfedildii

"Ne ok beyazd, ne ok esmerdi.'*
(El-Emhak): Kireci andran bir beyazlktr. (Yani bembeyaz) demektir.

(El-Edemu)

Dier

ise:

Esmer

renkli demektir.

bir hadtsde:

"inde

krmzlk bulunan bir beyaz renkte idi'* eklinde varit olmu-

tur.

Ka ince; yay gibi,

uzun ve grd...
Burnu: nce uzunca ve ortas (hafif) kalkk idi...
(El-Eem): Uzun, demektir. (Yani burun yaps biraz uzunca)
(El-Karen):
tir.

yin

Kalarn

bitiik

olmas

(yani iki

nk bu kelimenin zdd (el-belecu)'dur.

arasnn) ak olmas, demektir.

mmi Ma'bcd'in

idi.

kan birlemesi) demek(el-belecu)

ise:

(ki e-

rivayet ettii hadsde (el-karen) ile vasf edilmitir.

Gz bebei ok siyaht, demektir. Dier bir hadste:

"Gznn beyaznda krmzlk vard'* eklinde varit olmutur.
(Ed-Dali*): Geni, demektir.
(El-Edacu):

(E-enebu): Gzel ve sulu diler (yani inci gibi diler) demektir. Banlar bunu dilerin incelii ve gzellii ile tefsir etmilerdir. Genlerin
dilerinde

olduu

gibi:

(El-Felecu): Dilerin (gzel bir ekilde) seyrek

olmas, demektir.
(Dakik'l-Mesrubeti): Gs ile gbek arasnda bulunan iplik gibi kl,
demektir. (Yani peygamberimizin gsten gbeine kadar uzanan kllar gayet ince olduu iin (iplie) benzetilmitir).
Etli ve sarkk olmayan, mu'tedil bir hilkata sahibdi. Yani etleri birbirini
le

tutuyordu (sarkk deildi) demektir. Nitekim dier bir hadsde y-

vasfedilmitir:
"]Eti

sarkk deildi. enesi ksa deildi. Karn ve

gs

eit ekilde

(Meihu's-Sadri) eer bu

tabir sahih ise bu, nden olabilir. nk

(Ehd) kelimesinin ifade ettii mnlardan bir tanesi de budur. Bu itibarla anlam;

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem )'n gs hissedilecek kadar

Mr mahiyet arz ediyordu, tam manisiyle arkas ie girecek kadar gs
tode deildi (normaldi)" demektir.
161

ifa-i erif:

11

FA-I

ERF

TERCMES

"Karn ve gs bir (eit) idi" sznn anlam akYani ne gs fazla ileriye doru sarkmt, ne de gbei

Bylece nceki,

lanm oldu.

fazla idi... kisi de eit bir biimde idi...

Belki de yukardaki (Meihu's-Sadri) terkibindeki

(meih) kelimesi ()
ile deil de (s) ile (mesihu)'dr. Byle olursa, "Gs geni idi" eklinde olur anlam... bn Dureyd'in naklettii dier bir rivayette bu kelime
byle varit olmutur.
(El-Keradis) kemik balar, demektir. Bu, tpk dier hadste vrit olan
sz gibidir: "Celil'l-Ma ve'l-Ketid."
(El-Mau): Omuzlarn ba, (el-Etidu) omuzlarn birletii yer, de-

mektir.

(Ve esn'l- kcffcyni

vc'l-

kadmcyni): Ellerin ve ayaklarn

etleri

de-

mektir.
(Ez-Zindan): Dirsek kemikleri, demektir.
(Silu'l-Etraf): Parmaklar uzun, demektir.
'

tbnu'UEnbari yle dedi:

Bu kelime (sahihin) eklinde de varit olmutur. Byle rivayet sahih
olduunu kabul etsek bile (1) (n)'den mbdel olduunu syleriz. O zaman mn deimez. Fakat (Sriu'l-Etraf) rivayetini nazar- itibare alrsak

o zaman bu mbarek azalarnn

kalnlna

iaret mesabesindedir. Ni-

tekim hadste mufassal ekilde vaki olmutur (bu).

(Rahbu'r- Raheti): Genilii demektir. Bazlarna gre, bu onun pek
cmert oluunun bir ifadesidir.
(Humsanu'l-Ehmasayni): Ayak iinin uzak duruu, demektir ki bu
da ayaktaki yerin demedii, ayan tam ortasnda bulunan yer demektir.

(Meshu'l-Kademeyni): Yani ayaklarn kuru kalan yeri demektir. Bunun iin (su onlardan uzak durur) demitir.
Ebu Hreyre'rin rivayet ettii hads bunun tam aksini ifade etmektedir.

hadste vrit olan udur:

zaman, hepsi ile birden basard,
ile
eh mas (yerden uzak kalan mevzii) yoktu." (a).

nk o

"Aya
nn)

bast

onun (ayaklar-

(Mesihu'l-Kademeyni) rivayetine uygun dmektedir. Meryem olu

tsa'ya da (Mesih) denmesini bununla yorumlayanlar oldu. Yani onun
ehmas yoktu. (Yani ayanda yerden uzak duran mevzii yoktu) demektir.

Bu

Bazlar (Mesh)

kelimesini, (stlerinde et

mnlandnrlar.
Fakat bu yukarda geen (ayaklar

bulunmayan) ayak olarak

etli idi)

kavline

aykr dmekte-

dir.

(Et-Tekallu'):
(a)

ki

rivayeti

Aya

uzlatrmak

kuvvetle yerden kaldrmak, demektir.

iin deriz ki.

ayann tmn basarak yrrd. Baz

Peygamber

hilebazlarn

biraz kaldrarak yrmezlerdi.

162

seHm) yrrlerken
yan basarak veya yerden

(sallallahu aleyhi ve

yapt gibi ayan

DERECE

TBARYLE PEYGAMBERLERN BRBRNDEN

(Et-Tckcff'):

Yrme

usl ve kaidelerine

uymak ve onu gaye

edin-

mek, demektir.

Yumuak ve vekar, demektir.

Geni adml demektir.

(Le-Hevnu):
(Ez-Zeriu):

Hulsa yry yle idi: Ayaklarn yerden sr'atle kaldrr, admlarn uzatp geni atard. Hilekr yrynden tamamen beri idi. Yrynde orta bir biim tercihi olmutur. Gayet yumuak ve acele olmayan bir yrye sahib idi. Sanki yksek bir yerden iniyormu gibi...
(kibarca aarak) sze balar ve bitirirdi". nk
biimli
ekilde biraz geniti. Araplar genellikle byle bir
verler, kk
knarlard.
(Ehe): Meyletti, demektir.
(Inkabeze): (O kendilerini kzdracak eylere kar) fkesine hkim

"Azn

az

az

az

olurdu, demektir.

(Habb'l-Gemam): Bulutlardan den dolu (veya kar) demektir.

(Bunu, hsse vastasyla mme' ye ulatrrd): Yani kendisine ayrdvakitlerden, ashabn ileri gelenlerine bir para ayrr, onlara talim ederdi, onlar da yanlarnda bulunmayanlara rendiklerini ulatrrlard, demektir.

Bazlar bunu yle tefsir etmilerdir: Kendisine ayrd vaktin bir ksashabtan ileri gelenlere, dier ksmn da umum halka ayrrd (a).

mn

(Yedhulne Ruvvaden): Yani ilminden istifade etmek

yaret

maksadyle
iki

yanna

zi-

girerlerdi, demektir.

(Vel yensarifne

yorumunda

iin

illa

an zevakn) cmlesindeki (zevak) kelimesinin

ayr gr

ileri

srld:

a) rendikleri ilim. (Yani ilmi alrlard ve

ondan sonra yanndan ay-

rlrlard).
b) Zahir

anlamnda

olan (yemek). (Yani yemeklerini yiyip ayrlrlar-

d).
(El-Atadu): (ddet)

anlamnda (hazrlanm olan ey) demektir.

(Eeyu'I- HazruM- Muaddu):

Hazrlanm

ey, demektir.

Yardmlamak, demektir.
(La-Yuvattn'l-Emkin): Yani namazgh iin belirli bir yer ittihaz
etmezdi. Bunun dndaki hadslerde (aklanm) bir tarzda varit olduuna gre ashabn bundan alkoymutur (b).
(El-Muvazeretu):

(Saberam): Kendisine gelen kimseye kar nefsine hkim olup son derece sabr ve tahamml gsterirdi, demektir.

(a)

barenin zahirinden dc

anlalaca

gibi bu yorum zayftr.

namazgh edinmezdi. lle de bu yerde namaz klnacakher temiz olan yer namazRhtr. Orada namazm klabilir.

(b) Yani mescidlerden hari, belirli bir

tr, demezlerdi.

nk Mslman

iin

163

"

ERF

FA-!

(La tu'bcnu fihi'l-huremu):

TERCMES

O mecliste ktlkler konuulmazd, de-

mektir.

(La
se

ttinsa feltatuhu):

O mecliste vuku bulacak yz kzartc bir hadi-

anlatlmazd, ayet birinden byle

rtveririerdi (onu

(Yerfidne):

mahcup

Yardm

bir

ey zuhur edecek olursa hemen

etmezlerdi) demektir...

ederler, demektir.

(Es-Sehab): Grlt kararak

konumak,

demektir.

mtikafiin) cmlesindeki (mkfiin) kelimesinde birka gr serdedilmitir:

davranmayan (kiiyi normal ekilde) ven...
a) vmekte

(La yekbelu's-Senae

ill

min

ar

b) Mslman...

nceden Peygamber
iyilik yaplan kii

c)

bir

(sallallahu aleyhi ve sellem)'den

kendisine

(Yestefizzuh): Kendisini

yldracak

(bir sz

veya davran) demek-

tir.

anlatan baka bir hadsde yle varit olmutur:

"keleri az etli idi... Gz kirpikleri uzun (ve son derece gzel)

Onu

idi.

NC BAB
PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'N RABBI
KATINDAK KADRN VE TBARINI BLDREN SAHH VE

MEHUR HADSLER

hususta sz ve fikir birlii etmilerdir: O, beerin

Btn limler
en creflisidir... Ademoglunun seyyididir! Allah indinde en erefli, mevkii

en yksek olan bir peygamberdir. Allah'a yaknlk (takarrup) cihetinden de, en yakn olan yine O'dur!
unu iyi bilmen gerekir ki: Bu babta vrit olan hadsler pek oktur.
Biz burada yalnz sahih ve pek yaygn olan hadsleri serdetmekle yetindik. fade ettikleri mn ve muhtevasn on iki blme hasrettik:

BLM
RABB NDNDEKt MEVKN, PEYGAMBER OLARAK
SELN, ANININ YCELTLMESN, (SAR YARATIKLARA)
STN KILINMASINI, DEM OULLARININ EFENDS
KILINMASINI, DNYADA KENDSNE VERLEN RTBELER
VE MBAREK SMNN BEREKETN (HTVA EDER)
Bize;

m (.501

eyh Ebu Muhammed Abdullah

H.) Ebu'l-Hasen Ali

b.

b.

Ahmed'l-

dli't-

Temi-

Abdullahi'l-Mukr el-Fern, mm'l-

164

RABB INDNDEK MEVKN, PEYGAMBER

OLARAK...

Kasim binti Ebi Bekr b. Va'kub, babas Hatem, kiAkyl'dir %/ja

ki o tbn ismail'dir Yahya b. Abdlhmid b. Abdurrahman b. Meymun Ebu Zekeriyya el-Kf el- Himman, Kays (b. Rcbi' Ebu Muhammed el-Kf. .168 H.) el- A 'me, Abayetebni Ribiyy.
bn Abbas (radyallahu anb)'dan:
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurmulardr:
"Allah mahlkat ikiye ayrd. Beni onlarn en hayrl ksm olarak
yaratt. Nitekim Allah: "Eshabu'l-Yemini ve eshabu'-imal..." buyur-

mutur ve beni Eshab- Yem in' d en,

dan

klmtr.

Sonra bu

te birini beni

iki

hayrlsnn en hayrl olan

hatt eshab- yeminin en

ksm e ayrmtr. O

yapmtr/*

Allah (c.c):

"Saclara

(gelince)

o saclar ne (mutlu)

durlar. Solculara (gelinct)

o solcular ne (bedbaht)trlar. Hayr yarlarnda da ne geip kazananlara (gelince) onlar (orada da) ncdrler." (465) buyurmutur.
Ben ise yette anlatlan o nclerdenim ite! Hatt onlarn en hayrllarndan...

Sonra bu ksm kabileler halinde kld, beni de en hayrllarndan

yapt. Nitekim yaratklar milletler ve kabileler halinde yarattn Hcrat sresindeki;
"Sizi milletler ve kabileler halinde kldk" kavlinde beyan etmitir.
Ben dem oullarnn (Allah'tan) en ok korkanym! Allah katnda
(bu itibarla) en mkerrem olanym! (Yine de) vnme yok!
Sonra kabileleri de aileler olarak kld. Aile bakmndan da beni en
hayrls yapt (465a) Nitekim bu hakikati: "Ey ehl i beyit, Allah sizden
ancak kiri gidermek ve sizi tertemiz yapmak ister" (466) yetinde ak-

lamtr.
Ebu Hreyre (radyallahu anh)'dan
Dediler

ki:

Ey Allah'n Resl, peygamberlik sana ne zaman sbit oldu?

"dem henz ruhla ceset arasnda iken! "cevabn verdi, dediini
rivayet etmilerdir (467).

Vsile b. el-Eska' (radyallahu anh)'an t

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdu:

"Allah brahim oullarndan smail'i, smail oullarndan da Beni Ki-

(465) Abdullah b.

e'de rivayet

elti.

Abbas

(r.a.)'dan Taberan

Mu'cenTindc

mam Beyhak Dclatfrt

Ndbttv.

Syt: Menah's-Safa (Shf. 28)'de kaydetmitir.

(465a) Vakti Sresi, yet: 8,9,10. (466) El-Ahzb sresi, yet: 33.

mam

Tirmizt; Snen. EbvabUM-Menalcb,

(467)
fra.J'dan rivayeti tahri etmitir.

tyn

165

Babu

Ma Ce

fi

Fadli'n-Nebtyyi'de

Ebu H-

FA-I

ERF

nane'yi, Beni Kinne'den Kurey'i,

inimden de "Beni" seti." (468).

TERCMES
Kurey'ten Beni Haim'i, Beni Ha-

Enes (radyallahu anh/n rivayet ettii bir hadsde yle geer:

"Rabbimin katnda Adem oullarnn en iyisiyim. (Buna ramen)
vnme yok!" (469).
tbn Abbas (radyallahu anh)'dan rivayet edilen bir hadsde ise:
"Ben, evvelkilerin ve sonrakilerin en iyisiyim! vnme yok!" (470)
olarak varit olmutur.

ie

(radyallahu anh)'dan:
Cebrail (aleyhisselm) bana geldi ve dedi
<vAVV h^

ki:

batan baa dolatm, Muhammed'ten daha stn kim-

. Beni

Haim ailesinden de stn bir aile grmedim." (471).

"tsra gecesi kendisine Burak getirildi. Burak ona

mak

kar glk kar-

istedi."

Cebrail (aleyhisselm) ona:

"Muhammed'e mi bunu yapyorsun?

bir

Allah indinde ondan daha

kimse (imdiyedek) sana binmemitir!" deyince; Burak

d."

iyi

ter iinde kal-

(472).

(468)

Babu Fadli Nescbi'n- Nebiyyi (sallaltahu

Kable'n-Nbvveti. 1/2276 No. ile V47e b. Eska

mam Mslim; Sahih. 43. Kitab'l-Fadail

I.

aleyh,

dan
veselkm)vt1eslm-l Haceri aleyhi
Vasrie
yine
de
<s.a.v.)
Tirmizf Snen. KitabuM-Menakb. Babu Ma Ce fi fadli'n-Nebiyy
b. Eska (na.JMan tahri etmitir.
Hatem'n-Nebiyyin" de
Tirmizf; Snen. Ebvab'l-Menakib Babn "Reslullahi
(469)
r-Zhd, 37. BaEbu Saidi'l-Hudri (ra.)'dan tahri etmitir. mam tbn Mce; Snen. 37. Ktab
tahri etmitir.
rivayeti
'dan
bu Zikri ? -efaati. Hads No. 4308'de yine Ebu Saidi'l-Hudri 0saj

mam

mam
1

Abbas (r.a.)'dan, mam Tirmiz; Snen. Ebvab'l- Menakib, Babu (Reslillahi HatemVNebiyyine) de Hads No. 3620 ile tahri etmitir.
Naim Delail. mam laberan;
(471) Hz. ie (TA.Vdzn mam Bcyhak DelailU'n-Nbvve. Ebu
Mu'cemVI-Evsafda tahri etmilerdir. Syt; Menahil. Shf. 25.
tefsiri'l- Kur'n. Tefsir S(472) Hads-i erifin bu cmlesi ancak mam Tirmiz'nin; Ebvabu
3130. Mi"rac- Nebeviyi bildiren hadsreti tsra (Beni IsraiO'deki rivayetin devamdr. Hads No:
bab ve kitabla ilgileri nisbetinde rivayet ediller ise Ktb- Sitte'nin deiik kitab ve bablarnda o
(470) Abdullah b.

milerdir.

Babu za Kale Ehadikflm Amn..." Babnda AbEnbiya. Babu kavlllah

dullah b. Abbas'an rivayet edilen metnin babla ilgili ksmn. Kitab'lrastladnda onu tarif
Tela: (... Kellem Allah Musa Teklma...) da Mirac'da Hz. Musa (a.s.)'a
da Malk b. Sasaa
Musa..."
Etake
Hads
Hel
eden cmle-i Nebeviyi. Babu kavlillahi Tel:
ksm. 'Kitabu/I-Menakb. Babu Kftne|n(tm.) besinci gkte Musa (aleyhisselim) da selmlat
dan erh- Sadr nNebiyyti (sm.v.) Tenamtt aynh vda yenam kalbuh" de Enes b. Malk (ta.)

mam Buhari; Sahih. "Kitab BedVI-Halk.

ksm. Kitab't-Tefsir, Tefsir "sretM-Isra (Beni srail) de EbuHreynMirace

urucu ile ilgili hazrlklar ve durumundan bahseden ksm. Ktab
ve Cabir (rjnhma)'dan
Hreyre(rx.)
'dan Miraca uruca baladnda kendisine takdim edilen sut
Eribe. Tnci babdaEbu
etmitir.
ve hamur kadehlerinden st kadrini aldna dair olan ksm tahri
Nebiyy

(sj.v.) ile lgili

166

RABB NDlNDEKl MEVKN, PEYGAMBER OLARAK

bn Abbas (radyallahu anh)'dan:

onun sulbnde indirdi. Gemide Nuh (aleyhisselm)'m sulbnde de vardm. brahim (aleyhisselm) atee atlnca ben sulbndeydim. Devaml olarak temiz sulh"Allah dem'i

yaratt zaman,

beni yeryzne

lardan tertemiz rahimlere beni naklededurdu, nihayet ebeveynimin (birebeveynim ki asla gayr-i meru elemesiyle) beni dnyaya kard.

kilde birlememilerdir." (473).

Abdu'l-Muttalip
'

olu Abbas

sz

ile

buna iaret etmitir:

'Ondan nce (dnyaya inmeden nce) Cennet glgelerinde yaadn,

Yapraklar katlanp birbiri zere konduu zaman dem'in sulbunda...

Sonra beldelere indin, ne cisimdin, ne

Belki gemiye binen bir nutfe idin...

O gemi ki

Nesri

geme vurmu,

Dnya dndke,

nesil, nesli

ehlini

muda ne de phtlam kan!

de

bomutun.

takip edince,

Sen (temiz) sulhlardan tertemiz rahimlere intikal edip durdun!..."

Baz

nshalarda dier

beyitler de vardr:

Kitab'l- lyman. 74- Babu'l- Isra bi- Reslullah'da 259/162 No ile Enes b.
Malik (r.a.)'dan 272/168 numaraya kadar Mirac'la ilgili hadslerin ekserisini tahri etmitir. Ayrksm. 36- Kitab'lca 43- Kitab'l- Fadail. 42- Babn min Fadailc Musa (a.s.)'dc Musa (a s.) ilgili
aynen Buhar nn
liribe. 10- Babu Ceva/J rbc'l-Lcbcn. Hads No: 92/168. Ubu Hittvyrc (r.a.)

mam Mslim;

I.

Kitab'l- Eribe'de tahri ettii metni tahri etmitir,

/mam

Tirmiz; Snen. Ebvab'l-

Kyame

yevme'l-Kyame ve Seb'une elfn yed-

babun "mmet Muhammed'm (s.a.v.) Sevadn Azimn

Cftckm
huliinc bi Gayri Hisah" da bn Abbas (r.a.)'dan 2448 ile F.bvab's- Saifll 47- Baht Ma
Ebvabu't-Tb
dan.
Malik
(r.a.)'
Farazallah tel Ibdihi mine's- Slvat. Hads No. 213. Enes b.
Babu Ma Ce, fVI-Hacameti. No: 2053'da Abdullah b. Mes'ud (r.a.)'dan. Ebvabu Tefsir'l- Kur'n
ve min Sreti Beni srail 3129 ve 3130 No. ile Enes b. Malik (r.a.) 3133 no ile bn Abbas (r.a.)'dan.
bn Mes'ud (r..)'dan
F.bvabfl'd- Daaval Babm (Gars'l-Cenneli Sbhan Allah'da; 3458 No. ile
mam Mcc; Snen. 15- Kitab'-Sadkat. 19- Bab'l-Kurz. Hads No: 2431'dc Encs b. Malik
.

Hads No. 2373. Ebu Hrcyre(r.a.)'dan.3^Abbas

Kitab'l- Fiten. 23- Babu's-Sabr le'l- Bel. Hads No: 4030'da bey b. Kiab ve bn
Abdullah b. Me(r.a.)'dan. 36- Kitab'l- Fiten. 33- Babu Fitneti'd- Deccal'de Hads No: 4081'de
Nakilin. Enes
Zikri
ihtilafi'nve
Farz'sSlti
sud (r.a.)'dan. Nesa; Snen. Kitab's- Slti.
(r.a

t.

).

12- Kitab'l- Ticaret. 58- Babu't- Taliz fi'r-Riba.

Malik

(r.a.y dan

Kitab Kyameti'l-Leyli Zkri Slti Nebiyyullah

Musa

(a.s.)'da

Enes

b.

Malik

(r.a.)'da tahri eylemilerdir.

bu metni Kaad lyaz. ifa metnine

sonraaynen almtr. Hads erifin ilk cmlesinde. "Innallahe Kasseme'l- Halka ksmeyni"den
sn mam Tirmiz; Snen. Kitab'l- Menakb. Babu Ma Ce fi Fadli'n- Nebiyyi'de 3610 No le
(473)

bn Ebi meri'l- Adm'nin Msned'inde rivayet ettii

i

Abdullah

b.

Abbas 'dan

rivayeti tahri etmitir.

167

FA-I

"ahit olan
Evet, sen

ERF

TERCMES

u ailen senin muhteem dalan andran yce bir kabile-

doduun zaman

yeryz

den geldiini isbatlar...

aydnland, nrunla ufuk

parlad.
Biz ise, o ziyada, o nrda ve doru yollar iinde yuvarlanp gitmiiz.
Sen ey Halil ateinin suyu ve (alev alev) yanan ateten onun kurtarl
sebebi!. ."(474).

Ebu

bn mer, bn Abbas (radyallahu anhum) an:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdular ki:
"Bana, benden nce hibir peygambere verilmeyen be- baz rivayetler de alt- ey verilmitir:
1) Bir aylk yolda (ki dmanmn kalbine) korku verilerek zafere kaZer,

vuturuldum.
Yer (yz) bana mescit ve (teyemmm etmek iin) pek temizleyici
olarak klnd; binaenaleyh mmetimden herhangi bir adama namaz (vakti) gelip atarsa namazn klsn!
3) Ganimetler bana hell klnd; halbuki benden nce hibir peygam2)

bere hell

klnmamt.

kavme deil,) tm insanla (Peygamber) gnderildim.

Bana, efaat etme (yetkisi veya pyesi) verildi. Dier bir rivayette

4) (Yalnz bir
5)

bu

u ekilde rivayet edilmitir: (Bana) iste, sana istediin verilecektir!

denildi.

Dier

bir rivayet:

"mmetim bana sunuldu. (Onlarn hepsini eit hak-

olduklar iin) emin bir halde grdm."

Bir rivayet daha: "Krmzya (renkliye) da gnderildim siyaha da."

lara sahip

(475).

Buradaki siyahtan murad

zencilerdir.

nk onlar umumiyetle esmer

Krmz renkliden murad ise Acemler (yani Arap)

ve siyah renktedirler.
olmayan rklardr, denildi.

Bazlarna gre bundan murad beyaz ve siyah rklardr. Bazlar ise,

krmz renklilerden murat, insanolu; siyah renklilerden murat ise cinlerdir, dediler.

(474)

mam Ebu Bckri'-aft.

"Caylaniyafmda Tcberan'dc Huzcymc b. Evs b. Hatimden tahri

Bak Sytt MenahihVs-Safa. Shf. 29.
(475) mam Bahan; Sahih. KilabV Teyemmm. I- Bab H/.. Cabir (r.a.)'dan. KilabV Sifil.
56- Babu kavK'n- Nebiy fra.v.J Cuilet liye'l- Arzu Menciden veTalmr'aTda yincCaWr(r.a.)'dan.
etmitir."

/mam

Mslim; Sahih. 5- Kkabu'l-Mesacid ve MevariiVSlt. 3/521 Buharf'nin rivayet lifti

metni yine Cabir (r.a.yan No: 4/522'de Hz. Huzeyfet'l-Yeman'den deiik bir metinle, 5/523

Ebu HOreyre (r.a.)'dan (All eyle tafdil olunduunu)

Teyemmm bi's-Said'dc Cabir b. Abdullah (rM.)'dam tahri
No.

ile

mam Afesa/.Kitab'l- Gusli BabuV

etmilerdir.

Kaad /yaz'n ifa'ya ald metni; mam Ahmed b. Hanbef(r.h.) Bcyhkf. Bezzar tahri etmiIbn mer fr.aj'dan ay konudaki hads-i erifi mam Tcbcrani ve Ebu Naim Delail'n-

lerdir.

Nbvve'de

tahri etmilerdir.

168

RABB NDNDEK MEVKN, PEYGAMBER OLARAK.

Ebu Hreyre

(radyallahu

anh)'m;

yle buyurdular:
"(Dmanlarmn kalbine) korku verilerek zafere kavuturuldum. Efradn cmi, ayarn mni kelimeler bahedildi (bana). Uykudayken yeryznn hazineleri bana getirilip nme koyuldu."
Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

O'ndan nakledilen dier bir rivayette ise:

"Peygamberlik benimle sonuland" kayd mevcuttur

Ukbe

b.

mir

(476).

(radyallahu anh)'an:

'.'phesiz ben size son derece merhametliyim (imdadnza koarm)

ve zerinizde de bir ahidim! phesiz ben Allah'a yemin olsun kl,
anda havzma bakyorum. Gerekten bana yeryzndeki hazinelerin

anahtarlar verilmitir. Allah'a yemin olsun ki, benden sonra irk koaaklmdan bile geinmiyorum. Benim namnza korktuum, (aadnya iin) birbirinizle yan halinde olmanzdr. (Ki) bu, size Hda'y unutturur." (477).

canz

lk

mr

(478) (radyallahu anh)'dan:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdular:

Abdullah
"Ben,

b.

umumi bir Peygamber olan Muhammed'im. Benden sonra pey-

gamber yoktur (gelmeyecektir). Bana efradn cmi, ayarn mni kelimeler verildi (*). Cehennem hazinesi (idarecileri) bana bildirilmitir.
Ar' tayan melekler de bana tantld." (478).

mer

tbn

(476)

/mam

(radyallahu

anh)'m:

Buhar; Sahih. Kitab'r- Rya. Babu Ruy'a'l-Lcyl'de EbtkHOreyre (r.a.)'dan. Ay-

kitab Babu'l-Meftih fi'Mfed'de Ebu Hfireyre'den;

yine ondan. KitabD't-itisami bi'l-Kilab ve's-Snneti,
bi

CevamiM- Kelim Ebu Hreyre

ayn

kitab Babt'n-Nefhi fi'l-Menam'da

(s.a.v.) de Busto

Babu kavli'n-Nebyyi

(r.a.)'dan.

(477) /mam Mslim; Sahih. 43- Kitabtt'l-Fedaik. 9- Babu Isbali Havze Ncbyyina (SJl.v.) ve
Sfatihi, Hads No: 30/2296'da. Ukbe b. Amir (km.) ve 42- Kitab'r-RUya 4- Babu ROya'n-Afebiyyi (s-a.v.) de 22 (. ..) de Ebu Hrryrr (r.a.)'dan Buhar; Sahih. Kitab'1-Cenaiz. Babu's-S-

Ukbe b. Amir (rM.)'da rivayeti tahri etmilerdir. Ve aynca 475 no.lu tahrite
gsterilen yerlere bakmaldr. Aynca Ebu Ya'I Mavsili' MOsned'inde Hz. mer(r.a.)'dan "ITliyt Cevami aM-Kelimi vahtsra liye'l- Kelam ihlisaran" lafzyla rivayeti tahrfc etmitir. Snen;
Iha Mihv'dc 27 Kitabtt*/- Zhd. 36- Uabu zikri'l- Havz'da Ebu Hilreyrc(r.a.) deiik bir metinle
aynca 36- KitabM-1 Fiten. 5- Babu, "La lerciu Badi k uf faren yadribu Ba'nkm Rkabe Ba'an"
Uti ale'-ehid'te

,
de 3944 No. ile Sunabihi'l- Ahmes'den metnin bir ksmn tahri etmitir. Nesaf SOnen. Kitab lCenaiz. Bab's- Sena. Es-Satatu. Alc's-Uheda" da Ukbe b. Amr'den hadsin bir ksmn tahri
etmitir, /mam Ebu Davud, Kitab'l-Ccnaiz. Babun fTs-ehidi yagsilO'de Cabir (rj.ydan "Ene

ehidn"

ksmm

tahri etmitir.

Yani Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Ommi olmasna ramen en bdig kelimeleri telaffuz etme yetenei, en gzel beyanlarda bulunma kabiliyeti kendilerine ihsan edilmitir. Evvelkilerin ve sonrakilerin, hatta kyamete dek gelecek nesillerin ilmi kendilerine lft edilmitir (M).
{*)

(47K)

/mam Ahmed

b.

Hanbel

(r.h.)

Msned'inde tahri etmitir.

169

ERF TERCMESN

FA-1

"Kyametin nnde (yani ona pek yakn

bir

zamanda) gnderildim"

(479).

bn Vehb'den gelen bir rivayete gre;

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

Allah

bana buyurdu

(c.c)

yle buyurmulardr:

ki:

ste ey Muhammed!
Ya Rabbi ben ne isteyeyim; Sen brahim'i dost edindin! Musa

ile

konutun, Nuh'u (peygamber olarak) setin. Sleyman'a ondan sonra

hi kimseye lyk olmayan bir mlk (hakimiyet) verdin, dedim.

Sana bunlardan daha

n

verdim: Sana Kevser'i verdim... Ganlyor... Yer (yzn) hem senin iin de

iyisini

ortasnda adn admla

Gelmi
hem de mmetin iin Tahr (ziyadesiyle) temizleyici kldm.
bir
gemi btn gnahlarn baladm. nsanlar arasnda
halde (pir pak olarak) geziyorsun. Oysa ben bunu senden nce hi kim-

balanm

seye

yapmadm. mmetinin

kainlerini birer

Mushaf

ezberleyicisi yap-

tm. efaat pyesini senin iin sakladm. Senden baka

bere saklamadm, buyurdu." (480).
Huzeyfe (radyallahu anh)'m

"Bana mjdeledi (Rabbini

hibir

peygam-

rivayet ettii bir hadste:

mmetimden benimle ilk yetkiiyi yetmi bin kii daha takip

kastediyor):

mi

bin kii cennete girecek. Her bin

edecek. (Bunlardan) hibiri hesap grmeyecek... Yine bana mmetimin
asla alk ekmeyeceini, hi yenilmeyeceini (bir mjde olarak) verdi.
Yardma yetiti, bana izzet ve mmetime de bir aylk yoldaki dmann
kalbine korku vererek zafer ihsan etti. Gerek bana ve gerekse mmetibirme ganimetleri hell kld. Bizden ncekilere iddetle yasak
ok eyi bize hell kld ve bize glk klmad." (481).

kld

Ebu Hreyre (radyallahu anh) 'dan:

"Btn peygamberlere beeri emin klmak ve inandrmak gibi
birok mucizeler vermitir. Bana verilen (en byk mucize ise) Allah'n
bana vahyettii ilhi vahyi (yani Kur 'n) 'dr. Umarm ki kyamet gn en ok mmeti olan ben olurum!" (482).
'

(479)
la

mam Ahmedb. Hanbcl (r.h.) Mtisncd'indc Abdullah b. mer (r a ydan hasen bir isnad-

lahri etmitir.

mam Ahmed b. Hanbcl; tbn Creyc tarikiyle Abdullah b. Vehb'den tahri etmitir. Aymam Beyhak Esma 'dan rivayeti tahri ettii rih Aliyy'l-Kaari C.l. Shf. 211'dc mam

(480)
rica

Syti'de Menahil's-Safa Shf. 30'da Ebu Hreyre'den Beyhakfnin tahri ettiini kaydetmitir.
(481) tbn Asakir; Tarih'd- Dmak'da Hz. Huzeyfe (r.a.)'dan merfuan rivayet etmitir.
Buhar; Sahih. Kitab Fazaile'l-Kurn. Babu Keyfe. Nuzli l-Vahyi" defcbu H(482)

mam

reyre (r.a.)'dan lahri etmitir.

170

RABB

N DNDEK MEVKN,

PEYGAMBER OLARAK...

Muhakkiklere gre bunun anlam udur:

O'nun mucizesi olan (Kur'n- Kerm) dnya durduka duracak ve

muciherkesi ikna etmeye yetecektir. Oysa dier peygamberlere verilen
bezeler geici olmutur. Kendileriyle beraber yaam ve kendileri ile
asrda
raber lm (yani hkmn) yitirmitir. O mucizeleri ancak o
yaayan insanlar grmtr.
Kur'n mucizesi ise, nesilden nesile intikal etmek suretiyle en byk
bir mucize olarak dnya durduka duracak ve herkes tarafndan gzle
grlecektir. (teki mucizeler ise) yalnz bir haber olarak kalacaktr.
Bu hususta sylenecek sz oktur. Zira; uzunca bir konudur bu. Bununla ilgili bilgileri "Mucizeler tasffi"M sonunda geni olarak verdik.
Ali (kerremallah vechehu)'den:
yedi sekin arkada (dost) verilmitir.
peygamberinize ondrt sekin arkada verilmitir: Ebu Bekir,

"Her peygambere

Mes'ud ve

Ammar

Peygamber

Oysa sizin
mer, Ibn

(r.anhm) onlardan bazlardr." (483).

buyurmulardr:

(sallallahu aleyhi ve sellem)

(ordusun)'dan korumutur. Fakat Resuln ve

mzminlere (oradaki kfirleri) ldrmeye muvaffak klmtr. Benden sonhell olra kimseye hell olmayacaktr. Bana da sadece gndz bir saat

"Allah Mekke'yi

mutur/' (484).
rbad b. Sriye

Fil

(485) (radyallahu anhj'dan:

Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem)'m

yle buyurduunu duydum:

"phe yok ki ben Allah'n kuluyum! Ve peygamberlerin sonuncusuyum. dem hi phe yok ki, topranda (henz ruh ve cesed arasnBabam (ceddim) ibrahim'in
duasnda da (vardm). Meryemolu sa'nn mjdeledii (Peygamber
da) iken (benim Nbvvetim

tescil

edilmiti).

benim!)" (486).

mam

Tirmiz; Snen. Ebvab'l-Menakb, Menakblfl-Hasan ve'1-Hseyin tbney Aliy(483)

1byibni Talib. No. 3787'de Hz. ie'dcn mevkufen 3791 No. da yine AN (k.v.yden yine Ali b.
lib (r.a.)'dan mevkufen rivayeti tahri etmitir.
(484)

Eb

mam Buhar; Sahih. 3.

Hm. Babu li ycbluga'l- llme'- ahid'l- Gaibe'de Ebu

Babu Keyfe Kftne tuarrafu Lukatat Ehl-i Mekke. Ebu H-

Kitab'l-

Oreyh'den. 45. Kitabu'l-Lukalati. 7.

rcvrcfr.a.). Kitabu'- urflt, BabtV uruti fi'l- Cihadi ve'l- Musalehati maa "Ehli'l-Harbi" de
Mslim: Sahih. 15. Kitab'l- Hac (82) Babu Tahrimi MekMisverb. Mahreme (r.a.)'dan.
Ebu
kete ve Saydiha... da 447-448/ 1355 No. ile Ebu Hreyre (r.a.)'dan tahri etmitir.
Davudi KitabuM-Menasik (Hacc). Babu Tahrimi Haremi'de Ebu Hreyre fcaj'dan Kitab'l-Cihad. Babun fi Sulhi'l-Aduvvi'de Misver b. Mahreme (r.a.J'dan.

mam

(485)

rbad

mam

b. Sriye.

mam

Hkim; Mustedrek'inde, lbn Hibban Sahih'inde

"MenahilVSafa Shf. 30"
(486)

171

tahri etmiledir. Syt;

TERCMES _
tbn Abbas (radyallahu anh)' dam
"Allah, Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)\ sema ehline ve btn peygamberlere stn klmtr." (487).
Dediler

ki:

"Sema

ehline

stnl nasl olmutur?".

Enbiya sresinde Allah

(c.c.)

sema

"Onlardan her kim ben Allah'tan gayri

ehline hitaben;

bir

ma budum

derse." (488)

diye hitab etmitir.

Oysa

nda,

Muhammed

(sallallahu aleyhi ve sellem)'t Fetih sresinin ba-

(NNA FETEHNLEKE FETHAN MBNEN) ile hitab etmitir

(489).

"Peki ya tm peygamberlere
Allah

(c.c.)

brahim

kar

olan stnl?".

sresinde:

"Hibir peygamber yoktur ki, onun kendi kavminin dili ile gndermi olmayaym" buyururken bir yetinde de, "Seni ancak tm insanl(bir Peygamber) olarak gnderdik." (490), buyurmutur (491).

Halid

b.

Ma*dan

Peygamber

(492)

(r.a.)

'dan:

(sallallahu aleyhi ve sellem)'in

ashabndan birtakm

insanlar

dediler ki:

Ey Allah'n Resl, bize kendini anlat! Ayns, Ebu Zer, (494)

eddat b.

Evs, (495) Enes

b.

Malik (496) (r.anhm) da nakledilmitir.

Evet dedi, ben baba (ceddim) brahim'in (Ey Rabbimiz, ilerinde

kendilerinden bir peygamber gnder!) duasnda kastedilen peygamberim, tsa beni tebir etmitir. Annem bana hamile
zaman ken-

kald

am

dinden btn
topraklarndaki Basra kklerini aydnlatan bir nur
ykselmitir. Sonra ben Beni Sa'd b. Bekir (kabilesine) emzirilmem iin
gnderildiim zaman st kardeimle birlikte evimizin arkasnda hayvanlar otlatrken zerinde beyaz elbise bulunan iki adam bana yaklat.

(487)

mam

Darimi; Msned. Mukaddime. Bab 9.

mam

Beyhak tahric etmilerdir.

(488) Enbiya Sresi, yet: 29.

(489) Fetih Sresi, yet: I. Yani Sema ehlini tehdit ederken, Muhammed
Hsan edeceini vaad ederek, taltif buyurmutur. Bu onun stnlne ak
(490) brahim Sresi, yet: 4.
(491)

Dier peygamberleri

aleyhisselma fetih
bir delildir.

kendi kavimlerine has olarak gnderip, bizim peygamberimizi

insanla gndermesi dbetteki onun stnln tsbatlar.

(492) Halid b. Ma'dan.
(494) mmm Darimi; Msned. Ebu Zcrr-i Gfari (r.a.)'an.
Ebu Naiym; Ddilo'n-Nbv^'de cddad b. Evs (tM.),
(495)
(496) mam Ebu Naiym; Ddail'n- Nbvve'de Encs b. Malik (r.a.)'*n

mam

172

tahric etmitir.

tm

RABB NDNDEK MEVKN, PEYGAMBER OLARAK

Dier bir hadsdeki rivayet:
"i kar dolu altn leenle bana adam geldi- Beni

tuttular, karal-

n yardlar."

Baka bir rivayet:

"Boazmdan karnmn bana kadar yardlar.

Sonra oradan kalbimi -

kardlar, ikiye yardlar ve ondan simsiyah bir kan phts kartp attlar.
Sonra hem kalbimi hem karnm o kar ile pir pak edene kadar ykadlar/'

Dier

bir hadsde:

"Sonra

biri bir

ey ald, bir de baktm ki elinde gren herkesi hayrete

nur mhr vard. Onunla kalbimi mhrledi. Kalbim iman

ve hikmetle doldu. Sonra mhr yerine ade etti. Dieri de elini gsmn ayrm noktasna srd ve iyileti" olarak varit olmutur.

dren

Dier

bir

bir rivayet:

Cebrail (aleyhisselm) dedi

"Sapasalam

ki:

bir kalb! (Akl ileri idrak eden) iki keskin gz... (er'

emirleri) fevkalde

duyan mkemmel

iki

kulak." (497).

Sonra (onlardan) biri arkadana:

"Haydi onu, mmetinden on kii ile tart! dedi, tartt da tmne
bastm.
mmetinden yz kii ile tart! Tartt yine ar geldim.
mmetinden bin kii ile tart! Tartt, onlan da getim.
yisi mi tartmaktan vaz ge, zira tm um m etiyle onu tartacak olursan yine de hepsini geer" dedi.

ar

Baka

"Sonra beni

kayd var:
gslerine basp hem

bir hadste

bam hem de gzlerimin arasm

ptler."

Ve yle

"Ey

dediler:

sevgili,

ll

korkma! Sana murat edilen

iyilii bir bilsen sevinten

olur."
Bu hads yle bitmektedir:
"Allah katnda ne byk deerin var! nk Allah ve melekleri (daima) seniniedir!"
Ebu Zer (radyallahu anh)'t\ rivayet ettii hadsde ise:
"Onlar benden ayni madan nce gerekten ben O byk ii (yani peygzlerin

gamberlii) apak (gryordum)" eklinde varit olmutur.

Ebu Muhammcd el-Mekk, Ebu'l- Lcys cs-Scmcrkand! ve dierleri yle anlattlar: " dem (aleyhisselm) Zelle vukuundan sonra yle dua
etti:

Bu hadsi, mam Darmi; Msncd. Mukaddime Bab 8*de Ibn Ganem'dcn tahri etmitir.
Ebu Naiym; Delail'n- Nbvve'de. Yunus b. Meysere b. Hbis dtn tahri eylemitir.

(497)

mam

173

FA-I ERF TERCMES

"Allattm, Mthammed hakk iin bana hatam bala tevbemi kabul et diye de rivayet edilmektedir."
Allah (cc) O'na dedi ki:
"Muhammed'i sen nereden biliyorsun?" (Cennetin'her yerinde)

"La

Muhammedurreslullah"n yazlm olduunu grdm.

Allah'n O'na yle buyurduu da rivayet edilmitir:
"Muhammed benim kulum ve Reslmdr." (498).
Bundan anladm ki, senin nezdinde en iyi kul O'dur.
Bunun zerine Allah onun tevbesini kabul edip balad. Bakara s-

ilahe llallah

resindeki:

"Adem Rabbinden

birka kelime telakki

edenlerin grdr bu!

sir

Dier

bir rivayet:

dem

(aleyhissclm) dedi

etti." (499) yetini

byle

tef-

ki:

Beni yarattn zaman, bam Ar'na (doru) kaldrdm. Baktm

Muhammedurreslullah; yazlm. smini kendi

isminle birlikte
iin, bu bana, nezdinde Muhammed'den itibar
bakmndan daha byk kimse olmadn anlatm oldu.
zzetim ve Cellim hakk iin O, zrriyetinden gelecek olan peygamberlerin en sonuncusudur! Eer o olmasayd seni katiyen yaratmazdm, diye Allah vahyetti ona.
Bazlarna gre dem (aleyhisselm), (Ebu Muhammed) (500) diye
ki,

orada La ilahe

illallah,

kldn

knyelenirdi.

Bazlarna gre de (Ebu'l-Beer) olarak knyelenmitir.

Sureye

Yunus'tan rivayet edilmitir:

"Allah'n seyyah melekleri vardr. Uradklar her lkede (yahut evde) srf Muhammed (sal lalla hu aleyhi ve seltem)'\ sevdikleri ve onu saydklar iin, Ahmed veya Muhammed'den bahsederler."
bn Kani* el- Kad Abdulbkb. Merzuk, bni'l- Hamra (501)'dan:
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdular ki:
"Ge
gece, Ar'n zerinde (La ilahe illallah Muhammeb.

ktm

durreslullah) kelimesinin

yazlm olduunu

grdm."

(502).

mam

Tabcrani ve Beyhak; Zaif bir senedlc bn mer (r.a.) tahri eltiler diye, Syt;
Menahil (Shf. 30 Hz. mer'den) ifa sarihi Aliyy'l- Kaar kaydetmilerdir.
(498)

(499) Bakara Sresi, yet: 37.

(500)

"mam

Beyhak; Dclail'n- Nbvve'de

mam Ali (k.v.)'den me fuar rivayet etmitir."

Syt; Menahil, (Shf. 30).

Ebu'l-Hamra (Reslullah'tn klesi) ad: Bilal b. Hars'du.

(502) "bn Kan "Mu'cem's-Sahabe" adl eserinde. Tabcrani de

(501)

Mu 'cem in 'de

rivayeti tahri

etmilerdir." Syt; Menahil (Shf. 30) amma Sarih Aliyy'l- Kaar. erh Shf. 216'da. Hads-i
jeriffn Ibnu'l- Kaan'deki ravisi hakknda kaynaklardaki bilgiyi toplayp zetledikten sonra bu hadsi

bn Adiyyi'l-Crcan'mn

"El-Kamil fi Cerhi ve't-Ta'dil" adl eserinde si b. Muhammed 'ten o

Bcyani'dcn. o da HamidU't-Tavil'dcn, o da Encs b. Malik (r.a.)'dan
rivayeti tahri etliini beyan etmitir. (erhi. Shf. 216).

dn Hseyin

b. tbrahimii'l-

174

RABB

NDN DEK MEVKN,

PEYGAMBER OLARAK..

Kehf sresinde: "Duvarn altnda onlara

yetini, bn Abbas yle yorumlamtr:

define vard." (503)

ait bir

ibare yazlmt: (Kadefine bir altn levha idi ki; zerinde

dere iman edenlere hayret dorusu nasl d kile biliyorlar? Atein (Cehen-

"Bu

ateinin) varlna inanan kimselere hayret dorusu nasl glebiliyorlar? Dnyay ve onun bir gn dier bir gnne uymayan durumumu grenlere de hayret ki; nasl ona meyi edebiliyorlar? Ben O, Allahm

nem

baka ilh yoktur."

Mutammed ise hem kulum hem de Resmdr...
"Cennet kapsnn stnde (phesiz ben O Allahm ki benden baka ilh yok! Muhammed Allah'n Resuldr. Bunu her kim sylerse (yani
benden

her

tevhidi dilinden

kim kelimeyi

drmam!"

(504).

Yine bn Abbas (radyallahu ann) 'dan:

yazl
Eski bir ta bulundu, zerinde
Muslihtir.. Seyyiddir.. Emindir..." (505).

Es-Simintari anlatmtr: Horasan'n

ocuk grdm, bir tarafnda;

"La

asla azarlan-

drmezse) o kimseyi

ilahe illallahu,

baz

idi:

"Muhammed,

beldelerinde yeni

Takdir,

doan bir

dier tarafnda Muhammedun Reslullah/'

zl idi.
Baz haberciler diyorlar ki: Hind lkelerinde zerinde
ilahe illallah Muhammedun Reslullah) yazlm krmz

ya-

beyazla, (La
bir gl vard

(506).

(503) Kehf Sresi, yet: 82. Hads-i

$erifi,

/mam Ebu

Bekir

Ahmed b. li b. SSbit; "Hatb'fgibi /mam Bezzar; Msned'in-

Badad" Kilabu Teracmi Ruvati Malik adl eserinde lahri etlii

de.

Ebu Zerr

mcrfan
Ayrca /mam

hadsinde

tahric etmilerdir.

Hz.

mer (r.a.)

ve Hz. li (k.v.) ve (r.a.)'dan mevkufen rivayeti

Beyhak; uab'l- tymarTda ikisinden tahri eyledi. Syl,

Me-

nahtl (Shf. 30).

tbn Abbas'a atfen verdii bu metin hakknda /mam Syt, Menahil's-Safa (Shf. 30)'da herhangi bir kaynak zikretmedii gibi. sarih Aliyy'lKaar. C. 1. Shf. 216'da bir
ey sylememitir.
(504)

(505) .

Kaad lyaz'm

imam Syl

v sarih Aliyyit'I- Kaar bunun

hakknda

bir

ey

sylememilerdir.

"Mziyll-Hafa an cl-fa/i'-ifa" adyla gzd bir haiye yazan Ahmed b. Muhammed b. Muhammcd'-amn; C.l, Shf. 175'de bu hadise hakknda... Kaale'z-Zeheb fi Myzanihi Reva Kurey b. Enes an Kleyb-in Ibn Vailin; ve Kleyb nekretun la Yu'rcHl ennehu Rea
(506) ifa'ya

bi'l-Hind verden fi'l-Vcrdcli

Mckmmin Muhammedun

Rcslullahi vc Kaalc Ibnil'l-

Adm

fi

Tari-

Tercmeti'l- Hseyni bini'l -Ahmedibini'l- HUseyini'l- Verraki'l- Havvasi'l- Masis; MsAliyyibni Abdullahi'l- Him'r- Rakkiyyi innehu kaale: Da hal t fi biladi'l- Hinanh
il
neden
di ila ba'zi Kuraha fe re'eyt verdeten kebiyreten tayyibete'r- Raihati vedae aleyha mektubn bihihi

fi

LA LAHE LLALLAH MUHAMMEDN RESLULLAH EBU BEKR'SFRK; feekekt zake ve kultit; innehu mamuln fe amedt il
MER'L
SIDDIYK
hatti

ebyazin

I.

fi

Verdetin lem tufteh

fe

Fetahtha fe kne fiyha misl zalike ve

fi'l-

Beledi

minh ey'n Kesyrn.

Ehl tilke'l-Karye ya'beduneM-Hcarete vel Ya'rifunellahe Azze ve Celle."

175

FA-I ERF TERCMES

Muhammed babasndan naklediyor:
-

Ca 'fer

b.

Kyamet koptuu zaman bir mnadi yle seslenecek:

Haydi kim Muhammed 'in adn tayorsa kalksn ve cennete girsin!
bnn-Kasm (Sema'nda), tbn Vehb (Cami adl mam Malikten rivayet edilen hadsleri toplayan eser)inde

Ma/* 'ten yle

rivayet

etmi-

lerdir:

^Mekkelilerin anlattklarna gre, iinde Muhammed adnda bir kimsenin bulunduu her ev mutlaka bol rzk ve refahla dolmutur."
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'dcn nakledilmitir:
"Sizden birinizle, evinde, bir, iki, Muhammed'in bulunmas zarar
vermez!'* (507).
Abdullah b. Mes'ud (radyallahu anh) 'dan:
"Allah kullarn kalblerine bakt. Ondan Muhammed (sallallahu aleyhi
vesellemy'm kalbini seti. Yani onu seip bilahare Peygamber olarak

gnderdi-."

Nakka

(508).

anlatyor:

"Sizin, Allah'n peygamberine eza vermeniz

(doru)

olmad (gibi),

kendinden sonra zevcelerini nikahlamanz da (ebediyen) ciz deildir."

(509), yeti nzil

olduu zaman:

Peygamber (a leyhisselim) ayaa kalkp yle hitab etti:

"Ey ehi-i iman topluluu! phesiz Allah beni sizlere tam anlamiyle
stn

klmtr. Hanmlarm

da hanmlarnza

tafdil

eylemitir."

SRA GECESNDE RABB NE YAPTII MNCAAT... RABBN

GRMES... PEYGAMBERLERE MAMET...

MUNTEHA'YA

YARII...

SDRE-

RABB NN EN BYK

YETLERN MHEDE

ETMES...

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in bykln bildiren zelliklerden birisi de hi phe yok ki, Isra kssasdr. Kitab- Aziz'in ve
sahih haberlerin bizlere beyan ettiklerine gre o gece Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Efendimiz byk derecelere ulam, yksek mertebe ve mevkiler elde etmitir. Nitekim bu byk olay tescil ederek Allah (c.c.) yle buyurmutur:

(507) Ibn Saad; TabakalU'I- Kubra'snda Muttani b. Abdultahi'I-Yesar ona Muhammed b.

Osman'l- meri o da babasndan merfuan rivayet etmi ve bylece tesbit ve tahri eylemitir.
Ahmed b. Hanbel (r.h.)
(508)
Bezzar Msned'lerinde.
Taberan Mu 'cem 'de

mam

mam

mam

tahri etmilerdir. Ricali sikattandr.

(509)

EtAhab

Sresi, yet: 53.

176

SRA

GECESNDE RABBNE YAPTII MNCAAT

"Kulunu (Muhammcd sailallahu aleyhi ve scllem)'\

bir gece

Mescd-l

Hanm 'dan (alp) Mescidi Aksa'ya kadar gtren (Zt-i Ecell 'l her
(O Mescid-i Aksa ki) biz onun etrafna (feyiz ve) bereket verdik. (Ve bu gece yolculuunu) ona (peygambere) yetlerimizden bazsn gsterelim diye (yaptrdk). phesiz ki O,
trl nakyselerden) mnezzehtir.

Necm

sresinde de:

"And

olsun ki O,

Rabbinn en byk yetlerinden bir ksmn gryetine kadar hep onun o gece grdklerinden ve nil

mtr." (512)
olduu yce mazhariyetten
Isra 'nn

vukuu hakknda

lmanlar bu hususta

fikir

Kur'n- Kerim 'de apak

bahsedilmitir.

olmamtr. Btn Msvarmtr. nk bu olay

hibir ihtilf vaki

ve sz birliine
olarak anlatlmtr.

Peygamberimizin dier hususiyetlerini, stnlk derecesini beyan eden

birok hads-i erif vrit olmutur. Biz burada (rivayet ve senedleri bakmndan) en mkemmel ve (anlat ynnden) tafsiltl olanlar zikretmek arzusundayz:

Kad, ehit Ebu Ali bize, Kad Ebu Abdullah et- Temini, Ebu'I- Abbas el- Vzri, Ebu'J- Abbas el-Haz, Ebu Ahmed el- Culdi, Ebu Stifyan, Mslim b. el- Haccc,
bit e/- Bnnt, (senediyle),

Enes

b.

eyban

b. Ferrh,

Hammad b.

Seleme, Sa-

Malik (radyallahu anh)'den:

Reslullah (sailallahu aleyhi ve sellem) buyurmulardr:

"Bana Burak
ve beyaz bir

O, katrdan kk, merkebden byk uzun

hayvandr. Ayan gznn gre(bildii yerde rahata) bgetirildi.

Ona bindim, Beyt-i Makdis'e geldim, Peygamberlerin (atlarn) baladklar yere onu baladm, mescide girdim ve orada
iki rek'at namaz kldm. Sonra ktm. Cebrail (aleyhisselm) bana bir
kap arap (cennet arab olacak), bir kap da st getirdi. St aldm, Cebrakyordu

rail

(512a).

(aleyhisselm) bana:

Ftrat setin! dedi. Sonra beraberce ge ykseldik. Cebrail (aleyhisselm) kapy ald: M Sen kimsin?" denildi.
Ben Cebrail'im...
(SI 1) El-lsra Sresi, yet:

(512)

En-Necm

(512a)
dir.

Sresi, yet: 18

Adm atarken ayan gznn grebildii yerde brakabilmek, son derece sr'atin ifade-

(M)

177

ifa-i erif: 12

FA-f

ERF TERCMES

Peki yanndaki kim?

O da Muhammed'dir.
Ona peygamberlik geldi mi?
Evel ona peygamberlik

Bunun

kap ald

ve kendimi dem (aleyh isselm)'n karsnda buldum. Bana merhaba, dedi ve

dua etti. Sonra ikinci kat ge ktk. Cebrail (aleyhisselm) yine kapy
geldi.

ald. Denildi

zerine

ki:

Sen kimsin?
Ben Cebrail'im...
Peki yanndaki kim?
O da Muhammed'dir.
Ona peygamberlik geldi mi?
Evet
Bunun zerine kap ald; kendimi teyze ocuklar sa
geldi.

Zekeriyya (aleyhisselm) 'n

ba! dediler ve duada bulundular.
ile

Yahya

b.

yannda buldum. Bana merha-

Sonra nc kat ge ktk. Ayn sual-cevaptan sonra kap ald

ve kendimi Yusuf (aleyhisselm)'n yannda buldum. Baktm ki kendisine gzelliin yans verilmi... Bana merhaba! dedi ve dua etti. Drdnc kat ge ktk, ayn sual ve cevaptan sonra kendimi fdris (aleyhisselm J n yannda buldum. Bana merhaba! dedi ve hayr duada bulundu. Allah Meryem sresinde onun hakknda: (Onu biz yksek bir
yere ref'ettik)

buyurmutur.

Sonra beinci kat ge ktk. Orada Harun (aleyhisselm)'la karlatk. Bana merhaba dedi! ve hayr duada bulundu. Sonra altnc kat
ge ktk, orada Musa (aleyhisselm) '\a karlatk, bana merhaba!
dedi ve hayr duada bulundu. Sonra yedinci kat ge ykseldik. Ayn
soru ve cevaptan sonra brahim (aleyhisselm)'l Beyt-i Ma'mur'a arkasn dayam olarak buldum. Beyt-i Ma'mur ki her gn oraya yetmi
bin melek giriyor (da bir daha sralar gelmiyor). Sonra beni Sidre-i Mntehfi'ya gtrd. Sanki onun yapraklar fil kulaklar gibi idi. Meyveleri
de kuleler gibi idi.
Allah'n emirlerinden herhangi birisiyle karlatylesine deiiyordu ve gzelleiyordu ki, Allah'n yaratm olduu mahlkatndan hi kimse O'nun gzelliini anlatamaz.

nda

Sonra Allah bana vahyedeceini vahyetti. Her gn elli vakit namaz

klnmasn bana farz kld. Musa (aleyhisselm)' n indim.

Rabbin mmetine ne farz kld? diye

vakit namaz!
Rabbne dn; biraz hafifletmesini

sordu.

Elli

nk mmetin onun altndan kalkamaz. Ben srail oullarn denedim ve yokladm, yapamadlar. Bunun zerine Rabbime dndm ve dedim ki:
dile,

178

ISRA

GECESNDE RABBNE YAPTII MNCAAT

"Ya Rabbi mmetimden (bu yk) biraz hafif et!". Bunun zeribe vakit

Musa

dndm
(Be vakit kadar bir eyi indirdi) dedim. Dedi ki:
Dn Rabbine biraz daha hafifletmesini dile; zir mmetin bunun
da altndan kalkamaz. Bylece Musa (aleyhisselm) ile Rabbimin arasnda deta mekik dokudum ve nihayet Allah yle buyurdu:
"Bu namaz be vakte indirdim. Her bir namaz on vakit namaza tene
ve

vakitten sadece

elli

indirdi,

(aleyhisselm)'*

kabl edecek, bylece elli (vaktin ecri elde) edilecektir. Zira her kim bir
sevab kastedip de yapamazsa, onun iin bir sevap yazlr; fakat yaparsa bire mukabil tam on sevap yazlr. Fakat bir gnah kastedip yapmazsa
hibir ey yazlmaz. Yaparsa ancak yapt o gnah (yalnz bir) olarak
kayda geer."
Sonra Musa (aleyhisselm) 1 a inip durumu anlattm. Yine;
Dn, biraz daha hafifletmesini dile? dedi. Fakat ben ona:
Birka kere dndm, gittim ve dilekte bulundum. Artk bir daha
dnp gitmeye sklrm, dedim (513).
El-Kad (VeffekahuHahu) dedi ki: "Bu hads iin Sbit (radyalahu
anh) ceyyiddir," Enes (radyalahu anh)'an yapt bu rivayet son de-

rece gzel bir rivayettir.

nk bazlar kartrmtr,

bilhassa

erik

b.

Ebi Nemrin (514) rivayetinde (515) nce melein geldii, karnn yarp
zemzem ile
anlatlmaktadr. Oysa bu olay ona vahy gelmezden
nce ceryan etmitir, tsra ve Mira hadisesi ise kendisine peygamberlik
geldikten sonra vki olmutur."

ykad

Bazlarna gre; bu olay, hicretten bir yl nce vki olmutur. Kimisine gre ise bundan da nce vki olmutur.
Sbit, Enes (radyalahu anh)'an nakletmitir ki
Hammad b. Se/eme'nin rivayetinden Cebrail (aleyhisselm) Peygamber (sallaliahu

aleyhi ve sellem) 'e St annesinin yannda ocuklarla beraber oynarken

gelmitir. Kalbini yarmtr.'* (516). Fakat bu, Isra hadisesinden ayr olarak anlatlmtr. Nitekim bazlar bunu ayr ayr rivayet etmiler ve her
iki kssay da tevhid etmilerdir. Sonra tsra bilindii gibi Beyt-i Mak-

yaplm,

dis e

oradan daSidre-i Mnteh'ya

klmtr. Bu bal ba-

na bir kssadr. Peygamber (sallaliahu aleyhi ve sellem) Beyt-i Makdis't

gitmi ve oradan da Sidre-i Mnteh'ya ykselmitir. Bylece bakalarnn ortaya atmak istedii her trl zan ve vehim bertaraf edilmi oldu.
(513)

ifa
ric

mam

mellifi

Mslim;

Kaad

1.

Kitabu'l-lyman, 74. Babu'l-lsra

tyaz'in da

yuh'undan

Enes (t.a.)'dan.
259/162 No. ile tah-

bi Reslillahi (s.a.v.)

istina vc telakki eyledii metni,

etmii ir.

(514)

erik

b.

Nemr;

Tabin-i

Kiram 'dan

sika.

sadk bir zattr. Kaadtdr,

140 senesinde

trti-

hal eylemitir (rahimehultah).

mam

Buhar; Kitabu'l-Menakb, Babu Keyfe Kne'n-Nebiyy (s.a.v.) Tenam Aynh

Yenamu Kalbuhu, Enes b. Malik (r.a.) erik b. Nemr senedi ile rivayeti tahri etmitir. Ms-

(515)

Vel

lim; Kilab'I(516)

lyman, 74. Babu'l-

Mslim; Sahih.

1.

Isra 262/...)

Kitab'l-yman.

74. Babu'l-lsra bi Reslillahi (s.a.v.).

179

FA- ERF
Yunus,

bn

TERCMES

ihab'tan, Enes (radyallahu anh)'dan

Ebu Zer (radyallahu anh), Reslullah

disine yle buyurduunu anlatyordu:

nakletti, dedi ki:

(sallallahu aleyhi

ve sellem) *in ken-

"Evimin tavan ald. Cebrail (alcyhisselm) indi, gsm yard. Sonra onu zemzemle ykad. Sonra hikmet ve iman dolu olan altn bir leenle geldi ve gsme boaltt. Sonra kapayp elimden tuttuu gibi doru
beni Sema'ya kard."

Bylece kssay sonuna kadar anlatt (517).

Katade, hadsi ayn byle Enes (radyallahu anneden de. Mlik b. Sa'sa'a (5l8)'dan (518a)'da rivayet etti. Ne var ki; bu rivayette, takdim, te'deiiklik vardr.
hir, fazlalk, azlk, gklerdeki peygamberlerin tertibinde

Sbit 'in Enes (radyallahu anh)' dan naklettii hads daha

zeldir.

Ayrca sra

hadsinde

baz

ziyadeler vardr ki,

konumuza

salam ve g-

tutacak fay-

ksmlarn zikredelim.
bn ihab'm rivayet ettii

dal

hadsde yle kayd vardr:

Btn peygamberler ona, (Merhaba ey salih peygamber, salih karde!)
diye hitab ederlerken

dem (aleyhisselm)

ile

brahim

(aleyhisselm) ona:

(Merhaba ey salih evld!) diye hitab etmilerdir (519).

bn Abbas (radyallahu anhma) tariki ile yaplan bir rivayette

ise

yle

denilmektedir:

"yle

dum."

kadar ykseldim

bir yere

ki

kalemlerin (czrt) seslerini duy-

(520).

Enes (radyallahu anh) 'dan:

"Sonra benimle

gitti

Cebrail (aleyhisselm) nihayet Sidre-i Mnteh'-

Sall fi'Msra. Ebu Zerr-i

(517) Buhar. Sahih. 8. KitabVSalti. I. Babu Keyfe Kne FurizatiV
Mslim: Sahih. I. Kitabl- yman. 74. Babul- sra bi Reslillahi'de No. 263/163
Gtfariden.

mam

No.

Ebu Zerr-i Gfari

ile

(r.a.)

dan

lahric ctmiiir.

(ramam BuharP, Sahih. 59. Kitabu BediM-Halk. 6. Babu Zikril-Melike'de Mflik b. Sa'saa
Reslillahi
BabM-lsra
b
74.
KitabU'l-lymaniM-Iyman.
Sahih.
dyallahu anh)'dan mam Mslim.

(518)

1.

(sm.v.)

de yine Malik

b.

Sa'saa fr.a.J'dan 264 (164) No.

(518a) Malik b. Sa'saa; Sahabe-i kirmdandtr.

ile

lahric etmitir.

Ensann Beni Neccar soyundan ve Beni

Man 'dendir

(radyallahu anh).
bi Reslillahi (sj.v.)de 263/163
(519) M5//m'deki Hads 4. Kitabu'l-lyman. 74. Babu'l-lsn
ile tahri edilen hadsin son cmleleridir.

(520)

mam Buhar; Sahih. KitabVSalti.

1.

Babu Keyfe Kne

furizati's-Salti fiM-Isra.

No.

mam

de Ebu Zerr-i GfarTen rivayet

Mslim. Sahih I. Kitabu'l-lyman, 74. BabuM-Isra bi Reslillahi
den
ziyadelerini bn
Ensarrnln
eden bn ihab'm metin ortasnda bn Abbas ve Eba Habbete'l
dris (a.s.)
naklederek verdii ksmdaki cmlelerdir. mam Buhar: Sahih. Kitabu'l- Enbiya. Babu Zikri
(sjt.v.)

da Enes

b.

Malik.

Ebu

Zerr-i

Gfariden. Mslim

180

lahric ettii

metnin

Ham

aynn

lahric etmitir.

SRA GECESNDE RABBNE

YAPT

Onu yle bir renkler kaplad ki,

yamadm. Sonra cennete alndm." (521).
ya geldim.
Malik

Onu

b.

MNCAT...

bir trl ne

olduunu

anla-

Sa'saa'nm rivayet ettii hadsden:

(Musa'y) geince, alad. Kendisine:

Neden alyorsun? diye sordular. u cevab verdi:

Bu ocuktur (ey Rab), onu benden sonra gnderdin. Buna rabir

men mmetinden cennete girecek olanlar, benim mmetimden ok olacak! (522).

Ebu Hrcyre (radyallahu anh) 'dan:

"Kendimi bir peygamberler topluluunda grdm, namaz vakti gel-

imam olup namaz kldrdm". Biri bana:

Ya Muhammedi te bu Malik tir. Cehennem bekisi ona selm ver,

miti. Hepsine

dedi.

Selm vermek

iin bir

dneyim dedim

ki,

O bana selm verdi (523).

Yine Ebu Hreyre (radyallahu anh) 'in rivayet ettii hadsde:

Sonra Beyt-i Makdis'e gelinceye kadar yrd, orada indi, atn bir
kayaya balad. Meleklerle birlikte namaz kld. Namaz bitince melek

ler sordular:

Ey Cebrail, bu yanndaki kimdir?

Bu, Allah'n

elisi

ve peygamberlerin sonuncusu olan

Muhammed'-

tir.

Ona peygamberlik geldi mi?

Evet!

Allah bu karde halifeye uzun mrler versin! Ne gzel karde ve

ne gzel halifedir bu!
Sonra Ervah- Enbiya 'ya mlki oldular (yani onlarla bulutular). Hepsi
Allah'a hamd- senada bulundular.
Ebu Hrcyre (radyallahu anh) her birerlerinin szn anlatt. O peygamberler, brahim, Musa, sa, Davud ve Sleyman (aleyhimsselam)\ar.
Sonra Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in kelamn anlatt ve dedi
ki:

Muhammed (sallallahu aleyhi

ve sellem) de Rabbine hamd- senada bu-

lundu ve yle dedi:

(.121)

(522)
Sattti

520 No.lu

Kaad yaz

lahrictc hiklirilcn

(523)

"mam Beyhaki.

cmleleri, akla.

akl bu ziyade: mam Ncsni: Snen. Kituh's-Salati. Farzu'sNakttiyne

isnad. Hadsi ncs (r uj adiyle at blmde lahric etmitir.
Ebu Hrcyre (r.a.)'dan rivayeti lahric etmitir." Menahil. 31. mam Bcyha-

(r.h.)'m

ve Zikri htilaf 'n-

Mslim metninin son

ifa metnine
Ti

Ebu Hrcyre (r.a.)'an tahrte ettii bu hadisteki "Fcres" szn teyid eden dier baz bir rivayet.
mam JCutubTmn Tezkire sinde Bcytukl'dcm o da Rcbi' b. EncsMcn o da Ebl-liycdcn o da Ebu
Hrcyre (r.a.) olmak zere tahri olunduunu Aliyy'l- Kaari. erh l/224'de Ti lemsani yc atfen kaydetmitir, imam Taberanf de Mlk Sresi tefsirinde nakletmitir.
k.

181

FA- ERF

"Hepiniz Rabbbinizi hamd

TERCMES

ben de ona hamd- senada bulunuyorum: (O Allah'a hamd olsun ki, beni lemlere rahmet olarak, btn insanla bir mjdeci ve uyarc olarak gnderdi. inde her eyin
aklamas bulunan Furkan' bana indirdi. mmetimi btn mmetlerden hayrl yapt. mmetimi yine orta bir mmet kld. mmetimi
evvelin (yani nce gelenler) ahirin (yani sonra gelenler "yani her iki vasf
haiz bir halde") kld. Gsm at, ykm srtmdan kaldrp att,
yceltti, (ruhan) peygamberlerin ilki (bi'set) cihetinden de sonuncusu yapt). Bunun zerine brahim (aleyhisselm) yle konutu: "te
Muhammed bununla size stn oldu!".
Ebu Hreyre (radyallahu anh) sonra unlar zikretti:
"Sonra dnya semasna, oradan da (yukarda zikri geen semalara) ykettiniz,

anm

seltildi..." (524).

Ibn Mes'ud (radyallahu anh) 'dan:

"Beni Sidre-i Mnteh'ya kadar gtrd. Sidre-i Mnteh altnc kat
gktedir. Yerden yukarya ykselenler orada durur, onun stnden inen-

de orada alkonur." (525).

Cenab- Hak buyurmutur:

ler

"O (grd) zaman Sidreyi buruyordu

onu brmekte olan."

(526).

Altn yatadr o, dedi.

Rebi'b. Ene* 'in tariki ile yaplan Ebu Hreyre (radyallahu anh) 'm rivayetinde yle geer:
"Bana dediler ki, ite bu Sidre-i Mnteh'dr, mmetinden senin yolunda olanlarn her biri burada nihayet bulacaklardr. O, altndan su,
st, cennet arab, szlm bal, bal rmaklar akan bir menbadr. O
yle bir aatr ki, glgesinde bir svari yetmi sene yrr de (ancak
yle katedebilir mesafesini)'*.
Onun bir yapra tm mahlkat glgelendirebilir.
lekler

brmtr. te:

m budur.

Haydi

Onu nr

ve me(Onu bryordu brmekte olan) kavlinin anla-

ite! buyurdu.

phe yok

ki sen,

brahim'i dost edindin, ona byk

bir

mlk ihsan

Musa'yla konutun. Davud'a byk bir mlk (hkimiyet) ltfettin. Ona demiri erittin, dalar emrine verdin. Sleyman'a da byk
bir mlk ihsan edip, insanlar, cinleri, eytanlar ve rzgrlar emrine
verdin. Ondan sonra kimseye lyk olmayan bir mlk ihsan ettin. sa'ya Tevrat ve ncil'i rettin. Krleri iyiletirme yeteneini (yine kendi
izninle) ona verdin. Onu ve annesini eytan- Racm'den korudun. eytan her ikisine de bir ey yapamad.
ettin,

(524) 523 *de gsterilen kaynaklara baklabilir.

(525) Abdullah b. Mes'ud (r.a.) dan.

ndc

lahriv dinilerdir. "Syt.

mam Ebu Naim:

Mcnahil (Shf. 30)

'.

182

Dclail'n- Niibvve

dc ve bn Arafada Cz'-

SRA GECESNDE RABBNE YAPTII MNCAT...

Seni de dost ve

edindim. Tevrat'ta (Muhammed Habiburrahman'dr) diye yazlmtr. Seni btn insanla (peygamber olarak) gnderdim. mmetini, hem evvelkilerden, hem sonunculardan (olarak) kldm. mmetin, benim kulum ve Reslm olduuna ehadet edinceye kadar yerlerinden kmldamayacaklar. Yaradl bakmndan seni peygamberlerin ilki, gnderili cihetinden ise sonuncusu yaptm. Sana Seb-i Mesni'yi verdim. Senden nce onu hibir peygambere vermedim. Sana
altnda bulunan hazineden Bakara Sresinin sonlarn ihsan
ettim ki, bunu senden nce hibir peygambere vermi deilim. Seni hem
fatih, hem de htm (peygamberlerin sonuncusu) yaptm, (526) buyursevgili

Ar'mn
j.

Dier

bir rivayet:

ey)

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'e (byk

Be

a)

verilmitir:

vakit namaz...

b) Bakara sresinin sonlan...

c)

mmetinden Allah'a

"Onun grdn

karmad."

kalb(i) yalana

(528).

yetinin tefsirinde yle dedi: "Cebrail (alcyhissclm)'t asl kendi

nal eklinde yani altyz kanatl olarak grmtr. " (529).

erk'n

rivayet ettii hadsde

nk Musa

kat gkte grd.

olduu

yle

oriji-

geer: Afusa (aleyhisselim)' yedinci

(aleyhisselm) Allah 'la

konumaya mazhar

dier peygamberlerden stnd. Sonra onu da geip yu karlara

doru ykseldi. Musa (aleyhisselm) demiti ki sanmyorum ki; benim stme biri kabilsin! (530).
iin

Enes (radyallahu anh)'dan: "Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem), Beyt-i

Makdis 'de peygamberlere namaz kldrd."
Yine Enes (radyallahu anh) 'dan:
"Bir gn otururken, Cebrail girip

(526) Hadisin kaynaklan iin (525)

(527)

No.

ile

mam Ms/m.Sahih.
Abdullah

b.

ihtilaF'n- Nakiliync

I.

Kitabl-

En-Necm

1529)

mam Buhari; 59.

baklmaldr.
fi

Zikri SidretiM-Mnteha'da 279/173

KitabV Salt. FarzsMcs'ud (r.a.)'dan.

Nesa: Snen.
b.

Salfili

ve Zikr-i

sdresi, yet: II.

Mnteha. 280/174. 281

(530) mam Buhar;
(r.a.)

76. Babtln

snadi Hadisi... dc Abdullah

fi

(528)

Abdullah

gsterilenlere

yman.

mam

Mcs'ud (r.a.VAan.

Kitabu Bed'l-Halk. 7 Babu

fi's-Semai'de A bduMahb. Mcs'ud

b.

No.da

omuzlarmn arasna iddetle vurdu.

(..

.)

282

(r.

(..

Sahih. Kitab

Enes

<r.a.) 'da

mam Mslim;

a.)

l-

uzun

.)

za

K'alc Ehadikim

No. larda Abdullah

b.

Tevhid. Babu Kavlihi:

bir metinle

"Amn"

I. Kilab'l-Iyman. 76.

Mes^ud

Babn

Vc'I- Melaikat
fi

Zikri Sidreti'l-

(r.a.)'dan tahric etmitir.

-Kellem Allah

Musa tckliyma" erik

Mira mucizesini rivayet etmitir. O, hadisin

cmlesidir.

183

bir

ERF

tFA-f
TERCMES
Bir de baktm ki, kendimi zerinde iki ku yuvasna benzeyen bir eyin
bulunduu bir aata grdm. Birine ben oturdum, tekine de Cebrail
(aleyhisselm) oturdu. ylesine ykseldim ki; dou ve batnn ufuklar
kapand. steseydim ge dokunabilirdim. Gzm bir evirdim Cebrail'i (Allah) korkusundan bitkin bir halde grdm. te o anda onun
inan stnln fark ettim. Ondan sonra bana gk kaps ald. Nr-i
A'zam' grdm. Perde indirildi. Sanki bir yakut ve inci idi o (perde).
Sonra Allah (c.c.) bana dilediini vahyett." (531).
Ali b. Eb Talib (radyallahu anh)'an:
Allah (c.c.) Resulne (sallallahu aleyhi ve sellem) ezan retmek murat
ettiinde, O'na Cebrail (aleyhisselm) Burak adnda bir hayvan getirdi. Ona
binmeye koyulunca, (hayvan) ekingen davrand. Bunun zerine Cebrail
(aleyhisselm) ona: Allah 'a yemin olsun ki;

Sakin
daha

Allah katnda

ol,

Muhammed

(sallallahu aleyhi ve sellem) 'den

binmemitir, dedi. Nihayet ona binip

vely eden hicaba kadar geldi. Orada dururken Hicab'tan bir

itibarl olan hibir kul sana

Rahman
Melek kt

ve Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) sordu:

Ey Cibril,

Seni Hak

kimdir bu? Cebrail (aleyhisselm) cevab verdi:

ile

gnderene yemin olsun

ramen yaratldm

ki,

en

yakn olan benim. Buna

gnden beri bu melei grmedim. Ancak

u anda

gryorum.

Melek

sndan

Allah ekber, Allah ekber!"

dedi:

ona

bir ses

u karl verdi:

Hemen perde

arka-

Kulum doru syledi; ben en byk'm, ben en byk'm!" Melek:

"

Ehedu en

Kendisine

Ifl

ilahe illallah!" dedi.

u mukabelede bulunuldu:

** Kulum

doru

sylemitir. Benden baka ilh yoktur!"

Ezann geri kalan ksmnda da byle anlatlmtr. Ancak (Hayye alessclh. Hayye alel-felah..) kavline cevab zkredilmemtir. Dedi ki:

"Sonra melek, Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) "m elinden tutup ne geirdi; ilerinde dem ve Nuh (aleyhisselm) m da bulunduu
tm gk ehline imamlk yapt." (532).
Ebu Ca fer Muhammed b. Ali b. el-Hseyin dedi ki:
9

"Allah,

Muhammed (sallallahu aleyhi

stnln ikram etmitir."

(531)

/mam

(532)

mam Bczrar:

Bezzar; Msned'inde.

ve sellem) 'e, gk ve yer ehlinin

(533).

/mam

Msncti't- Kebir inde.

Btyhakf, eserinde Enes (r.a>) lahri etmilerdir.

mam Ali (i v.) den lahri eylediini Karni, lyaz Sifa'-

tnda kedi aka yazmtr.

(533)

'mam

Bezzar; Msned't- Kebir.

mam Cafer
184

Sadk 'lan

lahri eylemitir.

'

SRA GECESNDE RABBNE YAPTII MNCAT

Kad
Bu

(Allah onu muvaffak klsn!) dedi ki:

hadsdc geen (Hicap) sz, mahlk hakkndadr. Hfilk

hakknda de-

il...

nk rnahup olan (perdelenen) kullardr Allah deil. Onu hibir ey perdeleyemez. nk perdeler mukadder ve mahsus olan eyleri ihata ederler.
Ne var ki: Onun mahlkatn gzlerine, gnllerine ve idraklanna hucbu
(grnmemesi) dilei ile olur, yani nasl dilerse yle olur. Ne zaman dilerse o zaman olur. Nitekim kfirler hakknda:
"Hayr (inanmazlar) phesiz ki onlar o gn Rablei(ni grmekken
katiyen mahrumdurlar." (534), Duyurulmutur.
Yine bu hadsteki (Perdeden bir melek kt) sz yle yorumlanmaldr:
Kendi azamet ve sultann, melekt ve ceberutundan akllara durgunluk
verecek ynlerini ittila etmekten melekleri ve dier insanlar meneden bir
hicap ekilmitir. Nitekim hadsin devamndaki Cebrail (aleyhisselm)'m
sz bunu ispatlamaktadr:
"Yaratldm gnden bu yana hi grmediim bir melektir bu!".

te bu, perdenin zat-i ilhiyyeye mahsus olmadn ispatlamaktadr. Yine Ka *b 'n 'Sidre-i Mnteh 'ya yapt tefsiri de buna dellet etmektedir:
*

'

"Oraya meleklerin ilmi uzanr ve orada Allah'n emrini bulurlar. Onlarn

ilmi oray (Sidre-i Mnteh kati yen aamaz."
(Rahman velyeden) kavline gelince: Bu da, muzafn hazfine hamledilir,
yani (Rahmann arm velyeden) demektir. Yahut da byk yetlerinden
ya da marifetlerinin hakayk belirten ana prensiplerinden herhangi bir eyi
demektir. Ki bunun gerek mahiyetini yine kendinden bakas bilemez. Nitekim muzafn hafz yani baz yerlerde cizdir: (Kye sorun) (535) mealindeki yette olduu gibi. Bunun asl anlam: (Ky ehline sorun !) 'dur.
"Perde arkasndan kendisine yle denildi: Kulum doru sylemitir. Ben en bym!" kavline gelince:
merkezdedir: Bu makamda Allah'n sz duyulmutur.
Zhiri anlm

Lkin perde arkasndan... Nitekim bir yette bu hakikat aklanmtr:

"Bir vahy ile, ya bir perde arkasndan, yahut bir eli gnderip de kendi
izni ile dileyeceini vahyetmesi olmadka, Allah'n hibir beere kelm
sylemesi (vaki) olmamtr. phesiz ki, O, ok ycedir, mutlak bir hkm ve hikmet sahibidir." (536).
Yani perde arkas demek, Allah onun gzn perdelemitir ve kendisini
ona gstermemitir, demektir. "Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)
Rabbini grmtr!** sz ayet sahih olursa, bu, hadsin bu ksmnda deil, bundan sonra veya nceki ksmlarda yer almtr. Gznden perde kaldrlp cemal ilhiyi mahade etmitir. Allahu 'Iem.
i

(534) El-Tatfir (Muttffifm) Sresi, yet: 15

(335) Yusuf Sresi, lyet: 82.
(536) urfl Sresi, yet: 51

185

FA- ERF

TERCMES

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'N SRASI

VAK OLMUTUR?
YOKSA CESED LE
RUHU LE

Selef ve halef limleri bu hususta

ayr

fikir serdettiler:

ruhen (yani uykuda rya grmek suretiyle) vaki

olmutur. Peygamberlerin ryas gerektir ve bir nevi vahiydir. Bunda hi
kimsenin ihtilf yoktur. Bu gr Muaviye (radyallahu anh) (537) savunHasen (radyallahu anh) 'den de nakledilmitir. Ancak memutur.
Hasen (radyallahu anh)'en bunun hilafnn hikye edilmi
hur olan
a) lsra ve mi'ra hdisesi

mam
mam

olmasdr.

Bu
4

fikri

savunanlar

'(Geceleyin)

len (538)

aac

yaptk."

(539).

delil

olarak

yet-i kerimeyi gsteriyorlar:

Sana gsterdiimiz o temaay ve Kur'n'da lnet edibiz (baka deil), ancak insanlara bir fitne (ve imtihan)

ie

Bir de Hazreti

(radyallahu anha)'mn

u szn

delil gsterdi-

ler:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)"m cesedini katiyen yitirme-

dim!"

(540).

Peygamber (aleyhisselm)'m, "Ben uykudayken" sz de buna

tekil ediyor, dediler. Hazreti Enes (radyallahu anh)'n:

"O,

Mescid-i

Haram'da uyurken..."

(541) sz de

bunu

bir delil

isbatlyor, de-

diler.

Sonra ayn hadsin sonunda:

"Ben

Mescid-i Haram'da

olduum

halde uyandm..." (542) cmle-

siyle bitmektedir..

b)

Onun sra's

cesetle ve

uyank olduu halde vukubulmutur. Bu

ger-

ektir. Selef limleri ile Mslmanlar n ounluu bu kanaattedirler. bn

Abbas, Cabir, Enes, Huzeyfe (543), mer, Ebu Hreyre, Malik b. Sa'sa'a,
Ebu Habbe e/- Bedri, bn Mes'ut (radyallahu anhm) Dahhk, Said b. Cubeyr, Katade, bni'l- Mseyyeb, bn ihab, bn Zeyd Hasan, brahim, Mcsrk, Mcahit, krime, bn Cureyc (rahmetullahi aleyhim) bu fikirdedirler.

(537) Hz. Muaviye (r.a.)'dcn bu reyini

mam bn shak

(538) Hascn-i BasrU Tabiinin byk zhhad ve

ve

bn Cerir'l-

imamlanndandr

Tabert rivayet etmilerdir.

(rahimchullah).

(539) lsra Sresi, yet: 60

(540) Hz. Ali (r.a.)'dm
(541) 513. 515.

(542) 541.
(543)

No

mam

516 No.lu

lu dipnotla

/mam Ahmed

b.

Ccrit't- Taberi ve

bn

shale rivayeti tahric etmilerdir.

lahriclcre baklabilir.

anlan

tahrilere

baklmaldr.

Hanbel; Msncd'e Hzeyfel'l-Yemni 'den tahric etmitir.

186

_ PEYGAMBER

(SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)N SRASI

ie (radyallahu anhay mn

tercihi

de budur.

tmam

Thber,

tmam tbn

Hanbel (rahimehmullah) ve Mslmanlardan byk bir topluluk ayn

gr savunmaktadrlar. Fukaha, muhaddisler, mtekellim ve mtifessirlerden mteahhirnlerin gr de bu merkezdedir.
Haram'dan Mescid-i Aksa'ya gitmesi) uyank olduu
ge ykselmesi (Mi'rac) ise ruhla olmutur.

c) sra (Mescid-i

halde cesetle,

Bu

fikirde olanlarn

balca delili konu

ile ilgili

"Kulunu (Muhammed aleyhisselm)

olan

u yet-i kerimedir:

bir gece Mescid-i

(alp) Mescid-i Aksa'ya kadar gtren (zt

ecelle

Haram'dan

ve 'l her trl na-

kysalardan) mnezzehtir." (544).

Resln vmek ve erefini insanlar nezdinde ykseltmek amac ile Allah (c.c.) onu Mescid-i Haram'dan Mescid-i A*sa'ya
yrttn beyan etmi, yrd yolun Mescid-i /Usa 'da bittiini
(yani orada nihayet) bulduunu ak ve pek seik olarak bildirmitir.
Eer oradan te bir yolculukta bulunsayd; onu daha da vmek ve erefini ykseltmek iin mutlaka beyan buyururdu.
Diyorlar

ki,

Sonra bu

frka aralarnda

iki

Beyt-i Makdis'de

namaz kld

ihtilf ettiler:

m,

yoksa

klmad

m?

diye...

kld anlatl-

orada namaz
maktadr. Huzeyfe b. el-Yeman bunu kabul etmedi ve dedi
dnnceye kadar Buran srtndan inmediler." (545).

Enes ve dier bazlarnn

Kaad yaz

naklettikleri hadste

sahih olan (gr),

"Vallahi

Bu konuda gerek ve
'O, hem ruhen, hem de ceseden vki olmutur" gr-

(Allah onu muvaffak klsn!) dedi

*

ki:

ki:

dr inallah! yukarda gsterilen gerek yet, gerekse hadsler ve (bunlardan anlalmas gereken mnlara dair sylediklerimiz) bunu isbat etmektedir. Zahir ifade ve hakiki anlamdan tevile, ancak imknsz olan hallerde
ba vurulur. Cesediyle uyank halde /sra'nda herhangi bir imknszlk yoktur. nk bu olay uykuda ceryan etseydi Allah:
(Kulunu ruhu

ile

yrtt) derdi, (Kulunu geceleyin yrtt) buyur-

mazd.

(343)

tmam Ahmed

b.

Hanbel; MUsned'dc Huzeyfet'lYem&ni 'den tahri etmitir.

(544) El Isra Sresi, yet:

1.

(545) 543 No.lu tahrice baklabilir.

retiM-lsra'da

Huzeyfe

(r.a.)

Ayrca /mam TirmM: Snen. Ebvabu Tefsiri' 1-Kur 'n

3146 No.lu tahri etmitir.

187

Tefsiri

S0-

FA-t

ERF

TERCMES

Ccnab- Hakk'n:
"(Peygamberin) g(, grdnden)
de bunu

kavli

amad (onu) amad da." (546)

te'yit etmektedir.

nk bu olay uykuda ceryan etseydi, mucize olmaktan kard (547).

Byle (ryada meydana gelen bir olay) kfirler de (akldan uzak grmezMslmanlardan imanlar henz kklememi olanlar da irtidat etmezlerdi. nk; byle bir eyin ryada ceryan etmesi itiraza mahal olmaz. Onlar bu itiraz, hadste anlatld gibi ruhen ve cismen
ceryan ettiini duyduklar zaman yapmlardr. nk onlar Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)"m mbarek azndan, Beyt-i Makdis 'de ErvahEnes*'m rivayetinde olduu gibi, Cebrail
enbiyaya namaz kldrdn,
1
(aleyhisselm)^ "Yanndaki kim? diye sorulduunda, "Muhammcd'tir"
lerdi), (olabilir) derlerdi.

'

nemabadeyip hayr duada bulunduklarn, Mi'rac'ta namazn farz

edildiini, Musa (aleyhisselm) 'la olan konumalarn, dier rivayetlerde anlatlan, "Cebrail (aleyhisselm) gelip elinden tuttuunu, semaya kardn, semada en yksek kalemlerin seslerini duyduunu, Sidre-i Mnteh'ya
vasl olduunu, Cennete girip dolatn ve orada gzleri kamatracak, akllara durgunluk verecek birok olaylara ahit olduunu' dinlemilerdir de
bir trl akllan almamtr (kffrn)... Eer btn bu anlattktan ryada
geldin,

'

olsayd,

nk

itiraz etmezlerdi.

itiraz

etmelerine hibir sebep yoktu (o ta-

rihlerde).

bn Abbas

(radyallahu anh)'dan:

"Bu, gz grmesidir. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)

le grmtr, bir rya deildir." (547a).

gzleri

mam Hasan 'dan:

"Ben odada uyurken Cebrail bana

bana dokundu,
dndm. Bunu

geldi. kesiyle

kalkp oturdum. Bir ey grmedim, tekrar yatama

kere zikretti. ncsnde (yle devam etti): Kolumdan tuttu ve
beni Mesdd'n kapsna ekip (gtrd). Orada bir Dbbe ile karlatim. Ondan sonra Burak haberini anlatt." (547b).

mm
(546)

Hni (548) (radyallahu anhaydan:

mam Buharf:

Sahih.

Kkabu Menakbi'l-Ensar, Babul- Miracda Abdullah

TefsirTI-Kur'in. Tefsiru Sureti Isra (Beni srail) Babu:

b.

Abbas (r.anh-

"Ve ma Ca'alnar-

Rtycllcti
mnV'dan. KHabu
riynake..
de yine Abdullah b. Abbas (r.anhma)'dan. mam Timizi; Ebvabu Tefsiru'l- Kur*n.
Tefsiru Smi 1-lsra' da 3133 No. He yine Abdullah b. Abbas (r.a.)'dan lahri etmitir.
(547) Zira uykuda herkese grlebilmesi mmkndr. Herkes ryada semalar astn ve akllara
hayretler verecek eylerle

(547a)

karlatm

mam Ebu Ca fer; CerirO

grebilir.

(Mtercim).

Taberi, Tefeir'inde ibn

shak

Siyer inde Hz. Hasan (r.a.) rivayeti

tahri etmilerdir.

(548)

mm

Hni;

Peygamberimizin amcas Ebu Talib Hz.'lerinin

188

kzdr.

Ad

Fahite'dr.

.PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)*N

SRASI...-

ReslulIah (sallallahu aleyhi ve sellem) sra gecesi evimizde idi. Yatsy

klp bizde yatmt. Sabah namaz yaklanca bizleri uyandrd. Sabah namaz kld, biz de kldk" ve yle dedi:
Hni! Sizinle beraber yats namazn bu vadide grd"Ey
gibi kldm, sonra Beyt Makdis'e geldim, orada da namaz kldm.

mm

Sonra

u anda grdnz gibi sabah namazn

sizinle birlikte

kldm."

(549).

Bu

rivayet gsteriyor ki;

cismi

ile

eddad

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in

Isra-

vaki olmutur.

Evs Ebu Bekr (radyallahu anhy dan rivayet ediyor:

Ebu Bekr (radyallahu anh) sra gecesi Peygamber (sallallahu aleyhi ve

sellem)

'e

b.

dedi

ki:

Dn gece seni yerinde aradm, bulamadm!

Cebrail (aleyhisselm) beni Mescid-i Aksa'ya gtrd, diye cevab

verdi (550).
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyurmulardr:
"sra gecesi Mescid'in (Mescid-i Aksa'nn) nnde (iinde) namaz kldm. Sonra altna girdim, baktm ki, bir melek beraberinde kap bulunduu halde orada duruyor." (551).
te bunlar phe gtrmez birer hakikattir ve aktr; tevile muhta deildir. Hads zahiri (anlamna) hamledilir.

Ebu Zer (radyallahu anh) 'dan:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdular:
"Ben Mekke'de iken evimin tavan ald. Sonra Cebrail (aleyhisselm) nip gsm yard ve onu zemzem suyu ile ykad... Sonra elimden tutup beni ge kard." (552).
Enes (radyallanu anh) 'dan:
"Geldim, beni zemzeme gtrdler. Gsm ald..." (553).
Ebu Hreyre (radyallahu anh) dan:
"Kendimi oda(m)da grdm. Kurey bana gece yolculuumdan soruyordu. deta (Beyt-i Makdis hakknda beni imtihana tbi) tutmutu. Bir
kaldm. O zamana kadar yle sklmamtm; (Allah imdaanda
dma yetiti) ve perdeyi kaldrd. (Sorduklarnn tmne ondan sonra ra1

arp

Hz. Ali kerremcllah vechehunun en adet inden sonra irtihal eylemitir. Reslullah'a olan hrmeti ve
ile mehur olan sahabiyattandtr (radiyallahu an ha). El- sa be; C.4, Shf. 504, Tercme No. 1533.

ball

(549)

/mam

tbn shak; Snen inde. Taberanl. Mu'cemi inde. Ibn Cerir Tefsir inde rivayai uhric et-

mitir.
(550)

mam Beyhak;

Delaili'nde

bt

Merduye

Tefsir'inde tahri etmitir.

(551) tbn Merduye; Tefsir'inde Hz. mer (r.a.)'dan tahri etmitir.

(552) 520 No.lu tahrite gsterilen kaynaklara baklabilir.

(553)

Yukarda Mir a

bahsinin

banda

Enes (r.a.)dan rivayet edilen

189

hadisdir.

FA- ERF

TERCMES

hatlkla cevap verdim)." (554).

Ayn

rhelde bir hads de Cabir (radyallahu anh) 'dan rivayet edilmitir

(555).

mer

(radyallahu anh) 'dan:

"Sonra, Hatice'ye dndmde o, henz (yatanda) bir yanndan diHazreti

er yanna

dnmemiti. M

(556).

"SRA VE MRA OLAYI RYADA VK OLMUTUR"

DYENLERN DELLLERNN BTL

Biliyorsunuz ki; bu iddiada bulunanlar szlerini;

"Sana gsterdiimiz ryay ancak insanlar

kldk"

iin bir fitne (ve imtihan)

(557).

Melindeki yetle isbatlamaya almlardr. Ve bu olaya Allah (c.c.) rya

tabirini vermitir, demilerdi. Biz buna cevaben diyoruz ki, daha srenin

bandaki

bu iddianz rtmektedir. Zira orada (Esra

Yrtt) kelimesi gemektedir. Uykuda olan bir kimse iin (Esra) kelimesi kullanlmaz. Bu kelime ancak uyank olan kimse iin kullanlr. Sonra
(nsanlar iin bir fitne) "imtihan" kavli de bu yorumu teyid etmektedir. Yani
bunun (gece ryas) olmayp gz grmesi ve ahsen yrtlmesi olduunu
isbatlyor. nk ryada fitne yoktur ve ryada byle bir eyi grdn
syleyen kimseye de (sen yalan sylyorsun) denemez. nk ayn eyi bir
anda eitli lkelerde herkes (ryasnda) grebilir. Kald ki mfessirler bu
birinci yet (558) sizin

yetin

aklanmasnda

ihtilf

etmilerdir:

Bazlarna gre; bu yet Hudeybiye musaiahas srasnda

Bu kaziyede

insanlarn kalblerine gelen ve onlan

nzil

megul eden

olmutur.
hisler dile

getirilmektedir.

Dier

bir

ksm

mfessirler de

baka

fikirler ortaya

atmlardr.

"Peygamber bizzat buna (menam) = uyku demitir...". "Dier bir hadsde (Uyku-uyankJk arasnda) diye gemektedir". "Uykudayken" sz...
"Sonra

(354)

uyandm"

mam Mslim: Sahih.

Deccal'dc 278/172 No.

(555)

ile

1 .

Kilab

l-

Ebu Hrcyrc

yman. 75. Babu zikri*!hm.

Mesihi-bni

Meryem ve'l-

Mesihi'd-

(r.a.)

mam Buhar; Sahih. 6.

KitabU'l-Mcnakbi'l-Ensar. 41. Babu Hadsi'l-lsra ve Kavliliah

Abdihi..." de Cabir (r.a.)'dan. Mslim; Sahih. 1. Kitab'l-lyman,
zikri'l-Mcsihi'd-Deccal'de 276/170 No. ile Hz. Cabir b. Abdullah (r.a.) rivayeti tah-

tel; "....Subhanellezi

75.

sz...

Babm

fi

Esra

bi

etmitir.
rivayet ettii hads Ibn
(556) Hz. mer (r. anh.
Menakl Shf. 30'da kaydetmitir.
rif

Tn

(557) tsra Suresi, yet: 60.

(558) sra Sresi, yet:

I.

190

Merduye'nm

tefsirindedir. diye Syul (r.h.)

"SRA VE MRA OLAYI RYADA VK

Hulasa: Btn bunlar delil olamaz. Yani bunlarla Peygamber efendimizin ryada mira ettii isbatlanamaz. nk melek o uykudayken ona gelebilir.

tamaya balad zaman, o uykuda olabilir. Bu demek

kssann sonuna kadar o uykuda olmutur. Kssann sonuna ka-

Yahut onu

ilk

deildir ki,
dar onun uykuda olduunu belirtecek bir ey yoktur hadsde. Ancak olsa
olsa (Sonra ben Mescid-i Haram'da olduum halde uyandm) sz olabilir
ki, bunun da (sabah olunca Mescid-i Haram'daydm) anlamna hamli mmkndr. Yahut anlatlan seyahatten sonra evine dnp, uyuyup ikinci bir
olabilir. nk onun gece seyahati tm geceyi kapsauykudan
mamtr, gecenin bir ksmnda vaki olmutur.
anlama da hamledileSonra (Mescid-i Haram'da iken uyandm) sz

uyanm

bilir:

Akllara durgunluk veren hadiseleri ve ok almetleri, semavat ve arzn

melektn gren insan tabii ki, bir an kendinden geebilir. Bambaka bir
leme dalabilir. Binaenaleyh Mescid-i Haram'da uyanmas, bu hadiselerden kendine gelmesi demektir. Yani beeriyet haline rc etmesi anlamna
gelir bu.

Onc bir vecih: Uykusunun ve uyannn gerek lafz anlamna hamli

mmkndr. Evet uyumutur ve uyanmtr. Ama yine de seyahati cesedi
ile ve kalbinin uyankl ile vaki olmutur. nk peygamberlerin ryalar
gerektir. Zira onlarn gzleri uyur, fakat kalbleri uyumaz.
Sonra gzlerini yummas, grnen eylerin kendisini Allah 'tan megul etmemesi iin de olabilir. Lkin bu, peygamberlere namaz kldrrken sahih
olmaz. Belki de onun bu Jsra'da bizim anlayamayacamz durumlar vardr.

uyumak, yatakta yatmakla tefsir edilebilir.

Yatakta yatan kimsenin mutlaka uyumas art deildir, yatar ve ayn zamanda
uyank olabilir. Nitekim baz rivayetlerde (Nimun) yerine (Muztaciun) kelimesi gemektedir ki, bu, yaptmz yorumu teyid etmektedir.
nk bu kelime yatakta uyumaktan ok (yatmak) anlamna gelmektedir.
Bu hadsde zikredilen (Peygamberin uykuda olmas, karnnn yarlmas)
vb. gibi szler, erik'in Enes (radyallahu anh)'dan yapt rivayette mevcuttur. Bu mnkerdir. nk; karnnn melekler tarafndan yarlma hadisesi, henz kendisine peygamberlik gelmeden nce, ocukluunda vuku bulmutur. Sahih hadslerde byle geer. Sonra hadste (henz kendisine peygamberlik gelmeden nce...) kayd vardr. Bilindii gibi, sra hadisesi, bilittifak, peygambere peygamberlik geldikten sonra vki olmutur. Btn bun-

Drdnc

bir vecih: Buradaki

(radyallahu anh)'an nakledilen rivayeti zayflatmaktadr. Kald

ki Enes (radyallahu anh) bizzat kendisi bunu Reslullah (sallallahu aleyhi
ve sellem)'den duymadn, bakasndan naklettiini aklamtr. Bir defasnda, (Malik b. Sa'saa) demitir. Mslim 'in kitabnda ise, (Belki o Malik b. Sa'saa'dan rivayet etmitir) diye bir ek ortaya atlmtr. Bir keresinde de, (Ebu Zer (radyallahu anh) anlatyordu...) demitir.
lar

Em

191

__FA- ERF TERCMES

Hazreti Aie'nin

mflahade

"Onun

bunu

bil-

hanm

de-

cesedini yitirmedim!" szne gelince;

tahdis etmemitir.

nk o zamanlar

o,

peygamber

domamt.

Tabi btn
ildi. Ezberleyecek ada deildi. Belki de henz
bunlar sra hadisesinin ne zaman vukubulduu hususundaki ihtilflara mehZhri'ye gre sra, slm'n balanglarnda vaki olmutur. Ona
ilidir.

mam

ve onunla hemfikir olanlara gre bu hadise, Peygamber (sallallahu aleyhi

ve sel km) c peygamberlik geldikten birbuuk yl sonra cereyan etmitir. Oysa
ic(radyallahu anha) hicret ylnda sekiz yandayd.
Bazlarna gre sra, hicretten be yl nce vki olmutur. Kimisine
gre ise hicretten bir yl nce vki olmutur. Fakat akla en yakn olan

gr onun
zi

be yl nce vukuudur. Bunu isbat etmek vaktimiIsra'nn ne zaman vki olduu meselesi deildir. Aie

hicretten

alr, gayemiz

(radyallahu anha) bunu grmediine gre, demek ki, bunu bakasndan rivayet etti. yleyse onun haberi bakasnn haberine tercih edilmez. Zira bakas (sahablerden dierleri) onun aksini sylyorlar. Nitekim

mm Hni ile dierlerinin rivayet ettii hadste bu ak olarak anla-

tlmtr. Sonra Hazreti Aie'nin

sabit deildir. Dier hadsler ise

rivayet ettii hads, hads imamlannca

sabittir. Yalnz dier hadslerle kasd-

mz mm Hni'nin rivayet ettii hadsle, Hazreti Har/ce^m anlatt

hads deildir.
Yine Hazreti

ie'mn

naklettii hadsde

(Onu hi yitirmedim) sz var.

Halbuki Peygamberimiz onunla zifafa Medine'de girmitir. sra hdisesi

ise hicretten nce Mekke'de vki olmutur. te btn bunlar Hazreti ie'mn szn zaafa drmektedir. Bu babta ondan vrit olan kavil ise: (Resve sellem) cesediyle uru eylemitir) kavlidir. nk
O, Rabbini dnya gz ile greceine bir trl kanaat getiremiyordu. Eer
ryada grdm deseydi (Hazreti Aie'nin) bunu istib'ad etmesine zaten llullah (sallallahu aleyhi

zum kalmazd. nk ryada

Bir soru:

Necm

sresindeki,

karmad." (559)
grdnden bahsedilmektedir. Demek ki, sra

"Onun grdn
yetinde kalb'in

herkes grebilirdi.

kalb(i) yalana

ve Mira

kalbidir!

Cevap:

Ayn

srede Allah yle buyurmutur:

amad

da." (560).
"(Peygamberin) gz( grdnden) amad, (onu)
Bu yette de ona mukabil, gzden bahsedilmektedir. Demek ki; grdklerini gz ile grmtr. Kald ki; tefsirciler "Grdn kalb(i) yalana
karmad" kavlini, kalbin gzn grdklerini tasdik etti, anlamnda
aklamlardr. Bazlar da yle demilerdir:
"Gzn grdn kalp inkr etmemitir."

(559)
(560)

Necm
Necm

Sresi, yet: 11.

Sresi, yet; 17.

192

PEYGAMBER

PEYGAMBER

(l.v

RABBN GRMES

VE

ALEYH VE SELLEM)'N

(SALLA '.LAHU

RABBN GRMES

Selef limleri bu hususta ihtilf etmilerdir. Hazreti

ie (radyallahu an-

ha) bunu inkr etmitir.

Bize; Ebu'l- Hseyin Sirac b. Abdo'h Melik el-Hafz- babam-, Ebu
Abd lah b. Attb el- Fakh, Kad Yunus b. Muis, Ebul- Fadl es- Sakl,

Sabit b.

Kasm,

Adem, Veki

babas ve dedesinden, Abdullah

Ebi Halid, mir, Mesrk 'den:

Sbit

bn

O ie (radyallahu

b. Ali,

Mahmud

b.

anha)'ya sordu (561):

Ey mzminlerin annesi!
u sylediin szden,

Muhammed

and olsun

ki

Rabbini grd

m?

salarm diken diken oldu!

sana anlatrsa yalan sylemitir: Kim sana, Muhammed 'in

(sallallahu aleyhi ve sellem) Rabbini grdn anlatrsa yalan sylemitir!

Kim eyi

dedi ve sonra:

"Ona

eriemez." (562)

gzler

yetini okudu.

ksm limler Hazreti ie'rim bu

Bir

(radyallahu anh) 'dan nakledilen

grn

mehur

savundular.

rivayet (veya

bn Mes'ud

gr) de bu mer-

kezdedir (563).

Ebu Hreyre (radyallahu anh):

"O, Rab Tel'y deil, Cebrail (aleyhisselm)'! grmtr!" dedi
Hazreti

(564).

Ebu Hreyre "den (Cenab- Hak ' gz ile grmtr!) diye de nak-

ledilmitir.

tmsm Bahan.

1. Babu Haddcscna Yahya Hadlyman, 77. Babu Kavlihi Azzc ve Celle:

Ve Lekad Reahu Nezlete'n- Uhra. No. 287/177. 279 (...) ve 290 (...) Hz. ie 'den.
Buhari;
Ayrca: 59. Kitabu BebTi'1-Halk. 7. Babu iza k'ale ehadikm min...) tahri etmilerdir.

(561)

Sahih. 65. Kitabu 't- Tefsir. 53 Sret'n-Nccm.

desena Vek'. Hz. ise (r.a.)'dan.

mam Mslim;

I .

Kiiabu'l-

mam

(562) El-En'm Sresi, yet: 103.

(563)

beys

mam Buhari:

tariki ile

Sahih. 59. Kitabu BedVI-Halk 7.

bn Mes'ud

Babu

(r.a.)'dan rivayeti tahri etmitir.

"m k'ale ehadikm" de Zirr

Aynca Kitabu Tefsirul- Kur'n

b.

Hu-

Tefsiru

SOreti'n-Necm'de babu kavlihi tel:"Fe kine Ka'be kavseyni ev edna..." da yine ayn tarikle ondan.
Mslim: Sahih.
Kicabl- lyman. 76. Babun fi Zikri- Sidrdi'l- Mnicha'da ayn tarikle 280/174.

Lmm

mam

282 (....) ile tahri etmitir.

Tirmizi: Snen. Ehvab Tefsiri 'I- Kur'n
Necm'de 3273 No. ile yine Zirr b. Hubcy Abdullah b. Mehvid (r.a.)'dan rivayeti
281

(...).

Ve min Srcli'ntahri etmitir.

564) mam Mslim; Sahih. I Kitabl- lyman. 77. Babu Mna Kavlillahi Azze ve Celle: "Ve le kad
Reahu Nezleten Uhra da 283/175 numaral hadsde Ebu Hreyre fr.a. ) dan rivayet tesbit ve tahri edilaatstir. Keza Tirmizi: Ebvabu Tcfsirl- Kur n. Nccm sresi tefsirinde
ayr metin halinde Hz. Ab.

"

tattan b.

AMus'dan

rivayeti tahri etmitir.

193

ifa-i erif: 13

ERF

A-f

TERCMES

dnyada buna imFukaha, muhaddis ve mtekellimlerden bir topluluk,

kn bulunmadn sylemilerdir.

bn

Abbas

(radtyallahu

anhma) 'dan:

onu gz le grmtr!"

O,

(565).

Ari'nin yine ondan yapt bir rivayette ise,

Kalbi ile grmtr." (566) denilmektedir.

Hm 7- liye 'nin ondan naklettii rivayet yledir:

re

grmtr."

"Onu

kalbi ile iki ke-

(567).

bn tshak anlatmtr:
bn mer (radyallahu anhma) bn Abbas'a

haber sald ve:

"Muhammed Rabbini grd m?" diye sordu. bn Abbas (radyallahu

anhma) *nn verdii cevap,
"Evet!" oldu.

Ondan

nakledilen en nl rivayete gre,

Rabbini grmtr". Bu, ondan eitli yollardan rivayet- edilmitir. Ezcmle yle demitir:
(sallallahu aleyhi ve sellem)

"Peygamber

"Allah Musa (aleyhisselmyia konumakla brahim (aleyhisselm)' dost

edinmekle, Muhammed (aleyhisselm)' da niyetle (yani cemalini ona gs-

mkerrem ve merref klmtr."

termekle)

(568);

Necm sresindeki;
'Onun grdn kalb(i) yalana karmad. imdi siz onun bu grne kar da kendisi ile mcadele mi edeceksiniz? And olsun ki, onu
dier bir defa da Sidret'l-Mnteh'nn yannda grd O!" (569), yetYegne

delili,

leridir.

ve Habr'l-Umme yani bu mmetin deryas, mmetin en byk

(565) tbn Abbas; Bahr'l
Hicretten sene evvel
limi unvanlarna bilhakkn sez olan Abdullah b. Abbas hazretleridir.
hreti kendini tariften mstani klar. Tefsirde Sultan'l- Mfessirin'dir. Fahri Kinat

mme

tur.

domu-

limdeki

bn Abbas (r.a.) hakknda Hikmet. Fkh ve Tefsir iin dua buyurmutur. Bu duay Nebevi
temayz etberekatyla bn Abbas (r.a.) Hazretleri bu mmetin byk mfessiri olmutur. Hadsle dc

efendimiz

Peygamberden 1660 hads rivayet etmitir ki, bunlardan "120"

"49"
Mslim 'dedir. Ahir mrnde gzlen grmez
tanesi de Sahih
nesi Sahih i Buhar 'de,
"68"
etmitir.
Hicr ylnda, Taif 'dc irtihal
mutu.

mi byklerdendir.

Hazreti

".
(566) Ms//m;l. Kilab'l- lyman. 77 BahuMna Kavlillahi Azzc ve Cellc:
Nezlelen Uhra..." 284 (176) No. Ata tarikiyle Abdullah b. Abbas (r.a.)'dan.

(567)

mam Mslim; Sahih.

ten Uhra..." da

(568)
b.

mam

Abbas
(569)

285

No.

Kitabl-

ile

bu

rivayeti

yman,

77.

Babu

Kavlillahi tel:

Ebi'l-Aliye tarikiyle Abdullah b.

TirmizU Snen. Ebvabu

(r.a.) "dan

Necm

(...)

bir

ol-

Ve Lekad Reah

"Ve Lekad Reah

Nezle-

(r.a.) dan.

Kur'n Tefsir Sureti n- Necm'de 3274 de Abdullah

metin rivayetini tahri etmitir.

Tefsiri"!-

meyyid

Abbas

..

ta-

Sresi, yet: 14.

194

PEYGAMBER
Maverd der

(sjlv.)

VE

RABBN GRMES
kelmn

"Denildiine gre, Allah

ve ryetini (cemalini
gstermeyi Musa ile Muhammed (aleyhissclm) arasnda taksim etmitir.
Muhammed (aleyhisselm)om iki kere grmtr. Musa (aleyhisselm) da
onunla iki kere konumak erefine ermitir.
ki:

Maverd'mn anlatt bu hikyeyi, Ebu'l- Feth

er-

Raz

ile

Ebulleys Se-

Ka 'b'den nakletmilerdir. Abdullah b. el- Haris rivayet etmitir:

bn Abbas ile Ka 'b karlatlar, tbn Abbas (radyallahu anhma) ona dedi

merkand,

ki:

Biz Haim oullar diyoruz

ki,

Muhammed (sallallahu aleyhi ve seem)

kere grmtr! K'b bunu duyunca dalarda yank yapan bir

tekbir getirdi (Allah Ekber! dedi) ve szne yle devam etti:

Rabbini

iki

Demek

Allah kelmn ve ryetini (cemalini) gstermeyi Muhammed

(sallallahu aleyhi ve sellem) ile Musa (aleyh isselm) arasnda taksim etmi.

Musa

ki

(aleyhisselm) onunla

grmtr

kalbi ile

konumu, Muhammed (aleyhisselm)

da onu

(570).

erik, Ebu Zer (radyallahu anh) 'dan bu yetin tefsirinde yle nakietmitir:
"Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Rabbini grd." (571).
Semerkand, Muhammed b. K'b el-Kuraz ile Rebi'b. Enes (radyallahu

anhma)'dan nakietmitir:
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'c;

(Rabbini grdn m?) diye

sordular.

"Onu

kalbimle grdm... Gzmle grmedim..." (572) dedi.

Malik b. Yuhamir Muaz (radyallahu anh) 'dan:
Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurmutur:

"Rabbimi grdm!". Bir kelime daha (byk

dedi

bir kelime daha) anlatt

ve

ki:

Ey

Muhammed, Melei

'l ne hususta ekiir? El- Hads... (573).

Abdurrezzak anlatmtr:
Hasen:

mam

(570) 568 No.lu tahritc gsterilen

Nebi" adl eserinden

ri

arih

ettiini

mam

(571)

Malik

(r.a.

Buhar,

o. i\

Aliyy'l- Kaar. C.l, Shf.

Ymri'nin "Siyrct'n-

ayn

hadsi tah-

241de beyan etmektedir.

Mslim: Sahih inde. I. Kitab l- yman. 74. Babu l-tsra bi Reslulth... Hx. Enes b.
erik rivayet ediyor. O da Ebu Zerr-i Gfuri (t. a.) naklediyor Hads No. 262(...)

Kitabs-Sall: Babu Keyfe funzati's- Salt

bn Ebi Hlem:

(572)

Ebu'l- Fcthil-

Tirmiz; rivayeti tahri etlii senet tarikiyle

'dan o da

8.

kaynaa baklmaldr. Ayrca

bn Abbas fr.a.J'dan,

fi'l-

SaMt'da

Mrsel olarak rivayeti lahri etmitir.

ao lanmyre mevsuen

rivayeti

lahri edilmitir.

mam.bn Cerir't-

Taberi

Muhammed

tann etmitir.

mam Timizi; Snen.

Ebvab Tefciri'1- Ktr'n. Ve min sreti "Sad" Hads No. 3233 de Mlik
b. Yhmr Seksek Muaz b. Cebel Ovaj'dan ifa metnindeki lfzla rivayeti (ahri eyledii gibi 3231
No.lu Hads metninde bn Abbas 'dan deiik bir ekilde 3232 No.lu hads metninde baka bir isnad
(573)

tarikiyle

bn

Abbas

(r.a.)

ayn metin

rivayet edilmitir.

195

tFA- ERF TERCMES

Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)

"And olsun ki
mtr!" diye Allah'a yemin ederdi (574).
Bunu, Ebu mer et- Talamcnk krime'dcn; baz
tbn Mes'ud (radyallahu anh)'an

Rabbini gr-

mtekellimin de bu gnakletmilerdir.

shak'm bir rivayeti:

Mervan, Ebu Hreyre (radyallahu anh) 'ya:

Muhammed (aleyhisselm) Rabbini grd m? diye sordu. Ebu Hreyre (radyallahu anh);
(Evet!) diye cevap verdi.

Nakk, Ahmed

b.

Hanbel'm yle dediini nakletmitir:

bn Abbas'n hadsini sylyorum:

ile grmAhmed bunu. Ebu

"Peygamber Rabbini gz

Grmtr... " Nefesi kesilinceye kadar tekrarlad

mer'e dedim ki: Ahmed b. Hanbel:
tr...

"Onu kalbi ile grmtr." demitir de "Dnyada gzleri ile onu

grmtr" demeye cesaret edememitir. Said b. Coeyr 'den: "Ben ahsen, ne grd ve ne de

grmedi!" diyemem. yet-i kerimenin yorumunda

ihtilf ettiler.

bn Abbas (radyallahu anh)

Ikrime'nm yorumu: "Kalbi ile grmtr", tbn Mes'ud (radyallahu anh): "Cebrail (aleyhisselm) ' grmtr".
Ahmed b. Hanbel'm olu Abdullah babasndan: "Onu grmtr". "Biz
senin iin gsn erh etmedik mi?" yetini Ata "Onun gsn kendi
cemalini gstermek, Musa (aleyhisselm)'n gsn de onunla konumak iin erh etmitir" diyerek tefsir etmitir.
Ebu 1-Hasen Ali b. smail el'ar (rahimehullah) ve ashabtan bir topile

yle demilerdir:
"Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Allah Tel'y gz ile yani
bandaki iki gz ile grmtr. Peygamberlere verilen btn mucizeler
ona da verilmitir; ayrca ona cemalini gstermekle dier peygamberlerden
mu faddal klmtr...".
Meayihimizden bazlar: Bu konuda vazih bir delil yoktur. Ne var ki bu,
"mmkndr" dediler.
Kaad Ebu'1-Fadl lyaz dedi ki: Hakknda phe olmayan bir gerek varsa,
o da dnyada Cenab- Hak' grmenin aklen mmkn olmasdr. Evet, akl
luluk

buna imkn vermektedir, muhal grmemektedir.

Dnyada bunun mmkn olmasna delil Musa (aleyhisselm) 'm A Han'dan bunu taleb etmesidir. Bir peygamber iin Allah hakknda neyin mmkn olduunu neyin olmadn bilmemesi abesdir. Onun iin peygamberler Allah hakknda ciz olan isterler. Mstahil olan deil. Ne var ki, byle
bir hadisenin vukuu ve mahedesi, ancak Allah'n ilim verdii kimselerde
mmkn olur. Allah ona Musa (aleyhisselm) 'a:
(574)

mam

Abdurrczzak

Aliyy'l-Kaar ve

mam

b.

Hcmman

b. Raflc's- Sait'ini

Stiyt kaydetmilerdir.

196

Camiinde nakletmitir. diye arihi ifa

"

PEYGAMBER

VE

(s.a.v.)

RABBN GRMES

"Beni kati'yen gremezsin!" (57S) buyurdu.

Yani sen buna takat getirip tahamml edemezsin! Sonra ona Musa'nn bnyesinden daha kavi, salam ve sabit olan bir eyi (da) rnek gsterdi. te
btn bunlar, dnyada Ceml-i ilahi'yi grmenin imknsz olmadna, bilkis ciz ve mmkn olduuna delil tekil etmektedir. Sonra dinde de bunun imknszlna ak ve kesin delil mevcut deildir. Zira her mevcudu
(var olan nesneyi)

grmek mmkndr, mstahil deildir. En'm

sresin-

deki:

"Ona

kimse

yeti ile

(576),

edemez. Yani bu yeti ele alp da Allah' grmenin

kimse iddia edemez. nk bu yetin yorumunda e-

istidlal

olmadn

mmkn
itli

eriemez!"

gzler

grler ortaya atlmtr.

Sonra bu yet; "dnyada Vacibu'l- Vcudu grmek caizdir," grn

imknsz olarak gerektirmez. Kald ki; baz limler bizzat bu yetle, Cenab
Hak' dnyada grmenin ciz olduuna istidll etmilerdir.

Bazlar bu yeti, "Kfirler onu gremezler" eklinde

dier bir ksm bilginler de:

tefsir

ederlerken

"Onu, tastamam ihata eder bir biimde gzle eriemezler. Lkin gzler
grr" eklinde yorumlamlardr. Grlyor ki; btn bu yorumlar, grmeyi menetmedikleri

gibi,

imknszlna

da

kail

olmamaktadrlar.

Yukarda geen,
"Beni kati'yen gremezsin!" (577),
yeti ile, ayn yetin devamndaki "Sana Jevbe ettim" ksm da onlarn lehine bir delil olamaz. Bunun sebebini yukarda zikretmitik. nk, bu yet,
ifade ettii umum (genel) anlam zerinde deildir. Zira, kim bunun anla"Beni dnyada katiyen gremezsin "dir derse, bu dpedz bir te'vil saylr. Yine kesin olarak bunun imknszl mevcut deildir yette... nk
bu, Musa (aleyhisselm) hakknda varit olmutur. Madem ki, yette eitli
yorumlar yer alabiliyor ve birok ihtimallere de (yet) mahal olabiliyor, yleyse kesin olarak Allah' grmenin imknszl varit olamaz. "Sana tevbe
ettim" kavline gelince, onu da yle tefsir etmilerdir: Yani Musa (aleyhisselm) yle demek istemitir: "Allahm, hakknda mukadder olmayan e-

m,

yi istemek hususundaki szmden sana tevbe ettim.

Ebu Bekr

el-

Huzel "Beni katiyen gremezsin!" yetini yle yorum-

(575) A'raf Sresi, yet: 142.

(576) En
(577)

am

Sresi, yet: 103.

Araf Sresi,

yet: 142.

197

tFA-

ERF

TERCMES

lamtr: "Yani beni dnyada gremezsin demek, dnyada hibir beser bana bakmaya tahamml edemez, zira her kim bana bakarsa lr, demektir.
Baz selef limler ile mteahhirin ulemsnn yle bir yorumunu grdm:
*

'

Dnyada Allah' grmek imknszdr. nk dnya insanlarnn bnyesi

buna msaid deildir. Fni olduktan iin bnyeleri zayf olarak terkip edilmitir. Ama hirette devaml yaamak vardr. Binaenaleyh hiret insanlarnn bnyesi, bu itibarla kuvvetlidir, yaps salamdr, Allah'n cemalini mahade edebilecek bir kvamda yaratlmtr. yleyse; hirette Allah'n cemalini grmek mmkndr. Buna benzer bir yorumu, Malik b. Enes (rahmetullahi aleyh)' At de

mahede

ettim, dedi k:

"Allah dnyada grlmez! nk, O bakdir. Bak olan bir varl fni
olan bir varlk gremez. Lkin i hirete dnce; insanlara bilhassa m'minlere rmeyen grg hassesi, eskiyip zayflamayan bir gz ihsan edilince; elbetteki byle bir gzle Allah' grebilirler. nk devaml yaay
halinde olan ve ypranma ile ilgisi bulunmayan bir gzle elbetteki bk olan
varlk grlebilir."
Bu gzel bir yorumdur. Ne are ki bunda da, dnyada Allah' grmenin
imknszln ifade edecek bir delile rastlanmamaktadr. nk burada bnyenin, grlebilecek kadar salam yapl olmad veya gzn Allah' temaa edebilecek gte bulunmad belirtilmektedir. Eer bu g, Allah tarafndan diledii kula dnyada ihsan edilirse, bu onlar hakknda neden mmkn olmasn? isterse Allah b tahamml gcn istedii kimselere dnyada da bahedebilir. Buna hi kimse mni olamaz.

hisselmyzAllah tarafndan verilen g ve idrk

kabiliyetleri gemitir.

Bun-

lardan sz etmitik... Nasl ki Musa (aleyhisselm) 'a kendisi ile konumak

gcn vermise, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Efendimize de kendisi cemalini grme gcn vermitir. (Vallahu 'Iem).

Bekri -Baklln yete yaplan eitli yorumlara verdii baz

cevablarda yle demitir: "Musa (aleyhisselm) Allah' grmtr. Srf bu
da Rabbini grmtr ve ona Allah tarafnyzden dp baylmtr.
dan verilen idrk neticesinde parampara olmutur. Bu anlam yine ayn yetin

Kad Ebu

Da

devam

olan

ksmlardan

istinbat etmitir:

"Lkin daa bak, eer yerinde istikrar ederse (durabilirse) (bu takdirde) beni greceksin! Rabbi vakta ki daa tecelli etti, onu parampara
yapt ve Musa (aleyhisselm) da dp bayld." (578).
Bu kavle binaen evet, Rabbinin daa tecellisi, ona grnmesi demektir.
Ona grnd vakit tabi ki onu grmtr.
mam Ca 'fer-i Sadk b. Muhammed der ki: Allah Musa (alcyhissclm)'\ tecelli edinceye kadar dala megul etti. Eer byle olmasayd bir daha a-

(578) A'raf Sresi, yet: 142.

VE RABBNt GRMES
lrd. Onun bu kavli, Musa

PEYGAMBER

(s..v.)

ylmasyla baygn derdi ve

lm) 'm Rabbini grdne bir

Baz
tr.

mfessirler derler

ki:

(alcyhissc-

delildir.

Allah

daa tecelli

etmitir.

Da onu grm-

yleyse Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de onu grm-

tur.

nk dan Allah' grmesi, bunun bir nevi insanlar iin de ciz olduuna kesin bir iarettir. Sonra yette bunun men'ine kesin bir

delil

de bulun-

mamaktadr.
Peygamber

olmasna, onun
yoktur. Zira; bu hususta (Al-

(sallallahu aleyhi ve sellem) iin

hhkn grdne de ak

ve kesin bir

delil

bunun

sbit

lah'n kitabnda ve hads-i erifede) varit olan balca delilimiz

sindeki o

iki yettir.

Necm

sre-

O iki yetin yorumunda mfessirlerin ayr ayn yorum-

larn yukarda grdnz. Grmesi muhtemeldir. Kimse bu ihtimali nleyemez. Sonra bu hususta Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'den sbit
olmu kesin ve mtevatir bir eser de yoktur. bn Abbas (radyallahu anhma) 'dan nakledilen hads (579) biliyorsunuz ki; onun inancn belirtiyor; Peyhalde onun ifade
gamber (sallallahu aleyhi vesellem)'e isnat etmemitir.
ettii, ya da tazammun eyledii mnya itikad etmek ile amel (veya ilim)

vacip olur.

yetin yorumunda nakledilen Ebu Zer (radyallahu anh)'m hadsi de bunun gibidir. Muaz (radyallahu anh) 'dan nakledilen hads ise; aklanmaya
muhtatr. Ayn zamanda hads ilmi ynnden isnat ve metince de muzvasflar
tarptr. Dier Ebu Zer (radyallahu anh)'n naklettii hads ise

tamaktadr:
a) Muhtelif,
b)

Muhtemil,

c)

Mkil.

bir nrdur,
eitli ekilde rivayet edilmitir: "Nrun enna erahu? =
ben nasl grebilirim?" "Nurniyyun erahu = Nurandr grebilirim!"
"Ona sordum; bana dedi ki: (Bir nr grdm.) "(580). Gryorsunuz ya,
bu eitli rivayetlerden hibiri ile ihticac sahih olmuyor.* B/r nr grdm"
kavli sahih olduunu kabul eniimiz takdirde; Reslullah (sallallahu aleyhi

ve sellem) efendimiz, Allah' deil; Allah' grmekten alkoyan, perdeleyen bir nr grm oluyor. "O bir nrdur, nasl grebilirim?'* (581) buyurmasn da buna irca edebiliriz. Denilebilir ki, gz kamatran nr, beni onun
cemalini mahede etmekten alkoymutur, demektir.

(579)

mam Ccrir't-

(580)

/mam Mslim;

Sahih.

1.

le Ebu Zerr-i Gfart (r.j./dan

(581) 508

No.h

Avf

Taberi.

tarikiyle rivayeti tahri etmitir.

KUabl-yman.

292*<fc rivayetin

"Syt Menahil. Shf. 32."

Babu kavlihi Aleyhi s-Selm 291 (178) numara

dier metni yine Ebu Zctr 'den tahri edilmitir.
78.

tahrice bakla.

199

Dier

FA-I

ERF

TERCMES

bir hadsde,

"Onun

perdesi nurdur." (582) diye geer.

Bir hadsde de,

grdm!"

(583)

Hulsa; Allah gereken idraki hem kalbte, hem de gzde yaratmaya

yok ki kaadirdir. Diledii gibi yapar (kimse ona karamaz!) Ondan

phe

"Ben onu gzmle grmedim,

lkin kalbimle iki kere

buy urul mutur.

baka

ilh yoktur!

ayet bu konuda kesin ve apak bir hads varit olursa, inanrm ve kabulm olur... nk bu (Allah' grmek), imknsz deildir. Bunun mmkn
olduunu nleyecek herhangi kesin bir delil de yoktur! Doruya muvaffak
klan phe yok

ki Allah'tr...

RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)N,

MRATA ALLAH'A M N AC A ATI VE ONUNLA MUKLEME

ETMES
Bilindii gibi, Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) Mi'rac'ta Allah'a mnacaat etmi ve onunla mkleme (konumak) erefine nail olmutur.

Bu

hususta Allah (c.c.)

yle buyurmutur:

"(Allah'n) kuluna vahyettigini etti." (584).

Bu babta birok hads-i nebev de varit olmutur

gamber efendimizin, Cenb- Hak'la konutuunu

Dnelim (yine) yet-i kerimeye:

ki;

hemen

hepsi Pey-

isbat etmektedir.

Bu yetteki muh (vahyedenin kim olduu) hususunda ihtilf vki olmutur. Mfessirlerin ou, vahyedenin Allah olduuna kail olmular-

Cebrail (aleyhissclm)'eL vahyetmitir.

$
ilhiyi Muhammed (aleyhissem) 2i ulatrmtr. Ca'fer
b. Muhammed's-Sadk (rahmetullahi aleyh) gibi baz mfessirler de
Allah (c.c.) dorudan doruya vastasz Muhammed (sallallahu aleyhi
ve sellemye vahyetmitir, demektedirler. Vasjtf'den de ayn gr nak-

dr. Diyorlar
da bu vahy-i

ki;

Allah

(c.c.)

ledilmitir. Mtekelliminden bir

da

sra gecesi

numutu
(582)

namu

ksm limler de ayn fikirdedirler. Onlar

Muhammed (aleyhisselm)

Rabbi

ile

vasta olmadan ko-

demilerdir.

mam Mslim. Sahih.

vcf. kavlihi:

Hkabu

I.

hu'n-

Kitabl-

yman.

79.

Babu

Kavlihi Aleyh.

VSdm

'

tnrvcll.be la

Nur" da 293 (179) No. ile Ebu Musa'dan 294 (...) No. ile
Ayrca mam Ebu Davud Taytlisi, ayn tarikle rivayeti

tarikle iki rivayet tahri edilmitir.

Ye-

dier

trir

tesbit

ve

udiri eylemitir.

(583)
nahil.

bn Ceririi'-

Taberi Muhammed

b. Ki'abi'l-

Kurazi'den rivayeti tahri etmitir. "Suyt, Me-

32."

(584) Nec; Sresi, yet: 10.

200

RESLULLAH'IN, MRATA ALLAH'A MNACATI

sra kssas hakknda mfesstr Nakka, bn A bbss (radyailahu anhma) 'dan
nakletmitir:

"Sonra ona Cebrail yaklat, derken sarkt."

Bu

yeti Reslullah efendimiz bize

(585).

yle aklamtr:

Yani Cebrail (alcyhissclm) benden ayrld; btn sesler benden

kesildi.

Tam o anda Rabbimin "korkma" ey Muhammed,

"yakla, yak-

la!" szn duydum.

sra kssasndan Enes (radyailahu anh) 'dan da ayn melde hads
edilmitir.

Bu

fikirde olanlar

u yet-i kerime

ile

rivayet

ihticac (istidll) ediyorlar:

ya bir perde arkasndan, yahud bir eli gnderip de

ile dilediini vahyetmesi olmadka, Allah'n hibir beere ke-

"Bir vahy

ile,

kendi izni
lm sylemesi (vaki)

(586).

Vahiy ksma ayrlr:

Perde arkasndan. Musa (aleyhissclm)'a

Dediler
a)

olmamtr."

ki:

konutuu

gibi...

Btn peygamberlerde ve bizim Peygamberimiz

Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem) de olduu gibi...

b) Melekler vastasyla.

Hazreti

Muhammed

Cemalini gstererek, vastasz direkt olarak peygambere konumak suretiyle vahiy. (Nitekim) az evvel serdedilen yetteki (Vahyen) kelimesi buna bariz bir delil tekil etmektedir.
c)

Bazlarna gre, buradaki

vahiy:

Cenb- Hakk'n vastasz peygamberin

kalbine ilka etmesidir.

Ebu Bckr el-Bezzr (Snen' inde) Ali (k.v.)'den, sra hadisesi hakknda,
bundan daha ak olan bir hads nakletmitir ki, o hadste Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in Rabbinin kelmn dinledii anlatlmaktadr. Nitekim hadsde yle zikredilmitir:
"Melek ADah ekber, AOah ekber! dedi. Bana perde arkasndan yle
denildi: (Kulum doru sylemitir. Ben en bym. Ben en bym!"
Ezan kelimelerinde de ayns rivayet edilmitir. Her ne ise bu hususta daha geni malmat ilgili babta verilecektir. Bu blmdeki iki hadsin mkili
orada

tafsilatl olarak anlatlacaktr.

Allah 'm Muhammed ve dier peygamberlerle (sallallahu aleyhim ecman) konumas mmkndr, aklen imknsz deildir. Dinde bunu kesinlikle meneden bir delil varit olmamtr.. Bu hususta bir sahih haber
varit olmusa, phesiz ki ona bizim itimadmz sonsuzdur.

(585)

Neon

Sresi, yet. 8.

<586) Zuhrf Sresi, yet; 51.

FA- ERF

TERCMES

Musa (aleyhisselm) 'la konumas vki olmutur. Sabittir, gerektir. Kesindir. Allah kitabnda bu, ak ak anlatlmtr. Hatta (Teki ima) buyurarak
tekit etmitir de... Hadsde varit olduuna gre; onu yedinci kat ge ref
etmitir. Onunla konumas sebep olmutur buna. Muhammed (aleyhissebtn bunlarn stne karmtr. yle bir yere kadar gelmitir ki,
orada kalemlerin czrtsn bile duymutur. Byle bir mazhariyete eren bir
peygamber hakknda Allah'la mklemesi nasl mstahil olur! Buna imkn
hi? Allah dilediini dilediine zel olarak verebilir, kim karabilir
var
buna! Kimisini kimisinden dereceler ynnden stn klabilir. Bu kudrete
sahib olan Allah' (tm noksan sfattan) tenzih ederim!

lmy

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'N

SRA GECES CENAB I HAKK A YAKLAMASI
Bu hususu

anlatan yet-i

yaklat, derken sarkt. (Bu suretle

yay kadar, yahud daha yakn oldu da." (587).

O peygambe-

hususta birok hads-i erif varit* olmutur.

kerime ise yine Necm gresinde yer almaktadr:

Bu

"Sonra
re) iki

(Cebrail ona)

yetteki (yaklat) kelimesinde mfessirler eitli grlerde

bulunmu-

lardr.

Mfessirlerin ou, bu yaklama veyahut sarkma olay

ile Cebrail (ateyhisselm) arasnda cereyan ettii kanaatini

Muhammed
tarken;

bir

da bu, bunlardan birine mahsustur demilerdir. (Yani yaklaan ya Hazreti Muhammed 'tir, ya da Cebrail (aleyhisselm) du). Ya da
bu sarkma olay Sidre-i Mnfeh'dandr. Mfessir Raz'ye gre bn Abbas (radyallahu anh) yle demitir:

ksmlar

"Burada yaklaan Muhammed 'tir

karrup etmitir o gece. " (558).

(aleyhisselm).

Rabbine

iyice te-

( DEN FETEDELL -) kelimeleri ayr ayn

lam tamaktadrlar. (DEN): Yaklat, (FETEDELL) iyice sokuldu,
Bazlar da

yetteki

mektir. Kimi mfessirler de bu iki kelime

mna gelmektedir, demilerdir.

Mekki ve Maverd'nin

ayn anlama

Necm

(588)

bn

bn Abbas (radyallahu anhma)'dan

getirdikleri

Sresi, yel: 8. 9.

Ebi Hrem.

bn

Abbu*

(r a

dan

tthric etmriir.

202

de-

yni (yaklat) anla-

rivayete gre:

(587)

an-

Syt, Menahil

Shf. 32.

RESLULLAH'IN,

MRATA ALLAH'A MNACATI

''Yaklaan Rab'dr. Yani, Rabbi Muhammed (aleyhissclim)'a yaklamasdr (589), demek, emri ve hkm onaylamtr, demektir. (nk Allah

mekndan mnezzehtir).

mam Nakk'm mam Hasan'l-Basr'en

"Rab, kulu olan

naklettii rivayette:

Muhammed (saliallahu aleyhi ve sellem) 'e yaklamtr

ve kudret ve azametinden gstermek istedii almetleri gstermitir" denilmitir.

bn Abbas (radyallahu anhma) 'dan nakledilen dier bir yorum:

Cmle-

de takdim tehir vardr. Yani nce Refref gelmi, Muhammed (aleyhisselm)'a

yaklamtr. Muhammed (aleyhisselm) da ona binip semavata ykselmitir ve Rabbine tekarrup etmek erefini ihraz buyurmutur. Nitekim Resl-i

Ekrem

(saliallahu aleyhi ve sellem) ,

"Cebrail benden ayrld, btn sesler kesildi ve Rabbim (Azze ve

Celle)'nm kelmn duydum!*' buyurmutur.
Sahih'te Enes (radyallahu anh)'dan nakledilen bir hadste yle Du-

yurulmutur:
"Cebrail (aleyhisselm) beni Sidre-i Mnteh'ya karmtr. RabbuMizzeti ve'l- Cebbar bana yaklamtr, iki yay, yahud daha yakn oluncaya kadar bana yaklamtr. Sonra bana yani Muhammed (aleyhisselm) 'a
dilediini vahyetmitir. Bana elli vakit namaz vahyetmitir." (590).

sra

hadsini sonuna kadar zikretti.

Muhammed

b.

K'b'm gr:

'Muhammed (aleyhisselm) Rabbine iki yay mesafe kalncaya kadar yak-

lamtr."
Ca'fer

b.

Muhammed

(rahimehullah):

"Rabbi onu kendine (mesafe)

iki

yay oluncaya kadar yaklatrmtr.

"

der ki: "Allah'tan olan yaklama lye girmez

(nk O, mekndan mnezzehtir). Lkin kullarn dnvv (yaklamas) lldr. " Yine diyor ki: "Takarrupda keyfiyet (nastlk) mntaki* olmuCa'fer b.

Muhammed

tur."

Grmyor musun Muhammed' in (aleyhissalatu ve selm)*\n

kalbine tev-

iman sayesinde bu erefe (Onu nail) etmitir. Reslullah'm kalbi sknet bulmu ve ek-phe namnda hibir ey kalmamtr.
Kaad Ebu'l-Fadl yaz der ki: "Burada dnv ve kurb (kelimelerinin) Al-

di ettii marifet ve

lah'a izafeti, hibir

yaklamas deildir.
Ca'/mTs-SaoM 'n dedii gibi; mekn ve mesafe

zaman mekn

izafeti

veya mesafe

nk; Allah (c.c),

gibi mefhumlardan mnezzeh ve mberrdr. Onun

(589)
(590)

bn

iin

Reslullah

(sal-

Cerir'l- Tabcri de rivayeti tahri etmitir.

/mam Buhar.

Sahih. Kitab't- Tcvhkl.

Babu Kavlihi ve Kellem Allah tcklima'da Enes (r.a.ydu

tahri etmitir.

203

FA- ERF

TERCMES ____

Rabbine yaklamas demek, O'nun yksek

menzilinin izhar, rtbesinin bykln belirtmesi demektir. O bu

Jaahu aleyhi ve selem)'in

sayede Esrar- lahiyeyi mahede etmitir. Kudretinin yceliini

marifet nurlarn ayne'l-yakn grm ve kalbi bu nurla parl parl parlamtr. nk, bu kendisine, Allah'n bir ikram, lutf ve ihsandr
ki; dnya kurulduundan bu yana hibir kula hatta peygambere myesser olmamtr. "Rabbimiz dnya semasna nazil olur" sz de bylece tevil edilir. Yani onun fadl, ihsam ve hsn-ti kabul (O gece) dnyaya nzil olur, demektir." Vasit der ki: Her kim, peygamberin kendi
nefsiyle arzu ve gayreti ile yaklatn vehmederse, orada bir mesafenin bulunduuna kail olmu olur (oysa orada mesafe yoktur). Bilkis
her ne zaman kendi gayretiyle Hak'a yaklamak isterse hakikatini derk*ten (idrak etmekten) o derece uzaklar. nk; Hakk'a dnv ve kurb
(gibi mefhumlar) izafe edilemez.

(KABE

KAVSEYN

iki

yay kadar) kavline

gelince:

Kim buradaki zamiri Cebrail (aleyhisselm)a deil de,

se,
le,

Allah 'a irca ederbu Allah'n ona olan lutf ihsan ile, nezdinde derecesini ykseltmesiyona bol marifetler ikram etmesiyle, onun btn isteklerini vermesiyle,

nezdindeki mertebesini belirtmesiyle te'vil

edilir.

Tpk:

"Bana bir kar yaklaana ben bir arn yaklarm. Bana yryerek
gelene ben koarak giderim!*' (591),
sznde (yani hads-i Kudsisinde) yaplan te'vil gibi.. nk burada "Ben
onun duasn kabul ederim, btn dileklerini veririm" eklinde te'vile gidilmitir.

KIYAMETTEK STNL
Bize;

Kad EbuAli

Ebu'LFadl, Ebu'l-Hseyin, Ebu Ya'la es-Sinc

bn Mahbub, et-Tirmiz, el-Hseyin b. Yezid, cl-Kuf, Abdusselm

Harb, Leys, Rebi' b. Enes (senediyle) Enes (radyallahu anh) 'dan:

(591

m*m Bubari.

Sahih. Kitab't- Tevhid.

Babu

b.

Zikri n- Ncbiyyi (sallallahu aleyhi ve seilem) ve

rivayetuhu an Rabbihf de Enes (r.a.)'u.

/mam Mslim;
Zikri

48. Kitab- Zikr ved- Dua. Ebu Hreyre (t.:) dan. Aym khab, 6. Babu Fadli'zve d- Dua. Ebu Hreyre ve Enes b. Mlik (r.anhma)'dan 19 (2687) No.lu metinle ve 21 (...)

22 (2687) No.lu metinle Ebu Zerr-i Otfart

imam

(r.a.) 'dan.

Tirmizt; Snen. Ebvab'd- Daavat.

Babu Hsni'z- Zanni billahi'de 3589 No. ile Ebu Hreyre

Mce; Snen. 33. Kiub'l- Edeb. 38. Babu f adli 't- Amel 'de 3821 No. ile Ebu Zerr-i
Gtfari (r.a.)'dan, 3822 No. Ue Ebu Hreyre (r.a.)'dan tahri etmilerdir.
(r.*.)'an. bn

204

STNL

KIYAMETTEK

"(Kabirden) ba's olunduklar zaman, lk kacak insan benim. Rableri huzuruna geldiklerinde hatibleri benim! mitlerini kestikleri zaman
da mjdecileri (yine) benim! Liv'l- Hamd benim elimdedir. Rabbimin katnda demolunun en kymetiisiyim. (Buna ramen) vnme
yok!.

bn Zahr'in Rebi' b.

Enes

tariki ile getirdii rivayette ise

yle Duyurul-

mutur:

kacak insan benim! Rableri huzuruna

geldiklerinde kumandanlar benim. Skt ettikleri zaman hatibleri (yine) benim. Habs olunduklarnda efaatileri benim! mitsiz kaldklar
zaman mjdecileri benim! Kerem livas (sanca) elimdedir. Rabbimc
gre, demolunun en kymetlisi benim. (Buna ramen) vnme yok!
Her birerleri tertemiz inciyi andran tam bin hizmeti yanmda dolap
"Ba's olunduklar zaman

ilk

duracaklar." (592).

Ebu Hreyre (radyallahu anA/dan:

"Cennet giysilerinden bir giysi giydirileceim. Sonra Ar'n sa yannda duracam. Mahlkattan o makamda benden baka kimse bulunmayacak!" (593).

Ebu Said (radyallahu anh)'an:

"Kyamet gn ben demolunun seyyidiyim! Elimde Liv'l- Hamd
olacak. (Buna ramen) vnme yok (vnmyorum). O gn dem ve di-

er peygamberlerden hibiri yoktur ki, sancamn altnda olmasn! Kendisine yerin ilk yarlacak

vnme yok!"

olduu

(yani ilk dirilecek olan) insan

(594).

Ebu Hreyre (radyallahu anh)'dan:

"Kyamet gn demolunun seyyidi benim! Kabrin

(592)

men

benim!

mam Tirmizi; Snen- Ebvab'l- Mcnakib,

yb'as'de 3614 No.lu melinle Rebi

b.

kendisine ilk ya-

Babu'r- Rcsli (sallallahu aleyhi ve sellem) Evvel

Enes, Enes b. Malik (r.a.)'dan gelen rivayeti tahri elmi-

llr.

(592)

Kaad yaz'n ifa metninde

nin metninin

sylenen

(593)

Zahri't- Afnkiy'mn bu rivayetiolduunu Menahil's- Safa Shf. 32'de

szne Sarih Aliyy'l- Kaari bu metnin

olduunu beyan

mam Tirmizi;

bn Zahr Ubeydullah b.

Naim'in Delailn-Nbvve adl eserinde

imam Syt'nin

inde tahric

Men

mam Ebu

zikrettii

ediyor.

erh, C.

Snen. Ebvab'l-

Yb'as'de 3615 No.

ile

I.

Meukb

Ebu Hreyre

mam Buhart'nin Edebu'l- Mfred'-

Shf. 251.

Babu'r- Rcsli (sailallahu aleyhi ve sellem) Evvel

(r.a.)'dan tahri etmitir.

mam Tirmizi:

Snen. Ebvab'l- Mcnakib. Babu "Reslullahi Hatemi'n- Nebiyyin" de 3618

Hudri (r.a.)'dan ayrca ayn metni Ebvab Telsini'!- Kur 'n ve mtn sreli (Beni
srail) de 3147 No. ile yine Ebu Saidi'l- Hudri (r.a.)'dan daha uzun bir metni tahri etmitir. mam
bn Mce: Snen. 37. Kiiab'z- Zhdi. 37. Babu Zikri - efaati de 4308 No.lu metni Ebu Saidi'l- Hudri
(594)

No.

ile

Ebu

Saidi'l-

(r.a.)'dan tahri etmitir.

205

tFAnlaca nsan (yani

TERCMES

olan insan) benim!

payesi Ok verilecek olan

ilk dirilecek

benim! Kendisine efaat

bn

ERF

lk efaat edecek de
da benim!"

(595).

Abbas (radyallahu ann/dan:

"Livft'l-

Hamd'n

hamili kyamette benim!

vnme yok! lk efaat

edecek ve kendisine ilk efaat etme payesi verilecek benim! (Yine) vnme
yok! Cennet kapsnn halkasn ilk kmldatacak olan da benm. Bana
(cennet) alacak ve oraya benimle birlikte m'minlerin fakirleri girecek. vnme yok! Evvelkilerin de sonrakilerin de ekremiyim ben. (Fakat)

vnme yok!"

(596).

Enes (radyallahu ann) 'dan:

"Cennete

nm."

ilk

efaat edecek insan benim! Ben en ok

bals

buluna-

(597).

(Yine) Enes (radyallahu annj 'dan:

insanlarn efendisiyim. Bunun sebebini anlayacaksnz; nk Allah orada ilk gelenlerle sonra gelenleri birarada toplayacaktr." (598).

"Kyamet gn ben

Ebu Hreyre (radyallahu anh) 'dan:

"Kyamet gnnde, ecir bakmndan

mam umarm!" (599).
Dier

yle

bir hadste

varit

peygamberlerin en

by

ol-

olmutur:

"brahim ve sa'nn (aley hisselim) kyamet gnnde aranzda olmasndan holanmaz msnz?" Sonra yle buyurdu: "Kyamet gnnde O ikisi
mmetim arasnda olacaktr". brahim (aleyhisselm)'a gelince: yle ses.

lcneck:

(595)

mam Mslim; Sahih. 43. Kitab'l- Fadail, 2. Babu Tafdili Nebiyyina (sallallahu aleyhi ve seli cm)

al Cemi-i'l-Halaik'de

(596)

mam Tirmizi;

3/2278 No.lu metni Ebu Hreyre (r.a.)'u tthri etmitir.

Snen. Ebvab'l-

Menakb, Babu

No.lu metni Abdullah b. Abbas (r.a.)'ian tahri etmitir.

"Resiillahi Hatem'n- Nebiyyin" de

3620

mam Darmi de. Msned. Mukaddime 8'inci

Bab'ta tahri etmitir.

(597)

mam Mslim; Sahih.

(598)

Kaad yaz

Kitab'l-ynan, 85. Babn fi Kavlin Nebiyyi (sallallahu aleyhi ve scl1

yfeu
(ve yefeu) fi l- Cenneti..." de 330/196 No. ile 331. 332. 333 (....)
Evveln
Nasi
lem) "Ene
No.lu metinlerle de rivayet tariklerini cemeyleyerek tahri eylemitir.

ni

mam

(t. a.)

ifa'y ald Enes

b.

Malik (r.a.)'dan rivayet edilen metin "efaat Hadisi"

Buhar; 97. Kilab't- Tevhid. 36. Babu Kelmi'r- Rabbi Azze ve Celle

maal- Enbiya ve Gayrihimde.

mam Mslim;

Sahih.

|.

Kitab'l-

yman.

84.

Yevmel- Kyameti
Babu Edna Ehlil-

Cenneti menzileten fihya'da 322/193 No. ile Enes b. Malik'e Katade tarikiyle gelen metin 323 (....)
No. ile yine Katade tarikiyle gelen bir dier metin 324 (....) No. ile yine Katade 'den gelen metnin bir
dier
325 (...) No. ile yine Katade tarikiyle gelen bir baka ksm ihtiva eder. Metin 326 (...)

ksm

No.

ile

Sabit ve beraberinde

//* (r.a .)

efaat hakknda

Ma'btd

b. Hilali'l-Anez'oin

rivayet edilen

en uzun metin

206

bulunduu ve bahse konu olan Enes b. Ma-

tahri edilmitir.

KIYAMETTEK

STNL

Sen, duada benim ve zmyctimin istedii kimsesin.

mmetinden

(bir fert)

yleyse beni de

yap!

tsa'yajaleyhisselm) gelince. (Biliyorsunuz ki,) peygamberler ayn babadan gelme ocuklar olarak kardetirler. (Ne var ki) anneleri muhte-

Hi phe yok ki, sa benim kardeimdir, aramzda peygamber

yoktur (gelmemitir). Ben ona btn insanlardan ileriyim!" (600).
liftir.

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)'in:

"Ben kyamet gnnde, insanlarn

seyyidiyim!" szne gelince:

O, dnyada da insanlarn seyyidi. Lkin kyamet gnnde ululuk ve efendilikte o, dier peygamberlerden apayr zellie sahip olacaktr. nk insanlar orada ondan baka peygamberler dahil, hi kimseye ba vuramayacaklardr.

Ondan baka

dertlerine dev olacak kimseyi bulamayacaklardr. Zira seyyid

muhta durumda kaldklar zaman kendisine ba vururlar. te o gnde insanlar arasnda seyyidlik ve efaat babnda o, tek olacaktr. Bu hususta ortunla hi kimse boy lemeyecektir. Zaten kimse ona
kar stnlk iddiasnda bulunmayacaktr.

o kiidir

ki, insanlar

yleyse onun (Ben kyamette insanlarn efendisiyim!) hads-i erifi, tpk:

"Bugn mlk kimindir?**. (Yine kendisi cevap verir:) Bir olan (her eye hkim ve) Kahhar olan Allah'ndr." (601) yeti gibidir.
de Allah'ndr. Lkin hirette dnyada hkimiyet taslayan kimselerin sz kesilecek. Byle bir iddiada bulunamayacaklar. nk gerek mlkn sahibi Allah olduunu idrak edecekler. Yine byle:
Dnyada herkes efendilik ve beylik taslyorlar. Fakat hirette efaat pyesi
yalnz Hazreti Muhammed (aleyhisselm)'d verildiini grnce herkes ona
ecek ve ondan efaat dileinde bulunacaktr. te orada efaat edecek ye-

Mlk dnyada da

Bu demek deildir ki. dnyada o demolunun efendeildir. O, hem dnyada hem hirette demolunun seyyididir. An-

gne kii
disi

hirette

O olacaktr.

cak hirette hi kimse byle bir iddiada bulunamayaca ve herkes efendiliHazreti Resule teslim edecei iin byle buyurmulardr.

Enes (radyallahu anh) 'dan:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurmulardr:

"Kyamet gn
Hzin der

Cennetin

kapsna

gelirim.

Ve amalarn

isterim."

ki:

man Buhar; Sahih. 60. Kuab'l-Enbiya. 84. Babu "Vc'zkr fi'l-Kilabi Meryem" Ebu
Hreyre (r.a. /dan. mam Mslim; Sahih 43. KitabM-Fadail, 40. Babu Fadaile Isa (a.s.) da 143
(600)

(2365) ve 144
(601)

Gtr

(....),

145

(....)

No.

ile

Ebu Hreyre (r.a.yten ayr meini

Sresi, yel: 16.

207

tahri eylemitir.

FA- ERF

Sen kimsin?
Ben Muhammed'im,

TERCMES

derim.

Ben (zaten) sna amakla emrohndum, senden nce hi kimseye amam,

diye cevap verecek." (602).

Abdullah

b.

Amr (radyallahu

anh) 'dan:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdular

ki:

"HavzmOn byklk mesafesi) bir aylk yrytr. Uzunluu ve genilii birdir. Suyu gmten daha beyazdr. Baka bir rivayette stten

dana beyazdr eklinde varit olmutur

Kokusu miskten gzeldir. Bardaktan gkteki yldzlar gibi (ok ve parlak)tr. Kim ondan ierse bir
daha susamaz!" (603).

Ebu Zer (radyallahu anh) 'dan ayns

"Uzunluu Umman
krr." (604).

ve yle denmitir:
ile Eyle aras (kadar)dr. inde cennetten pnarlar frivayet edilmitir

Sevba/'dan da ayns nakledilmitir: "Biri altndandr, dieri ise gmten. "(605). Ve/iDo/u Harise 'nin rivayetinde ise, "Medine ile San'a aras
kadar byktr" (606), sz geiyor. Enes 'in (radyallahu anh) rivayetinde, "Eyle ile San 'a aras kadardr" (607), deniliyor. bn mer (radyallahu
anh)* in rivayetinde, "Kfe ile Hacer-i Esved aras kadardr" (608) sz yer
alyor.
Havz(i Kevser) hadsini rivayet edenler arasnda

u isimlere de

rastlanm-

tr:

mam

Mslim; Sahih. I. Kttab'l-lyman, 85.

<602)
sellem) Ene evvel'n-Nasi'de 333 (197) No.lu metinle
mitir.

mam

Babu Kavli'n-Nebiyyi
Enes

b.

(sallallahu aleyhi ve

Malik (r.a.)'dan

rivayeti tahri et-

(603)
Buhar; Sahih. 81. Kitab'l-Rkak, 33. BabUn fi'l-Havzi ve Kavlillahi "tnna
A'taynake'l- Kevseri"de.
Mslim; Sahih. 43. KitabuM-Fadail. 9. Babu Isbati Havzi Nebiyyina (sallallahu aleyhi ve sellem) de 27 (2292) No.lu metinle Abdullah b. Amr (r.a.)'dan rivayeti
tahri eylemitir.
(604)

mam

mam Mslim; Sahih. 43. Kitab'l-Fadail, 9. Babu Isbati Havzi Nebiyyina (s.a.v.) de 36

(2300) No.lu metinle

Ebu

Zerr-i

C/ar (r.anh)'den

tahri eylemitir.

mam

Mslim; Sahih. 43. Kirab'l-Fadail. 9. Babu Isbati Havzi Nebiyyina (s.a.v.) de 37

(605)
(2301) No.lu metinle Hz. Sevban (r.a.) tahri eylemitir.

mam

Buhar; Sahih. 81. Kitab'r-Rkk. Babn

fi'l-Havz"dan. imam Mslim; 43.
KitabuM-Fadail, 9. Isbati Havzi Nebiyyina (s.a.v.) de Harise b. Vehb (r.a.) 33 (2298) No.lu metin,
le rivaeti tahri eylemitir.
(606)

(607)

mam Buhar; 42. Kitab'l-Msakat, 10. Babu Men

Rea, Sahibe'l-Havzi ve'l-Karyete Ehakku

mam

Mslim; 43. Kitab'l-Fadail. 9. Babu Isbati Havzi Nebiyyina

(2303) No.lu metinle Enes b. Malik (r.a.)'dan tahri etmilerdir.
bi Maihi'de.

mam

mam

(s.a.v.)

da 39

(608)
Buhar; Sahih. 81. Kitab'r-Rkk Babn fi'l-Havzi de.
Mslim, Sahih. 43.
Kitab'l-Fadail, Babu Isbati Havzi Nebiyyina (s.a.v.) de 34 (2299) No.lu metinle Abdullah b. met
(r.a.)'dan tahri etmitir.

208

KIYAMETTEK STNLK
Scmure, bn mer, Ukbetbn Amir, Harise b. Vehb eh Huza

Enes, Cabir,
(609), el-Mustevrid (610),

Ebu Bene el- Eslem (61 1), Huzeyfe b. eh Ycman, Ebu mame, Zeyd b. Erkam (612), bn Mes'ud, Abdullah b. Zeyd
(613), Sehl b. Sa'd (6\4),Sveyid b. Cebele (6\5),Ebu Bekr, merb. eh
Hattab, bn Burcyde, Ebu Said eh Hudr, Abdullah b. es- Sunabih (616),
Ebu Hreyre, eh Bera, Gndeb (611), ic, Esma- Ebu Bekr (radyallahu
anh)'m kzlar, Ebu Bekre, Havle bintKays (617) (radyallahu anhuma).

(609) Harise b. Vehbu'i-Huza;

(r.a.)

olu

hads

anas Cerul

Ubeydullah'l ana bir kardetir.

serf

rivayet etmitir.

b.

Mlik

m k?

tnm Glsm 'dr.

mmehat- Mminl'dan

Buhar ve Mslim'de

(4) hads-

O Hazret! mer

Hz. Hafsa'dart ve dierlerinden

vardr. sabe; C.l. Shf. 299. Tercme

No. 1533.
(610) Mstevrid b.

cddah

b.

Amr'l- Fihri, Kureyi MeU'dir. Kendisi ve babas sahabedendir.

nce Kfc'ye sonra da Mekke'ye

dir.

Rivayei ettii Mi'rac hadsi Buhari'dedh.

Shf. 407.

mamlar
Hicri 45'de Msr'da

gitmitir. Ktb- Sitte

kendisinden hadis tahri etmilerirtihal

eylemitir. Bak;

sabe C.3,

Tercme No. 7928.

Ebu Bcrzete I- Elemi: knyesi ile mehur olan sahabedendir. Elem kabilesindendir. slmiyelin balangcnda Seref-i slm ile merref olmu. Hayber fethi. Mekke. Huneyn
fetihlerinde bulunmu sonra Irakcyn, ran ve Horasan'n fetihlerine itirak eylemitir. Hz. y4/;(k.v.) ile
Hariciler zerine sefere katlmtr. Horasan fethinde Merv'dc 64 H. de irtihal eylemitir, (radyallahu
(611) Nadle

b.

Ubcydullah

anhu). Bak. sabe; C. 3. Shf. 557.

Tercme No. 8716.

Zeyd b, Erkam; Hazrec kabilesinden ashab- kiramn d had ve gazada oka bulunaranndandr.
Ayrca Reslullah (s.a.v.)'den ok hads rivayet ederek Snen- nebevyeyi geleceklere nakledenlerdendir. Siffeyn'de Hayder-i Kerrar (r.a.) ile bulunanlardandr. Kfe'ye yerlemi, orada 67 veya 68 H.'de irtihal eylemitir (radyallahu anh). Bak. sabe; C.l. Shf. 560. Tercme No. 2873.
(612)

(613) Abdullah b.
tine

Zeydb. ilebe

b.

Abdullah

b.

Salebe b. Zeydb. eh Harisi

I-

Hazreci:

slm

mille-

ezan gibi 1400 yldr okunan ezann lfzlarn Cenab- Hak tarafndan ryasnda gsterilmesi sure-

tiyle

hediye

ettirilen

mbarek

sahabidir. Hicretin 32*nci senesinde

64

yanda

inihal- dar- bakaa eyle-

mitir (radyallahu anh). Bak. sabe; C.2, Shf. 312. Tercme No. 4686.
(614) ehl b. Sad b. Malik b. Hlid b. ilebe b. Harise b. Amri'l- Hazreci: ensardandr. Meahir-i
ashabdandr. rtihal-i Nebev'de (15) yandayd. Medine-i Mnevvere'de en son irtihal eden Sahabe-i
CeUl'djr. H. 91. irtihalinde yz

yana yakn

idi (r.aleyh)

Bak. sabe; C. 2. Shf. 88. Tercme No. 3533.

(615) SveydA Cebele; Tabakat m e! lifletince Reslullah (s.a.v.)'le sohbeti olmad sylenen Sveydb. S'lalebel 'l-Fiar Beni Fizare kabilesindendir. Hads- erifi bu bakmdan mursel addedilmitir. Bak. sabe; C.2, Shf. 133, Ter.No. 3816.
i

(616) Abdullah b. Sunabih; Reslullah (s.a.v.) ile sohbeti hads fllimlerince tesbit edilememi olan
Malik in Muvana'mzevatdan biri de Sunabih 'dr. Tabiin-i evvelinden olduunda phe yoktur.

mam

da Seref-i Sohbet-i Nebevi

sahabe

(617)

mi,

saylmsa da

isbat

ile

Cndeb b. Abdullah

orada

irtihal

merref olduunu iyham eder olarak

tesbit edilen rivayetinden

dolay

edilmemitir. Bak. sabe: C.2, Shf. 384. Tercme No. 5046.

b. Sinan'l- Beceti;

eylemitir.

dedesine nisbetle anlan sahabedendir. Kfe ye yerle-

Baknz, sabe; C.l,

Shf. 248- 249,

209

Tercme No. 1223.

ifa-i erif: 14

"

FA- ERF

TERCMES
PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'N
(HABBULLAH) SIRRINA MAZHAR OLMASI
Bilinen bir husustur ki, Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem)

ayn

zamanda Allah 'n Habibi (sevgili kulu ve dostu) 'dur. Bu hususta ylesine
sahih hadsler varit olmutur ki, artk btn Mslmanlarn dilinde
>,

Habibuilah

,,

diye yer

almtr

O!

brahim el- Hatib, Kerime binti Ahmed, Ebu'l- Haysem, el- Hafz Hseyin b. Muhammed, Kad Ebu 7- Veid, Abd b. Ahmed,
Ebu'l- Heysem, Ebu Abdullah Muhammed b. Yusuf, Muhammed b. smail, Abdullah b. Muhammed, Ebu Amir, Fleyh, Ebu 'n- Nadr, Bsr b. Said,
Bize;

Ebu 7- Kasim

b.

Ebu Said (radyallahu anh)'dan:

(senediyle)

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurmulardr:

"Eer ben, Rabbraden bakasn

dost edinseydim, mutlaka

Ebu

Bekr'i

dost edinirdim." (618).

Dier

bir hadsde:

"Arkadana phesiz Allah'n dostudur!"

bn Mes'ud (rachyallahu anh)'6an:
Allah, arkadanz dost edinmitir." (620).

(619).

"Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in ashabndan bir topluluk

oturup onu bekliyorlard. Nihayet kp onlara yaklanca, onlarn aralarnda konutuklarn duydu;

biri dedi ki:

"Hayret dorusu Allah mahlukat iinde brahim'i (aleyhisselm) kendine dost edindi.

konumasndan daha hayret verici

deil ki? Biliyorsunuz ki Allah (c.c.) Musa (aleyhisselm) la konumuDieri,

"Musa

(aleyhisselm)la

tur." dedi.
Bir

bakas

da, *7sa Allah'n kelimesi ve

ruhudur"

dedi.

"Allah (c.c.) dem (aleyhisselm)' da semitir!" dedi.

yanlarna gelip selm verdi ve buyurdu ki:

(618)

Szlerinizi ve hayretlerinizi

mam

Buhar: Sahih. 63. Kitabu Menakbu

aleyhi ve sellem) de,

ikisi

birden

Ebu

mam MslimM. Kitabu

Saidi'l-

Hudi (r.a.)'an

3 (2383) ve

(....).

(...).

(ve dinledim).

Ensari. 45.

1-

Babu

Tam bu

de,

srada

Dorudur, Allah

Hicreti n- Nebiyyi (sallallahu

FadaileV Sahabeti (r.anhm)de 2(2382) No.lu metinle

tahric etmilerdir.

No.

dyki (r.a.) da

duydum

Dier biri

ile

(...)

Ebu

mam Tirmiz:

Saidi'l-

No.lu metinlerle Abdullah

eylemitir.

210

Snen. Ebvab'l-

Hudri (r.*.)'dm

b.

Menakp

rivayeti tahric etmitir.

Mes'ud (r.a.)'dan

tahric

PEYGAMBER
brahim

(s.a.v.)

HABBULLAH
Musa

SIRRINA

da Neciyyullah'tr. sa (aleyhisselm) Ruhullah'tr, dem (aleyhisselm) da dediiniz gibidir. Allah onu semitir. Fakat dikkat etmelisin! Ben de Habihullahm. vnme yok! Kyamet gn Liv'l-Hamd'n hamiliyim,
(gene) vnme yok. lk efaat edecek olan benim, ilk efaat yetkisi verilecek olan benim ve vnme yok! Cennet kapsn ilk alacak olan benim, Allah o kapy bana ap oraya beni koyacak. Beraberimde m'minlerin fakirleri de bulunacak. vnme yok! Evvelkilerin ve sonrakilerin ek remi v im, vnme yok!" (621).
Ebu Hreyre (radyallahu anh)'m rivayet ettii hadsde, Allah peygamberine yle hitab etmitir:
"phesiz ben seni dost edindim. O, Tevrat'ta yle yazlmtr: (Ah(aleyhisselm)'i dost edinmitir.

(aleyhisselm)

med Rahman'n

Habibi'dir)." (622).
Kaad Ebu'l- Fadl yaz dedi ki:
ile) kelimesinin nereden, yani hangi kkten geldii huHlle (noktal

susunda

ihtilaf ettiler.

Bazlarna gre bu kelimeden gelme olan

(Halil) kendisini Allah'a veren

kiidir. ylesine kendini Allah'a vermitir ki.

O, araya hibir

ey

girme-

mektedir. Kimileri de (bu kelimenin) asi srisfa'dr. ibrahim'e (aleyhisselm) bu isim verilmitir: nk O, sevdiini Allah iin sevmitir; yerdiini

de Allah

iin

yermitir. Allah'n ona dost olmas

ise,

ona yardm edip onu

kendisinden sonra gelenlere imam klmasdr.

Kimi mfessirler de (el- Halil) demek, fakir ve muhta demektir. nk
bu kelime ihtiya anlamnda olan (halle) kelimesinden mtaktr (o kkten
gelmedir). brahim (aleyhisselm)' a bu ismin verilmesi, btn ihtiyacn Allah'a hasretmesi, kendini btn arzu ve himmetiyle ona adamas, ondan baka
kimseyi gz grmemesinden ileri gelmitir. Nitekim mancnkta atee at-

laca zaman,

Cebrail (aleyhisselm) gelip:

Nasl bir ihtiyacn var m? diye sorduunda u ilgin cevab vermitir:

Sana gelince; benim sana ihtiyacm yoktur! (623).
Ebu Bekr

Frek, dedi ki:

Noktal (H) ile "el-Hulle" yle bir zel sevgi ve dostluktur
b.

dostlua mazhar olan kiilere sr olarak sylenir.

Bazlarna gre, bu kelimenin anlam muhabbettir. Kii
mi, artk onun her dileini yerine getirir.

Yapt

ki,

ancak bu

bir insan sevdi

sulardan dolay onu

(621) Tirmizi: Snen. Kitab'l-Menaktb. Babn "Resliilahi Hatem'n- Nebiyyin" de hads-i erifi

3620 No.Iu metinle Abdullah

b.

Abbas

(r.a.)'dan tahri initir.

mam Darmi

Msned

inde tahri

et-

mitir.
(622)

mam

Beyhaki: Delail'n- Nbvve'de tahri etmitir.

Ebu Naim, Hilyetti'l-Evliya'da Mukatil ve Said'm

MenahilV Safa Shf. 18 de kaydediyor.
(623)

211

szleri iinde

bulunduunu.

mam Syti.

FA- ERF TERCMES

sorumlu tutmaz, ufak tefek hatalarna gz yumar. nk onun sevgisi bir

kere kalbine yerlemitir. Nitekim bu hususu Allah (c.c.) Kitab- Cehrinde
izah etmitir:
44

Yahudiler, Nasraniler (yle) dedi: "Biz Allah'n oullan ve sevgilileriyiz."

De ki: "yle de niin (Allah) sizi gnahlarnz yznden azab-

landnyor?"

(624).

yet-i kerimede grlyor ki; sevilen kimsenin azablandrlmas gerekmez. Sonra dostluk "oulluktan daha ileridir. nk oullukta d-

manlk

Nitekim bir yette:

olabilir.

"phesiz hanmlarnzdan ve ocuklarnzdan bazlar

dmandr."

sizin iin bir

(625) buyurulmutur.

Dostlukta dmanlk bulunmaz. Gerek Hazreti brahim ve gerekse Muhammcd (aleyhisselm) 'daki dostluk vasf, kendilerini tam mnsiyle Allah'a vermelerinden, btn hacetlerini ona arzetmelerinden veya Allah 'n
onlara kar olan zel sevgisinden, onlara bahettii zel srlardan, onlarn
kalplerine kendisi iin ilka ettii zel muhabbetten ileri gelmitir ki, onlar
kendisinden baka hi kimseye ne boyun emilerdir, ne de herhangi bir ihtiyalarn amlardr. Bu sebebleir ki; bazlar, "Halil (dost) o kimsedir
ki,

kabinde (sevdii kimseden) bakas

iin

yer bulunmaz!" demilerdir.

Onlara gre Peygamber (aleyhissclmy n:

"Bir dost edinseydim, mutlaka Ebu Bekr'i dost edinirdim! Lkin (yine de aramzda) islm kardelii vardr" sz, bu anlama gelmektedir.
Kalb
rece

bilginleri

bakmndan

muhabbet
stn

ile

hlle (dostluk) kelimelerinde, hangisinin de-

olduu hususunda

ihtilf

etmilerdir:

Bazlarna gre; bunlar derece bakmndan birdir, aralarnda herhangi bir

ayrcalk yoktur. Sevgili ancak dost olur, dost da ancak sevgili olur. Ne var

brahim (aleyhisselm) 'a halillik (dostluk) verilmitir, Muhammed (aleyhisselm) a da habiblik (sevgililik) ihsan edilmitir. Bazlarna gre, hllet
ki;

da Peygamber (sallallahu aleyhi

mbarek hadsini gstermilerdir: "Eer ben Rabbim (Az-

(dostluk) derecesi daha yksektir. Delil olarak

ve seilemy'm
ze ve Celle)*den bask dost edinseydim. " Biliyorsunuz ki, Reslullah efendimiz hakik anlamda ondan bakasn kendisine dost edinmemitir. Fakat
(muhabbet) kelimesini, Ftma, oullan Hasan ve Hseyin ve sme'ye (r.anhm) (626) iak etmitir.
.

(624)

Mkte

Sresi, yet: 18

(625) Tegabn Sresi, yet; 14.

(626)

mam Buharf;

NbOvve ve Megaz'dc,
Men Sebbe Ashabe n- Nebiyyi"

Tirmizt; Ebvab'l- Menakb. Babm "fi

Hz. Fatmctz- Zehra (radyailahu anha)'dan bahseden hadsi Hz.

Ebvab'l-

mam Mslim;

Sahih. Kitab Alamati'n-

Menakb. Menakb Zcyd

b.

Harise

(r.a.)

212

ie

44.

Menakb.

de 3873 No.lu metinle

(r.a.)'dan tahri etmitir. Yine
(s.a.v.)

da Hz. mer'den

tahri eylemitir.

PEYGAMBER
Ulem'nm ounluu
dan daha yksek olduu

(s.a.v.)

HABBULLAH SIRRINA

muhabbetin, hDet (dosthk)'tan

fikrindedir. nk Peygamberimizin (saliallahu aley(sevgi! ilik) derecesi, brahim (aleyhissclm)'m tadhi ve sellem)
=
(halillik
dostluk) derecesinden stndr.
Muhabbetin asl anlam: Muhibbin muvafakat ettii eye eilmektir. Tabi ki, bu anlam, kendisinden, meylin ve muvafakatyla faydalanmann saise;

tad

hih olaca kimseler hakkndadr ki, bu mahlkun derecesidir. Halik ise

Araz'dan (yani) bu gibi vasflardan mnezzehtir. Binaenaleyh onun ki muvaffak klmak, kurbiyyet sebeblerini hazrlamak, rahmetini ona ifaza etmek (aktmak), kalbinden perdeleri kaldrmaktan ibarettir ki. bunun sayesinde kalbi
ile onu grr, gz ile ona bakp temaa eder. Ve kudsi hadste buyurduu
gibi olurt,

iittii

kula, grd

gz,

konutuu

!" (627).

Bunlardan ancak

u anlalr: Kulun Allah'a tevecch etmesi, kendini ona

adamas, Allah'tan bakasndan yz evirmesi, kalbini ve btn davranlarn tam ihls iinde onun taatna yneltmesi... Hazreti ie (radyallahu
anh) 'a Reslullah (saliallahu aleyhi ve sellem) efendimizin
derken bu anlam ne gzel dile getirmitir:

ahlkn

vasfe-

"Onun ahlk

Kur'n'd... Onun honut grdne raz olurdu. Onun

fkelendiine de fkelenirdi/* (628).
Bu sebebledir ki, bazlar (dostluu) yle dile getirmitir:
'Sen kendini bana o kadar sevdirdin ki,
Nerde ise bedenimdeki ruhun yerini aldn!"
Hal ile, "Halil" bu yzden denmitir.
Ne demiler:
*
'Konutuum zaman hep senden sez ederim. Sustuum zaman iim hasretinle dolar."
'

gamber

ve sellem) iin sabit olmutur. Bunun hakknda

sahih hads ve haberler o kadar oktur. Ve btn Mslmanlar bu hads ve
haberleri gnlden kabullenmilerdir. Bize sadece
yet kfidir:
(saliallahu aleyhi

"(Habibim) de ki:

Eer Allah' seviyorsanz, hemen bana uyun ki, Al-

lah da sizi sevsin..." (629).

Mfessirler dediler ki: Bu yet nazil olduu zaman, kfuler
mtalada
bulundular: "Galiba Muhammed, bizim kendisini, Nasranilerin Meryem-

(627)

imam

Buhart; Sahih. Kitabfl'r-Rikak, Babu't-Tevazu'da Ebu

HOrtyn (rM.)'dan bu

hads

kudsyi lahri eylemitir.

(628)

mam Mslim:

Sahih. 6. Kitabu Satti'l- Msafrine. 18

Name

anh ev Marizahu" da 139 (746) No.

cmledir.

ile

Hz. ie'den

(629) l-i mran Sresi, yet: 31.

213

Babu Cami

Salali'l- Leyli

ve

"Men

rivayet edilen uzun bir metin iinde bir

TERCMES

oh sa'y hennn (asn dost) edindikleri gibi, dost edinnenizi istiyor'

Bu-

nun zerine Allah, onlarn fkelerini boazlarnda tkamak ve szlerinin hkmsz olduunu belirtmek iin hemen bir sonraki yeti inzal buyurdu:

"De

Allah'a peygambere itaat edin!".

ki:

Peygamberin erefini bu yetle bir kere daha, ona yaplan taat kendine
yaplan taata yaklatrarak beyan etti. Sonra da, itaattan yz evirdikler takkavl-i celili ile tehdit etti:
dirde onlar

"ayet
mez."

(bundan) kanrlarsa

(bilsinler ki)

phesiz Allah

kfirleri sev-

(630).

mam Ebu Bekr b.

Furek, kelmclann bir ksmndan, hllet ile muhabbet arasndaki fark belirten birok grler nakletmitir. Hepsini burada zikredersek konuyu uzatm oluruz. Bu grlerde ezcmle, muhabbet makamnn stnl anlatlmaktadr. Biz burada yine o grlerden birkan
arz edelim:
a) Halil

vasta

ile

"te biz bylece

ular.

brahim'e Semavat ve Arz'n melektunu gsteri-

yoruz." (631) yetinde

Habib

vastasz kendi kendine ular. Necm sresindeki:

ise

"ki yay

belirtildii gibi.

yahut (ondan) daha yakn oldu." (632) yetinde anlatld

gi-

bi...

b) Halil'in

"O

mafiret edilmesi tama' haddindedir:

(Allah) ki

benim suumu afvetmesine tama' ederim."

(633) ye-

tinde gsterildii gibi...

Habib

ise

mafiret edilii yakn haddinde

olur:

"Allah senin gemi ve gelecek gnahlarn balayp...'? (634) yetinde gsterildii gibi...
c) Halil (yani)

"Beni,

brahim

diriltilecekler!

Habib hakknda

"

O gn Allah

ise

(aleyhisselm):

gn rsvay etme" (635)

dedi.

yle buyuruldu:

Peygamberi (yani

Muhammed

(aleyhissclm)') rs-

vay etmez." (630) ve kendisi istemeden kyamette nasl

kendisine mjdeledi.

(630)

AM mran Sresi, yet: 32. (631) En'm Sresi, i vet: 75. (632) Necm Sresi, yet; 9. (633)
(634) Fetih Sresi, yet: 2. (635) uan Sresi, yet: 87. (636) Tahrim Sre-

uara Sresi, yet: 82.

si,

olacan

yet; 8.

214

EFAAT VE MAKAM- MAHMUD

1

d) Halil

sknt

annda:

"Allah bana kfidir" (637) dedi.

Habib

ise kendisine:

"Allah sana kfidir!" (638) diye hitab

edildi.

e) Halil:

"(Benden) sonrakiler iinde benim

iin (bir) lisan-

sdk

ver." (639)

dedi.

Habib

ise kendisine:

Senin

in

ann

ycelttik!" (640) diye hitab edildi.

Yani istemeden bu eref ve

itibar kendisine verildi.

Halil, Allah'a:

"Beni ve ocuklarm putlara tapmaktan uzaklatr." (641) diye dua

etti.

Habib

ise kendisine:

Ey ehl-i beyt, Allah

ancak sizden gnah gidermek

istiyor." (642)

diye hitab edildi.

te anlattklarmz Haliliyet ve Habibiyyet makamlar hakknda sz

syleyen limlerin reylerine, grlerine dair bir tenbihtir.

yle

ise:

"Herkes bulunduu hal ve niyyetine gre i yapar. O halde; kimin

yoka daha doru olduunu Rabbin daha iyi bilir." (643).

EFAAT VE MAKAM I MAHMUD

Bilindii gibi Peygamber (sallaahu aleyhi ve se/fem/e efaat etme yetkisi verilerek, Makam- Mahmud'a erdirilerek de, dier peygamberlere s-

tn

klnmtr.

Bu babta Cenab- Hak yle buyurmutur:

"mid edebiUrsin, Rabbin seni bir Makam Mhmud'a gnderecektir." (644).

uan

Sresi, yet: 84. (640) nirah

(637) Zmer Sresi, yet: 38. (638) Enfal Sresi, yet: 64. (639)
yet:
33. (643) srft Sresi, yet:
Sreri, yet: 4. (641) ibrahim Sresi, ayet: 35. (642) Ahzab Sresi,
84. (644) ttrft Sresi, yet: 79.

215

ERF

TERCMES
Bize; kendi eliyle yazd bir mektubda eyh Ebu Ali e/- Gassn el- Cey-

_____________________

tFA-t

Sine b. Abdullah e/- Kad, Ebu Muhammed el- Asl, Ebu Zeyd, Ebu
Ahmed, Muhammed b. Yusuf, Muhammed b. smail, smail b. Eban, Ebu'lAhves t dem b. Ali;
yan,

mer (radyallahu anh)'dan:

"Her mmet peygamberinin nne

fon

et,

diz kp "Ey filan bize efaat

flan
ey
bize efaat et!" diyecek. (Peygamberler birbirlerine havale ede-

rek) nihayet Reslullah/sa//a//anu aleyhi ve sellem)>. gelecekler (ve ondan efaat dileyecekler).
o gn, Allah onu Makam Mahmud'a gn-

te

derecektir." (645).

Ebu Hreyre (radyallahu

anh)'dan:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'e

ettiler. (O, efaattir) buyurdu." (646).

Ka'b

b.

Makam- Mahmud'dan

sual

Malik (radyallahu anh)'an:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurmulardr:

"Kyamet gn insanlar harolunduklannda ben ve mmetim bir yerde

olacaz, Rabbim bana yeil bir elbise giydirecek, sonra bana izin veritarafndan ne sylemem
Mahmud budur." (647).

lecek. Allah

Makamfon

mer

isteniyorsa, syleyeceim:

te

(radyallahu an/j'dan. efaat hadsini anlattktan sonra, dedi

ki:

"Yryecek, cennetin halkasna yapacak.

i Makam- Mahmud'a

te Allah onu, va'd etti-

gnderecektir." (647).

fon Mes'ud (radyallahu anh)'dan:

"Makam- Mahmud, onun Ar'n sanda durmasdr. Kimse orada

duramayacaktr. Bu sebeble

evvelkiler

de sonrakiler de ona gbta ede-

cekler." (649).

Baka

bir rivayet:

tmam Buhart. Sahih. Krtabt- Tehir. Tefsiri Sureti srl Babu kavlini tel:"Asl en yeb'aseke Rabbke Makamen Mahmuda" da Abdullah b. mer (r.a.)at rivayeti tahri eylemitir.
(645)

(646) imam Beyhak; Df laJil'n- Nobo vve-de

lemilerdir. -Sytl, Menahil. 34".

Bent srail (tsrl) da 3136 No.

(647)

tmam Ahmed

b.

ile

tmam

/mam Ahmed b Hanbd (rJt.) M fened'inde tahri ey-

Tirmiri, Snen. Ebvab't- Tefsiri 1-Kur n, Tefw-i Sreti

(r.a.)'dao tahri etmitir.

Emi Hreyre

Hanbd; Msned'inde K'b

b.

Malik

(648) Tirmai; Snen de. Ebvabu'l- Menaktb. Babu'r- Resl

No. metinle tbn Abbas (r.a.)'dan tahri etmitir.

(649)

mam Ahmed.

fa*.) tahri eylemitir.

(s.a.v.)

"Evvel men Yb'as" de 3620

Msned'inde tahri eylemitir. (Syt, Menahil; 34.)

216

EFAAT VE MAKAM I MAHMUD

61

Makm- Mahmud yle

edeceim."

bir

makamdr

ki,

orada mmetime efaat

(650).

Reslullah (sailallahu aleyhi ve sellem) buyurdular ki:

"Ben phesiz Makam- Mahmud'da duracam!".

bn

Mcs'ud (radyallahu anh) 'dan:

Nedir o? diye sordular. u

Allah Tel'nm
Ebu Musa

cevab

krssne

verdi:

edecei gndr o!"

tecelli

(651).

(radyallahu anh)'dan:

Peygamber

buyurmutur:

(sailallahu aleyhi ve sellem)

muhayyer klndm, ben efaati tercih ettim. nk o daha kapsamldr. Onu yalnz
takvya erenler iin sanmayn o ayn zamanda hataya den gnahkr-

"mmetimin yans cennete

girmekle, efaat arasnda

de/' (652).
Ebu Hrcyre (radyallahu anh) 'dan:

lar iindir

Reslullah (sailallahu aleyhi ve senem)* e sordum:

efaat hakknda size ne varit oldu?

efaatim, kalbi

tasdik eder bir tarzda (yani tam) bir ihls iin(La ilahe illallah!) diyerek ehadet kelimesi getiren kimseyedir, bu-

de
yurdu."

dilini

(653).

nn Habbe
Allah'n Resul

dedi ki:
(sailallahu aleyhi ve sellem)

yle buyurmulardr:

"Benden sonra mmetimin karlaaca hususlar ve birbirlerinin kann dkmeleri, bu yzden gemi mmetlere Allah tarafndan rev grlen cezalan (evet hepisini)

(bana gsterildi). Bu sebeble onlar

efaat (yetkisi) verilmesini Allah'tan ni-

grdm

hakknda kyamet gn bana

yaz ettim."

"Ve niyazm kabul buyurdu."

Huzeyfe (radyallahu anh) dedi

(654).

ki:

"Allah insanlar kyamet gnnde, yalnayak ba ak dmdz bir yerde toplayacaktr. (ylesine dz yer ki) anlan kii onlara sesini rahata

(650)

mam Dirimi;

etmitir.

(647) No: rivayeti geen

Ki'abm

rivayet ettii hadsi

baka

bir tarikten tahri

Kaad yaz 'm bu cmleyi o metinden aldn, Aliyy'l- Kaari C. Shf. 363*de iaret ediyor.
b. Mes'ud (t. a. 'dan, /mam Ahmed b. Hanbel Msned'inde rivayeti tahri etmitir.
1 ,

(651) Abdullah

(652)

Ebu

mam bn MAce;

Musa 7-

(653)

E'ari

Snen. 37. Kitabz-Zhdi. 37. Babu "Zikri'- efaati" de 431

(r.a.) tahri

No. metni

eylemitir.

mam Beyhakf; uab'l-tyman adl eserinde Hkim el- Mstedrek'te sahihleyerek tahri ettiler.

'Syt; Menahil,

35."

mam

Bcyhik; "uabl- lyman" adl eserinde tahri. Hkim. El- MOstedrek'inde sahihleye(654)
"
rek tahri eyledi. 'Syt Menahil 35

217

FA-

ERF

TERCMES

duyurabilecek ve onlar zahmetsiz grebilecek. lk yaratldklar zaman

konumaktan ciz olduktan gibi, o gn de onun izni olmadan kimse konuamayacak. Tam o anda Muhammed (sallalahv aleyhi ve seJlcm)*mukabelede bulunacak:
rlacak.
da

Buyur, btn hayr senin yed-i kudretindedir. erri de ancak sen nSenin hidayete erdirdiin kimse ancak hidayete ermi olabilir.
(ciz) kulun imdi huzurundadr. Sana (ynelmi) durmaktadr. Yegne
sensin! (Senin azabndan ancak yine senin ltfnla merhametinle) kurtulabiliriz. Ne ycesin sen! Ne byksn sen! Ey Beytin Rabbi!
Seni noksan sfatlardan tenzih ederim!" dedi ki, "te Allah'n zikrettilersin.

te

smak

i Makam- Mahmud
bn

budur!"

(655).

Abbas (radyallahu anh) 'dan:

"Cehennemlikler cehenneme, cennetlikler cennete girdikleri zaman,

ehl-i cennetten bir ksm, ehl-i nardan da bir ksm kalacak, nar zmresi, cennet zmresine yle hitab edecek:

"Grdnz m

size

imannz fayda vermedi. Bunun zerine o cen-

dua edecekler, yalvaracaklar. Cennet ehli onlarn yalvarmalarm duyacak. Ve koup nce dem'den (aleyhisselm) onlar
hakknda efaat etmesini isteyecekler. O bir baka peygambere havale
edecek. Hepsi srasiyle zr beyan edecekler, nihayet Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'e gelecekler, ancak o onlara efaati olacak.
te Makam- Mahmud budur." (656).
net zmresi, Rablerine

ayn anlamda hads rivayet

bn Mes'ud, Mcahitken de
A/i

Hseyin de Peygamber

b. el-

mnda

etmitir (657).

(sallallahu aleyhi ve sellem) 'den

ayn

hads nakletmitir (658).

Cabir b. Abdullah (radyallahu anh) Fakir Yezide

b. Suhaybi'l-

Fakir de-

di ki:

Allah'n Muhammed'i gnderecei o

Makam- Mahmud 'u duydun

mu?

mam Buhari; Sahih. 65. Kitabu't- Tefsir, Tefsir-i Sreti tsrl. 5. Babu ZOrriyeti men Hamelna
Kitab'l- tyman, 84. Bab Edna Ehli menziletehu fiyha'd*
maa Nuh (a.s.)'a, mam Mslim; Sahih.
327 (194) No.lu metni Ebu Hreyre (r.a.)'dan tahri etmilerdir. mam Trmt; Snen. Ebvabu Sifati'l(655)

Kyameti. Babu
mitir.

Ma

Cfte

fi> efaati'de 2436 No.lu hadis metnini Ebu Hreyre (r.a.)'dan tahri eylemetin ise; Beyhakfmn uaM'l- tyman'nda Hzcyfet'h-

Kaad yaz (r.h.)mn ifi metnine ald.

Yeman'dcn

tahri edilen metindir.

bn

(656)

Bu

(657)

bn Mes'ud;

hads

Abbas

(r.a.)'ya

(r.a.)'dan.

mevkufdur.

mam Ahmcd b.

HanbeJ ve Ebu Davud Tayalis hadfari

tahri etmiler-

dir

(658)

mam HOseyn (r.a.) olu Zeyne

nk'tt mevsulen

l-

Abfdin

rivayeti tahri etmitir. Sytl;

(raydan mam Hikim'n- Naaburt, El- MstedMenahil, Shf. 35."

218

EFAAT VE MAKAM I MAHMUT)

fcvct,

o yle

bir

makamdr

nemden karacan karacak

ki,

makam

sayesinde Allah cehen-

(659).

Enes (radyallahu anh) 'den de ayns mervidir. Dedi ki:

"te kendisine va'd edilen makam budur!" (660).
Ebu Hreyre ve dierlerinden (radyallahu anhuma) rivayetleri vardr:
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdular ki:
"Allah evvelkileri ve sonrakileri (yani btn insanlar) kyamet gnnde
biraraya getirecektir. Onlara "Ah! Bizim iin Rabbimize efaat dileyen biri olsa" diye ilham edilecek."

Dier

bir rivayet:

"nsanlar skntdan

Ebu Hreyre

birbirlerine girecekler..."

(radyallahu anhyca:

"Gne ok yaklaacak, insanlar gam ve kederden bitkin bir hale decekler. Aralarnda:
"Size efaat edecek birine baksanz iyi olur, diyecekler.

ne

dem

(aleyhisselm) 'e gelip

Bunun zeri-

yle diyecekler:

Sen, Allah'n kendi kudretiyle yaratt, ruhundan frd, cen-

netine yerletirdii, melekleri kendine secde ettirdii, her

eyin

adn ken-

rettii Adem (aleyhisselm)'sinl Halimizi gryorsun, ne olur

Rabbine yalvar da bizi rahata kavutursun!
disine

Adem

(aleyhisselm)'in

cevab

u olacak:

Rabbim bugn yle gazap etmitir

ne bundan nce ve ne de bundan sonra hi byle gadaba gelmemitir. Beni ma'hut aatan nehyetti. Biliyorsunuz ki ben o aatan yemekle O'na fisi oldum. imdi
aresine
bakmakla megulm (nefs, nefs!) haydi benden bakasna gidin, Nuh'a
ki,

bamn

gidin.

Bunun

zerine

Yer ehline

Nuh

eli

yle diyecekler:

olarak gnderilen peygamberlerin ilkisin! Allah sadiye isim vermi; vaziyetimizi gryorsun, ne olur

na (Abden ekra)
Rabbine yalvarsan da

cevab

(aleyhisselm) 'a gelip

bizi

bu durumdan kurursan! Nuh (aleyhisselm)' un

olacak:

phe yok

ki

dan nce ve sonra

Rabbim bugn ylesine bir gadaba gelmitir ki, bunhi byle bir

gadabda bulunmayacaktr.

Nefsi, nef-

s..."

Enes (radyallahu anh)''m rivayetinde Allah'a kar olan hatasn zikredeektir.

"Biliyorsunuz ki ben kavmime beddua etmitim,

diye gemekte-

dir".

Ebu Hreyre

(659)

320

mam Mslim;

(....)

(660)

(radyallahu anh) 'nm rivayetinde:

No.

ile

Sahih 1. Khab'l- lynun. S4.

uhri etmitir.

mam Ahmed b.

Hanbd

(r.h.)

MOsned

Babu Edna

Ehli'l- Cenneti

inde Uhri eylemidir.

219

'Sytf.

Menziteten fiha,

FA-t

ERF

TERCMES

En yisi mi, siz brahim'e (aleyhisselm) gSdm, fpherfz O HftHhmhtr,

Bunun zerine brahim (alcyhissel&m)'* gelecekler re diyecekler ki:
Sen Allah'n hem nebisi ye hem de hali (dostu) sin. Vaziyetimizi gryorsun, ona yalvar da bizi bu dunundan kurtarsn. brahim (aleyhis-

cevab
olacak:
Rabbim bugn ok gadaba gelmitir. Kendi canmla megulm. eehli deilim. Kelimullah olan Musa'ya (alcyhissel&m) gitmelisiniz!

selm) 'n

faat

Baka

bir rivayette:

"O Allah'n kendisine Tevrat verdii bir kuldur! Ona konumutur

onu kurtarmakla kendine yakn eylemitir" diye geer.
Bunun zerine, Musa (aleyhisselm) *n gelirler, durumlarn anlatrlar, O da, o adam ldrme olaym anlattktan sonra:
Ben kendi canmla megulm, sa (aleyhisselm) a giderseniz iyi
ve

yaparsnz. nk O, Ruhullah ve kelimesidir, diyecek.

durumu anlatacaklar. O da:

Ben buna ehil deilim, Muhammed'e (aleyhisselm) gitmelisiniz.
Biliyorsunuz ki, O Allah'n, gelmi gemi gnahn mafiret buyurduu

sa

Nihayet

(aleyhisselm) a gelip

bir kuldur! diyecek...

Ondan sonra bana

Evet ben ona eh

Rabbimden

man

m! (Bu pye bana verilmitir) diyeceim, gidip

alacam, bana izin verilecek ve ben onu grdm za-

izin

ili

secdeye kapanacam... (661).

"Ar'n
Baka

altna

gelir,

kapanrm!"

(662).

durur, bana ilham edecei yle bir

bu dnyada byle

Bir

secdeye

bir rivayet:

"Huzurunda
ki,

ben kendilerine:

gelecekler;

baka

bir

hamde

asla takat

hamdde bulunurum

getiremem!" (663).

rivayet:

"Allah bana hamd ve sena hususunda yle eyler (ilham kaplan) aacak ki, benden nce onu hi kimseye amamtr." (664).

tmam Buharf; Sahih. 65. Khab't- Teftir, Tefsir Sreti tsra. 5. Babu "Zrriyete Men Hamelna maa Nuh" da tmam Mslim; Sahih. t. Khabul- tyman 84. Babu edna Ehii'l- Cenneti ftyha'da 327
(661

>

(194) No.lu hads metnini

Ebu Hreyre

(r.a.

Tdan

tahric etmitir.

Aynca (655) No. Iu

tahrite gsterilen

yerlere baklabilir.

mam

Mslim: Sahih. 1. Kitabu'l- tyman. 84. Babu Edna Ehli 'I- Cenneti Menzileten fyha'da
(662)
(322) Encs b. Malik 'den rivayet edilen metnin iinde ifade edilen cmle.
(663) Mslim; Sahih.
(194) No.

ile

!.

Kitab'l-

Ebu Hreyre

(664) 661 No.lu tahrite,

yman.

84.

Babu Edna Ehit- Cenneti Menzileten fyha'da (327)

(r.a.)'dan rivayet edilen metnin ifadesi.

/mam Mslim; Encs

b.

Malik

Baklabilir.

220

(r.a.) tahric ettii

hadb-i erifin ifadesidir.

EFAAT VE MAKAM

MAHMUD

Ebu Hreyre (radtyalahu anh)'m rivayeti:

"Ya Muhammed kaldr ban! ste, ne istersen sana verilecek! efaat
et, bu pye sana verilmitir. Kaldr ban!" denilecek.
Buna karlk ben yle diyeceim:

Ya Rabbi mmetim!

Ya Rabbi mmetim!

mmetinden hesaba ekilmeyecekleri Cennet kaplarnn sa taraGeride kalanlar dier kapdan girmek
hususunda mterektirler. (O kaplardan girebilirler) denilecek." (665).

fnda olan kapsndan

ieri al!

Enes (radyallahu anh)'m rivayetinde bu blm zikredilmedi. Bunun yerine

'

u geiyor:

'Sonra secdeye kapanrm!". Bana, yle denilir:

Ya Muhammed, bam kaldr. Syle, szn dinlenecek, efaat

eref sana verilecek, ste, istediin (sana)

et,

bu

verilecek...

Ya Rabbi mmetim! Ya Rabbi mmetim! diyeceim. Bana yle denilecek:

Haydi

kimin kalbinde bir buday veya arpa tanesi kadar iman

varsa, onu kar. Bunun zerine gidip, emrini yerine getireceim. Sonra Rabbime dnp bundan dolay ona hamd- senada bulunacam.
git,

Gerisini nceki hadsteki gibi anlatt. Orada:

"Bir hardal tanesi kadar imam olan..." diye gemitir.

Bir rivayette ise:
"Kalbinde birazck, birazck, Hardal tanesinden bile az
se.." diye geer.

Buhar 'nin

imam olan kim-

rivayetinde ise drdnc seferinde:

Bam kaldr,

szn dinlenecek. efaat

istediin verilecek! Ben de diyeceim ki:
syle,

et,

kabul edilecek. ste,

Ya Rabbi, La ilahe
diyenler hakknda bana
Bu, sana deildir. zzetim, kibriyam, azametim ve cebeninim hakla
diyen kimseyi bizzat cehennemden ben karaca(La
m! diyecek (Allah) diye geiyor.
izin ver!

illallah,

ait

iin

ilahe illallah)

Katade *nin ondan Enes 'ten (radyallahu anh) yapt bir rivayette
Bilmiyorum, ncde mi yoksa drdnc de mi?

ise:

yle buyurmutur:

"Ya Rabbi, ancak Kur'n'n bahsettikleri

kimseler kald cehennem-

."
de. Yani ebediyen kalacaklar olan kaldlar

(665) 655, 661. 662, 663 No.lu lahrilere bakla.

221

ERF

tFA-t

TERCMES

Ebu Bekr, Ukbe 6. Amir (667), Ebu Said (668), Huzeyfe (radyallahu anhuma) (669)'dan da ayns nakledilmitir. Dedi ki:
"Muhammed'e (sallallahu aleyhi ve sellem) gelecekler. Ona izin verilecek.

Emanet ve Rahra

Ebi Malik

'in

gelecek,

Srat'n

yapt

rivayet:

Huzeyfe'dcn

yanna

iki

duracaklar."

"Muhammed'e (sallallahu aleyhi

ve sellem) gelecekler. efaat edecek

give onlara Srat (kprs) kurulacak, zerinden ilk gecenler,
gibi, daha sonbi, sonra (geenler) rzgr gibi, daha sonra geenler
ra geenler, atllar gibi geecekler. Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve

imek

ku

sellem) de

kprnn ortasnda durup (devaml

Alahm selmete
gemesi
leri

iin.

erdir,

olarak):

Allahm selmete erdir!

diyecek, insanlarn

Sonra Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) en son geen-

anlatt..." (670).

Ebu Hreyre (radyallahu anh)'m rivayeti:

"Srat tan ilk geecek olan benim!".
bn Abbas (radtyallahu anh) 'dan:
"Peygamberlere minberler kurulacak, zerine oturacaklar. Benim
minberim kalacak, ben zerine oturmayacam, Rabbimin huzurunda
ayakta dikileceim.

Bunun zerine Allah yle buyuracak:

mmetine ne yapmam istiyorsun?

Ya Rabbi, hesablann hemen grver! diyeceim. Hemen artip

hesabiar grlecek; kimi onun rahmetiyle cennete girecek, kimi de benim efaatmla, efaat etmede ylesine devam edeceim ki, elime isimleri

cehennemliktir diye,

yazl

bir liste verilecek.

Ey Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem),

bimin gazab

iin, hibir

Ziyad en- Nmeyrt

ey brakmadn!"

Ve cehennem

hzini

mmetin hakknda Rab-

(670a).

tariki ile Efies (radtyallahu

anh)'dan:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurmulardr:

(667)

"Ukbe

b.

mir (r.a.)'dan

tbn Ebi Hatem ve

bn Merduych

tefsirlerinde tahrj etmilerdir."

Syt; Menahil, Shf. 35.

(668)

mam Tirmiz; Snen. Ebvab'l- Sfati'l- Cenneti. 2558 No.lu metni Ebu Saidi'l- Hudri (r.a.)'an

tahri etmitir.

(669)

mam Mslim;

Sahih.

I.

329 (195) da Hzeyfet'l- Yeman 'dan

(670)

mam Ahmed b.

vayeti tahri ettiler.

(670a) Abdullah
bur,

b.

yman. 84. Babu Edna Ehli'l- Cenneti

Rib' ve Ebu Malik tarikiyle metni tahri

Kiabu'l-

Hanbel; Msned'inde ve

bn Hibban;

Sahih'inde Hz.

menzileten fiyha'da
etmitir.

Ebu Bekir

(r.a.)'Aan

ri-

"Syt: Menahil, 35."

Abbas

(r.a.)'an.

mam Bey haki,

El-Mstedrek'de tahri eylemilerdir.

222

Kitab'l-

Bas ve'n- Nr'da Hkm'n- Nisa-

EFAAT VE MAKAM-I MAHMUD

"Ben, kyamet gn kendisi in yerin yanlaca lk insanm! Yine de
vnme yok! Kyamet gnnde insanlarn ulusuyum! vnme yok! Kyamet gnnde Liv'l-Hamd benimle (elimde) olacaktr. Kendisine cennetin kaplar alacak olan ilk insan benim. vnme yok! Gelip cennealarm,
tin

kapm

"Kim o?"

diye seslenir.

"Ben Muhammed'im" derim. Ondan sonra cennet bana alr ve beni

Cebbar karlar. (Onu grr grmez) hemen huzurunda secdeye kapa-

nrm."

(671).

neys (radyallahu anh) 'in rivayetinden:

Reslullah

aleyhi ve selem) 'in yle buyurduunu duydum:

bulunan ta ve aatan (daha) ok olan insanlara mut-

(sal! ali ahu

"Yeryznde
laka efaat edeceim!"

(672).

Btn bu rivayetlerden anlalyor ki, Reslullah

(sallallahu aleyhi

ve

sel-

lem)'m efaati ve Makam- Mahmud'u, ilk efaatndan son efaatna kadar devam edecektir. Yani insanlar har iin biraraya toplanp gnein bir
mzrak boyu kendilerine yakn oluundan mtevellid kan-ter iinde bulunduklar zamandan balayacak, sonra Srat kprs kurulacak ve insanlar hesaba ekilecek. Nitekim bu Ebu Hreyre ile Huzeyf (radyallahu anhumaj'dan nakledilen hadste ak olarak beyan edilmitir. Bu hads daha
muhkemdir. mmetinden hesap grmeden cennete girecek olanlarn biran evvel cennete girmeleri iin efaat edecektir. Hadste bu konu gemitir. Sonra azab sabit olmu kimseler hakknda efaat edecektir,
bu suretle cehenneme girenleri kurtaracaktr. Sonra (La ilahe illallah!)
diyenleri kurtaracaktr. Tabi btn bu pyeler sadece Peygamber (sal-

bakasna

lallahu aleyhi ve sellem)'e verilmitir,

(Sahiheyn'de varit olan)

mehur

deil...

ve sahih bir hadste yle buyurulmu-

tur:

"Her peygamberin yapacak olduu bir duas vardr. Ben duam efaat olarak, kyamet gnne mmetim iin sakladm." (673).

mam

Beyhak; tahri etmitir. Ayrca

(671)
tahri etmitir. 'Syt, Menahil; Shf. 35."

Ebu Naim de

Delail'n-

Nbvvetinde

tahri etmitir,

mam Taberan;

Mu'cem'l- Evsat'da hadsin metnini Uneysi'l- Ensari den tahri etmitir. Bu

Ahmed b. Hanbel Msned'inde "nni Le efeu..." lfz ile
zat, Enes b. Malik (r.a.) deildir.
tahri etmitir. "Syt. Menahil: Shf. 35."
Mslim; Sahih. 1. Kitab'l-tyman. Babu thtibai'n-Nebiyyi (s*.v.) "Da'vet'-efaati
(673)
(672)

mam

mam

li

mmetim" de Ebu Hreyre (r.a.) 'dan 334

(198) 335

(...)

337

(...)

338

(....)

339

(..

.)

340

(...)

341

mam Buhar: Sahih Kitabu'teylemitir.

mam Tirmizi, Snen.
tahri
Daavat, Babu'l- Tercme (giri) yerine Ebu Hreyre (r.a.) dan
(...) No.lu metinleri btn rivayet tarikleri

ile

cemederek

Ebvab't- Daavat. Babu "Fadli La Havle vel kuvvete

(r.a..)'dan tahri

yine

eylemitir.

Ebu Hreyre

(r.a.)

mam bn Mace

tahri etmitir.

illa

billah." da 3597 No. metni Ebu Hreyre

Snen 37. Kitab'z-ZUhdi 37.

dan 4307 No. hadis metnini

223

tahri etmitir.

Babu

Zikri'-Sefaati'de

FA- ERF

TERCMES

duadan murat, kabul edilmesi nceden kendilerine bildirilen duadr. Yoksa btn peygamberlerin birok dualar olmutur. Bizim peygamberimizin de birok niyazlar olmutur. Hem de saylmayacak kadar. Lkin yaptklar duadaki durumlar, beynerreca velhavf idi (tabii)... Onun iin kabul edilmesi kendilerine nceden bildirilen bir niyazdr,
hadsdeki duadan maksad...
Ehl-i ilim der ki: Burdaki

Nitekim Muhammcd b. Ziyad ve Ebu Salih'in Ebu Hreyre (radyallahu

f
anh) dan ettikleri bir rivayette bu aka ifade edilmitir.

"Her peygamberin, mmeti hakknda bir duas olmutur, o duay yapmtr ve kabul edilmitir. Bana gelince ben bunu kyamete, mmetim
efaat olarak erteliyorum."

iin

Ebu

(674).

Salih'in rivayeti ise:

"Her peygamberin mstecab

bir

duas olmutur. Bu duasn hemen

yapmtr."
Ebu Zura 'a 'nn Ebu Hreyre (radyallahu anh) 'dan naklettii bir rivayette de ayn ey, zikredilmektedir. bn Ziyad'n Ebu Hreyre (radyallahu
anh) 'dan

yapt rivayete benzer bir rivayet de Enes (radyallahu anh)'dan

yaplmtr.

te btn bu rivayetler bize gsteriyor ki, kabul edilmesi garanti edilmi

dualardr, bunlar.
iin

Dier peygamberler bunu

hirete

brakmadan mmetleri

hemen dnyada yapmlardr. Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve se-

lem)

nceden kabul edilmesi garanti edilmi olan duasn (efaat) olarak

hirete brakmtr. Hadslerdeki duadan murat budur, yoksa Peygamberimizin dnyada mmeti iin birok dua ve niyazlar olmutur. Onlarn din
ve dnya ileri iin. Bunlarn bir ksm verilmitir, bir ksm ise verilmemitir. Asl byk dua ve isteini, byk ihtiyalar arzeden ve mihnetler
yurdu olan hirete saklamtr. Allah O'na en gzel mkfatn ihsan etsin.
Ve sallallahu aleyhi kesr...
ise

CENNETTE KENDLERNE BAHEDLECEK OLAN KURBYYET,

YKSEK DERECE, KEVSER VE MSTESNA MEVK
Kad Ebu Abdullah Muhammcd b. sa ef- Temimi, Fakih, Ebu 7- Velid
Hiam b, Ahmed, Ebu Ali el- Gassn, en- Nemer, bn Abdi'l- Mmin,
Ebu Bekr en- Nemmar, Ebu Dvud, Muhammcd b. Seleme, bn Vehb, bn
Lahia, Hayve, Said

b.

EbEyyb Ka'b b. Alkame, Abdurrahman

t

b.

C-

beyr.

(674)

Kaynaklan 673 'de

gsterildi,

Nebiyyi (sjlv.) DavctO'-efaati

li

imam

Mslim, Sahih

I.

Kitabu'-lyman

86.

mmeti'de 338 (199) Nolu hads metnidir.

224

Babu

ihtibai'n-

Abdullah

EFAAT VE MAKAM I MAHMUD

Amr b.

b.

O, Reshllah

el-As (radyallahu anh) 'dan:

(sallat lahu

aleyhi ve sellem) 'in

yle buyurduunu duydu:

"Mezzini dinlediiniz zaman, onun dedii gibi deyin (yani ardndan

siz de onun okuduklarn tekrarlayn). Sonra bana salat- selmda bulunun. Zira bana her kim bir kerrc salat- selm getirirse Allah ona on
defa rahmet eder. Sonra Allah'tan benim iin VESLE talep edin. nk
O, cennette yle bir mevkidir ki, ancak Allah'n kullarndan (sadece)
birine lyktr. Umarm ki, o kul ben olaym. Kim benim iin VESLE
isterse efaatim ona vaki olur.'* (675).

Ebu Hreyre (radyallahu anh) 'dan

nakledilen

dier bir hadsde

VESLE

kelimesi, cennetteki yerlerin en ykseiyle tefsir edilmektedir.

Enes (radyallahu anh) 'dan:

Reslullah (sal lal lahu aleyhi ve sellem) buyurdular

"Ben cennette yrrken nme

kubbe

bir

Bu

idi.

bir nehir

ki:

kt. Her

nedir?

amuruna

(675)

bir

ilen- Nebiyyi

Salt.

b.

Babu

Babu

d- Dua nde nbaka bir metin

No

ile

Nida. Cabir

Sonra onun

Abdullah

(r.a.) tari-

mam Mslim.

Limen Semiahu

Smmc

Sa-

yusalli

mer (r.a.) dan ifa metnindeki lafzlarla tan

Babu Ma yekl za Semia'l- Mezzine* de yine

Abdullah b

mer (r.a.)

Ma Cae Ma

Yekuul'r- Recul

za

mam Tirmizi.

Ezine'l-Mezzin de 208

dan ifa metnindeki rivayete manen mterek

Kitabul-Ezan. el-Kavl Misle

b.

rivayet etmitir.

Snen. Kuabu's- Salt.

ifa metnindeki senedle hadisi tahri etmitir.

Said-i Hudri (r.a.)

verdi.

(676).

stihbabi'l- Kavli Misle kavli'l- Mezzini

de 12 (385)

mam Ebu Davud

etmitir.

Abdullah

Kitabu'l- Ezan.

Bab

(s.a.v.)...

kard."

bir misk

lyaz (r.h.) ifa'ya dercettii metinden

hih. 4 Kitabu*s- Salt. 7

ri

hemen

att

el

mam fluhari.Sahih.

Kaad

inciden

Cebrail (aleyhisselm)'a sordum:

Bu Allah'n sana verdii KEVSER'DR! diye cevab

kiyle

yan

iki

Ma Yeklu'l-Mezzin'de

No

ile

ksa

Snen. Ebvabu'sbir

bir metni tahri etmitir.

Ebu Said

metin

ile

Ebu

mam Nesai.

da "Sevab Zalike 'de Ebu

Yeteehhed'l- Muezzinu.de Sehlb. Hanif (Ebu mame)'en Es-Sa(r.a .)

Hreyre den. el-Kavl Misle Ma

lat Ale'n- Nebiyy'de Abdullah b. Amr'dan deiik lafzla mtekarib manl olan
tahri etmitir.

rivayetleri cem ve
za Ezzenel- Mezzin"de 718 No ile Ebu
dan 720 No ile Ebu Said-i Hudri (r.a.) dan 712 No ile

mam bn Mace.Snen. 4 Babu Ma Yukal

Hreyre (r.a.) 719 No ile mm Habibe (r.a.)

Saad bn Vakkas (r.a.) dan 722 No ile Cabir b. Abdullah (r.a.)dan

mam Buhari.

vesile hadsini tahri eylemitir.

(r.a.)'dan

I- Kur an. Tefsiri) Sretl- Kevser'de Enes fr.a./dan

Babu Huccet Men Kaale: El- Besmele yetinde Enes (r.a.) 53
Tirmizi. Ebvabu Tefsir'l-Kur'n ve Min Sureti 'I- Kevser'de Enes
ile yine Enes (r.a.)'dan Ebu Davud, Snen Kitab's- Snne. Babun

fi**.

tahri etmitir.

(676)

mam

Mslim 4

(400)

No

ile

Sahih. Kitabu Tefsiru

Kitab's- Salt, 14

tahri etmitir.

mam

3356 No ile 3357 No

Havzi. yine Enes (r.a.)'dan

225

ifa-i erif: 15

FA- ERF

TERCMES

anhma) 'dan ayns rivayet

mitir. Orada Peygamber (aleyhisselm) yle buyurdu:

ie

ve Abdullah

b.

Amr (radyallahu

mecras inci ve yakut

kardan beyazdr. " (677).

"(O

nehrin)

Dier

edil-

zerindeydi. Suyu ise baldan tatl,

bir rivayet:

"Bir de baktm ki, o yerde yarlmadan dmdz akyordu. zerinde,

bir havuz vard. te mmetim gelip o havuzdan iecektir." (678).

bn

Abbas (radyallahu anhma)'dan:

"Kevser, Allah'n ona verdii (tkenmeyen) bir mal (manev

r)'dr.

bn

olabi-

(679).

Cbeyir (radyallahu anh) 'dan:

"Allah'n cennette ona ihsan ettii

Huzeyfe (radyallahu anh)'dan:

bir nehirdir

bu!"

(680).

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdular ki:

"Rabbim bana kevseri,(yani) cennette, havzma akan bir nehri ihsan
etmitir." (681).
bn Abbas, (radyallahu anhma), Duha sresindeki.

"Rabbin sana ilerde verecek ve sen honut olacaksn" yetinin tefsirinde yle demitir:
Bundan murat, inciden yaplm bir kktr ki, topraklar (onun) misktir.

Orada (her bir kk) ssleyecek ziynetler vardr (682).

Dier bir rivayette ise,
"Orada hanm ve hizmetilerden kendisine lzm olan btn eyler
mevcuttur" diye

BR

varit

olmutur.

SORU:

Gerek Kur'n

anladmza

delilinden, gerekse sahih hadslerden ve icma-i

gre,

Peygamber

mam

Abdullah

b.

beerin ekmeli
nmzdeki hadslerle,

(sallallahu aleyhi ve sellem)

ve enbiyann efdalidir. Durum byleyken, neden

stnlkten nehyetmilerdir? Mesel;

(677)

mmetten

Tirmiz: Snen. Ebvabu Tefsirl- Kur n. Tefsir Surct Kevser, hads No: 3358 de

mer

(r.a.)'dan tahri etmitir.

(678) 676 ve 677 de gsterilen yerlere ve Mslim, Sahih 44 Kitabu'l-Fadail. 9 Babu isbat-i Havzi
45 (2305)'e kadar olan hadis metinlerine baklmaldr.
Nebiyyina'da 25 <2289)'dan

(679) 676 No.lu tahrite gsterilen Buhar! 'nin Sahih 'teki yerine baklabilir.
Buhar, Sahih. Kitab'l- Tefsir. Tefsin Serveti'l- Kevser hadis.
(680)

mam

(681) 676-680 No.larda gsterilen yere baklmaldr.

(682) Abdullah b. Abbas frftJ'dM

mam

Taberi ve

226

bn

Ebi Hatim

tahri etmilerdir.

EFAAT VE MAKAM I MAHMUD

El-Esd, Es- Semcrkand, El- Faris, El- Culud,

Msenna,

Muhammed b.

Ca'fer,

bn Sfyan, Mslim, bn

u'be, Katade, Ebu'l- Aliye,

bn

Abbas (radyallahu anhma)'dan naklettiine

(sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyurmulardr:
"Hibir kula, 'Ben Mett'nn

gerekmez!"

Ebu Hreyrc
hadste yle buyurulmutur:

"Peygamberler arasnda stnlk

tercihi

hadste, yani

yapmayn!".

mnasebetle sylemilerdir: Bir defasnda bir Yahudi,

"Musa'y btn beere

~-

demesi

(683).

(radyallahu anh)'dan rivayet edilen

gre, Allah'n Resl

olu Yunus'tan hayrlym!'

Yine bu tarikten baka tarikle rivayet edilen

Bunu

(senediyle)

tafdil

miti de bunun zerine Ensar'dan

eden (Allah'a) yemin ederim ki" debir

adam onu;

"Allah'n Resl aramzdayken sen bunu nasl syleyebilirsin?"

deyip tokatlamt.

Bu haber Resiuilah
zettiimiz hadsi

Dier

irat

(sallallahu aleyhi ve

seliemye ulanca yukarda

ar-

buyurdular... (684).

bir rivayet:

"Beni Musa'ya tercih etmeyin! Bir kimsenin Mett olu Yunus'tan

daha stn olduunu syleyemem!" (685).

Ebu Hreyre (radyallahu

anh)' dan:

"Her kim, ben Mett olu Yunus'tan hayrlym,

derse yalan syle-

mi

olur."
ibn Mes'ud (radyallahu anh) 'dan:
"Hibiriniz sakn 'Ben Mett olu Yunus'tan

hayrlym' demesin."

(686).

ibn Mes'ud 'tan nakledilen dier bir hadste yle buyurulmutur:

Ona

bir

adam

gelip,

- Y Hayre'l-Beriyye!

diye hitab

etti.

(683) Buhar, Sahih, Kitabul-Enbiya, Babu Kavlillahi "... Kellem Allah

b.

Abbas dan.

mam Mslim, Sahih, 43

Kitabu'l- Fadail 43.

Babun

Musa Teklima" Abdullah

Zikri Yunus (a

s.) ve Kavln
Nebiyyi sallallahu aleyhi ve sellem. "La yenbeg li abdin ..." 166(2376) ve 167 (2377) de Ebu Hreyre
ve Abdullah b. Abbas (r.a.)'dan imam Tirmizf. Ebvabii't- Tefsiri 'I- Kurn. Tefsiri Suretiz- Zmer.

No 3240'da Ebu Hreyre (r.a.)'dm.

(684) Buhar. Sahih. 44. Kitabu'l- Husmt.

fi

Hads

Babu Ma Yzkerii fi'l- ehas ve'l- Husumeti beyne'lyehud de Ebu Hreyre (r.a.) ve Ebu Saidil-Hudri (r.a.)'dan. Mslim, 43. Kitabu'l- Fa42. Babun min Fadail'e Musa (a.s.) da Ebu Hreyre ve Ebu Smdj't- Hudri (r.a.)'dan 159 (2373)

Mslimi
dail,

ve 160

ve'l-

(...)

Nlu metinleri

tahri etmitir.

(685) Tahri iin, (684) Nolu dipnota bakmaldr.

(686) Tahri iin. (684) Nolu dipnota bakmaldr.

227

FA- ERF

TERCMES

u mukabelede bulundular:
"te o tbMm (aleyhisselmyaV (687).
SORUNUN CEVABI:
unu

iyi bil ki,

limlerin bu hadslerde birok tevilleri vardr:

demolunun seyyidi olduunu bilmeden nce vaki olmutur. nk bu, tevfke muhtatr. Zira her kim bilmeden tafdil cihetine giderse, yalan sylemi olur. Bu sebeblc tafdilden
a) stnlkten nehyetmesi, kendisinin

nehyetmilerdir.

te onun,
dir.

"Kimsenin ondan stn olduunu sylemem!" sz de byle-

Bu onun bizzat tafdilini icab ettirmez,

ten men'ini icab

bilakis zahirde tafdil (stnlk)*

ettirir.

b) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bu szleri tevazu yolu ile, tekebbr ve kendini beenmilikten uzak durarak sylemilerdir. Bu yorum itirazdan slim deildir.

kymet ve itibardan drecek ekilde tafdil etmemesi iindir,

O'nun bu mbarek szleri. Bilhassa Yunus (aieyhisselm) hakknda.
c) Birbirlerini,

nk; onu, Allah Kur'n'da:

"Hani o, (kavmine) fkelenmi olarak gitmiti

zaman sktrmayacamz sanmt."

"Hani o, dolu bir gemiye kamt."

de, bizim kendisini hibir

(688).

(689) diye

anlatmtr.

Yunus (aleyhisselmym derece ve itibarlarndan dzannederler. te bu gibi zan ve yanl anlaylar bertaraf et-

Bundan,

tn
mek iin

cahiller

sylemitir bunlar...

d) stnlk (ve tercihi) peygamberlik ve

k; peygamberlerin

elilik

tm bu hususta eittirler.

hakknda menetmitir. nBu ynden aralarnda tefa-

dl (yani karlkl stnlkler) bahis konusu olamaz. Tefadl (birbirlerinden stn olmalar) ancak baz zellikler, lutuflar ve kerametlerde olur.
Peygamberlie gelince; bizatihi bunda tefadl (karlkl stnlk) yok-

u halde

hususlarda szkonusu olur. Bu

sebebledir ki, onlardan kimi kendisine kitab gnderilmi elilerdir, kimi bu
elilikle birlikte, Ulu'l-Azm (rtbesine) mazhar olmutur. Kimi yksek bir
tur.

tefadl

bunun

yere ykseltilmitir. Kimine

dndaki baz

hkm ve hikmet henz ocukken verilmitir.

Kimine Zebr, kimine Beyyint (ak ve seik belgeler), kimine Allah'la

mkleme etme imtiyaz verilmitir... Kimisini de Allah (c.c.) de stn derecelere ykseltmitir.

(687)

Konuya

tutacak

Snen Ebu Davud, Kitab's-Snneti, Babun

iki yet:

f't-Tahyiri

rivayet etmilerdir.

(688) Enbiya Sresi, yet 87.

(689) Saffat Sresi, yet: 140.

228

beyne l-Enbiya

(a.s.)'a

Encs (rj.)'dan

EFAAT VE MAKAM-I MAHMUD

"And

olsun

ki,

baz peygamberleri bazlarna

"(Bu srede zikredilen) o peygamberler (var

kiminden stn meziyetler verdik." (691).

stn kldk.'* (690).

ya), biz

onlarn kimine,

ehlinden bazlarna gre; buradaki tafdilden murat, dnyadaki stnlkleridir ki, bu da halde tezahr eder:

lim

Gsterdii mucizelerin, (dierlerinkine

cu olmas...
a)

nisbetle)

b)

mmetinin daha muttaki ve ok olmas.

c)

Yahut da zatnn

efdal (daha stn) ve daha

daha ak ve susturu-

mkemmel olmas...

Kimisine
konumutur, kimisini kendine dost edinmitir, kimisine de cemalini gstermitir. Kimisine mesel bol ltuf ve ihsanlarda bulunmutur.

(Her peygamberin) zatndaki stnlk, Allah vergisine

racidir.

Rivayet edildiine gre Peygamber (sallallahu aleyhi ve scllem) yle bu-

yurmulardr:

ar

ykleri vardr. Yunus bu (ar yk"Peygamberliin phesiz ki,

lerden) deve yavrusunun ykten tecemt ettii gibi tecerrut etmitir."
(692).

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) byle bir beyanda bulunmutur

ama yine de Yunus (aleyhisselmyn peygamberliine glge drecek, rtbesini indirecek, ismetini zaafa drecek baz vehim ve zanlardan onu (yukarda serdettiimiz hadslerle) korumutur. Byle bir dnceye kaplp fitneye srklenmekten mmetini (ve tm insanl) kurtarmtr.

Yukarda gecen hadsteki (ene = ben) zamirinin o sz syleyecek olan kimseye raci olmas gayet yerinde olur. nk bir veli veya lim ne kadar zeki
ve ne kadar ismetli ve ihlsl olursa olsun, yine de Yunus (aleyhisselmyn
derecesine eremez. Ve Kur'n'da Allah tarafndan onun hakknda verilen
malmattan dolay Yunus (aleyhisselmfa kar asla stnlk iddia edemez.
nk nbvvet derecesi, derecelerin en stn ve ykseidir. Onun maruz kald haller, onun kymet ve itibarn hardal tanesi kadar bile drmez. Hatta hardal tanesinden bile az bir lde dahi drmez (onu kymet
ve itibardan)...
nallah nc

bu hususta daha geni aklama yapacaz.

Umarm ki gerei anladn! tirazcnn phesini drecek olan yazlarda grdn. Tevfik, phe yok ki Allah'tandr. Yegne yardm istenilecek olan da (phesiz ki) O'dur!.. Ondan baka ilh yoktur...

ksmda

mz

(690) Isra Sresi, yet: 55.

(691) Bakara Sresi, yet: 253.

tw*2)
rek'te

bn hbi

Vehb

b.

mum

Tefsir'inde bu rivayeti tahri etmitir.

Mnebbih'den

lahri

etli

demitir...

229

"SyOti, Menartil

36" Hftkim Msted

FA-

ERF

TERCMES

BLM
PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'N
MBAREK SMLER
mran Musa b. Eb Teld, el- Hafz Ebu mer, Said b. Nasr,
Kasm b. Esba, Muhammed b. Veddah, Yahya, Malik, bn ihab, Muhammed b. Cubeyr b. Mut 'im babasndan.
Fakh Ebu

Reslullah (salallahu aleyhi ve seiem) buyurmulardr:

"Benim be ismim vardr: Ben Muhammed'im, ben Ahmed'im, ben

Allah'n benimle kfr mahvettii (bir) Man'yim. Ben yle bir Hair'im
d, btn insanlar ayam zerinde harol un urlar (yani benim ardmdan
harolunurlar). Ben Akb'm." (693).
Allah Tel kitabnda ona Muhammed ve Ahmed adm vermitir.
Allah'n ona verdii hususiyetlerden birisi de, onun isimlerinde vgsn de vermesidir. Ahmed ismine gelince: Hamd kelimesinin mbalaa veznidir, Muhammed de (mufa'alun) veznindedir. Her ikisinin anlam ziyadesiyle hamd eden demektir. yleyse Muhammed (aleyhisselm) hamd edenin en by, vlenlerin de en stndr. nsanlar iinde de en ok hamd
edendir. Demek ki O, vlenlerin enok vleni, hamd edenlerin de enok
hamd edenidir. vgs tamamlansn diye, kyamet gnnde hamd livas eline
verilecek ve onunla dolaacak Arasat'ta. Orada ayn zamanda onu Rabbi
Makam- Mahmud'a gnderecektir. Zaten bunu kendisine va'd etmiti.
Herkese efaat edecei iin, tm insanlar tarafndan vlecektir. Orada
ona btn vlme imknlar verilecektir. Kimseye verilmeyecek olan hususiyetlerin kendisine verileceini bizzat kendileri ifade etmilerdir.

Allah Tel kitabnda ona Muhammed ve Abmed adn vermitir.

yleyse hem Muhammed ve hem de Ahmed adna hak kazanmaya lyk
olmutur.
Sonra bu iki isimde, akllara hayret veren acayip bir hikmet de vardr:
Allah ondan nce hi kimseye bu ismi vermemitir.

Ahmed

ismine gelince: Bu, eski kitablarda gemitir. Byle bir isimde

bir peygamberin geleceini btn peygamberler malumatdar edilmilerdir.
Bu hususta mjdelenmilerdir. Hikmeti ile onu korumutur, ondan evvel hi
kimse onun ismini alamamtr. nk byle bir ey olsayd zayf kainlere

phe

girerdi.

Kimin

(yani hangisinin)

peygamber olduunu kestiremezdi.

Ma

Cfte fi Esmai Resluliahi (s.a.v.) de Cbeyr b.

(693) Buhmrt, 61. Kitabu'l-Menakb, 17. Babu
Mut' im (tx.)'h Mslim, 43, Kitaba' 1-Fadail, 34, BabOn fi Esmai hi (s-a.v.) yine Cbeyr b. Mut'im
(rs.ym /mam Ebu Nmiym ve Beyhaki Dda'n-Nbvvt'krinde yine Cbeyr b. Mut'im fra.>'dan
tahri millerdir.
(694) "Snat-i Dirim, K'bu'l- Ah barodan rivayet etmitir." Aliyy'l-Kaari. ifa erhi C. 1, Shf.

279.

230

PEYGAMBER (SALLA LLA HU ALEYH VE

Muhammed ismi de byledir. Bu ismi de hi kimse ocuuna koymamtr. Ancak Peygamberin doumu yaklanca gelecek peygamberin ismi Muhammed olacak, haberi yaygn hle gelince, bazlar gelecek peygamberin
kendi ocuu olmasn mit ederek ocuklarna bu ismi vermilerdir. Ania
Allah peygamberlii kime vereceini en

Bu

iyi bilendir elbette.

isimlerden birka tanesini verelim:

Muhammcd b. hayha b. el-Culah el-Evs, Muhammed b. Mesleme elEnsari, Muhammed b. Berra el- Bekri, Muhammed b. Sfyan b. Mca,
Muhammed b. Humran el- Cu 'fi, Muhammed b.
dincisi yoktur, ite hepsi

Deniliyor

ki, ilk

Hzai es- Slem (Bir ye-

bu kadar).

Muhammed

ismini alan

Muhammed

b.

Sfyan olmu-

tur.

Ezd kabilesinden Muhammed b.

Yahmed'd. Bunlar bu ismi taktlar ama yine de Allah, Resln korudu.
Yemenlilere gre

ise, ilk

bu ismi

alan,

Bunlardan hibiri peygamberlik iddia etmedi. Daha dorusu Allah bunlardan hibirine bu imkn vermedi.

onun iinde ve
davrannda pheye kaplmad. Her iki isim de (Ahmed, Muhammed) onun
iin gerekleti... Bu isimlerde onunla hi kimse boy lemedi...
Bylece Resln phelerden

korumu

Peygamber (saUattahu aleyhi ve

"Ben

yle bir

Man'yim

ki,

oldu. Hi kimse

sellem)''m:

Allah benim sayemde kfrii mahveder"

szne gelince:
Zaten bu ismin anlam hadsde aklanmtr. Kfrn mahvi ya Mekke'den ve Arap lkeleri ile civar lkelerden olur. nk; mmetinin hakimiyeti ona va'd edilmiti. Yahut da bu kelime umum mnda olur, yani galip
gelme, yani dininin btn dinlere galip gelme anlamnda olur ki, bu husus
yetlerde

aklanmtr.

Bir hadsde de kelimenin

"Bu

anlam ylece

tefsir edilmitir:

yle bir peygamberdir ki, sayesinde kendisine

uyanlarn btn

gnahlar afvedilecektV*

"Ben yle bir Hasir'im ki, btn insanlar benim

harolunacaklardr" kavline gelince:

ayam

zere

Yani benim zamanmda... nk benden sonra peygamber gelmeyecektir, demektir. Nitekim hatemennebiyyin olduu Kur'n- Kerim'de tescil Duyurulmutur.

"Akb" ism-i erifine gelince:

Kendisinden nce gelen peygamberleri takip ettii iin (yani onlardan sonra geldii iin) bu isim kendisine verilmitir.

231

FA-

ERF

TERCMES

Sahih'te,

"Ben

yle bir

kb'm

d, benden sonra peygamber gelmeyecektir."

diye varit olmutur.

"Ayam

zerinde" kavlinin yorumunda birka

benim mahedem altnda

a) nsanlar

"Peygamber de

fikir serdedilmitir:

dirilecekler...

sizin zerinize sabit olsun." (695) yetinde belir-

tildii gibi..

b)

Benden sonra

c)

nmde... evremde... yani kyamet gn etrafmda toplanacaklar...

d)

Benim snnetim

"Benim

be

dirilecekler, yani ilk

zerinde.

be

gelince:

isim eski kitablarda mevcuttur.

Gemi mmetle-

bunlan bilmekteydiler.

rin bilginleri

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)'den mervidir:

"Benim on ismim vardr."

mtr (Mekk).
(Thynn

ismim vardr" szne

Bazlarna gre bu

ben dirileceim...

tefsirinde

O isimler arasnda (Th ile Yasn'i) de say-

yle denilmitir:

"TM" (Ya Tahir, ya Hadi) de-

mektir.
(Ysn)'i

edenler olmutur. Bunu, Slem' VaMuhammed'den nakletmitir.

de (ya Seyyid) diye

st ve Ca'fct-i

Sadk

b.

tefsir

rinci hadsde

geen o be ismi zikretmitir.

buyurmu; biVe (devam ederek) yle buyur-

Bakalar yle anlatmlardr: "Benim on ismim vardr

mutur:

"Ben Rahmet peygamberiyim. Rahat peygamberiyim. Melahim peygamberiyim. Ben Mukaffiyim. Peygamberleri takip edip geldim (onlardan sonra geldim). Ben Kayyimim." (696).

Kayym:

Birok hasletleri kendinde bulunduran olgun insan demektir.

(Bu ismi) byle buldum fakat rivayet etmedim. Ancak bu kelimenin dorusu sanrm ki (s) harfi ile "ATusem"dr (697). Nitekim bunu Harb'den
naklettik, yoruma daha iyi gelmektedir bu kelime...
Yine peygamberlerin kitabnda vaki olmutur. Davud (aleyhisseJm) yle
demitir:
"Allahm, bize snneti ikme eden Muhammed'i fetretten sonra gnder!".

(695)

Bakan

Sresi, yet: 143.

(696)

bn Saad

(697)

mam Deylemi,

Tabakatl- Kbra'da Mcahidten mrsel olarak tarhi etti. Syti, "Menahil

36" Ebu Naim, DelaU'n- Nbvve'de Avfb. Malik (r.a.ym thri eylemitir.

Shf.

MsnediTI- Firdevs'te Cabir (r.a.)'dan ona isnad etmeden tahri eylemitir.

232

PEYGAMBER. (SALLA LLA HU ALEYH

VE...

Bu itibarla "Kayym" kelimesi, kendi asl mnsmdadr.

Nakka, Reslullah (sallallahu aleyhi ve seliem)'den nakletmitir:
"Benim Kur'n'da yedi ismim vardr: Muhammed, Ahmed, Yasin,
Th, El-Mddessir, el-Mzemmll ve Abdullah" (698).
Cbeyrb. MuCim (radyallahu anh)'m rivayet ettii hadsde ise, altdr:
Muhammed, Ahmed, Hatim, Akb, Hair, ahi...
Ebu Musa el- E'ari (radyallahu anh) 'dan:
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bize kendi isimlerinden bahse-

derdi ve

yle buyururdu:

"Ben Muhammed, Ahmed, Mukaff, Hair, Nebiyyu't-Tevbe, Nebiyyul-Melhame, Nebiyyu'r-Rahme'yim..." (699).

diye de rivayet ediliyor.
Merhamet, Rahmet, Rahat

Hepsi sahihtir

inallah.

"El-Mukaffi"n\h anlam, "e/-A*Jo"n anlam gibidir (dier peygamberleri takip edip onlardan sonra gelen demektir).

"Rahmet, tevbe, merhamet ve rahat peygamberinin anlamna gelince:

bu hususta Enbiya sresinde Allah:
"Seni biz ancak lemlere rahmet olarak gnderdik." (700) buyurmutur.

Yine onu, mmetini tezkiye eden, onlara kitab, hikmeti reten, onlara
doru yolu gsteren, m'minlere kar son derece efkatli, pek merhametlidir diye vasfetmitir. mmetini de kitab- cehlinde, birbirlerine sabr tavsiye eden ve birbirlerine merhamet eden kimseler olarak tavsif buyurmuhalde Allah onu, hem mmetine, hem tm kinata rahmet olarak
tur.
gndermitir. Bu sebeble mmetine acmtr, gnahlarnn mafireti iin
Hak Tel'ya niyazda bulunmutur. Peygamber (sallallahu aleyh) ve se//em)'e
de ayn eyi emretmitir. mmetinin, birbirlerine kar son derece merhametli olmalarn emretmitir; ez cmle yle buyurmutur:
"phesiz Allah, kullarndan merhametli olanlar sever." (701).
"Merhamet edenler (var ya) ite onlara Rahman merhamet eder."

(702).

(698)

mam Syti.

Menahii's-Safa Shf. 36

(...

Bu

hadisin

me'hazn bulamadm. $u kadar

mam Zehebl kitabnda bazlardan naklederek Kaaleli Reslullah

hammed. Ahmed, Abdullah. Y... sin ve
(699) 693 Nolu tahrite Mslim Sahih

T.ha'dn)

(SJLV.)

var

ki;

Kur an da 5 isim vardr Mu-

diye kaydetmitir.

inde gsterilen Kitab ve

Baba baklmaldr.

(700) Enbiya Sresi yet: 107.

(701) Beled Sresi yet: 17.

(702)

mam

Buhar, 23 KitabM-Cenaiz,

le,

Ebu

33.

Babu Kav 'n-Nebiyyi

(sa.v.)

Yuazzcbu'l-Meyyit

Kitab'l-Cenaiz, 6, Babu'l-Bukai ak'l-Meyyh 11 (923) nolu hadsDavud. Snen, Kitabu'i-Cenaiz, BabUn f '1-Bkai ale'l-Meyyiti. same b. Zcvd'ten.

bi bukai hUhi aleyhi.

Mslim.

11,

mam

Nesai, Snen, Kitab'l- Cenaiz. Fil- Bkai Ale'l- Meyyiti ve en- Nehy ani'l- Meyyit'de hadtsin deibn Mace. Snen, 6 Kitab'lik metinleri baka ravtlerden gelen lafzlarla test* ve tahri edilmitir.

mam

Cenaiz. 53

Babu

ile rivayeti tesbit

Ma Ce

ffl-

Bkai

ale'l-

Meyyit.

Zeyd

ve tahri etmitir.

233

b.

same (r.a.)'dm 1588 Nolu

hads metni

TERCMES

tPA-t -ERF
44

Yeryzndekilere merhamet edin

ki, gktekiler

de

size

merhamet

etsinler." (703).

(Nebiyyu'l-Melhame) rivayetine gelince: Bu onun bir harp (gerektiinde), bir mcadele peygamberi olduuna iarettir. Ve dorudur da (bu rivayet).

Hzeyfe (704) (radyallahu anh) Ebu Musa gibi rivayet etmitir. Ancak
kayt da mevcuttur: "Nebiyyu'r-rahmeh ..
O'nun rivayet ettii hadsde

Nebiyyu't-Tcvbe... Nebiyyu'l-Melhim.."

HarbVnm

naklettii hadsde ise

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

yle buyurmaktadr:

"Bana melek

geldi ve:

Sen bir Kusemsn!

dedi. (Yani toplayc!)*' (705).

(E-Harb) dedi ki: El-Kasum: Hayr toplayc anlamndadr. Bu ismi

ehl-i beyti arasnda m'lumdur...
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in lakab ve sfat hakknda Kur'nKerim *de birok hususlar varit olmutur: Nur, aydnlatc kandil, Munzir,
Nezir, Mbeir, Ber, ahit, ehid, Apak bir gerek, peygamberlerin
sonuncusu, son derece efkatli, pek merhametli, son derece gvenilir, doruluk timsali, Allah'n nimeti, lemlere rahmet, sapasalam bir kulp, doru yol, parlak yldz, Kerim, Nebiyyi'l-mmiyyi, Da gibi...

Onun hakknda, daha

nice

bunun

gibi gzel vasflar ve isimler varit ol-

mutur. Eski kitablarda, peygamberlerin kitablarnda da gzel isim ve vasflan vardr onun...
Kendi hadslerinde de aklanmtr bunlar... Hele mmetinin kendisine
verdii isimler, daha baka insan doyurmaktadr: Mustafa, Mcteba, Ebu 7Kasim, Habib, Resul-i Rabbi'l- lemin. efi, Musaffa', Muttaki, Muslih,
Tahir, Muheymin, Sadk, MasdukrHdi, demolunun ulusu, peygambertakvaya erenlerin imam, Kaidu'l-Gurri'l-Muhacceln, tiabibullah, Halilu'r-Rahman, Sahibu'l-Havzi'l-Mevrud, Sahibu'-efaa, Salerin efendisi,

hibu'l-Makami'l-Mahmud, Sahibu'l-Vesiyle

ve'l-fadile veddereceti'r-Ra-

fa' Sahibu't-Taci ve'l-Mi'rac, Sahibu'l-Liv vel-Kadib, Rkibu'l-Buraki

Vennake, Ennecb, Sahibu'l-Hucceti ve's-Sultan, Sahibu'l-Hatcmi ve'lAlame, Sahibu'l-Burhan, Sahibu'l Hiraveti ve'n-hla'leyn...

(703)

mam Tirm; Snen, Ebvab'l-Birri ve's-Sla, Babu Ma Cc

nauis metn..;i Abdullah b.

(704)

Sll.

(705)

Ebu

"Rahmeti'n-Na " 1925 Nolu

(r.aj'dan ahri eylemitir.

mam Tirmiz "emairinde mam Abmed

Menaun
yti,

Amr

fi

b.

Hanbel Msned'inde

rivayet etmitir.

Syti

36

Nam

Delail'i-Nbvve'sinde Yunus

Menahil Shf.

b.

Meyscrc

36.

234

b.

Habis'den

rivayeti tahri etmitir.

S0-

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH

VE....

(Semav) kitablardaki isimlerine gelince:

Bu

isimleri

yle

sralayabiliriz: Mtevekkil, Muhtar,

Bu bran

kaddes, Ruhu'l- Kuds, Ruhu'l- Hak.

olarak gemektedir.

Sa'leb dedi ki: (Bariklt),

Hak

ile

Mukmsnne, Mu-

dilinde ncil'de (Bariklt)

batl ayrdedene

derler.

Eski kitaplarda geen isimlerindendir: Mzun, Mnn. Anlam Tkyyib,

layyb'dr. Hammitya (haremin koruyucusu demektir). El-Htim, Elha-

tm.
Sa'leb (son iki isimi yle tefsir etti): (H) ile Hatim, peygamberlerin sonuncusu, (Ha) ile el-Hatm: Ahlk ve vcuta yaratl cihetinden peygamve el
berlerin en gzeli, demektir. Sryani dilinde ismi "Meffah
Mnhaminna" diye gemektedir. Tevrat'taki ismi ise; (Ehyedu)'m. Bu, tbn

irin 'den rivayet edilmitir. Sahibu'l- Kadb'm anlam kln sahibi demekDedi ki:
tir. ncil'de bu tefsir edilmi bir halde vaki olmutur.

"Beraberinde demirden bir kln vardr. Onunla savar. mmeti de

yledir."
da sylenmektedir ki, Peygamber
(sallallahu aleyhi ve sellem) hutbe okurken onu insanlara vaaz ederken daima beraberinde bulundururdu. Kendisinden sonra bu kln Hulefa-i Rai-

Bu klnan

ince ve uzun

kln olduu

d/n'e intikal etmitir.

El-Hrave'ye gelince: Lgat anlam asadr. Galiba bu, Allah a'lem Havuz-i
hadsde yle varit
erifi hakknda varit olan hadsde anlatlan asdr.

olmutu:
ehl-l

Yemen

iin, asi

insanlar asmla menederimi".

Bundan murat, sarktr. Araplar o zamanlar sarktan baka

giymezlerdi. Sarklar bylece onlarn baa giydikleri talan

idi.

Kitablarda geen

kadar oktur.

Mehur

dier isim ve vasflarna

Yazdklarmz

knyesi: Ebu7-

gelince, bunlar

saylmayacak

kfi gelir inallah.

Kasm' <\\...

Enes (radyallahu anh) 'dan:

brahim adndaki olu dnyaya geldii zaman,

Cebrail (aleyhisselm)

gelip ona:

Selm sana ey brahim'in babas! diye selm verdi

(706)

/mam Beyhaki

tahri etmitir. Syti

Meahil's-Safa Shf.

235

36.

(706).

ERF TERCMES
ALLAH (c.c.) ONA, KEND GZEL SM VE VASIFLARINDAN
BAZILARINI HSAN EDEREK, ONUN EREFN, KADR-
FA-

KIYMETN ARTIRMITIR
Kaad

Ebu'1-Fadl (Allah onu muvaffak buyursun) der ki:

Bu blm, birinci babn blmleri ile birlikte yazmak ok yerinde olacakt. nk
yukar ayn mny tamakta ve ayn pnarn suyu ile
imtiza etmektedir. Lkin Allah (c.c.) ne hikmetse, onun istinbatma ynelmek iin gsm amad, cevherini istihra etmek iin de fikrimi aydnlatmad. Ancak bir nceki blm ilerken bana bunu ihsan etti ve bu
ona ilve etmeyi ve bu suretle eksik kalan ksmlar tamamlamay uygun bul-

aa

ksm

duk.

unu

bilmeni isterim ki: Allah birok peygamberlere, kendi isimlerinden bazlarn vererek onlara baz zellikler ihsan etmitir.
iyi

shak ve smail peygamberleri, "Alm ve Halm" ile vasflandrmtr.

brahim (aleyhisselmy "Halm" ile, Nuh (aleyhisselmy "ekr"
ile,

sa ve Yahya (aleyhisselmy

"Ber"

ile

Musa

(aleyhisselmy "Kerm

ttsuf (aleyhisselmy "Hafz, Alm" ile, Eyyub (aleyhisselmy

"Sbir" ile, smail (aleyhissclmV "Sadku'l- va'd" ile vasflandrmtr.
Nitekim bunlar kitab- Aziz'inde, zikredildikleri yerlerde beyan buyurve Kavi*'

ile,

mutur.
Peygamberimiz

(sallallahu aleyhi ve sellem)'e gelince:

Kitab- Aziz'inde ve gndermi olduu peygamberlerin dilinde, ona kendi

isim ve vasflarndan biroklarn ltfederek donatmtr. Fikrimizi i'mal ettikten, hafzamz iyice yokiayp hazr ettikten sonra (Allah'a kr) onlan
biraraya getirmeye muvaffak olduk. nk bugne kadar onun iki isminden baka isim, zikredeni grmediimiz gibi, bu hususta iki ayr fasl (blm) yazan bir mellife de rastlamadk. Biz ise; sadece bu blmde otuz
isim tesbit edip yazdk. Bize bunlar bildiren Allah (c.c), umanm ki; bu
husustaki mulak ve anlalmas g olan eyleri izah etmekte bize yardmc olacak ve kalbimizi aacaktr...

(Hamdy dr, mns: Mahmud (Hamd edilmi) demektir. nk o kendi nefsini vmtr, kullan da mtemadiyen
ona hamd- senada bulunmutur. Kendini, nefsini ve gzel itaatleri vc
anlamna da gelebilir.
Buna mukabil Allah (c.c.) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemye (MuAllah'n isimlerinden

birisi

hammed ve Ahmed) adlarn vermitir.

Muhammedi Mahmud (vlm) demektir. Onun
lm)'m Zebur'unda da

varit

ismi

Davud (aleyhisse-

olmutur.

Ahmed: Hamd edenin en by (ou yani enok hamd eden, vlenin

en by, yani en ok vlen) demektir. Byle bir anlama; Hassn (707)

sznde iaret etmitir:

(707) Hassan b. Sbit. iiri

lmanlar mdafaa eden

sair

ile

Kureys mriklerini ve Medine %huditerini hicvederek tslm ve Ms-

ahabdr.

236

ALLAH
"Onu yceltmek

Ar'm

(c.c.)

iin,

ONA, KEND GZEL

SM

VE

kendi isminden pay ayrd:

Mahmud'dur, bu ise Muhammedi..."

(Rauf ve Rahim) isimleri de Allah'n gzel isimlerindendir. Bu
sahibi

iki

isim

yakn anlam tarlar. Kitab- Celil'inde Nebiyyi kerimini bu adlarbirinde onun hakknla da adlandrmtr. Tevbe sresinin son yetlerinden

birt)irine

da:

"Mzminlere

kar Rauf son derece efkatli, Rahim pek merhametli-

buyurmutur.

dir (O)*' (708)

(EI'Hakku'l-Mbn) kendi isimleri cmlesindendir.

Anlam: Var olan gerek, emri ve uluhiyeti apak olan varlk

El-MbSn *e ayrca ulema u mny da vermitir:
Kullarna din ve
Kitab

hiretlerini aklayan...

Celil'inde peygamberlerini bu

"Kendilerine

demektir.

Hak

iki

(ve eriat hkmlerini)

adlandrmtr:
aklayan bir peygamber geisimle de

kadar faydalandrp (yaattm)." (709).

Yine Cenab- Hak buyurmutur:
"De ki; phesiz ben apak bir korkutucuyum."

linceye

"Kendilerine

Hak

gelince (Onu)

(710).

yalanhmlardr."

(711).

limlerden bazlarna gre buradaki (Hak'tan murat Muhammed (aleyhisselmyr. Kimine gre ise; Kurn- Kerim 'dir. Buradaki anlam: Batln zdd, demektir. \ani doruluu ve emri gereklemi demektir. birin-

ci

anlamdadr.
El-Mbn: Emri (ii) son derece ak,

risaleti

de apak, demektir.

Yahut Allah tarafndan kendisine gnderileni apak izah etmitir anlamndadr bu kelime. Nitekim bir yette,
"nsanlarn kendilerine indirileni aklayasm diye." (712) Duyurulmutur.

Allah Tel'nm isimlerinden

birisi

de (Nr) 'dur.

Anlam: Nr sahibi yani Nr'un yaratcs ya da gkleri,

yeri nurlarla ay-

dnlatan, m'minlerin kalblerini hidayetle nrlandran demektir.

Resulne de vermitir. Mide sresinin bir yetinde,

Ayn

"Muhakkak size Allah'tan bir nr ve apak bir kitab gelmitir."

ismi

(713)

buyurmutur.

Baz
lem)

Muhammed (sallallahu aleyhi ve selksmlar da Kur'n'la tefsir etmilerdir.

mfessirler buradaki (Nr)'u,

ile tefsir

ederlerken, bir

Sresi yet: 89, (711) Errftm Sresi yet: 5. (712)

[708) Tevbe Sresi yet: 128. (710) Hicr
yet: 44. (713) Mide Sresi yet: 15.
|

237

Nahl S-

FA- ERF

TERCMES

Yine peygamberi hakknda:

"Aydnlatc bir kandil" (714) buyurmutur.

Peygamberlii apak meydanda olduu, mzminlerin ve

Allah tarafndan kendisine gelen yetlerle
ona bu ismi vermitir.
rini

aydnlatt

ariflerin kalble^

iin,

Allah (c.c.)

de (ehidi) 'tir. Anlam: Kemaliyle bilendir. Bazlarna gre, kyamet gnnde kullarna kar ahit olan, demektir.
Allah'n isimlerinden

Ayn ad

biri

Reslne de vermitir: Ahzab sresinin 45. yetinde:

"Ey peygamber, phesiz

biz seni bir ahit olarak gnderdik!" bu-

yurmutur.
"Resl

sizin zerinize

ahit olsun." (715) buyurmutur.

(El-Kerim) de Allah'n isimlerindendir. Anlam iyilii ok, demektir. Kimi limlere gre, ikram eden, kimisine gre de afvedip balayan demektir. Kimine gre de bu kelime (yce) anlamna gelmektedir. Nitekim Allah
Tel'nn isimlerini anlatan bir hadste (El-Ekrem) diye gemektedir.

Bu ismi de Allah

"phesiz O,

(c.c.) Resl-i

elbette

ziana vermitir:

Kerim olan Resln

(Allah'tan getirdii) bir sz-

dr." (716) buyurmutur.

Buradaki Kerim Resl'den murat, kimi mfessire gre Muhammed (aleyhisselmydr. Kimine gre ise Cebrail (akyhisselm) 'dr. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem),

"Ben,

Bu

dem olunun

itibarla

ekremi (en iyisi)yim." (717) buyurmutur.

onun hakknda mnca bu isim sahih

(El-Azim) Allah'n isimlerindendir.

olabilir.

Anlam: ok yce

demektir...

Peygamber (sallaahu aleyhi ve seUem)'in hakknda Kalem sresinin

bir

yetinde:

"phesiz sen Azim

Tevrat'n
olmutur:

"Byk

ilk Sifrinde

bir ahlk zeresin." (718)

buyurulmutur.

smail (aleyhisselm) 'dan bahsederken yle

mmete byk birini douracaksn

Azimdir (byktr). Ve Azim (byk) bir ahlk
bir

Allah Tel'nn isimlerinden

gr vardr:

biri

(neslinden

varit

doacak)

zerindedir."

de (El-Cebbr)' dr.

Anlamnda

birka

a) Islah edici.

(714)

Ahzab

Sresi yet: 46. (715)

Sresi yet: 19. (717) Tahriri

Sresi yet: 143. (716) Hakka Sresi yet:

geti. (718) Kalem Sresi yet: 4.

Bakan

yukarda

238

40

ve

Abese

ALLAH

(c.c.)

ONA.

KEND GZEL

SM

VE

b>Khif.
c)

Yce ve aziman...

d) Mtekebbir...

Davud

(aleyhisselim)

m kitabnda,

Peygamberimiz
ve sellem) bu isimle adlandrlmtr. Dedi ki:

(sallallahu aleyhi

"Ey Cebbar klnan kuan! nk namusun

sa

tarafnda (sana mzahir olmak

iin)

hazr

(Kur'n) ve eriatlerin
vaziyettedir!".

(E-Cebbar) isminin peygamberimiz hakkndaki

anlam

yledir:

mmetini hidayet ve talim ile slah ettii, yahut dmanlarn kahr-

perian eyledii, yahut da beere kar byk bir mevkide ve yksek bir
mertebede bulunduu iin bu isim verilmitir ona...
Peygambere lyk olmayan tekebbr anlamndaki Ceberiyyeyi Allah
Kur'n- Kerim'de ondan kaldrmtr:
"Sen onlarn zerinde bir Cebbar deilsin!" (719) buyurmutur.
(El-Habr) Allah'n isimlerindendir. Anlam: Her eyin knhne vkf,
i yzn tam anlamiyle bilen, demektir. Bazlarna gre, haber verici, demektir.

Allah (c.c):

"Rahmandr. Bunu

(onun sfatlarndan) haberdar olana sor." (720) bu-

yurmutur.

Kad

Bekr b. el- Ala der ki: Kendisine sor, diye emredilen kii burada.
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) deildir.
"(Allah'n sfatlarndan) haberdar olan birine sor!" yetinde kastedilen

Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) 'dir.

Bazlarna gre, sorucu Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'dir, kendisinden sorulan da Allah'tr. Her iki vecihte de Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) (Habr) olmaktadr.
Bazlarna gre, birok kimselere gizli kalm ilimlere vkf olduu iin
ve mmetine ilh emirleri en mkemmel bir tarzda haber vermek suretiyle
tebli buyurduu iin verilmitir bu isim kendilerine...
kii, ite

Allah'n isimlerinden biri de (El-Fetth)'UT. Kullar arasnda hkim olan

veya rzk ve rahmet kaplarn aan, yahut kapal olan ilerini ap kolaylatran, yahut kalplerini ve gzlerini marifet ile aan anlamna gelir.

Yahut yardm

edici, demektir:

"Siz feth( zafer) istiyor

yetinde

(719)

olduu

Kf

idi iseniz,

ite o feth

size

gelmitir." (721)

gibi...

Sresi iyet:45. (720)

Furkan Sre

yet: 59. (721) El-Enfl Sresi yet: 19.

239

te

Peygamberine

(sallallahu aleyhi ve seilem)

de bu ismi vermitir.

Encs'm Ebi'l-liye'den, dierlerinin de Ebu Hreyre (r.a.)'dan

naklettikleri sr hakkndaki uzunca bir kudsi hadste bu ad gemektedir.
O (Kudsi hadste) Allah (c.c.) yle buyurmutur:
"Seni Fatih ve Hatim kldm."
Rebi'

b.

Peygamber de

(sallallahu aleyhi

ve seilem);

Rabbini verken, kendisine bahettii mertebeleri sayarken yle bu-

yurmutur:

"anm yceltti ve beni hem fatih, hem de hatim kld." (722).

Buradaki anlam birka eit

olabilir:

a)

Hkim.

b)

mmetine rahmet kaplarnn almasna

c)

Allah' bilmek ve ona iman etmelerine sebep

lerinin

d)
e)

manev

ftihi

vesile oluu...

olduu

iin

onlarn kalb-

oluu...

Hakkn tecellisine yardmc oluu.

Hilkat bakmndan tm peygamberlerden nce olmas

mndan ise sonuncular

ve bi'set bak-

olmas... Nitekim bir hadsinde yle

buyurmu-

lardr:

"Yaradlta peygamberlerin
Bir hadste

ilki,

gnderilite sonuncular oldum."

(E-ekr) 'un da Allah'n

isimlerinden biri

olduu

anlatlr.

Anlam: Az amele kar ok sevab veren demektir. Yahut kendisine itaat

edenleri ven anlamna gelmektedir. Bu isimle peygamberi Nuh (aleyhissesra

lm)'\ vasfetmitir.

"O,

son derece

Peygamber

sresinin bir yetinde,

kreden

bir kuldu." (724) buyurmutur.

(sallallahu aleyhi ve seilem)

de kendini bu isimle vasfetmi-

tir:

"Allah'n en ok kreden kulu olmayaym

m?"

(725).

Yani onun nimetlerine kar en ok kreden, kadr- kymetini en iyi

len, bu nimetlerin daha da artmas iin en ok alan ben olmayaym

bi-

demektir.

krn, nimetin artmasna sebep olduunu,

yetinde bizlere anlatmtr:

Allah,

brahim

sresinin bir

(722) Tahriri Mira bahsinde geti. (723) Tahriri Halk bahsinde geti. (724) sra sresi; yet; 3.

Babu Hidayeti

Hazihi'l-

nen, Kitabin- Cum'a,

mme

Bab

Li

Ebu 'I- Yeman. Mslim. 7. Kitab l- Cm'ati, 6.

yevmi'l- Cum'a No 19 (855)*dc Ebu Hreyre jffc jj dan Nesai S-

(725) Buhar. Kitabu'- Enbiya. 54. Babu Haddesena

I'de.

240

ALLAH

(c.c.)

ONA,

KEND GZEL

SM

VE

"Eer siz krederseniz andolsun ki, elbette ben size daha da artrrm."

(726).

Allah'n isimlerindendir: Alm, Allm, lim'l-aybi veehadeh

(isim-

leri).

Peygamberini (sallalahu aleyhi ve sellem) ilimle vasfetmi ve bu hususta

ona bir zellik verdiini Nisa sresinin (1 13)'nc yetinde yle ak-

lamtr:
"Bilmediini sana retti. Allah'n senin stndeki
den) byk olmutur."

fazlf

ihsan cid-

Cenab- Hakk'n isimlerinden biri de (El-Evvelu ve U-hiru) 'dr.

Bu isimlerin anlam: Kinat ve btn varlklar yokken O var idi... Onlar
yok olduktan sonra yine O, var olacak (yani varlnn evveli yoktur. Varlsonu da yoktur) demektir.
anlamda kullanmtr:
Ayn isimleri peygamber kendisi iin
"Yaradlta peygamberin evveli (ilki), gnderilite ise sonuncular (sonu) oldum." (727).
kavl-i celili ile tefsir edilPeygamberimizin bu sz, Cenab- Hakk'n

nn

mitir (yani vuzuha kavuturulmutur):

"Hatrla o zaman ki, biz peygamberlerden misakiarn

almtk. Sen-

den de, Nuh'tan da, brahim'den de..." (728).

Grlyor ki, yette Muhammed (sallalahu aleyhi ve sellem)" hepsinden nce zikretmitir. Buna benzer bir hususa mer (r.a.) da iaret etmitir.

Peygamberimizin

"Biz son

mbarek

gelenleriz, biz

szleri

de bunu teyid eder:

nce gelenleriz."

(729).

"Yerin, kendisine ilk alacak olan kimsesi benim! lk cennete girecek olan benim. lk efaat edecek olan benim. Kendisine ilk efaat etme
yetkisi verilecek olan

(726)

brahim

(a. s.) sresi;

da benim."

(730).

yet: 7.

mam Buhari. Kitab't- Teheccd. Babu Kyam'n- Nebiyyi (s a v.) Mugre (r.a.)'dan KitabuV
Tefsin Suren i- Feth. Babu Kavlihi (... Li Yafirelek. Allah matekaddeme min Zenbik .) yine Mugire, mam Mslim, Sahih 50, Kitabu Sfat 'I Munfktn ve Ahkamihim. 18, Babu iksari- E'mii
ve'l- tihad fi l- badet" de 79 <28l9)'da Muirc b. ube (r.a.) dan ve 81 (2820) No ik Hz ise(r.a.)'dm
tahric eylemitir.
Tirmiz, Snen. Ebvab s- Salti. Babu Ma Ce fi- iclihadi fl'I- Salti de 412
No yine Mugire b. ube (r.a.) 'dan. Nesa. Snen. Kyami'l- Leyi, Bab I7'de bnMace, 5. Kitabu kameti'sSalavati No 1419. Mugire b. ube*Salati ve s- Snneti fiyha. 200 Babu Ma Ce fi Tul'l- Kyam fi
(727)

Tefsir.

mam

den 1420 No. metini Ebu

(728) El-Ahzab sresi: yet:

Hreyre (r.a.)'an tahric eylemitir.

7.

(729) 725. No.lu dipnota baklabilir.

(730) Tirmiz Snen. Ebvab'l- Mcakb, Bab. Reslu'l-lahi Halemin Nebiyytn Hads
dullah b.

Abbas

No

3620. Ab-

(r.a.)'at tahric etmitir.

241

ifa-i erif: 16

ERF

FA-
Evet,

TERCMES

Peygamber (sallallahu aleyhi ve selhm)

nebilerin ve resullerin so-

nuncusudur.

Allah'n isimlerindendir (El- Kavi ve Zulkuvveti'l- Metin): Anlam, her

eye gc yetendir. Resuln de bununla vasfetmitir:
"(Bir eli ki) etin bir kudrete maliktir.

Ar'n sahibi (olan Allah) nez-

dinde ok itibarldr." (731).

Baz

mfessirlere gre buradaki eliden murat Hazreti

Muhammed (aley-

hisselm)'dr, kimi mfessirlere gre ise Cebrail (aleyhsselm) 'dr.

Me'sr bir hadste Allah'n isimlerinden biri de (es- Sadk) olduu anlatlr. Hadsde Peygamber (sallallahu aleyhi ve selem)'in ismi de (Es-Sadku 7Masduk) (732) olduu beyan edilmitir.
(El-Veliyy ve Ei-Mevl) isimleri de Allah'n isimlerindendir. Mide sresinin bir yetinde Allah,
"Sizin veliniz (haminiz) ancak Allah ve

onun Resuldr." (732a) bu-

vurmutur.

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

"Ben her m'minin

velisi

de yle buyurmulardr:

(hamiiyim."

(734).

Yine Allah Ahzab sresinde,

"Peygamber mzminlere kendi

nefislerinden ileridir." (735) buyur-

(aieyhisselm) da,

"Ben kimin mevis

isem, Ali de

onun mevlsdr."

(736) buyurdu.

Allah'n isimlerinden biri de (EI-Afvv)'dr. Balayc anlamndadr bu

kelime. Allah peygamberini gerek Kur 'n ve gerekseTevraf 'ta bununla vasfetmitir. Ona afvetmeyi emretmitir.

(73!) Et-Tekvr sresi, yet: 20.

I. ve 39 Kitabu Bedi i- Halk. 6. Babu Zikri'l- Melaiketi"
Babu Keyfiydi M- Halk'l- Adem." de Abdullah (r.a.)'dan
mam Tirmiz, Ebvab'l- Kaderi. 4. Babu Ma Ce Enne'l- Amale bi'l- Havatm" de 2138 No da bn
Mes'ud (r a.)'dan bn Mace Snen f'l- Mukaddime, 10. Babun fi'l- Kader de Abdullah b. Mea'ud

(732) Buhari. Sahih. Kittb'l- Enbiya. Bab.

de, Mslim. Sahih, 46. Kittb'l- Kader.

(r.a.)'dan 76

2241

No

(732a)

ile

No

hadis metnini, 12 Kitabu'l-Ticart, 42. Babu Beyi'l-Musarrati'de

bn

Mes'ud

tahri etmilerdir.

Mide

sresi, yet: 35.

(734) Tirmiz. Snen. Ebvab'l- Feraiz. Babu Ma Ce fi Mirasi'l- Hal 2104 Nolu metni mer b.
Hattab (r.a.)'dan tahri etmitir. Ebu Davud Babun fi Mrasi zevi'l- Erham'da Mikdam'l-Kindi'den
rivayeti tahri eylemitir.

b. Sebl b.

(735)

bn

Mce, Snen, 23,

HamTden 2737 No

AhZab

ile tahri

Babu

Zevi'l-

Erham'da

mame

eylemitir.

sresi, yet: 6.

(736) Tirmiz Snen. Ebvab'l- Menak.b.

b.

Ki tabu 'I- Feraiz, 9,

Erkam ya da Ebu Sureyha'dan

Menakb Ali b. Ebi

tahri eylemitir.

242

Talib (k. v.) de 37 14 Nblu metni

Zeyd

ALLAH

(c.c.)

ONA,

"(Habibim) sen (gl deil)

yurmutur.

Bu

yet

hakknda

KEND GZEL

SM

VE....

kolayl (salayan yolu) tut." (737) bu-

Cebrail (aleyhisselim)' a

sorduunda

o,

u cevab ver-

di:

Bunun anlam:
"Sana zulmedeni afvetmendir".
Hads-i

mehurda beyan edildiine gre,

Tevrat 'ta ve ncil'de O'nun vasgemektedir:

kaba ve hain deildir. Lkin O, afvedici ve msamahakrdr"

f yle

"O
(738).

Allah'n isimlerinden

de (El-Had)'dir Allah'n, diledii kullan muanlamndadr. Klavuzluk etmek anlamna da gelir.

biri

klmas
Cenab- Hak:

vaffak

la

"Allah selm evine (cennete)

iletir." (739) buyurmutur.

arr ve O, kimi dilerse onu doru yo-

Th'nn tefsirinde yle geer: (Ya Tahir, ya Hadi) bu ekilde arlan

Peygamber (aleyhisselm) oluyor bu tefsire gre..
Bir yet meali

daha:

"phesiz sen, elbette doru yola hidayet edersin." (740).

Demek ki, hidayet klavuzluk anlamnda kullanld zaman, Allah'n gayrisine itlak edilir, asl iman ve slm'a muvaffak klmak anlamnda
kullanlzaman Allah'tan bakasna itlak edilemiyor. Nitekim bir yet-i kerime-

d
de,

"Sen sevdiini hidayet edemezsin, lkin Allah dilediine hidayet eder."

(741) Duyurulmaktadr.
Allah Tel'nn isimlerindendir: (El-M'min, el-Mheyminu).
Bazlarna gre; ikisi de ayn anlama gelmektedir. Allah hakknda m*minin anlam: Kullarna va'dini tasdik edici, kendi kavlini tasdik edici, m'min
kullarn ve peygamberlerini tasdik edicidir...

Bazlarna gre, bu kendi nefsini tasdik edici anlamna gelir. Bazlar

da yle demilerdir: "Bu kelime, dnyada kullarn zulmnden kurtarmak,
hirette m'minleri azabndan kurtarmak, anlamna gelir.'*
Bazlarna gre, (el-Mheymin) el- Emin anlamndadr.
Burada sylenilen (min) kelimesi de Allah'n isimlerinden bir isimdir,
denilmitir. Anlam ayn m'min kelimesinin ifade ettii anlamdr.
Bazlarna gre ise; (el-Mheymin) ahit ve hafz anlamndadr. Bu

(737)

'raf

Sresi, yet: 198

(738) Buhari. Sahih, Kitab't- Tefsir. Tefsir Sretl- Fetih. Babu inna erseinake ah iden
ve mbeiren ve Nezra... da Abdullah b. Amr b. el- As (r.a.)'dan Darimi. Snen.
Mukaddime, Bab 2'de.

(739) Yunus Sresi yet: 25. (740)

ra

Sresi yet: 52 (741) El-Kasas Sresi yet: 56.

243

FA-

ERF

TERCMES

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) hem Emin, hem Mheymin

de Af'min oluyor.

itibarla

hem

Allah (c.c.) O'na "Emin" adn vermitir:

"Orada kendisine itaat olunandr. Bir Emindir." (742).
kendisine
Bilinen bir gerektir: Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)
peygamberlik gelmeden nce de sonra da bu isimle tannrd. Hz. Abbas
vermitir:
"Mheymin"
b. Abdulmuttalib (r.a.) bir iirinde ona

adn

"Smmeh- Teva

beytuke'l-

Mheyminu

Hindi fe'l- Alyae tahteha'n- Nutuku."

Bazdan buradaki nida harfi mahfuzdur, murad, (ya eyyethe'l- MheyEbu'l- Kasm el- Kueyr).
ninu)dr, dediler. (El- Kuteyb ve

mam

Allah z'l-Cell O'nun hakknda:

"Allah'a da inanr, m'minlere de." (743) dedii
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bizzat:

"Ben ashabma

gibi.

kar kendisine son derece emniyet edilen biriyim."

(744) buyurmutur.

Bu m'min anlamna

gelir (yani

bakalarna kendisinin ktlnden) em-

niyet telkin eden) demektir.

El-Kudds da, Allah'n isimlerindendir. Noksan sfatlardan ve kuds sfatlarndan mnezzeh olmak, demektir.

nk kii orada gnahlardan

Mukaddes Vadi ve Ruhu'l-Kudus da byle bir anlam tar.

Beyt-i Makdis'e beyt-i makdis denmitir:

temizlenir.

Peygamberler kitabnda peygamberirrizin isimleri arasnda (el-Mukaddes)

ismi de yer almtr. Yani gnahlardan arnm, tertemiz olmu, demektir.
Nitekim bu mjde kendisine Feth sresinin ikinci yetinde verilmitir:

"yle

ki; (bu

yzden) Allah, senin

gemi ve

gelecek

gnahn

ba-

lasn."
Yahut:

"Kendi sayesinde gnahtan temizlenen kimse demektir."

Yani kendisine tbi olanlar onun sayesinde gnahlardan temizlenmi
yorlar. Nitekim hakknda:

"O, onlar
Yahut

lamna

olu-

tezkiye eder." (745) buyurulmutur.

mezmm

huylardan, den

davran ve

sfatlardan temizlenmi an-

gelir.

mam

Mslim, Sahih fMtobu'l(742) Et-Tekvir Sresi yet: 21, (743) Tevbe Sresi, yet: 61. (744)
FadaileVSahabeti. 51, Babu Beyan En ne Bakae'n-Nebiyyi (sm.v.) Emann l-Eshabh... de 207 (2531)
de Ebu Brde (r.a.)'dm rivayeti tahri etmitir.
(745) l

rann

Sresi yet: 164.

244

ALLAH

(c.c.)

SM

KEND GZEL

ONA.

Cenab- Hakk'n isimlerindendir: (El-Azz)Anlam: "Gaiib ve kahredici" demektir. Yahut

mna

VE

(benzeri olmayan) anla-

gelir.

Nitekim Cenab- Hak,

"zzet

(ve galebe)

Mnafkn

sresinde,

Allah'ndr ve Reslnndr."

(746) buyurmutur.

Allah (c.c),

"Rableri onlara kendinden bir rahmet, bir rza ile, onlara ilerinde
tkenmez ve ebedi bir Naim (nimet) bulunan cennetleri mjdeler/' (747)
buyurmutur.

Ve

kendisini tebir etme vasf

ile

vasflandrmtr. Habibine de ayn

va-

sflan vererek, ona (Mbeir, mjdeleyici) ismini vermitir. (Nezir) adn

da vermitir. nk Peygamber itaat ehlini cennetle tebir ediyordu, kfr
ve isyan ehlini de cehennemden korkutuyordu.
(Th ve Yasin) baz mfessirlerin belirttiklerine gre, Allah'n isimlerindendir. Bazlar ise; bu iki isim. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)'n
mbarek isimleri arasnda yer almlardr, dediler.

El-Kad Ebu'l- Fadl yaz (Allah onu muvaffak klsn) der

ki.

sonulamak istiyorum. Allah hakknda dnceleri vehimden teye gidemeyen ve bu yzden inan hususun-

imdi bu blm

nemli bir nokta

ile

acam.
evvel una inanmaldr: Allah (c.c.) azametinde, kibriyasnda, melektnde, Esma-i hsnasnda ve sfatlarnda, mahlkatndan hi kimseye ve hibir eye benzemez! Ve kendisine de mahlkatndan hi kimse ve hibir ey katiyen benzetilmez. er' in gerek Hlk ve

yle

ki:

Kii

her

gerekse mahlka
ds sfatlar

eyden

itlak ettii hususlarda,

her

iki

varln

arasnda katiyen

bakadr.

mahlkatndan dier zatlara benzemiyorsa, sfatlar da byledir. Mahlklarn sfatlarna katiyen benzemez. Zira
mahlklarn sfatlan a'razdan ve arazdan ari deildir. Oysa Allah (c.c.)
bundan mnezzeh ve mberradr. O devaml sfatlar ve isimleri ile kaimdir! (Onun iin zeval, yani yok olma, asla bahis konusu olamaz!). Bu husuyet bile yeter de artar:
su bize aydnlatmak iin, sadece
Allah'n zat

Ecelli ' las

nasl

ki;

"Onun

(benzeri

olmak yle dursun) benzeri

gibisi (dahi)

yoktur. O,

hakkiyle iiten, kemaliyle grendir." (748).

(746)

Mnafkn

Sresi, yet; 8. (747)

Tcvbe

Sresi, yet; 21. (748)

245

Sresi, yet; II.

"

FA- ERF
Muhakkik ve

rif bilginlerden

TERCMES

bazlar

tevhidi ne gzel tarif etmiler:

Tevhid: Zat(i Ecell-i A'lay) zatlara benzetmeyerek, sfatlarn

uratmayarak

bu noktaya bir
budur. Dedi ki:

"Onun zat
fiil

yoktur.

atalete

isbat etmektir!

El-Vasit;

imiz

da

ey

gibi zat yoktur!

daha

ilve etmitir ki, zaten

Onun

ismi gibi isim yoktur!

Onun sfat gibi sfat yoktur. Yalnz lfzn

bizim de

Onun

istedi-

fiili

gibi

lfza benzemesi y-

nndendir bunlar! nk Zat-i Kadime; kendisinin Hdis sfat bulunmasndan mnezzehtir. Hadis zatlarn, kadim sfatlara sahip olmasnn imknsz olduu gibi... te Ehl-i Hak ve Ehl-i Snnetin mezhebi budur (Allah
cmlesinden raz olsun!).
Ebu'l- Kasm el- Kueyri onun bu szn daha da vuzuha kavuturmak iin tefsir etmi ve yle demitir:

mam
"...

Bu konu, Tevhit

tmn

almaktadr. Evet, Onun

Zat-i subhaniyesi nasl olur da sonradan yaratlm olan zatlara benzeyebilir? O varlyle mstanidir (hibir kimseye ve hibir eye ihtiyac yok-

Yine O'nun

meselelerinin

iine

mahlklarn fiiline nasl benzeyebilir? Ondan sadr

olan iler, herhangi bir arkada edinmek iin ve kendisinde meydana gelen
herhangi bir noksanl bertaraf etmek iin hsl olmu deildir. (nk O,
byle eylere ihtiyac olmad iin bu gibi noksan sfatlardan mnezzehtir!). Hatrat ve araz da mevcut deildir. (O'nun hakknda) meydana gelmi bir hastal tedavi veya mbaere (ihtiyac da) bahis konusu olamaz
O zat-i Ecel!-i A*l hakknda... Oysa mahlkun ileri ve davranlar bu gitur!).

fiili

bi hadisattan hali deildir..."

Meayihimizden bazlar da yle dediler:

"... Vehimlerinizle tevehhm ettiiniz, akllarnzda tasarladnz
bunlarn tm) sizin gibi muhdesdir (sonradan yaratlmtr).

(evet

mam Ebu'l- Maal el-

Cuveyn der ki:

"...Kim bir mevcuda mutmain olup da fikri orada nihayet bulursa
o, mebbihtir! (Yani Allah' birine benzetmitir!). Kim srf nefye (yoklua) mutmain olursa o da muattldr! Hakikatini idrak etmekten ciz
olduu bir varla kesinlikle inanrsa ite o, Muvahhiddir!..
Z'n-Nni'l-Msr'nin
sz ne kadar gzeldir:
".. Tevhidin hakikati unu bmen ve inanmandr: phesiz Allah'n kudreti
eyada (yani eyay var etmekte) ilszdr. (Vastaszdr. Bir eye dokunmu, alm da onun yardm ile yaratm deildir). Onu yapmas (yaratmas) (bir eyi bir eye) kantrmakszndr. Her eyin illeti onun eseridir. Onun
sun'una (yapmasna ve yaratmasna) illet yoktur. Vehminde tasavvur ettiin eye gelince, Allah O'nun hilfnadr! (Yani o tasarladn eye benze-

mez)!...".

Bu pek

kelmdr ki, adeta akllara durgunluk vermektedir.

(Szlerimin) son blm, Cenab- Hakk'm:
nefis bir

246

ALLAH'IN

ONUN (MBAREK) ELLERNDEN

...

"Onun (benzeri olmak yle dursun) benzeri gibisi (dahi) yoktur." (749)
kavlinin tefsiridir.

kinci blm, Ccnab-t Hakk'm:

"O, yaptndan
(750) kavlinin

"Bir

suale ekilmez,

tefsiridir.

nc blm

oysa onlar suale ekilirler."

ise;

eye szmz, onu murat ettiimizde, ona

hemen oluverir"

(751) kavlinin

(Ol!)

dememizdir, o da

tefsiridir.

Allah cmlemizi tevhit ve isbat ve tenzih zere eylesin!

dallet ve sapklktan lutfu ve keremiyle cmlemizi rak

klsn

DRDNC BAB
ONUN (MBAREK) ELLERNDEN MEYDANA
MUCZELER VE ONA BAHETT ZELLKLER
VE LTUFLAR

ALLAH'IN,

GETRD

Kaad Ebu'l-Fadl [yaz der

ki:

Dnen kiiye unu tahkik etmesi yeter:

kitabmz

ne Peygamberimizin (sallallahu aleyhi ve sellem) peygamberliini inkr eden ve ne de onun mucizelerine ta'n eden iin yazdk.
Bu bakmdan mucizelerini isbat etmeye, knamalarn iine girmemesi iin
evresini iyice muhkemletirmeye ihtiya duymadk. Mucizenin ve tehadBiz bu

eri esaslar yok edenlerin szlerini ibtal edecek

hususlar zikretmek ihtiyacn da duymadk. Biz bu kitab sadece O'nun peygamberliini kabul eden, O'nu tasdik eden ve onun her emrine (evet) diyenler iin yazdk ki, ona kar olan iman ve muhabbetleri bir kat daha artsn!

dinin artlarn,

tarifini,

Gayemiz; bu babta, onun Rabbi katndaki derecesini ve yksek mevkiini

dile getirecek olan

ana mucizelerini

isbat etmektir.

ulam

Bunlardan tahkik edilmi, isnad shhat derecesine

olanlar serdettik. Hemen hepsi kesinlikle isbatlanmtr. Baz imamlarn nl kitablarnda yer alanlar da (kitabmza) alverdik.

Onun

gzel eseri, gz

kamatrc

mthi

akl, hilmi,
olgunluu gibi niteliklerini iyice dnen ve bu hususta insafl davranan kii, peygamberliinin doruluunda, davetinin gerekliinde asla phe etmez. Btn bunlar ve dier hususlar onun kesinlikle boyun emesine ve yrekten inanmasna yeter de artar bile!

(749)

ra

Sresi, yet: 11. (750)

Enbiya

sireti,

Sresi, yet: 23. (751)

247

ilmi, stn

Nahl Sresi

yet: 40.

ERF

tFATirmiz,

bn

Kaan i' ve dierleri

TERCMES

senedlerini zikrederek Abdullah b. Se-

/Vn'dan nakletmilerdir. (O) dedi ki:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Medine'ye geldiklerinde onu

grmek iin (yanna) geldim. Yzne iyice baknca, onun yznn bir yalanc yz olmadn hemen anladm!'* (752).

Ebul- Hseyin es-Sayref, Ebul- Fadl

Essinc, bn Mahbb, Tirmib. el- Hayrn, Ebu Ya 'la el- Badad, Ebu Ali
Muhammed b. Ca'z, Muhammed b. Ber, Abdu'l- Vehhb es-Sekefi,
Arab, Zurre
fer, bn EbAdiy, Yahya b. Said, Avfb. Eb Cemle, el-

Kad ehit Ebu Ali (rahimehullah),

ile) bize,

Evl, (tariki

b.

Selm'&dn rivayet etmitir bu

Eb Rimse et-Teym (753)'den:

Abdullah

b.

"Beraberimde
scllcm)'e geldim.
beridir!''

diye

olum olduu
Bana

halde.

Peygamber

(sallallahu aleyhi

ve

Onu grnce, "Bu Allah'n peygam-

gsterdiler.

haykrdm!"

hads...

(754).

Dmd (Sa 'lebe'nin olu) O'na geldii zaman.

Peygamber (sallallahu

yle buyurdu:

aleyhi ve sellem) ona

"Hamd Allah'a mahsustur, biz onu hamdederiz. Ondan yardm dilekimse onu asla artamaz! Kimi de idll
etmise, kimse onu hidayet edemez! ehadet ederim ki: Ondan baka
ilah yoktur. O birdir. Onun eriki yoktur. Muhammed de phesiz onun
riz.

O, kimi hidayet

etti ise,

kulu ve Resuldr!".

(Adam bunlar duyunca; Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'^

"Bu kelimeleri bana tekrar et! And olsun ki, bunlar ta denizin dibine kadar ulat (tesirleri). Ver elini sana biat ediyorum!".
Mslim ve dierleri

rivayet ettiler.

Cami' b. eddd dedi ki:

"Bizde Tark adnda bir adam vard. Medine'de Peygamber (sallallahu
aleyhi ve sellem)' grdn haber verdi: (Szlerine yle devam etti: Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) bize):

Yannzda

satlk bir

ey

var

mdr?

diye sordu.

Scn.

Lbavu Sfati'l-kyameli ahu lifu's-Selma, Tedhulu'l-Cennele'de

2487 Nnlu metni Abdullah b Se/amdan Zmre b Hvf rivayeti olarak tahre etmitir. mam bn Mace
Hadis No 1334 ile ayn lafzla raytden
5. Kitahu kameti* Salat 174. Bubu Ma Cac li Kyamil- Leyli.
h'anml Taam'da 3251 No ile ayn raviden lahric etmitir.
t ime. 1.11
lahriv eimitr. Ayrca 29 K.
El- MstedSyli, MenahilVSafa Shf. 37 de mam Ahmctl b. Hanbcl (r.h.) Msned indc Hkim
(?52)/r.m Tirmi/i.

rekte tahre

ettiler

diye kaydetmitir.

7 3 libu Khnsclcl Tcynu: Teyn Kabilesinden bir /attr

Amur diyen mellifler olmutur.
<

(754)

Saad, Tahakal

l-

Kbrada

tahriv eyledi

248

Adnn teshilinde ihtilf edilmitir. Rfaa,

"Suyul Mcnahil. 37".

ALLAH'IN

ONUN (MBAREK) ELLERNDEN....

u deveyi satyoruz, dedik.

-Kaa?

Altm lek hurmaya satarz,

zerine devenin yularndan tutup Medine'ye

Bunun

mzda) dedik

dedik.

doru yrd.

(Ara-

ki:

"Kim olduunu bilmediimiz

bir

adama

sattk (parasn da alma-

dk)".
Beraberimizde Zaine vard. Dedi ki:
"Devenizin parasn (ayet demezse) ben deyeceim! Zira ayn onsizi katiyen aldatmaz."
drd gibi bir adam yzn grdm,

Sabah olunca bir adam hurma

Ben, Allah

elisinin size

ile

kageldi ve:

gnderdii eliyim! Bu hurmadan yemenizi

ve leklerle (alacanz tahsil edinceye kadar) almanz size emrediyor,

dedi. Ve biz de onun emrini yerine getirdik.'* (755).

Umman

Meliki

el-

CulendVmn haberinde yle

geer:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'i\ kendisini

tince

slama

ardn ii-

yle demi:

"Bu ahsn peygamber olduunu undan anladm: Emrettii eyi

ilk

defa kendisi iler. Nehyettii hususlardan (herkesten nce) ilk defa kendisi uzaklar. Galip geldii zaman kibirlenip bbrlenmez... Malup
olduu zaman sabreder, kendi cann skmaz. Ahde vefa gsterir. Vaad
bir peygamettiini yerine getirir. (u anda) ehadet getiriyorum ki,

berdir!" (756).

"Ona bir ate dokunmasa bile onu zeytin (ya) aydnlatr."

tini

yle tesfr etmitir:

Bu bir benzetmedir.
bu meseli

irat

bn
(755)

nk onun grn ve

(r.a.)'dan.

Nr

(758)

bn Revana.

erbetini

Ayrca Cimi

Ishak dan Kitabr-

(757)

Kur'n okumasa

ki:

mam Mslim, Sahih. 7. Kiubu'l- Cm'ati.

bn

bak,

kar

(peygamberliini) gsteriyordu...

Revha (758) der

Abbas

(756)

Allah, Peygamberine (sallallahu aleyhi ve sellem)

etmitir.

bile, nbvvetini

bn

(757) ye-

b.

13

Babu Tahffil's- Salti

Tank (r.a.)'dan Beybaki

Rddede

mellifi nakletmitir.

ve'l- Hutbeti

No 46 (868Vde

tahri etmitir.

mam Syt.

Menahil. Shf. 37.

Sresi, yet: 35.

iip hirete

iiri ve

klc ile slm'a hizmet etmi bir Sahab- CelTdir.

gen kahraman kumandanlanndan

249

biridir

Mute harbinin sehadet

(radyallahu anh).

FA- ERF

TERCMES

"Ondan aklayc almetler olmasa bile,

Onun grn sana gerei gsterir. "

unu

Allah (c.c.) kullarnn kalblerinde marifeti, zat isimleri

ve sfatlarn ve btn teklifat anlamalarn isterse vastasz yaratmaya kaaiyi bil ki,

Baz peygamberler de icra eyledii usl ve prensiplerde olduu gibi.

Ayn mny mfessirlerden bazlar Cenab- Hakk'n u kavlinde zikretmidirdir.

lerdir:

"Bir vahy

ya da bir perde arkasndan, yahut bir eli gnderip de

kendi izni ile dileyeceini vah yetmesi olmadka, Allah'n hibir beere
kelm sylemesi (vaki) olmamtr/' (759).
Btn bu teklifleri onlara kelmn ulatracak olan bir vasta ile ulatrmas mmkndr ki, o vasta da ya beerin dndan olur: Melekler gibi...
ki onlar peygamberlere vahiy getirirler
Ya da kendi cinslerinden olur;
peygamberler gibi ki onlar ilh vahiyleri mmetlerine tebli ederler.
Akl delil ynnden buna bir mni yoktur. Bu mmkn olunca, peygamberler de kendi doruluklarn isbat edecek mucizeler (Allah'n inayetiyle)
izhar edince, onlarn (Allah tarafndan) her getirdikleri eyi kabul etmek ve
ile,

etmek bize vacip olur. nk tehaddi (meydan okumak) ile birlikte,

Peygamber (saUallahu aleyhi ve se//em/den sadr olacak mucize Cenabtasdik

Hakk'n:

"Kulum doru

sylemitir, ona itaat edin ve tebli ettii hususlarda

'

kendisine uyun!
syledii her sz de deta doruluuna ahit olur. Bu kadar (izahat) yeter.
Fazla uzatmak gayemizin dnda kalr. Daha geni ilme sahip olmak isteyen, Allah'n rahmetine kavumu olan imamlarmzn eserlerini okusunlar, orada istedikleri btn malmat rahatlkla bulacaklardr.

NBVVET:
Bu kelimeyi (hemze ile) "NBET" eklinde okuyanlarn dilinde, haber anlamna gelen "Nebe" kknden gelmedir. Bu tefsire gre teshil (bir
nevi kraat eklidir)

bakmndan

hemzesiz de olabilir.
Anlam: Allah onu, kimse tarafndan bilinmeyen hususlara muttali klp,
kendisinin bir peygamber olduunu yine ona retmitir. Bylece "Nebiy"
kelimesi (Munebeen = kendisine haber verilen) anlamnda olmu olur. Tpk
44
Fel" kelimesi (Meful) anlamnda olduu gibi...
Yahut Allah'n kendisine vahyettii eyleri haber verici, kimseye bildir-

medii hususlarn

anlamnda

o zaman tpk "Fel" kelimesinin (Fail) kelimesi anlamn tamas gibi bir manzara arzetmi olur.
Bu kelimeyi hemzesiz okuyanlara gre, "Ennebve" kknden de gelmi
habercisi

olabilir.

(759)

Sresi, yet: 51.

250

olur ki

Ennebve,

ALLAH1N ONU (MBAREK) ELLERNDEN

yerin yksek ksmna derler. Bu itibarla Peygamberimizin (salMevls nezdinde yksek

kimsenin eriemeyecei bir mevki ve rtbe ihraz ettiine dellet der bu! Hulsa; her iki vasf
da onun hakknda biraraya gelmi olabilir.

lallahu aleyhi ve seUem)

bir

RESL:
Bu kelime, "Gnderilmi" anlamndadr. Arab dilinde
anlamnda pek nadir varit olmutur.

(Fe'ui)

"Muf'al"

Allah'n onu gndermesi demek, emrini gnderdii insanlara tebli etmekle memur klmas demektir.
"Et-Tetabu" kknden de gelmi olabilir. Mesel: "Cennasu irslen
= nsanlar birbiri ardnca geldiler" denir. Bu anlamda kullanlnca, sanki
Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) teblii tekrar etmekle mecbur
klnmtr yahut da mmetin birbiri ardnca (toplu halde) ona uymalar mecbur

klnmtr.
ayn anlama m,
eitli gr serde-

(Nebi ve resul) kelimelerinin anlamnda (yani her ikisinin

m geldikleri babnda) bilginler

yoksa ayr ayr anlama

derek ihtilf etmilerdir:
a) kisi

Bu

de ayn anlama

fikirde olanlar

gelir.

(Haber verme) kknden gelmedirler.

yeti delil gsterdiler:

"Biz senden evvel hibir resul, hibir nebi gndermedik ki o, (bir ey)
arzu ettii zaman, eytan onun dilei hakknda (bir fitne) meydana at-

olmasn."

(760).

Gryorsunuz ya, Allah (VE

(irsl) sabit

de

klmtr. Demek

ayn zamanda

ki

MA

ERSELNA)

her resl

ayn

buyurarak, her ikisine de

zamanda nebidir ve her nebi

resldr.

ynden ayrlrlar: Gaybe ittila ve nbvvet zelliklerini bildirme, derece bakmndan ykselme hususunda peygamberlikle birleirler. Resl'e fazla olarak risaleti vermede ayrlrlar ki, bu inzarla ve i'lam (bildirb) kisi bir

mekle) grevlendirilmesi anlamnda olur.

Bunlarn delilleri, yukarda geen ayn yettir. nk bu kelimeler ayr

ayr zikredilmilerdir (yette). Eer ikisi ayn ey olsayd (yani ayn anlam
tasayd) Kur'n gibi pek beli bir kelmda tekrarlanmalar gzel olmazd.
Buna gre resl hem ibadetle hem de mmete teblie me'mur olan bir peygamberdir. Nebi ise yalnz ibadetle me'mur olan bir peygamberdir. Bu fikirde olanlar mezkr yeti buna gre yorumlamlardr.
c) Resl, kendisine mstakil olarak kitab gelen peygambere denir. Kendivahiy yolu ile teblie me'sine mstakil kitab gelmeyen peygamber ise

mur

edilse bile

Nebidir, Resl deildir.

(760) Hac Sresi, yet: 52.

251

FA-!'

ERF

TERCMES

Sahih ve ekseri limlerin zerinde olduu gr, udur:

Her

resi nebidir, her nebi resul deildir.

Peygamberlerin ilki Hazreti dem'dir, sonu ise

aleyhi ve sellem)'(\ir.

Ebu Zer (radyallahu anh) 'm

rivayet

enii

Muhammcd

bir hadste

(sallallahu

yle varit ol makta-

"Tm peygamberler, yzyirmi drt bin peygamberden ibarettir. Onlarn arasnda Resul olan yz (kadar) dr. Onlarn ilki ise dem
aleyhisseimdr." (761).
nbvvet ve risaletin mnlarn anlam oldun. Bunlar, bir peygamberin zat deildir (muhakkiklere gre). Bir zatn vasf da deil...

imdi

Kerramiyye frkasndaki limler, bunun aksini iddia ettiler. Bu hususta

uzun uzun yazdlar, szlerini isbata altlar, fakat itimada ayan bir delil
serdedemediler.

VAHY:
Vahy'in asl. aceleci olmak demektir. Peygambere gnderilen ilh vahiyleri, peygamber telkki etmekte acele edince buna vahiy dendi.

Peygambere olan vahiye

benzetilerek, birok ilhamlara da vahiy denildi.

ve sr'atli yazan ktibin yazsna da vahy ad verildi.

Sr'atli iaret etme yeteneine sahip olduklar iin, ka ve gz iaretine

abuk

de vahiy denilmitir.

Meryem

sresindeki bir yette,

akam

tebih ediniz diye vahy etti." (762) buyurulmutur. (Vahyetti), yani iaret buyurdu, demektir (bu yette).
Bazlar yetteki (EVH) kelimesine (ketebe = yazd) anlamn vermi"(Allah) onlara sabah

lerdir.

Ebu Bekr (radyallahu anh)'m

rivayet ettii bir hadsde, (Elveh elveh)

(haydi acele edin. haydi acele edin!) anlamn tar.

Bazlarna gre; vahyin asl anlam, sr ve onu gizlemektir. lhamn vahiy

gemektedir
diye

ki,

adlandrlmas bu

kabildendir. Nitekim

"eytanlar dostlarna vahiy

(763) Duyurulmutur.

Ksas
kullanlmtr:

Ve

yine

En'm

sresinde,

ederler (gnllerine vesvese verirler).**

sresinde bu kelime

ayn anlamda

(yani ilham

Ebu Zerr-i Gfar (r.a.>'dan bn Hibban veAbmed b. Hanbel (r.h.)

MenahilV Safa: Shf. 37.
(762) Meryem Sresi, yel: 10. (763) Enm Sresi, yet: 121.
(76 1

252

anlamnda)

lahri eylemilerdir. Syt.

ALLAH'IN

ONUN (MBAREK) ELLERNDEN....

"Bte Musa'nn annesine: (Haydi onu emzir!) diye vahyettik."

Yani kalbine bu ilham verdik, demektir.
Vahyin eitlerini anlatan yet-i kerimede geen

mna, baz

limler

(764).

(LL VAH YEN)

ks-

bu mny vermitir.

MUCZE
Peygamberlerin Rab tarafndan getirdikleri eylere mucize dememiz

undan ileri gelmektedir: nk mucize, halkn

olduu eydir. Bu iki ksmdr:
1-

benzerini getirmekten ciz

Beerin kudretinde olan eitidir. Halk onu getirmekten

ciz

olmutur.

benzerini getirmekten ciz kalmalar, Allah'n bir fiilidir ki,

oldubununla peygamberlerinin doru sylediini (yani gerek peygamber

nk onun

unu)

isbat ediyor.

lm temenni etmekten onlar menetmesi

gibi

<*>

Kur'n'n benzerini getirmekten onlar (mrikleri) ciz brakmas gibi. ..

(Bu sz ve fikir baz limlere gredir).
2- Beerin kudretinin dnda kalan mucizeler: Yani, asla yapamayacakdeve karmak,
lar eyler: ly diriltmek... Asay ylan yapmak, kayadan
aac konuturmak, parmaklardan su fkrtmak, ay' ikiye blmek gibi. Albunlar. Peygamber (sallallalah'tan bakasnn yapamayaca eyler... tte
hu aleyhi ve sellem)"m elinde, dmanlarn susturmak, onlara deta meydan okumak iin Allah'n icra ettii ilerdir ki, bunlarn sayesinde onlarn
yalanlamalarn hkmsz klyor. Ve onlar benzerini getirmekten ciz brakyor.

unu

da

iyi

bilmi

ol ki,

Peygamberimizin (sallallahu aleyhi ve sellem)

(gerek peygamber olduuna dellet edecek) mucizeler gsher iki ekli)

termesi her iki nev'i de (yani mucizenin yukarda arzettiimiz
(sallallahu aleyhi)
iine almaktadr. Zira mucize bakmndan Reslullah
ve sellem) efendimiz, dier peygamberlere nisbetle ok zengindir. Yani hepedeceimiz vehile
sinden fazla mucize gstermilerdir. leride beyan

doruluuna

onun mucizelerini saymak mmkn

deildir.

KUR'N-I KERM
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'm mucizelerinden biri ve en by Kur'n- Kerim'dir. nk Kur'n'n mucizeleri, ne bin, ne iki bin

(764) Kasas Sresi yet: 7.

deildir" diye iddia ettiklerinde, Allah onlara Ba() Yhhudiler, "asl hiret hayat bizimdir, sizin
'
'
haydi lm temenni edinir'. buyurmu ve unkara sresinin bir yetinde. Eer doru sylyorsanz
etselerdi, olduklar yerde cansz yere
lan susturmutur. nk onlar o zaman hemen lm lemenni
(sallallahu aleyhi ve sellem) br hadislerinde aynen belirtdeceklerdi. Bu hususu Peygamberimiz
'

milerdir- (M).

253

FA- ERF

TERCMES

ve ne de daha fazla say ile bitmez. nk Peygamber (sallallahu aleyhi ve

sellem) onun tek sresiyle meydan okudu, (Arab edebiyat ve airlerini)
ciz brakt.

lim ehli der ki: Kur'n'da en ksa sre (NN A 'TEYNKE) sresidir.
Onun her yeti veya yetleri, kendine gre bir mucizedir. Sonra tm olarak
bu srede, ileride beyan edeceimiz saysz mucizeler vardr.
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)''m mucizeleri

Kur'n

iki

ksma

ayrlr:

ve bize kadar tevatr yolu ile intikal eden

mucize... Bu mucizede en ufak bir phe yoktur. Bunun, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'e geliinde hi kimsenin itiraz yoktur. Ona gelmitir ve O, O'nun hccetleri ile istidlal edip karsndaki mnkir ve mua1-

gibi, kesinlikle bilinen

rzlarna meydan okumutur.

Bunu inadndan dolay inkr eden kimse,

varln

inkra

kalkm

tpk peygamberin

dnyadaki

gibi olur.

Peygamber (aleyhisselm) 'n onunla ihticac etmesinde, belki mnkirler

bir itiraz frtnas koparabilirler fakat o (Kur'n) haddizatnda kendisi tazam-

mun

ettii mnlarla birlikte bir mucizedir. Ve bu bizzarure bilinmitir. 'caz keyfiyeti ise; yine bizzarure ve binnazar ma'lmdur. leride uzunca

bahs ve erhedeceiz bu konuyu

Baz imamlarmz

derler

ki:

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellemj'in

elinde zhir olan btn mucize ve detler st haller icmali olarak, bu hk-

m alabilir.

\ani bu mucizelerin onun mbarek elinde ceryan etmesinde kimsenin phesi olmaz. Ne m'min ve ne de kfir, Peygamber (sallallahu aleyhi

ve sellem)'m mbarek ellerinde birok olaanst eyler (mucizeler) cer-

yan ettii hususunda itiraz etmezler. natnn itiraz ise, bu mucizelerin cnib-i lahi'den oluundadr. Oysa biz bunlarn cnib-i lahi'den
geldiini nceden zikrettik. Btn bunlar sanki peygamberimize Cenab-t

Hak'n,

"Doru

syledin!" sz, mesabesindedir. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'den bu gibi olaanst eylerin vukuu bizzarure
bilinmitir. Tlpk Htim-i T/'nin cmertlii ve Anrere'nin ecaati gibi. Bunlar bizzarure bilinen eylerdendir. Ahnef'in hilmi de byle... Btn haberler Htim'in cmertliinde, Anrere'nin ecaatinde ve
Ahnef'in sabr tahammlnde sz birlii etmitir, her ne kadar her haber
bizatihi kesin bilgiyi ve doruluunu gerektirmiyorsa da...
2- Zaruret ve kesinlik derecesinde

Bu da

iki

olmayan mucizeler.

nevidir:

Son derece mehur ve yaygn olan mucizeler ki, bunlar sayca hayli
kabark olan insanlar rivayet etmilerdir. Muhaddisler nezdinde yaygn bir
a)

hale gelmitir. Raviler ve siyer (kitablan) nakletmitir: Reslullah efendi-

mizin mbarek parmaklarndan suyun

fkrmas, oturduu

in olduundan fazla (Onun duasiyle) oalmas

sayabiliriz...

254

sofrada yemegibi mucizeleri bu neviden

ALLAH'IN ONUN (MBAREK) ELLERNDEN....

b) Bir yeya iki ravinn nakli ile sabit olan mucizeler. Yani sayca az olan
raviler tarafndan nakledilen mucizeler. Ne var ki, bu tip mucizelerin benzeri rivayetleri biraray a gelince ifade

bakmndan

g kazanrlar ve yukar-

da arzettiimiz gibi mucize olma cihetinden kesinlik ifade ederler.

Kaad Ebu 7- Fadl yaz yle konuuyor:

Ben, hakk (gerei) haykrarak derim ki: Peygamber

(sallallahu aleyhi

ve se//em)'den me'sur olan btn mucizeler kesinlikle bilinmi haldedirler.

paraya ayrlmasna gelince: Bunun vukuu Kur'n- Kerim'in

haber vermitir. Delil olan yetin zahir anlanass ile sabit olmu, bizzat
mndan delil olmayan katiyen udul edilmez (vazgeilmez). eitli yollardan
gelen sahih haberler de bunu teyit etmitir. Bu husustaki azmimizi ve kesin
inancmz, din kulpunu krmak isteyen ahmaklarn itiraz katiyen sarsamaz.

Ay'n

iki

olanlarn kalblerine phe drecek olan bid'atilerin samalarna asla iltift edilmez (kulak verilmez) 0 1

manlar zayf

(Mbarek) parmaklarndan suyun fkrmas, (duas bereketiyle) yemein

oalmas da bu tip mucizelerindendir. Kendilerine gvenilir son derece kalabalk bir kitle, sayca kabark bir sahabe kitlesinden rivayet etmilerdir.
Mucizelerin bazlarn da bir topluluk muttasl bir ekilde birok ahab
ve ileri gelenlerinden rivayet etmilerdir. Mesel: bu Hendek gnnde olduu gibi birok sahabnin birarada bulunduu yerde ve Buvat gazvesinde
El- Hudcybiyc umresinde, Tebk gazvesinde ve benzeri yerlerde vukubul-

mutur.
Yani birok Mslmanlarn ve asker topluluklarn bulunduu yerlerde
(vukubulmutur). Hibir sahabnin (bu mucizeleri) rivayet eden ravye itiraz ettii babnda herhangi bir haber de varit olmamtr. nk o ravinin
grdn onlar da grmlerdir, onun iin itiraza mahal kalmamtr. Binaenaleyh (bu gibi konularda) skt edenin sktu; konuan kimsenin konumas gibidir. Zira onlar, btla kar susmaktan beridirler. Hele yalana
kar katiyen mdahane etmezler. Kald ki. susmalarnda herhangi bir karlar veya korkular da yoktu. Duyduklar ey, onlarca bir mnker veya eriatn kabul etmedii bir husus olsayd asla susmazlard, derhal itiraz
ederlerdi.

Nitekim baz hususlarda birbirlerine itiraz etmilerdir, kimisi kimine sen

hata ettin veya vehme kapldn demilerdir. Mesel; ahkma taallk eden
baz rivayetlerde emil-i erif ve Kur'n kraatnda olduu gibi...

ve sellem) efendimizin. Kur'ndan baka mucizelerini kabul etmeyen birtakm bid'atiler zuhur mistir, bunlar devaml olarak onun poz kamatrc mucizelerini inkr
ederler ve bu inkrlarn halk arasnda yaymaya alrlar. te musannif bu hususta gayel yerinde bir
(I) Reslullah (sallallahu aleyhi

uyar yapmtr, onun bu nezih uyarsna hen de yrekten katlyorum. (M).

255

FA-1

ERF

TERCMES

yleyse bu eit mucizeleri kesinlik ifade eden mucizelerden sayabiliriz.

Yukarda akladmz delillerden tr... Sonra asl olmayan yalan ha-

am

zaman
ile, insanlardan insanlara nakledildikten sonra, yalan olduklar meydana kar. Baz yalan ve uydurma haberlerde mahede ettiimiz gibi... Peygamber (sallallahu aleyhi
ve sellem) hakknda varit olan bu gz kamatrc haberler ise kendilerine
son derece itimat edilir zevattan nakledildii iin, zaman getike daha da
berler, batl zerine kurulan rivayetler,

boyunca, dmanlarn bu tip mucizeleri rtmek, zayflatmak, inkr edip nurunu sndrmek iin gsterdikleri gayret ve sinsice almalar karsnda (zayflamas yle dursun bilkis) kuvvet, kabul ve sempatiye mazhar olmutur. Bylece dmanlarn hasret
ve nedametten, kin ve adavetten deta atlatmir.
Gaiplerden haber vermesi (Allah'n izini ile) olmu ve olacak olaylar
(yine Allah'n izini ile) bildirmesi yine bu cmledendir. Yani bizzanre bilinen mucizelerindendir. En ufak phe gtrmez bir gerektir btn bunlar.
belirgin hale

gelmi; asrlar ve

mamlarmzdan Kad

nesiller

ve stad Ebu Bekr ve dierleri (Allah 'm rahmeti

zerlerine olsun) bu fikri

savunmulardr.

Bu mehur kssalarn

(mucizelerin) birer (katiyet ifade etmeyen) haber-i

vahidten teye geemez diyenlere gelince: Bunlar bu sz, bu husustaki ha-

ber ve nakillere kar olan az mtalalarndan baka bilgi dallan ile megul
olmalarndan sylemilerdir. Yoksa gerekten tam mnsiyle bu babta varit
olan hadiseleri inceleyen ve buna gerekten vukufyeti olan kimse(ler) bu
mehur (mucize) kssalar hakknda katiyen pheye dmezler.
,

Sonra tevatr tarki ile bilinen bir bilgiyi halk iinde biri bilmez veya ondan haberi olamaz. Badat'n mevcudiyetini buna misal verebiliriz. Birok
insanlar bunun bir byk ehir ve imamet ve hilfet yurdu olduunu bilir.
Fakat bunun karlnda baz kimseler onun byk ehir olduu hakknda, ki bilgisi

Buna

yle dursun,

ismini dahi bilemezler.

rnek daha verelim:

Mesel: Maliki mezhebinden olan baz fakihler, bizzanre veya tevatren
Malik'm namazlarn tmnde, mnferiden nanakledilmek suretiyle,
maz klana ve imama fatiha okumann vacip olduuna kail olduunu bilirler. Yine bilirler ki, kendi mezheblerinde Ramazan'n ilk gecesi oruca niyet
afi her
etmek kfi gelir, dier gecelerde niyete ihtiya yoktur. Oysa
afi ban bir ksgece niyetin yenilenmesini n grmektedir. Yine
Mamna mesh etmenin kfi geleceini sylemektedir. Yine afi ile
lik 'in grlerine gre, demirli bir nesne ile (kii) ldrldnde ksas gerekmektedir. Abdestte niyet farzdr. Nikhta velinin bulunmas arttr. Ebu
Hanife ise, btn bu meselelerde onlara muhalefet etmektedir. Bu limler
ite btn bunlar bilmektedirler, fakat kendi mezhebleri ile itigal etmeyenler bunlar bilemezler. Kald ki; baka mezheblerin hkmn hi bilebir

mam

mam

mam

mam

mezler.

256

KUR N-I
Bu

CAZI

mucizeleri bir bir serdettiimizde inallah ii, daha

KUR'N-I

unu
Bu

KERMN

iyi bil ki,

geni tutacaz.

KERM'N 'CAZI

Allah'n kitab birok

i'caz eitlerini drt

__

i'caz ynleri ihtiva etmektedir.

ynden anlamak mmkndr:

a) Terkip gzellii...

b) Kelimelerinin tenasb...
c) Fesahati

ve (ba dndrc) i'caz

ynleri...

Arab det ve geleneini yrtan belagat...

zah:

Bilindii gibi Arablar bu iin erbab ve gzel sz sylemenin kahraman idiler. Belgat ve fesahatda, hibir millete verilmeyen zellik ve kabiliyetler verilmiti onlara. Hibir insana ve nesle verilmeyen ifade gc
ile tehiz edilmilerdi. Hele hitab kesiminde deta en ileri zeklar bile rahata zincire vurabiliyorlard. Allah onlarda bunu vazgeilmez bir karakter
ve yaradl olarak varetmiti bir kere. Onlara bu hususta yle bir seciye
ve g verilmiti ki, onun sayesinde, yorulmadan artc, szler syleyebiliyorlard, her sebebe tevessl edebiliyorlard, her sahada bedih olarak
hitab edebiliyor, mhim ilerde ve yerlerde rahata konuabiliyor, harbin

iddetli

annda kl

sallarken bile

bu edebiyat kolayca yapabiliyorlar-

d...

vgy ve

yergiyi bununla (bu istidad ve kabiliyetle) yapyorlard.

Tevessl ve tevassul (sokulmak ve ulamak) gibi hususlarda da bunu elden brakmyorlard. Ykselttiklerini bununla ykseltiyorlar, alalttklarn
da bununla alaltyorlard. Hlsa bu babta en gzel byleyici szler syleyebiliyorlard. Boyunlarna inci dizisinden daha gzel bir sz dizisini rahata dolayabiliyorlard. Zek fkran akllan bile aldatabiliyorlard. Glkleri kolay latrabiliyorlard. Dmanlk ve anlamazlklar da giderebiliyorlard. Felli ve tl kiileri bile harekete geirebiliyorlard.

Korkaklara cesaret verirlerdi. Eli sk pek cimri kiilerin ellerini bile (bu
gzel szler) sayesinde rahata aarlard. Eksik insan tamamlarlar, kmil
ve uyank kiiyi de uyuturlard.

lerinden badiyede (kylerde) oturanlar olurdu, fakat ok mnl szler,

ifade gc olan kelmlar, byk ve susturucu beyanlarda bulunurdu... Cevher
tabiatl ve gl mereb ve mene' arzeden tavr olurdu.
ehirlisine

efradn cami

batamzda ise acayip bir belgat sahibi, parlak telaffuzlu,

ayarm mni son derece anlaml kelimeler syleyen, yumu257

ifa-i erif: 17

FA- ERF TERCMES

ak huylu, az szde ok ey anlatan, ok sznde (szn gzelliine) gzellik katan (yan gayet) anlaml ve kapsaml kelm eden biri olarak karmza
kard...
Hlsa:

Kelmn (her iki) babnda da onlar, hccet-i baligas kuvvc-i

damiesi (bo ve baya szleri ezen g) vard. Bu babta galip (ve son degeni bir yola, apak bir caddeye sahip idiler. Szleri, kendi arzularna boyun eecei hususunda en ufak bir pheleri olmazd. Belagatn de kendi kumandas altnda olduuna kesinlikle inanrlard. Bunun btn sanat ynlerini bilirlerdi. Szn en iyi pnarlarn fkrtmasn,
becerirlerdi. Belgat ve fesahatin tm kaplar onlara akt* hemen hepsinden zahmetsiz ieriye girebilirlerdi. Gayelerine ermek iin (bu konuda) muhteem bir bina kurmulard bile...
Onlar iin fark etmezdi:
byk olsun veya basit ve kolay olsun, hemen
rece isabetli) bir ok'a,

Zayf olsun, semiz

hepsinde rahata sz syleyebilirlerdi.

rini

vmek veya hicvetmek iin

az veya ok

karlkl

olsun aldrmaz-

szler sylerlerdi.

olsun, nesirde olsun deta yar yaparlard (aralannda).

bu evsafta olan Arabi an) Resl-i Kerim 'den bakas rktememitir

Nazmda
(te

bakas srtlarn yere getirememitir): nk Reslullah (sallallahu

aleyhi vesellem) onlarn karsna ne nnden, ne de arkasndan hibir batln (bo sz veya hkm) szp giremedii Hkim-i Hamid'den indirilme
olan pek yce ve susturucu bir kitapla kmt...
yetleri gl ifadelerle dolu! Kelimeleri son derece ak ve seik olan
(ondan

bir kitabla...

Belgat akllar yenik drmtr. Fesahati her sylenen szn stnde meydan okumutur... caz ve i'caz bakmndan tm szlerin srtn yere
getirmitir... Hedef ve gayelerine ermek iin (o kitabn) hakiki ve mecz
anlamlar deta el ele verip yardmlamtr. Balan ve sonlar gzellikte
deta yarmlardr. fade gc kelimeleri beyan ve ifadenin ok stnde
olmutur. caz ile birlikte nazmnn gzellii dengeli ve son derece birbiriyle mtenasip olmutur. Lfznn (nazmnn) gzellii birok faideleri ihtiva etmitir. Oysa Arablar bu babta bu sahada her milletten daha ileri idiler. Erkek veya kadn hitabene, seci'de ve iirde emsalsizlerdi rticalen ra.

. .

hata hitab edebiliyor, iir syieyebiliyoriard.

Konutuklar

dilin deta zir-

deta yan ederlerdi edebiyatta... Onlar bu haldeyken gelmitir O yce kitab; ve onlara tam yirmi sene meydan okumutur... leri gelenleri dahil btn Arab yarmadasna (ve tm dnyaya)
vesi ndeyd i ler. Birbirleriyle

gerei haykrmlardr.

"Yoksa onu (Kur'n') kendisi mi uydurdu diyorlar? De ki: "O halde

haydi siz de onun gibi, on uydurma sre getirin. Allah'tan baka kime
gcnz yetiyorsa (kime gveniyorsanz) onlar da (yardma) arn, eer
(iddianzda) dorucular iseniz." (765).

(765)

Hud

Sresi, yet: 13.

258

KERM 'N

KUR'N-I

'CAZI

"Kulumuz (Muhammed)'in

zerine para para (sre sre, yet yet)

indirdiimiz (Kur'n'n) Allah katndan geldiinden phe ediyorsanz
haydi onun benzerinden siz de (meydana) bir sre getirin, Allah'tan baka
ahitlerinizi (taptnz putlar ve bilginlerinizi) de (yardma) arn, eer
(iddianzda) dorular iseniz, fakat bunu yapmazsanz
ki hibir za-

man yapamayacaksnz artk saknn o ateten ki, onun tutara (odunu, ras, ocak ta) insanla o tatr. O (ate) kfirler iin hazrlanmtr."

(766).

"De ki: "And olsun ins- cin u Kur'n'n benzerini (meydana) getirmek zere bira raya toplansa, yekdierine yardmc da olsalar yine onun
benzerini getiremezler." (767).

Kur'n'n benzerini getirmeleri iin

meydan okunmutur. Onun yetlerine ve srelerine benzeyecek bir eyler
sylemeleri istenmitir kendilerinden. nk bir ey uydurmak, batl ve bo
lflar, szler etmek kolaydr. Kolaydr amma dzgn ifade, yani lfza mutabk mn tayan sahih bir sz sylemek gtr.
Grlyor

ki,

bu yetlerde

kfirlere

Mesel; falan adam, kendisine sylenildii gibi yazyor, falan adam da

istedii gibi yazyor, dediimizde muhakkak ki, bu iki cmlenin arasnda
fark grrz. Birinci ktibin

rnda

stnl hemen meydana kar. nk

arala-

bariz bir fark vardr.

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

devaml

olarak yzlerine

hayk-

ryordu... Alabildiine tevbih ediyordu, dncelerini hie sayyordu. Byk olarak grdkleri kimseleri iki paralk ediyordu, dzenlerini alt st edip
taptklar putlar devaml olarak knyor, atalarna (hakl yere) saldryor,
yerlerini, lkelerini, mallarn kendisine mubah gryordu ve onlar btn
bunlarn karsnda ses kartamyorlard. Ona ma'kul bir karlk veremi-

yorlard. Kendilerini fitne fesad, tekzib ve iftira gibi ok di eylere bavurarak aldatyorlard. Btn syledikleri, daha dorusu syleyebildikleri, "Bu,
bir aldatc bydr! Evvelkilerin uydurduu masallardr" gibi szlerdi...

kabul edip "Kalplerimizde perde var. Kulaklarmz bize

sylediklerine kar sardr. Aramzda perde var. Duymuyoruz se-

Ya da alakl

arp

Kur'n'. Dinlenmesini uultu ve grlt kartarak nDinlemeyin

leyin, belki bu surette galip gelirsiniz!" gibi szler sylemekten, iftira ve
yalan yollara sapmaktan teye gidememilerdi. Bir de biz istersek, bunun
gibi szler syleriz, demilerdi. Fakat onun gibi sz sylemek yle dur-

ni.

sun, ona benzer bir sre hatt bir yet dahi getirememilerdir. Allah onlara;

"Bunu

asla

yapamazsnz!"

(766) Bakara Sresi, yet; 23, 24. (767)

(768).

si Sresi,

yet; 88. (768) Bakara Sresi, yel; 24

FA- ERF TERCMES

Ve yapamamlanir.

Tkal getirememilerdir, acz iinde

kvramp

dur-

mulardr...
di kimselerin buna cr'et etmesine gelince: Onlar
kaibsbtn rezil olmulard. nk syledikleri szler belgat ve fesahat
Etrafta hayret
delerine uymuyordu. Fasih szlerinden hibirine benzemiyordu.
ondan
deil, nefret uyandrmt... Belgat ve fesahattan anlayanlar nefretle

Mseylemc

gibi

baz

uzaklamlard bile. oklar onun o cr'eti karsnda,

aksine olarak Kur'-

n gereini anlayp hidayet erbetini imilerdir...

te btn bu sebeblerden dolaydr ki Veld b. el- Mugre Peygamber (sallatlahu aleyhi ve sellem)'den:
"phesiz ki Allah adaleti, iyilii (hususiyle) akrabaya (muhta oldukktlklerden, mnkerden, zulm
lar eyleri) vermeyi emreder.
dinleyip ve
ve tecebbrden nehyeder. Size (bu suretle) t verir ki iyice
anlayp tutasnz." (769), yetini dinledii zaman, kendini yle demekten

Takn

alamamtr:

bunda bambaka bir halavet ve gz kamatran gzellik vardr. Alt pnarl, st meyvelidir (Yani anlamca dopdolu, ifadece pek gldr). Bu bir beer sz olamaz asla." (770).
"Vallahi,

Ebu Ubeyd Kasm

b.

Sellem anlatyor:

adamn (FESDA BMA TU'MERU) yetini okuduunu duhemen secdeye kapanr ve yle der: "Srf ondaki fesahatinden do-

Bir Bedevi bir

yunca,
lay secdeye kapandm!".

(FELEMMESTEY'ESU HALAS NECIYYA

bakas,
duyunca, yle haykrr:
Bir

... )

yetini

"ehadet ederim ki, hibir mahlk bunun gibisini syleyemez!

mer b. el- Hattb (radyallahu anh) bir gn mescitte uyuklarken, baucunda biri durup ehadet getirdiini duymu ve kim olduunu sormu:
.

Ben Rum Patriklerinden biriyim,

Arapa bilirim. Baka dilleri de

kitabnzdan bir yet okuduunu

iyi

konuurum. Mslman esirlerden birinin

duydum. Dnya ve hiret ahvalini en iyi bildiren bir kitap olduunu anladm. Meryem olu sa'ya, inen kitabn muhtevsm da iine alm olarak
grdm.
te o yet udur:

(gemi gnahlarndan dolay)

Allah'tan korkarsa (gelecek gnahlardan nai de) ondan saknrsa, ite
kurtuluu bulanlar da bunlarn ta kendileridir." (771).

"Kim Allah'a ve Resulne

itaat ederse,

El-Esma bir cariyenin fevkalde gzel konutuunu

duymu

ve ona,

Nahl Sresi, yet: 90.

rivayeti tahric etmitir." imam
(770) "tmam Beyhaki uab'!- ymanda krime'cn mrse! olarak
sinde, tahric etti. ifa erhi C.l. Shf. 316.
Suyt. Menahil, Shf. 37. Aynca bn shale Siyret'n- Nebi
(769)

Aliyy
(771)

l-

Kaari.

Nr

Sresi, yet: 52.

KUR'N-I

KERMN CAZI

Allah lykltm versin, ne fasih konuuyorsun? demi...

Bu benim konumamda, Kasas sresinde geen;
"Ve biz Musa'nn

annesine (haydi onu emzir!) diye vahyettik." (772)

mi saylrm hi? diye karlk verdi.

Bu yet sonuna kadar ayn anda iki emir, iki nehiy, iki haber, iki mjde
ihtiva etmitir ki, bu grlmemi bir i'cazdr. Ancak bu, Kur'n gibi
yetin

yannda

fasih

bir kitapta grlebilir... Evet bizztihi

Kur'n'

onda,

bakasnda

m Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)

deil...

e indii bizzarure ma'-

lmdur!

'

Yine bu kitab- Mbinle Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in meydan okuduu ve btn Arablarn benzerini getirmekten ciz kaldklar da
bizzarure bilinmitir. Olaan st bir fesahate de sahib bulunduu tm insanln bizzarure ma'lmu olmutur. Ondaki belgat ynleri, mnkirleri
ciz brak, mfterilerin ar n cr onun bu hususiyetini kabul etmeleri,
belgatinin i 'cazna teslim olmalar da bilinen hususlardandr.
Hele sen O'nun:
"Ey salim akl sahihleri, ksasta

sizin iin

(umumi) bir hayat vardr,

t (katilden)* saknasnz." (773).

"Onlan can

ba kaygsna dtkleri

vakit, grmelisin.

Artk

kaa-

cak yerleri de yoktur. Yakn bir mahalde yakalanmlar." (774).

"Sen (ktl) en gzel (haslet ne ise) onunla nle! O zaman grrsn ki, seninle arasnda dmanlk olan kimse bile sanki yakn dosttun
olmu)tur." (775) ve;
"Allah'n emri olarak: "Ey arz, suyunu yut ve ey
tut." denildi. Su ekildi ve i bitirildi. Gemi de Cdi

gk!..

Yamuru

da zerinde ka-

"-

rarlasn. Ve:
Zalimler helk olsun." denildi." (776).
yetini ve dier buna benzer yetleri hatt tm Kur'n- derinden bir
tedkik etsen, lfzlarnn icazn, mnlarnn okluunu, ibarelerinin gzelliini, harflerinin fevkalde terkibini, kelimelerinin yeknesakln anlamakta
en ufak bir glk dahi ekmezsin. nk her kelimenin altnda birok cmleler, blmler ve ciltleri dolduracak kadar bilgiler vardr.

Hele onun temas ettii uzun kssalar ve gemie ait haberler var ya, benim diyen edebiyatlarn bu gibi kssalara ne sz ve ne de gc yeter. te
bunlarda da dnen kii iin ibret levhalar vardr! Yusuf (aleyhisselm)'*
ait olan kssay dnnz: O ne uzun ve ne gzel bir kssa! Cmleleri bir-

balanm... Kelimeleri birbirlerine rabtedilerek bir inci

andran bir biimde dizilip tm kinatn gz nne seril-

birine ne gzel

dizisini

(772) Kasas Sresi, yet: 7. (773) Bakara Sresi, yet: 79. (774)
let

Sresi, yet: 34. (776)

Hud

(a.s.) Sresi, yet: 44.

261

ebe"

Sresi, yet: 51. (775)

Fuss-

tFA-1

ERF

TERCMES

Sonra onda geen dier kssalar muhtelif yerde tekrar edildii halde insana bkknlk vermek yle dursun, apayr bir zevk vermektedir.
nk zikreddikleri her yerde, baka kelimeler ve slplar gze arpmitir!..

makta ve insanda hayret uyandrmaktadr...

KNC VECH
KUR'N-I

KERM'N NAZMIM) AK

'CAZI...

Bilindii gibi onun nazm- erifinde bambaka bir i 'caz keyfiyeti mevcuttur. nk kinat hayrete drc slbu Arab dilinin slblarna, ne

ve ne de nesrinin menheclerine kafiyen uymamaktadr. Oysa; o kitab o dilde nazil olmutur. Fakat yetlerinin sonlar, kelimelerinin blmleArab dili ve ederi ve ona canib-i lah'den verilen ekilleri o zamana kadar
biyatnda grlmemitir. Ondan sonra da bu gne dek grlmemitir. Ve
bundan sonra grlmeyecektir. Zira geldii gnden bu yana hi kimse onun

nazm

benzerim getirememitir... En ileriyi gren akllar hayret iinde kalmtr..

Hayal gleri onun kamatrc aydnl karsnda bir anda sn vermitir...
Nesir, nazm, seci' recez ve iir cinsinden olan hibir szlerinde

onun

gi-

muvaffak olamamlardr.

bisine

Mugre, Reslullah (sallallahu aleyhi ve se/Zem/in, kendisine Kur'n okuduu zaman, onu dinlediinde kalbi yumuad.
Velid

b. el-

(Kardei olu) Ebu Cehil (bunu duyunca) hemen ona geldi, onun bu durumuna kar iddetli bir itirazda bulundu. Ona (ve yanndaki toplulua) yle

haykrd:

Allah'a yemin

olsun ki iinizden hibiriniz benim kadar iir bilmez!

Allah'a yemin olsun ki, onun okuduu ey, o iir trlerinden hibirine

benzemiyor? (bambaka bir kelm manzumesidir O!).

Ondan nakledilen baka bir haberde ise yle varit olmutur:

Kurey in Mekke'de toplanaca zaman yaklanca, o yle demitir: imdi
her taraftan toplu halde insanlar gelip burada toplanacaklar. Onun hakknda
(Reslullah (sallallahu aleyhi vc sellcm)'in

atn

ki,

kimse kimseyi yalanlamasn, o

Aralarnda

fikir

bir fikir ortaya

etrafnda birlesin!

geti:

Pekl ona khin diyelim! dediler.

Olmaz; O
hinin

konuma

hakknda) yle

bir

konumasn

nk O'nun okuduu Kur'n hi

fsltsn andrmyor! dedi.

khin deildir.
ve

Mecnun, deriz...
Olmaz! nk O

bir deli deildir. Delilik eseri ve vesvesesi

262

k-

yok onda!

KUR' AN

KERM'N NAZMINDAK CAZI

air desek mi yoksa?

air de deildir! nk biz iirin her eidini biliriz; okuduu kelm apayr bir ey! Hibirine benzemiyor. Bu durum karsnda biz ona air
dersek btn Arab kabileleri bize glerler!

bir

Sihirbazdr, der, geeriz!

Bu da olamaz! nk O sihirbaz (byc) deildir. Zira sihirbazn

yapt

hareketlerin hibiri

Peki,

onda mevcud

deildir.

ne diyelim yleyse, sen syle!

Sizin sylediklerinizin hepsi

bo szlerdir. Onun butlannn farkna ben

hemen varyorum! Olsa olsa, O, bir sihirbaz andrabilir. nk O, kii ile

olu, kii ile kardei; kii ile ei, kii ile kabilesi arasn ayryor, onlar birbirinden uzaklatryor, dedi.

Onun bu szn kabul ettiler, her biri bir tarafa gitti, o Arap topluluklarn gelecei yollarn stnde oturup gelenleri Muhammed (sallallahu aleyhi
ve sellem)'Q

kar

szmona uyarmaya altlar

(777).

Bunun zerine Allah, Velid'in hakknda u yetleri inzl buyurdu:

"Bir tek (yani nevi ahsna mnhasr) olarak yarattm, kendisine uzun
boylu mal ve (yannda ve toplantlarda daima) bulunmak zere oullar
verdiim, (yaayn, mrn, evldlarn) yaydm, (bol bol ihsan ettiim O kfir adam)' bana brak!" (778).
Rabia Kur'n' dinlediinde yle dedi:
"Ey kavmim, biliyorsunuz ki ben hayatta okumadk hibir ey brakmadm. Elime geen her eyi okurum. yle bir sz dinledim ki, hayatmda
onun gibisini grmedim... O ne sihirdir, ne iirdir ve ne de kehnet! (Bam-

Utbe

baka)

b.

bir

kelmdr O!".

Nadr b. el- Haris de ayn szleri sylemitir Kur'n hakknda...

Ebu Zer (radyallahu anh)'m Mslman oluu hakknda varit olan
de, Ebu Zer (radyallahu anh) kardei Uneys'i yle vasfetmitir:

hads-

gl bir air duymadm. Cahiliyette on iki airi

dize getirmitir, ite ben onlardan biriyim. Mekke'ye gidip gelince, kendi-

"Kardeim Uneys 'den

sine sordum:

Muhammed hakknda insanlar ne diyorlar?

_ air, khin ve

sihirbaz, diyorlar...

dediklerine benzemiyor.

benim

iirlerimle de

bir

ey

lar

ve

(777)

Onu

Lkin onun

btn iir eitleri

okuduu (kelm) onlarn

hatt
ile karlatrdm,

kar karya getirdim, hi benzemedi, apayr

Muhammed doru sylyor. Onlar ona iftira ediyor-

yle bir

O! Bu sebeble

bile bile yalan sylyorlar, dedi." (779).

mam

Beyhki, tbn Abbas'dan tahri eylemitir. Syt, Shf. 37.

(778) Mddesir Sresi, yet: 11-14.

263

FA-t

ERF

TERCMES

Bu hususta varit olan haberlerin tm sahihtir ve saylmayacak kadar oktur. .

eidi de mevcuddur. 'caz ve belgati bal bana

bir 'caz sayld gibi, slbu da biztihi i'cazdr. Hlsa her ynden onda
'caz keyfiyeti mevcuttur. Bu i'caz eitlerinden hibirini Arablar syleyememilerdir. nk bu keyfiyet onlarn takatlan dnda kalr. Muhakkak
imamlardan birou buna kail oldular.

Onda i'cazn her

iki

Onlara uyan baz limler de her ne kadar baka fikirler ortaya atmlarsa
da akla ve manta pek uygun dmedii iin, kitabma almadm. nk
sahih olan gr az nce arzettiim grtr.
Kur'n'n byle bir mahiyet arzettiine dair kesin ve zaruri bilgiler ortadadr. Biraz edebiyattan ve belgat sanatlarndan haberi olan kii, bu gerekleri anlamakta glk ekmez.
Ehl-i Snnet imamlar, Kur*n- Kerim'in onlar nasl ciz brakt hususunda ayr grler ortaya serdiler:
a)

Anlamndaki kuvvet, elfazndaki slp gzellii, nazm ve i'cazndaki

ve sl bundaki gz kamatrc g, beer takatinin ok stndedir. Bu bakmdan O yaratklarn altndan kalkamad veya yapmalar
imknsz olduu olaanst mucizeler arasnda yer almtr. Tpk ly diriltmek, denei ylan haline sokmak ve talarn tebih getirmesi gibi.
zarafet, terkip

te Kur'n'n ciz brakmas, bu

limler'in

ounluunun

fikri

gibi zelliklere sahip

oluundandr.

budur.

Beerin fakatnda olan hususlar ihtiva eder. Allah isterse onlara onun
gibi syletebilir. Lkin bu olmamtr ve olmayacaktr da. Allah onlar bunun gibi bir kitab vcuda getirmekten menetmitir ve onlar acz iinde kvrandrmtr. Ebu 7- Haseni'l- E'ar'nin fikridir bu. Arkadalarndan bir topluluk da ayn gre katlmlardr.
b)

Her

iki

grte de insanlarn benzerini getirmekteki

acizlikleri sabittir.

Onlara kar hcceti kesindir. Benzerini getirememilerdir ve il yevmilkyame de getiremeyeceklerdir. Ebu'I- Haseni'l- E'ar'nin grn kabul
etsek bile, yine de bunda onlar ilzam etme ve susturma keyfiyeti mevcuttur. "Byle bir kudret onlarda asla mevcud deildir" dediimizde de yine
Kur' n meydan okumaktadr. Hibir zaman bu hususta bir sz syleyememilerdir. Zillet kselerini yudumlamalardr, harbe ve perianla boyun
emilerdir.

Yoksa burunlar bykt... Kolay kolay harbe raz olmazlard. Perianlpeinen kabullenmezlerdi... Mecburiyet karsnda kabul etmilerdi bunlar.

Eer Kur'n'n

meydana getirmeye g yetirebilselerdi, hemen

buna teebbs ederlerdi... Bir an evvel baarmaya alrlard. zr ortadan kaldrmaya koarlard. Ortadaki husumeti de o sayede bertaraf ederbenzerini

264

HENZ VUKU BULMAYAN OLAYLAR VE

Oysa onlarn gzel sz sylemeye
sanla rnek olacak vasftaydlar...

lerdi.

gleri vard. Edebiyatta

tm

in-

Hemen hepsi, Kur'n'm ykseliini nlemeye, nurunu sndrmeye olanca gc ile alt... Fakat azlarndan onu glgeleyecek en ufak bir sz
bile kmad. Bunca zaman gemesine ramen o edebiyat nehirlerinden onu
zayflatacak bir damla su bile aktamadlar...

Toplatlar, elele verdiler baba,

fakat

oul (ne varsa hep birden) yardmlatlar,

baaramadlar.

App kaldlar, ona kar direnemediler, konuamadlar.

nk

diren-

me gc verilmemiti onlara. Bu yzden muarazeden vazgetiler. te Kur'nKerim* in i'caz keyfiyetinden

iki

nevini (bylece

aklam

olduk).

NC VECH:
HENZ VUKU BULMAYAN OLAYLARI VE BLNMEYEN
HUSUSLARI HABER VERMES BAKIMINDAN HTVA
'CAZ KEYFYET...

ETT

Evet Kur'n- Kerim henz vukubulmayan hadiseleri haber vermi ve haber verdii ekilde vaki olmutur: Nitekim Fetih sresinin bir yetinde;

"Siz elbette Mescid-i Haram'a, inallah emniyet iinde mutlaka

gireceksiniz" buyurmutur. Yine Fetih sresinin bir yetinde, "Onu (O

klmak iindir."

(780)

buyurmu-

"Onlar malup olduktan sonra galib geleceklerdir!"

tur. Bu hususta Nur sresindeki yet ise udur:

(781)

buyurmu-

Hak

dini)

dier btn

din(ler)'e galip

tur.

Yine

Rum

sresinde,

"Allah iinizden, iman edip de gzel gzel amel (ve harekette) buluilanlara yemin ile vaad etti ki, kendilerinden evvel gelenleri nasl (kfirlerin) yerine geirdi (hkim kld) ise, onlar da yeryznde muhakkak
(mriklerin) yerine geirip hkmran edecektir..." (782)

Nasr sresinde de,

"Allah'n nasr ve feth geldii zaman..." (783) Duyurulmutur.

Bu yetlerde vukuundan evvel verilen haberlerin tm zaman gelince,

ayn ekilde vaki olmutur. Buyurduu gibi birka sene sonra Rumlar ranllar*

malup

etmitir. nsanlar, blk blk

(780) Fetih sresi, yet, 27 ve 28. (781)

Rum

Mslmanla

sresi, ftyet; 2. (782)

sresi, yet; !.

265

Nur

girmitir.

sresi, yet; 55. (783)

Nasr

FA-

ERF

TERC

Peygamber (aleyhisselm) vefat etmeden nce Arab Yanmadas'nda

Mslman olmadk

kalmamtr.
Yeryznde Mslmanlar Allah hkim klmtr.
hibir yer

(Yani sz ve hkm sahibi) eylemitir. Merikten maribe kadar lkeler feth edip hkim olmuPeygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'\n buyurduu gibi:
lardr.

Tpk

katland ve bana onun dousu ve bats gsterilmmetimin hakimiyeti, bana gsterilen btn yerlere kadar ula-

"Yeryz benim
di.

acaktr." (784).
Bu hususta Hicr
"phesiz

iin

sresinde

yle

olmutur:

varit

Zikri (Kur'n') indiren biziz ve biz!

Onun koruyucular da

(yine) elbette biziz." (785).

Kur'n'm korunmas vaadedilmitir ve vaadedildii

Mnkir ve

kfirlerden

onun

tebdil ve

tayirine

gibi

alan

de olmutur.

nice insanlar

k-

mtr, bilhassa El- Karamita buna ok uramtr, fakat btn gayretleri

boa kmtr. Beyz yl onunla uramlardr, ona kar btn hile ve
desiselerini seferber etmilerdir,

amma onun

nurunu sndrmeye takat ge-

Onun (O ulv) kelimelerinden hibir kelimeyi deitiremeMslmanlarn kalbine phe drecek bir harfini bile yerin-

tirememilerdir.
dikleri gibi,

den kmldatamamlardr, elhamdlillah!

k
"Yaknda
Konuya

tutan birka yet daha:

o cemiyet bozulacak, onlar arkalann dnp kaacaklar."

(786).

"Onlarla muharebe edin ki, Allah sizin ellerinizle kendilerini azarlandrsn, onlar rsvay etsin, size onlara kar nusret versin. Mminler
zmresinin gslerini ferahlatsn, kaiplerindeki gazab gidersin. Allah
kimi dilerse ona tevbe nasip eder. Allah hakkiyle bilendir, tam bir hkm ve hikmet sahibidir." (787).

"Onlar

ezadan

baka asla

bir zarar yapamazlar. Sizinle

muharebe ederlerse arkalarn dnp kaarlar. Sonra kendilerine yardm da

size

edilmez." (788).

Bu

yetlerde bildirilen eylerin hepsi

olduu

Yine mnafklarn, ilerinde gizleyip de

(784)

Mslim

olmutur.
vuramadklar eyleri

gibi vki

aa

Babu Helaki hazihi'l- mmeti Ba'dhum bi

Nolu metni. Ebu Davud, Snen. Kitab l- Fiten. Babu Zikri'J- Fiteni

52. Kitab'l- Fiten ve Erati's- Saati 5.

ba'd da Sevban (r..)

19"

(2889).

ve Delailiha.

SevMn
selsen
9.

Babu

fi

(ha.) 'dan

mam Tirmiz Snen, Ebvab'l-Fiten,

mmetihi'de 2177

Ma

Babu Ma Ce f suali'n-Nebiyyi (s*.v.)

No metni Sevbn (rJL)'xn mam bn Macc, Snen 36 Kitabu'l-Fiten,

yekunu minel' Fiten *de 3952 Nolu metni

(785) Hicr Sresi yet: 9. (786)

mran Sresi yet: 111.

Kamer

Sevbn

(r.a.ydan tahri etmitir.

Sresi yet: 45. (787) Tevbe Sresi yet: 14, 15. (788)

l-i

266

GEM

NESLLERDEN, ESK MLLETLERDEN

..

Allah Reslne bir bir anlatmtr; onlarn yalan yeminlerini, szlerini ona

ak

seik bildirmitir. l-i

tmran sresinin

bir yetinde,

Sana aklayamadklarn lerinde gizlerler." (789) buyurmutur.

Yahudiler hakknda Mide sresinin bir yetinde,
*
Onlar kelimeleri (Allah tarafndan) konulan yerlerinden kaydrp deitirirler." (790) buyurmutur.
Yine ayn srenin 42. yetinde,
Alabildiine yalan dinleyenler,

haram

yiyenlerdir onlar"

buyurmu

tur.

Bedir

savanda Allah'n takdir edip rmVminlerin

de itikad ettiini akla-

yarak yle buyurmutur:

Hani Allah size, iki tifeden muhakkak birinin sizin olduunu va'dediyordu, siz ise kuvvet ve silah bulunmayann kendinizin olmasn arzu
ediyordunuz. Allah da emirleriyle hakk aa vurmay, kfirlerin arkasn kesmeyi irade Duyuruyordu." (791).

Bu konuyu aklayan dier

bir yet daha:

yannda baka bir ilh daha tanyan O istihzaclara muhakyeteriz. Onlar yaknda (urayacaklar akibetleri) bilecekler-

Allah'n

kak

ki biz

dir." (792).

Bu

yet nazil

olduu zaman,

hemen ashabna bunu

kii idi. Halk ondan so-

Reslullah efendimiz

Onunla alay edenler Mekke'de birka

utmaya alyorlard ve durmadan onunla alay edip eziyette bulunuyorlard. Allah'n bu hkmnden sonra hepsi helk olup gittiler.
Peygamberin korunmasn vaad eden Mide sresindeki yet:
mjdeledi.

'Allah seni insanlardan korur." (793). Ayn vaad enii gibi

Allah, Resln korumu ve kimse ona iliemcmitir.

kmtr.

DRDNC VECH:

GEM NESLLERDEN, ESK MLLETLERDEN VE

ERATLARDAN HABER VERME

Kurn- Kerim'in

de eski milletlerden ve dinbunlarn hakknda hi kimsenin bilgisi yoktu.

i'caz keyfiyetlerinden biri

lerden haber vermesidir ki,

Ancak hayatn ve mrn bu uurda tketmi olan baz

hakknda bir nebze bilgileri vard...

ehl-i

kitabn bunlar

Enfl sresi, yet:

(789) l-i tmran sresi, yet: 154. (790) Mide sresi, ye: 42. (791)
yet:
67.
Hicr Sresi, yet: 95, 96. (793) Mide sresi,

267

7.

(792)

ERF

FA-!

TERCMES

Fakat Peygambere gelen kitab, bu olup bitenleri harfiyen olduu gibi anlatyordu. Baz ehl-i kitab bilginlerine ayn olaylar sorulduu zaman, hemen doruluunu kabul ediyorlard. Birou da dayanamayp
Mslman oluyordu.

Bu

gibi olaylara hele eski milletlerin tarih

lamazd. Sonra biliyorlard

ki,

Peygamber

ve

yaaylarna tahsil

(sallallahu aleyhi

ile

var-

ve sellem) bir

(okur yazar deildi). Okumaz ve yazmazd.

deildi. air ve bilginlerin yannSonra kimsenin yannda da ders
da, meclislerinde de oturup kalkmamtr (yani meclslerinde hibir surette
bulunmamt). Onlarn gzlerinden rak bir yere de gitmemiti. Onun hali

mmi

idi

alm

mehul de deildi.
Kitab ehli bunlardan biroklarn Resiullah (sallallahu aleyhi ve sellem) 'i
imtihan etmek maksadiyle sorarlard, annda vahiy inip durumu olduu gibi
onlara aydnlatrd. Peygamberlerin kavimleri ile aralarnda geen kssalar
gibi... Musa ile Hdr arasnda, Yusuf ile kardeleri arasnda geen kssalar
gibi. Ashab-t Kehf kssas, Z'l-Karneyn'in kssas, Lokmanla olunun
onlarn

hibiri nce

kssas

gibi...

Tm kinatn ilk yaradl hakknda verdii

haber gibi... Sonra Tevrat'ta, ncil'de, Zebur'da, Suhuf-i brahim'le Suhuf-i Musa 'da yer alan bilgiler gibi... Btn bunlardan haber vermitir (Kur'n- Kerim) ve limlerin
tm tasdik etmilerdir, hi kimse (yalandr!) diyememitir. Hemen hepsi
doruluuna boyun emilerdir... Ezelde imanlar takdir edilenler bunlar
duyunca iman etmilerdir, ekavetleri mukadder olanlar ise inadlannda berdevam olmulardr. Bununla beraber ne Nasranilerden ve ne de Yahudilerden btn dmanlklarna ramen, bu hususta bir ey nakledilmemitir.

Evet onlar onu yalanlamaya

almlardr.

ilgin

Resiullah efendimiz onlara

kar hccetini izhar etmitir... Onlar tevbih etmitir... Ki tabi arnda geen
btn olaylar (Kur'n'n verdii) bilgiler sayesinde onlara bir bir anlata.

mkl ve mahcub duruma drmtr.

Peygamberimizi (sallallahu aleyhi ve sellem) sual yamuruna

rak onlar

dr.
Onlara (yine kendi kitablannda bulunan
ler

sayesinde) dile getirerek,

tutmular-

Kur'n'n verdii bilgionlara anlatarak onlar perian etmitir. Peybilgileri

gamberlerinin haberlerini, ilimlerinin btn srlarn, siret ve suretlerini, asl

kitablannda yer aldklar meseleleri kendileri nasl gizlediklerini, hulsa kitablannda olan tm malmat onlara gerei gibi bildirmitir. Bunlann ara-

snda yer alan

meseleler:

Ruh, Z'l-Karneyn Ashab- Kehf, sa (aleyhisselm), Recmin hkm,

srail (Ya'kub aleyhisselm) 'n kendine haram ettii eyler, nceden hell
olup da sonradan azmalan yznden kendilerine yasak edilen eyler...
te btn bunlar ve benzeri olaylan Kur'n- Kerim ihtiva etmi ve Resiullah (sallallahu aleyhi ve sellem) de onlara bir bir bildirmitir. Onf

268

GEM
lar

NESLLERDEN. ESK MLLETLERDEN....

sormulardr, Peygamber (aleyhisseim) da tereddtsz cevab vermi ve

kendisine gelen vahiyleri onlara bildirmitir.

O, bunlar bildirirken kimse (hayr deyip) onu yalanlayamamtr. Bilkis

pekogu, onun doru sylediini ve gerekten peygamber olduunu ak olarak itiraf etmilerdir. Yalnz inad yznden bile bile onu kskandklarndan
bazlar buna bir trl yanamamlardr: Necran ehli, bn Suriya, Ahtab'n
iki

olu

gibi...

Bazlar da Mu/ammetTin anlattklar byle deildir. Bizim kitabmzda

olanlarn aksini sylyor, demilerse de diki tutturamamlardr. nk on-

mran

lara l-i

sresinde geen:

"De ki: Eer dorucular iseniz haydi Tevrat' getirin ve onu okuyun!"
(794).

Onlar tevbih etmitir, yzlerine kar haykrmtr. Ondan sonra nice gerei itiraf edenler olmutur. nk hibiri Muhammed'in (aleyhisseim) sylediinin aksini isbat edememitir. Kendilerini hakl karacak hibir eyi
getirememilerdir. Nihayet Allah Mide sresinde bir yette onlara yle
hitab etmitir:

"Ey

ehl- kitab! Size

muhakkak

Elimiz geldi, ktandan gizledikleri-

nizden birounu size aklyor." (795).

Kur'n- Kerim' in i'caz hakkndaki bu drt vecih son derece aktr. Hakknda en ufak bir niza ve phe yoktur...

Bu vecihlerden baka, Kur'n- Kerim'in

i'caz ynlerini bildirecek birok

kavmi ciz brakmas,

yet daha mevcuttur. Mesele birok meselelerde bir
aklamas bu neo meselelerin hakknda o kavmin bir ey yapamayacan
yetinde Yahudilere meydan okumavi i'cazlardandr. Bakara sresinin bir

da bu nevi i'cazlardandr:

"De

ki:

Allah indinde, hiret yurdu yalnz sizin iinse haydi lm

temenni ediniz!" (796).

Ebu shak ez- Zeccac der ki:

kuvBu yette, peygamberin, peygamberliini sbat edecek pek byk ve
vetli bir

hccet

(delil)

vardr.

O onlara

(haydi

lm

isteyiniz!) diye

mey-

ak
dan okumutur. Ve ilerinden hibirinin buna cesaret edemeyeceini
temenni edememitir.
bir ekilde anlatmtr. Bu sebeble hi kimse lm
Bu hususta Reslullah (sallailahu
"Nefsim

(794) l

aleyhi ve sellem) efendimizi dinleyelim:

yed-i (kudretinde olan Allah'a)

mran

sresi, yet; 93. (795)

Mide

yemin ederim

sresi, yet; 15. (796)

269

ki,

bunu

onlar-

Bakara sresi, yet; 94.

FA- ERF

TERCMES

hi kimse syleyemez. Sylemeye

yerde) boulup kalr (yani yerinde

dan

kalksa kendi tkr

ile

(oldu-

hemen cansz der)." (797).

te Allah Reslnn gerek peygamber olduunu aklamak ve isbat etmek iin, onlar byle bir temenniden alkoymutur. Ona vahyedilen kitabn da hak olduunu onlara beyan etmitir. nk ilerinden hibiri lm
temenni edememitir. Oysa onu yalanlamak iin can atarlard... Ah bir ellerinden gelseydi hemen faaliyette bulunacaklard. Lkin Allah dilediini yapar.

te byle onun

mucizesi zahir oldu, hcceti apak meydana kt...

Ebu Muhammed el- Asili der ki:
"... Onlara hayret ediyorum dorusu. Allah peygamberine bunu emrettii gnden beri onlardan hibir topluluk hatt hibir fert bu cesareti gstere-

memitir. Bu hl canllm devam ettirmektedir. Onlardan herhangi bir

kimseyi imtihan etmek isteyen kii buna tevessl edebilir..."
Mn ynnden mbhele yeti de byledir: Nasranilerin din liderleri gelip
de (kendilerine slm arzediidikten sonra) slm'dan kandklar zaman, l-i
mran sresindeki yetle onlara peygamberimizin meydan okumas em-

redilmitir:

"Artk sana

(bu) ilim geldikten sonra,

oullarmz

kim

seninle

onun hakknda e-

oullarnz, kadnlarmz

ve kadnlarnz, kendimizi ve kendinizi aralm, sonra (hepimiz bir arada

olarak) dua ve niyaz edelim de Allah'n lanetini yalanclarn stne okukiirse, de ki: "Gelin

ve

yalm."

(798).
Peygamber (aleyhisselm)

lar

ve cizye demeyi kabul

nk

meydan okudu ama onlar yanamadnk byle bir eye yanaamazlard.

onlara

ettiler.

bykleri kendilerini bu hususta

uyarmt:

(Biliyorsunuz k O, bir

peygamberdir; peygamber, bir kavmi lnetledi mi, byk kk kimse kalmaz, hepsi helk olup gider...)

Bakara sresindeki
yet de bu nevi icazlardandr:
"Eer kulumuza indirdiimiz (kitab) dan phe iinde iseniz, haydi
Eer yapamazsanz (ki) asla yapabenzerinden bir sre getiriniz.."

mazsnz M
Kendilerine

(799) yetine kadar...

meydan okunmutur. Lkin onlar

yapamamlardr

kendilerine yaplan teklifi

ve yapamazlar da, yapamayacaklar da...

Az

evvelki yetkeyfiyeti mevcuttur...

de grld gibi i'caz (ciz brakma)

Dinleyicilerinin kalblerine korku ve dehet samas da Kur'n- Kerim'in i'caz keyfyetindendir. Kur'n- Kerim okunurken, ondaki olan mate

(797) mam Beyhaki. Kelbi tarikiyle Ebu Salih'den. o da bn Abbas (r.a.) vastasyla gelen rivayeti.
mam Ahmed Hanbel (r.h.)'dcn ceyyid bir scnedle bn Abbas (r.a.)'dan tthrt ettiini; Aliyy'l-Kab.

ar.

ifa erhi

(798) l

C.l. Shf. 326 kaydetmitir.

mran

sresi, yet: 61. (799)

Bakara sresi, yet: 23.

270

G EM NESLLERDEN, ESK MLLETLERDEN

nev mehabet kiinin, bilhassa yalanlayanlarn kalblerine mdhi bir korku
verir. Bunun iindir ki, mnkirler ve dinsizler Kur'n' dinlemek istemezler, duyduka veya dinledike rahatsz olurlar. Nitekim bu hakikati Allah

sra sresinde yle tescil buyurmutur:

Kur'n'da trl trl ekillerde aklamz"Andolsun bu (ihtar)
dr. Ta ki iyice dnp ibret alsnlar. Halbuki bu onlarn (haktan) nefret etmelerinden baka hibir eyi artrmyor." (800).
Bu bakmdan okuyan kimsenin hemen kesmesini, devam etmemesini is-

terler (801).

Bu

sebeble Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

yle buyurmu-

tur:

"phesiz Kur'n onu istemeyene g

l aytran en gzel bir hakemdir!"

gelir.

Halbuki O,

Hak ile bat-

(802).

M'MNE gelince:
olarak heyecan ve dehete kaplr, okuduu zaman ona kar olan meyli ve sevgisi artar, deta bir incizab haline
dnr. Bu korku ve heybet aynca ona sevin ve ferahlk kazandrr. Cenab-

M'min onu

Hak bu

dinleyince

keyfiyeti

devaml

yle aklar:

"Rablerine derin sayg gstermekte olanlarn ondan tyleri rperir,

sonra da hem derileri, hem kalbleri Allah'n zikrine (yatp) yumuar."
(803).

"Eer

ba

da bana indirseydik,

muhakkak ki onu Alemi, para para olmu grrdn. Bu misaller

biz Kur'n' bir

lah korkusundan
(yok mu) ite biz onlar, insanlar dnsnler diye irad ediyoruz." (804).
Mnsn ve aklamasn bilmeyen kimselere dahi bu korkuyu vermesi,

bize bunun ancak Kur'n'a has bir zellik olduunu bildiriyor.

Bir Nasran'den mervidir: 'Kur'n okuyan bir adamn yanndan geerceken durup alam... Kendisine neden alyorsun, diye sorulduunda
4

vab vermi:

"Yreime indirdii hzn ve o muazzam nazminden dolay al-

yorum!".

Onun bu mehabeti birok kimselere Mslman olmadan nce de Mslman olduktan sonra da vaki olmutur. Onlardan kimi ilk dinlediinde hemen slmiyeti kabul etmitir, kimi ise inadndan dolay kftrde devam etmitir.

Zamanmzda da bylelerine tesadf etmek mmkndr.

onu dinlemekten rkenlere sk sk rastlanmaktadr. (M).

(800) sra sresi, yet; 41 ve 46. (801)

n'dan ok korkanlara ve
(802) "Deylem. MsnedU'I-Firdevs'te

Hkim

b.

meyr'en merfu olarak

AUyy'l-Kaari ifa erhi, C.l, 329.

(803)

Zmer

Sresi, yet: 23. (804)

Hasr

Sresi, yet: 21.

271

Kur'-

rivayet etmitir..."

ERF

tFA-f
Cubeyr

Sahih'te,

Dedi ki:
Peygamber

TR)

b.

TERCMES

Mut'im (radyallahu anh) 'dan

(saliallahu aleyhi

ve sellem)% bir

rivayet edilmitir.

akam namaznda (VET-

O:
"Yoksa onlar bir eysiz olarak
yaratldlar. Yahut (kendilerinin)
yaratclar kendileri midir?!" (805) yetine ulanca, kalbim slm'a doru

sresini okurlarken dinledim.

umaya balad, iim iime smaz oldu." (806).

Dier bir rivayette yle demitir:
"Bu, kalbime ilk slm kvlcmn atan ve yerletiren olmutur."
Utbe

(807).

Rabia (807)'dan:
Kavminin ihtilfn peygamberle grmek zere geldiinde, Peygamber
(saliallahu aleyhi ve sellem) ona: (HAMM. KTABU'N- FUSSILET. .) s6.

okumaya balad.

resinden

"Onlar (bu beyandan sonra yine imandan) yz evirirlerse de ki: "Ad

ve Semud(u arpan) yldrm gibi size de bir azab(n gelip atabileceim)
hatrlatrm." (808).
Utbe eli
lah

akna

Dier

Peygamber (saliallahu aleyhi ve sellem) 'in

yeter okuma, dedi (809).

ile

bir rivayet (810):

Peygamber
Utbe

ayn

azn tuttu ve Al-

ellerini

ayn

okumaya koyuldu,
arkasna koyarak dinlemeye balad. Peygamber (aleyhisselm)
(saliallahu aleyhi ve sellem)

sreyi

srenin Secde yetine kadar gelince, beraberindekilerle birlikte secde-

ye vard.

Utbe bunun zerine ona ne syleyeceini bilemedi. Hemen ehline dnd.

Kavmine kamad. Nihayet kavmi gelip sebebini renmek istediklerinde
onlara yle diyerek zr beyan etti:
Allah'a yemin olsun ki, yle eylerle bana hitab etti ki, bu gne kadar
kulaklarm onun gibisini duymam ve dinlememitir. Ona ne diyeceimi

bilemedim.

Ona itiraza hazrlanan birok kimselerden ayn ey

arz olan heybet ve korkudan dolay

nakledilmitir. Kendi-

itirazdan vazgemilerdir...

Tr Sresi, yet: 35
(806) Buhari Sahih 10, Kitab'l-Ezan, 99. Babu'l-Cehri fi'I-Magrib'de
(805)

Cbeyr b. Mv'm'm, Mslim,

Mut'im (r.a.)'dm

Sahih. 4. Kitabu's- Salti 35, Babu'l- Kraeti fi'f Subti 174, (463)'de yine Cbeyrb.
rivayeti tahri etmitir.

Cbeyr

b.

Mut'im

(807) Utbe

b.

Ebv Davud, Snen

Kitab's- Saiat.

Babu Kadri

l-

Kracti

fi'l-

Marib

de yine

(r.a.)'dan tahri etmitir.

Rebia. Bedir harbinde katledilenlerden biridir.

(808) Fussilet Sresi, yet: 13

(809)

mam Bcgavi,

Meali m

V Snen adl tefsirinde Cabir

(r.a.)

keza

Ebu

Ya'la da ondan rivayeti

tahri etmitir.

(810) tbn stek, Siyrct'n- Nebiyyi'de

Muhammed b.

272

Kiabi'l- JCurazf'den tahri

etti.

KUR'N-I KERM

Anlatldna

DNYA DURDUKA DURACAKTIR

1

gre, bni'l- Mukaffa itirazda

tenmek stemitir. Giderken

bir

bulunmak ve b-fil buna yel-

ahabnn, Hud

sresindeki,

"Ey yer, suyunu yutuver" yetini okuduunu grnce, hemen vazgemi,

yazp hazrlad itiraznmeyi imha etmitir. Ve demitir ki: "ehadet ederim ki, buna itiraz olunmaz! nk O, beer kelmndan deildir!".
bni'l- Mukaffa'

asrnn en

ileri

gelen edebiyatlarndan

idi...

Endls'n en beli ve edip insanlarndan olan Yahya b. Hakem e/- Gazzal da ayn teebbste bulunmu, Ihls-t erife bir nazire hazrlamaya koyulmu, fakat kendisine yle bir hayet (korku) arz olmu ki, sonunda kal-

yumuam

bi

ve tevbe etmek mecburiyetinde kalmtr...

KUR'N-I

KERM, DNYA DURDUKA DURACAKTIR

Mbin'in saylan i'caz ynlerinden birisi de, onun yoklua mahkm olmayan, dnya durduka duracak olan bir kitab olmasdr. nk
Cenab- Hak kyamete kadar onun korunmasn tekeffl etmitir ve Hicr sKitab

resinde,

"Zikri (Kur'n') indiren biziz biz ve onun koruyucular da elbette ki

biziz" (811) buyurmutur.

Yine Fussilet sresinde,

4

'Ne nnden ve ne de arkasndan ona batl gelemez"

(8 12)

buyurmu-

tur.

peygamberlerin mucizeleri, bilindii gibi kendileri ile birlikte gegelince: indii gnden
ip gitmitir, ancak haberleri kalmtr. Aziz kitabmza
bu yana bindrtyz ksur sene getii halde, hl ayakta dimdik durmaktaite onun
dr. yetleri bahir ve mucizeleri gzler nnde zahir olmaktadr,

Dier

bu hcceti dmanlarn kahretmektedir... Ona

itiraz

etmek imknszdr.

Asrlar boyunca bunca beyan ehli, lisan ilmine hakkiyle vkf flologlar,
belagat liderleri ve gzel konuma, mkemmel ifade etme yeteneine sahib
edebiyatdar gelip gemitir. lerinde mlhitler de vard. Hem de saysz
da hayli kababir halde idiler. eriata muarz ve hatt saldrganlarn says
rkt. Buna ramen onlarn hibiri Kur'n'a kar kamad, onu itibardan
drecek bir eser yle dursun iki kelimelik bir yaz bile brakamad...
.

uraMakul bir yerme de yapamad. Onlarn btn teebbsleri akamete

gitd, acz iinde kvranp elleri brlerinde kald, arkas st yuvarlanp

yet: 42.
(811) Hicr sresi, yet: 9. (812) Fussile sresi,

273

ifa-i erif: 18

FA-t ERF TERCMES

KUR'N'DAN BIKILMAZ
mamlardan
n- Kerim* in

cemaat ve onlardan sonra gelen limlerden bir taife, Kur'i'caz ynlerini daha da artrarak yle demilerdir:
Kur'n- Kerim'in i'caz ynlerinden birisi de, onu okuyan kiinin usanmamasdr, okuduka kendinde daha ok okuma arzusu belirmesidir.
Okuyan kimse bezmedii gibi, dinleyicisi de bezmemektedir. Bilkis devaml okumaya koyulmak kiinin neesini artrr ve bambaka bir halavet
kazandrr. Muhabbetini artrr. Bylece onun gzellii ve messiriyyeti de-

vam

bir

edip gider.

teki kitablar ve szler yle mi ya?!

Ne kadar edibne yazlrlarsa yazlsnlar, kii onlar ancak bir kere okuyabilir, ikincisinde usanr, bkar ve okuyamaz. Israr edilse bile can sklr, frlatp atar.

yalnz kald vakit onu okuduu

zaman lezzetyap olmasdr. Buhranl anlarnda okuyunca iindeki tm skntlar gider, iini ferahlk ve sevin kaplar, deta ii iine smaz hale ge-

Kitabmzn baka

bir zellii de, kii

lir.

bu messiriyyet yoktur. Halk celp etmek

iin birok lhinler ve usuller icad ettiler ama nfle! Yine de onlara rabet
eden yoktur. Bu sebepledir ki, Allah'n Resul (sallallahu aleyhi vesellem)
onu yle vasfetmilerdir:
''Tekrar tekrar okunduka eskimez! ibret levhalar bitmez tkenmez.
fasldr (Hak ile batl
Akllara hayrettik veren hususiyetleri bitmez.
birbirinden ayran bir kitabdr), aka deil!.. Alimler ondan doymaz. Arzular onu brakmaz (ondan meyletmez). Diller onunla dolanmaz. O yle
bir (kitabdr) ki, cinler onu dinledikleri zaman:
"Rde hidayet eden pek acayip bir Kur 'n dinledik" deyinceye kadar ayrlmadlar." (813).

Dier

kitablarda bu lezzet ve

KUR'N-I

KERM BTN LM DALLARINI NE ALMITIR

Genel olarak Arablann, zel olarak da, nbvvetinden nce Muhammed

(sallallahu aleyhi ve sellemy'n grmedikleri, duymadklar birok ilim ve
marifet dallarn ihtiva etmesi, Onun i'caz ynlerindendir. Milletlerin limleri de bilmedikleri gibi, kitablan da ihata etmemitir. Onun sunduu o akllara
durgunluk veren bilgiler...
Evet, onda eriat ilimlerinin beyan verilmitir. Muarzlar susturmak iin
akl delilleri onda bulmak mmkndr. Muhalif milletlerin edebiyatlarn, onun gsterdii kuvvetli buhranlarla, ak, seik delillerle, maksad hemen belirten pek kolay usl ve sistemlerle, susturmak da mmkndr.

(813)

mam

Babu Ma Ce
etmitir. Hadis No. 2908.

Tirmizi. Snen, Ebvabu. Sevabil- Kur'n.

Ali ffc.vj'da Harisi ver tariki

ile tahri

274

fi

Fadli'i-

Kur an da

mam

KERM BTN

KUR'N-I

LM DALLARINI.

...

olduu gnden bu yana yukarda da arzettiimiz gibi,

mona az lf eden, kafas alan kimseler km, tremi ve ona kafa tutmaya teebbs etmitir, fakat gleri yetmemi, her defasnda da yenik
dmlerdir:
Nzil

imdi o

gl delillerden birka tanesini zikredelim:

"(Habibim) de ki: Onlar ilk defa yaratan diriltecek.
hakkiyle bilendir." (814).

O her yaratmay

"Gkleri ve yeri yaratan (Allah) kendileri gibisini yaratmaya kaadir

deil midir?" (815).
"Eer her ikisinde Allah'tan baka tanrlar olsayd, bunlarn ikisi de
muhakkak ki harab olup gitmiti." (816).
"Biz O kitabta hibir ey eksik brakmadk." (817).
"And olsun ki biz bu Kur'n'da insanlar iin, nasihat kabul etsinler
diye, her misalden (rnekler) gsterdik." (818).
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurmulardr:
"Allah Kur'n' emredici, nehyedici, uyulan, bal bana nurlu bir
yol, dillerden dmeyen bir rnek olarak gndermitir: inde sizin, sizden ncekilerin ve sizden sonra (gelecek)lerin de haberi vardr. Aralarnzda ceryan edecek olaylarn da hakimidir o. ok okumak onu eskitmez. Garaibi bitmez! O gerektir, aka deildir. Onunla syleyen doru
syler... Onunla hkmeden adaletle hkmetmi olur. Onunla savunan
daima muzaffer olur. Onun
taksim eden herkese hakkm tam
vermi olur. Onunla amel eden Me'cur olur... Ona temessk eden (sar-

nda

lan)

dosdoru

bir yola

teyeni Allah saptrr,

kavumu olur. Ondan bakasndan

hidayeti

ondan bakasiyle hkmedenin de Allah

belini

is-

k-

rar (helk eder). O, hkm ve hikmetleri iine alan bir zikirdir. Apak
nurdur. Dosdoru bir yoldur. Allah'n sapasalam (muhkem) bir ipidir
(*). (Her hastala) yararl olan bir ifadr. Kendisine sarlan korur. Kendisine tabi

olan kurtarr... Eri br olmaz

ki dzeltilmeye

muhta

olsun! (Dorudan) meyletmez ki knansn... Acaip (ve garibi) bitmez.

okumak (ve tekrarlanmak) la eskimez." (819).

ok

bn Mes'ud (radyallahu anh) 'dan ayn bunun gibi bir hads rivayet edilmitir. O hadste yle gemektedir.
"inde ihtilafa mahal bir ey yoktur! Zarafeti ve gz alcl asla kayp olmaz!.. inde ncekilerin de sonrakilerin de haberi mevcuttur."
(820).
(814) Yasin Sresi, yet: 79. (815) Ysin Sresi, yet: 81. (816) Enbiya Sresi, yet: 22. (817) En'-

im

Sfcesi. yet: 38. (818)

(*)

Allah'n

ipi

Zumer

olmaz burada bu

Sresi, yet: 27.

tabir

mecaz anlamda kullanlmtr. Yani kiiyi Allah'a ulatran.

(819) 813 Nolu tahrice

(820)

baklmaldr.
Hkim El-Mustedrek'de bn Mes'ud

(r.a.) tahri

275

etmitir.

Kuds bir hads:

Allah (c.c.) Muhammed (aleyhisselm)'a yle hitab etmitir:
"Ben sana yle bir yepyeni Tevrat(a benzer) bir kitab gnderece-

im ki, sen onunla, kr gzleri, sar kulaklar, kapal kalpleri aacaksn!

lim menbalan

ondadr...

Ondadr. Fehm

hikmet ve kainlerin baha-

r!..." (821).

ta 'o 'dan:
"Kur'n'dan ayrlmayn. nk
ve O Hikmetin nurudur!".

O akllarn anlay gcn

artrr

Allah onun hakknda yle buyurmutur:

"Bu (Kur'n) insanlar iin bir beyandr. (Fenalktan) saknanlar iin
de bir hidayet, bir ttr." (822).

Yine Allah buyurmutur:

"phesiz ki bu Kur'n srail oullarna, hakknda kendilerinin ihtilaf edegeldikleri

eylerin pek

ounu

aklar." (823).

te

bylece Kur'n- Kerim'de nazmnn vecizlii...

Kelimelerinin efradn cami ayarn mni oluu ile birlikte, kendinden
nce gelen ve kendi (byklkte) iki kat olan kitablardaki tm bilgi ve haberleri iine

almtr...

DELL LE MEDLL'n

bir arada yrtmesi

Bu da Kur'n- Kerim'in icaz keyfyetlerindendir. Kur'n- Kerim'in hem

nazm hem mns gzeldir. 'caz ve belagat akllan hayrete drecek kadar mebzuldr. Onun belgati esnasnda; emri, nehyi, va'd ve tehdidi yer
almaktadr.

Onu okuyan,
(tek)

rit

hccetin yerini teklif

ile birlikte,

tek

kelmdan ve mnfe-

sreden hemen anlar.

HBR MANZUMA UYMAYAN VE UYMAYACAK OLAN

KENDNE HAS BR MANZUM NDE BULUNUU DA
ONUN 'CAZ KEYFYETNDENDR
Grlmemi bir manzum eklinde olmas,
bykl ve

i'caz

Sununa

eklinde olmay da onun

gcn ifade eder.

(821) tbn Darir. FedailiM-Kur'n'da

b.

nesir

Kb'dan

rivayeti tahri etmitir.

mrsel ve merf olarak rivayeti tahri etmitir.

(822) l-i tmran Sresi, ayet: 138.

(823) Nemi Sresi, yet: 76.

276

Ayrca tbn Ebieybede Mugs

KUJR'N-I

nk manzm,

KERM 'N KOLAY RENLMES

(okumak

daha
abuk ve gzel ezberler, kulaklara daha yumuak gelir... Anlaylara veya
kavraylara tat verir. nsanlar buna daha meyyaldir, arzular ona daha dinsanlara daha kolay gelir

iin), kalbier

nktr.

KUR'N-I KERM 'N KOLAY RENLMES VE EZBERLENMES

Onun bu hususiyeti de i'caz keyfiyetini beyan eder... Cenab- Hak bunu
kullan iin kolaylatrmtr. Hem abuk renilir ve hem de ok ksa zamanda

ezberlerler...

Bu hususu

Allah yle beyan eder:

"And olsun

ki biz

Kur'n'

dnen var mdr?"

Dier

O halde

(824).

milletlere gelince:

ramen bir

dnmek iin kolaylatrmadr.

Onlarn kitablann

bunca zaman gemesine

kii bile ezberleyememitir, nerde kald

ki; kitle

halinde in-

sanlar onu ezberlesin..

Kur'n- Kerim' i kk ocuklar ok ksa zamanda hemen ezberlerler...

(te bu da onun zellii ve bykln bildirir bizlere...)

Kur'n- Kerim'in zelliklerindendir:

Eczasnn birbirine benzemesi... Envann hsn-

terkibi...

Ksmlarnn

mtenasip bir biimde oluu... Bir kssadan dierine geerken son derece
gzel ve cazip bir tavr al... Bir srenin; emir, nehiy, haber, istihbar, va'd,
vaid, peygamberlii isbat etmesi, tevhid, tefrid, tergip, terhip gibi birok
hususlar ihtiva etmesi... Bunlar ihtiva ederken en ufak bir eksilme ve belgat kuvvetinden en ufak bir

eyi yitirme gibi eyler de mevcud deildir.

Oysa insanlarn szleri ne kadar fasih olursa olsun, bu gibi hususlara ml bulununca, hemen gc zayflar, edebiyattaki derecesini ve mevkisini
yitirir,

gzellii azalr, lfzlar eliir bir hal alr.

imdi

sen bir (Sd) sresinin

ilk

ksmm yle bir dnrsen unlar g-

receksin: Kfirlerin haberlerini... Birbirleri ile nasl elitiklerini... Kendilerinden evvel nice neslerin helak edildiini... Muhammcd (aieyhisselm)^

nasl bir taaccbe kapldklarm... Elebalannn kfrde

nasl birletiklerini... Szlerinden kskan olduklar nasl meydanda olduu... Onlarn nasl ciz brakldklar... Nasl (szce ve harekete) zaafa dKendilerinden
Dnya ve hirette nas rsvay edilecekleri
rldkleri.
nce gelen milletlerin de peygamberlerini nasl yalanladklarn. Ve bu yzden onlar nasl helk edildiklerini (kfrlerinde srar ettikleri takdirde)
inen kitaba

kar

. .

. .

. .

(824)

Kamer

Sresi, yet: 17.

277

FA- ERF
nasl

ayn k bete manz

TERCMES

kalacaklarn.. Peygamber (saallahu aleyhi ve sel.

lem)"m t onlarn yaptklar bunca eziyet ve ikence karsnda nasl

mesi gerektiini..

Ayn

Ve nasl

sre bundan sonra

sabret-

edildii...

teselli

(Davud aleyhisselmym ve dier peygamberle-

kssalarna geiyor. te btn bunlar tek srede ve en veciz

de, en gzel bir nizam iinde gemektedir.
rin

bir biim-

Kur'n'da, daha nice byle az kelimeler, uzun anlaml cmleler ihtiva

mitir!

et-

te

btn bunlar Kur'n- Kerim'in i'caz ynlerinde zikredilmitir.

Onun daha nice byle zellikleri de vardr ki, bu blmmzde temas etmedik. nk onlarn ou onun belgat babna dahildir.

caz hususunda bunun mnferit bir fen (dal) olmasn istemedik.

belgat fenlerini aklayan babta

anlatlmtr

Ancak

(bunlar).

Yukarda arzettiimiz birok keyfiyet de onun zellikleri ve faziletleri arasnda yer alr; 'caz blmnde deil... nk i'caz'n hakikati, yukarda
zikrettiimiz o drt vecihtedir. Bu, orada aranmaldr. Zira o drt vecihten
sonra (zikredilenler), Kur'n- Kerim'in bitmeyen zellikleri ve akllan dur-

duracak hususiyetlerindendir...

AY'IN

KYE BLNMES VE GNE'N DURDURULMASI

Cenab- Hak yle buyurmutur:

'Saat
virirler

rin

yaklat. Ay (ikiye) ayrld. Onlar, bir mucize grseler yz

ve "Mstemir bir bydr" derler." (825).

mucizelerden nasl yz evirdiklerini de

Kamer

e-

sresinin ikinci yetin-

de belirtmitir.
Mfessirlerle ehl-i snnet limleri bu mucizenin vukuunda sz ve fikir
birlii etmilerdir.

Bize, Hseyin
el-

li,

el-

Mervezi,

b.

Muhammed el- Hafz, Kad Sirac

el- Firebri, el-

Abdullah, e/- AsiBuhar, Musedded, Yahya, u'be, Sfyan,

A'me, brahim, Ebu Ma'mer,

bn

(senediyle);

Mes'ud (radyallahu anh) 'dan nakletmitir:

"Reslullah

(825)

b.

Kamer

(sallailahu aleyhi

ve sellemyin

Sresi, yet: 1, 2.

278

zamannda Ay,

bir

ksm

AY'IN

KYE BLNMES VE GNEN

dan stnde bir ksm da altnda olmak zere ikiye ayrld ve Allah'n
buyurdu."

Elisi (sallaliahu aleyhi ve scllem), (ahit olun!)

Mc ah

"m rivayeti:
"Biz Reslullah (sallaliahu aleyhi ve sellem)

(826).

id

A'me'in naklettii

tarik

beraber iken..."
(sened)lerin bazlarnda, "Mina'da" kayd ge\t

mektedir.

Eyed'in

rivayeti:

"ylesine (blnmt

ki)

da, Ay'n blnen ksmlar arasnda gr-

dm."

Mesmk 'un

rivayetinde bu olay (Mekke'de) vki olmutur.

kayd da mevcuttur:
"Kurey kfirleri dediler

ki:

"Muhammed

sizi

Bu

rivayette

byledi..." lerinden

biri:

"ayet Muhammed Ay'

byledi

ise,

O'nun bys yeryznn tm-

halde dier lkelerden gelenlere sorun, bakalm onlar

n saramaz ya!
da bunu grmler mi?" dedi.
Bilahare dier lkelerden gelenlere sordular, onlar da grdklerini haber
verdiler.

Semerkand -aynsn Dahhak'tan

ve dedi ki:
"Ebu Cehil, (Bu bir sihirdir, dedi, etrafa haber saln, hele onlar da ayn
idi:
eyi grmler mi?). Etrafa haber saldlar, gelen haber

Evet biz de Ay'n

nakletti

blndn grdk! Bunun zerine kfirler:

"Anlalan, bu mstemir (ard arkas kesilmeyen) devaml bir byikiye

dr."

bn Mes'ud 'dan rivayet etti. Bu drt (zat) da Abdullah'tan aynsn nakletmilerdir. bn Mes'ud'un naklettiini, ondan bakalar da nakletmilerdir: Enes. bn Abbas, bn mer, Huzeyfe, Ali, Cubeyr
Alkame de aynsn

Mut*im (radyallahu anhm)

b.

(826)

mam Buhar.

Sahih. 61. Kitabul-

gibi isimler onlardan

Menak.b

37.

Babu

suali'l-

bazlardr.

Mrikiyne en yriyychm

n-

Nebiyy yeten feerahm inikakel- Kameri'de Abdullah b. Mes'ud (r.a.) dan ayn kitab ayn babda
Enes b. Malik (r.a.)'dan deiik lafzlarla ayn mucize-i Nebeviyeyi tesbjt ve tahri eylemitir. Ayrca
ayn kitab ayn babda Abdullah b. Abbas (r.a.)'dan bir rivayeti tahri eylemitir. mam Mslim, Sahih
Karnen de 43 (2800) 44 (... ) 45
(....) Nolu metinlerde Abdullah b. Mes'ud (r.a.J'dan tahri edilen metni tahri etmitir. 46 (2802)
47 (...) de Enes (r.a.)'dan 48 (2803) de Abdullah b. Abbas (r.a.) dan rivayeti tahri etmitir. SnenTirmiz, Ebvab't- efsiri'l- Kur'n- ve min srcti'l- Kamer. 3281 Nolu metni Abdullah b. Mes'ud (r a.)
50. Kitabt Sfati'l-

Mnafkyne

ve Ahkamihim 8. Babu n$ikaki

l-

3282 Nolu metni Enes fraj'dan 3284 Nolu metni bn mer (r*.)'dan 3285 No'da Cbeyr b. Mut'm'den 3286 No'da Ebu Hreyre (r.a.) dan rivayeti tahri etmitir. 2 1 83 Nolu metni Ebvab'l- Fiten. Babu
Ahmed b. Hanbel Msned "inde
Ma Ce fi inikakiM- Kamer'de fen mer'den tahri eylemitir.

mam

ahabnn

NObOvvede

her birinden

ayn ayr

rivayeti tesb't etmitir.

tahri etmitir. Cerir ve

bn

Harem den

279

Mesruk
gelen

tarikiyle gelen rivayeti

Ebu Naim

Beyhaki Df Jail'n-

Delaili'nde tahri eylrmitir.

FA-!
Ebu

Huzcyfcte'l-

ERF T

ErhabVmn yapt

rivayete gre, Ali (k.v.)

yle demi-

tir:

"Biz Peygamber (sallallahu aleyhi ve scllem) 1e iken Ay ikiye ayrld."

Enes (radyallahu anh) 'dan:
"Mekkeliler, Peygamber (sallallahu aleyhi ve se//em/den, kendilerine
mucize gstermesini istediler. Bunun zerine Ay'n ki ksma blnn (mucize olarak) onlara gsterdi. Nihayet Hira (dam) blnen o iki
ksm arasnda grdler." (Bunu Enes'ten Katade rivayet etti). (827).

Ma'mer ve

dierlerinin Katade tariki

ile

Enes 'ten (radyallahu anh) nak-

yle gemektedir:

lettikleri rivayette ise

"Onlara Ay'n ikiye blnn gsterdi."

Bunun zerine:
"Saat yaklat ve Ay iki (para)ya ayrld." (828) yeti nazil oldu."
Ayn hadsi, Cubeyrb. Mut'im (radyallahu anh)*dan, olu Muhammcd
ve torunu Muhammedi'm olu Cubeyr de rivayet etmilerdir.
Ayn hadsi, bn Abbas'dan (radyallahu anhiima) da, beydullah b. AbUtbe rivayet etmitir.
bn mer'den Mcahit rivayet etmitir. Ebu Abdurrahman b. es- ulemi
ve Mslim b. Eb mran el- Ezdi (aynsn) Huzeyfe (radyallahu anh) 'dan

dillah b.

nakletmilerdir.

Hulsa, bu hadslerin tarikleri (seneoicn) sahihtir. yet ise, son derece

sarihtir. "Eer byle bir hadise ceryan etseydi, btn yer ehli bundan haberdar olurdu. nk bu ak bir eydir'* diyen baya kimselerin szne
iltifat

edilmez.

nk

grememilerdir,

bize, btn yer ehli

o gece

Ay'

gzlemilerdir de,

haber nakledilmemitir. Gzetledikleri hakknda,

bir yalan zere ittifaklar muhal olan bir topluluktan bir haber bize kadar
gelse bile yine aleyhimizde bir delil olmaz. nk Ay her yerde ayn minval zere grlmez. Bir lkeye, baka lkeden nce
olabilir.
Bunun tersi de mmkndr... Bulut ve yksek dalar gibi eyler Ay ile
lke arasna girebilir de o lkenin sakinleri Ay' gremezler. Bu sebebledir
ki, baz memleketlerde Ay tutulmas grlrken, dier baz memleketlerde
byle bir ey grlmyor. Bazsnda Ay'n tm tutulurken, bazsnda bir
paras tutulmaktadr. Baz lkelerde, Ay tutulmas nedir bilmezler. Bunu
ancak bu gibi olaylara hakkiyle vukufiyeti olanlar bilirler. Bu, Aziz, lim
olan (Allah'n) takdiridir...
Ay mucizesi geceleyin vaki olmutur. nsanlar umumiyetle geceleyin hdu ve skn iinde istirahata ekilmilerdir. Kaplan kapamak, ev iinde
gibi bir

domu

dolamaktan baka bir ey dnmezler. Sonra gk ilerinden herkes anlayamaz. Onlar ancak kendisini buna veren ve devaml olarak Ay ve Gnei

(827) 826 Notu tahrice

(828)

kamer

bakma.

Sresi, yet:

1.

280

PEYGAMBER
gzetleyertler bilirler.

(tJuv.)

N GNEN

Bo sebebledir ki; birok yerlerde Ay

tutulur

senin haberi bile olmaz. Ancak haberdar edildikten sonra bilirler

da kim-

Ay'n

tu-

tulduunu...

baz ahslar, geceleyin gkyznde grnen nuranlatrlar da bu hular saan byk yldzlar (Kuyruklu yldz) grdklerini
Kendilerine gvenilen

susta kimsenin bilgisi Olmaz.

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)

GNEN HABSEDLMESNE GELNCE

mam Tehav bu hususta, Esma binti Umeys <829)'den iki tarikten Miki'l-Asar hads rivayet etmitir:

"Peygamber (sallallahu aleyhi ve seem) 'in, mbarek ba Hazreti Ali'nin kucandayken, kendisine vahyolundu. mam Ali ikindiyi, gne batncaya kadar klmamt. (Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) den)

vahiy hali getikten sonra buyurdu:

- Ya Ali, ikindiyi kldn m?

Hayr! Klamadm. Bunun zerine Allah'n Resl (sallallahu aley-

hi ve sellem)

yle buyurdu:

"Allahm, O, phesiz senin ve Resulnn taatndayd, gnei ona geri

evir!".

Esma

dedi

ki:

Battktan sonra tekrar dodu, dalarn ve yerin zerinde durdu. Bu Hayberin es- Sahbft semt indeydi."

"Onu grdm.
Denildi

ki:

Bu iki

hads sbittir ve rvileri de sika (kendilerine gvenilen

kimscler)'dir.

tmam

Tehav naklediyor: Salih

olu Ahmed

diyordu

ki:

Esma 'nn naklettii hadsi

ezberlemekten yz evirmesi yakk almaz. nk o, Nbvvet almetle-

lmi kendine

yol (meslek) edinen kimse iin,

rindendir.

Bu

rivayeti,

"Peygamber (aleyhisselm) sra gecesi geri dnd zaman

kafilenin durumundan kavmini haberdar etti

yoldaki

Bukeyrolu Yunus (ZiyadetM- Megaz) de

Ebu shak 'tandr:

rivayet etmitir.

- Peki kafile ne zaman gelir acaba? diye sordular.

aramba gn! buyurdu.
aramba gn geldi, Kurey yolda beklemeye koyuldu. Akam olup
Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) dua etti.
Gne(in) batmas durdurulup gndz bir saat daha uzatld." (.../...)

kafile gelmeyince

281

FA-

ERF TERCMES

MBAREK PARMAKLARINDAN SUYUN FIKIRMASI VE ONUN

DUASI SAYESNDE OALMASI
Bu

babta varit olan hadsler pekoktur.

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)"m mbarek parmaklarndan suyun fkrp (alayan gibi) aktn, ashabtan bir topluluk rivayet etmitir.
Enes, Cabir ve

bn

Mes'ud (radyallahu anhm) onlardan bazlardr.

Ebu shak brahim b. Ca 'fer. Kad sa b. Sehl, Ebu % Kasm

Muhammed, Ebu mer b. el- Fehhr, Ebu sa, Yahya, Malik,

Bize, Fakih

Hatim

shak

b.
b.

Enes

Abdillah
b.

b.

Ebi Talha (senediyle);

Malik (radyallahu anh)

"dar:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve selem)'i grdm. kindi namaznn

vakti girmiti. Herkes abdest almak iin su aramaya koyuldu. Bulamay
dlar. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) e bir kapta su getirildi. Bunun zerine Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) elini kabn stne koyup herkesin ondan abdest almasn emretti. Enes (radyallahu
anh) devam ederek dedi ki: Mbarek parmaklan arasndan suyun fkrmakta olduunu grdm. Bir fert kalmamasya herkes abdestini ald..." (831).

Katade'mn Enes (radyallahu anh)'6an

yapt

nakilde ise

yle gemek-

tedir:

"inde mbarek parmaklarn rtecek veya rtmeyecek kadar

bulunan bir kap getirildi."

bir su

Rvi, Enes (radyallahu anha)'ya dedi ki:

- Ka kii diniz?
(831)
b.

mam Buhar, Sahih, 4. Kitabu'l- Vudu' 32, Babu llimasi'l-Vudui za Haneli 's-Saiat 'de Enes
mam Mslim. Sahih 43. Kitabu'l- Fadail 3. Babun Mu'cizati'n- Nebiyyi sallalla-

Malik (r.a.)'an

fi

2279 Nolu
Vudui fi l- Mandabi

hu aleyhi ve sellem de 4.
47. Babu'l- Gusli ve'l-

Ayrca mam Buhar.

metni rivayet etmitir.

ve'l-

Kadehi

ve'l-

Sahih, Kitabu'l-

Hasebi ve'l- Hcareti'de Enes

VudT

Malik
aynca Kitabu'l- Menakb. Babu Alamati'nNbvvc'de mran b. Husayn (r.a.) ayn bir metinle teksirin- Ma' Mucizesi'nin baka bir yerde de vukuunu tesbit ve tahric ettii gibi, yine Enes (ra.)'datt Medine civarndaki Zevra'da vaki olan ayn mucizeyi deiik elfaz ile tesbit ve tahri etmitir. Ayni babta bu cinsten vki olan dier mucizat da tesbit
ve tahri eylemitir. mam Mslim. Sahih 43. Kitabu'l- Fadail 3. Babun f'l- Mu'cizati'n- Nebiy (s.a.v.)
de 5 (...). 6 (...). 7 (...) numaral metinlerle teksir'l- Ma hakknda da varid olan mucizeleri tesbit ve
tahri eylemiti. Snen-i Ebu Davud. Kitabu'l- Salt. Ebvabu't- Talavvu, Babu's- Salan Bade'l- Iai'de
Hz. ise (r.a.)'an su ile ilgili bir mucize tesbit ve tahri edilmitir. mam Nesai Snen-i Tirma, Kitabu'l-

(r.a.)

deiik

b.

lfzlarla yine su mucizesini tahri ettii gibi

Menakib, Babn

(Mm

(r.a.)'dan tahri etmitir.

(s.a.v.) teksiri'l-Mai, 3635 Nolu metni Enes b. Malik

Muvatta' Kitabu't-Tahare 22 babta rivayeti tahri ve tesbit et-

bereket 'n-Nebiyyi
i

mam Malik,

mitir.

282

MBAREK PARMAKLARINDAN

"yz kii civarnda

idik, dedi." (832).

Ondan

kn

SUYUN....

nakledilen bir rivayette, onlarn Medine

olan) Zevra'da olduklar, anlatlmaktadr.

Ayn

hadsi
r

Humeyd m
"Dedim

ondan Humeyd, Sabit ve Hasan da rivayet etmilerdir.

rivayetinde (833):

ki:

u cevab

arsndaki (mescide ya-

Ka kii

idiler?"

verdi:

"Seksen kii

idiler."

Aynsn Sabit de ondan rivayet etmitir.

Sabit 'in

yapt baka

rivayette

onlarn yetmi kii olduklar anlatlmaktadr.

bn Mes'ud (radyallahu anh)'m rivayetine gelince:
rivayeti yapmtr:
Sahih 'te vrt olduuna gre; Alkame ondan
"Biz Restullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'ie beraberdik* Suyumuz
yoktu. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem):
"Yannda fazla suyu olandan isteyin! enirini verdi. Bunun zerine
Ona su getirildi. Onu bir kaba dkt sonra (mbarek) avcunu onun iine koydu. (Bir de baktk ki) Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in mbarek parmaklar arasndan su fkrmaya balad." (834).
ise,

yle nakletmitir:
"Hudeybiye gn insanlar susamt. Peygamber (sallallahu aleyhi ve
sellem) 'in nnde bir deri ibrii vard (duruyordu). Ondan abdest ald.
nsanlar ona doru geldiler ve dediler ki:

Yanmzda (u) senin deri ibriinde olan sudan baka hibir su yok-

tur.

Bunun zerine Allah'n Reslu

(sallallahu aleyhi

ve sellem) elini ibrie

ne grelim:) (Mbarek) parmaklan arasndan su, pnarlar gibi akmaya balad." (Bu rivayette yle bir kayt da vardr.

koydu.

(Bir de

"Dedim ki:
Ka kii idiniz?
Binbeyz kii dik; eer yz bin kii olsaydk dahi o su bize yeter-

di, diye

cevap verdi." (835).

Buhar: Sahih. Kitab'l-Menaktb, Babu Alaroati'n-Nbvveti'de Ebu Katadc tarikiyle Encs

Malik tarikiyle Mslim Sahih, 43. Kitabu'l-Fadail, 3. Babm fi Mu'cizatin Nebiyyi (sam) de 7
(...) Notu hadisi aym tarikle tahri etmitir.
(833) mam Buhar: Sahih. 24. Kitabu'z- Zekt. 54. Babu Harsi'l- Temr'de Ebu Humeydi's- Saiydiy
yi'e. mam Mslim; Sahih. 43i Ktubu'l- FadaiPde II (1392) No.lu hadis metnini tahri etmitir.
(834)
Buhar: Sahih. Kitabu'l-Menakb, Babu, Alamatm Nbavve'de. Alkame tarikiyle bn
Mes'ud (r.a.)'dam tahri etmitir.
(832)

b.

mam

(835)
tarikiyle

mam Bvhari; Sahih. KUb'l-Mtnakb. Babu Alamati'n-Nbvve'de Silim b. Ebi'l-Ca'd

Cabir

b.

Abdullah

(r.a.)

Hudeybiye seferinde vaki olan teksin

ve tahri edilmitir.

283

I-

ma

mucizesi rivayeti

tesbit

FA-!

ERF

TERCMES

Ayns Encs ve Cabir (radyallahu anhma) 'dan nakledilmitir. Yalnz orada

u kayd mevcuttur "Bu Hudeybiyc'dc

biye'de cereyan

idi.

(836) (Yani bu hadise Hudey-

etti).

mam Mslim'in Buvat gazvesi hakknda rivayet ettii uzunca bir hadsde Ubade b. es- Samit (radyallahu anh) 'm

olu

Velid ondan Cabir (radyal-

lahu anh) 'dan naklet m t ir

Bana Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) dedi ki:
Ey Cabir, seslen abdest suyu getirsinler!**. Hadsi tam nakletti.
Krbann alt aznda bir damla su bulabildik. Bu su Reslullah (sallallahu
aleyhi ve sellem)*e getirildi. Bir eyler syledi, fakat bilmiyorum ne olduunu. (Yani dua etti). Buyurdu ki:
"Kafilenin kazann getir!**.
i

Bunun zerine
lem)

elini

nne koydum. Peygamber (sallallahu aleyhi ve selkazann stne koydu parmaklarn ayrd, ben dktm, (O);
getirip

parmaklarnn arasndan fkrmaya balad. Sonra

kazan fkrdamaya balad, iyice doldu.
Bir de

grdm ki,

su

nsanlara:

"Haydi

gelin iin!" emrini verdi.

Geldiler, kana kana itiler.

htiyac olan kimse kald m? dedim. Bunun zerine Reslullah

(sal-

lallahu aleyhi ve sellem) elini kazandan kaldrd, kazan hl dolu idi."

(837).

ab'den:
"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemj'e seferlerinden birinde kk bir
deri kab iinde su getirildi." Kendisine:
Yanmzda bundan baka su yoktur, denildi. Onu su kabna dk-

t.

Parman ortasna koydu, suya daldrd. nsanlar gelip abdest ald-

sonra kalktlar (838).

Tirmiz dedi ki: Bu babta mran

lar,

el-Husayn (839)'den de hads rivayet

edilmitir. Bunun gibi birok yerlerde ve topluluklarda n yapm bir hadiseye thmet szamaz. nk byle bir eyin asl olmasayd hemen yalanlarlard. Zira onlar batla

(836) 835 de gsterilen

kar

b.

skt etmezlerdi.

kaynaa baklmaldr. Aynca Darimi'de

tahri etti.

(837) ttrmm Mslim: Sahih. 53. Kitabu'z- ZOhdi ve'r- Rakaik. 18.

Kussatu Ebe'l- Yeser (Ki'b b.

Amr) da 74

No.lu metinde sylenilen mucizeye

(838) Tabiin imamlarndan i'bi

Babu Hadsi Cabin'l-

Tav// ve

(3006) No.lu metinde tahric ettii hads-i erifde ve 3009

ait tafsilatl

metni tahric etmitir.

(r.h.)'an mOrsel olarak tahri edilmitir.

mnm b. Husayn (r.a.) dan. mam Buhari. 61 Kitabu'l- Menakb. 25. Babu Alamati'n- Nbvve'de, mam Mslim.
Kitabu'l-Mesacid ve Mevazu's-Salt'da, 55. Babu Kazai's-Salti'I-Faiteti
(839)

5.

veVihbabi

taciyle kazaiha'da

nakb. Babun "Min

312 (682) No.lu metni

bereketi 'n-Nebiyyi (s.a.v.)" de

284

tahri etmilerdir,

/mam

Tirmiz, Kttabu'S-

3635 No.lu metni ondan tahri etmitir.

Me-

MBAREK PARMAKLARINDAN
Grdn

gibi birok sahab

ayn

SUYUN....

hadsi rivayet ettiler.

yk bir kalabala izafe ettiler. Hi kimse onlara

Yaydlar ve b-

nk onlar
ahit oldular. Bu suret-

itiraz

etmedi.

(yani o sudan abdest alanlar, ienler) bunu yaptlar,

le bu hal, onlarn hadsi tasdik etmeleri yerine kaim oldu...

Bu mucizelere benzeyen

bir mucizesi de elini

suyun fkrmasdr.
Malik, "El- Muvatta"da,

ketiyle

dokunmas ve duas

bere-

mam

Muaz

b.

Cebel (radyallahu anty'dan,

Tebk gazvesinin kssasndan nakletmitir:

gayet ince az bir su ak"Onlar pnarn bana geldiler. Nalin
yordu. Ellerini pnara daldrd lar, bir kabta biraz su topland. Peygamber
o su ile mbarek yzn ve ellerini ykad ve o suyu tekrar oraya (pna-

ba

ra)

ade etti. Bu defa pnardan su fkrmaya balad ve herkes gelip ora-

dan kana kana su iti..." (840).

bn shak'm rivayet ettii hadste:

"Yldrm

sesi gibi (iddetli) ses

Sonra dedi

ki:

karan

bir su

fkrd."

uzarsa buralarn (o bol sudan dolay) bostanlk haline geldiini grrsn!".

Ber bn zib ile Seleme b. el-Ekv'n rivayet ettikleri hadste ki bu
hads Hudeybiye kssas hakknda en byk ve tam bir hadstir
"Onlar (insanlar) bin drtyz kii idiler. Oysa su kuyusu elli koyunu
hakkiyle sulayamazd. Ondan su ektik, iinde bir damla dahi su brak-

"Ey Muaz, mrn

Reslullat (sallallahu aleyhi ve sellem) kuyunun banda oturdu. Bir kova getirildi. Okuyup fledi. Seleme dedi ki: Ya dua etti, ya
da tkrd. (az ile fledi) (Hem su cu etmeye balad, hem kendi-

madk.

hem de hayvanlar o sudan doyana kadar itiler.)" (841).

Bu iki rivayetin dnda, bu kssada bn ihab tariki ile yle bir

leri

rivayet

daha nakledilmitir:
"Hudeybye'de, kabndan bir ok kard ve onu suyu olmayan, henz inas bitmeyen bir kuyuya koydu. nsanlar itiler, hatta develerinin (de rahata) iebilmeleri iin yannda yer bile yaptlar." (842).

Ebu Katade'den:

(840)

mam

Mslim: Sahih. 43. Kitab'l-Fadail,

(706) No.lu metni Muaz

2 de tahri etmitir.
(841)

mam Buhari:

ki tank-i tsnad

ile iki

b.

3.

Babun

Cebel (FM.) tahri etmitir,

tmam

fi

Mu'cizat'n-Nebiyyi

(s a v.)

de

10.

Malik, Muvatta. Kitabu's-Sefer, Bab.

Sahih. Kitabul- Megaz. Babu Gazvetil- Hudeybiye'de Bera b. zib (r.a.) dan
Mslim: Sahih. 32. Kitabul- Cihad ves- Siyer. 45.
metni tahri etmitir.

mam

Babu Gazveti Zi Kared ve Gayriha'da 131 (1806) ve 132 (1807) No.lu metni Se/emctbn 7-*va
(raj'dan tahri etmitir, tmam Buhar; 64. Kitab'l-Megazi, 37. Babu Gazveti Zati'l-Kared'dc
Sdemetabn'l- Ekva'dan
(842)

tmam Beyhaki

ayn

hadse

ile ilgili

tahri etmitir.

metni tahri etmitir.

"Syi; MenahilVsafa 39".

285

FA-I

ERF

TERCMES

"Seferlerinin birinde Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'e susuzluktan yakndlar. Byk bir abdest kab istedi, getirdiler. Sonra onu
azna ald. ine fledi mi yoksa flemedi mi, Allah bilir. nsanlar kana kana itiler ve kaplarn da doldurdular. Benden
zaman nasl
idi ise yle (dopdolu) grnd bana. Yetmi iki kii idiler." (843).
mran b. Hseyin de aynsn rivayet etmitir.
Taberi, Katade'mn (naklettii) hadsi, Sahih ehlinin zikrettii ekilden baka

ald

trl zikretti:

Peygamber

(a/ey hisselim);

"Emirlerinin

katli kendisine

ulatnda, Mu'te

ehline

yardm mak-

sadiyle onlarla (yola) kt." inde Reslullah (sallallahu aleyhi ve selle m) in birok mucizelerini anlatan uzunca bir hadis anlatt.

Yine orada Peygamber (sallallahu aleyhi ve se/Jem/in, ashabna suyu yarn kaybedeceklerini syledii anlatlmaktadr.
Taberi ayrca (el-Mize) hadsini de zikretti ve dedi ki:
"Topluluk yz kadard."
Mslim'in kitabnda yle geer:
"Ebu Katade'ye dedi ki:
"Bu kabn bana sakla, nk onun ileride bir haberi olacak!".

mran

b.

Hseyin'in naklettii hads de,

ayn konuyu

ele almaktadr:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'\c ashab

susamlard." Ashabndan iki kiiyi:
Falan yere gidin orada bir kadn bulacaksnz! Onda, srtnda iki
damacana su ykl bir deve vardr, diyerek yola koydu. (Gittiler, kadn
R5U,Uah (sallallahu a/e^A/ ve se,lem) m
ge
"Seferlerinin birinde

tirdiler?

h*

damacanadan bir kaba su kondu. Kabn iine Allah'n sylemesini

istedii eyi syledi, sonra suyu tekrar damacana iade etti. Sonra damacanlarn azlan ald. nsanlara emretti, yanlarnda bir eyi brakmamalya tm kaplarn doldurdular. mran dedi ki: Damacanalar bana (bundan sonra) daha da dolu gzkt. Sonra kadna, elbisesi doluncaya kadar
yiyecek topland. Ve kadna yle hitab etti:
Haydi git, senin suyundan hibir ey almadk (eksilmedi). Lkin Aliki

lah (c.c.) bizi

ondan sulad..."

Seleme b: e/- HArv'dan:

Allah'n Nebisi (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdu:

(843)

/mam Mslim;

Sahih. 5. Kitabu'l- Mesacid ve Mevaziis- Salai. 55.

Faiteti ve istihbabi lacile kazaiha.

z:
ile

Hads No. 3

Babu KadaiV

1(681) de Fbu Katadeden tahri etmitir.

Salati'l-

mam Tirmi-

Eribe. Babu Ma Ce Enne Sakiye'l- Kavmi hirhm rben." de 1895 No.

yine Ebu Katade'dcn, bn Mace, Snen, 30. Kabu'l-Eribe. 26 Baku Sakiye' l-Kavmi Ahirhm
Snen,

**

Ebvab

l-

Srben. 3434 No. rk yiae Bbo Katade'dcn tahri etmilerdir.

286

MSTECAB DUASI SAYESNDE YEMEN....

"Bir abdest suyu var m? Bunun zerine bir adam iinde birazck
su bulunan ciltten yaplma ufak bir kap getirdi. Onu bir kseye boalt,

t. Hepimiz ondan abdest aldk; bin drtyz kii (idik). Kaptan oka
su dklyordu."

mer

(radyallahu anh) 'm rivayet ettii

susamtk

Ccy 7-

sre, hadsinde:

nerde ise kii devesini boazlayp midesini skp suyunu iecekti. Bunun zerine Ebu Bekr (radyallahu anh) Peygamberimize (sallallahu aleyhi ve sel lem) dua yapmalar iin ricada bulundu. Peygamber ellerini kaldrd, dua etti; gkten yamur boanana kadar ellerini indirmedi. nsanlar kaplarn doldurdular. Yamur orduya

"ylesine

bir

ey yapmad.'

ki,

(844).

MSTECAB DUASI SAYESNDE

Amr

b.

uayb

YEMEN OALMASI

(radyallahu anh) 'dan

Zi'l-Mecaz'da, Peygamberi arkasna (devenin stnde)

Ebu

Talib,

ok

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve se//em/e dedi

ki:

susadm.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)

yere vurdu ve yerden su kt.

Ebu

alp giderlerken,

hemen deveden

indi,

aya

ile

Talib' e:

"Haydi iin!"

buyurdu. (845).

Bu babta hads saylmayacak kadar oktur. Yamur duasnda, yadrlan

yamurlar da bu cmleden sayabiliriz...
Kad ve ehit Ali (rahimehullahi aleyh), bize El-Uzr, Er-Raz, El-Cu-

yen,

(sallallahu aleyhi ve sellem) 'e gelip yiyecek

(azk

bn Sfyan, Mslim b.

ld.

Ma'kl, Ebu'z-Zubeyr

el-

Haccac, Seleme

b.

ebb, Hasan

b.

(tariki ile);

Cabir (radyallahu an/j'dan yle nakletmitir:

Bir

adam Reslullah

veya zahire) istedi. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ona, yarm

vask(l) arpa verdi. Adam, hanm ve (evine gelen) misafirleri ondan yediler. Nihayet (ne kadar kald diye) onu tartt. Sonra gelip durumu Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)^ bildirdi; Peygamber (aleyh isselm) ona:

(844) tbn Huzeyme ve Bezzar Sahih'lerinde Beyhak dc eserinde tahri etmilerdir. Syt;
h. Shf; 39."

(845)

ona da

bn Saad hadsi;

Amr

tahdis

Bir vask:

etti

Altm

Bana Ishak b. Yusuf'l-Ezrak tahdis etti, o da; bana Abdullah

diyerek" hadsi eserinde tahri etmitir.
lektir.

287

b.

Mena-

vfdan

FA

ERF

TERCMES

Eer tart masaydn, elbette ondan (uzun zaman) yiyecektiniz ve sizde o (pek uzun zaman) kalacakt! buyurdu (846).
Ebu Talha'nn rivayet ettii o mehur hads de bu kabildendir (847).
Encs (radyallahu anh) koltuunun altnda biraz arpa ekmei getirdi. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) emretti ekmek paralara ayrld. Allah'n, demesini istedii eyi syledi. Ondan tam seksen veya yetmi kii
doydu (848).
Cabir (radyallahu anh) 'dan nakledilen hadste:

"Hendek gn, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) duas (berekeyle) bir lek arpa ve bir olakla tam bin kii doyurmutur" diye varit
olmutur.
Cabir (radyallahu anh) dedi ki:
"Allah'a yemin ederim k, hepsi yediler,
hl

gittiler

ve bizim tenceremiz

olduu gibi kaynyordu. Hamurumuz olduu gibi ekmek yaplmak

hazr duruyordu. Allah'n Resul (sallallahu aleyhi ve sellem)
olmas iin hamura ve tencereye okuyup dua edip flemiler-

iin (yle)

bereketli

di."

Cabir (radyallahu anh) 'dan bu hadsi, Sa'd b. Min ve Eymun rivayet

etmilerdir (849).
Sabit ten de ayns rivayet edilmitir. Ensardan bir adamla bir kadndan
nakletmi, fakat isimlerinin kim olduunu sylememitir. Dedi ki:
"Bir avu hamur getirildi, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) onu
gzelce bir kaba yerletirdi ve dua etti. Ondan btn evdekiler, odadakiler ve etrafta bulunanlar yediler. Oras Reslullah (sallallahu aleyhi
vesellem)'\e birlikte gelen (cemaatle) dolmutu (bu maksadla). Hepsi doyduktan sonra kaptaki yemek hl evvelki gibi duruyordu." (850).

Babn

fi

Mucizatin- Ncbiyyi

(s.i.v.)

de 9 (2281 ) No.lu

hadis metnini Cibir (r.M.) tahri etmitir.

imam Buhar;

Babu Alfimti'n-Nbvve fi'i-hlam'da Encs

(r a ydan. mam Mslim: Sahih. 36. Kitabu'!- Eribe. 19. Babu Ma Ye faul d- Dayfu za Tebiahu gayrimen Deah Sahibl- Taami. 142 (2040) No.lu ile Ebu Talha (r.a.)'dan 143 (...) No. ile Encs b. Malik (r*.) 'dan rivayeti tesbit ve tahri eyledii gibi usl vehile onunla ilgili dier tarihleri de derceylemidir. mam Tirmizi: Snen Ebvab'l- Menakb. Babn Min Bereketi'n- Ncbiyyi (s.a.v.) Teksirl(847)

Sahih. 61. Kitabu'l-Menakb, 25

mam

Buha; Sahih. Kitab'lTaami'de 3634 NoJu metni Encs b. Malik fraj'dan rivayeti tahri etmitir.
Et'ime, Babu Men t kele hatta ebea'da Encs b. Malik (rM.)'dan, Kitab'l-Eyman. Babu za Halefe
cn la Ye'tedim fe ekele Temren bi Hubzin..." de Yine Enes b. Malik (r.a.)'an tahri eylemitir.
tbn Mce; Snen. 29. Kitab'l-Et'ime 47. Babu'l-Hubzi'l-Mlekkabi bi's-Semin'de 3342 No.lu

mam

metni Enes b. Malik (r.a.)'dan tahri etmitir.

(848) 847 No.lu tahrite gsterilen kaynaklara baklmaldr.

(849)

mam Buhar:

Sahih. 64. Khab'l- Megazi. 29.

mam Mslim; 36. Kitab l-Eribe,

da Cabir (ra.)'dan
men Yesiku bi rzahi
(850) lbn

bi talike. 141 (2039)

Saad Tabakafnda

"Babu Gazveti'l- Hendek ve Hiye'l- Ahzab"

20. Babu CevziH's-titbaei Gayrh l Dari-

No.lu metinle Cabir (r.a.)'dan tahri etmitir.

tahri eylemitir. (SOyt. Menahil, 39/'

288

MSTECAB DUASI SAYESNDE

Eb Eyyub (radyaJlahu

YEMEN

anh)'\n naklettii hadsde:

O yalnz Rcslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) 'lc, Ebu Bekr (radyallahu anh)'ya yetecek kadar yemek yapt. Peygamber

(aleyhisselim) ona:

Haydi Ensar erafndan otuz kii ar, buyurdu. Onlar ard,

geldiler yediler ve doydular.

Haydi altm kii ar!

buyurdu.

Altm

kiiyi de

ard.

Yetmi kii daha ar buyurdu. (ard, geldiler, hepsi) yediler,

o yemekten de, hl bitiremediier.
lman olup biat etmeden kmadlar
itiler

Eb Eyyub

dedi

ardklarmdan hibiri Ms-

ki:

"O gn yemeimden tam yz seksen kii yedi."

Semure

b.

(851).

Cndeb (radyallahu anh) 'dan:

"Peygamber

bulunan bir
nak getirildi. Sabahtan aksama kadar, bir grup yeyip kalkt, dier
grup oturdu (yemek iin) da hepsine bol bol yetip artt." (852).

Abdurrahman

(sallallahu aleyhi ve sellem)' t iinde et

b.

Eb Bekr (radyallahu anhumaynm

abir

naklettii hads de

bu kabildendir:
"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'\e beraber yz otuz kii idik.
Bir lek budaydan hamur yoruldu, bir koyun kesildi. indeki cier
ve benzeri ksmlar kzartld, kavruldu, Allah'a yemin ederim ki, yz
otuz kiinin hepsine ondan bir para verildi ve yediler. Sonra ondan (o
koyundan) iki byk anak yemek yapld. Hepimiz doyasya yedik. Sonra
o iki tabakta hl yemek kalmt onu da deveme ykledim." (853).

Buna benzer bir hads de, Abdunahman b. Ebi Amre el- Ensari babasndan. Seleme b. el- Ekv', Ebu Hreyre, mer b. el- Hattb (radyallahu
anhum)'<u\ da nakledilmitir.

yle

anlattlar:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemy in seferlerinden (harp seferlerinden) birinde, ashab son derece ackmt. Bunun zerine Peygamber (aleyhisselm):

"Herkes yanndaki azk artklarm

Bir

adam

bir

(851) Thbtran ve

avu dolusu kadar

bir

getirsin!" emrini verdi.

buday

getirdi.

Kimisi bundan

bi-

Beyhak tahri mislerdir. "Syvt Mcnahil. 39".

mam

Timizi: Snen, Ebvtb. Menakb. Babn M shali Nbvveti 'n- Nebiyyi (s a v.) ve "Ma
Kad Hassan- Allahu bini" de 36 No.lu metni Semre b. Cndb (r.a.)'an tahri eylemitir. "mam
(832)

Bey haki de

etmi. Nesai de sahihlemirir.

Sunan:
(853) /mam
Sahih. Kitab'l- Hibe, 28. Babu Kabuli'l-Hediyyeti mine'l- Mrikin" de /mam
Mslim: Sahih. 32. Babu krami'd- Dayf ve fadli ysarib, 175. (2056) No.m hads metnini Abdunah-

man

b.

tahri

Ebu Bekir

(r.a.) rivayet etmilerdir.

289

ifa-i erif: 19

tFA- EftF TERCMES

raz daha ok (bir

ey)

En ok getirdikleri,
yayg zerine toplad.

getirdi.

larn hepsini deriden bir

bir lek

hurma

idi.

On-

Seleme dedi ki:

"Hepsini bir dii keinin cssesi kadar olarak tahmin ettim. Sonra
herkesin kaplarn getirmesini emretti. Hepsi geldiler ve orduda kabn
doldurmadk tek bir insan kalmad. Buna ramen yine de o bitmemiti." (854).

Ebu Hreyre (radyallahu anh) 'dan:

"Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) kendisine, Ehl-i Suffe'yi davet etmemi emretti. Gittim hepsini bir bir ardm. Toplayp Reslullah (sallallahu aleyhi ve seliem) 'in evine getirdim nmze bir tabak yemek kondu. Hepimiz istediimiz kadar yedik ve doyduk. O hl konduu gibi duruyordu. Parmak izleri bile (o yemein) iinde belli idi."
(855).

Ali b. Eb Talib (radyallahu anh) 'dan:

"Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Abdulmuttalip oullarn
davet etti. Krk kii idiler. lerinden bir deve ve byk bir kap su iebilecek kabiliyette insanlar vard. Peygamber (aleyhisselm) onlara bir
mud (iki rtl = iki avu) kadar bir yemek yapt, yediler, doydular; yemek hl olduu gibi duruyordu. Sonra byk bir maraba su getirtti,

onu da kana kana

itiler.

(Baktm. ki) O, sanki hi iilmemi

yordu." (856).
Enes (radyallahu anh) dedi ki:
Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) Zeyneb

ile

gibi

duru-

evlendiinde, ba-

na:

Falan, falan kimseleri ve yolda kimi grrsen ar, gelsinler! diye

emretti.

Bunun zerine grdm herkesi ardm, geldiler ve ev oda(lar) dolmutu. Onlara iinde bir mud kadar hurma yemei bulunan bir tabak takdim etti:
Kendi nne koyup, iine parmam batrd. Sonra topluluk yeme-

(854)

mam Mslim; Sahih.

31

Kitabl- Lukata. Babu stihbabi Haltil- Ezvadi

za

Kallet. ve'l-

Mu-

vasat fyha" da 19. (1729) No.lu metni Selemetu-bn yas in babas Selemet-bn'l- Ekva (r.a.)'dan
rivayeti tesbit ve tahri eylemitir. Ayrca l'Kiub'l- lyman. 10. Babu d- Delil ala enne Men Mate ale t

Tevhid Dahalel- Cennete Kafan" da 44 (27) No.lu ve 45

(...)

No.lu metni Ebu Hreyre (r.a.)dan

tahri etmitir.

"mam ibn Sa'd Tabakat'nda Abdumhman b. Ebi Emn'l-EnsarTAcn Beyhakte ondan tahri etmitir.

Ebu V'l-Mavsi ceyyid bir senedle Hz. ma'UFark

(r*.)'an tahri etmitir" "Syt,

39."

Musannefinde. Taberan. Mu'cem'l- Evsafda ceyyid bir isnadla Ebu

Hreyre (r^.)'At tahri etmilerdir" Syt; 39.
(856) "mam Ahmed b. Hanbel ve Beyhaki Hz.Ali (*.v.>den tahri etmilerdir. Syt; 39. Senedi
(855)

"mam bn Ebi Scybc;

vvuulrlir
ceyyKKir.

290

MSTECAB DUASI SAYESNDE YEMEN....

ye balad, yeyip kalkyorlard. (Bir de baktm ki) tabak olduu gibi
yetmi

ruyor. Davetliler

bir,

yahut yetmi

iki

du-

kii idiler." (857).

Bir rivayet;

kssalarda, yemek yiyenlerin yz kadar olduklar ve hepsinin yiyip doyduklar anlatlmaktadr ve yle gemektedir:

Bu ve benzeri

Bana dedi ki:

Haydi kaldr! Bilmiyorum, konduu zaman
oktu, yoksa kaldrld zaman m?".

Sdk

Ca'fer

Muhammed babasndan

b.

m iindeki yemek

o da Ali (radyallahu anAJ'dan

rivayet ediyor:

Fama

(radyallahu anha) bir tencere yemek piirdi. Ali (k.v.)'yy Reslullah (sallallah aleyhi ve sellem)"m kendileri ile yemek yemesi iin armak zere yola koydu. (Peygamber (aleyhisselm) geldi) ve ona kendi hanmlarna da tabak ayrmasn emretti.. Bunun zerine Fatma (radyallahu
anha) tencereden Peygambere (sallallah aleyhi ve sellem), sonra Ali
(k.

v.)'ye sonra kendisine (ocuklar

Tencere hl

Fatma

(ii

ile birlikte) (birer

tabak)

yemek ayrd.

dopdolu olarak) kaynyordu.

(radyallahu anha) dedi

ki:

"Hepimiz Allah'n diledii kadar yedik, doyduk."

(858).

mer b. el- Hattb'a:

azklandrmasn emretmitir.

(Yine) Reslullah (sallallah aleyhi ve sellem)

Ahmes'ten drtyz svariyi

mer

(radyallahu anh) dedi

ki:

Ey Allah'n Resl, yanmzda birka lekten baka bir ey yok ki!

Dediimi yap! buyurdu.
Bunun zerine mer (radyallahu anh) gidip onlar azklandrd. Onlara verdii (sanki) zayf bir deve kadar (pek az) bir eydi. Ve lekler sanki hi
iliilmemi gibi yerinde duruyordu

(857)

/mam Buhar:

(859).

"Babl- Velimeti velev bi- in" Enes (raydan

b. Cahsin ve Nzul'l- Hicab" 89.
Buhari; ayrca 65. Kitabu't- Tefsir; Suret'l- Ahzab.

Sahih. 67. Kitabun- Nikah, 68.

tahri. Mslim'de, 16. Kitab'n- Nikah. 15. Babu Zivaci Zeyneb

(1428) 90.
8.

92

Babu
(.

..)

(...

91.

(..

.)

tahri eylemitir.

mam

"La Tedhulu Buyute'n- Nebiyyi" yeti tefsirinde mam Mslim: ayn kitab, ayn bab.
No.lu metinle mam Buhari: ayn hadisin "Teksir-i Taam" rivayet eden uzun metnini. 70.

Kavlihi

Kitabl- Et ime. 59. Babu Kavlihi tel; "Feiza taamtum Fentciru"

kah. 16.

Babu Zivac Zeyneb

b.

Cahsin" 93

(...)

mam Mslim. 16. Kitabiin- Nimam Buhari, 67. Kitabii'n-

dey ine Enesb. Malik den.

ayn

kitab,

ayn babda. 94

ihlali 'I-

Ferce

el-

Nikahi. 64. Babu'l- Hediyyeti, Li'l- Arus'" de Enes (r.a.) dan, Mslim,

No.lu metinle tahri etmitir.

mam Nesai:

Kitab'n- Nikah.

Malik (r.a.)'dan tahri etmitir.

(858) "bn Sad. Tabakat'nda mnkati bir senedle
Mnahil. 39."
Arasa "da Enes

(859)
39."

Babu

(....)

Hediyet Limen

b.

mam Ali(k.v.)'ten tahri etmitir." "Syt;

"mam Ahmed b. Hanbd; Msned'inde Beyhaki de tahri etmitir.

291

"Syt, Menahil's-Safa;

FA- ERF TERCMES

Nu 'man

b.

Mukarrin de ayn

ey

rivayet etmitir.

Yalnz

"Mzeyne'-

den dftyz svari* demitir.^

Cabir (radyallahu anh) 'dan nakledilen hads de bu kabildendir:
'

Babas ldkten sonra birok bor brakm. Alacakllara malnn asln

bezlettii halde kabul etmemiler. Bostanndaki meyveleri de borlar kapatamyordu. Bunun zerine Peygamber (aleyhisselm) ona:

"Sen meyveleri topla, aalarnn altna kme kme yap! emrini

verdi.

Sonra, geldi, dua etti (ve onun o mbarek duas bereketiyle) Cabir (radyallahu anh) babasnn alacakllarna rahata demeyi yapt. Ve her sene verdii kadar meyve (burada meyveden murad hurmadr) yine de artt.
Bir rivayette, "Geride artp kalan, onlara verdii kadard. Alacakllar ise
Yahudilerdi. Buna hayret etmilerdi" (860), eklinde gemektedir.
Ebu Hreyre (radyallahu anh) dedi ki:
nsanlar alk iinde kvranyorlard. Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve
sellem) bana:

(Yiyecek) bir ey var m? diye sordu.

Mizved'de biraz hurma var!
Onu getir!
(Getirdim) iinden bir avu kard,

yayd ve

bereketli

olmas

iin

dua bu-

yurdu; sonra:

On kii ar! dedi. (ardm, geldiler) doyuncaya kadar yediler.

Sonra bir on daha, bir on daha (derken) btn asker yedi ve doydu.
Getirdiini al, elini iine sok, ondan bir avu kar, kmldatma!

ve ondan yedim, Hazreti Osman'n ldrlne kadar, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem), Ebu Bekr ve mer (radyallahu anhma) 'larn hayati boyunca ondan yedirdim. Sonra o benden

Getirdiimden

kayp olup

fazla

aldm

gitti...

Bir rivayette:

"Ben o hurmadan Allah yolunda u kadar harcama yaptm" eklinde

geer (861).
Bu hikyenin

ayns Tebk

gazvesinde, anlatlr.

Hurmann on tane oldu-

sylenir.

(radyallahu anh) fena halde ackr, Peygamber (sallallahu

aleyhi ve sellem) ona, kendini takip etmesini syler.

Ebu Hreyre

(860)

Kb

Buhari; Sahih. Kitabu'l-Hibe, Babu za Vhibe Deynen al Reculin'de Cabir (r*.)'dan.

b. Malik (r.a.) tarikiyle tahri etmitir.

(861)
ri

/mam

Kaad

yaz

olunmutur.

merhumun ifa'sma

mam

ald metin ayn

lafzlarla

/mam Beyhak tarafndan

tah-

Trmin; Snen. Ebvab'l-Menakb, Menakjb Ebi Hreyre (rx.) da 3838 Nalu

metni kendisinden tahri eylemitir.

292

MSTECAB DUASI SAYESNDE

YEMEN

Giderler, kendisine (nceden hediye) edilen bir

Ehl-i SufTe'yi
emreder.

maraba

st bulur.

Ona

armasn

Ebu Hreyre der ki:

Bu st onlara ne yapar,

biraz iip onunla

glenmeye hepsinden ok

laym. Fakat Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Suffe ehlini a-

ben

rmam

srar

iin

ardm,

mt.

etti.

geldiler.

Sra

medik

tek kii kalma*

(sallallahu aleyhi ve sellem)

marabay ald

iyice doydular.

ile iip

Ondan sonra Reslullah

ve:

Sen
tim.

ben kaldk. Otur ve

ile

Devaml olarak ""

i!

dedi. tim..

Yine "!" dedi.

diyordu ve ben de iiyordum. Nihayet dedim

ki:

"Seni gerekle gnderene yemin olsun ki, artk iecek yerim kalmad. Bunun zerine marabay ald, Allah'a hamd edip besmele ekti
ve kalan (st) iti." (862).
Halid b. Abdu'l - Uzz'dan:
"Peygamber (aleyhisselm) bana bir koyun verdi. oluk ocuum oktu. Koyunu kestiim zaman onlar etten doyuramyordum. Peygamber
(aleyhisselm) o koyunun etinden yedi. Artan kovama koydu. Bereketli
olmas iin dua buyurdu. Et oald ve ocuklarmn hepsi yediler ve
doydular." (863).

Dolab Acur'nin

rivayet ettii hadsde:

Ali ile Fatma (radyallahu anhma) evlenirlerken, Allah'n Nebisi

lahu aleyhi ve sellem) Bill'e;

be

Drt veya
retti. Bill

dedi

lulua ikram

mudluk

Ona

ki:

(sallal-

bir tabak getirmesini, bir deve kesmesini

Bana

getirdim.

dokunup dua

em-

Sonra topdoydular. Birazck

etti.

Kk cemaatler halinde yediler,

bir ey kalmt. Yine bereketlenmesi iin dua etti. Ve hanmlarna getietti.

rilmesini emretti, onlara da

"Bundan

(862)
cizeten

mam
li

yle buyurdu:

yiyin ve gelen (misafirlerinize de) yedirin!" (864).

Tirmizi;

Nebiyyina

Ebvabu SfatiM-Kyame, Babun "Ebl's-Sofeti yekfiyhim ke's Lebenin Mu*de 2479 No.lu metni Ebu Hreyre (r.a.) tahri etmitir.

(s.a.v.)

mam Buhar,
hm)

Sahih. KilabV- Rkak. "Bab Keyfe Kftne yn- Nebiyyi (sallallahu aleyhi ve
ve Ashabuhu ve Tahalliyhim mine'd- Dnya" da Ebu Hreyre (r.a.)'*** tahri etmitir.

(863)

"mam

Beyhak Eser'inde

tahri etmitir." Syt, Menahil, Shf. 40."

Aliyy'l- Kaari. "tim Me'kula. tkmal'de ."

zan. Sahab

dir.

sel-

Ebu Bir'd- Dolab

Hanna'a gelince: O Ebu Hanoa Halid b. Abd'l- UzEsma ve Knada senedi ile (...An Mesud b. Halid

Kitab'l-

Abd'l- Uzza b. Selme Emehu Ecrezen- Nebiyy (sallallahu aleyhi ve sellem) sten ve
kine ( Yal Halid kesiyren. ) diyerek ifa erhi C. I . Shf. 35 1 hadsin Dolabdeki metnini vermitir.

an Halid

b.

fiVSneti"

df hadua^mS^r

HXyin ,bnAbdul,aht

293

El-cum, Kitab) -eriat

lFA-

ERF TERCMES

Hazreti Enes (ndtyallahu anh)'dan:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) evlendiinde annem Ummi Sleyim biraz yemek yapt, bir kap iine koyup Allah'n Reslne (sallallahu
aleyhi ve sellem) gtrdm.
Onu (buraya) brak, git falan ve falan

na da

ar, rastladn

her insa-

syle, buyursunlar! emrini verdi.

Gittim adlarn verdii kimselerle her rastladm kimseleri davet ettim.

yz kii civarndaydlar. Sofray ve oday doldurmulard.

Peygamber (aleyhisselm) onlara:

Haydi onar onar halka olup sofralara oturun, deyip elini yemein
zerine koydu ve dua etti. Allah'n, sylemesini diledii eyleri syledi

(duasnda).
Hepsi doyuncaya kadar yediler. Sonra bana:
"Haydi kaldr!" emrini verdi.

Yemei koyduum zaman m, yoksa kaldrdm zaman

m oktu,

bil-

miyorum (865).
Bu blmdeki hadslerin ekserisi SahuYte varit olmutur. Bu blmdeki hadslerin anlamnda sahablerden on kii birlemitir. Tabiinden onlamisli kadar kii onlardan rivayet etmilerdir. Sonra saylar hesaplanamayacak kadar byk bir kitle (bunlar) rivayet etmitir.

rn bir

Bu blmdeki

varit olan hadslerin

ou, mehur

kssalarda,

ak

toplu-

Bu gibi yerlerde ancak gerek olan eyler anlatlp nakledilir. (er'a) aykr olan bir husus grlrse, hazr bulunanlardan
hi kimse skt etmez, hemen itiraz eder. (Bunlarda byle bir itiraz grlmediine gre, demek ki, hepsi sahihtir)...
luklarda rivayet edilmitir.

AACIN KONUMASI, ONUN GEREK PEYGAMBER

OLDUUNA EHADET ETMES VE ONUN DAVETNE CABET
ETMES...
mer et- Talemenk, Eb
Bekr b. el- Mhendis, Eb'l- Kasm el- Beav, Ahmed b. mran el- Ahnesf, Eb Hayyn et- Teyml ok doru bir zat idi. Mcahit (senediyle);
bn mer (radtyallahu anh) dedi ki:
Bize,

Ahmed

b.

Muhammed

b.

"Bir yolculukta Allah'n Resl

Gclbn, Ebu

ile

birlikteydik".

t:
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ona:

Ey Bedevi nereye byle? diye sordu.

(865) Kaynaklar iin 857 No.lu tthrice bakmaldr.

294

Ona bir bedevi yakla-

AACIN KONUMASI, ONUN GEREK

PEYGAMBER....

Aileme gidiyorum!
Hayrl bir ite bulunmak ister misin?
Nedir o?
Allah'tan baka ilh olmadna, onun birliine, eriki de bulunmadna, Muhammed'in de onun kulu ve Resul olduuna ehadet ge-

Bu

sylediine ahidin var

m?

"Vadinin kenarnda bulunan u Semure aac beni dorular! buyurdu ve aa hemen ayaksz yrmeye balad, gelip Reslullah (sailal9
lahu aleyhi ve seem) ln huzurunda durdu, kere Onun gerek peydair tanklk etti. Sonra yerine dnd." (866).
Breyde (radyallahu anh) (868) 'dan:
Bir Bedev Allah'n Resl (sailallahu aleyhi ve se/Jem) 'den bir mucize
buyurdu:
istedi. Peygamber (aeyhisselm) ona yle

gamber olduuna

u aaca de ki:

(Allah'n Resl seni aryor)!

Bunun zerine aa sana, soluna, nne, arkasna doru meyletti
damar(salland), kkn balayan damarlar kesildi, sonra yeri yarp
larn srkleyerek Allah'n Resl'nn (sailallahu aleyhi ve sellem) ya-

nma

tozlu bir halde geldi,

nnde durup:

Esselm aleyke ya Reslallah!

dedi.

Bunun

zerine Bedevi dedi

Emret de yerine dnsn!

yerine dnd, damarlarna yerlerini gsterdi ve
hemen yle
durarak eski halini ald. Bedev buna ok

(Emrettiler) ve

aa

armt,

dmdz
haykrd:

zin

ver de sana secde edeyim!

Allah'n Resl

(sailallahu aleyhi ve sellem)

yle buyurdu:

Ben, bir kimsenin bir kimseye secde etmesini emretseydim, mutlaka

kadnn kocasna

secde etmesini emrederdim!..

yleyse msaade buyurun da ellerinizi ve ayaklarnz peyim!

Bunun

zerine Reslullah (sailallahu aleyhi ve sellem) ona izin ver-

di (867).

Sahihte, Cabir b. Abdullah (radyallahu

hadste

anhydan

nakledilen uzunca bir

yle geer:

40". Ahyy'lBezzar ve Beyhaki sahih bir senedle tahri ettiler "Syt. Menahil;
Kair 'Darim". tahri etti. Serhi'-ifa" C. 1. 353.
tahri etmitir.
(867) mam Bezzar: Msned'inde Breyde b. Husayb (r.a.) rivayeti
(s.a.v.)
Hicreti srasnda MslReslullah
(868) Breyde b. Husayb (r.a.) b. Abdullahil- Elemi.
olmutur. Human olmutur. Medine-i Munevvere'ye gelip yerleti. Bu hadise Hendek harbinden nce
Horasan n Merv ehrinde gz
deybiye seferine ve musalahasmda bulunmutur. lay-i kelnullah iin
olmu ve orada irtihali dr- bekaa eylemitir.
(866)

/mam

295

FA-

ERF TERCMES

Reslullah (sallalahu akyhi vr sdkm) kaza-i haccettc

bulunmak iin gitti,

vdnin kenarnda iki aa duru-

kendini rtecek bir ey bulamad. Bakt ki,

yor. Hemen onlardan birine gidip, dallarndan bir

"Bana Allah'n

Tpk

eil!"

tuttu ve:

dedi.

yularl bir devenin sahibine eildii gibi eildi (aa).

Dierine de

yle

izni ile

dalm

hitab

aynsn yapt anlatlmtr.

Nihayet onlarn ortalarnda olunca,

etti:

Haydi zerimde

birlesiniz (yani beni iyice rtnz!).

Hemen birleip

(Reslullah) (sallalahu aleyhi ve sellem)'i iyice rtler (869).

Dier

bir rivayet:

Cabir'e dedi

"u

ki:

aaca, arkalarnda oturmam

iin,

arkada

ile

birlemesini tek-

ettiimi syle! Teklifi ilettim, dndm. Aa da arkada ile birleti

ve Allah'n Resl (sallalahu aleyhi ve sellem) de arkalannda oturdu.
Ben de kendi kendime (Bu acayip hadiseyi) konuarak uzaklatm. Bir de
dnp (baktm) ki Allah'n Resl (sallalahu aleyhi ve sellem) geliyor,
aalar da birbirlerinden ayrlp her biri kesi zerinde duruyor.
lif

Reslullah (sallalahu aleyhi ve sellem) de durup onlara:

te byle, saa sola! diye, ba

Aynsn Usame

b.

Zeyd

ile

iaret buyuruyor (du).

rivayet ederek dedi ki:

Reslullah (sallalahu aleyhi ve sellem) seferlerinden birinde bana dedi

ki:

"Allah'n Resl' ne hacetini kaza etmek

iin bir

yer bulamaz

msn?".

"Vadide seni insanlardan gizleyecek bir yer yok" deyince,

"Bir hurma aac veya ta da
yok?" buyurdu.
"Birbirlerine yakn hurma (aalan) gryorum."
"Haydi git: "Allah'n Resl (sallalahu aleyhi ve sellem) kendisini rtmeniz in huzuruna gelmenizi emrediyor" de, talara da aynsn sy-

le!".

Emrini onlara tebli ettim. Onu gerekle gnderene yemin olsun

ki:

Hurma aalarnn

yaklap

biraraya geldiklerini, talarn

da biraraya gelip onlarn arkasnda kmeler halinde toplandn grdm. Hacetini kaza ettikten sonra:
"Haydi git, syle de eski yerlerine dnsnler" buyurdu.
"Nefsim yed-i kudretinde olana yemin ederim ki, onlarn ve talarn

ayrlp

(869)

30 12 'de
(870)

birbirine

yerlerine gittiklerini grdm..." (870).

mam Mslim; Sahih.

53. Kitabz- Zhdi ve r- Rakaik. 18. Babt Hadisi CabiriV Tavl. No.
ve tahri eylemitir.
Beyhakl ve Ebu Ya'la'l-MavsiU hasen br senede tahri etmitir. " "Svrf-Menahil"

rivayeti tesbit

"mm

40.

296

AACIN KONUMASI, ONUN GEREK PEYGAMBER

Siya be

Ifc'Jf b.

"Peygamber

(871) dedi ki:

ve sei/em)1e bir yolculukta

(sallaliahu aleyhi

(yukarda serdedilen) iki hads

cmle de yer almt:

idik..'*

gibi bir hads zikretti. Syledikleri

ayn

arasnda

"ki kk hurma aacna

emretti ve onlar birletiler." (872).

Dier bir rivayette:

"ki ee'ye (kk hurma aac) emretti"
Gaylan

Seleme

b.

"ki aa"

diye gemektedir.

es- Sekafi (873)'den de:

olarak rivayet edilmitir.

Huneyn gazvesinde,

bn Mes'ud

ayns

(radyallahu anty'dan da

nakle-

dilmitir.

Yala

b.

ki bu ahs bn Siyabe'dir den de nakledilmitir. O

Mrre

Reslullah (sallaliahu aleyhi ve sellemy den

(ve ezcmle)

grd

birok eyleri anlat-

yle demitir:

Talha ya da Semure (bir nevi aa isimleridir) gelip, Reslullah (sallaliahu aleyhi ve sellem)'in etrafnda dnd sonra yerine gitti. Bunun zerine
Allah'n Resul (sallaliahu aleyhi ve sellem) yle buyurdu:

"Gelip benden, bana selm vermek

bn

Mes'ud (radyallahu anh)'m

Peygamber

iin izin istedi!"

rivayet ettii bir hadsde:

(sallaliahu aleyhi ve sellem);

"Cinlerin gelip bir gece kendisini dinlediklerini, bir

di." (874).

Mcahidin

bn

aa

Mes'ud (radyallahu anh) 'dan naklettii bu

haber ver-

hadste

yle

geer:

"Cinler ona dediler

te u aa!

ki, senin

doru

sylediine dair kim ehadet eder?"

buyurdu ve:

(871) Ya'li b. Siyabe. (r.a.) Sahabdir. Hudeybiyc sefer ve musalahasnda hazr bulunmutur. Hayber ve Taif gazvelerinde ve Mekke'nin fethine katlmtr, /mam Zehebi'ntn "TecridiV Sahabe" de
tesbit

ettiine gre Nesebi yledir:

mutur. Basra'da kendi adyla anlan

(872)

"mam Ahmed b.

ri etmilerdir."

(873) Gaylan

mam
b.

Hanbcl

Ya'li b.
bir evi

(r.h.)

Mrre

b.

Vehbi

*-

Sakaf. Bialr-

Rdvan

da bulun-

vardr.

mam Taberin! ve Beyhaki hadsi sahih bir senedle ondan tth-

Sytf. Menahil. 40.

Selemt'l-Sakafi. Yemen'in

hkim airlerinden ve ashab- kirmdandr.

tsabe:

3/176/6926.
(874)

mam Buhar;

Mslim; Sahih.
150 (450). 153

Kitabu. Mcnakbu'l- Ensar.

Babu

in'de

bn

Mes'ud

(r.a.)'dan

mam

Babu'l-Cehr bi'l-Kraati fi's-Subhi ve'1-Kraati Ale'l-Cin.

kadar Abdullah b. Mes'ud (r.a.)d** tahri eylemitir.

4, Kitabu's-Salt, 33.

<...)'e

Zikri*!-

297

FA- ERF TERCMES

diye ard.

"(Ey

aa

Aa

hemen damarlarn srkleyerek ve (acayip

gel!)"

bir) ses

kartarak hu-

zuruna geldi.
El-Kadt Ebu'l- Fadl der

ki:

te, bn mer, B reyde,

Cabir, tbn Mes'ud, Ya'la b. Mrre,

sme b.

Zeyd. Enes b. Malik. Ali bn Ebi Talib. bn Abbas (radyallahu anhum)

ve dierleri bu kssada, bizatihi kendisinde veya anlamnda ittifak etmilerdir. Kendilerinin bir mislini aan tabin de onlardan (bunu) nakletmilerdir.
yle bir yaygn hale gelmitir ki, ite o, grdnz gibi (byle) bir g

kazanmtr.

bn

Frek anlatyor:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem):

"Tif gazvesinde gece yryordu. Kendisini bir uyuklama almt.

nne bir aa kt (aa arpmamak iin) ikiye blnd. Aralarndan
geti ve bugne kadar o aa yle ikiye blnm halde kald. Aa orada
byle bilinmekte ve tzim grmektedir." (1) (875).
Enes (radyallahu anh) 'dan:
Cebrail (aleyhisselm) Peygamberi

mahzun grnce dedi

ki:

Sana bir mucize gstereyim mi?

Evet! (O arada) Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'m gz vadinin

arkasnda

bir

aaca

iliti.

Haydi imdi onu ar! dedi.

(ard) aa yryerek gelip huzu-

runda durdu.

Haydi

imdi de

"(Geri dnmesi

geri

dnmesi

iin emretti)

ve

iin,

aa

emret!..

derhal yerine dnd." (876).

Hazreti Ali (k.v.yden de ayns nakledildi. Lkin onda Cebrail (aleyhisselm) zikredilmedi, dedi ki:
"Bana yle bir mucize gster ki, artk ondan sonra beni tekzip

(I)

(Tazim grmektedir) sz "ttplmakttdr" anlamnda

slullah (sallallahu aleyhi vc sellem) iin ikiye blnen

aatr. Onun
lyz! (M).

bir

(875) Hadsi

bn

iin.

aa

deildir.

Buna dikkat etmek

elbellcki alelade bir

(Ta zim grmektedir) szn (deer ve

aa

gerekir. Re-

deildir, deerli

kymet grmekledir) mnsnda anlama-

mam Sy'nm tahririnde grdn ihab Hafac, ifa erhi C.3/58'de kaydediyor.

ona atfen kaydediyor.

(876) mam tbn. Mice: Snen. 36. Kitabu'l- Filen, 23. Babus- Sabn IU'1-Bill. 4.27 No.lu Enes
Beyhaki, Eser'inde
(rA.)'dan tahri etmitir. mam Darim, Msned, Makaddime, Bab. 4/de,
Drimi,

Mcc

ve Bcyhaki'mn tahri etliini

mam

lahri etmitir.

298

AACIN KONUMASI, ONUN GEREK PEYGAMBER

edene aldrmayaym!". Bunun zerine bir

aa ard.., (Ayn yukar-

daki hads gibi anlatt.) (877).

kavminin kendisim yalanlanzlmesi ve mucize talep etmesi, kendi nefsi iin deil, onlar iin-

Peygamber

masna

(sallallahu aleyhi ve sel/em) "in,

dir!

bn

shak

anlatyor:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Rkne'ye (878) byle bir mucibir aa gelip huzurunda durmutur.
ze gstermitir.

ard

Sonra ona:

"Haydi yerine dn" demitir, o da yerine dnmtr."

(879).

kavminden yaknd. Onlarn kendisini korkuttuklarn syledi. Ondan korkmamasn salayacak bir
mucize diledi. Bunun zerine Allah (c.c.) ona:
Falan vadiye git, orada bir aa vardr, dallarndan birini ar,

Peygamber (sallallahu

aleyhi ve sellem) Rabbine,

sana gelecektir! diye

vahyetti.

Peygamber (aleyhisselm) bunu yapt. Dal yeri yararak gelip huzurunda

dikildi. Onu Allah'n diledii zamana kadar yannda alkoydu.
Sonra ona:

"Haydi geldiin gibi (yerine) dn git!" emrini verdi. Dal da yerine dnd.
Ya Rabbi, artk zerimde (bir) korku olmayacan anladm! (880),

buyurdu.
da ayns varit olmutur. O rivayette dedi ki:
"Bana bir mucize gster de ondan sonra beni yalanlayanlara hi al-

Amr (radyallahu anh) 'dan

drmayaym!" (881).
bn Abbas (radyallahu

anhm)'6an:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bir Bedeviye dedi

hurmann kkne arsam (o da huzuruma

Reslullah olduuma ehadet eder misin?

(877)

'mam Ebu

Naim:

tahri

ki:

gelse) sen,

etmitir." AliyyOM- Kaari. C.l. Shf. 355. ifa arihi

benim

ihab

Hafac

(erh. C.3/58'de) "Syt Hz. Ali'den bu hadsin tahri edildiini aratrmamda, bulamadm. Ancak
bunu Cbir (r.a.)'dan rivayetin tahri edildiini tesbit ettim" diye kaydetmektedir.
(878) Rkne b. Abdu Ezib b. Haim b. Abdu'l-Muttalib b. Abdulmenati'l-Kureyi...
(879) mam Beyhak: ve Ebu Naim Ebu mame'den bu hadsi tahri etmilerdir.
hil.

Shf.

40 'da kaydediyor.

(881) "Hadsin ravisi Hz. mer (r.a. ) olduuna ifa arihi ihab Hafac kail olmutur, dier arih
AJiyy 'l-Kaari ise mer ve Amr olduundan ihtilaf olduunu nakletmitir. Hadsi imam Bezzar ve Ebu

Yalann

hasen bir senedle hadsi tahri etmilerdir.

299

ERF

TERCMES
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ard, aa hzla huzuruna geltFA-1

di, sonra ona:

"Dn?"
Bu

dedi ve

o da yerine dnd

hadsi Tirmiz tahri

(882).

etmi ve "Sahih

bir hadstir

bu!" demitir.

HURMA KKNN ONA GSTERD SEVG

VE HASRET DUYGUSU
Hurma ktnn ona kar gsterdii hasret ve sevgi hisleri, bize btn
bu haberlerin doruluunu gsterip teyid eder. Bu hads bizatihi mehurdur. Yaygndr. Onun hakknda haber mtevatirdir. Bu hadsi sahih ehli tahri
etmitir (Yani kkn bulup nakletmitir).

Sahabeden

on (veya daha

fazla)

kii rivayet etmitir. Onlardan

isimleri verebiliriz:

Ubey b. Ka'b, Cabirb. Abdullah. Enes b. Malik, Abdullah b. mer, Abdullah b. Abbas, Sehl b. Sa'd, Ebu Said el- Hudri, Bureyde, mmi Seleme, El- Muttalip, r. anhm
tbn Ebi Veda'a (radyallahu anhm).
m

ite bunlarn hepsi ayn anlama gelen hadsler rivayet etmilerdir. Tirmiz, (Enes (radyallahu anh)'m rivayet ettii hads sahihtir) demitir.

Cabir (radyallahu anh) dedi

ki:

"Mescid hurma kkleri (ktkleri) zerinde kurulmutu. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) hutbe irat edecekleri zaman d ktklerden birine
kard. Sonra (bilahare) ona minber yaplnca, (mezkur) ktn deve sesine benzeyen bir sesle (hasretten ve itiyaktan) inlediini duyduk." (883).
Enes (radyallahu anh)'n rivayetinde:

"Mescid
Sehl

b.

Ebvab'l-Menakb, Babu Hanne'l-Ciz'i lehu (s.a.v.) tbn Abbas (r.a.) 3622

serili mam Buhar nm Tarih inde Darm'nin Msned'inde tahri

Tirmiz;

Nn.lu metni tahri dinidir. Hadis

mam Syl,

eniini
(883)

mam Buhar:

tariki ile

me'den
(884)

(salland). "(884).

Sa'd'n rivayetinde:

mam

(882)

onun sesinden sarsld

bile

Menahil Shf. 40. beyan etmitir.

Menakb. Babu lmali'n- Nbvve'de Cabir (r.a.) ayrca Enes

dier bir metini tahri eylemitir. Ayrca tbn Mace Snen, 5. Kitabu'l- IkaIW. Babu Ma Ce fi Bcdi enil- Minberde. 1417 No.lu hadisi Cabir.

Sahih. Kitabu'l-

yine Cabir (r.a.)

tahri etmitir.

mam Tirmiri: Sahih.

Ebvab l-Mcnakb, Babu

(r.a.)'&.\n tahri etmitir.

300

n- "Hanine"!-

iz

de 3631 No.lu metni Enes

_____ HURMA
"Onu

KKNN ONA GSTERD

alamas da oald."

gren insanlarn

(bn Ebi Veda'a)

El-Muttalip

(886)

(885).

l/bey'in rivayetinde:

ile

"atlayp yerinden oynad.. Nihayet Reslullah (sallallahu aleyhi ve

sellem) geldi, mbarek elini zerine koydu da (ancak ondan) sonra sustu." (887).

Dier

bir rivayette:

"Zikirden yitirdii eyden dolay

sellem).

Baka

"

alyor bu,

dedi (sallallahu aleyhi ve

(888).

bir rivayet:

"Nefsim yed-i (kudretinde) olana yemin ederim ki, eger onu kucaklamasaydm (oksamasaydm) Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'e karhasret ve hznnden dolay kyamete kadar byle alayacakt." (889).
Sonra Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) emretti ve minberin akna gmld...

anhm)'mn

El-Muttalib'in, Sehl b. Sa'd (radyallahu

shak'n Enes

naklettii hads byle

(radyallahu fift/'dan naklettii hads de

ayn anlam ta-

maktadr.
Sehl (radyallahu anh) 'dan nakledilen

baz

rivayetlerde:

"Minberin altnda gmlmtr veya tavana konmutur."

Ubey (radyallahu anh)

''

'dan:

El-lsferin anlatyor:

"Peygamber

(885)

(sallallahu aleyhi ve sellem)

mam Buhar: Sahih.

II.

Saidiyy (r.a.)'dan lahri etmitir.

namaz

kld zaman, onun

Kitab'l-Ctm'a. 26. Bab'l-Hrtbcli alc'I-Minberi'de Sen/

mam

Mslim: Sahih.

b.

Sa'd's-

Kitabl- Mesacid vc Mcvazit's- alati. 10.

S.

Babu Ccvazi'l-Hatveti vc'I-Hatveteyni fiVSalati'de: 44. (544), 45 (...) Nolu hads metinlerini tahri
etmitir. ImamEbu Davud, Kitabu's-Salat, Babu'n-fi'ttihazi'l-minberi" yine SehPden tahri etmitir.
Ce fi Bed'i -Sen'il-Minberi,
Macc: Snen, 5. KitabuM-lkametiVSalti, 199. Babu

Ma

mam bn

1416 No.lu metni yine Sehl

(886) Muitalib
tarihini

(887)

b.

b.

dis

mam Ebu

b.

sabc C.3.

Bckkar Ahbar l-Mcdinc adl

Ya'l el-Mavsil'mn

bey

b.

Shf.

Ebi SaidiM- Hudr'dcn

Sehmi 7- Kureyi.
405 Ter. No. 8030.

Sabiyrc b. Said b. S d

zikretmitir. Bak.

(888) Hads-i erifin bir cmlesidir

(889)

Ayrca

Sa'd'dan tahri eylemitir.

Ebi Vedaat 7- Hars

sabede bn Hacer
-Zbcyr

b.

b.

mam Darim

sahabdir.

lm

tarihinde lahri etmitir.

Kaab'dan

bu konuda Enes

metninden bir cmledir.

301

b.

mam

afi

(r.h.) lahri

Malik (raj'dan

etmitir.

rivayetini lahri ettii ha-

FA-

ERF

TERCMES

stnde klard. Mescid yklnca, Ubey onu ald. Kurt yiyip (onu) bitirinceye kadar Ubey 'in yannda kald. Sonra rd (eriyip gitti)." (890).

"Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) onu kendine ard. Yeri yararak ona geldi. Onu okad ve yerine dnmesini emretti. Bunun zerine o da yerine dnd." (891).

B reyde (radyallahu anh) 'dan:

Peygamber (aleyhisselm) ona dedi

stersen seni

ki:

bulunduun baheye vereyim,

tekrar dal budak sal

ve eski haline gel! Tekrar yapraklarn ve meyven olsun. stersen seni

cennete dikeyim de Allah dostlar meyvenden yesin.

Bunu dedikten sonra Resiullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ona kulak

verdi ve onun yle dediini duydu:
"Beni cennete dik ve benden Allah dostlar yesin ve eskiyip r-

meyeceim

(Aacn

bir yerde

olaym!"

(892).

bu sesini) Peygamber'in yannda olan kimse de duydu.

mukabelede bulundu:
Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem)
"(stediini) yapacam! Sonra (mbarek szlerine unu da) ilve etti:
"I)ar- bekay, dar- fenaya (geici dnyaya) tercih

etti!'*.

El-Hasen bu (hikye)yi anlatt zaman alard. Ve derdi ki:

"Ey Allah'n kullar, odun odunken Reslullah'n evkine dayanamayp
alyor! Ona kavumaya hasret ekmeye siz (daha ehaksnz!)".

Ayn

hadsi,

Hafs

b.

Nadre,

Cabir (radyallahu anh) 'dan:

Ubeydullah
(Ubeydullah b. Hafs) da denirdi
Eymen, Ebu
7- Mseyyeb, Said b. Eb Kerb, Kureyb, Ebu Salih (gibi ze,

vat) rivayet etmilerdir.

Enes

Malik (radyallahu anh) 'dan

b.

El-Hasen, Sbit. shak

Nafi' ile Ebu Hayye ise

b.

Eb

ise

zevat rivayet etmitir:

Talha...

bn mer (radyallahu anh) 'dan

rivayet etmiler-

dir.

Ebu Nadre ile Ebul- Veddak Eb Sa'd (radyallahu anh)'dan; Ammar

b. Eb Ammar da bn Abbas (radyallahu anh)'6an- Ebu Hazim ile Aby

(890)

mam bn

Mace; Snen.

5. Kitabu.

kameti 's-

Salti vc's- Snneti fyha.

199.

Babu

Ma Ce

mam

fi Bcd'i en'i'l-Minbcr'de. 1414 Ncvlu hads metnini bey b. Kaab'tan tahri etmitir. Ayrca
Darimi vc Beyhaki dc tahri eylemilerdir. Ayrca Msnedi Ahmcd b. Hanbcl (r.h.) tarafndan tahri

edilmitir.

mam

sferaini'yc atfen bu hadisi nakleden Kaad yaz'n bu atfn Sarih ihab Hafaci "mam
(891)
tarihinde bn Abbas (r.a.)'dan tahri etmitir.
Beyhaki Delail'indc ve Ebu'l- Kasm bn Asakir'in
vkf
olsayd
aklard"
diyor.
erh-i
ifa ihab. C.3/66.
Eer mellif buna

am

(892)

/mam Ahmed

b.

Hanbd Msned'inde

ve

Darimi Msned'inde tahri etmilerdir. Syt Me-

nahil. Shf. 40.

302

DER

CEMADATIN ALLAH'IN

RESL...

Sa *d (radyallahu anh) 'dan; Kesir b. Zeyd Muttalib (radyallahu anh) 'dan; Abdullah b. Breyde babasndan; Tufeyl b. Ubey bababas

t).

Sehl, Sehl b.

sndan

rivayet etmilerdir...

Kad Ebul-

Fadl

yaz

dedi

ki:

te grdn gibi bu hadsi sahih ehli kklerini bulup karmlardr. Ve

onu sahabe(i-zam)dan (radyallahu anhm)
tan,

onlarn

iki misli

isimlerini zikrettiimiz zevat-

olan (oklukta) tabinden rivayet etmilerdir.

Bu adedin dnunda olan rivayet edildii zaman, bu baba nem gsterenhsl oluyor. (Bunda haydi haydi, kesin kesin bilgi
hsl olur). Ayaklar doru yolda dimdik klan ancak Allah (c.c.)'dr!

ler iin kesin bir bilgi

DER CEMADATIN ALLAH'IN RESL (SALLALLAHU ALEYH

VE SELLEM)'LE KONUMASI

Allah'n Nebisi (sallallahu aleyhi ve sellem)'e (aynen

Dier cemadat da
byle

konumutur):

Kad Ebu Abdullah Muhammed b. sa et- Temimi, Kad Ebu

dullah Muhammed b. el- Murabt. El- Muhalleb, Ebu 7- Kasm, Ebu
Bize;

'1-

AbBa-

sen el- Kabis, El- Mervez, El- Firebr, El- Buhar, Muhammed b. el- Musenn, EbuAhmed ez- Zubeyr, srail, Mensur, brahim, Alkame (senediyle);

bn

Mes'ud (radyallahu anh) 'dan. Dedi

ki:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve selem)

(yemein) tebihini duyuyorduk." (893).

Enes (radyallahu anh) dedi

"Peygamber (sallallahu

ile

yemek yiyorduk ve onun

ki:

aleyhi ve sellem) bir avu

ta

ald.

Talar Re-

slullah (sallallahu aleyhi ve scllem)Tn elinde tebih etmeye baladlar,

sonra onlar Ebu Bekr (radyallahu anh)'n eline dkt, yine tebih ettiler,

sonra bizim elimize

(893)

mam

mam

Abdullah

b.

(894)

Tirmizi,

Mes'ud

(r.a.)

mam Sytt;

fakat tebih etmediler." (894).

Menakb, Babu lamatin- Nbvvede Abdullah b. Mes'ud

Snen, Ebvab'l-Menakb. Babun (Tesbih'l-Mai ve Tcksirihi (s.a.v.) de

Buhar: Sahih.

(nardan

(verildi)

Kitab'I-

3637 No.lu metni uhri etmitir.

MenahilVSafa

Shf. 40'da

"Ben bu

hadsin Enes b. Malik (r.a.) rivayetine dair

bn

Haceri'l-Askalani'nin-Bari fi erhi SahihiM-Buhari'sinde;

olamadm. Ancak
erif Enes (r.a.)'dan rivayet olunmamtr. Ancak bir tank ile Ebu Zerr-i Gfari'en rivayet
olunmutur." dediini nakleimitir. ifa arihlerinden Aliyy l- Kaari ve ihab Hafac ise. hads-i erifin bn Asakir'in. Tarih'd- Dimaki am'da Enes (r.a.) rivayeti edilmi olduu beyan etmilerdir.
bir isnada desti-res

"Bu

hads-

303

SFA-

ERF

TERCMES

Ebu Zer (radyallahu anh) 'dan:

"Onlar mer ve Osman (radyallahu anhma)

nn elinde de tebih et-

tiler." (895).

Ali (k.v.) dedi

ki:

"Mekke'de Resrallah (sallallahu aleyhi ve sellem) 1e beraberdik. Mekke'nin baz semtlerine (don) kt... Onu karlayan hibir aa ve hibir
da yok ki, ona yle demi olmasn:

- "Esselamu aleyke ya Reslallah!"

(8%).

Cabir b. Semure (radyallahu anh) Reslullah

yle buyurduunu

(sallallahu aleyhi

ve sellem) 'in

naklediyor:

"phesiz ben Mekke'de

bir

ta

biliyorum

k,

O bana selm verdi"

(897).

Onun

Aie

Hacer-i Esved

olduu

sylenir.

(radyallahu anha)'dan:

"Cebrail, (aleyhisselm) bana risaieti tebK ettii zaman, yanndan getiim her ta ve aacn (Esselmu aleyke ya Reslallah) dediklerini (duy-

baladm."

maya)

Cabir

b.

Abdullah (radyallahu anh; 'dan:

"Peygamber
ve

aa

(898).

sellcm)"m yanndan getii her

ona mutlaka sayg gstermitir." (899).
(sallallahu aleyhi ve

ta

Hz. Abbas (radyallahu anh) rivayet ettii hadsde:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem), amcas (Abbs) ve ocuklarna bir yorgan (veya araf) rtp de dua ettii zaman, kap eikleri,
ev duvarlar (min, min) derlerdi." (900).

(895)

Bu

GfaTdtn
tamamen
ni

hads-i

mam

nakletmitir.

mam Beyhaki "Deiailfl'n- Nbvve de Ebu Zerr-i

ifa arihi ihab Hafar C.3/Shf. 70'de urun metni

Taberani ve Bezzar ve

rivayeti tesbit ve tahri etmilerdir.

imam Ebu'l-Kism

Ibn Asakir Tarih'inde Enes

b.

Malik fra.)'dan tahri ettii-

beyan etmitir.
(896)

imam

Menakb Babu (E-ecer ve'l-Hacer Ysellimani ale'n-Nedan 3630 No.lu metni tesbit ve tahri etmitir, imam Darim:

Tirmizi; Snen, EbvabO'l-

biyyi (s.a.v.)dc Hz. Ali (k.v.) ve (r.a.)

de kitabnda tahri etmitir.

(897) mam Mslim; Sahih 43. Kabil- Fadail. I. "Babu Fadli Nesebi n- Nebiyyi (s.a v ) ve teslimi IHacer Aleyhi kablen- Nbvveti" de 2 (2277) No. ile Cabir b. Semure (r.a.)
Tirmiz. Snen,
Ebvabi l- Menakb, Babn fi sbati'n- Nbvveti 'n- Nebiyyi (s.a.v.) ve Makad Hassahullah bUi" de
3627 No.lu metni Cabir b. Semure (r.a.) 'dan tahri etmitir.

mam

mam Bezzar: Msned'mde Hz. ie (r.a.)'an rivayeti tahri etmitir.

(899) mam Beyhaki; Tahri eylemitir. Syti. Menahil, Shf. 40.
(900) mam Beyhaki: "Delil'n- Nbvve" de Sehl b. Sa'di's- Sdiyyi (r.a.) dan bn Abbas tarikinden lahri etmitir. mam Syti, Menahil Shf. 41 'de Sarih ihab Hafac C.3. Shf 72 metnin Delail "deki metnin tamamn, vermitir. nam Ebu Naim'm DelamVn- Nbvve'sinde kendilerine Peygamberi(898)

304

DER
Ca 'fer

CEM ADATIN ALLAH'IN

Muhammed

b.

"Peygamber

RESUL....

babasndan:

hastaland, Cebrail (aleyhisselm) ona, inde nar ve zm bulunan bir tabak getirdi. Peygamber
(sallallahu aleyhi ve sellem) on(lar)dan yedi. (Tabaktakiler o yerken habi-

tebih

re)

(sallallahu aleyhi ve sellem)

ettiler." (901).

Enes (radyallahu anh) 'dan:

"Peygamber (sallallahu aleyhi vc sellem). Ebu Bekr, mer ve Osman (radyallahu anhma) Uhud'a ktlar. Uhud (onlardan korkusundan) sallanmaya
balaynca, Allah'n Nebisi (sallallahu aleyhi ve sellem) ona:

Korkma, kendine gel ve metin

yok) bir peygamber, bir sddk ve

ol!

iki

Ebu Hreyre (radyallahu anh) 'dan

nk

zerinde (yabanc kimse

de ehit bulunmaktadr." (902).

hadsde bu hadisenin Hira
Hreyre (haberinde) Ali, Talha

varit olan

Da'nda ceryan ettii anlatlmaktadr. Ebu

veZubeyri (radyallahu anhma)'\an da katt ve Peygamber (sallallahu

aleyhi ve sellemTe yle buyurduunu da nakletti (1):
zerinde bir peygamber, ya da bir sddk ya da bir ehit bulunmak-

tadr."

(903).

miz

dua

(s.a.v.)

man

5.

Abbas (m.) ocuklarnn-Fadl

eyledi. Hz.

Kuem 6.

Said vc

7.

mm Habibe'den

ibaret 7

2.

Abdullah

olduu

.,

Ubeydtllah

4,

Abdurrah-

rivayet edildii tesbit ve lahri eyle-

mitir.
(

a)

Burada

Daa

iki

mucize gze arpmaktadr:

hilah edip

b) Huzrcti

mer

onu

ile

c- kin etmesi...

Osman'n ehit olacaklarn nceden

haber vermesi.

Tabi btn bunlar. Allah'n ona verdii izin ve bahettii ilimle oluyor. (M).
(901) imam Cafer i Sadk '\n bu rivayetini ifa'ya alan Kaad lyat'm bu rivayet hakknda Dilci", "Bu
hads kimden rivayet edilmitir, bilmiyorum" dediini nakleden (Aliyy't Kaar (C.I/360) "l>crim ki:

Kaad iyaz'n rivayet etmesi kfidir. nk o muhaddisnin byklcrindendir. Eer hadis-i erifin merhum ve mnasn meyyid vaki bir asla mebni olduunu bilmem i olsayd hadiseyi rivayet eden Cafei'sSadk 'in rivayetini ifa'ya almazd. Hem bu asla uyarak Mevahib l- cdnnyc mellifi Kastalani kitabnda (. Kaad yar onu ifa da zikretti. Ondan Hafz'l- Hadis Ebu 7- Fadl bn Hacer naklederek Feth'lShf. 73'dc
Bari l erhi'J- Buhar'de zikretti" demekle, hu kanaatine dier anl ihah Hafac.
demesi,
Kaad
bunu
bulup
kiiabma
almasna
refetmez
1ya/
Sytl'nin "Mevsuk kitablarda bulamadm"
I

..

CM

diyerek katlmaktadr.

mam Buhar; Sahih Kitabu. Fadailc Ashabi'n- Nebiyyi. Babu Fcdli Ebu Bekir (r.a.) de Enes
b. Malik (r.a.) da mam Tirmiri; Snen. Ebvabul- Mcnakb. Menakb Osman b. Alfan (r.a.) da 3697
No.lu metinde Enes b. Malik (r.a. i dan ayn metni mam Ebu Davud: Snen: Kitab's- Snne. Babn
(902)

l'- Hulefa'da yine

Enes

b.

Malik

(r.a.)

dan

ayn

hadisi tesbit vc tahri etmitir.

mam

Mslim; Sahih. 44. Kitabu Fadailc' s-Sahabeti, 1, Babn min Fadaile Talha ve Zbeyr
(903)
(k.anhhma): Hads No. 50. (2417) ve de Ebu Hreyre (r.a.) "dan. Tirmiz; Snen Ebvab'l- Menakb. Babu

Mcnakb Osm.m- Zi'n-Nrcyn

i

(r.a.)'da

305

Ebu Hreyre

(r.a.)'dan tahri etmitir.

ifa-i erif: 20

FA- ERF

TERCMES

Da nda cereyan eden bu olay Osman (radyallahu anh) *dan da nak-

Hira

ledilmitir. Dedi ki:

"Beraberinde ashabndan on kii vard, ben de ilerindeydim." (904).

O-sman (radyallahu anh) Abdurrahman

ile

Sa'd' da onlardan sayd

ve:

"kisini de unuttum!" dedi.

Ayns
disini

Sa 'd

b.

Zevd'den nakledilmi ve on kiiyi

zikrettikten sonra ken-

de onlara ilve etmitir (905).

Bir rivayet:

Kurey, Peygamberin
Sebr (bir

da)

(sallallahu aleyhi ve sellem)

ardna

dt

zaman,

ona:

Ey Allah'n Resul, zerimden in! nk srtmda seni ldrmebu yzden Allah'n beni azablandrmasndan korkuyorum!

lerinden ve
dedi.

Bunu duyan

Bana

Hir:

(gel)

bn mer

ey Allah'n Resul! diye haykrd...

(radyallahu anh) rivayet ediyor:

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) minberde:

"Allah'n kadrini ona lyk olacak bir surette, hakkiyle takdir edemediler." (906) yetini okudu sonra yle buyurdu:
Cebbar kendi zatn yceltiyor ve (Ben Cebbarm! Ben Cebbarm!
Ben Kebirim! Ben Mutelim) buyuruyor.

Bunu duyunca minber ylesine salland

ve sellem)* zerinden atacak, dedik
i

bn

Reslullah (sallallahu aleyhi

ki,

Abbas (radyallahu anty'dan:

Beyt-i

erifin etrafnda, ayaklan, kurun ve talara

aklm

(gayet

b. Attan (r.a.) da Babn "sbt Hra

ehydani"'
dc
3700
No.lu F.bu Abdurrahman's- Slevc
Sddykun
Ncbiyyn
vc
Fcleysc Alcyke lla
minin Hz. Osman (r.a.) rivayetini lesbt vc tahri ctmilir. Ayrca ayn kiab. ayn bahta. 3704 numara-

(904)

TtmZ; Snen. lbvab'l-Menakb, Menakb Osman

Kufcyti (r.a.)'dan rivayet ettii uzun metin iinde Osman (r.a .) 'dan ayn cmlelerNcsai: Snen. Kitab'l- !hvaki olduunu teshil vc rivayeti tahri etmitir.
da
le (ehir)
b. < uutll leni Killini kabilesinden bir rcculdcn rivayeti tahri
bas, (tabun valkel-Mcsacd'ic"'
etmitir ve bu metin btin rivayet tarihlerini cem'emitir.
l hadsi

Smame b.

mam

danda

Omc

(905)

mam

Ebu Davud: Snen. KitubuVSnneti. Babn

Abdullah b laiim'l- Ma/ini

fi

Hulefa" dc Said

tarikiyle lahric etmitir. Tirmizi lbvah'l-

b.

Zeyd fraj'dan

Menakh. Menakb. Abdur-

Avf'dc 3749 No.lu metinde ayn metnin rivayetini Said b. Zeyd'den tahri etmi, fakat Hra'dan bahsetmemitir. Ayrca ayn kiab. Babu Menakb Said b. Zeyd. b. Amr b. Nl'eyl (El-Aver) de,

mhman

b.

3758 No.

ile

tahri etmitir.

l'aduihVI-Aere. Said

b.

Bu metinde Hra

Zeyd'den 134 No.

ile

da zikredilmitir. mam bn Mce; Snen. Mukaddime,

ayn metni daha

yeti tahri etmitir.

(906)

-n'm

Sresi, yet: 91.

306

kat'i ve

cezm

ifade

eden

bir

lfzda riva-

ETL

HAYVANLARDAK MUCZELER

salam) yz akm put bulunmaktayd.

Fetih

yh Resluah (saBaahu aleyhi

ve scllem) mescide girdiinde elindeki Kadp (yay'a benzeyen bir denek)

ile

onlara;

"Sadece iaret etti, dokunmad. (Hak geldi, batl zail oldu) mealindeki
yeti okudu. Hangi puta iaret ettiyse yere kafas stne dt. Kafasna iaret etmedii halde (heybetinden) kafas stne de dt. Hulsa
M (907).
yere dmedik, paralanmadk hibir put kalmad.

Ayns bn

Mes'ud (radyallahu anh) 'dan da nakledilmitir

(908).

Amcas ile tacir olarak kt zaman, yolda rastladklar rahible konumas da byledir. Rahib hi kimseye kmazd. Fakat onu grnce korku-

dan kp,

onlara sevgi ve dostluk tezahrnde bulundu ve Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'in elinden tutup yle dedi:

sundan

"te bu, lemlerin ulusudur! Allah onu lemlere rahmet olarak gnderecektir!"

Bunun zerine Kurey'in

ileri

Sen ne biliyorsun bunu?

gelenleri:

dediler.

Ona sayg gstermeyen hibir aa ve ta yoktur! Bunlar ancak bir

peygambere saygda bulunurlar, diye cevab
Hikyeyi anlam. Sonra dedi

verdi.

ki:

Peygamber geldiinde stnde bir bulut onu glgeliyordu. Kavme

yaklanca, onlarn, aacn glgesine gitmekte kendisini
d. Oturunca glge hemen ona meyletti... (909).

getiklerini gr-

ETL HAYVANLARDAK MUCZELER

Abdu '1-Melik Ebu 1-Hseyin el-Hafz, Kad Yunus, Ebu 7Fadl, Sakl Sbit b. Kasm, babas dedi, Ebu'l- Al Ahmed b. mran, Muhammed b. Fudeyl, Yunus b. Amr, Mcahit (tariki ile);
Bize, Sirac

ie

b.

(radyallahu anha)'an:

(907) Beyhaki ve Bezrar tahri tbn

bu mucize
(908)

ile ilgili

(r.a.)'dan uhri ettiler. Syti, Menahil. Shf. 41

Ayrca

Ebu Ya'l, Cabir ffiaj'datl tahri etmitir.

Kitabu'l-Mezalim. 32. Babu Hel Tkcsser'd-Denan'l-leti fiyha'l-

hadis, metnini

mam Buhar; Sahih. 46.

HamriT

Abbas

da Abdullah

b.

Mesud

(r.a.)

dan

mam

Babu zaleti-i-Asnami min Havli'l-Kabeti" de 87,

Mslim: Sahih. 32. Kimbu'l- Cihd

(1781) No.lu metni yine Abdullah b.

ves-Siyer. 32.

Mesud (rj.)'dan

tahri etmitir.

(909)

mam

Tirmiz: Snen.

Ebvab'l-Menakb, Babu

de Ebu Musa el-E'ari'den 3624 No.lu

Ma Care ft

metni tahri etmitir.

de Uhri etmilerdir.

307

Bedi Nubvveti'n-Nebiyyi (sm.v.)

mam Beyhaki de

Delail'n-Nbvve'-

FA-
Dedi

ki:

sellem)

"Bizde

bir evcil

yanmzda olunca,

ERF
33J

hayvan vard. Reslullah

yerinde sabit durur, hi

lah (sallallahu aleyhi ve sellem)

d,

TERCMES

yanmzdan knca

(salla Hahu

kprdamazd.

aleyhi ve
Reslul-

hareket etmeye balar-

gelir giderdi!" (910).

mer

(radyallahu anh) 'dan:

Allah'n Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) ashabndan bir toplulukla oturuyordu. Bir kertenkele avlam Bedev kageldi. Ve oturanlara:

Kimdir bu ahs? diye sordu.

Bu zat, Allah'n Nebisidir! dediler.
Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) 'e ynelerek:

Lat ve Uzza hakk iin, bu kertenkele seni dorulamad ka ben sana iman etmem! dedi.
Bunun zerine Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) kertenkeleye:

Ey kertenkele! diye hitab Topluluun rahata duyabilecei ak

bir lisanla:
Buyur, buyur ey gelenlerin ss! diye cevap verdi.
Syle bakalm, sen kime kulluk edersin?
Ben, semada Ar', yerde saltanat, denizde yolu, Cennette rahmeti,
Cehennemde azab bulunan (varla) ibadet ederim!
Peki, ben kimim?
Sen, lemlerin Rabbi'nin Resl, peygamberlerin hatemisin! Seni
etti.

dorulayan felaha kavumutur! Seni yalanlayan da perian olmutur!

Bunun zerine Bedev hemen Mslman oldu (911).

KURTUN KONUMA HKYES DE BU KABLDENDR

Ebu Said el-Hudri (radyallahu

anh)'dan:
Bir oban koyunlarn otlatrken, srye bir kurt arz olup iinden bir koyun kapverdi. oban hemen penelerinden koyunu tutup kurtard. Bunun
zerine kurt dile geldi ve obana dedi ki:
Sen Allah'tan korkmaz msn! Neden rzkma mni oldun?
oban:
Hayret dorusu, bir kurt tpk insanlar gibi konuuyor! demeye kalmad, kurt hemen cevab verdi:

mam Ahmcdb.

Hanbel ve Bezzar Msncd'inde Ebu Ya'l da Msned'inde Tabarati Mu ccm inde. Darekutni ve BeyhakFde tahri inilerdir, /mam Syt. Menahil. Shf. 41.
(911) mam Taberni ve Bey hak i tahri etmilerdir. mam Syti: Menahil. Shf. 41 Hz. ie. But
(910) Hads-i erifi

Hreyre ve onlar rivayet

bu konuda hads rivayet edildii gibi bunlar hakknda zayf sened.

lbn Asakir de Hz. AJi (k.v.)'den ayn hadiseye ait hadsi rivayet ve

tarikleri ile

iddiasnda bulunanlara, derim

ki:

tahri etmitir, demitir.

308

KRTN KONUMA HKAYES

DE...

Sana bundan daha acayip olan bir eyi bildireyim mi? ki Ham
(Medine civarnda talk bir yer) arasnda bir peygamber bulunmaktadr
(da senin bundan haberin yoktur). O Peygamber btn gemi haberleri
rahatlkla insanlara bildirebiliyor!
oban hemen Peygamber (sallallahu aleyhi ve selhm) 'in yanna gelir, durumu haber verir. Peygamber (aeyhisselm) ona:

Haydi kalk, anlat! der.

oban bandan

geenleri anlattktan sonra Allah'n Resl (sallallatu aleyhi

ve sellem):
Doru sylemitir! buyurur!
Hadisde kssa vardr. Baz rivayetlerde bu kssa epeyce uzundur (912).
Kurt hakkndaki hads Ebu Hrcyrc (radyailahu anh) 'dan da nakledilmitir.
Ondan nakledilen baz rivayetlerde yle gemektedir:
Asl hayret edilecek kii sensin! nk koyunlarnn banda duruyorsun da Allah'n gnderdii peygamberden haberin yok! Hem
yle bir peygamberdir ki, Allah ondan daha byk ve erefli bir peygamber gndermemitir, nezdinde rtbesi pek byktr! Cennet kaplar ona almtr. Cennet ehli, ashabna bakp seyrediyor, nasl (Allah
yolunda) savatklarna ibretle bakyor. Seninle onun arasnda sadece
bir vadi var: Haydi git de sen de Allah'n askerleri arasna katl!
Peki benim koyunlarm kim bekleyecek?
Ben beklerim, sen dnnceye kadar onlar gzetlerim! Bunun ze-

oban koyunlarn ona teslim edip geip (orduya katlmak zere) yrd."
Onun kssasnn, Mslman oluunu, Peygamber (aeyhisselm) ' savarken buluunu anlatt. Peygamber (aeyhisselm) ona:
Haydi git, koyunlarn olduu gibi greceksin! dedi ve oban gidince koyunlarn eksiksiz buldu. Buna sevindi ve kurta ilerinden bir
rine

koyun kesip verdi (913).

Bu kssay anlatan Uhban b. Evs
yete gre kurt ile konuan O' dur.

(912) Hads-i erifi

(r.h.)

imam

(914)

olduu

sylenmektedir.

Bezzar Msned'inde ve Beyhaki Eser'inde cahri etmilerdir,

Bu

riva-

imam Syti

Menahil. Shf. 41.

(913)

mam Ahmcd b. Hanbel.

Msned'inde ceyyid bir senedle rivayeti

tahri etmitir.

mam Sylt.

Menahil. Shf. 41.

(914) Uhban

b.

Evs "Siyer ve Megazi mel liderince aort kii Uhban adndadr. bunlar.

el-Ekva knyesi (Ebu Ukbe) ir.

Abbad
zatdr.

2.

Huzai. Bunlardan birincisi

Muhacirindendir.

bu

2'ncisi

ifa mellifinin

mitir. (erh-i ihab'tan telhisen) Hads-i erif

eylemitir.

Uhban
Uhban

Uhban b. Evsi t- Elemi 3. Uhban b. Say/7 cl- Gitar. 4.

Uhban b. el- Ekva. Ihn Hisama gre; kurtla konuan zatdr.
sahabi olan Uhban b. Evsi'l- Eslemi'dr. Vakid'ye gre; kurtla gren
kanaati da budur. Kfe'ye yerlemi nevilerin ilk devrelerinde irtihal eyle-

b.

b.

l-

1.

mam Sy,

mam Buhari Tarih'inde Bey ha ki 'de Eser'inde tahri

Menahil. Shf. 42.

309

ERF

TERCMES
Bu rivayette de, bu kssann sahibi Seleme b. Amr b.
FA-t

Ekv (915) oldusylenmektedir. Mslman oluunun sebebi srf bu olaydr. Her ikisinden de, Ebu Said (radyallahu anhj'm rivayet ettii hadse benzeyen hads
e/-

rivayet edilmitir.

bn
b.

Vehb'in

anlanna

Umeyye hakknda

gre byle bir kssa Sfyan

Harb

ile

Safran

olmutur:

cri

Bir kurtun bir geyii

b.

kovaladn grdler,

geyik

cann

kurtarmak

iin

Harem-i erife girdi. Kurt bunu grnce (srf Harem-i erife kar olan
saygsndan) dnd gitti. Buna ok hayret ettiler. Kurt dile geldi:

Bundan daha hayret edilecek ey vardr: Medine'de Muhammed

(aleyhisselm) sizi cennete

aryor, siz ise (insanl) atee aryorsu-

nuz!

Ebu Sfyan

onu

dedi

ki:

"Lt ve Uzz hakk

iin

eer

sen bunu bana

Mekke'de syleseydin,

bombo brakrdm."

Ayn

haber ve kssa

Ebu Cehl ve arkadalarnn bandan getii

(yine

baka

anlatlmaktadr.
Mirdas olu Abbas (radyallahu anh)'dan:

bir rivayette)

Dmar adndaki
sellem)

hakknda

putunun

konumas

iir sylemesine

ve Peygamber (sallallahu aleyhi ve

anca,

Dmar'n konumasna ayorsun

bir

ku dt ve yle seslendi:

da kendine hayret etmiyorsun!

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)

insanl

ediyor, sen burada oturuyorsun!

bu olay, onun Mslman olmasna sebep

te

Cabir

b.

ve seni slm'a davet

olmutur

(916).

Abdullah (radyallahu anh) 'dan:

iman eden bir adam hakknda anlatyor: Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Hayber kalesinin
stndeyken, adam onlarn koyunlarn otlatyordu.
Dedi ki:
Ey Allah'n Resul, koyunlar sahihlerine nasl yollayaym?

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) 'e gelip

Eline ufack talar al ve onlarn yzne at (serp), phesiz Allah

bu emnetini ehline

geri evirip verir, buyurdu.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'\n emrini yerine getirdi.

Her koyun yrmeye balad, doru sahibine gitti (917).

(915) Seleme b.

Amr b. *vadan

bu hadisi Sheyli Ravzl- Enfde nakletmidir." ifa Sarihi i-

Ebu Saidi'l- Hudri nin rivayeti ve lahrici iin 912 No.lu tahrice baklmaldr.
Taberam: Mu'cem'l-Kebir'inde Mirdas olu Abbas (rjt.) bu hadiseyi ayn senedle ufak
metin deiikliiyle rivayeti tesbit ve tahri etmitir.
(917) /mam Beyhaki: hadis-i erifi tahri etmitir. "erh-i ifa, ihab. C. 3/85.
hab. C.3/Shf. 83.
(916) /mam

310

KURTUN

KONUMA HKYES DE

Enes (radyallahu anh) 'dan:

Peygamber (sal lal i ahu aleyhi ve

dan bir adam (radyallahu anhm)

Ebu Bekr ve mer ve Ensar'bir ensarlnn bahesine girdiler. Bahe-

sellem),

de koyunlar vard.

"(Peygamber (aleyhisselm)'\ grnce) hemen saygda bulundular."

Ebu Bekr (radyallahu anh)

dedi

ki:

"Biz sana sayg gstermeye bu koyunlardan

kz!"

phe yok ki, daha

ly-

(918).

Ebu Hreyre (radyallahu anh) 'dan:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bir baheye girdi. Bir deve
gelip ona ta'zimde bulundu." (919).

.Salebe b. Malik (920), Cabir b. Abdullah (920), Ya'la b. Murre (921),

Abdullah b. Ca'fer (922) (radyallahu anh)'en de benzeri bir hads rivayet
edilmitir.

Dedi

ki:

"Kimse kimsenin bostanna giremezdi. nk orada kendisine saldracak bir deve bulunurdu. Reslullah
tanlardan) birine girince, deveyi

(sallallahu aleyhi ve sellem) (bos-

ard,

deve geldi burnunu yere koyup

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemyin nnde kt.

larn (tekrar) bana koydu ve yle buyurdu:

Onu

Gkle yer arasnda hibir ey yoktur ki, benim Allah

mu

bilmesin!

Yalnz cinlerden insanlardan

si olanlar

(sarkan) yu-

elisi

olduu-

mstesna!

tahri etmilerdir.

Yemen den Musa (a.s.)

etmise de sonra slmiyet ile merref olmutur.
Kendisinin bu hadiseyle ilgili hadisini Ebu Naiym tahri etmitir.

(919) Salebe

Malik: Sahabdir.

b.

nce Beni Kurayza'ya

(920)

Bu

hadise

Msned'lerinde
(921) Ya'l

ecere

b.

iltihak

ile ilgili

mam

Mrre

b.

Cbir

b.

Abdullah

(r.u.

hadsini

mam

Ahmed

b.

Hanbcl. Darimi. Bezzar

Beyhak Eser'inde sahih bir senedle tahri etmilerdir.

Vehb

b.

Cabir

bulunmu

de, Feth-i Hayber'de

Altab es-Sekafi'dir. Knyesi "Ebu'l-Merar.im-'du. Biat'mehur sahabedendir. Bak. El- sabe. C.3. Shf. 630. Tercme
b.

No. 9363.
(922) Abdullah b. Cafer r. a .) 'dan bu hadiseyle
20.

Babu

ni tahri

Ma

Ysteter bini

etmitir.

li

mam Ebu

ilgili

hadis-i erifi

kazai'l-Haceti'de Abdullah

b.

mam Mslim

3.

KitabuM- Hayz,

Cafer'den 79. (342) No.lu Muhtasar metMa Y'men bihi mineM- Kyami

Davud: Snen. Kitabu'1- Cihad. Babu

ale'd-Devabbi ve'l-Behaimi 'de Abdullah

b.

Cafer (r*.).

ri etmitir.

311

Kaad

lyaz'm bahsettii metnin

tamamn

tah-

tFA-f

ERF

TERCMES

Abdullah b. Eb Evfi (radyallahu anh) 'dan da

ayns

Cemel hakknda

yle

varit olan

baka

bir hadsde

rivayet edilmitir.

geer:

"Resltllah (sallallahu aleyhi ve sellem) onlara devenin durumundan

sorunca, dediler ki, (Biz bunu kesmek istedik...)" (923).

Dier

br rivayette:

Peygamber

(sallallahu aleyhi

ve sellem) onlara buyurdu

"Bu deve, ok altrldndan,

kmyor." (924).

Baka bir rivayette:

"Bu deve, kklnden
kendisini

ki:

kendisine az alaf verildiinden ya-

altrdktan sonra imdi

bana yakmyor (doru mu bu?) buyur-

beri g ilerde

kesmek istediinizden

du. (Evet!) dye cevab verdiler." (925).

Kula

delik bir deve

hakknda da

bir

hikye anlatrlar:

O deve Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)

munu anlatmtr. Vahi

ve

Muhammed'in

konumutur, duru-

yrtc

unu ve her yerde rahatlkla ot

disine (Sen

le

hayvanlarn kendisinden uzak durdubulabildiini beyan etmitir. Aynca ken-

devesisin!) dediklerini sylemitir.

Ayn

deve, Reslullah (sallallahu aleyhi ve se/fem) *in vefatndan sonra, lene kadar yemek ve imekten kesilmitir, azna bir lokma yemek
ve bir yudum su dahi koymamtr (El-sferan).

"Fetih gn Mekke'nin gvercinleri Reslullah (sallallahu aleyhi ve

sellem)*\ glgelendirmitir. Bunun zerine Allah elisi (sallallahu aleyhi
ve sellem) onlarn oalmas iin dua etmitir."
Enes, Zeyd

b.

Erkm, Mugre

Allah'n Resul

b.

u'be

(radyallahu

(sallallahu aleyhi ve sellem)

anhumym:

buyurmutur:

"Maara gecesi, Allah bir aaca yerden bitmesini emretti.

arann kapsnda) bitiverdi

maarann aznda
Dier

ve bizi rtt.
durdular." (926).

ki

Gelip (ma-

gvercine de emretti, gelip

bir hadste:

phesiz rmcek,

maarann kapsnda a yapmtr. Ardndan onu

(923) Abdullah b. Ebi Evfa (r.a.fan Ebu Naiym ve Bey haki tahri etmilerdir.
(924) (925) Rivayetleri iin yukardaki (919). (920). (922) tahrikrde gsterilen kaynaklara baklmaItdr.

(926)

mam Bczzar Msned'inde Tahcrani Mucem

Naiym de

Delaii'de rivayet etmilerdir.

inde Beyhaki Delailn-

mam Syt.
312

Nbvve de ve mam Ebu

Mcnahil Shf. 42'de kaydetmitir.

KURTUN KONUMA HKYES DE

bu dununa grnce yle demilerdin Eer

Peygamber
iinde bir kimse olsayd, kapda iki gvercin olmazd
(sallallahu aleyhi ve sellem) ierden szlerini duyuyordu. Sonra oradan

yakalamak

iin gelenler,

ayrlp

gittiler."

Kurt (radyallahu anh) 'dn:

"Bayram gn Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)' t birka kurbe yahut alt, ya da yedi boazlamak zere yaklatrld. Hepsi
ban
ilk nce kendisinden balanmas iin, huzuruna tler." (927).
Abdullah

b.

mm

Seleme (radyallahu anha)'dan:

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) bir sahrada

bulunmaktayd. Bir

geyik kendisine:

Ey Allah'n Resul, diye seslendi.

Ne istiyorsun?
Bu, A'rabi beni avlad. u dada

yavrum

iki

Brakn

var.

beni gidip

onlar emzirdikten sonra yine gelirim!

Sahi bunu yapar msn?

Evet!

Bunun zerine Allah'n Resl

(sallallahu aleyhi ve sellem)

onu

Geyik gider, yavrularn emzirdikten sonra tekrar geri gelir. Ve

Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) onu skca (kamamas iin)

salverir.

balar. Bunu gren A'rabi intibhe ^.clr ve der

Senin buna ihtiyacn yoksa salver,

gitsin!

ki:

Onu

salverir ve geyik sah-

rada:

"(Ehedu

en

l ilhe illallah

ilh

olmadna ve senin de onun elisi olduuna

rek

koar

Allah'tan baka
ehadet ederim!) diye-

ve enneke Reslullah

(ve gzden uzaklar)." (928).

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'m azatl klesi olan Sefne'ye bir

arslann boyun emesi de bu kabildendir. Peygamber (sallallahu aleyhi ve
sellem) onu Yemen de bulunan Muaz (radyallahu anha)'y& gnderdii za-

man, yolda

bir arslana rastlad ve kendisini

ona tantt:

Yani Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemy'm azatl klesi olduunu

ve beraberinde onun bir mektubu bulunduunu syledi. Bunun zerine
arslan hafife bir ses kartarak yoldan uzaklat (929).

Dier

bir rivayet:

Gemisi paraland ve

(927)

mam Ahmcd

b.

bir adaya

kt. Bir

arslana rastlad.

Hanbei Msned'inde, Hkim Mstedrek'te Ibn Mende kitabnda, TaberaniMu'-

cemi'nde Ebv Naiym kitabnda tahri etmitir. Syti; Menahil. Shf. 42.
Syti, Menahil, Shf.
(928) imam Taberani: MTcem'inde Beyhaki Eser'inde tahri etmitir.

mam

(929) Sleyne hadisesine dair hadsi

42.

mam Beyhaki ve Rezzar lahri etmilerdir, /mam Syt, Mena-

hil. Shf. 42.

313

FA- ERF

TERCMES

Kendisinin Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)"m azatl klesi oldu-

unu

syledi.

Omuzlan

ona klavuzluk etti ve yol gsterdi. Dosdoru bir yol buluncaya kadar ona yardmc oldu (930).
Bu cmleden olarak bir kssa daha:
ile

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem), Abdi'l-

Kays kabilesinden

bir

kavmin;

"Koyununun kulan parmaklarnn arasna alarak tuttu, sonra salverdi kulaklarnda onun izi kalmt. Bu iz onda ve onun neslinde aynen devam etti."
brahim

b.

Hammad'an

(senediyle) rivayet edilmitir:

Hayber'de Peygamber (aleyhisselm)'n hissesine

n Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) e:

den merkep,

Allah'-

Adim, Yezid b. ihab'trl diyerek konumutur. Ondan sonra Peygamber

(aleyh isselm) ona:

adn

vermitir. Onu ashabnn evlerine gnderir,

gidip
ile kaplarn alarak onlar arrd. Reslullah (sallallahu
aleyhi ve seem) vefat ettikten sonra, acsna dayanamayarak bir kuyuya dt ve ld." (931).

"O'na "Ya'fur"

ba

Yine

bir hadsde:

"Bir deve Reslullah

binin kendisini

(sallallahu aleyhi ve

almadna

ve

sellemyin huzurunda, sahi-

onun mlk bulunduuna ehadet etmi-

tir." (932).

Yine

bir hadste varit

olmutur:

Bir harbte Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellemyin ordusu susuz

bir yere

konaklamt. Susuzluk

kvranyorlard. Uyz kadardlar.

Tam o srada Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve se/JemJ'e bir dii kei
geldi. Onu sad. Btn askerlerine iirerek doyurdu. Sonra Rafi'a:
iinde

Haydi bunu bala, balayabileceini sanmam! dedi Raf' onu balad. Birde baktk

ki, ipini

koparp oktan gitmi ve (gzden) uzaklam...

(933).

(930)
ri

Bu vc 929 No.Iu

hads

ayn

kaynaklarca tahri edilmitir.

Ayrca

mam Buhar Tarih'in dc tah-

eylemitir. Syti. Menahil, Shf. 42. ve erh-i ihab.

bn

Hibban "Etf-Duaft'* adl eserinde bu

Asl yoktur, dedi". Syti Menahil, Shf. 43.
(931) "//nam

(932)

"mam

hadsi Ebi

Taberani bu hadsi Zeyatb. Sibit tarikiyle

Hkim

Zehebi, "Hads mevzudur dedi." Syti. Menabil, Shf. 43.

(933) bn Sa'd ve Bcyhaki Sa'd'ten o hadsi tahri ettiler.

de cahri etmitir. Syti, Menahil,

43.

314

Mamur

un hadsi le

bn mer tarikiyle

O Haz ret

Ebu Bekir

tahri

elti.

tahri ettiler/'

(r.a.)'in

bn Ady

ZN LE

ALLAH'IN

bn

LLER DRLTMES

Kani! ve dierlerinin rivayeti

yledir:

ise

"(Bize bunu getiren, tekrar alp gtrmtr!)" (934).

Bu cmleden bir mucize daha:
Seferlerinin birinde

namaza dururken atna,

Biz namazdan fari oluncaya kadar yerinde dur, sakn ayrlma!

deyip nnde durdurdu.

Peygamber (aleyhisselm) namazn

bitirinceye kadar at bir

azasn

dahi

kmldatmad.
El-Vakd'rin

yapt

yle

rivayette

geer:

"Allah'n Resul (sallallahu aleyhi re scllem) krallara elilerini yola koyduu zaman, hemen her biri, gnderildikleri milletin lisanndan anlar
ve konuur oldular." (935).
Hulsa bu mevzuda hads pek oktur. Biz sadece
ds)

imamlarnn kitablannda yer

ALLAH'IN

mehur

olanlar ve (ha-

alanlar zikrettik...

ZN LE LLER DRLTMES, SABLERLE HENZ

MEME EMEN OCUKLARIN ONA KONUMASI VE ONUN

PEYGAMBERLN TASDK ETMES

Bize,

bi,

Ve/id

Hiam b. Ahmed el-Fakih, Kad Ebu 7-

Velid

Muham-

Muhammed b. sa et- Temimi Ebu Ali

Hafz, Ebu Zeyd Abdurrahman b. Yahya, Ahmed b. Said, bnul- AraEbu Davud, Vehb b. Bakiyye, Halid, Muhammed b. Amr, Ebu Seleme

med
el-

Ebu 7-

b.

Rd, Kad Ebu

Abdullah

(senediyle);

Ebu Hreyre
Bir Yahudi

(radyallahu anty'dan:

kadn Peygamber

(sallallahu aleyhi ve

seem)'e Hayber de

kzartlm zehirli bir koyun hediye etti. Peygamber (sallallahu aleyhi ve seilem) ondan yedi. Cemaat da yedi. Hemen yle buyurdu:

Ellerinizi ekin; yemeyin, nk bu koyun bana zehirli olduunu

bildirdi!

(934)

Yiyenlerden

Bir

b. el-Berr,

Kaad yaz. Peygamberimizin bu

mucizesini de

annda

ld.

bn Mani'nin tahri ettii

metni kitabna

alm-

tr. Syti. Menahil. 43.

sna ald metni, mam Vkid tahri etmitir. mam bn Ebi heybe nin Musannefinde Hatem b. smail o da Ya 'kub "dan. o da Ci'ferb. Amr dan rivayet etmitir. O dedi ki. "ReMsr Melislullah dn yne drt kiiyi; bir kiiyi ran KisraMna. bir kiiyi Bizans Kayser'ine; birini:
eli olarak gnderdi. Onlardan
ki Mukavkis e. Amr b. mmeyyeyi de (Habe mparatoru) Necai'ye
bilir
ve
konuur oldular. ibaresiyle
iyi
orann
dilini
en
herbiri. eli olarak gittikleri yere vardklarnda,
(935)

Kaad /yaz

n ifa

"

>

rivayet

edilmi

bir metin

bulunmaktadr.

mam

Syt. Menahil

315

s-

Safa Shf. 43.

tFA-t

ERF

TERCMES

Peygamber (aleyhisselm) Yahudi kadnna,

Neden byle yaptn? diye sorunca, u cevab verdi:

Anlamak istedim. Eer sen gerekten bir peygambersen zaten bu sana
vermez! Yok
kurtarmak istedim!
bir zarar

eer

bir kral isen, byle

yapmakla insanlar senden

"Peygamber (aleyhisselm) derhal emretti ve kadn ldrld..."

Bu

Enes (radyallahu anh) da rivayet etmitir. Onda

hadsi

(936).

u kayt mev-

cuttur.

Kadn

dedi

ki:

Seni ldrmek istedim! Allah'n Resl (sullullahu aleyhi ve seliem)

haykrd:

Allah sana

bu imkn katiyen vermez!

Orada bulunanlar,
"ldrelim bunu!" dediler.
Peygamber (aleyhisselm):
Hayr! buyurdu.

Vehb'in rivayetinin dnda yine (baka yoldan) Ebu Hreyre (radyallahu anh; 'dan nakledilmitir. Orada
kayd vardr: "Reslullah (sallallahu
aleyhi ve sellem) ona ilimemitir (ldrlmesini emretmitir)".

Cabir (radyallahu anh) 'n rivayetinde:

4

'Bunu bana koyunun

elleri

Cabir (radyallahu anh) dedi

bildirmitir! buyurdu."

ki:

(Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) onu cezalandrmad).

El-Hasen'in rivayetinde:

"Koyunun uyluktan, bana

zehirli

olduunu

sylyor!"

Ebu Seleme'mn Abdurrahman'dan

"Koyun

naklettii rivayette:
dedi ki: (Ben zehirliyim)."

bn shak'm rivayetinde,

Reslullah' (aleyhissalat

ve's- selm)

onu

af-

vettii, anlatlmaktadr.

fe

mam Ebu Davui;

Snen. Ktaou'd- Diyyal, Babu Fiymen Saka reclen semmen ev et'amehu

malc e'yukad minh" de Ebu Hreyre 'den ve Enes b. Malik (r.unhiima) iki metnin rivayetini lesbit

(936)

ve tahric eylemitir.

/mam Buhar;
b.

Sahih.

Malik (r.a.)'an

51.

Kifabu'l-Hibe. 28.

Babu Kabuli'l-Hediyyeti MineM-Mrikn'de Enes

mam Mslim; Sahih. 39. Kitabu's- Selm. 18. Bab's- Sem m i" de 45. (2190) No.lu
mam Bar. ayn kitab, ayn babta Ebu Hreyre Ira.) 'dan daha ksa bir me-

metni yine Enes

b.

tinle. Kitabu'l-

Megaz Babu Gazveti Hayberdc Babu'-

Malik 'ten,

atillcli

Scmmetin Nebiyya

(s.a.v.) bi

Hay-

ie ve Ebu Hreyre (ra.)'an, ayrca Kitabu'l Cizye. Babu Iza Gadurc'l-Mrikne bi'lnslimne Hel Ylla anhm de Ebu Hreyre (r.a.)'dan ayn metni yine ondan, Kitab't-Tb, Babu Ma
ber'de Hz.

Yzkcr l Semmi'n- Nehiyyi

(s.a.v.) tahric etmitir.

316

ALLAH'IN

ZN

Enes (radtyallahu anh) dedi

LE LLER DRLTMES
ki:

"O zehirin tesirini devaml olarak, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sel*

lem) in damanda grrdm.**
%

Ebu Hreyre (radyallahu anh) 'dan:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve scllem), vefat ettii
dular

hastalnda buyur-

ki:

an, o lok"Hayberdeki o zehirli lokma hl beni yoklamaktadr.

andr!** (937).
mann bel kemiimi
bn shak anlatmtr: "Mslmanlar, (bu olaydan dolay) Reslullah'n

krd

oluyorlard. Allah ona peygamberlik rtbesiyle birlikte ehadet rtbesi de ihsan etmitir (derlerdi)."
tbn Sehnn dedi ki:
"Btn ehl-i hads, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemym, kendisini
zehirleyen Yahudi kadnn ldrldnde sz birlii etmilerdir." Bu husustaki ayr ayr rivayetleri (daha evvel) zikrettik. Ebu Hreyre, Enes ve

ehit olarak vefat ettiine

kail

Cabir (radyallahu anhmyden ayr ayr rivayetler nakledilmitir.

bn Abbas (radyallahu anh) 'dan yaplan rivayette:
"Peygamber (alcyhisselm) kadn. Bir b. el- Berr'nn velilerine teslim
etmitir. Onlar da onu (ksas) olarak ldrmlerdir." (938).
Peygambere bunu yapan kimseyi, ldrp ldrmediinde de bylece ihvaki olmutur.
El-Vakdi dedi ki:

tilf

"Peygamber (aleyhisselm) \n onu afvettii haberi bizce daha sahih ve

salamdr." ldrd de rivayet edilmitir.
Mezkr hadsi el- Bezzr da Ebu Said (radyallahu anh) 'dan nakletmitir,
,

orada:
"Elini koydu ve "Allah'n

hibirimize

ad

ile

yiyiniz", buyurdu.

"Bunun

zerine

onun zarar dokunmad.'* kayd vardr.

Fadl dedi ki: Zehirli koyun hakkndaki bu hadsi Sahih ehli

rivayet etmitir. Hads imamlar da rivayet etmilerdir. Binaenaleyh bu mehur

Kad Ebu 7-

bir hadsdir.

(Ancak btn bunlarn konuma eklinde) imamlar ihtilf etmilerdir.

eyh Ebu'l- Hasen ve Kaad Ebu Bekr (rahmetullahi aleyhiwa)'ya gre,
bu, Allah'n l koyunda, tata, aata halk ettii bir sz, harfler, seslerdir
ki, Allah bunu onlarda halk ediyor, ekli hi bozulmadan aynen olduu gibi

merkezdedir: nce Allah onlara haduyuruyor. Dierlerinin gr ise

yat veriyor, sonra konuma yeteneini bahediyor. Bu da (yine) eyhimiz
Ebu'l- Hasan 'dan rivayet edilmitir. Hepsi muhtemeldir. Allah a'lem: nk
biz. harflerin ve seslerin bulunmas iin, hayat art komadk. nk bunlarn, hayat olmadan da bulunmas mstahil deildir (mmkndr).
(937)

mam

Bufmr; Sahih. Kitab'l-Me^a/i, iktbu Maraz'n-Nebhyii (s.ax.) ve Vefatih'de

da lahri inidir.
(938) bn Sa'tl Tabakal nda bu hadsi

H. ie

(r.a.) 'dan

bn Abbs (r.a.)dan lahriv clmislir.

317

Syt, Mcnahil. Shf. 43.

ERFF TERCMES

IFA-I
Fakat bu,

Kelm-

Nefs (Zat sz)den ibaret ise, o zaman onun iin hayatn bulunmas arttr. nk Kelm- Nefs (Zat sz) ancak diri olanlar hakknda dnlebilir. Dier ehl-i Kelm arasnda buna Cuba kar kmtr.

Dierleri harfler, seslerden meydana gelen szler ancak dirilerde bahis konusu olur, diri olmayanlarda olmaz, derlerken Cuba diri olmayanlarda da
olabilir demitir. Talarn, koyun butlarnn ve hurma ktni)n konumalarn buna delil gstermek istemitir. Ve demitir ki: Allah bunlarda hayat halk etmitir ve

az,

dil gibi

konumay mmkn

klacak lzumlu

uzuvlar onlara ihsan etmitir.

(Ona yle cevap

verilir):

Eer durum onun dedii gibi

olsayd, talarn tebihi, ktn hasret ifade eden iniltisinden daha ok, bu hususa nem verilerek bizlere nakledilirdi. Oysa Siyer ve rivayet ehlinden bugne kadar bize bu hususta hibir ey
nakledilmemitir. yleyse onun iddias dmtr. Kald ki, mucizenin isbatnda delil bakmndan buna bir zaruret de yoktur. Allah istediini, diledii kimselerin elinde icra eder (az ve dil vermeden de onu konuturabilir).

Vekr merfu

olarak

Fehd

b.

Atiyye (radyallahu anty'dan rivayet etmi-

tir:

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

konumayan yetikin

bir

ocua

gelip:

(Ben kimim?) diye sormutur.

ocuk

da, (Sen Allah'n Resulsn!) diye cevab vermitir (939).

Muarrz

b,

Peygamber

Muaykb'den:
(sallallahu aleyhi ye sellem)

Kendisine yeni

domu

ocuk

de pek acayip

getirildi ve

bir

ey grdm:

ona:

(Ben kimim?) diye sordu.

ocuk, (Sen Allah'n Reslsn!) diye cevab verdi (940).

(939)

etmitir.

niam

mam

eyhaki; bu lads-i erifi

vmmcr b.

Alyye'dvn o da eyhlerinden olmak zere

tahri

Syli. Mcnahil, Shf. 43.

Yemame" adjylu mehur olan bu hads erifin mam Beyhaki ve bn Asakir

ntan Syli Menahil's- Sala. Shl* 43 de beyan etmitir. Hads hakknda
bn Dthyc'nin mevzudur dediini de naklediyor. ifa Sarihi ihaf Hafaci de erh ifa. C.3. Shf. 106'da
(... Bu hadsin rvisinin ad asne'dir. mam Syli. Hasais'l- Kbra da, "Hatibi Badad dedi
ki:
Bana Ali b. Ahmed 'r-Rc/Mm haber verdi ve dedi ki: EbuAmr, Muhammed b. Abdlvahid Ebu H
sim yazdrarak dedi ki: Bize Muhammed b. Yunus b. Musa*/- Kadimi yazdrarak dedi ki: Bize asne
(940) "Mbarek'l-

tarafndan lanri edildiini

b.

Ubeyd Ebu Muhammed'l- Yemani

tahdis ederek dedi ki;

318

Ycmen'de Crde denilen yerden 215 H.

ZN

ALLAH'IN
Bu, Mbarek
ismi

Yemame

asne olduu

Peygamber

el-

Doru

LE LLER RLTMES

nin (hakkndaki) hadstir.

bilinmektedir.

Bu

hadsin rvisinin

Onda yle gemektedir;

(sallallahu aleyhi ve sellcn) ona:

syledin; Allah senin

mrn oaltsn!

diye dua

etti.

Sonra ocuk yetikin hle gelinceye kadar bir daha konumad. Kendisine
bu yzden Mbarek el- Yemme deniliyordu. Bu kssa Ved Haccnda Mekke'de vaki olmutur.

Hasenl- BasrVen:
Bir adam Peygamber (sallallahu aleyhi ve se//em)*e geldi. Ona falan vadiye kk kz ocuunu attm syledi. Beraberinde vadiye gitti ve Peygamber (aleyhisselm) kza ismiyle:
El-

(Ey flne, Allah'n izni ile haydi bana cevab ver!) diye seslendi.
Kz hemen (Lebbeyk ve sa'deyk! = buyur, buyur!) diyerek kverdi.
Ona:

Annen ve baban Mslman oldu, islersen seni onlara vereyim! diye

teklif etti:

Kz

ocuu:

"Onlara hi ihtiyacm yok! Allah', onlardan daha

dum."

iyi

(yararl) bul-

(941).

Enes (radyallahu anh)'dan:

Ensardan bir delikanl vefat etti. Geride iki gzleri kr ihtiyar bir anne
brakmt. Onu taziye etmek maksadiyle evine gittik. htiyar kadn:

Grdnz

gibi

olum

vefat etti! dedi. Biz de:

Evet, diye mukabelede bulunduk. htiyar kadn (ellerini aarak) Allah'a

yle

bir niyazda bulundu:

ben, sana ve Resulne, iddet anlarnda bana

olasn, diye yneldim. Bu musibete beni duar etme!). Yznden,

"(Allahm biliyorsun

yardmc

ki,

senesinde Hacca gitmek zere ayrldmda, bize Muaftn b. Abdullnhi'l-Ycmani babasndan, o da dedesinden naklederek haber verdi ve dedi: Veda Hacc'nda Mekke'ye vardm, Rcslullah' grdm (s.a.v.).

O'nn

yz

ayn ondord

gibiydi.

O'ndan

hayrette

kaldm

bebei doduu
Reslullah o ocua. "Ey ocuk

eyler grdm. O'na

gnde Yemen'den gelirdiler. O bebek bir bez paras iinde sarl idi.
ben kimim?" buyurdu. O da. "Sen Allah'n Resulsn" dedi. Rcslulteh,

"Doru

bir

syledin. Allah seni

"Ne
Kedm bu hadsi dinlembarek eylesin" dedi. Ilahiri'l-Hads. Hal ib Badad diyor
yenlere yazdrd. Nasa bu i byk ve garip geldi. Bu yalancdr, uyduruyor dediler. phe yok, bu
hads bize dier tariklerden de gelmitir, dedi ve o tarihleri zikretti.
(941) mam Syti: Menahil. Shf. 43. ihab. Hafac. ifa erhi. C.3 Shf. 106. Hadsin kaynan
zikretmemilerdir. Molla Aliyyu'l- Kaan. ah. .I. Shf. 371 'de mam Beyhak'nin Dclail n- Nbvki:

ve'sinde tahri ettiini lesbit

etmi

ve metni vermitir.

319

vakit ki,

FA-t

ERF

TERCMES

alana kadar yerimizden kprdamadk. (Ondan sonra hayli yaad). (Bizimle) yemek yedi. Biz de (onunla) yemek yedik." (942).
elbisesi

Abdullah

Ubcydullah

Ensar (radyallahu anh)'an:

Sabit b. Kays b. emmas' defnedenler arasndaydm. Yemme'de ldrlmt (ehit dmt). Onu kabre koyduumuzda yle dediini duyduk:
b.

el-

"(Muhammed Allah'n Resuldr! Ebu Bekr sddktr! mer ehittir! Osman ok iyi ve pek merhametli bir insandr!) Bir de baktk ki, o
hl ldr. (Nasl konutuuna atk, kaldk)..." (943).
Nu'man b. Ber (radyallahu anh) 'dan:
HaFce olu Zeyd Medine sokaklarnn birinde yere dt. Cesedi kald
da alayan kadnlara (ve erkeklere) susun, susun! dediini duydular. Sonra
yz ald. O yle dedi:

(Muhammed Allah'n
lerin

sonuncusudur. Bu

Doru

Resldr. O Nebidir ve mmidir! Peygamberkitab- evvelde de byle idi. Doru sylemitir!

sylemitir!).

Ebu Bekr, mer ve Osman (radyallahu anhum) '\an da

zikretmitir.

Sonra:

(Esselam aleyke ya Reslallah! Ve Rahmetllahi ve berekth) dedi, sonra dirilmeden nce olduu gibi, tekrar ld... (944).

HASTALARI VE SAKATLARI

YLETRMES

Muhammed b. en- Nehhas, Ebu'l- Verd, e/- Berki bn Hiam, Ziyad el- Bek, Muhammed b. shak, bn ihb, Asm b. mer b. Katade, Uhud kssasn uzunca anlatan
Bize, Ebu'l- Hasan,

bir topluluktan

Sa'd

Ebu shak

b.

el-

Habbal, Ebu

Vakkas (946) (radyallahu anh)'m yle dediini

nakletmilerdir:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bana okunup ucuna demir takmam iin ok veriyordu ve onu ataym diyordu. Resul u\\ah(sallallahu aleyhi
ve sellem) o gn yayndan oku atnca krld ve Nu'man olu Katade'nm

liitfir.

mam Suy;

Mcnahil's- Safa Shf. 43-44'de bn Adiy ve Bcyhaki'nin tahri ligini tesbit elAliyylMolla
Kaart, ifa erhi C.l. Shf. 372* bn Ebitl- Dnya vc Ebu Naiym'm tahri

(942)

elliini bildirmekledir

(943)

mam

(944)

mam Tabcrn Mccm'inde Ebu Naiym Delail'n-Nbvve'de bn Ebi'd-DUnya "Fi Kitab

Men $c

Beyhak

Badc'I-

lahrie etmitir.

Siiy. Mciahil. Shf. 44.

Mcvi" de Encs b Malik fnaj

tahri etmitir.

44.

(946) Saad

b.

Ebi Vakkas.

320

mam Svti.

Mcnahil s-Safa. Shf.

HASTALARI VE SAKATLARI YLETRMES

gzne sabet etti. Gz kp yanana doru sarkt. Bunun zerine Peygamber (alcyhisselm) onu yerine iade etti. (Eskisinden) daha gzel

bir

gz

haline geldi."

Kafade'nin bu kssasn. sim b. mer b. Katade, Yezid b. yaz b. mer

b. Katade rivayet etmitir (947).
Ebu Said el- Hudr (radyallahu anh) Katade'den rivayet etmitir:

"Kared (gazvesi) gn yzndeki ok yarasna mbarek tkrn

srmtr." (948).
Dedi

ki:

"Ondan sonra yara azmad

Osman

Huneyf (951)'den Nes

b.

Bir a'ma dedi

ve iltihaplanmad." (949).
rivayet etmitir:

ki:

Ey Allah'n Resl, Allah'a dua

Ona

dedi

et

de gzm asn!

ki:

Haydi

abdest al, iki rek at namaz kl ve sonra yle dua et:

(Allahm ben senden, rahmet Peygamberi olan Muhammed'in hatr
in diliyorum ve sana yneliyorum. Ey Muhammed, seninle Rabbine
gzm amas iin varyorum! Allahm, onu (bu hususta) bana efaati
git,

kl!).

"Adam

gzleri

alm

bir halde

dnd."

(950).

Rivayet:

bn

M ula ih el- Esinne (952) (adnda) bir zata sudan doymamak hastal

atmt. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'e haber sald.

"Peygamber (alcyhisselm) bunun zerine eline yerden bir avu toprak ald zerine okudu ve gnderdii adama verdi. Adam kendisi ile alay
gelip

edildiini zannederek hayret iinde

(94X)
hadisin
h.

ifa

mellifi

dier

Kaad

(949)

bir kenar-

mam bn shak m rivayetini ifa'sma tarik - rivaycliyle dercettigi gibi.

hn nhak'n hu rivayetini mam Bcyhuki de Sa'd
Ayrca bn Adiyy'i de Katade b.Numun tarikiyle tahri edildii fakat

lyto,

rivayet riklerine de iaret eylemidir.

Vak kaslan tahriv etmitir.

miirsel

onu ald ve gtrd. Hasta

olduunu

mam

mam Syl.

Menahil. Shf. 44 'de beyan etmitir.

Bcyhak: Ebu Saidtl- Hodri vastasyla Katade

b.

Numandan

rivayeti tahri etmitir.

Syti. Menahil. 44.

(950)

mam Timizi; Snen,

Hurevtne

b.

kamciV
(r.a.)\Un

Sahil tariki

Salati

ayn

adl ederinde.
(951)

vcV Snneti

tarik ile

mam

Osman

b.

(952) Mulaib

ile

Ebvab'd- Daavl. Bab (Min Ediyctil- cabeti) de .1573

bn Macc.
Osman b Hanil (r a ) dan tahri eylemitir.

l-

mam

fiyha. 189.

1385 No.lu metni

Batn

tahri.

"Ma

etmitir.

Cc

fi

Salalil Haceti" de yine

nam Mesai. " Amdn Fi'l-

No

5. Kitabu'l-

CKnan

Yevmi

lu metni

h.

Hanil

vc'I- Lcyleti"

Hkim. Mslcdrck'indc. Bcyhaki eserinde sahihicmislcrdir.

Hanif(r.a)
Esinne.

32i

ifa-i erif: 21

FA-

ERF

TERCMES

da duruyordu. Ald (Reslullah'n gnderdii eyi) ti ve annda Allah

ona ifa ihsan etti." (953).
El-Ukeyl Habib
den:

Babamn

b.

Fudcyk (954)

gzleri kr

(Fureyk de deniyordu bu zata)

olmutu. Hibir eyi gremiyordu.

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) gzlerine okudu ve iyileti. Seksen yana girdii halde ineye iplik geirdiini grdm (ondan sonra).'*

olu Kulsum

Hseyin

(956)*a

Uhud gn ok

atlm

boaznda

ve

yara

amt.
"Peygamfc^r
Abdullah

b.

(sallallahu aleyhi ve sellem)

'okudu, fledi ve iyileti."

Uneys (958)'den:

Yzndeki ve bandaki yarasna okudu ve yara iltihaplanmad

Hayber gn Ali

(953)
Vktdi.

ifa arihi Molla

Urvc (r.a.)'dan

(954) Habib
(955)

mam

tarikinden

b.

(fc.v./nin gzlerine

Aliyy'l- Kaari.

rivayel elliklerini

eyh

okudu ve hemen

(C.l. Shl\

374)dc

(957).

iyileti. (959).

halis-i erifi

Ebu Naim vc

mam

beyan etmitir.

Fudcyk (Fureyk).

Ukiyl.

F.<J

Duafa adl eserinde onu tahri etmitir.

ifa 'sna nakletmitir.

mam bn Ebi eybe

Kaad yaz bu

metni onun rivayet

mam

Bcyhak ve Taberni dc ondan rivayeti lahri etmitir. Ayrca

Msned'inde Habib b. Freyk'den hadisi tahri etmitir.

(956) Kulsum b. el- Husayn: Uhud gazvesinde bulunmu olan sahabedendir. Biul- Rdvan'da da bulunmutur, mretl- Kaza 'ya gittiinde kendisini Medine kaim makam olarak Reslullah nasbetmitir.

bn hab'z-

(957)

mam

Zhri.

mam

Ahmed

kendisinden hadis rivayetini tesbit etmilerdir.

Tabcrani' hadsi tahri etmitir.

bn Es

(958) Abdullah h. Oncy.s,

"Stlyi, Mcnahil.

ad Haram

h.

Malik b

44"

Ganem b. Ka

bi

l-

Chent. Entari

dir.

Uhud

gazvesinde bulunmutur..
(959) mam Buhar; 56. Kitabu'l- Cihad. Babu Dua n- Nebiyyi (s.a.v.) ile'l- tslm" da Ebu Hazm
babasndan hadisi rivayet etmitir. Ayn kitab. Babu Fadli Men Esleme ala yedeyhi Reculin" Ebu H&zim Sehl (r.a.) ayn hadsi rivayet etmitir. Kitabu'l- Megaz, Babu Gazveli Hayber. Yine Ebu Hizm
tarikiyle Schl(r.a.) 'dun. Kitabu Fadailc'I- Ashab. Babu Mcnakb li b. Ebi Talih (r.a.J/di iki rivayeti
toplamtr. mam Mslim. 32. Kitabu'l- Cihad vc's- Siyer 45. Babu Gazveti Zi Kared ve Gayriha ''
da 132 (1807) No.lu hadis erifi yas b. Scicmc tkn o da babasndan rivayet etmitir. Sekli ile tesbit
vc lahri etmitir. 44. Kitabu Fadaile's- Sahabeti. 4. Babiin Min Fadaili Ali h. Ebu Talih (r.a.) da. 32
(....) No.lu hadisi vc 33 (2405) Ebu Hrcyrc rr..L>'dan tahri ettii hadisi 34 (2406) No. Schl b. Sa'd
hadisini. mam Tirmizi. Ebvabu'l- Mcnakb. Bahtn (Ene Daru'l- Hikmeti vc Aliyyn Babuha) da 3726
No. ile Sa'd h. Ebi Vakkas 'dan o da bahasndan olmak zere tahriv etmitir. mam hn M*cc: Snen.
El- Mukaddime. ||, Babun fi Fadaile Ashabi- Rcslillahi sallallahu aleyhi ve sellem" de 117 No.lu Abdurrahman b. Ebu Leyla'dan ayn hadiseyi meyyid hadsi tahri etmitir.
i

322

YLETRMES

HASTALARI VE SAKATLARI

Hayber gn Seleme b. Ekv'nn yarasna nefes etti ve derhal

iyileti

(960).

Zeyd

Muaz (rudyallahu

b.

da Allah'n inayeti

anh)

m kesine kln isabet etmiti. Onu

iyiletirdi (961).

ile

el-Hakem'in krlan ayan da biiznillahi Tel

de tam yerinde, atndan inmeden... (962).

AH

iyiletirdi.

b.

Hazreti Ali (radyallahu anh) ayandan yaknyordu.

gamber (sa Hail ahu aleyhi ve sellem) dua buyurdu:

Onun

Hem

de Pey-

iin

ayan

ona dedirdi,
Allanan, ona ifa ver, ona afiyet ver!) dedi ve
ondan sonra Ali (k.v.) ayanda herhangi bir sanc hissetmedi (963).
(

Ebu Cehil Bedir gn, Muavviz h. Afr'nm

elini

kesmiti,

elini

tayarak

Resiullah (sallallahu aleyhi ve sellemy in huzuruna geldi.

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) ona okudu ve yerine

derhal yerine yapp kald (964).

bn

Vehb

rivayet etmitir (bunu).

Yine onun

(960)

den

yaptrd,

rivayeti cmlesjndendir:

mam Buhar:

Sahih. Kitab'l- Mecazi. Babu Gazvcti Hayher'dc

F.b U beyti

tarikiyle

Seleme '-

lahri etmitir.

(961) Zeydb.
tahri elliin,

Muaz'a

ayrca

izafeten nakledilen mucize-i Nebeviyi

bn

Abd.

tshak ve varidinin de lahri elliini.

44'dc Vakid'nin hadiseyi El-Haris

b.

Ev*

bandan gemi olarak

fc'nin de Cabir (r.a.) dan hadisi tahri ettiini ve

b.

Humeyd Tcfsir'inde krime 'den

mam

Syi. McnahilV Safa Shf.

rivayeti lahri ettiini

o hadisenin Abbas

b.

mam Beyha-

Brn bandan gemi olarak

lahri ettiini kaydetmitir.

Kand yaz merhumun ifasna

naklettii bu hadiseyi

mam Buhar.

Sahih. 48. Kilab'r- Rchn, 3. Ba-

b Rchni's- Silah" de Cabir (r.a.)'dan. 56. Kitab'l- Cihad vc's- Siyer. Babu'l- Kizbi fi l- Harbi'' de
Cabir b. Abdullah (r.a.J'dan ve Bab'l- Fetki bi Ehli 'I- Harbi" yine Cabir (r.a. j'dan. Kitab'l- Megazi.

Babu

Katli

K'b

b.

mam Mslim:
Yehud.

el-Erefde Cabir

b.

Abdullah (ra.)'m en uzun ve

tafsiltl

Sahih. 32. Kitab'l- Cihad ve's- Siyer. 42. Babu Katli

19 (1801) No.lu hadsi Cabir (r.a.) dan tahri etmitir.

Kh

metni tahri etmitir.

b. el- Esre/7

Tagtl-

mam Ebu Davud:

Snen, 15. Kitab'lCihad. Babn fi'l-Advvi Y'ta al Grralin vc Yclcsebbch Bibim. Yine Cabir (r.'j'dan 19. Kilabu'lHarac vc l- Feyy ve l- marc. 21 Babu Keyfe Knc hrac I YchiKi Minc'I- Medine'de Kb. b. Malik
onun du babasndan rivayetim lahri etmitir. Buhar. Mslim vc F.b Davud'un hepsinin rivayetlerinde
1

mevzubahs edilen ahs,

(962)

mam Ebul-

adl eserinde
(963)

Muhammed

Abdullah

lahri etmitir.

mam Beyhak.
mam

h.

Mesleme'dir.

Muhammed b

mam

Abdullah

b.

b.

Abdlaziril- Bcpaviyil- Kebr.

Muccm

s-

Sahabe

Syi. Menahil. Shf. 44.

Seleme 'den Eser'inde

tahri etmitir;

mam Syti. Menahil.

45.

Beyhaki ve bn Seyyidi'n- Nat> eserlerinde lahri etmilerdir. bn Scyyidi'n- Nas'm tahri(964)

cinde hadiseyi ika edenin krime b. Ebu Cehil olduu bildirildiini Beyhak ve fon Vehb'in rivayetinde

Ebu Cehil olarak

Kaari.

erh.

rivayet teshil edilmesinin

C.l, Shf. 376 ve

vukua mni olmayacana dair ifa Sarihlerinden Aliyy'l-

ihab erh. C.3/130 vcuh

323

beyan etmilerdir.

FA-I

TERCMES

Hu beyd b. Yesaf boynundan

Bedir gn.
ise bir taraf

ERF

ylesine

yaralanmt

ki

nerde

gecek t i...

Ona nefes buyurdu ve ayrlan ksm (mbarek eli ile) birletirdi. Adam
yileti (965).

Has'am'dan
lallahu aleyhi

kadn konuamayan

bir

ve $ettem)*&

getirdi.

bir

ocuunu Allah'n Resl

Kendisine bir su

(sal-

getirildi.

"Azn alkalad, ellerini ykad. Sonra kadna verdi, ocua bu suyu srmesini ve

iirmesini

emir etti. ocuk (ondan sonra

ve Celle) iyileti. Herkesin

akln

geride

biiznillahi

Azze

brakacak derecede de akllan-

d... (966).

bn

Abbas (radyalhhu anhma)

Bir

kadn delilik

'dan

halleri gsteren bir

ocuunu

Reslullah (sallallahu aleyhi

ve sellcmy'm huzuruna getirdi.

"Peygamber (aleyhisselm) onun gsn svazlad ve ocuk istifra

etti. Karnndan kpek yavrusunu andran siyah bir ey kt. Ondan sonra ocuk iyileti." (967).
ocukken Muhammed

b.

Hatib'in koluna tencere devrildi. Peygambere

getirildi.

Peygamber (aleyhisselm) onu okudu ve mbarek

annda

eli ile

mesh

etti

ve

iyileti (968).

(965)

bn

(966)

bn Ebi eybc.

shak Siyresindc

Syti. Metahil. Shf

mam

Bcyhaki eserinde tahric etmilerdir. Syti. Mcnahif. Shf. 45.

Musannefinde

mm Cndcb'ten

rivayeti

merfu olarak

tahri etmitir.

(967) mam Ahmcd b. Hanbd; Msned'indc Said b. Cbeyr tarikiyle Abdullah

mam bn Ebi cybc w mam Bcyhaki eserlerinde tahric etmilerdir.
(968) Hads

erifi

mam

45.
b.

Abbas fraj'dan

mam Rbv Davud Tayalisi ve Bcyhakitahric etmilerdir. Syti Metahil. Shf. 45.

mam Syti (r.h.) Menahil

ve cem eyledii "El- Hasaisul- Kbra*' adl eserinin C.2 Shf. 288 "Babu AyatOh (s a v.) fi IbraiM- Ebkcmi ve I- A'ma gayr ma Takaddeme" babnBahiri nin tarihinden bu hadiseyle ilgili ve sebeb-i vrdu gsteren bir metni nakletmekledir.
da
s-

Safa dan sonra

telif

mam

Haddeaata bn Sleyman Haddesana Abdurrahman bin Osman, brahim bn

Muhammed b. Hnh an Ehiyhi an Ceddihi an Muhammed b. Hib an mmhi mm Ccmilin. kalet:
kntu minc'I- Mcdneti bilcyletin tabah tabiyhan fe fena'lAkbellM bike min arr.i l- Habccti hatta
Hatabu fc harcetu dtuhc'l Halabc fctcnalcli'l- Knlrt. tcnkcfc'el ala ziraike fclcyhubikcn- Ncbtyye salMlabu aleyhi vc leme fecaate yctcfcllu ala yedike ve htivc yekuul. P./hihi'l- be sc Rahbn- NasI

Kale'l

Buhar

fi t-

Tarihi:

ifake ifacn

ytgadir sakemen. tema kumlu bike min itdihi hatta bercet

yeduke" Hlkim. Beyhaki ve Ehu Naiym bu hads-i erifin metninde Reslullah (s a v.) buyurmu olduBuhar. Sahih. Kahu t- Ttb ve*)- Mcrzada. 20. Babu Duai'l- Aidi IH Marte'dc.
dua
Isfi

entcVSafi L ifte

illa

ki

ksm mam

Aynen. Babu Mcshi'r- Raktyyi li Vccain bi Ycdihi l- Ymna'da. mam Mslim: Sahih. 39. KhabV
den rivayc
Sclam. 19. Babu stihhaht Rukyyctc'I- Marizi" 4-46(219) ik 49 < ... > metinlerle f//:
Kitab- Tb. 36 Babu Ma Avczc bittin- NebiyyO
ti tahric etmilerdir. mam bn Mace. Snen. 31
(s.a.v.) ve Uvvizc bihi" de 3520 No. ile yine H/. A/e'dcn. lahri etmitir.

AV

324

RESLULLAH'IN BTN DUALARI KABUL EDLRD...

rchbl'm elinde khn ve hayvann yularn (dizginini) tutmasn
.

enf
gelleyecek (byklkte) yara-bere vard. Gelip Peygamber (alcyhissdm) a

yaknd.
Onu mbarek
dar devam

etti.

eliyle

ovmaya balad ve yaray bertaraf edinceye ka-

(Nihayet iyileti) (969).

Peygamber (aleyhisselm) yemek yerken bir cariye gelip istedi. Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) nnden vermek istedi. Terbiyesi kt olan
cariye:

Azndakini verdi. nk kendisinden istenilen bir eyi vermemezlik etmezdi Lokma cariyenin midesine iner inmez yle bir hay geldi ki ona, Medine'de ondan daha hayal kadn bulmak artk mesele haline geldi (970).

Azndaki nden istiyorum!

dedi.

RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'N YAPTII

BTN
DUALAR KABUL EDLRD...
Bu cidden geni bir konudur. Peygamber (aleyhisselm) bir ok kimseler
iin dua etmitir ve annda mstecab olmutur. Bu husustaki haberler mtevatirdir.

Bizzarure bilinmektedir.

Huzcyfe (radyallahu anh)'n

rivayet ettii hadsde varit

olmutur:

"Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bir adama dua buyurduu zaman, o duadan (yalnz o deil) ocuu ve torunu bile faydalanrd...*

Ebu Muhammed el-Ettb, Ebu'l-Kasim Hatim b. Muhammed, Ebu'lHasen el-Kabs, Ebu Zeyd el-Mervez Muhammed b. Yusuf, Muhammed
smail, Abdullah b. Ebil-Esved, Haremi, Sabit b. Rauh, Knyesi,
Ebu mmare bn Ebi Hafs, u'be. Katade (tariki ile);
b.

Enes (radyallahu anh) 'dan bize yle nakledilmitir:

Dedi

ki:

Annem Allah'n

Reslne yle dedi:

Ey Allah'n Resul, Enes (artk) senin hizmetindedir! Allah'a onun

dua buyur. Bunun zerine Allah'n Resul (sallallahu aleyhi ve sellem)
le dua etti:

(969)
Shf.

"mam

Taberan ve

iin

y-

mam Beyhak tarafndan cahri edilmitir. Syt. El-Menahil's-Safa.

45."

(970)

"mam

Taberin. Ebu

mame

(r.a.)

dan

tahri etmitir. " "Syti: Mcnahil. Shf.

45."

FA- ERF
(Allahm. onun

TERCMES

maln ve evldn oalt! Her verdii eyde ona bere-

ket ihsan et)... (971).

krime'nm

rivayetinden:

Enes (radyallahu anh) dedi

ki:

malm

pek oktur.
rnda saylmaktadr!".
"Vallahi

Dier

ocuum

bir rivayet:

"Benim

kadar, kimsenin rahat

yaadn

bilmiyorum. And olsun ki

(ocuk) ve torun demiyorum!".

ocuumu gmdm. Dk
Abdurrahman b. Avf (972) (radyallahu anh)

elimle yz

iki

ve torunum bugn yz civa-

yapt bu duada bu

cmledendir.

Abdurrahman (radyallahu anh) dedi ki:

'Onun duas sayesinde bir ta kaldrsam mutlaka altnda bulacam
umardm. Allah bana (rizk ve bereket) kapsn amtr..." (973).
Gerekten de ld zaman terekesinden kazmalarla altn kartld. O
kadaf oktu ki (toplamaktan) elleri yoruldu. Her hanm ondan seksen bin
altn ald. Drt hanm idiler, (drt hanm vard). Bazlarna gre aldklar
hanaltn miktar, yzbin idi. Kimi limlere gre de hastalnda
mnn hissesi seksen bin civarnda idi. Buna sulh olmutur. Hayatnda yaygn halde olan zekt ve sadakalarndan baka, elli bin (altn) civarnda da
4

boad

vasiyet etmitir.

Byk

iyilikleri bilinen bir zat idi. Bir

gnde otuz kle azat etmitir.

diyz deveden mteekkil olan bir deve kafilesini ykleri

yolunda (gzn krpmadan) vermitir.

ile birlikte

Ye-

Allah

Muaviye'ye (974) dua etmitir ve onun duas sayesinde halife olmutur.

Sa'd b. Vakkas (radyallahu anha) (975) ya, yapm, yapaca dualarn kabul edilmesi iin dua buyurmutur. Ondan sonra Sa'd b., Vakkas (r.a.):

(971) mam Buhar; Sahih. 80. Kitab'd-Daavat: 47. Babu'd-Dua bikesrcti'l-Mal ve'I-Bereketi, mam
Mslim; Sahih. 44, KitabU'l-Fadaile's-Sahabeti. 32. Babun min Fadaile Encs b. Mlik (r.a.) Hads
No. 141 (2480) 142 (2481) 143 (...) de metnin rivayet tarikini toplamlar.

(972)

s ifa

una

Abdurrahman

b.

Avf. Aere-i Mbesere'dendir. Knyesi, Ebu Muhammed'd\r Babas Avf anar

slm isin diyar- Habe'e hicretle bulunmutur. Gazvelerin o.

butundur. Beni Zhrc'dcndir.

itirak etmitir. Hz.

mer (r.a.) rasnn

fanda sayl olanlardandr. H.

(973)
(974)

"mam

31

azalarndandr. Zhd takva Cd-u Seh ilmi

ylnda irtihl cylcmidir (r.a.)

Bcyhki hads-i erifi tahri etmitir."

Sy. Mcnahil;

ir-

45.

mam Ibn Sa'd. Tabakat'l-Kiibra'snda hads-i erifi tahri etmitir.

(975) mam Tirmiz. Snen. Ebvab'l-Menakih. Menakb. Sa'dh. Ebi Vakkas (r.a.) C. 9. Shf. 320.
Ayrca mam licyhki'dc Kays b. Hzim'dea mrscl-i kasen olarak tahri etmitir.
b. Malik Vheyb o da Aere-i Mlibesere'dendir. Hayat ksaca kitageen blmlerinde yazld, oraya baklabilir.

(975) Sa'd Ebi Vakkas: (Sa'd

bn

326

RESLULLAH'IN BTN DUALAR! KABUL EDLRD...

Kime dua etmise, duas mutlaka kabul edilmitir (976).
mer (radyallahu anh)'n veya Ebu Ce//7'in Mslman olmas
lenmesi iin dua etmitir (977).
kabul olmutur.

ile

g-

mer (radyallahu anh) hakkndaki duas

mer (radyallahu anh):

Mslman olarak slm g kazanmtr.

bn

Mes'ud (radyallahu anh) der ki:

"mer Mslman olduu gnden beri glyz!" Baz seferlerinde susuz kaldlar. mer ondan dua etmesini rica etti. Dua buyurdu, bir bulut
geldi onlar sulad (978). Sonra gitti, tstiska hakknda dua buyurdu, ken-

yamur yadrld. Sonra

yamur kesildi." (979).

dilerine bolca

buyurdu,

fazla

Ebu Katade'ye:
(Yzn iflh etsin!) dedi ve yle dua

"Onun san

yamurdan yakndlar. Dua

etti:

ve cildini gzelletik" (980).

Nabieye;

azndaki dileri eksiltmesin!" (981) diye dua etti.

lnceye kadar azndaki tek di bile dmedi.^Di bakmndan

"Allah

yirmi yl

bn

Bazlarna gre bundan daha ok yaamtr.

yaamt.

Abbas (radyallahu anhma)'ya:

(976) Buhar"; Sahih

10.

KitnbVI-Ezan. 95.

Salavati Klliha'da Cabir b.

KitabVSalali,
(...)

herkes-

Semtin

Bab Vucubn-Kraaliinlmami

(r.a.)*dan rivayeti lahric etmitir,

Habu'l-Kraati fi'z-Zuhri ve'l-Asri"dc yine Cabir

34.

b.

imam

ve'l-Me'mumi fi'sMslim; Sahih. 4.

Semtin (r.a.)

158 (453) 159

rivayeti tahri etmitir.

(977)

mam Trmiz.i:

Snen. Ebvab'l-Menakb. Mcnakbii Ebu Hafs

mer

b.

El-Halhb

(r.a.)'da".

3682 No.lu metni tahri etmitir. Ayrca ayn kitab, 46. Bab "Allahmme
F.izzeM-lslame bi Ebi Cehlin ev mer." de 3684 No.lu meni Ikrime tariki ile Abdullah b. Abbas'Hkim El-Mstednk'te ayr ayr
Ahmed b. Hanbel Msned'inde,
dan tahri etmitir.
tariklerden bu hadsi tahri etmilerdir. Hkim, "Bu hads Buhar ve Mslim'in artlarna uygun-

bn mer

(r.a.)'dan

mam

mam

dur." demitir.
(978)

mam Buhuri;

lim; Sahih

5.

No.lu metni

Sahih. Kitabu l-Mcnakb. Babu Almet

n- Nbvveti fi'l-lslam'da

mran

b.

Husayn

(r.a.)'dan tahri etmilerdir.

(r.a.)dan

mam Buhar; Sahih, Kilabu'l-istiska Babu'd-Da l/a

mam Mslim; Sahih. 9. Kitabu'l-lstiska Babu'd-Duai

Enes

Malik (r.a.Vdan tahri etmitir.

(979)
b.

mam Ms-

KitabM-Cesacid. 55, Babu Kazai's-Sall, ve's-tihbabi, ta'cili'l-Kazaiha" da 312 (682)

fi

(980)

'mam

(981)

"mam

kasurc'I-Matar'da Enes b. Malik

,,
l-lstiskai de 10 (....) No.tu metni

Bcyhk; rivayeti tahri etmitir. Syvt, Mcnahil, Shf/45.

Bcyhk: Ebu

mcme

(r.a.)'dan tahri

327

etmitir" Sytf Menahil Shf: 45.

FA- ERF
"Allahm ona dinde

TERCMES
ona

fakih kl ve

tefsiri

ret"

(982).

bnAbbas'a-,

"Derya ve Kur'n tercman** ad

Abdullah

b.

verildi.

Ca'fer (radyallahu anhma)' ya:

Al veriinin bereketli olmas iin dua etti. Ondan sonra neye para yatrmsa

mutlaka kazanmtr.

Mikdad (radyallahu anh)

'

(983).

ya;

Malnn oalmas iin dua etmitir. Ondan sonra birok mala kavuUrve

Dua

b.

Eb Cu'd'a da;

etmitir ve onun da ii yoluna girmitir (984).

Hatt o dedi

ki:

"Kunasa'da (Kfe'de bir

dan dnmezdim.'* (985).

Buhar

arnn addr)

rivayet ettii bir hadste

"Toprak satn alp satsayd

onun

bile

dururdum, krk bin kazanma-

iin

yle demitir:

kazanrd

o!".

Garkadete'ye de dua etmitir. Devesini yitirmiti. Peygamber (alcyhisselm) ona bir dua buyurdu, bir rzgr gelip devesini ona geri getirdi (986).

Ebu Hreyre'nin annesine dua

etti

de Mslman oldu (987).

Ali (k.v.)*ye, souk ve scaktan etkilenmemesi iin dua etti ve Hazreti

Ali (k.v.) ondan sonra ne souktan ve ne de scaktan hi etkilenmedi
elbiseyi giyerdi,
da yazlk elbisesini... (988).
Yazn

kn

klk

Kz

hu t ima (radyallahu anha)'ya;

"Allah seni hi a brakmasn!** diye dua buyurdu.

mam Buhari:

(982)

Sahih. 4. Kilabul-Vuzu 10

hih 44. Kitabu Fadaile's-Sehabcti, 30.

Babu Vazi

Babu Fadailc Abdullah

Ma nde'l-Halai. mam Mslim; SaAbbas...da Ibn Abbas (r^.)'dan 138

b.

(2477) No.lu metni tarhi etmitir.

(983)
(984)
Kaar.
(985)

mam Beyhak
-

mam Bcyhaki.

tahri eylemitir" Stiytl, Menahil. Shl\ 46.

Delail'n-Niibvvcde Bizzate Binli

"Amr

Zbcyr" den

f.

Hars" den:

tahri eyledi" Aliyy'l-

crh-i ifa. C. 1/379."

mam Buhari:

Sahih. Kitabu Almali'n-Nbvve,

tarikiyle rivaycli tahri eylemitir.

mam

Babu Sual'l-Mrikiyne"dc Alf h. Abdullah

Bcyhaki vc Ebu Naiym de hadisi

tahri eylemilerdir.

(986) ifa Sarihlerinden "Ncsin'r-Riyaz. fi erhi Sifa-i Kand lyax" Mellifi ihab Hnfaci C.3.
Shf. 132 de fcrkad b. Scbib veya Gurkad'a ait nakledilen mucizenin izah hakknda dier arihlerc

muhalefetle hadisenin "Beni Mustalk Gazvesinde Reslullah

bulunduu
bunu haber vermesi olduuna

stullah'a devesinin

(987) Mslim: Sahih. 44

(988)

mam

(s.a.v.)

devesinin

kaybolmas

ve Re-

yerin Cibril (a.s) tarafndan haber verilmesi ve Reslullah (s.a.v.)'de

kaildir.

Kitabu FadailuV Sahabe. Hads

Ibn Mace: Snen Mukaddime.

Bab

II. Hads.

328

erif. No. 158.

117.

RESOLULLAH'IN BTN DUALARI KABUL EDLRD...

Fatma (ndyallahu anha) dedi ki:

"Ondan sonra

hi a

kalmadm."

Tufeyl b. Amir, "Bana dua buyur da

ricasnda bulundu.

(989).

kavmime kar bir almetim olsun'*

Peygamber (aleyhisselm) ona;

"Onu nurlandr"

diye dua

ki gznn arasnda
Ondan sonra dua
"Yarabbi bak

bir

etti.

nur partayverdi.

etti:

gz arasnda

iki

m, demelerinden

m sle

(bir nevi

ikence

eseri)

yapl-

korkuyorum."

Ondan sonra bu nur deneine doru yneldi. Karanlk gecelerde onu ve

etraf aydnlatyordu. Kendisine ondan sonra:

"Nur
Mudar
rey,

sahibi" deniliyordu (990).

beddua etti. Yiyecek ekmek bulamadlar. Sonra Kuolursun ac onlara!" diyerek yalvard.

(kabilesine)

"Ne

Ve ondan sonra onlara dua buyurdu ve kendilerine boka yamur ya-

drld

(991).

yollad mektubu yrtnca,

ona;
"Allah mlkn parampara etsin!" diye beddua etti.
k kald ve ne de dnyada Faris hakimiyeti! (992).
Kisr,

Namazn

kesen sabiye beddua

etti.

Ktrm oldu

Ne

Kisr'nn ml-

(993).

mam Bey hak Thri etmitir. tmran b. Husayn'dan Syti. 46.

(990) mam Ibn shak: SiyretJTn-Nebi "simle rivayeti nakletmi. Bcyhakf de ondan

(989)

i:

rivayeti naklet-

mitir. Ibn Cerir Taber'dc Kclb tarikiyle rivayeti tthri eylemitir. Syt Mcnahil. 46.

imam Buhar: Sahih. 65. Kitab't Tefsir. 44, Suret't-Duhan. 2. Babu Yae'n-Nas haza
imam Mslm: Sahih 50 KilabVSfati'l -Mnaftkn ve Ahka-mihim'de 40 (....)
No.l incini Abdlhh b. Mcs'd (r.a.)dan tnhric etmitir.
(991)

Azabtin elmV'dc
(992)

mam Bvhari: Sahih.

Btdan. Abdullah b. Abbas

(r.a.) tarikiyle

(993) Hads-i erifin

Salate"de tahri etmitir. Ayrca,

rivayetini

Ma

Yskcrfl Milnuvck.lt vc KHah

Abdullah b. Mes'ud'dan lahri etmitir.

Kitabul-lmi. Itobu

imam Ebu Davud: Snen,

mam

Babu

Kitab's-Satat,

lmi

ik'l-

ma yektau's-

Syt ei Hasaisu'l-Kbra C.3. Shf. 85 de Ibn Ebi

eyhe

eybe'nn Musannet indc WxU b. Ncmr'den tahri ettiini kaydetmitir. arih Aliyy'l-Kaar. C.
I. Shf. 380de, Hads i Ibn Hibban'm Yezidb. Mihnn'dan tahri ettiini kaydettikten sonra hadis-i
erif zerinde Eimme-i hads ile dier imamlarn grlerini nakl ve tevcih- vecihi gstermeye
alyor" dier arih Hafac C.3, Shf I37'de Onu telhis ile kendi grn naklederken imam Syt'
nin Reslullah (s.a.v.)'nin Hzr (a.s.) gibi Batna bakarak da bazan hkm verdiine dair bir risale
i

yazdn

haber veriyor.

329

Sol eliyle

FA-f

yemek yiyen

ERF

TERCMES

adama:

bir

Sa'nla ye!
Yapamyorum!
Yapamaz ol! dedi ve adam elini azna (bir daha) gtremedi (994).
Eb Leheb'e yle beddua elti:
"Allahm ona senin kpeklerinden bir kpei musallat kl!" ok gemeden onu bir arslan paralayp yedi (995).
Utbe

b.

Bir kadna:

Seni arslan yesin! diye beddua

etti.

ok gemeden kadn

arslan par-

alayp yedi (996).

Abdullah b. Mes'ud (radyallahu anh)'dan yaplan rivayetteki o

mehur

hadsi;

Secde ederken boynuna

ii

tezek ve kan dolu ince bir deri asan

Kurey'a

kar yapt bedduas.

bn Mes'ud (radyallahu

anh) dedi ki:

"And olsun onlarn Bedir gn ldrldklerini grdm." (997).
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemT in arkasna oturup da yz, dili
ve gz ile alay eden (Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'\e elenen)
Hakem b. Ebi'l-As' o vaziyette grd ve yle beddua etti:

"yle ol!". ok gemeden az, burnu yamuldu, lnceye kadar bu hal

onda devam etti (998).
Cessme olu Muhallim'e beddua etti. Yedi gn gemeden ld, (defnedildi).

Fakat yer onu frlatp darya att. Sonra gmld. Tekrar

frlatt. Birka kere bu byle devam ettikten sonra bir vdinin iki yan arasna koydular ve tala paraladlar (999).

dar

(994) /mam. Mslim: Sahih. 36. Kitabl-Eribc. 13. Babu

Hads No. 107 (2021) 108 (2021) dc EN Se/cmedcn.
(995)

NevM

bn
b.

Adabl-Taam ve-arab vc Ahkamiha.

hhak Siyre^'n^Nebiy 'sinde Urvc b. Zbcyr tarikiyle Hkim. El-Mstedrek 'inde Eb

ve o da babasndan olmak zere olan rivayet tarikiyle mam BeyhakVe

Ebu Akreb

Delail'n-Nbvve'de

baka

bir tarikten

hadsi

tahri etmilerdir. Syl, Mcnahil. Shf. 46.

(996) bn Saad. Tabakal nda. Kclbi tarikiyle Abdullah

yt. Mcnahil. Shf. 46.

b.

Abbas

(r.a.)

dan hadsi

tahri etmitir. "Sil-

(997) imam Buhar: Sahih. 4. Kitab'l-Vuzu, 69. Babn Iza lkiyela zahri'l-Musalli Kazerlln ev
Ciyfctun lem ttifscd aleyhi dath'de
Mslim. 32 Kitab'l-Cihad ve's-Siycr, 36. Babu Ma
I ukiyv'n-Ncbiyya (v.n.nb inin L/n'l-Mrikyne'de hatif No. 107 (1794) 108 (...) de 109 (...)da

mam

Abdullah
(998)

b.

Mes'ud

(r.a.l'dan tahri etmilerdir.

mam Beyhki.

Abdurrahman

kiyle rivayeti tahri etmitir.

b. Ebi Bekrii Sddyk (r.a.) ve bn mer ve Hind b. Hatice tariAyrca bn Cerir Taberide mevsul olarak rivayeti tahri etmitir. Syti:

Mcnahil, Shf. 47.

mam

Beyhakf Ktfaysa b.
(999)
etmitir. Syti, Menahil, 48.

Zwy Vfr'ten

Cm'r7-76er'de

330

bn mer

(r.a.)*dan tahri

YLKLER,
At sattn
at

sonra,

HASLETLER. HER

TUTTUU

inkr eden bir adama, Huzeyme'nin ahitlik etmesinden

geri verdi ve

yle

dedi:

"Allahm, adam eer yalan sylyorsa onu onun hakknda mbarek

klma (hayrn gsterme)". Sabah olunca at ayaklarn uzatm olarak bulundu. Evet, bu babtaki mucizeleri saymakla bitmez. (1000).

YLKLER, HASLETLER, HER TUTTUU

ETT

VEYA TEEBBS
EYLERDE, GZLERN ONA EVRLMES...

Ahmed b. Muhammed, Ebu Zerel-Hcre\', Kad Ebu Ali, Kad

Ebu Abdullah Muhammed b. Abdunahman, Kad Ebu'l-Velid, Ebu Zer, Ebu
Bize,

Muhammed. Ebu

tshak.

Ebu t-Haysem.

cl-Frebri, cl

Buhar, Yczid

b.

Zu-

rey\ Said Katade (senediyle);

Enes

b.

Mlik (radyallahu anh) dan:

Medneliler bir defasnda ok korkmutu. Bunun zerine Allah'n Res(sallallahu aleyhi ve sellem) Ebu Talha (radyallahu *nh)'m atma bindi,

-Bu
man

pek hzl koamazd-.

Ebu Talha (radyallahu anh)'a:
at teklerdi,

"Atn

Koup

gittii,

dnd

za-

denizmi meer!" buyurdu.

bir

"Ondan sonra atma

sratli

komakta

hibir at yet iemezdi." (1001).

Cabir (radyallahu anh)'m yorgun devesine yle bir dokunuverdi. ylesine canland ve hzland ki, Cabir (radyallahu anh) nerdeyse yularm elin-

den karacakt (1002).

Cuayl el-Eca'i (radyallahu anh)'nin atma da aynsn yapt. Ona da

yanndaki sopa ile hafife dokundu, dua etti, at ylesine ahland ki, Cuayl (radyallahu anh) onu zor zabtetti. O atn neslinden on iki bin kadara
satt (1003).

(1000)

mam Ebu Davud bu hadsi tahri etmitir, diye Ibn

Haccr clfrabc, C.

Shf. 425'de Hzey-

roc 'nin icrcmc-i halinde kaydetmektedir.

mam

Sahih 56. Kitab-l-Cihad.82 Bah'l-Hamail veTa'lik's-Seyfi bi'l-Unik'de

Mslim. 43. Kilabu'l-Fadail. 1 1. Bahn f. cceatin-Nebiyyi (s a v.) vc Tckaddmihi IH-Harb. 48 (2308)
Tirmm (Kitab) Ebvabu'l-Cihad, Babu Macc fi'1 Hruc inde'l-Fezai'dc 1685. 1686.
No.lu metni
1687. No.lu hadsleri yine Enes b. Mlik <r.a.)"dan tahri etmitir.

(!00l)mam Buhar;

mam

la Istera Dabbe(r.a.)'dan mam

Abdullah
dc
Cabir
b.
zalike
kabzen"
yeknu
ten ve Cemalen
NikabcM-Bikr.
55
(...).
56
(...).
57 (...), 57 (...)
BabuVtihbabi
16.
Kitab'r-Rda
Mslim. Sahih. 17.
etmitir.
tahri
AMnttah'im
metni
Cubr
b.
de drt ayr
(1002)

/mam

Buhar, Sahih. Kitab'l-Byu-Babu irai'd-Devabbi ve'l-Hamiyri ve

ve

(1003)

mam

Hvc

Beyhaki

aleyhi hel

tahri etmitir. Syti,

Mcnahil

331

46..

FA-1

ERF

TERCMES

Sad b. Ubade (radyallahu anh) 'nin tembel eeine bindi, geri verirken
faal ve son derece hzl bir merkeb olarak verdi (1004).

Mbarek kllarndan bazlar Ha! id b. Velid (radyallahu anh)'m kalensuvesinde bulunmaktayd. Onun sayesinde hangi harbe katld ise muhakkak muzaffer olarak

Sahihle Ebu Bekr

kt

(1005).

kz Esma

(radyallahu anhma)'&an nakledilmitir:

Peygamber (aleyhisselmym Taylasan cbbesini kard ve dedi

ki:

'

Allah 'm Resl(sallallahu aleyhi ve sellem) bunu giyerdi, biz onu hastalarn ifayab olmas iin ykardk.)" (1006).
'(

Bize,

(Kad Ebu

Muhammed

b.

Ali

bn Sekre, eyhi Ebu'l-Kasm

el-Me'mun
Him'r-Ruayn Sebit)'dan naklediyor. Dedi ki:
b.

(b.

"Bizde Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in tencerelerinden bir tencere vard, iine hastalarn ifayab olmas iin su koyardk" (1007).

Cehcah el-Gifarl Osman (1008

a) (radyallahu

anhym elinden Reslul-

kulland vc eskimeye yz
nsanlar bartlar:

lah (sallallahu aleyhi ve sellcmY'm eskiden

tuu) asasn dizinde krmak zere ald.

tut-

"Dizlerine yle bir hastalk geldi ki senesi gemeden ld" (1008).

Abdest suyundan Kuba kuyusuna dkld. Kuyunun suyu ondan sonra hi

kesilmedi (1009).

Enes (radyallahu anhym evinde bulunan bir kuyuya nefes etti. Medine'de ondan daha tatl suyu bulunan bir kuyuya rastlanmad (1010).
Bir suyun

mam bn Saad,

"^H)
1

yanndan

1005)

mam

Bey hak i

geti.

Ishak

b.

Durumundan sordu:

Abdullah

lahri etmitir.

b.

Talha'dan rivayeti lahri etmitir.

mam Syvtf,

Menahil:

SOyut. Menahil: 46.

mam

Buhar, Sahih. 76. Kilab't-Tb, 28. Bahu'l Humma min feyhi Cehennem. Mslim,
(1006)
Sahih. 39. KilabU's-Selm. 26. Babn li klli Dain dcvaOn ve's-Tihbabi'l-Tcdavi'de 82 (2211) de Esma (r.a.)'dan tahri etmitir.
(1007) ifa Sarihi ihabOddin Hafac. C. 3, Shf. 148'de
rVevevf'nin kaydettii bildirilmitir.

bu beyann

istinad ettii

kssay

mam

Gfar Kabilesi batkndandr. Ad Cehcah "dr. babasnn adnn

olduunda ihtilaf vardr. Btn gazalara itirak etmi, Hz. Osman (ra.) zamannda

(1008a) SahabMir. Muhacirindcndir.

Mcs'td.

.Sa'd.

Sad

vcfal eylemitir.

(1008)

Sy

mam Ibni's-Seken'm Mrifet's-Sahabc adl eserinde bn mer (ramdan lahri etliini, mam

(r.h.)

Menahil*s-Safa. Shf. 47 'de kaydetmitir.

mam

Bcyhaki'nm Enes
(1009)
de kaydetmitir.
(1010)

mam Ebu Naiym

in

b.

Malik

(r.a.)

tahri ettiini.

mam Syut(iA.) Menahil, Shf. 47

Delail'n-Nbvvc'de lahri ettiini ihab Hafac. erh. C.

de kaydetmitir.

332

3,

Shf. 150.

MBAREK EN DOKUNDURDUU VEYA

Bunun ad Beysan'dr. suyu tuzludur, diye cevab verildi. Kendileri:
-Bilkis

Nu'man'dr, suyu da gzeldir (tatldr), buyurdu ve on-

o,

dan sonra o su tatl oldu

Zemzcm'dcn
ten daha gzel

(1011).

bir kova su getirildi,

kokmaya balad

ona (yle

bir)

azna srd ve misk-

(1012).

Hseyin (radyallahu anhma) susuzluktan alyorlard.

ni verdi, yaladlar ve hemen alamay kestiler, (1013).

Hasan

ile

Dili-

Resluilah (sallallahu aleyhi

bulundurduu bir ukke (deriden yaplma

Ummi Malik (radyallahu aahfm, iinde,

ve sellemje hediye etmek iin,
bir kap)sj vard..

Peygamber

ya

(sallallahu aleyhi ve sellem):

Onu skmamasn emretti. Sonra ona onu geri verdi bir de bakt ki,
istemek iin gelirlerdi.
ii ya doludur. Ona ocuklar yiyecek bir ey
Hemen ona koard, iinde ya bulunurdu ve onlar ondan doyururdu.
Onu skncaya kadar bu, byle devam etti (1014).

Meme emen ocuklarn azlarna mbarek tkrnden

koyard, gece

oluncaya kadar o onlara kfi gelirdi (1015).

MBAREK

ELN DOKUNDURDUU VEYA DKT

AALARDAK BEREKETE GELNCE:

Selman el

Faris (radyallahu anh) efendileri,

aac dikmek hepsi meyve verecek

artyla azat edeceklerini syleyince,
yetiti ve;

irn arihJ Hafac, erh. C. 3. Shf 130 de "Beyan* isminde iki kuyu vardr, bunun biri am'
Gazvedadr. Deccal Hadisinde ismi geer, difteri de Hicaz'dadr. Resluilah ($mm) o kuyuya Zikared
suyunun ladini
sinde uramtr. Burada sz edilen odur. Onun adn Resluilah deitirmitir. Allah
deitirmitir. Sonra o kuyuyu Talhaiu'l-Feyyaz almtr, diye tafsiltla kaydetmitir
Va(1012) /mam Um Mace. Snen. I. KitabH't-Tahara. 136. Babu'1-Meccin Hna'da Abdul Cebbar b.
(

il

'

babasndan senedi

ile

659.

Nalu metni tahri etmitir. Ayn

mam Sytt, Menahil. Shf. 47'de Bey-

haki nin tahri eniini kaydetmitir.

mam Taberanfnin

Hafac. erh. C. 3. Shf. ISI'tfc hadiseyi Ebu HOreytr (r*.y*n

Mu'cem'inde tahri etliini kaydetmitir.
Mslim. Sahih. 36. Kitahl-Esribe. 20 Babu Ccvazi istitbaihi Gaynhu
(1014)
(1013)

ihah

mam

Ycku

hi zalike

.'

de 142 (2040). 143

(1015) mam Beyhaki

(...)

ila

Darin

Men

vc dier metinleri lahric etmitir.

nin Resluilah (s-a.v./m cariyelerinden Re/inc den hadsi lahri elliini

S0ylt(rj.) Menahil 48*de kaydetmitir.

333

mam

FA- ERF

TERCMES

Hepsini kendi mbarek eli le dikiverdi, ancak bir tanesini bakas dikti.
Diktii aalar tuttu. Ancak bakasnn diktii tutmad, bunun zerine (sallallahu aleyhi ve selem) onu da yerinden karp baka yere dikti, o da
tuttu. Senesinde meyve verdi.

yle bir dolatrdktan sonra, tavuk yumurtas gibi

bir altn paras verdi. Selman o altn parasndan efendilerine krk ukiyye

Mbarek

dilinde

tartp verdikten sonra bir o kadar da kendine kald. (Allah'n Resul

(sallallahu aleyhi vesellem)'in duas bereket iyle)... (1016)

Hane

Ukcyl'&en:

b.

"lkin kendi

dum

iip

de sonunu bana

Acktmda onun

iirdi.

Sevik'inden bana bir yutokluunu, susadmda onun susatmaz-

ln ve soukluunu duyardm."
Beraberinde yats

namaz

brakt

klan,

(1017).

Nu'man olu Katade'ye

bir

verip;

"Haydi bununla

git,

nnden ve arkandan tam onar arn (mesafede)

aydnlatacaktr. Evine girdiinde, siyah bir ey greceksin.

caya kadar ona vur. nk o eytandr." dedi.
seni

Katade git kendisine hurma p

d ve

hurma

kp

kn-

Evine girdi, siyah eyi gr-

verdi.

gidinceye kadar ona vurdu... (1018).

Vkkeye kaim bir odun paras

verdi.

Bedrgn (savarken)

klc k-

rlmt:

- Haydi

bununla vur",

dedi.

Sanki o odun paras elinde yaln bir kl olmutu. Ve o klla savat,

mrtedlerle yaplan savata, ehit dnceye kadar onu hi elinden brakmad, toplantlarda hep onu yannda bulundurdu (1019).

Bu klca

"el

-Avn' \ deniyordu. Unut gn onu

Cah olu Abdullah 'a

vermiti (1020).
Bir

hurma dal da

(I0ls)/mam Beyhakinin
(1017)

mam Kasm

b.

bir

zamanlar elinde klca inklb etmiti.

lahri etlisini

Sabit'l-Endls,

mam Syul (r.a.)

"Ed

Delail

fi

erhi

be inin Garibn-Huds" adl eserinde Musa b. Ukbc 80 Mihver

Syti (r.n.l Menahil. Shf. 48. 'de kaydetmitir.
(1018)

mam Ahmvd b.

Menahil Shf. 48'de kaydetmitir.

Ma Agfdehu Ebu
b.

Mahreme

Ubeyd ve tbn Kutey-

tariki ile lahri etli

diye

Hanbel, Miisned'ndc Suidi'l-Hudr'dcn lahri etmitir. Sviiti Menahil Shf.

48.
(1019)

(1020)

Syti

/mam Beyhak'mn hadsi tahri ettiini /mam Syvt(r.a.) Menahil Sfh. 48'de kaydetmitir.
/mam 0cy/?.*'nin Sa/rf b. Abdurrahman'dan, o da Mcayih'inden kayd ile tahri ettiini,

(r.a.)

Menahil Shf. 48'de kaydetmitir.

334

STSZ KOYUNLARIN ST

DE....

STSZ KOYUNLARIN ST DE ONUN

DUASI BEREKETYLE OALMITIR
(Atike b. Halid) (1021)'in koyununu, Sevr olu Muaviye'nin keilerinizi 022) Enes in koyununu, st annesi Halime'mn koyunlarn, (1023) Abdullah b. Mes'ud'un (radyallahu anb) koyununu gste-

mmi Ma'bcd

rebiliriz (1024).

Yine

Mikdad'n koyununu da buna rnek

gsterebiliriz (1025).

ashabn bir kaba ip balayp, sonra onu zerek,

bol st ve kay-

makla doyurmutur. (Yani, namaz vakti gelince, geldiler) ba bal olan

su kabn zp gzel st kaymakla (ya da yourtla) karlatlar (1026).

Hammad'n
"Umeyr b.

rivayetinden:

Sa'd 'm

ban okad
dmemiti

halde sama hi ak

ve dua

etti.

Seksen

yanda

vefat ettii

(bu dua sayesinde)" (1027).

birok kimselerden nakledilmitir. Said

(1028) ve Medluk o kimseler arasnda yer almlardr (1029).

una benzer kssalar

Utbe

Ferkad'm

b.

nk

lard.

barek

bir

elleri ile

svazlamt...

Yezid

hanmlarnn kokusuna galebe aaleyhi ve sellem) karnn ve arkasn m-

kokusu vard

Reslullah (sallallahu

b.

ki.

(1030).

Huneyn gn yara alan Aiz b. Amr (radyallahu anh)'m yznden kan

akyordu. Ona bir duada bulundu ve yz at sakar gibi beyaz bir cilde
donuverdi (gzelleti) (1031).

Kays

b.

Zeyd el- CuzamVnm

ndaki ak
sine

Shf.

sal olarak vefat ettii zaman, Reslullah (sallallahu aleyhi

"Sakar" diye ad

(1021)

verilmitir.

mam Ibn Sa'd ve Taberani, Ebu Ma'bedi'l-Hu?ai'\icc\ lahri etmilerdir diye. Syti.

48dc

(1022)

bana elini srd. Ona dua etti. Yz ya-

Menahil

kaydetmitir

mam tm

Sa'd ve

bn ahin

bu kssay

tahri ettiini

ifa

Sarihi Hafaci. C.3. Shf. 158'dc

kaydetmitir.

mam Ebu Yala vc Taberani hascn

48 'de kaydetmitir.

(1023)
Shr.
(

1024)

(1025)

bir senedi e tahri etmilerdir, diye

mam Siiyti.

Menahil

mam Bcyhakinm rivayeti tahric ettiini Syti. Menahil Shf. 48 de kaydetmitir.

mam Mslim. Sahih. 36. Kitab'l-Lribc, 32. Bab Ikrami'd-Dayfi ve ladli iysarihi'de

(2055) No.

ile

174

tahri etmitir.

(1026) ifa Sarihi Hafaci. hadis

erifi

mam hnSa d n mrsel olarak SSlim h.Ebi'l- Cd'lan tahri

ettiini C.3. Shf. I60'da kaydetmitir.

b.

mam

Zbeyr b. Bekkar'm Ahabar'l-Medine adl eserinde "An Muhammed b. AbdurrahSa'd" senediyle tahric ettiini
Syti, Menahil Shf. 48'dc kaydetmitir.

(1027)

man

mam
mam
(1030) mam
(1031) mam
(1028)

(1029)

mam

Beyhaki vc Taberani tahri etmilerdir. Syti Menahil Shf. 48.

Beyhaki tahri etmilerdir Syti. Menahil Shf. 48.

Beyhaki ve Taberani

tahri etmilerdir.

uyi Menahil

Taberani tahri eylemitir. Syti Menahil Shf. 48.

335

Shf. 48.

FA- ERF

TERCMES

Tpk byle bir hikye de Amr b. Sa 'lebe ei- CuhenS hakknda rivayet
edilmitir (1032).

Bir dierinin yzn

mesh

etmitir,

hemen yznde

bir

nur parla-

mtr.
Mclhan olu Katade (radyaahu anh) 'nin yzne de mbarek elini
srd ve yznde yle byk bir parlaklk meydana geldi ki, herkes ona
aynaya bakar gibi bakyordu (1033).

ban

da mesh etmitir.
Hanzele b. Huzeym (radyallahu anh)'in
Herhangi bir hasta adam ona getirilip yzn peygamberin elini sr-

d yere (yani

Hanzele'nin bandaki yere) srd zaman derhal iyileirdi. Keza memesi hasta bir koyun da ona getirilir, Hanzele'nin bandaki peygamber elinin dedii yere srlrd ve o da iyileirdi (1034).

mm Seleme'rim kz Zeyneb'in yzne su serpti, hibir kadnda olmayan

cemale sahip oldu! (1035).

bir

ban

svazlad, ocuk annda iyikusur olan bir ocuun

leti ve salan dzeldi. Nice byle hasta ocuklar ve adamlar iyiletir-

Banda

mitir...

Kasklarndan rahatsz olan bir adama, mbarek azndan su kartrd bir su ile onu ykamasn emretti, adam dediini yapt ve hemen
iyileti.

Tavus 'dan:

"Hangi

delinin veya

arplm birinin gsne mesh etmise mutlaka

azn

o iyilemitir. Kuyudan karlan su kovasna ne zaman mbarek

dedirdi ise mutlaka misk gibi kokmutur. (O su!) Huneyn (gazvesinin
vki olduu) gn, eline bir avu toprak ald. Kfirlerin yzne saarak,
"Katr olsun yzleri!" diyerek haykrd. Gzlerinden tozlan silerek ka-

tlar."

(1036).

Ebu Hreyre (radyallahu anh);

Ona unutkanlndan ikyet etti

elbisesini

yaymasn

emretti.

ine

avucunu daldrd ve katlamasn emretti, Ebu Hreyre (radyallahu anh)

emrini yerine getirdi ve bir daha hibir eyi unutmad (1037).

mam Bcyhuki lahri dinitir. Sy. Mcnahil sn. 48.

(1033) mam Beyhak ve Ahmet b. Hanbcl lahri etmitir. Sy, Mcnahil Shf. 48.
(1034) mam Beyhak lahri eylemitir. SOyl, Mcnahil Shf. 48.
(1035) mam Ibn Abdilbcr El-lsliab'da tahric eylemitir. Sy. Mcnahil Shf. 49.
Gazveti Huneyn'de
(1036) mam Mslim. Sahih. 32. Kitab'l- Cihad vc's- Siyer. 28. BabUn
(10)2)

fi

81 (1777) No.lu metni lahri etmitir.

mam

Buhar, Sahih. 96. Kitab'l- Itisam, 22. Bab'l- Hcceti l men Kaale Inne
Ahkame'n- NebiyyU knet zahreien'de mam Mslim, Sahih. 44. Kitabu Fadaile's- Sahabeti, 35.
Babun Min Fadaile Ebu Hreyre (r.a.) da 159 (2492) No.lu hads-i erifi lahri etmitir.
(1037)

336

ALLAH'IN

NAYET LE GAYBE ITTILA

Ata binmekte zahmet eken (atn srtnda bir trl duramayan) Cerir
b. Abdullah'n gsne yle bir dokundu; adam, en iyi ata binenlerden oluverdi (1038).
ve sska kalm olan Abdurrahman b. Zeyd b. el- Hatokad ve dua buyurdu. Hemen boy att, vcuta btn
tab'va
adam lan geride brakt (1039).

ok kk

ban

ALLAH'IN

NAYET VE

ZN LE GAYBE (BLNMEYEN

HUSUSLARA) ITT1LAI
Bu hususta

varit olan hadsler dibi

bulunmayan, suyu bitmeyen

bir

deniz kadar oktur...

Bu

mucizesi, bize kesinlikle, mtevatiren vasl olan mucizelerinden-

dir.

Bize,

mam Ebu Bekr, Muhammed b.

Ebu Bekr,
Ebu Davud, Osman b.

e/- Velid, el- Fihr,

Ebu Ali et-Tstcr, Ebu mer el-Haim, El-Lu'lui,

cybc, Cerir cl-A'me Ebu Vil (senediyle)

Huzeyfe (radyallahu an /) 'dan. Dedi ki:

"Reslullah bize yle bir hutbe okudu ki, kyamet gnne kadar (vaki olacak) hibir ey anlatmadan brakmad. Onu ezberleyen ezberlemitir, unutan unutmutur. Bu arkadalarm onu bilmitir. yle ey olur
(vaki olur) ki ben onu anlar ve hatrlarm, kendisinden uzak dm
kiinin yzn hatrndan geirip de bilahare grdnde onu tanyan
insan gibi."

Sonra Huzeyfe (radyallahu anh) dedi ki:

"Arkadalarm unuttular m, yoksa unutur gibi gzktler mi, bilmiyorum; vallahi, Allah'n Resul {sallallahu aleyhi vesellem), dnyann sonu gelinceye kadar fitneye nderlik edecek yz kadar insann
adn sylemeden gememitir. Hemen hepsinin ismini, babasnn ve kabilesinin ismini

sylemitir." (1040).

Ebu Zer (radyallahu anh)

(1038)

mam Buhar, Sahih.

56.

dedi ki:

Kitabu'l-Cihad, 162.

Babu Men

YssbUtu alc'I-Hayl'da,

mam

Mslim, Sahih. 44. Kitabu Fadaili's- Sahabe, 29. Babun Min Fadaile Cerir b. Abdullah (r.a.) 135
(2475) No.lu metni tahri etmitir.
Zbeyr b. Bek kar "in brahim b. Muhammed b. Abdulizizez- Zbcyr o da baba(1039)

mam

sndan olmak zere tahri ettiini Syt. Menahil Shf. 49 'da kaydetmitir.
(1040) mam Ebu Davud'da; Snen. Kitab'l- Filen ve Melahim Babu Zikri"!-

Fiten ve'l-

Mda-

lim'dc ifa'daki metin aynen tahri edilmitir.

337

ifa-i erif: 22

FA-I
Gkte kanadn kmldatan

ERF

TERCMES

ku hakknda

Resl (sallallahu aleyhi vesellem) bizden

tir)

"

bile bilgi

vermeden, Allah'n

ayrlmamtr (vefat etmemi-

(1041).

ve imamlarn naklettikleri sahih haberlere gre zuhurundan

evvel ashabna va'd ettii ve haber verdii btn eyler meydana gelmitir:

Sahih

ehli

Makdis, Yemen, am,

Irak'n alnmas... Genel gvenliin salanmas... O derece ki, bir kadn Allah'tan baka hi kimseden korkmadan, Hiyere'den Mekke'ye yolculuk yapabilmesi mmkn olmutur, gibi...

Dmanlarna galip gelmeleri... Mekke,

Beyt-i

Medine'nin harbe girip harbi kaybetmesini de haber vermitir (1042).

"Yarn Allah'n sevdii kullardan birinin elinde Hayber feth edilecektir inallah." (1043) demitir.
Ali (k.v.)'mn elinde fethedilmitir.
Kisra ve Kayser'in fethi hakknda nceden mmetini mjdelemitir
ve o mjde tahakkuk etmitir. Kisra ve Kayser fethedilmi, btn mal
ve mlkleri Mslmanlar'n eline gemitir.

Mslmanlar arasnda zuhur edecek fitneden de haber vermitir. mmetinin yetmi frkaya blneceini, bunlardan ancak bir frkann
kurtulmu olacan haber vermitir (ve dedikleri tahakkuk etmitir).

mmeti pek bollua

ri,

birini giyip

ve refaha

kavuacan,

gzel yastk ve dekle-

dierini karacak olduklar elbiseleri

bulunacan,

evle-

(muhafazal evler yapacaklarn) haber vermitir, hepsi de gereklemitir. Bu mealde olan hadsin sonunda yle
buyurmutur:

rini

Kbe

gibi rteceklerini

"Siz bugn o gnknden daha iyisiniz! nk onlar gurur iinde yryp Faris kzlar kendilerine hizmet ettikleri zaman, anlamazla decekler ve Allah ktlerini iyilerine musallat klacaktr." (1044).

savaacaklarn haber vermi, az evvel zikrettiKisra'nn tar- mr olacan bildirmitir. Farisin de Rumun

Trklerle, Rumlarla

imiz gibi
da

mahvolacan

bildirmitir...

mam Ahmed b.

Hanbcl Msned'lc vc Tabcran Mu'ccm'de sahih bir sencdle tahri etmilerdir. SytT, Menahil Shf. 49. Ayrca Ebu Ya'l ve Taberan! ve Ibn Meni'c Ebu'd-Dcrda'dan ayn metni lahri etmilerdir.
(1042) Bu haberi herhalde kyamete yakn bir zamanda gerekletirir Allah lem. (M).
Buhari, Sahih. 56. Kitab'l- Cihad; 102. Babu Dua'n- Nebiyyi ie'l- slm ve'n(1043)
Nbvve Sehl b. Saad (rjt.)'dan. Mslim, Sahih. 44. Kitab Fadail's-Sahabe. 4. Babt min fadailc Ali b. Ebu Talih (r.a. J'dan, 34 (2406) No. ile lahri eylemitir. Tirmiz. Snen. Ebvab'lMenakb Babu Menakb AH b. Ebi Talib (r.a.)
(1041)

mam

338

NAYET LE GAYBE

ALLAH'IN

Zamann yaklatn,

ilmin

kalkacan,

ITTILA!

fitnenin

zuhur edeceini

bil-

dirmi ve yle buyurmutur:

"Yaklaan ktlkten dolay vay Arab'n haline!" (1045).

HULASA; yer durulmu, ona dou ve bat gsterilmitir. Kendisine
mmetinin mlk- hakimiyeti uzanacan da
haber vermitir. Ve bu haberi gereklemitir. Mslmanlar Hind topraklarndan t Tanca sahillerine kadar hkim olmulardr. Hibir kavim
ve millet Mslmanlarn hkim olduu yerlere kadar hkim olamamgsterilen yerlere kadar

tr.
**Ehl-i

Garb (byk kova

kyamete kadar Hak (doru

ehli)

rinde olacaklardr." (1046) hadsindeki (Ehl-i Garb)

ihtilfa

yol) ze-

ksmnda,

limler

dtler.

bn Medine'ye gre, bunlardan murat; Arablardr. nk onlar umumiyetle kova anlamnda olan (Garb)'la su ierlerdi.
Dier limlere gre, bunlardan murat marip ehlidir. Ayn mnda
bir hads varit olmutur. Ve orada marip kelimesi gemitir.

Ebu mme (radyallahu anh)'mn

rivayeti olan

dier

bir hadsde ise

yle gemektedir:
olarak dmanlarna Allah'n
emri (nusreti) onlara gelinceye kadar galip geleceklerdir. Onlar yle-

"mmetimden

bir tife

Hakka muhazr

ce (sbit) beklemektedirler."

Nerde onlar ey Allah'n Resul? diye sordular.

Beyt-i Makdis'te... buyurdu." (1047).
meyye oullarnn hakimiyetini Muaviye'nin vilayetini haber vermitir. Ona baz tavsiyede bulunmutur. meyye oullarnn hak etmedikleri

halde Allah'n

maln

aralarnda paralayacaklarn da bildirmitir

mam

Buhar, Sahih. Kitabu El- Enbiya. Babu KssatU Ye'cuc ve Me'cuc'da Zcyncb b.
Avrca Kitab'l-Mcnakb 25'inci Bahta, Kitab'i-Ren'de 4. babta. mam
Mslim. Sahih. 52. Kitabul-Fiten vc Erati's-Saa; I. Babu Iktirabi'l-Fitcn'dc yine ayn sahabden I (2880) No. ile tahri etmitir. mam Ebu Davud, Snen. Kitabu'l- Fiten I Babn Yezker'lFitenu ve Dclailiha'da Ebu Hreyre (r.a.)'dan tahri etmitir. mam Tirmiz, S'nen. Ebvab'(1045)

Cah

(r.anha)'dan.

Babu Ma Ce fi Hruci Yc'cuc vc Me'cuc'da 2188 No.h metni Zevncb b. Cah (r.a.)'dan
Nlric clwM.fr. Ibn Mcc. Snen. 36. Kiahit'Uiic.
Iknt Mil Yek un Minel-Htcn'dc 3953
No.lu metni yine ayn raviden tahri etmitir.
Fiicn. 23.

mam

Mslim. Sahih. 33. KitabuM-imare, 53. Babu Kavlihi (s.a.v.) La TezalU Taifetn..." de 177 (1925) No.lu metni tahri etmitir. Sa'd b. Ebi Vakkas (r.a.)'dan.
Taberanrnm ve
Ahmed b. Hanbd'in olu Abdullah'ta tahri ettiklerini
(1047)
(1046)

mam

SytKr.h.) Menahil
(1048)

mam

mam

Shf. 5! 'de

kaydetmitir.

mam Tirmiz vc Hkim ve mam Beyhak'mn tahri ettiini imam Syt.

Sf'de kaydetmitir.

339

Menahil, Shf.

FA- ERF

TERCMES
Siyah sancaklarla Abbasoullan' nin kp bir ncekilerin mlik olduklar
eylerin bir kat daha fazlasna mlik olacaklarn da haber vermitir
(1048a).

Mehd 'nin kacan (1049) Ehl-i Beyti 'nin bana gelecek

musibetleri

sakalnn bandan (akan kanla) boyanmasna sebep olacak olan kimse (bn Mlcem)'
(1050), Ali (k.v.) 'nin ldrleceini (Tifenin en kts,

dir).

Ali (k.v.);

'Atei bltrendir. Dostlar

recektir." (1051) sz

ile

ise

cehenneme gi-

haber vermitir.

Hazrcti Ali'ye kar kanlardan Haricler, Nasibeler, Rafnler'den bazlar olmutur (onu tekfir etmilerdir.)...

Osman'n Kur'n okurken ldrleceini sylemitir. Dmanlarnn zerinden karmak istedikleri gmlei Allah'n giydireceini haHazreti

ber vermitir.

Kannn Allah'n (FESEYEKFKEHMLLAHU)

kavli

zerine dkleceini de bildirmitir (1052).

Ve btn bu dedikleri olmutur. mer hayatta olduu srece fitnenin zuhur etmeyeceini bildirmitir (1053). Zubeyr'in Ali'ye kar (radyallahu anhuma) kp harp edeceini (1054), Haveb

hanmnn

kurtulacan haber vermitir. Gerekten de kpekler Hazreti

vardnda havlamlardr

Basra'ya

mam Ahmed

(1048a)
kaydetmitir.

b.

Hanbel ve Beyhaki'nm

(1055).

lahri etliini

(1049) Ktb Sttncni'l-Hrba' sahiplerinin hepsi muhtelif

aynca mstakil eserler de yazlmtr.

imam

Syli, Menahil Shf. Sl'de

tariklerle tahri etmilerdir.

Bu konuda

mam Hakim Ebu Saidi'l-Hudr'dcn tahri ettiini Syf. Menahil, 5i'de kaydetmitir.
(1051) mam Tabcrani'nin mam Ali (ra.) Suhayb (km.) ve Cabir b. Semurc (M.)'dan lahri ettiini
(1050)

mam

Syli. Menahil 51 "de kaydetmitir.

mam

mam

Tirbn Mce. El-Mukaddimc, ladlu Osman b. Aftan (f-flj'dan 112 No.lu metni
Snen, EbvabM-Menakb, 57. Babu (Osman Yestemsik bi vastyyeti'l-Resli (s.a.v./de) 3607
No.lu metni tahri ettii gibi,
Bey haki de tahri etmitir.

(1052)

miz.

mam

mam Buhar Sahih 9. Kitahu Mcvakyts-Sali 4. Bahus-Salli KcfTcrctnde Huzeyfel'h

Kitah'l-yman. 65. Bahu Bcyani Ennc'I slmc bedee GaYemani (r.a.)'dan. mam Mslim. Sahih.
(1053)

riybe Sc Yeudu Garyba'da 231

(144) No.lu hadsi yine

Huzyfc (rjl.)'dan

tahri etmitir.

mam Tir-

Snen, Ebvab'-Eitcn Babu'l-Fitncli'l-Lcti temucu Ke Mcvci'l-Bahri'dcyinc Huzcyfc (rM.)'dan

lahri etmitir. Ayrca
Beyhak de tahri etmitir.

miz.

mam

1054) /nam Beyhaki'nm tahri ettiini

(1055)

mam

mam Ahmcd b.

Syti

(r.h.)

mam

Syti Menahil Shf. 5l'dc kaydetmitir.

Hanltcl (r.h.) ve Bczzar

Beyhak sened-i sahih
Menahil Shf. 5Tdc kaydetmitir.

340

ile

lahri etmitir, diye

NAYET LE GAYBE

ALLAH'IN

ITTILAI

Asi bir grubun Ammar 't ldreceklerini sylemitir (1056). Ve Muavye'nin arkadalar onu ldrmlerdir (1057).

Abdullah

b.

ez-Zubeyr (radyallahu anh) ya;

"Senin yznden vay insanlarn haline! nsanlarn yznden vay

nin haline! (yan dnyada)" diye hitab etmitir.

Mslmanlar mkl duruma dren Kuzman (mnafklardan

mn addr) hakknda;

se-

bir ada-

"O, nar ehlindendir." (1057) buyurmutur.

Bilhere

adam

kendini ldrmtr...

Eb

Aralarnda
Hreyre, Semure b. Cndb ve Huzeyfe (radyallahu
anh/n)lannda bulunduu bir cemaate yle hitap etmitir:
1
'En

sonunda lm atete olacaktr!".

d. lerinden en son

leni

bulmulardr.

Semure b. Cndb'd... Zayflam, bitkin bir hale gelmi ve snmak

iin atee iyice sokulmu ve (bu sebeble) tutuup iinde yanmtr (1058).
(Melekler tarafndan) ykanan Hanzele hakknda:

"Ben onu meleklerin ykadn grdm, sorun bakalm hanmna

nun sebebi) ne imi acaba?" buyurdu.

(bu-

Sordular, aldklar cevap son derece alka ekici idi:

Ykanmaya frsat bulamadan (harbe) cnp olarak kmt...

olayla

ilgili

olarak)

Ebu

Said (radyallahu anh)

n grdk
(

1036)

SPde

/mim Bczzar Senedi

Sahih

ite

." (1059).

tbn AbbMs (r.a.)dan tahri

etti

diye Syll

(r.h.)

Menahi! Shf.

kaydetmitir.

(1057) /mam Buhar, Sahih. Kilabu'l-Cihad.

Facir'dc Ebu Hreyre (r.a.)'dan tahri etmi$lir.

Babu Inne A lahe Ylcyyid'd-Dine

mam Mslim

F.

bi'r-Reculi'l-

Kitabu'l-iyman. 47. Rabu Galazi

Tahrime Katli'l-lnsani Nefsehu.. il hir de 178 (II) No.lu Ebu Hreyre (M.)'dan ayrca 178 (112)
No.lu metni Seh/.h.SI'd(r.a.) dan tahri etmitir.
Buhar ayrca Sehl (r.a.) dan 56.Kitab'lCihad. 77. Babu La Yekuulu Flann chidn de tahri etmitir. Ayrca, Kitabu'l-Megaz Babu
Gazvet Hayber'de yine Ebu Hreyre (r.a.)'dan tahri etmitir.

mam

(1058) mam Beyhak ve Taberanrnin Ebu Hreyre (rja.) Mevsul. MOnkat ve Mrsel olarak ayr
ayr tariklerle rivayeti tahri ettiklerini kaydeden
Syt(r.a.) tbn, Askir'm larih'inde Muhammet! b. ihn'e hadiseyi senedi ile tahri ettiini
ibare ile tesbit etmitir. (. Inne Semure
kaine Esabehu Kemin edidin vc Kine La Yekd yedfeu, Fe-cmere bi Kdrin bi Ktdrin azymetin
fe Mukiel Maen ve Evkade tahteha vettehaze fevkaha meclisen ve kine vasla ileyhi bihariha (e yedfeuhv fe beynema hve kezalik iz haefe bihi fehteraka..) Menahil, Shf. 52

mam

(I05Q)
Shf.

mam Ishak,

s,m

h.

mer b.

Kaladc

tariki ile hadsi tahri

52 kaydetmitir.

341

etmitir.

mam Sytl.

Menahil

FA-t

ERF

"Hilafet Kurey'te olacaktr.

edecektir." buyurdu (1060).

i, dini ayakta tuttuklarm

kabilesi iinde ileride bir yalanc, bir

"Sakf
buyurdu

Bu

TERCMES

devam

de ldrc olacaktr"

(1061).

Yetienler bunlarn Haccac ile Muhtar's-Sakaf olduunu kefettiler.

(Peygamberlik iddia eden yalanc) Msey/eme'nin ldrleceini haber
verdi. (Ve mrtedlerle yaplan savata ldrld) (1062).
Ehlinden kendisine ilk kavuacak olan kiinin, Fatma (r.anha) olacan
haber verdi. Vefatndan alt ay sonra Fatma (r.anha) da hayata gzlerini

yumdu)

(1063).

Hiddete (mrtedlerle harb edileceine dair)

ashabn haberdar ederek uyard.

Kendisinden sonra hilfetin otuz yl devam edeceini, ondan sonra yerini, saltanatn alacan bildirdi (1064).

Hasan b. Ali (radyallahu anhmaYmn

devam etti (hilfet).

Bu hususta

hilfet

mddetiyle tam otuz yl

izahat vermitir:

i, Nbvvet ve rahmet olarak balad... Sonra rahmet ve hilfet olacak... Sonra efkat ve merhametten yoksun kt bir saltanat olacak... Sonra mmeti fesada srkleyen bir tekebbr, tecebbr haline

"Bu

gelecek..." (1065).

Uveys

(1060)

el

durumunu haber

Kareni (k.s.)'nin

mam Tirmizi.

Ebvab'l-Fiten, 49. Babu

Saat 2228 No.lu Metni

Amr

b.

As

Ma Cae

verdi

Ennc'l-Hulcfa min

(1066).

Kurcyin

il

en Tckuumc'l-

(r^.)'dan tahri etmitir.

Snen. Ebvah'l-Filcn. 44. Babu Ma Cac fi Sakiyfin Kczzabn ve Mbiyr'de

Mslim. Sahih. 44.
Abdullah b. Usm b. tbn mer (r.a.)*dan 2221 No.lu incini tahri etmitir.
Kitabu FadaileVSahabcli. 58. Babu Zikri Kezzabi Sakiyfin ve Mhiyruhu'da 229 (2545) No.lu metni
(1061)

mam Tirmizf.

mam

tahri etmitir.

Sahih, Kitab'l-Megaz. 64. Babu Vefd Beni Hanife de tbn Abbas fraVdan.
Mslim. Sahih. 42. Kitabifr-Ruya. 4. Babu Ru'ya'n-Nebiyyi (sM.v.)'dc 21 (2273) No.lu metni ayn rviden tahri eylemitir.
Buhar. Sahih. 79. Kitab'l-lsti'zan.43. Babm Men Nac Beyne Yedeyi'n-Ns ve
(1063)
(1062)

/mam Buhar,

mam

mam

Menlcm Yuhbir bi-Srri Sahibihi'de. mam Mslim. Sahih. 44. Kitabu Fadaile's-Sahabe, 15. Babu
Fadaile Fatma fraj'di 97 (2450). 98 (...). 99 (...) No.lu metinleri Hz. isc fraj dan tahri etmilerdir.

Snen, Ebvab'l-Fiten, 48. Babu Ma Cae fi'l-Hilafeti de, 2272 No. UeSTey-'
ne (r*.)'dan metni tahri etmitir, /mam Ebu Davud, Snen. Kitab's-Snne, 9. Babn fi'l-Hulefa'da
(1064)

mam Tirmizf,

yine Sfeyne (m.)

dan

(1065)

mam

{IMh)

mam Mslim.

tahri etmitir.

mam

Beyhak, Ebu Ubeyde fr.a.)'dan ve

Bezzar, Msned'inde ve
Mcnahil
Shf. 53'dc kaydetmitir.
Sy'n.
(r.a.)'dan tahri etliini.

mam

Sahih. 44. Kitabu

(rj.rda 223 (1543) vc 224

(...).

225

(...)

adailc's-Sahabe. 55.

b.

Cebel

Babu Fadailcs veys'l-Karcn

No.lu metinleri tahri etmitir.

342

Muaz

ALLAH'IN NAYET LE GAYBE ITTILAI

Namaz vaktinde klmayacak olan emirlerden de haber verdi (1067).
mmetinin inden -drd kadn olmak zere- otuz yalanc kaca-

(nceden) bildirdi

Dier
4

(1068).

bir hadsde:

dier nshada adam olarak geiyor ilerinden

mehur) decel olduu" (1069) beyan edilmektedir.

Otuz yalanc deccal

birinin (o

"Sizden olmayan baka milletlerin

yaklamtr." (1070) buyurdular.

"Khtanl bir adam asasiyle

kopmaz 11 (1071) buyurdular.

malnz

yemesi,

boynunuzu vurmas

nne katp srmedike kyamet

sizi

Yine yle buyurdu:

benim neslimdir, sonra onlar takip eden nesil. Sonra

onlar takip eden nesil. Sonra onlar takip eden nesil. Ondan sonra bir
kavim gelecek ki, ehadet etmeye kalkacaklar (fakat yalanc olduklar

"En

iyi nesil,

ehadetleri kabul edilmeyecek. Hiyanette bulunacaklar, kendilerine (bu yzden) kimse emin olmayacak, korkutacaklar ve szlerinde durmayacaklar. lerinden iman (ve gbekli) kimseler de zahir olacak."
iin)

(1072).

Yine yle buyurmulardr:

"Zaman hergn biraz daha ktye gidecektir (1073). mmetimin

lk Kurey ocuklarnn elinde olacaktr!".
Bu

hadsin ravsi

Ebu Hreyre (radyallahu anh)

dedi

he-

ki:

mam

Mslim, Sahih. 5. Kitab'l-Mesacid, 5. Babu'n-Nedbi il vaz'l-Eydi alc'r-Rekbi fi'rRukui 26 (5.14) No.lu melni Abdullah b. Mesd (r.u.)'dan tahri eylemitir. Ayrca, ayn Kith 41 Babu Kcrahiycti Te'hiri's-Salt'da 239 (...) No. ile Ebu Zerr-i Gfari (rjt.) baka bir metin tahri etmitir.
Ibn Mce, Snen. Kitab Ikameti's-Salti
Nesa, Kitabu'l-tmame'de 55'inci Babta.
(1067)

mam

mam

vcVSnneli fiyha'da 1257 No.lu metni Ubade

mam

Ahmcd b.
(1068)
bir senedlc tahri ettiini,
(1069) mam
mam Mslim.

Hanbe!

(r.a.)

61.

Samit (r.a.)'dan tahri eylemitir.

Bez/arn HuzeyfetU'l-Yeman (ra.) Sahih

Menahil Shf. 52/de kaydetmitir.

ve Taberani ve

mam Syt

Buhar! Sahih.

b.

(r.a.)

Kitab'l-Menakb, 25. Babu Almeti'n-Nbvveti fi'l-lslm'da.

Babu La Tekuumu's-Saa'da 84 (2924) No.lu metni Ebu H-

52. Kitab'l-Fiten. 18.

reyre (r.a.) tahri etmilerdir.

(1070) falan Hc77ur. Miisncd'inde Hu/ey fe('1\enr.ni

(r.a.). Menahil Shf. 3.VC kaydetmitir.

ne

Vdan

tahri

etmitir diye.

mam Syt

Buhar, Sahih. Kiiabu'l-Mcnakb, Babu Zikri Kahtana'da Ebu Hreyre (r.a.)'dan.

Mslim, Sahih. 52. Kitabu'l-Fitcn, 18. Babu La Tekuumu's-Saat 60 (2910) No.lu metni yt-

mam

(1071)

mam

(r ;

ayn

raviden tahri etmilerdir.

mam

Mslim. Sahih. 44. Kilabu adaili.VSahabe. 52. Babu ladli's-Sahabc'dc 214 (2535)
Imrn
b. Httsavn (r.u.)'dar\ tahri etmitir.
No.lu metni
Sahih. Kitab'l-Fiten, Babun "La Ycti'z-Zaman lll-Hczi Bde errn
Buhar,
(1073)
minh" de Enes b. Malik (ramdan tahri eylemitir.
(1072)

mam

343

FA- ERF
'stesem, onlarn
rim." (1074).

isimlerini, falan

TERCMES

olu,

olu, diyerek aklayabili-

falan

Kaderiye ve Rafzilerin zuhur edeceini (1075). sonrakilerin ncekilere sveceini bir bir haber vermitir (1075a).
miktarda ensann says azalacaktr. Paralanacaklardr, topluluklar kalmayacaktr. Ondan sonra bakalar

Yemekteki tuz kadar

(az) bir

zerlerine tercih edilecektir (1076).

Haricleri bildirmitir, ekillerinden bile haber vermitir. lerindeki

Tral

adamn

sakat

caklarm

ismini bile sylemitir.

veya halka halka oturacaklarn

bir simaya sahib buluna-

da bildirmitir

(1077).

Koyun obanlarnn liderler mevkisine ykseleceini, yalnayak ba ak

- dolaan fakirlerin - yksek yksek binalar ina edeceklerini, cariyenin
Rabbesini

douracan

hep (nceden) bildirmitir (1078).

Kurey ve Ehzab'n kendisine bir ey yapamayacaklarn,

onlarn hakkndan geleceini bildirmitir (1079).

(1074)

mam Buhari. Sahih.

iimciin Sfehae" de tahri

Kitabu'l- Filen.

aksine kendisi

Babu Kavlin- Nebiyyi. "Helk mmetiy Ala yedi Ugay-

eylemdir.

mam Timizi. Snen. Ebvab'l-Kader, 13. Babu Ma Ce fi't-Kaderiyye'de Ibn Abbas fraJ'dan
mam Ebu Davud. Snen. Kitab's-Snne, 17. Babm fi'l-Kadcr'de Ibn mer
(r.anhma)'dan ve Huzeyfe (r.a.)'dan tahri etmitir. Ayrca mam Hkim ve Beyhaki'nin de tahri elliini mam SOyti (r.h.) Mcnahil. Shf. 53 de kaydetmitir.
(1075a) Hadfe-i erifin evvelini mam Bcgav'nin Hz. ifc (r.a.)'dan tahri eniini. mam Syti Mcnahil. Shf. 35 de kaydetmitir. mam bn MaVe. Snen. Mukaddime. 24. Babu Men Site an lmin
(1075)

rivayeti tahri etmitir.

Feketemehu'da hads No. 263'de Cabir (rM.)'dan tahri eylemitir.

mam Buhari. Sahih.

Menakb. Babu Kavli n- Nebiyyi (s.a.v.) "Akhelu min Muhsive tecavezu an MBsi'ihim" de Enes b. Malik (r.aj'dan.
Tirmizi. Snen. Ebvab'l- MenaH Fadlil-Ensar ve Kurey'de yine Encs. b. Malik (r.a.)'dan 3901 No.lu metni tahri eylemitir.

(1076)

Kitabu'l-

mam

nihm

kb

mam Buhar.

mam

Menakb.

25. Babu Almeti n- NObvve fil-slm'da.

Mslim. Sahih. 12. Kitab**- Zekt. 47. Babu ZikriM- Havarici ve Sfatihim 148 (...) No.lu Ebu SakUlHudri (r a ydan tahri etmitir.
Ebu Davud, Snen. KHabs- Snne. Babun fi Ktali'l- Havari-

(1077)

Sahih. Kitab

t-

mam

ci 'de yine

aym

rviden tahri etmitir.

(1078) mam Buhari. Sahih. Khab'l- lyman. Babu Suali Cibril (a.s.) da Ebu Hreyrc (r.a.)dan.
mam Mslim. Kitabl- yman Babu Beyanil- yman vel slimi vel- nsani de (8) No.lu metni Abdullah b. mer (r.a.) 5 (9) No.lu ve 7 10) No.lu metni hu Hreyrc (r.a.)'dan. mam Tirmir..
I.

I.

Snen. Bhvahfl'i- iyman. 4. Babu Ma Ce fi Vasfi Cibril (a.s.) li'n- Nebiyyi (s.a.v.) da 2613 No.lu
metni Abdullah b. mer (r.a.)'dan tahri etmitir.
Ebu Davud Snen. KitahV Snne Babn

mam

fi l-

btt

Kader de Ibn

mer (r.a.; 'dan.

mam Ncsa.

Khab'l-

mer (r.a.)'dan. Sneni bn Mace. Mukaddime.

9.

yman ve eraihi
Babun

fi

l-

Babu Na't'l- slm da yine

yman. 63 No.da

yine

o rviden

hadsi tahri etmitir.

(1079)

/mam Buhari.

Sahih. Kitabl- Megazi.

Babu Garvetil- Hendek'le Su leyman

tahri etmitir.

344

b. Sard(r.a.)'dan

ALLAH'IN

NAYET LE GAYBE

ITTILAI

byk veba (hastal) izleyeceini de sylemitir (1080). Basra'nn insanlarla imar edileceini sylemi (1080a), onlarn denizlerde krallar gibi savaacaklarn da haber vermitir (1081). Eer
din Sreyya (lker) yldznda olsayd, Farislerden birtakm insanlar ona
Beyti'l-

Makdis'in

fethini iki

kavuurlard (1082).

tirak

ettii harblcrin birinde iddetli bir rzgr esti,

yle buyurdu:

rzgr bize bir mnafn ldn bildiriyor" dedi ve Medine'ye

dndklerinde (gerekten de o mnafn) ldn grdler (1083).

"Bu

Yannda

yle

oturanlardan birine bir cemaate

hemen

Yemme gn

hepsi ldler, sadece ben ve

olarak (dininden dnm olarak) ldrlen bir

reyre (radyallahu anh) (1084).

Ganimet taksiminden nce, hiyanet yolu

ile

etti:

Da'ndan daha byk

"inizden birinin az dii, atete, Uhut

olacaktr" (I).

O topluluktan

hitap

mrted

adam kaldk, dedi Ebu H-

Yahudilerin mcevher dizile-

adn sylemitir. Sonra adam lrinden bir diziyi aran bir adamn
dkten sonra o dizi, eyas arasnda bulunmutur (1085). nsan vcudunu
(I) Yani ilerinden birinin kfir olarak leceini iaret

dii. atete Uhul

Da kadar byk olacaktr.

buyurmulardr: Bilindii

gibi kfirlerin

az

(M).

mam Buhari. Sahih. Kitab'l-Cizye, Babn Ma Yahzr mine'l-Gadr'de Avfb. Mlik (r*.)'dan
Cizye; Bab
lahri etmitir. eyh Aliamc Abdulganiyyi Nabiusi (k.s.) mam Buhari, Sahih. Kitab
Ma YahzOr mine'l- Gadr" de Zehir'l- Mevaris adl eserinin C.3. Shr. 77'de mam Ebu Davud. Snen. Kitab'l-Edeb'de Memmil b. Kasr'dan ayrca: mam Ibn Mce. Snen. KitabU'l-Fiten'de Du(1080)

l-

haym den
(1080a)

lahri ettiini kaydetmitir.

mam Ebu Davud.

Snen. Babu

fi

Zikri'l-Basrati'de Encs h.

Mlik

(r.a.) 'dan lahri etmitir.

Ricali
mam Buhari. Sahih. 56. Kitabu'l Cihad. .T.Bahu'd- Dua bi Cibad vc's- Sehadcli
Bahr. 160(1912)
ven- Nisada. mam Mslim. Sahih. 33. Kitabu'l- marc.49 Babu Fadli'l- Gazvi
Kitab
Cihad. 9Babu
Ebu
Davud.
Snen.
No.lu metni Enes (r.a.) dan tahri eylemilerdir. mam
Fadli'l-Gazv fi'l-Bahr'de, Encs b. Mlik (r^.)'dan mam Tirmiti, Snen, Fbvabu Fadaili'l-Cihadi,
)'dan mam Nesa, Snen. Kitabu'l-Ghad, Fadl'lGazvi'l-Bahri de. Enes
15. Babu Ma Ce
mam
Ibn Mce. Snen. 24. Kitabu'l-Cihad, 15. Babu
Mlik
(r*.)'dan
fi'l-Bahr'de
yine
Enes
b.
Cihadi
(

1081

l-

li

fi

r-

l-

l-

(t a.

fi

Fadli Gazvi'l-Bahri'de 2776 No.lu hadsi

(1082)

de

Eh

mam Buhari. Sahih. 65

Hrcyre

(1083)

Kitab

l-

Enes

b.

Mlik (ramdan tahri etmitir.

Tefsir. 62. SurctO

Cum

a Babu Kavlihi "Ahiriync

Minbm

'

(r.a .) dan.

mam Mslim.

Sahih 50. Kitab Sfatil-

Mnafyn de

Bahtla 15 (2782) No.lu hadisi Cabir

(r.a.) tahri etmitir.

(1084)

mam Taberani nm Muceminde Raf

nahil Shf.

b.

Hadic(r.a)

tahri ettiini.

mam SOyf (r.h.)

Me-

53 de kaydetmitir.

mam Ebu Davud. Snen. Kitab Cihad, Babm Fa zimi'l- Galul'dc. Halid b. ZeydilCuhent (r.a.) dan. mam bn Mce. Snen. 24. Kilab Cihad. 34 Babu'l- Galul'de 2848 No.lu hadsi
Ccnaiz'dc tahri etmitir.
lahri etmilerdir. mam Ncsa. Snen. Kitab
(1085)

fi

l-

l-

l-

345

FA-j

ERF TERCMES

batan ayaa rten bir elbiseyi hiyanet yolu ile (ganimetten) nce aran bir
adamn da kim olduunu ve
eyi nerede sakladn da bildirmitir

ard

(1086).

Devesi

taklp

kaybolduu zaman, nerede olduunu ve aaca yular

kaldn

nasl

da bildirmitir (1087).

Hatb'm Mekke
ziyesini

ile

ehline

yazd mektubu,

Umeyr 'in Safyanla

olan ka-

de haber vermitir (1088).

meyr, Peygamberi ldrmek zere geldiinde, Reslullah

(sallallahu aley-

bu hususta kime suikasd hazrladklarn ve kiminde anlatklarn (srlarn) aklaynca, meyr (Onun peygamber olduunu anla-

hi vc sellem)

makta gecikmedi) ve derhal

Mslman oldu

(1089).

Amcas Abbas 'n

(radyallahu anh) mm'l-Fadl'n

ve herkesten gizledii maln yerini de sylemitir:

yannda

Onu benden ve ondan (mmO'l-Fadl'dan) bakas bilmiyordu

Bunun zerine Abbas (radyallahu anh) Mslman oldu (1090).

terkettii

ki,

dedi.

Ubey b. HaleHn ldrleceini (1091), Utbe b. Eb Leheb' in bir arslan

tarafndan paralanacan, kfirlerden Bedir savanda kimlerin leceini
nceden bildirmi ve dedikleri hep

kmtr

(1092).

(1086) mam Buhan. Sahih. Kitab'l-lyman. Babn Hd Ycdhuh fi'l-Eyman'da Ebu Hreyre (ra.)'dan.
mam Ebu Davut. Snen. Kiabu'l-Cihad. Babm Ta'zimi'l-Galul'dc yine Ebu Hreyre (ra.) tahri
etmitir. mam Nesai. Snen. Kitab'l- Eyman'da tahri etmitir.
1087) mam Beyhaki'mn Urve'dcn mrsel olarak rivayeti tahri ettiini mam Syti (r.h.) Menahil.
fi

Shf. 54 de kaydetmitir.

mam Buhar,

56. Kitab'l- Cihad veVSiyer; 141. BabuM-Casus ve Kavlillahi tel al "Tetadvvkm evliya" da Hz. Ali (k.v.)'dtn. mam Mslim, Sahih. 44. Kitab'l- Fadaili'lSahabe, 36. Babun Min Fadaile Ehli Bedr'de 161 No.lu metni yine/-/*. Ali (k.v.)'den lahri etmitir.
mam Tirnm. Snen. Ebvabu Tcfsir'l- Kur an. Tefsiri Surcl l- Mmtahinc'dc 3302 No.lu hadisi yi-

(1088)

tehizu advvi ve

ne
(

mam

Ali (r.aj'dan lahri etmitir.

1089) Umeyr'in

Muhammedb.

kssasn

mam Beyhakiilc Tabcrani'mn Urve'dcn ayrca bn shak ile Tabcrani'mn

irsal ederek tahri etliklerini. mam Syti (r.a.)

Ca'ferb. Zheyr'dcn ceyyid bir isnadla

Menahil Shf. 54 de kaydetmitir.

(1090)
(

imam Beyhaki'mn

tahri ettiini.

mam

Syi

mam Beyhaki'mn Urve ve Said bni 7- Mseyyeb

mam Syt (r.h.) Menahil. Shf. 54 de kaydetmitir.

109 1 )

ini.

(1092)

Ene

(r.h.)
(r. h. )

mam Mslim.

Sahih. 32Kitabl- Cihad. 30.

Ir.n.) 'dan lahri etmitir.

346

Menahil Shf. 54 'de kaydetmitir.

dan mrsel olarak rivayeti

tahri etti-

Babu Gazvcli Bedr'de 83 (1779) No.lu metni

ALLAH'IN
Hasan hakknda, "Bu

sn

NAYET VE GAYBE
olum Seyyid'dir.

ITTILAI

Allah onunla

iki taifenin ara-

slah edecektir" (1093) buyurmutur.

Sa'd'a (radyallahu anh):

yal leceksin

(ok yaayacaksn) birok topluluk senden yararlanacak, birou da (slm dmanlar) senden zarar grecek (1094) diye hitab etti.

"Umulur

ki sen hayli

aylk yol veya fazla mesafe bulunan Mu'te ehlinin ldrldkleri gn haber vermitir (1094a). lkesinde Habe Kral Neca'nin ld gn de bildirmitir (1095).

Aralarnda

bir

Kendisine Kisra'nm mesajn bildirmek iin bir eli olarak gelen Firuz'a, Kisra'nm ldn bildirmi ve ld gnn hangi gn olduunu da sylemitir. Firuz bilahare lkesine dnp haberin geree uydu-

unu

grnce hemen Mslman olmutur

(1096).

Ebu Zer (radyallahu anh)'y mescidde uyurken grdnde;

karldn zaman durumun nice olacak?" diye sordu. O da:

"Mescid-i Haram'da kahrm" cevabn verdi. te bu karlkl konuma-

"Buradan

Haram'dan -

da. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ona Mescid-i

mam Buhar. Sahih. Kitab'l-Menakb.

Babu Menakb'l-Haseni vc'I-Huseyni (r.a.)*da Ebu

Bckre (r.a.) lahri etmitir. mam Tirmizi. Snen. Ebvab'1- Mcnakb. Menakb'l- Haseni ve'l- Hseyni (r.a.)da 3775 No.l metni Ebu Bckre (r.a.) dan. mam Ebu Davud. Snen. KitiibV Snne. 13.
Babu Ma Yedll Al Tekri'l- Kerami fi'l Fitneti'de yine Ebu Bckre (r.a.)'dan. mam Nesai. Snen.
Kitab'l- Cuma, Babu Muhalebeti'l- mami Raiyyetehu ve Hvc Ale'l- Minber'de. Yine Ebu Bekre
(1093)

(r.a.)'dan tahri eylemitir.

mam Buhar.

Yctzke Vcrcsclch Agniyan Hayrncn YctekkcfertTIBabu'l- KasiyMslim.

n kendisinden.
Sahih. 25. Kilabl- Vasiyyc.
s- Slsi, 5 (1628) No.lu hadsi lahri etmitir.
Ebu Davud. Snen. Kitab'l- Vcsaya. BaTirmizi. Snen.
Cc liyma Yecuzu li'l- Msiyyi f Malihi yinc&'d b.Vakkas (r.a.)"dan.

(1094)

Kilabl Vcsaya. Baht

yeti hi

Ma

bu

F.n

mam

Nsc de Sadh. Vakkas

mam

mam

Ebvab'l-Vesaya,

Babu

Ma Cae

fi't-Vasiyyeti bi'l-Slsi

Mce. Snen. 22. Kitab'l-Vesaya,

Vakkas (r.a.)'dan lahri etmitir.
(1094a)

mam

de

21 17

No.lu metni tahri etmitir.

5. Babu'l-Vasiyyeti bi's-Slsi,

Buhar'. Sahih. 64. Kilab

l-

mam Ibn
5.

6/

(r.a.)

dun

2708 No.lu hadsi yincSaad

Megazi. 44. Oa/.vcti Mutc'dc Encs

h.

Mlik

tahri etmitir.

(IOU5)

mam Buhar. Sahih, 23. Kitab'l-Ccnaiz. 4.

mam Mslim.

Babu'r-Reculi Yen'i

il

ehli'l-Meyyiti bi Nef-

Ccna/ci de Ebu Hreyrc tr.a. )'dan lahri etmilerdir. Hadis No. 62 (951).. /imim Ebu Davud. 20. Kilab l- Ccnaiz. Babun
fi*s- Salli lc*l- Mslimi yemtu ti biladi'- irki Ebu Hreyre (r.a.VAan lahri etmitir. mam Tirmizi. Snen. F.bvabl- Ccnaiz. 37. Babu Ma Cac U t- Tekbiri lec- Ccnazcti dc Ebu Hrcyrc (r.a.)'dan
Ibn Mce. Snen. 6. Kiabl-Cenaiz. 33. Babu Ma Ce H's-Salti le'n-Neci'de Ebu Hreysihi dc.

Sahih. II. Kitab'l- Ccnaiz. 22. Babun R*l- Tekbir Alc'I

mam

re (r.a.)'dan lahri etmitir.

(

1096)

mam Beyhaki'nin bu hadsi tahri ettiini mam Syli (r.h.) Menahil.

tir.

347

Shf.

54 de kaydetmi-

FA- ERF

TERCMES
tek bana yaayacan ve yalnz

karlacam
fat

(1097),
edeceini bildirmitir.

Hanmlar arasnda

Ve dedii

kmtr

gibi

(kimsesiz olarak ve-

(1098).

ve abuk olarak kavuacak olann elce

daha uzun olan hanmn olduunu haber vermitir. Ve bu Zeyneb'te (radyallahu anha) tahakkuk etmitir. nk o ok sadaka verdii iin kendisine

uzun

kendisine

ilk

diye hitab edilirdi (1099).

el,

Hseyin (radyallahu anA/n Tafta (Kfe civarnda bir yerin addr), ldrleceini haber vermitir. Eli ite biraz toprak karm ve onun ldrlecei yer ite orasdr (1100), buyurmutur.

Suhan hakknda "Kendi azas, kendinden evvel cennete

gidecektir" dedi, bir harpte eli kesilince, Peygamberin (sallallahu aleyhi
ve sellem) nceden verdii haber gerekleti (1 101).

Zeyd

b.

Da'nda

Beraberinde Hira

bulunanlar

hakknda

(onlar iin

daa:)

"Yerinde dur, nk sende. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem),

sddk, ehit bulunmaktadr'* (1 102) diye hitap etti: Ali, mer, Osman,
Talha ve Zbeyr ldrldler (ehit olarak tabii). lerinde bulunan Sa'd
da bir harbte yara ald ve o yarann yznden ld.
Bir defasnda Suraka 'ya;

"u Kisra'nm bileziklerini giydiin zaman halin nice olur?" diye hitab
etmiti. Hz.

inde yle

mer

(radyallahu anh)'ya onlar getirip,

demitir:

mer ona

giydirdi-

Bunlar, Kisra'dan alp da Suraka'ya giydiren Allah'a hamd- sena

olsun!" (1103).

rat arasnda,

(1097)

yeryznn tm hazineleri kendisine sevkedilecek olan bir

mam Ahmcd (r.h.)

Msned'indc

tahri

elliim

mam Syt (r.h.)

54d

Menahil Shf.

kay-

detmitir.

(1098)

mam Ahmcd h. HanM (r.h.) ve shak

Mes-ud (r.h.)

ile

h Rahuvcyh Msnedlcrinde

bn Ebi rnne (r.a.) lahri ettiini mam SQyl(r.h)

mam Bcyhaki'nm bn

Menahil. Shf. 54 de kaydetmi-

lir.
(

1099)

mam Buhari.

Sahih. 24. Kitabi 'z- Zekat.

lim. 44. FadailVSahabeti. 17.

Hr. ise

(r.a.) tahri

Babm Min

1 1

Babu EyyflV SadakatG Afdalde.

Fadaile Zeyneb

mam Ms-

(mm'l-M minin) frjL/dan. Hakknda

etmilerdir.

mam Bcyhaki'nin. 'lmrn Seleme. mmii'l- Fadl binti'l- Hris ve Hr. ic (r.a.)'dan tahri
elliini mam Syli (r.h.) Menahil. 54 "de kaydetmitir.
(1 101 mam Beyhaki ve bn Adiyy'in Hr. Ali (k.v.ydcn tahri ettiini mam Syt(r.h) Menahil.
(1

100)

>

54 'de kaydetmitir.
(1102) Tahrii yukarda gev".
(1103)

mam

Bcyhakioin

tahri elliini

mam

Siiyli (r.h.)

348

Menahil 54 de kaydeimlir.

NAYET

ALLAH'IN

LE

GAYBE

ITT1LAI

ehir kurulacaktr" (Bu sz ile Badat' kasdetmilerdir). Sonra hazine

le birlikte tarumar olacaktr" ( 104).
1

adam zuhur edecektir!

O Firavn'un kavmine kar olan zalimane durumdan daha iddetli olaaktr. mmetin en kt adamdr O!" (1 105) buyurmutur (ve dedii

"Bu mmet arasnda adna

Velid denilen bir

olmutur).

"Brak bir olan

iki tife

arpncaya kadar kyamet kopmaz!"

(11 06)

buyurmutur.
Sheyl

b.

Amr hakknda mer (radyallahu anh)'ya yle hitab etmiti:

"Brak ona

ilime!

gal edecektir!" (1107)

Kim

bilir belki

o seni sevindirecek bir mevki i-

buyurmutur.

Gerekten de durum ayn ile tezahr etmitir. Peygamberin (sallallahu aleyhi

ve sellem) lm haberi Mekke'ye gelince, Sheyl b. Amr ayaa kalkm
tpk Ebu Bekr (radyallahu anh)'m yapt gibi, insanlar teskin edecek ve
inanlarn takviye edecek bir nutuk irat etmitir (1108).

talid

b.

el-Vciid (radyallahu

"Onu vahi hayvanlar

mam Ebu Naiym.

anh) Ukeydir'e

yollarken;

avlarken bulacaksn!" (1109) demitir.

Nbvve'de Hatib'l- Badadi. Tarih Badat'ta Ccrir

ve
Ahb. Abdullah (r.a.)'dan tahri ettiler diye. mam Syti (r.h). Menahil 54 de kaydetmi
ve
Hve
vc
Mcdarihi
l
Ammar
b.
Seyfun
med b. Hanbcl (r.h.)'n "Ma Haddese bihi Ehad Sikatin
<II04)

MugalTel" dediini

sfahan

Dclailii n-

mam

tesbit etmitir.

mam Ahmcd b. Hanbel (r.h.) ve mam Bcyhaki'rin tahrif; ettiklerini Menahil. 55'dc kaydeden mam Syli (r.h.) tashih ettiler, demitir.
slm'da
Mcnakb. 25. Babu lanilin Nbvveti
(1106) mam Buhar. Sahih. 61. Kitabu
Ebu Hreyrc (r.a.)'dat*. mam Mslim. Sahih. 52. Khah'l- Fitcn ve Hratis Saat. 4. Babtn za tcvacchc'l(1

105)

l'l-

l-

Mslimani bf Scyfihima'da 17 (157)

No

lu

metni Ebu Hiircyre (r.a.)'dan lahriv etmitir.

mam Beyhaki'nin DdamVndc Hasan b. Muhammed'l- HaneHyye(r a. )'dan mrsel olarak

lahric ettiini mam Syt (r.h.) Menahil. 55 de kaydetmitir.

(1

107)

ema

A Mh

/>. Nnsr h Millik (faU'dr. Cahiliyclindc do slamiyet inh.

(1108) SJrfcy/ b. Amr. Abd
biridir eref-i slm ile merref olunca
taravr
olanlardan
yapabilmi
dc dc hak bildiini sylemi
(s.a.v.)>den
irtihllerin
hengmnda
frakn
HabibiUah
Cemle
Reslullah
(sa-v.)
in
fcm-i
fnda yerlemiti.

am

dolay ashah- kiramda grlen byk hzn srasnda Mekke - Mkcrrcmcdc Ht. Ebu Bckri's- Sddsk
(r.a.) nm Medine-i Mnevvere'de irl ettii gibi beli bir hutbe irildi ile Mslmanlar ikaz etmek cesaret ini gstermi vc Haib-i Ktrey olduunu gstermitir. mam bn Ebi Hayscme. H. I8'dc irtihl
eylediini kaydeiniso de Ycrmuk Ga/vesinde irtihl eyledi diyenler de vardr, fr anh). Bak el- sahc.
Ter.

No. 3537 C.

(1 109)

/mam

ri ettiklerini

2, Shf. 93.

tbn shak vc

BcyhakVn Ycrid h. Ruman

bn Mende'nin hads-i

Sahahc" adl eserinde

vasi elliini

ve Abdullah

erifi Ravi-i Sahabye Bceyr

/mam

b.

b.

Bekir'den mrsel olarak tah-

Becerct't-Tki tarikiyle "Marifettt's-

Syuti (r.h.) Menahil (55)'dc kaydetmitir.

349

FA- ERF

TERCMES

te

btn bunlar, Peygamberin hayatnda ve ldkten sonra ayn dedii

gibi zuhur etmitir: Hatta yannda oturanlarn ilerini okurdu ve kalbinizden unu unu geirdiniz, derlerdi ve onlar da, "Doru syledin, ey Allah'n Resl!" diye itiraf ederlerdi.

Mnafklarn btn gizli hallerini bilirdi, kendi hakknda olsun, m'minlerin hakknda olsun, btn konutuklarn ve evirdikleri entrikalar dahi
bilirdi. Mnafklara da, btn bunlardan haberdar olduunu sylerdi. O derece ki, ilerinden arkadana Peygamberin veya m'minlerin aleyhinde

konutuu zaman

Sus, konuma! insanlardan bunu kendisine bildirecek biri bulun

mazsa

bile,

Beth'nn btn talar

nasl

dana

kmtr yaplan
Haim

bile

ona haber

verirler! derdi...

yapldn,

yapann Lubeyd b. el- Asam olduve kl ile yaplp hurma kabuunun iine konatldn haber vermitir. Dedii gibi mey-

by (1110).

oullarna

kar

hazrladklar o ma'hut anlama varakasn yer kurdunun yediini Allah'a ait olan isim ve vasflardan baka hibir
eyi brakmadn haber vermitir. Gidip Kurey varakaya baknca, Hazreti Muhammed (aleyhisselm) in haber verdii gerekle kar karya gelmilerdir (lli).
Kurey,

Kendisini,

sra gecesi yalanlayanlara

Beyt-i Makdis'i

tpk onu

bilen ve

anlattn btn siyer kitablan yazar. Beyt-i Makdis'i

yolda grd kafileden de haber vermitir. Kafilenin geli

gren bir insan gibi

vasfettikten sonra

de ihmal etmemitir ve hepsi buyurduu

saatini bildirmeyi

gibi

kmtr

(IH2).
sonra zuhur edecek

baz olaylar da

bildirmitir:

Makdis'in i'mar Yesrib'in (Medine'nin) harabdr. Yesrib'in

harabn, Melhame'nin hurucu (k) takip edecektir. Melhame'nin da stanbul'un fethi takip edecektir." (1 1 13).
Kyamet almetlerinden de haber vermitir. Neir, Har, Ebrar, Fuccr,
Cennet, Cehennem, Kyamet arasat hakknda da geni bilgiler vermitir...

kn

imam Buhar,

(II 10)

76.

Kilabu'im

49.

Babun Hel YestehricuVSthr'de Hz.

ie (r*.). imam

43 (2189) No lu hadsi yineHz. ie (r.a.)'dan

tahri etmilerdir.
tbn Afice. Snen. 31. Kitabt- Tb. 45. Babus- Srh. 3545 No.lu hadisi yine
Wz. ie (r.n.)'dan lahri eylemitir.

Mslim, Sahih. 39. Kitabus- Selm.

17.

Babus-

Sihri:

mam

(MU) mam Beyhaki'mn bn thabiz- Zhri'en

tahri ettiini

mam Syt (r.a.)

Menahil. 55 de

kaydetmitir.
(1

12) Tahrii iin

(1

13)

Mira bahsine baklmaldr.

Snen. Kitab l-Melahim: Bbn

mam Ebu Davud.

(r.ajdan

tahri etmitir.

350

fi

Emareti 'l-Mdahim'de

Muaz b. Cebel

DMANLARDAN KORUMASI

ALLAH'IN ONU
Bu blme bylece son

nk vaki olanlar tek tek anlatacak

smazlar. Onun iin bu hususu arzettii-

veriyoruz.

bal bana bir kitaba

miz, ounun Sahih'te bulunduu ve hads imamlarnn szgecinden ge-

olursak,

tii hadslerle yetiniyoruz...

ALLAH

(c.c.)

IN

ONU DMANLARINDAN KORUMASI

Hak onu dmanlarnn errinden korumutur. lh himayesi sayesinde kimse ona dokunamamtr. Nitekim Mide sresinin bir yetinde:
Cenab

"Allah seni insanlardn errinden) korur" buyurmutur.

Bu, hususta varit olan yetlerin biroklarn

gemi

sahifelerde zikrettik.

Dmanlara kar Allah (cc.)'n ona yeteceini, ona hile ve desise dnenleri tar- mr edeceini beyan etmitir bu yetler...
Kad ehit Ebu Ali es-Sadefi, Fakih Hafz Ebu Bckr Muhammcd b. AbSay re fi, Ebu Yala el- Badad, Ebu Ali Essenc, Ebu'l- Abbas el- Mervez, Ebu sa el- Hafz, Abdb. Humeyd, Mslim
b. brahim, Haris bn Ubeyd, Said el-Cureyr, Abdullah h akk (tariki
ile) ie (radyallahu an/aj 'dan bize nakledilmitir.
dullah", Ebu'l-

Dedi

Hseyin

es-

ki:

"Allah seni insanlardn errinden) korur!*'.

yeti nazil oluncaya kadar

Kubbe'den

muhafzlar korurlard. Ondan sonra

ban

karp yle buyurdu:

Ey nas! Haydi gidiniz, artk Rabbim beni korumutur!*' (II

14).

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bir yerde konakladklarnda, ashab ona altnda len istirahatna ekilecek bir aa hazrlarlard. Bir defasnda (aacn altnda len istirahatna ekildiinde) kendisine bir Bedevi
gelerek, kolunu ekip;

Syle bakalm, imdi seni benden kim koruyacak! Allah'n Resul

lallahu aleyhi ve sellem):

(sal-

Aziz ve Cell olan Allah! diye haykrma, Bedevi'nin titremeye

balad, kl elinden dt, ba aaca arpt ve kan iinde kald. Bueli

nun zerine mezkr yet

nzil oldu...

Sahih'te rivayet edilmitir. Buna gre, bu kssann kahraman

Gavrcs b. el- Haris 'tr. Onu Peygamber (sallallahu aleyhi vc sellem) afvet-

Bu kssa

mitir.

(1

Hz.

14)

ie

Kavmine dnerek:

mam Tirmiri Snen.

Ebvabu

rr.a.J'dan tahri etmilir.

Tcfsiri'l-

Kur'n Tefcir Srel'l- Midc'de 3049 No.lu hadisi

Ayrca Beyhak de

351

lahri etmitir.

FA-I
"Ben en

iyi

Buna benzer

ERF

TERCMESt

insann yanndan geliyorum'* demitir (1115).

bir

kssa da Bedir (harbinde) geen

bir olaydr.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) def-i hacet iin ashabndan ayrlr, yalnz kalr, bunu gren bir mnafk (frsat, bu frsat) der ve onu takip
etmeye balar...

Buna benzer

kssa da Gatfan Gazas 'nda geer: Dusr b. el- Haris adnda

bir adam Ona kasdetmek ister, lkin baaramaz ve bu sebeble de Msl-

man

bir

olur.

Kavmine dnd zaman

derler

en cesurlarnda nd

ki kendisi

kavminin en

ileri

gelenlerinden,

ki:

Hani frsat elime gemiti,

Uzun boylu bembeyaz

diyorsun, onu neden haklamadn?

adamla

(tenli) bir

karlatm. Srtm

stne

d-

Kl da elimden dt, anladm ki, o bir melekti. Ve srf bu yzden

Mslman oldum (1 16), diye karlk verdi. u yetin onun hakknda inditm.

sylenir:

"Ey iman edenler, Allah'n zerinizdeki nimeti dnn. Hani bir gruh size ellerini uzatmay kurmutu da O, bunlarn ellerini sizden itip
ekmiti."
El-

(1).

HattabVmn

rivayetinde:

"Cavre5 b. el-Haris habersiz olarak Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)'i ldrmek istedi. Habersiz gelip
ucuna dikildi ve klcn ekip
saldrmak istedi. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) onu byle grnce
yle dua etti:

ba

(Allahm,

imdadma

ondan

yeti, beni

kurtar!).

Bunun zerine adamn arkasna yle bir sanc geldi ki, ayakta duramad
ve yere dt, elindeki kl da yere dverdi." (1116).
Bu babta daha baka trl bir kssa anlatlmtr. Az evvel zikrettiimiz
yet ite bu adam hakknda nazil olmutur.
Bazlarna gre, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Kurey'in kendisine bir zarar getirmesinden endieleniyordu. Bu yet nazil olduktan sonra
rahata srt zere yatabildi. Ve yle buyurdu:
steyen gelsin, bana dokunsun bakalm! (1117).

(1115)

mam

Buhar. Sahih. Kitabl- Mcgazi. 33. Babu Gazveli Zat

r-

Rka

da Cabir

(r. a.)

dan

tahri dinitir.
(I)
( 1

Mfcfc:

116)

mam

li.

mam

Vakitli.

Bey kiki vc bn shnk Obir

b.

Syti Mcnahil. Shf. 55'dc kaydetmitir.

(1117) Tahrici yukarda gceri- Oraya bakla.

352

Abdulkh

(r.a.) vaslcdcrek lahri eltiler diyerek.

___

DMANLARDAN KORUMASI

ALLAH'IN ONU

Abd b. Humeyd anlatt vc dedi ki: "Hamrnlete'l- Hateb (odun taycs

olan Ebu LeheVm ei) Reslullah n getii yola ate koyuyordu. Reslul-

yn

imi gibi zerinden

lah (sallallahu aleyhi ve sellem) sanki bir kum
basp geiyordu (ve kendisine hibir ey olmuyordu)." (1118).
anlatyor: "Kendisine Tebbet yeda sresinin kendi ve kocas
hakknda nazil olduu anlatlnca, eline ta alarak pr hiddet Ebu Bekr (radyallahu anh) ile oturmakta olan Peygamber (aleyhisselm)'m yanna geliyor, Ebu Bekr (radtyallahu anh)'\ gryor, fakat Reslullah (sallallahu aleyhi

bn shak

ve sellem)'i gremiyor. Merak edip Ebu Bekr (radyallahu anh)'dan soruyor:

Hani nerde arkadan? Beni knadn duydum.

ta azna vuracam,

Bulursam vallahi bu

diyor." (1119).

El -Hakem b. Ebi'!- As'den:

"Bir grup insanlarla aramzda

ldrecektik.

mzdan

Bu

niyetle yola

yle bir ses duyduk

ittifat ettik,

Muhammed'i bulduumuz yerde

ktk

ki,

ve onu (namaz klarken grdk). ArkaMekke'de bu sesin tesiri ile herkesin ld-

ylp

kaldk. Bir de aylnca. namazn

sandk ve olduumuz yerde
bitirip oktan oradan uzaklam olduunu grdk. Sonra bir gece yine ona
suikaste hazrlandk, birbirimize sz verip gittik. Safa ile Merve aramza
geldi ve onu grmemizi engelledi." (1 120).

mer

Hz.

(radyallahu anh) 'dun:

ben ve Ebu Cehm bn Huzeyfe araonu ldrmeyi kararlatrdk. Evine geldik, (Elhkketu) sresini oku-

"Mslman olmadan nce

mzda

bir gece

MN BAKYEH) yetine gelince,

maya balad. (FE HEL TER LEH) M

Ebu Cehm adaleme vurarak; (Haydi bundan

kurtul ey

mer!) dedi ve ora-

dan hzla kaarak uzaklatk."

Bu

olay,

mer'i (radyallahu anh) slm'a hazrlayan olaylardan

bir tane-

si idi...

amac

zaman, orada gecelediklerinde,

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) gzleri nnde kp bir avu toprak alp onlara serpmitir. Allah onlarn gzlerine perde ekmi ve onlar
Evini, ldrmek

ile

evreledikleri

mam Ebu Cafer Ccrirvh Taberinin Tefsirinde Atiyyet'l- Cedclden nr-sel olarak bu hadiseyi rivayet etliini mam Syti (r.h.) Mcnahil <55)*dc kaydetmitir.
(H I9) mam Ebu Yli'l- Mavsit. Beyhaki ve bn Ebi Hatcm'm Esma b. Ebi Bckri's- Sddk (r.anhuma) 'dan tahri etliklerini mam Syti Mcnahil Shf. 55*de kaydetmitir.
1120) mam Tabern Mu cem de. mam Ebu Naiym Delail'de hadsi tahri ettiler diyerek, mam
( 1

118)

Syti.

MenahilVSafo. Shr. 55 de kaydetmitir.

353

ifa-i erif: 23

FA- ERF

TERCMES

Peygamber (aleyhisselm)'\n kp uzaklatn grememilerdir (1 121). Yine

yapt iin onu grememilerdir ve Allah
maarada kapsna rmcek
onu erlerinden kurtarmtr. te btn bunlar birer ibret levhalardr. rmcek ylesine
rmt ki Umeyye b. Halef bile onu grnce yle demi

tir:

(Ne iiniz var maarada! Grmyor musunuz, rmcekler orada

mtr! Hem bu
Muhammed domadan nce rmlerdir)!

Maarann aznda

gelip iki gvercin

a r-

konmutur. Bunu gren Kurey-

ler:

(Eer bunun

iinde kimse olsa, hi bu gvercinler burda durur

mu?) de-

milerdir.
Hicret ederken, Surka b. Mlik b. Cu'um'\a arasnda geen kssa malmdur: Kurey, Peygamber ve Ebu Bekr'i yakalayana byk dl vermeyi

kararlatrmt. Surka onlarn Medine'ye doru yola ktklarn duyunca

(bu dl hak etmek iin) hemen atna binmi ve onlar takip etmeye balamtr. Peygamber (aleyhisselmj'a yaklanca Allah'n Resul (sallallahu

atnn ayaklan

yere batt ve Surka attan

dt. Bunun zerine detlerine uyarak fala bakt, hakknda pek hayrl kmad. Sonra yine bindi ve Reslullah (sallallahu aleyhi ve se//en) e yaklat. Peygamber ona hi bakmyordu, dvaml olarak okuyordu, Ebu Bekr(ra-

aleyhi ve sellem) ona beddua

etti;

dyallahu anh) ona bakt ve korktu.

"Bize yaklat, herhalde

bir

zarar dokunacak!" dedi. Allah'n Resl

(sal-

lallahu aleyhi ve sellem):

.
atnn ayaklar yere dizlerine kadar batverdi. Onu zerinden
frlatp att. Atn ayaklarndan duman gibi bir ey ykseldi. Surka korkmutu artk ve (imdad!) diye baryordu. Bunun zerine Allah'n Nebisi
(sallallahu aleyhi ve sellem) ona bir "Eman = gven" mektubu yazd. Bu
mektubu bazlarna gre, bn Fuheyre'ye yazdrmtr, bazlarna gre Ebu
Bu

sefer

Bekr (radyallah u anh) 'y a

. .

Kurey'in onlar hakknda koyduklar dl hakknda onlara

Peygamber (aleyhisselm) ona;

(Arkamzdan

gelenleri

brakma,

bilgi verdi

ve

bir eyler syle de geri dnsnler)

buyurdu.

Surka yanlarndan ayrld ve gelenlere:

Buralarda kimsecikleri grmedim, haydi dnn buradan, dedi.

Dier

(1121)

bir rivayet:

mam bn

Syli (r.h.)

shak vc ondan mam Bcyhaki ve bn Mcrdcvcyh'in lahri etmi olduunu

Menahi! 55 de kaydetmi vc senedinde za'f olduunu sylemitir.

354

mam

ALLAH'IN ONU

DMANLARDAN KORUMASI

imdi dua edin de kurtulaym"

diye yalvarm. Muhammed'in Peygamber (aleyhisselm) olduu kanaati iine
Surka onlara, ''Galiba bana beddua

ettiniz,

domu...
Dier bir haberde yle varit olmutur: Bir oban onlarn Medine'ye hicret etmek zere yola ktklarn duyunca, hemen artlarna dm ve Kurey'e nereden gittiklerini haber vermeyi unutmu, ne yapacan bilemez

dm,

gitmi (ve bu iten vaz gemi)...

bn Ishak anlatyor: Ebu Cehil eline byk bir kaya paras alarak Allah'n Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) namaz klarken, bana atmak istemi, topluluk da ne yapacan seyretmeye koyulmu. Bir an evvel atsn

bir hale

hemen geldii yere

geri

yapm,

elleri ta boazna kadar

da grelim, demiler. Fakat kaya eline
hareke! etmez bir halde fel olmu. Hemen bu iten vaz gemi, geri dnmeye koyulmu ve Reslullah (sallallahu aleyhi ve seilem)"m kendisine ellerinin iyilemesi iin dua etmesini rica etmi. Peygamber (aleyhisselm)
dua etmi ve elleri eski haline dnm. Kurey, O'nu grnce, ne yapt-

sordular, u cevab verdi:

nnde yle bir byk deve grdm ki. nerdeyse beni paralayacakt!

deve grmedim!
Reslullah (sallallahu aleyhi vc sellem) buyurdu:

Hayatmda onun

byk

gibi

bir

"te onun grd Cibril (aleyhisselm)

di,

eer yaklasayd hemen

onu kap verecek t i!"

Semerkandi der ki: Mugire oullarndan bir adam Peygamber (aleyhisselm) ' ldrmek kasd ile yanna gelir, Allah onun gzlerini kr eder ve Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'\n sesini duyar; fakat kendisini gre-

Hemen arkadalarnn yanna dner, onlar da gremez.

ardktan sonra yerlerini tesbit edebilir ancak...
mez.

Yasin sresindeki mahut yetin bu

iki

kssa hakknda

nazil

Onlar,

ona

olduu

sy-

lenir.

za 'ya gitmiti. Evlerinin

Hacca adnda

dam

altnda

hemen dama kt ve byk

kaya atmak istedi (Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemy'm) bana: (Cebrail ona haber vermi
olacak ki) hemen oradan yanndakileri de alarak uzaklat ve durumu kendib.

biri

bir

lerine bildirdi...".

Mide

sresindeki:

"zerinizdeki Allah'n nimetini hatrlayn...'*

bunun hakknda

olduu

arasndadr (1122).
Semerkandi naklediyor: "Amr b. Umeyyc'nin ldrd iki kiinin diyetini almak iin yardm talep etmek maksad ile Beni Nadr'a gider. Hu-

yetinin

(1122)

Medinc

mam

nazil

rivayetler

Buhar, Sahih. Menakib'l-Ensar. Babu Hicret i* n-Nebiyyi

lahri etmitir.

355

(s.a.v.)

ve

Ashabuhu

Ue'l-

FA- ERF

TERCMES

Otur sana yemek yedireim

ve istediini verelim!
Bunun zerine Allah'n Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) Ebu Beki ve
mer (radyallahu anhma) ile birlikte oturur. Huyey, Yahudilerle onlar

ldrmek

med

mavere

iin

(aleyhisselm)

ki bir haceti

eder. Cebrail (aleyhisselm) gelip

oradan kalkar; sangibi, Medine'ye varncaya kadar oradan uzaklar."

'a bildirir.

varm

Hemen ashab

durumu Muham-

ile birlikte

(1122a).
Tefsir ehli,

Ebu Hreyre (radyallahu anh)'dan bu anlamda

bir hads zik-

retmitir:

Kureye va'd etmitir: (Eer Muhammed'i grrsem mutlaka

boynunu koparacam!) diye. Peygamber (aleyhisselm) namaz klmaya ko-

"Ebu

Cehl,

yulunca,

maz

Ebu Cehre haber

Hemen

gerisin geri kat, kendisini iki eliyle

sebebini sordular.

u cevab

Ona yaklanca

ona yaklar yaklakorunur bir halde grnce,

geldi ve

verdi:

atele dolu bir hendekle kar karya geldim, nerde

yuvar! anacakt m Yeryzn kuatan byk kanatlarn sarstii

o hendee
da grdm (dm patlad)

n
ise

verdiler.

123).

(1

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdu:

"te onlar meleklerdi, eer bana

kasdetseydi onu parampara edeceklerdi, her birinin elinde onun vcudundan bir para olacakt." (1 124).

Sonra Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

'e:

"(Okumamaktan) sakn! nk insan muhakkak azar/'

(1

125) yeti

nazil oldu.

eybe b. Osman el- Haceb. Huneyn gn

ve amcasn ldrmt.

ona yetiti.

Hamza babasn

(imdi Muhammed'ten intikamm alacam!) dedi ve insanlara klcn

vurmak zere kaldrd. (Vuramad, vaz geti. Sebebi sorulunca u cevab
verdi):

"Ona vurmak

iin

yaklanca imekten daha

sratli

bir*ate

kvlc-

mn karmda grdm; kurtuluu kamakta buldum. Peygamber (sallallahu

aleyhi ve sellem) bunun farkna

ve

(I

I22a)

Syli
(1

elini

Ebu

(r.h.).

gsme

varm olacak

koydu. Elini

Naimm "Ddai>

rr.fl. I

(1124)

ettiini

mam

(r.a.)'dan lahric ettiini

mam

bn Abbas (r.a.)'dan lahric

Nbiivve" adl eserinde

Menahil Shf. 56'da kaydetmitir.

123) F.bv Naim'in "Dclail'n- Nbiivvc" adl eserinde

Syli

bn

Abbas

Menahil Shf. 56 da kaydetmitir.

Sahih. 50. Kitabu SifatU'l-Mnankm ve Ahkmihim'de

mam Mslim,

nsane Le Yctg'* da 38 (2797) No.lu metni

(1 124a) mam Beyhaki'nin Urve "den tahri
1

hemen beni yanna arkoyduu zaman o, benim nazarmda

ki

1125) Alk sresi, yet:

6.

Babt

Kavlihi: "lnne*l-

lahri etmitir.

etliini

6.

356

mam Syti (r.a.)

Menahil 56'da kaydetmitir.

___ ONUN BAHR MUCZELERNDEN BRSt

DE;

kaldrdnda

en nefret ettiim kii idi, fakat elini gsmden

insan olarak grnd (bana). Bana dedi ki:

en sevdiim

Haydi yakla, safmzda dmana kar sava! (Klcm aldm, onu

korumak zere dmana saldrmaya baladm. nmde babam grseydim
bile onun urunda gz krpmadan ldrrdm.) (1 126), (1 127).
Fudale b. Amr (radyallahu an/j'den: Fetih yl Peygamber (sallallahu aleyhi
ve scllem)'i ldrmek istedim. Beyti tavaf ediyordu. Ona yaklanca:

Fudale mi? diye seslendi.

Evet! dedim.
in sana ne diyordu syle bakalm?
Hibir ey! diye mukabele ettim. Gld ve benim iin Allah'tan maetmesini diledi. Elini gsme koydu, kalbim
tam mnsiyle sevdirinceye kadar, mbarek elini

yatt. Allah onu bana

gsmden kaldrmad

firet

(1128).

Bir haber daha:

Peygamber

mr

Tufeyl

b. et-

(sallallahu aleyhi

ile

Kay s (radyallahu anh)

geldiler. mir dedi ki:

Eryed

ve sellem)'e

b.

ey

Ben perde olaym da sen ona arkadan darbeyi

yapamad. Bunu grnce, sebebini sordu ve

Vallahi ne

reyim yani?

zaman ona kasdettimse,

seni

Fakat adam hibir

cevab ald:

indir!

nmde buldum,

seni

mi ld-

(1 129).

Birok Yahudiler ve khinler de onu ldrmek veya ldrtmek iin altlar. nsanlar buna tevik ettiler, fakat her defasnda da Allah onu ko-

mam Ebu Nam Isfahan Ddail'n-Nbvve'de Ikrime tariki ile eybc'den tahric ti, diyemam Syli (r.h.) Menahil. Shf. 56 da kaydetmitir. Ayrca bn Ebi Hayseme de rivayeti lahri

(1126)

rek

etmitir.

eybe b. Osman

Abdul Uzza b. AbdOddir elmbarek ve mhim bir vazife

Peygamberimiz tarafndan vazifelendirilmek bahtiyarlna eren sahabedendir. Halta Mus'ab b. Zii-

(1 127)

el-

Kureysi. Abdcri'dn. Knyesi

ile

Hacebi: Evkas

b.

Ebi Talha

b.

Abdullah

Ebu Osman'dr. Klbe miftahdarl

b.

gibi

onun hakknda

Reslullah (sa.v.) "Ey Ebi Talha oullan Kabe 'nin anahtarn

Dnya durduka
"
kulmak
sizde
zere alnr. Onu sizden kimse almaz. Ancak zlim olursa, o baka.
diye buyurarak
hem kendine hem de duy ana bu yk bir ikramda bulunmutur. Hicr 39 H. senesinde irlihal eylediine
beyri

dair olan rivayet,

(! 128)
fi

Fudale

dier
b.

rivayetlere nisbetle

Umeyr

b.

daha

Mulevvili'l- Leysi.

Siyer" adl eserinde bu kssay naklettii

C. 3. Shf. 207. Ter. No. 6994.

(1129) mam Bcyhakt ve bn shak
Delail-n-

saplar.,

in

gibi,

pkulmslr El sabc C.2,

hakknda ancak

bn shak da

bn Abd'l- Ben

kaydetmitir.

357

No. 3945.

"Kitabu

t-

Drer

Megazi'sinde nakletmislir Bak El- Isabe.

senedini zikretmeden lahri ettiklerini,

Nbvvetinde senedi Urve olarak zikredip tahri

Shf. 161.

etliini.

mam Syti,

mam

Ebu Nam in
Menah Shf. 56*da

FA-t ERF TERCMES

rudu Vc rahata Muhammcd (aleyhisselm) ilahi emirleri ve yasaklan tm
insanla tebli etme imknn buldu.
Allah bir aylk yolda bulunan

dmann kalbine korku vermitir ve

Resu-

ln bu suretle de korumutur.

ONUN BAHR MUCZELERNDEN BRS DE, ONA

VERLEN MARFET VE LMN OKLUUDUR!
Allah ona ok ilim vermitir. Dnya ve din hususunda onu bilgi ile tehiz
buyurmu, eriatlerinin, dininin esaslarn, kullarnn siyasetini, mmetinin maslahat ve ihtiyalarn ona bildirmitir. Ayrca kendinden nce gelen
eski milletlerin hallerini, peygamberlerin kssalarn, zalimlerin hayat hikyelerini hulsa dem (aleyhisselmy'dan kendisine gelinceye kadar gelip gemi btn milletlerin eriatlar, kitablar hakknda ona bilgi vermitir... Hakimlerinin hikmetlerini, mrlerini,
tarzlarn, aralarndaki anlamazlklarn, Ehl-i kitabn birbirleri ile olan mnazara ve mnakaalarm,
kitablarndan neler gizlediklerini, halka neleri aklamadklarn, Arab dillerinin tm eitlerini, fesahat ve belaatlerini, tarihlerini, darb- meselleri-

yaay

anlamlarn, efradn cami ayarn mani olan gzel ve son derece cazib szleri ve buna benzer btn zellikleri ona retmitir. Nihayet ona yle bir kitab gndermitir ki, onda asla tenakuz ve tehazle rastlanamaz! En iyi ahlk ve terbiye sistemlerini iini, hikmetli szlerini, iirlerini, iirlerinin

ne alr...

Tebli

eyi gzel vc son derece aktr. Akl- selim sahibi hi

kimse onu inkr edememitir. Cahiliyet dolay isiyle onu inkra kalkanlar
bile onu dinlediklerinde dorulam, aleyhinde bir delil aramaya kalk-

mam!

ettii her

ir.

Sonra tayyibattan onlara helal edilenlerle habaisten onlara haram edilenlere temas etmesi, onlarn rzlarn, mallarm korumak iin, dnyada
cezalar koymas hirette de atele onlar korkutmas, hep Kur'n- Kerim
mucizelerindendir.
Tib,

dallarna temas etmesi ve bu hususyapmak isteyenlere en gzel rnek olmas da Reslullah efen-

Hesab, Neseb, Feraiz

larda ihtisas

dimize ayr bir zellik

kazandrmtr. Peygamber aleyhisselm

rine (hadslerine) birka

"Rya,

duu

gibi

(1130)

ilk tabir

veciz szle-

rnek verelim:

edenindir.

Uan

bir

kuun ayandaki

gibi

der (ol-

kar)." (1130).

tmam

Yaktssuha

gibi ilim

illa

Ibn Mce Snen, 35. Kitabu Tabiri'r-Rya 6. Bab'r-Rya Iza Abbertc Vakc'te fcl
Vdin'de Ebu RezVden 3914 No. ile tahri cimitir. Ayrca Enen b. Mlik (r.a.)'dan

358

ONUN BAHR MUCZELERNDEN

BRS

OE;

44

eit rya vardr: Gerek rya... Kiinin kendi nefsine anlatt

rya... Srf insan zmek iin olan eytani rya..." (1131).

-Zaman yaklatnda, m'minin ryas

"Btn hastaln

ba

kmaz."

doru uzanmtr"

bunu zayf ve mevzu olduu

Ed-Drckutn bunun hakknda konumutur.
bir hads ise biz

"Tedavi olduunuz en

ndan

(1132).

fazla yemektir." (1133).

"Bedenin havzu midedir, damarlar ona

Eer bu

yalan

iyi

usl:

iin

(1134).

dorulamayz!

Buruna ekilen damla, hastann duda-

kan aldrmak ve
**En iyi kan aldrma zaman, (hep ayn) on
birinde yaplandr." (1136).
birine srlen su,

yol yrmektir." (1135).

yedisi,

on dokuzu ve yirmi

mam

TirBabu Ahlamun Taabbcra bihi'r-R'yae'de 3915 No.lu metni tahri etmitir.

Rezih'den
2279
No.lu
yine
Ebu
la'biri'r-Rya'da
Ebvab't-Ta'bir.
Babu
Ma
Ce
fi
Snen.
6.
mut,
tahri etmitir, /mam Ebu Davud. Snen Kitab'l-Edeb. Babu Ma Ce Fi'r-R'ya'da yine Ebu Re-

ayn

kilab7.

z in 'den tahri etmitir.

(1131)

mam Buhari,

Sahih Kitab't-Ta'bir Bab'l-Kaydi fi'l-Menam'da

Ebu Hreyre (ra.)'dan

mam
mam

Mslim, Sahih. 42. Kilab'r-R'ya 6 (2263) No.lu metni Ebu Hreyre (r.a.)'dan lahri etmitir.
TirEbu Davud, Snen, Kitab'l-Edeb. Babu Ma Ce fi'r-Rya yincfbu Hreyre (r.a.) dan.
Tcvili'r Ru'ya Ma Ystehabb Minha ve Ykrehu'da 2281
mizi. Snen. Ebvab't-Ta'bir. 7. Babu
Ibn Mce 35. Kitab Ta'biri'r-R'ya. 3. Bab'r-RU'ya
No.lu metni Ebu Hreyre (ra.)'dan
Seiasm'de 3907 No.lu metni Ebu Hreyre (ra.)'dan tahri eylemitir.

mam

f i

mam

(1132)

mam Buhari, Sahih

mam Mslim,
nen:

I.

Kitab '-Ta'bir. Babun fi'l-Kayd fi'l-Menam'da

Sahih 42. Kilab'r-R'ya

Babun Enne'r-Rya'l-Mmin Cz'n min

Hreyrv

(r.a.)

No

dan 2271

lu

Sittetin ve

metni tahri etmitir.

mam

Ebu Hreyre (r*.).

mam Tirmizi,

S-

erbaiyne Cz'en mine'n-Nbvve'de

Ebu

6 (2663) No.lu metni Ebu Hreyre

(r.a.).

Ebu Davud. Snen Kitab'l-Edeb, Babu

mam

M.

Ibn Mce, Snen. 35. Kitabn Ta'biri'r-R'ya,

fi r-R ya da yine Ebu Hreyre (ra ydan.
Bab'n-Eskadu'n-Nasi R'yen esdakuhm hadisen'de 3917 No.lu metni tahri etmitir.

Cae

(1133)

y dan
mam Darekutn'nin Kitab'l-llel adl eserinde Enes
mam Sy Menahil, 56'da kaydetmitir.
(

r.a.

bu

9.

hadsi tahri ettii ve

zafiyetine hkmettiini

(1134)

mam TabcranVmn rivayet ettii

demise de ifa

Sarihi

bu haber hakknda ifa Meifi Kaatb lyaz merhum, mevzudur

Hafac erh C. 3. Shf. 260'da gerekli aklamada bulunmutur. Baklabilir.

mam Tirmiz, Snen Ebvab't-Tb. 9. Babu Ma Cae fi-s-Sauti ve gayrih'de 2048 No.lu metSauli bi'l-Ksllni bn Abbas (r.a.)dan tahri etmitir. mam Buhar. Sahih. Kilahul Th. 10. Babu
(1135)

's

Hindi ve'l-Bahri de Mellif

Kaad

lyaz'\n bahsettii metnin

manen mtekarib olann

tahri etmitir.

mam Hkim, Mstedrck'tc Ibn Abbas (na.)Man tahri etmitir, diye mam Syt, Menahil,
Shf. (57) kaydetmitir. mam Ebu Davud: Snen. Kitab't-Tb'ta Ebu Hreyre (r.a.)'dan Babu Met
(1136)

Tstehebbu'l-Hacametidc rivayeti tahri etmitir.

sum

FA-

ERF

"Hind baharat otunda yedi ifa vardr.

rlen ifasdr." (1137).

"demolu

TERCMES

de Zat'l-Cenbte g-

Birisi

karndan (mideden) daha kt bir kap yoktur.

Mutlaka yemesi gerekiyorsa, (midenin) te birini yemee, te birini
in, dolu

suya, te birini de rahata nefes almaya

ayrmaldr."

(1 138).

Kendilerine yette geen (Sebe') hakknda

Adam ismi midir,
ismi midir, yoksa bir yerin ismi midir?
- diye sorulduunda:

kadn

"Bu bir adam ismidir. Onun on ocuu olmutur. Onlardan alts Yemen 'e gidip yerlemitir. Drd de am'a gidip yerlemitir." (1139)
buyurmutur.

Bu ve

Bu

hads uzunca bir hadstir

benzeri neseb bilgisini gstermektedir. Arablarn iinden

kama-

dklar birok soy mkllerini veciz hadsleri ile aklarlard. Kuzaa'nn nesebi
hakkndaki mkllerini de zmlemi ve aralarndaki anlamazl bertaraf etmitir.

"Himyer, Arablarn

ba ve bel kemiidir! Mizha (kabilesi), o ban

ortas ve boazdaki hulkumun badr. Ezd (kabilesi) de onun iki omuz

aras ve cumcumesi (Dimada iine alan ba kemii) dir. Hemadan da
onun gs ve zirvesidir." (1140) (buyurarak bu kabilelerin ayr ayr
zelliklerini anlatmtr).

HESAB
"Zaman Allah'n g

LMNE TEMASI:

ve yerleri

yaratt gnde (olduu) gibi

devre-

dip (yrngelerine oturup dnmektendir." (1141).

"Onun drt yan da birdir." (1142).
(1137)

mam Buhari, Sahih. Kiab't-Tb. Babu's-Sauti bi'l-Hindi ve'l-Bahr'de mm Kays

b.

Muh-

san (r.a.)'dan lahri etmitir.

(1138) Tahrici yukarda gei

mam

139)
(
Timizi, Snen. Ebvabu Tefsiri 'l-Kur'n. Ve Min Sreli Seb'c'dc Fcrve b. MiiseykilMuraid'dcn uzun bir metni lahri etmitir.
Ahmed b. Hanbel (ra.) da Msned'de Ibn Abbas
1

mam

(r.a.)'lun tahri etmitir.

(1140)

mam Ahmcd b.

Of/emdcn
(1

141)

tnam Buhari

mam Ebu Va'l vc Taberinl Amr

MemhH. 56 57 Mc kaydetmitir.

Hanbel. Msncd'indc.

nfri cimiiir diye

Sahih

mam Syi

b.

Mrrel'l-

64. Kilab'l-Mcgazi: 77.

Babu Haccet'l-Veda'da

mam

Mslim, 28.

Kilab'l-Kazame, 9. Babu Taliz Tahrime'd-Dimele ve'l-A'raza ve'l-A'mvale'de Ebu Bekrv (M.)'dan

29(1679) No.lu metni lahri etmitir.
Ebu Davud, Snen. Kitab'l-Menasik. BabuM-Ehri'I-

mam

Hurm'de ayn Sahabiden

(1142)

mam

Buhari. Sahih 81. Kitabr-Rkak. 53. Bahn fil-Havzi ve Kavlil-Iahi

Atayneke'l-kevser'de Ibn
zi

Nebiyyip-

rivayeti tahri etmitir.

(s.a.v.)'dc

Amr (ra.)'dan

tefil;

nna

mam Mslim, Sahih. 43. KitabM-Radail; 9. Babu Isbati Hav-

27 (2292) No.lu metni tahri etmitir.

360

Ayn

Rv'dir.

HESAB

LMNE

TEMASI

Zikrin hakkndaki hadste -otuz kere Sbhaneltal, otuz kere Elhamdlillah, otuz kere de A lah u Ekber denilmesini emrederek adet

(say)

bulunduunu

bilgisi

Ve devam

belirtmitir.

ederek yle buyurmutur:

"Bir hasenenin

karl on (sevab)tr. Binaenaleyh (o namazlarn ardn-

da sylenen kelimeler) lisanda yz ellidir, fakat mizanda binbeyzdr."

(1143).

"Mark

ile

magrip aras

kbledir.'* (1144).

Uycyne veya Ekra'ya:

"Ben Senden daha

iyi

ata binerim!" (1145) demitir.

Ktibine yle demitir:

"(Yazdktan sonra) kalemi

(hatrlama

kulann stne koy, nk bu yorulan kiiyi

bakmndan) daha din klar."

(1 146).

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) okur-yazar olmamasna

ona her eyin ilmi verilmitir. Hatta yaz harflerini bildii ve

ramen,

tand, bu

harflerin gzel ekillendirmesinden

anlad

hususu:

"Bismillahirrahmantrrahim'i (sin harfinin dilerini belirtmeden) dmdz ekerek yazmayn!" (1147) emri, bize bu ilim dalndan da haberdar

olduunu anlatmaktadr.
Bu hadsi, tbn a'ban, tbn Abbas

tariki ile rivayet etmitir.

Muavinden rivayet olunan bir hadste

hi ve sellemy'm

nnde yazarken

O Peygamber (sallallahu aley-

ona yle demitir:

"Mrekkebi kartr. Kalemi gzelce a, (Sin) harfini belirt, Mlm'i

kreltme lafza-i Cdl gzel yaz. Rahman'* uzat(arak) yaz, Rahim'i gzel
yaz!." (1148).

mam Ebu Davud Snen. Kitabfll-Edeb Babun f.'t-Tesbih ndeVNevmde Abdullah b. Amr
fra Vdan tahri etmitir. mam bn Micc, Snen. 5. Kitab'l-lkametiVSalati ve's-SOnneti ftyha, 32.
(1 143)

Babu

Ma

Yukaalu ba'dc't-Teslim'de 926 No.lu metni yine Abdullah

b.

Amr fra.J'dan tahri eylemi*,

tir.

(1 144)

rib

mam Tirmizl Snen. EbvabVSalli.144. Babu Ma Cac Ennc Ma

beyne'l-Mark ve

Ma-

tahri etmitir. 344. Nah melni de yine ondan

kameti
VSnlft; 56. Bab l-KMc dc yine Ebu HflKitah

KMetn'de 342 No.lu metni Ebu Hreyrc (r*.)'d*n

lahriv eylemitir.

mam bn Micc Snen. 5.

metni tahri etmitir.

hadiseyi
Ibn'l-Esir'n Nihaye'de tahri ettiini C. 3. Shf. 266"da kaydetSarihi Hafac

reyre (r.a.;'dan 1011 No.lu

(1145)

ira

mitir.
(1 146)

Zeyd
(1

b.

147)

mam Tirmizl.

Snen. Ebvab l-sti zan: 21.

(fi

Vasl-Kalemi alel-zni)de 2715 No.lu metni

Sbit (r*. >'dan tahri etmitir.

mam DeykmT nin manen bu metne mutekarb bir metni bn Abbas (r*.) tahri ettiini mam

Syti Mcnahil. Shf. 57 'de kaydetmitir.

(1

148)

mam Dcylem'nm Msned'l-Firdevs'te tahri ettiini mam Syti (rJ.) Menahil.Shf.57'

de kaydetmitir.

361

FAPeygamber

(sallallahu

ERF TERCMES
aleyhi ve sel lem) 'in yazdna

dair hibir rivayet

Okur yazar olmamasna ramen ona Arab dili ilmi ve iirlerinin anlamlarn ezberleme yetenei verilmitir. Kitabn balangcnda biz bu noktalarn bir ksmna iaret ettik. Dier milletlerin dilinden de baz kelimeleri
yoktur.

bilirdi:

"Seneh, seneh" sz gibi. Bunun Habe dilindeki anlam (iyilik) demektir.

(Yeksuru'l-harcu) sz de bu kabildendir. Habe dilinde bunun mns
(ldrmek) demektir." (1149).
Ebu Hreyre (radyallahu anh)'m rivayet ettii bir hadsde Farsa karn

ars

anlamna gelen:
(Ikenbederd) kelimesini kullanmlardr.
Birok yetlerde onun okur-yazar olmad anlatlmaktadr. Gerekten de
O, okur-yazar deildi, hibir limin yannda da oturup ders alm deildi,
im irfana aina olan bir toplum ierisinde de bymemiti. Arab dil ve edebiyatn, soy ve tarihlerini renmek, bilmek uzun yllar yaplacak bir tahi i

mtcvekkftr. O. kimseden ders almad ve uzun tahsillerde bulunmahalde btn bunlar biliyordu. Nereden biliyordu btn bunlar? te
mesele burada. Biliyordu, nk O'nun muallimi AJlah idi. Allah retmiti
btn bunlar ona. te bu da onun iin gz kamatran bir mucizesi idi. nk

d
sile

andryordu. Kimse bunu inkr edememitir. Kfirler bile bu hususta "Syledikleri eskilerin masallarndan baka bir
ey deildir*' demekten baka hibir ma'kul sz syleyememilerdir! Yine
O'na bir beer retiyor btn bunlar, demilerdir, amma cevabn Allah'tan almlardr:
"And olsun ki, biz onlarn bunu ancak ona bir beer retiyor diyeceklerini biliyoruz. Haktan sapmak suretiyle kendisine nisbet edecekleri (O mefruz kimse)nin lisan (olsa olsa) A'cemi (olabilir. Arabi deil). Bu
ilim ve irfanda sanki bir denizi

(Kur'n

dili) ise

(btn fesahat ve belagat

ile)

apak Arapa

bir dildir."

(1150).

Sonra ona rettiini iddia ettikleri kimse, ya Selman el- Faris'dir yahut
da El-Abd er- Rum'dir. Selman'a gelince, o ancak hicretten sonra Kur'n-Kerim' in ksm- kllisi nazil olduktan sonra Mslman olmutur. El-Abder-Rum'ye gelince, hidayete sevketmek iin Peygamber (sallallahu aleyhi
vesellem) Merve'nin yannda onunla grrd. Kald ki bu adamn isminde ihtilaf vaki olmutur. Her ikisi de Acem'dir (Arab deildir)! Arablartn
en edib ve fasih kimseleri Peygamber (aleyhisselm)'a kar gelememilerdir, ona inen kitabn tm benzerini getirmek yle dursun, bir sresinin
hatta bir kelimesinin benzerini bile syleyememilerdir, ona inen ki-

(1149)

/mam Buhar.

Sahih. Kitab'l- Libas.

Babu

Ma

Halid 'ten tahri dinitir.

(1150)

Nahl

Sresi, yet: 103

362

Yud' Limen Lebese Scvben Cediden'de

m-

MELEK VE CNLE OLAN HABERLER...

tabn tm benzerini getirmek yle dursun, bir sresinin hatta bir kelimesinin benzerini bile syleyememilerdir de bu iki Acem (yabanc) insan
ona syleyip reteceklerdi? (Buna imkn var
hi?). Seiman yahut Be7'aralarnda
am ancak
oturup muhabbet etmilerdir. Bunlarn hibirinden bugne kadar Muhammed Mustafa (sal n 11 ahu aleyhi ve sellem) 'in tebli ettii

hususlardan birine benzeyecek hibir

ey

nakledilmi midir? Bunlardan hibiri

Muhammed (aleyhisselm)m bildiklerinden bir nebze bilebilmi midir? Sonra
kar taraftaki dmanlar, btn hased ve kinlerini bertaraf edip Muhammed
(aleyhisselm) 'n onlarla (ehl-i kitab veya dier mrik bilginleri ile) dp
kalkmaya msaade ederler miydi?

Sonra Reslullah (saltallahu aleyhi ve sellem) kendi kavminin gznden

bir nebze olsun uzaklamamttr. Ehl-i kitabn bulunduu lkelere gidip gelmesi ok vaki deildir. Pek nadir, hatta ender olmutur. "Onlardan istifade
etmitir" nasl denebilir, bu durum karsnda? Sonra devaml olarak aralarndayd, kklnde detleri olduu vehile koyun otlatrd. Bu ekilde
bym, delikanl olmutur.
lkelerinden hi

kmamtr,

sadece bir veya

iki

ksa yolculukta bulun-

mutur o kadar. O yolculukta da fazla beklememitir. Bekledii mddet iinde

ok eyi renmek yle dursun, az bir ey renmeye bile imkn bulamazd.
Bu yolculuunda yalnz deildi. Kavminin refakatnda ve airetinin yanndayd, gzlerinden bir saat bile uzaklamamtr. Mekke'de kald srece de durumu ayn idi. Hibir bilgin, ksss (papaz, kei), mneccim,
khinle ilikisi

Byle bir

olmamt.

ey olsayd, bugne kadar dmanlar durmaz,

yayarlard.

Kald

Kur'n- Kerim btn bu pheleri bertaraf edecek, her eyi aydnla

kavuturacak, kar tarafn delil ve hccetlerini rtp hkmsz klacak
pek ak ve son derece kesin delilleri ihtiva etmektedir.
ki

MELEK VE CNLE OLAN HABERLER... ALLAH'IN,

MELEKLERE ONA YARDIM ETTRMES... CNLERN ONA
BOYUN EMES... BROK SAHABI'NN BUNA AHT OLMASI...
Allah (c.c.) buyurmutur:

"Onun

aleyhinde birbirinize arka verirseniz, hi phesiz bizzat Allah onun yardmcsdr. Cebrail de, mzminlerin salih olanlar da. Bunlarn ardndan btn melekler de (ona) yardmcdr." (! 151).

"Yad et o zaman

(1151)

Tkhrim Sresi,

ki,

yel:

cinlerden bir taifeyi, Kur'n dinlemeleri iin sana

363

$FA-1

ERF

TERCMES

(doru) evirmitik. te bunlar onun huzuruna gelince, birbirlerine susun (dinleyin) demiler, (okumas) bitriHnce de kendilerini (azab ile) korkutmaya memur olarak kavimlerine dnmlerdir.*' (1152).
"Hani Rabbin meleklere: "phesiz ki, ben sizinle beraberim. Haydi iman eden (o mcahidlere) sebat ilham edin" diye vahyediyordu."
(1153).

Fakih Sfyan b.elAsEbu'1-Leys es-Semerkand, Abdu'l- GafrelFaris, Ebu Ahmed el- Culd, bn Sfyan, Mslim, Ubeydullah b. Muaz,
babas, u'be, Sleyman e- eyban, Zirrebni Hubey, Abdullah'dan:
"Cebrail'i (aleyhisselm) asl kendi
altyz kanatl olarak grBize,

klnda

mtr."

(1 154).

dier meleklerle konutuuna dair varit olan hadsler,

sra gecesinde kalabalk bir melek kitlesini de grdn belirten hads meCebrail, israfil ve

hurdur.

Muhtelif yerlerde Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) huzurunda

birok ahab de melekleri grmtr. Ashab, Cebrail (aleyhisselm) ' ona
slm ve imandan sorarken grmlerdir. bn Abbas, Usame ve dierleri
(radyallahu anhm) Cebrail (aleyhisselim)* , huzurunda, Dihye klnda

grmlerdir (1155).
Sa d (radyallahu anh) sanda ve solunda Cebrail ile MikiH (aleyhimesselam),
zerinde beyaz bir elbise bulunan
iki adam eklinde grm-

lerdir (1 156).

Daha biroklarndan ayn

hablerin, meleklerin

ey

savanda mcahit saduyduklan anlatlmtr (1 157).

nakledilmitir. Bedir

atlarnn ayak

seslerini

Bazlar, ayn harpte kfirlerin balar uurulduunu grmlerdir, fakat

uuranlar grmemilerdir (1158).

(1152) Ahkaf Sresi, yet: 29

(1153) Enfal Sresi, yet: 12

mam Buhari.

(1154)

Mslim. Sahih.

I.

Sahih. 59 Kitaba Bedl- Halk. 7. Baht zm kle Ehadikm Amtn'de /man

Kilabl- lyman. 76. Babun fi Zikris- Sidretl- Mhtena'da 280 (174) No.lu metni

tthric etmitir.
(1 155)

Abbas

(1 156)
b.

mam Tirmizi Snen.

Ebvahu

Tefsiri"!-

Kur'n ve Min Sureti Necm'de 3274 No.lu metni tbn

(r.a.)'dan tahric etmitir.

mam Buhari.

Ebi Vakkas

(r.a.)

Sahih. 64. Kitab'l- Mcgazi. 18. Babu

dan.

nimi Mslim.

"z Hcmmct Tifetani Minkm" deSs'd

43. Kitah'l- Fadail 10. Bahn

fi

Ktali Cibril vc Mikail ani'n-

46 (2366) No.lu hadisi tahric eylemitir.

(1 157)
Ebu Naim hfahan ve mam Bcyhakt tbn Abbas (r.a.)'an "lime reculen min 'kar;
kaale: KademtO ene ve bn Ammin II ve Nahn mrikani ve saadn al Cebelin msrefin al Bedrin
nenzur "I- Vak'ate ve nenzuru l men tekun'd- Debrete fc beyna nahn kezalike iz denet sehabetn
fiyha... ilaahiril- Hadis" sekliyle rivayeti tahri etmiler. Sarih ihab Hafac. erh C.3. Shf. 281 de
Nehiyyi

(s a v.)

mam

nakletmistir.
(1 158)

mam Bcyhakinin Sehl b.

nahil Shf.

Hanifvc Ebu Vkd'l- Lcysiden

58 de kaydetmitir.

364

tahri ettiini

mam Syti.

Me-

MELEK VE CNLE OLAN HABERLER.

O gn Sfyan b.
grmtr

lar

eh Haris gkle yer arasnda

..

atlar zerinde

beyaz adam-

(1 159).

olu mran 'la tokalarlard. Peygamber (aleyhisselm)

Hamza'ya Kabe'de Cebrail (aleyhisselamy gstermitir, Hamza dayanaMelekler Husayn

mayarak

baylmtr

(1160).

Mes'ud cin gecesi cinleri grmtr ve konumalarn da duymutur. Onlar Sudan'dan bir kavmin adamlarna benzetmitir (1161).
Abdullah

b.

bn Sa'd anlatyor: Uhut gn Mus*ab

dtnde

elindeki

sanca,

kendi

b.

Umeyr (radyallahu anh) ehit

klna brnm bir melek ald.

Pey-

gamber (aleyhisselam):

"Haydi hcum

et

ey

Mu'a!"

"Ben Mus'ab deilim" cevabn

duunu

diyordu; Melek

veriyordu.

ise:

Ondan sonra onun melek ol-

anlad.

Biroklar

mer

"Biz Reslullah

(radyallahu anty'dan yle nakletmi lerd ir:

(sallallahu aleyhi ve sellem)'\e oturuyorduk, elinde asa

bulunan bir ihtiyar kageldi. Peygamber (aleyhisselam) 'a selm verdi, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) selmn aldktan sonra ona yle hitab
etti:

(Ey cin namesi sen kimsin?). Cevab

verdi:

olu, Lakis olu, Heymolu Hame'yim)! Nuh (aleyh isseim ve ondan sonrakilere mlaki olduunu (onlarla grtn) anlatt. Uzunca bir
hadste getiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ona Kur'ndan bir sre retmitir (1162).
(blis

El-Vakid'nin

yah

bir

anlattna

ve onu

dank simsi-

klc ile ikiye blmtr.

(aleyhisselam)''a anlatnca:

Allah'n Resul

(1 159)

Uzzy ykarken, sa

ey plak olarak ona grnmtr

Bunu Peygamber

"te

gre; "El-

(sallallahu aleyhi ve sellem.) (1163).

o grdn dii

bir

eytandr!" demitir.

mam Beyhaknin Sehl b Amr dan

lahri etliini

mam Sy Mcnahil.

Shf.

58 de kaydet-

mitir.

(1159)

mam Mslim.

Sahih. 15. Kitabl- Hacc. 23. Babu Ccvuzit- Temett 'da 167

mrun h Husayn (r.a.)'tbm tahri

(Il mt BeyMt'tn Anm.tr h
Halac C.3. Shf. 282 de kaydetmitir.
dsi

(...)

No.lu ha-

etmitir.
Y;iscr\\en rorNC olarak rivayetini lahri etliini

arih ihab

mam Beyhaki'nin rivayeti tahri etliini mam Syti (r.h.) Menahi! Shf. 58'de kaydetmitir.
(1 162) mam Beyhakinm tahri etig ini mam Syt (r.h.) Menahil Shf. 58 de kaydetmitir.
(1 163) mam Bcyhaki mn Ebu't- Tufeyl cn tahri ettiini mam SyM. Menahil. 58*de kaydetmi( 1

161)

tir.

365

FA- ERF
Yine Allah'n Resl

TERCMES

(sallallahu aleyhi

ve sellem) buyurmutur:

vergece bir eytan namazm kesmek iin birden nme

mitir. Allah bana frsat verdi ve onu yakaladm, size gstermek in,
mescidin stunlanndan birine balamak istedim. Sonra kardeim S-

"Dn

leyman'n;

(Rabbim bana yle bir mlk (hakimiyet) ver ki kimseye nasip olmasn
o!) duasn hatrladm, ondan sonra Allah o eytan perian bir vaziyette benden reddetti." (1 164).

U HUSUSLAR DA ONUN PEYGAMBERLN GSTEREN,

RSALETNE BRER ALMET TEKL EDEN DELLLERDR:

Birok rahibler ve kitab ehlinin bilginleri onun eklinden, mmetinin niteliklerinden, onun ismi ve iaretlerinden hatta iki omuzu arasnda bulunan
nbvvet mhrnden sz etmilerdir.
Eski muvahhidlerden Tubb, Ebs b. Harise, Ka'b b. Luey, Sfyan

cai. Kuss
mitir.

Amr b.

b.

Saide (gibi)

ahslarn

irat ettikleri

b.

M-

iirlerinde bile ismi ge-

Nevfel ve Uskeln el- Hmeyri gibi kimselerin de onun geleceinden haberleri vard. Yahudi bilginleri bilhassa Tubba *n arkada olan Yahudi bilginlerinden ami de mteaddit defa ReslulNufeyl, Veraka

b.

lah'm geleceini sylemitir. Onlardan, bn Slam, BeniSa'ye, bn Yamin,

Muhayrik. Ka'b gibi, slmiyeti kabul eden zevat da Tevrat ve ncil'de (Mu-

hammed (aleyhisselm) hakknda) grdklerini bildirmilerdir.

lerinden

Mslman

Yahudi lim-

olanlar da gerei itiraf etmilerdir. Buheyra,

Habee-

by, Deatr, am'n Uskufu (Nasranlerin lideri), Carf, Selman, Necai, Habee Nasranleri, Buhran'm Uskuflan ve di-

nin Nestura, Bursa'nn

er Mslmanl

kabul eden Nasran limleri hep ondan bahsetmiler ve

evsafn, Tevrat ve ncil'de grdklerini aklamlardr.

Nasran limlerinden ve reislerinden Hrekl ve Roma'da bulunan adam

da bunu kabul ve itiraf etmitir.
Hakimi Mukavkis de yle... Arkada-

Msr

eyh,

bn Suriya, bn Ahtab

ve kardei de bu gerei kabul edenlerden-

dir.

natlarndan vaz gemeyen Ka 'b b. Esed, Zbcyr

hudi bilginleri de ayn eyleri sylemilerdir.

b.

Batiya vc

dier Ya-

(1164) imam Buhar, Sahih. Kitab's-Sal. Babu'l-Esr eviM-Garim. Yurbet fi'l-Mesacid'de Ebu
Hreyre (r.n.)'dan. Ayrca Kilab'l- Enbiya bab 40 'da; Kitab set. Tefsir sre (ad) tefsirinde. mam
Mslim. Sahih. 5. Kitabl- Mesacid ve Mcvazi's- Salt 8. Babu Cevaz Lni - eytan da 39 (541)

No. metni Ebu Hrcyrc

(r.a.) 'dan tahric etmitir.

366

DODUU

ZAMAN GRLEN MUCZELER

Hulsa: Bu babtaki haberler saylamayacak kadar oktur. Yahudilerin ve

Nasranlerin kitablarnda bulunan onun bu vasf ve ismi hakknda onlara
ak ak beyanatlar verildi. Bu yolda onlara deta meydan okundu. Onlar
bu hususu gizlemeye, dillerini yalana dolamaya altlar, bunlar da anlatl-

kendilerine...

Yalan syledikleri, gerekten kandklar da haykrld yzlerine! Fakat

Eer

bu anlattklarmzn hilfna kitablarnda bir eye

rastlasalard derhal bulup getirirlerdi. Bunca mal, can ve lke kaybna uramazlard. Allah buyurmutur:

karamadlar.

ses

"Dedi

ki:

"Haydi

getirin Tevrat',

eer doru sylyorsanz okuyun

onu!".

Bu meydan okuma karsnda, afi b. Kuleyb,

rib, Hnafir gibi khinler app kalmtr.

kk,

Satih.

evad b.

Ka-

gelmeden, peygamberliini haber verenlerden birka isim daha:

Necran'm Ef'as...

Cizl

b.

Cizl el-Kind, Ibn Halase, ed-Devs, Sa'd

b.

BintiKreyz, Fatma bint Nu'man... Hulasa peygamberliinin vakti yaklanca btn dalar, talar, cin sesleri, putlara kesilen kurbanlar ve benzerleri

hep onun peygamberliini

haykrmtr.

Talarda ve kabir talarnda onun mbarek ismi yazlm

rastlanmtr. Bu sebeble Mslman olanlarn adlar yaygn

nice talara da
bir halde bilin-

mektedir.

DODUU ZAMAN GRLEN MUCZELER

Annesi anlatmtr. O doduu zaman, ok acayip ve akllara hayret verecek durumlarla kar karya kalmtr.

Doduu zaman, ba yukarya doru, gzleri semaya bakar bir vaziyette

doduunu (1
seldiini

165). viladeti

grmtr

annda beraberinde

(1 166).

O anda Osman b.

rn semadan aaya doru sarktn

mtr... (1 167).
Abdur rahman

b.

Av/

annesi

ve etraf

ifa der

bir

nurun (ifa) da

Ebi'l-

As'n

kp yk-

annesi yldzla-

aydnla boduunu

anlat-

ki:

doarken

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) annesinden

/.uman, biri yle diyordu:
dp

ellerime

alad

165)

mam Beyhakinm Z/rTdcn

(1166)

/mam Ahmct b. Hanbcl ir. h. )

(1

ettiklerini
(1

167)

mam
mam

Syi

mam Syli.

eniini
ve Bcyhaki'nn

tahri

rNu

Mcnahil Shf. 58 de kaydetmitir.

h Sariye ve Emi

Mcnahil 58"dc kaydetmitir.

Syl
Bcyhaki ve Tabcrni lahric ettiklerini

numc (r.;

dan Uhric

(r.h.)

mam

mitir.

367

(r.h.)

Mcnahil Shf. 58 "de kaydet-

FA- ERF
"Allah sana rahmet

TERCMES

etsin!'*.

aydnlatt. O kadar aydnlk oldu

kklerini rahatlkla grebildim (1168).

Markla marip arasn

ki etraf.

Rum

St annesi Halime ve kocasnn grdkleri acayiplikler... Koyunlarnn

bol st vermesi... Evlerinde onun sayesinde bereketin oalmas... Yanla-

rnda son derece terbiyeli bir ekilde byyp

ona ait mucizelerdendir (1169).

Doduu gece,

serpilmesi...

te hep bunlar

Kisr'nm saraylar yerinden oynayp sarslmtr.

Bal-

taptklar kocaman ate ynlar bir anda sn vermitir. Bin yldan beri yanyordu ve o ana kadar hi snmemiti (1170).

Kkken amcas Ebu Talip

ile birlikte

yemek yediinde, grlmemi

bir

ekilde doyarlard ve susuzluklar biranda gidiverirdi. O, yanlarnda olmazaman, yemek yerlerdi, kolay kolay doymak bilmezlerdi (1171).
ocuklar sabah kalktklar zaman yzlerine baklamayacak
kadar irkin manzara arz ederlerdi. Muhammcd (aleyhisselm) ise aksine
yz parlak, salar taranm ve yalanm bir halde (son derece zarif) kal-

Ebu

Talib'in

kard (1172).
Mrebbiyesi ve emziricisi

mmii Eymen

anlatyor:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)"m % hayatnda hi alk ve susuzluktan

grmedim! Ne kklnde ve ne de bydkten sonra
hibir zaman alk ve susuzluktan yaknmam tr."

yakndn

Kklnden

hrszlamasndan onu korumu-

beri cahiyet devrindeki insanlarn

tapmak ve sair dine aykr ilerden son derece

aha

nefret ederdi.

geldikleri puta

Bu

hususta

titiz

olarak yetimiti...

(1

mam Ebu Naim Isfahan! Delail'n- Nbvve'de Abdurrahman b. Avf annesi ifa Hatun
eniini mam Syti (r.h.) Menahil Shf. 58 de kaydetmitir.

168)

rivayet

dan

mam

Ibn Ishak Siyre'sinde. Tabcrn, Mu'cem'de, Ebu Ya7J Msned'le/bn Hibban Sahih'de
MUstedrek'tc, Beyhaki Abdullah b Ca'fer b. Ebu Talib (km.) Halime-i Sidiye'den tahri ettiini

(1169)

Hkim

mam Syti (r.h.) Menahil 58 de kaydetmi ve mamlnedinin ceyyid

olduunu

ntikad

fi l-

Cerhi ve'l- Tadil Zchebi nin se-

sylediini de naklctmitir.

mam Beyhaki. bn Ebi'd- Dnya ve bni's- Seken MurilcIV Sahabe adl eserinde Manzum
b. Hini el- Mahzumi'den tahri ettiini mam Syti (r.h.) Menahil. Shf. 59 da kaydetmitir.
(1171) mam Ibn Sa'd'tn bn Abbas'dan rivayetini lahri ettii uzun bir hads metninin baka dier
hadis - smail b. Ebi Habihe nin hadsinden - metinleriyle mcffef ve mdrec olarak alndn tmam
(1 170)

Syti (r.h.) Menahil 59'da kaydetmitir.

(1172)

man bn Sa'd vc Ebu Naim Dclail'indc Umm

Menahil. Shf. 59'da kaydetmitir.

368

Eymcn'den

lahri eylemilerdir, diye Syti

DODUU

ZAMAN GRLEN MUCZELER

ta rahata tayabilme iin, eteini omuzu na koymu

Kbe yaplrken,

gidiyordu. Bir anda vcudu

Amcas

almt, hemen yere eildi

ve stn kapad.

sordu:

Neden byle yaptn? Kesin cevab u oldu:

plak olmaktan nehyedildim! (1173).
Yolculuunda Allah'n onu
ri

ndend ir

bulutlarla glgelemesi

de bu

kabil mucizele-

(1 174).

Bir rivayet:

O, bir yolculuktan dnd zaman, Hatice ve dier hanmlar, iki melein onu glgelediklerini grdler. (Hatice) Meysere'ye bunu anlatnca, ondan
cevab ald: "Sen imdi mi gryorsun onu? Ben t yolculua kandan beri gryorum bunu!" (1175).

Halime de bir bulutun devaml surette onu glge lend irmekte olduunu grmtr. Ve st kardeinden de ayns rivayet edilmitir.
Yolculuklarndan birinde bir kuru aacn altnda konaklamt. Aa hemen yaprak at, onu glgelemeye balad, yannda bulunan herkes bunu
grd...

Baka

bir haberde,

aacn

glgesi ona

Batan ayaa gvdesi nur olduu

Ne

doru

iin,

yneldii, varit olmutur.

kendi

ahsnn

glgesi yoktu.

bedenine ve ne de elbisesine sinek asla konmazd..

Vahy gelinceye kadar, yalnz

bana kalmas da kendisine ho gsterildi

(1176).

Ecelinin

yaklatn ve leceini

mam Butun. Sahih. 8.

(1 173)

aCabirb. Abdullah

(r a )

dan.

mam

(1 174)

175)

Bab Kerahiyeli t- Taarr fi's- Salli vc Gayriha*Mslim. Sahih. 3. K Kabul Hayr. 19. Babl- 'tinabi Hfz l

mam

ayn

rflvden lahri eylemitir.

Tirmiz. SOnen. Ebvab'l-

3624 No.lu melni

bildirilmiti... (1177). Kabri-

Kitab's- Salt. 8.

Avreti'de 76 (340) ve 77 (...) metni

Beyhak de lahri etmitir.

(s.a.v.)'de

kedisine

Menakb.

Ebu Muse'l-Ear

mam bn Su d m Nefis b.

Meniyyc den

5.

Babu

Ma

Ayrca Ibn Abbas (r.a. j'dan mam

Cae

fi

Bed' Nbvveti

n- Nebiyyi

(r.a.)'dan lahri etmitir.

lahri ettiini

mam SOyli Menuhil. Shf. 59'da kay-

detmitir.
(1 176)

hih.

I.

mam Buhar.

Sahih. Babu Keyfe kano Rcd'fl'l- Vahyi H/. ise (r.a.)'an

Kitabti 'l-lyman, 73.

Babu

Bed'i'l-Vahyi'de 252 (160)

No

lu

mam Mslim.

Sa-

metni yine Hz. ise (r*.ydan

mam Tirmiz. Snen. Ebvabtt'l-Menakb 13. Babu (Evvdu Ma bdic bihi (sm.v.)
cr-FUTyaVSdkat ve hubbiM-Halvcti'dc yine o rvdcn 3636 Nalu metni tahri etmitir.
lahri etmitir.

(1177)

knam Buhar.

Sahih. 81. Kab'r-Rfcak. 53.

Babun

fi'l-Havri ve Kavlillah. "...Kevser Sresi"

mam Mslim, Sahih. 43. Kilab'l-Fadail 9. Babu Isbai Havzi Ncbiyyina (sa.v.) de 30 (2296) No.
ile

Ukbe

b.

mir

(r.a.) lahri etmitir.

369

ifa-i erif: 24

fFA-t ERtF

TERCMES

nin Medine'deki evinde olacan da kendisine haber verilmiti (1 178). Kabri

ile minberi arasndaki yerin cennet bahelerinden biri olduu da bildirilmitir.

lecei zaman, lmle yaama arasnda bir seme yapmas teklif edildii, vefatnda, izhar eyledii mucizeleri, Azrail'in ieri girmek iin ondan
nce hi kimseden izin istememesi, ykarlarken gmleinin karlmamas
iin bir nida duymalar, meleklerin cesedi zerinde onun iin mafiret niyaznda bulunmalar, hzr ve meleklerin ehl-i beytine taziyetler sunmas, hayatnda ve lrken ashabnn ahit olduu btn olaanst halleri, ite hep
onun akllara durgunluk veren mucizelerindendir... ldkten sonra Hazreti
mer'in de amcasnn yzsuyu hrmetine Allah'tan yamur talep etmesi
de onun bykln dile getirmektedir. Biroklar onun zrriyetinin hatr
ve yzsuyu hrmeti iin, Allah'tan isteklerde bulunmulardr. te bunlar
hep, onun byklne, mucizelerinin tkenmezliine bir iarettir...

Kaad Ebul- Fadl

der

ki:

Biz bu konuda ak mucizelerinden, nbvvetini belirten kesin almetlerden birka noktaya iaret ettik. Bunlarn kfi geleceini sanyoruz. Birouna da temas etmedik. Uzunca hadslerden sadece konumuzla ilgili olan
ksmlarn arzettik. Birok hads imamlarnca sahih olan hadsleri de serdettik.

Srf ksa olmas iin hemen hepsinin isnadn hazfettik... Eer bu konuda
tam mnsiyle yazacak olursak, ciltler dolusu eserler vcuda gelir.

uras

Peygamberimizin (sallallahu aleyhi ve sellem)

mucizeleri dier peygamberlerinkinden, iki ynden daha ak ve gldr:

da

bir gerektir ki,

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'in mucizeleri dierlerinkinden ok-

mucize verilmi ise, mutlaka o, peygamberimize de verilmitir. Birok ilim adamlar buna iaret etmilerdir. Eer
istersen bu babn blmlerini iyice bir dn ve gz gezdir, hemen hepsini
tur.

nk hangi peygambere

bir

orada bulacaksn, inallah!

Kur 'n bile buna kfi gelir... nk

onun hepsi mucizedir. Baz muhakkik imamlar (NNA ATEYNAKE) sresindeki i'caz keyfiyeti bile bunu isbatlar, dediler. Yahut o uzunlukta bir
yet dahi bal bana bir mucize saylabilir.

okluuna

gelince:

Dier baz

bilginlere gre.

O'na

na bir mucizedir. Bir veya

(II 78)

mam

Ebtt

Naim sfahan.

nazil olan

Kur n 'in byk-kk her

iki

yeti

bal ba-

kelimelik yet dahi olsa... Fakat bu babta

Dclail dc Ma'kil h.

370

Yu'sir (r.a.)'dan Uhri cimidir.

DODUU

ZAMAN GRLEN

MUCZELER....

en isabetli gr ilk sunduumuzdur: nk Allah, kfirlere meydan okurken yle buyurmutur:

"De

"Benzerinden bir sre getiriniz" (1178 a.)

Grld gibi, onlara bir sre getirmeleri ile (gleri varsa) meydan okunmutur. Bu hususta baz fikirler de ortaya atlmtr, hepsini zikredecek olursak
konu uzayp gider.
ki:

Bazlarnn saydna gre Kur'n'da yetmi

dr.

(NNA A'TEYNAK'EL KEVSER)

dur.

Bu sreye oranla Kur'n'tn tm

yedi bin paray geer

ki.

her

biri

yedi bin ksur kelime var-

sresindeki kelime

says

ise on-

ayracak olursak
mucize saylr.

kelimeleri paralara

mstakillen bir

Sonra yukarda anlattmz gibi, Kur'n'n iki ynl i'caz vardr: Belgat ve nazm... Bu saylardan her bir cz nde iki mucize mevcuttur. Bu
ynden de mucize says hayli kabartk olur.
Sonra Kur'n'daki gayb haber veren ilimler de vardr. Bunlar da bal
bana mucizeler tamaktadr. Hulsa Kur'n- Kerim'in btn ynlerindeki i'caz sayacak olursak bu mucizelerin says daha da artar. Sonra bu babta Reslullah efendimizden varit olan hadsler de bir hayli oktur. Hemen
hepsi Peygamber (aleyhisselm) *n mucizelerini dile getirmektedir.
b) Peygamber (aleyhisselm) 'm mucizelerinin zahir ve pek ak olmas.
nk dier btn peygamberlerin mucizeleri, kendi zamanlarna gre
ve asrlarnda n yapm sanat dallarnda olmutur.
Musa (aleyhisselm)' m zamannda byclk n yapt iin, Musa (aleyhisselm)^ bunu ibtal edecek ve hkmsz klacak bir mucize verilmitir.
sa (aleyhisselm)' m zamannda da tp ilmi ile itigal ettikleri iin o tip
mucizeler vermitir kendisine. ly Allah'n izni ile diriltmek, czzamly
ve krleri iyiletirmek gibi hi akl- hayallerine gelmeyen mucizelerle donatmtr, sa Peygamberi... Dier peygamberlerin mucizeleri de byle
(yalnz zamanlarna mnhasradr...
Allah

Muhammet! Mustafa

rak gnderdii zaman,

Arab

(sjllallahu aleyhi ve sellem)'\

Peygamber ola-

ilmi drt tenden ibaretti:

Belagat,
2- iir,
1-

3- Haber,

4- Kehnet...

Allah'n Cebrail (aleyhisselm) vastasyla indirdii kitab ise bu drt ilim

dalna deta meydan okuyordu. Zira ondaki fesahat, 'caz ve belagat ylesine gzel ve derindi ki. alageldikleri sze hi uymuyordu. yle bir nazma
ve slba sahibti ki, manzum olarak syledikleri veya syleyecekleri szlerde onda bulunan gce katiyen eriemezlerdi. Vezin ve kalp slplarnda
ona katiyen yetiemezlerdi.
i

(1178a) Bakara Sresi: Ayet: 23.

371

FA- ERF TERCMES

Kinat hakknda, hadsler zerinde yle haberler, yle gizliliklere amilederdi ki, karsnda hibir ey syleyemezlerdi, susmay konumaya tercih
dallarn
lerdi, nitekim de yle olmutur. Bylece o yce kitab onlarn ilim
ok geride brakt ve kehneti de kknden ykp att. nk kehnet bazen
doru kard ve ou zaman da yalandan bir santim te gidemezdi. Yani
bir kere

doru karsa on

defa yalan kard.

Sonra bu kehneti kknden

Sonra

eski milletler ve

ki (Kur'n),

silip att...

medeniyetler hakknda ylesine bilgi verdi

veren bilginler bile onun altndan kalkamaz-

gemi

bu ilme mrn

lard.

Yukarda arzettiimiz ve

i'caz ynlerini

anlattmz o

yce

dnya

kitab, evet

dkleri takdirde) rahata anlayabileceklerdir. Hibir asr ve zaman gemiyor ki, onun ncedervVukuuu haber verdii hdise zaman gelince zuhura
gelmi olmasn! Bylece Kur'n'a kar olan inan zaman getike g ka-

zanm

oluyor. Burhan, bir kere daha kendini gstermi oluyor.

duyulan haber) hibir zaman (gzle olan) mahede

gibi deildir. Kii gzleri ile grd eye daha yrekten inanr, gnl ona
daha ihlsla mutmain olur. nsan hereyi ilm- yaknden ok, ayneM-yakn
olarak grmek ve bilmek ister. Halbuki her ikisi de onun nazarnda doru-

Haber

dur ve

(yani kulaktan

birdir,

fakat

mutmain olma bakmndan

tabi ki,

aralarnda fark

vardr.

Sonra dier peygamberlerin (salavatullahi aleyhim) mucizeleri, kendileri

eskiile birlikte mnkariz oldu, yok oldu. Peygamberimizin mucizesi ise
memekte, hatta ard arkas kesilmemektedir. Gn getike yenilenmekte ve

uramamaktadr. Reslullah (sallallahu

barek sz ile buna iaret buyurmulardr:
zaafa

aleyhi ve sellem) bizzat

u m-

Ali bize, Ebu'l- Velid, Ebu Zer, Ebu Muhammed, Ebu

shak. Ebu'l- Heysem, el- Frebri. Buhar, Abdulazz b. Abdullah, Leys, Said,
babas (senediyle) Ebu Hreyre (radyallahu anh)'dan nakletmitir.

Kad ehit Ebu

Peygamber

(sallallahu aleyhi

ve sellem) yle buyurmulardr:

mucizeler verilmitir. Bana gelince; bana verilen bir vahydir ki onu Allah bana vahy
etmitir. Bu sebeble umarm ki kyamet gnnde benim tabiim (bana
uyan)lar hepsininkinden fazla olacak."

"Hemen btn peygamberlere kendisini tasdik ettirecek

Bazlarna gre bu hadsin anlam budur. nallah sahih ve zahir olan bu

anlamdr.

372

DODUU

ZAMAN GRLEN MUCZELER.

limlerden biroklar ise bu hadse daha baka bir yorum yapmlardr:

Peygamberimizin mucizesi hem vahiy hem kelm olmak itibar ile hepsinden daha kuvvetlidir, nk onda hayal ve hilenin yeri yoktur! Tebih
de mezvuubahis olamaz onda, demilerdir. Dier peygamberlerin mucizeleri ise. bu nitelikte deildir. nk baz, hayalperestler bir eit by ya-

Yani o
mucizelere benzeyen sihir yapabilirler. Sahirlerin sopalarn brakp da bir
eyler yapmaya altklar gibi... Kur'n yle bir kelm(- ilahi)dir ki, ne
sihrin ne de hilenin yeri yoktur onda! Bu ynden Peygamberimizin mucizeile bu
si dierlerinkinden kuvvetlidir. Nitekim bir air veya hatip hile yolu
imknlar elde edemez. Ne var ki birinci yorum daha iyi ve tatminkrdr.
parak,

baz

entrikalar evirerek

kinci yorum

ise

iman zayf

kiileri kandrabilirler.

bu kadar ma'kul ve tatminkr deildir.

de vardr: O da beerin gcnde ona kar gelmek vardr, fakat Allah tarafndan bu imkn onlara verilmemitir. Byle bir giriimden onlar Allah tarafndan alkonulmulardr. Ehl-i snnetin iki grlerinden biri de budur: Yani benzerini getirmek onlarn gcnde olan eyin
cinsindendir, lkin bu vaki olmamtr ve olmayacaktr da. nk Allah onlara
bu frsat vermemitir ve vermeyecektir de. iki gr arasnda ak bir fark
vardr. Her ne ise, Arablarn, fakatlarnda olan yahut takatlarnda olan eyin cinsinden olan bir eyi getirmekten vazgeip bunca bel ve vel (srgn)e, esir dme veya vermeye, zillet ve birok mal ve can kaybetmeye
tariz, tevbih (azarlamak) ta ciz ve tehdide rza gsterip boyun emeleri benzerini getirmekten ciz olduklarna ve kar gelmekten ekindiklerine en byk

nc

ak

ve

bir vecih

bir delildir!

Onlar, takatlanndaki eyin cinsinden olara getirmekten alkonulmulardr.

Ebul- Meali e/- Cuveyn bu fikirdedir. Onu, bu fikrinde destekle-

mam

yenler de olmutur.

mucize bizce, say ylan yapmak (gibi mucizelerden) daha beli

ve gldr. nk bunu ilk grenin aklna "Demek ki bu adam bunu ya-

Bu

gibi

pabiliyor. Zira

bu onun ihtisas dahilindedir"

gibi bir fikir gelebilir, iyi-

ce dnp lnceye kadar bu gr onu rahatsz edebilir., Lkin. yzlerce

sene milyonlarca insana meydan okumak, onlar, szleri cinsinden olan bir
kelmn benzerini getirmeye davet etmek, phesiz ki daha baka bir mucize tipidir! nk davet edilmilerdir. Kendilerine meydan okunmutur (defalarca) fakat acz iinde

kvranmalardr.

Ortada btn sebebler mevcut olduu halde byle bir teebbse giriememeleri, Kur'n'n bykl, Allah kelm olduunu bizlere daha belirgin
bir tarzda isbatla maktadr. Tpk bir peygamberin yle demesi gibi: "Benim mucizem, ayaa kalkmaya tkatlan olan insanlar, Allah'n ayaa kalkmaktan alkoymasdr. Yahut ktrm olan kimseyi Allah'n bir anda ayaa

kaldrmastdr."

373

FA- ERF
Ayaa kalkmaya gleri olan
birini

ayaa kaldrmas,

ldr.

Tevfk

kiileri

gayet tabii ki

TERCMES
bundan alkoymas veya ktrm olan
delil ve hccet bakmndan daha g-

Allah'tan...

noktay hatrlayamadlar: Peygamber (sallallahu aleyhi

Birok limler
yndendir: Arablar grr grmez, zeve sellcmyin bu Kur'n mucizesi
klarnn keskinlii vc akllarnn okluu sayesinde bunu hemen anladlar,
ona kar gelemeyeceklerinin farkna vardlar. Kendi idraklarna gre verilmitir bu mucize. srailoullar ve Kiptiler ise, byle deildiler. Onlar bu

kadar zeki deillerdi. Firavun, gz gre gre kendilerinin Rabbi olduunu

sonra Samiri adnda
iddia ediyordu da ses karamyorlard. man ettikten
biri onlara bir buza yapm ve ona taptrmt.

oysa asamadlar, ldde (Nasranler) de Mesih'in asldna

ittifak ettikleri halde Mesih'e taptlar.
rmediler. Lkin onlara benzetildi
te onlara da kendi idraklarna gre mucizeler verildi, ki pheye dmesinler diye. Btn bunlara ramen yine de "Biz Allah' aikre grmedike
asla iman etmeyiz" dediler. Menn- Selva'ya raz olmadlar, ondan
kymeti haiz olan eyleri istediler.
tekiler

aa

Arablara gelince: Onlar cahil iyet devrinde yaamalarna ramen ou yaradcy kabul ediyordu. "Biz putlara, onlar bizi O'na yaklatrsn diye
tapyoruz" diyorlard.

Onlardan kimi, henz Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) gelmeden,

Allah'n birliine akl delil ile iman etmitir. Sonra Allah'n Resl onlara
kitab- Aziz ile gelince, hemen (O'nun) hikmetini anladlar, grr grmez,
idraklar sayesinde derhal mucizesinin farkna vardlar, hemen ona iman etsohbetine
tiler. Her gn imanlar biraz daha artt. Onun tatl ve kurtarc
mazhar olmak iin. (tm) dnya (menfaatlerini), vatan ve mallarn brakp

hemen

hicret ettiler.

Onun urunda

(kfir)

babalarn ve oullarn

bile kat-

lettiler.

Ayn anlamda baz bilginler, pek gzel hatta altndan parlak szler sylediler. Eer buna ve (hepsinin aratrlp) tahkik edilmesine ihtiya duyulsayd, mutlaka zikrederdik. Lkin, Peygamber (aleyhisselm) 'n mucizelerinden daha nce zikrettiklerimiz, pek ak ve seik olduu iin, bu konuda
fazla derine

inmemize lzum

(Bakasndan deil) ancak

Ne gzel vekildir O!..

hissettirmiyor.

Allah'tan isterim

yardm! O, bana

(E-ifbiTa'rifHukki'l-Mustafa)adl kitab(mn)
tamamlanmtr. Bunu, ikinci cild takip ediyor ve:
iin,

birinci cildi

burada

sellcmyin haklarn hakkiyle deyaratklara gerekli olan hususlarn beyandr" diye ba-

"kinci ksrt,
yebilmek

yeter!

(sallallahu aleyhi ve

lyor..

374

KAADI IYAZ

F- ERF
TERCMES

Cilt

2
(kinci

Ksm)

Mtercim:

HSEYN

S.

ERDOAN

KNC KISIM
RESL-t EKREM (SALLA LLAHU ALEYH VE
SELLEM)\t* HUKUKUNDAN, MAHLUKATIN ZERNE

VAClB OLAN HUSUSLAR

Kaad

Ebu'l-Fadl (Allah onu muvaffak

klsn)

diyor

ki:

kitabn balangcnda zikrettiimiz gibi sz drt

babta hulsa ettik. Bu ksmdaki bablann tm, Reslullah (sallallahu
itaat
aleyhi ve seltem)\ tasdik etmenin, snnetine uymann, O'nu sevip

Bu ksmda,

biz

etmenin, dnn kabul edilmesinin, kendisine hrmet ve t'zim edilmesinin, yaranna iyilik edilmesinin, vacib olduunu ve O'na salat-tt selm getirilmesinin, kabrinin ziyaret edilmesinin hkmn beyan eder.

BRNC BAB
RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)E

MAN ETMENN

FARZ,

ONA TAAT EDP SNNETNE

UYMANIN VCB

Birinci

OLDUU

ksmda akladmz hususlarla,

Reslullah (sallallahu aleyve peygamberliinin gerek

hi ve sellemfra nbvvetinin sbit olduu

olduu takarrr etmitir. Binaenaleyh O'na iman edip, getirdiklerini tasdik etmek vacib olur. Allah Tel buyuruyor ki:

_ O halde Allah'a, O'nun peygamberine ve indirdiimiz O nura (Kur*iman edin. Allah, ne yaparsanz, hepsinden haberdardr

n'a)

(1).

Hakikat biz seni (kyamette mmetine) bir ahid, (m'minlere cen(kt amellerden dolay cehennemle) bir korkutucu
olarak gnderdik, (hepiniz ey insanlar) Allah'a ve peygamberine man
neti) mjdeleyici,

edesiniz (2).

O halde Allah'a ve O'nun umm Nebisi olan Resulne ki kendisi de O Allah'a ve O'nun szlerine iman etmekte olandr iman edin,

...

O'na

(!)

tbi olun.

Tegabn

Ta

ki

doru

yolu

bulmu olasnz

Sresi, yet: 8

(2) Fetih Sresi, yet: 8-9

(3) A'raf Sresi, yet: 158.

377

(3).

FA-1

ERF TERCMES

Peygamber Muhammed Mustafa'ya (sm.v.) man etmenin

vacib olmas tahakkuk eder. man ancak onu tasdik etmekle tamam olur.
slm (getirdii hususlara boyun emek) de ancak ona iman etmekle sayle

ise

hih olur. Allah Tel buyuruyor:

Kim Allah'a ve peygamberine iman etmezse muhakkak

biz o kfirler iin

lgn

bir

ate hazrla m zdr

(bilsin) ki,

(4).

Bestem, Yezid b. Zurey la b. Abdur rahman b. Yakub'dan Ravh,

(o da) babasndan, (babas) Ebu Hreyre'den rivayet etmitir.
b.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

Allah'dan baka

ilh

olmadna, ehadet

edip bana ve benim ge-

iman edinceye kadar insanlarla (kfirlerle) savamam bana

emrolundu. Onlar bunlar yapnca Mslmanlk hakknn mnktezas
(olan cezalar) mstesna, mallarm ve canlarn benden kurtarr. (lerindeki gizli hususlarn) hesaplarn ise, onlar Allah grr (5).
tirdiklerime

Kaad Ebu'l-Fadl yaz der

iman etmek;

ki:

Reslullah (sallallahu aleyhi vesellemjt

O'mn peygamberliini, Allah'n O'na gnderdiini,

kendisinin getirdiinin tmn ve btn sylediklerini tasdk etmektir. Kalble

olan bu tasdikin, Reslullah'n peygamberliini ikrar etmek iin getirdikelime-i ehadete mutabk olmasdr. Kalble olan tasdik, dille olan
ikrarla birletiinde Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)t olan iman
tamamlanmtr. Nitekim bu hadsin benzeri, Abdullah b. mer'in rivayet ettii bir hadste de yle buyurulmutur:

Allah'dan baka

ilh

olmadna, Muhammed

(aleyhisselm)m

mu-

hakkak Allah'n elisi olduuna, ehadet edinceye kadar, insanlarla savamam iin emrolundu m (6).

(4) Fetih Sresi, yet:

13.

(5) tmam Buhar, Sahih. Kltabu'l-tyman Fein tbu ve ekamu's-salSte ve tu'z-zekflte fe hallu
sebiylehm'de Abdullah b. mer (no.) dan
Mslim. Sahih: I. Kitab'l-lyman, 8. Babu'lEmr bi Ktalt'n-Nasi hatla yeklu; "La lahe illallah MuhammedOn Reslullah (smm)..." de 32 (20)
- 36 (22) de Ebu htireyre frjL) dan tmam Tirmit, EbvabU Tefsir'l-Kurln, Tefstr Sureti 'l-Gflsiye.
Hads No. 3338 de Cabir (tm.) dan. imam Nesa, Kitabu'z-Zckt, Babu Vucbi'l-Cihad'ta tmam
tbn Mace, Snen. 36. KitaMTI-Fiten 1. Babu'l-Keffi Ammen Kle; Li lahe illallah. 3927 No. ile
Ebu Hreyre (m.) dan 3928 No. ile Cabir (rjj.) dan rivayeti tahri etmilerdir.

mam

(6)

tmam Buhar,

fe hall
8.

2. Kilab'l-lyman. 17. Babu fe in tb ve ekaamVsalte ve at'z-zekte

sebiylehm'de Abdullah h mer fnanhma) dan, tmam Mslim. Sahih. 1. Kitabu'l-lyman.

Babu'l-Emri bt Ktli'n-Nsi hatt yeklu "La

ayn sahbden tahri etmitir.

(22) No.

378

liflhe

llallah

MuhammedOn

Reslullah" da 36

MAN ETMENN

RESLU LLAH'A

VCB OLDUU...

Reslullah (sal lalla hu aleyhi vesellem)\n Cebrail'e daha aklk getirmek iin, Cebrair'n "slm nedir?" sorusuna verdii cevapta yle bu-

yurmulardr:
slm; Allah'dan baka ilh olmadna, Muhammed'in Allah'n
elisi olduuna ehadet etmen, namaz dosdoru klman, farz olan zekt vermen, Ramazan orucunu tutman ve gidip ziyaret etmeye gcn

yettiinde Beyt erifi ziyaret etmendir.

Sc.ra Cebrail Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem)
i

iman

sordu.

zerine Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyurdu:

Allah'a, Allah'n meleklerine, kitaplarna, peygamberlerine, ldkten sonra tekrar dirilmeye, hire! gnne iman etmektir.
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bu hads-i erfde (Allah'a ve
iman etmenin vacib olduu hususlara) iman etmenin kalble tasdike muhta olduunu ve iman edilen hususlara boyun eip riayet etmek iin dille de ikrar etmenin zorunlu olduunu beyan buyurmutur. Bu hal tam

Bunun

mnsiyle vlm bir haldir. Yermeye mstahak olan hal ise, ehadeti dille syledii halde, kalble tasdik etmemesidir. Bu da mnafklktr.

Cenab- Hak buyuruyor ki:

Mnafklar sana geldii zaman "ehadet

ederiz ki, sen muhakkak

ve mutlak Allah'n peygamberisin" dediler. (Bu sz kalbleriyle tasdik

ederek deil, sadece dilleriyle sylediler). Allah da bilir ki, sen elbette
O'nun peygamberisin. (Fakat) Allah o mnafklarn hi phesiz yalanclar olduunu da biliyor (7).
Yani, onlar bu szlerinde yalanclardr. nk onlar, sylediklerini
ne tasdik ediyorlar, ne de ona inanyorlar. Onlar inanmadklar halde
byle sylyorlar. Onlar sylediklerini, kalbleriyle tasdik etmedikleri iin
kalblerinde bulunmayan, dilleriyle sylemeleri kendilerine hibir yarar
salamaz. Byle onlar Mslman saylmazlar. hirette de kendilerine Mslman muamelesi edilmez. Zira kendilerinde slm'dan hibir
tabaey bulunmuyor. Onlar kfirlere katlarak, cehennemin en

aa

kasna atlrlar.
Ancak ne var

ehadeti syledikleri iin, dnya

ileriyle ilgili olan hkmlerde, kendilerine Mslman muamelesi yaplr. Bunlar akladklar slm almetinden dolay, kendilerine Mslgrne gre
man muamelesi yaplr. nk slm hkmdarlar
hkmetmek zorundadrlar. Zira beer iin, insanlarn iine vkf olmak
mmkn deildir. Bunu aratrmakla da emrolunmu deillerdir. Bilkis Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) i leme tahakkm etmeyi
yasaklamtr. Bu hususu zem ederek, (Mslmanl kabul ettiini syledii halde birini ldren) Osame'ye:
ki; dilleriyle kelime-i

(7)

Mnafikn

Sresi, yet:

I.

379

FA-!

ERF TERCMES

"Onu Mslman olduktan

sonra ldrdn

m?"

buyurunca, sa-

me;

Gerekten iman etmemiti, lmden korktuu

duunu

syledi, deyince

(aleyhisselm)

ile

ikrar etmekle, kalb

ile

Mslman

ol-

same'ye yle buyurdu:

Onun kalbini yardn (da baktn) m?

Dil

iin

(8).

tasdik etmenin arasndaki

fark beyan

etmek iin ResluHah (sallallahu aleyhi ve sellem), CebraTm sorularna verdii cevapta, slm' ehadet getirmek ile, iman ise tasdik etmek
ile tarif buyurdular. Bu iki durum arasnda iki baka hal vardr. Bu iki
halden;

Kii kalbiyle tasdik eder, fakat bunu diliyle

geni bir vakit bulamadan nce lr. te byle bir halde
verilecek hkm hakknda bilginler ihtilf ettiler.
Birincisi:

imann tamam olmas iin dille ikrar etmeyi art ko(Dille ikrar etmedike Mslman olmaz dediler). Bir ksm bilise, o kimse m'mindir; Cennete girmeye hak kazanmtr, derler.

Baz
tular.

ginler

ol

bilginler,

Buna Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)'m

u hadsini delil gste-

rirler:

Kalbinde zerre kadar iman bulunan kimse cehennemden kar

(9).

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) kalbde bulunandan baka bir

kalben m'mindir. Bakasn (dille ikrar) terk etmekle ne bir noksanlk yapmtr, ne de isyan
etmitir. Bu konuda doru olan gr de budur.

ey zikretmemitir bu hadste. Bu

hale gelince:

kimse

ise;

Kii kalbiyle tasdik eder, fakat dili ile ikrar etme

ile ehadet getirmesinin gerekli olduunu
'

Dili

mam Buharf,

Babu Bsi'n-Nebiyyi (sallallahu aleyhi ve

sellem) sarnete-bni Zcyd'in ile'l-Harektin min Cheynete'dc same (rja.) kendisinden, imam Mslim, Sahih. I. KitabU'l-Iyman. 39. Babu fahrimi katli'l-KTri Bde en Kak "Lfl lahe illallah"
da. Yine same b. Zeyd (at.) dan 158 (96) 159 (...) yine ondan rivayeti tahri etmilerdir. mam
Ebu Davud. KitabM-Cihadi Babn l ma YukatilM-Mrikne'de yine same h. Zeyd (rja.) tahri etmitir. mam Ibn Mce, Snen. 36. Kitabu'l-Fiten, I. Babu'l-Keffi Anmen Kale; "La llhe
llallah" da Imran b. Husayn (r.a.) dan 3930 ile lahri etmitir. Fakat buradaki metin same b.
Zeyd frM.) dan 'deil de Imran b. Husayn 'dandr.
(8)

Sahih. 64. KitabU'l-Megaz, 45.

imam

Buharf, Sahih. Kitabu't-Tcvhid. 36. Babu Kelami'r-Rabbi Azze ve Celle Ycvme'lMslim, Sahih. I. Kitab'Myman
Kyameti maa'l-Enbiya ve Gayrihim'de Enes (rja.) dan
39. Babu -fchrimi'l-Kibri ve Bcyanhi'de 147 (91) 148 (...) ve 149 (...). I. KtabuM-fyman
(9)

mam

50. Babn fi 'r-Rbhi* leli tekOn Kurbc'I-Kyameti Ttkbnzu Men fi Kalbihi ey'On mine'l-tyman
da 185 (117) No. ile Ebu Hreyre (rja.) dan. Yine I. Kitab'Myman, 82. Babu tsbali'-efaati ve
Ihraci'l-Muvahhidnc mine'n-Nar'da 304 (184) No. ile Ebu Saidi'l-Hudrf (rja.) dan tahri etmitir.
mam Tirmizt, Snen. EbvabU'l-Birri vcVSilli. 61. Babu ma ce Fi'l-Kibri. 1999 No. ile Abdullah
(m.) 2000 No. ile ayn tarikle daha uzun ve tafsiltl bir metin eklinde rivayeti tahri etmitir.
Ebu Davud, 26. Klabil M-Libas Babu ma cc fi'l-Kibr'dc Abdullah b. Mes'td'Un lahri etmitir.
mam Nvsal, Snen. KilabM-Iyman, Babu Ziyadcii'l-IymanUt Ebu Saidi'l-Htdri (m.) dan lahri

mam

etmitir.

380

RESLULLAH'A TAAT ETMEN N VACP OLMASI

t

halde,

dili ile

ehadet getirmez. Hatt mrnde

SE...

bir kere olsun kelime-i

ehadeti sylemez. Byle olan kii hakknda da limler ihtilf etmilernk o kalbiyle
dir. Baz bilginler diyorlar ki: Bu kimse m'mindir.
Fakat
tasdik etmitir, ehadet getirip dili ile ikrar etmesi ameldendir.

o ehadet getirmeyi
maz.

ksm

terk ettii iin sidir.

Ancak cehennemde ebedi

kal-

gr

yledir:
kimse, kalbindeki tasdiki, dili ile olan ikrarla birlemedikee m'min olamaz. nk dille olan ikrar kalbdeki tasdiki meydana getirir.
lammdandr.
Dille getirilen ehadet, kalbdeki tasdike bitiik olup imann
Kalbdeki tasdik, ehadet kelimesini sylemeye imkn bulunduu geni
bir zaman iinde sylenmezse tamam olmaz. Ancak o tasdik kelimc-i ehadeti sylemekle tamam olur. Sahih olan gr de budur.
(Zikrettiimiz) bu husus, (iman meselelerinden) pek az bir eydir. Bu
Bir

bilginlerin

ise

az sz, iman ve slm hakknda, bunlarla ilgili hkmler hususunda geni ve tafsiltl izahat gerektirir. man ve islm'n ziyade ve noksanlamas hususu, srf tasdikle imann tecezzi etmesi, mmteni olup
olmadndan m, yoksa icmal iman hakknda ziyade ve noksanlk sahih olmadndan m, ziyade ve noksanlk bizzat imann kendisine amelin
ziyade edilmesine mi rcidir. nk imann sfatnn muhtelif olmas,
kesin bir ilim, kuvvetli bir inan, ak seik bir marifet ve huzur-u kalbe
sahip olmasyla

imann

derecelerinin bir

olmamasndan dolay imana

noksanlk ve ziyadelik rz olur. Bu hususlar izah etmek, kitabn yazlkmak olur. naallah, bizim zikrettiimiz
masndaki maksadn
maksadmz aklamaya yeterlidir.

dna

BLM

(SALLA LLA HU ALEYHt VE SELLEM)%

ETMENN VACP OLMASI SE;

TAAT

Kendisine iman etmek, getirmi olduu hususlar kabullenip kendisini tasdik etmek vacip olduu iin ona itaat etmek vacip olur. nk,
Reslullah (saltallahu aleyhi ve sellem)t itaat etmek, getirmi olduu
hususlarn tmne itaat etmek demektir. Allah Tel buyuruyor ki:

Ey m'mlnler! Allah'a ve Reslne itaat edin, (Kur'n' ve tlerini)

dinlediiniz halde, peygamberin emirlerine yz evirmeyin (10).

Yine de
lerse,

"Allah'a ve peygambere itaat edin.

phesiz Allah kfirleri sevmez." (11).
ki:

(10) Enfl Sresi; yet: 20.

(11) li Imran Sresi: yet: 32.

381

Eer yz evirir-

FA-1

ERF TERCMES

Allah'a ve peygambere itaat edin ki, rahmete erdirilesiniz (12).

Eer O'na itaat ederseniz, hidayete erersiniz (13).
Kim peygambere itaat ederse, Allah'a itaat etmi olur (14).
Peygamber size ne verdi ise onu aln, size neyi yasak etti ise ondan
da saknn. Allah'tan korkun. nk Allah'n azab etindir (15).
Allah'a ve peygambere itaat edenler, ite bunlar, Allah'n kendilerine nimet verdii peygamberlerle, sddklarla, ehidlerle ve iyi kimselerle beraberdirler. Bunlarsa ne gzel bir arkadatr (16).

Yine AHah Tel buyuruyor

ki:

Biz her peygamberi, ancak Allah'n izniyle kendisine itaat olun-

mak

gnderdik

iin

(17).

(Ayetlerde) Allah Tel; peygamberine itaati, kendisine olan itaat gibi

sayd. Reslne olan itaat ile kendisine olan itaati birbirine yakn kld. Bu-

nun

bitmez tkenmez, sevaplar va'detti. Allah (c.c.) Reslne

meyenlere ise, en kt ve etin azap vereceini beyan buyurdu.
iin

itaat et-

Reslnn emirlerini yerine getirmeyi, yasaklarndan kanmay Allah,

kullarna vacib kld. Mfessirler ve imamlar diyorlar ki:

Peygambere

etmek, O'nun snnetini yerine getirmeyi. O'nun getirmi olduu hususlar kabullenip boyun emeyi gerektirir. Allah (c.c.) hibir peygamber gndermedi ki, mmetlerinin kendilerine itaat etmesini vacip klmasn. Peygamberin snnetini yerine getirerek, O'na itaat eden kimse, Allah'n farzlarn da yerine getirip Allah'a itaat eder.
Sehl

b.

itaat

Abdullah'dan,

Peygamber

"slm eriat*'

size ne verdi ise,

Semerknde der

ki:

onu aln.

Farzlar yerine getirmek suretiyle Allah'a, snnet-

lerim yerine getirmekle de

ram

sorulunca yle cevap verdi:

kld

peygambere

itaat ediniz.

Yine Allah'n size ha-

hususlardan uzaklamak suretiyle. Allah'a itaat edin, Reslullah'n size tebli ettii hususlarda O'na itaat edin denildi.

Yine denilir ki: Allah'n Rab olduuna ehadet getirmekle, O'na

itaat etmek. Nebiyyi zian'a da, O'nun peygamberliine ehadet getirmek suretiyle itaat edilir.

(Kitabn yazan) Kaad yaz diyor ki: Hocam Ebu Muhammed b. Attab
rivayet etmitir. Demitir ki: Hatim bin Muhammed. Ebu'i- Hasan Ali
b.

(12) l-i

Imran Sresi,

yet:

132

Nr

Sresi, yet: 54
(14) Nis Sresi, yet: 80
(13)

Har

(15)
Sresi, yet: 7
(16) Nis Sresi, yet: 96
(17)

Nis Sresi, yet: 64

382

RESLULLAH'A TAAT ETMENN VACP OLMASI SE

Muhammed b. Halef, Muhammcd b. Ahmed. Muhammed b. Yusuf, Buhar, Abdan, Abdullah, Yunus ZhrVcn rivayet ettiler. Zhri der ki:

Bana Ebu Seleme b. Abdullah kendisinin Ebu Hrey re

nin

yle yle

dediini iittiini haber verdi: Reslullah (sallalluhu aleyhi ve sellem) buyurdu:

Bana kim itaat ederse, o Allah'a itaat etmi olur.

ederse, Allah'a isyan etmi olur.
etmi, emirlerime isyan eden de

Kim bana

isyan

Benim emrine itaat eden, bana

bana isyan etmi olur (18).

itaat

Resiullah'a itaat etmek, Allah'a itaat etmektir. nk Allah (cc)

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'e itaat etmeyi emretmitir. Resiul-

yle

ise

etmek, Allah'n kendisine emrettii hususu yerine getirmektir, ite bu da Resiullah'a itaattir. Allah Tel cehennemin en
tabakalarnda bulunan, kfirlerin durumunu beyan ederek yle buyuruyor:
lah'a itaat

aa

O gn, yzleri ate iinde kaynayp evrilirken:

Vah

bize

ke-

ke Allah'a itaat etseydik, peygambere de itaat etseydik" diyeceklerdir

(19).

Kfirler, kendilerine temenninin fayda vermeyecei bir zamanda, Resiullah'a itaat etmeyi temenni ettiler. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)

buyuruyor

ki:

eyi nehyettiim zaman onu terk ediniz. Size bir hususu

emrettiim vakit de onu g ve takatiniz dahilinde yerine getiriniz (20).
Size bir

(Vacip olan hususlar terk etmemek zere). Ebu Hreyre (radyallahu

anh)\n rivayet ettii hads-i erifte ise Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyuruyor:

Cennete girmekten kanan hari, benim btn mmetim cennete

girer.

(18)

de.
rai
ric

mam Buhar, Sahih.

Ebu Hreyre

(r.a.)dan.

mam

Gayri Ma'siyetin ve lahrimihima fi'l-Ma'siye'de 32 (1835). 33 (...) Ebu Hreyre (r.a.)'dan lahdinitir.
Buhar. Sahih. 93. Kitnb-1- Ahkm 1. Babu K;vlill;hi tcl: (Atiyllahc vc atiy"urfi

mam

rcslc vc Uli'l-Emri

minkm'de

Mukaddime. Babu

Cihad. 39. Babu

(19)

Ahzab

iltibai

taatil-

mam Mesa, Snen.

mam Ibn Mee, Snen.

Ebu Hreyre (r.a.) dan lahri etmilerdir.

taati'l-lmami'de (Ebu Hreyre (rjB.)'dan.

yine

KitabU'l-Bey'ati (Babu)'t-Tergibi
El-

Babu Yukail men Verai'l-lmami ve yetlakiy bihi'Mslim. Sahih. 33. Kitabl- marcli. 8. Babu Vcubi tatil- me-

Kitab'l-Cihad. 108.

fi

Ebu Hreyre (r.a.) 3. No. ile ve

Ebu Hreyre (r.a.) tahrif etmitir.

Snneti Reslillah (s a v.) dc

mam da

2859 No.

ile

yine

24. Kitab'l-

Sresi, yet: 66

mam

Mslim. Sahih. 15. Kitab'l-Hacc. 83. Babu Farzi'l-Hacci Merreten fi'l-rtr'de Ebu
(20)
Hreyre (r.a.)'dan 412 (1337) No. ile mam Nesa. Snen Kilab'l- Hacci Babu Vcubi'l- Hacci'de
yine Ebu Hreyre (r.a.)'dnn. mam bn Mee. Snen, Mukaddime Hads No.
Ebu Hreyre (r.a.)'dan.
I

383

FA-

ERlF TERCMES

Ashabdan sordular:
Cennete girmekten kim

(ya Reslallah!)?
(sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdular:

Ekrem
Bana kim itaat ederse, o cennete

Resl-i

kanr

girer,

kim bana

(cennete girmekten) kanr (21).

Resluljah'tan rivayet edilen sahih bir hadste

si olursa

o da

yle Duyurulmutur:

Benimle,

Allah'n beni kendilerine peygamber olarak gnderdii

kimselerin hali, ol adamn haline benzer ki, bu adam kavmine gelip
yle der: "Ben, ey kavm! Dman askerini iki gzlerimle grdm. Ben
hibir maksad olmayan bir korkutucuyum. Kurtulua kounuz (kurtulu arelerine baknz). Kavminden bir zmre ona itaat etti, gece kalkp, yava yava yrdler, (dmanlarndan) kurtuldular. Kavminden
bir zmre ise onu yalanlad ve yerlerinde (kalp) sabahladlar. Sabahle-

dman

askerleri onlara gelip, helk etti. (Onlardan hibiri kalmabana itaat eden, benim getirdiklerime
mak zere) hepsini ldrd.
tbi olann hali ve bana isyan eden ve benim getirdiklerimi yalanlayann

yin

te

hali byledir,

buna benzer

(22).

(Buhar ve Mslim'in rivayet ettikleri) dier bir hads

ber'in (sallallahu aleyhi ve sellem) temsili yledir:

Bana

erifte Peygam-

eden ve benim getirdiklerime uyan kimsenin hali ile, bana isyan eden ve benim getirdiklerimi yalanlayan (kimsenin hali) ol adahaline benzer ki, (o adam) bir ev yaptrm, (insanlara mkellef bir
ziya tel vermek iin) gzel, eitli yemekler hazrlam, insanlan yemee
davet etmek iin birini vazifelendirmitir. Davete icabet eden kimse eve
girer ve hazrlanan yemeklerden istedii kadar yer. Fakat davete icabet
etmeyen ise eve giremez ve hazrlanan yemeklerden yiyemez. Ev, (Reitaat

mn

slullah'n davetine icabet eden muttekiler iin hazrlanan) cennettir. (Allah'a ve onun nimetleri ile dolu olan cennete) davet eden ise Muhammed
Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem)ir. Kim ki Muhammed (sallallahu
J
aleyhi ve sellem) e itaat ederse, Allah'a itaat etmi olur. Kim ki, Muhammed (sallallahu aleyhi ve scllem)'t isyan ederse Allah'a isyan etmi
olur. Muhammed (Mustafa) (sallallahu aleyhi ve sellem). kendisini tas-

dik eden m'minler ve kendisini yalanlayan (kfirler olmak zere) insan-

larn arasn ayrt edicidir

(21)

nam Buhar.

Sahih. Kitab

I-

(23).

isam.

3. Bab'l- klidai

his- Sneni Resul lahi de bu Hreyi

re (r.a.)'dan rivayeti tahri etmitir.

(22)

/mam Buhari.

Sahih. Kilabr Rukuk.

Babn- ntiha

ani'l-

Measy'de Ebu

Musa (r.a.)'an yine

Sneni Rcslillahi'de yine l-bu Musa (r.a. )dan lahrk eylemidir.

Buhari. Sahih. Kitab'l- 'tisam. Babul- ktidai bi Sneni Rcslillahi'de Chir b. Abdul(23)
Tirmi/i. Snen. Ebvabl- Emsal Babu Ma Cc fi Mesel
lah (r.a.) dan rivayeti tahriv etmitir.
etmitir.
illahi li ibdihi. 2864 No. ile yine Cbir b. Abdullah (r.a.) dan tahriv
Khab"l-

"lisan.

Babu klidai

bi

mam

mam

384

TB OLMANIN
BLM

ENAB-I PEYGAMBER E

CENAB I PEYGAMBER'E (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)

TB OLMANIN, ONUN SNNETNE MTSAL ETMENN VE HL
UYMANIN VACP OLMASINA GELNCE...
VE

GDNE

Allah Tel (bu hususu beyan sadedinde) yle buyuruyor:

(Resulm), yle de ki: "Eer siz Allah' seviyorsanz, hemen bana

uyun

ki,

gnahlarnz balasn. Zira Allah ok

Allah da sizi sevsin ve

balayc,

ok merhamet

Yine Allah

(c.c.)

edicidir (24).

buyuruyor:

...Onun iin hem Allah'a, hem de btn kelimelerine iman getiren

O mm peygambere, Reslne iman edin. Ve O peygambere uyun ki,

cru yolu

bulanz

Rabbim hakk

(25).

iin, onlar,

aralarnda ekitikleri eylerde seni ha-

kem yapp sor.ra da verdiin hkmden

dan tam

nefisleri hibir

darlk duyma-

boyun emedike, iman etmi olmazlar

bir teslimiyetle

Gerekten Allah',

fihicet

(26).

gnn arzulayanlar ve Allah' ok

zik-

redenler iin, size, Allah'n Reslne (takip edeceiniz) pek gzel bir r-

nek vardr

(27).

Muhammed b.

Ali Tirmiz der ki: "Resulde takip edilecek rnek, O'na

uymak, onun snnetine tbi olmak ve sz ve fiilde ona muhalefeti terk etmektir". Ayn anlam birok mfessirler de ifade etmilerdir. Bazlar ise,
bu Resiutah'n emirlerine muhalefet edenlere bir azarlamadr, dediler. Seni,
Allah Tel'nm:

"Kendilerine nimet verdiin kimselerin. yoluna." (28) melindek

kerimesi

hakknda yle

yet-!

der:

Bundan muraJ, Reslullah'n snnetine uymaktr.

Bunun

iindir ki, Al-

lah Tel peygamberin eriatna uymay onlara emretmitir. O'na uyanlara hidayeti va'd etmitir. nk Allah Tel Reslullah' (sall- .hu aley-

hi ve sellem) onlar (kfrden) temizlemek, kitab (Kur'n', hikmeti,

(Snneti) onlara retmek, onlar doru yola iletmek iin hidayet ve hak

olan dinle gndermitir. Cenab- Allah

(24) l
(25)

mran

baka

bir yet-i celiledeki:

Sresi, yet: 31

raf Sresi, yet: 158

(26) Nisa Sresi, yet: 65

(27) Ahzab Sresi, yel: 21
(28) Fatiha Sresi, ayeti 7

385

ifa-i erif: 25

FA- ERF TERCMES

"(Habibim), yle de: "Eer siz Allah' seviyorsanz bana uyun ki, Allah
da sizleri sevsin ve gnahlarnz balasn*' yetidir." (29).
Reslullah'a tbi olduklar ve onu kendi heva ve heveslerine ve nefislerinin meylettii her eye tercih ettikleri vakit onlara muhabbetini ve mafiretini va'd buyurmutur. Onlarn imanlarnn sahih olmas, Reslullah'a boyun emeleri, ona itiraz etmemeleri ve O'nun hkmne rza gstermeleri
olur.

ile

Hasan dan

rivayet edilmitir ki. birok kimseler Reslullah'a (sallallahu

aleyhi ve sellem)

yle

dediler:

Ya Reslallah, biz Allah'

Bunun zerine Cenab- Allah

seviyoruz.

(Habibim) yle de: "Eer

ki,

Allah da

Bu

yet

ve

sizi sevsin

kerimenin.

Kb

u
siz

yet-i kerimeyi inzal

Allah' seviyorsanz, hemen bana uyun

gnahlarnz balasn'*
b.

buyurdu:

(29a).

cl-Ercf ve bakas hakknda

nzil

olduu

Onlar demilerdi ki:

"Biz Allah'n oullar ve O'nun sevgili kullaryz. Biz Allah' ok, gayet
ok seviyoruz". Bunun zerine Allah Tel bu yet-i kertmeyi gnderdi.
imam Zeccac, yet-i kerimenin mns hakknda yle der:
rivayet edilir.

"Eer

Allah' seviyorsanz!",
Yani. Allah'a itaat etmek istiyorsanz. Siz. peygamberimizin emrettiini
ileyiniz. Zira kulun Allah'a ve peygambere sevgisi demek, Allah ve peygambere itaat etmek ve emrettiklerine rza gstermek demektir. Allah'n kullarn sevmesi ise, onlar afvetmesi, onlara rahmetiyle muamele etmesi desiz

mektir.

Rivayet edilir

Allah'n kulu sevmesi, kulunu gnah ilemekten korumas, ibadet etmeye muvaffak klmas demektir. Kulun Allah' sevmesi ise;
itaat

ki;

etmesi demektir. Nitekim Rabia

el-

Adeviyye yle demitir:

Allah' sevdiini iddin ettiin halde O na isyan ediyorsunuz.

Hayatm hakk iin, bu alacak bir itir.
Eer Allah' sevdiin doru olsayd. O na itaat ederdin.
phesiz seven kimse, sevdiine itaat eder.
Rivayet ediliyor

kulun Allah'a olan muhabbeti, Allah' yceltmesi ve

Allah'tan korkmasdr. Allah'n kulunu sevmesi ise; kuluna rahmeti ve onun
iin cn gzelini murad etmesinden ibarettir, Allah'n kulunu sevmesi, onu
(melekleri ve peygamberleri katnda) vmesi anlamna v'a gelir.

(29)

(29a) l-i

ini

mam

mran Sresi:
mran Sresi:

Syti.

ki,

yet; 31
yet: 3

Bu ekilde

MenahilV Safa

lefsir

edildii

lmi 7- Mnzir *in

Shl\ ftl'de kaydetmitir.

386

tefsirinde rivayet edildi-

PEYGAMBERE TB OLMANIN

CENAB-1

mam Kucyr (rahimehullah) der

(Allah'n kulu sevmesi) rahmet, irade,

medh- sen mnsna geldii zaman, (bu sfatlar) Allah'n zat sfatlarndan olur. Bundan baka yerde (ileride) kulun muhabbeti bahsinde bu konuki:

ya temas edeceiz.

Ebu shak. brahim

Ca fer, Ebu el- Esba, sa b. Sehl, Ebu'lHasan Yunus b. Mis, Hatim b. Muhammcd. Ebu Hafs el-Cheniy. Ebu
Bekr. El- brahim, b. Musa, El- Cevzi, Davud b. Rcid, El- Velid b. Mslim, Sevr b. Yezid 'den, Halid b. Madan 'dan. Abdurrahman b. Amr el- EsFakih.

b.

lemiy ve Hcrel- Kelli, Irbaz

ki bir hadsi rivayet ederler.

ruyor

b.

Sariye'en. Reslullah

nn

mevizesinde-

Reslullah (sallallahu aleyhi ve scllem) buyu-

ki:

Benim snnetime ve benden sonra mazhar-i hidayet olan Hulefa-i

Raidin'in snnetlerine yapnz. Ona olanca gcnzle ve titizlikle sarlnz. (Dinde) sonradan ihdas edilen (Kur'n'da. snnette vc cma-i mmette bulunmayan) hususlardan kannz. nk her sonradan ihdas edilen bidattir.

Her

bid'at ise

sapklktr

(30).

Cabir (radyallahu anh)'m rivayetine gre yle varid olmutur:

"Her sapklk cehenneme girmeye sebep olur."

Ebu Raf (radyallahu anh) 'nin rivayet ettii
hu aleyhi ve sellem) buyurur ki:

(31).

hadsde. Reslullah (sallalla-

Sizden biriniz;

kendisine benim emirlerimden herhangi bir emir,

veya yasaklarmdan herhangi bir yasak
zaman, koltuunda otu-

ulat

rup da bilmiyorum, biz ancak Allah'n kitabnda bulduumuza uyarz,

derken grmeyeyim (32).
Hz. ie (radyallahu anha)'n\n rivayet etmi
beyan olunmutur:

(30)

Ebu Davud. Snen. KiUb'l-

metnindeki hads

Ma

C c

m- Ah fi\- Snneti,

ct. Snen.

Mukaddime.

6.

Snneti.

Bubn

fi

olarak tahric etmitir.

erili rivayet

veclinabi'l- Bidai'dc

Babu

t-

TibaiV Snnet

hads-i erifte

yle

LzumiV

Snneti'de rhaz

nmm

Snen. Ebvab'l- lm. 16. Babu

yine ayn sahabiden.
Ibn M-

b.

Sariye (r.a.) ifa

Tirntizi.

2678 No.
i-

olduu

ile

mam

HulcfaPr Rasdnel- Mehdiyyindc 42 No.

ile

aynt sahabden lahri etmitir.

(31)

mam Mslim.

Sahih

No. HcCabirb. Abdullah

bn

7.

f r.a.)

Kilabl- Cmali. 13. Babu Tahfifi'* Saiti vel

dun

rivayeti lahrk etmitir. F.bu

Lzumi's- Snneti'de Irtm b. Sriye

TirmirJ. Snen Rhvah'l- lm.
(32)
fi

Hutbe de 43 (867)
Davud. Snen. Kilab s- Snneti. Ba

(r.a.) 'dan tahric etmitir.

mam

10. Babu Ma Nhiye Anh en Yukalc "nde Hadisi'nEbu Rafiden 2665 No. ile tahriv etmitir. mam Ebu Davud, Snen. Kilab
Snneti
LzumiV Snneti'de Ebu RH (r.a.)dan hadisi lahrk etmitir. bn Mice. Snen, Mukkdd

Nebiyyi"* dc

Babn fi
mc. 2 Babu tazimi Hadisi Resahi (sallallahu aleyhi
13 No. ile yine Ebu Rafi (r.a.) lahri etmitir.

387

* sellem) ve

l-

Taliz

l rlfcf a*riehr*de

ERF

FARcshllah

TERCMES

ve scllcm). (azimeti terk edip) kendisinde ruhsat

re'kat klmak) eyi iledi. nsanlardan bir zmre,

(sallatlahu aleyhi

bulunan (seferde namaz iki

Reslullah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) iledii bu ruhsatl iten kandlar, yapmadlar. Bu husus Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'e ulat.
Bunun zerine Reslullah (s.a.v.) Allah'a hamdetti, sonra yle buyurdu:

benim ilediim eyden kanyorlar (onu

yapmyorlar). Allah'a yemin ederim ki, ben onlarn iinde, Allah' en
fazla bilen ve Allah'tan en ok korkanm (33).

Bu kavme ne oluyor

Ekrem

Resl-i
rifte

ki,

(sallallahu aleyhi ve sellem)

buyuruyorlar

den rivayet edilen

hads-i

ki:

Kur'n kendisini sevmeyen, lezzet almayan kimse iin (lfz

riyle)

g (mns

lezzet alan

kimse

e-

itiba-

zor ve etin saylr. (Kendisini seven ve

hem lfz, hem de mns kolaydr).

itibariyle de)
iin, ise

Kur'n- Kerim dil bir Hkimdir. Kim benim szme yapr, Kur'n 'n mnsn anlar, (lafz itibariyle) Kur'n- Kerim 'i ezberler, (hkm ile amel ederse) Kyamet gnnde Kur'n ile beraber harolunur.
Kim ki, Kur'n- Kerim ve benim hadisimi hor grrse, (onlar ezberleyip mnlarn anlasa bile) dnya ve hirette hsrana uramtr. Ben mmetime, benim szm tutmalarn, benim emirlerime itaat etmelerini
ve snnetime tbi olmalarn emrettim. Benim szme raz olan Kur'n 'a da raz olmutur (34).
Allah Tel yle buyurmutur:

Peygamber size, ne verdi

onu aln, size ne yasak etti ise ondan

da saknn. Allah'tan korkun, nk Allah'n azab etindir (35).
ise

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

Kim bana uyarsa, o kimse bendendir. Kim ki, benim snnetimden

yz

evirirse, o

benden deildir

(36).

Ebu Hreyre (radyallahu anh) nin Reslullah

/em)'den rivayet etmi olduu hadste, Reslullah

(sallallahu aleyhi ve sel(s.a.v.)

yle buyurmu-

tur:

(33)

mam

Buhari. Sahih. 78. Kitabl- Edcb. 73. Babu

Mslim. Sahih. 43. Kilab

deti huyelihi.

(34)

l-

Fadailc. 35.

127 (23561 No.

ite

Im.nt Lbu's-eyl. kitabnda libv

El-Hakcm

b.

Babu lmihi

H/. isc

Umeyri'l- Temal'de lahri

Mcnlcm Yuvacihi

n- Nsc bi

l-

I'Ubi de.

(sallallahu aleyhi ve sellem) hillahi tel

ve id-

/r..-.)'dan rivayeti tahric etmilerdir.

Nain
etti

Isfahan. Dcluil'mde Dcylemi, Msncdii'l- Firdevs'te

diyerek Syti (r.h.) Menahil's- Safa Shl. 60'da kaydet*

mistir.

135) Nisa Sresi, yet:

80

mam Abdrrcrrak Sn 'ani' nin Msanncfindc Haserfdcn Mrsel olarak

M'n ile tahri ellilini. mam Syti (r.h.) Menahil Shf. 60 da kaydetmitir.
(36)

388

mtckarib'l-elfa? vc

CENAB-I PEYGAMBER'E TBl OLMANIN

phesiz szlerin en gzeli, Allah'n kitab (olan Kur'n)dr

Yolla-

rn en hayrls Muhammed'n (sallallaho aleyhi ve sellem) yoludur. lerin en er olan da sonradan kan, (kitaba, snnete ve cma-i mmete
muhalif olan) hidratlardr
Abdullah

b.

(37).

Amrbn As (radyallahu anhma) 'dan rivayet edilmitir.

Re-

slullah (sal la II ahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

lim ksmdr. Bu ilimden bakas, zaid (faydasz)dr. Muhkem olan yet, sbit olan Hads ve cma-i mmet
na

ile

ve yahud

kyas-

taka-

sbit olan (38).

Hasan 'dan
ve sellem) buyuruyor ki:

Hasan

b.

Ebu

Snnet
hayrldr

el-

ile

rivayet edilmitir. Reslullah (salallahu aleyhi

(yaplan) az bir amel, bid

at

olarak yaplan ok amelden

(39).

Yine Allah'n Resl

(salallahu aleyhi

ve sellem) yle buyurmutur:

phesiz, Altah Tel, snnete yaparak onunla amel eden kulu

cennete sokar

(40).

Ebu Hreyre (radyallahu anh)

Reslullah 'tan rivayet ediyor. Reslul-

lah (salallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

mmetimin fesad zamannda, benim snnetime yapan (onunla

amel eden) kimse iin yz ehid sevab vardr

(41).

Reslullah (salallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor (Tirmiz rivayet etmitir):

srail oullan phesiz yetmi

iki

frkaya blndler. Benim m-

metim de yetmi frkaya ayrlrlar. Bunlarn hepsi cehennemdedir.

Ancak biri cehennemde deildir.
Ashab (radyallahu anhm)

(37)

mam Buharf. Kitabn- edeb.

Ayrca KttaM'I-

70.

sordular:

Babn

fi

HedyiV

Salih 'dc Abdullah b.

t'tfeam Babu'l- ktidat bi Sneni Realillahi'dc

Yine Abdullah

b.

Mes'ud (r.a.) dan.

Mes'ud (r.a.)'an

tahri cimidir.

mam

(38)
Ebu Davut. Snen. Kitab'l- Feraiz. Bab Ma Cc fi Tlml'I- Feraiz 'de Abdullah b.
Amr(rM.)'da*.
Ibn Mlce, Snen. Mukaddime 8. Bab letmabi'r- Rey 'i ve'l- Kyas 'da 54 No.
Me yine AbduHah b. Amr (r.a.) lahri eylemitir.
13*1 mam AbdrrcrrMk Sin ani. MuKanncfindc mrad olarak Zcvd'ten rivayeti tahri etmitir, diyerek mamStytf. Menahil Snf. 61 de kaydetmitir. Ayrca mam Dcytemlde Msncdl- Firdevstc
mevsul olarak Ibn Mes'ud (r.a.) rivayeti tahri etmitir.
(40) ife arihkri Aliyyri- Kaart ve Hafact hadisin senedi hakknda bir sey bildirmedikleri gibi. m-

mam

(41) Hads -i erifi

mam

Tabam* Mucem'l- Evsaf da

kaydetmitir.

389

tahri

etti

diye SOytl Menahil Shf.

Tde

FA-t

ERF

TERCMES

Ey Allah'n Resl! Bu bir frka kimlerdir?

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdular:

Onlar benim ve ashabmn bugn bulunduumuz esas zere bulunanlardr

(42).

Enes (radyallahu anh)' den

rivayet edilmitir. Reslullah (sallallahu aley-

hi ve sellem) buyuruyor:

ederek yayarsa), beyceltmi, emrini izhr etmitir), beni ihni ihya etmitir. (Benim
ya eden de, cennette benimle beraberdir (43).

Kim benim snnetimi ihya ederse (onunla amel

anm

Amr bn,

Avfcl- Mzcn'dcn rivayet edilmitir. Reslullah

ve sellem) Bilal

hi

b. el-

(sallallahu aley-

Haris e yle buyurmulardr:

Benden sonra terk edilen snnetimden bir snneti kim ihya ederse, O snnet ile amel edenlerin sevabndan hibir ey noksan olmadan
onlarn sevab gibi kendisine sevap verilir. Kim ki kt bir bid'at icad
ederse (kabirler zerine bina yapmak, mermerle kabir yaptranlar gibi) ki
ondan Allah ve Resl raz olmazlar (kitap ve snnete uygun olmaz) ona
o bid'at ileyen insanlarn gnahlarndan D j r y noksan olmadan ayn

gnah yazlr

(44).

BLM
SELEFTEN VE MAMLARDAN, RESLULLAH'IN SNNETNE
TB OLMA, O'NUN YOLUNA VE GDATINA UYMA HAKKINDA
VRD OLAN HUSUSLARA GELNCE
Kaad yaz yle

der:

Ebu mran Musa b. Abdumhman b. Ebu Tclid. Ebu mer el- Hafz, Said b. Nasr, Ksim b. Asba. Vehb b. Meserrete. Muhammcd b. Veddah, Yahya b. Yahya. ihab 'an Malik, (o da) Halid b. seyd'm hanedanndan bir adamdan rivayet etmilerdir. O Abdullah b. mer (radyallahu

eyh

anh)'e sorar, der

ki:

Babu Ma Cc fl-ftraki harihi'l- mmeti. 2643 No.,

Hitrcyrc f7\.) dun daha ksa
ile Abmllah b. Amr tarikiyle rivayeti tahric etmitir. 2642 No ile F.hu
KitmVI- Fitcn,
bir metinde tahri etmitir. Ebu Hrcyrc (r.a.) rivayet ettii metni mim bn Mcc. 36
(r.a.)
17. Babu ifliraki'l- mem'de 3991 No. ile Ebu Hreyre (r.a. J'dan 3992 No. ile Avf b. Mlik
(42)

mam Tirmizl.

Snen. Ebvabl-

yman.

18.

mam

Ebu Davud, Sdaha u/un bir metinle 3993 No. Hadisi Encs b. Malik (r.a.Vdan tahric etmitir.
Muaviyeb.
Ebu Sfyan dan
(r.a.)dan
Hreyre
Hz.
s-Snne'de
Ebu
nen KttabVSnne. Babu erhi
tahric etmitir.

mam Tirmiz,

Babu Ma Cc ftt- Ahzi fi's- Snneti vcctinabi'l- Bid'atide 2679 ile bn Amr bn AvM- Mzem den 2680 No. ile Encs b. Malik (r.a.) dun tahric etmitir.
mum bn Mice. Snen. Mukaddime, 15 Babu Men Ahya Snnclcn Kad miytet'dc^v/'J- Mtn (43)

den

rivayeti

Snen. Ebav'l- lmi,

209 ve 210 No. lu metinlerle

16.

tahric etmitir.

(44) 43 No.lu fahrice baklabilir.

390

SELEFTEN VE MAMLARDAN, RESLULLAH A TB OLMA.. _

Ey Eba Abdurrahman! Biz Kur'n- Kerim'de korku namaz ile,
hazar halinde klnan namaz grdk. Sefer halinde klman namaz bu-

lamadk.
Bunun zerine, Abdullah b. mer (radyallahu anh) yle buyurdu:
Ey din kardeim! Allah bize, Muhammcd (ulcyhissclm) ' muhakkak peygamber olarak gnderdi. Biz (din hkmlerin gereklerinden) bir ey bilmeyiz. Biz ancak Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'//? yaptklarm

grdmz gibi

tatbik ederiz.

Abdlaziz (rahimehullah) yle der: 'Reslullah (sallallahu aleyhi

ve sellem) gzel bir yol at. Ondan sonra da (gzel, gzel) yollar atlar.
Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem)'n snnetyle ve kendisinden sonrahareket etkilerin snnetleriyle amel etmek. Allah 'n kitabna uygun olarak

mer b.

mektir. Allah'a ve peygamberine itaat etmek, Allah'n dinini kuvvctletirmektir. (Ziyade veya noksanlk getirerek) kimsenin bunu bozmaya, (bakagzel grmekle de) onu deitirmeye hakk yoktur. Bunlara muhalif olan

sn

kimsenin gr ile amel etmek caiz deildir. Reslullah 'm ve ondan sonra
gelen sahabelerin snnetlerine uyanlar hidayete ulamlardr. Bunlardan kim
yardm isterse, yardm grmtr. Kim snnetlere muhalefet eder, onlarla
amel etmez, m' minlerin yolundan baka bir yol tutarsa. Allah (e.c.) o kim-

sapklktan uhdesine ald hususlar yaptrr, onu cehennemine

" (46).
Gidilecek yer olarak cehennem en kt yerdir.

seyi,

Hasan

b.

Ebu'l-

Hasan (rahimehullah) der

atar.

ki:

"Snnetle yaplan az bir amel, bid'at olarak yaplan ok amelden ha-

yrldr. 1 *

bn ihab
Derler

Hz.
de,

ki:

yle

der:

"lim

ehli olan birok kimselerden bize

ulamtr.

"
Snneti yerine getirmek, her trl felketten kurtulutur. (47).

mer b.

el-

Hattab (radyallahu anh) valilerine gnderdii genelge-

unlar emretmitir:

Hadsleri renmek (retmek), farzlar (olmayanlardan) ayrt etmek

ve yahud (miras ilmini) renmek, lgat (Nahiv, Sarf, Maani, Beyan,
Bedi,) gibi Kur'n' ve hadsi anlamak iin gerekli olan ilimleri renmek, (ve insanlara retmek) (48). (Ve devamla yle buyurmutur):

(46) El-lkai.

man

Ehu

l-

Kasm

Hibdullah

b.

Hasan

b.

Mansur. Tabeh. KitabV Snen inde lahri

Mcnahl Shf. 6l'dc kaydetmitir.

(47) 46 No.lu tahride anlan kaynaa baklmaldr.
(48) /mam Said b. Mansur Sneninde tahri etmitir diyerek.

diye

etti

Syl (r.h.)

detmitir.

391

mam Syt Menahil Shf. 61de kay-

FA- ERF

TERCMES

nsanlar sizinle Kur*in'm (yetlerinin zahiri mnlarnda, mcmel olananlamnda sizlerle mcadele ediyorlar Siz onlar hadslerle ilzam ediZira hadsleri bilenler, Allah'n kitabm en iyi bilenlerdir (49).

larda)
niz.

'.

mer (radyallahu

Yine Hz.

zaman yle dedii

anh)'m, Zilhleyfce

iki

namaz kl-

rivayet edilir:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in yaptn,

yorum

rek'at

grdm gibi yap-

(50).

Hz. Ali'den (radyallahu anh) rivayet edilmitir: Hacc- Kran yapt zaman kendisine Hz. Osman (radyallahu anh) demitir ki:

Sen biliyorsun
diyorum; sen ise,
t 'u yapyorsun.

ben insanlar, Hacc- Kran ve Temett den men Gebenim emrime muhalefet ederek, Hacc- Kran ve Temetki,

Hz. Ali, (radyallahu anh) Hz. Osman'a yle der:

nsanlardan birinin sz

ile,

lem)'ifi snnetini terkedenierden

ben Reslullah

deilim

(sallallahu aleyhi

sel-

(51).

Yine Hz. Ali'den (radyallahu anh) rivayet edilmitir. Der

ve

ki:

Uyann! Ben peygamber deilim. Bana vahiy de gelmemitir. Lkin

ben Allah Tel 'nn kitab ve peygamberi Muhammed Mustafa (sallallahu

aleyhi ve sellem)7n snnetiyle kudretim yettii kadar amel ederim (52).

bn

Mes'ud (radyallahu anh) der

Snneti alp onunla amel etmek, bid'at iin ietihad etmekten da-

ha hayrldr

(49)

/man

ki:

(53).

Dirimi. Sunen'indc lahri ettiini.

mam Sytl.

Menahils- Safa Shf. 61 de kaydetmi-

tir.

mam Mslim.

(S))

No. 13

ve kasrna.

(6M)deCW*yro. Nfeyrrahblb. Smt'danHz.

etmektedir:

ifa

lim'de daha

mellifinin kitabna

doru

olarak

mam Mslim.

(51)

6. Kitab's-Salli'l-Msafiriyne

Abdullah

Babu

I.

meril'I-

Salftti'l-

Fank (r.a.)

Musaflriyne. Hadis

kavi ve

fiilini

rivayet

ald ibarede Hz. mer'in "EM" dediini kaydediyorsa da Ms-

"Erata"

seklinde tesbit ve rivayet edilmitir.

Sahih. 15. KitaM'I- Hacci. 23.

b. Sakile 'den rivayeti lahri

ve

Babu Ccvazit- Temett da 158 (1223) No.

ile

tesbit etmitir.

mam Buhari.

Sahih. Kitabl- Hacc. Babut Temetlui t* Akrani ve'l- Efrad bi l- Hacci ve

"Limen Icm yekn maahfl Hedyun" de Mcrvan b. El- Hakem den ayn hadiseyi rivayet
etmi ve bu rivayeti lahri ile tesbit etmitir. Ancak mam Buhari "nin lahri ettii metinde "Uyann,

(52)

Feshi

Hacci

ben Peygamber deilim... Lkin ben"

ksm yoktur. mam Nesai.

Snen. Kitab'l- Hacci, Babu

I-

K-

ran'da aynen Buhari nin rivayet ettii sahabiden rivayeti tesbit ve tahri etmitir.
(53)

mam Dirtmt'nin Sncn'inde bunu tahri ettiini mam Taberanl'nin Mu'cemfl'l- Kebir'inde yi-

ne ondan tahri ettiini ve ayr El-tlkaS'mn KifabV Snen" inde Ebu

yet ettiini.

mam Syl.

MenahilV Safa

'd-

Shf. 6l'de kaydetmitir.

392

Derda

(r.a.) 'dan

da bunu riva-

"

_ SELEFTEN

'

VE MAMLARDAN. RESLULLAH'A TB OLMA

fon mer (radyatlahu anh) de yle der: Seferi namaz iki rek attr. Kim
snnete muhalefet ederse kfirdir (54).
Ubevdb. Kab (radtyallahu anh) der ki:
(itaat) yolunu, eriata uymay benimseyiniz. Zira, yeryznde Allah'kullarndan, Allah'n yolu, Reslullah'n snneti zere bulunan hibir kul
yoktur ki, huzur-u kalb ile Allah' zikretsin ve Allah korkusundan gzlerinden ya aktsn da, Allah onu ebediyyen azablandrsn...

Yine, yeryznde Allah 'jn kullarndan Allah yolunda ve Reslullah 'n snneti zere olup, Allah ' zikrederek. Allah korkusundan vcudu rperen kim-

senin hali,

tpk yapraklan kuruyan

ve iddetli rzgrn esmesiyle etkilenip

haline benzer. Aatan yapraklar dkld

yere dklp serpilen aacn

gibi, onun da gnahlar yok olup gider.

phesiz, Allah'n yolu ve Reslullah'n snneti zere bulunmak, Allah

yolu ve Reslullah'n snnetine muhalif olarak ietihad etmekten, bid'ata uyeer ietihad ile ise peymaktan daha hayrldr. Dnn, amelleriniz
gamberlerin eriat ve onlarn yollan zere olmasna dikkat ediniz (55).

merb. Abdlaziz'vn valilerinden bazs; kendisine, ehirlerinin durumunu

ve hrszlk olaylarnn oaldn ihtiva eden yaz yazdlar. Kendisine, hrszlar, yaptklar ileri bildirecek mcerred almetlerle cezalandralm m,
yoksa, nkr edene yemin etmesi, iddia edene delil getirmesi gerektiini
beyan eden hads-i erifle amel ederek inkr edenlerden yemin etmelerini
talep mi edelim? diye sordular. merb. Abdlaziz onlara yle cevap ve'

rir:

"Onlara (inkr ettiklerinde)

rettii ekilde muamele ediniz.
onlar slah etmesin.

emrederek snnetin embununla onlar slah olmazlarsa, Allah

delil getirmelerini

Eer

Allah Tel'mn:
"Sonra bir ey hakknda ekitiniz mi, hemen onu Allah'a ve Resulne arzediniz." (56).
mealindeki yet i kerime hakknda, Allah'n kitabna ve Reslullah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) snnetine arzediniz dedii, At 'dan, rivayet edilir
(56a).

(54)

mam Abd b.

Humcyd. Musned'indc

sahih bir senedle rivayeti lesbil ve tahric ettiini

mam S-

yti(r.h.) Menahils- Safa Shf. 6l'de kaydetmitir.

mam

Ebv'I- Klum. smail b. Muhammed b. d- Fadt b. Ali. El- Kureyi. Et- Talhl. sfahant'nm
Sytf (r.h.) Menahitu'sve'tTerhib'inde bu eneri sahabeyi tahric etmi olduunu
Tergib
EtSnen'inde
tahric ettiini de kaydetKistm
/tta/
nin
Ebu'lSafa Shf. 6l'de kayddmistir. Ayrca
(55)

mam

mam

mitir.
(56) Nisa Sresi, ayet: 59.
(56a)

mam Ati b.

Ebi Rebahtn Nisa sresinin 59'uncu yetinin tefsirinde mer b. Abdlaziz

bu emrinden bahsettiini Sifa mellifi lesbh ve eserinde zikretmitir.

393

(r.h.)

FA- ERF

TERCMES

mam afi de yle der:

Rcslultah'm (sallallahu aleyhi ve sellem) snnetine tabi olmaktan baka
bir yol yoktur (57).

mer

Hz.

Sen

bir

(radyallahu anh) Hacer-i Esved'e bakarak yle dedi:

tasn. Nc fayda salarsn, nc de zarar

slullah (sallallahu aleyhi vc sellem) in seni

pmezdim. Byle dedi ve sonra

seni

Abdullah

yapm

disine

b.

mer,

Re-

ptn grmemi olsaydm,

pt (58).

sorulunca:

Bilmem, ancak ben Reslullah'n

Ebu Osman

Eer ben

devesini bir yerin etrafnda dndrrken grld. Ken-

olduu bu iten

yaptn grdm

iin

(sallatlahu aleyhi ve sellem) byle

yaptm, diye cevap

der

el- Hirriy (60)

verdi (59).

ki:

Kim

larsa,

sz ve fiil olarak snnet-i seniyyeyi kendisine mir ve hkim ko kimse hikmet syler. Kim ki, kendine hev ve hevesini hkim klar-

o kimse

sa,

ta

verirsin.

bid'at syler.

yle

diyor:

Mezhebimizin esaslar

tr:

Schl

et-

Tster de

Zahiri amellerde ve batini hallerde Rcslullah'a (sallallahu aleyhi

ve sellem) uymak,

Hell yemek.
Btn amellerdeki niyette ihlsl olmak.

Allah Tel'nn:

"...Onu da

amel ykseltir." (61),

tefsirinde amel salihin Rcslullah'a uyulma olduu kay-

iyi

mealindeki yetin

dedilir.

Ahmcd

ben

Hanbcl'en rivayet edilir, der ki:

Bir gn bir topluluk ile bulunuyordum. Onlar soyunup suya girdiler
b.

ise;

(57) Sahib'l- Mczhcb.

mam afi (r.h.)

in

hu kelmn hangi eserinde sylediini.

Siiyt ve Hafaet

y.ikrctnemilcrdir.

(5R>

mam Buhar.

Sahih. 25. Kitabl-

lim. Sahih, 15. Kitabi'l

No. da. Silim

b.

mer

Hacci: 41.

Bahu

Hact Bab

Mr.kirc

T-

slihhaht Takbilel- Haceri

(r.anhma)'(lan 249

<...)

da 250

(...)

I-

de 251

HaccriM- Esvcdi'de.

mam Ms-

fi't- Tavalldc 248(1270)

de 252 (...) deiik rivayet

Esvedi
(...)

tariklerine ait metinleri tahrir etmitir.

mer (r.anhma) 'dan mam Ahmcd b. Hanhcl

ve mam Bcrzar Mtisncd'lerinde lah62

ric elliler diye mim Siiyt (r.h.) McnahilV Safa Sh.
'de kaydetmitir.
(60) Ebu Omun el- Hirriy: Zamannn Niahur'da Sofiyyenin eyhi olan Ebu Osman Said b. smail
adndaki zattr. uh Kirmani'yc Yahya b. Muazzr- Razye sohbet vc mlaremetle bulunarak tasavvufla derece-i kemale ulamtr. H. 298"de irtihl eylemitir.
(61) Falr Sresi, yet: 10.
(59) Abdullah b.

394

RESLULLAH'IN

EMRNE MUHALEFET

ETMEK...

'Kim Allah'a ve hiret Eiinne iman ediyorsa hamama petemafcz

girmesin" hadsi ile amel ederek soyunmadm.
4

gece (ryamda) birinin bana yle dediini grdm:

Ey Ahmed, mjdeler olsun! Zira Allah snnetle amel ettiin

balad. Seni imam kld. Sana insanlar tabi olurlar.

iin seni

Ben:
Sen kimsin, dedim.

O:

Cebrail'im

diye cevap verdi (6 la).

BLM
RESLULLAH'IN (s a v.) EMRNE MUHALEFET ETMEK, ONUN
SNNETN BOZMAK VE DETRMEK, SAPIKLIKTIR VE
BU MUHALEFETTEN DOLAYI (DNYADA) ALLAH'IN
YARDIMINDAN MAHRUMYETLE (HRETTE SE) ALLAH'IN
AZABI

LE VAD OLUNMUTUR

Yce olan Allah buyuruyor

ki:

Peygamberin arn, aranzda birbirinizi ar gibi tutmayn.

inizden birbirini siper edip svp kaytaranlar Allah muhakkak

bili-

yor. Bunun iin, Peygamberin emrine aykr hareket edenler, balarna

bir bel inmekten, yahut kendilerine ackl bir azap isabet etmekten sa-

knsnlar (62).
Her kim de, kendisine doru yol apak belli olduktan sonra, peygambere aykr harekette bulunur ve m'minlerin yolundan bakasna
uyar giderse, onu, dnd sapklkta brakrz. hirette de kendisini
cehenneme koyarz ki, O ne kt bir dn yeridir (63).
Ebu Muhammed Abdullah b. Ebu Ca fer. Abdurrahman b. Attab. Ebu
e/- Kasm. Hatim b. Muhammed. Ebu el-Hscyn b. Mesrur cd- Dcbba,
Ahmed b. Ebu Sleyman Suhnun b. Said. Ebu el- Kasm. Al b. Abdurrahman da Malik, (o da) babasndan;
Ebu Hreyre (radyallahu anh)'6en rivayet edilmitir.
Rcslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bir gn (Medine'deki) mezarla
mmetinin sfat hakkndaki

gitti.

hadsi zikretti. Hads-i erifte su szler

vard:

Imtm Timizi Snen Ebvab'l- llcb. 43.

ile Cahr (r.a J'dan hadis metnini rivayel etmitir.
(62) Nr Sresi, yet: 63.
(6la)

(63)

Ni

Bahti

Sresi, yet; 115.

395

Ma

Gc

fi

Duhulil

Hammuni

dc 2802 No.

FA- ERF

TERCMES

Yemin ederim ki, birok insanlar (hirette), ba bo oton hayvann sudan uzaklat

benim havz- kevserimden uzaklarlar. (O

benim ashabmdan sanarak) onlan arrm ve yle derim: Uyann ge(buraya ynelin),

lin

gibi,

uyann

uyann

gelin,

(buraya) gelin.

(Onlar benim havz- kevserimden uzaklatranlar) derler:

Onlar senden sonra dinlerini deitirdiler.

Bunun

zerine:

Kahrolsun cehennemlikler, kahrolsun cehennemlikler, kahrolsun

cehennemlikler, diye buyurdu (64).
ve sellem) buyurdu:

Benim snnetimden yz evirenler, benden (benim mmetimden) deildir (65).

Kitap ve snnette bulunmayan bizim dinimize kim sokarsa, o red

olunmutur

(66).

bn Ebu Raf babasndan rivayet etmitir.

Reslullah (sallallahu aleyhi

ve sellem) buyurdu:

Sizden birini koltuunda otururken bulmam

kendisine biri gelip

emrettiim hususlardan bir emrimi, yahut nehyettiimi kendisine tebli
ki,

/mam Mslim. Sahih. 2. Kitab'l- Tahareti. 12. Babu tstihbab rUHeti'l-Grreti ve't- Tahcfl rVIVuzuTdc 39 (249) No. ile Ebu Hrryrv (r.a.) rivayeti tahri ermitir, /mam tbn Afice. Snen. 37. Krtab'z(64)

Zhdi 36. Bahu Zikri 'I- Havz'de 4306 No.lu metni Ebu Hrryrv
(65)

mam Buhar!.

mam Mslim,
ve Vecede

Me

t-

(66)

'n-

Nikah.

Bab't

i.

uneten. v'etigaU

men a ceze ani'l- Meuni bi's- Savmi

No.lu metinle tahri etmitir,

Tebettli'de. yine

/mam Bubarf,

Enes

b.

T n- Nikah Etes b. Malik (r.a.)

Nikh limen takate Mefsuhu ileyhi

Tergibi

Sahih. 16. Kitabn- Nikah: (I) Babu Istihbabin-

rivayeti 3 (1401)
ani

Sahih. 67. Kitab

(r.a.) tahri etmitir.

Mlik

Sahih. Kitab'l-

(r.a.)

/mam
daha

de. yine Enes b. Malik (r..)'dan

Nesa, Snen. Kitab n- Nikah. Bab'n- Ndtyi

tafsiltl bir

hbam: BabOn za

metin rivayetini tahri etmitir.'

mJNl evil- Hkirn fe ahtaa Hdafe'rkavli'n- Nebiyyi (.a.v.) "Men mile amelen Leyse
tctehede'l-

min gayri ilmin fc Hkmn merdudun; ti

emrni fc Hve Reddn" ekliyle filikan rivayet etmitir. Ayrca. Kitaba M- Byu Bab'n- Nece'dc ayn rivayeti teshil ve tahri etmitir. Kitab
Sulh: Babu \rn tstalahu ali Sulhi evrin fe'aSulb Merdudn'de Hz.isc (r.a.)'an ifa metnindeki metnin rivayetini tahri etmitir. Mslim. Sahih. 30. Kitab'!- Akziyeti, 8. Babu Nakzi'l-Ahkami'l- Batileri ve Reddi Muhdeaatil-Umuri'da 17 (1718)
No. de z. ist (r.a.) 'dan 18 (...) No ile yine Hz Aie'den rivayeti tahri etmitir, /mam Ebu Davud,
Snen. Kitab s- Snneti. Babn fi Lzumi's-SOnne'de Hz. iae (ra.)'dam rivayeti test* ve tahri etmitir, /mam tbn MJce. Snen. El- Mukaddime. 2. Bab Ti zimi Hadse Resliliabi (s.a.v.) ve't- Tag
lizi III men 'razahu'da N.I2 ile Hz. Aise (r.a.yat rivayeti tahri etmitir.
Reauli

aleyhi

396

EMRNE MUHALEFET ETMEK

RESLULLAH'IN
etsin

de ben bilmem, biz Allah'n kitabnda

bnlduumuza uyarz deme-

sin (67).

(RviEbu Davud, Tirmiz ve Hkim) Mikdam 'dan

dste

ziyadeyi zikrettiler:

kld ey, Allah'n haram kld-

Uyann, Allah'n Resulnn haram

ey

rivayet ettikleri ha-

gibidir.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemVe, (bir hayvan) srtnda kitap getirilince

yle buyurdu:

Kendi peygamberlerinden bakasna ve yahut kendilerine gndekitaba meyledip kendi peygamber ve kitaplarndan yz evirmeleri bir kavmin aptallna ve cahilliine yeter de artar.

baka

rilen kitaptan

Bunun zerine

yet-i celle nzil oldu:

Sana indirdiim bu Kur 'n, o mucize isteyenlere kar okunup dururken, kendilerine kfi gelmedi mi? phesiz ki, Kur'n'da, iman edecek bir millet iin byk bir rahmet ve bir t var (68), (68a).
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

Sze dalp konuanlar helk oldu

(69).

Ebu Bekir (radyallahu anh) yle buyurmutur:

Reslullah

'in

(sallallahu aleyhi ve sellem) yaptklarndan hi birini terk

etmedim. Hepsini iledim.

ve hidayetten

Eer Reslullah' m

saptmamdan korkarm

(67) Tahrici 30 No.lu dipnotla geti.

snnetini terk edersem, hak

(70).

Oraya bakla.

(68) Ankcbot Sresi. Ayet; Si.

mam Dirimi nin Snen'inde. IbnEbi Halem "in Tefsir inde Yahya b. Ci de den bu lyetin nzul sebebinde bu hadisin rivayetini tahri elliklerini mam Syti. Menahil's- Safa Shf. 63 de kaydet(68a)

mitir.
(69)

mam Mslim.

Abdullah

b.

Mesud

Sahih. 47. Kilab'l- lmi. 4.Babu Helekcl- Mtenatliunedc 7 (2670) No. ile
Ebu Davud. Snen. Kiiah s- Snne: Babu
(r a i rivayeti tahri eylemitir.

mam

Lzumi's-Snneti'de yine Abdullah b.Mes'ud

mam Buhari.

(r.a.)'dan tahri eylemitir.

Hms: inci Bahta Hz. ie(r.a.) babas Hz. Ebu Bekir (r.a.)dan
Mslim. Sahih. 33. Kitab'l- Cihad ve'sdediini
Buhar
tahri etmitir.
haber vererek byle
Siycri, 16. Bab Kavli'n- Nebiyyi (sallallahu aleyhi ve sellem). "L Nris MI Terekna fe Hve
Ebu Da vud. Snen. Kitab'lSadakatn" de 54 (...) Hz. ie (radyallahu anha) 'dan tahri etmitir.
Rcslillahi
(sallallahu
aleyhi
ve sellem) mine'l- Emval
Safaya
ve'lmareti.
Babn
fi
Harac ve't- Feyy
(70)

Sahih. Kilah'l-

mam

mam

de yine Hz.

ie

(r.a.) rivayeti tahri etmitir.

397

FA- 'ERF

TERCMES

KNC BAB
RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)

SEVMENN GEREKL OLDUU

Ey Habibim, o hicreti terk edenlere de

ki:

larnz, kardeleriniz, karlarnz, soylarnz,

kazandnz

mallar, gegiden meskenler,

olmasndan korktuunuz bir ticaret, hounuza

Allah ve Resulnden ve onun yolunda cihaddan daha

ersiz
size

Babalarnz, oul-

tk Allah'n emri

luunu

sevgili ise ar-

(azab) gelinceye kadar bekleyin. Allah fasklar toplu-

hidayete erdirmez (71).

Bu kadar (tehdid), Reslullah' sevmenin gerekli olduuna,

vacib olmasnn kesinliine, kadrinin yceliine ve Reslullah'n (sallallahu aleyhi ve

sellem) buna mstahak olduuna, tevik, tenbih, hccet ve delil bakmn-

dan

nk, Allah

kfidir.

"Artk Allah'n emri

li

Tel:

(azab) gelinceye kadar bekleyin." sz

ile.

Mal. akrabas, oluk ocuu kendisine Allah ve Resulnden daha sevimolanlarn halinin irkin olduunu, onlara azap vereceini beyan buyurdu.

Sonra yet-i kerimenin sonu ile onlarn fask olduklarn ve sapklardan olup
Allah'n hidayetine ulaamadklarn bildirdi. (Musannif der ki):

Ebu

Ali

Sirac

b.

el-

Gassani, bu hadsi birok hadsiye

Abdullah

el-

okudum;

Kad, Ebu Muhammed el- Esyli el- Merveziy, Ebu

Abdullah Muhammed b. Yusuf, Muhammed b. smail Ya'kub

Abdlaziz b. Suhayb'den bn Uleyye (senediyle);

b.

brahim,

Enes'den rivayet edilmitir. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor ki:

evladndan da, pederinden de ve btn halkolmadka iman etmi olmaz (72).

Hibiriniz, ben ona,

dan daha

sevgili

(71)

Tcvhc

(72)

mam Buhar.

Sresi, ayet: 24.

Sahih. Kitab'l-lyman; 8.Hubbu'r-Resli (sallallahu aleyhi ve sellem) mine'l-

mam

Mslim, Sahih. I. Kitab'l-lyman. 16 Bab Vcubi Mahabve sellem) ekseni mtnc'l- Ehli vc'I- Veledi vc'I- Validi ve'n- Nsi ecmain ve tlakt ademe 'I- ymani al men Icm Yuhibbihu hazihi'1- Mahabbeti*dc 69 (44) ve 70 (...) ile
Nomt. Kitabl- yman Babu lemeti'l- ymanda hadisi kendi tlnce rivayet
tahric etmitir.
iymani'de Enes

b.

Mlik (ra.J'dan.

beti Rcsltllahi (sallallahu aleyhi

mam

larikleriyle tahri

da 66. 67. No.

ve cemeylemilerdir

ile tahric

mam bn Mce.

etmitir.

398

Snen. El- Mukaddime

9.

Babn

fi l-

yman-

RESLULLAH T SEVMENN GEREKL OLDUU...

Byle bir hads Ebu Hreyre 'den de rivayet edilmitir (73).

Enes (radyallahu anh) Reslullah

buyurduunu

(sallallahu aleyhi ve

sellemy\n yle

rivayet etmitir:

Kimde

(haslet)

bulunursa,

imann tadn tatm

olur.

Allah'n peygamberi, kendisine Allah ve peygamberden

maadasndan daha sevgili olmak,
2 Sevdii kimseyi, srf Allah iin sevmek,

Allah

ile

3 (Allah'n onu

kfrden kurtarmasndan sonra) tekrar kfre

atee atlacakmcasna korkup holanmamak

ten,

mer

b. e/- Hattat'dan,

dedii rivayet

(74).

Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem)

yle

edilir:

Allah'a yeminle sylerim

eyden

dnmek-

ki,

(yaReslallah)

canm hari, bana her

sevgilisin.

Bunun zerine Reslullah

(sallallahu aleyhi vc sellem)

yle buyurur:

Ben kendisine canndan daha sevgili olmadka, sizden biriniz asla

iman etmi olmaz.

mer

Hz.

(radyallahu anh):

Sana Kur'n' gnderen Allah'a yemin ederim ki, sen bana canmdan daha sevgilisin. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem):

Ey mer imdi
Sehl

b.

(tamam), buyurdu

Abdullah (rahimehullah) der

(75).

ki:

Reslullah'm (sallallahu aleyhi ve sellem) emir ve hkmlerini btn

ilerinde tatbik etmeyip, kendi nefsinin isteine gre hareket ederse, o kimse Reslullah 'm snnetinin tadm tadamaz. nk Reslullah (sallallahu aleyhi

ve sellem) buyuruyor

ki:

Sizden biriniz, ben kendisine kendi canndan daha sevgili olmadka

iman etmi olmaz

(73)

rcyrv

mam Buhari,

(r.a.

(74)

(76).

Sahih. Kitabu'1-

yman. Bab Hubbir-

Rcsli (SAV.)

Minel-

yman

da Ebu Hii-

Vdan.

imam

Buhari, Sahih. Kilab'l-lyman.

Babu Halaveti'l-lyman'da Enes

b.

Mlik fMj'dan.

mam

Mslim, Sahih. I. Kitabl- yman: 15. Babu Beyan Hisalin Men llasafe bi-hinne Vecede Halavete Ityman'da 67 (43) 68 (...) No. da Enes (r.a.)'dan hads-i erifi lahri eylemitir.
(75) mam Buhari. Sahih Kabul- Ey man ven- Nflzr. Babu Keyfe Knet. Yemiyn'n- Nebiyyi
(sallallahu aleyhi ve sellem) <lc Hisam h. Abulhh (r.a. ) dan rivayeti lahri etmitir. Ayrca ayn metni

Yahya

h.

(r.a.) 'dan

Sleyman
da

tariki ile

yine

Hisam

b.

Abdullah'tan Kilab

lahri eylemitir.

(76) 74 ve 73 No.lu tahrilere

baklmaldr.

399

Mcnukb. Babu Menakbc mer

ERF

FA-

TERCMES

BLM
RESLLLAH'I

SEVMENN KARILII

(s a.v.)

OLAN SEVABI BEYAN EDER

Hocam. Ebu Muhammed b. Attab; Ebu Kasm Hatim b. Muhammed,
Ebu 7- Hseyin Ali b. Halef, Ebu Zeyd el- Merveziy, Muhammed b. smail, Abdan, Amr bMrve'den, Ebu 'be Slim b. Ebu C'd tarikiyle ENES'dcn rivayet edilmitir.

Adamn biri Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemye gelerek yle dedi:

Ey Allah'n

Kyamet

Resul'

ne zaman (kopacaktr)?

Reslullah:

Kyamet iin hazrlanmadn,

buyurdu.

Adam:

iin

Evet ben ok namaz klmak, oru tutmak ve sadaka vermekle kyamet

hazrlanmadm. Fakat ben Allah' ve O'nun Resln seviyorum.

Bunun zerine Reslullah

Sen, sevdiin kimse

Safran

b.

Kudame

Ben Reslullah

(sallallahu aleyhi ve sellem)

ile

berabersin (77).

(78)'den rivayet edilmitir, der

'a

yle buyurdu:

ki:

(sallallahu aleyhi ve sellem) hicret ettim. Kendisine

giderek dedim ki: Ya Reslallah! Elini ver, sana biat edeyim. Bunun zerine Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bana (mbarek) elini verdi. Hemen ben, ey Allah 'in Resl ben seni seviyorum, dedim.
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem):

Kii sevdii
mam Buhar.

(77)

beraberdir, buyurdu (79).

ile

Sahih. Kitabi!

FadaileV Sahabe. Babu Menakbe mer

b. Hatiab (r.a.) de Enes

Mlik (r.a.)'dan.
Buhar, Sahih. Kitab'l-Edeb; Babu M Cae fi Kavli'r-Resuli \feyleke'de
yine Enes (r.a.) dan, aynca Kitab'l- Edeb. Babu Almeti Hubhi'i-lahi azze ve ceHe li Kavlihi Tel

mam

b.

"n kntm luhibbunellahe ila ahiri"l-Aye.

ifa

"ni

tefsiri

saadedinde ayr metin tahri etmi. Aynca

Kamd tyaz merhumun tihad ettii metni de Silim b. EM 7- Ci'd tariki ile Ene (r.a.)'dan
etmitir. Timizi Ebvab- Zhd; 50. Babu Ma Cae Enne l- Mer'e Maa Men Ehabbe. Hadis

mellifi

tahri

no. 2386 ve 2387'de Enes

(78) Safvan b.
tahri etmitir.

mam

Kudame;

b.

Mlik (r*.)'d*n.

sahabdir.

Bu

hadtsi tbn

Tirmizi. Snen. Ebvab'z- Zhd. 50.

Hacer tsabcl'de 4058 No.lu lercme-i Hafinde

Babu

Ma Cac

Ennc l- Mer'e Maa Men Ehabbe:

Ayrca; mam Tirmizi. Kitabu'tThare. 71. Babu'l-Meshi ale'l-Huffeyni It'l-Musafiri ve'l- Mukymi'de 96 No. ile ve Hennad tariki
ile Safvan b. Assali'l- Murid'den rivayeti tesbit etmitir. Snen
Tirmizt'yi muhakkkne bir surette
(79)

Hadis No. 2388 de Safvan

b.

Assai

(r.a.) 'dan rivayeti tahri etmitir.

400

SEVMENN KARILII..

RESLULIAH*!

Bu hads,

Ebu Musa, Enes, Ebu Zer

Reslullah'dan, Abdullah b. Mcs'ud,

(radyallahu

anhm ecmain)'en de

rivayet edilmitir.

Hz. Ali (kerremallah vechehuyden rivayet edilmitir.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem), Hasan
tutarak

ile

Hseyn'm

ellerinden

yle buyurdu:

Kim beni severse ve bunlar, babalarn ve analarn severse, o kimse

kyamette

(cennette)

Rivayet edilir
Bir

adam

benim yammda olur

(80).

ki;

Resluilah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) gelerek sordu:

Ey Allah'n

Resul! Yemin ederim ki, sen bana ailemden, malmdan

daha sevgilisin. Ben seni hatrlarm. Gelip sana bakmadan sabredip duramam. Ben senin ve benim lmm hatrladm ve anladm ki, sen cennete
girdiin vakit peygamberlerle beraber olursun. (Nasip olup da) ben cennete
girersem seni gremcm. (nk peygamber olmayanlardan herhangi biri

peygamberlerin yannda bulunamaz. Bylece seni grmekten

rum.)

Bunun zerine Allah Tel

mahrum

olu-

yet-i celleyi gnderdi:

Allah'a ve peygambere itaat edenler, te bunlar, Allah'n kendilerine nimet verdii peygamberlerle, ddklarla, ehidlerle ve
lerle beraberdirler. Bunlarsa ne gzel birer arkada (81).

Reslullah

Baka

adam ard

bir hads-

erifte

ve yet-i kerimeyi ona

yle

okudu

iyi

kimse-

(82).

varid olmutur:

Adamn biri Reslullah'n (s.a.v.) yannda oturup, (devaml olarak) hi

gzn yummadan, Resluilah'a

Bunun zerine Reslullah

(s.a.v.)

bakyordu.

(sallallahu aleyhi ve sellem)

ona yle buyur

du:

nerederken Rahmet
Shf.

Rahmana gen Ahmed akir merhum /mam bn Macer'in Telhsl- Habtr C2.
b. Assali Emcrna Reslillahi (sallallahu aleyhi ve sellem) t/a Kurma M

365 den "Hadis Safran

vc Seferen La Ncn/cu Hufafena.... ila Ahir. Rcvahu's- afi ve

Mcc vc bn Huzeyme ve bn Hihhun. " kaydn Tirmiri'yc naklctnilir.
sftfiriyne

Ahmed

ve'n- Nesai ve

bn

mam Tirmir.i. Safvan hadiaini

ayrca: Ebvabd- Daavati 102. Babu Ma Cac fi Fadli l- Tevhcti vel stifar, min rahmclillahi li baaihi'de 3329 No. lu metinler ile de tahri ve teshil eylemitir. mam bn Mce. Snen. 36. Kilab'l- Fiten.
32. Babu lului'-emsi min Magribiha'da 4070 No.lu metni Safvan b Assali'den tahri etmitir. mam
Nesat. Snen. Kitab't- Tahare. Babu'l- Tevkili
Assali (r.a.) hads-i erifin konusu

(80)

mam

No.lu metni

ile ilgili

Tirmizi. Snen. Ebvab'l-

mam

fi l-

ksmn

Meshi lc

Hufleyni

U%

Musafiri 'de Safvan b.

illa

Babu Aliyyin'de 3734

tahri eylemitir.

Mcnakb. Bab (Sudde

l-

Ebvab

Ali (kerremallah vechehv) 'dan tahri etmitir.

(81) Nisa Sresi, yet: 69.

(82) Taberanl,

bn

Merdeveyh.

Hz ie

vc

bn

Abbastan

401

rivayet etmilerdir.

ifa-i erif: 26

FA-!

ERF

TERCMES

Ne oluyor, sana?
Adam:

Anam, babam sana feda otsun, (dnyada) sana bakmakla faydalanyorum.

Kyamet gn olduu

vakit,

Allah Tel, (sana verdii stnlk

ile)

seni yksek dereceye kaldrr.

Bunun

zerine, Allah Tel az nce geen yet-i kerimeyi gnderdi.

Bnes (radyaUahu anh)

'den rivayet edilen hads-i erifte Reslullah (sal-

lallahu aleyhi ve sellem) buyurdu:

Kim beni severse, o kimse cennette benimle beraberdir (83).

BLM
(SAHABE VE TABNDEN) SELEFTEN (VE HALEFTEN
OLAN) MAMLARDAN, RESLULLAH A (SALLALLAHU ALEYH
VE SELLEM) OLAN SEVGLER, ONU GRMEYE OLAN
TYAKLARINDAN RVAYET EDLEN HUSUSLAR
'

Kad Eteybe,

ehid. Uzriy, Er- Raz, El- Culdi. bn Sfyan, Mslim, KuYakub b. Abdurrahman, Sen/'den, (o da) babasndan (bu senedle);

Ebu Hreyre (radyaUahu anhyden

lahu aleyhi ve sellem)

buyurmutur

rivayet edilmitir. Reslullah (sallal-

ki:

mmetimden beni en ok seven kimseler o kimselerdir ki, onlar

benden sonra bulunurlar ve onlardan

biri,

beni

ailesi

ve

mal

yerinde

grmesini arzular (84).

Ayn hads Ebu Zer 'den rivayet edilmitir.

Hz. mer'in (radyaUahu anh)

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) e "Allah'a yemin ederim ki, sen
bana bedenimdeki ruhumdan daha sevgilisin" sz de geti. Buna benzer
hususlarn sahabelerden rivayet edildii geen blmde zikredilmitir.
*

Amr b. As'n
sevgili olan bir

"
'Reslullah "dan (sallallahu aleyhi ve sellem)
1

kimse yoktur. " dedii

Abde binti Halid b.

baka bana

rivayet edilir.

Ma 'dan (radyaMahu anh)

dan rivayet edilmitir. De-

di ki:

(83)

mam Kvamddin Ehu'l- Kstm ismail b. Muhatma! d- Kureyi el- sfahan!.

adl eserinde Enes (r.a.)'an

(84)

mam Mslim.

tahrif etti diye

mam Syl MenahilG's-

Sahih. SI. Kitab'l- Cenneti ve

d Ryelen Nebiyyi (s.a.v.)

bi ehli

Sfat Naiymiha ve

ve Malihide 12 (2832) No.

402

"Tergib't- Tertnb"
Safa Shf. 63 'de kaydetmitir.

ile

Ehliha;

Babu Fiymen Yeved-

tahri etmitir.

MAMLARDAN, RESLULLAH'A OLAN SEVGLER

Halid yatam girmezdi ki, Resluliah'a (sallallahu aleyhi ve scllem)

ve
ensar ve muhacirinden ashabna olan sevgi ve itiyakm yad etmesin. Oniar
isimleriyle zikrederek yle derdi:

Onlar benim aslm ve neslimdir. Kalbim onlara meyi ediyor. Onlara

olan evkim oald. Ey Rabbim hemen benim ruhumu kabzet. (Beni rahmetine kavutur). (Bu szleri) uykusu gelip uyuyuncaya kadar sylerdi.
Hz. Ebu Bekir (radyallahu anh) 'den rivayet edilmitir. Resluliah'a dedi
ki:

Seni gerek peygamber olarak gnderen Allah

yemin ederim

Ebu
Talib'in Mslman olmas, onun (yani babas) Ebu Kuhafe'nin Mslman
olmasndan beni daha ok memnun ederdi. nk Ebu Talib'in Mslman
olmas, seni daha ok

Bunun

benzeri, Hz.

yle

mitir. Abbas'a

'a

ki,

memnun

ederdi (85).

mer

Hattab (radyallahu anh)'dsm rivayet edil-

b.

dedi:

Senin

Mslman olman, Hattab'n Mslman olmasndan bana daha

fazla memnuniyet verir. nk bu, Resluliah'a (sallallahu aleyhi ve sel lem)daha fazla memnuniyet verir (86).

bn shak 'tan

rivayet edilmitir:

Ensardan bir kadnn; babas, kardei ve kocas, Reslullah (sallallahu aleyhi

vesellem) ile beraber Uhud'da savarlarken ehid dtler. (Birok sahabenin ehit dt, mrik ve mnafklarn da Reslullah *n ehit olduu-

nu yaymalar zerine) kadn;

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'e (ona ne oldu, nasldr?) dedi.

Allah'a hamd olsun, Reslullah iyidir, shhat ve afiyettedir,

gibi, diye

kadna cevap

istediin

verilince;

Onu bana gsterin, t ki ona bakaym (gzmle greyim, kalbim mutmain olsun)

"Sen

gibi) her

dedi. Reslullah' (sallallahu aleyhi ve sellem) grnce:

sa ve selmette olunca,

musibet

Hz. Ali

b.

Ebu

mm bn Asikit

(85)

rivayeti tahri ettiini

(86)

hafiftir (bana,

in

"Dmnsku'
Sytl

(87)

s-

adl eserinde Abdullah b. mer (r.anhQma)aA

Menahils- Safa Shf. 63 de kaydetmitir.
Abbas (r.anhma) dan rivayeti lahri etmilerdir diye

mam

Safa Shf. 63 de kaydetmilerdir.

mam Beyhaki'mn smail b.

mam

gelmez)." (87).

am Tarihi"

(r.h.).

mam Beyhakt ve Bezzar Abdullah b.

ettiini

ar

bakalarnn lm

Talib e (radyallahu anh):

/mam

Syt (r.h.) Menahil

(baba, karde, koca ve

Muhammed

Syli (r.h.) Menahil

s-

b.

Saad

b.

Ebi Vakkas senediyle mrsel olarak tahri

Safa Shf. 63 de kaydetmitir.

403

FA- ERF TERCMES

"Siz Reslullah' (sallallahu aleyhi ve selle m) nasl seviyordunuz?*' diye
sorulunca syle cevap verdi:
Allah 'a yemin ederim ki, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bize,
mallarmzdan, evladmzdan, baba ve analarmzdan, (susam olan kimsenin souk suya olan arzusundan) daha sevgili idi.

Zeyd

Elem 'den:

b.

halk kontrol etmek iin dar kar. Bir evde

grnce eve doru yrr, bir de bakar ki, bir ihtiyar kadn

mer

Hz.

yandn

bir gece,

ku

syledii halde yn didikliyor:

beytleri

Muhammed'in zerine olsun, iyilerin salt- (selm).

Ona eyledi temiz ve sekinler, salt- (selm).
Sen seher vaktinde, ok ibadet ediyordun.
lm bazen iyileri alp gtrr, ktleri helk eder,

Ne olayd da bilseydim. lm beni sevdiimle cennette birletirir mi?

Kadn (sevdiim) kelimesiyle Reslullah' (sallallahu aleyhi ve sellem) kastediyordu. Bunun zerine Hz. mer (radyallahu anh) olduu yerde (Reslullah'a

dr

itiykndan dolay) alamaya balad. Bu, uzun kssann bir ksm-

(88).

Rivayet edilir

(Kprdatamaz

rd,

zerine,

derhal

b.

oldu) kendisine

"nsanlardan en

Bunun

Abdullah

ki,

mer'in (radyallahu anh)

yle

aya

uyutu.

denildi:

ayandaki hastalk gider."

"Meded, ey Muhammedi" diye avaz kt kadar

aya

fazla

sevdiini yadet,

ba-

iyileti (89).

Hz. Bill HabeVye (radyallahu anh) lm an gelince,

vah diye barmaya balad. Bunun zerine Hz. Bill de;

Oh, oh (ne mutlu bana) yarn dostlar Muhammed'e ve onun ashabna

kavuacak.
Yine rivayet

edilir ki, bir

kadn Hz. ie (radyallahu

anha)'ye;

"Bana Reslullah'm kabrini a*' dedi. Bunun zerine ie (radyallahu

anh) O'na kabr-i Resl at. Kadn (Reslullah 'tan uzak kalmasndan mteessir olarak) alad. T ki orada vefat etti (90).

(88)

Syt
(89)

mam Abdullah b.
(r.h.)

Mbarek

(r.h.)

tarafndan "KitaM'z- Zhd " adl eserinde tahric etliini

mam

Menahil's- Safa 'da Shf 63'dc kaydetmitir.

mamtbn's- Snni,

fi

Ameli 'i- Yevmi

vc'I-

Leyle "de tahra; ettiini

mam Sytfr.h.) MenahilV

Safa Shf. 63'dc kaydetmitir.

(90) ra Sarihi ihabddOn Hafact. "Nesim'l- Riyaz" adl if erhinde C.3. Shf. 398'de "Zekerehu'lKueyr (RahimehullahO tel) ve MislUhu Rviye An Huzcyfefe'b-ne'l-lfann (radyallahu anhma)
ve Rviye: Etine tmreeten Kalet iete..." diyerek rivayetin Risale- KueyrTden nakledildiini kay1

detmitir.

mam

Syt. Menahil's- Safa da zikretmemitir.

404

RESLULLAH'I

Mekke

SEVMENN ALMET

HAKKINDA....

Zeyd b. ed- Desine'yi ldrmek iin Harem -i eriften

kardlar. Ebu Sfyan b. Harb ona yle dedi (91):

dar

kfirleri,

Allah iin soruyorum, ey Zeyd! imdi, boynunun vurulmas iin senin

yerinde Muhammed' in bulunmasn, senin de ailenin yannda olman ister

miydin?

Bunun zerine Zeyd

cevab

Allah'a yemin ederim

verir:

imdi Muhammed,

kendisi bulunduu yerde

ben ailemle otururken (deil), O'nun byle bir musikalmasn, ona bir dikenin batmasn bile istemem.
ki,

(kerial-i afiyette iken)

betle

kar karya

Bunun zerine Ebu Sfyan yle

Ben,

Muhammed 'in

medi sevdii gibi,

dim

der:

(salla! I ahu aleyhi

insanlardan birinin tbi

ve sellem)

olduu

ashabnn Muham-

birini

sevdiini grme-

(92).

bn

Abbas (radyallahu anh)'6an

rivayet edilmitir.

(Herhangi bir) kadn (Medine'ye hicret edip) Reslullah'a (sallaltahu

kzp

aleyhi ve sellem) geldii vakit. Reslullah ona. kocasna

onu istemediinden, bir yeri beenmeyip, baka yeri beendii iin kmadna, srf
Allah ve peygamberini sevdii iin hicret ettiine yemin ettirirdi (93).

Abdullah
ten sonra
'

b.

mer (radyallahu anh)

(Haccac'm)

bn

Zbcyr'i ldrdk-

(ast aacn yannda durup) onun iin istifar ederek yle dedi:

'Allah 'a yemin ederim ki, seni bildim bileli,

maz klyor,

ok oru tutuyor, ok na-

Allah ve Allah'n Resuln seviyordum. " (94).

BLM
RESLULLAH'I (SALLA LLAHU ALEYH VE SELLEM)

SEVMENN ALMET
okuyucu) bir kimse bir eyi sevdi mi, muhakkak onu tercih
eder (kendisine seer). O'na uymay (O'na muhalefet etmeye) tercih eder.
Bil ki, (ey

Yoksa sevgisinde sadk olmaz. Ancak sevdiini

(91)

Muaviye nin babas Ebu Sfyan bu

Mslman oldu.

S7.

iddia eder. Reslullah'!

Mslman olmadan nce sylemitir. Kendisi Mekke'-

nin fethedildii sene

(92)

mam Beyhakrmn Urve'den tahri ettiini mam Syti (r.h.) Menahils- Safa Shf. 63*de kay-

detmitir.
(93)
(r.h.)

mam bn CerirO'tJkber ve Bczzar'm kitablartnda hadiseyi

tahri ettiklerini

mam Sytf

Mtnahii's- Safa Shf. 63'de kaydetmitir.

(94)

bn

Saki,

kHahnda

nakletti diye

mam Sytt (r.h.)

405

MenahilV

Safa da kaydetmitir.

tFA-t

ERF

TERCMES

ve sellem) sevmekte sadk olan kimse de Reshllah' (sallallahu aleyhi ve sellem) sevdiini kendinde gsterendir. Bunun birinci almet ve iareti Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) uymak, O'nun snnetini ilemek, sz ve fiillerine tbi olmak, emirlerini yerine getirmek, yasaklarndan kanmak, glk iinde olsun, kolaylk halinde olsun,
(sallallahu aleyhi

kzm

halinde olsun,

Bunun ahidi

kzmam halinde olsun,

ise

Allah

Telnm

O'nun

edebleriyle edeblenmektir.

szdr:

ki,

(Habibim) de ki: "Eer siz Allah' seviyorsanz, hemen bana uyun

Allah da sizi sevsin ve gnahlarnz balasn. Zira Allah ok ba-

layc,

ok merhamet edicidir"

(93).

(kinci delil ve ahidi) Reslullah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) dindeki

emirlerini ve (yaplmas iin) tevik ettii hususlar kendi nefsinin hcvasna

ve ehev isteklerine uymasna tercih etmesidir.

Allah Tel buyuruyor

ki:

Muhacirlerden nce, Medine'yi yurd ve iman evi edinenler, kendilerine hicret edip gelenlere sevgi beslerler. Onlara verilen eylerden
dolay nefislerinde bir kayg duymazlar; kendilerinde ihtiya bile olsa
(onlar) nefisleri zerine tercih ederler. Kim de nefsinin hrsndan ko-

runursa, ite bunlar (azabdan) kurtulanlardr (96).

(nc ahidi

ise)

Allah'n rzasn, kullarn

kzmasna

tercih etmektir.

Hafz; Ebu el- Hseyn es- Sayraf ve Ebu el- Fadl

b. Hayrun, Ebu Ya 7i el- Badad, Ebu Ali es- Sinciy, Muhammed b. Mahbub, Ebu sa, Mslim b. Hatim. Muhammed b. Abdullah el- Ensar babasndan, Alib. Zeyd, Saidb. Muscyyeb'en (bu senetle) rivayet etmilerdir.
El-

Kad Ebu Ali

Enes
du ki:

b.

el-

Mlik der ki: Reslullah

(sallallahu aleyhi ve sellem)

bana buyur-

Ey yavrucuum, eer kalbinde hibir kimseye kin ve hased beslemeden gece ve gndz geirmeye muktedir olursan yap.
Bundan sonra bana syle buyurdu:
Ey ouScazm, bu benim snnetimdir. Kim ki benim snnetimi
hya ederse o kimse beni sevmi ohr. Kim beni severse o cennette benimle beraberdir (97).

Kim bu sfatlara sahip olursa o kimse, kemliyle Allah' vc peygambemuhalefet ederse

rini sevmi olur. Kim ki, bu ilerin bazsnda bu sfatlara

(95) l-i fmran Sresi, yet: 31.

(96) H*?r Sresi, yet: 9.

(97)

hi'de

lmm Timizi.

Snen. Ebvab

26S0 No.h retni Enea

b.

l-

MUik

llm, 16.

Babu

M Cae

fi l-

(r.a.Vtan tnhri etmitir.

406

Ahri

fV Snneti ve-ctntbTI- B-

RESLULLAH'I

SEVMENN ALMET

onun sevgisi noksan olur. Fakat sevgi isminden

ve peygamberini sevmiyor denmez).

Bunun

delili

udur: arap

HAKKINDA...

dar kmaz (yani Allah'

olunduunda, baz kimseler,

ettiler. Bunun zerine Reslullah

ien kimse, had

ne ok had vuruluyor diyerek ona l'net

(satlallahu aleyhi ve seli em) yle buyurdu:

- Ona l'net etme; zira O, Allah' ve Allah'n Resuln seviyor (98).

Peygamberi sevmenin almetlerinden;
(Drdncs):

O'm ok hatrlamaktr. nk kim bir eyi severse onu

ok anar.
sevmenin almetlerinden;

Rcslullah't

(Beincisi):

O'na ulamay, kavumay ok arzulamaktr. "nk her

seven sevdiine

kavumay

ister." (99).

u iiri sylerlerdi:

E'arler Medine'ye geldiklerinde

Yann. dostlara kavuacaz.

Muhammed

ve

ashabn (greceiz)

(100).

hususta Hz. Bill (radyallahu ftOft/m, lm annda syledii gemite zikredildi. Aynsn Ammar (radyallahu anh) ldriilmezden nce sylemitir. Zikrettiimiz Halid b. Ma'dn'un kssas da bu babdandr.

Bu

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'\ sevmenin;

(Altna almeti): O'nu ok anmakla beraber, O'na ok ta'zim ve hr-

met etmek, O'nu zikrederken, huu, hudu iinde bulunmak, O'nun

mini iittiinde ii szlamaktr.
Ishak

et-

is-

TOcyib yle diyor:

f

hirete ktihal etmesinden sonra

Reslullah (sallallahu aleyhi ve seem)
ashab onu anmazlard ki, huu ve hudu iinde bulunup onlardan vcutlar

alamasnlar. Tbilerden ounun hali de byle idi. Bazs bunu Reslullah

(sallallahu aleyhi ve sellem) sevdii ve ona mtak olduu iin
yapard. Bazs da Reslullah' dan (sallallahu aleyhi ve sellem) korktuu ve
O na t'zim ettii iin yapard.
titreyip

Reslullah' (sallallahu aleyhi ve sellem) sevmenin almetlerinden;

(Ye4iadsl):Reslullah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) sevdii kimseyi
ehl-i beytinden, kendi soyundan olan kimseleri, ensar ve muhacirlerden

(98)

mam Buhart.

Sahih. Khab'l- Hudud: Bab

M Ykrehu Men Uane

Sribel-

Hamra ve enne-

hu Leysc bi Hricin mine't- M illeti 'de Hz. merb. d- Haltab (r.a.) rivayetin tamamn lahric etmitir.
Deykml Maned'inde Hz Aise (r.a.)dan tahri
(99)
Ebo Nahncl- IsfaMal. Delail 'inde
ettiler diye
SOytt (r.h.) MenahihVs-Safa Shf. 63'de kaydetmitir.
Sytt (r.h.)
Bcyhakfnin Delail' inde Enet b. Mlik (r.a.) lahric ettiini
( 100) Bu kssay

mam

mam
mam

mam

mam

Menahil's- Safa Shf. 63'de kaydetmitir.

407

FArI

ERF TERCMESN

O'mn ashabn sevmek ve onlara dmanlk

lara

yapanlara

dman

olmak, on-

buzedenlere ve (kfirlerden) onlara kfredenlere buzetmektir.

Bir kimseyi seven, onun sevdiini de sever. Reslullah (sailalahu aleyhi

ve sellcm) torunlar Hasan ve Hseyin, hakknda yle buyurmulardr:

Ey Allah'm! Ben muhakkak bunlar seviyorum. Sen de bunlar sev.

(hirctte derecelerini ykselt,

makamlarn

cennet kl) (101).

Ey Allah'm! Muhakkak ben bunu seviyorum. Sen de bunu seveni

sev (102).
Bir rivayette ise Hasan

Yine Reslullah

hakknda yle buyurmutur:

(sailalahu aleyhi ve sellem)

buyuruyor:

Kim Hasan ve Hseyin'i severse, beni sevmi olur.

Kim

ki,

beni

muhakkak Allah' sevmi olur. Kim bunlara bugzederse, bana

buzetmi olur, bana buzeden de Allah'a bugzetmi olur (103).

severse

Reslullah (sailalahu aleyhi ve sellem) buyuruyor

ki:

Ashabm hakknda Allah'tan korkunuz (onlara kem gzle bakmaynz. nk onlar benim dostlarmdr). Benden sonra onlara (kar gelip
szle, fiille) hedef almaynz. Kim onlan severse, bana olan sevgisi ile onlar
sevmitir. Kim ki, onlara bugzederse, bana olan buzu ile onlara buzetmitir. Kim onlara eza ederse, bana eza etmi olur. Kim ki, bana eza
ederse, Allah'a eza etmi olur. Kim Allah'a eza ederse onu yakalayp
(cehenneme atmas) yakndr (104).

(Muhterem kerimesi) Fatma (radtyallahu anha) hakknda da Reslullah

(sailalahu aleyhi ve sellem) yle buyurmutur:

101)

mam Tirmit.

Talib inde 3772 No.

Bera

b.

Snen. Ebvahl- Menaktb Menakbu'l- Haseni

ile

samc

b.

Zeyd fr..J'da

tahri etmi$lr.

Arib'dea de tahri eylemitir, /mam

ve'l- Hseyni (r.anhma) da

ve"l-

Ayn

Hscyibney Aliyyibni Eha

kitab ve babta 3784

No.

ile

Buharf. Sahih. 62. Kitabu Fadaile Ashabi'n- Nebiyyi (s.a.v.)

22.

Babu Menakibel- Haseni

tir.

mam

Mslim. Sahih. 44. Kitab Fadaile

hma) da Bent

b.

Azib

V Sahabeti.

Ben b.
8.

Ar.Pt (r.m.) 'dan rivayeti tahri

etmi-

Hseyni

(r.an-

Baht Fadaile- Haseni

ve'l-

(r.a.)'dan 56 (2421) No. tu metni tahri etmitir.

baklmaldr.
baklmaldr. Ayrca bu hadisin lfzan bi lfzn metnini deil de.
mtcrkarib'l- Elfaz ve mn nl?nn mam Taheranf, Sclman fr.a.) dan tahri etmitir. Ayrca jmam
Bcrrar hads erifin sadrn Abdullah b. Mcs'ud (r.a.)'m tahri etmitir. mam Ncsal ve tbn Mace.
Ebu Hreyre (r.a.)'dm Mukaddime Fadll- Ha-sen ve'l- Hseyn bne*' Aliyyibni Ebi Talib in (r.an(102) 101 No.lu tahrire

(103) 101'de gsterilen yere

nOm) de 142-143 No.

(104)

mam

ile

tahri etmitir.

Tirmiz. Snen.

Ebvabl- Menakb. Babn

No.lu metni Abdullah b. Mugaffel (r.a.) tahri etmitir.

408

fi

Men Sebbe

Ashabe'n- Nebiyy'de 3861

RESLULLAH! SEVMENN ALAMET HAKKINDA

O (Patma) benden bir paradr. Ona gcendirip kzdran ey,

kzdrr

de gcendirip

ni

(105).

Reslullah (sallat! ahu aleyhi ve seliem)

dyallahu anha) 'yc yle buyurdu:

same'yi sev.

be-

nk

same b. Zeyd

iin

Hz.

ie (ra-

ben, onu seviyorum (106).

Yine Reslullah buyuruyor:

mann almeti, ensan sevmek, mnafkln almeti de ensara buzetmektir (107).

bn mer (radyallahu anh)'m

ve seliem)

lullah (sallallahu aleyhi

etmi olduu
buyurmutur ki:

rivayet

hads-i erifte

Res-

Kim Arab' (Arab'n m'minlerini) severse, onlar bana olan sevgileri

sebebiyle sevmitir.

biyle onlara

Kim onlara buzcdersc, bana olan buzu sebe-

buzetmitir

(108).

Gerekten kim birini severse, onun sevdii her eyi sever. (Ashab ve tbiinden peygamberi sevmeleri ndek i) selefin almeti ite budur. Hatt mubah olan ve cann ektii hususlarda da byle idiler.

Enes (radyallahu anh) yle

(105)

mam Bvhar. Sahih. 57.

derdi:

Kilab Farcil-

Humi; Babu Ma Zkirc Min DtrTn-

Nebiyyi (s a v.)

de aynca 62. Kitaba 'I- Fadaik Ashab n- Nebiyyi (s a v.) 16. Babu Zikri Eshar'n- Nebiyyi (s a v.)
Minhm Ebul- A.s b. RcM'de Misver b. Mahreme den mim Mslim. Sahih. 44. KilabO FadaileV
Sahabeli. 15. Baba Fadaile Fatmete bintin- Nebiyyi Aleyhe*- Salata veV Selm da. 93 (2449) ve
94 (...) 95 (...) No. ite rivayeti tahri etmelerdir. Aynca; mam Buharf. KKabu'n-Nikah: Babu ZebbTrbnctihi fi'l-Gayreti veM-Insafda yine Misrv 6. Mahreme (rM.)'i?n ayn hadsi tahri eylemitir. Ayrca Kitabu'l-Mcnakro. Babu Menakbu fatmete (radyallahu anHa)'d* yine Misvcr b. MahReculi

An

reme den tahri eylemitir. mam Ebv Davud. Snen. KHabV Nikah: 13. Babu Ma Ykreh en Yecmea bcynchOnnc mlnc'n-NiM'da Misver b. Mahremc'den iki ayr tarikle iki metni, mam Tirmiz, Sonen. Ebvabl- Menakb: Bab Ma Cae fi Fadli FaHmetc binli Muhanntedin (s.a.v.) dc 3H66 No. ite
yine Misver b Mahremc'den 3868 No. ile Abdullah b. Zbeyr (r.a.) tahri eylemitir. mam bn Mce.
Snen. 9. Kitabn- Nikh: 56. Babu l- Gayrcti de 1998 ve 1999 No. metinleri ile yine Misver b. Mah unr cfir"
_
altam
nsmv om _l
.

_a

(106)

mam Tirmiz.

Snen. Ebvabl-

Menakb Menakib same b. Zeyd (r.a.)

da 3820 No.lu me-

tin olarak rivayeti tahri etmitir.

mam Buharf.

Sahih. 2. Kitab'l- lyman: 10. 8abu Ahmetli- tymani Hubbil- Ensari'de Enes
Mslim. Sah*. I Khab'l- ymun: 33 Babud- Delili l Eone Hubbc'l(r.a > dan tahri eylemitir.
Boharl ayrca KitablEnsari minc'I- lyman'da I2 (...) No. ile Enes (r.a.) dan tahri eylemitir.

(107)

mam

mam

Menakb Menakrol- Emari

b

4'Unc babta tahri eylemitir.

Atmeti'l-lyman'da yine Enes b. Mlik

(108)

mam Beyhaki mn Suab'l-

(r.a.)

mam Nesai.

Snen. Kttabl-

yman.

Ba-

tahri eylemitir.

tymanda bn mer (r.a.)'dan

MenahiHTs- Safa Shf 64 de beyan etmitir.

409

tahri ettiini

mam Syt (r.h.)

ERF TERCMES

FA-!

'

- Ben Resnhslfah' (sallallahu aleyhi ve scllcm) t*bw$m iinde kabak

Aratrrken grdm. Ben o gnden beri kabak (yemeini) severim (109).
Hasan

Abdullah

b. Ali,

b.

Abbas ve

bn C'fer (Reslulah'n (sallallahu

aleyhi ve sellem) hizmetisi) Sclma'ya gelip, ondan kendilerine, Reslulah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) sevdii yemekten, piirmesini istediler
(110).

sr

derisinden yaplm ayakkab giyer, onu san boAbdullah b. mer,

ya ile boyard. nk O, Reslulah 'n (sallallahu aleyhi ve sellem) byle
(Uf).
yaptn grm

Reslullah' (sallallahu aleyhi ve sellem) sevmenin almetinden:

ve Allah'n Reslne buzedenlere buzctmek,
Reslullah'a dman olanlara dman olmak, O'nun dininde bi d 'atlar icad
edip snnetine muhalefet edenden uzaklamak, Reslulah'n eriatna mu(Sekizincisi): Allah'a (c.c)

halif olan her

eyi kendisine

Allah Tei buyuruyor

ar gelmektir.

ki:

Allah'a ve fttiret gnne iman eden hibir kavmi, Allah'a ve peygamberine muhalefete kalkan kimselerle seviir bulamazsnz; velev
ki, o muhalifler, (soyca) babalar, veya oullan, veya kardeleri, veya
hsm ve hemehrileri olsun... (112).

te Reslulah'n sahabeleri (Allah'a ve hiret gnne iman eden kimseAllah ve Reslulah'n

dannda) ldrdler. Ve yine
ler),

(109)

mam Buhart.

rzas iin, kendi sevdiklerini (sava meysava meydannda babalar ve ocuklar ile

Kitabl- Et ime: Babfld-

Dubbacde Enes (r.;.))an ayn khab. Bab Men Edaayn metnin ilavesi ile dier bir metni yine

fc Reciden il Taamn
Enes (r.a.)'6n ayrca KHabl- By. Babu Zikri'l-Hayyati'deyine Enes (r.a.)'dat\ baka bir hadiseyi
Mslim, Sahih. 36. Khabfl'I- Esribc. 21. Babu Cevazi
hikye eden ayn konudaki hadfs-i serin,
hir de 144 (2041) No. ile 145 (...) (...) ile ayr metni
Ekin- Meraki ve tstihbahi ekili- Yaktfni...
Ebu Davud. SOnen: Khabfl'I- Et'ime. Babfln fi Ekli'd- Dubbae de Enes (r.a.) tahtahric etmitir.

ve Akbefe ve Hflve

al

Amelini 'dc

mam

ric

etmitir,

mam
tmm TirmizU

Snen. Ebvabfl'l- Et ime Babo

Ma

Cac

fi

Ekli'd-

Dbbae 1850 ve 1851

Mlik (r.a.) rivayeti tahric etmitir.

Tirmz. email Babu Ma Cac fi Sfati Edami Reslillah (s.a.v.) de Ubeydullah b. Ali
(ttm Ebi Rif ninesi Selma dan olarak rivayeti tahric etmitir. Aliyyfi'l- Kaari, erh i email. Shf. 362.
Buhart. Sahih. 4. Khabfl'I- V7 30. Babu Gasli Rklcyni ve la Ymessehu ale'n- Naley(11 1)
Mslim, Sahih. lS.Ktabu'l-Hacc;
nt de Vbeydb. COrcyh tarikiyle Abdullah b. mer (rM.)'dan

No.

ile

Enes

b.

(110) mam

mam

mam

vc 26 (...) No. ile ayn zattan tahric etmiBabfln

f vakti M-Ihram'da Ubeyd b. Crey
Davud, Snen. Khab'l-Menasik (El-Hacc)

5. Bab'l- hlli nrin hays tenbaisO'r- Rahilcti'de

tir,

imam Ebu
bn mer

tarikiyle

25

Cr.sJ'dan tahri etmitir.

(112) Mcadele Sresi, yet: 22.

410

(1 18?)

RESLULLAH'I

SEVMENN ALMET

savatlar. Reslullah'a (sallaltahu

HAKKINDA...
u
aleyhi ve sellem) Abdullah b. Ubey,

"Eer ditersen onun

-yani babasnn basn- sana getireyim, dedi. " (1 13).

Reslullah' (sallallahu aleyhi ve sellem) sevmenin alametlerinden:
(Dokuzuncusu): Reslullah'n getirmi olduu ve onunla insanlar hidayete

sevkettii, kendisi de

land

doru

yolu onunla

bulduu ve onun ahlk

ile

ahlk-

Kur'n- Kerim'i sevmesidir.

Hz. ie (radyallahu anh) yle demitir:

Reslullah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) ahlk Kur'An idi.
Kur'n- Kerim'i sevmesi, onu okumas, onunla amel etmesi, onun mnsn anlamasn istemesi. Reslullah'n snnetini sevmesi ve emirlerini yeri-

ne getirmesi, yasaklarndan

kanmas

ile

olur.

Sehl b. Abdullah (rahimehullah) yle der:

Allah' (c.c.) sevmenin almeti, Kur'n- Kerim'i sevmektir. Kur'n'
sevmenin almeti de Nebiyyi zian efendimizi sevmektir. Reslullah' sevmenin almeti, snneti sevmektir. Snnet-i Resl sevmenin almeti, hireti sevmektir. hireti sevmenin almeti, dnyay sevmemektir. Dnyay
sevmemenin almeti ise, insann dnyadan ancak yaayabilecei ve hirde

ulatraca

kadar almasdr.

bn

Mcs'ud (radyallahu anh) der ki:

- Bir kimse kendisinin iyi ve ktln sormak istedii vakit, ancak
Kur an a mracaat eder. Eer Kur'n' seviyorsa, o kimse Allah' ve Allah'n Resuln seviyor. (Sevmiyorsa Allah' ve Resln sevmiyor) (1 14).
Reslullah' (sallallahu aleyhi ve sellem) sevmenin almetlerinden;
(Onuncusu): Reslullah'n mmetine efkat ve merhamet etmek, onlara
nasihat etmek, onlarn yararna almak, onlarn mkltlarn gidermektir.

Nitekim Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) m'minlerc ok merhametli ve efkatli idi.

Reslullah' (sallallahu aleyhi ve sellem) sevmenin kmil olmasnn almeti:

(Ki

bu onbirinci almet oluyor).

Reslullah' sevdiini iddia eden kimsenin zahid olmas (yani, dnyaya metelik vermemesi), fakirlii tercih etmesi, fakirlikle muttasf olmasdr. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)

( 1

13)

Ebu Said el- Hudri'ye yle buyurdu:

mam Boaar n Msnedinde fc'h Hnyn (raf dan tahra; ettiini mam Syifr.h.) MenahiMV

Safa Shf. 64 de kaydetmitir.

(M4)/mam Beyhak

nin cl-

Edeb f MekarimiJ- Ahlk el-

Birri

veV Slati ve

l-

Kcffarat adl ese-

"de kaydetmi ir. Aynca Ebu Abdullah

Safa Shf
rinde tahric ettiini mam Siiyli (r.h.) Menahhi
Muhammcd h Eyyub n Y;hya cl- Mi rul bm Dureys ( 294 H.)'nin Fadailti'l Kr'an adl ene-

rinde tahri ettiini de beyan etmitir.

411

ERF TERCMES

FA-t

phesiz, yoksulluk, sizden beni sevene, selin derenin veya dam

Ost

aa akmasndan daha

ksmndan

Abdullah

Adamn

b.

sratli gelir.

Maffel (radyaliahu anh)"m

rivayet ettii hadste;

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemTe der

biri

"Ey Allah'n

ki:

Resl! Ben muhakkak seni seviyorum."

Bunun zerine Reslullah

(sallallahu aleyhi ve sellem):

"Sylediin sze bak." buyurur.

Adam

kere:

"Allah'a yemin ederim

ki,

ben seni seviyorum.** deyince Reslullah ona

yle buyurdular:

"Eer

korunmak

beni gerekten seviyorsan

(leti

olmak zere) yok-

sulluk iin hazrlan."

Maffcl, Ebu Said el- Hudri

(1 15) nin hadsine

benzer bir hads zikretti.

BLM

NEBYY ZAN EFENDMZ SEVMENN MNSI

VE ONUN HAKKAT
kulun Allah' ve Reslullah'! sevmesinin mnsnda ihtilf
sylediler. Fakat gerekte bunlar szlerin
ihtilfna deil, hallerin ihtilfna rc ediyor.
Bilginler,

Bu hususta ok eyler

ettiler.

Sfyan-t Sevri (rahimehullah) der

Reslullah'
olmakla

olur.

ki:

ve sellem) sevmek onun snnetine tbi

Sfyan, Allah Tcl'mn:

(sallallahu aleyhi

Bu sz

ile

"Eer siz Allah' seviyorsanz, hemen bana uyun

ki, Allah da sizleri sevsin ve gnahlarnz balasn. Zira Aliah ok ba'(Habibim)

yle de:

layc, ok merhamet edicidir."

Bir ksm bilginler yle der:

(1 15)

ifa metninde Ebu

Sadi'l-

Hudri

(r.a.)

(116) szne iaret ediyor.

sylendii gsterilen hads-i erifin mahreci hakknda

mam Syti(r.h.)vtifa rihi Hafac aka bir ey sylememiler, yalnz hadsin evvelinin ahirinin
birbirine

MaCae

kartna iaret etmekle yetinmilerdir mam TirmM

fi

fadli'l-

Fakri

babnda 2351 No

lu

metinde Abdullah

tahri edilmitir.

(116) l-i Imran Sresi. 3yct: 31.

412

n.

nm. Snen Ebvab'z- Zflhd, 36. Babu

MuafTel (r.a.) dan bir metin rivayeti

NEBYY ZAN EFENDMZ SEVMENN

MNSI

Reslullah' (sallailahu aleyhi ve sellem) sevmek, O nun dinine yaretmenin vacip olduuna inanmak, O'nun snnetini korumak. O'nun eriatna boyun emek. Reslullah'a muhalefet etmekten korkmaktr.

dm

Bir

ksm bilginlerin

Sevmek,

sevileni

gr ise, yledir:
devaml olarak yadetmekle

olur.

Bazlar:

Sevmek,

sevileni tercih etmekle olur.

Bazlar ise:
Sevmek sevilene mtak olmaktr, der.
Bir ksm da yle diyor:
Sevmek, kalbin Allah'n murad buyurduu hususlara muvafakatidir.

Allah'n sevdiini sever, sevmediini sevmez.

Bir

ksm:

Sevmek

kalbin, sevenin (kalbindeki din ve

manev

hissiyata) meylet-

mesidir, der.

ou

sevginin hakikatna deil, sevginin meyvelerine iarettir. Sevginin hakikati ise, (kalbin) insana muvafk olan hususa meyletmesidir. Kalbin insana muvafakati ve meyletmesi, ya meylettii eyi anlamakla ondan lezzet almak suretiyle olur. Gzel resimleri, ho olan sesleri, lezzetli yemekleri ve sulan ve bunlara benzeyen bir slim yaradll olann ken-

Geen szlerin

disine muvafakat ettii iin ona meyleden eyleri sevmek gibi. Veyahut bgzel mnlar kalbinin ve aklnn hissiyatyla anlamasndan, lezzet duy-

tn

masndan

ileri gelir.

(Peygamber ve

velilerden) slihleri,

ulemy, ehidle-

sekin kullardan bilinenleri, onlardan kalan gzel hareket ve ileri sevmek gibi. nk insann (kmilin) tabiat bunlar gibilerine kalbinin derinliine ilercesine meyleder. Hatta (bu derinlie ileyi) bir kavmi tbi oldukri,

larna ylesine taassubla

balla gtrr ki,

(bu

ballk)

memleketlerini

etmeye (kadn ve zrriyetin) mahremiyet (perdes)ini yrtmaya, insanlar ldrmeye kadar gtrr. Veyahut onu sevmesi kendisine
yaplan ihsan ve in'm ynnden kalbinin ona mutabakat etmesinden olur.
terk edip hicret

nsanlar kendilerine

iyilik

yapanlar sevmek tabiat zere yaratlmtr.

Bunlar, sence sabit ve malm olunca, Reslullah (sallailahu aleyhi ve sellem) hakknda bu sebeblerin hepsini grrsn ve sevgiyi icap ettirecek bu
mnnn Reslullah' in (sallailahu aleyhi ve sellem) ahsiy yet inde top-

landn anlarsn.

Suretin zahiri gzellii, ahlkn btn kemaltna gelin-

bunlar kitabn ilk ksmnda, burada tekrarlanmasna ihtiya hissedilmeyecek bir ekilde zikrettik. Reslullah* n (sallailahu aleyhi ve sellem)
mmetine olan madd ve manev in'm ve ihsanna gelince; bu da (kitabn
birimci ksmnda geti ki) Allah Tel onu yle vasfetmitir:
ce; biz

413

FA-t

ERF

TERCMES

"O, mmetine merhametlidir." Onlara rahmeti boldur. Onlar hidayete gtren ancak odur. Onlarn zerine ok dkndr. mmeti
ancak O'nun sebebiyle cehennemden kurtulmutur. O, m*minlere efkatli, merhametlidir. lemler iin mahza rahmettir O. Mjdeleyici, korkutucu, Allah'n izniyle insanlar Allah'a ok amadr. Onlarn zerine Allah'n yetlerini okur. Onlar (gnah ve kfr pisliklerinden) temizler. Onlara kitab ve hikmeti retir. Onlan doru yola iletir.
Reslullah (saliallahu aleyhi ve sellemy'm tm m'minlere olan ihsanndan hangi ihsan daha byktr? Umum Mslmanlara olan ikram, menfaat
bakmndan daha genel, yarar bakmndan daha oktur. Zira Reslullah, onlarn hidayete ulamalarna vesile olmutur. Unlar sapklktan kurtarmas-

na sebep olmutur. Onlar kurtulua ve doru olmaya aran da odur. Onlarn Allah'a yaklamalarna vesiledir. Onlara efaat edecek olan da O'dur.
Onlar hakknda konuacak, onlara ahid olacak, onlar iin (cennette) ebed kalmay, daim nimetlere (nail olmay) isteyecek olan O'dur.

Sana
olsun,

aklanm oldu ki, Reslullah (saliallahu aleyhi ve sellem) er'an

det ve yaradl bakmndan olsun, gerekten sevilmeye mstahaktr.
iyice

edecek delilleri az nce zikrettik. Ve nk O'nun in'm

ve ihsan insanlarn btn ferdlerine mildir. Muamelesi ise, her zaman gzel ve umumidir.

Bu hususu

isbat

nsan (yaradl

icab) dnyada kendisine az bir iyilik yapan, ikramda bulunan, eza ve cefas geici ve muvakkat bir zaman iinde grlecek olan
herhangi bir tehlikeden, zarardan kendisini kurtaran kimseyi (ki sever) ebed olan kendisine zeval gelmeyen bir nimeti veren, ebed olan cehennem ateinden kurtaran kimseyi sevmesi daha evldr.

Yaradl

icab herhangi bir hkmdar, tebaasna iyi muamelede bulunduu iin seviliyorsa, bir hkimin (veya mirin) doru ve adilne gidiatndan ve iyi hallerinden dolay seviliyorsa, veyahut evi (kendisine sevenlere
nisbetle) uzak olan bir viz, ilminden ve gzel ahlkndan dolay sevilirse,
bu huylar tam mnsiyle kendisinde toplayan Peygamber (saliallahu aleyhi
ve sellem) sevilmeye daha ok hak kazanm olur. O'na kalben dua etmek
daha evldr.
Hz. Ali (radyallahu anh) Reslullah'n (saliallahu aleyhi ve sellem) sfatlar hakknda yle der:
Reslullah * (saliallahu aleyhi ve sellem) gren kimse ilk anda ondan korkar. (Hrmet ve ta zim etme bakmndan). Kim onunla bulunup, iyi huyla-

rn, ikram ve ihsann rendiinde onu

sever.

Baz

sahabenin, Reslul-

lah' (saliallahu aleyhi ve sellem) sevdiinden dolay gzn ondan ayrgeen ksmlarda zikrettik.

madn

414

NASHATN KABUL ETMENN

BLM

RESLULLAH'IN

RESLLLAH (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'N

NASHATN KABUL ETMENN VACB OLDUU
Allah Tcl buyuruyor

ki:

Allah'a ve Resulne hayrhah olmak artiyle ne zaillere, ne hastadolay seferde) harcayacaklarn bulamayanlara, (geri kalmada) bir gnah (ve mesuliyet) yoktur. (Onlar geri kalmakla beraber memlekette iyilik ediyorlar.) yilik edenlere kar (da muahazeye) bir yol yoktur. Allah, ok yartgaycdir. ok esirgeyicidir (117).

ne de

lara,

(fakirliklerinden

Hocam, Fakih Ebu'l- Velid, Hseyin b. Muhammed, Yusuf b. Abdullah,

tbn Abdlm'min, Ebu Bekr et- Temmar, Ebu Davud, Ahmcd b. Yunus,
Zheyr, Sheyl b. Eb Salih, Ata b. Yezid,

Temim ed- Dar

(1

18)'den: Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bu-

yuruyor:

Din nasihattir.

Din

nasihattir.

Din

nasihattir.

Ashab sordu:

Kim

iin,

ya Reslallah!

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdu:

Allah iin, Allah'n kitab iin, Allah'n peygamberi iin, (nasihat

etmek)

Mslmanlarn

bilginlerine, hatt

Mslmanlarn btn

fertle-

rine (vacibtir) (118a).

mamlanmz diyorlar

Allah'n Resl iin, nasihat etmek

Mslmanlarn bilginlerine, hatta btn ferdlerine vacibtir.
ki:

Allah

"Nasihat, yle bir kelimedir

ile

las'tr.

ki,

onunla nasihat edilene hayr murad edi-

cmle ile tbir edilir.' Onun mnsn kendisinde toplayan bir keliondan tbir olunmas mmkn deildir. Nasihatin lgat mns 'hBal mumundan ayrdklar zaman "Nasahtu el- Asele" szleri, ondan

len bir

me

iin.

alnmtr.

(1 17)

Tevbe Sresi, yet: 91

(1 18) Temim Drl. b. Evs b. Harice

merref olmu ashabdandr.
(1

18a)

ahi ve

mam Buhar.
li

Reslhi

iia

el-

Sahih. Kitab'l-

Uhmi (Ebu Rakabe).

yman. Babu

hiri'l-Hadrs'de tlikan

Kavli n

Hicretin 9. senesi

Nebiyyi

unvan- bab olarak

(s

ile

eref slm
i

ile

a v.) Ed- Diyn'n- Nasihal

tahri etmitir.

mam Mslim, Sa-

yman: 23 Babu Beyani Enne'dr Diyne'n- Nasihat'de 95 (55) ve 96 (.. .) No.lu metinleri Temim Din (r.a.) dan tahri etmitir. mam Ebu Davud. Snen. Kitabu'l- Edeb, Babn fi n Nasihat 'de yine Temim Diri (r.a.) 'dan tahri etmitir. mam Nesai. Snen. Kitabu'l- Bey ati, Babu'n- Nasihati li'l- ymam da Temim Dri (r.a.) ve dier ravilerden gelen metinleri tahri eylemitir.
hih.

I.

Kitabu'l-

415

SFAEbu Bekir

b.

Ebi

shak

e/-

ERF

TERCMES

Haffaf der d:

Nush (kelimesi) yle bir konuyu

ilemektir ki, onda iyilik ve yumuaklk bulunur. Elbise dikilen ine olan 'En- Nsah 'dan alnmadr. Ebu shak ez- Zeccac da ayn grtedir.
(Kulun) Allah Tel'ya olan nasihati unlardr:

a Allah'n uluhiyyetine inanmak,

b- Allah'a lyk olan sfatla Allah' vasfetmek,
c Allah hakknda caiz olmayan noksan sfatlardan Allah' tenzih etmek.
Allah'n raz olduu ve sevdii hususlara rabet etmek, Allah'n yasak
hususlardan da uzaklamak, Allah'a ibadet ederken ihlasl olmaktr.

kld

Allah'n kitabna nasihat de unlardr:

O'na inanmak, O'nda bulunanlarla amel etmek, O'nu gzel okumak, O'nun yannda hu iinde bulunmak, O'nu iyi anlamak, azgnlarn te'vilinden onu korumak ve mdafaa etmek, O'nu inkr edenleri ktlemekten ibarettir. Allah'n peygamberine nasihat ise; O'nun peygamberliini tasdik etmek, emrettiklerini yerine getirmek, nehy ettikler inden kanmak suretiyle
ona itaat etmektir. Bu fikirleri syleyen Ebu Sleyman'dr. Ebu Bekir elHaffafse, yle diyor: "(Reslullah'a nasihat) getirmi olduu din iin
ona yardm etmek, (dmanlara kar) ona yardm etmek, O'nu (hayatnda
ve hirete irtihli halinde) mdafaa etmek, korumak, snnetini ilemek suretiyle ihya etmek, snnetini (sevmeyenler karsnda) mdafaa etmek, O'nu
yaymak, gzel ahlk ile ahlklanmak, emsalsiz edebleriyle bezenmekten ibarettir.

Ebu brahim shak et- Tciyb de

fikirlerini

(bu hususta)

yle ifade eder:

"Reslullah'a (saiiallahu aleyhi ve sellem) nasihat;

nun getirdiklerini tasdik
etmek, snnetine
skya balanmak ve neretmek, snnetini (ilemek iin

sk

bakalarn) tevik etmek,

(insanlar, nce) Allah'a davet etmek. (Sonra) Allah'n kitabna (sonra) Allah'n peygamberine, (sonra) peygamberin snnetine

ve onunla amel etmeye davet etmektir.

Ahmed b. Muhammcd,
lah'a iyilik,

Ebu Bekir
iki

"Kainlere farz olan hususlardan

hayr dilemektir" diyor.
el-

Acrri ve

(eit) nasihat

olmas

1- Hayatnda ona

bakas yle

biri

de Reslul-

diyorlar: Reslullah'a nasihatin,

gerekir:

nasihat,

hirete irtihlinden sonra ona nasihat.

Hayatndaki nasihat; ashabnn kendisine yardm etmek, kendilerini mdafaa edip korumak, O'na dmanlk edenlere dmanlk etmek, szlerini
dinleyip, kabul etmek suretiyle ona itaat etmek, O'nun yoluna canlarn mallarn feda etmekle olur. Nitekim Allah Tel buyuruyor:

416

RESLULLAHN NASHATN KABUL ETMENN..

- Mzminlerden yle erkekler vardr ki, Allah'a verdikleri szde saadan

dakat ettiler. Kimi (ehid oluncaya kadar dveceine dair)

dedi (ehid oldu). Kimi de (ehid olmay) bekliyor. Onlar asla verdikleri
sz deitirmediler (119).

bu ganimeti), O, fukara muhacirler iindir ki, (Mekke mriklerinin tazyiki zerine) yurtlarndan ve mallarndan karlmlardr.
Halleri udur: Allah' dan (dnyada) bir rzk ve rza isterler. Allah'a ve
peygamberine (Allah'n dinine) yardm ederler...
(Bilhassa

Mslmanlarn, Reslullah (sallallahu aleyhi ve se/fem/in hirete irtihl

ettikten sonra ona olan nasihati ise: Devaml olarak Resiuilah'a (sallallahu
aleyhi vesellem) hrmet vet'zimde bulunmak, onu fazlasiyle sevip snnetini ve eriatn renmek iin devaml olarak okumak, Ehl-i Beytini sevmek, ashabn sevmek, Resiuilah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) snnetini

nun yolundan ayrlanlara bugzetmek. Onlarla konumamak, Resiuilah'n

mmetine, efkat ve merhamet etmek, Resiuilah'n ahlkn, adbn, siyerini renmek iin almak, O'nun snnetini renmek ve yerine getirmekte sabrl olmaktan ibarettir. (El- Acri 'nin) zikrettii hususa gre, bizimle (muhabbet itaatin bir sonucudur) dediimiz gibi, nasihat. Peygambere (sallallahu aleyhi ve sellem) olan

muhabbetin semerelerinden

biri

ve ona

olan almetlerden bir almet olur.

mam

Ebu'l-

Kasm

el-

Kueyri

rivayet ediyor:

sultam ve kahramanlarndan, Saffar ismiyle bilinen

(ldkten sonra) ryada

el

Amr b.

sana ne yapt?

Cevap

verir:

- Allah beni
- Allah seni ne affetti? (Ne i yaptn ki hayatta Allah seni
- Gnlerden bir gn, yksek bir tepeye ktm. Orada askerlerimi graffetti.
ile

dm. Askerlerimin okluundan gurur duydum ve Resiuilah'n zamanndaki, vaki olan savalardan birinde bulunup, O'na yardmda bulunmak iin
savalara katlsaydm diye duygulandm. Bunun iin Allah gnahlarm balayarak beni mkfatlandrd.
-

Mslmanlarn imamlarna
den emirler)

itaat

(ilmi ile mil olan limler, hakkiyle

etmek ve onlara

t vermeye

gelince: Onlara

hkme-

hak olan

etmek. nk Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem):

"Allah'a isyan olan hususlarda mahlka itaat yoktur" buyurmutur.

hususlarda

(1 19)

Ahzab

M 20) Har

itaat

Sresi, ycl: 23.

Sresi, yet: 8.

417

ifa-i erif: 27

FA- ERF

TERCMES

Onlara, haram olmayan hususlardan ilerine yardmda bulunmak, kendilerine gerei emretmek, (unuttuktan zaman) hakk en gzel'ekde hatrlatmak, (din hkmlerden bilmediklerini) onlara hatrlatmak, Mslmanlarn ilerinden kendilerine gizli kalan hususlar onlara bildirmek (vcibtir).
darede hakszlk edip zulmettiklerinde, onlara isyan etmemek ve halk aleyhlerinde

kyam

etmeye tevik etmemek gerekir.

Tm Mslmanlara

nasihat ise; onlar,

madd ve manev yararlar husu-

sunda uyarmak, din ve dnya ilerinde kendilerine szle ve fiilen yardmda

bulunmak, gafil olanlar uyarmak, cahil olanlara ise retmek, yoksullarna
yardm etmek, onlarn ayplarn gizlemek, kendilerine zarar verecek eyleri yasaklamak vc kendilerine yararl olanlar da onlara salamaktr.

NC BAB
RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'N
EMRNE HRMET ETMEK, (BTN EMRLERN KABUL
ETMEK SURETYLE) EMRNE HRMET ETMENN VCB
OLDUUNU, (EHL- BEYTNE VE MMETNN ULEMSINA)
YLK ETMENN VCB OLMASI
Allah Tel buyuruyor

ki:

Ey Peygamber! Seni (mmetinden tasdik edip etmeyenler zerine) bir

ahid (iman edenlere cenneti),
korkutucu gnderdik

Ki

(siz insanlar)

bir mjdeieyici, (kfirleri

cehennemle) bir

(12i).

Allah'a ve peygamberine

dm edesiniz ve onu byk tamy asnz. Allah*!

man

ona yarda sabah ve akam teedesiniz,

bih edesiniz (122).

Ey iman edenler! (Sz ve hareketlerinizle

varp da) Allah'n ve

Resulnn nne gemeyin. Allah'tan korkun. nk Allah her eyi
iitir, her eyi bilir (123).
ileri

Ey iman edenler! Seslerinizi peygamberin sesinden yksek karbarr

mayn

ve birbirinize
gibi ona
amelleriniz boa kabilir (124).

Yine Allah

(c.c.)

Peygamberin

(davetine

buyuruyor

hemen koun ve

Ahzab Sresi,

Haberiniz olmadan

ki:

arsn, aranzda birbirinizi armanz gibi tutmayn

(savatan veya hutbeden)

(121)

barmayn.

ayrlmayn). inizden biriniz siper ederek

kaytaranlan, Allah muhakkak biliyor. Bu-

izinsiz

svp

yet; 15. (122) Fetih Sresi, yet; 9. (123) Hucurt Sresi, yet:

rl Sresi, yet: 2.

418

(124) Hucu-

RESLULLAH'IN
nun
l

iin,

EMRNE HRMET

peygamberin emrine

aykr

inmekten, yahut kendilerine ackl

ETMEK...

hareket edenler, balarna bir bebir azab isabet etmekten saknsn-

lar (125).

Allah Tel bu yetlerle, Peygamber (sal nilahu aleyhi ve se7/em)'e hrmet ve tzim edilmesini vcib klmtr. O'na ikram edilip uyulmasnn gerektiini beyan buyurdu. Bununla beraber Allah (c.c.) szle, hareketle Reslullah (sallaliahu aleyhi ve se//em)'in nne geilmesini ve edebe muhalif
olarak hareket edilmesini yasaklad.

Abdullah;
"Ey iman edenler! Allah'n ve Reslnn nne gemeyin" mealindeki yet-i kerime hakknda yle diyor:
Reslullah (sallaliahu aleyhi ve sellem) konumadan nce, siz sze balaSehl

b.

yp konumayn. Konutuu zaman

onu dinleyin, szne kulak verin.

Ashab Reslullah (sallaliahu aleyhi ve sellem)' den nce konumaktan, ondan nce bir eyi hkm vermeden, sava ve din ilerinde Reslullah'dan
(sallaliahu aleyhi ve sellem) nce hareket etmelerinden menedildiler. Bunun iindir ki, sahabe Reslullah (sallaliahu aleyhi ve sellem)'en nce hibir i yapmazlar, btn ilerini, ancak onun emriyle yaparlard. Buraya kadar olan hususlara, Hasan el- Basr, Mcahid, Dahhak, Sddi ve Sevr/ 'nin
sz ve grleri de muvafktr. Sonra Allah Tel, onlara t verdi:
"Allah'tan korkunuz. phesiz Allah iiticidir, bilicidir" diye buyuhususlara muhalefet etmekten onlar korkuttu.
rarak, yasak
Maverd;
yle mn vermitir:
"Allah'tan korkunuz" mealindeki
Reslullah'tan nce sz sylemek veya bir ey yapmaktan korkunu^.
Sleme yle diyor: Allah'n emirlerini yerine getirmemek, yasaklarndan kanmamaktan dolay Allah'dan korkunuz. Zira Allah szlerinizi iitici, ilediklerinizi bilicidir. Sonra Allah, birbirlerine barp, seslerini ykselttikleri gibi, Peygambere yksek sesle barmamalarn, seslerini O'nun
sesinden yksek karmalarn yasaklad.
Birbirlerine isimleriyle ardklar gibi, Reslullah'a da ismiyle arlmasnn yasakland da rivayet edilir.

kld

kma

Ebu Muhammed Mekk

kerimenin mns hakknda):

Siz szle Reslullah'n (sallaliahu aleyhi ve sellem) nne gemeyiniz. O'nunla kaba konumaynz. O na hrmet ediniz. O'nu en iyi ve sevilen isimlerle, mesel; "Ya Reslallah, ya Nebiyyallah" diye arnz. Bu

mn:
"Peygamberin

ise

der

ki (yet-i

arn, aranzda birbirinizi ar gibi tutmayn"

yetteki bir te'vile gredir.

(125) Nr Sresi, yet: 63.

419

FA-1
Bazs da,
hitap edin"

'

ERF

TERCMES

'Reslullah 'a hitap ederken ancak szlerinizi bilerek, anlayarak

manasnadr,

der.

Sonra AHah Tel bu yasaklan iledikleri takdirde amellerinin boa kacan beyan buyurarak onlar korkuttu. Bu yetlerden sonra ki:
"Hcrelerin (Peygambere ait odalarn) nnden seni aranlar (var ya),
onlarn ou akl ermeyenlerdir.*' (126).

Temim delegasyonu hakknda nazil olduu rivayet

edilir (127). Bakalar hakknda nzil olduu da sylenir. Onlar Reslullah'a (sailallahu aleyhi vesellem) gelerek; ya Muhammed, ya Muhammed,
yet- kerimenin Beni
i

k dar
letle

zem

yle

diye Reslullah'a

ardlar. Allah Tel bu

ve onlar akllar ermez diye

etti

bir rivayet

yetle onian ceha-

vasfetti.

de vardr: Bu yetten nce

ki:

"Ey iman edenler, seslerinizi peygamberin sesinden yksek karmayn..."

Ebu Bekir ile Hz. mer Reslullah'm yannda

yle bir mnakaa yaptlar ki, Reslullah'm nnde sesBunlar hakknda da bu yet nzil oldu (128).

melindeki yet-i celHe, Hz.

mnakaa yaptlar.
lerini ykselttiler.

Bir rivayette de yet-i kerime Reslullah'm szcs Sabit b.Kays b.emmas hakknda nzil oldu (129). (Beni Temim 'den) bir cemaat gelerek Res-

lullah'm

kapsnn nnde

durdular ve;

k ya Muhammed, ite biz ozanmzla

konumanz ve

btn mill

mefahirimizle geldik, diye Reslullah' ardlar.

(126) Hucurt Sresi, yei: 4.

(127) Hucurt Sresinin bu 4. yetinin Vefdi Beni
thn Ceriri't- Taber'nn ve

olduunu /mam Syii

Temim hakknda

bn Ebi Hatem 'in tefsirlerinde Zeyd b.

nzil

Erkam

olduuna dair olan

(r.a.)

rivayetin

tahn edilen bir rivayet

MenahilG
Safa Shf. 64 de beyan etmitir.
Ktabt- Tefsir. Babu rmellezine Ynaduneke min verai'l- Hucurit Ekaerhm Uykhne'* de Abdullah b. Zbeyrden tahn etmitir. Ayrca Kitab'l- lisan. 5. Babu Ma
Ykrehu mtne't- Taammuki ve't- Tenazu' fi' l-lmi ve'l- Guluvvi fi d- Dtn! ve'!- Bdu li kavlihi tel:
"Y Ehle'l- Kitabi. ." de bn Ebi Mlcyke den daha tafsiltl zun bir metni tahri etmitir, /mam Tirmizl. SOnen. Ebvab Tefsiri'!- Kur'n ve min Sureti l-Hucurfda3262 No.lu metni bn Ebi Mleyke
tarikiyle Abdullah b. ZObeyr (r.a.) tahri etmitir.
(129) Sibi b. Kay* b. emmas, HtibO'l-Ensar adyla ve sesinin grl ile hret bulan bu sahabi-i
gzln Entarin Hazrec boyundandr. Biatda bulunmu, kendi canlarn ve mallarn Reslullah yolunda
feda etmeye z verenlerin banda bulunduundan cennetle mjdelenmitir. Uhud Gazasnda ve ondan
sonraki gazalarda bulunmutur. Hucurt Sresinin metinde sz konusu olan yetinin kendisi hakknda
nzil olduun kail olarak evine kapanm, fakat Reslullah (s.a.v.) gnderdii mjde haberi zerine
huzur saadete gelmitir. Hz. Ebu Bekr i Saldk (r.a.) zamannda Yemame harbinde Reslullah'm haber verdii mjde tahakkuk ederek ehid olmu ve hirete gmtr rtihalindcn sonra ryasnda onu
gren sahabeye borlu olduundan ve vasiyyeti olduundan bahsetmi, ryay gren sahab Hz. Ebu
Bekir'e ryasn anlatnca: Hz. Stddk- Ekbcr(r.a.) vasiyyetini yerine getirerek hkm ifa eylemitir.
El- sabe. Tere. No. 904.
(

(r.h.)

128) Anam Buharf. Sahih.

420

RESLULLAH'IN

EMRNE HRMET

ETMEK..

Reslultah (sallallahu aleyhi ve sellem):

Fahr in, iir sylemek iin gnder ilmedi m.

Fakat gsterin hati-

binizi, buyurdular.

lerinden bir gen kalkt, kendi kavminin stnln anlatt. Bunun zerine Reslullah Sabit b. Kays'e,

"Kalk ona cevap ver" buyurdu.

(ok gzel konumaya mlik olan

Sbit,

ona cevap verdi.)

Kays'm kula ar iitiyordu. Onun iin konuurken yksek sesle konuurdu. Vakta ki bu yet-i kerime nzil oldu; (Reslullah'n meclisinde bulunup yksek sesle konumak suretiyle amelinin boa kvermesinSbit b.

mad

iin

dan

kmad. (Reslullah'n meclisinde bulunevinden

kendini Reslullah'n aramas zerine) Reslullah'n (sallallahu

den korktuu

iin

aleyhi ve sellem)

yanna gelerek yle

dedi:

Ey Allah'n Peygamberi! Ameerimin boa hvennesmden, helik olurum diye korktum. nk Allah (huzurunuzda) yksek sesle
yasak kld. Ben ise yksek konuan bir insanm.
Bunun zerine Reslullah

(sallallahu aleyhi ve sellem)

konumamz

yle buyurdu:

Ey Sbit, vnlerek yaamana, ldrlp ehid olmana ve bylece cennete girmene raz olmaz

msn?

(130).

Hakikaten (Ebu Bekir'in (radyallahu anh)

ldrlerek ehid edildi.
ci,

yet-i

kerime

nzil

hilfeti

olduu

vakit

zamannda) Yemame

Ebu Bekir (radyallahu

anh) yle demitir:

Ey Allah'n Resl! Bu yet-i kerimeden sonra size ancak hafif sesle

konuurum

(131).

Hz. mer (radyallahu anh) Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) konutuu zaman hafif sesle konuurdu. O kadar hafif konuurdu ki,
(130) ifa

Kami, tyuz (r.h.) kitabnda rivayetin mecmuundaki

mellif",

many

ifade edecek ekilde

vukuat naklederken ksa ve vecz ifade ile iarette bulunmutur. Bu bakmdan zn doruluun delil
olarak gsterdii hads-i erifler Ktb- Ehadis'in iinde mteferrik olarak bulunmaktadr.
b. Ene*
Ena b. Malik (km.).
1- bahrf. Sahih. Kitabu't-Teftir, Tefsir Suret OTHucurit 'da.

Mum

2-

Mslim. Sahih.

(119) No. ile Sibit

3- nam Tmiz.
(r.a.)

4-

I.

Kitab

BOnanI

I-

tyman. 52. Babu Mehafeti'l-

tarkiyle

Enes

de 3797 No.h had! metni iinde

ifa metnindeki hadis metninin

Malik (rM.ydan.

b.

Snen. Ebvabfl'l- Menaktb.

mini en Yahbeta melunu d 187

Menakbu Mmz

ve

Ztyd *e Ubeyd Ktih ** Ebu Ubeyde

tahri etmitir.

tamamm

tbn Abditber. d- t*tab

Sftbft b.

Kaya

b.

mtmmm

tercme- 1 halinde tahri etmitir, baklabilir.

(131)

/mam Banar. Msned'inde Tank b. ibab

Saf Shf. 64'de kaydetmitir.

(r.b.) Metabjto's-

42i

tariki ile hadisi tahri

etmitir diye.

mam SOyU

FA- ERF

TERCMES

sylediklerini Reslullah'a (sallalahu aleyhi ve scllem)

duyuramazd. Hat-

ta Reslullah (saUallahu aleyhi

Ebu

Bekir,

mer

ve sellem) Hz. mer'e sylediini sorard.

(radyatlahu anh) ve benzerleri hakknda Cenab- Hak

yet-i kerimeyi gnderdi:

Gerekten Allah'n peygamberi yannda seslerini ksanlar, bunlar

o kimselerdir ki, Allah kalblerini takva iin imtihan etmitir. Onlara
bir mafiret ve byk bir mkfat vardr (13 la).

kerimenin Reslullah'a (sallalahu aleyhi ve sellem) kendi ismiyle aran, Beni Temim kavminden bakalar hakknda nzil olduu da
yet-i

rivayet edilir:

Hcrelerin (Peygambere
onlarn

ou akl

Safvan

b.

ait

odalarn) nnde seni

ermeyenlerdir

Assai (radyatlahu anh)

aranlar

(var ya),

32).
(i

32a) rivayet eder:

Reslullah (saUallahu aleyhi ve sellem) bir seferde iken, bir de

baktk
kyl cahil Arabn biri Reslullah'a (sallalahu aleyhi ve sellem)

ki,

yksek bir

sesle:

"Ya Muhammed, ya Muhammedi"

'e

diye

ard. Bunun

zerine biz ona

dedik:

"Sesini ks. Zira sen yksek sesle

Allah Tel buyuruyor

Ey iman edenler,

konumaktan

men'edildin. " (133).

ki:

Peygamber (aleyhisselm)'a, brani lisannda

svme mnsna kullandklar) "Ra'ina" lfz ile hitap etmeyin. Bize bak, mnsna gelen "Unzurna" deyin. Allah (c.c.) hkmn dileyip kabul edin. Bu ekilde harekette bulunan kfirler iin ok
ackl bir azab vardr (134).
(siz

(Yahudilerin

Mfessirlerden bazlar derler ki: "Bu, ensarda kullanlan bir lgat idi.
Reslullah'a ta'zim ve hrmet iin bu kelimeyi kullanmak kendilerine yasak edildi. nk mns; 'Sen bizi koru ki, biz de seni koruyalm 'dr. Byle
sylemekten men 'olundular. nk bunun iktiza ettii husus, sanki onlar
Reslullah', ancak kendilerini koruduu vakit, onu korurlar anlamna geliyordu. Halbuki her hal- krda Reslullah'n korunmas O'nun hakk idi."

yle de

rivayet edilir: Yahudiler

(obanmz) anlamna

gelen "Rna"
kelimesiyle, Reslullah'a abtallkla (h) tarizde bulunuyorlard. Onlara benzemeyi, bu gibi anlamlara yol amay men 'etmek iin Mslmanlar bu

(13la) Hucurt Sresi, yet; 3. (132) Hucurl Sresi, yet; 4. (132a) Safvan
Sresi, yet; 4. (134) Bakara Sresi, yet:

104.

422

b.

Asal: (133) Hucurl

EMRNE HRMET

RESLULLAH'IN

kelimeyi sylemekten nehyolundular (135). Bundan

yet edilmitir.

ETMEK....

baka

hususlar da riva-

BOLUM

SAHABENN RESLULLAH'A (SALLALLAHU ALEYH

VE SELLEM) TA'ZM VE HRMET ETM ELERNDEK
DET
Hocalarm; El- Kad Ebu Ali es- Sadef ve Ebu Bahr el- Esed, Ahmed
b. mer. Ahmed b. Hseyin, Muhammed b. sa, brahim b. Sfyan, Mslim, Muhammed b. Msenn, Ebu Ma 'ni er- Rakka, shak b. Mensur, Dahhak b. Mahled, Hayat b. ureyh, Yezid b. Ebu Habib, bn emmase elMehriy, rivayet etmilerdir.

"Bize

Amr

b. el-

As

bn emmase

gelip uzun bir

- Reslullah (sailallahu aleyhi

el-Mehriy der

konuma

ki:

yaparak yle dedi":

ve sellem)'den bana daha sevgili ve be-

nim gzme ondan daha byk gzken hibir ey yok idi. Ona olan hrmet ve t zimimden dolay kendilerini tam mnsyle szp bakamazdm.
Eer O'nu vasfetmem benden istense ben O'nu vasfedemem. nk O'na
tam ve doya doya bakamadm (136).
Tirmiz, Enes'ten

yle

rivayet eder:

Reslullah (sailallahu aleyhi ve sellem) ilerinde E: u Bekir ve mer'de bulunduu meclislerinde otururlarken, ensar ve muhacirden oluan sahabenin yanna kagelirdi. Ebu Bekir ve mer (radyallahu anhma)'den
in

ban

bakas

sahabelerden hibiri
kaldrp Reslullah (sailallahu aleyhi ve
sellem) 'e bakama zd. Ebu Bekir ile mer Reslullah 'a (sailallahu aleyhi ve
sellem) bakp tebessm ederler, Reslullah da onlara bakp tebessm buyu-

rurlard (137).

same

b.

erik (138) de diyor

ki:

Reslullah (sailallahu aleyhi ve

mam Ebu Naiym. Dclailn- Nbvvc adl eserinde bn Abbas <7\a.)"dan rivayeti lahri
mam Syti. MenahilV Safa. Shf. 64'dc kaydetmitir.
sim Yehdim Ma kablehu
Kitabii'l- yman. 54. Bab Kevni
(136) mam Mslim. Sahih.
(135)

etli

diye

l-

i.

keza'l-Hicreti ve'l-Hacci'de 192 (121)

etmitir.
(138)

No.

Cmle uzun hads metninden

same b. erik.

ile

bn

emmasee'l-Mehr (r-aj'dan ola

bir paradr.

423

ve

rivayeti tahri

ERF

tFA-

TERCMES

etrafm yle evreleyip oturuyorlard ki, sanki balarnda

ku konup kaacakm gibi (balarn kprdatmyorlard) (139).
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)* in sfatndan bahseden hadserifte yle zikredilir:
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) konutuu zaman, evresinde bu-

sellem)'in ashab,

lunanlar balarn yle eerlerdi ki, sanki

balarnn

stnde

ku konmu (gibi

balarn kprdatmyorlard).
Kurey

kabilesi,

rve

b.

Mes'ud'u Hudeybiye sulhu

imzalad sene Re-

gnderdii zaman
Urve, ashabn Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)' e olan hrmet ve tnzimi ifade eden saylmayacak kadar ok hususlar grd.
Bazlar unlardr:
a Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) her abdest ald zaman onun
abdest suyunun artn alabilmek iin sahabe birbirlerini ldrrcesine koslullah (sallallahu aleyhi ve

sellemVe (sulh istemek

iin)

uurlard.
b Peygamber (aleyhisselm) *n tkrnn yere dmesini nlerlerdi. Mbarek bedenlerinden bir sa dmeye grsn, onu kapmak iin
hemen koumaya balarlard.

Herhangi bir emiri verdiinde, ashab, verilen emri hibir tereddd

gstermeden yerine getirirdi.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)

hemen
d

seslerini keser,

onun

konumaya

ki,

O'na tam

bir

kar

yle hrmet ve

tn-

bakla bakp btn vcudunu gremez-

Bunlar ve benzerlerine muttali olup,

Urve yle

zaman

szlerine kulak kesilirlerdi.

Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem)

zimde bulunurlard

balad

Kurey

kabilesine

dnd zaman

dedi:

Ey Kurey

Ben Kisra'nn (Acem kral), KayserMn (Rum Meliki)

ve Nccai'nin (Yemen hkmdar) saltanatlarn grdm. Allah'a yemin edekabilesi!

rek sylerim ki, bunlardan hibirinin kendi tebaas

Muhammed

ile

olan mnasebetleri-

ashab ile olan ilikisinde bir benzerlik gremedim. Bir rivayette ise, yle dedii nakledilir: Mslmanlarn Muhammed (aleyhisselm) 'a gsterdikleri hrmet ve t'zim gibi, bir melikin tebaasnn melike hrmet ve t'zim ettiini asla grmedim. Ben yle bir kavm
grdm ki, onlar Muhammed (aleyhisselm) ' asla tehlikeye dlmezler
nin,

(aleyhisselm y

(140).

mam Buhar.

Sahih. Kitabl- Cihad. Babu Fadlin- Nafakati

fi Sebil- (ilahide Ebu Hreyre

kiramn halini tasvir ederken. mam
Ebu Davud. Snen. KitabV Tbbi. Bab <fi)rReculi Yetedavi'da same b. erik (r.a.ydan 3855
No.lu metni tahri etmitir mam Timizi. Snen. Ebvab't- Tbbi Babu Ma Cae fi* d- Devai ve l- Hss
aleyhi 'de yine ayn sahabden, /mam tbn Mice, Snen. 31. Kitab't-Tbb, 1. Ma Enzel Allah Den
illa Enzelc lehu ifan'de 3436 No.lu metni yine same b. erik (r.aj'dan tahri etmitir. Ancak bu
iki metinde (Tirmiz ve bn Mcc rivayetinde) Ebu Davud 'daki bahis konusu olan ashabn halini tasvir
eocn Kiim nvaye coimemr.

(139)

(r.a.)'dan rivayet edilen uzun bir hadis-

erifin iinde ashab

424

SAHABENN RESLU LL A H A A'ZM VE HRMET...

'

Enes (radyallahu anh)'den rivayet edilmitir:

Yemin ederim ki, berber. Peygamber (aleyhissetim)' m ban tra edietrafn

yordu. Ashab- Kiram, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)
sarm, tylerinin yere dmemesine altklarn, hatta sandan her kln
avularnn iine dmesini arzuladklarm grdm (141).

(Hudeybiye sulhu konusunu grmek iin) Peygamber (aleyhisselm),

Hz. Osman' Mekke'ye gnderdii zaman, Kurey, Hz. Osman'a Kbe'yi tavaf etmesine msaade ettiler. Hz. Osman, "Resllullah (sallallahu
aleyhi ve sellem) Kbe'yi tavaf etmedike ben tavaf etmem" dedi ve Kurey'in teklifini kabul etmedi. Hz. Osman'n bu hareketi Peygamber (aleyhisselm)'a olan hrmet ve tahmindedir (142).
Talha (radyallahu anh)'m rivayet ettii hadste denir

ki:

Ashab, cahil olan bir Arab'a, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)' t\

Ey iman edenler!

(Siz

Peygamber (aleyhisselm)'*; Mminlerden y-

erkekler vardr ki, Allah'a verdikleri szde sadakat ettiler" (142a).

le

melindeki yette zikri geen erkeklerin kimler olduunu sor, dediler. nk kendileri Peygamber (aleyhisselm) 'a olan hrmet ve t '/imlerinden dolay bu hususu soramyorlard. Cahil Arab konu hakknda Peygamber (aleyhisselm) 'a sordu. Reslullah ona cevap verdii srada Talha (radyallahu
anl) kageldi. Bunun zerine Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem), Talha'y\ (radyallahu anh) gstererek:

"te
(140)

bu Allah'a verdii sz yerine getirendir." buyurdu

mam BuhMri. Sahih

Kitabu- urt.

Harbi ve Kitabeti'?- Surti de Misver

b.

15. BabtTj- Surti

Mahreme

ve

Mervan

b.

(143).

OT- Cihad vel- Musalahati tim Ehli'lel- Hakem (r.anhma) uzun ve tafsilt-

l metni Uhn etmitir.

(141)

man, Mslim.

Nas vc Teberrkihim

Sahih.

bihi.

43 KUb'l-

Fad.il. 19.

Babu Kurbi'n- Nebiyyi Aleyhissellm mine'n-

75 (2325) No.lu metni Enes

b.

MUk (r.a.)'an tahri etmittir.

mam Beyhak'mn El- Tavafta Urve (ra.)'dan tbn Sa'd'm Seleme b.

ettiklerini. mam Sytl (r.h.) Menahils- Safa Shf. 65 de kaydetmitir.
(142)

(142a)

Ahzab

/mam Tirmizl
metindir. Ayrca

Snen. Ebvab

ile

tahri etmitir,

126 ve 127 No.

ile

Kur n ve

m in

Ahzab'da 3201 No. ile tahri

3200 No lu metinde de hads i erif Musa b. TalMenakb Babun (Talhatn mtmmcn Kaza Nahbehu) da 3743

Tefsiri*!-

Sureti 1-

sebeb-i vOrd zikredilmeden

/ka'dan tahri edilmitir.

No.

(r.a.)'dan tahri

Sresi, yel; 23.

(143)
ettii

Ekva

Ayrca

Kitabu'l-

/ma/h fon Mce. Snen.

aym

H- Mukaddime Fadh

hadsi tahri etmitir.

425

Ttlhatehni Ubcydullh (r.a.J da

FA- ERF
Kayle 'nin rivayet ettii hadste

ise

TERCMES
yle

varid

olmutur:

"Ben Peygamber (aleyhisselm)', dizlerini dikip iki ellerini kavuturarak oturan (kimse gibi) oturduunu grdm vakit, kendisine olan hrmet
ve tazimimden dolay korkarak vcudum titrerdi" (144).
Mugirc (radyallahu anh)'mn hadsinde de denir ki:

Ashab- Kiram,
pisini

trnaklar

Bera'

b.

ile

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) in evinin katklarlard (145).

Azib (radyallahu anh) de yle

der:

(aleyhisselmya bir i hakknda danmak isterdim. Seneler geer, kendilerine kar beslediim hrmet ve t'zimden dolay kendilerinden soramazdm (146).

Peygamber

BLM

BL K, RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'E

HAYATINDA HRMET VE TAZM EDLD GB, H R ETE
RTHAL ETTKTEN SONRA DA AYNI HRMET VE TAZM
EDLMES GEREKR.
Bu hrmet

ve t'zim

yerlerde yaplr:

Peygamber (aleyhisselmym kendisi, hadsi, snneti zikredildii zaman, isminin, gidiatnn, ailesine olan muamelesi, in'm ve ihsan, onlara olan sevgisi, ashabna olan muhabbeti iitildii vakit.

Ebu brahim

et-

Tcbt der

ki:

"Yannda Peygamber

(aleyhisselm) zik-

redildii veya kendisi zikrettii zaman. O'na hrmet ve t'zim eylemek, O'nun
heybetinden korkarak btn hareketinden kesilmek, Reslullah 'n katnda
bulunduu zaman, kendisine nasl eki-dzen vermesi gerekiyordu ise, ylece davranmas her m'mine vaciptir." (Kitabn mellifi).

Kaad Ebu' t- Fadlyaz (rahimehullah),

ite

imamlarmzn ve selef-i sali-

durumu byle idi, diyor.

Kaad Ebu Abdullah Muhammed b. Abdurrahman el- E'r, Ebu el- Kasm Ahmed b. Baki el- Hkim, Ebu Abbas Ahmed b. mer b. Dilhas, Ebu
el- Hasan Ali b. Fihr, Ebu Bekir Muhammed b. Ahmed b. el- Ferec, Ebu 7Hasan Abdullah b. el- Mntab. Yakub b. shak b. Ebu srail, bn Humeyd'hinin

den rivayet edilmitir.

(144) Tahrici yukarda kilabn

(145)

mam Hkm.

banda

geti.

"Uimii'l- Hads- adl eserinde lahri etmitir diye.

mam Syti (r.h.)

hil. Shf 65 "de kaydetmitir.

'
Nesimr- Riyaz" adl ifa erhi C.3. Shf. I44 dc hads-i erifi
(146) ifa arihi

426

mam Ebu

MenaYa'l'-

RESLULLAH'A HRMET VE
Ebu Hmeyd
mescidinin

der

ki:

TAZM EDLD...

"Halife Ebu Ca'fer, Peygamber (aleyhisselmy'm

imam Mlik (rahimehullah) ile mnakaa ederek yksek sesle

konutu. Bunun zerine Mlik (rahimehullah) ona yle

dedi:

Ey

m'minlerin emiri. Bu mescidde yksek sesle konuma. nk

Cenab- Hak senden daha byk olan kimseleri terbiye etmek iin yle bu-

yurmutur:
Ey iman edenler!

mayn

ve birbirinize

amelleriniz
Bir

boa

ksmn

Peygamberin sesinden yksek karona barmayn. Haberiniz olmadan

Seslerinizi

barr

gibi

kabilir (147).

da medhederek buyuruyor

ki:

Gerekten Allah'n Peygamberi yannda seslerini ksanlar, bunlar

o kimselerdir ki, Allah kalplerini takva iin imtihan etmitir. Onlara
bir mafiret ve byk bir mkfat vardr (148).

kavmi de zem ederek Allah yle buyuruyor:

Hcrelerin (Peygambere ait odalarn) nnde seni aranlar (var ya),
onlarn ou akl ermeyenlerdir (149).
Resluliah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) vefatndan sonra ona hrmet
etmek, hayatnda kendisine hrmet etmek gibidir.

Baka

Ebu

bir

Ca'fer, Mlik

'in

bu szlerini hrmetle kabul ederek kendisine sor-

du:

Ey Ebu Abdullah!

ber (aleyhisselm) 'a

Kbleye dnp de mi dua edeyim, yoksa Peygamynelerek mi dua edeyim?

Mlik (rahimehullah) yle der:

Reslullah'dan niin yzn eviriyorsun. Halbuki O senin ve baban dem (aleyhisselmym (ve btn insanlarn) kyamet gnnde Alah'a
yaklamalarna vesiledir. O'na ynel ve O'ndan efaat dile. Allah O'nu
(senin iin olan) efaatim kabul eder.

Allah Tel buyuruyor ki:

Biz her Peygamberi, ancak Allah'n izni ile kendisine itaat olunmak iin gnderdik. Eer onlar, nefislerine zulmettikleri zaman sana
gelseler de gnahlarna Allah'dan mafiret dikseler, peygamber de kendileri iin af isteseydi, elbette Allah' tevbeleri ziyade kabul edici, ok

bulacaklard (150).
mam Mlik (rahimehullah)'a, Ebu Eyyub
duunda yle cevap verdi:
esirgeyici

(147) Hucurit Sresi, yet:

2.

es- Sahtiyn

hakknda

sorul-

(148) Hucurt Sresi, ye; 3. (149) Hucurl Sresi, yel; 4. (150)

Nisa Sresi, ayet; 64.

427

FA-

ERF

TERCMES

Ben

size hibir kimseden hads rivayet etmedim ki, Ebu Eyyub, ondan
iki kere haccetti. Ben ona bakyor, dnyordum. Onolmasn.
dan hibir ey iitmedim. Ancak yannda Nebiyyi zian (sallallahu aleyhi
ve sellem) zikredildii zaman, yle alard ki. ben ona acrdm. Kendisinde
Reslullah^ (sallallahu aleyhi ve sellem) kar olan hrmet ve saygy grdkten sonradr ki, ondan hads yazp rivayet ettim.

faziletti

Musab b. Abdullah der ki: ''mam Mlikin yannda Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) anld zaman, yle alard ki, srt bklrd. Hatta
onun bu hali yannda oturanlara ar gelirdi. Bir gn bu husus kendisine
sorulunca yle cevap verdi:
'

(Reslullah' n makamnn ykseklii hakknda) benim bildiklerimi eer

bende grdklerinizden dolay beni yadrgamazdnz. Ben Reislkurra olan Muhammed b. el- Mnkedir'i grdm. Kendisine hads sorulduu zaman mutlaka alard. Hatta yle alard ki, biz kendisine acrsiz bilseydiniz

dk.
Ali'nin torunu) grdm. Kendisi ok akac
ve ok tebessm eden (bir zat idi). Fakat Reslullah (sallallahu aleyhi ve

Ca'fer

sellem)

b.

Muhammed'i (Hz.

yannda

anld zaman yz sapsar kesilirdi.

Ben onun

abdestsiz

olarak Reslullah'dan (sallallahu aleyhi ve sellem) hads rivayet ettiini gr-

medim.
Onunla ok

a Ya

ihtilt ettim.

Kendisinde halden

baka

bir

ey

grmedim:

namaz klarken,

b- Yahud, skt halinde iken,

c Ya da Kur'n- Kerim okurken.
Kendisi lzumsuz

den

konumazd.

Allah'dan (c.c.) korkan lim ve edibler-

idi.

Kasm, Nebiyyi muhterem (sallallahu aleyhi ve sellem) anld zaman, yzne bakldnda, yznden kan ekilmi gibi sapAbdurrahman

sar

b. el-

kesilirdi. Reslullah'a (sallallahu aleyhi

ve t'ziminden dolay

Amir b. Abdullah

aznda

dili

ve sellem)

kar

olan hrmet

kururdu (konuamazd).

Zbeyr'in yanna gelirdim. Yannda Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) zikredildii zaman yle alard ki, gzlerinde ya
b.

kalmazd.
ZhrVyi grdm. Kendisi insanlarn en fazla ikram edeni ve hosohbetli
olan idi. Yannda Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) anld zaman
yle kendinden geerdi ki, etrafndakileri tanyamazd.
Safvan b. Sleym 'in yanna varrdm. Kendisi bid ve mcteh idlerden idi.
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) z kredi di inde alard. Devaml olarak
ylesine alard ki, yanndakiler kalkp giderler, onu kendi halinde terk ederi

lerdi.

428

RESLULLAH A HRMET VE TAZM

EDLD.

Katade' nin Resul uilah (sallallahu aleyhi ve sellem) zikredildii

hkrkla alamak

disine

mam

gelip,

olduu yerde duramad

rivayet edilir.

Mlik "m etrafnda insanlar oalnca kendisine dendi

"Yksek sesle konusan da onlara

rine u cevab verdi:
Allah Tel buyuruyor

zaman ken-

sylediklerini iittirsen".

ki:

Bunun ze-

ki:

Ey iman edenler! Seslerinizi peygamberin sesinden yksek karmayn

ve birbirinize

barr

ona barmayn...

gibi,

(151).

Reslullah'a (aleyhisselm) hrmet etmek, hayatnda ve vefat halinde birdir.

ve
ok tebessm ederdi. Yannda Reslullah (sallallahu aleyhi
sellem) anld zaman skt eder, huu iinde olurdu.

bn irin,

Abdurrahma.n
si

okunduu

b.

Mehdi, Reslullah' n

(sallallahu aleyhi ve sellem) had-

vakit insanlara skt etmelerini emreder ve;

"Ey iman edenler! Seslerinizi peygamberin sesinden yksek karmayn." yetini okurdu.
Bu

yet-i

yle

te'vil ederdi:

" Reslullah 'n 6/zzar kendi sz iitildii zaman ses karmamak vcip
"
olduu gibi, CVnun hadsini okurken de skt etmek vcibtir.

BLM
SELEFN, RESLULLAH'IN (SALLALLAHU ALEYH VE
SELLEM) HADS VE SNNETN RVAYET EDERKEN O'NA
GSTERDKLER HRMETN YOLUNU BEYAN
Hseyn b. Muhammed; Ebu el- Fadl b. Harun, Ebu Bekir el- Berkani ve
bakas, Ebu Hseyn ed- Darekutn, Ali b. Mbeir, Ahmed b. Sinan elKattan, Yezid b. Harun, Mslim el- Betin, el- Mesud, Amr b. Meymun
dan rivayet edilmitir. Der ki:
Ben bn Mes'ud'un yannda bir sene bulundum. O'nun;

"Reslullah buyurdu" dediini iitmedim.

Ancak

bir

g n Reslullah' m zamanndan bahsederken, gayri

ihtiyari ola-

rak;

"Reslullah

(sallallahu aleyhi ve

yle mteessir ve mahzun oldu

yle

ki,

se//em)buyurdu" dedi.

yznden

dedi:

(151) Hucurt Sresi, yet; 2.

429

terler

aktn grdm.

Sonra

FA- ERF

TERCMES

"naaOah byle buyurdu, thhud, bundan daha

fazla veya

daha

az, ya-

hud da buna yakn buyurdu" (Bunlar hadsi rivayet etmekteki ihtiyata binaen syledi). Bir rivayette ise, yznn rengi deiti. Dier bir rivayette
ise, gzleri yala doldu, boaz damarlar iti, diye kaydedilir (152).

Medine Kads brahim b. Abdullah b. Kureym el- Ensari der ki: "Mlik
b. Enes bir gn hads rivayet ederken Ebu Hazim'in yanna urad. Onun
yannda oturmayp geince (bu hususu kendisine soranlara cevaben) yle
dedi: "Oturacak bir yer bulamadm. Reslullah'm (sallallahu aleyhi ve sellem) hadsini ayakta iken de

almasn

(dinlemesini) irkin

grdm (bunun

iin gelip getim).

mam Mlik (rahimehullah) der ki:

Bir adam Ibn Museyyeb'e geldi, fbn Museyyeb uzanm yatarken, ona
hads sordu.

Hemen kalkp oturdu

nun zerine

bn

uzanm yatarken,

'Ben

sorduu hadsi anlatmaya balad. Bu-

Museyyeb'e adam yle

"Oturup kendini yorma".

ve

dedi:

bn Museyyeb

de

cevab

verir:

sana Reslullah 'dan hads sylememi irkin

grrm."

Muhammed b.

baz kere glerdi. Yannda

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemy'm hadsi sylendiinde ona itenlikle kulak verirdi.
Sirin'den rivayet edilmitir.

Ebu Musab da yle

"Mlik b. Enes, Reslullah 'dan (sallallahu aleyhi

etmez ki; Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve
sellem) hrmet ve t'zimden dolay abdest almasn". Bunun benzerini Mder:

vesellem)'o\er\ bir hads rivayet

lik

Ca'fer

Musab

Muhammed'den

b.

b.

Abdullah der

(Hz. Ali'nin torunu) nakletmitir.

ki:

yet
le

Mlik b. Enes Reslullah'dan (sallallahu aleyhi ve sellem) hads rivaetmek istedii zaman abdest alp hazrlanrd. En iyi elbisesini giyip y-

rivayet ederdi.

Musab der ki: Bu husus Mlik'e sorulduu

"Bu Reslullah'm

vakit",

mam Mlik soruyu:

hadsidir" diye cevaplandrd.

Mutarrif (rahimehullah) der ki: *7mam Mlik (rahimehullah)

'e insanlar
geldiinde, hizmetisi kar, onlara yle derdi:

"stad size selm ediyor. Hads mi sormak istiyorsunuz, yoksa baka konuda sorular
sormak arzusundasnz. " (diye sordururdu). Eer soru sormak istiyoruz derlerse yanlarna kard. Hayr, hads sormak istiyoruz der-

ettiini,

430

imam Syli. Menahil

Shf. 65'de kaydetmitir.

HADS VE SNNETN

SELEFN, RESLULLAH'IN

Gzel kokular srnp, yeni elbiselerini,

cbbesini giyerdi.
da sarp bana giyerdi. Bylece insanlarn yanna kar, kendisine hazrlanan krsye huu ve hudu iinde otururdu. Hads-i
erifi takrir etmekten fari oluncaya kadar buhur yaklrd. Baka biri der
ki: Bu krsye ancak Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)' in hadsini insanlara okurken otururdu.
lerse,

banyoya

girer, gusl ederdi.

Sarn

tbn

Ebu Uveys

der

ki:

Bu

hususta,

mam Malik't soruldu. Soruyu yle

cevaplandrd:

Reslullah 'm

(sallallahu aleyhi ve sellem) hadsine

1

hrmet vc

'zim

(sallallahu aleyhi ve sellem) hadsinden anetmeyi severim. Reslullah

cak aMestli olarak ve hibir yere yaslanmadan bahsetmek isterim. bn Uveys,
devamla der ki:

O, yolda veya ayakta ve yahut acele

bir ii

olduu zaman

hads sylemeyi

istemezdi ve yle derdi:

"
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in hadsini (insanlara) anlatma"
severim.

Drar

b.

Mrre yle

diyor:

limler, abdestsiz olarak hads rivayet etmelerini mekruh grrlerdi.

Bunun benzeri Katade (rahimehullah)'en

rivayet edilmitir.

A 'me

(rahi-

mehuah), hads rivayet edecei vakit eer abdestsiz olursa, teyemmm ederdi. Katade (rahimehullah) de abdestsiz olarak hads rivayet etmezdi.
Abdullah b. Mbarek der ki:

Ben Mlik'in yannda bulunuyordum.

Mlik, hads rivayet ediyordu.

Bu esnada kendisini onalt

kerre akrep soktu. (Acdan) rengi deiip sapsar

kesiliyordu, fakat Reslullah'm (sallallahu aleyhi ve sellem) hadsini riva-

yet etmeyi kesmiyordu. Hads takrir edilen meclisten ayrlp, insanlar da

vakit kendisine dedim ki:

dald

"Ey Ebu Abdullah! Sende bugn acayip bir hal grdm". Bu szme yle cevap verdi.
Evef. Ancak ben Reslullah'm (sallallahu aleyhi ve sellem) hadsine hrmeten sabrettim.

bn Mehd

der

ki:

Bir gn ben Mlik ile beraber Akk'a (Zat-i rk'a yakn bir yerin ad)
yrdm. (Yolda giderken) kendisinden hads sordum. Beni men'ederek yle
dedi:

-- * 'Yrrken benden Reslullah'm hadsinden soru sormasaydm, gzmde daha byk olurdun".

mam

Mlik'e, Cerir b. Abdulhamid el- Kad ayakta iken hads sordu.

Mlik, Cerir b. Abdulhamid' m hapsedilmesi emrin'
verdi. Kendisine; "O kaddr" denilince yle cevap verdi:

Bunun zerine

mam

431

FA- ERF TERCMES

"Bakalarnn ibret almas iin kad olann cezalandrlp

si, kad olmayandan daha gerekli ve evldr".

terbiye edilme-

Rivayet edilir ki, Hiam b. e/- Gzi, ayakta iken Mlik 'e hads sordu. Bunun
iin Mlik ona yirmi denek vurdu. Sonra kendisine acyarak ona yirmi hads syledi.

Bunun

zerine

Hiam

Keke sopay oaltsayd

Abdullah

b.

yle

hadsi de

dedi:

oaltrd. Bunu arzulardm.

Salih der ki: Mlik ileLeys, hadsi, ancak abdestli iken ya-

zarlard.

Katade, Nebiyyi muhterem (sallallahu aleyhi ve sellem) "m hadslerinin abdestli olarak okunmasn ve temiz olarak rivayet edilmesini gzel grrd.

Hz. ie, hads rivayet etmek istedii zaman abdestsiz olursa

teyemmm

ederdi.

BLM
RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM) 'N EHLBEYTNE ZRRYET VE M'MNLERN ANASI OLAN
ZEVCELERNE HRMET VE TAAT ETMEK, PEYGAMBER
(ALEYHSSELM)'A HRMET VE TAAT ETMEKTR
Nitekim Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bu hususu tevik etmitir. Selef-i Salihin de (radyallahu anhm) bu yolu takib etmilerdir.
Allah Tel buyuruyor:

Hem evlerinizde oturun

ve evvelki cahiliyet (zamannda sslene-

alp salarak sokaa kan kadnlarn)

gibi kmayn. Namaz
gerei gibi kln. Zekt verin. Allah'a ve Resulne itaat edin. Ey ehl-i
bey t (Peygamber ailesi)! Allah sizden srf gnah gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor (153).
rek,

Peygamber, mzminlere (her hususta) nefislerinden evldr. Peygamberin zevceleri, mzminlerin anneleri

hkmndedir

(154).

E- eyh Ebu Muhammed b. Ahmed, Ebu 7- Hasan, El- Fergani, mm 7Kasm bint e- eyh Ebu Bekr el- Haffaf, Hatim b. Akl, Yahya b. smail,
Yahya

el-

Himman, Veki

babasndan

Said b. Mesruk,

Yezid

b.

Hey-

yan;

Zeyd

b.

Erkm (radyallahu an//dan

rivayet edilmitir.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) kere:

(153)

Ahzab

Sresi, yet; 33. (154)

Ahzab

Sresi, yet; 6.

432

Demitir

ki:

BEYT NE ZRRYET

RESLULLAH'IN EHL

Allah iin ehl-i beytime (ihsan etmenizi, onlar ho tutmanz) istiyorum, buyurdu.
Zeyd b. Erkm'a Resluliah'm (sallallahu aleyhi ve sellem)
tinin kimler olduunu sorunca yle cevap verdi: "li'nin ailesi,
ailesi. Akilin ve Abbas'n aileleri".
Biz,

ehl-i

bey-

Ca'fer'in

Reslullah (sallallahu aleyhi vc sellem) buyuruyor:

Ben size yle byk bir ey

brakyorum

ki,

eer

siz

ona

smsk

yaprsanz, asla saptmazsnz; Allah'n kitab ve ehl-i beytim. Dnn,

onlar hakknda bakalm bana nasl uyacaksnz (155).
(Kur'n- Kerim'e uymak, O'nun emirlerini yerine getirmek, yasaklarndan da kanmak ile olur. Resluliah'm (sallallahu aleyhi ve sellem) ehl-i
beytine uymak ise, onlar sevmek ile olur).
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:
Muhammed'in (sallallahu aleyhi ve sellem) hanedann bilmek, cehennemden kurtulmaktr. Muhammed'in (sallallahu aleyhi ve sellem) ha-

nedann sevmek, srat kprsnden

med'in

(sallallahu aleyhi ve sellem)

kolay gemeye vesiledir.

hanedanna yardm etmek

Muhamise

azap-

tan emin olmaktr.

Baz

bilginler derler ki:

"Reslullah'n hanedann bilmek, onlarn Rcs-

yaknln bilmektir.

Bunlar bildii zaman, Rcslullah'a olan yaknlklar sebebiyle onlara hrmet etmenin, haklarna rialullah'a (soy itibariyle)

yet etmenin vcip

mer

b.

olan

olduunu

Ebu Seleme

der

anlar".
ki:

"...Ey ehl-i beyt (Peygamber ailesi)! Allah, sizden srf

mek ve sizi temiz yapmak istiyor." (156).
yct-i celle nzil

olduu

vakit

gnah

gider-

ki mm Se/eme 'nin evinde nazil oldu

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem), Fatma, Hasan ve Hseyn'i

ard.

Hz. Ali de, Resluliah'm arkasnda iken Reslullah ince bir bez

rterek

yle buyurdu:

Ey Allahm!
gider,

Sa'd

155)

Bunlar benim

bunlar temizle
b.

ehl-i

Bunlarn gnahlarn

(157).

Ebi Vakkas 'dan rivayet edilmitir:

mam Mslim.

Sahih. 44. Kilabu Fadailcs- Sahahc. 4. Baht

mam

min Fadaile Aliyyibni Ebi Talib

Tirmiz. Kilabu
da 36 (2408) No. ile Zeyd b. Erkim (r.a.)an.
Beyi (s.a.v.) 3790 No. ile yine Zeyd b. Erkim (r.a.) dan.

in (r.a.)

Ehl-i

beytimdir.

I-

Mcnakib,

Menakb

(156) Ahzab Sresi, yet; 33.

(157)

mam Tirmiz.

Seleme (r.a.)'dan

Snen. Ebvabl-

Menakb. Menakb

Ehl-i

Bcyfde 3789 No.

ile

merb. Ebi

lahri etmitir.

433

ifa-i erif: 28

FA- ERF

TERCMES

Lnetleme yeti (ki l-i mran Sresi, 6Pinci yettedir) nzil olduu vakit
'Nebiyyi zian (sallallahu aleyhi ve sellem) Ali, Hasan, Hseyin ve Fatma
y ard ve yle buyurdu:

te

bunlar benim ailemdir." (158).

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Hz. Ali hakknda yle buyurdu:
Ben kimin velisi ve yardmcs idi isem, Ali de onun velisi ve yardmcsdr. Ey Allahm, onu kim severse, sen de onu sev. Kim onu sev-

"Ey Allahm!

mezse sen de onu sevme.

Reslullah, Hz. Ali'ye buyurdu:
Seni ancak mti'min olan (kmil

mnafk

iman

sahibi olan) sever.

Sana ancak

olan bugzeder (159).

0

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)

Abbas (radyallahu anhm)*a da

(amucas) yle dedi:

Nefsim, kudret elinde bulunan Allah'a (c.c.) yemin ederim ki, sizi
(hitap ailesinedir) Allah ve Resl iin sevmeyen kiinin kalbine iman girmez. Amucama kim eza ederse, bana eza etmi olur. Kiinin amucas,

babas

gibidir (160).

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Abbas' a dedi

ki:

Ey amucam, bana yann ocuklarnla birlikte gel.

Onlan biraraya toplad kendi elbisesiyle onlan rtt ve yle buyurdu:
Ey Allahm! Bu benim amucamdr.O bana babam gibidir. Bunlar
da benim ailemdir. Kendilerini rttm gibi sen de onlar cehennem
ateinden koru. Kapnn eii ve evin duvarlar min, min diye niyaz-

da bulundular

Zeyd b.

(161).

Sabit, annesinin

cenaze

namazn kld.

ten sonra) binsin diye, kendisine biniti getirildi.

lahu anh) gidip binitin zengisine yapt.

dyallahu anh) (O'na hrmet ederek):

(Cenazeyi defnettikHemen bn Abbas (radyal-

Bunun zerine Zeyd

b.

Sabit (ra-

zengiyi brak, ey Reslullah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) amu-

casnn olu

bas'

(bn

Abbas):

"Biz ulemaya byle hrmet ederiz" deyince, Zeyd

(158)

dedi.

elini

b.

Sabit,

bn Ab-

perek;

mam Tirmizi.

metni S'd

f>.

Snen. Ebvab Tcfsiri'l- Kur an min Tefsiri

Ebi Vakkas

"

Sureli l

mran

"

da 3002 No.lu

(r.a.) tahri etmitir.

mam Ahmcd.b. Hanhel (r.h.)'n Msncd inde Halid b. Zeyd Eba Eyyubi'l- Ensarfr.a.) tahri
etmitir diye. mam SvyMi. Mcnahil 65 de kaydetmitir.
(160) mam Tirmiz. Snen. Ebvab"!- Menakib. Menakb"!- Abbas b. Abdulmuttalib (r.a.) da 3762
(139)

"

No.lu metni tahri etmitir.

bn

Mce. Snen. Mukaddime Fadl'l Abbas

de 140 No.lu metni tahri etmitir.

Beyhaknin Ebu Saidis-Siidi'den hadsi tahri ettiini
(161)

mam

65 de kaydetmitir.

434

b.

Abdlmuttalib

(r.a.)

mam Syti (r.h.) Menahil. Shf.

RESLULLAH'IN EH1> BEYT*NE ZRRlYET

'Biz

'

de Reslullah 'm

ehl-i beytine

byle yapmamzla cmrol unduk,

'
'

de-

di (170).

bn mer

(radyallahu anh),

Muhammed

b.

Usame

b.

Zeyd"\ grnce;

b.

"Bu benim klem olayd" dedi. Bunun zerine kendisine, Muhammed

Usame olduu sylenince bn mer ban eerek, eliyle yeri emeye ba-

lad

ve:

"Eer onu

Reslullah grseydi (babasn sevdii gibi) onu severdi" de-

di.

yardm eden

olduu

mer

Abdlaziz'in yanma girdi. Bunu gren mer b. Abdlaziz, kalkp hemen onu istikbal etti. Kadn elleri ile mer b. Abdlaziz'm ellerini tuttu. O da kadnn
elbisesine tutarak, yrmesine yardm etti. Bylece onunla beraber yryp, kadn lyk olan yerine oturttu. merb. Abdlaziz, kadnn karsnda oturdu. Btn hacet ve isteklerini yerine getirdi. (nk o, Resluilah'n sevdii kimsenin kz idi).
tutup yrmesine

Hz.

mer (radyallahu

beyz

bin

(dirhem)

anh)

hizmetisi

oluna

maa balad

halde,

bin (dirhem)

vakit,

same

b.

b.

Zeyd'e -

Abdullah babas (mer'e) yle

der:

bir

same 'yi

niin

benden stn kldn? Allah'a yemin ederim

ki,

hi-

savata benden stn deildir.

cevab verir:
Bunun zerine mer (radyallahu anh) oluna
nk, Zeyd, Reslullah katndan babandan daha fazla sevgili idi. Reslullah'm (sallallahu aleyhi ve sellem) sevgisini benim sevgim zerine

tercih ettim (171).

Muaviye'ye, Kbis b. Rabia'mn Reslullah 'a (sallallahu aleyhi ve sellem)

benzedii sylenince, (onu artt), evin kapsndan girerken Muaviye onu

karlad

gznn arasndan pt. Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve

sellem) benzedii iin O'na, faydalansn diye bir kta yer verdi (172).
Rivayet edilir ki, Cafer b. Sleyman, M//* 'in dvlmesini (ona eza
ve cefa yaplmasn) emrettiinden, Mlik dvld. yle iddetli dvld ki, evine komada iken getirdiler. nsanlar kendisini ziyarete geldiler.
Komadan
zaman yanndakilere yle der:
ve

iki

kt

mam Hkim'in cl- Msledrck'indc sahihlediin. mam Beyhak'n'tn Medhal'de ve mam Taberanf'nin tahri ettiini mam Syl (r.h.). Menahil Shf. 66*da kaydetmitir.
(171) mam Tirmizf. Snen. Ebvab'l- Menakib. Menakib Zeyd b. Harise (r.a.) da 381 No. ite Zeyd
(170)

b.

Elem

tarikiyle rivayet edilen metni tahric etmitir.

(172) Kibis b. Rabia'zn. Hadiseyi

mam bn Asakh tahric ti diye mam Syti(r.h.) Menahil

Shf. 66'da kaydetmitir.

435

tFA"Beni dvmek
sizi

ahid

iin

ERF

TERCMES

emir veren kimseye

hakkm

hell ettiime dair,

tutuyorum*'.

hakkn

yanndaki insanlar ahid

klnca, kendisine bu husus soruldu. Soranlara yle cevap verdi:
Kendisini dven kimseye

hell ettiine,

"lp Rcslullah'a kavutuumda, O'nun hanedanndan bazlarnn cehenneme benim sebebimden atldn grnce Reslullah 'tan haya edece-

imden

korktum".

Denilir ki, Mansur, Cafer'e ksas yapmak (veyahut Malik'e

kt hareketten dolay onu terbiye etmek) istediinde Malik

kar yapt
yle

der:

"Bundan Allah 'a snrm. Allah'a yemin ederim ki, bana vurulan sopalardan her biri vcudumdan kalkmad ki, ben O'na (o anda) Reslullah 'a
olan yaknlndan dolay hakkm hell etmeyeyim."

Ebu Bekir b. Ayya yle der: "Eer bana, Ebu Bekir, mer ve Ali (radyallahu anhm) bir i iin gelseler, Reslullah 'a (sallallahu aleyhi ve sellem) olan yaknlndan dolay ilk nce Ali nin iini bitirirdim. Yksek bir
yerden dp (paralanmak) onlarn iini Ali'nin iinden nce grmekten daha ho gelir bana."
Resluilah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) zevcelerinden birinin vefat ettii, bn Abbas'a sylenince, hemen secde etti. Bunun zerine kendisine:

"Bu

saatte secde edilir

mi?" diye

soruldu.

bn

Abbas soruya yle cevap

verir:

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) hrikulade almetler grdResluilah'n zevcelerinin vefatndan danzde secde edin buyurmad
ha byk almet hangi almettir." (73).

m?

Ebu

mer (radyallahu anhma)

Resluilah'n hizmetisi
Eymen'i (radyallahu anha) ziyaret ediyorlard. Ve:
Bekir,

mm

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem), onu ziyaret ediyordu." diyor-

lard (174).

Resluilah'n st annesi Halime

Reslullah' ziyaret ettikleyere sererdi. O'nun zerine oturrinde O'na Reslullah cbbesini
masn isterdi, btn isteklerini yerine getirirdi. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) irtihal ettii vakit, Ebu Bekir vc mer, Halime'ye Reses- Sadiyye,

karp

(173)

mam

Tirmizi. Snen. Ebvab'l-

Menakib

fi

Fadli

Ezvacin- Nebiyyi

(s a v.)

de 3899 No.lu

metni tkrime (r.a.)'dan tahri etmitir

(l 4)

mam

mam bn

Mslim. Sahih. 44. Kitabu Fadaili's- Sahabe. 103 (24S4) No.lu metni tahri etmitir.
Mcc, Snen. 6. Kitabu'l- Cenaiz. 65. Babu zikri Vefadhi (s. a v.) de 163S No.lu metni

ncs (r.a.J'dan

tahri eylemitir.

mm Eymen

(r.a.)

tercme

hali iin tsabe.

C.4. Shf. 433. Tere. No. 1145 c baklabilir.

436

RESLULLAH'IN ASHABINA, HRMET VE TA'ZM...

lullah (sallallahu aleyhi

ve seHemV'm

yapt

gibi

muamelede bulunurlard

(,75)

BLM
RESLULLAH'IN (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM) ASHABINA
HRMET VE TA'ZM ETMEK, HSAN VE KRAMDA BULUNMAK,
RESLULLAH A (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM) TA'ZM
VE HRMET ETMEK, HSAN VE KRAMDA BULUNMAK GBDR
'

'

onlar iin istifar etmek, aralarnda vukubulan hadiselerden dolay skt et-

mek,

dmanlk yapanlara dmanlk yapmak,

tarihilerin (Rafziler)

ve sapk

iler, sahabelerden birini ta'n eden ehl-i bid'at gibi cahil ravilerin (veya
kasden sz imal edenlerin) szlerinden kanmak, sahabeler arasnda vuku-

bulan fitnelerden dolay onlar ta'n etmemek, sahabelerin ilerini en iyi yollarna ulatrmak, sahabelerden hibirisini ktlkle yadetmemek, (nk bunlarn hepsine onlar lyktrlar), sahabelerin herhangi bir iini aypla-

onlarn iyiliklerini, faziletlerini, stnlklerini, onlarn gidiatnn iyi olduunu yadetmek, bunlardan baka onlara yakmayan hususlarda skt etmek, Resul lah 'a hrmet ve ta'zim etmek gibidir. Nite-

mamak,

bilkis

kim Reslullah buyurmutur

Ashabm

anld

ki:

zaman

(onlara ta'n etmekten, onlara

yaramayan

hususlar onlara atfetmekten) kannz (176).

Allah Tel da yle buyuruyor:
Muhammed (aleyhisselm) Allah'n peygamberidir. Onun mal v yetinde bulunanlar da (Ashab- kiram) kfirlere kar ok iddetli, kendi
aralarnda gayet merhametlidirler. Onlar, rk' ve secde eder halde (namaz klarken) A ilah 'dan sevap ve nza istediklerini grrsn. Secde izinden
onlarn
(ok namaz kldklarndan dolay) nianlan yzlerindedir.
Tevrat'daki vasflan budur. ncil'deki vasflar da u: Onlar filizini bir ekine benzerler. Derken o filizini kuvvetlendirmi, kalnlanihayet gvdeleri zerlerinde dorulup kalkm; ekincilerin houna gidiyor. (te Ashab- kiram da byle olmutur. Bidayette azlktlar, sonra
oalp kuvvetlendiler ve gzel bir topluluk meydana getirdiler.) Bu tebih, kfirleri ashabla fkelendirmek iindir. Onlardan iman edip salih
ameller ileyenlere Allah bir mafiret ve byk bir mkfat vazetmi-

te

karm

m,

tir (177).

slm'a ve dolaysiyle (cennete girite) leri geerek birincilii kaza-

nan muhacirler ve ensar, bir de gzel amellerle onlarn izinden giden mzminler (var ya), Allah onlardan raz olmutur. Onlar da Allah 'dan raz
(175) tbn

Sd'm labakat'nda

hadiseyi tahri ettiini

imam Suyti (r.h.) Menahi! Shf.

66'da kay-

detmitir.

mam Tabern, Mu'cem'inde tbn Ebi same'nin tbn Mes'ud (r.a.)'dzn tahri etmitir; dimam Syt (r.h.) Menahil; 66'da kaydetmitir.

(176)

ye

(177) Fetih Sresi, yet; 29.

437

FA- ERF TERCMES

olmulardr. Allah, onlara aalar altndan rmaklar akan cennetler hazrlad ki, ilerinde ebedi olarak kalacaktr. te bu, en byk saadettir
(178).

~ Hakikaten Allah, (Hudeybiye'de) aacn altnda sana biat etmekte

m 'm inlerden raz oldu.

olduklar vakit, o

Bylece kainlerinde olan sade, zerine manevi huzuru indirdi. Kendilerine de yakn

dakati bildi
bir zafer (Hayber'in fethini) verdi (179).

M'minlerden yle erkekler vardr ki, Allah 'a verdikleri szde saadan

dakat ettiler. Kimi (ehid oluncaya kadar dveceine dair)

dedi (ehid oldu). Kimi de (ehid olmay) bekliyor. Onlar asla verdikleri
sz deitirmediler (180).

Kad Ebu

Hseyn, Ebu'l- Fadl, Ebu Yala. Ebu Ali esMahbub, Et- Tirmiz, Hasan b. Sabbah, Sfyan b. Uyeyne, Zaide 'den, Abdimelik b. Umeyr, Ribi b. Hira, Huzeyfe 'den rivayet
El-

Ali; Ebu'l-

Sincf Muhammed b.

edilmitir.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

Benden sonra

iki

kiiye Ebu Bekr ve mer'e uyun

(onlara

ita-

at edin) (181).

Yine Reslullah

(sallallahu aleyhi ve sellem)

buyuruyor:

Ashabm (gkteki) yldzlar gibidir. Onlardan hangisine uyarsanz

hidayete

ularsnz

(182).

Enes 'ten rivayet edilmitir. Reslullah

(sallallahu aleyhi ve sellem)

buyu-

ruyor:

Ashabmn rnei, yemee (katlan) tuz gibidir. Yemek yenecek hale

ancak tuz

ile gelir

(183).

Ashabm hakknda Allah'tan korkunuz.

Benden sonra onlar hedefe alp (aleyhlerinde konumaynz). Onlar kim severse, bana kar besleolduu sevgi ile sevmitir. Kim onlara buzederse, bana olan buzun-

mi

dan dolay etmitir. Kim onlara

(178) Tevbe Sresi, yet; 100.

eziyet ederse,

(179) Fetih Sresi, yet; 18.

bana

(180)

eziyet

Ahzab

etmi olur. Bana

Sresi, yet; 23.

(181) mam Tirmiz, Snen. Ebvab'l- Menakb; 32. Babun fi Menakbe EM Bekir ve mer (r.anhama) Kileyhima'da 3663 No.lu metni Huzeyfe (haJ 'dan tahri edilmitir, tmam bn Mce, Snen. El- Mukaddime. II. Babn fi Fadaile Ashab Reslullah (s.a.v.) de 97 No.ile Huzeyfct'l- Ye-

man

lahri etmitir.

(182)

Ha?r

(183)

tmam Ebu

Sresi, yet; 10.

Yala ve Bezzr'm tahri ettiini

438

mam Syifr.h.) Menahil

66'da kaydetmitir.

RESLULLAH'IN ASHABINA, HRMET VE TAZM...

km

olur. Kim ki Allah'a kar kp

kim eza ederse, Allah'a kar
isyan ederse, Allah'n onu yakalayp (cehenneme atmas) yakn ohr (184).

Ashabma

Ashabma ovenin,

kfretmeyin (kt sz sylemeyin). Sizden biriniz, Uhud

(da) kadar altn tasadduk etse, onlarn tasadduk ettii bir buuk md
(iki rtl yani yirmi kile) kadar olmaz (185).
Allah'n, meleklerin ve btn insanlarn lneti

zerine olsun. Allah onu tevbesini (veya nafile ibadetini) ve fidyesini (veya
farz olarak
ibadetini) kabul etmez (186).

yapt

Ashabm anld zaman (onlara ta'n etmekten) kannz.

Cafer'in rivayet ettii hadste ise Peygamber (ateyhisselm) buyuruyor

ki:

Allah Tel ashabm nebi ve resller hari btn lemin zekld. Bana da ashabmdan Ebu Bekir, mer, Osman ve Ali olmak zere drt kiiyi seti. Onlar ashabmn hayrls kld. Ashabmn hepsi hayrldr (187).
rine stn ve sekin

Kim mer'i severse beni sevmitir. Kim

buzetmitir
Mlik

mer'e buzederse bana

(188).

Bnes vc bakas diyor

b.

ki,

ki:

Kim

(kalbiyle) sahabeye

buzeder (di-

o kimsenin Mslmanlarn (harbde elde ettikleri) ganimetten hakk yoktur. O kimse Allah Tel'nn
yet-i kerimesi ile ganimetten mahrum edilir:
liyle de) kfrederse,

Onlardan (muhacir ve ensardan) sonra gelenler yle derler:

Rabbimiz! Bizi

(184) Tahrici

"Ey

bala ve iman ile bizden evvel gemi olan kardelerimizi

yukarda

geti.

mam Buhar, Sahih. 62. Kitab Fadailc Ashabi'n- Nebiyyi

(s.a v.) 5. Babu Kavli'n- NebiyMttehizen Halikt" de Ebu Sadi-I- Hudri (r.a.)'dan tahri etmitir.
Mslim, Sahih. 44. Kitabu FadailcV Sahabe'de 54. Babu tahrimi Scbb's- Sahabeti (r.anhm) de 221 (2540) No.lu metni Ebu Hreyre (r.a.)'dan 222 (2541) No.lu metni Ebu Sadi'l- Hudr

(185)

yi (s.a.v.):

"Lev

Km

mam

mam Ebu Davud,

Snen. Kirab's- Snneti Bab'n-

fi'n- Nehyi an SebAshabi Reslillahi (s.a.v.) de Ebu Sadi'l- Hudri (r.a.J'dan tahri etmitir.
Tirmiz, Snen.
Ebvab'l Menakib: Babn Fi men Sebbe Ashabe'n- Nebiyyi'de 3860 No.lu hadsi Ebu Sadi 7- Hudri
(r.a.)'dan tahri etmitir.
Ibn MSce. Snen. Mukaddime. II. Babn fi Fadaile Ashabi Resliliah (s.a.v.) de "Fadlu Ehl-i Bedr" de 161 No.lu metni Ebu Hreyre (r.a.)'dan tahri etmitir.

(r.a.)'dan tahri etmitir.

mam

bi

mam

(186)

mam Dey/eminin

Msned'inde

Uveym

b.

Saide'den Ebu

Naim sfahin!

(r.h.)

Menahil Shf.

66 da kaydetmitir.
(187)

mam Bezzar ve Deylemmn Cbir(r.a.) an rivayeti tahri ettiini mam Syt.

Menahil 66 da

kaydetmitir.
(188)

mam

tahri ettiini

Tabern'nm Mu'cemu Evsafnda Ebu Sadi'l- Hudri (hacdan ceyyid bir senedle
Syt, Menahil Shf. 66'da kaydetmitir.

mam

439

EREF

FA-

TERCMES

bala, iman etmi olanlar iin kainlerimizde bir kin brakma. Ey Rabbimiz!

Muhakkak

Malik

b.

ki sen,

(190).

Enes (radyallahu anh) diyor:

Muhammed

(aleyhisselm)'

kfirin ta kendisidir. Zira

...Bu tebih,
Abdullah

ok efkatlisin, ok merhametlisin

b.

mmeti,

Cenab- Hak buyuruyor

kfirleri ashabla

Mbarek

ki gzel huy vardr

kendisini fkelendiren kimse,

ki:

fkelendirmek iindir (191).

(rahimehullah)

yle

diyor:

kimde bulunursa o kimse (dnya ve hiret mihnetinden) kurtulmutur: Doruluk ve Muhammed (ahyhisselm)'n ashabn sevmek.

Eyyub

es-

ki,

Sahtiyan diyor:

Kim, Hz. Ebu Bekri

o kimse dini ikame etmitir. Kim

severse,

r.

Kim

ki,

ki,

Hz.

Hz. Ali'yi

se-

salam bir kulpa tutunmutur. Kim ki, Peygamber (aleyhisselm) 'm

ashabn en gzel ekilde verse, o kimse mnafklktan uzaklamtr.
Ashabdan birini kim sevmezse, o kimse bid at ehlindendir. Peygamberin snnetine muhalefet etmi, selef-i salibinin yolundan ayrlmtr. Btn
ashab sevinceye ve kalbi (kinden) slim oluncaya kadar, amelinin kabul
olunmamasndan korkulur.
Hal id b. Said n rivayet etmi olduu hads-i erifte Reslullah (sallallahu
verse en

aleyhi ve selem) buyuruyor:

Ey nsanlar!

Ben Ebu Bekir'den razym. Bunu ona bildirin. Ey

insanlar! Ben, mer, Ali, Osman, Talha, Zbeyr, Sa'd, Said, Abdurrahman b. Avf 'dan razym. Bunu onlara bildirin. Ey insanlar! Allah
Bedir ehlini, Hudeybiye ehlini yarhgad. Ey insanlar! Ashabm, (bilhassa) kaynpederlerim ve damadlanm hakknda bana riayet ediniz. Hibiriniz onlardan hak talep etmesin. nk o haklar yle haklardr ki, ya-

rn kyamet gn balanmazlar
Muafa

(192).

mran'a, merb. Abdlaziz'in yannda Muaviye nerede kalr (diyerek, mer b. Abdlaziz'i stn grnce), ona fkelenerek
Bir adam,

yle

b.

der:

Peygamber (aleyhisselm) 'n ashabna hibir kimse kyas edilemez. Muaviye, Peygamber (aleyhisselm)'m ashabndan, ailesinin (zevcelerinden m-

Habibe 'nin kardei) akrabasdr. Ktib

umumisi, bilhassa vahiy

kti-

bidir.

(190)

(192)
ettiini
le

Har

Sresi, yet: 10. (191) Fetih Sresi, yet; 29.

mam Tabcran vc hn Mende 'nin Sebl b. Yuwfb. Schl b. Mtlik'l- Entari tarikiyle tahri
mamSyt(r.h.) Menahil 66-67'de kaydetmitir. Ayrca bn Mende 'nin "... Bu isnad tarikiy-

bu metnini

rivayeti isnad cihetiyle garibidir.

Bu yoldan baka yola

de belirtmitir.

440

rivayet

edilmemitir" dediini

RESLULLAH'IN ASHABINA, HRMET VE TA*M...

Bir adamn cenazesi, Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) getirildi.
Reslullah onun cenaze namazn klmad. (Niin klmad, kendisine sorulunca):

'Osman'a bugzediyordu. Allah da ona buzetti', buyurdu

(sallallahu aleyhi ve sellem)

Ashab hakknda Reslullah

(193).

buyuruyor

ki:

Ashabmn hatalann affedin. Onlarn yiliklerini aln (194).

Ashabm, bilhassa ailelerimin akrabalar hakknda beni koruyun.
Kim
rur.

hakknda beni korursa Allah da onu dnya ve hirette koOnlar hakknda kim beni korumazsa, Allah ondan rahmetini uzakonlar

latrr. Kendisinden Allah'n rahmetinin uzaklat kimseyi, Allah'n

yakalayp cehenneme atmas yakn olur (195).

Ashabm hakknda beni kim korursa, ben de onu kyamet gnnde korurum (196).

Ashabm hakknda kim beni korursa, ona havz- kevserden

rim.

Kim korumazsa, ona havz-

iri-

kevserden iirmem. Beni ancak uzak-

tan grr (197).

Malik (rahimehullah) yle diyor:

Bu Peygamber ki, Allah O'nu lemlere rahmet kld; bizi O'nunla hidayete erdirdi.

te bu peygamber gece yars Bak

(Medine'deki kabrisyolcu eder gibi, dua eder ve onlar iin Al'a

kar ashabna, onlar

lah 'dan af dilerdi. te bunun iindir ki, Allah ve Allah'n Peygamberi, ashab sevmeyi, onlar dost edinmeyi, ashaba dmanlk edenlere dman
tan)

olmay
Ka'b

bize emretti (198).

el-

Ahbar'an rivayet edilmitir:

Ashab-

Reslullah' dan (sallallahu aleyhi ve sellem) hibiri yoktur

kyamet gn

ki,

(193)

mam

kendisiyle herhangi bir kimsenin

Tirmiz. Snen. Ebvabl- Menakb: 60. Babu

arasnda muhabbet

"Men Ebgada Osmane

Ebgadahullahu

teali" da 3710 No.lu metni Cbir (r.a.ydan lahri etmitir.

(194)

mam Buhar!

Sahih. 63. Kitabl- Mcnakibl- Enaar. II. Babu Kavli n- Ncbiyyi (s a v.) Ak-

bdu min Muhnnihim'de Enes

43.

Babu min

(195)

b.

Mlik (re ydin,

Fadaile'l- Ensar (r.a.)

mam Mslim, Sahih. 44. KitabO Fadaili's- Sahabe.

da 176 (2510) No.lu hadisi yine ayn raviden

tahri etmitir.

mam Ebu Naim sfahan! ve Oeyfcmf'nin tyaz'l- Ensari cn tahri ettiini mam Syti (r.h.)

Menahil; 67'de kaydetmitir.

(196)

Syti

mam Saki b.

(r.h.)

(197)

Mansur'un Atab Ebi Rebah (r.a.)an Mursct olarak

rivayeti lahri ettiini

mam

Menahil: Shf. 67*de kaydetmitir.

mam

Taberinimn Ibn mer

(r.a.) tahri ettiini

mam Syti (r.h.)

Menahil. 67 de kaydet-

mitir.
(198)
ve'd-

mam Mslim,

Duai

li

Sahih.

II.

Kitabu'l- Ccnaiz, 35.

Ehliha'da 102 (974) ve 103

hadiseyi ve hadsi

mam

Babu

Ma Yukl nde

de Hz. ise (r.a.) validemizden

Mlik kendi beyan iin aynen istimal eylemitir.
(

441

DhliM Kubri

rivayetini tahri ettii

FA- ERF

TERCMES

olsun da) O'na efaat etmesin. Muire

gn efaat etmesini istedi (199).
Sehl

b.

Abdullah Tsteri der

b.

Nevfet'den, kendisine

kyamet

ki:

Reslullah 'in (sallallahu aleyhi ve sellem) ashabna hrmet ve ta 'zim

etmeyen, O'nun emirlerini yerine getirmeyen kimse, Reslullah 'h (tam) iman

etmi olmaz.

BLM
RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM) 'DEN
BLNEN, O'NUN SEVGSNE SEBEB OLANIN TMN SEVMEK;
RESLULLAH'IN (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)
VE BULUNDUU YERLERE HRMET ETMEK, MEKKE'DE VE
YERLERE HRMET
MEDNE'DE KAMET VE BADET
ETMEK, RESLULLAH'IN TUTTUU EYLERE HRMET
ETMEK, KENDSNE HRMET VE TA'ZM ETMEK GBDR

ND

ETT

Safyye binti

Necde'en

rivayet edilmidir.

Der

ki:

bann nnde peremi vard.

Oturup salverdii zaman yere deerdi. Kendisine bu peremini kessene denildiinde yle cevap verdi:

Ebu Mahzure'nin

"Reslullah'n

eli ile

tuttuu eyi kesenlerden deilim."

(200).

Velid'm klahnda Reslullah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) sandan bir k! vard. Savalarndan birinde klah bandan dt. Onu alp
bana koymakta ok zaman geince, bu bekleyi ok insanlarn ldrlmesine sebep oidu. Reslullah'n sahabeleri bunu ho karlamadlar. Bunun
zerine Halid yle der:
Halid

b.

'Ben bunu klah iin yapmadm. Bilkis, Reslullah 'n sanda bulunan
bereket iin yaptm ki, bu kl mriklerin eline dp, onun bereketinden
4

mahrum olmayaym."

(201).

Abdullah b. mer'in, Reslullah'n minberde durduu yere

yzne srd grlmtr (202).

elini

srp

mam

bn Sd'tn Tabakat'nda Ka b 'I- Ahbar'dan tahri ettiini ifa Sarihi Hafaci

478
kaydetmitir.
de
C.3. Shf.
(200) Mezzin Resflullah olan Ebu Mahzun (r.a.)'dan rivayet edilen bu kssann bir ksmm /mam
Abdilberr, el stiab'da Ebu Mahzure maddesinde ahri etmitir. Ezanla ilgili ksm. mam Mslim, 4.
Kitab's- Salt, 3. Babu Sfati'l- Ezan'da, 6 (379) No.lu metni Ebu Mahzure'dm tahri etmitir.
(201) mam Ebu Yala cl- Mavsil'mn Msned'inde hadsi tahri ettiini mam Syt (rh.) Menahil
(

199) Bu hadiseyi

Shf. 67'de kaydetmitir.

(202)

mam'l- Megazi. bn S'd'n Tabakat'nda brahim b Abdurrahman

yeti tahri ettiini

mam

Stiyti (r h.)

Menahil, Shf. 67 de kaydetmitir.

442

b.

AbdlkaarVdtn

riva-

RESLULLAH'DAN BLNEN.

ONUN

SEVGSNE...
Bunun iindir ki. Malik, Medine'de hayvana binmezdi. yle derdi:
"Reslullah'm (sallallahu aleyhi ve sellem) bulunduu topra, hayvan
ayayla ineyip (gemeye) Allah'tan utanrm".
Rivayet edilir ki, Malik (rahimehullah) (elinde bulunan) birok at aafi, atlardan birini yannda alkoy
fi'ye hibe etti. Bunun zerine
(binersin) deyince, Mlik kendisine ayn cevab verdi.
Bbu Abdurrahman es-Slemi, Ahmed b. Fadlveyh ez- Zahid'en rivayet eder. Der ki: "Ahmed iyi sava ve ok atan bir kimse idi. (Gnn bi-

mam

rinde yle) dedi":

yn)

Reslullah'm (sallallahu aleyhi ve sellem) yayn (veya bakasnn yaandan itibaren abdestsiz olarak yay 'a asla elibana
eline

ald

ulat

mi srmedim.
Malik (rahimehullah), Medine-i Mnevvere

mam

iin pis

yer diyene, otuz

sopa vurulmas iin fetva verdi ve hapsedilmesi iin de emir verdi. Bu kimsenin kendi yannda kymetli olan ve bakalar yannda sz geen kimse
olduu halde. Bununla beraber Malik yle dedi:
"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)' in medfun bulunduu yere
1
pistir diyen kimsenin boynunun vurulmas gerekmez miydi?'

Buhar

ve

Mslim de

(Ali ve Enes (r.anhma)'dcn

yle

rivayet edilmi-

tir):

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Medine-i Mnevvere

hakknda yle

buyurmutur:

Medine hakknda snnete muhalif kim bir bid'at ihdas ederse, veya kim ki, bid'at sahibini Medine'de barndrn, Allah'n, meleklerin
ve btn insanlarn laneti onun zerine olsun. Allah onun nafile ve farz
ibadetlerini kabul etmez (203).
Rivayet edilir

ki:

Cahcaha el-Gifan, (205) Hz. Osman'n elinden Peygamber (aleyhisselmYm asasn alp diziyle krmak istedi. Bunun zerine insanlar, onu engellemek iin avazlar kt kadar bardlar. Bu kt hareketinden dolay
dizinde yle bir hastalk zuhur etti ki, ayann dizinden kesilmesi mecburiyetinde kalnd. Aya dizinden kesilen Cahcaha bir yl gemeden ld.
(203)

/mam

Buhuri, Sahih W> Kitah'l

1'lisam. 6.

Babu ismi men v Muhdiscn'dc

F.nes b. Mlik

mam Mslim.

Kitabu'l- Hacc 85. Babu Fadli'l Medine'de 467 (1370) No.lu metni yine
lahri
etmitir mam Ebu Davud. Snen. Kitabud- Diyyal. Babm: jykadu'l
(rai'dan
Enen b. Mlik
Mslimi bi'l- Kfirde mam Al (k.v.)'den mam Trm/i. EbvabuM- Vcl veM- Hibe. 3. Babu Ma Cae
fiymen levella gayra Mevaliyhi ev ddea ila Gayre libiyhi'de 2128 No.lu metni yine mam Ali (kemmallah vechehu)'dan lahri etmitir mam Ncsai. Snen. Kitabu' d- Danaya. 34 'nc Bab"la Menasik

(r.a.)dan.

96.

Bah

ta lahri

(205) Cahcaha

etmitir.
el-

Gtfati b. Sai

b.

Cehcar dr. ya da Zehebimn dedii

Haram dr
gibi

Cehren

ad Cchcaha deil.
Kay'dr diye ila erhi ihab, C.3. Shf. 483'de

yahut Taberi'nn dedii gibi. onun

b.

kaydetmitir.

443

FA- ERF TERCMES

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

Benim minberimin stnde (veya yanlnda, etrafnda)

kim yalan yeyemin

ederse,
cehennemde
yerini
hazrlasn
re
(206).
7Cevheri,
Denilir ki, Ebu
FadI elziyaret maksadiyle Medine-i Mnevvere'ye gelip, Medine'nin evlerine
syledi;

yaklat

zaman, atndan

inip

iiri

alayarak yrmeye balad:

Vakta ki

biz, eserleri

anlamak

iin

bizde akl ve fikir

brakmayan zatn

Hemen

eserini grdk;

O'na hrmet etmek

yrmeye baladk.

binitten inip,

iin

Mcdinc-i Mncvvcrc'yi ziyaret etmek isteyenlerin bazsndan yle rivayet edilmitir: Medine kendisine grlnce yle der:
(Bizimle kendisini ziyaret etmek istediimizin arasnda bulunan) perde bizim
iin kaldrld. Bakana ayn ziyas ylesine arpt ki, katnda akllar durur.
Bir de baktk ki, binitler bizi Muhammed (aleyhisselm) *a ulatrm. Artk

haram klnd.
Yine rivayet edilir ki; Meayih-i Kiram'dan biri, hacca yryerek gitmi.
Bunun sebebi kendisine sorulunca yle cevap verir: Efendisinden kaan kle,
hi efendisinin yanna binit zerinde gelir mi? Eer bamn zerinde yr-

binitlerin

srt

binenlere

mem mmkn

olsayd, ayaklarmla yryp gelmezdim.

Kaad Ebu'1-Fadl yaz diyor ki: Vahiy ve Kur'n'n indirilmesiyle me'mur
olan, Cebrail ve Mikil'in gidip geldikleri, Melaike-i Mukarrebin ve (peygamberlerin) ruhlarnn (yahut Ruhu'l-Emin'in) ykseldii, her yerinden takdis, tebih ve tenzih sedalarnn ykseldii, toprann, beeriyetin efendisinin cesedini kucaklad, kendisinden, Allah'n dininin ve Allah'n Reslnn snnetinin yayld, hak ile batl ayrt edip aklayan yetlerin okunup okutulduu, ibadet ve dualarn yapld, her trl itaat ve hayratn,

menba

olan, din-i

slm'n

menasiki, Mslmanlarn meairini ihtiva eden,

Peygamberler efendisinin dura, son Peygamberin yerletii yer olan ve

ahirzaman Peygamberinin konaklad ki, Mekke'den zuhur eden nbv-

nurunun dnyasn kapsad, toprann, Reslullah (sallallahu aleyhi

ve sellemyin mbarek cesedine, yeryz topraklarndan daha nce dokunduu yerler elbette ayan- hrmet ve ta'zimdir. Manev havas koklanmaya, havas teneffs edilmeye, evleri ve evlerinin duvarlar plmevet

ye lyktr.
(Bu szlerden sonra Musannif

Ey peygamberlerin en hayrlsnn,

(206)

mam bn Ceririi't- Taberi.

Ve

bn Ebu

iiri syler):

yet ve mucizeleriyle, insanlarn hidayetine sebeb olann evi!

Halim Tefsir'inde

Menahil. Shf. 67'de kaydetmitir.

444

tahri etmitir, diye

mam SOytt.

RESLULLAH A SALAT SELM GETRMENN HKM

'

ak

var ki bende, kalbimde

olan ate kor oluyor;
Kendime sz verdim ki, sizin evlerinizin duvarlarn, sizin her ayak
bastnz yerleri, gzlerim doya doya grrse;
duvarlarn arasndaki yerlere, duvarlara yzm, azalarm yle ok

Senin iin iim

yanyor

alev alev. yle bir

srerdim ki, yzm gzm toz toprak kesilirdi;

ibadet ve beni engelleyen dmanlar olmam
Eer Allah'n farz
olsayd, o yerleri yzmn stne srnp gitmem bahasna olsayd
bile gidip ziyaret ederdim;
Fakat, o evin ve odalarn sakinlerine bitmez, tkenmez selm ve
tahiyyatm arz ederim;
yle bir selm ki, kokusu misk-i anberden daha fazla yaylr. Akam
sabah her taraf kaplayan misk gibi bir selm;
En temiz salt, en verimli selm ve bereketi O'na tahsis ederiz.

kld

DRDNC BAB
(kinci Ksmn Drdnc Bab)
RESLULLAH 'A (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM) SALT-
SELM GETRMENN HKM, FAZLET VE FARZ OLMASI
HAKKINDADIR
Allah Tela buyuruyor:
Gerekten Allah ve melekleri, peygambere salt ederler (eref ve
yceltirler). Ey iman edenler! Siz de ona salt edin. (AHahmme
sall al Muhammedin, deyin) ve gnlden teslim olun (207).
bn Abbas yet-i kerimenin mns hakknda yle der: Allah Peygamberin iini tebrik eder. Melekler de Peygamberin annn ycelmesi iinin kolaylamas iin Allah 'a dua ederler
Baz bilginler de yle der yetin mnsnda: phesiz Allah Peygambere ok rahmet eder. Melekler de Peygamber huzurunda boyun eerler.
Mberrid der ki: "Salt" kelimesinin asl mns esirgemektir. O, Allah'dan rahmet, meleklerden ise istifardr. (Allah'dan Peygamber iin rahmet

ann

istemektir).

namaz

bekleyen kimseye meleklerin ettii saltn sfat beyan ediliyor. (O da yledir):

"Ey Allah bunu yarla, bunu esirge." (Meleklerden olan) bu salt duHads-i erifte, mescidde oturup

adr

(208).

(207)

Ahzab

Sresi, yet; 56.

mam Buhar.

KitabV Salt 78. Babu's- Salfit Ti Mescidi'!- Ski'de Ebu Hreyrc (r.a.)
tahri eylemitir, imam Mslim, 5. Kitab'l- Mesacid ve Mevazii's- Salti 49. Babu Fadli Salti'lCemaati ventizari's- Salti 272 (649) il 276 (...) ye kadar olan metinleri Ebu Hrcyre (r.a.)'m tahri
(208)

8.

etmitir.
v

445

FA-f

ERF

TERCMES

Bekir el- Kueyri der ki:

"Salt" peygamberden bakas hakknda rahmettir. Peygamber
erefinin ykselmesi ve daha fazla ikram olunmasdr.

iin ise

Ebul-Aliye de yle diyor:

Allah'n peygambere salt, O'nu melekler nezdinde sen etmesidir.
Meleklerin salt ise peygambere dua etmektir.

(Musannif)

Kaad Ebu'1-Fadl tyaz (rahimehullah)

der

Reslullah (salbuyurduu hads-i erifte (a) salt lfa

hads dellet ediyor ki; saltn mns baki:

lallahu aleyhi ve sellem) salt talim

bereket lfzn beyan etti. Bu

ka, bereketin mns bakadr. (Salt: sen, bereket ise hayrn
manasnadr). Allah Tel'nn kullarna:
ile

oalmas

"...Ve gnlden teslim olun" sz ile kullarna emrettii selm

Ebu Bekir b. Bkeyr'in dedii gibi bu yet nzil oldu.

ise;

Ka-

Allah Tel, Reslullah'n (sallallahu aleyhi ve seliem) ashabna, salt selm getirmelerini emretti. Yine Allah, sahabelerden sonra gelenlere, genel
olarak Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) anldnda, zel olarak da

huzur- Peygamberde bulunduklan zaman O'na salt-

selm getirmelerini emretti. Peygamber (aleyhisselm)'a selm getirmenin
anlam vardr:
1 (Btn fetlerden) selmet senin iin olsun. Selmet senden ayrlmasn.
2 "Selm" kelimesi, korumak, himayede bulundurmak, her trl iine
kefil olmak anlamna gelir. Bu anlamda olan "Selm" kelimesi Allah'n ismi olur.
3 "Selm" kelimesi, muvafakat, boyun eme mnsna gelir.
Nitekim Allah Tel buyuruyor:
kabrini ziyaret edip

Rabbin hakk iin, onlar, aralarnda ekitikleri eylerde seni ha-

kem yapp
tam

sonra verdiin

bir teslimiyetle

hkmde

nefisleri hibir darlk duymadan

boyun emedike, iman etmi olmazlar (209).

BLM
RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM) 13 SALT-
SELAM GETRMEK CMALEN FARZDIR
Bu

zaman

edilmi deildir. nk Allah Tel Peygamber (aleyhisselm)'a salt- selm getirilmesini emretti. (Mctehid olan)
imamlar ve (hads ve tefsir ehli olan) bilginler, yet-i kerimedeki emir vucb ifade eder dediler. Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) salt- selm getirmenin vacib olduuna dair ittifak ettiler.
hibir

tahdit

ile

Peygamberin (s.a.v.) talim buyurduu salvat-i erif: "AUahmme al Muhammedin ve ali li

Muhammedin lama salleytc ali Ibrahime ve ali ali Ibrahime. Inneke ham id tin mecid. AUahmme
birik ali Muhammedin ve ali ili Muhammedin kema barekte al tbrahime ve al al Ibrahime
inneke ham id n mecid. "dir.
(a)

(209) Nisa Sresi, yet: 65.

446

RESLULLAHA SALAT- SELM GETRMEK...

Ebu Cafer Taberi katnda

kerimedeki emirin nedbe hami olunduunu (ve salt- selm getirmenin mendup olduu) rivayet edilir. O, bu
hususta icma bulunduunu iddia etti. Herhalde onun iddia ettii icma, birden fazla bilginin ittifakndan meydana gelendir. Vacib ise; kendisinin ed
edilmesiyle, farzn terkindeki gnah gibi bir gnahn sakt olduu hususa
denir. Nitekim peygamberin, Allah'n elisi olduuna ehadet getirmek birincisinde farzdr. Birincisinden sonra getirilen menduptur, Mslmanlarn
iarndan, slm'n snnetlerinden mergup olandr.

Mehur, Kad Ebul-Hasen

ise, yet-i

b. el-Kassar

Peygamber (aleyhisselm)'a
Hibir zamanla mukayyed deil-

der

ki:

selm getirmek icmalen vacibtir.

dir. nsann, salt- selm getirmeye kudreti olduu halde, mrnde
re salt- selm getirmesi, insann zerine farzdr.
salt-

Ebu Bekir

bir ke-

Bkeyr diyor ki:

Allah Tel kullarna, peygamberin zerine salt- selm getirmelerini
farz klmtr. Bunun iin Allah, muayyen bir zaman tayin etmedi. yle ise
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) e ok salt- selm getirmek ve
bundan gafil olmamak vacibtir.
b.

Kad Muhammed b.

Nasr, Reslullah (sallallahu aleyhi ve seZ/em/e salt-

selm getirmek icmalen vacibtir, diyor.

Abdullah Muhammed b. Said de yle diyor:

Malik ve ona tbi olanlar ile mctehidlerden dier bilginler, Nebiyyi zian efendimize, salt- selm getirmek imanl olmak art ile icmalen farz olduu (grn savundular. Herhangi bir zamanla mukayyed olmaz). Namazda salt- selm getirmek vacib deildir. mrnde bir kere
salt- selm getiren kimseden farz olma ykmll der.

Kad Ebu

mam

mam afi (rahimehullah) limleri derler ki: Salt- selmdan farz olan,
Allah Tel'nn ve Resulnn emrettikleridir
salt- selm 'dr.

ki,

o da namazda

getirilen

Ulema arasnda, namazn dnda getirilecek olan salt- selmn vacib

olmamasnda ihtilaf yoktur. Namazn iinde (oturmalarda) salt- selm getirmenin hkm ise, mam Ebu Cafer et-Taber ve mam et-Tahav, (sahabe ve tbiinden) btn mtekaddim ve mteehhir ulemasnn namazdaki oturularda Peygamber (aleyhisselm)'a salt- selm getirmenin vacib olmadair ittifak ettiklerini naklederler.
afi ve ona tbi olanlar ise,
namazdaki oturuta salt- selm getirmenin vcib olduunu sylerler. Hatta
afi (rahimehullah) der ki: Kim ki, son teehhdden sonra, selm
vermeden nce, salt- selm getirmezse, onun namaz fasid olur. Eer teehhdden nce salt- selm getirirse, bu, ona kfidir.

dna

mam

mam

mam afi'nin

bu szne seleften kimse muvafakat etmemitir. Hibir

hads de kendisini teyid etmiyor. Kendisinden nce geen bilginlere bu konuda muhalefet ettii iin,
afi'ye, (halef ulemasndan) bir cemaat

mam

447

FA-I

ERF

TERCMES
Bu meseledeki muhalefeTaber, Kucyri ve bunlardan

muhalefet ederek bu szn iddetle reddettiler.

tinden

dolay kendisini knayanlarn

iinde;

baka

birok kimseler vardr.

Ebu Bekir b. cl-Mnzir de yle diyor:
Farz veya nafile her namaz klan kimsenin (teehhdnden sonra) salt-
selm getirmesi mstahabtr. Eer salt- selm terk ederse,
Malik

mam

Medine

Sfyan- Sevr/, re'y ashabndan

Kfe ve dierleri katnda namaz fsid olmaz. Ehl-i ilmin ounluunun gr de ayndr.
Salt- selmn son teehhdde mstahap olduu ve terk edenin (snnete
muhalif hareket ettiinden) zemme mstahak olduu, mam Malik ve evli 'den rivayet edilir. mam afi ise. namazda salt- selm terk eden (unuehli,

turak olsun, kasden olsun) kimsenin

namazn iade etmesinin vacip olduunu

brahim Horasan limlerinden) kasden salt- selm

eden kimsenin namazn iade etmesinin vacip olduunu, unutarak terk

syler.

terk

Ehl-i

shak

(b.

olmadn

edenin ise iade etmesinin vacip

syler.
Ebu Muhammed b. Zeyd, Muhammed b. e/-Mevvaz'n Reslullah'a salt-
selm getirmenin farz olduu grnde olduunu rivayet eyler. Ancak Ebu
Zeyd "in bunun namazn farzlarndan olduunu murat etmediini Ebu Muhammed ifade eder. Kendisine, Muhammed b. Abdlhakem ve bakalar da

ayn ekilde sylediler. bn Kassar, Abdlvehhab, Muhammed b. elMevvaz 'm afi (rahimehullah) gibi namazda salt- selm* m farz olduu
grnde olduunu naklederler.
Maliki mezhebinden olan Ebu Ya'l el-Abdiy, Maliki mezhebinde, namazda salt- selm getirmenin hkmnde kavil olduunu rivayet eder.
(Onlar da unlardr):
1 Vacib, (olmak afi ve ona tbi olanlarn dedii gibi).
2 Snnet (olmak Ebu Han ite ve ona tbi olanlarn dedikleri
3 Mendup olmak.

gibi).

mam

Bu konuda afi'lerden

El-Hattab ve bakas,
afi'ye muhalefet
Hattab, *alt- selm namazda vacib deildir diyor.
afi'nin

mam

ettiler.

dnda

ve haleften) rukahann ounun gr de byledir. (Seleften) bu meselede

afi'ye muvafakat edeni bilmiyorum. Salt- selmn namazn farzlarndan olmadna delil ise, afi'den nce geen selef-i
alihin ameli ve bunun zerine icma etmeleridir. (Mteahhirin ulemasndan)
birok kimseler bu meselede
afi'yi, cidden knadlar. te bn Mes'ud
(radyallahu anh)'un teehhd ki, afi bunu semiti. O teehhd ki, bn
Mes'ud (radyallahu anh)'a Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) retti
(210). Bunda Reslullah'a salt- selm getirmek yoktur.
(selef

mam

mam

(210)

da

/mam

Buhari. Sahih. 79

bn Mes'ud

(402). 56

(...),

(r.t J'dan

57

(...),

58

Kitab'l- Uti'zam; 3.

/mam Mslim.
(...).

59

(.

..)

Babu

V Selim "smn mir. Esmaillahi teAlft"

Nal

metinleri

448

Techhdi fi
Salti: 55.
Abdullah b.Mes'ud (rj.)'dan tahri etmitir.

Sahih. 4. Kitab's- Salt Bafou'l-

RESLULLAH'A SALT- SELM GETRMEK...

Ebu Hreyre, tbn Abbas, Cabir, tbn mer, Ebu Saki el-Hudtt, Ebu Musa
Zbeyr (radyallahu anhm) gibi, Reslullah'tan (sallallahu aleyhi ve sellem) teehhd rivayet edenler de byle diyorlar. Onlar
teehhdde salt- selm zikretmediler. bn Abbas ve Cabir (radyallahu
anhma) yle diyorlar:
el-Eari, Abdullah

b.

"Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bize Kur'n'dan sre retiyor

idi." (211). Benzeri sz Ebu Said (radyallahu anh) 'den rivayet ediliyor.
bn mer (radyallahu anh) de yle diyor:

Ebu Bekir bize, sizin mektebte ocuklara rettiiniz gibi minberin zerinde bize

mer b.

teehhd retiyor

eJ-Hattab (radyallahu anh) da minberden

lardan birinin salt-

Hads

(212).

idi

erifte

Benim

teehhd retti. (Bunselm zikrettii rivayet olunmad) (213).

yle

rivayet edilmitir:

zerime salt- selm getirmeyenin

namaz

kabul olmaz

(214).

bn cl-Kassar (hads-i

Yani namaz tamam ve kmil olmaz. Veyahut mrnde bir kere bana, salt- selm getirmeyenin namaz kabul olmaz.
Hadsilerin

tm bu

Ebu Cafer es-Sadk

bn Mes

ki:

hads-i erifin rivayetini

(rahimehullah),

Kim ki (farz veya

i

zayf gryorlar.

Muhammed el-Bakr (rahimehullah) *tn

ud (radyallahu anh)'an rivayet ettii

aleyhi ve sellem) buyuruyor ki:

lallahu

ve ehl

erifin tevilinde) der

hads-i erifte Reslullah (sal-

kld

olarak namaz klar da

namazda bana
beytime salt- selm getirmezse onun namaz kabul olmaz.
nafile)

Darekutn diyor ki: "Doru olan, udur ki: Bu sz Ebu Cafer b. Muhammed Ali b. Hseyin'in szndendir. nk o yle demitir: "Ben herhangi bir namaz klarda, onda Reslullah a (sallallahu aleyhi ve sellem) ve ehl-i
beytine salt- selm getirmezsem o namazn tamam olmad kanaatinde
olurum".

(21 1)

61

mam Mslim.

(...) hadisi

Sahih. 4. Kitab's-Salti Babut-Tesehhdi n's-Sattli'de

tbn Abbas

(r a.,)

mam

(2 2)
tbn Ebi eyhe nin Musanncrindc
Menahil Shf. 67 de kaydetmitir.
1

(213)
hil,

(403) No.lu hadisi

(r.h.)'m ve

Hkim

ile

bn mer (r.a.

Beyhk'nm

"dan tahri ettiini

tahri ettiklerini

imam

mam Syt (r.h.)

Syt (r.h.) Mena-

Shf. 68'de kaydetmitir.

(214)

yt

imam Mlik

60

'dan tahri etmitir.

imam Hkim

(r.h.)

ve Darekutn ve Beyhk'nm'SeM b.Sa'd

Menahil 68'de kaydetmitir.

449

(r.a. )'dan

tahri ettiini

ifa-

imam S-

erif: 29

ERF

TERCMES
BLM
RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'E
SALT- SELM GETRLEN YERLER BEYAN EDER
FA-t

Bu yerlerden olmak
selm getirilmesi

Nitekim bu hususu

nerilir.

Kad Ebu Ali; mam Ebu'l-Kasm,

Hocam,

sm el-Huzai,
lan,

zere namazda teehhdden sonra, duadan nce salt-

Ebu Heysem

Abdullah

b.

b.

El-Belhi, El-Faris, Ebu'l- Ka-

Ebu sa el-Hafz, Mahmud b. CeyHayve b. reyh Ebu Hani el-Havlan ve

Kleyb,

Yezid el-Mukr',

kendisine* Amr b.

zikrettik.

Malik el-Cenbiy'nin, Fudale

b.

Ubcyd 'in yle

syle-

diini iittiini haber verdi:

Nebiyyi zian (sallallahu aleyhi ve sellem), adamn birinin namazda

(yani namazn sonunda) dua ettiini ve peygambere salt- selm getirmediini iitti. Bunun zerine Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) yle
buyurdu:

"(Rabbine hamd- sen etmeden nce kendisi

iin)

dua etmekte acele

etti".

Sonra onu yanna

buyurdu ki:

ard. Ona ve ondan baka orada bulunanlara

hitaben

kld

vakit, Allah'a hamd- sen ile (Ettehiy"Sizden biriniz namaz

yat... diye) balasn. Sonra Peygamber (aleyhisselm)'a salt- selm
getirsin. Bundan diledii duay okusun. Bu senedden bakasiyle, "Al-

lah' t'zim

ile

balasn"

diye rivayet edilmitir ki,

doru

olan da budur

(215).

mer

b. el - Hat ta b

(radyallahu anh) diyor

ki:

Reslullah'a salt- selm getirilmeden yaplan dua, klman namaz, yerle

gk arasnda kalp Allah'a ykselmez

(216).

Hz. Ali'den (kerremallahu vechehu) ayn mnda bir hadsin Reslullah'dan

(sallallahu aleyhi ve sellem) rivayet edildii naklolunur. Bir rivayette ise,
Ali (radyallahu anh)'n\

"Ve

(215)
le b.

l li

Muhammed"

tmam Tirmizt.

Ubcyd

cmlesini ilve ettii nakledilir (217).

Snen. Ebvabu'd-Daavat.

(r.a.) 'dan iki rivayetin

Babm "Ud

metnini tahri etmitir.

u Tceb" de 3473 ve 3474 No. ileFuda-

Ayrca Ebu Davud

ve Nesae tahri etmi-

lerdir.

(216)

/mam

de 486 No.
(217)

Tirmiz. Snen:

ile

Hz.

mer

b.

EbvabVSalt. 21. Babu

Ebu's-cyh "Es-Sevab" adl

hatt Yusalliye al
Sttyitt (rh.)

Ma Cae

fi

FadliVSalti alen-Nebiyyi (s.a.v.)

Hattab (r.a.)'dan tahri etmitir.

Muhammedin

eserinde,

mam

Menahil, 68'de kaydetmitir.

450

"SuabM-yman" da "Mahcubun
Hz. Ali (rM.)'den tahri edildiini tmam

Beyhak'nin

ve Ehl-i Beytihi" ibaresi

ile

RESLULLAH'A SALT- SELM GETRLEN.

Yine
linceye

..

dua edenin duas, Peygambere salt- selm getirikadar Allah'a ulamaktan menedilir. bn Mes'ud (radyallahu anh) 'dan
rivayet edilir ki

rivayet edilir:

Sizden biriniz Allah'tan bir ey isteyecei zaman,

Allah'a lyk olan

O'na hamd- sena ile balasn. Sonra Nebiyyi zian (sallallahu

aleyhi ve sellem) *e salt- selm getirsin; sonra dilediini istesin. Bylece
istediine nail olmaya daha lyktr (218).
kelimelerle,

Cabir (radyallahu anh)'en rivayet edilmitir. Reslullah (sallallahu aleyhi

ve sellem) buyuruyor ki:

(Her eyden nce olmama ramen), beni hayvana binen kimsenin (arbinen, su kabn
doldurur, ykn hayvana ykler, sonra su kabn semerin arkasna balar. Susad zaman, sudan ier. Veya abdest almak icab ettiinde, abdest alr. Su imeye, abdest almaya, ihtiya hissetmediinde ise, suyu
dker (beni byle mtala etmeyiniz). Fakat, duann evvelinde, ortasnda ve sonunda bana salt- selm getirmek suretiyle beni yadediniz (219).

kasna

ast)

su

kab

gibi

klmayn. nk, hayvana

bn

Ata (rahimehullah) diyor ki: Duann erkn, kanatlar, sebepleri ve

zamanlan vardr. Eer dua, erknna uygun olursa, kuvvetlenir. Kanatlarna uygun olursa uarak ge ykselir. Eer zamanlarna uygun olursa, dilein yerine gelir. Eer, sebeplerine uygun olursa, ayan- kabul olur. Duann rknleri, huzur- kalb, huu ve hudu'dan meydana gelen kalb yumuakldr. Bununla beraber dua edenin, btn sebeplerden ilikisini keserek, kalb ile Allah'a balanmasdr. Duann kanatlar sznde sadk olmak,
duann vakitleri ise, seher vakitleridir. Duann sebepleri de (evvelinde, ortasnda, sonunda olmak zere) Peygamber (aleyhisselm)'a. salt- se-

lm getirmektir.
Bir hads-i erifte Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)
yor:

Bana getirilen

iki salt-

yle buyuru-

selm arasnda dua yapann duas reddo-

lunmaz (mutlaka duas kabul olur).

Dier bir hads-i erifte ise yle buyurmutur (aleyhissalt vesselm):
Her dua gkte taklp kalmtr. Bana salt- selm getirildii zaman o dua (Allah'a) ykselir (220).
Hane'in tbn Abbas (radyallahu anhma)'dan rivayet ettii, duasnn
sonunda bn Abbas yle der: "Ya Rabbi, duam kabul buyur." Sonra

(218)

mam

Tabcrn'nm sahih

bir isnadla rivayeti tahri ettiini

mam Sytt (r.h.)

Menahil. (68)

de kaydetmitir.
(219)

mam Bezzar,

Ebu K'M'nn

ve Bcyhak'nin uab'l-tyman'nda tahri ettiklerini

Menahil 68'de kaydetmitir.

(220) Tahrici yukarda geti, oraya bak ila.

Syt

(r.h.)

451

mam

FA-t

ERF

TERCMES

selm getirmekle balarsn (duaya der):

"Allahmme inneselke en tusalliye al Muhammedin abdike ve nebiyyike ve reslike efdale ma salleyte al ahadin min halkke ecmain,

yle diyerek Reslullah'a

min."

salt-

(221).

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemyc salt- selm getirilmesi gere-

ken yerlerden bazlar da unlardr:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) zikredildiinde,

smi

iitildiinde.

Veyahut ismi yazldnda.

Veyahut ezan (ve kamet) annda.
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

_ Yamnda anldmda bana salt- selm getirmeyen adamn burnu yere srtsn (yeryznde srnsn) (222).
bn Habib (rahimehullah) hayvan keserken Nebiyyi zian'a salt- selm
getirmenin mekruh olduunu syler.
Suhnun (rahimehullah) (222a) taaccp annda salt- selm getirmenin mekruh olduunu syler. nk der, Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem)
ancak sevap talep etmek

iin salt-

selm

Esba, bn Kiim (rahimehullahydan

dr

ki,

getirilir.

rivayet ederek der ki:

"ki yer var-

orada Allah'dan bakasnn ismi anlmaz:

Hayvan keserken,

2 Aksrmak

annda.

Restllah"
yerde Allah'n ismini zikrettikten sonra "Muhammedn
Muhammcdin"
deme. Eer Allah'n ismini zikrettikten sonra "Sallallahu l
cmlenin bir evderse. Allah'n ismiyle birlikte zikretmi olmaz. (nk
gr kabullevelki cmle ile ilikisi yoktur). Eheb (rahimehullah) ayn
4
selm getirmek
nerek yle der: 'Hayvan keserken ve aksnrken, salt-
snnete uymak bakmndan iyi deildir.
Nesa (Ebu Davud, bn Mce) Evs b. Evs 'den rivayet etmilerdir. Cuma
gn kendisine ok salvat getirilmesini emrettiini Reslullah (sallallahu

Bu

iki

aleyhi ve sellem) rivayet etmitir (223).

(221)

Hane

b.

Abdullah

b.

Knyesi Ebu Rasidtir. Yemenin San a

Endls'e gitmitir. Afuka'da Hicr 100 ylna yakn rthal

Amrb. Hanek

b.

Mehdi

dir.

ehrinden ve tbiin'dendir. Nesr-i din iin

etmitir. Hadsin mellif Kaad lyaz'a gelen tariki ondandr.
Kavli Reslullah (s.a.v.)
(222) /mam Tirmizl. Snen. Ebvab'd-Daivat; Babu'n-li
edilmitir.
Revlcri'de 3539 No. ile Ebu Hreyre (r.aj'dan tahr
(222a)

hata
sebebi. Reslullahn ismiyle. Allah'n isminin karmasndan dolay
"
se. pheBismillah! ve sallallahu aleyhi gibi. Bismillahi vennebiyyi demek

Mekruh olmasnn

yapmaktan korkmaktr.
siz haramdr. Byle diyerek kesilen hayvann
c.2

s.

b.

eti

yenmez. Syleyen

114-115).

(223)

Ragme Enf

inam Nesa.

kfir olur. (Mtercim.

erh-i ifa

Snen. Kkabu l-Cum

Evsfra.J'dan tahri etmitir.

a: ksar's-Salati alen-Nebiyyi (s.a.v.)

Yevme l-Cuma. Evs

mam bn Mce, Snen. 5. Kitabu Ikameti's-SaJti 79. Bahtn

452

fi

Fadll-

"

RESLULLAH'A SALAT- SELM GETRLEN...

Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve setiem) salt- selm getirilmesi gereken yerlerden biri de mescide giritedir. Ebu shal b. aban der ki:

"Mescide giren kimsenin, Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve settem) Alahmme salli ve brik ve terahbam ala Muhammedin ve ftHM ve seflim
teslim" diyerek salt- selm getirmesi gerekir. Salt- selmdan sonra syle der: "Ellahmraagfr znubi ve lehli ebvabe rahmetlice".
(Ey Allah'm, gnahlarm affet. Ve bana rahmetinin kaplarn a).
Camiden
zamansa ayn salt- selm getirip, duay okur ve "Rahmet i kesrim yerine "Fadlike" der (224).

kt

Amr

h.

Dinar

(k.s.),

Allah Tel'nn;

"...ancak evlere girdiiniz zaman, Allah katnda meru olan mbarek, pek ho salk dileyiciyle kendinizden olanlara (m' inlere yahut
evde kimse olmad taktirde bizzat kendinize) selam verin.
Allah yetlerini (hkmlerini) size byle aklyor, olur ki anlarsnz (225),
yet-i celilesi hakknda yle der: "Eer eve girdiinde evde kimse yok1
sa yle selm ver* :

m
te

"(Esselm ak'n-nebiyyi ve rahmetullahi ve berekathu, esselm

aleyna ve alfl ibadillahissalihin, esselm alfl ehlil beyti ve rahmetullah
ve berekathu).

tbn Abbas (radyallahu anhma) buradaki evlerden murad, mescidlcrdir"

der. Nesai (rahimehullah) da yle diyor: "Eer mescidde kimse yoksa yle
selm ver (mescide girdiinde):

"Esselm al Reslillahi".

Eer evde

kimse yoksa o zaman yle selm

"Esselm aleyna ve al ibadillahissalihin"

A kame

(rahimehullah) 'den

yle

ver:

(226).

rivayet edilir:

Ben mescide girdiim zaman yle derim:

Cum'sti. 1085 No.

ile

ayn

raviden tahri rtmit ir.

Cum'ati ve Leyfcti'l- Cum'a'da

ayn

mam Ebu Davud.

Snen.

EUbu Fadti Yevml

raviden tahri etmitir.

nmm Buharf.

mam

Sahih. Kab's- ali Babu'l- Hades fi l- Mesrid'te hadisin bir kamm,

Mslim. SaMh. 6. Kitabi] Salar l- Msafirtne. 10. Babu Ma Ydculu ra Dahak i- Mesode.de 68 (713)
No He hadb metnmin tamama mam Neaa Snen. Kitabu'l Mesacid. "EMCavtu tnde Duhdi l-Maacid de

(224)

aym metni mam tbn Mce. Snen

4. Kitabu'l-Mesacid. 13.

Babu'd-Dua tnde Duhul. I-Meacid'te 771

Nah metni Hz. Fatmat'z-Zehn (rjj'dan 772 Nalu metni Ebu Humeydi's-Satdrden 773 Nam

mam

metni Ebu Hureyre (uj'dan tahri etmilerdir.

Ebu Davud, Snen KitabU's-SaMti Baban
n Fadli Kuud fi'l-Mescid'le Ebu HUrcyrc (rj.)'an tahri etmitir.
l

(223) yet-i celilesi hakknda yle der: 'Eer eve girdiinde kimse yoksa, yle adam ver": (EssaJam ak'n-nebiyyi ve rahmetlmhi ve berekathO, esseUmO aleyna ve ali ibadillaMs talihin, esselm ali ehlil beyti ve rahmetullahi ve berekath).
(226) mam tbn Ebt Hatim tbn Abbas (r.a.)'dan tahri etmitir diye. tmam Sytt (r.h.) Menabii 68 de

kaydetmitir.

453

FA- ERF

TERCMES

"Esselm aleyke eyyhennebiyy ve rahmetullahi ve berekathu,

lallah ve melaikethu al muhammedin."
Mescide girdii ve

sal-

kt vakit Ka 'b el-Ahbar (rahimehullah) 'n ayn e-

kilde syledii rivayet edilir.

Ancak

salt-

selm olduunu zikretmez.

lbn aban (rahimehullah) syledii hususa Reslullah'n kz Fatma 'nn

rivayet ettii hadsle istidll etti. fotma (radyallahu anha) Reslullah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) mescide girdii zaman byle yaptn rivayet etmitir (227).

Bunun

benzeri, Ebu Bekir b.

Amr b. Hazm 'dan

rivayet edilmitir.

Ancak

selm ve rahmeti zikretmemitir.

Biz bu hads- erifi ikinci ksmn sonunda zikrettik. htilf, hadsin
zmdadr. (Yani Hz. Farma 'dan rivayetledir).
i

lf-

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellcmye salt- selm getirilen yerler-

den

nn

cenaze namazdr. Cenaze namaznda salt- selm okunmassnnet olduu Ebu mame (radyallahu anh) (228)'den rivayet edilir
biri de,

(229).

Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) salt- selm getirilen yerlerden biri de, (resm ve gayri resm) mektuplardr. Mektup besmeleden sonra
yazlrd. Reslullah'n zamannda byle bir ey yoktu. Bu, Mslmanlarn
yaptklar bir itir. Sonradan ihdas edilmitir. Kimse bu iten dolay Mslmanlar ayplamad. Beni Haim iktidar zamannda bu icad edildi. Yery-

znn her tarafndaki Mslmanlar ayn ekilde hareket ettiler. Mslmanlardan bir ksm ise mektuplarnn sonunu salt- selm ile balarlard. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor ki:

- Kim ki bir kitapta salt- selm yazarsa. O kitapta benim ismim

bulunduu mddet melekler onun

iin istifar eder.

Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) salt- selm getirilen yerler-

den

biri

namazda oturulardaki teehhdden sonradr.

Ebu'l-Kasim; Halef b. brahim, Kerime binti Muhammed, Ebu'l-Heysem

Muhammed b. Yusuf, Muhammed b. smail. Ebu Nuaym, akk b. Sele-

me'den El-Ame.

(227) Hz.

Fatma

(r.a.)

'dan hads-i erifi

bn MSce

tahri etmitir. Tahrici

224 No. da

geti,

oraya

bakl.
(228)

doup

Ebu mamc, S'd b.

eref-i ryet-i nebevi

Sehl

ile

b.

Hanfb. Vhib

merref olmu

Asr- saadette
ve taraflarndan knyelenmi vc teberriik verilmi zeb.

el-Alm

b.

S'lcbcti'l-Ensari'dir.

vattandr. Hicri 100'dc imha! eylemitir. Hads-i mrscl-i sahabdir.

(229)

mam

Ncsa. Snen. Kitabl-Cenaiz. Babtfd-Dua-da

454

Ebu

mamc

(r.a.)dan tahri etmitir.

SALT- S E LAM' IN KEYFYET HAKKINDADIR

Abdullah bn Mes 'ud (radtyallahu ann) 'den rivayet edilmitir. Eter ki: Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

Sizden biriniz namaz kld zaman yle desin: "Ettehiyyat Hllaesselm aleyke eyyhennebiyy ve rahmetu lahi ve berekth esselm aleyna ve al ibadillahissalihin." Zira
siz bunu sylediiniz zaman, yerde ve gkte bulunan her salih kula isabet eder (230).
hi vessalavat vettayyibat

te bu,

Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) salt- selm getirilecek yerlerden biridir. Teehhdden nce;

(Ehed en

lailhe illallah. ..dan nce) sylenmesi snnettir.

Malik (rahimehullah). tbn mer (radtyallahu anh)'m teehhdden sonra

ve selm vermek murad ettii zaman bunu sylerdi:

(Esselm aleyke eyyhennebiyy...)

bn mer (radyallahu anh) gibi demeyi mstahab grrd. Muhammed b. Seleme yle der: "mam Malik, ie ve bn mer (radyallahu anhm)'dan nakledileni murat etti ki, ie ve bn mer (radyalSelmdan nce

lahu anhma) selm annda;

"Esselm aleyke eyyhennebiyy ve rahmetullahi ve berekth, esselm aleyna ve al ibadillahissalihin esselm aleyhim." derlerdi.
Ehl-i ilim, insann her selm verme (namazda) annda, ins ve cin ile
meleklerden gkte ve yerde bulunan her salih kula niyet etmesinin mstehap

olduunu

mam Malik

syler.

"Mecmua" da yle

der:

m selm verdii zaman;

"mama

uyan herkesin, ima-

"Esselm alennebiyyi ve rahmetullahi ve berekth, esselm aleyna

ve al ibadillahissalihin, esselm aleykm" demesini iyi grrm.

BLM
SALT- SELMIN

KEYFYET

Hocam; Ebu shak brahim b. Cafer, Kad Ebu'l-Esba, Ebu Abdullah

b. Attab, Ebu Bekir b. Vakd, Ebu sa, Ubeydullah b. Yahya b. Yahya elLeys, Yahya b. Yahya el-Lcys, mam Malik, Abdullah b. Ebu Bekir b. Hazm,
babasndan, o da Amr b. Sleym ez-Zrki'den rivayet edilmitir. Zrki der
ki:

"Bana Ebu

Hmeyd es-Saidi,

aleyhi ve sellem)'e

yle

bir

ksm sahabenin Reslullah (sallallahu

dediklerini haber verdi' V

(230) Tahriri 210 ve 211 No.lu tahrilerde geti, oraya bakla.

455

FA-t

ERF

TERCMES

Ey Allah'n Resll Sana nasl salt- selm getirelim?

ResIulIah (sallallahu aleyhi ve setlem) buyurdular:

Siz yle deyiniz: "Allahmme

kema

ve zrriyyetihf,

Muhammedin ve ezvacihi
Ve brik alfi Muhammedin

al

salleyte al Ibrahime.

ve ezvacihi ve zrriyyetihi

mecid."

salli

kema barekte al brahme inneke hamidn

(231).

Malik 'in Ebu Mes 'ud el-Ensari (radyallahu anh) 'dan rivayet ettii hadsde yle buyurdu (aleyhissalt vesselm):

Siz yle deyiniz:

'Allahmme salli

Muhammedin ve lihi, keMuhammedin ve al li Muham-

ma salleyte al

al

Ibrahime ye barik al
medin kema barekte al Ibrahime fil 'lemine, inneke hamidn mecid.

Selm
Ka'b

Teehhdde rendiiniz

ise

gibi syleyiniz!" (232).

Vere (radyallahu annj'nn rivayetinde

b.

"Allahmme

salli

ise

yle

zikredilir:

Muhammedin ve li Muhammedin, kema salbarik al Muhammedin ve li Muhammedin ke-

al

Ibrahime ve
barekte al Ibrahime inneke hamidn mecid." (233).

leyte al

ma

Ukbe

mir

b.

(radyallahu anh) 'm rivayet ettii hads-i erifte

ise

yle

varid olmutur:

"Allahmme salli al Muhammedin ennebiyyilmmiyyi ve al li Muhammedin." (234).

(23

desena

2 0. 2
1

Musa

b,

No.lu lahrilerc baklabilir. Ayrca

smail'de

mam Mslim.

mam Bahan. 60. Kitabu

Sahih. 4. Kitabs-Salt:

17.

Enbiya: 10. Babu Had-

Babu's-Salti ale'n-Nebiyyi

(s.a.v.)

66 (406) Nalu-meini K'b b. Ucn (r*.)'dat\ tahri etmitir. Ebu Humeydi'sSaidrden

de ayn kkab ve ayn bahta Butun tahri etmi. mam Mslim: ayn kitab ve ayn babta 69 (407) No.
ile tahri etmitir.
Tirmizt. Snen Ebvab Tefsiri'l-Kur'n ve Min Sureti l-Ahzab 'da 3218 No.
ile Ebu Mes'udV-E/sar'den mam Ebu Davud, Snen. Khab's-Salt
BabuVSalt ale'n-Nebiyyi (sa.v)
"Bade t-Teehhd" de Kaih b. Ucrt (r.a.)'dan. Ebu Humeydi'sSaid' den Kaad /yaz in ifa metnine
Ba'de'l-Tesehhdi.

mam

ald rivayeti Ebu Mes'ud'l-Ensarf'den, Ukbe b. mlr'dm ifa metninde geen hadsleri tahri etmitir. mam Ncsa. Snen. Babul- areti bi
sbui fit-Tcehhdil-Evverde Abdullah b. Mes'ud
l-

(rf )'dan

Ebu Musa'dan, Ibn Abbas (ri.J. Cbir fraU'dan

Mace, Snen.
No.lu metni

Ayn

5.

bn Mes

kitab. 25.

mam

gelen rivayetleri tahri etmitir.

Ibn
Klab'l-lkameti's-Salti ve's-Snneti fiyha. 24. Babu Ma Cae fi't-Tesehhd'de 899
udfr.a.) 900 No.lu metni Ibn Abbas (r a.) 901 No.lu metni Ebu Muse'l-Es'ari'den.
s-Salti ale'n-Nebiyyi (s.a.v.) de 903 No.lu metni Ebu Saidil-Hudri
(r.a.)'dn

Babu

904 No. h metni Kib b. Vere (r.a.)'dmn 905 No.lu metni Ebu Humeydi s-Said'den tahri etmitir.
Timizi Snen. EbvabVSalit: 215 Babu Ma Cae (Tl- Teehhd de 289 No.lu metni Abdullah b. Mes'-

mam

ud'dan 216. Babun Minh Eyda'da 290 No.lu metni Ibn Abbas (ramdan tahri etmitir.
(232) Tahriri 231'de geti, oraya bakla. (233) Tahrii 231'de geti, oraya bakla.
(234) Tahrii 231'de
geti,

oraya bakla.

456

SALT- SELMIN
Ebu Said el-Hudri 'nin

KEYFYET HAKKINDADIR

rivayet ettii hadste de

yle

zikredilir:
-

"Allahmme

salli

al

Muhammedin

abdike ve Reslike." (235).

Hocalarm; Ebu Abdullah et-Temim ve Ebu Ali el-Hasan b. Tarif enNahvi, Fakh, Ebu Abdullah b. Sa'dun, Ebu Bekir el-Mutavil, Ebu Abdullah el-Hkim, Ebu Bekir b. Darim el-Hafz, Ali b. Ahmed el-cl, Harb b.
el-Hasan, Yahya b. el-Msaviri, Amr b. Halid, Zeyd b. Ali b. el-Hseyn,
babas Ali, babas Ali b. Ebu Talib'den rivayet etmitir.
Ali b.

Ebu

Talib (radyallahu anh) der ki:

Onlar, (aadaki salavat-t erifedeki kelimeleri) RcsluIIah (sal

hu aleyhi ve sellem)

elleriyle sayarak

"Benim elime Cebrail onlar sayd,

lalla-

yle buyurdu:
izzet sahibi olan

Rabbin katndan

byle indi dedi." (Gelen salavat udur): "Allahmme salli al Muhammedin ve al li Muhammedin, kema salleyte al brahime ve al li
brahime inneke hamidn mecid. Allahmme ve terahham al Muhammedin ve al li Muhammedin, kema terahhemte al brahime ve al
li brahime inneke hamidn mecid. Allahmme ve tahannen al Muhammedin ve al li Muhammedin kema tehannente al brahime ve
al li brahime inneke hamidn mecid. Allahmme ve sellim al Muhammedin ve al li Muhammedin kema sellemte al brahime ve al
li

brahime inneke hamidn mecid."

Ebu Hreyre'den
lem) buyuruyor

(236).

rivayet edilmitir. Reslullah (sal! ali ahu aleyhi ve sel-

ki:

Kim ki, bize (yani) ehl-i beyte, salt- selm getirdii zaman en stn mkfat almakla

memnun olmak

"Allahmme salli al Muhammedin

hatmminine ve zrriy yetini ve ehl-i
hime inneke hamidn Mecd." (237).
Zeyd

b.

isterse

yle

desin:

en-Nebiyyi, ve ezvacihi ttmmebeytini, Kema salleyte al

Harice el-Ensar'den rivayet edilmitir. (Der

bra-

ki):

Reslullah (sallallahu aleyhi ve se//em)'e, sana nasl salavat getireyim

diye sordum. Bunun zerine yle buyurdular:

"Namaz

(btn art ve rk imleriyle) klnz. (Rk, scd ve

sonunda) dua yapnz. Sonra yle deyiniz: Allahmme barik al
(235) Tahrici

23Pde

geti,

namazn
Muham-

oraya bak ita.

mam BeyhakVmn uab't-lyman adl eserinde tahri elliini mam Syt, Menahil. 68'de

(236)
kaydetmitir.

(237) mam Ebu Davud. Snen. Kiiab's-Salt: BabuVSalti ale'n-Nebiyyi

jehhd" dc-Ebu Hreyrr(r.a.rdan tahri etmitir.

457

(s.a.v.)

"Ba'de't-Te-

FA

ERF

TERCMES

medin ve al li Muhammedin kema barekte

midn mecid." (238).

al

brahime nneke

Slme el-Kindi (radyallahu anh) 'dan rivayet edilmitir. Der

ha-

ki:

Hz. Ali (radyallahu anh) bize Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemye

getirilecek olan salt yle retiyordu:
"Allahmme dahiyelmedhuvvati ve barielmesmkti ic'al eraife salavatike ve nevamiye berektike ve re'fete tehannnike al Muhammedin abdike ve Reslike el-Fatihi lima ulike velhatimi lima sebeka ve'lmul'inilhakka bilhakk, veddamii liceyati'l-e'batli kema hummile fadtala'a biemrike litaatike mustevfzen fi merdatike vaiyen livahyike hafzen Kahdike mazyen al nefazi emrike hatt evra kabesen likahisin
lullahi tesll biehlihi esbabeh bihi hdiyet el-kulubu bade havdati'lfiteni ve'l-ismi ve ebhece m udi ha ti M -a' la m
ve nairati'l-ahkmi ve
Munirati'l-islmi fehve eminke el-me'muni ve hazinilmike'l-mahzum
ve ehidke yevmeddini ve beiske ni'meten ve Reslke bilhakk rahmeten. Allahmme jfsah leh fi adnike veczihi mudaafati'I-hayri min
fadlike mhenneatin leh gayre mkedderatin min favzi sevabike'lmahlli ve cezil-i ataike'l-ma'hli. Allahmme e'il al binainnasi binaeh ve ekrim mesvah ledeyke ve nzleh ve etim leh nureh ve eczihi
min inbiasike leh makbule '-ehadeti ve mardiy ye'l-mekaleti za mantkin adlin ve huttatin fasln ve burhann azmin."
i

Yine Hz. Ali'den (radyallahu anh) Nebiyyi zian efendimize getirilecek

selm hakknda rivayet edilmitir. (Hz. Ali):
"Gerekten Allah ve melekleri, Peygambere salt ederler (eref ve
yceltirler). Ey iman edenler! Siz de O'na salt edin (Allahmme
salt-

ann

al

Muhammedin,

deyin).

Ve gnlden

salli

teslim olun."

Ayet-i kerimeyi okuyup

yle derdi:
"Lebbeyke Allahmme Rabbi ve sa'deke salvatllahi

el-Berri er-

Rahim velmeliketilmukarrebini vennebiyyin vessddkne ve'-hedai

vessalihin ve

ma

sebbeha leke min ey'in ya Rabbe'l-lemin al

Mu-

hammedibni Abdullahi hateminnebiyyine ve seyyidil-mrselin ve imami'lmuttekin ve Resl-i Rabbi'l-lemn e-ahidi'l-Beiri ed-Dai ileyke bi
iznike es-Siraci'l-mniri ve aleyhi's-selm." (239).

Abdullah

b.

Mes'ud (radyallahu anh)'den syle

rivayet edilir.

"Allahmme ic'al salvatike ve berektike

ve rahmetike al seyyidi'lmrseline ve imami'l-m uttaki ne ve hateminnebiyyin Muhammedin abdike

(238) Zeyil 7 Haricct'l-Ensurinn rivayet etlii hadsi

etliini

mam Syli (r.h.) Mcnahil 68'dc kaydetmitir.

mam TabcranVmn Mu'ccmiTI-Evsat'da ve bn Ehi cybc'mn Musannef inde.
Sreninde tahri ettiklerini mam Syli (r.h.) Mcnahil. 69 da kaydetmitir.

(239)

surun

mam Dcylcml'tvm Msncd'l-Firdcvsle tahri

458

Saki

b.

Man-

KEYFYET HAKKINDADIR

SALT- SELM 'IN

ve ResAlike imami'l-Hayri ve ResU'r-Rahmeti, Allahmme bashtt makarnen Mahmuden yebltuhu f ihi'l-evveline ve'l-hirin. Allahmme salli
al Muhammedin ve al li Muhammedin kema salleyte al brahime
ve al fili brahime inneke hamidn mecid. Ve barik al Muhammedin
ve al li Muhammedin kema barekte al brahime ve al li brahime

inneke hamidn mecid." (240).

Hasan Basri yle diyor idi: Muhammed Mustafa'nn (salla! lahu aleyhi
ve sellem) havz- kevserinden kana kana imek isteyen kimse yle salt getirsin:

Muhammedin

ve al lini ve eshabihi ve evlfidihi ve muhibbihi ve mmetini ve aleyna ma 'ahum ecmain, ya erhamer-

"Allahmme

salli al

Kahimin."
Tavus, bn Abbas (radyallahu anh) 'dan rivayet ediyor.
y ali ahu anh) yle diyordu:

bn Abbas (rad-

"Allahmme tekabbel efaate Muhammedin'il-Kbra verfe'

derecateh'l-ulya ve atihi su'leh fi'l-hireti ve'l-ul kema ateyte brahime ve Musa."
Vheyb

(241).

b. el-Verd,

duasnda yle

derdi:

Muhammeden efdale ma seeleke nefsini, ve a'ti

Muhammeden efdale ma seeleke lehu ehadun min halkke ve a'ti Muhammeden efdale ma ente mesuln leh ila yevmi'l-Kyameti." (242).
"Allahmme

bn

a't

li

Mes'ud (radyallahu anh)'m yle dedii

rivayet edilir:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) a salt- selm getirdiinizde

(dikkat ediniz)

O'na

selm 1 gzel getiriniz. Siz bilmezsiniz, belki O

1

salt-

O salt- selm (kabul olup) kendisine tebli olunur.

(Mesel) yle deyi-

niz:

"Allahmmec'al salvatike ve rahmetike ve bertike al seyyidi'lMrselin ve imami'l-Muttakin ve Hatemi'n-nebiyin Muhammedin abdike ve Reslike imami'l-Hayri ve Resli'r-Rahmeti Allahmme ib'ash makamen Mahmuden yagbituhu el-evvelune veM-Ahirun. Allahm-

me salli al Muhammedin ve al li Muhammedin kema salleyte al brahime inneke hamidn mecid. Allahmme barik al Muhammedin ve
al li Muhammedin kema barekte al brahime inneke hamidn mecid." (243).
(240)
b.

mam bn

Mcc. Snen.

5.

Kifabu knmctiVSalti vc Snneti fiyha'da 906 No.

ile

Abdullah

Mes ud rr.a.Vdan tahri etmitir. mam Syt(r.h) Menahil 69 da mam Beyhak'nin uab'1-yman'da

tahri ettiini kaydetmitir.

(241

mam smail el-Kaad

'Fadlu's-Salf da tahri etmitir, diye

mam Syti (r.h.) Menahil 69*da

kaydetmitir.
(242)

bn

l-Verdi.

sel olarak rivayet

Ad Abdulvehhab 'dr.

Vvheyb lkabdr Knyesi Ebu Osman dr. Afa'dan mr-

etmitir. 153 H. de irtihal etmitir.

(243) Tahrici 240 No.lu tahricte geti

Bakla.

459

tFA-l

ERF TERCMES

ReshUah (sallallahu aleyhi ve sellem)a uzun uzadya salt- selm getirmek ve O'nu ok ok medhetmek hususunda ehl beytten ve ashabdan rivai

yet edilenler oktur.

bn Mes *ud (radyallahu anh) *n

"Size retildii gibi

selm" sz ile Reslullah (sallallahu aleyhi ve scllem) onlara teehhdde

okunacak olan duay retirken buyurduu:
"Es-selm aleyke eyyiihe'n-nebiyy ve rahmetullahi ve berekfithu esselm aleyna ve al ibadillahi Vsalihin" szdr.
Hz. Ali (radyallahu anh? m teehhdnde yle varid olmutur:
"Es-selm al nebiyyillahi, es-selm al enbiyaillahi ve Reslihi,
es-selmal Resulillahi, es-selm al Mhammedni Abdullah!, aleyna
ve ale'l-m'minine ve'l-m'minai men gabe minhm ve men ehide. Allahtlmmagfir II Muhammedin ve tekabbel efaateh vafir li-ehli beytihi vaflrli ve Hvalideyye ve ma veleda verhamhma es-selm aleyna
ve al ibadiUahissalihin. Es-selm aleyke eyyhennebiyy ve rahmetllah ve berekthu." (244).
Hz. Ali (radyallahu anh) 'den rivayet edilen bu hads- erifte Reslullah 'a
(sallallahu aleyhi ve sellem) mafiretle dua edildii zikredilir. Yine Hz. Ali
(radyallahu anh/den rivayet edilen salt- selm hakkndaki nceki hadste ise "Rahmet** ile Reslullah 'a (sallallahu aleyhi ve sellem) dua edildii
zikredilir. Bundan baka, merfu ve maruf olan hadslerden hibirinde zikredilmedi (rahmet ve mafiretle Reslullah'a dua edilmesi).
Ebu mer b. Abd 'l-Bcrr ve bakas
gre sahiptirler: Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)* e "rahmet" ile dua edilmez. O'na ancak kendisine
has olan "Salt ve bereket** ile dua yaplr. Peygamber (sallallahu aleyhi
ve sellem)* den bakasna 4 'rahmet ve mafiret'* ile dua edilir.
Ebu Muhammed b. Ebu Zeyd, Reslullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem)
salt- selm getirirken "Allahmme irham Muhammeden ve li Muhammedin kema terahhamte al brahime ve li brahimc" diye sylerdi. Bu
dua hads-i ahinde zikredilmedi. bn Ebu Zeyd in delili ise; Reslullah'n
(sallallahu aleyhi ve sellem) selm retirken;
"Esselm aleyke eyyhe'n-nebiyy ve rahmetullahi ve berekthu*'
szdr.
i

BLM
RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE
SELLEM)'E SALT- SELM GETRMENN VE O'NA DUA

ETMENN FAZLET

Ahmedb. Muhammed; Kad Yunus b. Mugis, Ebu Bekrb. Muaviye (bn

Ahmer), Nesa, Sveyd b. Nasr, Abdullah, Hayvete b. reyh, K'b b. Alkarne, Abdurrahman b, Cbeyr, Abdullah b. Amr (radyallahu annj'den rivayet edilmitir. Abdullah b. Amr (radyallahu anh) ben Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemy'm

yle buyurduunu

(244) 239 da zikredilen kaynaklar baklmaldr.

40

iittim:

KEYFYET HAKKINDADIR

SALT- SELMIN

SZ mezzini (ezan okurken) ittiiniz zaman, nn eledii fibi ayleym-M Sonra) bana salMi dm getirin. nk kim ki bana bir kez sat ederse, Allah ona on kere salt (rahmet) eder. Sonra da benden kurtulu yolu dileyiniz. nk o cennette yle bir derecedir ki, ona ancak
Allah'n kullarndan salih ve derecesi byk olan lyk olur. Kim benden kurtulu yolu talep ederse ona efaatim verilir (245).
Enes

Mlik (radyallahu anh) rivayet

b.

eder. Reslullah (salklah u aleyhi

ve sellem) buyuruyor:

Kim bana bir kere salt ederse,

eder) ve

Allah ona on kere salt (rahmet

Derecesini de on kat ykseltir.

onun on gnahn balar.

Bir rivayette:

"Ona on sevap

verilir" diye varid

olmutur

(246).

Enes'den rivayet edilmitir. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdu:

Cebrail bana seslendi ve dedi

Allah ona on rahmet verir.

On

ki:

"Kim sana

bir kez salt ederse,

da derecesini ykseltir"

Abdurrahman b. Avfm Reslullah'dan

rifte yle buyurmutur:

rivayet

(247).

etmi olduu

e-

hads-i

Ben Cebrail'e uradm. Cebrail bana yle dedi: Sana mjde edeAllah Tel buyuruyor: "Kim sana selmet dilerse, ona selmet veririm. Kim sana salt ederse, O'na rahmet ederim." (248).

rim

ki,

(245) Anam Nesat. Snen. KHabu'l-Ezan. Es Satara Ale'n-Nebiyyi (sallallahu aleyhi ve sellem) "Bade-IEzani" de Abdullah b. Amr (r.a.)'dan tahri etmitir
Mslim. Sahih. 4. KitabVSalt. 7. Babu's-

mam

tihbabi'l-Kavli Misle Kavli'l-Muezzini...'* de

Abdullah b.

Amr (r.a.)'an

1 1

(384) No.lu metni tahri

etmitir.

(246)

mam Beyhaki'nin metindeki lfzlarla Enes b.

Mlik 'ten tahri ettiini

69 da kaydetmi, manen mtekarih olann da Hkim ve Nesa'de

(247) tbn Ebi

eybe

nin Musned'inde tahri ettiini

mam

mam

tahri

mam Syli;

olunduunu

Menini I.

bildirmitir.

Syi. Menahil. 69 da kaydetmitir.

mam

mam

Beyhaki'nin "uabO'l-tyman' da sahihlediini.

(248)
Hkim in tahri ettiini.
S0ytUHr.h.) Menahil 69 da kaydetmitir. Hadsin metnini ifa arihi Hafac. C.3. Shf. 539'da: "rme
Abdurrahmanebne Avf kine yOlazimfl Reslullah'i (sallallahu aleyhi ve seBem) ve yahdimuhu Leylen ve
Neharen fc etbaahu Icyleten ve kad Harecehu min menzilini fedahale Haitan ve Seccde scuden tavtylen
hatt zanne innehu kubiza
leke? fe

Ahberehu

bi

ma

Ruhahu

fe

bek, fe Kaale lehu ResluUahi (sallallahu aleyhi ve sellem):

batara bi balihi fe kale lehu:

Caen! Cibril ve Ahbereni bi enne Allahe Yekulu

T': Men Selleme aleyke sellem tu aleyhi ve men sall aieyke salleytO
Ve Hre

hadisin

tam metnini vermitir.

461

kren tehu
-kri esahhu

aleyhi fe secedt

hadlsOn SahihO'l- Metni ve's-Senedi ve Kaale'l-Hakim: La A'lemu

minh" ekliyle

Ma

fi

secdeti

FA-t

ERF

TERCMES

Ayn hads, EbuHreyn,

lah b.

Mlik b. Evs b. el-Hcdesan (249) ve UbeydulEbu Talha (radtyallahu anhm)'n rivayetinde varid olmutur.

Zeyd

b.

el-Hubab (radtyallahu anh)'dan

Reslulah (sallallahu aleyhi

Kim

Der ki: Ben

ve sellemyin yle buyurduunu iittim:

"Allahmme

ki,

Muhammedi n

al

salli

rivayet edilmitir.

ve enzilh

el-

mnzelelmukarrebi indeke yevmelkyameti" derse ona benim efaatim

vacip olur (250).

bn

Mes'ud

(radtyallahu aisAj'den rivayet edilmitir. Reslulah buyuru-

yor:

Kyamet gn bana en yakn olan, benim efaatma en lyk olan,

bana en ok salt- selm getiren kimsedir

(radtyallahu anh). Reslulah 'dan rivayet ediyor. Buyuru-

Ebu Hreyre
yor

(251).

ki, (alcyhissaltti

vesselm):

Kim bir kitapta bana salat- selm getirirse (yazarsa) benim ismim
o kitapta bulunduu mddet, melekler, onun

mir b.

iin istifar ederler (252).

Rab'ta *nn, Reslullah'dan (sallallahu aleyhi ve sellem)

yle

iittii

rivayet edilir.

Kim bana bir kere salt- selm getirirse, ona melekler salt- selm

getirir.

bey

Kul, salt- selm

Ka 'b

b.

az getirsin, isterse ok (253).

ister

(radtyallahu anh) 'dan rivayet edilmitir:

zaman- saadetle doup Takat seref-i slm ile merref olmas teehhr eden Muhadraminden olmMlik b. Evs b. ehHedesan'm Ktb- Sittc'dc rivayeti vardr. H. 92'de irtihal eyledi. Hz. merb. Hattablr.a.) dan olan bu rivayeti ihab Hafac. ifa erhi. C.3. Shf. 536 da nakletmi^
Reva An mer b. Hattab radyallahu anh nnehu (sallallahu aleyhi ve sellem) Harece Yeteberreze
tir.
(249) Tabinden olup

"

men Yetbauhu

ve Icm Yccid

fc fezia

mer

vc elbauhu

"

lenahha anh hatt refaa Re'suhu fe kaale lehu:

fe

ben

Smme

kaale

li

nne Cbrile elan

ve Refaah are dercalin"

(250)

mam Ncsa.

de Abdullah

de

b.

mam

fekaale:

bi

Mazharihi

Ahsente ya

Men

fe

vecedehu Sac'den

mer

fi

irbetin

litenahhaytahu anhu teedd-

Salla aleyke vahidetn Sallallah aleyhi

aren

Buhar. Edebl-Mfredtc.

Snen. KitabV Sehv. Fadl't- Teslim alen- Nebiyyi sallallahu aleyhi ve sellem

Ebi Ta/ha dan rivayeti tahri etmitir. Aynca

mam Ahmedfr.h.) bn Hibban ve Hkim

hadisi tahri etmilerdir.

(251)

mam Tirmizi.

de Abdullah
(252)
elliini

b.

Babu Ma Cac fi Fadlis- Salti Ale n-Nebiyyi

etmitir. bn Hibban da hadisi lahri etmitir.

Snen. Ebvab's-Salti. 21

Mes'ud

(r.a.)'dan tahri

mam TaberSn, Mu^cem

mam Syt (r.h.) Menahil.
l-

Evsafda; Ebu
Shf.

- eyh.

(s.a.v.)

Kitab s-Sevab'ta zaif bir senedle tahri

69 da kaydetmitir.

mam

bn Mcc. Snen. 5. Kiiabu kameti VSalti veV Snneti fyha 25. Babu s-Salftti Ale'n(253)
Nebiyyi sallallahu aleyhi ve sellem'de 907 No. ile mir b. Rebia (J'dan tahri etmitir.

462

SALT-

KEYFYET HAKKINDADIR

SELM'IN

Rcslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) gece

buyuruyordu:

le

ci

yansndan evvel kalkp y-

Ey insanlar! Allah' zikrediniz, (birinci) sra fr geldi. Onu, ikintakip edecektir. lm, tm varl ile geldi.
bey b. Ka'b (radyallahu anh) der ki:
Ey Allah'n Resul! Ben sana ok salt getiriyorum.

fr

yaptm

Kendim

iin

dua zamanndan ne kadarn sana ayraym?

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem):

Dilediin kadar, buyurdu.

Vbey

b.

Ka b (radyallahu

anh):

Drtte birini.
Dilediin kadar. Eer fazla zaman ayrrsan o senin iin hayrldr.
te biri, ya Reslailah!
Dilediin kadar. Eer fazla vakit ayrrsan o senin iin hayrldr.
Yarsn?
Dilediin kadar. Eer fazla vakit ayrrsan o senin iin hayrldr.
Bunun zerine Vbey

Kab

yle
Kendim

b.

yle ise,

der:

iin olan dua vaktimin tumunu sana

ya Reslailah!
salt- selm getirmeye hasredeyim.
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem):

Bylesi sana yeter.

Gnahlarn

Ebu Talha (radyallahu anty'dan

balanr

(254).

rivayet edilmitir.

Der

ki:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve se/fem)' in yanma girdim. Kendisinde (daha

nce asla) grmediim bir holuk ve sevin iinde olduunu grdm. Hemen bunun sebebini kendilerinden sordum. Bunun zerine Reslullah (sal-

rail

yle buyurdular:
Beni o honudluk ve sevinten ne meneder ki, imdi biraz nce Cebyanmdan kt. Cebrail bana Rabbimden mjdelerle gelmiti. (Ceb-

rail

bana dedi

lallahu aleyhi ve sellem)

ki):

"Allah beni sana gnderdi. Sana mjde vereyim; mmetinden hibir

kimse yoktur ki, sana bir kere salt getirsin de, Allah ve O'nun melekleri o bir salt sebebiyle o kimseye on kez salt getir meinler (255).
Cbirb. Abdullah (radyallahu an/j'dan rivayet edilmitir. Der ki: Resve sellem) buyurdu:
ezan iittii zaman:

lullah (sallallahu aleyhi

Kim

(254)
b. Ka'b

(255)

ki,

mam Timizi

Snen. Ehvabu Sfatr

fr-.aj 'dan tahri

mam

JVesaf.

etmi ve

1-

Kyame: 24.Babn'de 2459 No.lu hads

olduunu kaydetmitir.

metnini

bey

rivayetinin senedinin hasen

Snen. Kilab's- Schv. Babu'l-Fadli fiVSalti ale'n-Nebiyyi (sallallahu aleyhi

ve sellem) de Ehu Talha

(r a

ydan

tahri etmitir.

463

FA- ERF

TERCMES

"ABahmme Rabbj hazihi'd-da've't-tmme ve's-salati'l-kaimeti a'ti

Mahammeden el-vesilete ve'l-fazlete ve'd-deracete'r- rafitte veb'ash
nekancn Mahmuda, ellezi va'adteh" derse, o kimseye kyamet gn
benim efaatim

hell olur (256).

Ebi Vakkas (radyallahu anh)'an rivayet edilmitir:

Kim ki, ezan iittii zaman:
"Ve ene ehed en Lflilahe illellah vahdeh la erike leh ve enne
Mnhammeden abdhu ve Reslhu. Radyt billahi Rabben ve bi Mufeammedin Reslen ve bilislmi dinen" derse, onun gnahtan balanr
Sa'd

bn

b.

Vchb (radyallahu anh)

rivayet eder. ResluIIah (sallallahu aleyhi ve

sellem) buyuruyor:

- Kim ki, bana salt- selm getirirse, o kimse bir kle azat etmi

gibi

sevap nur.

Baz hads- eriflerde yle varid olmutur:

Bana yle kavimler gelirler ki, ben onlar ancak bana getirdikleri
aalftt-a sdam'n okluu sebebiyle bilirim.
Dier bir hads-i erifte ise, yle Duyurulmutur:
- Sizden, kyamet gnnn korkusundan ve duraklarndan ilk nce
i

kurtulannz bana ok salavat getireninizdir.

Ebu Bekir (radyallahu anh)'en rivayet edilmitir:

ResluIIah (sallallahu aleyhi ve sellem)e salvat getirmek, souk su-

yun atei sndrmesinden daha ok gnahlar yok

selmet dilemek

eder. Resl-i
ise, kleler azad etmekten daha efdaldir
(258).

Ekrem 'e

BLM

RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE

SELM GETRMEYENN ZEMM VE
GNAHI

SELLEM)' E SALAT-

E-ehid Ebu Ali; Ebu'l-Fadi b. Hayrun, Ebu'l-Hasan es-Sayraf,

Ebu Ya'l, Es-Sinc, Muhammed b. Mabbub, Ebu sa, Ahmed b.
brahim
JC*/,

ed-Dcmki, Rebiy b. ibrahim, Abdurrahman b. shak, Said b. Ebu Said;

Ebu Hreyre (radyallahu anh)'en rivayet edilmitir. Der ki: ResluIIah
(sallallahu aleyhi ve sellem)

OStyttmmBuhT.

buyurdu:

Sahih. KitabuM- Ezan Babu'd-

Dua nde

n-

Nida da Cibirb. Abdullah

tthri etmitir.

(257>

mam Mslim.

pca Scmahu...

(r.a

/dan

Sahih. 4. KitabVSalti. 7. BabuVlihbabil-Kavli

Misle kavli l-Mezzin Lib. Ebi Vakkas (r.a.)dm tahri cimisr.

13 (386) da S'd

fr.J^Me^^

Bek "'S 'S' dd'k

* > 0k,n tohr * cdUmi' tir

(r

'

464

SyW

RESLULLAH'A SALT- SELM GETRMEYENN...

Yannda ismim anlp da bana salat- selm getirmeyen kiinin burnu yerde srnsn. Ramazan girip de gnahlarn afvettirmeden Ramazan kp giderse o kimsenin de burnu yerde srnsn. Yannda anas
babas ihtiyarlar da, kendisini cennete sokmazlar. Byle kimsenin de
burnu yerde srnsn (259).
Abdurrahman, zannedersem, Ebu Hreyre rivayetinde;

"Veyahut ana babadan biri" demitir.

Ebu Hreyre (radyallahu anh)

in rivayet ettii

dier

bir hads-i erifte:

Resl-i Ekrem (sallallahu aleyhi ve sellem) minbere kt, min dekt min dedi (1). Sonra bir basamak daha kt, min dedi. Bunun zerine Muaz tekrar tekrar min demesinin
di.

Sonra bir basamak daha

sebebini Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)\ sordu.

"Cebrail bana gelerek dedi ki: Yannda ismin zikredilir de sana salflt-
selm getirmeyen kimse bu halde iken lrse, cehenneme girsin, Allah
onu rahmet ve mafiretinden uzaklatran. Amin de. Ben de min de-

dim. Kim Ramazan ayna ular da, onun orucu-ibadeti-kabul olmaz.

Ve o kimse byle iken lrse, cehenneme girsin, Allah onu rahmet ve
mafiretinden uzaklatran dedi ve bana da min de, dedi. Ben de min
dedim. Kim annesine, babasna veyahut bunlardan birine ular da onlara bakmaz, bylece lrse o kimse cehenneme girsin, Allah onu rah-

met ve mafiretinden uzaklatran,

de min dedim." (260).

dedi.

Bana da min

de, dedi.

Ali b. Ebu Talib (radyallahu anh) ResluHah (sallallahu aleyhi ve

lem) 'den rivayet etmitir. (Aleyhissalt vesselam) buyuruyor:

Ben

sel-

Yannda ismim zikredilip, bana salt- selm getirmeyen kimse cimrilerin

en cimrisidir

Cafer

(261).

Muhammed

(rahimehullah) babasndan rivayet etmitir. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

(259)
ile

b.

mam

Tirmiz, Snen. Ebvab'd-Daavat. 110.

Ebu Hreyre

(260)

(r.a.)

mam Taberani

re 'den ve Milik b.

dan

tahri.

Babun "Kavli

Reslillah (s-a.v)" de 3539 No.

etmitir.

Enes b. Malik ve bn Abbas ve Abdullah b. Haris b. Cezi ve Ki'b b. UcHu veyra 'den mam Bczzar'tn Cibir b. Scmurc. Ebu Hreyre vc Ammar b. Yasir
nin

(r.anhum)'dzn rivayeti tahri ettiini

nam Syti Menahil.

70 de kaydetmitir. ifa Sarihi ihab. C.3.

Hikim'in tahri eniini beyan etmitir.
Tirmiz, Snen, EbvabU'd-Daavai, Bab "Kavli Reslullahi (sa.v.)" Ragime Enf Rc(261)
culin'dc 3540 No.lu metni Hz. Ali (r.anh) dan tahri etmitir. Ayrca mam Beyhaki'mn uabu'i-yman'da
Shf. 543'de hadsi

Muaz

b.

Cebel

(r.a.) 'dan

mam

tahri ettiini

mam

Syti (r.h.) Menahil Shf. 71 de kaydetmitir.

465

ifa-i erif: 30

FA- ERF

TERCMES

Kfm ki, yannda anlrm da bana sal&t- selm getirmezse o kimse

cennetin yolunu bulamaz (262).

Ebu Hreyre (radyallahu

aoftj'den rivayet edilmitir. Reslullah (sallal-

lahu aleyhi ve sellcm) buyuruyor:

Herhangi bir kavm, bir yerde toplanarak oturup, sonra bana salfit-
selm getirmeden, Allah' zikretmeden datrsa, Allah onlara noksanlk verir. Allah dilerse onlara azb eder, dilerse balar (263).

Ebu Hreyre (radyallahu anh)'den

rivayet edilmitir:

Kim bana salt- selm getirmeyi unutursa, cennetin yolunu unutmu

olur (264).

Katade (radyallahu anh)'en

rivayet edilmitir:

Bir kiinin yannda anlrm da, bana salt- selm getirmezse, o

adam bana

eza

etmi

olur (265).

Cabir (radyallahu anh), Reslullah'dan (sallallahu aleyhi ve sellem)

ri-

vayet ediyor:

Bir yerde toplanp Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) e salt

9

getirmeksizin dalanlar, ancak

ile

dalrlar

Ebu

le kokusundan daha

irkin bir

koku

(266).

Said, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) 'den rivayet ediyor.

yuruyor

Bu-

vesselam):

ki, (aleyhissalt

Bir kavm, bir yerde oturup orada Peygamber (sallallahu aleyhi ve

girselerde, (censellemVt salt- selm getirmezse, o yer onlara cennete
pimanla sebep olur
nette salt- selm iin) grdkleri sevaptan dolay
(267).
-

(262)

mam Beyhak'mn "uab'l-lyman" da mUrsd olarak tahri ettiini, mam Taberani'nin

Mucem'l-Kebirin
Shf. 71

(263)

hadsin senedini vaslederek mevsul olarak tahri ettiini

Syli.

Menahl.

de kaydetmitir.

mam

No.lu hadisi

Tirmizi. Snen. Ebvab'd-Daaval. Bahu'l-Kavmi Ycclisnc vel

Ebu Hreyre

Recul min Meclisihi vc

fr.a.).

mam Ebu Davud. Snen.

Kitabu l-Edcb. Babu

yczknn

Allahe'de 3377

Kerahiyyeti

En yekumer-

Yczkrullahc (e.c.) de Ebu Hreyre (r.a).

mam

Beyhak'mn uabu'l-lyman'da tahri ettiini

(264)
kaydetmitir.
(265)

/mam

mam Syt(r.h.) Menahil, Shf. 70'de

mam Abdrrazzak Camil-Musannerinde merfuan tahri etmitir diye mam Sytt (r.h.) Me-

nahil. Shf.

7Tde

kaydetmitir.

mam Beyhakimn uab'l yman'da tahri ettiini mam Syl Menahil 7I'de kaydediyorsa
da mam Ebu Davud. Snen. Kilabl-Edeb. Babu Kerahiyyeti En Yekumer-Rectl min Meclisihi de
(266)

ayn

metni Ebu Hreyre

(267)

(r.a.)

dan

tahri etmitir. Baklabilir.

mam Said b. Mamuru* Sneninde vc /mam Beyhakfnm Suar*!-ymanUtaiahri ettiini mam

Syl. Menahil 71de kaydetmitir.

466

M AH L KATTAN, RES LULLAH A

SALT- SELM.,.
rivayet ediyor. Diyor ki: "Kii bir mec'

Ebu sa et-Tirmiz baz limlerden

kez Rcslullah 'a (sallallahu aleyhi ve sellem) salt-u selm getiriro meclise kfidir'.

liste,

se,

bir

BOLUM
MAHLKATTAN, RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE
SELLEM)'E SALAT- SELM GETREN KMSENN SALTINI
HASSETEN ALLAH'IN RESLULLAH'A TEBLC BUYURMASI
El-Kad Ebu Abdullah et-Temim, HsSyn b. Muhammed, Ebu Amr eU
Hafz, bn Abdlm'min, bn Dase, Ebu Davud. bn Avf. El-Mukri (Ebu
Abdurrahman Abdullah b. Yezid), Hayvet, Ebu Sahr Humeyd b. Ziyad,
Yezid b. Abdullah b. Kuseyt (tariki ile) Ebu Hreyre (radyallahu an/V'den
rivayet edilmitir. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

Hibir kimse yoktur ki, bana selmet diler de, Allah benim ruhu-

mu

bana iade edip onun selmn kendisine iade etmeyeyim

(268).

Ebu Bekir

b. Ebu eybe, Ebu Hreyre (radyallahu anh)'den nakleder.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

Benim kabrimin yannda kim bana salt- selm getirirse, ben O'nu
Kim ki, uzak
ulatrlr (269).
iitirim.

bn

rn

getirirse,

o bana

rivayet edilmitir:

yeryznde seyahat eden yle melekler vardr ki, onbana mmetimin selmlarn tebli ederler. (Ben de onlarn selmla(c.c.)

kendilerine iade ederim) (270).

Benzeri hads

bn mer

(268)
(r.a.)

yerden bana salt- selm

Mes'ud (radyallahu anh)'den

Allah'n
lar,

bir

mam

dan

Ebu Hreyre (radyallahu

(radyallahu anh) 'den rivayet

edilir:

Ebu Davud, Snen Kitab'l-Menasik (Hacc) Babu

tahri edilmitir.

Ziyaret'l-Kuburi'de

mam Ahmcd b.

Hanbel (r.h.) vc Bcyhak de

Mcnahil 71 'de kaydetmitir

basendir, demilerdir diye. Syti (r.h.)

(269)

an/0 den rivayet edilmitir.

mam Bcyhak. uab

l-yman da

mam Ebu-Seyh.

tahri

Ebu Hreyre

eylemiler ve senedi

Kitabu s-Scvab ta tahri etmitir diye.

mam

Syti (r.h.) Menahil 70 de kaydetmitir.

mam

(270)
Nesat. Snen. Kitab's-Sehv. Babs-Selm ale'n-Nebiyyi (sallallahu aleyhi ve sellem)
de Abdullah'dan rivayeti tahri etmitir.
Tilmizi. Snen. Ebvab'd-Daavat. 140. Bab. 3590 No.lu

mam
r.

Ayrca man Ahmcd

467

b.

Hanbel

(r.h.) vc

mam Bcyhak

FA-

ERF

TERCMES

Siz peygamberinize, her Cuma gn ok salt- selm

her

Cuma gn

sizin salt-

selmnz O'na tebli

getiriniz. Zira

edilir.

yle buyurmutur, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem):

... Sizden biriniz bana salt- selm getirmez ki, bitirdii zaman
hemen onun salt- selm bana arzolunmasn.
Hasan (radyallahu anh), Resluliah'dan rivayet ediyor:
Nerede bulunursanz bulunun bana salt- selm getiriniz. Zira sizin
salt- selmnz bana ular (271).
Bir rivayette

bn

Abbas (radyallahu anh ma) 'dan

mmet

selm

Baz
salt-

rivayet edilmitir:

Mhammed'den hibir kimse yoktur ki, Reslullah'a saltgetirsin de O'na ulamasn (272).
i

yle derler: Kii, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)*e

selm getirdii zaman. Peygambere onun ismi (hasseten) arzolunur.
bilginler

Ali (radyallahu anhma)'dan rivayet edilmitir:

Mescide girdiin zaman Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemye salt-
selm getir. nk Reslullah:

Hasan

b.

"Benim kabrimi bayram (ziyareti ii) edinmeyin. Evlerinizi de kabristan

yapmayn. (Hi salt- selm getirmemekle) nerede olursanz olun bana
salt- selm getiriniz. Zira siz nerede olursanz olun, sizin salt- selbana ular" buyurmutur (273).

mnz

Evs (radyallahu anh)'n (Bin Evs es-Sekaf) rivayet ettii hadste yle
buyurmutur, Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem):
Cuma gn bana ok salt- selm getiriniz. nk sizin salt-
selmnz bana muhakkak ulatrlr (274).

Sleyman

b.

Sheym'en

lallahu aleyhi ve sellem)

Ey Allah 'm Rcsl! u kimseler

selm

getiriyorlar.

Onlarn

44

Ben Peygamber
ryamda grdm. Kendilerine dedim ki:
rivayet edilmitir.

ki,

Der

sana gelip

sylediklerini

ki:

(sal-

(ziyaret ediyorlar ve) saff-

anlyor musun?". Reslullah (sal-

lallahu aleyhi ve sellem),

"Evet (anlyorum) ve onlarn selmlarn iade ediyorum" buyurdu.

bn ihab (rdhimchullah)''dn rivuyet edilmitir. Reslullah in yle bu-

yurduu

bize ulat:

mam

(271)
bn Ebi cybe mn Taberani mn tahri etliklerini Sarih Hafact erh. C.3. Shf. 548'de
kaydetmi, /mam Syt (r.h.) da Menahil 70 'de Ebu Ya'l'mn da lahri ettiini kaydetmitir.
Beyhak'nin uab'l-lyman'da mam shak b. Rahavcyh 'in Msned'inde tahri ettikleri(272)
ni

mam
mam Syi (r.h.) Mcnahil's-Safa 7071de kaydetmitir.
(273) mam Hatib l-Bagdad nm hadisi tabric etliini ifa Sarihi

rinin neresinde

olduunu beyan etmemitir. erh C.3,

(274) Tahrici 223 No. da geti, oraya bakla.

468

Shf. 548.

Hafac kaydetmi, fakat hangi ese-

PEYGAMBER DEN BAKASINA VE DER

Conta gecesi ve Cuma gn bana ok salt- selm getiriniz. nk gece le gndz sizin salt- selmma bana ulatrrlar. Yer peygamberlerin cesetlerini rtmez. Hibir Mslman yoktur ki, bana
salt- selm getirsin de onu bir melek yklenip bana ulatrmasn ve
o kimsenin smini bana sylemesin. Hatt melek, "Felan yle yle
diyor" der.

BLM

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE

SELLEM) DEN BAKASINA VE DER PEYGAMBERLERE
SALAT-U SELAM GETRLMESNDEK HTLAFI BEYAN EDER
(Musannif)

Kaad yaz (rahimehullah) der ki:

Btn ilim ehli. Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) den baka peygamberlere salt- selm getirilmesinin ciz olduuna ittifak etmilerdir.
%

bn Abbas
re salt-

Yine

(radyallahu anhma)*dan, Peygamberden baka peygamberleselm getirilmesinin ciz olmad rivayet edilir (275).

bn Abbas

(radyallahu anhma) 'dan, peygamberlerden baka hibir kimseye salt- selm getirilmeyecei rivayet edilir (276). (bn Abbas
(radyallahu anhma) herhalde ilk sznden rcu etmitir. Veyahut birinci
.

sznden salt ile selm ikisi birden ciz deildir. nk

Peygamberimize mahsustur, diye murad etmitir).

ikisi

birden bizim

Sfyan (cs-Sevri) der ki: Peygamberden bakasna salt- selm getirmek

mekruh olur. Salt- selm ancak peygambere getirilir. Baz hocalarmn
yazsnda yle grdm: "mam Malikin mezhebinde Hz. Muhammed (sal-

sellemyden baka peygamberlere salt- selm getirmek

ciz deildir". Bu nakil
Malik'in mezhebinde maruf deildir.
lallahu aleyhi ve

mam

nk mam Malik Mebsut'ta, Yahya b. shak'a, "Peygamberlerden bakasna salt- selm getirilmesini ben mekruh grrm. Bize emrolunan eyi tecavz etmek, bize yaramaz." der.
Yahya
Ben

b.

Yahya diyor

ki:

mam Malik'm szn kabul etmem. (O Peygamberimizden baka

peygamberlere salt- selm getirmek ciz deildir diyor.) Btn peygamberlere ve peygamberlerden bakalarna salt getirmekte bir beis yoktur.

<275)

mam Beyhaki nin uabfl'Mymanda Saidb.

ylt(r.h ) Memhil.

Mansurun Snen

inde tahrk; etliklerini

mamSO-

7lMe ksydetmi ? tir

(276) Kaadt smail'in "Kilabu Fdli*s-Salt " adl eserinde tahric ettiini tmamSyiKr.h.) Menahil.
7l'de kaydetmitir.

469

tFA-t

ERF

TERCMES

Yahya b. Yahya, bu szn bn mer'in (gelecekteki) hadsi ile ve Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)* in salaVat- erifeyi rettii hads ile
istidli etti. Reslullah'n o hadsinde "Ve l Alihi ve ezvacihi" diye kendisinden bakasna salavat getirilmesi vardr. Ben Ebu mran el-Fs 'den ta'lik edilmi olarak rivayet edildiini grdm. O, ibn Abbas (radtyattahu anh).
Peygamber (sallallahu aleyhi ve scllcmyden bakasna salt- selm getirilmesinin mekruh olduunu rivayet etmitir. bn mran. ben de onun gibi sylerim diyor. Gemite bu hi sylenmemiti.
Abdrrezzak (rahimehullah), Ebu Hreyre (radyallahu anh)'den rivayet
etmitir. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor ki:

Siz Allah'n, Nebi ve Resullerine salavat getiriniz. nk Allah beni

Peygamber olarak gnderdii

gibi,

onlar da gnderdi (277).

tbn Abbas (radyallahu an/?; 'dan rivayet edilenin senedleri zaittir. (O, peygamberden bakasna salvat getirmenin ciz olmadna delil
olmaya salih deildir) dediler.
Bilginler,

"Salt" Arap dilinde esirgemek ve dua anlamna

gelir.

(Peygamberden

bakasna) salt etmek ittifak ulem ile caizdir. Ta ki bir hads-i sahih veya icma- mmet bunu menetsin. nk Allah Tel buyuruyor ki:

Sizi karanlklardan (kfr yollarndan) aydnla (imana) karmak

iin sizin zerinize melekleri ile

rahmet eden O'dur. O, m'minlere ok

merhametlidir (278).

Onlarn mallarndan bir zekt al ki, onunla kendilerini temize karm (gnahlarndan

kurtarm), mallarna bereket vermi olasn. Bir

de onlara dua et; nk senin duan onlar iin bir rahatlk ve huzurdur.
Allah onlarn tiraflarn iitici, kalblerindeki pimanl bilicidir (279).
Yine Allah Tel buyuruyor:

O teslimiyet gsterip Rablerine snanlar zerine, Rablerinden mafiret,

rahmet vardr. Ve ite onlar, hidayete ermi olanlardr

(280).

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem):

"Allahmme

(277)

salli

mam Abdrrer/ak.

Evfa" (281) buyurmutur.

l li Ebi

Camil-Musanncrindc Kaadt smail

Kitabu FadliVSalf da zaif bir

mam

Syiili (r.h.) Mcnahil 7l'dc kaydetmitir.

scncdtc tahri etmitir diye.
yet: 157.
(278) Ahzab Sresi, yet: 43. (279) Tevbc Sresi, yet: 103. (280) Bakara Sresi,
Gayri'n-Nebiyyi
(s a v.) ve KavBuha, Sahih. KhabtTt-Daavat. Babn Hd Yusalh ala

(281)

lillahi

mam

EM Evli 'dan mam Ebu Davud. Snen.

Ehlis-Sadaka da EN Ev/a 'dan. mam bn Mcc. Snen. 8.

Tel: "ilme Salctekc Sckcnn

Lehm"

de

Bahu Duati'l-Mutcsaddakih
Zckt. 8. Babu Ma Yukal inde ihraciz-Zckti'de 1796 No.lu metni yine Ebi Evfa dan

Zckt.

dir.

mam

Ncsa, Kitab'z-Zekt 13'Onc babta tahri etmitir.

470

Kitab'z-

Kitab'z-

tahri etmiler-

PEYGAMBER'DEN BAKASINA VE DER...

Yine Reshllah

(sallallahu aleyhi

ve sellem) bir kavm zektlarn

getir-

diklerinde;

"Allahmme

salli l li

felan" (281a) diye onlara dua buyururlard.

Salavat- crifeyi rettikleri hads-i erifte de:

"Allahmme salli l Muhammedin ve l ezvaciti ve zrriyyetihi"
(282) diye beyan Duyurulmutur.
"Ve l li Muhammedin buyu rul mutur.
Al'den murad, (kyamete kadar) Reslullah'a tbi olanlardr, denilir.
1

'

"Alihi'Men murad O'nun mmetidir, diyorlar. Bir ksm bilginler de, "lihi'Men murad, kabilesi ve airetidir, derler. Bazlar ise "kiinin li" ocuklar ve torunlardr, derler. Bazlar da "li" kavmidir, diyorlar. Bazlar ise "li** kendilerine zekt haram olan ailesidir, diyorlar.

Bazlar

ise

Enes (radtyallahu anh)'m rivayet etmi olduu hadste yle varid olmutur:

Reslullah (sallallahu aleyhi vc sellem)' e "li Muhammed kimdir?"

diye soruldu. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) cevab olarak yle bu-

yurdu

"Her muttaki olan/

Hasan

(283).

el-Basri'nin mezhebinde, "l-i

hammed (aleyhisselmym

Muhammed"den murad, Mu-

nk

kendisidir.

O peygambere getirdii sal-

vatnda;

"Allahmme

ve berektike al

ical salvfitike

fili

Muhammedin."

di-

yor.

Bundan da

murad ediyordu. nk O,

kendisini

farz olan

(Muhamme-

din kendisine salvat getirmeyi) terkedip de nafile olan (line) salvat

getirmezdi. nk Allahti Tel'nn emrettii salt- selm Muhammed'in bizzat kendisine olan salttr. Bu tpk Reslullah (sallalahu aleyhi
ve sellem)'in:

"(Ebu Musa el-E

ari'ye) l-i

Davud'un seslerinden gzel

bir ses veril-

di.* (284).

(28la)

mam bn Mice.

Ebu Hiircyn
(282)

8.

Kitabuz-Zeklt.

8.

Babu

Ma

Yukal nde IhraciV.-Zektide 1797 No.lu

(r.a.) hadsini lahri etmiflir.

mam Buhari. Sahih. Kitabu'l-Daavat

Babun Hel

Yusalli al Gayri'n-Nebiyyidc

Ebu Humeydis-

Saidt'dcn lahri etmitir.

(283)

mam

bn Merdeveyh Tcfsir'inde Enes

Menahil Shf. 7l'de kaydeimi$iir.

Taberant. Mu'cem'l-Evsatda ve

lahri etmilerdir, diye

mam Syt (r.h.)

b.

Mlik (r.a.)'dan

mam Buhar. Sahih

Kitab Fadailel-Kurn: 31. B:ht -HsnN-Savti hi'l-Ktnaii" de
Ebu Musa (r.a.)'dan mam Mslim. Sahih. 6. Kitabs-Saltil- Msafirindc. 34. Babu slihbab TahsmiV
(284)

fto.

bil-Kuranda 23? (793) No.lu hadisi lahri etmitir. Tirmm. Snen. Menakm. Menakb Ebi
Musa'l-Ear! (r.a.) da 3854 No.lu hadisi Ebu Brde (r.a.)'dan tahri eylemitir. bn Mce. Snen 5.
Savti

K. kamets-Salli. 176 Babn

fi

Husni s-Savli

bi

l-Kur n da 1341 No.

lahri etmitir.

471

ile

Ebu Hfireyre (r.a.;dan

FA-t

ERF

TERCMESt

nk Peygamber (aleyhissetm) bundan Davud (aleyhisselmym sesini

murad buyurmutur.

Ebu Humcyd cs-Said'mn salavatn

lahmme

salli l

Muhammedin

(elfaz)

hakkndaki hadste de, "Al-

ve ezvacihi ve zrrlyyetihi" (285) diye

varid olmutur.

bn mer (radyallahu anh)'n.

Peygamber (sallatlahu aleyhi ve sellcmye,

Ebu Bekir ve mer (radyallahu anhmayya salvat getirdii rivayet edilir.

Bunu Mlik, Mu tavafta 'nda YaTya cl-Endls'den rivayet ederek zikretmitir. Bakasndan olan sahih rivayette ise, Ebu Bekir ve mer (radyallahu anhuma)'a dua ederdi, diye varid olmutur.

bn

Vehb, Enes

b.

Malik (radyallahu

anhym yle dediini

Biz dostlarmza giyab olarak dua eder,

"AHahmme minke
mne

bi-lleyli

al filanin sal vat-i

yle der

nakleder:

idik:

kavmin ebrar-ellezine yeku-

ve yesmune binnehari."

(Musannif) Kaad yaz (rahimehutlah) der ki: (Bilginlerden ehl-i tahkikin

Mlik, Sfyan (rahimehullahym
grleri ve benim de meylettiim,
grleri, bn Abbas (radyallahu anhma) rivayet edilen ve rukaha ve mtekellimlerden biroklarnn ihtiyar ettii husustur ki, zikred ildikleri zaman,
peygamberlerden bakasna salvat getirilmez. Salvat peygamberlere hrmet ve ta'zim edilme bakmndan onlara mahsus bir eydir. Nitekim Allah
Tel zikredildiinde. O'nu tenzih, takdis ve ta'zim etmek Allah'a mahsus
olduu gibi. O na bakas kartrlmaz. Bylece salt- selmn Peygamber (sal lal i ahu aleyhi ve sellem) ve dier peygamberlere mahsus olmas, salvata da onlara kimsenin kartrlmamas vacip olur. Nitekim Allah Te-

mam

l;

"Ey iman edenler!

Siz de

ona

sal t edin

(AHahmme

medin deyin) ve gnlden teslim olun." (286) sz

ile

salli al

Muham-

byle emretmitir.

Peygamberlerden bakalar, (sahabe ve tbiinden olan) metehid imamlar ve onlardan baka salih olan limler "rahimehullahu ve radyallahu" diye zikredilirler. Nitekim Allah Tel buyuruyor:

Onlardan (muhacirlerle Ensar'dan) sonra gelenler yle derler: *

Ey Rabbmiz! Bizi ve iman ile bizden evvel gemi olan kardelerimizi
bala; iman etmi olanlar iin kainlerimizde bir kin brakma. Ey Rabbmiz! Muhakkak ki, sen ok efkatlisin, ok merhametlisin (287).
(285) Tahrici 282'de gevti. raya bakla. (286) Ahzah Sresi, yel: 56. (287)

472

Har Sresi,

yet; 10.

RESLULLAH'IN

KABRNN ZYARETNN

_ slama ve dolaysiyle (cennete girite) Heri geerek birincilii Mnan Muhacirler ve Ensar, bir de gzel amellerle onlarn zinden giden
m'minler (var ya), Allah onlardan raz olmutur. Allah, onlara, aalan altndan rmaklar akan cennetler hazrlad, ilerinde ebedi olarak
kalacaklardr. te bu, en byk saadettir (288).
Yine bu peygamberlerden bakasna salt- selm getirmek, yle bir itir
ki Ebu mran'n dedii gibi, ilk zamanlarda bilinmiyordu. Bunu ancak (Ali
ve Hasan (radyallahu anhma) gibi baz imamlar hakknda iler ve Rafizler ihdas ettiler. Onlar andklar zaman onlara salt- selm getirip (meeit tusel Ali (aleyhisselm) diyerek) onlar Peygamber (aleyhisselm) la
tarak salt- selmda Peygamber (aleyhisselm)' a ortak yaptlar.
Bid at ehline de benzemek yasaklanmtr. Bu hususta, benimsediklerinde onlara muhalefet etmek lzmdr.
Peygamber (sallallahu aleyhi ve selkm) ile birlikte line ve ashabna salt-
selm getirmek caizdir. Yalnz bana line ve czvacma salt- selm getir-

mek

ise ciz

deildir.

mler diyorlar ki Peygamber (sallallahu aleyhi ve selicm) 'in Ebu Ev fa

(radyallahu an/)'n line salt etmesi, dua yerinedir (gelen misafirleri gzel karlamaktr). Gzel karlamakta ise hrmet ve ta'ztm yoktur. Yine
limler derler ki, Allah Tel buyuruyor:

I i

Peygamberin arn, aranzda birbirinizi ar gibi tutmayn...

te

bylece, Reslullah'a dua etmek, insanlarn biribirine dua etmesine

muhalif olmas
sfiran

mn

vaciptir.

Bu Malik

bilginlerinden

mam Ebu Muzaffer el-

ihtiyar ettiidir.

BLM
(BU BLM) RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE
SELLEMVN KABRN ZYARETN HUKMU, ZYARET EDENN
VE RESLULLAH' A SELM VERENN FAZLET VE NASIL
SELM VERLP DUA EDLECE
-

Rcslullah (sallallahu aleyhi vc scltcmy\n kabrinin ziyaret edilmesi Mslmanlarn icma ile iledikleri snnetlerinden bir snnettir, ilenmesi tevik

edilmi

faziletli bir itir.

Hayrun, El-Hasan b. Cafer, Ebu'l-Hasan Ali

Abdrrezzak,
b. mer cd-Darekutn, el-Kad el-Mhamili, Muhammed b.
Musa b. Hilal, Ubeydulah b. mer, Naf, bn mer (radyallahu anhma)'dan rivayet edilmitir. Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) buyuru-

Kad Ebu Ali,

El-Adl

b.

yor:

(288) Tcvbc Sresi, yet:

100.

473

ERF

FA-I

TERCMES

Kim benim kabrimi ziyaret ederse ona benim efaatim vacip olmutur (289):

Enes

b.

Mlik (radyallahu anh) 'den rivayet edilmitir. Der

ki:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

Sevap talep ederek beni kim Medine'de ziyaret ederse, kyamet gn

o kimse benim

yaknmda

(etrafmda) bulunur ve ben ona efaat ederim.

bir hads-i erifte Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuru-

Dier
yor:

Benim vefatmdan sonra beni kim ziyaret ederse, beni hayatmda

ziyaret

etmi

gibi olur (290).

mam Mlik (rahimehullah)

"Biz Peygamber (aleyhisselm) 'n kabrini ziyaret ettik." demenin mekruh olduunu sylyor. Bu szn mns hakknda ihtilf vukubuldu. Bazlar, mekruh olmak, ziyaret isminden ileri ge-

nk Peygamber (aleyhisselm):
"Kabirleri ok ziyaret eden kadnlara Allah lnet etsin." (291) bu-

liyor, diyorlar.

yurmutur.
Halbuki Peygamber (aleyhisselm)'m:

"Ben

sizi,

kabirleri ziyaret etmekten

menetmitim.

Siz kabirleri zi-

yaret ediniz." (292) sz bu istidlli reddediyor.

Yine Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) mutlak olarak ziyaret ismiyle;

"Kim

kabrimi ziyaret ederse" buyurmutur.

Mlik (rahimehullah)* m bu szn bazlar yle aklyorlar: Bu-

mam

nun mekruh olmas ziyaret edenin, ziyaret edilenden faziletli olmas anlatar. Bu delil de elle tutulacak derecede kuvvetli bir delil deildir. nk
her ziyaret eden bu sfat tamaz.
Bu sz de genel olarak her ziyaret eden hakknda deildir. "Ehl i Cennet
Rablehni ziyaret edecektir" diye hads-i erifte ziyaret kelimesi varid olmutur. Ziyaret lfznn Allah katnda sylenmesinde hibir mn grlme-

mn

mitir.

(289)
lerini

man bn Huzeymc Sahih' inde tahri ettiini.

toplayarak tahri ettiklerini tesbit eden

mam Syi (r.h.)

(290) Said

Muccm'dc
(291)

F.b
h.

b.

ihn

Taberan ve Bezzar'n hadisin dier rivayet

Hafz Zeheb'nin

hadisin isnadna hasen

Mcnuhil, 7l'de kaydetmitir.

Manstr un Snen'indc Darckutn

mer

mam Beyhak Snen inde Taberani de

mam Syt(r.h.) Menahil 71de kaydetmitir.

eserinde ve

(r.a.)'dan tahri etmitir diye.

mam Trmiz, Snen. Ebvab'l-Cenaiz. 61. Babu Ma Cae

Hiircyrc (r.a.) dan

Sahil ilen.

tarik-

hkm verdiini

bn Abhas

mam bn Mce.
ve

F.b Hiircyrc

fi

Kerahiyyeti Ziyaret i' -Kubur'de

Snen. 6. Kitab'l-Cenaiz. 1574. 1575. 1576 No.

(r.a.)

dan

tahri etmitir.

mam Ahmed b.

ile

Hanbcl ve

Hassan

bn Hib-

ban'du iMhri etmitir.

(292)

mam

Mslim. Sahih.

II. Kitab'l-Cenaiz. 36.

sellem) rabbehu... de 106 (977) No.lu hadsi

Ebu HOreyrc

Babu

bn M;kc
tr.a

Snen

6. Kitab'l-Fcraiz. 47.

ilan tahri etmitir.

Bahu

Ma Cae

Ti

mam Ebu Davud. Snen. Kilabu"!mam Timizi, Snen. Ebvabu'l-Cenaiz. Ba-

(r.a.) dan.

Ccnaiz Babun Ti Ziyaret "l-Kubri: Ebu Breyde (r.a.) 'dan

bu Ma Cae fi r-Ruhsati (i Ziyareti 'l-Kuburi'dc 1054 No.
i

tsti'zani'n-Ncbiyyi (sallallahu aleyhi ve

ile

Biireyde'den

ayn

metni tahri etmitir.

Ziyarcli'l-Kubur'de 1571 No.

ile

bn Mcs'ud

RESLULLAH'IN KABRNN ZYARETNN...

Ebu mran, insanlar birbirlerini ziyaret ettikleri zaman aralarnda byle

mam Mlik (rahimchullah),

"Biz Peygamber (aleyhisselm) '\n

kabrini ziyaret ettik ve ziyaret tavaf yaptk" demek mekruhtur, dediini
rivayet ediyor ve Peygamber (aleyhisselm) 'in insanlarla birlikte bu lfzda
dedikleri iin

eit olarak kullanlmasn mekruh gryor.

(Musannif diyor ki): Ben Peygamber (sallallahu aleyhi vc sellem)'e selm verdik diye tahsis edilmesini severim. nk ziyaret etmek, insanlar
arasnda mbahtr. fakat Peygamber (aleyhisselm) 'm kabrini ziyaret etmek
vacibtir. Buradaki vacibten mendub, tergib ve tekidi ifade eden vacibi murad ediyor, yoksa farza yakn olan vacibi murad etmiyor. Bence evl olan
(diyor musannif), buna kabir ziyareti denilmesinin menedilmesi ve Mlikin onu mekruh grmesi, ziyaret kelimesinin kabir kelimesiyle beraber kullanlmasndandr. Eer byle demeyip de, Peygamber

mekruh olmaz. nk Peygamber

(aleyhisselm) '\ ziyaret ettik denirse

(sallallahu aleyhi ve sellem):

"Ey Allahm, benim kabrimi benden sonra ibadet edilecek bir put
klma. Peygamberlerin kabirlerini mescid ittihaz eden kavme Allah'n

gadab

iddetlidir." buyuruyor.

Bunun iindir ki, mam Mlik, ziyaret kelimesinin kabre izafe edilerek
kullanlmasn ve kfirlere benzemeyi nledi. Bu bir vesileyi ve bir kapnn

almasn nlemekten baka

Fakih.

shak

b.

bir

brahim diyor

Kadm gnlerden

ey

deildir.

ki:

haccetmek isteyen kimselerin detindendir ki, onlar Medine-i Mnevvere'ye urarlar. Reslullah
(sallallahu aleyhi ve sellemY"m mescidinde namaz klarlar. Ravza-i Feygamberi Beytullah' ziyaret etmek,

beriyi grerek teberrk ederler. Minberini, kabrini,

oturduu

yerleri, elle-

tuttuu ve ayaklarnn bast yerleri, Cebrail'in vahiy getirdii zaman

dayanm olduu direi grmek isterler. Sahabelerin, tbiin ve metehid
imamlarn ziyaret ettikleri yerleri grmekle ereflenmek isterler. tibar da
bunlarn tmndedir.
rinin

Ibn

Ebu Fudeyk diyor

Muasr bulunduum

ki:

bilginlerden bir

Bize yle bir hads ulamtr:

lem)"\n kabrinin yannda durup:

ksmnn yle

dediini iittim:

Kim Peygamber (sallallahu

aleyhi ve scl-

"tnnellahe ve Meliketeh yusallne alennebiyy" okuyup sonra yetmi

kere "Sallallahu aleyke y Muhammed" derse ona bir melek "Sallallahu
aleyke ya fulan" diye ismiyle nida eder, o kimsenin hibir dilei geri evrilmez (293).

m mm Besmi'im

lahri ettiini

. la

Sarihi

475

Mtfef: erh.

.V Shf. .Sft.Vck-

kaydetmitir.

tFAYezid

b.

Ebu

$ERtF

Said cl-Mchrt diyor

TERCMES
ki:

mer b.

Abdlaziz (rahimehullahy ziyaret etmitim. Kendisine veda ettizaman bana yle dedi:
Senden bir dileim vardr. (O da udur): Medine'ye vardn zaman,

im

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'\n kabrini grrsn.

lm

Ona benden se-

syle.

Baka

biri

de yle diyor (294):

merb.

Abdlaziz, Peygamber (aleyhisselm) 'a selm gndermek iin,

posta gnderirdi.

am'dan
Baz bilginler

Enes b. Mlik (radyailahu mhfm Peygamber efendimizin kabrine varp durduunu ve ellerini kaldrdn grdm.
Hatt ben onun namaza baladn zannettim; o Peygamber (aJeyhissdm)'a
selm verdi, sonra (sana, soluna) selm vererek oradan ayrld.

bn

ise

yle

der:

mam

Vehb'ln rivayet ettiine gre,

Mlik diyor ki:

(Biri) Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemye salt- selm getirip dua
etmek istedii zaman, yzn kbleye doru deil de kabre doru evirerek
durur, (mnasip bir ekilde) kabr-i erife yaklar. Salt- selm getirerek
Peygamber (aleyhisselm) 'a selm verir. Kabr-i erife eliyle yapmaz.
Mlik (rahimehullah) Mebsut'ta yle der: Bir kimsenin ftygamber (aleyhisselmym kabrinin yannda durup dua etmesini doru grmem.
Salt- selm getirip geer gider.

mam

bn Ebu

Mleyke de yle diyor:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve se/fem/in nnde durmak isteyen kimse. Peygamber (aleyhisselm) 'm kabrinin yanndaki kjble tarafnda bulunan
kandili,

bann

hizasnda tutarak dursun.

Nfi (radyailahu anh) diyor ki:

Ben bn mer (radyailahu anhmaymn kabrin iindekine selm verdiini yzlerce defa ve hatt daha ok grdm. Kabre gelip;
Esselm alennebiyyi, sallallahu aleyhi ve sellem, esselm alfl Ebl
Bekrin, esselm al Nebi.*' (295) der sonra oradan ayrlrd.

bn mer (radyailahu anh) 'n

ki

oturduu yere elini

Peygamber (aleyhisselm) 'n minberindesrp sonra da yzne koyup srd grlmtr

(296).

bn

Kusayt ve El- Ut b 'den rivayet edilmitir:

if arihi Hafacf "bu baka biri" ibaresi ile kaydedilen kimsenin Hlim b. Verdan olduunu.
Bcyhakf nn uah'l-yman'da zikrettiini. erh. C.3. Shf. 564'de beyan etmitir.

(294)

mam

(295)

mam Mlik

in

vc

mam Beyhakl'nin rivayeti tahri ettiini mam Syti Menahil (71)'de kay-

m.

bnhim b. Abdurrabman

detmitir.

(2%)

mam bn S l

b.

Mcruhil. 7l 'dc k;ydcUni$lir

476

Abdulkaarfdcn

tahri ettiini

mam Sytt (r.h.)

RESLULLAH'IN

KABRNN ZYARETNN...

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemy n ashab, Mescid-i Nebevi insansa

zaman, minberin kabr-i erif tarafna dsen
lardan hali
elleriyle meshederler, sonra kbleye ynelerek dua ederlerdi (297).

ksmn

kald

Muvatta'da Yahya

b.

Yahya cl-Leys'den yle

bir rivayet varid

olmu-

tur:

anh) Peygamber (aleyhisseim) 'n kabrinin, ziyaVehb'in

retinde ise, Ebu Bekir ve mer'e dua ederdi diye kaydedilmitir. Ibni
rivayetinde. Mlik yle diyor: Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)"n

bn mer (radyallahu

kabrini ziyaret edip, selm

vermek isteyen kimse:

"Esselm aleyke eyyhennebiyy ve rahmetullahi ve berekth"

der.

mam Mlik,

Mebsut'ta,

Ebu Bekir ve mer'e selm

verir diye kaydet-

mitir.

Bence, bn mer'in geen hads-i erifin

baka bir hadsde zikredildii gibi, Ebu Be-

Kad Ebu'l-Velid el-Bac diyor:

(hilfna) rivayet

kir ve

etmi olduu

mer'e "Salt"

kelimesiyle

dua

eder.

bn Habib de yle diyor:

Peygamber (aleyhisseim)' m (kabrini ziyaret etmek

gamber (aleyhisseim)' \n mescidine girdiinde;

isteyen kimse) Pey-

"Bismillah! ve selmn al Reslillahi, esselm aleyna min Rabbina

ve sallallahu ve melaiketeh al Muhammedin Aliahmmafirli zunubi veftah ebvbe rahmetike ve cennetike ve vehfazn mineseytanirra,

cim."

der.

Sonra Peygamber (aleyhisselmym kabriyle minberi aras olan Ravza'ya

gider, orada kabrin yannda durmadan nce iki rek'at namaz klar. ki rek'-

namazda Allah'a hamd- sen eder, namaz bitirdikten sonra Allah'tan

diledii btn isteklerini ister. Bu iki rek'at namaz, Ravza'dan baka mesat

cidin herhangi bir yerinde

klnrsa da

olur. Fakat

efdaldir. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)

Benim evimle (bir rivayette

Ravza'da klmak daha

yle buyurmutur:

minberim aras. Cennet

bahedir. Benim minberim, Cennet bahelerinden bir
ise

kabrimle)

mam

Siiyt (r.h.)

bahelerinden bir
bahenin zerindedir (298).

7lde

(297)

bn Sad'n

(298)

mam Darrkut nf'nin bu rivayeti bn mer'den tahri ettiini mam Syti (r.h.) Menahil, Shf.
mam Ahmcd Hanbcl (r.h.) Cibir <r a.Jdan ve mam Bottu n da Ebu Bekir'-

72 de kaydetmitir

Kusayt dun Cahri etliini

Menahil

kaydetmitir.

b.

den '*K*brp szyle rivayeti tahri etliini yalnz son cmlenin rivayette bulunmadn belirtmitir.
Bcyhak mn de ayn ekilde rivayeti Ebu Hrcyre (r.a.)'dan tahri etliini. Tabcranfnin Mu'cemiEvsal'la yalnz son cmle bn mer'den rivayeti tahri ettiini. mam Ahmcd b. Hanbcl ve Ebu AvaSyt (r.h.) Menahil. 72'de belirtmitir.
ne'nin Sehl b. Sid'tan son cmleyi tahri ettiini

mam

477

FA- ERF

TERCMES

(Namaz kldktan) sonra, kabr-i, erifin yanna gidip, huu ve hudu' iinde olduu halde durur. Peygamber (aleyhisselm) m huzurunda hatrna geldii salt- selm getirir. Ebu Bekir ve mer'e selm verip onlara da dua
Peygamber (aleyhisselm) 'm mescidinde bulunduu mddet iinde
gece, gndz ok salt- selm getirilir. Sakn Kba mescidinin ziyareti teredilir.

kcdilmcye. ehidlcrin kabirleri de ziyaret

imam

Mlik,

edilir.

mam Muhammcd (rahimehmullah) 'dan rivayet ederek der

kt zaman ve orada bu-

Mnevvere'yc girdii ve
lunduu mddet iinde Peygamber (aleyhisselm) "a
ki:

Ziyareti. Medinc-i

mam Muhammcd (rahimehullah) da yle

diyor:

salt-

selm

getirir.

Medine'den ayrlmak

(alcyhisselm)'m kabrini ziyaret eder.

bn

Vehb, Peygamberimizin kerimesi Hz.

rivayet ediyor.

Fatma (radyaJahu anha)'dan

yle buyurdu:
Mescide girdiin zaman Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'e
salt- selm getir ve "Allahmmafirl znub veftahli ebvabe
rahmetike" de. Mescidden ktn vakitte de salt- selm getir ve "Allahtimmaflrli znubi veftahli ebvabe fadlike" de (299).
Reslullah (sallallahu aleyhi vc sellem)

Bir rivayette kendi mescidden

"Allahmme nni

Baka

es'elke

kt

min

zaman;

fadlike." (300).

bir rivayette ise;

"Allahmmahfazni mineeytani" (301) diye

Muhammed

b.

varid olmutur.

Sirin'en rivayet edilmitir.

nsanlar mescide girdikleri zaman yle diyorlard:

"Sallallahu ve melaiketeh al

Muhammedin. Esselm

aleyke ey-

yhennebiyy ve rahmetullahi. Bismillahi hareena ve bismillahi dahalna ve alallahi tevekkelna."

Mescidden ktklar zaman da ayn ekilde sylyorlard.
Yine Fatma (radyallahu anha)'dan rivayet edilmitir.

mam Tirmizi.

Snen. EbvabVSalt: 234. Babu Ma C;c. Ma Yekl nde Dhuli'l-Mescidide

314 No.lu metni Hz Fanna (r.a.)'dan tahrif eylemii ir. mam h, Mce. Snen. 4 Kitab'l-Mesacidi
ve'l-Cemaati. 13. Babu'd-Dua nde Dhuli'1-Mescidde 771 No.lu melni Hz. Fatma (rj.)'an tahti
(299

etmitir.

(300)

299 No.lu lahrte

gsterilen Tirmizi rivayetine baklabilir.

(301) 299 No.lu lahrictc gsterilen

bn Mcc

rivayetine baklabilir.

478

RESLULLAH'N

KABRNN ZYARETNN

Reslullah (sallallahu aleyhi ve setlem) mescide girdii zaman:

ham edin ve selleme" diyor idi.
"Sallallah al
Sonra Muhammed b. irin, Fatma'nm bundan nceki hadsini zikretti.
Bir rivayette ise: Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) mescide girdii
zaman besmele okuyup, Allah'a hamd sena ettikten sonra kendi nefsine

Mu

salt

selm getirirdi.

Dier bir

rivayette ise (Tirmiz ve

bn Mce

rivayet etmilerdir) Reslul-

mescide girdikleri zaman;

"Bismillah! ve esselm al Reslillahi" derler idi
Fatma (radyallahu anha)'6an gayrinden rivayet edilmitir.
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) mescide girdikleri zaman yle

lah

buyuruyorlard:

"Allahmmeftahli ebvabe rahmetike ve yessirl ebvabe nzkfke."

Ebu Hreyre (radyallahu anfy'den rivayet edilmitir:
Sizden biriniz mescide girdii zaman. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'c salt selm getirsin ve yle desin:
"Allahmmeftahli ebvabe rahmetike." (302).
Mlik Mebsut'ta yle der: Medine halkndan mescide girene ve
kana Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemyin kabrini ziyaret etmesi ve
kabrinin yannda durup salt selm getirmesi gerekmez. Bu husus dardan gelen yabanclar iindir. Yine Mlik Mebsut'unda der ki:
Sefere kacak olan ve seferden gelen kimsenin Peygamberin kabrini ziyaret edip, kabrinin yannda durarak O'na salt selm getirmesinde ve Ebu
Bekir ve mer'e dua etmesinde bir beis yoktur. Kendisine yle bir soru

mam

soruldu:

Medine halkndan birok kimseler, ne sefere kmak niyetindedirler, ne

de seferden dnmlerdir. Halbuki onlar Peygamber (sallallahu aleyhi ve
sellemy in ziyaretine gidip, kabrinin yannda dururlar ve salt selm getirirler. Bunu gnde bir kere ve hatt birka kere tekrarlarlar. Baz kere bir
hafta veya daha ok bir gn getikten sonra bir iki kere veyahut daha ok
defa Reslullah'n kabrinde durup selm verirler ve bir saat kadar bir za-

man dua

ederler.

mam Mlik bu soruyu yle cevaplandrr:

Bizini memleketimizdeki fkh ehlinin hibirinden ben byle bir ey ne
grdm ve ne de
rine,

ancak

ilk

iittim.

Bunu terketmek

cizdir.

Bu mmetin son

gelenle-

gelenlere yararl olan hususlar yararl olur. Bana bu

mme-

geenlerinde byle yaptklar ulamamtr. Byle hareket etmek, sefere kacak ve seferden dnenler hari dierlerine mekruh-

anda

tin ilk

ve

ilk

tur.

(302)

mam bn Hibban ve bn Hzeymc

Cemaat.

13.

Babu'd-Dua nde

Sahih'lerinde,

bn Mce.

Snen.

Dhuli'l-Mcscid'le 773 No.lu metin ve

ve'l-Leyli" dc tahri etmilerdir.

479

4. Kitabti'l-

mam

Mesacid

ve'l-

Nesai "AmelM-Yevmi

FA- ERF

TERCMES

hn Ksim yle diyor: Ben Medine halknn,

Medine'den

klarnda ve

Medine'ye girdiklerinde Reslullah'n kabrini ziyaret edip, salt selm getirdiklerini grdm. Benim grm de byledir.
Bc de diyor ki:
Medine halk ile yabanclar arasnda byk bir fark vardr. Yabanclar
dardan (kendi memleketlerinden) Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellemy'm
kabrini ziyaret etmek kasd ile geliyorlar. Medine halk ise orada ikamet etmilerdi. Oradaki ikametlerinde ziyaret etme ve salt selm getirme kasd

buyurmutur ki:
Ey Allahm! Benim kabrimi ibadet edilecek nesne klma. Allah'n
gazab peygamberlerinin kabirlerini ibadethane ittihaz eden kavme daha

yoktur. Reslullah da

iddetlidir (303).

Benim kabrimi bayram

Ahmcd

(yeri)

yapmayn

(304).

Said cl-HindVrim kitabnda yle varid olmutur:

Kabr erifi ziyaret eden kimse, orada durmaz, kabre elini tutarak aslmaz, kabre elini srmez, kabrin yannda uzun uzadya durmaz.
Utbiyye'e yle varid olmutur (yani Endlsl fakh Muhammed b. Ahmed. b. Abdlaziz el-Utebi el-KuttubVnm eseri)'nde:
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemy 'm mescidine giren Peygambere
selm vermeden nce iki rek'at namaz klar. Peygamberin mescidinin iinde nafile namaz klnan yerlerden en sevimli yer, gzel koku ile sslenmi
olan direin yanndaki Peygamberin namaz
yerdir. Farz namazlarnda ise saflara gemek efdaldir. Peygamberin mescidinde nafile namaz klmak yabanclar iin ve hatta yerliler iin evde klnan namazdan daha efdaldir.
b.

kld

BLM
RESLULLAH (SALLALLAHU ALEYH VE
SELLEM)'tN MESCDNE GREN KMSEYE GEREKEN EDEPLER,
GEEN KISIMLARDA BAHSEDLENLERDEN MAADA
PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'N
MESCDNN FAZLET VE ORADA KILINAN NAMAZIN
FAZLET, MEKKE- MKERREME'DEK MESCD HARAM'IN
FAZLETN BEYN EDER. AYNI ZAMANDA RESLULLAH'IN

KABRN,

MNBERN (BUNLARIN EREFLERN) MEDNE

VE MEKKE'DE YERLEENLERN FAZLET

Ali ahu

Tcl buyuruyor

ki:

Ey Resulm! Orada (Mescid

(303)

mam

Mlik

(r.h.)

Muvaiia'nda Ata

b.

Drar'da) ebedi} yen namaza durma.

Vesar'dan mtirsel olarak

an'nin Cami'l- Musa nnef inde, Mamcr an Zcyd

Syt (r.h.) Menahil 72'dc kaydetmitir.

(304)

Ismail-Kaad'nn Kitabu

indc mrselfcr tarikiyle lahri ettii,

b.

Elem

mam

Abdurrezzak San'-

tariki ile hadisi lahri ettiini

mam

Fadli's-Salt'nda Hz. Ali (k.v.)'den Said b. Mansur. Snen'-

mam

Syt

(r.h.)

480

Mcnahtld's Safa. Shf. 7.Vdc kaydetmitir.

RESLULLAH'IN

MESCDNE GREN KMSEYE

temelleri takva zerine kurular .v.escid (Kba Mescidi)

lk gnden beri

namaza durman daha lyktr. Oraca gnahlardan ve pisliklerden temizlenmeyi seven adamlar vardr. Al^' da byle ok temizierisinde

lenenleri sever (305).

Rivayet edilir

ki.

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) yet-i kerime-

de zikredilen mescidin hangi mescid olduu sorulunca, yle cevap buyurdular:

Bu,

benim mescidim

(306).

Sadi b. Mseyyeb, Zeyd b. Sbit, bn mer ve Mlik b En.

kerimede zikr edilen mescit konusundaki grleri yledir.
Ibn Abbas (radyallahu anhma)'dtm

Mescidi

olduu

ise,

'in

yette zikredilen mescidin

ayet

Kba

rivayet edilir (307)*

Hocam, Hiam b. Ahmed; Hseyn b. Muhamncd Ebu mer en-Nemiri.

Ebu Muhamncd b. Abdlm'mtn. Ebu Bekir b. Dasteh, Ebu Davud, Musedded, Sfyan. Zhri, Said b. Mscyyeb, Ebu Hreyre (radyallahu anh)'dan
rivayet edilmitir. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

Yolcular ancak mescidde konaklarla n Mescid-i Haram, benim mescidim (Medine'deki), Mescid-i Aksa (308).

Mescide girildii zaman Reslullah'a salt selm getirme hususundaki

hads ve eserler, geen ksmlarda akland.

ifa

Sarihi

yeti lahri

Hafacidc erh. C.3. Shf. 571"dc

ettiim kaydetmitir.

bn Eb $eybcmn

Musarmcfindc muttasl birscnedle

riva-

(305) Tcvbc Sresi, ayet; 108.

mam

(306)

Buhar.

2.

Kitabu Fadlis -Salt

Bahu Fad!iVS;lt
etmitir.
Salali

dan lahri etmitir.

Mescidi Mekkctc vc'I-Mcdinclidc 505 (1394), 506
(r a.)

mam Tirmizi Snen. 5. -Kitabu kamcti's-Salli vc's- Snneti fiyha.

mam
(

Mslim, Sahih.

hads

195 Babu

fi

IS.

seri leri tahri

Ma Cae f

Fadli's-

fil-Mescidil-Haram ve Mescidi n-Ncbiyyi.

(307)
hil:

hi

Mescidi Mekke vel-Mcdiync. Bahu ladlis-Salti

li

Mescidi Mekkete ve'l-Medinete'de bu Hreyre

mam Ibn Ebi Hatem'm Ibn Abbas fra./dan tahri etmitir, diyerek mam SytS(r.h.) Mena-

72*dc kaydetmitir.

mam Buhar.

Sahih. 28. Kitabu Ccza's-Sayd: 26. Bahu "Hacci n-Nisa" da Ebu Saidi l-Hudri
Mslim.
(rujdan, /uran
Sahih. 15. Kitab'l- Hac: 74. Babu Scfcri l-Mcr cti Maa Mahremin ila Hac
cin vc Ciayrihi'de 415 (827) No. ile Ehil Saidi 'l Hmlri (r .j'dan rivayeti tahri etmitir.
Ebu Da-

(30H)

man

i>ani'l-Mcdnc'de Ebu Hircyrc (r.a.)'dan tahri etmitir.

Tirmizi. Snen. Ebvah's-Sall. 131 Babu Ma Cae fi Hvyi'l-Mcsadidi Ffdal'da 326 No. ile
Ebu Saidi'l Hudr (r.a.y&M tahri etmitir.
bn Macc. Snen. 5. Kitabu kametiVSalli vcV
vud. Snen. Kilab'l (hacc) Mcnasik Babun

fi

mam

mam

Snneli fiyha. 196. Babu

Ma Cae

fi's-Salti

fi

Mescidi Beyti l-Makdis'de 1409 No.

ile

Ebu Hreyre

mam

(r.a.)'dan. 1410 No. ile Ebu Saidi'l-Hudri ve Abdullah b. Amr (r.a.) 'dan tahri etmitir.
Ncsa,
Snen, Kitab'l-Mesacit Ma tesdd'r-Rthal ileyhi mine'l-Mcsacd'dc Ebu Hreyre (r.a.)'an tahri

etmitir

481

ifa-i erif: 31

ERF

FA-t

Amr

TERCMES

As

(radyallahu anhma)'dan rivayet edilmitir:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) mescide girdii zaman;
"Ez billahlazim ve bivechihilkerirn ve su Itanihil kadim ntineev-

Abdullah

b.

b.

tanirracm" diye dua ederler

Mlik (radyallahu anh) der
(Medine'deki) yksek bir ses

idi
ki:

(309).

Hz.

mer

b.

Yksek

iitti.

el-Hattab (radyallahu anh)

sesle

konuan yanna ard

ve:

Sen nerelisin? dedi.

(Tif halkndan) Sekifden

bir

adamm.

Eer sen bu iki beldeden (Medine ve Mekke) olsaydn (sana gsterirdim). Bizim bu mescidimizde yksek sesle

konuulmaz

(31 1).

Muhammed b. Mesleme (radyallahu anh) diyor ki: "Hibir kimseye mescide girip yksek sesle konumas ve mescide leke getirecek herhangi bir
edebe muhali f harekette bulunmas yaramaz. Her trl irkin hareket ve

kanmas

szlerden

gerekir.

"

Kad smail,

Mebsut nam kitabnn 'Peygamber (sallallahu aleyhi ve sel/em/in mescidinin fazileti hakkndaki blmde' yle diyor: "Dier mescidler

hakkndaki hkm ayn bu mescid (yani Peygamberin

ve sellem) mescidinin)

hkm

(sallallahu aleyhi

gibidir".

Kad smail ve Muhammed b. Mesleme diyorlard

Peygamber (sallallahu aleyhi vesellcm)'in mescidinde namaz klanlara sesli okumak mekruh
olur. nk namazlarnda arrlar.
bir grub, Mescid-i

Haram ve Mine

ki:

deki mescidin

dndaki

cemaati ok olan mescidlerde yksek sesle telbiye getirmenin mekruh oldu-

Ebu Hreyre (radyallahu an//dan

lahu aleyhi ve sellem) buyuruyor

rivayet edilmitir. Reslullah

ki:

Benim bu mescidimde (Medine'deki mescid) namaz klmak, bunun

dndaki mescidlerde klnan namazlardan bin kat faziletlidir. Mescid-

Kaad tyaz der ki: Bilginler bu istisna hakknda, Mekke ve Medine arasndaki stnlk bakmndan olan ihtilflar gibi ihtilfta bulundular. E(309) //nam

Ebu Davud. Snen.

Mescide'de Abdullah
(31

1)

Hadis

erifi

b.

Amr

KitabVSalti Babn fima Yekul hVRecl

nde DhuHhil-

(r.a.)'dan tahri etmitir.

mam Buhar'nin

ve Afcsanin tahri ettiini

kaydetmitir.
(312) Tahrici 306 No.lu gsterilen kaynaklardaki yerdir. Bak.la.

482

mam SOyt Menahil.

Shf. 72*de

RESLULLAH N MESCDNE GREN KMSEYE...

'

mam

Mlik (rahimehullah), Eheb'in kendisinden rivayet ettiine gre

r
heb'n talebesi Nfi ve imam MUk
mezhebinden olan birok bilginler bu
husustaki grlerini yle akladlar:

"Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemyin mescidinde klnan namaz,

dier mescidlerde klnan namazdan bin kat faziletlidir. Ancak Mescid-i Haram'da (Mekke'deki) klman namaz mstesna. Peygamberimizin mescidinde klnan namaz, Mescid-i Haram 'da klman namazdan faziletlidir. Yalnz
bin kat deil. Bu grlerini Hz. mer b. el -Hatab dan rivayet edilen u
hads-i erifle istidlal ettiler:

Mescid-i

Haram'da klnan namaz, onun

dan yz kat stndr

Bu

dnda

klnan namaz-

(313).

erif Mescid-i Haram'da klnan namazn Medine'deki mescidde klnan namazdan yz kat fazilet olduuna dellet eder. Ancak ileride gelecek olan Peygamberimizin mescidinin Mescid-i Haram 'a yediyz kat,
dierlerine ise, bin kat stnln ifade eden hads-i erifi bu szleri nakzediyor. Bu szlerin tm Medine'nin Mekke'ye olan stnlnden ileri
geliyor. Bu gr, Hz. mer b. el-Hattab (radyallahu anhym Mlik ve Medinelilerin ounundur. Mekke ve Kfe halk ise, Mekke'nin Medine'den
faziletli olduu grndedirler. Ata. bn Vehb.
Mlik "m talebelerinden bn Habib de ayn grtedirler. Sc. afi'den ayn gr naklethads-i

li

mam

mitik Geen hads-i erifi zahirine hamlettiler. Mescid-i Haram'da klman

namaz Peygamberin mescidinde klnan namazdan daha faziletlidir, dediler. Bu grlerine Abdullah b. ez-Zbeyr (radyallahu anhym Reslullah'dan (sallallahu aleyhi ve sellem), Ebu Hreyrc (radyallahu anhym rivayet
ettii hadsin ayn rivayet ettii hads-i erirle istidlal ettiler. Abdullah b.
ez-Zbeyr (radyallahu anh)'m rivayet ettii hadste Reslullah (sallallahu
aleyhi ve sellem) yle buyurmutur:

Mescid-i Haram'da klnan namaz da, benim bu mescidimde klnan namazdan yz kat

faziletlidir (314).

Katde ayn hadsi rivayet etmitir. Bu sz zerine Mescid-i Haram'da

klnan namazn dier mescidlerde klnan namazdan yz bin kat faziletli ol-

duu

ileride gelecektir.

Peygamber

sellemy 'm kabrinin bulunduu yerin yeryzndeki mevkilerin en hayrls ve faziletlisi olduu hakknda ulem ara-

snda

(sallallahu aleyhi ve

ihtilf yoktur.

Kad

Ebu'l-Velid, el-Bc diyor

ki:

mam

(313) imam HumeydV nin Msned'inde Hz. mer (r.a.) den tahri ettiini
Syli (r.h.)
Menahil Shf. 72'de kaydetmitir.
(314) Abdullah b. Zbcyr (r. a. )'dan. man Ahncd b. Hanbcl (r.h > vc ntan bn Hibbun'n rivayeti
tahri ettiklerini

mam

Syli (r.h.) Menahil Shf. 72 de kaydetmitir.

483

FA- ERF

TERCMES

"Her iki mescid hakknda varid olan hads, Mekke'deki Mescid-i Haram' n
hkm dier mescidlerin hkmne muhalif olmasn iktiza ediyor. (Bunlar
nn iinde Medine'deki Peygamberin mescidi de vardr). Halbuki Mekke'nin Medine'den efda! olup olmad hadsten anlalmyor."
Thv (rahimehullah) bu stnln farz namazlarnda olduu gr-

srd. (nk nafile namazlarn evde klnan daha efdaldir).

Mlikilerden Mutarrif ise, stnln nafile namazlarna da amil olduileri

u grndedir.

Thv (rahimehullah) diyor ki:

"Mekke ve Medine'de klnan Cuma namaz, tutulan Ramazan orucu, bunlarn dndaki blgelerde klnan Cuma ve tutulan Ramazan orucundan

daha

efdaldir.

Abdrrezzak (rahimehullah) diyor

ki:

"Medine'de tutulan Ramazan orucunun baka yerde tutulan Ramazan orucundan daha faziletli olduunu beyan eden ve geen hadsin benzeri hads rivayet

Peygamber

edilmitir." (315).

(sallallahu aleyhi ve sellem)

buyuruyor

ki:

Benim evimle minberim aras Cennet bahelerinden bir bahedir

(316).

Ayn

hads

Ebu Hreyrc'en ve Ebu Said'en de

rivayet edilmitir.

Ebu Said el-Hudri (radyallahu anh)'m rivayetinde:

"Benim minberim Havzmn zerindedir." (317) diye

bir ziyade var-

dr.

"Benim minberim Cennet bahelerinden

(318), diye varid

bir

bahenin zerindedir."

olmutur.

Tabern (rahimehullah) diyor

ki: Birinci

hadste iki

mn vardr:

Evden murad Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)* in (Hz.

Aie ile) oturduu evdir. Bu zahiri mny aklayan;
"Benim odamla minberim arasnda" mel indeki hads-i erif rivayet
...

Birincisi:

edilmitir.

kincisi: Hads-i erifteki evden murad. Peygamber (sallallahu aleyhi ve

(315)

mam Tabcrnimn Bill b.

HSrisden

rivayeti tahri etliini

mam SOyti(r.h)

Menahil, Shf.

72"de kaydetmitir.
(316)

mam Buhar.

Sahih. 20. Kitahu Fadli s-Salti

fi Mescidi Mekketi ve'l-Medineli: Bahu Fadli

Hreyre (ra.J'dan tahri etmitir, /mam Mslim, Sahih. 15.
Khabl-Hacc: 92. Babu Mabcynel-Kabri vci-Minbcr Ravzatn min Riya/i' l-Ccnncdc 502 (1391) No.lu
metni Ebu Hreyre (r.a.) dan tahri etmitir.
(317) mam Malik (r.h.)'m Ebu Saidi'l-Hudri (r.a.) dan bu rivayeti tahri ettiini mam Syt (r.h.)
Menahil. Shf. 73 de kaydetmitir.
(318) 306 No.da lahrici geti, oraya bakla.

Ma bcyne'l-Kabri ve'l-Minber'de Ebu

484

RESLULLAH'IN
sellem)' in kabridir.

Bu

MESCDNE GREN

hadsteki

bu

ikinci

KMSEYE...

mny Zeyd

b.

Elem (radyal-

lahu anh) vermitir. Nitekim:

"Kabrim

minberim aras" diye de varid olmutur.

mam Tberi diyor ki: ** Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemy'm kabri
evinde olduu zaman btn rivayetlerin mnlar birdir. Aralarnda ihtilf
yoktur. nk Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemy 'm kabri odasndaile

dr. Oda da Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) evidir".

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)' m:

"Minberim havzmn zerindedir."

Bu hadse gelince, bunda birka ihtimal vardr:

1 Peygamber

(sallallahu aleyhi ve se//em)*in

minberi dnyadakinin
Zhir
olan
ayndr.
da budur.
2 Orada (yani Havz-i Kevser'in yannda (minber olmas).
3 Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemy 'm:
"Cennet bahelerinden bir bahedir" hadsi de iki mnya ihtimali var-

dr:

1 Orada ibadet etmek cennet bahelerinden bir baheye nail olmaya vesile
Peygamberin evi ile minberi arasnda namaz klmak, dua etmek cennete mstehak olacak ekilde insana sevap kazandrr. Nitekim,
"Cennet kllarn glgeleri altndadr" (319) denildii gibi.

olur.

2 Ayn

yeri Allah Tel cennete nakleder, ayniyle cennette bulunur.

Bu da pavud'mn grdr.

bn mer (radyallahu anhma)

ve sahabeden bir topluluk rivayet etmiPeygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Medine'nin fazileti hakkn-

lerdir.

da yle buyurmutur:
"Bir kimse Medine'nin glne, darlna, skntsna sabretmez ki,
ben ona kyamet gnnde ahid veyahut efaati olmayaym" (320).
Medine-i Mnevvere 'den baka tarafa g eden kimse hakknda yle buyurmutur, Resl-i Ekrem (sallallahu aleyhi ve sellem):
Eer bilmi olsalard, Medine onlar iin daha hayrldr (321).

mam Buhari,

(319)

Sahih. 56. Kilabul-Cihad: 156.

lah b. Evfa "dan tahri mistir. Mslim, Sahih

dan

tahri etmitir.

Advvt'de
(320)

ayn

mam

mam

32. Kitabl-Cihad vcs-Siyer:

btl-bi's-Sabr lnde'l-Lika:

Mslim. Sahih. 45. Kitabul-Hacc: 86. Babut-Tergibi

478 (...), 481 (...). 482

mer. Emi Hnyre (r.anhmydtn tahri etmitir.
fi

(321)

Fadli

Tcmcnnucvu Likact-Advv: -Abdul-

rviden tahri etmitir.

Al Levaiha'da 477

Cac

la

126 Baht Kerahetin

20 (1742) No. ile Abdullah b. Evfa
Ebv Davud. Snen. Kitab l-Cthad; Babun fi Kerahiyetin Temenna Like'l-

Temenni Likae'l-Advv, ve'l-Emr

(r.a .)

Babun

(...).

(.. .).

483

(...),

mam Tirmiz.

484

fi

Skna'l-Medineti ve's-Sabr

(...)

de.

Sahih. Ebvab'l-Menakib.

l-Mednc dc 3920 No.lu Hads metnini Ebu Htvyrc

bn
Babu Ma

Ebv Saidil-Hudri.

(r.a.) "dan tahri etmitir.

mam Buhari, Kitab'l-Hacc Babu Men Ragibe ani -Medine'de Sfyan EbiZheyr (r.a.)'dan
mam Mslim. Sahih. 15. Kitab'l-Hacc: 85. Babu Fadlil-Medine'de 459 (1363) No.lu
'I

tahri etmitir.

mel ni Amir

b.

SS'd o da babasndan alarak tahri etmitir.

485

b.

FA-t

ERF

TERCMES

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve selJem) buyuruyor:

(demircilerin)

Medine

brakr

olanlar da

kr

gibidir, pis

olanlar nefyeder, temiz

(322).

*- Medine'yi stemeyerek oradan kan hibir kimse yoktur ki,

yerine Allah bakasn Medine'de yerletirmesin (323).

Peygamber

Kim

onun

(sallallahu aleyhi ve sellem)'en rivayet edilmitir:

Mekke'de veya Medine'de hacc veya umreyi yaparken lrse Allah o kimseyi kyamet gn yle diriltir ki, kendisinden hesap sorulmaz, hibir azab da grmez (324)

Baka

ki,

bir rivayette:

"Kyamet gn emin

olan kimselerden olarak yaratlr." (325) diye

varid olmutur.

ibn mer'den (radyallahu anh) rivayet edilmitir:

Kimin Medine'de lmeye gc

yeterse,

ben Medine'de lenlere efaat ederim

Medine'de lsn. nk

(326).

Allah Tel yle buyurmutur:

Dorusu insanlar iin konulan

ilk

mabed, phesiz

ki,

Mekke'de

bulunan ok mbarek ve btn lemlere hidayet olan Beyt'tir. Orada

ak almetler brahim'in makam vardr. Kim oraya giderse taarruzdan emin olur... (327).

Baz

mfessirler, yetteki, "taarruzdan

inden emin olur mnsn

emin olur"a, cehennem

ate-

vermilerdir.

Harem-i erifin dnda bir su ileyip oraya snan kimse

cahiliyet devrinde her trl cezadan emin olurdu. (Yani cezalandrlmas iin
oradan karlmas hususunda bir talepte bulunulmazd).
Bu, bazlarnn dedii gibi:
Denilir

ki,

(322) Buhari. Sahih. Kilahul-Hacc: Babu Fadli'l-Medinetrdc

lir.

mam Mslim.

(1382).

(323)

489

Fbu Hrcyrc

(T.a.)

dan

tahri

eylemt488

Sahih: 15. Kitabu'l-Hacc: 88. Babu'l-Medineli Tcnkiyu Sirarehada 487 (1381).

(1389) No.lu metinleri tahri etmitir.

mam Mslim. Sahih.

15.

Kilab'l-Hacc; 88. BabuM-Medineti Tcnkiy irareha'da 487 (1381)

No.lu metni tahri cimidir.

mam BeyhakVmn uab l-yman da mam Darekutnnm eserinde Hz.ie (r.a.) dan rivayeti
mam Syl (r.h.) Mcnahil. 73 de tahri etmitir.
mam
(325)
Beyhak'nin Snen'indc Hz. mer(r.a.)'dan mam Taberan'nin Cbir ve Selman (r.anMma) rivayeti tahri ettiini mam Syt (r.h.) Menahil Shf. 73'de kaydetmitir.
(326) mam Tirmizi. Snen. Ebvab'l-Mcnakb. Babu Fadli'l-Mcdine'de 39!2 No.lu metni bn mer
(r.a.)'dan tahri etmitir. mam bn Mcc. Snen 25. Kitab'l-Menasik. 104 Babu Fadli'l-Medine'de
(324)

tahri ettiini

3112 Nolu metni

(327) l

bn mer

mran

(r.a.)'dan tahri etmitir.

Sresi, yet: 96-97.

486

RESLULLAH'IN

MESCDNE GREN

Allah Tel'mn, "Ve o vakit, Kabe'yi insanlar

KMSEYE...
iin bir

sevap ve em-

yapmtr"

(328) sznn aynsdr.

niyet yeri
Rivayet edilir ki, bir topluluk Mnstir'de (Kayrevan'da bir yer) Sadun
el-Havlni'ye geldiler. O'na Ktame kabilesinin bir adam ldrp, zerine

gece boyunca ate yaktklar halde adama atein tesir etmediini, vcudubildirdiler. Bunun zerine EI-Havlni:
nun bembeyaz

kaldm

O kimse kere hacc yapmtr belki, dedi.

verince, El-Havlni

Bana yle

yle

Onlar da evet diye cevap

der:

bir hads sylendi:

bir kere hacc ederse farz eda etmi olur. Kim iki kere hacc
ederse, Allah'a ibadt- taatta bulunmu olur, kim kere hacc ederse
Allah onun kln, derisini atee haram klar (dnya ve ahirette.)"

"Kim

Reslullah (saliallahu aleyhi ve sellem) (Mekke'nin fethinde veya Medine'ye hicreti annda, veyahut Veda Hacc'nda) Kabe'ye baktnda yle bu-

yurdu:

Selm sana ey Kbe. Ne byksn. Sana olan hrmet ne byktr

(329).

Reslullah (saliallahu aleyhi ve sellem) bir hads-i erifinde buyuruyor

ki:

Hibir kimse yoktur ki, Hacer-i Esved'in yannda dua etsin de Alonun duasn kabul buyurmasn.

lah

Altn oluun yannda dua etmek de byledir.

Peygamber (saliallahu aleyhi ve sellem) buyurmutur:
Kim makamn (brahim) arkasnda iki rek'at namaz klarsa onun
gemi ve gelecek gnah balanr, kyamet gn emin olan kimselerle harolunur (330).

Hocam Kad el-Hafz Ebu Ali'den;

Muhammed b. Ahmed b. Muhammed
Rek, Ebu el-Hasan Muhammed b. el-Hasan b. Ra-

(Musannif) Kaad EbuM-Fadl der

Ebu el-Abbas el-Uzriy, Ebu same
el-Hereviy, el-Hasan b.

id, Ebu Bekir Muhammed

ki:

b. tdris,

el-Humeyri, Sfyan

b.

Uyeyne,

Amr

Dinar bn Abbas 'tan yle iittiini rivayet eder. tbn Abbas (r.anhma)
diyor ki, ben Reslullah'n (saliallahu aleyhi ve sellem) yle buyurduunu
b.

iittim:

Hibir kimse bu Mltezem'in

(I)

yannda dua etmez

ki,

onun duas

kabul edilmesin.

(328) Bakara Sresi, yet: 125.

(329)
yt,

mam

Tabcrn Mu'cemu'J-Evsat'da tbn

thv*

w Cbir (Vardan rivayeti tahri

mam S-

Menahil 73'de kaydetmitir.

(330)

mam Hasan Basri(k.s.) Mekkelilere yazd risalesinde bu hadisi rivayet ettiini. mam S-

yi(r.h.) Menahil, 73'de kaydetmitir.

(I)

etti diye,

Mltezim: Kbc

ile

Haccr-i Esved arasndaki yerdir.

487

Boyu drt arndr.

FA-t

ERF

TERCMES

bn

Abbas (r.anhma) diyor:

Ben bunu Reslulah (sallallahu aleyhi ve sellem)'den iittiim andan
beri bu Mltezem'in yannda bir ey iin dua etmedim ki, benim duam kabul olunmasn (331).

Amr

Dinar (k.s.) da yle diyor:

Ben bunu bn Abbas (radyallahu anh) 'dan iittiim andan beri bu Mltezem'de ne iin dua ettim ise Allah duam kabul buyurdu.
Sfyan b. Uyeyne (rahimehullah):
Bunu Amr'dm iittiim andan beri burada ne iin dua ettim ise duam
b.

kabul olundu.

Humcyd

diyor:

Ben bunu Sfyan 'dan iittiim andan beri, burada ne iin dua ettim
Allah duamt kabul buyurdu.
Muhammed b. dris afi, (rahimehullah)

yle

ise,

der:

Bunu Humeyd'den iittiim andan beri bu Mltezem'in yannda bir

ey iin dua edip de Allah'n duam kabul etmediini bilmem.
Ebul-Hasan Muhammed b. Hasan:

Bunu Muhammed

nnda

Allah'a ne iin

Usame

diyor

iittiim andan beri, bu Mltezem'in yadua ettim ise duam kabul olundu.
b. dris'ten

ki:

Ben bu hususta Hasan b.

(Yani bu

silsile ile

dier

Retk'n

ey

sylediini hatrlamyorum
eyhlerden iitmedim).
bir

Ebu same der ki:

Ben bunu Ebu Hasan b. Rek'den iittiim andan beri bu Mltezem'in yannda dnya iin ne dua ettim ise, duam kabul olundu. hiret iin
yaptm duann da kabul olunmasn temenni ederim.

Uzriy diyor

ki:

Ben bunu Ebu

da Allah'a ne

iin

same'den iittiim andan beri bu Mltezem'in yanndua ettim ise Allah duam kabul buyurdu.

Ebu Ali diyor ki:

Ben orada birok eyler

dua ettim. Bunlarn bir ksm kabul oiundu. Allah'n ltfunun bolluundan geride kalanlarn da kabul olun-

masn

dilerim.

Kaad

iin Allah'a

Ebu'1-Fadl diyor

ki:

tamam olmas iin ve geen babla ilikisi olduundan biz burada her ne kadar bu babdan deilse de yararl hususlardan bir nebzecik
zikrettik. Allah ltf ve keremiylc doruya muvaffak edendir.

(33 1)

Faidenin

mum Siki b. Mamur an Sncn'indc ve BcyhakVmn de Snen

ctt.j5.rn littL.it

Syt. Mcnahil 73 de kaydctn#ir.

488

inde

bn Zbeyr tariki c tahrie

PEYGAMBER HAKKINDA VACP VE MSTEHL...

NC KISIM

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)

HAKKINDA VACP VE MSTEHL OLANLAR LE, KENDSNE
CAZ OLAN VE CAZ OLMAYAN VE BEER AHVALDEN

KENDLERNE ZAFE EDLMESNN SAHH OLDUU

HUSUSLARI

Allah Tel buyuruyor

ki:

Muhammet!

ancak bir peygamberdir. Ondan nce birok peygamberler gelip gemitir. imdi o lr veya ldrlrse siz ardnza dn verecek misiniz (dininizden dnecek veya savatan kaacak msnz?). Kim ardna dnerse, elbette Allah'a hibir eyle
(Hazreti)

(aleyhissclm)

zarar verecek deil, fakat kredip sabredenlere Allah

muhakkak m-

kfat verecektir (332).

Meryem'in olu Mesih ancak bir peygamberdir. Ondan nce birok peygamberler

geti.

Anas ok doru

Bak ki, yetlerimizi onlara nasl

da bak hakdan nasl evriliyorlar (333).
yerlerdi.

Biz,

yemek

onlar da

brldr,
han

senden evvel de peygamberleri

yiyorlar,

bilelim diye, bir

vesilesi

kldk

kadnd. kisi de yemek

ak ak anlatyoruz. Sonra
bir

baka

bir halde gndermedik;

arlarda geziyorlard. Bir de, hanginiz saksmnz dier bir ksmnz zerine bir imti-

(zenginlere

kar

fakirleri,

sabretmekle imtihan

ettik).

Senin Rabbin sabredenleri grr (334).

De ki:

"Ben, ancak sizin gibi bir insanm. Yalnz ilahnz bir tek
ilandr, diye bana vahy olunuyor. Onun iin her kim Rabbine kavumay arzu ederse slih bir amel ilesin ve Rabbine yapt ibadete hi
kimseyi ortak etmesin" (335).

Eer peygamberler insanlardan deil de meleklerden gnderilseydi insanlar

onlarla kar laa ma/l ard. (nk beerin bnyesi, meleklerin kudreti kar-

snda ok zayftr.
d. nk

onlarla

ahkm

alamazlar-

Allah Tel yle

buyurmu-

Dayanamaz.) nsanlar meleklerden

konumaya gleri yetmez.

tur:

Eer peygamberi bir melek yapaydk, yine onu bir adam eklinde

gsterirdik ve elbette onlar,

dk

yine

brakr-

(336).

(.1.12)

Kchf

dmekte olduklar pheye

l-i

mran

Sresi, yc: 144. (331)

Maidc

Sresi, yci: 75. (334)

Sresi, yel: 110. (3.16) ln'm Sresi, yci; 9.

489

Furkan

Sresi, yet: 20.(335)

FA-t

ERF

TERCMES

Yani, o peygamber ancak kendisiyle konuabilecek olduunuz beer suretinde olurdu. nk melek kendi suretinde olduu vakit, insanlarn onu
grmeye, onunla konumaya ve onun karsnda durmaya gc yetmez. Allah Tel buyuruyor ki:

(Ey Reslm)

de

ki:

"Eer (insanlar gibi) yeryznde yryp du-

ran melekler olsayd, elbette onlara gkten melek bir peygamber

gnderirdik" (337)
Yani, kendi cinsinden

bakasna

meleklerin gnderilmesi Snnetullaha

mu-

mmkn

deildir. Ancak melek kendi cinsine gnderilir, yahut

da nebiler ve resiler gibi Allah Tcl'nn setii ve meleklerin karsnda
durabilmek iin kendilerine kuvvet verdii kimselere gnderilir. Nebi ve
resiler, Allah ile Allah'n kullan arasnda bir vastadrlar. Onlar, insanlara
haliftir

ve

Allah'n emirlerini, yasaklarn, va'd ve va'idlerini tebli ederler. nsanlara, Allah'n zatndan, sfatndan, Allah'n kullarnn (yaratlma bakmndan)
yaratlndan, Allah'n azamet ve byklnden, kudretinden, izzetinden
grnleri, vcutlar, bnbilmediklerini retirler. Peygamberlerin
yeleri beer sfatyla muttasftr. Beerin cismine ariz olan (her husus) onlarn cismine de ariz olur. Hastalanrlar. lp yok olurlar. gdlerinden insanda ne bulunursa (ehevi istekler ve kzmak gibi) peygamberlerde de bulunur. Peygamberlerin ruhlar ve i lemleri beer sfatnn en stn ile
muttasftr. Tm varlklar ile Allah'a ynelmitir. (Allah'a ibadet etme ve
Allah'n emirlerini yerine getirme bakmndan) meleklerin sfatlarna benzer

peygamberlerin sfatlar (her trl) bozukluktan, fetlerden slimdirler. Onlara

lemok kere beeri acz ve insan za'f gelmez. nk onlarn i lemleri
leri gibi beeri sfatlara has olmu olsayd, melekleri grmeye, onlarla konumaya, onlardan Allah'n emirlerini almaya ve onlarla ihtilat etmeye gleri

yetmezdi. Nitekim peygamberlerden baka beerden hibir kimsenin gc

yetmedii gibi. Eer peygamberlerin zhirleri ve batnlar meleklerin sfatlar ile muttasf olup, beer sfatlar ile muttasf olmam olsayd, geen yette
zikredildii gibi, beerin bilhassa kendilerine gnderilenlerin peygamberlerle ihtilat etmelerine gleri yetmezdi. Bunun iin peygamberler zhir
durumlar bakmndan beere benzerler, batn ynden ve ruh cihetten ise
meleklere benzerler. Nitekim Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

yle buyurmutur:

Eer (sevgisi kalbime ileyecek derecede) dost edinmi olsaydm, Ebu

aramzda slm kardelii vardr. Pey(Yani, O'nun kalbine Allah sevgisinden baka

Bekir'i dost edinirdim. Fakat

gamberiniz Allah'n dostudur.

sevgi girmez) (338).

(337) Isra Sresi, yet: 95.

(338) Tarihi Tinci bolmde geti, oraya hakla.

490

DN
Yine Reslullah

LERLE LGL

(saliallahu aleyhi

HUSUSLARLA...

ve sellem) buyuruyor:

Benim gzlerim uyur, fakat kalbim uyumaz (339).

Ben
labilirim)

sizin mahiyetiniz

deilim. Ben (devaml olarak,

nk Rabbim beni yediriyor ve

a,

susuz ka-

iiriyor (340).

Peygamberlerin ileri her trl fetlerden mnezzehtir. Her trl noksanlktan ve illetlerden beridir ve temizdir. Bu bir nebzecik beyandr ki, yksek himmet sahibine bunun mazmunu kfi gelmez. Bilkis tafsilatna muhta olur. naallah bu ksa beyandan sonra gelecek iki babda Allah'n yardve izniyle tafsilat vereceiz. Allah (btn ilerimde) bana kfidir.
ne

gzel bir vekildir.

BRNC BAB

DN LERLE LGL HUSUSLARLA,

PEYGAMBERMZ

(SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)*N

VE BTN PEYGAMBERLERN KORUNMASI

(Musannif)

Kaad

Ebu'1-Fadl yaz (rahimehullah) diyor:

okuyucu) beer ferdlerine gelen deiimler ve fetler beerin

cismine veya duyu organlarna ya kastsz ve ihtiyarsz olarak gelir, rz olur,
hastalk ve aclar, sanclar gibi. Veyahut kasd ve ihtiyar ile rz olur. Bunun hepsi, hakikatta amel ve fiildir. Fakat bilginlerin deti udur ki; bunu
tafsiltl olarak ksma ayrrlar:
Bil ki (ey

2
3

Kalb

ile

kesin olarak tasdik etmek,

Dil ile

sylemek,

Azalar

ile

ilemek.

Beerin hepsine, deiiklikler (bir halden baka hale intikal etmek) ve fetler
bu eitlerin hepsinde ariz olur. (Yaradl itibariyle) peygamberler her ne
kadar beer yaradlnda olup, yaradl itibariyle beerin dier ksmlarna
ciz olan hususlar onlara da ciz ise de, kesin ve yakn deliller ve icma-i
mmetle sabittir ki, onlar bu hususlarda beerden ayrdrlar. htiyar olarak
olsun, gayri ihtiyar olarak olsun onlar btn fetlerden beridirler. Allah'n
hfz himayesindedirler. Nitekim biz inaallah bu hususu tafsiltl olarak

zikredeceiz.

(339) Tahrici Hnci blmde geti, oraya baktla.

(340)

mnmBuharf.

Sahih. 30. Kitabus-Savm. 48. Babul-Visali vc

Hz.

ie (r.a.)'dan mam MaHm,

bn

mer

Men

Kle

fi'l-Lcyli

Syamnde

Sahih. 13. Kitab's-Siyam: II. Babu'n-Nehyi ani'l-Visali fi's-Savm'da

(r.a.)'dm 55 (1102) No.lu metni lahri etmitir.

491

FA- ERF

TERCMES

BLM

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE

SELLEMVN PEYGAMBERL VAKTNDEN TBAREN KALBEN
KESN OLARAK TASDK EDLMES

Allah Tel bana ve sana tevfikini ihsan buyursun

phesiz Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemy in kalbinin, tevhid bakmndan
olsun, Allah'n yce zatn bilmek, tm sfatlarn biliyor, Allah'n varlna iman ediyor, kendisine vahy edilen btn hususlar en ufak noktasna varncaya kadar tam mnsiyle ayan beyan biliyor ve btn klliyatna yakinen
vkf bulunuyordu. En kk ek ve pheden, tereddtiden, bunlarn herhanBil ki,

ksmn bilmemekten beri

Bunlarn zddndan tam mnsiyle korunmu idi. bu Peygamberimiz efendimiz (aleyhsselm) hakknda icmalen zikrettiimiz hususlar hakknda Mslmanlarn icma vardr. Kesin ve
gi bir

idi.

ak delillerle sabittir ki, peygamberlerin kalblerinde zikredilen hususlarn

maadasnn bulunmas asla doru deildir. Bulunamaz. Buna brahim (aleyhsselm) bir vakit yle demiti:
Ey Rabbim, lleri nasl diriltirsin? Bana gster.

Allah:

"ly dirilttiime inanmadn

m?"

buyurdu. brahim:

"Evet, nandm fakat kalbim tam yatsn diye sordum." dedi

(341).

"Evet, inandm, fakat kalbim tam yatsn" sz ile itiraz

olunamaz. nk brahim (aleyhisselm) Allah' (celle cellhu) kendisine
lleri dirilttiini haber vermesinden hi phe etmemiti. Fakat kalbinin
yatmasn ve bilfiil lnn dirilmesini mahede etmek iin mnakaay
terk etmek zere bunu Allah'tan istedi. Bylece (Allah'n ly diriltmesiyle) birinci ilim ki (ilm-i yakn) hsl oldu, lnn dirilmesinin keyfiyetini

Bu

yetteki:

etmekle de ikinci ilmi (ayne'I-yakn)'i murad

mahede

(bu birinci ve-

etti

cihdir.)

kinci vecih:

brahim (aleyhisselm) bunu Rabbisinden istemek

Allah'n duakabul ettiini bilmesini ve Rabbisinin katndaki yerinin derecesini renmek istedi. yle ise Allah Tel nn "ly dirilttiime inanmadn
suretiyle

sn

m?" sznn mns yle olur:

dost edindiimi ve seni

nc

Benim katmdaki yerinin yksekliini, seni

seip peygamber yaptm tasdik etmiyor musun?

vecih:

Birinci ilimde (ilm-i yakn)

yatmasn

ve lnn dirilmesini

mesini (ayne'l-yakn

(341)

ek ve phe bulunmuyor ise de,

Bakara Sresi,

olmasn)

mahede

talep

etti.

yet: 260.

492

kalbinin

tam

ederek, ilminin ziyadele-

Zira amel olan ilimlerle naza-

PEYGAMBERN PEYGAMBERL VAKTNDEN...

olan ilimler arasnda kuvvetli olmalar bakmndan birbirlerinde stnlk
vardr. Amel! ilimlere ek ve phenin gelmesi mmkn deildir. Amma
nazar ilimlere ek ve phe gelmesi cizdir. brahim (aleyh isselm) nazar
ilimden veya haberden mahedeye intikal etmek ve ilm-i yakinden ayne'lr

yakne ykseltmek

istedi.

Haber

ise,

gzle grmek gibi deildir.

Bunun

iindir

yle diyor: brahim (aleyhisselm), basiretinin

kemale ulamas bakmndan yakn nurunun ziyadelemesi iin eyadan perdenin kalkmasn talep etti.
ki,

Sehl b. Abdullah (k.s.)

Drdnc

brahim

vecih:

de dirilttiini delil olarak syledii

yan olarak gerek ve sahih olmas

Beinci
Bir

hem ldrdn ve hem

getirmi olduu delilin ayan be-

(aleyhisselm) mriklere Rabbisinin

vakit,
iin

Rabbisinden bu hususu talep

etti.

vecih:

ksm bilginler yle diyor:

brahim

(aleyhisselm)' in

"Ey Rabbim,

nasl diriltirsin? Bana gster." diye, edep yolu ile sormaktadr. Bundan "Beni ly diriltmeye muktedir kr* murad edilmitir. "Kalbim tam yatsn" sz ise yle tefsir edilir: Bunu arzulamak ve
temenni etmekten kalbim mutmain olsun.
lleri

Altnc

vecih:

brahim (aleyhisselm) kalbinde ek ve phe yoktu

dilei kabul edilsin ve Allah'a
(sallallahu aleyhi ve se//em/in:
terdi ki,

"Biz

ek

"Biz

phe etmekte brahim

yaknl

fakat

ek var diye gs-

ziyadelesin. Peygamber

etmeye brahim'den daha lykz."

sz brahim (aleyhisselm) 'n ek ettiini itiraf deildir. Bilkis O'nun ek
etmesini nefyetmek ve zayf kalblilerin byle brahim (aleyhisselm) 'n ek
ettiini zannetmelerini uzaklatrmaktr. Bu yet geldii zaman bir ksm insanlar bunu iitti ve brahim phe etti, bizim peygamberimiz phe etmedi
dediler. Peygamberimiz bunu gidermek iin:
(aleyhisselm)

dan daha lykz" buyur-

du.

Yani biz (peygamber, m'minler topluluu) ldkten sonra tekrar dirilmeye ve Allah'n lleri dirilteceine tam mns ile, phesiz iman ediyoruz. Eer bu hususta brahim (aleyhisselm) phe etmi olsayd, biz phe etmekte ondan daha nce gelirdik. (Bu sz Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), brahim (aleyh isselm) 'a kar nezaketen buyurmutur. nk brahim (aleyhisselm) baba rnakamndandr.) Veyahut mmetinden phe
etme ihtimali olan kimseleri, murad ederek buyurmutur. Veyahut da tevazu olarak veya brahim (aleyhisselm)' n kssas kendi durumunu bilmeye
veya ilm-i yakninin ziyadelemesine hamlolursa onu tezkiye etmekten ekindii iin byle buyurmutur.
Eer sen Allah Tel'nn:

493

SFA-

ERF

TERCMES

'Ey peygamberim! Eer sen indirdiimiz kssa ve haberlerden bilfarz

phe

edecek olursan, senden evvel kitap (Tevrat) okuyanlara sor; (O

kitapta da bu haberler vardr). Yemin olsun ki, onlar hak ve doru olarak
Rabbin tarafndan sana geldi. phe edenlerden olma. Sakn Allah'n
yetlerini tekzip edenlerden olma. Sonra hsrana denlerden olursun"
(342).

Ayet-i celiienin mns nedir? diye sorarsan derim ki:

Sakn (Allah kalbini dorulukta sabit klsn). Baz mfessirlerin
Abbas (radyallahu anhma) 'dan ve bakasndan rivayet ederek, Peygamber (sallallahu aleyhi ve settem)*m kendisine vahy edilene phe ettii ve phe-

bn

nin insanlk icab olduunu beyan hususunda kalbine herhangi bir ey

gelmesin. Bu gibi eyler Peygamber (salla il ahu aleyhi ve sellem) hakkn-

da

bn Abbas (aksini ileri srerek) yle demitir:

aleyhi ve sellem) ne ek ve ne de phe etmi-

asla ciz deildir. Bilkis,

''Peygamber (sal lallahu

tir.
(Kendisinden evvel kitap okuyanlardan herhangi bir kimseye sormamtr.) Ayn sz bn Cbeyr ve Hasan 'dan rivayet edilmitir. Katde (rad'

'

yallahu anh) 'dan rivayet edilmitir.

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyurmutur:

Ben ne phe ederim ve ne de sorarm (343).
Mfessirlerden ou bu grtedirler. Geen yet-i kerimenin mns hakknda, ihtilaf ettiler. Bir ksm bilginler yle diyor: yet-i kerimeden murat udur: "Ey Muhammedi ek ve phe edenlere syle, (eer sen phe
ediyorsan)" yet-i kerimeyi byle tevil edenler diyorlar ki: Bizzat bu srede
yle bir yet vardr ki, bu tevile dellet ediyor. O da
yet-i cehledir:
(Ey Reslm) de ki:
"Ey insanlar! Eer benim dinimde herhangi bir phede iseniz (hak olduunda phe ediyorsanz, sizin phenizden tr) bilin ki, ben Allah' brakp da sizin taptklarnza tapmam. Ancak sizi ldrecek olan
Allah'a ibadet ederim ve bana m'minlerden olmaklm emredilmitir

(344).

yet-i kerimedeki hitapdan murad, Arap veya

Peygamber (sallallahu aleyhi

ve sellemy in mmetinden, peygamberden bakas olandr diye rivayet edilir. Nitekim Allah Tel yle buyurmutur:

"Gerekten sana ve senden ncekilere yle vahyolundu: (Farz muhal) eer Allah'a e koarsan, muhakkak amelin boa gider ve elbette
hsrana urayanlardan olursun" (345).

Yuns Sresi, ye(: 94-95.

(343) bn Abbas (r.a.)'dan bn Halim

(342)

in hadisi tahri ettiini

mam Syti(r.h ) Mcnahil 73'de kay-

detmitir.

(344)

mam Ceririi't-Taber'mn hadsi tahri ettiini mam Syt (r.h.) Menahil;

mitir.
(345)

Zmer

Sresi, yet: 65.

494

Shf. 73'de kaydet-

tEYGAMBER'tN

PEYGAMBERL

VAKTNDEN...

yet-i kerimedeki hitaptan murad, Peygamber 'den

yet-i kerime iinde geerlidir:
ayns

"O halde, u

mriklerin ibadet

sakn phe etme"

ettikleri

bakasnadr. Bunun

putlarn dallet olduunda

(346).

Bunun benzeri oktur. Bekrb. la* der

grmyor musun?" (Allah buyuruyor):

ki:

"Allah Tel ne buyuruyor

"Sakn Allah'n yetlerini tekzib edenlerden olma. Sonra hsrana denlerden olursun"
Peygamber

(347).

(sallallahu aleyhi ve sellem) davet ettii hususta kendisi tek-

Nasl olur da kendisi tekzib edenlerden olur. Bu yetlerin

hepsindeki hitaptan murad Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemy den
zib ediliyordu.

bakasdr. Allah Tel'nn:

"O Allah'dr ki, gklerle yer ve aralarnda olanlar alt gnde yaratt. Sonra

ratma

Ar'n zerinde hkmran

ilerini, her

oldu.

eyi bilenden sor"

O Rahmandr.

(348) yet

Artk bu

ya-

kerimesi de bu yet gi-

bidir.

Bu

(son) yet-i kerimede emrolunan

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sel-

bakasdr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)* e sormasn

emrediyor Allah O'na Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bilen ve
sorulandr; bilmeyen ve soran deildir. Bekrb. la' diyor ki: "Bu ek eden
peygamberlerden bakas olup, kitap okuyanlara sormas hususu kendisine
/e/nj'den

emredilenler,

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve se//em)'in dine, tevhide da-

vet ettikleri deil, belki Allah Tel'nn kendilerinden haber verdii ge-

mi

mmetlerdir." Allah Tel'nn:

"Senden nce gnderdiimiz peygamberlerden (mmetlerinin

len limlerinden) sor ki, biz

yapm myz?"
yet-i kerimesi

tap

Peygamber

Rahman'dan baka

ileri

ge-

ibadet olunacak ilahlar

(349).

de bunun gibidir, bundan murad mrikler

olduu

(sallallahu aleyhi ve se//em)'e tevcih edilmitir.

halde hi-

Bunu

syle-

yen Utbi'dir. Deniliyor ki: yet-i kerimenin mns: Senden nce geenlere sor. Harf-i cer hazfolundu, sz tamam oldu. Sonra;
'Biz

Rahman'dan baka

dier inkr

ibadet olunacak ilahlar

yapmal myz?",
Rahman (olan AUah)'dan baka

baland. Yani biz

klmadk Duyuruldu. Bunu da Mekki nakletti. Bir ksm bilginler de yle
diyorlar: Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Mira gecesinde
bunlar Peygamberlere sormas iin emrolundu. Sormaya muhta olmadan
daha fazla yakn ilmi hsl oldu.
tarikiyle sze

ilh

(346)

Hud Sresi,

yet: 109. (347)

Yunus

Sresi, yet: 95. (348)

ruf Suresi, ayet: 45.

495

Furkan Sresi,

yet: 59. (349)

Zuh-

FA- ERF
Peygamber

Ben

(satlallahu aleyhi ve

(hi

TERCMES

sellemyden yle rivayet edilmitir:

kimseye) sormam. Bana bildirilen bana yeter

Bu gr Abdurahman

b.

Zeyd

b.

Elem

(rahimchullah)

ileri

srm-

tr.

Bir

ksm limler de

yle

diyor: Kendilerine

peygamber gnderdiimiz

mmetlere sor ki, kendilerine gelen peygamberler tevhid dininden baka bir
eyle geldiler mi? Bu mn, Mcahid, Sddi, Da h hak ve Katde (rahimchmulhh) 'nin szlerinden alnmtr. Bu ve bundan ncekilerden murad ve
maksad, Peygamber (sallallahu aleyhi ve se//em)'n, peygamberlerin gnderildikleri hususu ve Allah Tel'nn kendisinden baka hibir kimseye
ibadet etmeye izin vermediini bildirmektir. Bunlar da Arap kavminden olan
ve olmayan mriklerin:

"Biz onlara (putlara) ibadet etmiyoruz, ancak bizi Allah'a daha fazla
yaklatrsnlar diye yapyoruz'* (350).
yet-i kerimede beyan edilen szlerini reddetmek iindir. Allah Tel'nn
yet-i kerime de byledir. Allah buyuruyor ki:
buyurduu

"Ey Resulm, de ki: " Szinle aramz ayrt eden Allah'dan baka
bir hakem mi ararm? Kendilerine kitap verdiimiz o Yahudi ve Hristiyan limleri de phesiz bilirler ki, bu Kur 'n, Rabbinden hak olarak
indirilmitir. yle ise, sakn phe edenlerden olma" (352).
Yani; onlar sana gnderilen kitaba her ne kadar

iman etmiyorlarsa da,

onlarn senin peygamber olduunu bildiklerine phe etme,

onlar senin peygamber olduunu biliyorlar).
Bundan murad,

phe

(yani bil ki,

yetin evvelinde zikredilen hususta, peygamberin

ettiini bildirmek deildir.

Geen yetlerde olduu

ek ve

gibi de olabilir.

Muhammed! Senin Peygamberliine, (sana gnderilen Kur'n'a)

ek ve phe eden kimseye "Sakn sen phe edenlerden olma" de. Bu mYani, ey

nya da

yet-i

"Sizinle

kerimenin evvelinde:

aramz ayrd

eden Allah'dan

baka hakem mi ararm?"

s-

z dellet ediyor.

Bununla Peygamber
Bir
ehli

(sallallahu aleyhi ve sellem)

bakasna

hitap ediyor.

ksm bilginler diyorlar ki.Teygamber (sallallahu aleyhi ve seUem)

kitaba

sormas hususundaki emir Allah Tel'nn sa

(aleyhis-

selm) 'a:

"Ey Meryem olu sa, Allah' brakp da

beni ve annemi iki ilh edi-

nin diye insanlara sen mi syledin?" (353) dedii gibidir.

(350)

Zumer

Sresi, ayel: 3. (352)

LTm

Sresi, yel: 114.

496

<353) Midc Sresi, yel: 116.

PEYGAMBERN PEYGAMBERL VAKTNDEN...

Allah sa (aley hisselim)' n byle sylemediini biliyordu. (Byle olduu
halde sa (aleyhissctm) 'dan

berimize olan

bakalarn

phe etme hakkndaki

Baz bilginler

ise

yle

tevbih iin byle buyurdu.

Peygam-

hitap da byledir).

mns

diyorlar: yetin

yledir: Sen

phe etmi-

yorsun, sana gnderilen peygamberlik hakknda. Ancak kitap okuyanlara

(sana Rabbinden gnderilen husus hakknda) sor da kalbindeki mutmainlik,

kendindeki ilmin ve yaknin ziyadelesin.

de yetin mnsnda yle der: Eer sen sana verdiimiz

peygamberlikten elde ettiin eref ve stnlk, byklkten phe edersen,
sen kitap okuyanlara, geen kitapiardaki senin sfatn ve dier mmetlere
olan stnln hakknda yazlanlardan onlara sor.

Baz

bilginler

Ebu Ubeyde 'den yle

knda: Ayetten murad

rivayet edilmitir, yet-i kerimenin

mndr:

Eer

sen, sana

bakasnn phe ettiini grrsen,

senden

gerei

mns

hak-

gnderdiimiz hususta

kitap okuyanlara sor, onlar sana

bildirirler.

"Nihayet peygamberler, kendilerini yalanlayan kavimlerinin iman etmelerinden midlerini kesince ve tekzip edildiklerini anlaynca, kendilerine zaferimiz geldi ve dilediimiz kimseler kurtarld. Bizim azabmcrimler topluluundan geri evrilmez" (354).

mz

Bu
deriz

mns nedir denilirse, (eddesiz "Kzib olarak)

Bunun mns Hz. ie (radyallahu anha)'un syledii gibi-

yet-i
ki:

dir ki O,

kerimenin

yle demitir:

nun mns ancak yle olur: Peygamberler kendilerini tekzip edenlere kar-

yardmdan meyus olduklar

ad edenlerin onlar tekzip ettiklerini

bu gr benimsemilerdir.

Baz

yle

yardm vaMfessirlerin ounluu

vakit, kendilerine tbi olanlardan

zannettiler".

"ZANNU" yani;

anlamndaki kelimenin zamiri peygamberlere tbi olan mmetlere aittir. Nebi ve resullere ait deildir. (Bu takdirde yet
kerimenin mns: mmetleri zannettiler, olur). Bu gr de, fon Abbas, Nahai. bn Cbeyr ve bilginlerden
bir grub savunmutur. yet-i kerimeyi, ite bu anlamda Mcahid eddesiz
olarak "KEZEBU" diye okumutur. Bunun dndaki, bilginlerin makamlimler ise,

diyorlar:

zannettiler

na yakmayan ekilde azz olarak ne srlen tefsirlerle kendini megul

etme. Bilginlerin makamlarna yaramayan bu husus nasl olur da peygamberlerin

makamlarna yarar? (Nasl

dilerine va'd ettii

yardm

olur da, peygamberler, Allah'n ken-

esirgedi diye zannederler?).

Peygamber

(aley-

(354) Yusuf Sresi, yet: 110.

497

ifa-i erif: 32

FA-I

ERF

TERCMES
davran

hisselim) 'm, kendisine peygamberlik ve vahiy geldii zamanki

ve Hatice validemize:

"Ben kendimden korktum"

(355) dedii sz de byledir.

Yani, Allah'n kendisine verdii peygamberlie, Cebrail'i grdkten sonra

phe etmi deildir; fakat Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) kendi
kuvvetinin melee kar durmaya ve vahyin arlndan dolay bu yk yklenmeye yeterli olmamasndan kalbi yerinden oynar, ruhu kar diye endie
etmitir. Bu husus Sahih-i Buhari'de ve dier hads kitablannda vrid olan-

Peygamber (aleyhisselm), bunu meleklerle kar karya geldikten

sonra veyahut nce ve Allah'n kendisine peygamberlii bildirip, aa ve
talarn sclmVcrmesi gibi ilk acaip eyler grmesi, gece ryasnda gr-

dr

ki,

aynsnn kmas

ve mjdelerin verilmesi gibi eylerin kendisine verildii vakit byle sylemitir. Nitekim bu hadsin rivayet yollarndan
bazsnda yle varid olmutur:
Zikredilenler nce ryada vukubulurdu. Sonra o grlene Peygamber (aleyhissclm) 'in nsiyet kesbetmesi iin ilk karlat, mahade ettii anda
beeri olan bnyesinin bu gibi hususlara gc yetmez diye nce ryada vukubulur ve sonra uyank iken gsterilirdi.
dklerinin

Sahih (Buhar ve Mslim) de Hz.

ie (radtyallahu anha) 'dan yle riva-

yet edilmitir:

Resl-i Ekrem (sallallahu aleyhi ve sellcm)'in vahiyden

kendisine gelen husus

Yani,

H ira 'da ki

olarak

olan ryadr".

geree uygun olan ryadr. Hz.

ie

devamla der

.ki:

yalnzlk sevdirildi. (Bu hal kendimaarada vahiy gelinceye kadar devam etti (356).

Sonra Peygamber
sine)

"Sadk

ilk

(aleyhisselm)* a

Abbas (radtyallahu anhma) "dan yle rivayet edilir:

Peygamber (aleyhisselm) Mekke 'de onbe sene kalmtr. Bu mddet
iinde Cebrail'in sesini iitir, ziya grrd. Yedi sene hibir ey grmeden
bu hal byle devam etti. Sekiz sene de kendisine vahyedildi (357).
tbni

(355)

lim. Sahih.

(160)

Kitab Bedi'l-Vahy. 3. Haddesena Yahya b. Bkeyrde mam MsKitabl-yman 73. Babu Bedi'l- Vahyi ili Reslillahi allallahu aleyhi vc sellem) de 252

mam Buhari.

No.h

I.

Sahih.

I.

metni Hz. isc (r.a.J'dan lahri etmilerdir.

lu dipnotda zikredilen kaynaklardaki kitab vc bablann

(356) Tahrici 355 No.

dan

ayn ve hadsin tamamn-

alnm bir ksmdr.

(357) Abdullah b.
(r.h.)

Oraya bakl.
Abbas (r.anhama)'an

mam Ibn SJrf'n Tabakal

nda

tahri ettiini

mam Sytt

Menahil, shf. 74'de kaydetmitir.

uygun grlr. Halbuki sahih olan udur

ki. Peygamber (aleyhisselm) altm U sene yaamtr. Sahih olan rivayetlere gre kendisine peygamberlik geldikten sonra on sene Mekke'de ve on sene de Medine'de yaamlardr. Baz bilginler, alt seneden murad. doum ve vefat senelerinin dndaki senelerdir, diyorlar. Bu iki sene ile altm

Bu sz Peygamberimizin altm

m
be

be sene yaamasna gre

sene olur.

498

N PEYGAMBERL

PEYGAMBER

bn

shak baz sahabelerden yle

VAKTNDEN...

rivayet ediyor:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Hira'daki maarada ibadet

ediyordu. Peygamber (aleyhisselm) (oradaki hadiseyi beyan etmek iin)
Ben uyurken (veyahut, yle yaslanm olup derin bir tefekkrde iken)
Cebrail bana geldi ve oku dedi. Bunun zerine "Ne okuyaym" dedim,

"

buyurdu.

(bn shak) Hz. ie

(radtyallahu anha) 'nm hadsi gibi, Cebrail'in Pey-

gamberimiz (aleyhisselm)'

smsk

"KRA BSM RABBKE"

Peygamber

tutup ona sarlarak

sresini kere

(sallallahu aleyhi ve sellem)

sktn

okuttuunu

buyuruyor

ve:

zikreder.

ki:

Cebrail (aleyhisselm) benden ayrld; ben de uykudan uyandm. (Veya derin tefekkrden ayrldm). Sanki bu sre (ikra bismi sresi) kalbim-

de nakedilmiti. Bana air veyahut mecnun denmesinden daha ok fkelendiim bir ey yoktur. Ben bu halimi gizli tutup, yksek bir yere
karak oradan kendimi atar, intihar ederim ve Kurey deli ve airdir
diyerek benden ebediyyen bahsedemez, diyordu. (Ben bulunduum yerde) bunu tatbik etmeye kalkrken bir de gkten bir mndinin;

Ey Muhammedi Sen Allah'n Reslsn ben de Cebrail'im"

ye nida ettiini iittim. Bir de

baktm

ki,

di-

C ebrail'i adam suretinde (gr-

dm)...

bn shak'm rivayet ettii bu hadste Peygamber (aleyhisselm) unu aklyor: Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'\n Hatice validemize:

"Ben kendimden korkuyorum."

demesi, dan tepesine kp- kendini

aa atmak

istemesi, Cebrail (aley-

hisselm)^ mlaki olmazdan nce idi. Yani; uyank halinde ve Allah'n

kendisine peygamber olduunu bildirmezden ve kendisine Resl olarak
setiini aklamadan nce idi. bn shak'm rivayet ettii hads gibi bir
hadsi de Amr b. urahbil rivayet etmitir. Peygamber (aleyhisselm) Hatice validemize yle buyurmutur:

- Ben yalnz bama bulunduum zaman, bir ses iitiyorum. Allah'a

yeminle sylyorum

Hammad b.

ki,

bunun

bir

i iin olmasndan korkuyorum (358).

Seleme (radyallahu anh>'m rivayetinde

hisselm) 'n Hatice (radyallahu anh) validemize

ise.

Peygamber (aley-

yle buyurduu

varid ol-

mutur:

(358) Hads

erif

Amr

b.

rahbil

(r.a

J dan mam Bcyhak

Menahil. Shf. 74'de kaydetmitir.

499

nin tohri ettiini

mam Syl (r.h.)

FA-

ERF

TERCMES

Ben (byk) bir ses iitiyorum. (Parlak) bir ziya gryorum. Ben,
kendimde

bir

Buna gre

deiiklik olmasndan korkuyorum

(bir ses iitiyorum, hadsine gre) ve

doru

(359).

eer bu

hadslerin

baz

(Peygamber (aleyhisselm) 'n bu

sz) kendisinden air ve mecnun olmasnn ok uzak olduu ve grm olduu ziyann dorulanmas hakknda phe ve ek etme mnlarnn kendilerinden anlalan lfzla tevil olunur. Bunlarn hepsinin kendisine peygamber olduunu bildirmeden nce olduu ile tevil olunur. Bu husus nasl byle olmaz ki, bu lfzlarn bazsnn rivayet yollar doru deildir.
rivayetlerinde varid olan sz

ise,

Ama,

Ailah Tel'nn Peygamber (aleyhisselm) 'a; peygamber olduunu bildirdikten ve kendisine Cebrail geldikten ve vahiy getirildikten sonra
ise, kendisinden ek ve phenin sudur etmesini sylemek asla doru ol-

maz. Allah'tan kendisine vahyedilen hususta

olmaz.

phe

etmesi de asla ciz

bn shak, hocalarndan yle rivayet etmitir:

Peygamber (aleyhisselm) kendisine Kur'n- Kerim nzil olmadan nce,

Mekke'de nazardan okunurdu. Kendisine Kur'n nzil olduu zamandan evvel

olduu gibi,

kendisine nazar oldu. Bunun zerine Hatice (radyallahu anha) validemiz yle buyurdu:
" Sana, okuyacak birini getireyim mi?" Peygamber (aleyhisselm) O'na

cevap olarak:

imdi

cm yoktur)

ise

(Kur'n nazil olduktan sonra) hayr. (Okunmaya ihtiya-

buyurdu.

BeyhkVmn) rivayet ettikleri, Hatice (radyallahu anha)

ban ap (san gstermesi) ve gelenin meleklerden Cebra-

(bn shak'tn ve
validemizin
il'in

olup

olmadn tecrbe etmesini ifade eden hads-i erif ise, bu husus,

Peygamber (aleyhisselm) 'm peygamberliinin doruluunun tahakkuk etmesi, gelenin Cebrail olduunu bilerek kendisinden phenin gitmesi iin
Hatice (radyallahu anh) validemiz hakknda vki olmutur. Yoksa Hatice
(radyallahu anha) validemiz bunu. Peygamber (aleyhisselm) bununla kendi durumunu tecrbe etsin diye yapmamtr. Hatt Abdullah r\ Muhammedb. Yahya b. l/rve'nin Hiam'dan, onun da babasndan, Hz. ie (radyallahu anh)'an rivayet ettii hads-i erife gre; Varaka bizzat Hatice validemiz byle yapp tecrbe etmesini emretmitir (360).

smail

b.

Ebu Hakem'm

//afice validemiz,

yle varit olmutur:

yle dedi:

rivayet ettii hadste ise,

Peygamber (aleyhisselm) 'a

mam

Taberani'ma ve /mi Men/'nin Msned'inde: "An Hammad an Anmar bn Ammar an

(359)
fon Abbas (r.*.)" tarikiyle lahn ettiini
Sy Menahil. Shf. 74'de kaydetmitir.

mam

(360)
hil.

mam

Ebu Naim'in Delail'n-Nbvvesinde

74'de kaydetmitir.

500

hadsi tahri ettiini

mam Syti (r.h.),

Mena-

PEYGAMBER'N PEYGAMBERL VAKTNDEN...

Ey amucamn olu! (her ikisi nesebe n dedeleri Kusay'de birleiyorlar).

Dostun (Cebrail) geldii zaman bana haber verebilir misiniz?" Pey-

gamber (aleyhisselm):
"Eve!" buyurdu.
Cebrail (aleyhisselm) geldii zaman, Peygamber (aleyhisselm):
"Hatice validemize haber verdi."

Hatice (radyallahu anha):

Peygamber (aleyhisselm) 'a, yanma otur, dedi. Hadsi zikretti (361), smail b. Ebu Hekim'm beyan olan hads-i erifte yle beyan ediliyor:
Hatice validemiz dedi

"Bu, eytan deildir.

ki:

Bu bir melektir,

da bulunanlar) bulunduun

peygambere iman

ey

ey

amucamn olu! (Bunun yann-

zere sabit

ol.

Onu

bize mjdele, dedi ve

etti.

yaptnn

tesbit edilmesini
Hazreti Hatice'nin bu sz, kendisi iin
ve peygambere iman etmesi iin aklanmasn istemekte olduuna dellet ediyor, yoksa Peygamber (sal lal la hu aleyhi ve sellem) iin deil.
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'den, iki sene vahyin kesildii za-

Ma 'mer 'in,

"Bize ulaan hadislere gre, Peygamber (aleyhisselm)

vahyin kesilmesinden ylesine mahzun ve mkedder olmutu ki, bunun y-

man.

szne, Ma'mer'in' bu esasta Peygamber (aleyhisselm)' dan bize ulatna gre icmalen demesi, hadsi kimseye isnad etmemesi, hadsin ravisini zikretmemesi, kendisine hadsi kimin sylediini zikretmemesi, peygamber byle
buyurdu demesi ve bu hads ancak Peygamber (aleyhisselm) 'dan bilinir dememesi, zarar getirmez. Onun szn ta'n etmez.
Bununla beraber, zikrettiimiz gibi, Peygamberimizin (sallallahu aleyhi
ve sellem)

kendisine

olmas Cebrail ile karlamasndan ve

vahyin gelmesinden nce olduuna hamlolunur. Veyahut slm

mahzun

ve mteessir

yalanlamalarndan dolabu hal kendisini yksek bir yerden at-

dinini kendilerine tebli ettii kimselerin kendisini

y ok sklm,
maya

mteessir olmu,
kastedecek dereceye ulamtr.

Nitekim Allah Tel buyuruyor ki:

"imdi Kur'n'a iman etmezlerse, belki arkalarndan esef ederek kendini zeceksin (kendini helk edeceksin)" (363).
erik'in, Muhammed b. Abdullah b. Ukcyl'm Cabir (radyallahu anhhads-i erif bu tevilin
ma)'dan b. Abdullah'tan rivayet etmi olduu

(361)

mam

Menahil. Shf.

mam

tbn shak. Beyhak ve

Ebu Naim sfahan nn

74 'de kaydetmitir.
Ahmed b. Hanbel (r.h.) ve Beyhak nin

(362)
74'dc kaydetmitir.
(.163)

Kehf Sresi,

yet: 6.

501

hadsi lahrt ettiini

tahri ettiini

mam Syi (r.h.)

mam Syl (r.h.) Mcnahil.

Shf.

FA- ERF

TERCMES

Mrikler Daru 'n-Nedve'de Peygamber

aleyhi sselm) 'm

durumu-

nu grmek iin toplandlar. Bu toplantda Peygamber (aleyhisselm)'a

sihirbaz demelerine ittifakla karar verdiler. Bu i Peygamber efendimizi
ok fazlasyla zdnden elbisesine brnd, stne
rek yatt.

Bunun

zerine Cebrail (aleyhisselm)

Ey elbisesine brnen peygamber!

Ey rtnen peygamber! (366).

elbisesini eke-

u yetleri getirdi (364):

(365).

Yahut Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) vahyin kesilmesinin kendisinden sdreden bir i ve sebebten dolay olduundan, bunun Rabbisinden kendisine verilen bir ceza olacandan korktuu iin, kendisini yksek
bir yerden atmak istemitir. Dinde byle bir iin yasak olduuna dair henz
bir emir gelmemiti.

Buna ve bunun

Yunus (aleyhisselm)' m, kavminin, onlar

korkuttuu azabtan dolay kendisini yalanlamalarndan korktuu iin ilerinden kp gitmesi ve Allah Tel'nn Yunus (aleyhisselm)' in kssasn
beyan buyurduu

gibi olanlara

yet-i kerimesi

rnek olarak

gsterilir:

Znnun'u (balk sahibini, Yunus'u) da hatrla. Hani O, (dinini kabul

etmeyen kavmine) fkelenerek gitmiti de, kendisini hibir zaman s-

ktrmayacamz sanmt
Mekk diyor

(367).

Yunus (aleyhisselm) Allah'n iznini almakszn (dinini

kabul etmeyen kavmine fkelenerek) kmasnda Allah'n rahmetinin bol-

luuna

Baz

ki:

gvendi, tamah

etti.

Bu iinden dolay Allah'n ona azap olarak kendini

darlkla skmayaca hakknda hsn- zanda bulundu Mevlsna kar.
ir ksm bilginler de yle mn verdiler: (Baln karnnda) ona gelen
bely vermeyi biz takdir ederiz. Bu mn, dal harfinin eddesiyle Nubilginler der ki:

kaddiru olarak

okunduunda

verilir.

Baz

bilginler de yle diyor: Biz onu, fkelenip, kavmini terkederek

mesinden dolay sorumlu tutarz.

bn Zeyd

de yle

der: Biz

ona kaadir

olmadmz

m zan

git-

etti?

Kendisine kitap gelen resul yle dursun, kitap gelmeyen nebinin dahi Rabbisinin sfatlarndan birini bilmediini zan etmek doru deildir.

Allah Tel'nn:

(364)

mam Bozar n bu isnad tarikiyle hadisi tahri ettiini; aynca TOxrSnt' tan de tbn Abbas (r.a.ydm

tahri ettiini

imam

Svyt (r.h.) Menahil. Shf. 74'de tahri etmitir.

I. (366) Mflddessir Sresi, lyet: I. (367) Enbiya Sresi, yet: 87.

(365) Muzzernmil Sresi, yet:

502

PEYGAMBERN PEYGAMBERL VAKTNDEN...

"Hani O, fkelenerek gitmiti."

(368) sz

de byle tevile muhtatr.

(nk Yunus (aJeyhissclm) Allah'a fkelenerek gitti de anlalr.) Doru

ve sahih olan yunus (aleyhissclm)'m kendisini inkr ederek kfrettiklerinden kavmine fkelendii iin onlar terkedip gitti. Bu gr, tbn Abbas (radyallahu anhma) ve Dahhak (rahimehullah) ile mfessirlerden dierlerinin grdr.

Yunus (aleyhisselm) Rabbine fkelendii iin gitmi deildir. nk Allah'a fkelenmek O'na dmanlk ve tecavz etmektir. Allah'a dmanlk
etmek ise kfrdr. Bu ise m'minlere yaramaz. Nerde kald ki, peygamberlere yarasn. Yunus (aleyhisselmyn kavmi kendisini yalanclkla vasfetmeleri veyahut kendisini ldrmelerinden endielendii iin onlar terkedip gittii de rivayet edilir. Nitekim haberde byle varid olmutur.

Baz
iin

Yunus (aleyhisselm) baz meleklere fkelendii

nk o melek, Yunus (aleyhisselm) 'a baka bir peygam-

bilginler derler ki:

kp gitti.

berin tebli ettiini Allah'n emrine ynelmesini kendisine emretmiti de Yunus (aleyhisselm) bakas bunun iin benden daha gldr, demiti. Allah

ona azimle sabretmesini

lenerek

kp

emretti.

Bunun

iin

Yunus (aleyhisselm) fke-

gitti.

bn Abbas (radyallahu anhma) 'dan

rivayet edilmitir.

Der

ki:

Bu, Yu-

nus (aleyhisselm)' balk karnndan dar attktan sonra vki olmutur. bn

yetinin zhiri ile
Abbas (radyallahu anh) bu szne Allah Tel'nn

istidll

etmitir:

"Hemen onu

vermek iin) kaBiz onu yzbine, hatt daha ziyadesine

sahile attk, hasta idi. zerine (glge

bak cinsinden bir aa bitirdik.

peygamber gndermitik* (369).

Allah Tel'nn
yet-i kerimesi ile de delil getiriliyor:
"O halde (ey Reslm, Allah'n kfirlere mhlet vermesine dair olan)
Rabbinin hkmne sabret de, Yunus peygamber gibi (balk sahibi gibi)
(aceleci) olma. Hani O, (baln kamnda) gamla dolu olduu halde dua

etmiti"

(370).

kssay zikrettikten sonra yle buyurdu:

Fakat Rabbi O'nu seti de, kendisini salihlerden (peygamberlerden)

Allah Tel

kld

(371).

yle

ise

bu kssa Yunus (aleyhisselm)' m peygamberliinden nce oldu.

Eer yle bir soru sorulursa,

u sznn mns

Peygamber

(sal lal lan u

aleyhi ve sellem)* in

nedir?:

(368) Enbiya Sresi, yet: 87. (369) Saffat Sresi, yet: 145, 146, 147. (370)
48. (371) Kalem Sresi, yet: 50.

503

Kalem

Sresi, yet:

FA-t

ERF

TERCMES

Kalbimin zerine bir perde ekilir de hergn yz kere Allah'a tevbe ederim (372).
Cevap:

Sakn, hatrna gelmesin ki, bu perde bir vesvese ve ek, phedir. Peygamber (aleyhisselm)'m kalbine vki olmutur. Bilkis (geyn) kelimesinin
asl mns rtdr. Bunun kk gn kapanmasndan gelir ki, bulutun
semay kapatmasndan ibarettir. yle ise hadsteki rtden maksat kalbi kapayan ve rten husustur (yoksa vesvese ve ek deildir). Bu sz Ebu Ubeytfe'nin szdr. Ondan bakas ise yle diyor: "Geyn" yle bir eydir ki,
o kalbi rter fakat, tam mnsiyle kapatmaz. Semay kaplayan ve gnein
ziyasn engellemeyen hafif bulut gibidir. Yine zikrettiimiz gibi, sakn hads-i
eriften. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)' in kalbini gnde yz kere
veyahut yetmi kereden daha ok perde gerildii anlalmasn. nk zikrettiimiz hads-i erifin lfz byle bir
rivayet

mny

iktiza ettirmez. Ekseri

de byledir.

Bu, perdenin adedi deil, belki istifarn adedidir. yle ise bu perdeden
murad, kalbinin gafletlere dmesine, kendisinin mahededen, dille yaplan zikirden daha nemli olan kalble yaplan zikirden ve hakk mahade
etmesinden kesilmesine iarettir.
Bunlar Peygamber (aleyhisselm) 'm (yeme, ime ve dier tabi ihtiyalarn) verdii zahmetten, ailesinin hizmetinden, dost ve dman ile mnasebetlerin verdii ykten, insanlarn terbiyesi, peygamberlik vazifesinin yerine getirilmesindeki arlk ve emanet-i Kbra olan din grevleri y klenmesindeki zorluktan dolay vukubulurdu.

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)

u zikrettiklerimizin tmnn bu-

lunmasiyle yine de, Rabbisinin itaatnda ve yaratcsnn ibadetinde bulunuyordu. Lkin Peygamber (aleyhisselm); rtbe bakmndan Allah katnda mahlkatn en stn, yaknlk ve derece bakmndan en ycesi, Allah'

bakmndan da, en iyi bileni olduu iin tam bir ihls- kalbl
bakasn dnmez, btn gc ile (bakasn terkederek) Rabbisiyle babaa kalmay, kalben ve kal ben kendisini tam mnsiyle Rabbisirte vermesi, bu yerlerdeki makam, halinden en yksek hali olduundan, suret itibariyle bu haller kesildiinde ve bakalar ile megul olduunda, Peygamber
i

(aleyhisselm) bunu kendisinin yksek halinden bir noksanlk, grdnden Rabbisine istifar ederdi. Bu, hadsin tevillerinden en mehur ve evl

olandr. Bizim iaret ettiimiz bu mnya, bilginlerin birou meyletmitir. Bu mnnn etrafnda toplandlar ve bu mnya yakn bir ifadede bulundular, fakat gerei bulamadlar. Biz ise hadsin kapal ve zor olan mnsna parmak bastk. stifade etmek isteyene perdesini atk, zikredilen bu tevil ibadet ve taatta yorulmann, yanlmann, gaflette bulunmann yetlerin
(372) tn*m Mslim, Sahih. 48. Kitabz-Zikri ved-Dua. 12. BabuVlihbabil-sligfari vcM-tstiksarti

minh de

(2702) No.lu metni Egarriil-Mzen'den tahri eimilir.

504

PEYGAMBERN PEYGAMBERL VAKTNDEN

teblii (din hususlarn teblii) dndaki ilerde hata
na gredir. Bu hususun izah gelecektir.

yapmann ciz olmas-

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'\ tenzih ediyorlar. (Byle eyler peygambere anz
olmaz grndeler). Ancak baz hallerde hata sadr olmasnn veyahut ta-

Baz

kalb ehli ve tasavvuf liderleri, bunlarn tutumundan

yorgunluk hissetmesinin ciz olduu grndedirler. Hadsin mns

ise, (Peygambere gelen perdeden murad), Peygamber (satlallahu aleyhi ve
sellem) mmetine ok efkatli olduu ve ilerine ok nem verdiinden (aleyhisselm)'m mmetinin ileri ile fikrini yormas, gnlnn rahatsz olmasdr. Bunun iin Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) onlar iin Allah'dan mafiret dilerdi. (Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) istifar kendisi iin deil, gnahkr olan mmeti iin yapard). Bir grup mutasavvf yle
atta

diyor:

Bu

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in

rten manev huzurdur.

hads-i erifte zikredilen.

kalbine gelen perde, kalbini

nk Allah Tel buyuruyor:

"Nihayet Allah peygamberin zerine manevi huzurunu indirdi ve onu,
grmediiniz ordularla kuvvetlendirdi" (373).
kerimenin geliinde istifar etmesi, Allah'a olan ibadetinin ve O'na olan ihtiyacnn izhar olur.

Peygamber

bn

(sallallahu aleyhi ve sellemy'm yet-i

Ata (rahimehullah) yle diyor:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)' in istifar etmesi, mmetine retmek ve onlar istifar etmeye yneltmek iindir.
bn Ata (rahimehullah) 'dan bakas da yle diyor: (Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemy 'm mmetine istifar retmesi) onlara gnahtan kanmasn, gnaha dmemesini retir ve gnaha meyletmezler.
Bu perdenin gelmesinin, yksek makamda iken ve hayet iinde iken gelen ve kalbini rten perdenin olmas muhtemeldir. O halde Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Allah'a kretmek ve mevlsna ibadet etmekte devam etmek iin istifar eder. Nitekim Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) devaml ibadet ettii (ve ayaklar itii zaman kendisine btn gnahlarn balanmtr bu kadar ar ibadet niin yapyorsun dendiinde):
"Ben kreden bir kul olmayaym m?" (374) buyurmutur.
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'en baz yollardan rivayet edilen:

"Benim kalbime gnde yetmi defadan daha ok perde

iin Allah'a istifar

ederim"

(375).

(373) Tevbe Sresi, yet: 40.

(374) Tahriri kitabn

ilk

blmlerinde geti, oraya baklabilir.

(375) Tahriri 372'de geti, oraya bakla.

505

gelir.

Bunun

FA-

ERF

TERCMES

mealindeki hads-i erifi bu son zikredilen tevillere hamlolunur.

Soru:
1

Allah Tel, Peygamber (aleyhisselm) a hitaben buyuruyor

"...Allah dilemi olsayd,

muhakkak onlar

hidayet zerine toplard.

bilmeyenlerden
olma*'
bunu
(376).

sakn
(c.c.) Nuh

halde
Allah

ki:

(aleyhisselm)' a hitaben de

yle buyurmutur:

"...O halde bilmediin bir eyi benden isteme. Seni cahillerden olmaktan menederim" (377).

Bu

iki

yetin ifade ettii hususa ne denir?

Cevap:
1

Peygamber (aleyhisselm) a hitaben varid olan yet-i kerimenin mns

yledir: Sen; eer Allah dilemi olsayd, onlar hidayet zere toplard, deyip cehalet iinde yzen kimselerden olma. Byle mnlandran kimselerin
szlerine

Nuh

iltifat

etme.

hakknda varid olan yette de "Allah'n va'dinin hak

olduunu bilmeyenlerden olma" diye varid olan bir nceki Nuh (aleyhissc(aleyhisselm)

lm)'m;
"...Senin va'din haktr" (378),
fiyet-i kerimeyi delil gstererek "Allah'n va'dini bilmeyenlerden olma.*
diye mn verenlere de kulak asma. nk bu szde Allah'n sfatlarndan
birinin bilinmemesini isbat vardr. Bu ise peygamberler hakknda asla ciz
deildir. Bundan maksad ise; peygamberler ilerinde cahillerin sfatlar gibi
sfatlanmasnlar diye, onlara t vermektir. Allah Tel Nuh (aleyhisselm) 'a yle buyurmutur:

cek hibir delil yoktur.

Nuh

(aleyhisselm)

Bu husus nasl gerek olmasn

ki,

Allah Tel'nn

a;

"O halde bilmediin bir eyi benden isteme" sz buna dellet ediyor.
Bu yet-i kerimeden sonra varid olan yetin bu yete hamledilmesi evldr. nk bilmedii bir eyi Nuh (aleyhisselm) n sormas iin mutlaka
Rabbisinin iznine muhta olur. lk halde iken olmasnn sebeblerini O nun
ilminden gizli tuttuu ve kendi katnda bulunduu ilimden Nuh (aleyhisselm) m sormasn Allah'n yasaklam olmas ciz olabilir. Sonra Allah Tel, Nuh (aleyhisselm) 'a:
f

(376)

En'm Sresi,

yet: 35. (377)

Hud Sresi, yet: 46.

yet: 46.

506

(378)

Hud Sresi, yet: 45 (379) Hud Sresi,

PEYGAMBER'N

PEYGAMBERL

VAKTNDEN...

"O senin ailenden deildir. nk O, salih olmayan bir amel sahibidir." (380) buyurmutur.

Bu mny Mekk

rivayet etmitir. Allah Tel,

Nuh

(aleyhissclm)'a

byle emrettii gibi, baka bir yette de Peygamberimiz (aleyhisselm)'a

kavminin iman etmekten kanmalarna sabretmesini emretmitir. Ve bu imandan kanma annda cann sklp, sonra fazla arzuladn iin cahillerin durumuna dersin, buyurmutur. Bu hususu da Ebu Bekir b. Furek rivayet
etmitir.

Baz

Muhammet'e olduunu ve
ileri srerler. Bu gr de
Bunun benzeri Kur'n'da oktur.

hitabn mmet-i
mnsna geldiini

bilginler de, yetteki,

"Siz cahillerden olmayn"

Ebu Muhammed Mekk rivayet etmitir.

Bu aklama veya peygambere verilen stnlkle,
lik

kendilerine peygamber-

geldikten sonra, Allah'n sfatlarndan birini bilmemelerinden

olduklarm ifade etmek

mnezzeh

vacibtir.

Soru:

Peygamberlerin, cahil olmaktan korunduklarnn isbat edildii, byle ve

benzeri eylerin onlar hakknda ciz olmadn kabul ettiimiz zaman ve
Allah Tel' nm aadaki yetlerle Peygamberimiz (aleyhisselm)'a, eer
ilerse azab vereceine vaidinin ve ondan kanmas hususundaki emrin ne

mns vard?

"..(Farz- muhal)

eer Allah'a e koarsan, muhakkak amelin boa gider

ve elbette hsrana urayanlardan olursun" (381).

"Ayrca, Allah' brakp da sana ne fayda, ne de zarar veremeyecek

eylere tapma! Byle yaptn takdirde, phesiz ki, nefsine zulmedenlerden olursun, diye (bana) emredilmitir" (382).

"O takdirde,

dnya ve hiret azabn iki kat olarak sana muhakkak

taddracaktr. Sonra bize kar, kendin iin hibir yardmc
bulamayacaksn" (383).

"Eer

o peygamber, baz szler uydurup bize snad etmeye kalksayd, elbette biz onu kuvvetle yakalar ve ondan intikam alrdk" (384).

"Eer

yeryzndeki insanlarn ekserisine (ki onlar cahil ve kfirlerdir) uyarsan seni, onlar Allah yolundan saptrrlar. Onlar, ancak zan
ardndan yrrler. (Babalarnn gittii yolu hak zannederler) ve sadece yalan
uydururlar (385).

(380)

Hud

Sresi, yet: 46. (381)

Sresi, yet: 75. (384)

Hakka

Zmer

Sresi, yet: 65. (382)

Sresi, yet: 44. 45. (385)

507

En'm

Yunus

Sresi, yet: 106. (383)

Sresi, yet: 116.

Un

ERF

FA-I

TERCMES

"Yoksa (Mekke kfirleri peygamber iin) " Allah'a bir yalan uydurdu
mu" diyorlar? Allah dilerse, senin de kalbini mhrler. Allah btl yok
eder; ve ndirdii kitabla hakk yerine getirir. phe yok ki O, btn
kalblerdekileri bilendir" (386).

"...Eer teblii tam yapmazsan, Allah'n

yerine getirmi olmazsn" (387).

risaletini (elilik grevini)

"Ey Peygamber! Takvda sebat et (ve kfirlerle mnafklara verdiin

eman bozmak hususunda) Allah' dan kork. Kfirlere ve mnafklara (teklif
ettikleri

len,

masiyyetlerde)

uyma. Muhakkak

hkmnde hikmet

ki Allah

her eyi

hakk

ile bi-

sahibidir" (388).

Cevap: phesiz Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) emrolunduundan herhangi bir eyi tebli etmemesi, Rabbinin emrine muhalefet etmesi,
komas asla ciz ve doru deildir. Allah'n emretmediini, Allah
O'na

emretti demesi, kendi nefsinden syleyip Allah'a iftira etmesi, saptlmas,

kalbine mhr vurulup kfirlere itaat etmesi gibi hususlar asla peygamber-

den sdr olmaz. Lkin Allah kfirlerden muhalif olanlara dini teblide kendisine aklk, ayan beyanlk ile tebli iini kolaylatrr. Eer peygamberin
teblii bu ekilde olmazsa, sanki tebli etmemi gibi olur. Allah (cellc celilhu) Peygamber (sallallahu aleyhi ve settemy'm kalbini rahata kavuturdu
ve kuvvetlendirdi.
yet-i celile ile:

"Allah seni insanlardan koruyacaktr" (389).

Nitekim Musa ile Harun (aleyhisselm) 'lara teblide ileri kuvvetlesin,
Allah'n dinini yaymakta g bulsunlar ve kendilerinden, dman ile kendilerini zaafa drecek korkulardan giderilmesi iin yle buyurmutur:

"Allah buyurdu ki: Korkmayn. Zira ben

ve grrm" (390).
Allah Tel'nn,

sizinle

beraberim, iitirim

"Eer o peygamber baz szler uydurup bize isnat

etmeye kalksayd..."

(391).

"O takdirde,

dnya ve hiret azabn iki kat olarak, sana muhakkak

(attracaktr. Sonra bize kar kendin iin hibir yardmc bulamayacak-

sn!"

(392).

yet-i kerimesinin

mns

ise

yledir:

Bu, dmann szne meyleden. Allah'a iftira edenin cezasdr. Senin cezan da bunu ileyenlerden olursan, (budur). Halbuki peygamber onu ilememitir. Allah Tel'nn
yetleri de bu geen yetler gibidir. (Tevil

bakmndan):

(386)

ra

Midc Sresi, yet: 67. (388) Ahzap Sresi, yet:

(389) Mide
Th Sresi, yet: 46 (391) Hakka Sresi, yet: 44. (392) sra Sresi, yet; 75.

Sresi, yet: 24. (387)

Sresi, yet: 67. (390)

508

PEYGAMBERN PEYGAMBERL VAKTNDEN...

"Eer yeryzndeki insanlarn ekserisine uyarsan, seni, onlar Allah
yolundan sapttrrlar" (393).
"Ey iman edenler! Eer kfirlere itaat edecek olursanz, sizi geriye,
kendi dinlerine evirirler de dnya ve fihirette ziyana denlerin haline
dnersiniz" (394).

"Yoksa (Mekke

kfirleri

Peygamber

iin)

"Allah'a bir yalan uydur-

du mu diyorlar? (Buna ancak kalpleri mhrl olan beyinsizler cret ederler. Bu isnat senden ok uzaktr.) Fakat Allah dilerse senin de kalbini
mhrler" (395).

"...(Farz- muhal) eer Allah'a e koarsan, muhakkak amelin bo-

a gider ve elbette hsrana urayanlardan olursun!"

B ve bu

gibi yetlerden

murad bakasdr. Bu, Allah'a

(396).

e koann hali-

Peygambere (sallallahu aleyhi ve sellem) bu ciz deildir.

Allah Tel nn, "Ey Peygamber! Takvda sebat et, Allah 'dan kork.
Kfirlere ve mnafklara uyma" (397),
sznden Peygamberin kfirlere itaat ettii anlalmaz. Allah, Peygambere
dilediini yasak eder, dilediini de emreder. Nitekim Allah yle buyurmudir.

tur:

"Rablerinin

rzasn dileyerek sabah

kirleri) fakirlerle

birarada bulunmak

ve akam O'na dua edenleri (faistemeyen mriklerin arzusuna

uyarak yanndan kovma (398).

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) ne onlar
zalimlerden olmutur.

tard etmitir ve ne de

BLM
(PEYGAMBERLERN KFRETMEKTEN MASUM OLDUKLARINA
CMA OLMASI LE BERABER) ONLARIN BU TR
GNAHLARDAN PEYGAMBERLKTEN NCE MASUM OLUP
OLMADIKLARI HUSUSUNDA, BLGNLER ARASINDA HTLAF
VUKU BULMUTUR. DORU OLAN, PEYGAMBERLER
PEYGAMBERLKTEN NCE ALLAH (CELLE CELLHU/IN
SIFATLARINI BLMEMEKTEN VE BUNLARLA LGL
HERHANG BR EK VE PHEDE BULUNMAKTAN
MASUMDURLAR
Peygamberlerden gelen, birbirini kuvvetlendiren haber ve eserler, peygamberlerin doduktan andan itibaren byle bilmemek gibi nakslardan ma-

En'm Sresi, yet: 116. (394) l-i Imran Sresi,

Zmer Sresi, yet: 65. (397) Ahzap Sresi, yet:

(393)
(396)

509

yet: 149, (395)

1.

(398)

En'm

E-ra Sresi,

yet: 24.

Sresi, yet: 52.

FA- ERF

TERCMES

sum olduunu beyan ediyor. (Onlar erginlik andan nce de kfrden ve

gnah ilemekten masumdurlar).
Onlar tevhid ve iman zerine yaratlmlardr. Hatta her trl bilgilerin
srlarna vkf olmak ve saadete erme bahtiyarlnn en fazlas iinde yaratlmlardr. Nitekim biz bu kitabmzn birinci ksmnn ikinci babnda buna iaret ettik. Tarihilerden (Mslim olsun, gayri msm olsun) hibir kimseden peygamber olmadan nce kfretmesi ve Allah'a
komas ile bilinen birinin seilmesi ve peygamber olarak gnderilmesi hakknda hibir haber
naklolunmamtr. Bu bolmde (zikredilecek hususlarn) dayana nakildir.

Bir

ksm bilginler yle delil getirirler, (peygamberlerin her trl gnahtan

masum olduklarna

dair):

Yolu byle olan (yani gnah ileyen) kimseden

insanlar nefret ederler. (Bylece tebli vazifesi yerine getirilmez.)

rim

Ben de-

ki:

lallahu

Kurey

Arap kabilelerinin temel tadr). Peygamber (salaleyhi ve sellemye her trl iftiray attlar. (Dier) mmetlerin k-

(Musannif):

(ki

peygamberlerini, ellerinden gelen ve uydurabildikleri her trl iftira

ve ayplarla suladlar. Allah bunlar bize Kur'n'da beyan buyurmutur.
Rviler de bize nakletmilerdir. Biz Kur'n'da ve tarihilerin rivayetinde
peygamberlerden herhangi birinin Allah'dan baka ilah ittihaz ettii (peygamberliinden nce) putu Rab edindiini ve daha nce ona uyup gnl verip
sonradan terkederek zem etmek suretiyle irkin gstermek istediini grfirleri

medik. Eer peygamberlerden biri byle olmu olsayd, kfirler bunu meydana koymaya koarlar, onu ayplarlard. lahn terkettiini ileri srmekte
lan, onlarn peygamberi, daha evvel ilah ittihaz ettii putu kfirlerin ktlemesi, O'nun kfirlerin tapndklar babalarnn daha nce tapndklar put-

bakmndan daha kuvvetli olur. Peygambere itiraz

iin bir ey bulamadklarna bir delildir. Zira eer bir

lar ktlemesinden delil

etmemeleri, bu itiraz
ey olsayd naklolunurdu. Bunu nakletmekten sessiz kalmazlard. Nitekim
kblenin deimesi hadisesinden sessiz kalmamlardr. Ve yle dediler:

"Mslmanlar kbleden eviren ne?". Nitekim Cenab- Hak onlarn sylediklerini yle beyan buyurmutur:
"(Medine'deki, Yahudi ve mnafk) insanlardan aklszlar yaknda yle
diyecekler: "Mslmanlar (eskidenberi Kuds'e doru namaz kldklar)
kbleden (Kbe'ye) eviren ne?" (399).

Kad

El-Kueyrf, peygamberlerin byk ve kk gnahlardan beri olduklarna

yet-i kerimeyi delil gstermitir:

"(Ey Resulm)! Hatrla ki, bir vakit peygamberlerden (eliliklerini teblie ve hak dine davet edeceklerine dair) sz almtk, senden de, Nuh'dan

(399) Bakara Sresi, yet: 142,

510

PEYGAMBERLERN KFRETMEKTEN MASUM

da,

de, Musa'dan da, Meryem

yeminli bir sz aldk" (400).

brahim'den

dan salam

olu sa'dan

da...

Onlar-

Kad El-Kueyr u yet-i kerime ile de delil getirdi:

"Hem Allah, vaktiyle peygamberlerin misakn (ballk szn) yle
almt: "Cellim hakk iin! Size kitap ve hikmetten verdim. Sonra sieden bir peygamber geldiinde, mutlaka
ona iman edeceksiniz ve herhalde ona yardmda bulunacaksnz. Bunu
ahdimi zerinize alp kabullendiniz mi?"
ikrar ettiniz mi? Ve bu
buyurdu. Onlar; ikrar ettik, dediler..." (401).
ze, beraberinizdekini tasdik

ar

Kad El-Kueyr diyor ki:

Allah

temizle-

tdan on-

dan sz almas, sonra peygamberlerden onun domasndan uzun zaman nce ona iman ve yardm etmeleri hususunda sz almas, ok uzak olan bir
grtr. Allah'n peygamberleri irk, ek ve baka gnahlardan korumasna cevaz vermek de doru deildir. Bu cevaz ancak mlhid ve mnkir olan
verir. Kad Kueyri'nn sz byledir. Peygamberimiz hakknda byle eyler nasl ciz grlebilir? nk Peygamber (sallallahu aleyhi ve scltem)*e
kk iken Cebrail gelip gsn yard ve kan phts karp yle dedi:

"Bu eytann sende

olan nasibidir" (402).

Sonra (altn tas dolusu zemzem suyu ile) gsn ykad. ini iman ve
hikmetle doldurdu. Nitekim yaradl ve peygamberliinin eserlerinin zuhurunu beyan eden hadsler tevatren sabit olmutur. Sakn brahim (aleyhissetim) 'm peygamber olmadan nce, yldza, ay ve gnee:

"Bu benim Rabbimdir"

(403),

demesi seni peygamberlerin kendilerine peygamberlik, gelmeden nce gnahtan masum olduklarnda pheye drmesin. nk brahim (aleyhissclmym bu szleri ocukluk anda ve Allah' bulma hususundaki ilk
bak ve delil talep etmede ve peygamberlik ile mkellef olmadan nce olduu rivayet edilir. Bilginlerden ve mfessirlerden konuya iyi vkf olanlardan birounun gr de yledir:

brahim (aleyhisselm)"Bubenlm Rabbimdir" (403) diye kavmini susturmak ve dinlerinin btl olduuna delil getirmek iin sylemitir.
Bunun iindir ki, brahim (aleyhisselm)' n bu sz inkr makamnda
kullanlan istifham anlamn a dr. Bundan murad "Bu benim A la hm

m?"
(400)

dr.

Ahzap

(401) l
(402)

Sresi.

mran

yet:

mam Mslim.

Sahih.

lem) ile*s-Semavati 261

(403)

En im

7.

Sresi, yet: 81

Sresi.

(...)

l-yman 74. Bab'l-sra bi Reslillah (sallallahu

No.lu metni Enes b. Milik fr.aj dan lahri etmitir.
I

Kiiab

'

yet: 76, 77. 78.

511

aleyhi ve sel-

FA-I

ERF

TERCMES

Zcccac da yle diyor: brahim (aleyhisselm) 'n;

"Bu benim Rabbim"

inancnza ve iddianza gre

Nitekim AHah Tel (kyamet

sz, yani sizin btl

benim Rabbim bu mudur? anlamna

gn kfirlere hitaben;

gelir.

"...Nerede o haklarnda mzminlere muhalefet edip durduunuz (kendi

grnze gre) ortaklarm",
buyurmutur ki, ibrahim (aleyhisselm) 'in zikredilen, yldz, ay ve gne 'e

an bile ibadet etmemi olduuna AHah Tel' mn brahim (aleyhisselm) hakkndaki yct-i celile dellet ediyor:
bir

"Hani O, babasna ve kavmine demiti ki, siz neye tapyorsunuz? (Son

ra) onlar da, "Birtakm putlara tapmyoruz, btn gn onlara ibadet
ediyoruz", dediler" (404).

Bu cevaplardan sonra; onlara:

"(brahim yle) dedi: "imdi grdnz m, o sizin ve geen atalarnzn taptklarnz? Muhakkak onlar benim dmanmdr; ancak lemlerin

Rabbi mstesna."

Allah Tel

(405).

de bu hususa dellet ediyor:

"nk Rabbine halis bir kalb ile gelmiti" (406).
"Bir de brahim'in yle dediini hatrla: "Rabbim! Bu Mekke diyakorkulardan emin kl. Beni ve oullarm puta tapmaktan uzak tut"
yetleri

rm

(407).

Soru:

(Ay battktan sonra) brahim aleyhisselm, "...Eer Rabbim bana hidayet etmemi olsayd, muhakkak sapklar topluluundan olacaktm",

demiti"

(408).

Bu

yete ne denir?

Cevap:

brahim (aleyhisselm)' m, eer Rabbim bana yardm ederek beni teyid

etmemi olsayd, ben de putlara tapmakta ve saptmakta sizin gibi olurdum,
demesi kavmine acmasndan tr ve kendisinin vebalde kalmamas iindir. Yoksa brahim (aleyhisselm) ezelden beri sapklktan korunmutur.
Soru:
Allah Tel,
(peygamberleri) inkr edenler, peygamberlerine yle
dediler: "aresi yok, muhakkak sizi, ya yurdunuzdan karacaz, ya-

"O

hut dinimize dnersiniz... (409) yet-i kerimenin mns nedir ki? Sonra
Allah peygamberlerden bahsederek yle buyuruyor:

(404) uara Sresi, yet: 70, 71. (405) uara Sresi, yet: 75, 76. 77. (406) Saffat Sresi, yet: 84.
(407) brahim Sresi, yet: 35. (408) En'm Sresi, yet: 77. (409) brahim Sresi, yet: 13.

512

PEYGAMBERLERN KFRETMEKTEN MASUM...

"Dorusu Allah bili <hpM lurUrmjkea, tUm lalllrtlm
dnecek olursak, biz yalan uydurarak Allah'a
demektir" (410).
nize)

iftira

(dini-

etmiiz

Cevap:

"El-Avd m Geri dnme) kelimesinin burada kendi mnsna kullanldsanp kendine mklat karma. nk bu takdirde, peygamberlerin
kendi milletlerindeki hususa dnerler mnsn iktiza eder ki, ok yanl bir
mn olur. "Avd" kelimesi "Cehennemlikler kmre dnd" hads-i erifte olduu gibi, baz kere balangc bulunmayan hususun dnda "Sayru-

Olmak" mnsna da kullanlr. Tpk hads-i erifte cehennemlikler kmre dnd denildii gibi ki, yana yana kmr gibi simsiyah oldu demekret:

tir.

Oysa

ki

cehennemlikler daha nce byle deillerdi. airin

sz de

byledir:

"Onlar yle gzel huylardr ki, onlar iinde su ile kark st bulunup,
ierek ve sonra sidie dnen byk kadehler gibi deildir."
Yani,

eer

Allah Tel'nn;

"Seni, (eriat hkmlerini) bilmezken, (nbvvet nimeti

koymadm m?*'

ile

er'i) yola

(411),

kerimenin mns nedir diye sorarsan, (derim ki): Bundan murad kfrden ibaret olan sapklk deildir. Tkberi yle diyor, (yet -i
kerimenin mns hakknda): Peygamberlii bilmezken sana peygamberlik
nimetini verdik. Baz bilginler de yle diyorlar: Seni sapklar arasnda buldu da seni, sapklktan korudu, seni imana ulatrd ve onlar irad etmeye
memur kld. Bu, SddP mn ve daha baka bilginlerin grdr* Bir
bilginler de, sana verilen eriat bilmezdin de onu sana retti, diye mn
vermilerdir. Burada sapklk bilmemeden ileri gelen tahayyrdr (aratrma). Bunun iindir ki. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Hira (dandaki) maarada yalnz bana kalp Rabbisine tevecch etmeyi ve kendisine
eriat vermeyi talep ederdi. Ta ki Allah (cclle ccllhu) O'nu slm eriatna ulatrd. Bu mny El-Kueyri sylemitir. Baz bilginler yle diyor:
Sen hakk bilmezdin de sana hakk bildirdi.
mealindeki yet

ksm

Bu, Allah Tel'nn, "...Evvelce bilmediklerini sana retti..." (412)

yeti gibidir.

Byle mny, Ali b.sa vermitir. bni Abbas (radtyallahu anhma) der
ki: Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemyde gnah icap ettirecek bir

(410) A'raf Sresi, yet: 89. (411)

Duha

Sresi, yet: 7. (412) Nisa Sresi, yel: 113.

513

ifa-i erif: 33

FA- ERF TERCMES

bUmemezUk Allah'a taat etmeyi bilmemekten

ibaretti). Baz bilginler de yle der: Sana kesin deliller vererek (mucizeler)
peygamberlik iini ayan beyan etti. Bir ksm bilginler de yle diyor: Seni
Mekke ile Medine arasnda (yolunu kaybetmi olarak) grd de seni Medine'ye ulatrd (Medine yolunu sana retti). Bazlar da yle mn veriyor yet-i kerimeye: Seni (hidayet edici) buldu da (Allah) seninle sapklar
hidayete kavuturdu. Cafer b. Muhammed'den yle rivayet edilmitir:
bilmcmezlik yoktu (Belki ondaki

Ezelde seni, benim muhabbetimi bilmez halde buldum da, sana muhabbetimi rettim.

Hasan

b.

AH de yle diyor:

Seni, saptan buldu ve seninle hidayete

ula-

t.

bn Ata (radyallahu anh) diyor ki: Seni, beni bilmeni sever grd ve sana muhabbetini retti. Nitekim Allah Tel yle buyurmutur:
"Yakub'un yannda bulunanlar, "Allah'a yemin ederiz ki, sen hl
eski

aknlnda

Yani

bulunuyorsun" dediler"

eski sevgisinde

(413).

bulunuyorsun dediler. Burada din hususunda (eski

nk peygamber olan Yakup (aieyhisselm) hakknda, dinde sapklk iindesin demek istemi olsalard, kfret-

sapklndastn demek

istemediler.

mi olurlard. bn Ata katnda:

"O hanm biz apak sapklk
mealindeki yet-i cehle (kk ve
bir sevgi

ve muhabbet iinde gryoruz demektir.

Cneyd Ebu'l-Kasm

Sana gnderilen
yetleri

mn

iinde gryoruz."
bakmndan) bu yet gibidir. Yani apak

el-Kavariri

cl-Badad yle diyor:

aklamakta seni mutehayyir bulduk. Seni

aklamaya muvaffak kldk. Nitekim Allah Tel yle buyurmu(yetleri)

tur:

"Biz o peygamberleri mucizelerle ve kitaplarla gnderdik. Ey Resulm! Sana da Kur'n' indirdik ki, kendilerine indirileni, insanlara anuttasn. Olur ki, iyice dnrler" (414).

Baz

yle mn

onlarn arasnda peygamberliin bilinmez bir halde grd. Seni aklad da seninle iyi kimseleri hidayete kavuturdu. Mfessirlerden herhangi birinin, imam bilmiyordu, saplmt
diye mn verdiini bilmiyorum (diyor Musannif)- Musa (alcyhisselm)'m
kssas da byledir.
bilginler ise

(Yani)

Musa

verdiler: Seni

(aleyhisselim) '...Ben

bunu, o vakit cahillerden

olduum

halde yaptm." (415) demesi de byledir.

(413)

Yusuf Sresi,

yet: 95. (414)

Nahl

Sresi, yet: 44. (415)

514

uar'

Sresi, yet: 20.

PEYGAMBERLERN KFRETMEKTEN MASUM

kastsz olarak, yapanlardan, hata edenlerdenim. Bu gr tbn AraA'nndr. Ezhri ise yetin mns, ben unutanlardanmdr diyor. Ayn mny, Allah Tel'nn;
"Seni bilmezken yola koymadm m?" yet-i kerimesine de verdiler.
\ani;

Yani; seni unutan olarak grmedi mi? Nitekim Allah buyurmutur

"...Bylece o

sn."

iki

kadndan

ki:

unutursa, dierine ahitlii hatrlat-

biri

(416).

Burada sapklk anlamnda olan

Eer Allah Tel'nn;

dallet,

unutmak mnsnadr.

iman nedir bitmiyordun."

cevab udur: (mam Ebu el-Leys

"...(Halbuki daha nce) sen kitap nedir,

yet-i kerimenin

mnsndan

sorarsan,

mns hakknda diyor ki: Sen, sana vahiy

gelmeden nce Kur'n okumasn bilmiyordun. Halk nasl imana davet
edeceini de bilmiyordun. Bekr el-Kad da ayn ekilde mn verdi yet-i
kerimeye, Ebu Bekir, farzlardan ve hkmlerden ibaret olan iman diye de
mn vermitir. Bekr el-Kad diyor ki: "Vahiy gelmeden nce icmali olaSemerkandi), yet-i kerimenin

rak Allah' birliyordu ve bylece

m'min

idi.

Sonra nceden bilmedii

ziyadelie kavutu. Bu, te-

Sonra teklif ile iman bakmndan

villerinden en gzelidir. Eer Allah Tel'nn;
"Sana bu sreyi vahy etmemizle, en gzel kssay sana anlatacaz.
Halbuki sen, daha nce bundan asla haberdar deildin (417).
yetin
farzlar geldi.

zahiri

mns

budur.

Cevap olarak derim ki, (Musannif diyor): Bil ki bu Allah Tel'nn;

"ldkten sonra huzurumuzda hesap vereceklerini ummayp da dnya hayatna raz ve onunla emniyet iinde olanlar, bir de delillerimizden gafil bulunanlar..." (418) yetindeki sz gibi deildir.
Belki

Ebu Abdullah el-Harevmn

rivayet ettii gibi yetin

mns yle-

dir:

"Yani sen Yusuf (aleyhisselm) n kssasndan asla haberdar deildin.

nk sen onu bilmiyordun, ancak bizim vahyimizle rendin."
Osman b. Ebu eybe'nin Cabir (radyallahu anh)'e isnad ederek rivayet
ettii hads-i erifte byledir. (Yani byle tevile muhta mkllerdendir).
Hads yledir:

Peygamber

mriklerin toplantlarnda hazr bulunurdu. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) arkasnda iki melein konutuunu iitti. Melein biri dierine yle diyor:

(sallallahu aleyhi ve sellem),

arkasna dur (glgesinden istifade edelim).

Bunun zerine arkada yle cevap veriyor:
Git

(416) Bakara Sresi, yet: 282, (417) Yusuf Sresi, yet: 3. (418)

515

Yunus Sresi,

yet: 7.

ERF

TERCMES
StFABen onun arkasna nasl duraym ki, O putlara ihtiram etmeye kalk_

kyor?
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bundan sonra mriklerin
tlarnda hazr bulunmad.

Bu
tir

toplan-

Ahmed b. Hanbel kesinlikle reddetti, bu hads uydurma hadsVeya uydurma hadse benziyor dedi. Darekutn diyor ki: Osman

hadsi

dedi.

isnadnda hata yapt, aldand. Hads tm ile inkr edilmitir. snadnda hibir
ittifak yoktur. Bu hadse asla iltifat edilmez. (419) Ehl-i ilim katnda

peygamberlerden bilinen bunun aksinedir. nk Peygamber

hu aleyhi ve sellem) buyurmutur ki:

"Allah bana putlara buzetmemi hsan buyurdu"

(sallalla-

(420).

mmu Eymen 'in rivayet ettii hads-i erifteki peygamberimizin sz de,

bunun aksini isbat ediyor. (Hads yledir):
Peygamberimizin amucas (Ebu Talip) ve akrabalar mriklerin bayramlarna gitmesini Peygamber'den istediler ve bunun iin kendilerine srarda bulundular. Bu bayramlara kmay yaradlndan irkin grmesiyle beraber onlarla birlikte bayramlarna gitti. Bayram yerinden korku iinde dnd
ve yle buyurdu:
"O putlardan birine yaklatm her
adam grnd ve bana yle diyordu:

an bana uzun boylu beyaz

bir

Geri dn, geri dn. Sakn puta elini srme.

Bundan sonra onlarn
Peygamber

hibir

bayramlarnda bulunmadm."
amucas Ebu

(sallallahu aleyhi ve sellem)* in,

Talip

(421).

ile

henz

am seferine gittiinde kendisine Bahira'nm yeminle sormas ve im-

ocuk iken

tihan etmesindeki sr, Peygamber'de peygamberlik almetini grmesiydi. Lat

ile Menat namndaki putlara yeminle sorunca Peygamber (sallallahu aleyhi

ve sellem) Bahira'ya yle buyurdu:

Onlardan bana sorma. Allah'a yemin ederim
bugzettiim hibir ey yoktur.

ki,

onlardan daha ok

Bunun zerine Bahira der ki:

"Allah'n adiyle sana soruyorum. Sana sorduumdan baka bir eyden
haber vermeni de istemiyorum". Bunun zerine Peygamber (sallallahu aleyhi
ve sellem)

(419)
r/r b.

mam Ebu Ylal-Mavsiirmn Msnedinde "Haddesena" bn Ebieybc; Kale haddescn*. Ce-

AMlhamid ed Dabbi

an Sfyan s-Sevri an Abdullah b

Muhammed b.

Akil an Cibir b. Abdul-

olunduunu ifa arihi ihab. erh. C.4. Shf. 57 tesbit etmitir. mam
Syti(r.h.)da Meuhil Shf 74 de -bn Adiy'Bcyhaki ve Ebu Ya/nn naklettiini kaydetmi, hadsin Cerh ta diline dair Kaad /yaz m mam Ahmed b. Hanbel kavlini naklettiine iaret etmitir. Ayrlah

(ranhma) senediyle

ca

mam Zcheb'mn "O

(420-421)

tahrif

hadis mnkerdir" dediine de deinmitir.

mm Eymen (r.a.)'mn

lahric ettiini

/rwm

Syl (r.h.)

rivayet ettii hads-i erifi

Menahil 74'de kaydetmitir.

516

bn

Abbas

(r.a.) tarikiyle

bn Sa'd'n

PEYGAMBERLERN KFRETMEKTEN MASUM...

"Hatrn* ne

buyurdu'* (422).
Peygamberimizin siretinden ve Allah'n ona olan ihsanndan bilinen husus da udur ki: Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) peygamberliinden nce de mriklerin Mzdelife'deki durak mahallerine muhalefet
ederdi. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Arafat'da durdu. nk
oras brahim (aleyhisselmym durduu yer idi.
gelirse sor,

BLM
Kaad Ebu'1-Fadl yaz (yani

Musannif) diyor

ki,

(Allah

onu muvaffak

klsn):
Geen konularda, peygamberlerin, (vahiyden nce icmali ve vahiyden sonra
tafsil

olarak) tevhid ve

iman hakknda kalblerinde yerleen ve bunlara m-

korunduklar, akladmz hususlarla ayan beyan olmutur. Bunlarn gayrinde ise (iman ve tevhid hususlarnn dnda) kalblerinin sabit bulunduu hususlara gelince: cma-i mmetle sabittir ki, onlarn
kalbleri tafsilatsz olarak ilim ve yakn ile doludur. Ve onlann kalbleri din
ve dnya ilerinde stnde bir ey bulunmamak zere klli ilimleri ve cz'i
marifetleri ihtiva etmitir. Haberleri mtala eden, eserleri itina ile tedkik
eden ve sylediklerimizi dnen kimse bunun geree uygun olduunu grr.
Bu kitabn birinci ksmnda drdnc babnda bizim Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) hakknda ardndan gelecek hususlar tenbih edecek
olan zikrettik. Ancak ne var ki, bu marifetlerdeki onlann halleri, birbirinden ayrdr. Bu hususlardan dnya ile ilgili hususlar ise bunlarn bazlarn
peygamberlerin bilmemesinden peygamberler masum deildirler. Ve onlar bulunduklar halden baka bir ekilde onlara inanmalarndan korunmu
deillerdir. Bunun iin onlar ayplanmazlar. nk onlarn gaye ve kasdlan, hiret, hiret haberleri ve eriat emir ve kanunlaryla ilgilidir. Dnya
ileri hiret ilerine zdd r. Dnya ehlinden peygamberlerden gayri ise,
byle deildin Onlar yle kimselerdir ki, dnya hayatnn zahirini bilirler.
hiret hayatndan onlar gafillerdir. Nitekim inaallah ikinci babda bunu
aklayacaz. Fakat denmez ki, peygamberler dnya hayatndan bir ey
bilmezler. nk bu gaflet ve aptalla gtrr. Peygamberler ise gaflet ve
aptallktan bendirler. Bilkis onlar dnya ehline peygamber olarak gnnafi olan hususlarda

derildiler.

Onlarn korunmalarn

ve onlar

doru

yola iletmeyi, din ve

bakmay vazife edindiler (Allah tarafndan vazifelendirildiler). Bu ise dnya ilerinin hepsini bilmemekle olmaz. Peygamberlerin bu babdaki halleri ve siyerleri bilinmitir. Bunlarn tmn

dnyev maslahatlarna

mehurdur. Bu husus din ileriyle ilgili olursa, Peygamber (salaleyhi ve sellemyin onu bilmesi muhakkak lzmdr. Bilmemesi

bildikleri

lallahu

(422) Nefise b. Mncbbih 'den

mMI.

An S "d m Tabakat* tnda hadsi tahri ettiini /mam SOytt (r.h.) Me-

75*de kaydetmitir.

517

tFA-l

ERF

TERCMES

ve ciz deildir. nk her iki ihtimalde de bunu peygamberin

vahiy ile bildii hususundan baka bir ihtimal olamaz. Bu ie peygamberin ek etmesi asla doru deildir. Geen bablarda zikrettiimiz gibi
Peygamberin onu bilmemesi nasl olur? Belki ona iim-i yakn hsl olmutur. Veyahut onun ilenmesi itihadna binaen olmutur, vahiy nazil

doru

olmayan bir ey hakknda itihad etmesinin ciz olduu grn savunan bilginlerin szne gredir, ve mm Seleme (radyallahu anha)'mn rivayet ettii;

olmayan

bir

ey de. Bu da

peygamberin vahiy

nazil

"Hakknda vahiy nazil olmayan eyde (bazan) kendi re'yimle aranzda hkm veririm" (423) hads-i erifin iktizasna gredir.
Davud gibi) sika rivayet etmitir. Bedir esirleri hadisesi, (Tejk muharebesinde mnafklara) harbe itirak etmemeleri iin izin verilesi gibi ki, bazlarnn gr (Peygamberin itihad ile olmutur diyorlar) zeredir. Yine Peygamber (aleyhisselm)'m itihadnn semeresi olaHadsi (Ebu

rak

inand

Bunun
iltifat

husus, haktan

hilafna,

etmek hi

baka

bir

ey

deildir.

O'nun itihadnda hata etmesi

doru

Doru

olan da budur.

cizdir, diyenlerin

grne

deildir.

Mtehiderden, (E 'ari, Bak ilimi, Ebu Yusuf ve Muhammedi'm tercih ettikleri zere fer' meselelerde) mtehid, itihadnda hak olana isabet eder
gr ve bilginlerin ounluunun benimsedii hak bir taraftadr diyenlerin gr gibi deildir. nk Peygamber (aleyhisselm)'m er' meselei

lerdeki itihadnda hata etmemesi,

O'nun masum olmasndandr.

Mtehidlerin, itihad ettiklerinde hata etmelerinin ciz olmas ise hkmn dinde istikrar kesbettikten sonradr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve
ve itihad etmesi ise, ancak hakknda
sellemy 'm herhangi bir konuya
yet nzil olmayan ve kendisinden nceki eriatta da hkm bulunmayan
hususlardadr. Bu, Peygamber (aleyhisselm) m kalbinde sabit olan ve kal-

bak

ben

inand hususlarda vaki olan bir itihaddr. Ama er'i hkmlerden olup

kalbinde sabit olmayan hususlarda, nceden onu bilmezdi. Ancak onu Allah'n kendisine tedricen bildirmcsiyle bilirdi. T ki Peygamber (alcyhisselm) da icmalen ve tafsilen ilim yerleinceye dek. Bu husus, Allah Tela'nn Peygamber (aleyhisselm) 'a ilham etmesiyle hkmetmesi veyahut kendi grne gre hkmetmesiyle tahakkuk eder. Ve bylece Peygamber (aley-

hisselm)a teri grevini yerine getirmesine izin verilmi olur ve Allah'n

kendisine gterdii ekilde hkmn vermi olurdu. Peygamber (aleyhisselm) birok hkmler hakknda vahyin gelmesini beklerdi. Hatta
Peygamber (aleyhisselm)' kalbinde bu hkmlerin ilmi karar klmaynca, bunlarn marifetini elde edip, kendisinden, bilmemezlik, ek ve

(423)

mam Ebu Davud,

Seleme

Snen. Kitahul-Akzye; Babn

(r.a.) lahri mittir.

518

fi

Kazai'l-Kazai'l-Kaadt

za Ehteha'da m-

PEYGAMBERLERN KFRETMEKTEN

MASUM

gitmeyince hirete irtihal buyurmadtlar. Hulsa, Peygamber (aleyhisselm) 'm teblii ile memur olduu eriatn tafsilatm bilmemesi ne doru olur, ne de ciz. nk bilmedii eye davet etmesi ciz olmaz.
Peygamber (aleyhisselm) 'm, gkler ve yerin melektne, Allah'n mahlkatna, Esma-i Hsna'nn tayinine, yce olan almetlerine, hiret ilerine, kyamet almetlerine, cennetlik ve cehennemliklere, vahiysiz bilemedihususlardan, olmu ve olacak olan bilmesine ilikin hususlar ise, geen

phe

konularda iaret ettiimiz gibi, Peygamber (aleyhisselm) bu hususlarda kendisine bildirilenlere ek ve phe etmekten korunmutur. Bilkis, Peygamber (aleyhisselm) bu gibi hususlara tam bir ilim ile vukuf kesbeder. Fakat
Peygamber (aleyhisselm) 'm btn bunlar bilmesi art deildir, her ne kadar kendisinde btn beerde bulunmayan ilim bulunsa da. nk, Peygamber
(aleyhisselm)

yle buyurmutur:

Ben ancak Rabbimin bana rettiini bilirim.

ey

bilmem

Ve

Bunun

dnda bir

(424).

yine buyuruyor

ki:

Salih kullara, gzle grlmeyen, kulakla iitilmeyen, beerin hatrna gelmeyen nimet hazrlanmtr.

nn

sterseniz okuyun Allah Tel*-

u szn:

Artk (dnyada) iledikleri salih amellere mkfat olarak kendileri

iin,

gz

aydnlndan

ne hazrlanp

Hzr

Musa

(aleyhisselm)'m,
den bana retmek artiyle sana

saklandn

kimse bilmez (425).

(aleyhisselm)^; "Sana retilen ilim-

uyaym m?"

kerimede ifade edilen sz ve Peygamber (a7eym'sse/m>'n,(Allahm) Senin gzel isimlerinden bildiimiz ve bilmediim hakk iin senden dilerim." (427) ve
"Her sim ki, onu sen kendine isim kldn. O'nun bilinmesine has kldn. Veyahut ilmi gibden
her isim hakk iin senden isterim.'*
(428) sz de buna delildir.
(426) yet

kldn

Allah Tel buyuruyor:

"...Biz dilediimizi derecelerle ykseltiriz ve her ilim sahibinin stnde
bir lim vardr'* (429).
Zeyd b. Sbit ve bakas diyor ki: (Her ilim sahibinin stnde ilim vardr). T ki ilim Allah'a son buluncaya dek. Bu ak seik bir husustur.

(424)

mam

Beyfta fcf'nin tahri ettiini

mam

Syl

(r.h.)

5
Menahil Shf. 7 'de tahri etmitir.

(425) Secde Sresi, yet: 17.

(426) Kehf Sresi, yet: 66.
(427)

mam DeylemVnm Enes'den lahric etliini mam Syti (r.h.) Menahil.

Shf.

mam Ahme b.

Menahil, Shf. 75'de

75 de kaydetmi-

tir.

(428)

Hanbel

(r.h.)'m tahri ettiini

kaydetmitir.
(429) Yusuf Sresi, yet: 16.

519

mam Sytt (r.h.)

F- ERF
nk Allah Tel'nn

TERCMES

bildiklerinin ihata edilmesi

mmkn

deildir. Al-

lah'n (cette celilhu) ilminin sonu da yoktur. Bu, Peygamber (sallallahu

aleyhi ve sellcm)"m, Allah' birlemekte, dinde, Allah Tel'nn srnn ve
din ileri bilmesindeki, kalbinde kesin olarak bilmesi gereken hususlardr.

BLM
RESLULLAH'IN EYTANIN EZA, CEFA VE VESVESESNDEN
KORUNMASI
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemy'n eytandan korunduu ve eytann zhir ve batn her trl eza, cefa, igva ve vesvesesinden korunmas
hususunda Allah'n O'na kfi olduuna dair icma- mmet vki olmutur.

Kad Ebu

Ali (rahimehullah) rivayet ederek yle demitir:

Hayrm, Ebu Bekr el-Berkan, Ebu -Hasan

smail es-Saar, Abbas es-Serkufi, Muhammed b. Yusuf,
Ebu'l-Fadl b.

'1

ed-Darekutn,

Sfyan, Menb. Mes'ud (radyallahu anh) 'den

rivayet edilmitir. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

sur, Salim b.

Ebu'l-Cad, Mesruk, Abdullah

Sizden hibiriniz yoktur ki, cinden ve melekten yakn kendisine

muhafz klnmasn.
Ashab:

Sana da m ey Allah'n Resl? (sallallahu aleyhi ve sellem) dediler.

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem):

Evet bana da. Fakat Allah, bana yardm

du

etti

de O, Mslman

ol-

(430).

Mansur 'dan

rivayet eden

bazlar Peygamber (aleyhisselm)'m,

"O bana

ancak hayr syler" buyurduunu ziyade klmtr.

Bu mnya gelen bir hads de Hz. /se 'den rivayet edilmitir.
f

Peygamber (aleyhisselm) m:
Ben ondan kurtuldum" (431) buyurduu da
Bilginlerden bir

ksm,

bu

rivayeti sahih grerek

rivayet edilir.

bunu

tercih etmilerdir.

Mslman oldu. Yani kfr halinden slm'a intikal etti de

cak melek gibi hayr syler oldu" buyurduu da rivayet edilir.
Bu hads zhiridir. Bir ksm bilginler:
O,

"O

an-

teslim oldu" diye rivayet etmilerdir.

mam

Mslim. Sahih. 90. Kitabu Sfati'l-Munafkfn: 16. Babu Tahrii -Seylani Bu sunu
(430)
Serayahu'1-FilnMihiVNasc'de 65 (281f) No.lu metni tbn Mes'ud (r.a.yan tahri etmitir.
(431) 430 da sylenilen kaynaktaki 70 No.lu hadts-i eriftir. Baklabilir.

520

PEYGAMBERLERN KFRETMEKTEN MASUM...

Kaadt Ebu'1-Fadl lyaz (rahimehuttah) diyor

ki:

dem olunun her birine musallat olan eytan ve yaknn hkm byle
Peygamber (aleyhissclim)' dan uzak olan, O'na yaklamaya ve O*nunla konumaya gc yetmeyen eytanlarn hali nice olur?

olursa

eytanlarn, Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)*c

namazn

iinde

ve dnda birok yerde, nurunu sndrmek, kendisini helk etmek ve iine

megale koymak iin taarruzda bulunduktan ve fakat teebbslerinde muvaffak olmayarak me'yus olup geri dndkleri hususunu bildiren haberler
varid olmutur. Nitekim eytann biri Peygamber (alcyhisselm) 'a namazda taarruz etti de, Peygamber O'nu yakalayp bir yere tkad.
Buhar ve Mslim 'de varid olmutur. Ebu Hreyre (radyallahu anh) Pey-

gamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) 'in

yle buyurduunu

rivayet ediyor:

eytan bana kedi suretinde grnd. Namazm bozdurmak iin

bana hcum

Allah bana frsat ve kuvvet vererek, onu boazndan

skp (bir kenara) attm. Sabahleyin ona bakmanz in, ona mescidin bir
direine balamak istedim, fakat kardeim Sleyman'n (aleyhisselm)
"...Ey Rabbim! Beni bala. Bana yle bir mlk ver ki, benden sonra
hi kimsede olmasn..." szn hatrladm. Allah onu zelil ve hakir olarak
etti.

benden uzaklatrd.
Ebu'd-Derda rivayet ediyor. Peygamber (aleyhisselm) buyuruyor

ki:

Gerekten Allah'n dman olan blis, yzme koyup yakmas in,

bana ateten alev
geldi. Peygamber (aleyhisselm) namazda iken
ile

Ben ondan Allah'a snp, lnet ettim. Sonra onu tutup, yakalayarak
bir diree balamay ve sabaha kadar yle bal kalp Medine halk-

nn

ocuklar, onunla

oynamasn

istedim (432).

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'\ Mira gecesinde frit ismindeki

i ile aramasn ve Cebrail (aleyhisselm) 'm Peygamber (aeylan nsm ne ile
retmesini bildiren hads
erif de Ebu'd-Derda (radyallahu annenin hadS (433) gibidir. Bu hads
Muvatta *da zikredilmitir.

snacan

Vakta

eytan, Peygamber (aleyhisselm) 'm bizzat kendisine dokunup

zarar veremeyince, Peygamber (aleyhisselm) *n dmanlarnn tavassutuna bavurdu. Tpk, Kurey kfirleriyle Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'i ldrmeleri iin onlarla maverede bulunmas (434) ve Necidli bir
ki

(aleyhisselm)'m

(432) 8. KitaM's-Salftti: 75. Babu'l-Esir evi'l-Gartmt Yurbatu fi'l-Mescidi'de Fhu

Hnyrv (r.a rdan

KhabM-Mesacid ve MevaziVSaflti; 8. Babu Cevazi Lk't'teytani fi Esnat's-Saliti, veVTeavvifci mmh'de 39 (541) de Ebv Hreyre (raydan tahri etmitir.
(433) imam Mslim, S.KitabM-Mesacid: 8. Babu Cevazi U'ni' eytani fi Esnai'-SaltPde 40
(542) No.lu metni Ebu'd-Derda (ra.)'dan tahri etmitir.
lahric etmi^ir.

/mam Mslim.

Sahih. 5.

521

$FA- BRF TERCMES

dmanlarn vasta klmaya almtr. Baka bir defasnda ise,
;

vann vuku bulduu gn Surake b.

Bedir saMlik in suretine girmitir. Bu hususu

f

Allah yle beyan buyurmutur (436):

zaman (Bedir sava iin) eytan, onlarn yaptklarn allayp prtlayp yle demiti: "Bugn, insanlardan size galib gelecek hibir kim99
se yoktur. Ben de size muhakkak yardmcym.
Fakat iki ordu kar
karya grnnce, arkasn dnp kaarak yle dedi: "Ben, sizden kesin
olarak uzam. Ben sizin gremeyeceiniz eyleri (melekleri) gryorum,
ben gerekten Allah'tan korkann. Allah'n azab ok iddetlidir" (437).
Baka bir defasnda da, insan suretine girmiti. Akabe biatnda olduu gibi ki, Peygamber (aieyhisselm) insanlar korkutmak iin onun durumunu
onlara bildirmitir. Allah Tel btn bunlardan Peygamber (aieyhisselm) '
korumutur. Peygamber, Allah'n muhafazas altnda olduu iin, eytan

ona hibir zarar verememitir.

Peygamber (aieyhisselm) buyuruyor:

eytann dokunmasndan korundu. sa (aieyhisselm) doduu zaman arkasna eli ile vurup dokunmak iin eytan yanna geldii zaman O'nun dokunmasndan Isa (aieyhisselm) korundu.
eytan, sa (aieyhisselm)' sarlm bulunduu beze elini dokundurdu

sa

(aieyhisselm)

't

(438).

Yine Peygamber
kendisine ila

(sallallahu aleyhi ve selem),

hastalnda (komada

iken)

(Komadan knca yle buyurdu):

iirildi.

Evde kimse yok mu?

Kendisine yle denildi:
Zat'l-cenb olmanzdan korktuk. Bunun zerine Peygamber (aieyhisselm) yle buyurdu:
O, bana ila iirmeniz eytandandr. Allah onu bana hibir zaman
musallat etmemitir (439).

mam

BeyhakVmn
(434)
75
kaydetmitir.
Shf.
'de
(435) Ibn

mi

hhak

ve metnin

(436)

tmam

ve

Abdurrahman

Vkd'nin

tamamn

b.

Hubcy

tahri ettiini

(r.a)'4an tahri ettiini

bn

Siiyti.

Menahil;

mam Ibn Kesir Siyre'sinin C. 2, Shf. 226-231'de kaydet-

vermitir. Bakla.

Ibn shak Siyre'sinde "...Haddesen Yeztd

etmitir." Siyret

mam

b.

Ruman an Urve

b.

Zubeyr

tariki tahri

Kesir, C.2. Shf. 386.

(437) Enfl Sresi, yet: 48.

mam Buharf, Sahih. Kilabu Bed'i'l-Halk; Babu Sfirti blis ve Cunudihi'de Ebu Hreyre (r.a.ydan
ald metni tahri ettii gibi ayrca 60. Kitaba '-Enbiya. 48. Babu "Vezkr
fiM-Kttabu Meryem" de Ebu Hreyre fr aj dan. mam Mslim. Sahih. 43. Kitabul-Fadail; 40. Babu
(438)

ifa

Mellifinin kitabna

Fadaile Isa

(a. s.)

da 146 (2366) No.

(439) mam Buharf, Sahih.

ile

Ebu Hreyre (r.a.) tahri etmilerdir.

"Babu Mazi'n-Nebiyyi (sallallahu aleyhi ve sdlem)
Mslim, Sahih. 39. KitabVSelm: 27. Babu Kerahiyett't-

yine

Khabiil-Megazi: 83.

mam

ve Vefathu" da Hz. Aise (r..)'an.

Tedav bi'l-Ludd-da 85 (2213) No.lu hadsi Hz.

ie

522

(r.a.ydan tahri etmitir.

PEYGAMBERLERN KFRETMEKTEN MASUM...

Soru:

"Eer eytandan

emrolundugun eyi yapmaktan evirecek olursa, hemen Allah'a sn. nk O, (sylenenleri) hakkyle
bir engel, seni,

iitendir. Kalblerindekini bilendir" (440), melindeki yetin

mans

ne-

dir?

Cevap:

Baz

mfessirler diyorlar

balama

"Sen

yolunu

ki:

yet

tut, iyilii

kerime,

emret ve cahillerden yz evir."

(441) melindeki yete rc eder.

Allah:

"Cahillerden yz evir" buyurduktan sonra, "Eer eytan seni engellerse, yani; eytan senin fkeni hafifletip onlardan yz evirmene sevk
ederse, Allah'a

Baz

sn.

bilginler ise,

"Nez"

kelimesinin burada fesad

anlamna olduunu

sylerler.

Allah Tel (Yusuf fa/eyn/sse/am/dan hikyeten) yle buyurur:

"...nk beni zindandan kard. eytan benimle kardelerimin arasn ifsad ettikten sonra (bozduktan sonra), sizi lden (bana) getirdi...".
(442)

Baz

duunu

bilginler
ileri

bu

"Nez" kelimesinin mnsnn "kandrmak" olBuna gre yetin mns yle olur: "Eer seni tah-

yetteki

srdler.
4,

Nez"

vesvesenin en az olandr. Bunun iin, Allah

Tel, Peygamber (aleyhisselm)'a, dmanna fkelendii, veyahut bu hurik edip aldatrsa".

susta

eytann

kendisini

kandrmak

istedii ve Allah'n peygamberlere ves-

vese vermesi iin kendisine hibir yol brakmad, eytann en az vesveseemretti. Bylece Allah, Peygamberin her hususinden Allah'a

snmasn

suna kfi olup, Peygamberin snmas, korunmasnn tamam olmasna sebeb olur. Zira eytan Peygamber (aleyhisselim)' a taarruz etmekten fazla
bir ey yapamaz. Peygambere musallat olabilmesi iin eytana hibir kuvvet verilmemitir. Bu yet-i kerimeye bundan baka mn verildii de rivayet edilir. eytann Peygamber (aleyhisselim)' a melek suretinde grnmesi

mmkn

deildir.

eytann, Peygamber (aleyhisselm)'m herhangi

bir iini

kartrmas, ne

peygamberlik greviyle grevlenmezden nce ve ne de sonra sahih ve ciz

olur. Hibir vakit bu husus eytan iin mmkn deildir. eytann Peygamber
(aleyhisselm)'a melek suretinde grnemeyeceine dair delil ise, Peygamber (aleyhisselm)'m mucizesidir. Hatta peygamberlerden hibiri, gelenin
Allah'n elisi olan melek (Cebrail) olduuna phe etmez. Bunu ya Al-

lah'n kendisine verdii ilimle teredddsz bilirdi. Veyahut da Allah'n sznn doru olduunu ve hkmnn adaletli olduunu tamamlamak iin nezdinde zahir olan delil ile bilirdi. Allah'n iradesini deitirecek hibir kuv(440) A'raf Sresi, yet: 200.

(441) A'raf Sresi, yet: 199 (442)

523

Yusuf Sresi, yet: 100.

FA-

ERF

TERCMES

Sorv:

Allah Tel'nn, "(Ey Resulm), biz senden evvel hibir peygamber

gndermedik ki,
bir ey temenni ettii zaman, eytan onun arzusuna
pheler kartrmasn. (Ancak Allah peygamberleri vahiy suretiyle korur.) Bunun zerine Allah, eytann
phe ve fitneyi giderir.
Sonra da Allah, yetlerini tesbit eder, kuvvetletirir. Allah her eyi bilir, hikmet sahibidir." (443) mealindeki yet-i edilenin mns nedir?

brakt

Cevap:

bu yet-i kerimenin mns hakknda birok grleri vardr.

Bu grlerden anlalmas kolay olan, zor olan, g olan, kuvvetli olan, zayf olan vardr. Ayet-i kerimenin mns hakknda ne srlenlerin
en iyi ve evls mfessirlerin ounluunun szdr ki, onlar 'Temenni"Bilginlerin

mnsna olduunu sylerler. eytann onun

okumasna pheler koymas ise, O'nu yaramaz duygularla, dnya ilerini
hatrlamasiyle megul etmesidir. T ki ona okuduunu unutturur veyahut
okumasnda hataya drr. Veya da iitenlerin anlamasna tahriften, kt
tevilden. Allah'n giderecei ve kaldraca, hatasn aa vuraca baka
nin yet-i kerimede "Tilavet"

ey sokar.

Bundan sonraki blmde bu

bahsedilecektir. nallah doyurucu olur.
bir

yet-i

kerimeden

tafsilatl olarak

mam Ebttl-Leys es-Semerkand, Sleyman (aleyhisselim) 'm mlkne eytann musallat olup, O'na galebe aldm syleyen kimsenin szn iddetle reddedip byle bir eyin vukuunun doru olmadn sylyor. Biz bundan sonra inallah Sleyman (aley hisselim)' n kssasn zikredeceiz. Sleyman (aleyhisselmym tahtna konan cesedin (tevil ederek) kusurlu olarak doan ocuudur; diyen kimsenin szn de aklayacaz.

Ebu Muhammed cl-Mckk, Eyyp

(aleyhisselim)

'

n kssasndaki hususu

beyan eden;

"Kulumuz Eyyub' da

hatrla. Hani

O, Rabbine yle nida etmiti:

Gerekten eytan beni zorluk ve eleme

uratt"

(444)

melindeki yet-i kerimedeki Eyyub (aleyhisselmym sz hakknda yle

der: eytann bizzat Eyyb (aleyhisselim)'* zarar verdiini ve bedenine hastalk verdiinden dolay elem verdiini yet-i kerimeyi tevil ederek sylemek, hibir kimseye ciz deildir. nk byle hususlar, ancak Allah'n,
peygamberlerini imtihan edip, derecelerini ykseltmesi iin, Allah'n emir
ve yaratmas ile olur. Mekk, eytann verdii ey, ailesine verdii vesvese-

den ibaret olduunun rivayet edildiini syler.

(443) Hacc Sresi, lye: 52.

ye:

41.

524

PEYGAMBERLERN KFRETMEKTEN MASUM

Soru:

AUah Tel Yua' (alcyhisselm) hakkndaki:

"Gen arkada (Yua*) Musa'ya yle dedi:
ya

sndmz

vakit,

dorusu ben

Grdn m? Kayaunutmutum. Onu hatrlama-

bal

m muhakkak eytan bana unutturdu"

(444).

Yusuf (aleyhisselm)'n kssasnda vrid

olan:

"Bir de Yusuf, idamdan kurtulacau bildii bu iki kiiden birine yle

dedi: " (Zulme uradm) efendinin yannda beni anarak syle". Fakat
eytan efendisine (bunu) anmay, delikanlya unutturdu da, Yusuf birok sene zindanda kald" (445).

Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sdlemy'm (bir vadide bulunduklarnda Bill Habei'ye sabah namazna ge kalmamalar hususunda emir verdii
halde) uyuyakalp namaza kalkamad zaman:

"Bu

eytan vardr." (446) buyurdu.

yle bir vadidir ki, burada

Yine Musa (aleyhisselm)'m,

kptinin

gsne

vurarak yere

drp l-

drd zaman syledii u:

Musa ona bir yumruk atp onu ldrd. Musa deBu eytann iindendlr..." (447) sznn mns nedir?

". ..Bunun zerine

di ki: ***

Cevap: Bu sz, bunlarn tmnde, Araplarn bir ahsn ktln veyahut kt iini vasfettikleri zaman, eytan ve eytann ii gibi hususlarla devaml olarak vasfettikleri yerde varid olur. Nitekim AUah Tel buyuruyor:

"Meyveler,

(irkin)

eytann balar

gibidir" (448).

Tpk Peygamber (alcyhisselm) 'm namaz klan kimsenin nnden geen

"Onunla savan. nk

eytandr." (449) buyurduu

(444) Kehr Sresi, yet: 63. (445) Yusuf Sresi, yel: 42.
(446)
Buhari, Sahih. 61. Kitab'l-Menakb; 25. Babu Almati'n-Nbuvveti

mam

mam Mslim.

fi

gibi.

l-lslm'da

mun

Mcvazn vSalti; 55. Babu KazaiV

Salali'l-Faitet ve Islihbabi taciyle kazaiha'da 312 (682) No.lu metni Imran b. Husayn (r.a.)'dan 309
(680). 310 (...) No.lu metinleri 311 (681) No.lu metni Ebu Katade 'den tahri etmilerdir Ebu Davutf.
Snen. KitabVSalt; Babu Men Name an Salah n ve Neaiyeha da Ebu Hunyn'cn. mam Nesat, S-

b.

Husayn fr.j./dan.

nen

Sahih. 5. Kitabii'l-Mesacidi ve

Kitabl-Mevakyl; Keyfe yuk zaM-Fait mineVSalti'de.

(447) Kasas Sresi, yet:

I.

(448) Safft Sresi, yet: 65.

(449) mam Buharf,. Sahih. 8 Kitab's-Salflt; 100. Babun Yerudda'I-Musail men mene beyne yedtyh'de Ebu SakH'l-Hudrt(r.a.yan mam Mslim, Sahih. 4. Kitabu's-Salti 48. Babu MenTI-Mrri
Beyne Yedcyi'l-MusaM'de 258 (505), 259 (...) No.lu metinleri ayn raviden tahri etmitir. Ebu Davud. Snen. Kitab's-Salti, Babu Ma Ymer'l-Musalli en yedree ani*l-Memerri beyne yedeyhi'de Ebu

Saidi'l-Hudri (r*.)'6.an tahri etmitir.

mam Nesa, Snen, Kitab'l-Kble. Et-Tedid fi'l-MUruri Bey-

ne yedeyil-Musall ve Beyne Sretihi, yine

ayn

raviden.

525

tPA-t

ERF

TERCMES

Yua'
nk

(aleyhisselm) 'm szne gelince, ona cevap

o sz syledii zaman, Musa (aleyhisselm)

vermemiz gerekmez.
ile

beraber kendisine

peygamberlik gelmemiti. Allah TeJ buyuruyor ki:

"Bir vakit Musa, hizmetinde bulunan gencine yle demiti:
ki
denizin birletii yere (boaza) varncaya kadar (Hzr (aleyhisselm)'*

"

kavumak

iin)

gideceim, (yahut) senelerce gideceim"

(450).
(aleyhisselm)'a peygamberlik, Musa (aleyhisselm)'
irtihalinden
sonra geldii rivayet edilir. Afusa (aleyhisselm) da bu sz, kendisine pey-

Yua'

gamberlik gelmeden nce sylemitir. Bu hususa dellet edecek yetler vardr.

Yusuf (aleyhisselm) 'm kssasna gelince, onunda kendisine peygamberlik
gelmeden nce vaki olduu rivayet edilir.
Mfessirlerin,

"Fakat eytan, efendisine

du." melindeki yet

hakknda

iki

anmay delikanlya unuttur-

grleri vardr:

1 eytann efendisine anmay unutturduu kimse, zindandaki iki arkadandan biridir. "Rab" kelimesinden kasdedilen ise Melik'tir. Yani, eytan gence Yusuf (aleyhisselm'

2 eytann bu gibi iinde,

vesvese
lerle

ile

musallat

megul

m durumunu Melik'e sylemeyi unutturdu.

Yusuf (aleyhisselm)

olduu anlam

Yua

'

(aleyhisselm) 'a

eytann ii, onlar baka ieytann unutturmasyla unuttuk-

yoktur.

etmesi ve kendi ilerinden

ile

larn hatrlamaktr.
Peygamber (aleyhisselm)' m:
"Gerekten bu yle bir vadidir ki, onda eytan vardr."
Bu szde eytann Peygamber (aleyhisselm) 'a vesvese verip
musallat olduunu ifade edecek hibir mn yoktur. Fakat, eer hadsin zahiri
bunu
gerektiriyorsa, Peygamber (aleyhisselm), eytann bu
iini:

"Gerekten eytan Bill (radyallahu anh)'e gelip, onu

gibi susturmaya devam etti, ta ki Bill uyudu", sz

O vadide eytann musallat olduu kimse,

drmakla

"Bu

namazna uyanBu mn eer;

insanlar sabah

grevli olan Bill (radyallahu anh)'\v.

yle bir vadidir ki,

ocuu susturduile aklanmtr.

bunda eytan vardr"

(451).

Uykuya dalp namaza kalkamamaya sebep olduunu kabul edersek doru

Eer ayn

sz vadiden gp gitmeye sebep ve namazn terkediJmesine illet olarak kabul edersek, o zaman bu Zeyd b. Elem (radyallahu
anh) 'n
rivayet ettii hadsin anlamna bir delil olur. Bu hususta ona itiraz
edilmez.
nk durum aklanm ve mkller hallolmutur.
olur.

(450) Kchf Sresi, yet: 60.

(451)

mam Bey ha k 'nm Malik an Zeyd b. Elem tariki

75 'de kaydetmitir.

526

ile

tahri ettiini

mam Syli,

MenahH Shf

PEYGAMBERLERN KFRETMEKTEN MASUM...

-

BLM

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)'N

SZLERNE GELNCE; DORU OLAN MUCZE LE, PEK AIK
OLAN DELLLER, O'NUN SZNDE SADIK OLDUUNA
DELLET EDYOR
sellemy in tebli buyurduu hususlarda,
kasdi veya hata olarak, veya herhangi bir sebepten dolay sylediinin mahiyetine muhalif haber vermesinden masum olduuna dair icma- mmet vki
olmutur. Tebli ettii hususlarda vermi olduu szden caymas ise (aklen
ve naklen) mmkn deildir. nk Allah Tel'nn "Kulum dediinde
sadktr'* sz yerine kaim olan ve btn bilginlerin ve mezheblerin kabul
ettii mucize delili buna dellet eder. Ama vermi olduu szden hata olarak vazgemesi, ad geen mucize deliliyle Ebu Hamid el-Isfiran ve onun
szn benimseyenler nezdinde, bu hususta nas varid olup icma- mmet
olduu ve peygamberin masum olmas bakmndan yine mmkn deildir.

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve

Kad Ebu Bekr el-Bakillan'rin ve onun grn

benimseyenlerin dedikleri gibi srf mucizenin byle iktiza etmesinden deildir. nk bunlar arasnda mucize delilinin iktiza ettii husus hakknda ihtilf vuku bulmutur.
Bu hususta sz uzatmayalm ki, kitabn esas gayesinden
oluruz. Biz Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemy 'm amden olsun, kasden
olsun, fkeli iken, fkesiz iken, Rabbisinin kendisine vahyettii ve kendisine bildirilen hususun bildirilmesinde, eriat tebli etmede ki, syledii szden
vazgemesinin ciz olmadna dair vaki olan icma- mmete itimad ede9
riz. Peygamber (aleyhisselim)
hasta iken, hasta deilken syledii sz-

dar km

de byledir.
Abdullah o. Amr b. As (radyalahu anhma) *nn hadsinde yle vrid
olmutur: Abdullah (radyalahu anh) diyor ki:
Ya Reslallah! Senden her iittiimi yazaym m? dedim.
ler

Peygamber (aleyhisselm):
Evet, benden her iittiini yaz,
fkeli iken, fkesiz iken (her

buyurdu.

iki

Evet (yaz).

sylemem

halinde de

yazaym m?)

nk ben konutuumda hak olandan baka

bir

ey

(452).

hakknda aklama yaparken iaret ettiimiz hususlara iaret ederek deriz ki: Mucize Peygamber (aleyhisselm) *n peygamberlik davasnda sdk olduunu ve O'nun haktan baka bir ey sylemediine ve
Allah'tan ancak doruyu tebli ettiine delil olarak bulunduuna gre,
mucize, Allah Tel'nn, Peygamber (aleyhisselm)'a:
Mucize

(452)

delili

mam Ahmcd

b.

Hanbcl (r.h.) Msned'inde Hkim Eser'inde

Menahil. 75'de kaydetmitir.

527

tahri ettiini

mam Syli(r.h.)

FA- ERF TERCMES

"Benden zikrettiin hususta sadksn." sznn

Peygamber (aleyhisselmym

yerine kaim.

da;

"Ben Allah'n size gnderdii peygamberim. Beni Allah, size eriatn tebli etmem ve size indirilen yetleri aklamam iin gnderdi."
Allah Tel'nn Peygamber (aJeyhisselim) hakknda;

O nevadan (kendi nefsinden) sylemiyor, kur 'n sade bir vahiydir,

ancak vahiy olunur'*

(453), (453a).

"Ey insanlar! Gerekten size, slm dini ile peygamber geldi. Hakknzda hayr olmak iin hemen ona iman edin" (454),
"...Peygamber size (ganimetten) ne verdi ise, onu aln; (ve emirlerini
tutun). Size neyi yasak etti ise, onu da almayn." (455) buyurdu.

Peygamber (aleyhisselm)'an kendisine

t

bildirilen haberin hilfna

sz

sylemesi, ne suretle olursa olsun asla ciz deildir.

Peygamber (aleyhisselm) 'n bu hususta hata etmesine, sehven bir ey sylemesine cevaz verirsek, Peygamberin dnda olanlar bizim iin ayrt edilmez. Hak ile btl birbirine karr. Mucize ise Peygamber (aJeyhisselim)
tm ile hibir noktada hususiyet ifade etmeksizin tasdik eder. Delil bakmndan olsun, icma- mmet bakmndan olsun, bunlarn tmnde Peygamber (sailallahu aleyhi ve sellem)'i tasdik etmek vacibtir. Tpk Ebu shak'm
dedii gibi.
'i

(453)

Necm

Sresi, yet:

Abdtlkh

3. 4.

Amr(r.u.) Pcygam herimi/c sorduu sualden altlm cevabn sonunda. Resiullah'n

(uallaltaht aleyhi ve setlem) Necm Sresi okuduum, dair olan rivayetin shhatine
kail olmayan Maliki
Mc/hcbi lukahasuda fcbu Uckr Ibu'Mrab'yc tbi olan Sla mellifi Kand /ya/ kitabnda ona iaret
etmemitir. ifa-i eririn hadslerini tahrieden ve "Menahil's-Saf fi Tahrici Ehdm , -SifaM
adl
(453a)

bir kitab yazan

b.

/mam

Hfa Ceiilddin Abdurnhman Sylf (r.h.) eserinin 75'inci sahifesindc

'

'
ve
Kaale bn Hacer Uyse kema kaaleha verede zalike minturtkin tektazi erine lil-Hadfs; fe abrecehu
tba
Cerir ve tba Halem ve Fbn'l-Mtuir miiMurukin an Saki bn Cbcyr mraelen ve Vaalehu'l Bezzaru
ve ibn Merdeveyh min tarkin ahr anh an bn Abbas (ta.) fiyma ehsebu ve isnaduhu
ceyyid. Ehracehu'n-Nahhas; bi senedin Fiyhi'l-Vkd an ibn Abbas (r.anhuma) bn Merdeveyh in tanki'l-Kdb

Salih anhu

bn

Cerir;

an Ebi
min tariki 'l-Afv! anhu. Ve an Mubammed b. Kbi'l-Kuraz ve Muhammcd b
Abdurrahman b. el-Hris b. Niam ve Ebr'l-liye Kull ha mrseletn

Kays ve Ebu Bekr b.

bn Ebi Htcm ani's-Sdd vc Muu
tedell ali

b.

Ukbe

fi'l-Megaz; ani'z-Zuhr ve Hazihi't-Tlruku'l-Kesrcti

enne lil-Kusati aslen ve kad stevabt fi't-Tefsiriyi'l-Msned diyerek bir

tur.

(454) Nisa Sresi, yet: 170.

(455) Har Sresi, yet: 7.

528

itirazda

bulunmu-

BURADA BAZI DN ALEYHNDE KONUAN...

BLM

DN ALEYHNDE KONUAN BAZI M LHDLERDEN VART

OLAN SORULAR

Sorulardan

biri:

Rivayet ediliyor
sresini

ki:

Peygamber

(sallaiiahu aleyhi vcsellem),

En-Necm

okuyup:

"Bize haber verin, (putlardan tapndnz) Lt ve Uzza'y... Dier nc

olan Menafi... (bunlarn ne kudreti vardr...)** (456-457),
mealindeki yet- kerimeyi okuduunda;
"Onlar havada uan turna kulardr. Onlarn efaati muhakkak umud
edilir". Umud edilir yerine "efaatleri kabul olunur" diye varid olmui

tur.

Bir rivayette

ise;

"Onlarn efaati umulur. Onlar yce turna kulariyle

beraber-

dir."

Dier

bir rivayette ise;

"Onlar yce turna kulardr. Onlarn efaatleri mit

edilir" diye

nakledilmitir.

Byle buyuran Peygamber (aleyhisselm) sreyi, okumasn bitirdiinde

secde etti. Onunla birlikte, Mslmanlar ve ilhlarn medhettiini iittiklerinden kfirler de secde ettiler.

kinci sorulan:
Rivayet edilir

bunlar Peygamber (aleyhisselm) 'a sylettiren eytandr.

Peygamber (sallaiiahu aleyhi ve sellem) kendisi ile kavmini birbirine yaklatracak bir eyin nazil olmasn temenni etmitir. Bir rivayette ise, kendisi ile kavminin arasn aacak olan, bir eyin nzil olmamasn temenni etti
diye varid olmutur. Rivayet eden de bu kssay zikretmitir. Cebrail (aleyhisselm) 'm mahzun ve mteessir olmas ve bunun zerine Allah Tel*ki;

mn;
"(Ey Resulm!) biz senden evvel hibir Resul ve hibir Nebi gndermedik ki, o bir ey temenni ettii zaman, eytan onun arzusuna pheler

kartrmasn"

(456)

(458).

bn Cerir Tefsir'inde, tbn 'l-MOair ve Ebu Hatem Sakt b. Cbeyr'den rivayeti tahri etmiler-

mam Syt. Menahil Shf. 76'da "nnehu Karee bt'n-Necmi ve Hve hi Mckkete"
eklinde bir rivayeti kaydetmitir. Bak.Buhari, Sahih. Kitab Tefsiri l-Kur n Sret'n-Necm" de Bab:

dir.

Rivayet mrseidir

secde yeti."
(457)

Necm

(458) Hacc

Sresi, yet: 19. 20.

Sresi, yet: 52.

529

ifa-i erif: 34

FA- ERF

TERCMES

Bu yeti Cenab- Hak, Peygamber (aleyhissclmy teselli etmek iin gn^

derdii ve Allah Tel'nm;
"Az kalsn seni bile, sana vahy ettiimizden bakasn bize iftira ede
sin diye, fitneye dreceklerdi ve o takdirde seni dost edineceklerdir
(459), yet-i celilesi de (sorulan sorularn meyannda zikredildi).

Bu (En-Necm

sresi

klt hal etmek

hakknda

iin iki

varid olan) hads-i erifin getirdii

m-

ynden bahsedeceiz:

Birincisi: Hads-i erifin naklini

zayflatmak, (hads

olmadn ilm-i ha-

gstermek istiyoruz.)
kincisi: Hads olduunu kabullendiim zaman sylenecek sz:
sz kfidir ki, bu hads-i erif,
Birincisine gelince; cevap vermekte,
sahih olan kitablann sahihlerinin hibiri tarafndan tahric edilmemitir. Kendisine itimad edilen hibir rvi de, bu hads-i erifi muttasl ve salim bir
senedle rivayet etmemitir. Ancak bu ve bunun gibisini, zayf szlerle itimad eden mfessirlerle, doru olup olmadn tahkik etmeden her iittiini
sznde gerei ne
nakleden tarihiler benimserler. Kad Bekr b. el-Al
kadar ak dile getirmitir:
nsanlar baz heva ve heveslerine dkn olan ve kendi isteklerine gre
tefsir edenlerden bir ksmnn ortaya attklar grlerle imtihan olundular.
Bu (En-Necm sresi) hakknda varid olan hads ile, rvinin birbirlerine uymamasna ramen dinsizler ok ilgilendiler. Bu hads hakknda syledikleri
dsin usl ile

yle sralanabilir:
Peygamber (sa Hailahu aleyhi ve sellem) bu sreyi namazda okudu,
Bu sre nazil olduu zaman Onu, kavminin toplant yerinde okudu;
Peygamber fa/ey hisselim ) bunu okurken kendisi uyukluyordu.
Peygamber (aleyhisselm) bu szleri hatrlad da onlar sehven syleyebildi.

Peygamber (aleyhisselm) Cebrail'e sreyi tekrar okuduunda, Cebrail;

"Ben sana byle okutmadm" dedi.
eytan onlara, Peygamber (aleyhisselm)' n sreyi okuduunu bildirdi.
Peygamber (aleyhisselm) eytann iva ettii yere geldii zaman:
"Allah'a yemin ederim ki, byle nzil olmamtr" buyurdu.
Daha bunlardan baka, kendileri hakknda ihtilaf vukubulan rvilerin szleri
gibi mfessirlerden bu kssay nakledenlerden hibiri, muttasl bir
senedle rivayet etmemilerdir. Hadsi merfu olarak da nakletmemitir. Hadsin nakledildii yolun ou zayftr. nkr edilmeye ayandr. Bu hadsin
rivayetinde merfu olan (pek azdr). Ancak merfu olarak vrid olan rivayet,
'be'nin, Bbu Bir, Saki b. Cbeyr ve bn Abbas (radyallahu anhma) 'dan
hads hakknda zannedersem diyerek, hadsin kenPeygamber (aleyhisselm) Mekke'de idi, dedi ve

(459) tsra Sresi, yet: 73.

530

DN ALEYHNDE

BURADA BAZI
Ebu Bekr el-Bezzar diyor ki

'Bu hadisin,

dnda

KONUAN...

bn Abbas (radyallahu anh) 'dan

olan rivayetin
Peygamber (aleyhisselm) f dan, itimad edilecek bir sehedle rivayet edildiini bilmiyoruz. Hadisi u'be (rahimehullah)'ye isnad
ederek ancak (mcyye b. Halid) rivayet etmitir. Ondan bakas, Said b.
Cbeyr (rahimehullah)'dan mrsel olarak rivayet etmitir. Onun senedinin
ittisali ise, KelbS, Ebu Salih ve bn Abbas (radyallahu anhma)' dan biliniyor. Sonra Ebu Bekr el-Bezzar bu isnadn
zikredilmesi caiz olan bir
rivayet yolu bulunmuyor diye durumu aklamtr. Ebu Bekr el-Bezzar ve

dnda

bakalarnn uyardklar gibi u'bc'n'm rivayetinde de zayflk vardr. nk hads hakknda kendisi de pheye dmtr. Nitekim biz zikrettik ki,
onun rivayetindeki senedinde kendisinin phe etmesiyle beraber gvenilir
kimse yoktur.

Onunla

birlikte hadsin

shhatine dellet edecek bir gerek de bulunmu-

yor.

KelbVnm hadsine gelince: Ondan hads rivayet etmek zaten ciz deildir. Ebu Bekr el-Bezzar' m iaret ettii gibi, ok zayf ve yalanc olduu iin
rivayet ettii hadsin zikredilmesi dahi ciz deildir. Buhar ve
Mslim'de
ibn Abbas (radyallahu anhma) 'dan En-Necm sresi hakknda rivayet edilen hads yledir:

"Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), Mekke'de iken, En-Necm sresini okudu. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) secde ettiler. Kendisiyle birlikte, (orada bulunan)
de ettiler" (470).

Bu (zikrettiklerimiz)
mek iindir.
Hadisin,

Mslmanlar, mrikler,

hadisin rivayet

ins ve cin sec-

bakmndan zayf olduunu

mns bakmndan zayf olmasna

gelince:

Peygamber

isbat et-

(sallal-

lahu aleyhi ve sellemy

bu gibi kt durumlardan mnezzeh olduuna ve
kendisinden her trl ktl yapmaktan korunduuna dair kuvvetli deliller

vardr. Bu hususta icma-

mmet de

vaki olmutur. (Bu husus Peygamber (aleyhisselm)'a peygamberlik gelmeden nce idi. Nasl olur da kendisine peygamberlik geldikten sonra vaki olur?).

Bu, (Peygamberin peygamberlii zamannda

masum olmas) ya Allah'tan

ilhlar medhetmesi iin bir yetin nzil olmasn temenni
etmesindendr k, bu kfrdr. (Nasl ohr da peygambere isnad edilir). Yahut, eytann kendisine musallat olup kendisine Kur'n' kartrmas, hatt
Kur'n'da olmayan bir eyi Kur'n'a koyup, Onun Kur'n'dan
olmahalde Kur'n'dandr diye itikad etmesi ve Cebrail (aleyhsse-

baka

(470) Tahrici 456'da geti, oraya bakla.

531

FA4

ERF

TERCMES

bunlann hepsinin Peygamber (aleyPeygamber

hisselm)'a vki olmas asla mmkn deildir. Yahut da, bunu
(aleyhisselm) kendisi bizzat ve kasd olarak syler ki, bu da kfrdr. (Peylm) gelip kendisini uyarmas

plur

ile

ki,

sehven syler ki,

Pfcygamber (aleyhisselm) btn bunlardan masumdur. Biz kesin olarak
ettik
ifade ederek, btn kesin delilleri ve icma- mmeti serdederek isbat
olsun, kalbine veya diki, Peygamber (aleyhisselm), sehven olsun, mden
getirdii vahiyde
line kfr mucib bir ey gelmesinden melein kendisine

gambere

isnad

etmek

asla

ciz

Yahut

deildir).

kendisine verecei vesvese ile bocalamasndan, veyahut eytann

kasden
bir yol bulup kendisine musallat olmasndan, veyahut mden olsun,
olduunu
olsun, kendisine nazil olmayan herhangi bir eyin Allah'dan nzil

eytann

sylemesiyle Allah'a

iftira

Aliah Tel buyuruyor

etmesinden masumdur.
ki:

uydurup bize isnad etmeye kalksayd, elbette biz onu kuvvetle yakalar ve ondan intikam abrdk" (471).

"Eer

o peygamber,

Yine Allah

"O

(c.c.)

takdirde,

baz

szler

buyuruyor:

dnya ve hiret

azabn

kat olarak sana

kendin iin hibir
iki

Sonra bize kar

bulamayacaktn" (472).
Bu hadisenin vaki olmas ihtimalinin zayf olmasnn
tattracak tk...

muhakkak

yardmc

ikinci yolu

udur:

kssann vukubulmas imknszdr. (Akl delille imknszdr, nk peygamber baka ilhlar medhetmekten korunmutur. det bakmndan da imknszdr. nk
Allah'a ortak komak ii ayn zamanda hem zem ve hem de medhedilmez).
det

bakmndan

olsun, akl

Zira bu rivayet edilen szler

ifadeleri birbirine

bakmndan

olsun byle bir

eer rivayet edildii gibi doru olmu olsayd,

uymad, zem

ile

medhin

ibarelerinin birbirine muhalif olduu iin

birbirine

karm olduu ve

anlalmas uzak olurdu. Peygam-

ber (kieyhisselmya ve Mslmanlardan ve mriklerden Peygamber (aleyhisselm)' la birlikte bulunanlara bu husus gizli kalmazd. Bu husus Mslman ferdlerinden azck dnene gizli olmayan bir husustur, Nas olur da
din konularnda geni ufuklara sahip olan, konuma ve aklama sanatn-

noktalarda bulunan kimselere gizli kalabilir.

Kssann zayf grlmesi hususundaki nc yn:

da

ileri

bir gerek olarak biliniyor ki, mnafklarn, muannid mriklerin

detindendir, islm'a davet edildiklerinde ilk anlarda daveti kabullenmeden kaarlar, az bir fitne ile karlatklar zaman peygamberin aley-

hine

kyam edip dmana karrlar. Mslmanlar

man hatta

(471)

Hakka

saat be saat

Mslmanlara

kar

olan

Sresi, yet: 44, 45, (472) tsra Sresi, yet: 75.

532

ayplarlar.

Zaman

dmanlklarn

za-

izhar

BURADA BAZI DN ALEYHNDE KONUAN... _____

ederler. Mslmanl kabul edenlerden kalblerinde hastalk bulunanlar en kk phe neticesi dinden kyor lard,,Buionu hakknda hibir kimse, asl zayf olan bu kssadan baka hibir ey rivayet etmemitir. Eer zikredilenlerden herhangi biri gerekten olmu olsayd, Kurey
bununla Mslmanlara galebe alarlard. Yahudiler de bu hususlar Mslmanlarn aleyhine delil olarak kullanrlard. Nitekim Kurey kfirleri kibirliliklerinden dolay Mira hadisesini inkr ettiler. Hatt
bu hadise sebebiyle baz zayf imanl olan Mslmanlar irtidad etti. (Hudcybiye) hadisesi hakknda rivayet edilenler de byledir. Eer bu hadise
doru olmu olsayd, bu beldan byk fitne olmazd. Muannid kfirkfirleri,

m'minleri aldatarak fitneyi harekete geirmek iin eer

olsayd, bu hadiseden daha elverili bir ey bulamazlard.
lerin

mmkn

Herhangi muannid bir kfirden bu hususta bir kelime dahi rivayet edilmemitir. Bir Mslmann azndan bu kssa hakknda bir kelime bile kmamtr. yle ise btn bunlar bu rivayetlerin btl olduuna ve asl astan
olmadna dellet eder. nsan ve cinlerden olan baz eytanlarn gaflet iinde bulunan baz hadsilerin dimana bu hadsi soktuklarnda hi phe yoktur. (Bu hadsi) imanlar zayf olan Mslmanlara phe vermek iin (sok-

mulardr;.

Bu

zayf olduunu isbat edecek drdnc vecih de udur:

(En-Necm) sresi hadisesi hakknda
iki yetin nzil olduunu rviler
hadisenin

zikrederler:

sana vahyettiimizden bakasn bize iftira edesin diye, fitneye dreceklerdi. Ve o takdirde seni dost edineceklerdi.
Eer biz sana sebat vermemi olsaydk, sen onlara az bir ey meyle

"Az kalsn

varacaktn"

Bu

seni bile,

(473).

yet onlarn rivayet ettikleri haberi red eder.

iki

Peygamberin, Allah'a

"Az kalsn

iftira

etmesi

nk Allah

hakkndaki hadise

Tel,

iin:

seni bir fitneye dreceklerdi." buyuruyor.

Ve eer Allah peygambere sebat vermemi olsayd, az kalsn onlara meyledecekti. Bu iki yetin kapsad mn ve mefhumu udur ki, Allah, Peygamber
ihsan

ve sellem)" iftira etmekten korudu ve ona sebat

de onlara az bile meyletmedi. Nasl olur da onlara ok meyletsin.

(sallallahu aleyhi

etti

Halbuki, onlar uydurma haberlerinde rivayet ediyorlar ki, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) onlar ziyadesiyle medhetmitir ve ilhlarn medhetmekle de Allah'a fazlasiyle iftira etmitir. (Byle haber veriyorlar. Allah ise Peygamberin onlara

Yine

onlar,

azck

bile

meyletmediini beyan buyuruyor).

Peygamberin de yle buyurduunu rivayet ediyorlar:

(473) tsra Sresi, yet: 73, 74.

533

FA- ERF TERCMES

- Ben Allah'a iftira ettim.

Allah'n sylemediini syledim.

kerimenin mefhumunun zdd bir ifadedir. Bu hadise sahih

olsa bile bu sz onu zayflatr. Bunun asl olmaynca, nasl olur da zayflamaz. Bu Allah Tel'nn dier bir yet-i celilesine kar mrik ve mnafklarn takndklar dier bir tavr gibidir ki, Allah (celle cellhu) onlarn

Bu

ise yet-i

bu tavrlarna kar yle buyurmutur:

"(Ey Resulm!) eer Allah'n ltf ve rahmeti zerinde olmasayd, onlardan bir topluluk seni hakdan artmaya muhakkak kasdetmi di.
Onlar kendilerinden bakasn saptramazlar ve sana hibir eyde zarar da veremezler. Nasl zarar verebilirler ki, Allah sana Kur'An' ve
hkmlerini indirdi, evvelce bilemediklerini sana retti. Allah'n senin zerindeki ltf ve ihsan ok byktr (474).

bn

Abbas (radyallahu anhma) 'dan rivayet edilmitir. Diyor ki:

"Kur'n- Kerim'de ne kadar "kde-azkalsn" kelimesi varsa hepsinin
mns "Olmaz* 'dr'' (475).
Allah Teftl buyuruyor

ki:

"...imeinin parlts nerde se

gzleri alrverecek" (476).

Yine Allah yle buyurmutur:

"nk kyamet muhakkak

liyorum

ki,

herkes

gelecektir.

Onun

vaktini kullardan giz-

yapt i karlnda cezalansn''

(477).

Kad Kucyr diyor ki:

rey
dan

kfirlerinin
geti.

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellcm) Kuve Sekf kabilesinin ilhlarna yzn evirerek yanlarn-

Bunun

zerine

Kurey

(putlarna) dnerek (yani onlara

Sekf kfirleri, Peygamberin tanrlarna

bakarak) gemesini istediler ve buna muve

de iman edeceklerini va'd ettiler. Byle olduu halde Peygamber,

leplerini yerine getirmedi. Getirmezdi de. bn el-Enbar diyor ki:
kabil

ta-

Peygamber (sallallahu aleyhi ve seilem) kfirlere ne yaklamtr ne

de meyletmitir. Ayetin anlam hakknda daha baka zayf ve kt tefsirler
zikredildi. Bizim
Allah'n peygamberini koruduu hakkndaki, yetlerden zikrettiimiz tefsirler, bu mevzuda ki kt tefsirleri reddeder. Ayet-i
kerimede, Allah Tel'nn Peygamberini kfirlerin hilesinden koruduve baz bellar frsat bilerek peygambere fitne vermeyi kasdettiklerini ve bundan koruyup ona sebat ihsan verdii anlamndan baka bir mn
kalmamtr. Bizim btn bu zikrettiklerimizden muradmz, Peygamber (sallallahu aleyhi ve seUem)*m bu gibi eylerden beri olduunu ve
onun masum olduunu ifade etmektir. yet-i kerimenin mefhumu da

budur.
(474) Nisa Sre, yet; 113.
(475)

hm EN Halem 'm rivayeti hm Abbms (r.m) 'dan tahri ettiini /mam

76'da kaydetmitir.
(476) Nar Sreti, yet; 43.
(477)

Tlbi

Sflrai. yet; 13.

534

Stiyt (r.h.)

Menahil,

___

BURADI BAZI DN ALEYHNDE KONUAN..

^
Bu hads-i erifin mkl hakkndaki ikinci mehazimiz yledir:
Bu szlerimiz hads-i erifin sahih olmasna btnaendir "ki, Allah sahih

olmasndan bizi korusun" Fakat her hal- krda Mslmanlann imamlar

buna (yani peygamberimizin kfirlerin putlarn medhettigine dair olan szlere), cevaplar vermilerdir. O cevaplardan bir ksm zayftr, dier ksm
kuvvetli ve pheyi kaldrandr. Bunlardan bir ksm ise, Kstade ve MukatiTin rivayet ettikleridir ki, (onlar yle rivayet etmilerdir):
.

"O eytandandr"

buyurdu.

Peygamber (sallallahu aleyhi ve $cllcm)'e bu sreyi okurken uyuklama

gelmitir. Uykusunun verdii durumdan dolay bu szleri syleyebilmitir.
Bu doru bir sz deildir. nk bylesinin peygamberden hibir halde sudur etmesi ciz deildir ve Allah byle bir eyi peygamberin dilinde halketmez. eytan da uyku halinde olsun, uyank iken olsun peygambere hkmedemez. nk bu babda peygamber kasd olsun, hataen olsun btn yanl
hareketten korunmutur.

"Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) kendisinden bahsetti ve diline onu ilka edenin eytan olduunu beyan buyurdu" sz ve bn
ihab'm Ebu Bekr b. Abdurrahman'an rivayet ettii ve "Peygamber onu
sehven okudu ve bu durum kendisine haber verilince";
Kelb'rn

"O eytandr."

sz
Ve bunun gibi olanlarn hepsinin peygamber tarafndan sylendii sahih
deildir. Peygamber ne sehven ve ne de kasden byle bir ey sylememitir. eytan, Peygamber (sallallahu aleyhi ve seemy 'm lisanna bunu syletemez.
Rivayet edilir

Peygamber
him (aleyhisselmym "Bu ma benim
tevillerinden birine gre dedii ve;
"brahim dedi ki: Belki onlara
ki, olur ki

ve sellem), bra(478) fiyet-i kerimenin

(sallallahu aleyhi

RabMm?"

u by bunu yapmtr" (479).

ayeti gibi.

Azck

durduktan sonra iki szn arasn ayrmay beyan iin syledii

gibi, peygamber de "Siz bunlara
tapyorsunuz?" diye onlar tevbih iin
sylemitir. Sonra sreyi okumaya dnmtr. Bu (te'vfl) okunann Kur'n'dan olmadna dellet eden karine ile beraber iki szn arasm ayrmak

olduunu beyan etmek mmkndr. Bu tevil Kad EbuBckr'vn zikrettiinden biridir. Bunun namazda olduu hakkndaki rivayetle buna itiraz edilmez. nk namazda konumak nehy edilmezden nce yasak deildi. Kad
Ebu Bekr ve (mctehidlerden) bakalarnn en iyi ve tercih olunan tevilleri,
iin

hadisenin peygamberden vukuu kabul edildii takdirde yledir:

Gerekten Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), Rabbisinin kendi-

(478)

En'lm

Sresi, yet: 76.

(479) Enbiya Sresi, yet; 63.

535

FA-

ERF

TERCMES

yava yava, yetleri okurken birbirinNitekim doru olanlar kendisinden byle rivayet

sine emrettii gibi Kur'n- Kerim'i

den ay ra ay ra okuyordu.
etmilerdir. eytann bu duraklamalar gzetlemesi ve o duraklamalarda Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemy'm sesine benzer ses ile uydurduu o
kelimeleri yetler arasna sokmas mmkndr. eytan yle bir sesle bunu
sylerdi ki, kfirlerden yaknnda bulunanlar onu iitirler ve Peygamber (sallallahu aleyhi ve setlemy 'm sznden olduunu zannederlerdi ve bylece yayarlard. Mslmanlar sreyi eytann bu kelimeleri sokmasndan nce Allah'n inzal buyurduu gibi ezberlediklerinden ve peygamberin halinden puflan zem ettii ve ayplad yak nen bilindiinden Mslmanlar eytann uydurduu o kelimeleri iitmediler. eytan onlar ancak mriklerin kulaklarna ve kaiblenne ilka etti. Peygamberin mahzun ve mteessir olduu hususundaki rivayet de bu yaylma, phe ve fitneden dolay olmu olur. Bu
hadiseden mteessir olan Peygamber, teselli olsun diye, Allah Tel yle
buyurdu:
"(Ey Reslm!) biz senden evvel hibir Resul ve hibir peygamber gndermedik ki, o bir ey temenni ettii zaman, eytan onan arzusuna pheler kartrmasn. (Ancak Allah peygamberleri vahy suretiyle korur). Bunun zerine Allah, eytann
phe ve fitneyi giderir. Sonra da
Allah, Ayetlerini tesbit eder, kuvvet letir ir. Allah her eyi bilir ve hikmet sahibidir." (480).

brakt

yet-i kerimedeki temenni

etti

demek, okudu demektir. Nitekim Allah

Tel yle buyurmutur:

"Yahudiler inde okuma ve yazma bilmeyenler vardr ki, Tevrat'

anlamazlar, cahildirler. Ancak birtakm kuruntu
uydurmalar dzer, sadece phe ve zanda bulunurlar" (481).
yet-i kerimedeki "En aniyye" kelimesini "Tilaveten" yani okuma, mns verilmitir.

yn

Allah Tel'nn:
"Bunun zerine Allah,
ns;

eytann

braktm nesh eder." sznn m-

eytann brakt pheyi giderir, yok eder ve yetlerini

tesbit eder,

kuv-

vetletirirdi.

Baz

de yle diyorlar

yet-i kerimenin mns hakknda:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Kur'n okuduu zaman, kendisine vaki olan sehivdir. Bunu Peygamber anlar ve bundan dner. Bu, KclbVnin sz gibidir. Kelb yetin mns hakknda yle diyor: Peygamber yeti
okurken sehven onu syledi. Ve "Arzu ettii zaman" demek, "Kendisine

sehven

bilginler

konutuu zaman"

Ebu Bekr

b.

demektir.

Abdurrahman'dan da ayns

(480) Hac Sresi, yet: 52.

(481)

Br\*n

Sresi, yel: 78.

536

rivayet edilmitir.

BURADA BAZI DN ALEYHNDE KONUAN...

Okumada, mn bozulmad ve lfzlar deimedii zaman Kur'n'dan
olmayan Kur' n' a ilve etme olmadndan cizdlr. Lkin, Kur'n'dan bir
veya kelimeyi drecek ekilde bir sehiv asla vaki olmaz. Byle sehiv iin hemen uyarma yaplr ve annda hatrlatlr (Allah tarafndan). leyeti

peygamber hakknda ciz olan sehiv

zahir olan zikredeceiz.
ride biz

ile,

olmayan sehvi

tevilinde

Mcahid de bu;
"Yksekte ucan turna

kularm"

rivayet etmitir.

Eer bu kssay kabul edersek yle deriz: Bunun Kur'n'dan olmas uzak
olmaz. yle
**

ise;

Yksekte uan turnalar, onlarn efaatleri mit edilir.."

Bu, rivayete gre meleklerdir. Kelb de byle dedi

"Turnalar" melekler diye

ve:

tefsir etti.

Byle tefsir etmesinin sebebi, udur: Kfirler putlarn ve meleklerin Allah'n kzlar olduunu itikad ediyorlard. Nitekim Allah onlarn durumunu
yet-i kerime ile reddetti:
byle beyan buyurdu ve onlarn inanlarn
"(Evld olarak sevdiiniz) erkek sizin de (holanmadnz) dii onun

mu?"

(482).

Allah Tel kfirlerin szn bu yet-i kerime ile reddetti.

Meleklerden efaat ummak dorudur. Vakta ki mrikler yette zikredileni "bundan murad ilhlarndr diye" tevil ettiler. Onlara bunu kabul ettirdi ye
kalblerine onu gzel gsterdi, onlarn kalbine yerletirdi. Allah, eytann yerletirdii hususu neshetti ve yetlerini muhkem kld. O iki lfz ki, eytan bir yolunu
bulup kfirlere kabul ettirdii iki lfzn okunmasn Allah Kur'n'dan kaldrd.
Nitekim Kur'n'dan birok yetler nesholunup okunmalar Kur'n'dan kaldrl-

mtr.
Allah Tel'nn, o yetleri inzal etmesinde hikmet okluu gibi, onlarn
hkmn neshetmesinde de bir hikmet vardr. nk bununla Allah dilediini saptr, dilediini de doru yola, hidayete kavuturur.

Allah Tel buyuruyor

ki:

"Cenab- Allah o misalle, birounu artp saptr ve yine onunla

birounu doru yola, hidayete eritirir ve onunla ancak fasldan

artr"

(483).

"Allah'n eytana imkn verip de sonra

(fitnesini gidermesi),

eyta-

nn lika eylediini, kaiblerinde bir maraz (nifak) olanlarla kalbleri kat

bulunanlara bir mihnet ve azab vesilesi yapmak iindir. Gerekten o
mnafklarla mrikler, hakdan ok daha uzak bir ayrlk iindedirler."

(482)

Necm

Sre, yet: 2!

(483) Bakara Sresi. w1: 26.

537

FA- ERF

TERCMES

"Bir de kendilerine ilim verilmi olanlar, Kur'n'n muhakkak Rabbmden gelen bir gerek olduuna bf teinler ve ona iman etsinler de kalblerl ona sayg duysun. nk Allah, iman edenleri, doru bir yola (slm dinine) iletir" (484).

Peygamber (sallallahu aleyhi ve scllem) bu sreyi okuyup Lt, Menat ve dier ncs olan Uzza'y zikretmeye ulat vakit,
kfirler, Peygamberin bunlar ziyadesiyle zem edeceinden korktular, o prtlan
Peygamberden nce o iki kelime ile medhetmeye kalktlar. Bunu, Peygamberin okumasn kartrsnlar ve ona iftira edip fitne karsnlar, detleri zerine fitne karsnlar diye yaptlar (kfirlerin yle dediklerini Allah Kur'nRivayet edilir

ki:

Kcrim'dc aklyor):

"Bir de o kfir olanlar: "Bu Kur'n' dinlemeyin ve ona bozgunculuk edin. Olur ki stn gelirsiniz" dediler." (485).

Onlar bu ie ynelttii iin, i eytana nisbet edildi., Bunu f ettiler, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) mahzun ve mteessir oldu, da Allah
Tel:

"(Ey Resulm) biz senden evvel hibir resul ve hibir peygamber gndermedik ki, o bir ey temenni ettii zaman, eytan onun arzusuna p-

kattrmasn. (Ancak Allah peygamberleri vahy suretiyle korur). Bunun zerine Allah, eytann brakt phe ve fitneyi giderir. Sonra da
heler

Allah, yetlerini tesbit eder, kuvvetletirir. Allah her

met sahibidir" (486).
Allah, (celle cellhu) bununla insanlara,

n* korudu ve

yetlerini tesbit

eyi

bilir

ve hik-

hakk btldan ayrt etti. Kur'-

ederek kuvvetletirdi.

Dmann verdii ves-

veseyi giderdi. Nitekim Allah, (celle cellhu):

"Hi phe yok

tan biz

ki,

koruyacaz"

Kur'n' biz indirdik ve onu deiiklie uramak(487) sz

ile

bunu

tekeffl etmitir.

Soru:

(484) Hac Sresi, yet: 53. 54.

(485) Fussilet Sresi, yet: 2fi.
(486) Hac Sresi, yet: 52. Kaad tyaz (r.h.) ifa ya dercettii bu hadise hakknda selef ve halefin
Mukteda bihi'l-mmet olan imamlarndan doru olduuna dair bir eser, bir ictihad. bir tefsir naklolun-

madm gsteren eski Dinaret sleri Reislerinden Ahmet Hamd Akaddli

en irkin Ur

"snadn Reddiyesi" adl

'HattmO l-Eobiya hakknda

makalelerden mteekkil 73 Shf. bir eser yazmtr. Onda gste'

rilen kaynaklara ve onlarn gsterilen ksmkrma baklrsa grtr ki: Reslullah (sallallahu
aleyhi ve
sellem) hakknda rivayet edilen hadisenin rivayetinin hem senedinde hem dc mnsnda sakamet
ve zaTyyet vardr. Bu rivayet Mrsel-i Sahabi ehadtr. Byle bir rivayetle slm dininin Kitap-Snnet

tcma- mmet ve onlarn muhalif olmayan

cerhed ilemez olduunu gstermitir''.

Ktyas-t Fuakaha delillerine dayanan ttikad

(487) Hfcr Sresi, yet: 9.

538

ve Amel esastan

BURADA BAZI

DN ALEYHNDE KONUAN

Peygamberin derecelerine leke getirecek ekilde ta*n edenlerin suallerinden biri de, yunus (alcyhissclmym kssasndaki rivayet edilen husustur.

yle

ki:

Yunus (aleyhisselm), kavmini Rabbinden gelecek olan azabla korkut-

mu

Onlar tevbe ettiler. Kendilerine verilecek azap, tevbeleri kabul olunduundan verilmedii iin, Yunus (aleyhisselm) yle dedi:
"Ben onlara yalanca olarak ebediyyen dnmem." (488). I bu sz syledi ve fkelenerek ekip gitti. (Buna ne denir?).
idi.

Cevap:

Bu konuda,

rivayet edilen haberlerden hibir haber yoktur ki,

Yunus (aley-

muhakkak helk edecek demi olduRivayet edilen husus ancak, Yunus (aleyhisselm)* m kav-

hisselm), kendi kavmine Allah, sizi

unu beyan etsin.

mine helk olmalar

iin

beddua etmesidir. Beddua

ise,

doruluu ve yalan

olmas hususu kendisinden istenecek bir haber deildir. Fakat Yunus (aleyhisselm) kavmine size yarn filan vakitte azap gelecektir, demitir. Azabn
gelmesi Yunus (aley hisselim) in dedii gibi idi. (Ancak ne var ki, gk id1

kaplannca, kavmi iman edip tevbe etti). Allah da onlarn

kaldrd. Onlar azaptan kurtard. Nitekim Allah Tel bu hususu

detli bulutlarla

azabn

yle beyan buyurmutur:

"Azab inmeden nce, iman edip de bu manlar kendilerine fayda vermi bir memleket halk bulunsayd ya! Ancak Yunus' un kavmi iman edince, dnya hayatnda o perianlk azabm kendilerinden kaldrdk ve bir
mddete kadar faydalandrdk*' (489).
Yunus (aleyhisselm)' n kavminin, azabn almet ve
leri

rivayet olunur.

iaretlerini grdk-

Bu gr tbn Mesud (radyallahu anh) ne srmtr.

Said b.Cbeyr (rahimehullah) diyor ki:

"Onlar, kabrin stne rtlen rt kabri kaplad gibi, azap kaplamt." Bir rivayette ise, "Gkteki bulut ay kaplad gibi onlar azap
kaplamt." (man edince Allah onlardan bu azab kaldrd.)
Soru:

Ebu Serh, Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellemye vahiy ktipliini yapyordu. Sonra dinden kp Kurey kfirleri yannda yer
alp onlara yle dedi: Ben Muhammed'i (aleyhisselm) istediim yne eAbdullah

virirdim.

b.

bana:

Azzn Hkim,

yaz derdi.

Ben:

Yoksa,

limn Hkimn, yazaym

(488) tbn Merdeveyh

'in

Yum

derdim.

merfu olarak, tbn Ebi Hatcm mevkuf olarak

Suyti, Menahil, 76'da kaydetmitir.

(489)

m?

Sresi. yel: 98.

539

rivayeti tahri ettrfctnt

mam

FA-!

ERF TERCMES

_____

O:

Evet yaz. Hepsi dorudur derdi. Baka bir hadste

ise

yle varid

olmutur:
Peygamber (aleyhisselm):
yle, yle yaz buyurdu.

Oda:
Ben byle yazarm derdi. Bunun zerine Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem):
Nasl istersen yle yaz buyurdu.
Peygamber (aleyhisselm) ona:
Alimen Hkima, yaz buyurdu. O da:
Semian basira, yazarm derdi. Bunun zerine Peygamber

hu

(sallalla-

aleyhi ve sellem) ona:

Nasl
Sahihi

istersen yle yaz,

BuharVt

buyurdu

(490).

Enes'ten yle rivayet edilmitir:

Bir Hristiyan Mslman olduktan sonra Peygamber (aleyhisselm)a

vahiy ktiplii yapard. Sonra dinden kp, mrted olduunda yle de-

meye balad:

Muhammed, ben kendisine ne yazarsam ancak onu anlard. Bir

vayette ise yle derdi:

lamazd

ri-

Muhammed (aleyhisselm) benim yazdm an-

(491).

Cevap:
Allah bizi hak yol olan slm yolu zere sabit klsn. Allah, hakk batla kartrmamz iin bize vesvese vermesine eytana frsat vermesin.
Gerekten byle bir hikyenin m'min olann kalbine ek ve phe drmemesi gerekir. nk bu szler, dinden kan, Allah' inkr edip
kfreden kimsenin iftirasdr. Biz herhangi bir kt hareketle itham olunan Mslmann verdii haberi kabul etmiyoruz. Kald ki, Allah'a ve
Reslne byle kt hareketten daha byn iftira eden bir kfirin
szlerini kabul edelim.
Akl-t selim sahibi olan kimsenin iini byle eyin megul etmesine taaccb edilir. nk bu szler kfir olan bir dmandan sadr olmutur. Bu szleri din
olan, Allah'a ve peygamberine iftira eden
kimse sylemitir. Mslmanlardan biri bunu sylememitir. Sahabelerden hibiri de, syledii ve Peygamber (aleyhisselm)^ iftira ettii bu

dman

hususa ahid

(490)

imam

olduunu

zikretmemitir. Allah Tel buyuruyor

Ibn erini 't-Tabert'mn Ikrime'den tahri ettiini

imam Syti(r.h.)

ki:

Menahil 76'da

kaydetmitir.
(491)

Malik

imam Buha ri -

fr.a.)

Sahh; KHabu'l-Mcnakib-Babu Alamalin NbOvveti fi'l-lslm'da Enes

dan tahri etmitir.

540

b.

DN ALEYHNDE

BURADA BAZI
"Yalan, ancak Allah'n

yetlerine

KONUAN,

nanmayanlar uydurur, ite bun-

asl yalanc olanlardr" (492).

Enes (radyallahu anhy den rivayet edilen hadste husus ve rivayet ettii konunun zhirinde, Enes (radyallahu anhyin, bunlar syleyeni grdne dellet edecek hibir ey yoktur. Belki de Enes (radyallahu anh)
bakasndan iittiini nakletmitir. Bunun iindir ki, Bezzar, Enes (radyallahu anhy ten rivayet edilen hadsi illetli grmtr ve hadsi Sabit
rivayet etti diyerek ona mutabaat etmemitir. Yine Bezzar, hadsi Enes
(radyallahu anh)' den Humeyd rivayet etmitir, zannedersem Humeyd
hadsi Sabit'tcn iitmitir, diyerek hadsi tedlis etmitir.
Kad Ebu'l-Fadl /yaz (rahimehullah) diyor ki: Bunun iindir ki,
Allah lem (Buhar, Mslim ve dierleri gibi) alt sahih kitap sahip-

lar,

bu hadsi tahri etmemilerdir. Bunlarn hepsinin tahri ettikleri hads ise, Abdullah b. zeyr
b. Reji (radyallahu anhy'm Enes (radyallahu anhy ten rivayet ettikleri
sahih hadstir. Biz bunu daha nce zikrettik ki, btn rivayet ettiklerinde mrted olan Hristiyan'n sznn dnda, bu konu hakknda kendisinin syledii hi bir ey yoktur. Eer bu rivayet sahih olmu olsayd,
onun mazmununda. Peygamber (aley hissetim)* vahyedilen hukuk hakknda O'na ta'n olmazd. Peygamber (aleyh isselmjn unutkanlk, hata
yapmak, tebli ettii hususta tahrif etmek gibi eyleri ona isnad etmek
ciz olmazd. Peygambere vehm etmeyi isnad etmekle ona ve Kur'nKerim'in Allah tarafndan gelen bir nazm olduuna da ta'n edilmezdi.
husustan teye
nk bu rivayet farz- muhal sahih olmu olsayd,
geilmezdi: Peygamber szn tamamlamadan vahiy ktibi ona "Alimn Hkim" der veyahut yazar. Bunun zerine Peygamber (aleyhisseleri

Sabit' ten ve

Humeyd den
1

rivayet edilen

lm) da, ona,

yazdn

gibi veya sylediin gibidir buyurur.

Peygamber
(aieyhisselm)a vahyedilen yetteki bu iki kelimeyi, peygamber aklamazdan yazmtr. nk ktibin, gzel hissetmesi, sratle anlamas ve
ibareyi iyi bilmesinden sylenilen sz bitmeden sonunun ne olacana
kudretli olmas, byle bir eyin vukuunu iktiza ettirir. nk peygamberin daha evvel yazdrd hususlarn bu bir veya iki kelime ile sonuKtibin,

lanacan
gibi ki,

dili

veya kalemi, bir kelimeyi veya

bildiriyordu.

bir beyti iittii

iki

kelimeyi,

Tpk lim olan kimseye bu husus kolay gelmesi

zaman hemen

fikri

onun

kafiyesine sebkat eder.

Veyahut, gzel olan bir sze baland zaman sonunun ne olduunu

anlyor. Bu husus, balangc sonuna dellet etmeyen her konumada
olmaz. Tpk, balangc sonuna dellet etmeyen, her yet ve srede olgibi. (Bu husus ancak balangc sonuna dellet eden cmlelerde

mad

vaki olur).

Yine,

senedi doru olup hadsin sahih olduunu kabul edersek,

(aleyhisselm)n, vahiy ktibine, "Sylediin veyahut yaz-

eer

Peygamber

(492) Nahl Sresi, yet. 105.

541

lFA-I

ERF TERCMES

dmn hepsi dorudur" sz

olunur.
zaman bu husus, kendisine maktalar bulunan yetlerde olur ki, onlarda peygambere nazil
olduklar zaman iki vecih ve kraat ciz olurdu. Peygamber (aley hissetim), bu iki vecih veya kraatten biri ile ktibe yazdnr, ktip de zeks
ve anlaynn kuvvetli olmasndan kelmn iktiza ettiine gre dier vechi
veya kraati alrd. Bu husus peygamberin kendisine sylemesinden nce vukubulduu iin ktibin sylediini Peygamber (aleyhisselam) tastevil

dik buyururdu.

muhkem kldn, muhkem kld. Hkmn kaldrmasn murad buyurduunun hkmn kaldrd. Nitekim
Sonra Allah Tel, bunlardan

bu husus baz yetlerin maktalarnda vaki olmutur. Allah Tel'nn

u kelmnda

olduu

"Eer onlara

gibi:

phe yok ki,

balarsan yine phe yok

azab edersen,

eer kendilerine
hkmnde hikmet

onlar senin kullarndr: ve

ki sen, mutlak galibsin ve

sahibisin der" (493).

hkmnde hikmet sahibisin" anlamna geleni "nneke entel azizlhakim" diye okumutur Cumhur. Bazlar ise; "Feinneke en-telgafururrahim" yani sen, "muhakkak sen mafiret edici ve
ok merhamet edicisin" diye okumutur. Halbuki bu sonu Mushaf'ta
yoktur. yetlerin maktalarnn dnda gelen kelimeler de byledir. Cumhur her iki vech zere okumutur. Ve Mushaf'ta sabit olmutur. Mese"Sen

galibsin ve

"Merkebinin kemiklerine bak ki, onlar nasl birletirip yerli yerine

koyuyoruz. Sonra onlara nasl et giydiriyoruz..." (494) mealindeki yet-i
kerimede "Nunizha" kelimesini "Nunsiruha" diye okumulardr. Ve
"Yekz el-Hak" ve "Yakussul-Hakka" kelimeleri de byledir. Bunlal,

ek

ve phe icap ettirmez. Peygamber (sallallahu aleyhi ve

sellem)m hata ve vehmetmesine de sebep olmaz.
Denilir ki, bunun Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)\n Kur'n'dan bakasn, insanlara yazdrd eyde olmas ihtimali de olabilir.
Orada Allah' istedii gibi vasfeder ve Allah'a isim verir.

rn

hepsi

BLM
BURAYA KADAR GEEN HUSUSLAR, ERATI TEBL
YOLUNDA OLANLARDIR. AMMA VERM OLDUU
HKMLERE DAYALI OLMAYAN VE H RET HAYATINA
BULUNMAYAN, VAHYE DAYALI OLMAYAN,
BLAKS DNYA HAYATINA VE KEND AHSINA AT
HUSUSLARDA VACP OLANLAR:
t

LKS

(493) Midc Sresi, yet: 1 18.

(494) Bakan Sresi, yet: 259.

542

BURADA

BAZI DN

ALEYHNDE KONUAN,

PEYGAMBER (SALLALL AHU ALEYH VE SELLEM)tN VERMh

OLDUU HABERN, KASDEN, SEHVEN VE HATAEN DAH
OLSA GEREE MUHAL/F OLMASINDAN MNEZZEH VE
BER OLDUUDUR. PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH
VE SELLEM) KIZMI KEN OLSUN, KIZMAMI KEN
OLSUN,
OLSUN,

CDD OLDUUNDA
SHHATTA KEN

OLSUN, MZAH HALNDE

OLSUN, HASTA KEN OLSUN

BUNLARDAN MASUMDUR. BUNUN DELL, SELEFN BU

HUSUSTA TTFAK ETMES VE CMA-I MMETN VUKU
BULMASIDIR.
peygamberin btn szlerini ve ilerini tasdik etmekte kouur lard. Hangi konuda ve neden olursa olsun
verdii btn haberlere inanr ve itimad ederlerdi. Sahabeler bu hususlarda herhangi bir tereddd etmezler, dnmezlerdi. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemfin sznn ve iinin vaki olup olmad hakknda
isbatlamak iin herhangi bir talepte bulunmazlard.
Sahabelerin detlerinden

idi ki;

Yahudi bn Ebu el-Hukayk, Hz. mer (radyallahu anh) kendisini

Hayber'den karmak istedii vakit, Peygamber (sallallahu aleyhi vesel/em/in kendisinin Hayber'de kalmasn kabul buyvduunu delil olarak ileri srdnde, mer (radyallahu anh) da Peygamber (sallallahu
aleyhi ve sellem)in:

karldn

"Hayber'den
sz

ile

kar

zaman

delil getirince,

senin halin ne olur?",

Yahudi:

Onu Ebu Kasm (Peygamberin

nun zerine Hz. mer (radyallahu anh) yle buyurdu:

Ey

Allah'n

dman

yalan sylyorsun (495).

Yine, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\n (sz ve iinden olan)

haber ve eserlerinde ve dier gidiatlarnda ve yksek ahlkndaki durumlar nemle ve ihtimamla takip edilir, derinliine ve tafsilatl olarak
aratrlrd. Peygamber (sallallahu aleyhi ve seilem)in syledii szde
vaki olduunu itiraf ettii iin
hata vuku bulduu veyahut bir
varid olvermi olduu haberlerde szn tashih etmeye
mamtr. Eer verdii haberlerde byle bir hata veya yanllk vaki olup
tashih etmeye kalkt varid olmu olsayd bize nakledilirdi. Nitekim;

yanlln

kalkt

imam Buhar - Sahih: KitabVurt; Babun za

tke'de ibn mer (r.a.)ten tahri edilmitir.
(495)

543

Isterata fi'l-Mzaraati

za

i'te Ahrec-

"

JFA-1

ERF TERCMES

Peygamber (sallallahu aleyhi vesetlemjin Ensar'dan birine hurma aacn alarken vaki olan iaretinden rucu ettii (495a) hususundaki kssa
bize naklolunmutur (496). Bu husus peygamberlerden bir re'y idi. Yoksa
Rabbisinden gelen bir vahiy deildi. Daha bundan baka peygamberin
hata yapabilecei hususlar da byledir. Nitekim buyurmutur ki:
Allah'a yemin ederim ki, ben bir eye yemin etmem ki, ondan bakasn ondan daha hayrl grdmde yemin ettiimi ilemeyeyim ve

yeminime keffaret vermeyeyim (496).

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemjm
sz gibi:
Siz benim huzurumda mahkemeleiyor musunuz? (498).
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemj'n Zheyr (radyallahu anhj'e

syledii
sz gibi:
Ey Zbeyr, (baheni) sula, t ki duvara su varncaya kadar. (Bir
rivayette ise aalarn dibine varncaya kadar) (499).
Nitekim biz ileride inaallah bu babda olan mklleri zikredeceiz.
Bundan sonra gelenler ve benzerlerini de aklayacaz
Yine, bir kimseden, haber vermi olduu hususlarn geree uygun
anlalmas ile herhangi bir eyden yalan bilindii zaman, bir
kimsenin, bu yalan hangi ynden olursa olsun, onun verdii haber phe ile karlanr. Sznde yalanc olmasyle ittiham olunur. Sz hi kimsenin yannda geerli olmaz. Bunun iindir ki, bilginler ska olmasna
ramen kendisinde; vehm, gaflet, ok aldanma, kt hafza bulunan
kimselerin rivayet ettikleri hadsleri kabul etmezler. Zira dnya ilerinde kasden yalan sylemek masyettir. Ona devam etmek ise bilginlerin

olmad

(495a) Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) Ensar hurma alarlarken oradan geiyordu. Ensara ne yaptklarn sorunca, peygambere hurma aladklarn sylediler. Bunun zerine Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) alamamalarn iaret buyurdu. Onlar da terk ettiler alamay.
Fakat hurma aalan her sene olduu gibi meyve vermeyince Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) yle buyurdular: "Belki siz dnya islerinizi daha iyi bilirsiniz. Ben de bir beerim. Din hususunda bir ey emrettim mi onu alnz.
dnya iinde bir ey emrettim mi, (biliniz ki) ben

Ama

de

bir beerim...

(496)

mam Mslim

Ebu Musa
(498)

- Sahih; 43. Kitab'l-Fadail; 38-Babu Vcb Imtisali makaiehu

er'an da
139. (2361) ve Rafi b. Hadic'ten 140. (2362) No'lu hadsi tahri etmitir.
Buhar, Sahih 30. Kitab'l-Mezalim, 16. Babu ismi men Hasame fi Blin ve Hve

(r.a.)

mam

ya'lemuh de

den

Umm Seleme (r.a.) dan, imam Mslim. Sahih, 30. Kitab'l-Akziye 3.

Umm Seleme (r.a.) tahri etmitir.

brz-Zahr 4 (1713) de

Babu'l-Hakmi

mam Buhar. Sahih, 42. Kiabul-Musakl 6. Babu Sekri'l-Enhar'da Abdullah b. Zbeyr

mam Mslim. Sahih; 43. Kitab'l-Fadail 36. Babu Vucubi tttibaihi (sallallahu aleyhi
veset/emidc 129 (2357) No. metni ayn rviden tahri eylemitir. mam Ebu Davud, Snen. Kitab'lAkdye 31. Ebvabn mine*! Kada'da Abdullah b. Zbeyr(r.i.)dan. mam Tirmizl; Snen. Ebvabu'L
(499)

(r.a.)dan.

Ahkm Babu Ma Cae

tir-Reculeyni l yekflne

ehadhma

esfcl mine'l-Ahri fi'l-Ma'de 1363

No.lu metni thn Zbeyr fr.a.)dan tahri etmitir. Ayrca Ebvab Tefsir'l-Kur'n'da. "ve Min
Sreti Al-i mrn" dn 3010 No.lu metin olarak da tahri etmitir.
Nesa; Snen. Kitab
Adabi'l-Kudt, Er-Ruhsat lil-Hkimi'i-Emin en Yahkmc ve Hve Gadbane de Zbeyr
b. elAvvam'an (r.a.) tahri etmitir.
bn Mce Snen. Mukaddime 2. Babu Ta'zimi Hadse
Reslillahi (sallallahu aleyhi vese(leme) de 15 No.lu metni ayn rviden tahri ettii gibi
16 Kitab'rRhn, 20. Babu'-irbi mlne l-Evdiyeti ve Mikdari hasbil-Ma'da ayn rviden 2480 No.lu metni
de tahri etmitir.

mam

mam

544

ittifakiyle

BURAYA KADAR GEEN HUSUSLAR

byk gnahtr. nsann ahsiyetine leke getirir.

ahsiyetini

giderir. Bunlarn hepsinden peygamberlik makam mnezzeh ve beridir. irkin grlen, ho karlanmayan, sahibinin ahsiyetine leke getiren, syleyeni gln hale dren, yalann birinden bile peygamberlik
makam mnezzeh ve beridir. Amma, bu duruma drmeyen hususlarda ise, eer biz bu gnah kk gnahlardan sayarsak, bir kere olan
yalann yerine geer mi, yoksa gemez mi? Peygamberlik gelmezden
nce ciz midir, deil midir? diye ihtilaf vukubulmutur bilginler arasnda. Doru olan sz ise, peygamberin yalann azndan, oundan, kasd
olanndan, sehven sadr olanndan mnezzeh olmas, beri bulunmasdr. nk peygamberliin temeli, ahkm tebli ve iln etmek, kendisine gnderilenleri aklamak ve peygamberin getirdiinin tasdik edilmesi
zere tesis edilmitir. Bunlardan birinin peygamber hakknda ciz olduunun gsterilmesi, peygamberliin temeline ta'n etmek, kendisinde
phe uyandrmaktr ve mucizeye muhaliftir. Yaknen ve kesin olarak

bilelim ki, peygamberlere asla, ne cihetle olursa olsun szlerinde dur-

mamak, syledii sze muhalif hareket etmek ciz deildir. Bu, ne kasd ne de kasdsz olarak vki olamaz. Din ahkm tebli etme yolunda
olmayan hususlarda sehiv halinde peygamberlerin, szlerine muhalif hareket etmelerinin ciz olduunu sylemek suretiyle tolerans tanyanla
birlikte tolerans

tanmayz. Evet,

kesin olarak deriz ki, peygamberlik

gelmezden nce, peygamberlere, yalan sylemek asla ciz olmaz. hiiret ilerinde, dnya ile olan ilikilerinde yalan ile muttasf olmalar ciz
deildir. nk kendilerinden yalan sudur ederse, (peygamberlikten evvel) onlar kk drr, peygamber olduktan sonra onlar tasdik etmekten kalbler nefret eder. Asr- saadetteki Kurey'in ve milletlerden
bakalarnn ahvaline peygamberin doru konutuu ve yalan syleyip
sylemedii hususundaki sorularna, Kurey'in bu husustaki aratrmasna ve Peygamberimizin durumundan sorduklarnda, aldklar cevaplardan Peygamberimizin peygamberlikten nce ve sonra yalandan
muhafaza edildiini itiraf ettiklerine bak. Bu husustaki eserleri biz bu
kitabn ikinci babnda iaret ettiimiz hususun doruluunu sana bildirecek eyi zikrettik.

BLM
Soru:

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sel/em Jin,

yan eden hadsin mns nedir?

Fakih Ebu shak ibrahim b. Cafer;
b.

Muhammed Ebu Abdullah

ya Malik 'ten, o da Davud

b.

namazda sehvettiini

Kad Ebu'-Esba b.

Sehl,

be-

Hatim

Ebu sa, Ubeydultah, Yahel-Husayden Ebu Sfyan Mevla b. Ebu

b.

el-Feccar,

545

ifa-i erif: 35

FA-

ERF TERCMES

rivayet edilmitir. Diyor ki (Ebu

dediini iittim:

Ahmed' den

yle
"Peygamber

nin

Ahmed): Ebu Hreyre'-

aleyhi vesellem) ikindi namazn

rektta selm verdi. Zlyedeyn ayaa kalkp dedi ki:
Allah'n Resul, namaz ksald m, yoksa unuttun
(sallat la hu

Ey

kld

ve

iki

mu?

Reslullah:

Bunlarn hibiri olmad, buyurdular.

Dier bir rivayette ise Reslullah (sallat/ahu

Namaz

aleyhi ve sellem):

ne ksald ve ne de unuttum, buyurdu.

Hads-i erifin ihtiva ettii kssa rivayetiyle mehurdur.

Peygamber (sal la ila hu aleyhi vesellem) iki halin de vki
haber verdiler. Bu iki halden biri olmutu. Nitekim Zlyedeyn,
ber (sallallahu aleyhi ve sellemjc:
Hey Allah'n Resul, onun biri olmutur dedi (500).

olmadn
Peygam-

Cevap:

muvaffak klsn. Bilginlerin bu

hususta birok cevaplar vardr. Bunlardan bazs insaf sadedindedir.
Bir ksm bilginler de, ii zorlatrmak niyetiyle cevaplandrmtr. te
biz bu hususta diyoruz ki, bu hads ve benzeri iin bunda bir itiraz vaki
Bil ki (ey

okuyucu) Allah

seni ve beni

olmaz. Amma peygamberi tm ilerinde kesin olarak sehv ve unutmay

menedenlerin grlerine ve peygamberin bu gibi hallerde unutmu gzkerek byle hallere denlere hkm vermek, yol gstermek iin kasd yaptn rivayet edenlere gre ise, bu red edilmi bir szdr. Bunu
yerinde inaallah zikredeceiz. Amma ahkm tebli etmedii yerlerde
sehvetmesini ciz grp szlerinde sehvin muhal olduunu syleyenler
bu hususta birok cevaplar verir. Nitekim ileride bunu
ise;

zikredeceiz

Peygamber

Bu cevaplardan

biri:

(sallallahu aleyhi ve sellem), kendi

Namazn ksalmadn

inancna ve zannna

zahiren ve
batman hak ve dorudur. Unutmak ise, Peygamber (sallallahu aleyhi
kendi zannna gre unutvesellem) kendi itikadn haber vermitir.
mamtr. Sanki bu haberle kendi zannn kasdetmitir. Her ne kadar

gre haber verdi.

haber vermesi

ise,

bunu sarahaten beyan buyurmad ise. Bu da bir doruluktur.

/kinci vecih: Peygamber (sallallahu aleyhi ve se/lem'in:

"Ben unutmadm**

sz, selm vermeye racidir.

Yani; ben namazn rektndaki adedinde ehvetim, kasden selm verdim. Yani; ben selmn kendisini unutmadm. Bu (Arap grameri bak-

mndan) muhtemeldir. Fakat konuyu buna hamletmek de ok uzaktr.

nc vecih: Ki, o, ikincisinden daha uzak bir ihtimal tar. Bazlarnn grne gre, her ne kadar peygamberin:
(500) imam Buhan. 78. KitabM-Edeb; 45. Babu Ma Yecuz miri Zikri'n-Nass'da,
lim, Sahih. 5. Kitab'l-Mesacid, 19. Bab's-Sehvi fiVSalti'de 97 (573) No.lu hadsi
re (r.a.) dan tahri etmitir.

546

imam MsEbu Htirey-

BURAYA KADAR GEEN HUSUSLAR

"Onlarn

hibiri

olmamtr." sznn buna

ihtimali varsa da.

Yani namazn ksalmas ve unutulmak bir arada toplanmad ve belki

bunlardan biri vukubuldu, anlamna muhtemel ise de. Halbuki lafzn

mefhumu bunun

aksini ifade ediyor.

Sahih olan dier

bir rivayette.

Peygamber

(sa/lallahu aleyhi vesellem)

yle buyurmutur:
Namaz, ksalmad. Onu unutmadm da.

Bu (nc

vecih)

imamlarmzda grdm

husustur.

Bu

vecihlerin

hepsi lafz iin muhtemeldir. Her ne kadar, bazlarnda esasa uzaklk

ve dier bazlarnda da, glk grnyorsa da.
Kad Ebu'l-Fadl diyor ki: Bana ak grnen ve bu vecihlerin hepsinden mnya daha yakn olan husus udur ki: Peygamber (ateyhisselm)n;

"Ben unutmadm."
Sz, kendi nefsinden nefyettii, lafz inkr etmesidir. Bunu baka-

sna

da:

"Sizden birinizin, ben

ile

yeti

unuttum demesi ne ktdr?" sz

ktlemitir.

Dier bir hads-i

"Ben unutmam,

erifin rivayetindeki:
fakat unutturulurum." sz

ile

de bunu beyan bu-

yuruyor.

Vakta

ki,

Namaz

Zlyedeyn, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) e:

ksald m, yoksa unuttun mu? diye sordu. Peygamber (aley-

hisselm):

Namazn

ksalmadn

beyan buyurdu.

Unutmasnn kendinden olduunu reddetti. Her ne kadar bundan bir

ey vaki oldu ise de; haddi zatnda o, unutturuldu, hatta bakasna sordu. Sahabelere Zlyedeyn'in dedii doru mu? diye sordu. Sahabe evet
deyince, Peygamber (aleyhisselm), Allah'n ona unutturduunu hissetti.
Bunu, Allah, bakalar, kendisine uysun diye, Peygamber (aleyhisselm)^

unutturdu.
Buna gre Peygamber (aleyhisselm)m:
"Ben unutmadm ve namaz ksalmad" ve "Bunlarn hepsi olmad."
sz doru ve gerektir.
nk hakikatte namaz ne unutmutu ve nede namaz ksalmt. Lkin Peygamber (aleyhisselm )a Allah (bakalar ona gre hareket etsin
diye ve bir hkm koymak iin) unutturdu.
dier bir vecih de udur: PeyBaz bilginlerin szlerinden
gamber (sallallahu aleyhi ve sellem), sehv ederdi. Fakat unutmazd. Bunun iindir ki, kendisinden unutmay nefyetti. nk unutkanlk, gaflet
ve afettir. Sehv ise, ancak kalbin megul olmasdr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) namaznda sehvederdi. Fakat namaznda gafil olmazd. Peygamber (aleyhisselm)n, namazn iinde ilemesiyle meguliyet

kardm

547

FA-

ERF TERCMES
megul eder.
iinde olmazd. Bu sz eer bu

hasl olan husus, peygamberi namazdaki hareketlerinden

Yoksa namazdaki hareketlerinden gaflet

mn zere mtala edilirse, Peygamber (aleyhisselm)n:

"Namaz ksalmad. Ben de unutmadm/' sznde

ey olmaz.
(Kaad

lyaz) der ki;

"Namaz ksalmad
den

biri

Peygamber
ve ben de

hilaf- hakikat bir

(sallallahu aleyhi ve sellem)in:

unutmadm."

sz,

unutma

trlerin-

olan terktir.

Allah lem, Peygamber (aleyhisselm), yle murad buyurmutur:

Ben iki rekt banda, terk ederek namaz tamamlamak iin selm vermedim. Lkin ben unuttum. Bu benim kendiliimden olmu deildir.

Bunun

delili,

Peygamber (aleyhisselm)m:

"Gerekten ben unuturum veyahut (mmetime

unutturulurum" szdr.

bir yol

gstermek

iin)

Soru:

brahim (aieyhisse/m)m yalan syledii Kur'n- Kerm 'de beyan

ediliyor. Bunlardan ikisi, "Ben hastaym ve belki de putlarn by
bunu yapmtr." sz ile Firavn'm ei iin, "O benim kz kardeimdir"
sz hadste de zikredilmitir. Bunlara ne denir?

Cevap:

Bunlarn hepsi yalan sylemenin dndadr. Bunlar ne dorudur ve

ne de dorunun gayridir. Bunlarn hepsi ta'riz babna dahildir. Ama brahim (aleyhisseim)m "Ben hastaym" szne gelince, bunun hakknda Hasan ve bakas diyor ki:

hastalanrm. Yani; her mahlk hastalklarla kar karya kalaca gibi, ben de kalacam, dedi de, kavmi ile bayramlarna kmamak iin zr beyan etti. brahim (aleyhisse/mjn szn beyan eden,
bu yet-i celileye yle mnlar da verdiler bilginler:
"Belki ben, bana takdir edilen lmden dolay hastaym, " dedi brahim (aleyhisselm).
Sizin kfrnz ve inadnzda mahede ettiim hususlardan dolay

Ben

ileride

kalbden hastaym ben.

Bilhassa malm olan bir
gelirdi.

yldzn domas annda

kendisine hastalk

O yldz grd zaman deti zere zr diledi kavminden.

larn hepsinde yalan yoktur. Bilakis hepsi

doru

Bun-

ve gerek olan bir ha-

berdir.

Rivayet
tersiz

edilir ki,

olduunu

brahim

(aleyhisselm) onlara getirdii delillerin ye-

ve onlarn yldzlarla

548

megul olduunu

bildiinden, yl-

BURAYA KADAR GEEN HUSUSLAR

dzlar ynnden getirdii delilin de zayf olduunu grd. brahim
(aleyhisselm) bu hususta onlara bakt zaman ve hastal annda onlara getirdii delilin zayflndan onlara byle tarizde bulunmudur. Bununla beraber brahim (aleyhisselm) bu hususta ek etmemitir.
mannda da zayflk grlmemitir. Ancak grnde hatal olup, onlara getirdii delilde zayflk gstermi oldu. Tpk zayf bir delil, hatal
bir gr denildii gibi. T ki Allah Tel, brahim (aleyhisselm)* aklamasn zikrettiimiz, Kur'n'da beyan buyurduu gne, ay ve yldzla, onlarn zerine shhatli ve ak delil getirmesini ilham etti.
brahim (aleyhisselm)m Kur'n'da ifade edilen;
"... Belki onlarn
by buna yapmtr" (501).
sz ise, bunun haberini byk putun konumasnn artna balad.
Sanki brahim (aleyhisselm), kavmini susturmak iin yle dedi: Eer
konuursa, o ii, o yapmtr. (Sorun bakalm kim yapm?). Bu sz,
byle bir mnda hak ve gerektir. Bu szde hilaf- hakikat hibir ey

yoktur.

brahim (aleyhisselm)n

"O benim

kardeimdir"

olduu)

hads-i erifte

zevcesi iin dedii,

Hreyre'nin rivayet etmi

szne gelince, (Ebu

bu husus aklanmtr. yle

nim din kardeimdir diye

brahim (aleyhisselm) bu sz, o besylemitir. Bu da doru ve gerektir. nk

ki,

Allah Tel:

"M'minier (dinde) ancak kardetirler"

(502)

buyurmutur.

Soru:

Peygamber (satlallahu aleyhi ve sellem) o kelimeyi yalan diye

lendirmi ve yle buyurmutur:
"brahim ancak yalan sylemitir" (503).

isim-

Peygamber (aleyhisselm) efaat hakknda buyurduu hads-i erifinde

de ibrahim (aleyhisselm)n yalanlarn zikretti. Bunun mns nedir?
Cevap:

Peygamber (aleyhisselm )\n bu kelimeleri yalan ile vasfetmesinin mns yle mtala ediliyor: brahim (aleyhisselm) haddizatnda hak
ve gerek olsa da bu kelimelerin dnda yalan suretinde hibir ey sylememitir. Bu kelimelerin zahiri mnlar, batn mnlarn hilafna ol-

(501) Enbiya Sresi, yet: 63.

(502) Hucurt Sresi, yet: 10.
Bufari, Sahih. 60. Kitabu'l-Enbiva 8. Babu Kavlillahi tel "vettehaz Allah bra
(503)
hime Halen" de. imam Mslim, Sahih; 43. Kitab'l-Fadail. 41. Babn min Fadaile tbrahtm'l(s.*.*.) de 154 (2371) No.lu metni Ebu Hreyre{xA.) dan tahri etmitir.
Ebu Davud,

mam

mam

HaM

Snen.

mam
yine

KhabuVTaUk Babn

"ya htP' de yine Ebu Httreyreir..)dan.

Tirmizf, Snen. Ebvab Tefsiri'l-Kur'n ve min Sreli 'l-Enbiya (a.s.) da 3165 No.lu metni

ayn

fi'r-Reculi yekt Li imretihi

rfividen tahri etmitir.

549

FA-I

duu

ERF TERCMES

brahim

(aleyhisselm) bunlardan dolay sitem greceinden

endie etmitir. Fakat, Peygamber (aleyhisselm) savaa kmay musavatan baka bir sebep olduunu gsrad ettii zaman, sefere
terdiini beyan eden hads ise (504), bu hadste (aleyhisselm)m sznn
maksadn gizlemektir.
hilafna hibir ey yoktur. O ancak sefere
T ki dman, kendisinin bulunduu ve korunduu yeri bilmesin. Baka bir yerin sorulmasn zikretmekle, gidecek olduu yerin gizli tutulmas ve "istihbar" kelimesi, baka bir yeri iaret etmekle durumun gizli
tutulmas iin sylerdi. Peygamber (aleyhisselm) bu sava iin hazrlatarafa gitmeyi istiyoruz demezdi. Bunlar
nan; yle gidiyoruz veya
maksadnn hilafna deildi. Bu gibi hususlarn peygamberden vki olmas dnlemez. Onda sylediinin hilafna olan bir haber yoktur.
iin

kn

Soru:

Musa

(aleyhisselm)m, kendisine insanlarn en bilgini kimdir? diye

sorulduu zaman "benim" (505), demesinin ve bu yzden CenabHakk'n kendisine sitem etmesinin mns nedir? nk ilmi Allah'a
havale etmedi. (Bu szleri ifade eden) hads-i erifte yle de varid olmutur. Allah buyuruyor ki:
"Evet, iki denizin birletii yerde bizim bir kulumuz vardr. O, senden daha limdir." Bu yle bir haberdir ki doru olmadn, Allah bize haber veriyor.

Cevap:
Bil ki,

baz

bu hadsin, ibn Abbas (radyal/ahu anhma)dan rivayet

edi-

yle varid olmutur:

"nsanlardan birini, senden daha lim olduunu biliyor musun?".
Eer Musa (aleyhisselm )\n cevab kendi ilmi zerine ise, bu sz doru ve gerek olan bir haberdir. Bunda phe ve hilaf hakikat bir ey
len

Baka

sahih olan yollarda

yoldan gelen rivayete gre, (Musa (aleyhisselm)m bu sz) kendi zan ve inancna gre sylediine hamlolunur. Nitekim, kendi
zann ve itikadna gre sarahaten syledii (zaman, zannma ve itikadma gre derdi). nk peygamberlik derecesi (zamannn insanlar arasnda) en limi olmasn iktiza ediyordu, yle ise bunu haber vermek
kendi zan ve itikadna gre doru ve gerek olup sznde hilaf- hakikat bir ey bulunmaz.
(504)

bir

mam Buhar, Sahih. Kitab'l-Megaz. Bab Hadsi K'b b. Mlik (r.a.)da uzun bir metni

Bkey (r.h.) dan tahri etmitir, imam Mslim, Sahih. 49. Kitab't-Tevbe. 9. Babu HaTevbetin K'b b. Mlik ve Sahibeyhi'de 53 (2769) ve 54 (...) No.lu hadsi tahri etmitir.
imam Timizi, Snen. Ebvab Tefsiri* 1-Kur'n Ve Min Tefsiri Sureti't-Tevbe'de 3101 No.lu metni
K'b b. Mlik' den tahri etmitir.
Yahya

b.

dsi

(505) imam Buhar, Sahih. 3. Kitab'l-ltim: 44. Babu Ma Ystehabb lil-mi iza Stle eyy'nNsi a'lem fe yekll'MJm iiallahide.
Mslim, Sahih. 43. Kitab'l-Fadaile'l-Hztr (aleyhisseimjda 170 (2380) de bey b. K'b'din tahri etmitir.
Tirmiz. Snen. Ebvab Tefsiri'lKur'n ve Min Tefsiri Sureti'l-Kehf'de 3 148 No.lu hadsi Said b. Cbeyr bn A bbas tariki ile rivayeti tahri etmitir.

mam

mam

550

BURAYA KADAR GEEN HUSUSLAR

Musa

(aleyh isselm)

"Ben daha fazla

bilirim" sz

ile

tevhid ilimle-

rinden peygamberliin vazifelerinin iktiza ettii, ibadetlerin yaplma tarzndaki ilimler ve mmeti idare etmekteki siyaset ilimlerinin iktiza ettii
(aleyhisselm), Allah'a has olan ilimhususlar murad da edebilir.
hibir kimsenin bilmedilerden Allah'n kendisine bildirdiinin
hususlardan dier ilimlerde Musa (aleyhisselm)^.n daha lim olur.

Hzr

dnda

haberinde zikredilen kssada olduu gibi.

Musa (aleyhisselm), peygamberlikle ilgili olan btn ilimlerde mut(aleyhisselm) ise, kendisine bildirilaka insanlarn en limi idi.
len ve ona has olan ilimle bakasndan daha lim olur. Hzr'n ilminin
kendisine has bir ilim olduuna Allahti Tel'nn:
"Nihayet kullarmzdan bir kal (olan Hzr') buldular ki, biz ona,
katmzdan birvahy vermi ve tarafmzdan (gayblere dair) bir ilim retmitik." (506) melindeki, yet-i kerime dellet ediyor.
Allah Tel'nn Musa (aleyhisselm)* sitem etmesi, "ben daha
limim" demesini reddettii iindir. Nitekim hads bilginleri ayn gr-

Nitekim

ikisinin

Hzt

benimsiyorlar.

nk

meleklerin;

"...Senin bize rettiinden

baka,

hibir ilmimiz yok..." (507),

melindeki yet-i kerimede ilmi AJlah'a havale ettikleri gibi havale

etmedi. Veyahut Allah (c.c), Musa (aleyh issetmjm sznn er'i bir sz
olup mmetinin ona tbi olmasna raz olmad. Bunun sebebi ise
Allah lem mmetinden kendi yksek derecesine ve nefsinin tezkiyesine ulamayan kimsenin Musa (aleyhisselm)* tbi olmamasdr. nk, bu szde insann kendisini medhetme anlam bulunduundan ve
kendisine verecei ucp \e kibirden dolay helk olur ve insanlardan bir
ey almaya cretli olma ve dav etme gibi hususlar verir. Bu kt ve
irkin huylardan her ne kadar peygamberler tenzih ediliyorsa da Allah'n
koruduu kul hari peygamber olmayanlar bu yollara derler. Bu karanlklarda kaybolup giderler. Bunlardan kendi nefsini korumak evldr. Veyahut kendisine uyulmak iin korunmas gerektir. Bunun iindir
ki, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) bilinen hususlardan bu gibi-

korunmak bakmndan yle buyurmutur:

Ben dem olunun efendisiyim. (Ben bunu) iftihar etmek

sinden

(iin sy-

lemiyorum).

Bu
lerin

Hzr (aleyhisselm)m peygamber olduunu syleyenileri srdkleri delillerden biridir. nk bu hadste, Hzr (aleyhads-i erif

hisselm):

"Ben Musa'dan daha limim"

Veli,

diyor.

peygamberden daha lim olmaz. Peygamberler

(506) Kehf Sresi, yet: 65.

(507) Bakara Sresi, yet: 32.

551

ise

bilimde ken-

FA-I

ERF TERCMES

di aralarnda, birbirlerinden stn olabilirler.

Ve

yine

Hzr (aleyhisse-

lm)\n:

Ben bunlar kendi grmle yapmadm../' (508),

mealindeki yet ile de delil getiriyorlar. Bunun vahy ile olduuna bu yet
dellet ediyor diyorlar. Hzr (aleyhisselm)m peygamber olmadn savunanlar ise yle diyorlar: Onun yapmas, baka bir peygamberin emriyle olmas muhtemeldir. Bu zayf bir grtr. nk Musa fa/eyhisse/mjm zamannda kardei Harun hari kendisinden baka peygam"...

olduunu bilmiyoruz (yani yok idi). Haber, eser rivayet edenlerden

bu hususta ayan- itimad bir ey, hibir kimseden nakledilmemitir. (Muber

sa (aleyhisselm)Si soran kimsenin):

"Senden daha lim olan birini biliyor

musun?"

sz,

umum

deil-

dir.

konuda olduunu kabul ettiimiz zaman dahi bununla Hzr'n peygamberliini isbat etmek iin delil olmaz. Bunun iindir
ki, baz hususta Hzr'dan daha lim idi. Hzr da kendisine Musa (aleyhisselmjd&n daha fazla verilen hususta Musa (aleyhisselm)fan daha
limdi, diyor. Dier bilginler ise yle derler:
Musa (aleyhisselm), Hzr'a ancak terbiye iin sndrld. Yoksa talim
Husus ve ahs

iin

bir

deil.

BLM
(PEYGAMBERLERN) AMELLERNDEN AZALARLA
LGL OLAN HUSUSLARA GELNCE:
Din tebli dndaki dille konuulan hususlar muhakkak onlarn iinde
bulunur, ayn zamanda tevhid dndaki itikad da bu amellerin iinde
bulunur. Peygambere has olan bilgilerden zikrettiklerimiz de bunlarn
iindedir. Bu hususlar hakknda selef ittifak etmitir ki, peygamberler,
helk edici byk gnahlardan ve fevahiten masumdurlar. Cumhurulemnn bu hususta dayand nokta zikrettiimiz gibi Mslmanlann
icma etmesidir. Bu Kad Ebu Bekir ei-BakllnV nin mezhebidir. Bu hususta icma ile birlikte akl delile (bu gre sahip oldular). Mteehhirin
ulemsnn hepsinin gr de budur. stad Ebu shak da bunu ihtiyar
etmitir. Yine bylece bilginler arasnda ihtilaf yoktur ki, peygamberler
kendilerine verilen peygamberlik vazifesinden bir eyi gizlemekten ve teblide noksanlk etmekten masumdurlar. nk bu (teblide) noksanlk
ve gizlemek) onlarn hepsinden masum olmas, mucizenin iktiza ettii

Bununla beraber (Allah tarafndan korunduklar hakknda) icma da vardr. Cumhur- ulem yle diyor: Peygamberler Allah tarafndan korunmulardr, bu korunma kendi kesb ve ihtiyarlan ile deildir.
husustur.

(508) Kehf Sresi; yet: 82.

552

AMELLERNDEN AZALARLA LGL OLAN

Ancak Hseyn en-Neccar hari. O yle diyor: Peygamberlerin

gnah

ilemeye asla kuvvetleri yoktur.

ve haleften bir grup bilginler peygamberlerin kk gnah ilemelerinin ciz olduu grndedirler. Bu, Ebu Cafer
et-Tabervt, fukahadan, hads ve kelm ehlinden olan bakalarnn grdr. Bunlarn delillerine bu blmden sonra cevap vereceiz inallah.

Kk gnahlar

ise, selef

Dier bir ksm bilginler peygamberlerin, kk ve byk gnah ilemeleri hakknda bir ey demediler. Onlar yle diyorlar: Akl, peygamberlerden byk ve kk gnahn vaki olmasn muhal grmez. eriat
(kitap ve snnet)

bu

iki

vecihte kesin bir

ey

sylememitir.

Fukaha ve mutekelliminden bir zmre muhakkikin, diyorlar ki, peygamberler byk gnahlardan korunduklar gibi, kk gnahlardan
da korunmulardr. Bilginlerin, kk gnah lan byk gnahlardan ayrt
etmekte

ihtilaf ettikleri,

dyaUahu anhilmajmn

aralarnda benzerlik olduu ve bn Abbas

ve

(ra-

bakasnn:

Kendisiyle Allah'a isyan edilen her

ey

byk gnahtr" (509) de-

dikleri iin byle dediler.

kk dendiinden
ve Allah Tel'ya herhangi bir emrinde muhalefet etmenin byk gnah olmas gerektiinden dolay byle demilerdir.
Kad Ebu Muhamme Abdulvehhab diyor ki:
Allah'a isyan edilen hususlann kk gnah olduunu sylemek mmkn deildir. Ancak
mnya sylenebilir: Byk gnahlardan kanlmasiyle kkler balanr. Allah'n balamsiyle ondan muahaze
edilmesi iin bir hkm kalmaz. Byk gnah, kendisinden tevbe edilmedii zaman byle deildir. Byk gnahn balanmas, silinmesi tevbe etmeye baldr. Afvetme dilei ise Allah'a mahsustur. Bu, Kad Ebu
Bekir, E'r imamlarndan bir zmrenin ve fakih olan imamlardan birounun grdr.
(Ehl-i snnetten olan) imamlarmzdan bir ksm yle diyor: Her iki
sze (peygamberlerin masum olup olmamalar) binaen ihtilf olunmas
gerekmez mi, peygamberler kk gnahlar tekrar tekrar ve ok ilemekten masumdurlar. nk tekrar etmekle byk gnahlara katlr.
nsann kiiliine leke getirecek olan ve vakann giderecek olan kk
gnahtan (masumdurlar) diye ihtilf etmek de gerekmez. Kk gnahn bu eidi de peygamberlerin, ondan masum olaca hususlardandr.
Bu, icma- mmetle sabittir. nk bunun gibisi, peygamberin maka-

Kk gnaha, kendisinden byk olana

nisbetle

mn kltr, sahibini hor ve hakir gsterir, insanlarn

znden nefret

bn

ettirir.

Peygamberler

Ceririi 7-roterf'nin tbn

(509)
Shf. 77'de kaydetmitir.

ise

Abbas (r.a.) dan

553

kalblerini s-

bunlardan mnezzehtir. Belki

lahri ettiini,

mam Syti (r.h.) Menafi

FA-I

ERF TERCMES

buna mbah cinsinden olan eyler katlr da mbah isminden kp haram ismine gtrdnden bu gibi eylerden de beri olmalar gereken
hususlara katlr.

Baz

mekruhu kasden ilemekten peygamberler masumdur

dediler. Bir ksm bilginler peygamberlerin kk gnah ilemekten masum olduklarna yle delil getirdiler: nk, kendi mmetlerinin, peygamberlerin ilediklerine uymalar, eser ve gidiatna tbi olmalar icap
eder, kaytsz artsz. Her ne kadar peygamberlere uymaktaki h-

kmde

bilginler,

Hanefi, afi've Mliki fakihlerinin ekserisi,

peygamberlere, szlerinin vukuundaki kasde dellet edecek karineye bakmadan mutlaka uymalar gerektii grndedirler. bn Huveyzimendaze ve Eb'l-Ferec, mam Mlik (rahimehmullah)dsLn, peygamberlerden sadr olana uymak iin delillere bakmann vacip olduunu naklederler. Ebheri, bn el-Kassar ve Mlikilerin ekserisinin szdr. Irak ehlinin ekserisinin ve bn Sreye, stahri, aft7\eren tbn
ihtilaf ettilerse de,

peygamberlerden sadr olanlar iin delil aramendup olduunu sylerler. Bir grub bilginler peygamberlere uy(vacip veya mendup olduuna dair delil olan hari) mbahtr

Hayran ve

mann
mann

ekseri afiPler

derler.

Baz

bilginler ise,

peygamberlere

uymann

sn

din hususlarda olmasna ve Allah'a

disiyle bilinmek ile kaydettiler.

Baz

bilginler diyorlar ki,

sun, onlarn

vacip veya

mendup olma-

yaklama kasdolunduu,

ken-

peygamberlere byk gnahlar yle dur-

kk gnah ilemelerinin ciz olduunu sylersek, pey-

gamberlerin ilediklerinde kendilerine uymamz mmkn olmaz. Zira

peygamberlerin iledii ilerden her birinden, baha m, haram veya masyet mi, ne kastedildii belli olmaz. Masyet olmas ihtimali olduundan kiinin emre imtisal etmesi iin emrolunmas sahih olmaz. Bilhassa,
zaman iin takdim olunmas grnde
uslclerden, szle i
olanlarn katnda. Biz bu bahiste delil olarak unu ziyadesiyle kaydedelim:
i

att

Peygamberlerin kk gnah ilemesinin ciz

olduunu

syleyenler
syleyenler, Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve selve ciz
lemjden bunu nefyedenler, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) dier peygamberler gibi sz olsun, fiili olsun mnkere ses karmamazlk
yapmaz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) mmetinin bir eyi sygrd zaman eer skt ederse, Peygamber (sallediini veya
lallahu aleyhi ve sellem)m bu sktu o iin veya szn ciz olduuna

olmadn

yaptn

buna takriri snnet denir. Demek ki, peygamber grdeyi eer ciz olmazsa onu nehyederdi). Nasl olur da peygamberin
bakasnn hakknda durumu byle iken kendi hakknda ayn eyin sy-

dellet eder (ve

554

AMELLERNDEN AZALARLA

LGL

OLAN

lenmesi veya ilenmesi ciz olduu sylenir. Bu szlere gre Peygamber

(satlallahu aleyhi ve sellem)\n denildii gibi herhangi bir mekruhu ilemesi veya sylemekten korunmas, masum olmas vaciptir. nk peygamberin ilediklerine uymann vacip veya mendup olmas mekruh olan
ilemekten neh yetmeye uygun olmaz, aykr olur. Yine sahabelerin dethusus kesin olarak biliniyor ki, onlar Peygamber (sallerinden olan
lal/ahu aleyhi ve sellem/m ilerine uyarlard. Ne ynde ve nasl olursa
olsun.
olsun, sehven
olduu ii kasden
olsun.
Nitekim szne de uyarlard. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem/m.

yapm

yapm

Yapm

Ashab, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) (altndan yzn) karp att zaman hemen kendileri de karp attlar (510).

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem):

"Pabularn karnca, ashab da kard"
bn

mer (radyallahu anh)\n peygamberi,

(511).

Beyt-i

Makdis'e doru y

nelerek def-i hcet ettiini grmesiyle delil getirdiler (512). Sahabeler

den birou, ibadet ve det olan birok hususta "ben, peygamberin onu

ilediini grdm" diye delil getirirlerdi, tbn mer de yapm olduu

birok ilerden sorulduu vakit:
"Peygamberin onu yaptn grdm" diye cevap verirdi.
(Adamn biri orulu iken karsn pyor. Bundan piman olup ok
mteessir oluyor. Bu hususu sormak iin karsn mm Seleme' y t gnderiyor. mm Seleme'ye vardnda, Ona; "Peygamber orulu iken
per idi" diye sylyor. Kadn varp kocasna bildirince, kocas, "Biz
Reslullah gibi deiliz, Allah, Resulne dilediini hell klar" diyor. Kars mm Se/eme'ye tekrar gelince, Resluilah' yannda buluyor. Reslullah mm Seleme'yc "Bu kadn ne istiyor, zoru nedir?" buyurunca

mm

sorusunu Reslullah'a iletiyor. Bunun zerine

Reslullah yle buyuruyor):
kadna haber vermedin mi ki, ben orulu iken pyorum. (Ha-

Seleme

kadnn

ds incelene).

Hz.
ciz

ie (radyallahu

anh) (Erkein orulu iken

karsn

pmesinin

olduuna) delil olarak yle demitir:

Ben onu Reslullah le birlikte iliyordum.

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem), kendisinden bu gibi eylerin

sylenmesine kzd ve yle buyurdu:
(510) mam Buharf, Sahih. 77. Kitab'l-Libas. 47. Babu Haddesen Abdullah b. Mesleme (r.a.).
mam Mslim. Sahih. 37. Kitab'l-Libas ve'z-Ziyne'de 59 (2093) No.lu metni Enes b. Mlik (r.a.)

dan

tahri etmitir.

\)tmam Ebu Davud, Snen. Kilab's-Salt, 89 Babu'l-Musall Ira Hal'a Na'leyhi eyne Yadauhma'da Ebu Hreyre (r.a.) dan tahri etmitir. mam Ahmed b. HanbeUr.a.) ve Hkim tah(51

ri

etmitir.

mam Buhar, Sahih. 4. Kitabu'l-Vuzu', 12. Babu Men Teberre ve aIS'l-Beyteyni de Ibn
mer (r.a.) dan. mam Mslim, Sahih. 2. Kitabu't-Tahare, 17. Babu'l-lstibade'de6l (266) No.lu
(512)

hads metnini Abdullah

b.

mer'den

tahri etmitir.

555

FA-t

ERF TERCMES

Allah peygamberine dilediini

Ben Adan 'tan, sizden daha

ok korkarm. Allah'n haramlarn sizden daha iyi bilirim (513).
Bu konuda varid olan hads ve haberler pek oktur. Onlar saymamz mmkn deildir. Lkin bunlarn tmnden sahabelerin peygamberin ilerine tbi olduklar ve ona uyduklar kesin olarak biliniyor. Eer
peygamberin ilerinden herhangi birine uymamay tecviz etmi olsalard, byle muntazam tahakkuk etmezdi peygambere uymalar. Bize muhalefet ettikleri hususlar mutlaka naklolunurdu. Bu husustaki bahsi
aklanrd. Peygamber (sallallahu aleyhi veseilem) zikrettiimiz gibi bakasnn szn reddetmezdi.
Mbah olan hususlara gelince, peygamberlerden bunlarn vki olmas cizdir. Zira bunlardan menedilen bir ey yoktur. Bilkis peygamberler mbah olan hususlar ileyenler gibi mbahlar ilerler. Ancak ne var
ki, peygamberler, kendilerine zg olan yksek derecelerinden, sinelerinin marifet nuru ile genilemesinden, kalbleri Allah'a ve hiret lemine bal olduundan ve sekin ahsiyetler olduklarndan ancak muhta
betti lalar.

olduklar kadarn bedenlerinin kuvvetlenecei kadar, din ve dnyev

ilerini grebilmek iin muhta olduklar enerjiyi toplayabilecek kadarn alrlard. Mbah olan hususlardan bu kadarnn, bu yoldan alnmas taat olanlara katlr, ibadet olur. Nitekim bu szlerin bu ksmn
kitabn evvelinde, Peygamberimiz (sallallahu aleyhi vesellemfin det ve
huylarndan bahsederken zikretmitik. Bununla Allah Tel'nn Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)e ve Allah'n dier peygamberlerin (aleyhisselm) olan fazl ve ihsannn bykl sana ayan beyan
olmutur. nk Allah onlann mbah olan ilerini dahi ibadet ve taattan klp, her trl muhalefet ve masiyetten uzak klmtr.

BLM
PEYGAMBERN, NBVVETNDEN NCE GNAHLARDAN
MASUM OLUP OLMADIKLARI HAKKINDA HTLAF VK OLDU
zmre masyetlerden masum olmadklarn ileri srerler. Sahih olan Allah dilerse peygamberlerin her trl ayptan
mnezzeh olmalan ve her pheyi mucip olandan masum olmalardr.
Bu husus nasl byle olmaz ki, bu meselenin dnlmesi bile mmkn
deildir. nk (byk gnahlar gibi) masyet olanlar, (kk gnahBilginlerden bir

lar gibi)

yasaklananlar ancak er-i erifin takarrr etmesinden sonra olur.

Peygamberimiz (sallallahu aleyhi vesellemfin kendisine vahiy gelmeden nce, kendisinden nce geen eriata tbi olup olmad hakknda
(513) imam Mfftt'in Muvatta'da, Ata
77'de metniyle tahri etmitir.

b.

Yesar'ton tahri;

556

mam Sytt{r.h.) Menanil, Shf.

_ PEYGAMBERLERN.

NBVVETNDEN NCE

Peygamber (saliallahu aleyhi

vese//em)m kendisinden nce geen peygamberin eriatna tbi olmadgrndedir. Bu da cumhurun szdr. Bu sze gre masyet esasnda mevcut deildir. Bu takdirde Peygamber (saliallahu aleyhi vesellem)
hakknda da muteber saylmaz masyet. nk er'i hkmler, emir ve
yasaklarla ve eriatn onlar takrir etmesiyle olur.
Sonra bu sz syleyenlerin, bu sz iin getirdikleri delilleri birbirlerini tutmaz oldular. Kesin delillere sahip olan, kelm ilmi ve mhim
gre sameselelerde muktedabih olan Kad Ebu Bekir el-Bakllan
hiptir: Peygamber (saliallahu aleyhi ve sellem)m ibadette kendisinden
nceki eriata tbi olduunun bilinmesinin yolu nakildir. Haberin mevaridi ise iitmedir. Kad Ebu Bekir'in delili yledir: Eer peygamber
kendisinden nce geen peygamberin eriatna tbi olmu olsayd, bu
bize naklolunurdu. det bakmndan bunun rtlmesi ve gizlenmesi
mmkn deildir. Zira peygamberin haberini nakletmek en nemli ilerdendir. Peygamberin bu gidiatndan frsat kollamak (bakalar iin)
en geerli bir yol olur idi. Peygamberin, tbi olduu eriatn ehli onunla
(yani peygamberin kendi eriatlarna tbi olmasiyle) iftihar eder ve kendi
eriatlarna tbi olmasiyle peygamberin aleyhine delil getirirlerdi. Bunlimler ihtilf ettiler. Bilginlerden bir zmre,

lardan hibir

ey

rivayet

edilmemitir

(1).

zmre bunun (peygamberin kendisinden nceki eriata tbi olmas) aklen mmkn olmad grndedirler. Delillerini yle serdetmetbu (kendisine uyulmas)
tiler: nk tbi olarak bilinen bir
olmas ok uzaktr. Bunun akln bir eyi hem gzel ve hem de irkin grmesi gibi olduunu sylediler. Bu yol (delil getirme yolu) doru bir yol
Bir

deildir.

Dier bir taife ise, Peygamber (saliallahu aleyhi ve setiemjm durumu

hakknda skt etmeyi ve peygamberin herhangi bir gemi eriata tbi
olup olmad hakknda kesin bir hkm vermemeyi tercih ettiler. nk
bu iki vechin de nakil yolu aklanmamtr. Bu gr, Ebu'l-Mea/i Cveynfnm grdr.
frka yle diyor: Peygamber (saliallahu aleyhi vesellem)
kendisinden nce geenin eriat ile amel ediyordu. Sonra bunun muay-

nc

bir

yen bir eriat olup

Bunlardan

olmad

ihtilf ettiler.

ksm, bunu tayin etmekten kand. (nk buna deey yoktur). Bir ksm ise ileri gidip cesaret ederek tayin

bir

edecek bir
ve sznde srar

llet

hakknda

Bu tayin edenler, sonra kendi aralarnda peygamberin kime tbi olduu hakknda ihtilf ettiler. Bazlar, Nuh (aleyhisselm)a, bazlar ise, ibrahim (aleyhisselm)a, bazlar da Musa, dier
etti

(D Peygamber

etti.

(saliallahu aleyhi

vesellemfin zahiri durumu ve gidiatndan anlalan

kendisine peygamberlik gelmeden nce tevhid ve

ze re biliniyordu.

dier ibadetlerde dedesi

557

Halil

udur

brahim'in dini

lci.

ti-

FA-l
bir

ERF TERCMES

ksm ise, sa (aleyhisselm)SL tbi olduunu ileri srdler. Bu mese-

tm ite bunlardr. Bu meselede en ak ve ayan kabul olan Kad Ebu Bekr*\n mezhebidir. En uzak olan mezheb de tayin edenlerin mezhebidir. nk bundan bir ey vaki olmu olsayd
muhakkak bize naklolunurdu. Zikrettiimiz gibi, bunun tm kimseye
gizli kalmazd. Onlarn kesin bir delilleri de yoktur ki, sa (aleyhisselm) (srail oullarnn) son peygamberidir. Onun eriatna tbi olmak
ledeki mezheplerin

kendisinden sonra gelene vacib olsun. Zira sa (aleyhisselm)n umum

insanlara peygamber olarak gnderildii sbit deildir. Belki sahih ve
doru olan, Peygamberimiz (aleyhisselm)dan baka hibir peygamber
umum insanlara gnderilmemitir. Umum insanlara ancak Muhammed
Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem) peygamber gnderilmitir.
Yine bakalar Allah Tel'nn:
"Sonra ey Resulm, sana yle vahy ettik: Doru yola ynelerek brahim'in dinine uy, O hibir zaman mriklerden olmad" (514),
melindeki yet-i kermesini delil gsteremez. (nk ona tbi olmakla
emrolunmas kendisine peygamberlik verildikten sonra vaki olmutur.
Mevzuu bahis olan konu, peygamberlik gelmezden ncedir).
Dierleri de Allah Tel'nn:
'Dini elbirlik tatbik edin ve ayrla dmeyin diye Allah, dinden,
Nuh'a tavsiye ettiini ve sana vahy eylediimizi; bir de brahim'e, Musa'ya, sa'ya tavsiye ettiimizi, sizin iin eriat yapt..." (515).
melindeki yet-i celileyi delil olarak ileri sremezler. (nk bu, dieri gibi peygamberlik geldikten sonradr. Bununla beraber) yet-i kerime onlara tevhid babnda tbi olmasna hamlolunur.
Nitekim Allah Tel buyuruyor ki:
peygamberler, Allah'n hidayetine eritirdii kimselerdir. Sen de
onlann gittii yoldan yr (Onlarn tevhid yolunda bulun) (516).

kimseler iinde, peygamber olarak

gndermedii kimselerin ye kendisine has eriati olmayan kimseyi zikretti.
Yakup (aleyhisselm)n olu Yusuf (aleyhisselm) gibi. Tabi bu sz Yusuf
(aleyhisselm)m Resl
syleyen kimsenin szne gredir. Al-

Allah

(celle cellhu) hidayet ettii

olmadn

bu yet-i kerimede peygamberlerden birounun isimlerini zikretti

ki, onlarn eriatlar muhteliftir. Aralarnn cem edilmesi mmkn deildir. Bunlarn eriatlarnn muhtelif olmas, tevhidde ve Allah'a ibalah

dette birletikleri husus

murad edildiine

dellet eder,

onlar Allah'n

hidayete ulatrmas.
Bu sylenenlerden sonra, Peygamberimizin tbi olmas hususunda bu
sz syleyen kimse peygamberimizden baka peygamber hakknda da
sylemesi gerekir mi? Veyahut Peygamberimizle dier peygamberler ara(514) Nahl Sresi, yet: 123.
(515) ura Sresi, yet: 13.
(516) En'flm Sresi, yet: 90.

558

PEYGAMBERLERN, NBVVETNDEN NCE.

sim aynr m? Peygamberimizin tbi olmasnn aklen mmkn olmad-

n
Amma

syleyen, her peygamber iin phesiz byle sylemesi lzmdr.

bu hususta nakle dayanan ise kendisine ulatrlan ve kendinde
tekarrr edene tbi olur. Kim ki bu hususta sktu tercih etti ise, kendi
asl zere kalr. Kim, kendisinden nce geene tbi olmasnn vacip ol-

duunu

srd

ileri

ise

her peygamber

hakknda kendi getirmi olduu

delili iltizam eder.

BLM
RESLULLAH'IN (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)

FLLERNDE SEHVN HKMET

Bu

(yani zikrettiimiz peygamberlerin

amellerden kasden yaplan ve emre muhalefet edilen

buna masyet denir ve sorumluluu icap

ki,

klnan
eyin hkmdr

msum olmas)
ettirir.

yasak

Amma sehv ve unut-

olarak, er'i vazifelerden ve kendisiyle emir varid olve terkedildiinde de sorumluluk yklenilmediini er-i erifin
beyan ettii a. .ellere muhalefet vki olduunu da (namazda sehven bir

ma

gibi

kasdsz

madn

sehven oru bozmak gibi) peygamberlerin onunla muahaza olunmamas ve o eyin peygamberler hakknda masyet olmamas hususu peygamberlerin mmetleri hakkndaki hkmn aynsdr. Sonra bu

ey yapmak,
iki nevi'dir:

_ Tebli yolu olan, er-i erifi takrir etme, ahkmn taallk ettii
tbi klmak gibi hususlar,
retmek, onlan o
eyi mmete
2 Bu birinci ksmdan zikredilenler dnda bulunan ve peygambe1

fiile

bilfiil

mahsus olanlar.
Birincisine gelince, onun hkm bilginlerden birounun katnda, tebli babndaki, szde olan sehvin hkm gibidir. Biz bilginlerin, emirlere muhalefet etmenin Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)
rin kendisine

hakknda mmkn
etmesinden

olmad hususunda ve kasden ve sehven muhalefet

masum olduu hakknda

ittifak ettiklerini zikrettik.

Yine

byle Peygamberden (sallallahu aleyhi ve sellem) kasdi veya sehven emirlere muhalif olarak bir fiilin sudur etmesinin ciz olmadna ittifak etmilerdir. nk peygamberlerden sudur eden iler tebli ve ed
ynnden onlarn syledikleri szler gibidir. (Hata, sehv ve unutma gibi) arzalarn onlardan sadr olmas peygamberlerin ilerine ek ve bhe getirir, muhalif olanlarn t'nna sebeb olur. Bu bilginler (namazdaki)
sehvi beyan eden hads hakknda baz zrler ileri srdler. Biz onlarn
grlerini bu blmden sonra zikrederiz inaallah. Buraya kadar olan
gre Ebu shak meyletmitir. Fukaha ve kelmclardan ounun g-

ise

yledir:

559

FA-I
(s a ila ila hu

Peygamber

ERF TERCMES

aleyhi ve sel/emjin,

kasdsz ve sehven tebli

ve er'i hkmlere muhalif olarak harekette bulunmas peygambere cizdir. Nitekim namazda sehvettiini beyan eden hads-i erif bunu isbat ediyor. (Bu gr savunanlar) bununla teblideki
szler arasnda fark olduunu sylyorlar. nk mucize szn doruluunu isbat etmek iin ortaya konur. Mucizenin dorulad bu sze (sehven olsa bile) muhalefet etmek mucizeye aykr der. Fiillerde sehv ise

babtndaki

fiillere

mucizeye aykr dmez (nk fiillerde sehiv mucizenin cinsinden deildir). Peygamberlik hakknda ta'nedici de olmaz.
Bilkis, fiilde aldanmak, kalb gafletler beerin almetlerindendir.
Nitekim Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor ki:
Ben ancak beerim. Szin unuttuunuz gibi, ben de unuturum.
Ben unuttuum zaman bana hatrlatnz.
Evet, (peygamberin unutmas her bakmdan bakalarnn unutmas
gibi deildir) belki peygamberin buradaki unutma ve sehv etme hali Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) hakknda (mmetine) ilim ifade etmesine sebebtir ve mmetine eriat takrir etmektir.
Nitekim Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurmutur ki:
Ben size yol gstermek iin (benim ilerime uymanz iin) gerekten unuturum veyahut unutturulurum.
Hatt yle de rivayet edilmitir:
Ben unutmam. Fakat size yol gstermem iin unutturulurum (517).

Bu

peygamber iin teblide bir ziyadeliktir. Nimet bakmndan

kendisine verilen tam bir nimettir. Noksanlk almetinden ve ta'n etmeye sebeb olmaktan ok uzaktr. Zira bu hususlar, peygamber hak-

knda

hal

peygamberler sehv ettikleri ve hata ettikleri

hususlarda terkedilmemek ve uyarlmak ve hemen hkmn bildirmeyi
art kouyorlar. Bazlar hemen hkm kendilerine bildirilir diyorlar ki,
doru olan da budur. Bir ksm bilginler ise, peygamberler lmeden ncizdir, diyenler

eyin hkm kendilerine bildirilir diyorlar.

(slm eriatn) tebli yolunda olmayan, peygamberin ilerinden hkmleri aklanmayan, din ilerinden ve kalb zikirlerinden kendisine
mahsus olan ve kendisine uyulmak iin ilemeyen hususlarda ise, (peygamberin) o ilerde sehvetmesi ve hata yapmas, ayaklarnn kaymas,
kalbine gafletlerin gelmesi, bu mmetin bilginlerinin ounun katnda
cizdir. Bu hal halkn zahmetli ilerinden, mmetin korunmas ve onlarn durumlarn gz nnde bulundurulmas ve dmanlar dnmece hata ettikleri

sinden zerine

alm

olduu

etin ve zor

ykten

ileri gelir.

Fakat

mam

Buhar, Sahih. 8. Kitab's-Salt. 31. Babu 't -Tevecch Nahve'l-Kbleti Hays ka(517)
ne'de Ibn Mes'ud (r.a.) dan.
Mslim, Sahih. 5. Kiiab'l-Mesacid, 19. Bab's-Sehvi fi'sSalti ve's-SUcdi lehu'da ayn rviden 89 (572) ili 94 ( .)e kadar isnad tariklerini cem ve tahri

mam

m 'seTden^"

Sne "*

Kitabtn *Ak2ye Babun

560

fi

Kazai'l-Kaad iza Ehtae'de

m-

PEYGAMBERN SEHV ETTCN BEYAN EDEN

hata ve aldanmalar) tekrar tekrar ve birbiri ardnca olmaz. Belki nadiren
vaki otur.

Nitekim Peygamber

Kalbime perde

(sal lalla hu aleyhi

ekilir

de Allah'tan mafiret talep ederim (hergn

yetmi kere veya yz kere) (518).

Bu zikrolunanlarda, peygamberin
kr decek bir ey yoktur.

ksm

ve selle m) buyuruyor:

rtbesini

drecek, mucizesine ay-

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) hakknda, sehv, aldanma, gaflette bulunma, yanl i yapma gibi hususlarn istisnasz caiz olmad grndedirler. Ayn gr, tasavvuf
ehlinden ve kalbler, makamlar ilm sahihlerinden bir zmre de paylayor. Bunlarn bu hadsler hakknda grleri vardr ki, biz onlar bundan sonra zikredeceiz inaallah.
Bir

bilginler ise,

BLM
PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)H
SEHV ETTN BEYAN EDEN HADSLER
Bu blmden nceki blmlerde, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) hakknda sehvetmenin caiz olup olmad hususlar zikrettik. Haberlerde aldanmann mutlak ve kesin olarak mmkn olmadn beyan
iaret ettiimiz gibi din ilerblmde tafsilta geiyoruz.
Ve diyoruz ki, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemjm namazda sehvettiini beyan eden hads-i erif vardr:
Birincisi, Zilyedeyn'in rivayet ettii hadstir ki, bunda Peygamber (sallallahu aleyhi ve settemfm iki rek'atta selm verdiini beyan ediyor (519).

Peygamber'in (aleyhisselm) ikinci rek'atta, ayaa kalkifade eden lbn Buheyne'nin rivayet ettii hads (520).
ncs de, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)m le namazaklayan tbn Mes'ud'un rivayet ettii hads-i ebe rek'at

kincisi

tn

ise,

kldn

rif (521).

Bu hads beyan ettiimiz

fiildeki sehvi

aklamaktadr. Bundaki

(518) Tahriri yukarda geti.

Buhar, Sahih. 78. Kitabu'l-Edcb, 45. Babu Ma Yccaz min zikri'n -Nas'da Ebu
(519)
H(ireyre{r.a.)dzn.
Mslim. Sahih. 5. Kitabu'l-Mesacid. 19. BabuVSehvi fi's-Salt'da 97
(573), 98 (...), 99 (...) No.lu metinleri yine ayn rviden tahri etmitir.

mam

mam

Buhar. Sahih, 22. Kitab's-Sehv. I. Babu Ma Cae fiVSehvi tza Kme min
Buhayne (t ..) dan.
Mslim, Sahih.5.Kitabu'i-Mesacid,
19. Babu's-Sehvi fi's-Salti'de 85 (570) No.lu metni ayni rviden tahri etmitir.
(521) 517'de gsterilen kaynaklara baklabilir.
(520)

Rek

imam

mam

ateyi l-Feriyzati'de/ldM//fl/t.

561

ifa-i erif: 36

FA-l

AUah Tel'nn

ERF TERCMES

hikmeti, peygambere

uyulmak

iin yol gsterilmekte-

tebli etmek szle tebli etmekten daha ak ve ihtimalleri daha ok yok edicidir. Bunun art ise, sehv zere terk edilmemek
ve zikrettiimiz gibi insanlara hikmetin faidesi aklansn ve ortadaki
pheler kalksn diye hata edilen hususun hkmnn derhal bildirilmesidir. (Geen blmde zikrettik ki) unutmak ve aldanmak, Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) hakknda mucizeye aykr deildir ve
tasdiki de ta'n etmez. Zira Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) budir.

Zira

yuruyor

bilfiil

ki:

Ben

ancak

br

beerim.. Siz unuttuunuz gibi ben de unuturum.

Unuttuum zaman bana hatrlatnz

(522).

(Hz. ie'tn rivayet edilen hadste Peygamber (sallallahu aleyhi ve

sellem) buyurmutur):

yeti hatrlatt ki, ben onlar

Filan Allah rahmet etsin bana
unutarak terkediyordum. Bana unutturulmutu, diye de rivayet olunmutur.

Yine Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

Ben muhakkak unuturum. Veyahut unutturulurum. Unutularak yaplanlarn hkmn beyan etmem iin.
tbn M/7 ve sa b. Dinar, bunun bir ek olmadn ve bunun mnsnn bir taksim olduunu sylyorlar. Yani; ben unuturum, yahut da Allah

bana unutturur.

Kad Ebu't- Velid el- Bac,

diyor ki, bunlarn syledikleri hususun, peygamberin yle murad ettiine ihtimali olabilir:
"Ben uyankken unuturum. Uykuda iken unutturulurum, veyahut beer detinin icab olarak, sehv ve zuhl bakmndan unuturum. Veyahut da ona yneldiim halde, onun iin zihnim bo olduu halde ben
unutturulurum. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) iki unutmann
birini kendisine isnad etti. nk onu unutmaktaki baz sebeb kendisindendir.

bur

Dier unutmay

kendisinden reddetti.

nk o unutmada mec-

gibi idi.

Bir

ksm,

hadsin

mns

ve metni

hakknda

sz sahibi olanlar yle

diyorlar:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) namazda sehvederdi. Fakat

unutmazd. nk unutmak, zuhl, gaflet ve fettir. Peygamber (sallattahu aleyhi ve sellem) bunlardan mnezzehtir. Sehv ise bir eyle megul olmaktr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) namaznda
sehvederdi. Namazda kendisinden gaflet olunan deil, kendisiyle megul olunan ey peygamberi namazndaki hareketlerinden megul ederdi.

Buna baz

kimseler, szlerine "Gerekten ben

getiriyorlar.

(522) 517 No.lu tahrite gsterilen kaynaklara baklabilir.

562

unutmam" sz

ile delil

PEYGAMBER'

SEHV ETTCIN BEYAN EDEN

bunlarn tmmn Peygamber (sallallahu aley-

Bir grup bilginler de,

grndedirler. Bunlar diyorlar
hi ve sellem) hakknda ciz
ki: Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemj'm sehvetmesi, kendisine uyul-

olmad

sun,

mmetine yol

gstersin diye kasden vaki olurdu.

aykr

Bu reddedilmi,
nk nasl olur

ve hibir ifadesi olmayan bir szdr.

da Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bir anda hem sehvetmi ve
hem de kasdetmi olur. Bunlar Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem}in:

maksadlara

"Ben unuturum veyahut unutturulurum.**

Allah Tel peygambere uyulsun diye unutma suretinde kasden terketmeyi emretti, szlerini pekitirecek bir delilleri yok-

szn

ele alarak,

nk Peygamber (aleyh isselm) iki vasfn biri isbat etti, taammud

ve kasd olan munakzn da nefyetti ve yle buyurdu:
Ben sizin gibi beerim. Siz unuttuunuz gibi ben de unuturum.
Buna imamlarmzdan ve muhakkiklerden byk bir zat meyletti ki,
o da, Ebu el-Muzaffer el-sfirayinf dir. mamlarmzdan ve muhakkiklerden ondan bakas bu sze rza gstermedi. Ben de buna rza gstermem.
Bu iki tifenin, Peygamber (sallallahu aleyhi ve se//em)'m:
"Gerekten ben unutmam. Fakat unutturulurum." sz hakknda bir
tur.

delilleri

yoktur.

nk bu hads-i erifte unutmann hkmn, tm ile nefyetmiyor.

Bunda ancak unutma lafzn ve isminin irkinliini nefyetmek vardr.
Nitekim Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:
Sizden birinizin,
yeti unuttum demesi ne ktdr. (O unutma-

d)

lkin unutturuldu.

Veyahut Peygamber (aleyhisselm) kalbinden, namaz iindeki ihtimaazln ve gafleti nefyetti. Fakat namazn bazs ile dier bazsndan megul oldu. Namazn bazs ile megul olup bazsn unuttu.
Nitekim Hendek gn (yani Medine'nin etrafnda hendek kazarlar-

mn

ken)

namaz

Ta

ki

mazn

terketti.

kt. Dmandan korunmakla megul olmak, nasebeb oldu. Bir taatle megul olurken dier taati terketti

namaz

terkine

vakti

(523).

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem )'\n

Hendek gn le,

ikindi,

akam ve yats olmak

zere drt vakit namaz terk ettii rivayet edilir.

Korku halinde namazn ed edilmesine imkn bulamayan kimsenin,
korkusuz na kadar namaz tehir etmesinin ciz olduu grnde olanlar
bu hadsi delil olarak gsterdiler. Bu gr amllarn grdr. Doru olan udur ki, korku namaznn hkm bundan sonra idi. Korku na-

maznn hkm
(523)

bunun hkmn kaldrmtr.

mam Buhar. Sahih. 9. Kitabu Mevakiti's-Sali: 36. Babu Men Sa bi'n-Nasi bde Zemam Mslim. Sahih. 5. Kitab'l-Mesacid. 36. Babu'd-Dclili limen kaale; Salt'l-

habi'l- Vakti" de.

Vsta. hiye Salt'l-Asr" da Cabir b. Abdullah'tan tahri etmilerdir.

563

ERF TERCMES

FA-1

Soru: Peygamber (sallallahu aleyhi ve selfanjkk Vdi gn uykuda

kahp namaza kalkamad hususunda ve Peygamberimizin:
"Benim gzlerim uyur fakat kalbim uyumaz" (524) sz hakknda ne dersin?
Cevap: Bilginlerin bu hususta cevaplar vardr.
Birincisi: Bundan murad udur ki, Peygamber (sallallahu aleyhi ve
sellem) uykuda iken ou zaman kalbinin ve gzlerinin hkm budur.
Nadiren byle ey vaki olur. Bu tevil Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)\n, hadsin, kendisinde buyurduu:
"Gerekten Allah bizim ruhlarmz kabzetti."
sz ve Hz. Bilal Habe'nin hadsteki:
"Benim zerime byle bir uyku asla gelmemitir" (525) szleri doruluyor.

Fakat bunun gibi nadiren vaki olan eyler Peygamber (sallallahu aleyhi
ve sellemjen Allah'n diledii bir i iin vaki olur. Bu da bir hkm
isbat etmek, bir muayyen hkm tesis etmek, er-i eriften olan bir farz
veya snneti aklamak iin olur. Nitekim Peygamber (aleyhisselm) dier
bir hadste

buyurmutur

ki:

Eer Allah dilemi olsayd

lecek olanlara bir yol

uyandrrd. Fakat sizden sonra

olmasn murad buyurdu (526).
bizi

ge-

Gerekten Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem/m kalbi tam

mnsiyle uykuya dalmazd. Kendisinden abdest bozacak hades vaki'
olurcasna kalbi uyumazd. nk rivayet olunur ki:
Peygamber (aleyhisselm) uykuda iken (kendisinden abdest bozacak
hadesin vaki olmasndan) korunmutu. Peygamber (aleyhisselm) (frmek) eklnde nefesi kncaya dek ve nefesinin
ses duyuluncaya kadar uyurdu, sonra abdest almadan namaz klard (527).
hn Abbas (radyallahu anhma)\n rivayet ettii hadste:
Peygamber (aieyhisselm)m uykudan kalktnda abdest
zikre/kincisi:

kard

ald

diliyor.

(524)

imam Buhar,

mam Mslim,

Sahih. 19. Kitab't-Teheccd, 16.

Sahih. 6 Kitab's-Salti'l-Msafrin.

Bab Keyfe kne Salt'n-Nebiyyi

(s.a.v.)

ve adade Rekeati'nNebiy (s.a.v.) de Hz. Aie'de 125 (738) No.lu metni tahri eylemilerdir. Ebu Davud, Snen. Kitab't(r.a.) dan. Tirmizf. Snen. Ebvab'sTshare: Babn fi'l-Vudui mi ne'n-Nevm'de yine Hz.
Sall: Babu Ma Cae fi Vasfi Salti'n-Nebiy (s.a.v.) yine Hz. ie (r.a.) lahri eylemitir.
de.

17.

Babu

Salti'l-Leyl

(525) Tahrici

yukarda

geti,

oraya bakla. "44A No.lu Tnlric".

(526) Tahrici

yukarda

geti,

oraya bakla. "446 No.lu Tahric".

>

mam Buhar, Sahih. 85. Kilab s-Saavat: 10. Babu 'd-Dua ha tntebehe mine'n-Nevm'de
tbn Abbasir.z.) dan. mam Mslim. Sahih. 6. Kitab'l-Msafrin 26. Bab'd-Dua Salti'l-Leyli.
,

(527)

fi

181 (763) No.lu hadsi tbn Abbas (r.a.) dan. tbn Mace, Snen.
Vudu mine'n-Nevm'de 474 ve 475 No.lu hads.

564

Kitab't-Tahare. 62. Babu'l-

PEYGAMBER'

ETTCN

SEHV

BEYAN EDEN

olan uykudur. Bu hadsle Peygamber (aleyhi$selm)n

uykusunun srf kendisine uyku geldiinden dolay olduuna delil olmaz.
nk, peygamberin o abdesti ailesine temas ettiinden dolay veyahut,
baka bir sebebden abdestinin bozulmasndan dolay almtr. Peygamber (aleyhisselmjn abdest almas, nasl zikredilen sebeblerden biri olmaz ki, tbn Abbas (radyallahu anhmaflan rivayet edilen hads-i erifin

Bu uyku

ailesi ile

sonunda yle buyuruluyor: Sonra Peygamber (aleyhisselm) uyudu. Ta

ki nefesinin sesini iittim; sonra namaz klnmaya baland. Peygamber
(aleyhisselm), abdest almadan namaz kld.
Rivayet edilir ki: Peygamber (aleyhisselm)e uykuda iken bile vahiy
geldii iin O'nun kalbi uyumazd. Vdi kssasnda olan husus, gnei

grme

neticesi gzlerinin

uyumasndan baka

bir

ey

deildir. Reslul-

lah (sallallahu aleyhi ve sellem):

ruhlarmz kabzetti. Eer Allah dilemi olsayd, bu andan bazamanda ruhlarmz bize reddederdi/' buyurmutur.

"Allah

ka bir
Soru: Eer Peygamber (aleyhisselm)n, uykuya dalmak deti olmu
olsayd, Bilal Habei'ye:
"Sabah bize koru" demezdi.
Cevap: Peygamber (aleyhisselm)n y sabah namaz iin, karanlkta
kalkmak deti idi. Sabah namaznn ilk vaktine riayet etmek ise, uykuda olan kimse iin mmkn deildir. nk zahiri olan ve zahiri azalarla elde edilen bir itir. Binaenaleyh bunu bildiinden sabah namaznn
ilk vaktine riayet etmek iin ii Bilal'e havale etti. Nitekim, uykudan

baka

bir

iin

megul olmas

byledir.

Soru: Peygamber (aleyhisselm)\x\:

"Ben unuttum" sznn sylenmesini menetmesinin mns nedir ki,
kendisi bizzat "Gerekten ben, siz unuttuunuz gibi unuturum. Ben unut-

tuum zaman

bana hatrlatn." buyurmutur.

Dier bir hadste de,

"Bana u, u yetleri hatrlatt

ki,

ben onlar

unutmutum." buyur-

Cevap: Bu lafzlarn arasnda uyumazlk yoktur. Peygamber (aleyhisselm>n:

"Ben falan yeti unuttum." denmesini yasaklamas Kur'n'dan hfz kaldrlann zerine hamledilmitir.
Yani bundaki unutmak, peygamberin kendisinden olmamtr. Fakat
Allah onu, unutmaya peygamberi mecbur klmtr. Dilediini yok etmek, dilediini tesbit etmek iin Allah kuldan olan sehve ve gafleti ona
hatrlatrsa kulun ona unutturdu demesi sahih olur.
Denilir ki, peygamberin unutmay Allah'a isnad etmesi, fiili yaratcsna izafe etmek bakmndan gzel bir yol olduu iindir. Kendisine isnad etmesi ise kulun onu kesbetmesi bakmndan ciz olmas yolundandr.

565

ERF TERCMES

FA-1

Peygamber (salallahu aleyhi ve setlemfin bu yetlerden drdn drmesi, tebli etmesi emrolunduunu tebli ettikten sonra isbat
cizdir. Sonra onu mmeti tarafndan veya kendi nefsinden bizzat hatrlar. Ancak Allah'n, hkmn kaldrmasn ve kalblerden silmesini
ve hatrlanmasnn terkini murad buyurduu hari. Peygamber (salallahu
aleyhi ve sellem)m byle (yani tebliden sonra silinmesi gerekeni) bir

unutmas

Ve Allah Tel'nn peygambere, yetten tebliden nce, nazm bozmayan, hkm kartrmayan ve habere halel
kere

cizdir.

getirmeyeni unutturmas cizdir. Sonra Allah o yeti peygambere hatrlatr. Allah Tel'nn kitabn koruduu ve peygamberine tebliini
teklif ettii iin

peygamberin

yeti

devaml unutmas

mstehildir.

BLM
PEYGAMBERLER

N KK GNAHLARI CtZ GREN

BLGNLERN SZLERN RED ETMEK VE BU HUSUSTA

GETRDKLER DELLLER ELETRMEK

okuyucu) fukaha ve muhaddislerden peygamberler hakknda kk gnahlarn ciz olmas grnde bulunanlar ve bu konuda
mtekellimlerden onlara uyanlar, bunlar grlerine Kur'n'n ve ha
dsin birok zahirleriyle delil getirdiler. Eer bunlar Kur'n ve hadse
rin zahirlerine riayet ettilerse (ki birouna riayet etmeyip tevilde
bulundular) bu grleri onlar peygamberler hakknda byk gnahlarn da ciz olmasn sylemeye, icma- mmeti bir tarafa itmeye ve
bir Msltimann sylemeyecei sz sylemeye gtrr. Nasl oluyor da
peygamberler hakknda kk gnahlar ciz gryorlar ki, bu hususta
delil olarak ileri srdklerinin tm, mfessirlerin mnlarnda ihtilf
Bil ki (ey

ve mnlarnn birok ihtimaller iktiza ettii delillerdir. Bu konuda (sahabe ve tbiinden) selefin, onlarn ileri srdkleri bu grleri
hilfna birok sz ve grler varid olmutur. Bunlarn szleri icma mesabesinde olmayp delil getirdikleri hususlarda selef-i salihinin ihtilaflar olduuna ve akl delillerde bunlarn sz ve grlerinin hata olup baka
grlerin doru olduunu isbat ettiine gre, bunlarn hatal grlerini terkedip, doru olanlar almak vacip olur.
biz bu delilleri incelemeye balyoruz inallah. Delillerden bir
Allah Tel'nn
Peygamberimiz (salallahu aleyhi ve sellem)e buyurduu
yetlerdi:
"yle
(bu yzden) Allah, senin gemi ve gelecek gnahn
layp zerindeki nimetini, (dinin ycelmesini) tamamlayacak ve seni dosdoru bir yolda sabit klacaktr" (528).
ettikleri

te
ksm

"imdi

(ey Resm),

(528) Fetih Sresi, yet:

unu

bil ki,

2.

566

Allah'tan

baka

ba-

hibir ilh yok-

PEYGAMBERLER
tor.
firet

ki

Bir de gnahna ve m'min erkeklerle m' in kadnlara madile. Allah dolatnz yeri de bilir, duracanz yeri de..." (529).

"Senden (peygamberliin ar) ykn hafifletip kaldrmadk

(o yk) srtn atrdatp bkmt" (530).

m? yle

"Ey Peygamber, Allah seni affetsin. (Eer senden gnah sadr olsayd) u doru syleyenler sana belli oluncaya ve sen yalanclar bilinceye
kadar, neden beklemeyip onlara izin verdin? (Bekleyip de, zrnde sa-

dk

olanlarla yalanc bulunanlar bileydin) (531).

yaz (kader) gemi olmasayd,

den dolay mutlaka size byk bir azab dokunurdu"

"Eer AHah'dan

bir

"Holanmad ve yzn evirdi,

kendisine o

aldnz fidye(532).

geldi diye..." (533).

Tel'nn Peygamberimize
dier peygamberlerin durumlarn anlatan yetlerdir. Nitekim Allah Tel buyuruyor:
(Delil getirdikleri

"

dem

dier

Rabbine

yetler ise) Allah

oldu da

"Fakat (Allah) onlara (dem

verince tuttular,

ard"

(534).

Havva'ya) her eyi tam

ile

bir

ocuk

ismi zerine Allah'a birtakm ortaklar

ocuun

ko-

maya baladlar".
Ey Rabbimiz, kendimize zulmettik. Eer bizi
merhamet etmezsen, muhakkak ziyan edenlerden

"dem ve Havva:

balamaz

ve bize

oluruz" dediler" (535).

Cenab- Hak Yunus (aleyh isselm) hakknda yle buyurdu:

"
(Yutulduu baln karnndaki) karanlklar iinde: " Senden baka hibir ilh yoktur, seni btn noksanlklardan tenzih ederim.
Gerekten ben, hakszlk edenlerden oldum." diye dua etmiti" (536).

Yunus (aleyhisselm) hakknda byle

Davud (aleyhisselm) hakknda da buyuruyor ki:

Allah
gibi

"

(celle cellhu)

Davud

bine istifar

zikrettii

sanmt ki, kendisine srf bir imtihan atk. Hemen Rab-

etti,

onun bu hatasn

secdeye

ve tevbe ile Allah'a yneldi. Biz de

Gerekten onun, bizim katmzda bir ya-

kapand

baladk.

knl ve gzel bir kibeti

vardr"

(537).

(529) Muhammed Sresi, yet: 19. (530) insirh Sresi, yet: 2. 3. (531) Tevbe Sresi, yet: 43.
(532) Enfl Sresi, yet: 68. (533) Abese Sresi, yet: 1.2. (534) T-H Sresi, yet: 121. (535)
A'raf Sresi, yet: 190. (536) A'raf Sresi, yet: 23. (537) Enbiya Sresi, yet: 87.

567

FA-I

ERF TERCMESi

Yusuf (aleyhisselmjn kendi kssasn ve kardeleri ile geen hadiseyi

beyan eden yetlerde Allah yle buyuruyor:
"Kadn, gerekten ona (Y usuf aleyhisselma) niyyetlenmi ve o da
(Yusuf aleyhisselm da) kadna niyyetlenmiti. Eer Yusuf, Rabbnin
burhann (lh ihtar) grmemi olsayd, olacak olan olurdu.
biz,
ondan fenal ve fuhu gidermek iin byle yaparz. nk O, bizim

te

ihlfisl

kullanmadandr"

Cenab- Hak Musa

(538).

(aleyhisselm)

hakknda da yle buyurmutur:

"Musa, halknn megul bulunduu

bir

zamanda ehire (Msr'a) gir-

orada birbirleriyle den iki adam buldu. Biri kendi taraftarlarndan, dieri de dmanlarndan. Taraftarlarndan olan adam, dman
olan kimseye kar, kendisinden (Musa'dan) yardm istedi. Bunun zedi de,

Musa ona bir yumruk atp onu ldrd. Musa dedi ki: " Bu,
eytann iindendir. O, gerekten artc ak bir dmandr" (540).
rine

Resl-i
lardr:

Ekrem

(sallallahu aleyhi ve sellem)

de yle dua buyurmu-

Ey

Allah'm, gemi ve gelecek gnahlarm bala.

ve aikre olarak yaptm gnahlardan beni af et (541).

Peygamber

Gizli olarak

buna benzer dualar vardr.

Reslullah'm efaatim beyan eden hads-i erifte varid olduu gibi, kyamet gn tm peygamberlerin gnahlarn mevkfta zikretmeleri gibi.
(sallallahu aleyhi vesellemfin

Yine Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor

~^im kalbime perde ekilir de, bunun

Ebu Hreyre

(radyallahu

anhfnm

iin

Allah'tan

ki:

balanma-

rivayet ettii hadste Relullah

(sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

Gerekten ben, gnde yetmi kereden daha

fazla Allah'a tevbe ve

istifar ederim (543).

Allah Tel

(S38)

Sad

Nuh

(aleyhisselm)

hakknda

ise

yle buyurmutur:

Sresi, yet: 25.

(540) Kasas Sresi, yet: 15.

(541)
Buhar, Sahih. 19. Kitabu't-Teheccd-i Bab.'de Ibn Abbas (r.a.)dan. imam Mslim. Sahih 6. Kitab'l-Msafirn. 26. Babu'd-Dua fi SaltiM-Lcyli vc Kyamihi. 199 (769) No. ite
//.:. Ibn Abbas (t. a.) dan 201 (771) No. ile daha uzun bir metni Hz. Ati (r.a.) dan
tahrt etmitir.
Ebu Davud, Snen. Kitab's-Salt. Babu Ma Ysteftehu bihiVSalt mine'd-Dua'da yine

mam

mam

Hz. AlUk.v.) den daha ksa bir metni,

mam

Ibn Mce, Snen. 5. Kitabu Ikameti's-Salt: 180.

fi'd-Dua Iza Kaame'r-Recul mine'l-Leyli'de 1355 No. ile Ibn Abbas'dan.
Tirmizf, Snen. Ebvab'd-Oaavat 3415 No. ile Ibn Abbas (r.a.) da.
(542-5^3) Tahrici yukarda geti.

Babu

Ma Cae

mam

568

PEYGAMBERLER tN
"Nah

dedi ki:

" Ey Rab bira! Bilmediim eyi, senden stemekten

snnn.

Eer beni balamaz ve bana merhamet etmezsen, hssana

rana denlerden olurum" (544).
Allah Tel Nuh (aleyhisselm)a yle buyurmu idi:
"Nezaretimiz altnda ve vahyimiz gereince gemi yap.

hakknda, azabn kendilerinden kal dini mas

me; nk onlar suda boulacaklardr" (545).

denler

brahim

"Ve
sinden

(aleyhisselm)

(Allah)

umarm"

Musa

ki,

Hem o zulme-

iin,

hakknda da Allah buyuruyor

hesap gnnde

bana dua

et-

ki:

gnahmn balanmasn

kendi-

(546).

(aleyhisselm)dan

Cenab- Hak yle bahsediyor:

"
yada

Sonra aydnca syle dedi: "Allah'm! Seni tenzih ederim. (Dnseni grmeyi istemekten) tevbe ettim ve ben, mzminlerin (buna
inananlarn) ilkiyim." (547).
Allah Tel Sleyman (aleyhisselm)\x\ kssasn yle beyan buyur-

mutur:
"Gerekten biz Sleyman' imtihan ettik; (yapt bir hata yznden)
biz onun saltanat tahtna (muvakkat bir zaman iin) bir cin oturttuk.
Bir mddet (eski) mlk ve tahtna dnd" (548).

Daha bunlara benzer birok yetlerin zahirleriyle istidlal ettiler.

Kaad Jyaz diyor ki, (peygamber hakknda kk gnahlann ciz oldu-

unu

savunup, Allah Tel'nn):

"yle ki, (bu yzden) Allah, senin gemi ve gelecek gnahn balayp zerindeki nimetini, tamamlayacak..." yet-i kerimesi ile delil getirmelerine gelince; bu yetin anlamnda mfessirler ihtilf etmilerdir.

Baz bilginler diyorlar ki, bundan murad

vetten sonra olandr.
Bir
bilginler de

ksm

yle

nbvvetten nce ve nbv-

diyorlar:

yetten murad yledir: Senden gnahtan vki olan da olmayan da

ben biliyorum ki, o gnah peygamberden afvolunmutur.

Baz

bilginler ise

yle

diyorlar:

Nbvvetten nceki vki olan gnah balanmtr. Nbvvetten sonra ise gnah ilemekten masumdur, korunmutur. Bunu Ahmed b. Nasr
rivayet etmitir.

(544) Hud Sresi, yet: 47. (545) Hud Sresi, yet: 37. (546)
Sresi, yet: 143. (548) Sad Sresi, yel: 34.

569

uara

Sresi, yet: 82. (547) A'raf

lFA-l

ERF TERCMES

Deniliyor ki, yet-i kerimeden murad, Peygamber (sallallahu aleyhi ve

sellemjin mmetidir.
Yine deniliyor ki, yet-i kermeden murad, sehven, unutularak ve tevilden vki olan balanmtr. Bunu da Taberi rivayet etmitir. ATw-

eyri de bu gr kabul etmitir.

Bazlar diyorlar ki: (Gemi gnahlarn) yani; baban dem (aleyhisselm)m gemi gnahn ve mmetinden geleceklerin gnahlarn ba-

ladm.

es-Slemi

Bunu tmam Ebu'l-Leys es-Semerkandi, rivayet etmitir. Ve

ve Ata'dan rivayet edilmitir. Bu ve bunun gibi (geen) yet-

Allah Tel'nn:
"... Bir de kendi gnahna ve m'min erkeklerle m'min kadnlara

lerin tevili gibi

mafiret dile." yet-i kerimesi tevi! edilir.

Mekki, burada Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemje olan hitap,
mmetine olan hitaptr diyor.
Deniliyor ki. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem):
"Bana ve size nasl muamele edileceini bilmem." (549) demesi ken-

emrolunduu

disine

vakit, kfirler

bundan memnun kaldlar.

Allah, senin gemi ve gelecek gnahlarn balayacak..."

(550) yet-i kerimesiyle bundan sonraki m'minler iin cennete girmeleri vadedilen yet i kerime nzil oldu.

"yle

ki,

Bu, Ibn Abbas'n grdr. yle

senin gnahn olsayd bile o gnahn

kerimeden murad, eer

balanmtr ve ondan sorumlu
ise yet-i

tutulmazdn.

Baz
tir,

bilginler

de

balanmak

burada, ayplardan

ri

olmak demek-

diyorlar:

Allah Tel'nn:

"Senden ykn hafifletip kaldrmadk m? yle ki (o yk) srtn

atrdatp bkmt." yet-i celle ise; bunun tevilinde deniyor ki; gnahndan sana peygamberlik gelmezden evvel geeni baladk demektir.

Bu, bn Zeyd ve Hasan 'n szdr. Katade'nin sz de bu anlama

gelir.

Bir

ksm

bilginler diyorlar ki, yetin

mns

yledir:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), peygamberlikten nce ve sonra

gnahlardan korunmutur. Eer byle olmam olsayd, srtna ar gelirdi (atrdatp bkerdi). Bu mny Semerkand rivayet etti.

Baz

(549)
ettiini

bilginler de diyorlar ki:

mam Ebu Cafer Muhammed b. Cerir't-TaberTn'm

mam Sylt Menahif 78'de kaydetmitir.
570

Hasan- Basrve fkrime'den

thri

PEYGAMBERLER N.
yct-i kerimeden

murad. Peygamber

(sal la ila hu aleyhi

ve sellemjn

srtna, peygamberlik vazifesinin arlndan gelen bir sklettir. Ta ki.

peygamber onu tebli buyurdu, diye rivayet de ediliyor. Bunu el-Maierdi
ve Slem rivayet etmilerdir.
kaldrdk, anlaDeniliyor ki, senden cahiliyyet gnlerinin

arln

mnadr

yet- i kerime.

Bunu Mekk

rivayet etmitir.

Bazlar yle diyorlar: Senin i meguliyetinden ve eriat talep etgimendeki zahir ve batn hayret iinde kalmandan hsl olan
derdik, ta ki sana eriat verdik. Bu mny Kueyri nakletmitir.
Bazlar da yet-i kerimeye yle mn verdiler: Senin yklendiin eriata ait ilerden korunmas gereken hususlarda seni korumak suretiyle
senin ykn hafiflettik.
"Srtn! atrdatp bkmt" sznn mns, "az kald onu

arl

atrdatveriyordu" demektir.
Buna gre yetin mns, peygamberin nbvvetten nceki gnahla-

rnn balanmasdr, diyenlerin szlerine binaen.

Peygamber

(salialla-

hu aleyhi ve sellemfi kendisine peygamberlik gelmezden nce mubah

olarak iledii ve kendisine peygamberlik geldikten sonra haram klnan hususlara nem verip onlar gnah saymasndan dolay zerine ar
gelmiti, nk bunlardan korkmutu.
Yahut da durum, Allah Tel'nn Peygamber (saliallahu aleyhi ve
sellemh gnahlardan himaye etmesi ve onu korumasndan ibaret olur
ki, o gnahlar farz- muhal peygamberden sadr olmu olsayd, srtn
atrdatp bkerdi veyahut, peygamberlik vazifesinden dolay gelen arlk
olur, veyahut da cahiliyet gnlerindeki ilerden ve Allah'n vahyinden
korunmasn murad buyurduu hususun korunmasn bildirmesinden kalbinin megul olmas ve bundan dolay zerine ar gelen hususlar olur.
Allah Tel'nn:

'

^
H
I'
^
Bu yle bir itir ki, bu hususta daha nce Allah'tan peygambere bir
nehiy gelmedi ki, bu i gnah saylsn. Allah bunu peygamber zerine
gnah da saymamtr. Hatta ilim ehli olan dahi bunu Allah'tan peygambere bir sitem saymaz.
yet-i kermeye bunun aksine mn verenler bir hataya dmlerdir.

Nifteveyh diyor

ki,

Allah peygamberi byle sitemden mnezzeh kl-

peygamber iki iten birini yapmakla muhayyer klnmtr. Bilginler diyorlar ki, Peygamber (saliallahu aleyhi vesellem) hakknda
vahiy gelmeyen hususlarda istediini yapmasnda hibir beis yok idi.
Nasl bir beis olur ki, burada Allah Tel kendisine;
..
Bu balamdan baz ileri iin senden izin istediklerinde onlardan

mtr.

Bilkis

571

FA-I

ERF TERCMES

dilediin kimseye izin ver. Onlar iin Allah'dan mafiret dile. phe yok
ki, Allah ok balaycdr, ok merhametlidir.*' (551) buyuruyor.
Vakta ki Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) onlara izin verdi,

Allah peygambere onlarn iindeki srlar bildirdi ki, eer peygamber onlara izin vermemi olsayd, onlar zaten kmayacaklard. Bu hususta peygambere
olduu iten dolay bir sitem yoktur.
mnsna de"Afa = Afett" kelimesi burada "Gafere =
ildir. Bilakis burada "afa" kelimesi Peygamber (sallallahu aleyhi ve
sellem)\n "Allah sizi, at ve kle zektndan af etti." (552) szndeki
af mnsnadr. Onlara zekt esasen vacip klnmamtr.
Yani, Allah size bu zekt vermenizi emretmemitir. Bu tefsirin. ayn,
Kueyri'den de rivayet edilmitir. Kueyri diyor ki: Af ancak gnahtan
olur diyen kimse Arapay bilmeyen kimsedir. Kueyri:
"Allah seni affetsin" yetinin mns, "Allah seni gnahla kar karya brakmasn' 'dr, diyor.
Davude, o ancak izzet ve ikramdan ibarettir diyor. Mekk ise, O
Allah seni salih klsn, Allah seni aziz klsn gibi, sze balamaktr di-

yapm

Balad"

yor.

Semerkandi diyor ki; yet -i kerime' nin mns:

"Allah sana afiyet versin"dir.
yetleri ise:
Aah Tel'nn Bedir esirleri hakkndaki
basmadka (dman s"Hibir peygamber iin, yeryznde
tn gelmedike), esirleri bulunmak (ve ondan fidye almak) vaki olmamtr. Siz, geici dnya maln istiyorsunuz. Halbuki Allah, hireti
kazanmanz diliyor. Allah azizdir. Hkmnde hikmet sahibidir. Eer
Allah'dan bir yaz (Icader) gemi olmasayd, aldnz fidyeden dolay
mutlaka size byk bir aza b dokunurdu" (553).
Bu yetlerde Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in gnahla sulanmas yoktur. Bilkis peygambere has olan gzel ahlkn beyan ve
peygamberler arasndaki stnl vardr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) de yle duyurmutur:
Benden nce (geen peygamberlerden hibir) peygambere hell klnmayan ganimetler bana hell klnmtr (554).

ar

(550) Fetih Sresi, yet: 2, 3.

(551) Nur Sresi, yet 62.
(552) imam Tirmiz, Snen. Ebvab'z-Zekt: Babu Ma Cae fi Zekati'z-Zehebi ve'l-Varak'de
620 No ile Hz. Ati (t. a.) dan.
Ebu Davud. Snen. Kitab'z-Zekt Babn fi Zekfi's-Saime'de
Ati
(k.v.)
den.
Ibn
Mce.
Snen. 8. Kitab'z-Zekt. 4. Babu Zekti'l-Varaki vc'zHz.

mam

mam

Zehebi'de 1790 No.lu hads metnini Hz. Ati (k.v.) den tahri etmilerdir.
(553) Enfl Sresi, yci: 67, 68.
Buhar. Sahih. 57. Kitabu Farz'1-Hums: 8. Babu Kavli'n-Nebiyyi (sallallahu aley(554)
Mslim, Sahih. 32. Kitabu'l-Cihad ve's-Siycr. II.
hi ve sellem) hllct LekmH'l-Gaaim'de.
Babu Tahlili'l-Ganaim li hazihi'l-mmete hassaten'de 32 (1747) No.lu metni Ebu Hreyre (r .a.)
dan tahri eylemilerdir.

mam

mam

572

PEYGAMBERLER

Eer

denilirse ki,

N.....

Allah Tel'nn:

"Siz geici dnya maln istiyorsunuz. Halbuki Allah, fthireti kazanmanz diliyor*' mealindeki yet-i kerimenin mns nedir? yle cevap
verilir:

hitaptan murad,ashabdan dnya maln isteyenlere ve btn arzusu yalnz dnya malna ynelen ve dnya malnn kendisi iin oalmasn isteyenleredir. Yoksa bu hitaptan murad Peygamber (sallallahu aleyhi
ve sellem) ve ashabndan ileri gelen (manen) eraftan olanlar deildir.
Hatta Dahhak (radyallahu anh) tan rivayet edilmitir ki:
yet-i kerime Bedir savanda mrikler yenilgiye urayp, Mslmanlar sava brakarak ganimet toplamaya ve mriklerin llerinin zerlerinde bulunan silah ve saireyi almaya kalktklar vakit nazil olmutur.

Bu

Hatta

Hz mer dmann bu durumu frsat bilerek Mslmanlarn aley-

hine bir hile dnmelerinden ve Mslmanlara bir ktlk gelmesinden

korktu.
Bundan sonra Allah Tel:
"Eer AllarTdan bir yaz (kader) gemi olmasayd.." diye buyurdu.
Mfessirler yet-i kerimenin mnsnda ihtilaf ettiler; bir ksm, yetin mns yledir diyor: Eer benden, hibir kimseyi azap etmem, ancak nehiyden sonra azap ederim diye bir yaz (kader) gememi olsayd,
sizi

azaplandrrdm. Bu,

hakknda

esirler

icra edilen

olmasn nefyeder.
Baz mfessirler ise yle mn veriyor
Eer sizin Kur'n'a imannz olmasayd

muamelenin ma-

syet

yet-i kerimeye:

o (Kur'n) btn kitaplardan mukaddemdir. (Rtbe itibariyle) ve onunla affa mstahak olmasaydnz, ganimetlere koup onlar toplamanzdan dolay azap
grrdnz. Tefsir ve aklanmas ve teyid edilmesi bakmndan bu sz
yle denmekle de ziyadelestiri lir Eer Kur'n'a iman edenlerden ve kendilerine ganimetler hell
kimselerden olmam olsaydnz, ganimetlere tecavz edenler azaplandrld gibi, siz de azaplanrdnz.
ki,

klnm

Bir

ksm

Eer
sayd,

mfessir de diyor ki:

Levh-i Mahfuz'da ganimetin size hell

siz

azap grrdnz. Bunlarn hepsi

nefyeder. nk, kendisine hell

lah'a isyan etmi olmaz.

olduu yazlmam olgnah ve masyet olmasn

klnm olan bir eyi yapan kimse Al-

Allah Tel buyuruyor ki:

"Artk elde ettiiniz ganimetten hell ve ho olarak yeyin ve Allah'dan korkun. Gerekten Allah ok balaycdr, ok merhametlidir"
(555).

Hatta Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem/m (esirleri ldrmesiyrivayet edilir. Hz. Ali'e fidye almas arasnda) muhayyer
den (radyallahu anh) rivayet edilmitir, demitir ki:

klnd

(555) Enfl Sresi, yet: 69.

573

FA-f

ERF TERCMES

"Cebrail (aJeyhisselm) Bedir gn Peygamber (sallallaht aleyhi ve

sellem)e gelerek

yle

dedi:

Esirler hakknda ashabn muhayyer brak. sterlerse ldrsnler,

(Bu) gelecek yl ldrdkleri kfirler adedince

kendilerinden ldrlmek artyla (olacaktr).
dilerlerse fidye alsnlar.

Ashab;
(Biz) fidyeyi ihtiyar ediyoruz. (Gelecek sene

varsn bizden) onlarn ade-

dince insan ldrlsn." dediler (556).

Bu bizim sylediklerimizin doruluuna ve onlarn ancak kendilerine izin verileni yaptklarna bir delildir. Lkin, baz bilginler iki vechin
en zayf olana meylettiler ve dediler ki, onlar iin daha yararl olan fidye deil, esirleri ldrmek idi. Bunun iin (yani esirleri ldrmeyi terkedip fidyeyi tercih ettikleri iin) kendilerine sitem edildi ve kendilerine
gr ve semelerinin zayf olduu, bakalarnn gr ve ihtiyarlarnn
doru olduu beyan olundu. Bunlarn hepsi si ve gnahkr deillerdir. (nk hepsi mctehid idiler). Bu tevile Taberi iaret etmitir.
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemjm bu konu hakknda:
"Eer gkten azap inmi olsayd, mer'den bakas o azaptan

kurtulamazd" (557).
sz Peygamber (aleyhissetm)t, mer (radyallahu anh/m re'yini tasvib ettiine, onun reyi ile dinin kuvvetleneceine, dini izhar etme bakmndan mer (radyaahu anh)\x\ dncesini benimseyenlerin de
grlerini tasvib ettiine, eer azaba mstahak olmu olsalard bu azabdan ancak mer (radyallahu anh/m ve onun gibi dnenlerin kurtulacana iaret ediyor.
Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) durumu mer (radyallahu
anhja hitap ederek izah buyurdu. nk tutsaklarn ldrlmesine ilk
iaret eden mer (radyallahu anh) idi. Lkin Cenab- Hak, ezelde bu
husus onlara hell olduu iin bu ilerinden dolay onlara azap takdir

buyurmad.

kesin bir haber sabit olmamtr. Eer sabit olmu olsayd, Peygamber (aleyhisselm) hakknda nas
bulunmayan bir eye hkm verdiini sanmak ciz olmazd. Bunun hakknda nasdan hibir delil yoktur. Bu hususta Allah, ii peygambere de
havale etmi deildir. Allah Tel Peygamber (aleyhisselm)\ bundan

Davd, diyor

mnezzeh

ki:

Bu husus hakknda

klmtr.

mam

Tirmiz, Snen. EbvabVSyer. Babu Ma Cae fi Kalli'l-ser vc'I-Fid'da 1567

(556)
No. lu hadsi Hz. Ali (r.a.) dan tahrif etmitir.
(557) imam Hatib'i-BadaaTnin "Ruvat Malik" adl eserinde tahri ettiini /mam SytfMcnah, 79'da kaydetmitir.

574

PEYGAMBERLER lN
,

Kad Bekr b.

Alah Tel bu yet-i kerime ile, Peygamber (aleyhisselm)m bu grnn Allah'n kendisine ganimetin ve
fidyenin alnmas hakknda ezelde takdir buyurduuna uygun olduunu
haber veriyor. Bundan nce: bn HadremVnm ldrld, Abdullah
b. Cah'm askerleriyle karlatklar zaman esir den Hakem b. Keysan
el-Ala* diyor ki:

arkada fidye alnarak braklmlar idi (558).

Bu hadise Bedir savandan bir yldan fazla bir zaman nce olmutu.
Alah Tel bu iden dolay onlara sitem etmedi. Bunlarn hepsi delve

ediyor ki, Peygamber (aleyhisselm)n esirler hakkndaki ilemi basiretli ve isabetli bir grle ve daha nce geen rneinin tpks idi.
Alah Tel bu hususlar onlarn zerine reddetmedi. Fakat Allah Bedir hadisesinin bykl ve esirlerinin okluu iin, LeVh-i Mahfuz'
da bu hususu Mslmanlar iin hell
bildirmekle Mslmanlara
verdii nimeti aklamay murad buyurdu. Yoksa, Mslmanlara, hitab etme, yaptklarnn gnah olduunu beyan etmek suretiyle onlar
gnahkr klmak iin deil. Bekr b. Ala'nn sznn mns budur.
let

kldn

Alah Tel'nn:

"Yanna kr bir kimse geldi diye peygamber yzn asp evirdi. Ey

Muhammedi Ne bilirsin, belki o arnacak. Yahut t alacakt da bn
t kendisine fayda verecekti" (559).
melindeki yetlerde Peygamber (aleyhisselm)a gnah isbat edecek hibir iaret yoktur. Bilkis Allah bu yet-i kerime ile Peygamber (aleyhisselmM, karsna alp ilgilendii kimsenin iman edip arnacak olan
kimselerden
bildiriyor. Bu hususta doru ve evl olan, eer
iki adamn hali sence bilinmi olsayd, my seip ona ynelmen ve onunla ilgilenmendir buyuruyor Allah. Peygamber (sallal la hu aleyhi ve sel-

olmadn

karsna alp

onunla ilgilenmesi, Alah Tel'nn

kendisine teri buyurduu gibi Allah'a itaat idi, Allah'dan tebli idi, yoksa yapt i Allah'n emrine muhalefet olup masyet deildir. Alah
Tel'nn bu hususu beyan buyurmas, iki kiinin durumunu bildirmesi, kfire yaplan muamelenin kendi katnda kymetsiz olduunu ve;
"Onun (slm kabul etmeyip) temizlenmemesinden sana ne?" (560) sz
ile kfirden yz evirmesini iaret buyurarak durumu peygambere bildiriyordu. Ebu Temmam'm yle dedii rivayet edilir: "Holanmad ve
yzn evirdi," sz ile Allah, Peygamber (aleyhisselm)m yannda
bulunan kfiri murad buyurmutur.
dem (aleyhissetmjn kssasna ve Alah Tel'nn:
lem/m, o

(558)

kfiri

mam BeyhakrrAn ZArf den,

tbn fshok'm C/rve'dcn tahri ettiini

Menahil, 79'da kaydetmitir.

(559) Abese Sresi, yet: I. 2, 3, 4.
(560) Abese Sresi, yet: 7.

575

mam Sflyi/f (r.h.)

FA- ERF TERCMES

"...

u aaca yaklamayn. Sonra zlimlerden olursunuz." s-

Yalnz

ikisi de o aacn meyvesinden yedi, ayp

grnverdi." ve "...Rableri onlara, Ben sizi o aatan menetmemi? miydim?" (561) szlerine ve AHah Tel'nn, "Adem, Rabbine ba kaldrd ve yolunu
(562).

znden sonra, "Bunun zerine

yerleri

ard"

dem

(aleyhisselm)m masyetini sarahaten beyan buyurmasna gelince: Allah Tel dem (aieyhsselm)m zrn bize;
"And olsun ki, daha nce dem'e ahd vermitik, fakat unuttu, onu
kavl-i Cclili ile

azimli

bulmadk."

(563) sz

ile

bildirmitir.

!bn Zeyd diyor ki: dem (aleyhisselm) eytann kendisine dman

olduunu ve Allah Tel'nn kendisine "Ey dem! Dorusu bu (eytan), senin ve einin dmandr." (564) sz ile ahd verdiini unuttu.
Adem (aleyhisselm) bu hususu Allah Tel'nn kendilerine eytan aktan aa gstermekle unuttu denildii de rivayet edilir. Ibn Abbas da,
insana, kendisine
ile

Havva'nn,

ahd

verilip

de unuttuu iin insan denildi, diyor.

kendilerine hell

dem

olduu iin Allah'n emrine muhalefet

eytann kendilerine yapt yemine al-

etmelerini kasdetmediler, lkin

dandlar ve yalan yere kimsenin yemin etmeyeceini zannettiklerinden

eytann; "Dorusu ben

t verenlerdenim" (565) szne kanarak muhalefette bulunduklar da rivayet edilir. Baz rivayetlerde dem
(aleyhisselm)m zrnn bu gibi hususlar olduu kaydedilir.
size

Ibn Cbeyr diyor ki: eytan, Allah adyla onlara yemin etti, t ki onlar aldatt. M* min aldanr. dem (aleyhisselm) muhalefet etmeye niyet etmedi, ancak unuttu. Bunun iindir ki, Allah Tel, "Biz onda,
bir sabr ve sebat bulmadk." (566) buyurdu ki, muhalefeti kasteder olduunu grmedik demektir. Mfessirlerin ekserisi, yet-i kerimedeki
"Azm"n ite ihtiyat ve sabretme mnsna olduunu sylerler. dem
(aleyhisselm)n aatan yedii zaman (Allah'a olan sevgiden dolay) sar-

ho olduu

da rivayet

sarholuu Allah
Cennet

edilir.

sevgisinden

Bu gr zayf bir grtr. nk eer

olmayp Cennet arabndan ise, Allah Te-

arabnn

sarholuk vermediini beyan buyuruyor. dem

(aleyhisselm)m aatan yemesi unutma neticesi meydana geldii vakit,
bu ii masyet saylmaz. Eer kendisine unutturulmu ise yine masyet
olmaz, belki hata olur. nk unutan ile hata yapann teklif hkm
l

dnda kald

hakknda ulemann

ittifak vardr.

eyh Ebu Bekr b.

Frek ve bakas diyorlar ki: dem (aleyhisselm)m

yasak edildii aatan yemesi kendisine peygamberlik gelmeden nce

(564)

Th

yel: 19, 22. (562)

Th

Sresi,

yc: 121. (563) Th Sresi, yet: 115

Sresi, yel: 117. (565) A'ral Sresi, yel: 21

576

(566)

Th

Sresi, yet:

15.

PEYGAMBERLER N..
vaki

olmas mmkndr. Bunun

delili de,

Allah Tel'mn

u yet

kerimesidir:

dem, Rabbine ba kaldrd ve yolana ard. Rab W yine de ona

tevbesini kabul etti, ona doru yolu gsterdi" (567). Bu yet-i ke-

"...

seip

rimede Allah Tel, semenin ve doru yola gtrlmenin isyandan

sonra olduunu beyan ediyor. Belki de Adem (aleyhissetm) aatan te'v
yolu ile yedi. Yemi olduu aacn kendisine yasaklandn bilmedii
haide yedi. nk dem (aleyhisselm), Allah Tel mutlak aatan
deil, zel bir aatan yememizi, bize yasaklamtr diye te'vilde bulundu. Bunun iin deniliyor ki, dem'in tevbe etmesi, ancak tedbir ve korunmay terkettiinden dolaydr. Yoksa Allah'n emrine muhalefet
ettiinden dolay deildir. Bz limler diyor ki:

dem (aleyhisselm), Allah aatan yemeyi, haram olarak bize yasaklamtr diye te'vilde bulundu.
Soru:
Allah Tel, "dem Rabbine isyan etti." ve "Allah tevbesini kabul etti." buyuruyor. efaat hadsinde de, "Aatan yemek phesiz
bana yasak klnd, fakat ben isyan ettim." diye zikrediliyor. Bunlar

etmez mi?
Cevap: Bunlar ve bunlara benzeyenlerin cevab inaallah blmn sonunda gelir.

dem'in gnah ilediine

dellet

Yunus (aleyhisselm)m kssasna

gelince:

Bu konu hakknda

syle-

ksmn

az nce zikrettik. Yunus (aleyhisselmjn kssasn

nenlerin bir
ihtiva eden yetlerde O'nun gnah ilediine aka dellet eden bir ey
yoktur. O'nun hakknda varid olan yetlerde ise, kavmine fkelenip -

kp gittii beyan ediliyor. Bu

hususta dncelerimizi akladk. Yunus

(aleyhisselmjn azabn gelmesinden kaarak, kavminden, Allah'tan izin
almadan kp gittii iin Allah kendisine sitem etmitir deniliyor. yle bir rivayet de vardr:

Yunus (aleyhisselm) kavmine urayacaklar azab haber verdi. Sonra kavmi o azabdan af olundu. Bunun zerine Yunus (aleyhisselm) "Allah'a yemin ederim ki, onlarn yzne yalanc olarak

kamam,"

dedi

Yunus (aleyhisselm)m kavmi, yalan syleyenleri ldrd iin, Yunus (aleyhisselm)\n verdii haber gereklemeyince, kavminin kendisini ldrmesinden korktuundan kavminden ekip gittii
de rivayet edilir. Bazlar ise, peygamberlik ykn yklenmeye gc
yetmedi, bunun iin kp gitti diyor. Yunus (aleyhisselmfm azap geleceini kavmine haber vermesinden de yalan sylemediini geen ksmda zikrettik. Bu rivayet edilenlerin masyet olduunu ifade edecek
ve ekip

gitti.

(567)Tha

Sresi, yet: 121. 122.

577

ifa-i erif: 37

-FA-

ERF TERCMES

ne bir yet vardr, ne de bir hads.

mmkn olmayan

Bu hususta ancak zayf olan ve kabul

Tel'nn, "Hani
o, (kavmine va'd ettii azab gelmeyince aralarndan kp) ykl gemiye kamt" (568) szne gelince; mfessirler buna uzaklat mnsn
veriyorlar. Yunus (aleyhisselm)un szn nakleden, "...Gerekten ben,
hakszlk edenlerden oldum." (569) melindeki yet-i kerime ise, bu yetteki "zulm" bir eyi kendi yerinden baka yere koymak mnsnadr.
Baz bilginlere gre bu, Yunus (aleyhisselmjm ya, Allah'n izni olmakszn kavminden kp gitmesi veyahut kendisine verilen peygamberlik
ykne gc yetmediinden kp gitmesi, veyahut da, kavmine azab
ile beddua etmesinden dolay kp gittiini itiraf etmesinden ibarettir.
Nuh (aleyhisselm) Kavmine helk ile beddua etmiti de o yzden muahaze edilmemiti. El- Vasit ayetin mnsnda yle der: Yunus (aleyhisselm) Rabbini zulmden tenzih edip, suunu itiraf etmek ve aff hak
etmek bakmndan zulm kendine isnad etti. dem ile Havva'nn, "Ey
Rabbimiz, biz kendimize zulmettik." (570) szleri de bunun gibidir. nk Allah'n onlar meskenlerinin konulduu yerin dnda baka bir yere koymasna sebeb kendileri olduu gibi, Cennetten karlmalarna da
sebeb kendileri olmutur.
edilmesi

rivayetler vardr. Allah

Davud (aleyhisselm)m kssasna gelince: Bu husus hakknda

kendi
kitaplarn tahrif eden Yahudi ve Hristiyanlarn tarihilerinin yazp baz
mfessirlerin bize naklettikleri hususlara iltifat etmemek vacibdir. Bunun hakknda Allah herhangi bir yet gndermedii gibi, Peygamber
(aleyhisselm,/dan varid olan sahih bir hads de yoktur. Allah'n (celle
cellhu)
"...

Davud

Davud

bine istifar

(aleyhisselm)

hakknda gnderdii

yetler

unlardr:

sanmt d, kendisine srf bir mtihan atk. Hemen Rab-

etti,

secdeye

kapand ve

tevbe

ile

Allah'a yneldi" (571).

"(Ey Reslm imdi) sen onlann dediklerine sabret ve kuvvetli kulumuz Davud'u hatrla. nk O, Allah'n rzasna daima dnerdi" (572).
Katde, yetin mnsnda, O Allah'a itaat edicidir demitir. Bu tefsir
daha evldr.

bn

Abbas ve

(Eer Davud

bn Mesud

diyorlar ki:

hakknda sylenen doru ise) Davud (aleyhisselm) kendi mmetinden birine, "Karndan benim iin vaz ge. Ben
(aleyhisselm)

(568) Saffat Sresi, yet: 140. (569) Enbiya Sresi, yet: 87. (570) A'raf Sresi, yet: 23. (571)
Sresi, yet: 17.

Sad Sresi, yet: 25. (572)

ad

578

PEYGAMBERLER tN.

onunla evlenmek istiyorum.** (573) sznden fazla

bir

ey sylememi-

Davud (aleyhisselm) zamannda insanlar arasnda byle bir teklifte bulunmak mubah idi (Ne var ki Allah, Davud (aieyhisselmjm bu
arzusuna rza gstermedi). Ve bunun iin O'na sitem ederek yet-i kerimede beyan edildii gibi O'nu uyard. Dnya nimetiyle megul olmasn Davud (aleyhisselm)* ho grmedi. Bu te'vil Davud (aleyhisselm)
gibi bir peygambere yarar ve kendisine itimad edilir bir te'vildir (574).
Baz bilginler diyorlar ki: Bir adamn nianls ile Davud (aleyhisselm) nikhlanmak arzusunda bulundu. Bir rivayette, Davud (aleyhisselm )m adamn ehid olmasn ve ldkten sonra karsn nikahlamasn
kalben arzulamt, denir. Halbuki b. peygamber iin bu mmkn m?
Ebu'l-Lcys Sanc kand >ylc nakleder: Davud (aleyltssclm)m levbe
ettii ve balanmasn istedii gnah, iki hasmdan birine (davay intir.

celemeden) dmann szne bakarak davalya zulm isnad ettiindendr.

Yine denilir ki: Bu, Davud (aleyhisselm)n kendisine verilen dnya

uradn

ve dnya mlknn geniliinden bir bel ve fitneye

sandve kendisine gelecek gafletten korktuundandr. Rivayetlerde Davud (aleyhisselm)di isnad edilen hususlar nefyedenlerin grne,
Ahmedbin Nasr, Ebu Tem mam ve ilm aratrmada bulunanlardan bakalar itirak etmilerdir. Dvd diyor ki:
Davud (aleyhisselm) ve Uriya'nn kssasnda tesbit edilen bir haber
yoktur. Bir peygamberin bir Mslmann ldrlmesini istemesi hi sa-

ndan

nlacak bir ey deildir. Rivayet edilir ki; Davud (aleyhisselm) nezdinde mahkemeleen iki hasm, yet-i kermenin zahirine gre, dii koyun

hakknda mahkemeleen

iki kiidir.

Yusuf (aleyhisselm) ve kardelerinin kssasna gelince: Bu kssada Yusuf (aleyhisselm )a sitem olduu grnmyor. Kardeleri ise, onlarn
da peygamberlikleri sabit olmamtr ki, onlarn yaptklar hakknda sz
sylemek gereksin. Olu ve torunlarnn Kur*n- Kerm 'de peygamberlerle birlikte zikredilmesi, onlarn peygamberlerden olmalarna seranaten dellet etmiyor.

Baz

mfessirler diyorlar ki,

A lah

Tel, burada peygamberlerin

oul

ve torunlarndan peygamber olanlar murad buyurmutur. Rivayet edilir ki, Yusuf (aleyhisselm)n kardeleri, Yusuf (aleyhisselm)* o ii yaptklar zaman kk yata idiler. Bunun iindir ki. "usul (aleyhisselm)
ile Msr'da bir araya geldiklerinde O'nu seip tanyamadlar. Babalar

Yakup
(573)

Yarn onu

(aleyhisselm)*:

mam

tbn Ebi Hlem.

olarak rivayeti lahri eitigini

bn Abbas

imam

(t. a.)

bizimle beraber gnder de gezip

mevkuf olarak Enes b. Mlik (r.a.) dan merfu

kaydetmi ve senedi "Vhddir" de-

Syti. Menahil 79'da

mitir.
(574) tbn
""'da

Mes'ud (r.a.) kssay FiryabV nm

tefsirinde tahri ettiini

kaydetmitir.

579

/mam

Syl (r.h.) Menahil

FA-I

ERF TERCMES

kk yata olduklarna deonlara peygamberlik verildi ise Allah lem, bu hadi-

oynayalm." (575) demeleri de

llet

ediyor.

Eer

kendilerinin

seden sonra verilmitir.

Kadn gerekAllah Tel'nn, Yusuf aleyhisselm hakknda,

ten ona niyyetlenmi ve o da kadna niy ye denmiti. Eer Yusuf, Rabbinin burhann (ilahi ihtarn) grmemi olsayd olacak olurdu." (576)
melindeki yet-i kerimesi ise, birok fukaha ve muhaddislerin grlerine gre, iten niyyetlenen bir i iin insan muahafaza edilmez. nk
o gnah deildir. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Rabbisinden

(Kudsi hadste) yle buyuruyor:

Kulum,

bir

gnah ilemeye

niyyetlenip,

onu ilemezse ona

bir se-

vap yazlr (577).

yle

ise

kulun

bir

fenal

ilemeyi niyyet etmesi masyet deildir.

Fukaha ve kelmclarn grlerine gre,

fenaln yaplmasna

niyyet eden takarrr

etmi,

bu niyyet
etmeden dolay gnah kazanr. Nefsin niyyetlerden ve hatra gelenlerhususlar ise gnah yazlmayan ve af den yaplmasna karar
olunan hususlardandr. Doru olan da budur, lnaallah Yusuf
(aleyhisselm)m iten olan niyyeti de bu kabilden olur. Allah Tel
yet-i kerime ile buna iaret buyurmutur:
yani bir

kesinlikle karar verilmi ise,

klmad

"Ben nefsimi temize karmyorum.

tl iddetle emreder" (578).

nk

nefis,

gerekten k-

Veyahut Yusuf (aleyhisselm )\n bu sz tevazu bakmndan olup. daha

nce tezkiye ve terbiye edildii iin nefsine olan muhalefeti itiraf etmek
iindir. Nasl byle sylenir ki, Ebu Hatim, Ebu Ubeyde (radyallahu
anhjan, Yusuf (aleyhisselm )\n kadna meyletmediini, szde takdim

olduunu rivayet etmitir. Yani, kadn Yusuf (aleyhisselm)*

meyletti; fakat eer Yusuf Rabbinin ihtarn grmemi olsayd, o da kadna meyledecekti. Allah Tel kadn hakknda buyuruyor ki:
ve tehir

"

"Hanm

onlara yle dedi:

te, kendisi hakknda beni ayplaolduunuz adam budur. Yemin ederim ki, ben onun nefsine yaklamak istedim de o, iffet gstererek saknd" (579).

(575) Yusuf Sresi. Ayet: 12. (576) Yusuf Sresi, yet: 24.
(577) imam Buhart, Sahih. 81. KitabO'r-Rkak: 31. Babu Men Hemmc bi Hascnelinev bi Seyyietin'de.
Mslim, Sahih. I. Kitab'l-Jyman. 59 Babun Iza HemmeM-Abdu bi Hasenetin klebt ve iza Hemme bi Seyyietin lem Tektb'de 207 (131) No. ile tbn Abhas'Avn Mslim. Ayrca
Tirmtil S203 (128), 204(...) No.lu metinleri //;. F.bu Hilreyre (r.a.) dan ahri etmitir.
Hilreyre (r.a.)
nen; Ebvnbi tclsiri'l-KrSn ve Tefsiri SHrctit-In'm'da 3075 No.lu mcli

mam

mam

Mm

dan tahri etmitir.

(578) Yusuf Sresi,
(579) Yusuf Sresi,

yet: 53.
yet: 32.

580

PEYGAMBERLER
"...

N.....

te biz, ondan (Yusuf'tan) fenal ve fuhu gidermek in byle

yaparz. O, bizim iblasl

kullnmzdandr"

(580).

"Yusuf'un bulunduu evdeki kadn, Yusuf'un kendisine yaklamasn istedi ve btn kaplan kapad: " Haydi gel." dedi. Yusuf ise:
Dorusu O (kocan) benim efendimdir, bana gAllah'a
zel bakmtr. Gerek budur ki, zalimler (zina yapanlar) kurtulmazlar."
dedi" (581).
"Rabb" = Benim Rabbim, kelimesinin anlam hakknda birka ri-

snrm.

vayet vardr:
O, Allah benim Rabbimdir,
O, (kraln veziri) benim efendimdir,
Kadna Yusuf (aleyhisselm)m meyletmesi
yet vardr:
Kadna meyletti. Yani;

kadna t

hakknda

<5a

birka riva-

verdi ve kendisinden uzaklatr-

d.

Kadna

meyletti. Yani;

Yusuf

(aleyh isselm)

kadndan

kand

iin

kadn

keder ve teessre garketti.

Kadna meyletti. Yani; kadna bakt.
Kadna meyletti. Yani; onu dvmeyi ve kendisinden

uzaklatrmay

kasdetti.

Bunlarn hepsinin, Yusuf (aleyhisselm)* peygamberlik gelmezden nce

olduu rivayet edilir (Gerek olan da budur). Baz bilginler derler ki,
kadnlar Yusuf (aleyhisselm)* ehvetle meyletmekte devam ettiler. Ta
ki, Allah ona peygamberlik verdi ve kendisine peygamberlik heybetini
yerletirdi. Yusuf (aieyhisse/ m)n peygamberlik heybeti kendisini gseyretmekten alakoydu.
Musa (aleyhisselm)n bir tokatla ldrd ahs ile olan kssasna
gelince: Allah Tel, (o kimsenin) Musa (aleyhisselm)m ldrd
adam, Firavun 'un dininde bulunan bir kpt idi. Bu konunun tm hakknda varid olan yetler bu hadisenin Musa (aleyhisselm)a peygamberlik
gelmezden nce olduuna dellet ediyor.
Katade diyor ki: Musa (aleyhisselm), o adama ss ile vurdu. Fakat onu ldrmeyi kasdetmedi. Buna gre Musa (aleyhisselm)\n o adama
renleri, gzelliini

Musa (aleyhisseim)m: " Bu

eytann iindendir." ve "Ey Rabbim! Dorusu ben nefsime (onu l
drmekle) zulmettim. Artk gnahm bala." (582) sz ise, bn Cbeyr diyor ki: Musa (aleyhisselm) byle syledi. nk emir gelmeyince
hibir peygambere adam ldrmesi yaramaz.

kar yapt harekette masyet

(5R0)

Yusuf Sresi,

(581) \

wm

yoktur.

yet: ?4.

Sresi, Syet: 21.

(582) Kasas Sresi. yel: 15. !6.

581

ttiU ERF TERCMES

Nakka ise yle diyor: Musa

o adama, kendi taifesinden olan birine zulmettii iin, zulmn gidermek maksadyla vurmutur. Yoksa onu ldrmek kasdiyle vurmamtr. Ayn zamanda bu
hadise Musa (aleyhisselm)* peygamberlik verilmeden nce olmutur.
yet-i kerimenin

(aleyhisselm )\r\

mnsnn

iktiza ettii de budur.

(denize

ravn'un sarayna) gidip (hibir

ki:

Allah Tel Musa

kssasnda yle buyurmutur:

"Hani kz kardein,
du

(aleyhisselm),

atlmandan sonra

seni takip ederek Fi-

meme kabul etmediini

duyunca) diyor-

" Size, ona iyi bakacak birini bulu vereyi m mi?". Bylece seni

aydn olsnn. Hem (sen ocukken) bir adam

(kpt bir kfir) ldrdn dc seni gamdan (ksastan) kurtardk. Seni eitli bellarla mtihan ettik (583).
tekrar annene verdik ki, gz

Bu

kerimedeki "Fetennake"ye, sana beldan sonra bel vermek

suretiyle imtihan ettik, mns verilmitir. Bu kssadaki bel ile, Firavun ile arasnda geen hususun murad edildii rivayet edilir. Bazlar
da, beldan murad, Musa (aleyhisselm)\n tabuta konup, Nil nehrine
atlmas ve (Firavn'un eline dmesi) gibi bellar olduunu naklederler.
tbn Cbeyr ve Mcahid bata olmak zere baz bilginler ise, fitnenin
anlamnn, ayrt etmek, temizlemek olduunu savunurlar. Araplar altatete eritip temizledikleri zaman "Fetentzzebehe finnari" derler.
te bu deyimden alnarak yet-i kerimedeki "Fetennake"ye byle mn vermilerdir. Fitnenin asl mns imtihan etmek ve iindekini aklamaktr. Dinde ise fitne kelimesi gnah olan eye iletecek hususlarda
kullanlr. Sahihi BuharPe rivayet edilen, "Azrail, Musa aleyhisselfima insan suretinde geldi. Musa aleyhisselm bir yumruk vurarak gzn kard/* (584) hadsin ifade ettii de ayndr. Bu hadste Musa
(aleyhisselm)m bir eye tecavz ettiine dair hkm vermeye hibir delil
yoktur. Kendisine vacib olmayan bir ii ilediine de delil yoktur. nk, bu ak seik ve yaplmas ciz olan bir itir. Zira Musa (aleyhisselm) kendisini ldrmek iin gelen kimseye kar kendini mdafaa etti.
Azrail ona Ademolu suretinde geldii iin onun Azrail (aleyhisselm)
olduunu bilmesi imknna sahip deildi. Kendi nefsini yle bir mdafaada bulundu ki, Azrail'in, kendisine grnd suretin gznn kmasyla sonuland. Bu, Allah'n Musa (aleyhsselmh imtihan etmesiydi.
Vakta ki, Azrail olup ruhunu kabzetmek iin gnderdiini bildirdi, Musa
(aleyhisselm) hemen Ona teslim oldu. Mutekaddimin ve mteahhirin ulemasnn bu hads hakknda birok cevaplar vardr. Benim nezdimde ise
yet-i

(583)
(584)

T-H

Sresi, yet: 40.

imam

Buhar? Sahih. 23. Kitabtt'l-Cenaiz: 69. Babu Men Ehabbc'd-Defne fi'l-Ardi'lM^lcaddcsc de. imam Mslim. Sahih. 43. Kitab'l-Fadaile. 42. Babrt Min Fadaili Musa (sallallahu aleyhi vesetlem)ede 157. (2372) 158. (...) No.lu mcini Ebu Hnyre (r .a.) dan tahri
etmitir.
,

582

cevaplarn en

iyi

PEYGAMBERLER

ve kuvvetlisi budur.

Bu hocamz

mam Ebu Abdullah

el-Ma'zerV nin tevilidir.

Daha nce, bn ie ve (mtekaddimin ulemasndan) bakas, hadsi; "Musa aleyhisselm. Azrail'i szle malp etti ve Onun delilini
rtt" eklinde tevil etmilerdir ki, bu sz byle konularda kullanlr
ve lgatta da bilinir.

SLEYMAN (ALEYHfSSELM)lN KISSASINA VE

MFESSRLERIN BU KISSADA O NUN GNAHINDAN
BAHSETMELER HUSUSU
AHah Tel'mn:
"Biz Sleyman'a fitne verdik." szne gelince:
Biz onu imtihan ettik, demektir. Allah'n onu imtihan etmesi peygamber (aleyhisselm)^ rivayet edilen
hususta grlr. Peygamber (aleyhisselm) buyuruyor:
Sleyman aleyhisselm, 'Ben bu gece mutlaka yz veya doksandokuz kadn ile cins mnasebette bulunurum ki, her biri Allah yolunda savaacak bir asker dourur". Muhatab "nallah de" der, fakat
Sleyman aleyhisselm inallah demez. Kadnlardan ancak biri hamile
kalr. O da yarm adam (eklinde sakat) bir ocuk dnyaya getirir.
Peygamber (aleyhisselm) buyurur ki:
-Nefsim kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, eer Sleyman (aleyhisselm) inallah demi olsayd, (kadnlarn hepsi erkek
ocuu dourup onlar da) Allah yolunda savarlard" (585).
Tevil ehli der ki: Yarm adam, Sleyman (aleyhisselm)m ocuu Medine'de arz olunduu zaman krss zerine konan ceseddir. Bu durum ise, Sleyman (aleyhisselm)^ verilen azap ve belasdr. Bazlar,
doan ocuun lp, l olarak taht zerine atldn da rivayet ederler. Bir ksm bilginler ise, Sleyman (aleyhissetm)n gnahnn bunlar istemesi ve bunlara kar haris davranmasndan ibaret olduunu ileri
srerler. Bir ksm da, Sleyman (aleyhisselm) kendisini kaplayan hrs
ve istekten dolay inallah demedi diyor. Sleyman (aleyhisselm)^ verilen azabn, mlknn alnmasndan ibaret olduunu syleyenler de var
T
dr. (Mlknn elinden alnmasna sebeb olan) gnah ise, mahkemenin,
karsnn akrabas lehine ve hasmnn aleyhine neticelenmesini kalben

istemesidir.

Bir

ksm bilginler ise, Sleyman (aleyhisselm^

karlarndan baz-

snn iledii

gnahlardan dolay muahaze olunduunu rivayet ederler.

Tarihilerin, eytann Sleyman (aleyhisselm)m suretine girip devlet tah(5H5)

mam Ruhun.

al Nisaihi"

Sahih. 67. Kitabii'n-Nikh:

de Ebu Htryre

>2 (1654), 23

(...).

24

(...),

(r.a.)

25

(...)

dan.

19.

Baht

mam Mslim,

No. lu

melinleri

583

27.

Kavli'r-Reculi

"Lc

Kitab'-Eyman:

Ebu Hreyre

(r.a.)

dan

5.

Etufcnnc'l-Leylcte

Babu'l-lstisna'da

tahri etmitir.

FA-I

ERF TERCMES

tna oturduunu, Sleyman (aleyhisselmjm mmetine adaletsiz hkmettiine dair rivayetleri doru deildir. nk eytanlar peygamberlerin
mlkne musallat olamazlar. Peygamberler byle durumlardan korun-

mulardr.
Soru:

demedi?
Cevap: Bu hususa birka ynden cevap verilir: Birincisi; Sleyman
(aleyhisselm) muhatabnn dediini duymad. Baka bir eyle megul
olmas szn iitmesine mani oldu. Sleyman (aleyhisselm )\n\
"... Ey Rabbim. beni bala. Bana yle bir mlk ver ki, benden sonra hi kimsede olmasn" (586), diye sylemesi dnyaya olan hrsndan
mfessirlerin
ve rabetinden dolay deildir, fakat bununla maksad
zikrettiklerine ve bu hususu syleyenlere gre kendisinin imtihan olarak

Sleyman (aleyhisselm),

zikredilen kssada, niin inallah

nusbete
lat

urad mddet iinde, eytann mlk ve saltanatna musal-

olduu

gibi

baka

birine

musahhar olmamas

iindi.

Bazlar, Sleyman (aleyhisselm) Allah'n peygamberlerinden kendisinden bakasnda bulunan kendilerine has stnln kendinde de
bulunmasn murad etmitir derler. Sleyman (aleyhisse/m)m dnya
mlkn istemesi, kendi peygamberliine delil olmas iin istedii de rivayet edilir.

Tpk,

demirin

yumuatlmas, babas Davud

(aleyhisse-

lmjm, lnn diriltilmesi sa (aleyhisselm)m t efaatin kendisine mahsus

olmas da Peygamberimiz Muhammed (aleyhisselm)m nbvvetine delil

olduu

gibi.

(aleyhisselm)n kssasna gelince: Onun zr aktr. Bu kssada ifade edilen, Nuh (aleyhisselm)m muahaze edilmesinin sebebi, yap-

Nuh

Allah Tel'nn:
(yahut ge"Nihayet helk etme emrimiz geldii ve su tap
Faydalanlan hayminin kazan kaynad) vakit Nuh'a yle dedik:
vanlarn her cinsinden erkek ve dii olmak zere ikier tane ift ve
zerlerine boulma emri takdir edilenler mstesna, aile halknla bir de
iman edenleri gemiye ykle" (587).
yet-i celiledeki aile halknn umum mnsna bakarak, bu lfzn iktizasnca Allah'tan istekte bulundu ve bu hususta kendisine gizli kalan
bilmek istedi. Nuh (aleyhisselm) Allah'n ona ailesi halknn kurtulmas
hususundaki va'dine phe etmedi. Allah, Nuh (aleyhisselm)* (boutevildir.

fk rd

"

olunun) kurtulmalarn va'd ettii ailesi halkndan olmadn aklad. nk O, kfretmiti, salih olmayan amelde bulunmutu. Allah
lan

Nuh (aleyhisselm)*, zulmedenleri garkedeceini bildirdi. Bunlar

hakknda kendisinden istekte bulunmasn Allah yasaklad. te Nuh
(aleyhisselm) bu tevilinden dolay sitem grd. Nuh (aleyhisselm) da

Tel

(586) S*d Sresi, yet: 35. (587)

Hud

Sresi, yel: 40.

584

PEYGAMBERLER N
kendisine izin verilmeyen hususu Rabbine sormaya cret etliinden korktu.

Nakkam rivayet ettiine gre Nuh

olunun kfir olbu grlerden baka gr ve te-

duunu

(aleyhisselm)

bilmiyordu. yetin tevilinde

viller de vardr. Bunlarn hepsi, Nuh (aleyhi$setm)m kendisine sormak
iin izin verilmedii ve yasak
eyi sormak ve zikrettiimiz

klnmad

tevilden

baka byk

bir

gnahla ilediine hkmedilmesini

iktiz et-

mez.

Buhar, Mslim ve Ebu Davud'un

tahri ettikleri sahih hadste

yle

rivayet edilir:

Bir karnca, bir peygamberi srm. Peygamber de kalkm karn*

cann yuvasn yakm. Bunun zerine Allah, O peygambere yle vahyeder: "Bir karncann seni srmasiylc, tebih eden mmetlerden bir
mmeti yaktn/'

(588).

peygamberin gnah ilediine dellet eden bir ey

yoktur. Bilkis bu peygamber, kendi cinsine eziyet eden, Allah'n ldrlmesini mubah kld, eziyet veren bu mahlku ldrmekle en doru
ve yararl bir
yapmtr. nk kanncann yuvasn yakan bu peygamber, bir aacn altnda konaklamt. Karnca kendisini
zaman, tekrar eziyet vermemesi iin yk ile aacn altndan kalkp baka
tarafa yerleti. Allab Tel'nn, o peygambere vahy ettii hususta gnah icap ettirecek bir ey yoktur. B'kis, Allah O peygamberi, sabretmeye ve intikam almay terketmeye ard. Nitekim Allah Tcl
buyuruyor ki:
"(Ey m'minler! Dmandan intikam almak iin) eger bir ceza ite mukabele edecek olursanz, ancak size yaplan azap ve cezann misli ile yapn (daha fazla ileri gitmeyin). Sabrederseniz, and olsun ki, bu tahamml
edenler in daha hayrldr" (589).
Zira zahiren peygamberin yapt i, karncann kendisine eza ettii
iin vahyolmutur. Bu ise kendisine aittir. yle ise peygamber bu ii,
kendisi iin intikam almak ve orada bulunan dier kannealardan gelmesi muhtemel zarar gidermek iin yapmtr. Bu ilerin hibirinde kendisine yasaklanan bir i yoktur ki, yapt ile isyan etmi olsun. Allah
Tel'nn kendisine vahy ettii hususta buna iaret edilmitir. Tevbe ve
istifara iaret eden bir yet de yoktur.

Bu

hads-i erifte,

srd

Soru:

Peygamber (aleyhisselm)n

u hads-i erifinin mns

nedir?

(588) tmam Buharf, Sahih. 36. KitabM-Cihad. 153. Babu Haddesana Yahya'da tmam Martm,
Sahih. 39. KttaMTs-Selm: 39 Bab'n-Nehyi aniM-Katli'de 148, (2241) No. ile Ebu H>ryrv{r.a )
dan. tmam Ebu Davud, Snen. Kitabu'l-Edeb 164. Babda. tmamtbn Mce, Snen. 28. kitabu'sSayd: 10. Babu Ma Nuhiye an Katlihi'de yine Ebu Hrryre (r.a.)dan 3225 No.lu metni tahri cimitir.
(589) Nanl Sresi, yet: 126.

585

FA-I

___

ERF TERCMES

-Zekeriyya (aleyh isse/ m )m olu Yahya (aleyhisselm) hari hibir

kimse yoktur ki, gnah ilemesin yahut gnah ilemeye yaklamasn (590).

Cevap: Bu sorunun cevab, peygamberlerden kasdstz ve sehven

vaki olan gnahlara geen blmde verdiimiz cevab gibi cevap verilir.

BLM
Soru: Ehl-i tahkikin tevilleri ve mfessirlerin ihtilf ettikleri hususlar zikrederek peygamberlerden, byk ve kk gnahlarn sadr olmayacan zikrediyorsun. yle ise Allah Tel'nn;
"... dem Rabbine s oldu da
(591);
yet-i kerimenin mns ve peygamberlerin, gnahlarn itiraf etmeleri,
tevbe etmeleri, gemi gnahlarna alamalar, akbetlerinden korkmalar hakknda varid olan sahih hadslere ve bu hususta Kur*n- Kerim'de tekrar tekrar zikredilen yetlerin mnlar nedir? Hibir ey olmadan
korkulur mu? Tevbe edilir mi?
Cevap: Bil ki, peygamberlerin rtbelerindeki ykseklikle, Allah', Allah'n saltanatnn bykln, O'nun kullar hakknda cari olan detini, (gnahkrlar) azab ile yakalamasndaki kuvvet ve kudretini
bilmeleri, onlar Allah'tan korkmaya ve bakalarnn muahaze edilmeyecekleri eylerden muahaze olmaktan ekinmeye sevkeder.
Peygamberler, yaplmas kendilerine emredilmeyen ve yasaklanmayan hususlardaki tasarruflarndan sonra, o tasarruflarndan dolay muahaze. ediliyorlar veya o tasarruflar sitem grmelerine sebeb oluyordu.
Veyahut o ilerden muahaze olunmaktan saknyorlard, veyahut da, mbah olan dnya ilerinden daha fazlasn yapmalarndan korkuyorlard. Bunlar peygamberlerin yce makamlarna nisbetle gnah olan
eylerdir. Peygamberlerin, taatlarnn kemline nisbetle de masiyettir.
Yoksa onlar peygamberlerden bakalarnn iledikleri gnahlar gibi deildir. nk gnah, (Arapa'da) alak anlamna gelen kkten alnmtr.
Bu szden alnarak, her eyin sonuna (onun) gnah denmitir. nsanlardan karaktersiz ve aslsz olan kimselere, insanlarn gnahkrlar de-

ard"

nir.

Bunlar peygamberlerin en ad ileri, cereyan eden hallerinden en kts idi. nk onlar pk ve temizdirler. Gnah ilemekten beridirler.
Peygamberlerin zahir ve batnlar amel-i salih, (tehlil, tebih, tekbir, zikir,

dua ve istifar

(590)
le

gibi) gzel kelimelerle,

(591)

ve

gizli zikirle,

Allah'-

mam Ahmedb. HanbeHrM.) merfu olarak Ibn Abbas(t.a dan "Kad Ehtaza" ibaresiyolduunu; mam Bezzar'm da Ibn mer'den merfu olarak tahri
mam Syli Menahil 79'da kaydetmitir.
)

tahri eniini, senedinin zaif

eniini

ak

T-H

Sresi yet: 121.

586

PEYGAMBERLER

ttN

korkmak ve onu gizli vc aikr olarak byklemekle memurdur.

Peygamberlerden bakas, kk ve byk gnahlarla pislenirler. Peygamberlerden sadr olan bu hatlar, onlardan bakalarna nisbetle ha-

tan

sene gibidir. Nitekim:

"(M'minlerden)

iyilerin hasenesi,

(peygamberlerden) mukarrebin'in

seyiatleri gibidir."

hasene peygamberlerin ahvaline nisbetle seyyiat gibi sanlr. syann mns terk ve muhalefetten ibarettir. Lfzn iktiza ettii
mn verilir. Sehiv olsun, te'vil olsun, nasl olursa olsun o muhalefet
ve terktir.
Allah Tel'nn, "Gavva" sznn mns yledir: O aacn yasaklanm olan aa olduunu bilmedi. Bazlar da, cennette ebed kalma isteinde hat etti; nk o aatan yedi ve istediinden mahrum
oldu diyorlar. Yusuf (aleyhisselm) zindan arkadalarndan birine, beve masum olduumu ona syni efendinin yannda an (zulme
le) dedi de eytan bunu efendisine anmay delikanlya unutturdu, bundan
dolay Yusuf (aleyhisselm) birok sene (yedi veya oniki yl) zindanda
kald.. Bir ksm bilginler, Yusuf (aleyhisselm)* Allah' zikretmek unutturuldu diyorlar. Baz bilginler ise, Yusuf (aleyhisselm)m hapishane arkadann efendisi olan krala Yusuf (aleyh isselm)\n durumunu sylemesi
kendisine unutturuldu diyorlar. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)
Yani:

uradm

buyuruyor ki:
Eer Yusuf'un bu sz

kalmazd

olmam

olsayd, zindanda

kald

kadar

(592).

bn

Dinar diyor ki: Yusuf (aleyhisselm) bu sz hapishanede arkadasyledii vakit (Allah tarafndan) kendisine yle denildi:
mit baladn? Senin zindanda kalman
"Sen benden bakasna
elbette uzatrm. (O zaman benim kaza ve kaderime teslim olursun)"

na

(593).

zerine Yusuf (aleyhisselm), ey Allahm! Bellarn okluu

bana inallah demeyi unutturdu, der. Baz bilginler de diyorlar ki: Peygamberlerin Allah katndaki derecelerinden dolay zerre kadar olan hatlarndan dolay muahaze olunurlar. Peygamberlerin dndaki
insanlardan ise, derece sahibi olmadklar iin onlarn iledikleri, peygamberlerin edebe muhalif olarak ilediklerinin kat kat fazlas olsa bi-

Bunun

le,

Allah onlar muahaze etmez.

(592) tbn Ceriri't-Taber, Tabern'nin ibn Abbas (r.a.) dan rivayet ettikleri metinde bn MerHasen
deveyh'in Ehu Hreyre (r.a.) dan rivayeti tahri ettii metinde fmam Ebu'-eyh'in
ve fkrime'nm mrsellerinden olarak tahri ettiklerini /mam Syt (r.h.) Menahil, 79'da kaydetmitir.
Syt
(593) ibn Ebi Hatem'm mevsul ve mevkuf olarak Enes'dcn hadsi tahri ettiini
(r.h.) Menahil. >9*da kaydetmitir.

mam

mam

587

FA-!

__

ERF TERCMES

Soru:

Peygamberlerin dereceleri yksek olduu halde, peygamber olmayanlarn muahaze olunmadklar, zikrettiin hususlar unutarak veya hat ile
ilediklerinde peygamberler muahaze olunuyorlar. Byle olunca peygamberlerin durumlar peygamber olmayanlarn durumundan daha kt olur.
olur).
(Dereceleri de onlarnkinden daha

aa

Cevap:

bu hususlarda peygamberlerin, peygamber olmayanlar gibi muahaze olunacaklarn isbat etmiyoruz. Bilkis biz diyoruz ki; peygamberler, derecelerinin daha fazla ykselmesi iin, dnyada bu
Biz, sana,

hususlardan dolay muahaze ulunurlar. Allah'tan balanmalarn istemekle derecelerinin ziyadelemesi iin bu gibi musibet ve bellara uratrlar.

Nitekim Allah Tcl buyuruyor:

"Sonra Rabhi, Onu seti de tevbesini kabul buyurdu ve ona
yolu

0
gsterdi

doru

(594).

Cenab- Hak, Davud (aleyhisselm) hakknda da yle buyuruyor:

"Biz de onun bu hatasn baladk. Gerekten onun, bizim katmzda
bir yaknl ve gzel bir akbeti (Cenne'i) vardr" (595).
Allah Tel,

Musa

(aleyhisselm) kendisine:

"Sana tevbe ettim ve ben mzminlerin .ilkiyim.'* dedikten sonra O'na

yle buyurdu:
"Ya Musa! Ben (seni) peygamber gndermemle ve (seninle vastasz)
kelm etmemle seni asnntn insanlar zerine setim. imdi
sana verdiim emir ve yasaklan al da kredenlerden ol" (596).
musibeti ve onun
Cenab- Hak, Sleyman (aleyhisselm)m
rcu ettiini beyan buyurduktan sonra ise yle buyurmutur:
"Bunun zerine rzgr onun emrine bal kldk; emriyle istedii yere rahata akar giderdi. eytanlar da onun emrine bal kldk. O ey-

urad

tanlardan kimi bina ustas, kimi de dalgt. Dierleri de zincirlere

vurulmutu. (Biz buyurduk ki): " Bu bizim nsanmzdr. Artk dilediine hesabsz olarak ver, yahut tut (verme ey Sleyman) tibhesfz ki,
ona katmzda bir yaknlk ve gzel bir akbet (cennet) vardr" (597).
Kel amalardan bir ksm diyor ki: Peygamberlerin hatlar zahirde sitemi icap ettirecek hatlardr; lkin hakikatte keramet ve Allah'a yaklamaktr. (Bu szlerden sonra) bizim zikrettiimiz hususlara iaret ettiler.
Yine beerden peygamber olmayan, (veiiler) veyahut peygamberler-

(594) T-H Sresi, ayel: 122.

(595) Sad Sresi, ayet: 25. (596) A'raf Sresi, ayet: 123-124. (597) Sad Sresi, yet. 36. 37, 38.
39. 40.

588

PEYGAMBERLER

den kendi derecelerinde bulunmayanlar, peygamberlerin muahaze olunduklar bu ilerden muahaze olunacaklarm bilsinler, anlasnlar diye
peygamberler muahaze olunurlar. Bylece (onlar) gnahlardan kanmay renirler ve az olsun, ok olsun btn yaptklarndan hesab greceklerine itikad ederler. Nimetlere kar kreder, bellara kar sabrl
olurlar. Bu hususlar, masum olan bu yce makam sahiplerine vaki olan
muahaza ve sitemleri dnerek elde ederler. Peygamberler byle olunca peygamber olmayanlar nasl olur da muahaze olunmazlar? Bunun
iindir ki, Salih et-Mrriy, Allah Tel Davud (aleyh isselm/m kssasn tevbe edenlere bir genilik olsun diye zikretti diyor, tbn At da yle
diyor: Allah Tel'nn Yunus (aleyhisselm )\n kssasndaki buyruunda*
Yunus (aleyhisselm) iin hibir noksanlk yoktur. Lkin, peygamberimizden derecesinin ykseltilmesinde talep vardr.
Yine peygamberlerden gnah sadr olmasnn ciz olduunu syleyenlere denir ki: Siz ve sizin

grnz benimseyenler, byk gnahlar-

balanr, diyorsunuz.
masum olduklar hakknda ara-

dan kanmak sebebiyle kk gnahlar

Peygamberlerin byk gnahlardan

mzda ihtilf yoktur. Buna gre peygamberlerden sadr olmasn ciz
grdnz kk gnahlar balanmtr. yle ise sizce peygamberolduklar halde muahaza olunmalerin kk gnahlardan
larnn peygamberlerin korkmalarnn ve kk gnahlardan tevbe
etmelerinin mns nedir? Bize verdikleri cevab, te'vil ve sehv ile ile-

balanm

il-

dir.

Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemfin ve dier peygamok tevbe ve istifar etmeleri, Allah'n nimetlerine kretmek,

Denilir ki,
berlerin

(Ubudiyyet

hakkn

yerine getirmekteki)

noksanl

itiraf

ederek ubu-

huu'a sarlmak bakmndan idi. Nitekim Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) gemi ve gelecek gnahlardan muahaze
olunmasndan emin iken yle buyurmutur:
Ben kreden br kul olmayaym m? (598).
Ve vine buyuruyor ki:
diyyet ve

Allah'tan daha fazla korkanndm. Korktuumu (terkettiimi) sizden daha iyi bilenim (599).
Haris b.Esecl diyor ki: Meleklerin ve peygamberlerin korkmalar, Allah' byklemek ve O'na ibadet etmekten gelen korkudur. nk onlar
(her trl sitem ve muahazeden) emindirler.

Ben

I. Cildlc gceti. oraya bakla.

dan tah(599) imam Buhar, Sahih. Kitab'n-Nikh, I. Babift-Tcrcme. Enes b. Malik (r.a)
aleyTal
Savmin
men
Mslim. Sahih. 13. Kitab's-Syam: 13. Babu Shhati
rk etmitir.
li's-Savm...
hi I ecrn'de 89(1 110) No.lu metni ie (r.a.) dan Bab. 12. Babu Bcyani Enne'l-Kubulctc
dc Onterb. Ebi Seleme'dcn, 74 (1108) No.lu metni lahri etmilerde.

(598) Tahrici

mam

589

FA-I

ERF TERCMES

Peygamberlerin, tevbe ve istifar etmelerinin sebebi mmetlerine yol

gstermek ve kendilerine uymalar iin olduu rivayet edilir. Nitekim
Peygamber (sallattahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:
Eer siz benim bildiklerimi bilseydiniz, muhakkak az gler, ok a-

lardnz

(600).

ho

baka

yle bir
mn vardr ki, bilginlerin bazlar ona iaret etmilerdir.
da, Allah'n muhabbetini dilemek-

Yine tevbe ve istifarda,

tir.

Nitekim Allah Tel buyuruyor

ki:

"...phesiz ki, Allah ok tevbe edenleri de sever, pisliklerden pk

olanlan da sever*' (601).
Nebi ve resullerin, her zaman kemali talep etmek iin bir halden bir
hale intikal etmeleri, mubah olan terkedip taata ynelmeleri, tevbe ve
istifar etmeleri, Allah Tel'nn muhabbetini celbetmeleri iindir. stifarda tevbe mns vardr. (Tevbe istifar mns olduu gibi). Allah Tel Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) gemi ve gelecek
gnahlarn baladktan sonra O'na yle buyurdu:
"And olsun ki, Allah, peygambere ve o glk saatinde (Tebk savanda ekilen sknt ve mahrumiyet gnlerinde) ona uyan MuhacirEnsar'a ltfetti; yle ki, ilerinden bir ksmnn kalbleri az daha
eilecek gibi olmu iken, sonra onlann tevbelerini kabul buyurdu. nk O, ok esirgeyicidir; ok merhametlidir'' (602).
Ve yine Allah Tel buyuruyor:
"Artk Rabbini hamd ile tebih et ve O'ndan mafiret dile. Muhakkak ki O, tev beleri kabul edendir" (603).
lerle

BLM
Ey okuyucu! Geen yazlarmzla sana ayan beyan olmutur ki, hak
ve gerek olan, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) (ve dier peygamberler) Allah'n zatn ve sfatlarn bilmemekten korunmulardr.
Peygamberimizin Allah'n zatn ve sfatlarnn tmn icmalen bilmeye muhalif bir halde bulunmaktan masum olduu da hak ve gerektir.
Bu husus, kendisine peygamberlik geldikten sonra akl deliller ve icma
ile,

kendisine peygamberlik gelmeden nce ise iitme ve nakl delillerle

sabittir.
(600) mam Buhar. Sahih. Kitab'I-Kusf; BablTs-Sadaki fi'l-KusPda Hz. ie (r.a.) dan.
mam Mslim. 4. Kitab's-Salt. 25. Babu Tahrimi Scbk- Imami bi rukuin cv SUcudin ve Nahviha'da 112 (426) No.lu mclni Enes h. Malik (r.a.) dan. mam Tirmizt, Ebvab'z-Zhdi. Babun

"Lev Ta'lemunc ma A'lemu Lc Dahiktm kalilen" dc 2313 No.lu metGfarPtn 2314 No.lu mclni Ebu Hreyre (r.a.) dan tahri etmitir. mam Nesat,
Kitabfl-Ksf, Bab II de. Ibn Mce, Snen. 37. Kiab'z-Zhd. 19. Babu'l-Hzni ve'l-Bka'da
4190 No.lu hadsi Ebu Zerri GtfarFAcn tahri etmilerdir.
fi

ni

Kvti'rt-Nebiyyi (s.a.v.)

Ein

Zerri

(601) Bakara Sresi, yet: 222. (602)

Tevbe

Sresi, yet: 117. (603)

590

Nasr Sresi, yet:

3.

PEYGAMBERLER
Peygamberimiz

(satlallahu aleyhi ve sellem/ih t din ilerinde

beyan

buyurduu, vahiy yolu 41e Rabbisinden tebli buyurduu hususlarda ilme muhalif bir halde bulunmas da kesin olarak vaki deildir. Bu hususda, akl ve er' delillerle sabittir.
Peygamberimiz (sallallahu aleyhi vesellem) Allah

onu peygamber ola-

rak mmetine gnderdii andan beri kasdh olsun, kasdsz olsun yalan
sylemekten ve sznde durmamaktan korunmutur. Yalan sylemek
ve sznde durmamak O'nun iin mstahil olduu er', akl ve nazar
delillerle sabittir. Kendisine peygamberlik gelmeden nce yalan sylemekten kesin olarak mnezzehtir. Byk gnahlardan icmaen mnezzehtir. Kk gnahlardan da beridir. Devaml olarak unutmak ve gaflet
iinde bulunmaktan, mmeti iin Allah'n gnderdii hkmlerde ken-

devaml unutma ve hat etme arz olmaktan korunmutur. Rza

halinde olsun, fkeli iken olsun, ciddi konuurken olsun, aka yaparken olsun btn hallerinde Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) korunmutur. Bu hususlara, smsk sarlman ve kesinlikle kabullenmen
sana vaciptir. Bu blmleri hakkiyle bilmen ve faidesinin byk olduu gibi tehlikesinin de bykln bilmen vaciptir. nk Peygamber
disine

(sallallahu aleyhi vesellemje, vacip, ciz ve mstahil olanlar,

peygam-

berin getirdii hkmlerin (farz, vacip, snnet gibi) ekillerini bilmeyen kimse, zikredilen hususlarn aldklar hkmn hilfna itikad
etmesinden emin olmaz. Peygamberimize vacip olmayan eyi O'na is-

nad etmek suretiyle Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\ kendisine

vacip olmayandan tenzih etmez de bylece bilmedii halde helk olur,
cehennemin en derin ve
tabakasna der. nk btl olann Peygamberde (sallallahu aleyhi ve sellem) (mevcud olduunu) sanmak ve
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem )c ciz olmayan ona isnad ede-

aa

rek

varlna

itikad etmek, (bu hususlar) sahibini helk ve hsrana g-

trr.

Bunun

iindir ki,

Peygamber

mescidde
gren iki ki-

(sallallahu aleyhi ve sellem)

(m'minlerin anas) Safiyye

iye efkat ve ihtiyatl davranarak yle buyurdu:
itikfta iken kendisini gece

ile

"O

(kadn) Safiyyedir."
Sonra Resl-i Ekrern o iki adama buyurdu ki:
Gerekten eytan dem olunun kan dolam yerinde dolar (Yan dem olunun vcudunda kan dolat gibi eytan da vesvese ve ivasini dem olunun vcuduna yle musallat klar).
Gerekten ben, eytann sizin kalbinize er koyup helk olmanzdan korkanm (604).

mam Buhar. Sahih. KilabM-likaf. Babu Ziyarcti'l-Mcr-ci Zcvccha fi l'tikanhi" dc Ali

Hseyin (r.a.)dan. Ebu Davud. Snen. Kilab's-Siyam. Bab'l-Mu'lekifc Yedhulu'l-Beytc Li
Hacetihi'de Ali b. Hseyin tarikiyle Hz. Safiyye (r.a.) dan. mam Ibn Mce, 7. Kilab's-Siyam,
65. Babn fiM-Mu'tekifi yezuruhu ehlh fi'l-Mescid'de 779 No.lu metni ayn tarik ve ayn ravdcn tahri etmitir.
(604)

h.

591

FA- 1

ERF TERCMES
*

(Ey okuyucu!) Allah sana ikram etsin, i bu fayda, bu blmde zikrettiimiz faydalardan biridir. Olur ki, cahil olan kimse bunlardan bir
ey iittii vakit, cahilliinden bunun hakikatini bilemez de bunlarn hakknda konumann tmnn bo ilim olduunu zanneder. Veyahut bunlar
hakknda skt gemenin daha hayrl olduunu sanr. Sana ayan beyan olmutur ki, peygamberlerin masum olduklarn bilmek/zikrettiimiz faidelcr iin vaciptir.
kinci bir fayda vardr ki, O'na, Usul-i Fkh ve onun zerine tesis edilen, fkhtan uzak olmayan meseleler iin ihtiya hissedilir. Bu meselelerin ounda ihtilf eden fukahann (fitne ve husumeti) tahrik etmesi,
bu faide ile hulsa edilir. O ifade de, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem/n szlerine ve fiillerine hkmdr. Bu usul-i fkhta byk bir bab
ve esastr. Bunu Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'\n verdii haberlerde ve teblilerinde sadk olduu, bu hususta peygambere sehv camasum olduu
iz olmad, fiillerinde kasden muhalefette bulunmaktan
hususlar zerine bina edilmesi gerekir. Peygamberlerden kk gnahlarn sadr olmann caiz olup olmadndaki ihtilflarna binaen, peygamberin fiiline imtisal etme(nin hkm) hakknda ihtilf vuku bulmutur.
Bu husus Usul-i Fkh kitaplarnda tafsiltl olarak beyan edilmitir. Biz
ondan uzun uzadya bahsetmeyeceiz.
nc fayda ki, O'na hkim ve mftlerden bunlar (yani peygambere vacip, ciz ve mstahil olanlar) peygambere isnad edenler, yahut
bunlarla peygamberi vasfedenler muhta olurlar. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)\n ilemesi ciz olan ve mstahil olan bu hususta icmann ve ihtilfn vaki olduu hususu bilmeyen kimsenin, Peygambere
(sallallahu aleyhi ve sellem) vacip, ciz ve mstahil olan eyle de fetva
vermesine nasl itimad edilir? Hkim veya mftnn, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) hakknda sylediinin noksan olup olmad,
doru olup olmad nereden bilinir. (Byle peygamber hakknda vacip, ciz ve mstahil olan bilmeyen kimse) ya cr'et ederek fetva verip
haram olan Mtislmann kann aktr, yahut hakl olann hakkn vermez. Veyahut da Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)e gereken hrmette noksanlk yapar. Bu bakmdandr ki, Usl-i Din ile megul olanlar,
mctehid olan imamlar, (tefsir ve hads) ehlinden tahkik sahibi olanla;
meleklerin

masum

olup

olmad

hakknda

ihtilf etmilerdir.

BLM
BU BLM MELEKLERN M\S!JM OLMALARI HAKKINDADIR
Meleklerin, m'min olduklar ve Allah katnda stn derecelere sahip bulunduklar hakknda Mslmanlar ittifak halindedir.

Mslmanlarn imamlar, meleklerden peygamber olanlarn hkm,

592

PEYGAMBERLER N.
(beerden) peygamber olanlarn hkm gibi olduuna dair ittifak etmilerdi. Allah'n emirlerini tebli bakmndan, meleklerden olan peygamberler ile, beerden olan peygamberlerin arasndaki iliki, peygamberlerin
mmetleriyle olan ilikisi gibidir.
Meleklerden peygamber olmayanlarn, peygamber olanlar gibi masum olup olmadklar hakknda bilginler ihtilf ettiler. Bir
bilginler, meleklerden peygamber olmayanlarn da peygamber olanlar gibi
gnahlardan masum olduklar grn ileri srdler ve
yetleri de-

ksm

"... Allah kendilerine

ne emretti

ise,

ona isyan etmezler ve emredil-

dikten eyi yaparlar" (605).

"(Cebrail yle dedi):
" Biz melekler topluluundan, herkes iin belli br makam vardr,
(orada Rabbine ibadet ederler). Gerekten biz, (Allah'n emri karsnda) saf balayanlarz. Ve muhakkak ki biz, (Allah' anna lyk olma-

yan eylerden) tenzih ederiz** (606).

"Gklerde ve yerde olan btn varlklar Allah'ndr. O nun katnda
kiler (melekler), kendisine ibadet etmekten ne ekinirler, ne de yorulurlar. Gece gndz, hep Allah' tebih ederler, usanmazlar" (607).
"Gerekten Rabbinin katnda olanlar (rahmetine yakn melekler) Allah'a kulluk etmekten asla kibirlenmezler. O'nu tenzih eder, yceltirler
ve yalnz O'na ibadet iin secde ederler" (608).
"Ki onlar, (melekler Allah katnda) kerimdirler, tertemizdirler" (609).
"Ona tertemiz (abdestli) olanlardan bakas el srmesin" (610).
Kitap ve snnetten, bunlara benzer deliller getirdiler.
Bilginlerden bir ksm, bu (meleklerin gnahlardan masum olmas)
meleklerden peygamber olanlara mahsustur dediler. Bu grlerine tefsir ve tarih ehlinin zikrettikleri eylerle delil getirdiler ki, biz onlar sonradan zikrederiz ve orada doru olan gr beyan ederiz inallah. Doru
olan udur ki, btn melekler gnah ilemekten masumdurlar. Onlarn
makamlar Allah indindeki yksek derecelerinden ve yce ereflerinden
drecek btn hususlardan beridir.
Hocalarmzn bir ksmnn, anlayan kimsenin bu hususta konumaya muhta olmadna iaret ettiklerini grdm. Ben diyorum ki, (musannif) meleklerin gnahlardan masum olduklar hakknda konumakta,
peygamberler hakknda konumakta olan faydalar gibi faydalar vardr.
Szler ve fiillerde olan faydalar hari. (Onlarn i ve szlerinden sz edilmesinden hasl olacak) fayda burada zikredilmez. (nk biz onlarn
i ve szlerine muttali olamayz).

aa

(605)

Tabrm

19, 20. (608)

Sresi, yet: 6. (606) Saffet Sresi, yet: 164, 165, 166. (607)

A'raf Sresi, yet: 206. (609) Abese Sresi, yet:

593

16.

(610)

Enbiya Sresi,

Vak'a

yet:
Sresi, yet: 79.

ifa-i erif: 38

lFA-1
Meleklerin hepsinin

ERF TERCMES

masum olmalarnn

vacip

olmadn ileri sren-

Marut'un kssas ve mfessir ve tarihilerin naklettikleri, Ali (radyallahu anh) ve tbn Abbas (radyallahu
anh)dan Harut ile Marut hakknda ve imtihana uramalarndan zikretlerin delillerinden biri de,

Harut

ile

tikleridir.

gerekten bu haberlerden
hibiri, doru olsun, yanl olsun Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemjen rivayet edilmemitir. Haberlerden naklolunan kyasla elde edilecek bir ey deildir. Bu haberden Kur'n'da bulunann mns hakknda
mfessirler ihtilf ettiler. Bu haber hakknda baz bilginlerin dediklerini seleften birou kabul etmedi. Nitekim biz onu ileride zikredeceiz
inaallah. Bu haberler Yahudilerin kitaplarndaki yahudilerin peygamBil ki (ey

okuyucu!) Allah sana ihsan

etsin,

berlere ve meleklere olan iftiralardr. Nitekim Cenab- Hak yetlerin

evvelinde Yahudilerin Sleyman (aleyh isselmja yaptklar iftiray ve O'na
isnad ettikleri kfr beyan buyurmutur. Bu kssa byk bir irkinlii
ihtiva ediyor.

te biz bu mkllerin perdesini kaldracak en gzel sz-

syleyeceiz inallah.
lk nce unu kaydedelim ki: Harut ve Marut hakknda, onlar iki melek
mi, yoksa iki insan m, iki mefekten murad onlar m, yoksa onlar deil
mi, kelimelerin okunuu "melekeyni" mi, yoksa "meiikeyni" mi? ve
Allah Tel'nn "ve ma iinzile" ve "ve ma yuallimani"deki ("ma"
nafiye midir, yoksa mevsule midir? diye ihtilaf olunmutur. Mfessirleri

udur:

lerin ekserisinin kanaati

Gerekten Allah Tel sihri talim etmek ve aklamak iin insanlar

iki melekle imtihan etti, sihrin renilmesinin kfr olduunu beyan buyurdu. Kim sihri renirse kfir olur. Kim de sihri renmezse imannda sebat etmi olur. Allah Tel buyuruyor ki:
Biz ancak bir imtihan ve tecrbe iin
"...Halbuki, o iki melek:
Allah tarafndan gnderildik; sakn sihir yapmay ciz grp de kfir

"

olma" dediler (611).

ki melein insanlara

sihri

retmeleri (sihirden) korkutmak

iindir.

"

Yani; kendilerine gelip sihir renmek isteyen kimselere derlerdi ki:

Siz (veya sen) bunu renmeyin. Zira bu, kii ile karsn birbirinden
ayrr. Siz byle tahayyl etmeyin. nk o sihirdir. Sakn kfretmeyin. Buna gre meleklerin yapt taattr. Kendilerine em rolunan hususta
tasarruf etmeleri masyet deildir. Bu halde sihir bakas iin fitnedir.
bn Vehb, Halid b.Imran'dan rivayet etmitir. Onun yannda Harut
ile Marut zikrolundu ve onlarn insanlara sihir rettikleri sylendi. BuBiz Harut ile Marufu insanlara sihir
nun zerine Halid yle der:

"

retmekten

tenzih

ederiz".

Bilginlerden

(611) akara Sresi, yet: 102.

594

bazlar "Ve ma nzile

PEYGAMBERLER N.
alelmelekeyni" diye okuyunca, Halid "Melek zerine inmedi" dedi. (Yani "ma"y nafiye olarak okudu.
bu Halid, ilminin okluu, bilgisinin genilii ile melekleri sihir retmekten tenzih etti ki, HaHd'den
bakas Hamt ile Marut'un, sihrin kfr olduunu ve Allah tarafndan
bir imtihan ve ibtila olduunu beyan etmek artyla insanlara sihri -

te

hakknda

Nasl olur da,

biz o haberlerde zikredilen (arap imek, ocuk ldrmek ve zina yapmak gibi) byk gnahlardan ve (puta tapmak suretiyle) kfretmelerinden o iki melei tenzih etmeyelim. bn Abbas (radtyallahu anhiima)
da Halid gibi "ma"nm nafiye olduunu ileri srmtr.
Mekki diyor ki: bn Abbas (radyaliahu anh)\x\ ve Halid'in szne gre
retmeleri

kendilerine izin verildiini zikrederler.

mns

yledir:
Sleyman (aleyhisselm) sihir

yetin

yapp

kfir

olmad. Allah Tel bu

uyduklar sihri murad buyuruyor. "ki melek gnderilmedi" szne ise, Mekki, bunlarn Cebrail ile Mikil
olduunu sylyor. Yahudiler Sleyman (aleyhisselm) hakknda sihir
yapt diye iddia ettikleri gibi, Cebrail ile Mikil'in sihirle geldiklerini iddia
ettiler de Allah bu hususta onlar yalanlad. Lkin BabiPde insanlara
sihir reten eytanlar kfrettiler.
Harut ile Marut'un meleklerden iki melek olduunu zikrettik. Bazlar Harut ile Marut sihir renen iki adamdr dediler. Hasan Basr'nin, Harut ile Marut'un Babil halkndan iki kfir ve zlim hkmdar
susta Yahudilerin eytanlara

olduunu

ileri

srerek

"Ve ma

nzile alelmelikeyni" diye

lamn

kesre-

okudu yeti. Buna gre "ma" nafiye deil, mevsule olur. Bunun
gibi Abdurrahman b.Ebza, lmn kesresiyle okumutur. Fakat o, burada iki melik Davud 'z Sleyman (aleyhisselm)^, dedi. Bu geen sze
gre "ma" nafiye olur. Denilir ki, onlar srail oullarndan iki hkmdar olup, Allah onlarn suretlerini tebdil etti. Bu sz Semerkandi'den
rivayet edilmitir. yet-i kerimenin "LanT'n kesresiyle okunmas mssiyle

tesnadr.
yet-i kerimeyi Mekki'nin takdir ettiine hamletmek evldr. nk
bu melekleri (Allah'a isyan etmekten) beri klar. Onlardan gnah pisli-

ini giderip tam mnsyle temizler. Allah Tel'nn melekleri, temizdirler, onlar
Allah katnda kerimdirler, itaatkrdrlar. Allah'n
kendilerine emrettii hususlarda Allah'a isyan etmezler diye vasfetmitir.

olmadn

Meleklerin tmnn masum

syleyenler, blis'in kssasve O'nun meleklerden olduunu, meleklerin reisi olduunu ve cennetin bekilerinden bulunduunu, daha bunlara benzer eyleri zikrederler.
Onlar diyorlar ki, Allah Tel:

595

FA- ERF TERCMES

dem'e secde edin." demitik de bmelekler secde etmilerdi. Ancak blis secde etmekten yz evirip

"Onu hatrla ki, meleklere:

tn

kibirlendi ve kfirlerden

oldu" (612).

meleklerden olduunu syleyenler az bir zmredir. Ulema

arasnda bu hususta ittifak yoktur. Hatta, bilginlerden ou eytann
meleklerden olmasn nefyeder ve dem (aleyhisselm)n insanlarn ba-

eytann

bas olduu gibi O'nun da cinlerin babas olduunu

gr, Hasan, Katade ve bn Zeyd'in grleridir.

ileri srerler.

Bu

diyor ki: blis, yeryzn ifsad ettikleri zaman meleklerin yeryznden tardettikleri cin tifesindendir. Kendi cinsinden olmayandan bakasn istisna etmek Arapa'da ciz ve yaygndr. Nitekim
Allah Tel sa (aleyhisselm)m ldrldn iddia edenleri yalan-

ehr

b.

Haveb

lamak iin:
'Onlarn bu ldrme hdisesine
4

bir

zan peindedirler.

Onu

ait bir bilgileri

yoktur.

Ancak kuru

gerekten ldrmemilerdir" (613), buyuru-

yor.

Meleklerden bir zmre Allah'a isyan ettiler. Bunun zerine onlar (ceza olarak) yakldlar. Adem (aleyh isselmja secde etmeleri iin (bir zmre)
emrolundu, secde etmekten kandlar ve (ceza olarak) yakldlar. Sonra bakalar Adem'e secde etmek iin emrolundular, ta ki Allah'n zikrettii tm melekler secde etti. Ancak blis secde etmedi, diye haberlerden
rivayet ettiklerinden hibirinin asl yoktur. Onlarn hepsini sahih olan
haberler reddediyor. Bununla megul olunmamas gerekir. Allah daha
iyi bilir.

KNC BAB
LERNDEN PEYGAMBERLERE HAS OLANLAR
VE BEER FETLERDEN KENDLERNE ARZ OLANLAR
DNYA

Geen ksmlarda zikretmitik ki. Peygamberimiz (sallaliahu aleyhi

vesellem) ve dier btn peygamberler beerdendir. Peygamber (sallaliahu aleyhi vese/lem/m cesedi, bedeni beer cesedinin ayndr. Beer zerine arz olmas ciz olan fetler, her trl ruhsal deiiklikler, elemler,
hastalklar ve lm gibi hususlarn peygambere de gelmesi cizdir. Bunlarn tm Peygamber (sallaliahu aleyhi ve sel/em) hakknda bir noksanlk deildir. nk bir eye, kendi cinsinden daha tamam olan ve
nevinden daha kemal sahibi olana nisbetle noksan denir. Gerekten Almihnet ve meakkat dr olan dnya ehline, orada yaalah Tel
malarn, orada lp gmlmelerini ve oradan dirilip karlmalarn

(612) akara Sresi, ayet: 34.

(613) Nisa Sresi, yet: 157.

BU BAB DNYA

LERNDEN

buyurmutur. Allah fcelle celHthu) beeri, zamann tesiri ile bozulma yolu zere yaratmtr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem),

takdir

hastaland, hastalktan ikyette bulundu. Kendisine souk ve scak isabet

etmitir. Ackmtr, susamtr. Kendisine gadab, korku gelmitir. Acizlik, yorulmak ve meakkate uramtr. Zayflk ve ihtiyarlk isabet et-

mitir bedenine. Hayvandan dp sa taraf soyuldu (614). Kfirler

vurup diini krdlar (615). Kendisine zehir iirildi, sihir yapld. (Hastalktan) tedavi oldu. Bandan kan aldrd. (Hastalk iin) okundu. (Nazardan) Allah'a snd. Sonra Resluliah (sallallahu aleyhi ve sellem)
ecelini tamamlayp hirete irtihal etti. Mihnet ve meakkat dr olan dnyadan kurtulup Cennet-i alaya kavutu. te bunlar beerin yle almetleridir ki, onlardan kurtulmak mmkn deildir.
Peygamber (aleyhisselm)an baka peygamberler bundan daha byk musibetlere uradlar. (Yahya (aleyhissefm) gibi) bazlar boynu
kesilerek ldrld. (brahim (aliyhisselm) gibi de) atee atlan oldu.
(Zekeriyya (aleyhisselm) gibi) destere ile biilip ldrlenler vardr. Peygamberlerden bazlarn bu gibi fetlerden ve musibetlerden Allah baz

zamanlar korurdu. Peygamberlerden bazlarn

ise

Allah muhafaza bu-

yurdu. (Tpk sa aleyhisselm)\ muhafaza buyurduu gibi). Bunlardan

sonra Peygamberimiz (sallallahu aleyhi vesellem)\ de Cenab- Hakk insanlarn errinden korumutur. Allah Tel Uhud gn Peygamber
(aleyhisselm )\, Ibn Kaime'nin tecavznden koruyup onun tecavzn nlemedi mi? Peygamber (aleyhisselm)\ Tf halkndan dnnde
dmanlarnn gznden gizlemedi mi? Resluliah (sallallahu aleyhi ve
sellem) Sevr Da'ndaki maaraya
o gn Allah Kurey'in gzn kr etti (de O'nun
gremediler). Allah peygamberinden, Gavres'in klcn engelledi (616). Ebu Cehl in peygambere atacak olduu
tatan O'nu korudu. (Peygamberimiz secdede iken Ebu Cehl ona ta
atmak istedi. Ta, Ebu Cehl'in elinde (yapp) kald). Allah peygambe-

kn

knda

mam

(614)
Buhar, Sahih. 10. KhabM-Ezan: 128 Babn Yehyi bi't Tekbiri hyne Ycsciid'de
Enesb. Malik (r.a.)dan.
Mslim. Sahih 4. Kilab's-Salt: 19. Babu ItmamiM-Me-mumi bi'lImami'de 77 (411) No.lu Enes b. Malik (r.a.) dan. mam Ebu Davd, Snen. Kilab's-Salt. Babt'lImami Yusalli min Kudin'dc Enesb. Matik'dcn. mam Nesai. Snen. Kitab'l-lmane: El-itmam
bi'l-lmamda yine Enes b. Malik (r.a.) dan. Ibn Mcc, Sincn. 5. Kitabii'l-kameti's-Salt: 144,
Babu Ma Cac fi Inncma CuileM-lmamu 1i ycmme bihi'de Enes b. Malik (r.a.) 138 No.lu hadisi

mam

lahri etmilerdir.

(615) mam Buhar, Sahih. 56. Kitab'l-Cihad. 85. Bab Lbsi'l-Bevzala. Sehl b. .feYTtan (r.a.)
mam Muslini, Sahih. 32. Kitab'l-Cihad: 37. Babu Ciazvctt Uhd'ta 101 (1790) No.lu hadsi Sehl

Sa'd (r.) dan. tim Mce, Snen. 31. Kiabtl't-Tb 15. Babu Dcva'l-Ccraha'da Sehl b. St'd
etmitir.
Tirmizi. Snen. Ebvat't-Tefsir Min tefsiri Sreli l
Imran'da 3005
No.lu metni 3006 No.lu metni Enes'cn tahri etmitir.
(616) Peygamberimiz aleyhisselm aac bol olan bir yerde konaklad. Klcn bir afiaca asarak, aacn glgesinde uyudu. Bu srada Gavrcs gelerek Peygambere (s.a.v.) klcn ekti ve seni
benden kim kurtarr? dedi. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem). Allah konu buyurunca, klc
elinden dt. (Mtercim).
b.

(r.a.) tahri

mam

597

FA-1
rini

ERF TERCMES

Sraka'nn atndan korudu. O'nu

faza

Bunun

etti.

karsnn

sihrinden zarar

bn Asam'n sihrinden de muha-

bakmndan daha byk

olan Yahudi

zehirinden peygamberini muhafaza buyurdu.

te bylece dier peygamberlerinin bazlarna bel ve musibet verdi.

Allah baz peygamberlerini de bel ve musibetten uzak kld. Allah'n
baz peygamberlerine byle bel ve musibet vermesi, hikmetinin tamam
olmas iindir ki, bu makamlarda peygamberlerin (bel ve musibetlere

apak olsun; derecelerinin ykseldii aa

ksn. Peygamber hakkndaki hkmn tamamlasn. Peygamberle-

sabrettikleri iin) erefleri

imtihan etmekle onlarn beeriyyetlerini tahakkuk ettirsin.

Hristiyanlarn sa (aleyhisselm)m gsterdii mucizeler sebebiyle sapttklar gibi, peygamberlerden meydana kan beer takatinin stndeki mucizeleri sebebiyle saptmasnlar diye kt anlayl olanlardan
pheyi kaldrmak iin (peygamberlere bel ve musibet vermitir).
Allah (celle cellhu) mmetleri iin teselli kayna olsun, kendilerine ihsan ettiklerinin ecirleri oalsn diye baz peygamberlerini bel ve
musibetlerle imtihan etmitir.
Baz ehl-i tahkik diyor ki: Peygamberlere gelen bu zikredilen ft ve
deiiklikler, peygamberlerin, beer cisimlerine mahsustur ki, o cisimleriyle beere karmak ve kendi cinsine benzemek iin dem oluna kararak zahmet ve meak katlara maruz kalmak iin kendilerine verilir.
Peygamberlerin i lemleri ise, bu gibi fet ve musibetlerden korunmulardr. Onlarn i lemleri, meleklerden vahiy ve haberleri almak iin meli

leklerle

ve

buyuruyor

mele-i

a'l

alkadardr.

ile

Peygamber (aleyh isselm)

ki:

Benim
Ben,
bim bana

gzlerim uyuyor, fakat kalbim uyumaz.

(btn yn ile) sizin sfatnz gibi deilim. Ben yatarm, Rabyedirir,

bana

iirir.

Ben, unutmam; fakat bana uyulsun diye unutturulurum.

Bu hadsler, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem), i leminin ve
ruhunun
lemi ve bedeninin ayn olmadn, alk, uyku ve uyku-

suzluk, bedeninin

zayflamas

mine gelmediini ve
olmayanlar,

gibi

hibir tesir

lemlerindeki

d lemine rz olan

yapmadn haber veriyor.

hkmde byle

deillerdir.

Peygamber
nk peygam-

bakas uyuduu zaman, uyku onun

ve i lemini kaplar. Beuyuduu gibi, kalbi de uyur. Oysa ki Peygamber (aleyhisselm)

berlerden

deni

fetlerin i le-

uykuda iken btn azalar uyur, fakat kalbi uyumaz. O'nun kalbi uyank iken olduu gibi, uykuda iken de Rabbisiyle beraberdir. Hatta baz
hallerde varid olmutur ki, kalbi uyumad iin Peygamber (aleyhisselm) uykuda iken abdesti bozacak eylerden korunmu idi. Nitekim bu
hususu zikrettik. (Peygamber (aleyhissefm)m gzleri uyuyordu, fakat
kalbi uyankt).
598

BU

BAB,

DNYA

LERNDEN

Peygamber (aleyhisselm) bu hususlarda da bakasna benzemez. nk ondan bakas alktan dolay bedeni zayflar, g ve kuvvetten der. Kendisinde bulunan btn iyi haller yok olup gider/Peygamber
(sallallahu aleyhi ve sellem):

"Gerekten ben

yedirir, beni iirir."

n, bnyesinin

sfatnz gibi deilim. Ben uyurum, Rabbim

sizin

sz

ile

beni

bu hususlarn kendisine rz olmadve peygamber olmayanlar gibi olmad-

bize,

zayflamadn

haber veriyor.

lyaz diyor: Ehl-i tahkikin bazsnn dedii gibi ben de derim

ki, Peygamber (aleyhisselm) ac duymak, yorulmak, hastalk, sihir ve
fkelenmek gibi hallerin tmnde i lemine halel verecek bir hal arz

Kaad

Dilinden, azalarndan peygamber olmayanlardan bakasna rz olduu gibi, kendisine yaramayan hibir ey rz olmamtr. Bun-

olmamtr.

dan sonra onlar aklayacaz.

BLM
Soru:

Peygamber (aleyhisselm)^ sihir yapld sahih hadsler ve haberlerde varid olmutur. Nitekim hocam; Ebu Muhammed el-Attabiy, Hatim b.Muhammed, Ebu'l-Hasan Ali b.Halef, Muhammed b.Ahmed,
Yusuf, (Muhammed b. smail) e/Buhart, beyd b. ismail, Ebu same,
Hiam b. Urve, o da babasndan, Hz. ie'ten rivayet etmitir.

ie

(radyallahu anh) diyor ki:

Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem)e sihir yapld. Hatta bir ii
yapmad halde, kendisine yapm gibi grnrd.

Hz.

Dier bir rivayette ise yle varid olmutur:

Peygamber (aleyhisselm M sihir yapld. Hatta zevceleriyle yatma-

halde, kendisine yatt gibi hayal olarak grnrd... (617).

Sihirli olan kimseye, i byle grndne gre. Peygamber (aley-

hisselm)

sihirli

olduu

vakit

O'nun

hali

nasl olurdu?

Peygamber (aleyhisselm) masum olduu halde, ona

sihir

nasl ciz olur?

Cevap:
Gerekten bu hads-i erif sahih olup. kendisinde, hi

ek

yaplmas

ve

phe

hads-i erife, dinsizler ta'nettiler; akllarnn zayflamas

iin onu vesile ittihaz ettiler. Kendileri gibi zayf akll olanlar din ilerinde ek ve pheye drmek iin bu hads-i erifi vasta olarak kul-

yoktur.

Bu

landlar. Allah Tel Peygamber (aleyhisselm)\ ve

phe ve ek verecek hususlardan beri kld.

(617)

Kaynaklan kitabn

ilk

blmnde

gsterildi,

599

onun

oraya baklabilir.

getirdii dini

FA-I

ERF TERCMES

Peygamber (aleyhisselmfrn
nbvvetine leke getirmeyecek Mslmanlar tarafndan vukuu ittifakla ciz grlen dier eitli hastalklar gibi, Peygamber efendimize de
Sihir ise, hastalklardan bir hastalk olarak,
,

olmas ciz olan bir hastalktr. Ama, hads-i erifte varid olan;
"0*na bir eyi yapmad halde, yapm gibi grnrd."
szndeki hal, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sel/em/in peygamberlik
vazifesini teblide, eriatn ahkmn mmetine beyan etmekte ve peygamberin sadk olmasnda phe getiren bir hal deildir. nk bu gibi
eylerden Peygamber (aleyhisselm)m masum olduuna pek ok delil
vardr. Bu husus hakknda icma- mmet de vaki olmutur.
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) hakknda rivayet edilen bu
hayal grme, yle bir dnya ilerinde kendisine vaki olmas ciz olan
hususlardandr ki, Peygamber (aleyhisselm) o ilerden dolay gnderilmemi ve o ilerden dolay bakalar zerine stn klnmamtr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) tm hallerinde, beer olan dier
insanlar gibi, dnya ilerinde her trl fete hedef olabilir.
byle olunca, dnya ilerinden hakikati olmayan bir iin kendisine hayal olarak
grlmesi, sonra bu perde kendisinden kalkp olduu gibi grnmesi
vaki

uzak deildir.

Bu mcmel olan sz, dier hadste varid olan:

"Hatt zcvceleriyle cins mnasebette bulunmad halde,

cins

m-

nasebette bulundu diye kendisine hayal olarak grnd." sz tefsir etmitir. (nk zevceleriyle yatmas dnya ilerindendir).

Sfyan- Sevr diyor

Peygamberimize yaplan bu sihir, sihir eitlerinin en iddetlisi idi. Peygamber (aleyhisselm)a yaplan sihir hakknda
varid olan haberlerden hibir haber nakledilmemitir ki, Peygamber (aleyki:

hisselmjm bir ii yapmad halde, kendisine yapm grndn nakletsin. Kendisine gelen hususlar ancak hatrlama ve hayal etmeden
ibarettir. Hadsten, Peygamber (aleyhisselm)m yapmad bir eyi yapgibi hayal ettii, fakat bunun doruluuna inanmadnn murad
edildii de rivayet edilir. Hal byle olursa, Peygamber (aleyhisselm)m
inandnn ve sylediinin hepsi dorudur.
te, bu hads-i erif iin, imamlarmzn verdii cevaplardan bizim
muttali olduumuz husus, onlarn szlerine verdiimiz tafsilt ve iaretlerine
ziyadelikle birlikte bu kadardr. Zikrolunan vecihlerden hepsi ikna edicidir. Fakat, hads-i erifin yukardaki tevillerinden
daha gzel ve sapk olanlarn eletirilerinden daha uzak kalacak, hads-i erifin bizzat kendisinden
bir tevil vardr ki, o da udur:

yaptmz

aldmz

Bu

hads-i erifi Abdilrrezzak, tbn

rivayet ederek dedi ki:

aleyhi vesellemje sihir

Mseyyeb ve Urve b.Zbeyr'en

Beni Zreyk Yahudileri Reslullah (sallallahu

yaptlar. Yaptklar siniri (Zervan) kuyusuna koydu-

600

BU BAB, DNYA

LERNDEN.

Hatta Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), (sihrin tesirinden)

grmesini kaybedi veriyordu. Sonra Allah Yahudilerin yaptn peygam1ar.

Bunun

Bunun

zerine peygamber sihri kuyudan

benzeri, Vkid, Abdurrahman b.K'b, mer

bere bildirdi.

kard.
b.Hkem'en

rivayet edilmitir.

Ata' el-HorasanV cn, Yahya b.Yamer'en rivayet edilmitir:

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem), Hz. ie'yt bir sene yanaamad. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) uyurken kendisine iki melek
yannda dieri ise ayak(Cebrail ve Mikil) geldi. Meleklerden biri
larnn nezdinde oturdu.
Abdurrazzak diyor ki: Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) (Kendisine sihir yapldktan sonra) yalnz Hz. ie'ye yaklamaktan (dierlerine deil) bir sene menolundu. Hatta az kald gremez oluyordu.

bann

Muhammed b.Sad,
Diyor

tbn Abbas (radyallahu anh)an rivayet ediyor.

ki:

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sel/em) hastaland. Bundan tr zevcelerinden, yeme ve imeden kesildi. Bunun zerine kendisine (adam suretinde) iki melek geldi... diyerek kssay zikretti.
Bu rivayetlerin
mndan sana ayan beyan oldu ki, sihir anlemine ve azalarna
cak Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\n
tesir yapmtr. Kalbine, aklna ve itikadna hibir etki ve tesir yapmamtr. Sihir ancak Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) grmesine, zevceleriyle temasta bulunmasna, yeme ve imesine tesir etmitir.
Bedenini zayflatm, O'nu hastalandrmtr.

tad

Buna gre

hadsteki:

"Zevceteriyle temasta

bulunmad

halde, temasta

bulunmu

gibi hayal

ederdi" sznn mns yle olur:

deti zerine zevceleri ile temasta bulunmak istei kendisinde bulunurdu. Ancak zevcelerinden birine yaklat zaman sihirin tesirine kaplp cins mnasebette bulunamazd. Nitekim, sihirli olan kimselere ve
hastalkl olanlara byle arz olunduu gibi. Belki de Sfyan- Sevrt, "Bu
sihirlerin en iddetlisi olan idi" sz ile buna iaret etmiti.

Hz. ie'nin dier rivayetindeki,

"Bir eyi ilemedii halde, iledi gibi hayal ederdi" sz gzne grlen hayal

ksmndan

olur.

Nitekim hadste "Peygamber zevcelerinden birini grdn zannederdi, veyahut bakasnn yapt bir ii mahade ettiini zannederdi,
fakat bir eyi ayrt etmekte kendisine arz olan hastalktan deil, grmesine isabet eden grme zayflndan dolay kendisine hayal olarak
grlen ey gerekte vuku bulmazd. Peygamber (sallallahu aleyhi ve

601

_FA-I
selfemje

yaplan sihir byle olduuna ve kendisine yaplan

d lemine
Bunda

ERF TERCMES
sinirin

ancak

yapm deildir.

ettiine gre, i lemine hibir tesir

gerekten uzak kalan dinsiz bir delil bulamaz.
tesir

BLM
(Geen blmde zikrettiimiz) hususlar, Peygamber (sallallahu aleyve i ksmna arz olan hastalk ynnden
hi ve sellem)'m bedeninin

durumudur. Peygamberin

(sallallahu aleyhi ve sellem)

karlat hallerine gelince, biz onlar sz,

dnya ilerinde

ve itikad olarak geen yol

ve slbumuz zere kaydederiz.

Bunlardan itikad hususundaki durumu ise, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) dnya ilerinden bir eyin (yaplmas ciz olduunu veya
terkedilmesi gerektiini) sanrd, (fakat ilk bakta byle sand) ey aksine zuhur ederdi. Veyahut o i hakknda ek eder (bir tarafn da tercih
etmezdi). Veyahut bir tarafnn tercih edilmesini zanneder, sonra aksi
kard. (Bunlarn hepsi dnya ileriyle ilgili olan hususlardr). Din ileriyle ilgili olan hususlar ise byle deiidir. Nitekim Ebu Sfyan b.el-As
ve bilginlerden birok kimsenin rivayet ettikleri hads buna dellet ediyor. Rvler diyorlar ki:

Ebu A bbas A hmed b. mer, Ebu A bbas er-Raziy, Ebu A hmed b.Amruveyh, bn Sfyan, Mslim, Abdullah b.er-Rumiy, Abbas el-Anberiy,
Ahmedel-Mu'kriy, En-Nadrb. Muhammed, tkrime, Ebu en-Necaiy,
Raf' b.Hadiyc'den rivayet etmilerdir. Raf' b.Hadiyc diyor ki:
Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) Medine-i

rif ettiklerinde,

Medineliler

hurma alyorlard.

Mnevvere'ye te-

Resl-i

Ekrem

(s.a.v.)

onlara,

Ne

yapyorsunuz? buyurdu.
(ok versin diye) biz byle yapyor

Alamay terk ederseniz,

idik.

daha hayrl olur sanrm.

Bunun zerine Medineliler hurma alamay terkettiler. Bu sebebten
hurma aalar eskisinden daha az meyve verdi. Durumu Reslullah'a
sizin iin

(sallallahu aleyhi ve sellem) bildirdiler. Reslullah (sallallahu aleyhi ve

sellem) buyurdu ki:

Ben ancak bir beerim. Ben size dininizden bir ey emrettiim zaman
(bilin

onu tutunuz. Size benim re'yim

ki) ben de beerim.

siz

Enes'in rivayetinde ise,

"Siz dnya ilerinizi daha

Dier

bir rivayette

ile bir

ey emrettiim zaman

diye varid olmutur.

(Mslim rivayet etmitir; yle buyuruyor:
iyi bilirsiniz**

602

BU BAB, DNYA

LERNDEN.

Ben (sizin zannnza muhalif) zanda bulundum. Bu zanmmdan dolay beni muaheze etmeyin (618).
ton Abbas
(Bir kadna ait olan) bahedeki tahmini kssasnda
vayet ettii hadste Reslullah (saliallahu aleyhi ve sellem)

ri-

buyurmu-

tur:

ancak beerim. Size Allah'tan (vahiy olarak) konutuum eyben ancak bir beenm.
ler haktr. Size kendimden sylediim eyde ise,
(Her beer gibi) hat ederim, isabet ederim (618a).
Bu sylediklerimiz, Peygamberin (saliallahu aleyhi ve sellem) dnya
durumlaileriyle ilgili olarak kendi gryle sylediinde ve dnya
nndaki zannna gre varid olandr. Yoksa kendi ictihadiyle eriat hakknda syledii ve snnet olarak at yol hususunda syledii vard

Ben

Ve yine tbn tshak\n

rivayet ettii (hads) gibi,

Peygamber

(saliallahu

aleyhi ve sellem) vakta ki Bedir sularna uzak bir yerde konaklad, kendisine Habab b.Mmir dedi ki:
Buras Allah'n sana, konaklaman iin emrettii bir yer midir? Bu-

radan ne bir adm ileri gidebiliriz, ne de bir adm geri kalabiliriz. Yoksa
bu bir rey midir? Ve bir harb hilesi midir?
Reslullah (saliallahu aleyhi ve sellem) buyurdu:
Hayr, (Allah bana oraya konaklamam iin emretmedi.) Bilakis, o

harb hilesidir.
Habab b.Mnzir:
Buras konaklanacak yer deildir.

bir rey ve

Hemen kalk (buradan beraber

gidelim) ta ki Kurey kavmine yakn bir suyun yaknna vanp orada konaklayalm. Sonra onun ardndaki kuyularn hepsini yok edelim. Binaenaleyh biz susuz kalmayz, onlar ise (dmanlarmz) susuz kalrlar.

Bunun

zerine Reslullah (saliallahu aleyhi ve sellem):

buyurdu, onun dediini yapt (618b).

Nitekim Allah Tel buyuruyor:
hu"... Artk onlan bala ve kendilerine AHah'dan mafiret dile.
susunda fikirlerini al (mavere et)" (619).
Yine, Reslullah (saliallahu aleyhi ve sellem), (Ahzab savanda) d-

yi

bir reye iaret ettin

manlarnn bir ksm ile Medine hurmasnn te biri zerine sulh yapmak istedi, bu hususta Ensarla istiarede bulundu. Ensar kendi grlerini
Peygambere

zaman, Peygam-

(saliallahu aleyhi ve sellem) bildirdikleri

Ma

kaalehu cr'an'Mslim, Sahih. 43. KitabM-Faclail. 38. Bab. Vcubi Imlisal

(618)
da 139 (2361) 140 (2362) No.lu hadse baklmaldr.
Syt!(r.h.) Menahi, 80'de
Bezzar'm tahri ettiini
(618a) Ibn Abbas (r.a.) dan

mam

mam

mam

kaydetmitir.
(618b)

Ayrca Beyhakrmn Urve'den ve

bir

cemaatdan

Menahil, 80'de kaydetmitir.

(619) I-i Imran Sresi, yet: 159.

603

rivayeti

tahr ettiini

#
t
(r.h.)
imam
Syut
*

FA-I

ERF TERCMES

bcr (sallallahu aleyhi ve sellem) kendi grnden rc etti (620). Bu

gibi ve benzerleri olan dnya ilerindeki, o ite din ilim, itikad ve (bunlar) retmek gibi ilerde zikrettiimiz hususlarn Peygamber

aleyhi ve sellem)dcn vaki olmas cizdir. nk

bunlarn hepsinde bir noksanlk ve tenzil-i rtbeye sebep olacak bir ey
yoktur. Bunlarn hepsi insanlarn alageldii ad ilerdendir. Bunlar,
tecrbe edenler, dikkatle bunlarn zerine eilenler bilirler. Peygamber
(sallallahu aleyhi vesellem)'\n kalbi ise, Allah'a ibadet etmekle doludur.
Btn azalar ise, eriat ilimleri ile dolu, kalbi mmetinin din ve dnyev maslahatiyle smsk balanmtr. Lkin bu (yani bir iin ilk nce
sandnn hilfna kmas) dnya ilerinin bir ksmnda vaki olur. Bunun benzeri dnya ilerinde nadiren ve dnyay korumakta ve dnya
semeresinden faydalanmakta tetkik ve tahkik yolunda olan hususta da
nadiren vaki olmas cizdir. Gaflet ve aptalla yol aacak dnya ilerinin bir ounda vukubulmas ise asl caiz deildir. Tevatren rivayet
(sallallahu

edilmitir

ki,

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

dnya

ilerini,

dnya

maslahatnn en inceliini ve dnya halknn siyasetini, beeriyeti ciz

brakacak bir ekilde biliyordu. Biz bu hususa bu kitabn mucizeleri ba-

bnda

iaret ettik.

BLM
PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH/ VE SELLEM)N,
HUZURUNDA GRLEN DAVALARIN HKMLER
KONUSUNDA; HAK LE BATILI (HAKLI LE HAKSIZ)
KULLARDAN, MEMLEKET LERNDE (ISLAH EDC LE
FSAD EDCY) BLMEDEK LERNDE OLAN GRLER
Bu hususlar Peygamberin

(sallallahu aleyhi ve sellem)

u hads-i ok

gzel aklyor:

Ben

ancak

beerim. (Bana baz defa vahiy geliyor). Siz aralarnzda ekiiyorsunuz. Sonra hkm vermek iin bana geliyorsunuz. Olur
ki biriniz dierinden daha akll, zeki ve kltrl olup, gzel deliller ileri srer. Ben de iittiim szlere binaen hkm veririm. Kime kardebir

inin hakkndan bir ey (kendi reyimle) hkmeder (de durum aksi olursa)
lehine hkm verdiimden ondan hibir ey almasn. nk ona ben
cehennemden bir para kesip veririm.

El-Fakh Ebu

Hseyn b Muhammedi et-Hafz, Ebu mer,

Ebu Muhammed, Ebu Bekr, Ebu Davud, Muhammed b. Kesir, Hiam
b.Urve'den Stifyan, o da babasndan Zeynep binti mm Seleme den
el-Velid;

(620)

mam Bezzar'm Ebu Hreyre (r.a.) hadiseyi tahri ettiini mam Syl (r.h.)

80*de kaydetmi ve metnini vermitir.

604

Menahil,

PEYGAMBERN HUZURUNDA GRLEN

rivayet edilmitir. Reslullah (salla ila hu aleyhi vesellem) buyuruyor, der
ve yukardaki hadsi zikreder (621).

ZhrPnin Urve'en rivayet ettii hadste

ise

yle buyuruyor

(aley-

hisselm):

Olur
sadk

sizden biriniz, dierinden daha iyi konuur, ben de onun

olduunu (sznde) zannederim de kendi lehine hkm veririm.
ki,

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) davalarda iki ahidin ehadetini dinler, zannn galebe
taraf tercih eder ve zahire gre hkm

ald

verirdi.

Bu hkm

verirken de, Allah'n hikmetinin iktiza ettii husus-

nk eer Allah dilemi

Peygambere
(sallallahu aleyhi ve sellem) kullarnn srlarna, mmetinin ilerinde
gizlediklerine muttali klard da, onlarn davalarnda, itirafa veya
delile, veyahut yemine veyahut da bir eye benzetmeye hacet kalmadan kendi kesin ilmiyle hkm verirdi. Lkin Allah Tel Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)m mmetine, Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) btn ilerinde, davalarnda, gidiatnda ona
uymalarn emretti. Bu peygamberin btn gidiatna uymalarn Allah'n
emretmesi, eer Allah'n peygambere has olan verdii ilim ve yalnz peygamberin bilmesini tercih ettii hususlarda olmu olsayd, bu hususlarda mmetinin Peygambere (sallallahu aleyhi ve sellem) uymalar mmkn
olmazd. Kendisinden sonra mmetinden biri eriata muhalif hkm verdiinde ona bir delil gsterilemezdi. nk biz o vakit, o dava hakknda verdii hkm iin Allah'n kullarnn iinde bulunan gizli hususlardan
peygamberi tercih ederek yalnz ona bildirdii eyi bilmeyiz. nk bu
gizli olanlar mmetin bilmedii hususlardr. Bunun iin Allah Tel
er' hkmlerini kullarnn davadaki zahirlerine gre icra kld. Bu durumda peygamber ile peygamber olmayan bir ve eittir. Bu da mmetinin davalardaki hkmleri tayin etmekte, verilen hkmlerin eriata
uygun olmas ve bu davalarda verdikleri hkmler, peygamberin snlara

riayet

ederdi.

olsayd,

netinden edindikleri kesin ilim ile olma suretiyle O'na tam mnsiyle
uyulsun diye olmutur.
nk (bir eyi) amel olarak aklamak, nazari olarak aklamaktan daha fazla reticidir. Lfz tevil edenin tevilini ve birok ihtimal
ileri srmesini daha iyi kaldrr, yok eder. Peygamber (sallallahu aleyhi
vesellem)\n zahire gre hkm vermesi, hkmlerin doruluunda daha ak, insanlara aklamakta daha yararl olur. Kavgay,
icap edecek hususlar gidermekte daha ok faydal olur. Bu hususlarn
hepsine mmetinin hkimleri uyarlar, kendisinden rivayet edilene smsarlrlar, eriatnn kanunu korunur. Peygamber (sallallahu aleyhi

dmanl

sk

(621)

mam Ebu

Davud Snen. Kilabu'l-Akzye Babn f

Seleme'den tahri etmitir.

605

Kazai'l-Kaadt Iza Ahte'de

Om m

FA- ERF TERCMES

ve selfem/m

gayb

bilen

Allah'n kimseye vermedii, gayb ilme muttali

olmamas, Peygamberin nbvvetine leke getirmez, onun ismetinden bir

ip dahi koparmaz. nk kendine mahsus olan gayb ilimleri kimseye
bildirmez. Ancak peygamberlerinden istediine bildirir. Dilediine bildirir,

dilediine de bildirmez.

BLM
bakasnn

(sallallahu aleyhi ve sellem )\n y kendi ve

bildiren
ve bakasnn
veya kendi

Peygamber
lini

ahva-

yaptn

yaptn

dnyev szleri
peygamberin, kasden olsun, seh-

biz geen ksmlarda zikrettik ki,

olsun, kzven olsun, shhatli iken olsun, hasta iken olsun,
iken olsun hibir bakmdan ve her halinde szlerinde hilfise,

kzmken

mam

hakikat, yalan szn bulunmas asla mmkn deildir. nk Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) yalan sylemekten korunmutur.
Bu kendisinde yalan ve doruya ihtimali olan srf haber bakmndan
grn, i grnnn aksini
syledikleri hususlardr. Amma,
ilham eden hususlarda ise, bunlarn Peygamber (sallallahu aleyhi vesel-

lem)dcn sadr olmas cizdir. Bilhassa, dmann tedbir almamas iin

savalanndaki tedbirlerini gizli tutmas gibi maslahat kasd ile olan hususlarda. Ve yine, kendisiyle mmetinin honud olmas, sahabelerinden mzminlerin kalblerini fethetmek, onlara kar olan sevgisini tekit
etmek, onlara sevin vermek iin mmetiyle akalat ve latife yapt
gibi.

Nitekim sahabelerinden bazsna yle demitir:

Seni mutlaka deve yavrusuna bindireceim (622).
Yine Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) kocasn soran kadna;

m?

olan adam
(623) buyurmutur.
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem/n bu szlerinin hepsi dorudur. nk her deve bir dii devenin yavrusudur. Her adamn gznde
de beyazlk vardr.
Ey Allah'n elisi sen
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)z
bizle akalayorsun dedikleri zaman." Peygamber (sallallahu aleyhi ve

Hani gznde beyaz

sellem)

yle buyurdu:

Ben, aka yaparm;

(622)

mam

mam

fakat mutlaka gerei sylerim (624).

Ebu Oavud, Snen. Kiab'l-Edeb. Babu

Babu

Ma

Ma

Cae fi'l-Mizah'da Enes (r.a.) dan.

Cae fi'l-Mizah'da 1992 No.lu Enes b.

Timizi, Snen. Ebvab'l-Birri vc's-Sila.

Malik hadsini lahri elmitir.
Syti Menahil
(623) tbn Ebi'd-Dimya'mn Abdullah b. Sehmi'l-Fihrr den lahri ettiini
80'dc kaydetmitir.
Tirmiz, Snen. Ebvab'l-Birri ve's-Sla: Babu Ma Cae fi'li-Mizah'da Ebu Hreyre
(624)
TaberanPnm M'cemti'lSyt (r.h.)
(r.a.) dan 1991 No.lu metni tahri etmitir.
olduunu, Menahil
hasen
ceyyid
tahri
ettiini,
senedin
Evsat'da Ebu Hreyre ve bn mer'den
81 'de beyan etmitir.

mam

mam

mam

606

mam

PEYGAMBER'

HUZURUNDA GRLEN.

Bunlarn hepsi haber babndan olandr. Amma haber babndan olma

yp da dnya ilerinde emir ve nehiy suretinde olanlar ise hilaf- hakikat
bir ey sylemesi peygamber hakknda doru olmaz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) iinde aksini gizledii halde, birine bir eyi emretmesi veyahut nehyetmesi peygambere ciz olmaz. Peygamber
(sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor ki:

Peygamber

hain

bakl olmaz.

Nasl olur da hain

kalbli olur? (625).

Soru:

Allah Tel'nn Zeyd'in kssasndaki:

"(Ey Resulm!) hem o zaman hatrla ki, Allah'n kendisine (slm
dinini) nimet verdii senin de kendisine (klelikten azad) ihsanda bulunduunuz kimseye (Zeyd'e yle) diyordun: "Zevceni (Zeyneb'i) nikhnda tut, (onu boama). Ailah'dan kork'*. Nefsinde ise, Allah'n aa
vuraca eyi (ayet boarsa onu nikhlarm niyyetini) gizliyordun. Halbuki Allah, kendisinden saknp korkmana daha lykt. Ne zaman ki
Zeyd, o kadndan iliiini kesti, biz onu sana zevce yaptk ki, evltlklarn, ilikilerini kestikleri zevcelerini nikhlamakta m'minlere bir gnah olmasn. Allah'n emri yerine getirilmitir" (626), beyan buyurduu
yet-i kerimenin mns nedir?
Cevap:
Bil ki, (ey okuyucu!) Allah sana ihsan etsin. Sakn Peygamber (sah
lallahu aleyhi ve sellemfm bu yetin zahir ifadesinden (anlalan husustan) ber olduuna ve bir ksm mfessirlerin zikrettikleri gibi, Zeyd'in
yle

ise

karsn boamasn istedii

heye dme. Bu konuda en

halde,

ona karn

boama dediine dair p-

dom Olan mfessirlerin Ali b.

Hseyn

(ra-

dyallahu anhjden rivayet ettikleri husustur. (yle rivayet etmiti):

Gerekten, Allah Tel Peygamberine (sallallahu aleyhi ve sellem)
Zeyneb'in ileride kendi zevcelerinden biri olacan bildirmi idi. Vakta
ki Zeyd, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) kars Zeyneb'i ik-

Peygamber (aleyhisselm) ona:

"Zevceni (Zeyneb'i) nikhnda tut, (onu boama) Allah'tan kork"

yet etti,

buyurdu.
Allah'n ileride Zeyneb'i nikhlayaca hususunda kendisine bildirdiini nefsinde gizli tuttu. Halbuki Allah, bunu, Zeyd'in Zeyneb'i boamas ve peygamberin onu nikhlamas ile aa vuracakt.
Bunun benzerini Zhr'den Amr b.Faid rivyet etmitir. Diyor ki:
(627),

(625)

mam Ebu

Oavmi, Sincn. Kitabtf 1-Hudud: Babu'l-Hkmi

okkan' &ai\ lahri elmillr.

(626) Ahzab Sresi, yc: 37.
(627) Ibn Ebi Hat em' m Hem l-Huseyn den tahri ettiini
detmitir.

fi

men Iredde'de Said b. Ebi

607

mam Siiyli{r.h.) Menahil 81 'de kay-

FA-I

ERF TERCMES _

Cebrail (aleyhisselm) gelip, Peygamber (sal'lal'la hu aleyhi ve seliem)c

bildirdi ki, Allah muhakkak kendisine Zeyneb binti Cah' nikhlayaPeygamber (sallallahu aleyhi ve sellemjin iinde gizli tuttucaktr.

te

u da budur. Mfessirlerin Aliah Tel'nn;

"Allah'n emri yerine getirilmitir/'

melindeki yetin bu ksmna, Zeyneb'le evlenmen elbette tahakkuk edecektir, diye tefsir etmeleri bunu doruluyor.
Aliah Tel'nn Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemjin Zeyneb
ile olan hususu, Peygamber (aleyhisselm )n Zeyneb'le evlenmesinden
dellet ediyor ki,

Peygamber (aleyhisselm)m

iinde gizli

tuttuu ey,

Allah'n kendisine bildirdiidir.

Aliah Tel'nn bu kssa hakkndaki:
"Allah'n peygamber iin taksim ve takdir ettii eyde (Zeyneb'i kendisine hell klmakta) peygambere hibir vebal yoktur. Bundan nce geen peygamberler hakknda da Allah'n snneti (kanunu) byledir.
Allah'n emri gereklemi bir hkm bulunuyor" (628),
sz dellet ediyor ki, bu ite Peygamber (aleyhisselm)m hibir vebali
yoktur.

Taber diyor
enlere hell

ki:

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellemjden

nce ge-

klm olduu ilerden aynsn peygamberin ilemesiyle Allah

O'na gnah yazmaz. Bu hususta Allah buyuruyor ki:

"te bundan evvel geen mnafklar hakkndaki Allah'n (azab) kanunu byledir. Allah'n kanununu deitirmeye asla imkn bulamazsn
(629).

ksmn

(Bu yet-i kerimedeki "bundan evvel geenlerin"

bundan evvel geen peygamberler diye mnlandrd iin musannif yle tefsir
ediyor): yani, peygamberlerden daha evvel gelenlere, hell klnan hususlarda.

Eer Peygamber (sallallahu aleyhi vesel/em)\n

iinde gizledii husus,

Katde'nin rivayet etmi olduu hadste zikredildii gibi, Peygamber

(aleyhisselm)m Zeyneb'i grd zaman houna gittiini ve onunla evlenmek niyetine girip Zeyd'in Onu boamasn istedii doru ise, bunda
ok byk bir vebal olurdu. Dnya hayatnn zinetinden nehy olunduiin kendisine yaramayan eye gz dikmi olurdu. Ve bu, peygamberlerin vasflanmadklar ve rza gstermedikleri mezmum olan hasedin
t kendisi olurdu. Nasl olur da peygamberlerin efendisinden bu i sa-

dr

olur?

Kueyr diyor ki: Bu (yani peygamberin kalbine onunla evlenme sevdas dmesi ve Zeyd'in onu boamasn istemedi) sz syleyen iin b-

(628)

Ahzab

Sresi, yet: 38. (629)

Ahzab

Sresi, yel: 62.

608

PEYGAMBERN HUZURUNDA GRLEN

yk bir crettir. Peygamber (sallallahu aleyhi ve selle m) ve O'mn
stnl hakkndaki bilgisinin azldr. Nasl olur da "Zeyneb'i grd ve houna gitti" denir ki, Zeyneb, Peygamberin (sallallahu aleyhi
vesellem) halasnn kzdr. Onu Peygamber (aleyhisselm) kklnden beri devaml olarak gryordu. Zeyneb'le evlenmezden evvel kadnlar Peygamber (aley hisse lm)dan kanp gizlenmez lerdi. Zeyneb'le
evlenmesi,

duunu

oulluunun boam olduu kadn almann

beyan etmek

"Muhammed

iindir.

ciz ve helal ol-

Nitekim Allah Tel buyuruyor

(aleyhissalt vesselm, sizden

olma Zeyd

gibi)

lerinizden hibirinin babas deildir; fakat

Allah'n Resul ve
berlerin sonuncusudur. Allah her eyi bilendir" (630).

Ne zaman

ki:

erkek-

peygam-

Zeyd, o kadndan iliiini kesti, biz onu sana zevce

yaptk ki, oulluklarn ilikilerini kestikleri zevcelerini nikhlamakta mzminlere bir gnah olmasn../* (631).
"...

ki

Ayn gr bn Furek'len nakledilmitir. Ebu el-Leys es-Semerkand

diyor

ki,

eer yle

Peygamber

bir soru varid olursa:

(sallallahu aleyhi ve sellem)n t Zeyd'e zevcesini

da tutmasn (onu

boamamasn)

nikhn
emretmesinde ne fayda vardr?

Cevap:
Gerekten Allah (cette cellhu) Peygamberine (sallallahu aleyhi ve
sel/em) Zeyneb'in (er ge) kendi zevcesi olacan bildirdi. Peygamber
(sallallahu aleyhi vesellem) Zeyd'e karsn boamasn yasaklad. nk Zeyd'le karsnn arasnda lfet yoktu. Allah Tel *nn kendisine
bildirdiini peygamber gizli tuttu. Zeyd, Zeyneb'i
vakit, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) insanlarn olunun kars ile evlendi demesinden korktu. Bunun zerine Allah Tel mmetine byle

boad

mbah

olsun diye Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)c

Zeyneb'i nikhlamasn emretti. Nitekim Allah (cel/e cellhu) buyuruizdivalar

yor:

"Ne zaman
tk

ki

Zeyd, o kadndan iliiini

oulluklann ilikilerini kestikleri

minlere bir gnah olmasn" (632).
ki,

kesti, biz

zevcelerini

onu sana zevce yapnikhlamakta m'-

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)m Zeyd'e karsn

onu
tutmas,
boamamasn emretmesi, nefsinin neva ve hevesini reddetmek, ehev isteini kesmek iin idi. Bu sz, Peygamber (sallallahu
aleyhi vesellem)e Zeyneb'i anszn grdn ve onun gzellii houna
Denilir ki,

(630)

Ahzab

Sresi, yet: 40. (631)

Ahzab

Sresi, yet: 37. (632)

600

Ahzab

Sresi, yet: 37.

ifa-i erif: 39

FA- ERF TERCMES

grdmz zaman ancak muteber olur. Bu gibisi (yani
anszn grp hoa gitmek) inkr olunmaz. nk dem olu gzeli
grd zaman ona meyletme, ondan holanma tabiatnda yaratlmtr.
Anszn bak ise balanmtr. Sonra Peygamber (aleyhisselm)
gittiini ciz

O'nu grmekten nefsinin isteini kesmitir. Zeyd'e de onu boamayp

tutmasn emretmitir. Bu hususta inkr edilecekler ancak baz mfessirlerin kssada ziyade olarak zikrettikleri szlerdir. Bu konuda evl ve
itimad

edilecek

olan

Ali

b.Hseyn'den

ettiimiz ve esAta'nn gr de byle-

rivayet

Semerkand'nin rivayet ettii husustur ki, bn

dir. Kaad el-Kueyr de bunu dorulayp gzel grmtr.
Ebu Bekr b.Furek, bu sze itimad ederek diyor ki: bn Furek'in itimad ettii husus mfessirlerden ehi-i tahkikin verdii mndr. bn Furek de, Peygamber (sal'la ila hu aleyhi ve sellem) bu konuda iindekinin
aksi olan eyi aklamaktan mnezzehtir. Allah Tel O'nu:
"Allah'n peygamber iin taksim ve takdir ettii eyde peygambere
hibir vebal yoktur" sz ile bu husustan beri ve mnezzeh klmtr
diyor.

bn

Furek (devamla) diyor ki:

Bunu kim Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) (yapt diye) zan ederse o kimse ak bir hata yapmtr. yet-i kerimedeki korkunun mns, utanmaktr. Yani; insanlarn olunun zevcesiyle evlendi demelerinden
hay ediyordu. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'m insanlardan
hay etmesi ise, mnafklarn, Yahudilerin, oullarn kt haber yaymalar ve oullarn zevceleriyle nikhlanmay nehyettikten sonra, kendi olunun
zevcesiyle evlendi diye sz yayarak Mslmanlarn arasna fitne ve fesad sokmalarndan korkuyordu. Allah Tel, bunun iin Peygamber
(sallallahu aleyhi vese/lem)e sitem etti ve kendisine oulluunun zevcesini (ilikisini kestikten sonra) nikhlamasn hell
hususta insanlarn szlerine iltifat etmesinden O'nu uzaklatrd. Nitekim Allah,

kld

Tahrm

sresinin (birinci yetinde):

"Ey Peygamber!

Zevcelerinin gnl

kldn

rzasn

hell
niin haram edersin" sz
ettii iin kendisine sitem etmitir.

ile

arayarak Allah'n sana

zevcelerinin

rzasna

riayet

Allah Tel' nn buradaki:

nsanlardan da (bifhususta) korkuyordun. Halbuki O, kendisinden korkmana daha lyktr" sz de byledir.

Hasan Basr ve Hz. ie'den (radyallahu anh) rivyet edilmitir:
"...

"Eer Peygamber (sallallahu aleyhi

ve sellem) vahiyden bir

ey gizle-

mi

olsayd bu yet-i kerimeyi gizlerdi. nk bu yette kendisine olan

sitem ve iinde gizledii eyin aklanmas vardr" (633).
(633)

imam

Tirmizl, Snen.

Ebvabu Tcfsir'l-Kur'n Tcfsir SuretU'l-Ahzab'd 3205 No

610

ile//?.

PEYGAMBERN HUZURUNDA GRLEN

BLM
Soru:

Peygamber (saaUahu aleyhi ve sei/emjin tm ahvalindeki btn szlerinde hilf- hakikat konumaktan masum olduu sabit olmutur. Peygamber (aleyhisseim)m btn szlerinde kendisinden yalan sadr olmas
kasdi olsun, sehven olsun, hasta iken, iyi iken, ciddi ve aka konumalarnda, fkeli iken ve fkesiz iken pheli konumas vaki deildir. Fakat u, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem/m vasiyyeti hakknda
rivayet edilen hads-i erifin mns nedir?
Bize hadsi,
e-ehid Ebu /i,
el- Velid,

Kad

hammed, Ebu'l-Heysem,

Kad
Ebu Zer, Ebu MuEbu-shak Muhammed b. Yusuf, Muhammed

smail, Ali b. Abdullah, Abdurrezzak b. Hemmam, Ma'mer, Ez-Zhrit

Ubeydullah b.Abdullah,
Abbas'tan rivayet etmilerdir. Diyor ki:
Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem/n eceli yaklat vakit, evde (akraba ve ashabndan) adamlar var iken yle buyurdu:
Geliniz, ben size yle bir kitap yazaym ki, onunla amel ettikten
sonra asla saptmazsnz.
Bunun zerine (evde bulunanlardan) bir
(ki o mer'dir) dedi
b.

bn

ksm

ki:

Gerekten Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemje

mtr.

(Yani, bizde Allah'n kitab vardr.

Bir rivayette ise

Peygamber

ar galebe al-

bize kfidir).

(sallallahu aleyhi ve sellem)

yle buyur-

du:

Yanma geliniz.

Size yle bir kitap

yazaym

ki,

benden sonra ebe-

diyyen saptmazsnz.
Evde bulunanlar mnakaaya tututular, dediler ki: O'na Peygamber (aleyhisselm)^ ne oldu, yoksa sayklyor mu? Gerei renmek iin
kendisinden sorunuz. Bunun zerine Peygamber (aleyhisselm) yle buyurdu:
Beni braknz. Zira benim bulunduum o ey (Rabbimi murakabe
etmem, kalbimi kontrolde bulunmam sizin mnakaa etmenizden) da-

ha hayrldr.
Hads-i erifin rivayetindeki baz yolda yle varid olmutur: (lerinden biri dedi ki): Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) hi sayklar

m?

Peygamber (aleyhisselm) sayklad m? Dier bir rivayette de Peygamber (aleyhisselm) terkolundu mu? diye varid olmutur. Hads-i erifin geli yollarnn bazsnda yle varid olmutur: Bunun
zerine Hz. mer yle dedi:
Gereklen Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in ars iddetlendi, hastal arlat. Bizim yanmzda Allah'n kitab vardr ki, O
Bir rivayette de

611

FA- ERF TERCMES

bize kfidir.

(Konuma sesleri

muyordu). Bunun

yle
zerine, (ekilin

oald

kimin ne dedii belli olyanmdan) buyurdu (aleyhisselm).

ki,

Bir rivayette de, evde bulunanlar ihtilf ettiler.

ksm;

baladlar. Onlardan bir

Peygamber

Aralarnda mnakaaya

(sallailahu aleyhi ve sellem) bir ktip getirin.

Hz. mer'in syledii

Cevap:

Peygamber

gibi sylyordu.

erf hakknda diyorlar ki:

Peygamber (sallailahu aleyhi ve sellem) (bedenine rz olacak) hastalklardan dolay iddetli sanclarn ve baygnlk gelmesinden, bedeninin
zahirine buna benzer hususlarn rz olmasndan masum deildir. Pey(Ehl-i snnet)

gamber

imamlarmz bu

hads-i

(sallailahu aleyhi ve sellem)

ar hasta iken, mucizesini yerecek,

fesada gtrecek sayklamaktan, noksan ve apk -sapk konumaktan masumdur. Buna gre hadsi "HECERE" diye rivayet edenin
rivayeti doru deildir. nk bunun mns sayklamaktr. Saykladvakit "HECERE-HECREN" denir. Sylenmesi irkin grlen bir sz
denir. Bu hadsin rivayetinsyledii vakit de "EHCERE
de en doru ve evl olan yazlmasn (birey yazmaya ihtiya yoktur) di-

eriatn

HCREN"

yenlerin

szlerine

gre

istifham

hemzesiyle

"E'HECERE"

yani,

(sayklamadm anlamna)

olarak rivayet edilendir.

Zhr'nin hadsini rivayet ettikleri gibi, bu hadsin rivayetinden alp
ettiimiz rivayetimiz de byledir. (Yani istifham hemzesiyle

"E'HECERE" diyedir).
Muhammed b. Selm 'n tbn

Uyeyne 'den

zabt,

bakasnn

tabndaki kendi hatt

ile

rivayet ettii, El-Asl'nin kirivayeti de bu isnad yolu ile

Uyeyne'mn rivayetinden
olmak zere Mslim'den ve bakasndan rivayet ettik. stifham hemzesinin hazfiyle "HECERE" diye rivayet edenin rivayeti bunun (yani istifham hemzesiyle rivayet edilene) hamlolunur. Veyahut yle denir: Bu
szleri yani; sayklad veya sayklamad m? diyen kimse, Peygamber
rivayet edilmitir. Yine biz

bu

(sallailahu aleyhi ve sellem)'\n

hadsi,

Sfyan

durumunun

b.

ar olduunu mahede et-

ar ve iddetli

sanclara tutulmasndan dehete dt. nk o an

aralarndaki mnakaadan dolay, peygamberin yazma isteine uyup
uyulmamas konusunun ehemmiyetine binaen bu sz syleyen ne dediini bilemiyordu, hatt bu sz syleyen kendi azndan kan szn farknda bile deildi. Bunun iin sayklama veya kt konumay
hasifade eden kelimeleri Peygamber (sallailahu aleyhi vesellem)m
tal yerinde kulland. Yoksa bunu syleyen Peygamber (aleyhisselm)m
sayklayacana veya kt konuacana asla inanmaz ve ihtimal vermez. Nitekim onlar korkmay korunmasna hamlettiler.
ti,

ar

612

PEYGAMBERN HUZURUNDA GRLEN

Allah seni nsanlardan koruyacaktr. phe yok
topluluuna muvaffakyyet vermeyecektir (634).

"...
ler

"E'HCREN"

ki Allah, kfir-

sayklama m?)

diye hadsin rivayet edilmesine gelince ki, bu Ebu shak el-MstemlT'nin Sahih-i BuharFdeki rivayetidir.
da Kuteybe'mn rivayetinden, tbn Abbas (radyaUahu
(yani;

anhma)dan, tbn Cbeyr'n rivayetidir. Bu rivayet Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)m yannda ihtilfa den, bir ksmnn, dier bir
ksmna syledikleri szdr. Yani; Peygamber (sallallahu aleyhi vesel-

yannda

kt, irkin sylyorsunuz.

Bilginler bu hads-i erifin mns hakknda ihtilf ettiler. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)m onlara, kendisine krtas getirmelerini
emrettikten sonra nasl ihtilf ederler?
diyor ki: Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)m
Bilginlerin bir
emirlerinin vacip olmas, mendup olmas veyahut mubah olmas karinelerle anlalr. Belki, (evde bulunanlarn) bir ksmna, Peygamber
(aleyhisselm)\r\ szlerinin delletinden anladklar husus zahir olmutur ki, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemfva buyurduu kesin bir
emir deildi. Bilkis, yle bir emir idi ki, onlarn ihtiyarna brakmt.
lem)\n

ksm

ksm ise bunu anlamadlar da.

Peygambere (sallallahu aleyhi ve sellem) bu hususu sorup renin dediler. Vakta ki onlar aralarnda ihtilf ettiler (bir eyde karar klamadlar) Peygamber
(aleyhisselm) emrinden vazgeti. nk bu emri kesin deildi. (nk kesin bir emir olsayd Peygamber (aleyhisselm) onu terketmezdi.)
Hz. mer (radyaUahu anhjn reyini doru grmeleri de (peygamber de
dahil olmak zere) peygamberin emrini terketmesine sebeb olmutur.
Sonra bu bilginler dediler ki: Hz. mer (radyaUahu anh)m bu iten
kanmas, ya o halde iken kitab yazdrmasn zerine almasndan kendisi zahmet ve meakkat ekeceinden korkmasndan idi. Nitekim Hz.
mer (radyaUahu anh):
Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) hastal arlast, demitir.
Veyahut da Hz. mer (radyaUahu anh) Peygamber (sallallahu aleyhi
ve sellem)\T\, mmetinin yerine getirmekten ciz kalaca ve bylece emirlerine muhalefet etmek suretiyle gnaha urayacaklar hkmleri yazmaktan korktuu iin. Hz. mer, bu ilerde mmet iin daha uygun
olan eyin, itihadn geni tutulmas, maksadn aklanmas iin geni
dnlmesi ve doruyu talep olduunu gryordu. Bylece itihadnda isabet eden de, hata yapan da sevap alm olur diyordu. (tihadnda
isabet edene iki, hata edene bir sevap yazlr). Hz. mer (radyaUahu
anh) dinin esaslarnn teesss edip eriatn tekarrur ettiini biliyordu.
(Evde bulunanlarn)

bir

Ve Allah Tel buyurmutur

(634)

M ide

ki:

Sresi, yel: 67.

613

ERF TERCMES

FA-f
"...Bugn sizin

iin dininizi

kemle erdlrdlm, zerinizdeki

ni

meti-

mi tamamladm ve size din olarak 'slm'" setim (635).

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sel/em) de yle buyuruyor:
Ben size Allah'n kitabn, ehl- beytimi vasiyyet ediyorum (636).
Hz. mer (radyaliahu anh)m "Bize Allah 'n kitab kfidir" sz bu

hususta kendisiyle

gamber

mnakaa edenin

szlerini reddetmektir.

Yoksa Pey-

szn reddetmek deildir.

(radyaliahu anh), Peygamberin (sal-

(sallallahu aleyhi ve sellemjin

Rivayet ediliyor ki, Hz. mer

lallahu aleyhi ve sellem) evinde yazlanlar, mnafklara ve kalbleri has-

geree uymayan szlerle iftirada bulunmalarndan endie ediyordu.

Baka bir rivayette de yle deniliyor:
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemjin (evinde bulunanlara) geliniz demesi, onlarla mavere etmek ve bu hususta ittifak
ederler,
yoksa ihtilaf
ederler diye imtihan etmek iin idi. Vakta ki aralarnda
ihtilaf vukubuldu, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) de sznden
Ali'ye) vasiyyet etti dedikleri gibi

vazgei verdi.

Dier bir zmre

knda diyorlar ki:

bilginler

de

zikri

geen hads-i erifin

mns

hak-

Gerekte hads-i erifin mns, udur: Bu kitab yazma hususunda

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) (onlarn isteklerine) cevap veriyordu. Yoksa ilk nce kendisi bunu emretmi deildi. Bilkis, sahabelerinden bazs bunun yazlmasn istedi de onlarn isteklerine cevap verdi.
Sahabelerinden bazs ise Hz. mer (radyaliahu anhjin zikrettiimiz grnden dolay vasyyetin yazlmasn ho karlamadlar. (Aralarnda
ihtilaf knca bu vasiyyet yazlma iinden vaz geildi).
Bu kssa hakknda, Abbas (radyaliahu anh)m Ali'ye syledii, "
Haydi bizimle gel. Reslullaha (sallallahu aleyhi ve sellem) gidelim. Eer
kendisinden sonra hilafet ii bize tahsis edilmi ise, bunu renmi oluruz. (Sonra bize kimse kar kamaz)*' sz ve Hz. Ali'nin bunu iyi
kar lamay p amucas Abbas'a dedii:
"Allah'a yemin ederim ki ben gitmem." (637) sz ile delil getiriyor-

lar.

Ve yine Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellemjir

"Beni brakn. nk benim iinde

evirip, ahirete

ynelmem) bu

bulunduum ey (dnyadan yz
yazmay terk edip, sizi Allah'n

vasiyyeti

(635) Mide Sresi, yet: 3.

(636) /man Taberan. muhtelif tariklerden rivayeti tahri ettiini
Syt Menahil Shf.
81 'de kaydetmitir.
Buhar, Sahih. Kitabu'l-Megar, Babu Maraz'n-Nebiyyi (s.a.v.) de tbn Abbas (r.a.)
(637)
dan tahri etmitir.

mam

mam

614

PEYGAMBERN HUZURUNDA GRLEN

kitab le

babaa brakmak ve benden istediinizi, benden istememeniz

daha hayrldr" sz ile de delil getirdiler.

Peygamberden (sallallahu aleyhi ve sellem) yazlmas

istenen husus

kendisinden sonraki hilafet ii ve hilafet iinin tayin edilmesi

olduu da

rivayet edilmektedir.

BLM
Soru:

hads-i erifin mYine Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem/m

ns nedir ki, onu bize, Fakih Ebu Muhammed el-Hueni, Ebu Ali etTaberi, Abdlgafir el-Farisi, Ebu Ahmed el-Culd, brahim b.Sfyan,
Mslim b.el-Haccac, Kuteybe, Leys, Saidb.Ebu Said, Salim Mevla enNasriyyin'cn rivayet etmitir. Diyor ki: Ben, Ebu Hreyre'nm, Peygamber (aleyhisselm)dan yle buyurduunu iittim dediini iittim:
Ey Allah'm! Muhammed phesiz beerdir. Beer fkelendii gibi, o da fkelenir. Ben senden sz aldm. Muhakkak sen szn yerine
getirirsin. Hangi m 'mine ben eziyet ettim ise, veya O'na kt sz syiedimse, veyahut kendisine sopa vurdumsa (elimle veya emrimle) bunlar O'nun iin (gnahlarna) kefaret kl. Onlar kyamet gn sana
yaklamaya sebeb olacak ibadet kl (638).

Bir rivayette de;

"Herhangi

birisine

Bir rivayette

"O

kimse

beddua ettim ise" diye varid olmutur.

ise:

o bedduaya mstahak deildi." diye gelmitir.

Daha baka bir rivayette de yle varid olmutur:
Mslmanlardan herhangi bir adama, kt sz syledimse, veyahut ona l'net ettim ise, veyahut da (had iin) ona sopa vurdum (veya
vurdurdum ise), bunlar onun gnahlannn temizlenmesine vesile, O'na
rahmet ve sana yaklamas iin sebeb kl (639).
(Bu eitli ekilde rivayet edilen hads-i erifin mns nedir?) ve nasl
ki

doru olur, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\n

mstahak
olmayan kimseye la'net etmesi. Kt sze mstahak olmayan kt sz
sylemesi, veyahut mstahak olmayan kimseye sopa vurmas. Bu zikredilenlerden Peygamber (aleyh isselm) masum olduu halde fkeli iken bu
gibi eyleri nasl yapard?

imam Mslim,

la' nete

Babu Men La'enehu'n-Nebiyy (s.a.v.)

de 88 (2600) Hz. ise'den, 89 (260D-2602. 90 (2601) Ebu Hrvyre 91 (...) de yine ondan olmak zere
(638)

Sahih. 45. Kitab'l-Birri ve's-Sla. 25.

lahri etmitir.

(639) 638 *de gsterilen yerlere

baklmaldr.

615

FA-I

ERF TERCMES

Cevap:
okuyucu!) Allah kalbine genilik versin Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\n "O, ona layk deildi" sznn mns; senin katnda gerek hkm bakmndan O buna layk deildi. nk
Peygamber (sal lallahu aleyhi vesellemfm hkm zahire idi. Nitekim PeyBil ki (ey

gamber

(aleyh isselm):

('Biz zahire

hkmederiz. Gizli olanlann

hkmn Allah

verir.") bu-

yurmutur.

Peygamber (aleyh isselm)m hkmleri zannnn galebe ald tarafa idi.) Peygamber (aleyhisselm)n
katnda zahiri durum neyi iktiza etti ise onunla hkmetti. Ya ona (suunun gerei olarak) sopa vurdurdu veya kt sz sylemekle onu terbiye etti veyahut da ona la 'net etti. Sonra Peygamber (aleyhisselm)
Allah'n kendisini vasfettii, m'minlere rahmeti, mmetine efkatinden ve kendisine beddua ettii kimsenin hakkndaki bedduasn Allah'n kabul buyurmasndan ekindii iin dua etmitir; Allah'n peygamberin
bedduasn ve la'netini onun iin rahmet klmasn istemitir. te Peygamber (aleyhisselm)m:
"O beddua ettiim buna mstahak deildi." sznn mns budur.
Yoksa fke ve cannn sklmas Peygamber (sallallahu aleyhi ve selem>i Mslmanlardan mstahak olmayan kimseye bu gibi ileri yapmakla klmeye sevk etmedi. Bu hads-i erife verilecek en doru mn

Ve zikrettiimiz hikmete binaen

(ki,

budur.

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem/m:

"Beer fkelendii gibi ben de fkelenirim" sznden, fke, peygamberi yapmas gerekmedii eyi yapmaya evketti diye anlalmaz.
Bilkis u mnnn murad edilmesi cizdir: Peygamber, Allah iin fkelendi ki, ona kt sz sylemek ve la 'net etmek suretiyle cezalansuun
drmaya evketti. Ve o fke tahamml edilen cinsten idi.

balanmas
mas

ile

Veyahut su, kendisinden dolay cezalandrlkendisinin balanmas arasnda muhayyer braklan husustan

da

ciz idi.

idi.

Peygamber (aleyhisselm)u\ cezalandrd kimseye dua etmesi, efkatini izhar etme yerine kullanlmas, mmetine Allah'n hududuna tecavz etmekten korkmalar ve ekinmelerini retmek iin olduu
ihtimali de vardr, fkesinden burada yapt bedduasndan varid olan
husus ve bundan baka birok yerlerdeki beddualara, kesin olarak ceza
vermeyi kasd etmediine ve buna azimli olmadna hamledilir. Hatt
Peygamber (aieyhisselmjan, fkesiz iken de Araplarn detlerine gre byle beddualar sadr olurdu. Bu beddualardan kabul olunmak murad edilmezdi. Nitekim Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), (birok
sahabeye) yle buyurur idi:

616

PEYGAMBER' t N HUZURUNDA GRLEN

Zarara ura, Allah karnm doyurmasn, Allah boazna sanc, vcuduna hastalk versin (1) (640).
Peygamber (aleyhisselmjm bunlardan baka birok beddualar

ol-

duu

rivayet edilir.
Birok hads-i erifte

tur ki,

O,

Peygamber (aleyhisselm)m sfat

varid

hibir kt ve irkin sz sylemezdi. (Hibir kt

olmu-

i yapma-

btn sz ve ileri iyi ve gzel idi).

Enes (radyallahu anh) diyor ki:
ve yaramaz sz
Peygamber (sal lalla hu aleyhi ve seliem), (kt,
sylemezdi. La'net etmezdi. Bizden birine fkelendii vakit:
Ona ne oluyor? Aln topraa desin (641), buyurur idi.
Hads-i erif bu mnya hamlolunur. Sonra (bunlarn hepsiyle beraber) Peygamber {al la ila hu aleyhi ve seliem), bu gibi beddualarn Allah
katnda kabul olunmasndan korktu da, geen hadste zikredildii gibi,
Rabbisinden, bedduasnn, beddua ettii kimse hakknda gnahlardan
temizlemeye vesile ve rahmet klmas hususunda sz ald. Ve peygamgibi. Bilkis

ar

hakknda yapt bedduann kabul olmasndan, Peygamber (aleyhisselmjm la'netinden dolay Allah korkusunu anlamas neticesi ona
berin

rahmet olur.
Bu (dua) Peygamber (aleyh isselmjdan, er'a uygun olarak (suundan dolay) hak ettii, sopay vurduu veya kt sz syledii veyahut
la'net ettii kimse iin bu hususlar gnahna kefaret klmasn ve iledii suun balanmasn da istemi olur. Bylece dnyada kendisine
verilen ceza afv ve mafret olmasna sebeb olur. Nitekim baka bir hads-i
erifte varid olmutur:
Allah'a hibir eyi ortak komamak, hrszlk yapmamak, zina yapmamak, birbirinizin yzne kar ve arkasndan iftira etmek iin bhtan yapmamak, maruf olan da bana isyan etmemek zere biat ediniz.
Kim sznde durursa onun ecrini, sevabn Allah verir. Kim bunlardan
bir ey iler de dnyada onun cezasn grrse, o ceza kendisine kefflret
ye's ve mitsizlik gelmemesi iin bir ltuf ve

olur (642).
() Peygamber (akyhissvlm) Muaviye'yi (r.a.) arr yanna. Yemek yedii haber verilir kendisine. Tekrar arr, ickrar yemek yedii haber verilince faleyhisselm), "Allah karnn
doyurmasn" buyurduu da rivayet edilir (Mtercim).
(640)

mam

Mslim, Sahih. 45.

Kitabi.'l-Birri

vcVSla.

25.

ahu

aanch. n-Ncbivyiin'de 96

(2604) No.lu melni Ibn Ahbas (r.a.) dan lahri ctmilir.

(641) Buhar, Sahih; Kitabtt'I-Edch, .17. Bab l.em Yekni'n-Nebiyy (sallallahu aleyhi ve sel
/em) Fahien ve l Mtcfahhicn'de Enes (r.a.) dan lahri ctmilir.
(642) imam Buhar, Sahih. Kitabu'l-ivman; Babu "Haddescna Ebu'l-Ycman..." Ehu IdrisAiz'Mslim, Sahih. 29. Kitab'l-Htdd; 10.
llah b. Abdullah tarikiyle rivayeti taline etmitir,
BahTI-Hudd "Kcffartn li Ehliha" da 41 (1709) No.l hadsi yine ayn tarikle tahric etmi$lir.
Trmiz. Snen; Kitab'l-Hudd; 12. Bab MaCac "Inne'l-Hudde keffartn li Ehliha"
Ibn Mce, Snen 20. Kitab'l-Hudd;
da 1439 No.l metni vineayn ravden tahric etmitir.
7tariki ile Ubarle b. Smi (r.a.) dan.
No.l
metni
></<
nbu'l-Haddi
KcNarStn'dc
2603
33.
Nesai. Snen. Kilab'l-Bcy'at "El-Bcy'al
2604 No.lu. Hz. /I// (r.a.) dan tahri etmitir.

mam

mam

mam

Eh

mam

Alc'I-Cihad" da B/harfu'n

rivayet. tariki

ile

ayn

617

metni tahric etmitir.

/FA-1

ERF TERCMES

Soru:
Ziibeyr (radtyallahu anhf'm hadsinin, Peygamber (sallatlahu aleyhi
vese/lem)'m, Harre'nin (643) su ark hakknda bir Ensar'la mnakaa
ettii zaman Zbeyr'e:

"Ey

Ziibeyr, su

topuklarna ulancaya kadar baheni sula", dedi.

Bunun zerine Ensar "O, halann olu olduu iin (byle dedin)" deyince Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'m yznn rengi deiti.
Sonra Zbeyr'e yle buyurdu:
Ey Ziibeyr, (baheni) sula. Sonra suyu baka tarafa akmaktan engelle. Ta ki su bahenin duvarlarna ulasn... (zm kkleri tam mnsiyte

sulanncaya dek)

(644).

Cevap:
Gerekten Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), bu davada kendisinden bir Mslmann kalbine phe dmesine vesile olacak bir iin
vaki olmasndan mnezzehtir. Lakin Peygamber (aleyhisselm), her iki
tarafn faydasn gzeterek ve sulh olsun diye ilk nce Zbeyr (radtyallahu anh)'e baz hakkndan vazgemesi ricasnda bulundu. Dier taraf
vakta ki buna raz olmayp hkm verilmesine srar ederek sylenmesi
gerekmeyen sz syleyince, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Zbeyr'e tam hakkn verdi. Bunun iin Buhar bu hadse bir bab tahsis
ederek yle dedi:

"Hkim sulha

iaret ettii zaman davaclardan biri kabul etmezse,

hkim (kabul etmeyenin) aleyhine hkm verir". Buhari hadsinin sonunda yle zikretti: O takdirde Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)
Zbeyr (radyallahu anh)'in tam hakkn verdi.

Mslmanlar (Zbeyr'in Ensar'la olan bu davasn aklayan) bu hadsi bu davaya benzeyen davada esas olarak kabul ettiler.
Yine bu hads-i erif, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)m fkeli
halinde iken, fkesiz halinde iken btn ilediklerine uyulmas gerekti-

ine

dellet ediyor.

Ve yine Peygamber

ne kadar hkimin fkeli iken

(sallallahu aleyhi ve sellem) her

hkm

vermesini yasaklad ise de. Peygamber (aleyhisselm) kendisi her iki halde de korunmu olduu zaman
onun fkeli iken, fkesiz iken hkm vermesi birdir. Bu hususta Peygamber (aleyhisselm)n fkelenmesi kendisi iin deil, srf Allah iin
idi. Nitekim sahih olan hadste varid olmutur.

(643) Medine'de bir yerdir.

(644) Tahrici 499 No.lu lahritc gevti. oraya bakla.

618


PEYGAMBERN HUZURUNDA GRLEN
(radyallahu anhymn, Peygamber (sal lalla hu aleyhi ve setten ksas istemesi de byledir. Yani, Peygamber (sallallahu aleyhi
ve sellem)in Ukkae (radyallahu anh)'ye vurmas fkesinin kendisini
buna sevk etmesiyle kasden vukubulmamtr. Hatta hads-i erifin kendisinde vaki olmutur ki, Ukkae (radyallahu anh) Peygamber (sallal'*
Bana s ile vurdun. Fakat bana kasden mi
lahu aleyhi ve sellem)e:
vurdun, yoksa deveye vurmak
istedin? bilmiyorum." dedi. Bunun
zerine Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) Ukkae'ye yle buyurdu:
Ey Ukke! Resluliah (sallallahu aleyhi ve sellem)m, saha kasden
vurmasndan seni Allah'n hfzna havale ederim (645).
Peygamber (sallallahu aleyhi ve seliem)m bir kyl Arap'tan kendisinden ksas yapmasn istedii zaman, kyl Arab'n Peygamber (aleydediini beyan eden dier hads de
hisselm)*, "Seni

Ukkae

baladm"

byledir.

Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem), devesinin yularn tuttuu iin

ona kam ile vurmutu. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) O'nu
yular tutmaktan nehyediyor ve:
"Dilediine kavuursun" buyuruyordu.
O, Peygamberin bu szn kabul etmiyordu. Sonra Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) ona defa kam ile vurdu.
Peygamber (aleyhisselm)n bu vurmas, O'nun yasan kabul etmekimse iin dorudur. Terbiye etme mevkiindedir. Lkin Peygam-

hu

Arap Peygamber (aleyhisselm)

Sevad b.Amr'm hadsine

gelince:

affetti.

Ben

(diyor)

koku srnm oldu-

um halde Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)m yanna geldim. Bunun zerine Peygamber

(aleyhisselm):

Kt kokulu, kt kokulu, bunu kar baka giy,

Elindeki ssiyle

"

Ksas

karnm

drtt,

canm

buyurdu.

yakt. Ben de:

ya Reslallah" dedim. Bunun zerine Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) karnn bana (ksas olarak vurmam iin)
at. Peygamber (aleyhisselm), ksas yapmak iin vur buyurunca, Sevad b.Amr hemen Peygamber (aleyhisselm )\ kucaklayp karnn pt.
Peygamber (aleyhisselm):
Niin byle yaptn? buyurunca:
"Ya Reslallah! ite gryorsun bu son szlemem seninle, derimin
derine srlmesini istedim dedi" (646).
C.

isterim

(645) tmam Ebu Naim'm "HlLYE^sinde tahri ettiini

4. Shf. 33.1'dc kaydetmitir, diyerek kaydetmitir.
(646)

tmam

Sytryt tebean arih Hafac

mam Ebu'f-Ksm EI-BegavF mn Mucem's-Sahanc'sinde tmam Abdurrezzak, Cmi 7-

Mtsannef'inde

rivayeti (ahri ettiini

tmam

Syt

619

(r.h.)

Menahil 82'de kaydetmitir.

ERF TERCMES

FA-I

Sevad b.Amr'a ancak kendisinde grd bir mnkerden dolay vurdu. Belki de sopa ile vurmasndan ancak onu terbiye etmeyi kasdetmiti. Vakta ki bu vuruunda
kasdetmedii eza husule geldi, bunun iin helallamak istedi.

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve set/em),

BLM
PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH/ VE SELLEMJN
DNYA LERNE GELNCE:
Masyet ve mekruh olanlardaki dnya ilerindeki hkm, geen ksmlardan zikrettiimiz hkmn ayndr. Yani, dnya ilerinden bazlarnda sehv ve hata vaki olmas cizdir. Bunlarn hepsi peygamberlie
dnya ilerinde sehiv ve hata nadiren vaki olur. ZiPeygamber (aleyhisselm)\r\ btn ileri doruluk zere vaki olur. Hat-

leke getirmez. Evet

ra
ta

ilerinin ekserisi veyahut

hepsi ibadetler yerine cridir.

nk

Peygamber (aleyhisselm), dnya ilerinden ancak zaruri ihtiyac kadar

devaml klacak, ki onunla Rabbine ibadet edecek
vcudunun
olduu maslahat vardr.
Onunla eriatnn ahkmn aklar. mmetinin terbiyesini, idaresini
salar. (Bunlarn hepsi kendisi ile Rabbi arasnda olanlardr). Dnya ilerinden kendisi ile insanlar arasnda cereyan edene gelince: nsanlara
marufu ilemek veya kendilerine bol bol in'm ve ihsanda bulunmak,
gzel sz sylemek veya iittirmek, dinden uzak kalanlar, dine yattrp yaklatrmak, inkr edenlerle savamak, hased edenlerle de mdafaa etmek etrafnda cereyan ederdi. Bunlarn hepsi, salih amellerine dahil,
ibadtlerindeki, vazifelerin temizlerine karmtr. Bazen dnyevi ile-

saln

lerini

durumun

ihtilafna gre muhalefet ederdi.

fiillerden benzerini hazrlard. Yakn bir yere gidecei vakit,

rinde, uhrevi ilerindeki

merkebe binerdi. Uzun yolculua ktnda ise erkek deveye binerdi.

Savataki atmalarda da sebat etmeye delil olsun diye katra binerdi.
Ata biner, onu imdad dileyenlerin imdadna koma ve facia gnnde
kurtarma ii iin hazrlard. Giyiminde, btn ahvalinde kendi ve mmetinin maslahatn gzeterek hareket ederdi.
Yine Peygamber (sallallahu aleyhi vese/fem) dnya ilerinden bazlarn mmetine yardm etmek, bazlarn terbiye etmek ve bakasn on-

dan daha hayrl grmediine, bakasn yapmak istemedii iin ilerdi.

Nitekim (kendi ve mmetinin maslahat iin) bir hayr iini, bakasnn
ondan daha hayrl olduunu grd iin terkederdi. ki cihetinden birini
ilemekte muhayyer olduu dnya ilerinde terkedilmesini ilemesinden
hayrl grdn yapard. (Ashabiyle) Medine-i Mnevvereden,(Ebu
Sfyan ve kavmi ile savat zaman) Uhud'a kmas gibi. Peygamber
620

PEYGAMBERN DNYA
(sallallahu aleyhi ve

sellemfm

LERNE GELNCE;

gr Medine'de kalp kmamak

taraf-

tan idi. Ve mnafklarn iindeki kfrlerini yaknen bildii halde onlarn ldrlmesinden vazgetii gibi. Bu ldrme iinin terkedilmesi,
bakalarnn, kalblerini Mslmanla sndrmak, gerek m'minlerin
akrabalarn gzetmek ve bir hads-i erifte varid olduu gibi, insanlarn
Muhammed (aleyhisselm/m ashabn ldryor demelerini istemedii
iindir.

Ve Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellemjin,

Kurey'in kalbini

ho

Kbe'nin binasn brahim (aleyhisselm)n yapt esas zere

brakmas gibi. nk Kbe'nin (bulunduu halden) deitirilme ii Kurey'in gzne byk grnrd.

tutmak

iin,

Kbe'nin deitirilmesinden kalblerine nefret gelmesinden ekindii

iin ve Islmdan nceki dine ve dindarlara olan dmanlklarnn tahrik edilmesinden ekindii iin, Kbe'nin binasn yeniden ina etmekten vazgeti ve Hz. ie'ye yle buyurdu:

Eer kavminin ahdi kfre yakn olmam olsayd, Beyt-i erifi brahim (aleyhisselm)m yapt esaslar zerine tamamlardm (ykseltirdim)

(647).

Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem), bir ii yapar, sonra baka ii

ondan daha iyi grd iin onu terkederdi. Bedir sularndan uzak olanlardan Kureyii dmanlara daha yakn olana intikal ettii gibi. Ve Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemfm:

Sonra yaplacak olan ie, evvel balam olsaydm kurban evketmezdim

(648), sz gibi.

Ve Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemfm kfir ve mnafklara kar

lfetlerini kazanmak iin gzel yzl grnmesi gibi.
Cahil(den sadr olan hususlara) sabreder, yle buyururdu:

mam Buhar, Sahih. 25. Kitab'l-Hac 42. Babu

mam Mslim, Sahih. 15. KitabMHacc; 69. Babu

(647)
dan.

(r.a.)

l-'adli

Mekke vc bijnyaniha'da Hz. ie

Nakz'l-Kbeti ve Binaiha'da 404

No.lu metni Hz. ie (rx.) dan tahri etmitir. Nisa, Kitabu'l-Hac, Bab 125 'de.
Buhar, Sahih. 26. Kitab'l-mre; 6 Babu "mret't-Ten'im" de Cbirb. Abdul(648)
Mslim. Sahih. 15. Kitab"l-Hacc. 17. Bab Beyani Vcuhi'l-lhram ve Innelah (r.a.) dan.
hu Yecz Ifrad'l-Hacci vc't-Temettui vc'I-Krn'de 130 (...) metni Hz. ie (r.a.)dan Bab 19.
Babu Haccet'n-Ncbiyy (s.a.v.)de 147 (1218) No. ile Cbirb. Abdullah (r.a.) dan rivayeti tahri
etmitir.
Ebu Davud. Snen. Kiab'l-Menasik (Hacc) 23 Babn fi Ifradi'l-Hacc Cbir b.
Abdullah (r.a.)
Ibn Mce, Snen. 6. Kitab'l-Cenaiz; 9. Babu Ma Cae fi Gasli'l-Reculi lmrccleht vc Gasli'l-Mcr'eti zevceha'da Hz. ie (r.a.) 1464 No.lu metni ve 25. Kitabu'l-Menasik;
84. Babu Hacccti Rcsfilillah (s.a.v.) de 3074 No.lu melni Cbir b. Abdullah (r.a.) dan tahri etmitir.
Nesa. Sincn. Kitabu'l-Hac (Menasik) Babu'l-Kran'da Hz. Ali (k.v.) den tahri etmitir.

mam

mam

mam

mam

mam

621

lFA-

ERF TERCMES
-

nsanlarn en

kendi errinden korkandr (649).

Cahil olana Rabbisinin dinini, eriatnn ahkmn sevdirmek iin ona
en nefis ve iyi malndan bol bol verirdi. Evinde hizmetinin sanatndan
yaptn yapard. Elbisesine yle bir gzel ekil ve biim verirdi ki, azaerlisi,

ku

olmazd

ve yannda oturanlar sanki balarnda

varm gibi (vekar ve hareketsiz otururlard). Yannda bulunanlara gemilerinin hikyelerinden bahsederdi. nsanlarn taaccp ettiklerinden
(onlarn holarna gitmesi iin) kendisi de taaccp ederdi. Gldkleri
hususta da glerdi (aleyhisselm). Tatl yzll ve gzel szll ve

larndan

hibiri belli

hkmnde

olmas, btn insanlarn gnlne ferahlk verirdi,

fke kendisini kk drmezdj. Hakk yerine getirmekte asla kusur
adaletli

Yannda

etmezdi.

bulunanlara iinde bulunann hilafna sz sylemez-

Peygamber (aleyhisselm) buyuruyor ki:

Peygamber, hain bakl olmaz (650).

di.

Soru:

Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemjin yanna -giren kimse hakknda (daha girmezken) Hz. ie'ye (radyallahu anh):
Kabilenin o en kt olu, dedi ve yanna girdii vakit onunla konumasn yumuatp onunla birlikte gld.

Adam

dar ktnda

nsanlarn en
(651),

erlisi,

Hz.

ie

bu durumu kendisine sorunca,

insanlarn kendi errinden korunan kimsedir

buyurdu.

Nasl olur ki, Peygamber (aleyhisselm) o adama iinde bulunann

hilafna konutu. Ve ona arkasnda, yznde sylediinin aksini syle-

mek nasl

ciz olur?

Cevap:

ona yapt muamele, onun

iman tam mnsiyle yerlesin, onun sebebiyle kavmi
ve kendisine uyanlar slm kabul etsinler, slama boyun emesi iin,
nsiyet kesbetmek, kalbini ho tutmak iin idi. Bu yn ile bu gibi iyiler dnya ilerinde nsiyet kesbetmek, ho tutmak haddinden kp dini
siyasete, uhrevi maksatlara intikal eder. Peygamber (sallallahu aleyhi

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)m

gibisine, kalbine

mam

Buhar, Sahih. 78. Kitab'l-Edcb; 48. Babu Ma Yez min Itiyabi Ehli'J-fesadi
(649)
vc'r-Reybi'de Hz. ie (r.a.)dan.
uslim, Sahih, 45. Kitab'l-Birri ve's-Slati ve'l-dab;

mam M

BabU Mdarti Men Yuttak Fahuhu'da 73 (2591) No.lu yine Hz. /f/ye(r.a.)dan. mam Ebu
Davud, Snen. Kitab'l-Edeb. Babn fi "Hsni-lsre" de yine Hz. ie (r. a.) dan. mam Tirmiz,
Snen. Ebvab't-Birri ve's-Sla; Babu Ma Cac fi'l-Mdarati'de 1997 No.lu melni Hz. ie (r*.)
22.

dan tahrir cimitir.

(650)
h. fihi

man
Vakkas

Llm

ttavud. Snen. Kiialm'l-Hudud.

dan lahri etmitir.

(r.a.)

(651) Tahriri 649'da geti, baklabilir.

622

"BabuM-Hkm

flymen Irteddc" de Saad

PEYGAMBER* 1 N DNYA

LERNE GELNCE;

Allah(n ihsan ettii maldan bol bol vererek kalblerini ho

tutmak, slma balamak istiyordu. Nasl olur da yumuak sz sylemekle yapmaz bu ii?
Safvan (bn meyye) diyor ki: Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem). kendisi insanlardan en sevmediim gibi olduu halde bana mal verdi. Kendisi bana insanlarn en sevimlisi oluncaya kadar devaml olarak
bana mal verdi.
Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)m ad geen adam hakknda.
Kabilenin en kt ocuu demesi, gybet deildir.
Bilakis o kimsede bildii hususu, bilmeyene bildirmektir. Onun halinden ekinsin, kendisinden kansn, onun yannda bir eye tam mnsiyle itmad etmesin diye. Bilhassa, bu adam kavminin iinde kendine
ve sellem),

uyan ok olan biri idi. Bu gibisi, zaruret iin ve

olduu zaman gybet olmaz. Bilakis ciz olur, hat-

itaat edilen, kendisine

zarar gidermek

iin

ta ravilerin tahricinde
leri

gibi

baz

baz

hadsilerin ve ahidleri tezkiye edenlerin det-

hallerde vaciptir.

Soru
Berire'mn hadsinde varid olan mu' daln

Hz. ie
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)e Berire'nin velileri onu ancak
vel' kendileri iin olmak artiyle satmaya raz olduklarn haber verince Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdular:
Vel' onlarn olmak artiyle, Berire'yi satn al.
Hz. ie, ben Berire'yi satn aldm. Vela'nn akrabas iin olmasn
art kotum ve Berire'yi azad ettim, sonra peygamber ayaa kalkp halka hitap ederek yle buyurdu diyor:
Kavimlerin bu halleri nedir? Allah Tel'nn kitabnda olmayan
art art kouyorlar. Allah'n kitabnda (Reslullah'n snnetinde) ol-

mns

nedir

ki,

mayan

her art batldr (652).

Halbuki Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Hz.

ie (radyalla-

hu anh)yc:

Onlara art

komasn

emretti (bu mkldr).

Onlar da bu art zere sattlar (ki bu da mu'daldr). Eer Hz. ie
vela'nn (653) onlar iin olmasn art
olsayd onlar Berire'yi

komam

Allah a'lem ie'ye satmayacaklard. Nitekim ie onlarn artn kabul etmedii daha nceden Aie'ye vely art kouncaya kadar satmamlard.
haram

Sonra Peygamber

kld

halde o

art

(sallallahu aleyhi ve sellem) hile ve

hud'ay

ibtal etti.

2. Babu Ma Yecz Min urtiM-Mkateb'de

Mslim,
Sahih. 20. Kitab'l-ikt; 2. Babn Inneme'lHz. ie (t. a.) dan tahri etmitir.
Vcle Limen a'teka'da 8 (...) ile yine Hz. ie (r.a.) dan tahri etmitir.
(653) Vela*: Yaknlk demektir; er'an ise ve!a' kleyi a?ad etmekten mtevellid yaknla denir. Mtercim.

(652)

imam Buhar.

Sahih. 50. Kitab'l-Mkaleb:

mam

623

lFA-1
Gevap:

ERF TERCMES

Allah sana ikram etsin

{ey okuyucu!)
(sallallahu aleyhi vesellem) cahil olann kalbine
Bil ki

phesiz Peygamber
decek bu

gibi husus-

Bundan Peygamber (aleyhisselm)m mnezzeh olhadscilerden birou bu ziyadeyi, yani Peygamber

lardan mnezzehtir.

duu

iindir ki,

Hz. ie'ye:
Vel' onlarn olmak artyla szn kabul etmediler.
nk hads-i erifin geli yollarnn ounda bu ziyadelik yoktur.
Bu ziyadelik sabit olsa bile onun iin bir itiraz vaki olmaz. nk, "onlarn lehinde art ko" anlamna geldii gibi, "onlarn aleyhinde art
ko" anlamna da gelir. (Yani onlara vely art ko. Vel's benim olmak artiyle anlamna gelir). Nitekim Allah Tel buyuruyor:
"Amma (ezelde) Allah'n tevhid ahdini kabullendikten sonra onu bozanlar ve Allah'n balanmasn emrettii balan koparanlar (var ya),
ite bunlar, lnel onlara ve yurdun kts cehennem de onlara..." (654).
(sallallahu aleyhi ve sellem)'\n

Yine Allah Tel buyuruyor:

"Eer

ve gzellik ilerseniz, kendinize iyilik etmi olursunuz;

ve eer ktlk ederseniz yine kendinize..." (655).
(Her iki yette de Cenab- Hakk yarar ifade eden "Lam" zarar ifade eden "Ala" yerinde kullanlarak beyan buyurmutur). Buna gre Peygamber (aleyhisselm)m Hz. (ie'ye, onlar iin art ko) mnsndaki
sz "Onlarn aleyhine olmak zere, vel'nn senin olmasn art ko"
demek olur. Peygamberin ayaa kalkp onlara t vermesi de, bundan nce vel'y kendileri iin art kotuklar geen ileri iin olur.
Hads-i erif hakknda verilen cevaplardan;
kinci bir cevap ekli de yledir:
iyilik

Hz. ie'ye,

"Onlar

iin

art

ko"

sz, bir emir

anlamna

deildir.

Lkin, dzeltmek ve bildirmek iindi. Yani, vel'nn onlar iin art

koulmas, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'m onlara,

"Vela* azad eden iindir" sz

lara hibir fayda salamaz.

ile

daha evvel bildirdikten sonra, on-

Gya Peygamber (aleyhisselm) yle buyurmu oluyor; Sen onlara

istersen art ko, istersen koma. nk bu art onlara fayda vermez.
Bu gr Davudi vz bakasnn grdr. Peygamber (sallallahu aleyonlar tevbih etmesi, onlarn da vel'nn kendileri iin
olmasna art koulmasna srar etmeleri bundan nce bu husus hakhi ve sellem)\n

knda

(654)

bilgileri

Rd

olduuna

dellet ediyor.

Sresi, yet: 25. (655) Isra Sresi, yet: 7.

624

PEYGAMBER* N DNYA
nc cevap

Peygamber

ekli:

LERNE GELNCE;

(sallallahu aleyhi vesellemjin

Hz. i-

e'ye,
,4

Onlara vela'y art ko.*' demesinin mns...

Onlara vel'nn hkmn akla ve yolunu gster ki; gerekten vel

ancak onu azad eden iindir. Bundan sonra Peygamber (sallallahu aleyhi
vesellem) bizzat kendisi ayaa kalkp, bu hususta gemite verdii hkme muhalefet ettiklerinden onlar tenkid ve tevbih etti.
Soru:

Yusuf (aleyhisselm)m su tasm kardei (Bnyamin'in) yk iine koyup kardeine yaptnn ve hrszlk ettii bahanesiyle kardeini alkoymasnn, dier kardeleriyle bu hususlarda aralarndan geenlerin ve
onlara almadklar halde:
"Siz hrszlarsnz'

'

demesinin

mns

nedir?

Cevap:

okuyucu!) Allah sana ikram etsin phesiz ki, Yusuf

(aleyhisselm)m onu yapmas Allah'n emri ile olduuna yet-i kerime
dellet ediyor. nk, Allah Tel buyuruyor ki:
Bil ki, (ey

eyasndan nce
onlarn (baba bir kardelerinin) eyalarndan balad. Nihayet su tasn
kardeinin (ana-baba bir kardei Bnyamin'in) eyasndan kard. te
"Bunun

zerine (Yusuf aramaya balarken) kardeinin

biz Yusuf'a (kardeini geri almak iin) byle bir tedbir rettik, yoksa
hkmdarn dinine (kanunlarna) gre kardeini alkoymasna are yoktu.
Ancak Allah'n dilemesi bundan mstesnadr. Biz dilediimizi derecelerle ykseltiriz

byle

ve her ilim sahibinin stnde bir ilim

olduuna

gre,

bunda vaki olan hususa

vardr"

(655a).

itiraz edilmez.

Yine

Yusuf (aleyhisselm) kardeine:

"Mahzun
lerinin

ve mteessir olma, ben senin kardeinim." sz

yaptklarn kardeine

ile

dier-

bildirdi.

Artk bundan sonra Bnyamin'in bana gelenler, Yusuf (aleyhisselmjm onu yannda alkoymas, kendisiyle birlikte oturmasn istemekYusuf (aleyhisselm)m sebebiyle, kendisinden ktlk
ve zararl hususlarn yok olacan ve sonunun kendisi iin hayrl olakesin olarak biliyordu. Allah Tel'nn; Yusuf (aleyhisselm )\
kssasnda zikrettii:
ten ibarettir ki,

can

(655a) Yusuf (a. s.) Sresi, yet: 76.

625

ifa-i erif: 40

FA-

"Ey kafile,

duran!

ERF TERCMES

Muhakkak

siz

Yusuf (aleyhisselmhn sz deildir

hrszlarsnz..." (655b).

ki,

pheyi gidermek

iin

cevap

/erilsin.

olursa olsun tevil gzel grlrse bu sz syleyen

onlarn (Yusuf (aleyhisselm)m kardelerinin) o andaki durumlarna gre
yle zannetmitir. Bunu, Yusuf (aleyhisselm)m kardeleri daha nce
Belki de

kim

Yusuf (aleyhisselm)a yaptklar ve O'nu sattklar iin syledii de rivayet edilir. Bundan baka rivayetler de vardr. Peygamberin sylediini ispat edecek bir delil olmayan hususlarda peygamberler dediler deyip
de onlarn kurtarlmas iin almaya lzum yoktur. Peygamberlerden
baka kimselerden vaki olan hatalar iin de zr dilemeye hacet yoktur.

BLM
Soru:

^lemjm

ve dier peygamberlerin (salavatllahi aleyhim) eitli ve iddetli hastalklara mbtel olmalarnn hikmeti nedir? Allah Tel'nn onlara verdii bellar, imtihan
ettii hususlar nasl yorumlanr? Eyyp, Yakub, Daniyal, Yahya, Zekeriyya, Isa, brahim ve Yusuf (aleyhisselm) gibi ki, bunlar, Allah'n
halknn arasndan setii sekin ve sevdii kullandr.

Peygamberimiz

(sallallanu

meyni ve

Cevap:
beni ve seni muvaffak klsn Allah Tel'nn btn yaptklar, adalet zeredir. Btn sz ve ahkm dorudur. Onun
sz ve ahkmn deitirecek yoktur.
Bil ki,

Allah

Allah, kullarn (onlara kh nimet vererek, kh da bel vererek) imti-

han eder. Nitekim kullarna yle buyurmutur:

"Sonra, onlarn arkasndan, sizi arzda
nasl ameller ileyeceksiniz" (655c).

halifeler

yaptk

ki,

bakalm

"Amel bakmndan, en gzel kim olduu hususunda, sizi imtihan etmek iin, gkleri ve yeri alt gnde yaratan odur..." (655c).

(655b) Yusuf
si,

(a. s.) Sresi, vel: 70.

(655c)

Yunus

yel: 7.

626

(a.s.) Sresi, yet: 14,

(655)

Hud (a. s.) Sre-

LERNE GELNCE;

PEYGAMBER'N DNYA

"Yoksa, Allah iinizden mcadele edenlerle sabredenleri hi

meden cennete girivereceinizi mi sandnz?" (65 5d)/

belli et-

azimkar m' m inleri dierlerinden ayrd etmek ve sizden ehidler edinmek iindir (bu). Allah zlimleri sevmez* * (655e).

sava meydannda

"... Allah,

ihlsl ve

"And

olsun, sizi (savala) imtihana sokacaz; t ki iinizden mcahidleri ve sabr gsterenleri meydana karalm ve haberlerinizi imtihan

meydanlarna rnek yapalm" (6550Allah Tel'nn peygamberleri (ve veli kullarndan onlara tbi olanlar) eitli bellarla imtihan etmesi, makam ve derecelerinin ziyadele-

rza gstermelerine,

(kendileri aleyhindeki hkmlere)

(nimetlere)

k-

retmelerine ve her ite Allah'a teslim ve tevekkl olmalarna, Allah'a

itimad etmelerine, dua ve tazarruda bulunmalarna sebebtir. mtihan
olunanlarn rahmeti hakknda ve belya urayanlarn hakkndaki efkat ve basiretleri kuvvetlenir. mmetlerinden bakalarna bir tenbihtir.

Yine bakalarna bel annda peygamberlerine uymalar iin bir ttr. Peygamberlerin bana geen bellara bakp sabrda onlara uyarlar. Peygamberlerden sadr olan ufak tefek hatalar ve aldanmalar yok
edip, Allah'a temizlenmi, paklanm olarak kavuurlar ve ecirleri ok,
sevaplar bitmez tkenmez olsun.

Kad Ebu el- Hafz, Ebu

Ebu Ya 'la

sa

el- Badad,

el-Hseyin es-Sayraf,

Ebu

et-Tirmiz, Kuteybe,

Ali es-Sind,

Hammad b.

Muhammed b.Mahbb, Ebu

Zeyd,

babasndan rivayet etmitir. Diyor

selmja dedim ki:
Sa'd,

Ebu'l-Fadl b.Hayrun

Asm b.

ki:

Behzele,

Musab

Ben Peygamber

b.

(aleyhis-

Ya Reslallah! nsanlardan kim en iddetli belya urar? Peygamber (aleyhisselm) yle cevap buyurdular:

Peygamberler. Sonra sra ile (ulem ve sahabeden) birbiri gibi olanlar. Kii dinine
kadarnca belya uratlr. Bel kuldan gitmez. (Gnahlarn temizler) t ki kulu brakt vakit, kul yeryznde
gnahsz gezer (655g).

ball

(655(1)

Al

mran

Sreci, ayol: 142. (655c) Al-i

Inran Sresi,

fyei: 140.

(6550

Muhammed

(s.a.v.)

Sresi, yet: 31.

(655g)

mam Tirmizi, Snen.

Sa'd b. Ebi Vakkas

dan

Ebvab/ZUhd;

lahri etmitir.

57. Babu's-Sabri ale'l-Belai'de 2400 No.lu metn

mam Ibn Mce.

Snen. 36. Kitab'l-Fiten; 23. Bab'sSabri ale'l-Belai'de 4023 No.lu metni ayn raviden tahri ettii gibi, 4042 No. ile Ebu Saidi'l-Hudrf
(r.a.) dan da Sebeb-i Vrd'u beyan bir metni tahri etmitir.
Buhar, Sahih. KitabMMcnakb, I. babla Ebu Hreyre (r.a.) Mctakarib'l-Mn bir hadsi tahri etmitir.
(r.a.)

mam

627

FA-I

ERF TERCMES

Ve nitekim Allah Tel buyuruyor:

"Nice peygamberler vard ki, beraberlerinde birok limler savat da
Allah yolunda balarna gelenlerden dolay mitsizlie dmediler, miskinlik etmediler. Allah sabredenleri sever.

du: "

Ey

O limlerin sz sadece uy-

gnahlarmz ve ilerimizde yaptmz

taknlklarmz bala. Savata ayaklarmz diret ve kfirler toplulu-

una kar

Rabbimiz,

bize,

bize zafer ver." Nihayet

bu dua ve savalardaki direnmeleri

sebebiyle Allah onlara hem dnya nimeti, hem de hiret sevabnn gzelliini (cenneti) verdi. Allah gzel i yapanlar sever (655h).
Ebu Hreyre (radyallahu anhj'den rivayet edilmitir:

M'minin. neresinde, malnda ve oluk-cocaunda bel devam

et-

(gnahlarna kefret olur) t ki lp Allah'na kavutuu zaman

zerinde hibir gnah bulunmaz (655i).
Enes, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) den rivayet etmitir:
Allah Tel kulu iin hayr murad ettii zaman, ona (gnahlarna
kefret olmaya vesile olacak) dnyada iken azap vermeye acele eder.
Allah Tel bir kuluna da er (hirette ona azap vermeyi) murad buyurduu vakit de ona gnahm balattracak bel vermez, t ki gnah ile hirete ger ve kyamette gnah sebebiyle kendisine azap verilir
tike

(655).

Dier

Allah Tel
iitmek

bir

yle

olmutur:
kulunu sevdii zaman, onun inlemesi ve duasn

bir hads-i erifte

varid

ona hastalk verir (656).

SemerkndPden rivayet ediliyor:
phesiz Allah katnda daha mkerrem olan herkesin
bel
ve musibet, bakasna kar olan stnlnn aa kmas ve mbtel olduu kadarnca sevap almas iin daha byk ve iddetli olur ki,
bakasna kar olan stnl aa ksn ve mbtel olduu bel kadarnca da sevap alsn. Nitekim Lokman (aleyhisselm/m ocuuna yle
dedii rivayet edilir:
Ey olum! Altn ile gm ate ile (iindeki yabanc maddelerden)
iin

urad

temizlenir.

M 'min de kendisine verilen

bel

ile

(gnahtan) temizlenir.

(655b) l-i Imran Sresi, yel: 146. 147, 148.

(655i)

tmam

No.lu hadsi

Tirmizi. Snen.

Ebu Hreyre

Ebvab'z-Zhd; 57. Babu

dan tahri etmitir.

Ma Cae

fi's-Sabri ale'l-Bel'da 2401

(r.a.)

mam

(655)
TirmrJ, Snen. Ebvab'z-Zhd; 57. Babu Ma Cae fi's-Sabri Ale'l-Bela'de 2398
No. ile Enes (r.a.) dan. tmam tbnMce. Snen. 36. Kitab'l-Fiten, 23. Babu's-Sabri ale'l-Bel'da
4031 numara ile Enes b. Malik (r.a.) dan tahri etmitir.

tmam Deyfemt, Msned'l-Firdevs'te

Menahil, 82'de kaydetmitir.

(656)
(r.h.)

Ebu Hureyre

628

(r.a.)

dan

tahri ettiini

mam Syt

PEYGAMBERN DNYA

LERNE GELNCE;

Yakup (aleyhisselm)m Yusuf (aleyhisselm) (kaybetmesiyle) imtihan olunmasnn sebebi, Yusuf /aleyhisselm)* olan sevgisinden dolay, Yusuf (aleyhisselm) uyurken, Yakup (aleyhisselm)n
namazda iken ona gnl verip iten iltifat etmesidir.
Bir ksm bilginler diyorlar ki: Bir gn, Yakup (aleyhisselm) olu YuRivayet

edilir ki,

suf (aleyhisselm)^ birlikte oturup, pimi kuzu eti yiyorlar ve neelerinden glyorlard. Kendilerinin yetim bir komular vard. Etin kokusu
yetimin burnuna ttnce, et yemek can istedi. (Et bulamadndan) alamaya balad. Yetimin ihtiyar nenesi de, yetimle birlikte alamaya balad. Aralarnda duvar bulunduu iin Yakup (a/eyhisselm)\a Yusuf
(aleyhisselm)m bunlarn durumlarndan haberleri yoktu. Bunun iin-

Yusuf (aleyh isselm)\n kederinden alamakla cezalandrld. Ta ki gz bebekleri akt ve kederinden gzlerine
ak dt. Vakta ki Yakup (aleyhisselm) kendisine gelen bu azabn, komusu olan yetimin ve nenesinin alamasndan dolay geldiini anlad, geri
kalan hayatnda bir mnadiye evinin stnden yle nida etmesini emdir ki,

Yakup

(aleyhisselm),

rederdi:

"(Fakir olsun, zengin olsun) kim kahvalt yapyorsa, Yakup (aleyhisselm)m ailesinin yannda yapsn. "Yusuf (aleyhisselm) ise, AHah
Tel'nn Kur'n'da beyan buyurduu mihnet ile cezalandrld.
Leys (b.Sad)dan rivayet

ediliyor:

Eyyp (aleyhisselm)m belya uramasnn sebebi udur: Eyyp (aleyhisselm) memleketinin halk ile padiahlarnn yanna girer. Eyyp (aleyhisselmjdan bakas padiahn zulmettiinden bahsederek, padiaha ar
sz sylediler. Eyyp (aleyhisselm) ise, kendisine zarar gelir korkusu
ile padiaha yumuak sz syler. Bunun iin Allah Tel verdii musibetle onu cezalandrd.
Sleyman (aleyhisselm)m
musibet de yukarda zikrettiimiz
gibi, mahkemenin dnrnn lehine sonulanmasn iten istedii iin-

urad

Veyahut, geen blmlerde zikredildii gibi, kendisinin haberi yok

iken evinde ilenen gnahtan dolay idi.
te bunlar, iddetli hastaln faydas ve Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\n
ve hastalklar:
Hz. ie (radyallahu anh) diyor:
Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)\n
ve hastalndan daha iddetlisini hibir kimsede grmedim (657).
dir.

ar

ar

mam

Tirmizl Snen. EbvabVZhd; Babu Ma Cae fi's-Sabri alc'I-Bel da 2399 No.

Mslim, Sahih. 45. KitabuM-Birri veVSla, 14. Babu
Hz. Aie(r.z.) dan tahri etmitir.
Scvabi'i-M'mini fiyma Yusiybuhu'da Hz. ie (r.a.) dan 44-2570 No. ile tahri etmitir.
Silimi, Sahih. 75. Kitabu'l-Merda; 2. Babu iddcti'l-Maraz'da Hz. ie(r.a.) dan tahri etmi(657)

ile

mam

mam

(ir.

629

FA-f

Abdullah b.Mesud

(r

ERtF TERCMES

ad yallah anhy den:

Ben, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)\ iddetli stmaya yakalandn (ateler iinde yattn) grdm ve kendilerine dedim ki:

Gerekten sen iddetli stmaya yakalanyorsun.

Peygamber (aleyhisselm):

Evet. phesiz ben, sizden

nrm,

stmas

stmaya

yakala-

(sallallahu aleyhi vesellemjin, (atei

ok mu,

iki

kiinin

gibi

buyurdular.

yle

ise

hastalktan

iki

sevap alrsnz.

Peygamber

(aleyhisselm);

Evet,

sevap

iki

alrm buyurdu

(658).

olmutur:

Bir adam Peygamber

yoksa az

m?)

diye

elini

zerine koydu. (Atei ok grnce) dedi

Allah'a yemin ederim

zerine

ki,

koyamyorum. Bunun

ki;

ateinin ok ve iddetli olmasndan elimi

zerine

Peygamber (aleyhisselm) yle

buyurdu:

Biz peygamber topluluuna

Peygamber (aleyhisselm)
lar

bel kat kat gelir (659).

alkla imtihan olunurdu, insannimetlerle sevindikleri gibi, peygamberler de bel ile sevinirlerdi.
fakirlik,

Hz. Enes (radyallahu anh) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)den

rivayet ediyor:

Mkfatn bykl, belnn bykl iledir. AHah Tel bir kavmi sevdii zaman onlara bel verir. Kim (kaza ve kadere) nza gsterirse, Allah'n sevabna, mkfatna nail olur. Kim nza gstermezse,
Allah'n gazabna ve azabna urar (660).
Mfessirler, Allah Tel'nn:

mam

Buharf, Sahih. 75. kitabu'l-Merda; 3. Babu Esedd'n-Nasi Belaen el-Enbiya Smme'l(658)

Evvel fe'l-EvvePde Abdullah b. Mes'ud (r.a.) dan tahri etmitir.
Mslim, Sahih. 45. Kitab'lbirri ve's-Sla 45 (2571) No. ile hadsi ayn raviden tahri etmitir.
(659) tmam tbn Mce, Snen. 36. Kitab'l- Filen; 23. Bab's-Sabri ale'l-Bda'de 4024 No. tu metni
Ebu Saidi'l-Hudrf (r.a.) dan tahri. etmitir.

mam

mam

(660)
tbn Mce, Snen. 36. Kitab'l-Fiten, 23. BabTs-Sabri Ale'l-Bela'da 4031 No.lu
metni Abdullah b. Mes'ud (r.a.) dan tahri etmitir, tmam Tirmiz, Snen. Ebvab'z-Zhd, 57.
Babu Ma Cac fi's-Sabri ale l-Bel'da 2398 No. ile Enes b. Malik (r.a.) dan tahri etmitir.

630

PEYGAMBER' IN DNYA

LERNE GELNCE;

Kim bir kt i yaparsa, onunla cezalanr ve kendisine Allah'dan baka ne bir dost bulabilir; ne de bir yardma** (661).
yet-i kerimesi hakknda diyorlar ki: Mslman dnya musibetleriyle
"...

mkfatlanr. Musibet onun (gnahlarna) kefaret olur. (Hatta hirette azap grmez). Mfessirlerin bu sz Hz. ie, Ubey b.Ka'b ve Mcahid'den rivayet edilmitir (662).

Ebu Hreyre

(radyallahu anh) Peygamber (sallallahu aleyhi ve

lemjen rivayet etmitir:

Alah Tel kime hayr murad ederse, o kimseye bel

ie (radyallahu anh) rivayet ediyor. Peygamber

Hz.

buyuruyor

gelir (663).

(aleyhisselm)

ki:

Msliimann urad hibir musibet yoktur

bebiyle

sel-

gnahlarn balamasn.

Allah o musibet seHatt kendisine batan dikenle bile

ki,

(664).

Ebu

Peygamber

Said'in rivayet ettii hadste ise

sellem)

(sallallahu aleyhi ve

yle buyurmutur:

M'mine, yorgunluk, ar ve sanc, gam, keder, eza ve cefa ve hatt kendisine

biyle

batan dikenden hibir eye

onun gnahlarn

tbn

balamasn

Mesud (radyallahu

anh)'

(sallallahu aleyhi ve sellem)

uramaz ki,

Allah onlarn sebe-

(665).

rivayet ettii hadsde ise,

buyuruyor

Peyamber

ki:

-Hibir Mslman yoktur ki, kendisine bir eza isabet etsin de Allah,
onun gnahlarn, aacn yapran dkt gibi (zerinden silip) dkmesin! (666).
Allah Tel'nn peygamberlerin bedenlerine verdii hastalklara, azalarna verdii sanclara, lmleri anndaki iddetli hastalklarna ait baka
bir hikmeti de vardr. O da udur: Onlarn nefisleri zayflar, vefatlar

(661) Niu Scsi. yet: 123.

(662) imam Ahnu b. Hanbel (r.h.)m vc Hkim'i tanr., ediklerini
hil;

K.Vde kaydetmitir.
imam Buhar, Sahih. KitabM-Merda. Babu

(663)

re (r.a.)

dan

Ma Cae

fi

/mam Syu

(r.h.)

Mena-

KeffareiM-Maraz de Ebu Hrey-

tahri etmitir."'

mn

fiyma YsSahih. 45. Kiabi'l-Birri ve's-Sla; 14. Babu SevabM-Mu

KtabulSahih.
Buhar,
75.
imam
etmitir,
(r.a.)dan
tahri
ie
(...)
Hz.
buhu min
mtekarb
Merda; 1. Babu Ma Cae fi Keffareti'l-Maraz'da Hz. ie'dcn mnen mutabk, lfzan
bir hadsi tahri etmitir.
(665) imam Buhar, Sahih. 75. Kitab'l-Merza; I. Babu Ma Cae fi Keffreti'l-Merza'da Ebu
SaicJi'l-Hudri{T.a.)(inu tahri etmitir, imam Mslim, Sahih. 45. Kitab't-Birri veVSla'da 52(2573)
(664)

imam Mslim,

meradin... de 49

No.lu metni

Ebu

Saidi'l-Hudr ve

mam Mslim,

Ebu Hreyre'den

tahri etmitir.

Babu Scvahu'l-MlTmin'de 45 (2571)

No.lu metni Ibn Mes'ud (r.a.) dan tahri etmitir, imam Buhar, Sahih. 75. Kitabu'l-Merda; 1.
Babu Ma Cae fi keffarei'l-Maraz'da Ibn Mes'ud (r.a.) dan tahri etmitir.
(666)

Sahih. 45. Kitab'l-Birri ve's-Sla; 14.

631

FA-I

ERF TERCMES

bedenlerinden kolayca kar. Ruhlannn bedenlerinden kma

onlara hafif gelir, lm acsnn iddeti hafiflenir. Bunlar daha
nce gelen hastaln, vcudu, nefsi zayf drmesinden tr olur. Anszn gaflet iinde iken gelen lm byle deildir. Nitekim, lmn iddetli ve yumuak olmas, zor ve kolay olmas bakmndan lenlerin
birbirine benzemeyen hallerinden bunu mahede ediyoruz.

annda

arl

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

M minin

hali, ekin

sapnn

buyuruyor

hali gibidir ki,

ki:

onu rzgr kh byle

saa, kh da byle

Ebu Hreyre

sola meylettirir (667).

(radyallahu anhfin rivayet ettii hads-i erifte ise

y-

buyuruyor aleyhissalat vesselm:

M'minin hali, ekin sapnn hali gibidir. Rzgrn estii yne gre
saa sola meyleder. Rzgr durduu vakit, onun da saga-sola eilmesi
durur. M'min de byledir. Bel ile eitli hallere girip kar. Kfirin
hali ise, dimdik duran kat am aacnn hali gibidir. T ki Allah onu
le

ykp

ve helk eder (668).

Hadsin mns yledir: Gerekten m'min eitli bel ve hastalklarla ibtil olunur. Allah Tel'ntn eitli hkmleri arasndaki halinin deimesinden razdr. Bunlara boyun emitir. Allah'n takdirine
razdr. Hi honutsuzluk gstermez. Yani, ekinin sap rzgra boyun

edii, rzgrn esmesine gre saa

sola meylettii, gibidir.

Allah Tel m'minden bel rzgrlarn giderdii (onlar nimet rzgrlarna evirdii), rzgrl havann dinmcsiyle ekinin sap doruldu-

shhate kavuup, dimdik olduu vakit (m'min sabr

makamndan) dner Rabbine kreder. Kendisine verdii bely kaldrgibi,

masiyle, Rabbisinin verdii nimeti

ve mkfatn gzetir.

bilir.

Rabbisine ettii

krn

sevap

M'min bu yolda olduu zaman, kendisine, lm hastal ve lmn gelmesi g ve ar olmaz. Daha nce elemlere alk olduu, on-

urad

lardan nasl sevap alacan bildii, nefsini

bel ve musibetlere
ve iddetli olsun, hafif olsun birbiri ardnca hastalk gelmesiyle nefsinin zayflam olduu iin, ruhunun kmas ona zor gelmez,
lm acsn tatmaz.
Kfirin hali ise, m'minin hilafnadr. Kfir ekseri halinde hastalktan uzaktr. Bedeninin shhatli olmasndan yararlanmaktadr. O, kat
am
gibidir. Allah O'nun helkini murad ettii zaman vaktinde

altrd

aac

(667)

mam

duhur. Sahih. 75. KitabU'l-Merda;

I.

Babu

Ma Cac

fi

KeffaretiM-Maraz'da

Kb

mam

Malik (r.a.)dan lahfi etmitir.

Mslim. Sahih. 50. Kitabu Sfati'l-Mnafkn vt Ahkamihim; 14. Babu Mese'l-Mu'min "Ke'z-ZerT de 59 (281 0) No.lu metni Kb b. Malik (r.a.) dan
h.

lahrk etmitir.
(668) mi No.lu tahrite yost eriten kaynaklarm gsterilen yerlerine
lttft. No. 58

mydm,

632

baklmaldr. Mslim'deki

PEYGAMBER' N DNYA

LERNE GELNCE;

zamannda anszn yerinden koparp yok eder. Ona hi efkat ve merhamet etmez. Onun lm, nefsinin kuvvetli, cisminin shhatli olmasna ramen ok ac, ruhunun bedeninden kmas, elem ve azab bakmndan ok iddetli olur. hiret azab ise daha iddetli ve devamldr.
Kfirin lm, am aacnn kknden karlp yklmas gibidir. Ni-

ve

tekim Allah Tel buyuruyor:

"Sonra bu skntnn yerine iyilik ve selmet verdik. Derken oaldlar ve; "Dorusu atalarmza da byle skntl haller olmu, sevinli
ve geni haller de gelmi" dediler. Tam o srada, hatrlarndan gemezken, anszn kendilerini azabla yakalayverdik" (669).
Allah Tel'mn dmanlarna kar muamelesi byle, sevdiklerine
olan muamelesinin hilafnadr. Nitekim Allah Tel buyuruyor:
"Biz de, her birini gnahiyle yakaladk. Kiminin zerine ta yadran bir kasrga gnderdik. Kimini korkun grlt yak alay iverdi, kimini yere batrdk, kimini de suda boduk. Allah onlara zulmetmiyordu,
fakat onlar kendi nefislerine zulmediyorlard" (670).
Bunun iindir ki, Allah Tel onlarn tmne, kibirli ve gaflet iinde iken anszn lmelerini murad buyurarak tecelli etti de, onlara ans-

zn

hazrlksz iken lm geliverdi.

Bunun iin selef, anszn lm ho grmezlerdi. brahim en-Nahai,
"Sahabe ve tbiin, anszn lm ho grmezlerdi" buyurdu (671).
ve lme

(Peygamberlere ve

iyi

kimselere bel ve

hastaln

gelmesinin) n-

c hikmeti:
Btn hastalklar lm bildirir ve ondan korkutur. Hastaln iddeti ne kadar ise, lmn gelmesinden o kadar korkar, hasta olan, hastalndan dolay lme hazrlanr. M'min kendine gelen hastalklarla
Rabbine kavuacan bilir, buna gre hayrsz dnyadan yzn evirir. Kalbi hiret lemine bal olur. Allah tarafndan ve kullar cihetinden muahaze edilmesiyle korktuu hususlardan uzaklar. Her hak
sahibinin hakkn der. Kendisinden sonra yerine kaim olanlara veya
kendisine ii vermeyi

gamberimiz

dndne vasiyyet yazmay

(sal la la hu aleyhi ve sellem) ki,

tasarlar.

te Pey-

gemi ve gelecek gnahlar

balanmtr. Hastalnda,

kime borcu varsa onu verip, kime bedenen ksas hakk varsa ksas yapmatarn talep eder. Kendi nefsine ve malna ksas yaptrd. Fadl b.Abbas'm hadsinde varid olduu gibi, hakkn
talep eden biri Peygamber (aleyhisselm)an ksas talep etme imknn
buldu.

(669)

AVaf

Sresi, yet: 95.

(670) Ankebut Sresi, yet: 40.

(671) Sidb. Mansur'un Snen'inde. tbn Ebi'd-Dnva'
t
Syt; Menahil Shf. 83*de kaydetmitir.

mam

633

mn

'Zikn'l-Mevf'inde tahri ettiini

IFA-1

ERF TERCMES

vefatndan sonra iki mhim

ve ar i olan Allah'n kitab ile akraba ve ehl-i beytini vasyyet etti.
Srdalar, Ensar da unutmad vasyyetinde. Vefatna yakn, ashabn
vefatndan sonra mmetinin sapkla dmemeleri iin, syleyeceklerini yazmaya ard. Bu ya hilafet iini ta'yin iin idi, veyahut ne dilediini Allah bilir. Sonra yazmamann daha hayrl olduunu grp,

Peygamber

yazmay

(sallaltahu aleyhi vesellem),

terketti.

ite, Allah'n m'min kullarnn, muttaki olan velilerinin deti, gidiat byledir. Kfir ve fcirler ise, bunlarn tmnden mahrumdur. nk Allah onlara, gnahlar oalsn, bilmedikleri yerden yava yava
kendilerini helk edecek yere gtrsn diye mhlet verir. Allah Tel

buyuruyor:

"Onlarn bekledii sadece

bir

sayhadr. (Sr a

ilk

frltr)

ki,

onlar

ekiip dururlarken kendilerini yakalayverir. O zaman bir vasiyyet (sz)

bile yapamazlar, ailelerine de (ar ve sokaklardan) dnmezler" (672).

Anszn lm mezmum olduu

Peygamber (sallallahu aleyhi ve

sellem) anszn len bir adam hakknda yle buyurdu:
Sbhanellah! Sanki lmne gadab sebeb olmutur. Mahrum olan
kimse vasiyyet etmekten mahrum olandr (673).
iin,

(Hz. ie'den rivayet edilen hads erifte) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:
-Anszn lm, m'min iin rahatlktr. Kfir ve fcir iin ise bir gai

zabtr

(674).

lme hazrlanmtr. lm ona bu halde iken gelir. M'min daima lmn gelmesini gzetler. Bunun iin m'mine lm ii, kendisine nasl gelirse gelsin kolay gelir. lm onu dnya
azap ve yorgunluundan kurtarp rahata kavuturur. Nitekim Peygam-

nk, m'min

ekseriyetle,

ber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:

l rahata kavumutur. Veyahut kendisinden kurtulup rahata kavumulardr. (Kendisine ya Reslallah bu iki ahs kimdir? diye soru-

lunca yle cevap buyurmulardr): "Rahata kavuan m'mindir. lr

rahata kavuur. Kendisinden kurtulup rahata kavuanlar ise, zalim olandr. lr millet rahata kavuur (675).

(672) Ysn Sresi, yet: 49, 50.

mam

Ebu li'mn

ve Ibn Ebi'd-Dnya 'nn Enes'dcn bu hadsi lahri ettiini

Siiyttfr.h.) Mekaydetmitir.
nalil; 83'dc
Ahmnf h. Hanbel (r.h.) m Uz, ie(r.&.) dan tahri ettiini
(674)
Syt (r.h.)
Mcnahil; 8.Vde kaydetmitir.
(675) imam Buhar, Sahih. 8t Kitab'r-Rkak; 42. Babu "Sekerati'l-Mevt" de Ebu Katadeti'tMslim, Sahih. 1 Kitab'l-Cenaiz, 21 Babu Ma Cae fi "MsEnsarPdcn tahri etmitir.
terihin ve Msterah" da 61 (950) No.lu metni tahri etmitir.
(673)

mam

mam

mam

634

BU KISIM PEYGAMBER AYIPLAMANIN

lm hazrlanm deildir.

azk da

hazrlamamtr. Korkutucu, kendisine endie verici bir ey de gelmemitir. Belki

lm onlara anszn gelir de onlar dehete drr. lm onlar reddedemezler ve onlara mhlet de verilmez.
Kfir ve fcire

ise,

Bir

ar

ok
bir ey olur. Dnyadan ayrlmak ona ok
g gelir, ona iddetle arpar. lm onun iin en sevimsiz ve istenmeyen bir eydir. Bu mnya Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) iaret ederek yle buyurdu:
Kim ki, Allah'a kavumay severse, Allah onun kendisine gelmesini murad buyurur. Kim ki, Allah'a kavumay istemezse, Allah da onun

lm onun

iin

kendisine gelmesini

murad etmez

(676).

(676) tmam Mslim, Sahih. 48. Kitab'z-Zikri ve'd-Dua; 5. Babt Men Ehabbc Lika Allahi.
Ehab Allah Likaehu. 14. (2683) No.lu metni tahri etmitir. mam Buhar" Sahih. 81. Kitab'rRkak. 41. Babu Men Ehabbe... da Ubade b. Sami (r*.} dan tahri etmitir.

635

DRDNC

KISIM

PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)\ AYIPLAMANIN

VE O'NA KT SZ SYLEMENN HKMLERNN TATBK

EKL

Kad Ebu

el-Fadl (Musannif) diyor ki: Peygamber (sallallahu aleyhi

vesellem) iin vacip olan hususlar geen ksmlarda, kitap, snnet, icmammet ile isbat ettik. Ve yine Peygamber (aleyhisselm)o. itaatta, ihsan
ve ikramda bulunmak, tazim ve hrmet etmek gerektiini de kaydettik.
Buna gre Allah Tel, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemje eziyet
etmeyi kitabnda haram kld. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\
Mslmanlardan, tahkir etmek, ayplamak suretiyle aleyhinde ve kt
szle konuanlarn katledilmesi hakknda icma- mmet vaki olmutur.

AHah Tel buyuruyor:

"phe yok

ve Resulne eziyyet verenlere Allah, dnyaetmitir. Onlara, pek hor drc bir azap da

ki, Allah'a

da ve hiree

Ifinet

hazrlamtr"

(677).

etmeniz doru olmaz; arkasndan

(irtihalinden sonra) zevcelerini nikh eylemeniz de hibir zaman efiiz olmaz. Bu (peygambere eziyyet etmek ve arkasndan zevcelerini nikahlamak), Allah katnda ok byk bir gnahtr" (678).
"...

Allah'n Resulne

sizin eziyyet

"...Allah'n Reslne eziyyet verenlere

ise,

ackl

bir

azap vardr"

(679).

"Ey iman edenler, (siz peygambere) "Rina" lfz ile hitap etmeyin.
(Bize bak mnsna gelen) "Unzurna" deyin. Allah'n hkmn dinleyip kabul edin. Bu ekilde harekette bulunan kfirler iin ok ackl bir
azap vardr" (680).

Son

yet-i

kerimenin nzil

olmasnn

sebebi

udur:

Yahudiler Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)t kulan bize ver,

bizim sylediklerimizi iit, gaflette bulunma, kendi dillerinde svme Halamna gelen "Rina*' kelimesini srarla tekrar ederek, bundan aptall

(677) El-Ahzab Sresi, yet: 57. (678)

61. (680) El-Bakara Sresi, yet: 104.

EI-Ahzab Sresi,

636

yet: 53. (679)

Et-Tevbe Sresi, yet:

BU KISIM PEYGAMBER*! AYIPLAMANIN

kastediyorlar (ve glyorlard.) Bunun zerine Cenabm'minlcri, yahudilere kendilerini benzetmekten nehyetti.

Hak

Cenaba Hakk'n Mslmanlar "Rama" kelimesini sylemekten men

etmekle fesad kapsn kapamtr. Kfirler ve mnafklar bu kelime ile
peygamberle alay etmelerine ve peygambere ta'n edip kt sz sylemeye imknlar bulunmasn, diye.
Rivayet edilir ki, bilakis "Rama" kelimesi birka mnya ortaklaa

kullanld
iit,

nk bu kelime Yahudiler nezdinde (beddua

iitemez olas) mnsna gelir.
iin.

olarak

de sana riayet edelim" anlamna gelir. M'minler bunun iin bu kelimeyi sylemekten men' olundular. Zira bunun anlam udur: Onlar ancak peygamberin kendilerine riayet etmesiyle riayet ederler. Halbuki
Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)e btn hallerde riayet etmek vaciptir.

le

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), (mmetine) kendi knyesiyknye almalarn yasak klmtr. Buyurmutur ki, (aleyhissalat ves-

selam):

Benim

ynz

ismimle isim (aknz, fakat benim knyem

ile

knye takma-

(682).

zatn korumak, kendisine eziyyet yaplmadan muhafaza iindir. nk adamn birisi bakasn (Ey
Ebu Kasm) diye ardnda ona cevap verince, adam ben seni kasdetmedim, (baka birisine iaret ederek) ben ancak unu ardm dedi. O
takdirde, kendisine armayp bakasna arann arna cevap vermek suretiyle eziyyet grmesin diye kendi knyesiyle knyelenmeyi yasaklad. nk bununla mnafk ve istihza edenler peygambere eziyyet
ve hakaret etmeye bir yol bulurlard. O'nu arrlard, arana cevap
Bu, Peygamber (aleyhisselm)m

verdii vakit, ona hakaret etmek, sylediini bilmeyen ve istihza eden-

Peygamber (aleyhisselm)m hakkn hafife alarak biz seni deil,

bakasn aryoruz derlerdi. Bunun zerine Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bu yasa ile kendisine eziyyet edilecek sahay her yn ile
muhafaza altna alm oldu.
ler gibi,

mam

(682)
Mslim, Sahih. 28. Kitabii'l-Adab; 1. Babn-Nehyi ani't-Tekcnn bi Fbi'l-Ksm
ve Bcyani Ma Ysichabb mine'l-Esma'da I (2131) Ene* />. Malik (r.a.) dan tahri ermitir.
Buhar!, Sahih. 34. KtabU'l-By; 49. Babu Ma Zkire fi'l-Esvak'da *(r.a.)dan tahri etmitir.

mam

/mam tbn Mce. Snen. 33. Kitab'l-Edeb; 33. BabM-Cem'i beyne Ismi'n-Nebiyyi "sallallahu
aleyhi r .//</" vc Knyctihi'dc 3737 No.lu metni Enes b. Malik (r.a.) dan t ahri etmitir.

mam

Ebu Davud, Snen.

Kitabu'l-Edeb;

Babu Ma Reaen

637

la

Yecmc Beynchma Cabir (r.a.)

tahri et-

"

ERF TERCMES

FA-1

Ulema, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sel/em/m bu yasan hayat

mddet ince olmasna hamletti. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemfm
rt halinden sonra Peygamber (aleyhisselm)n knyesiyle knye alma-

y ciz grdler. nk eziyyete sebep ve illet olan husus ortadan kalkmtr. Bilginlerin bu hads hakknda birok grleri vardr. Buras yeri
deildir

ki,

zikredelim. Bizim zikrettiimiz hususlar, bilginlerin

oun-

luunun grdr. Ve inallah doru olan udur ki, Peygamber (aleyhisselm)n kendi knyesiyle knye almay menetmesi, kendisine tzim
ve hrmet edilmesinin mendup ve mstehap olduu iindir. Yoksa haram olarak menetmemitir. Bunun iindir ki, Reslullah (sallallahu aleyhi vese/lem) kendi ismiyle isim almalarn yasaklamamtr. nk
Allah Tel:

"Peygamberin
(683)

arn,

aranzda

birbirinizi

Peygamber (aleyhisselm)a kendi ismiyle

Mslmanlar, Peygamber

ar gibi tutmayn"

ar menetmi

idi.

(sallallahu aleyhi ve sellem)\:

"Ya

Reslallah, ya Nebiyyallah" diye

Baz

hallerde sahabelerden

arrlard.

bazlar Peygamber sallallahu aleyhi vesel-

lem)\ (Ebe'l-Ksm) diye knyesiyle

arrlard.

Enes (radyallahu anh) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)cn

kendi ismiyle isim verilmesinin mekruh olduuna, tzim ve hrmet edilmedii zaman kendi ismiyle isim vermeyi doru bulmadna dellet eden
hads rivayet etmitir. Enes (radyallahu anh) dedi ki: "SZ ocuklarnza Mu ha mm ed ismini veriyorsunuz sonra onlara lanet ediyorsunuz"
y

(684)

Hz. mer (radyallahu anh):

Kfe halkna hibir kimseye Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)[n
ismiyle isim verilmemesi hakknda emir yazmtr.
Bunu Ebu Cafer et-Taberi de rivayet etmitir.
Muhammed b.Sa'd (Abdurrahman b.Ebi Leyla)dan rivayet etmitir:
Hz. mer (radyallahu anh):
Muhammed isminde birine bakt ki, baka birisi ona kfrederek yRivayet olunur

le

ki:

diyordu:

"

Ey Muhammed, Allah sana yle yapsn, Allah seni byle klsn.

Bunun zerine Hz. mer kardeinin olu Muhammed b.Zeyd b.Hattab'a:

(683)
(684)
etliini

Nur

Sresi, yet: 63.

mam Hkim'm Mstedrek'fe mam Bezzar Msned'inde Ebu Y'l Msned'inde tahri
mam Suyt(T.b.) Menahil; 83'de kaydetmi ve senedinin hasen olduunu bildirmitir.
638

"

PEYGAMBERMZ HAKKINDA SVME

Senin sebebinle Muhammed (aleyhisselm)* kfredil meini doru

grmyorum. Allah'a yemin ederim, Ben ve sen hayatta iken sana Muhammed diye anlmayacaktr, dedi ve ona Abdurrahman ismini verdi.
Hz. mer (radyailahu anh) bu sebebden dolay, hibir kimsenin peygamberlerin isimleriyle isim almasnn menedilmesini arzulad. Bununla peygamberlere ikram etmeyi kasdetmitir. Peygamberlerin isimlerile
isim alan baz kimselerin isimlerini deitirdi. Ve yle dedi:
"ocuklarnza peygamberlerin isimlerini takmaynz.
Sonra Hz. mer bu yasa kaldrd.
Doru olan, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem/m irtihalinden sonra bunlarn hepsinin ciz olmasdr. Bunun delili de, sahabelerin bu hususu iledikleridir. Sahabelerden bazs oluna (Muhammed) ismini
koydu. Ebu Kasm ile de knyelendirdi.
Peygamber (sallallahu aleyhi vese/lem)\n Hz. AlPy oluna (Muhammed) takmas, Ebu Kasm knyesini vermeye izin verdii rivayet edilir
(685). Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) Muhammed ve Ebu Kasm isimlerinin mecmuunun (ehl-i beytinden son zamanda gelecek olan)
Mehd'nin ismi ve knyesi olduunu haber verdi (686).

Muhammed ismini, bizzat Peygamber (aleyhisselm), Muhammed

b.Talha, Muhammed b.Amr b.Hazm, Muhammed b. Sabi t b.Kays ve
daha birok kimselere takmtr. Peygamber (aleyhisselm) buyurmutur ki:

Sizden hibirine, evinde bir Muhammed,

iki

Muhammed

ve

Mu-

hammed 'in bulunmas

Yukarda

zarar vermez.
zikrettiimiz gibi bu ksmda biz

BRNC

iki

bab zere

tafsilt verdik.

BAR

PEYGAMBERMZ (SALLALLAHU ALEYH

VE SELLEM)
VE AIK OLARAK

HAKKINDA SVME, VEYAHUT ARET

NOKSANLIK FADE EDECEK HUSUSLARIN BEYANI

okuyucu!) Allah (celle cellhu) seni ve beni muvaffak

ki, btn Peygamber (aleyh isselm)a kfredenler, veyahut onu zemmedenler veyahut da, kendisine, sfatlarna, soyuna, dinine, huylarndan bir huyuna noksanlk katanlar veyahut, bu
hususta iarette bulunan, peygambere kfretmek iin veya hakaret etBil ki, (ey

klsn hi phe yoktur

mam

(685)
Tirmiz. Snen. Fhvab'l-Kdcb. Babu Ma Cae Ti Kerahiyyeti'l-Ccm'i Beyne Ismi'nNebiyyi (s.a.v.) ve Kiinyetihi'dc 2846 No. ile imam 4/f (k.v.) den metni lahri etmi(ir.7///ow Ebu
Davud, Snen. Kitabu'l-Edeb, Babifn-fi'r-Ruhsali fi'l-Cem'i Beynehma'da Hz. Ali(V..\.) den
lahri etmitir.

mam

(686)
Tirmiz, Snen, Ebvab'l-Fiten; Babu Ma Cac "fi'l-Mehdi" de Abdullah b. Mes'(r.a.)dan tahri etmitir, /mam Ebu Davud, Kitab'l-Mehdi, Evvel Kiabi'l-Mehdi'de ayn
sened ve ayn tarikle hadisi tahri etmitir.

ud

639

FA- ERF TERCMES

mek, kk drmek, emrini ktlemek, hkmn ayplamak iin bir
eye benzetenlerin hepsi Peygamber (aleyhisselm)a svm olurlar. Buna
verilecek hkm peygambere sven kimseye verilen hkmn ayndr, ldrlr. Nitekim biz tafsiltl olarak bu babn blmlerinden bir blmde aklarz. Bu kasdettiimiz hususlardan hibir eyi istisna etmeyiz.
Biz Peygamber (aleyhissefm)a sven bu kimsenin svmesinin, ak veya iaretle olmasnda hibir fark grmeyiz, onu katletmekte phe etmeyiz.

Hkm

yine bylecedir: O'na l'net eden, O'na beddua eden veya

O'na zarar vermek isteyen, ya da yksek makamna lyk olmayan herhangi bir eyi O'na knama yolu ile izafe eden veya O'nun aziz ve kymetli ahsnda alay ifade eden szlerle yce ahsiyetiyle oynayan veya

eriata

aykr

fakirlik,

olan yalan szlerle onu taciz eden veya beer sfatlardan

alk gibi hususlardan kendisine nz olmas ciz olanlardan do-

lay O'nu ayplayan kimse (ldrlr).

Bu zikrettiimiz grlerde sahabe devrinden bugne dek gelmi, gemi btn limler, mfessirler, muhaddisler ve ictihad sahibi fetva imamlar ittifak etmilerdir.
Kad Ebu Bekr b.Mnzir diyor ki: Peygamber (sallallahu aleyhi ve
sel/em)e sven kimsenin ldrlmesi hakknda btn limlerin ittifak

Bu gr savunanlardan birka isim: Malik b.Enes, El-Leys, Ahmed, shak, afi (radyallahu anhm)mn gr de ayndr. Kad Ebu'lFadl diyor ki: Ebu Bekir es-Sddk'm (radyallahu anh) sznn gerei
de budur. Bunlar ve benzeri limlere gre, tevbesi de kabul olunmaz.
Ebu Hani/e (rahimehullah) ve arkadalar, Sevr, Kfe ehli, Evzai, Mslmanlar hakknda (peygambere sven Mslmanlar hakknda) bu gre sahip olmulardr. nk onlara gre; peygambere ovenler mrted
olmaktadrlar. Dinden dnenler hi phe yoktur ki, ldrlrler. Velid b. Mslim, Malik (rahimehullah)dan rivayet etmitir. Tberde aynsn, peygamberi kymetten drmek isteyen, yahut ondan ilgisini
kesen veyahut da Peygamber (aleyhisselm)\ yalanlayan kimseler hakknda, Ebu Hani/e (rahimehullah) ve arkadalarndan nakletmitir.
Suhnun'un fikr: Bu bir nevi tpk zndklk gibi riddettir (dinden dnmektir). Buna binaendir ki, tekrar Mslman olmas iin tevbe etmesi
istenip istenmeyecei veya direkt olarak tekfir edilip edilmeyecei hakvuknda ve ldrl; had usul ile mi, yoksa kfrnden dolay
kubulaca hakknda ihtilf edilmitir. Nitekim inallah biz bunu ikinci
babda daha ak olarak ele alacaz. Peygamber (aleyhisselm)a sven
kimsenin ldrlmesi mbah olduu hakknda byk limler, selef

imamlar arasnda ihtilf vaki olduunu bilmiyoruz. Biroklarnn anlattna gre; Peygamber (aleyhisselm)a svenin katledilmesi ve tekfir edilmesi hakknda ittifak sabit olmutur. Zahirilerden olan Ebu
640

PEYGAMBERMZ HAKKNDA...
Muhammed Ali b. Ahmed el-Fris peygamberi
firinde ihtilf vaki

olduuna iaret etmi ise

de,

kk drenlerin

tek-

doru olan bizim anlat-

tklarmzdr.
Suhnun olu

Muhammed der

ki:

limler,

Peygamber

(sallallahu aleyhi

vesel/emje sven, O'nu gzden ve itibardan dren kimsenin kfir olduunda ve Allah'n azabna giriftar olacana ittifak etmilerdir. Bu

adamn dnyada

btn imamlar katndaki hkm lmdr. Kim ki,

onun kfr ve ona verilen azap hakknda phe ederse, kfir olur.
ibrahim b.Hseyn b.Halid, bunun gibi bir meselede, Ha/id b. Velid
(radyallahu anh/m Malik b.Nveyre'yi Peygamber (sallallahu aleyhi ve
sellem) hakknda "Arkadanz" szn kulland iin, ldrmesini delil
olarak

ileri

srmtr.

Ebu Sleyman el- Hal tab der ki: Peygamber (aleyhissefm)a svenin
Mslman ise ldrlmesinin vacip olduu hakknda Mslmanlardan
herhangi bir kimsenin ihtilf ettiini bilmiyorum.
Uteybiyye (kitabn ismi), Mebsut ve tbn Suhnun'un kitabnda vrid
olduuna gre, tbn Kasm Malik'ten rivayet ederek der ki: Peygamber
(sallallahu aleyhi ve sellemjc Mslmanlardan kim sverse ldrlr.
Kendisinden tevbe etmesi istenmez. Ayn sz Mutam/, tbn Habib'm
kitabnda Malik (rahimehullah)an rivayet etmitir.
tbn Kasm Utbiyye (nam kitapta) der ki: Peygamber (aleyhisselm)a
sverse, onu ayplarsa, veyahut tahkir ederse, o kimse (kendisinden tevbe
etmesi istenmeden) ldrlr. O kimsenin hkm ekseri imamlar katnda zndk olan gibi lmdr. Allah Tel bize, Peygamber (aleyhisselmja hrmet etmeyi, O'na itaat etmeyi farz klmtr.
Mebsut'ta, Osman b.Kinane'en yle rivayet edilmitir: Mslmanlardan kim Peygamber (aleyhisselm)a sverse, ya boynu vurularak ldrlr veyahut da idam edilerek. Tevbesi kabul olunmaz. Hkim, onu
boynu vurularak ldrlmesiyle idam ederek ldrlmesine (hkm vermekte) muhayyerdir.
Ebu'l-Musab ve Ebu Uveys'in biz Malik (rahimehullah)m yle dedi-

ini iittik, dedikleri rivayet edilir: Mslman olsun, kfir olsun Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)t sven, O'nu ayplayan, veyahut
kendisine noksanlk isnad eden kimse ldrlr. Tevbesi kabul olunmaz.
Muhammed b. ibrahim'in kitabnda ise yle varid olmutur: Malik
(rahimehullah)m arkadalar bize, Malik'in yle dediini haber verdiler: Mslmanlardan, kfirlerden Peygamber (aleyhisselm)a veyahut
peygamberlerden baka bir peygambere sverse, o kimse ldrlr. Tevbesi kabul olunmaz.
Esba diyor ki: Peygamber (aleyhisselm)a sven, svmesini gizlesin,

aa vursun,

her hali

ile

ldrlr. Kendisine tevbe etmesi teklif edil-

641

ifa-i erif: 41

tFA-l

ERF TERCMES

mez. nk onun tevbesi(nin gerek mahiyeti) bilinmez.

Abdullah b.Abdlhakim de diyor ki: Mslman veya kfir olandan
kim Peygamber (aleyhisselm)a sverse o kimse ldrlr. Tevbesi kabul olunmaz. Taber (rahimehullah) aynsn, Ehep (b.Abdlaziz)den,
o da Malik (rahimehullah)dan rivayet etmitir, tbn Vehb, man Malik
(rahimehullah)dan rivayet etmitir; ki, kim gerekten Peygamber (aleyhisselm)m gmlei, bir rivayette ise gmleinin dmesi kirlidir der de,
bundan peygamberi ayplamasn, onun noksanln kasdederse, ldrlr.

Peygamberlerden bir peygambere, helak olmas veya azap grmesiyle beddua eden veyahut peygamber hakknda irkin olan bir eyle beddua ederse, o kimse kendisine tevbe etmesi
teklif edilmeden ldrlr. Ebu el-Hasan, Peygamber (aleyhisselm)a
deveci, "Ebu Talib Un yetimi" derse, o kimsenin ldrlmesine fetva
verdi. nk onun bu sz ile Peygamber (aleyhisselm)a hakaret ettii aikrdr.
Ebu Muhammed b.Ebu Zeyd, bir adamn ldrlmesiyle fetva verdi
ki, o adam Peygamberimizin (sallallahu aleyhi vesellem) sfatlarn mzakere ederlerken bir topluluu iitti. O anda da, irkin yzl ve sakall
bir adam geiyordu. O (ldrlmesi iin fetva verilen adam), siz onun
sfatm renmek mi istiyorsunuz? Onun sfat unun yaradl ve sakal
gibidir dedi. tbn Ebu Zeyd bu adamn tevbesi de kabul olunmaz dedi.

Baz

bilginlerimiz diyorlar ki:

Allah ona l'net etsin, muhakkak yalan syledi.

bi olan kimsenin kalbinden byle sz kmaz.

nk tam iman

sahi-

Suhnun'un arkada Ahmed b.Ebu Sleyman der ki: Kim Peygamber (aleyhisselm) siyahtr derse, ldrlr. (nk Peygamber (aleyhisselm) siyah deildi).
(tbn Ebu Sleyman) kendi szn reddeden adam hakknda dedi: Reslullah'n hakk iin hayr. Bunun zerine, Allah Resiullah'a yle,
yle yapt diyerek (burada sylenemeyecek) irkin sz syledi. Bunun
da
ne diyorsun?" denildi.
zerine kendisine "Ey Allah'n
ilk sznden daha irkin sz sarfederek, "Ben Reslullah ile akrebi

dman

kasdettim" dedi.

Bunun zerine tbn Ebu Sleyman, kendisine soran kimseye, peygamber hakknda kt konuann ldrlmesini ve ondan hasl olacak sevab kasdederek;
Ben senin ortanm der, Habib b.Rabi' diyor ki: Onun te'vil iddias,
sarih olan lfzdadr. Onun iddias kabul olunmaz. nk o Peygam-

M hakarettir.

Halbuki, bu sz syleyen (peygamberycelten,

den akrep kasdettim diyen) Peygamber (aleyhisselmjm
O'na hrmet ve ta'zim ifade eden bir sz sarfetmemitir. (nk Peygamber- (aleyhisselm/ bir hayvana benzetmekle O'na hakaret etmitir)
ber (aleyhisselm

anm

yle ise ldrlmesi vacip olmutur.

642

PEYGAMBERMZ HAKKINDA
Ebu Abdullah

b.Attab, bir adama; sen ver, sonra peygambere ikyet et." (Sonra devamla) "Eer ben mal istersem, veya bilmezsem, Peygamber (aleyh isselm) da bitmemitir." (bilmediini Allah'a sormutur.)
diyen (r toplayan) hakknda lmle fetva vermitir.
Endls fukahas, bn Hatim el-Mutefakkh, Et-Tuley t uliy' in ldrlmesi ve aaca aslmas ile fetva verdiler. (Sebebi
idi):
Kendisinde Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\ tahkir edici, kltc sz sarf ettii mahede edildi.
Ve Peygamber (aleyhisselm)a
mnazara esnasnda yetim, Ali'nin kaynpederi dedii ve Peygamber (aley-

hisselm)n zhd (hell olanlar yemesi) kasd deildi. Eer onlar yemeye gc yetmi olsayd muhakkak yerdi, daha bunlara benzer hezeyanlarda, iddialarda bulunduu tesbit edildi.
Kayrevan fakihleri ve Suhnun'un dostlar ibrahim el-Feraz'nin katledilmesine fetva verdiler. Bu adam (brahim el-Feraz) iyi bir air idi.
(er' ilimler dnda) btn ilim ve fnunda mhir idi. Mnazara iin
Kad Ebu'l-Abbas b.Talib'in meclisinde hazr bulunanlardan biri idi.
Kendisinde bu hususta, yani Allah'la, peygamberleri ile, bilhassa Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)\t istihza gibi yasak
eyler

klnm

tesbit edildi.

Kad

Ebu'l-Abbas, onu

muhakeme

etmeleri iin,

Yahya

ald

mer ve fukahadan bakalarn ard.

(Onlardan
hkm neticesinde) onun ldrlmesi ve aslmasna emir verdi. Karnna bak vurulup ldrld, sonra
olarak (ayaklaryla) asld. Sonra
indirilip atete yakld.
Baz tarihiler naklederler ki: (ldrldkten sonra aslan brahim

b.

ba

el-Feraz'nin)

aa

asld

aa

daraac kaldrlp,

konulduu vakit,
evirdi. Bu hal orada

bir tarafa

dnp onu kble cihetinden

bulunan btn insanlarca bir mucize telkki edilerek, insanlar tekbir getirdiler. Sonra bir kpek gelip kann iti.
Bunun zerine Yahya b.mer, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) sznde sadk oldu dedi ve
hads-i erifi zikretti:
Peygamber (aleyhisselm) buyuruyor ki:
kendi kendine,

Kpek Mslmann kann imez.

Kad Ebu Abdullah b.el-Mrabit diyor
hisselm) malp oldu derse, kendisinden

ki:

"Kim

ki

Peygamber

(aley-

tevbe etmesi talep edilir. Eer

tcvbe ederse ne l. Hayr, eer tevbe etmeyi reddederse, o zaman ldrlr. nk bu sz Peygamber (aleyhisselm)\n derecesini noksanlatrr. Zira malp olmak Peygamber (aleyh isselm)m zat iin caiz deildir.
Zira peygamber iini yaknen grr ve her iinde muhafaza altndadr."

Habib b.Rabi el-Karavt diyor ki: mam Malik (rahimehullah) ve arkadalarnn grleri yledir: Kim ki, Peygamber (sallallahu aleyhi ve
sellem) hakknda, ona noksanlk getirecek bir ey sylerse, kendisinden
tevbe etmesi talep edilmeden ldrlr.

643

FA-I

ERF TERCMES

tbn Attab da yle diyor: Kitap, snnet emrediyor ki, kim ki, Peygamber (a/ey h isse/ rn)a eziyyct etmek, ya da ona noksanlk getirmek kasdederse bu ii ak aa yapsn, iaretle yapsn, az bir ey olsa bile o
kimsenin ldrlmesi vaciptir.
Bu babda zikredilenin hepsi, ulemann svme veyahut noksanlk izafe etme sayp bunu syleyenin ldrlmesinin vacip olduuna hkm
verdikleri hususlardr. Bu hususta ulemann evvel geleni ve sonra gelenleri arasnda hibir ihtilf yoktur. Her ne kadar, iaret ettiimiz ve ileride aklayacamz zere ldrlmenin hkmnde ihtilf ettilerse de.
Yine bylece derim ki: Peygamber (sallaltahu aleyhi ve seliem/ ayplayann, O'nu koyun gtmesiyle, sehiv veya unutmak veyahut sihir, veyahut kendisine isabet eden yara veya askerlerinin bazsnn malup
olmas, veyahut dmanndan eziyyet grmesi veyahut zaman- saadetin darl, veya zevcelerine meyli gibi hususlarla onu tahkir edenin ve
bunlarn hepsinin Peygamber (aleyhisselmfa noksanlk izafe etmeyi kasdeden kimse iin hkm lmdr. Bu hususta bilginlerin gr ne olduu gemitir. Buna dellet edecek husus da ileride gelir.

BLM
PEYGAMBER ( SALLA LLAHU ALEYH VE SELLEM)E

SVEN N VE O'NU AYIPLA YANIN LDRLMESNN

VACP OLDUU HAKKINDAK DELL

Kur'n'dan delil, Allah Tel'nn Peygamber (aleyhisselm)a eziyyet edene dnya ve hirette l' net etmesi ve Allah Tel'nn kendisine
olan eza ile peygambere olan ezay bir arada zikret mesidir. Allah Tel'ya sven kimsenin ldrlmesi hakknda ihtilf vaki deildir. Lneti
ise; ancak kfir olan hakeder. Kfir olann hkm ise lmdr.
Allah Tel buyuruyor ki:

"phe yok

Allah'a ve Resulne eziyyet verenlere, Allah, dnyada ve hirette lanet etmitir. Onlara, pek hor drc bir azab da

hazrlamtr"

ki,

(687).

Allah Tel m'mini (taammden) ldren kimse hakknda da bunun gibisini beyan buyurdu. Allah Tel'nn dnyadaki l'netinden
bazs da lmdr. Allah Tel buyuruyor ki:

(687)

Ahzab

Sresi, yet: 57.

644

PEYGAMBER'E SVENlN VEYA 0*NU

MI
'L'netlenmi olarak nerede ele geir ilirlerse, tutulurlar

kyasya

ldrlrler*' (688).

Cenab- Allah,

yol kesen

ekya ve onlara verilecek ceza hakknda bu-

yuruyor:

"Allah'a ve peygamberine kar savaa kalkanlarla yeryznde fesada alanlarn cezas, ancak ldrlmeleri, aslmalar, yahut sa elleriyle sol ayaklarnn apraz vri kesilmesi, yahut da bulunduktan yerden
srgn edilmeleridir. te, bu ceza, onlarn dnyadaki rsvaylgdr. hirette ise kendilerine byk bir azab vardr" (689).

ldrme mnsna olan

yuruyor

(kati)

l'

net

anlamna da kullanlr. Allah bu-

ki:

'Kahrolsun o yalanclar. Onlar, bir cehalet iinde bulunan

yalanclardr* * (690).
yet-i kerimede "kati" kelimesi lnet

Ve

yine

mnsna

gafil

gelmitir.

Cenab- Allah buyuruyor:

"... Allah,

onlar kahretsin, haktan batla nasl evriliyorlar?"

(691).

(Bu yet-i kermede de) "kati" kelimesi l'net mnsna kullanlmtr. nk Allah'a ve Allah'n Reslne
eziyyet etmekle m'minlere eziyyet etmenin arasnda (hkm bakmndan) fark vardr. M'minlere yaplan eziyyetin cezas, lmn bakasdr. Dvmek ve (herhangi bir tr) azap ektirmek gibi. yle ise Allah'a
ve peygamberine eza veren kimsenin cezas daha iddetli olur. O da lmYani, Allah onlara l'net

etti.

dr.

Allah Tel buyuruyor:

"Rabbin hakk iin, onlar, aralarnda ekitikleri eylerde seni hakem

yapp sonra da verdiin hkmden nefisleri hibir darlk duymadan tam
bir teslimiyetle boyun egmedike, iman etmi olmazlar" (692).
Allah Tel kendi hkmne kar kalbinde darlk bulunan kimseden iman nefyetti. Kimin kalbinde darlk bulunmazsa, onun kalbinde

iman bulunmu

olur.

Allah Tel yine buyuruyor:

edenler; seslerinizi peygamberin sesinden yksek karmayn ve birbirinize
gibi, O'na barmayn; haberiniz olmadan amelleriniz boa
verir" (

"Ey iman

barr

(688) Ahzab Sresi, yet: 61. (689) Mide Sresi, yet: 33. (690) Zariyat Sresi, yet: 10. II.
(691) Tcvbe Sresi, yet: 30. (692) Nisa Sresi, yet: 65. (693) Hucurt Sresi, yet: 2.

645

FA-I
Amelleri, ancak kfr

ERF TERCMES

boa

kanverir. Kfir

ise

ldrlr. Allah

Tel buyuruyor:
"... Senin yanna geldiklerinde de, seni Allah'n selmlamad bir
suretle selmlyorlar. (Es-Selm aleyke yerine, zerine lm olsun anAllah
lamna gelen Es-Sam aleyke diyorlar). Kendi aralarnda da:
bizi, sevdiklerimizle azablandrsa ya!" diyorlar. Onlara cehennem yeter; oraya girecekler. Artk o, ne kt dn yeridir..." (694).
Yine Allah (celle cellhu) buyuruyor:

"Yine mnafklardan yleleri vardr ki, peygamberi incitiyorlar ve:

"
O, her syleneni dinleyen bir kulaktr." diyorlar. De ki: "
O,
sizin in bir hayr kuladr; Allah'a da inanr, m minlere de... tman
edenleriniz iin bir rahmettir. (Sonra Allah yle buyurdu): Allah'n Resulne eziyyet verenlere ise, ackl bir azap vardr" (695).

"Ey Resulm, eer

sorarsan: "
"
Allah ile,

Biz,

kendilerine,

ancak

lfa

hakkmda

niin byle dediniz? diye

dalm akalayorduk."

derler.

De

ki:

O'nun peygamberi ile mi eleniyordunuz?".

Bouna zr dilemeyin. Siz iman ettiinizi syledikten sonra, inizdeki
kfr aa vurdunuz. inizden bir ksmn balasak bile, dier bir

ksmn,

yetleriyle ve

sularnda srar ettiklerinden

azabmza uratacaz"

(696).

"Sonra iinizdeki kfr aa vurdunuz" melindeki yeti,

Reslullah (salla ila hu aleyhi vesellem) hakknda kendisine lyk olmayan sz sylemekle kfrettiniz eklinde tefsir etmilerdir.
Mfessirler

(Buraya kadar zikredilen, Peygamber (aleyhisselm)a sven kimsenin ldrlmesinin vacip olmasna dellet eden yetler idi). Bu husustaki

icma- mmet

ise

yukarda

zikrettik. Hads-i erifler ise

unlardr:

eyh Ebu

Abdullah Ahmed b.Muhammed b.Galbun; Ebu Zer elHerevt, Ebu'l-Hasan ed-Darekutnf, Ebu mer b.Heyyuyete, Muhammed b.Nuh, Abdulaziz b.Muhammed b.Hseyn b.Zebale, Abdullah
b.Musa b.Ca'fer, Ali b.Musa, babasndan, dedesinden Muhammed b.Ali
b.el-Hseyn, babasndan, Hseyn b.Ali de babasndan (Hz. Ali) rivayet edilmitir.

Peygamber

(sallaflahu aleyhi ve seliem)

buyuruyor

ki:

Kim peygambere sverse, onu ldrn. Benim ashabma sveni de

dvn. (697).

(694)

Mcadele

Sresi, yet: 8. (695)

Tevbe Sresi:

mam

yet: 61

(696)

Tevbe Sresi,

TaberanVnm Mu'cem'l-Evsat'da zaif bir scncdlc tahir ettiini

(697)
Mcnahil, 83'de tahriv etmitir.

646

yet: 65, 66.

mam SUyfltf(r.h.)

PEYGAMBERCE SVENN VEYA

(Buhar vc

bakasnn

O'NU....

rivayet ettii) sahih hadste

yle varid olmu-

tur:

Peygamber
iin

(sallallahu aleyhi vesellem)

Ka'b

b.

Eref in ldrlmesi

emir verdiler (698).

tur:

-Ka'b b.Eref'in ldrlmesini kim engelleyebilir? nk O,

Allah

ve peygamberine eza ediyor.

Peygamber (aleyhisselm) byle buyurdu ve onu ldreni kendisine

gnderdi, ldrlmesi de kendisine tevbe etmesini teklif etmeden, anszn ve hile ile vaki olmutur. Mriklerden Ka'b'dan bakasnn ldrlmesi byle deildin (Mriklerden ldrlen kimseye nce Islmiyeti
kabul etmesi teklif edilir).

Ka'b'n ldrlmesinin sebebinin kendisine yaplan eza olduunu beyan buyurdu. Bu, O'nun ldrlmesi, mrik olmasndan dolay deil, eza ettiinden dolay olduuna
dellet ediyor. Yine bylece, Peygamber (aleyhisselm) Ebu Rafi'nin lPeygamber

(sallallahu aleyhi vesellem)

drlmesini emretti. Ber

b.

zib (radyallahu anh) diyor

Ebu Raf' Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)e

dmanlarna yardm ediyordu (699).

ki:

eziyyet ediyor ve

Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem):

Mekke'nin

fethi

gn

verek trk syleyen

bn

Hatal'n ve Peygamber (aleyhisselm)* s-

iki cariyesinin

ldrlmesini emretti (700).

mam

Buhar. Sahih. 64. Kitab'l-Megaz: 15. babu katli Kb b. e/Eref de Gaftr (r.a.)
(698)
dan. imam Mslim, Sahih. 32. Kilabu'l-Cihad; 42. Babu Katli Kb b. el-Eref; "Tagutu'l-Vehud"
da yine Caft/r (r.a.) tahri etmilerdir, imam Ebu DavudSnen. Kitab'l-Cihad; Babun fi'l-Advvi
YU'ta la Grratin ve Yeteebbehu Bihim'de Cabir (r.a.) tahri etmitir.
(699) imam Buhart, Sahih. Kitabu'l-Cihd; Babu "Katli'n-NaimiM-Mrik" de Bera b. zib
(r.a.)

dan

tahri etmitir.

imam

Buhar, Sahih. 28. kitabu Cezai *s-Sayd; 18. Babu Duhuli'l-Haremi ve Mekkete bi
Mslim, Sahih 15. Kitab'l-Hacc;
Gayri Ihramin'de Enes b. Malik (r.a.) dan tahri etmitir.
84. Babu Cevazi Duhule Mekkete bi Gayri Ihramin'de 450 (1358) No.lu hadsi Enes b. Malik (r.a.)
tahri etmitir.
Ebu Davud, Snen. Kitb'l-Cihad; Babu Katli'l-Esiri vel Yurazu aleyhi'lTirmizi, Snen. Ebvab'l-Cihad;
IslamU'de yine Enes b. Malik (ra.) dan tahri etmitir.
MeBabu Ma Cae fi'l-Mifer'de 1693 No.lu metni Enes b. Malik (r.a.)dan tahri etmitir.
sa. Snen. Kitab'MMenasik) Hacc; Duhuli Mekkete Bigayri Ihramin'de Enes b. Mlik (r.a.) dan
bn
metnin lflfzan bi lfzn
tahri etmitir. ifa mellifi Kaadt /yaz (r.h .)n kitabna
Ishak ve Beyhak tarafndan Abdullah b. Ebu Bekir b. Hazm tarikiyle mrsel olarak tahri edildiini
SuytT(r.h.) Menahil; 83*de kaydetmitir. Ayrca hadisteki cariyetere ait ziyadeyi Sa'd
h, Ebu Vakkas tarikiyle BeyhakVmn tahri ettiini de beyan etmitir.
(700)

mam

mam

mam

ald

mam

647

mam

mam

lFA-t

Dier

ERF TERCMES

bir hads-i erifte varid

olmutur

ki:

Adamn biri

Reslullah (sallallahu aleyhi vese/lemje svyordu. Bunun zerine (aleyhisselt vesselm) buyurdular:
errinden beni kim kurtarr?
Velid
(radyatiahu
Halid b.
anh):
Ben, der.

Dmanmn

Bunun

zerine Peygamber (aleyhisselm), Halid'i onu ldrmek iin

gnderir. Halid de gider onu ldrr.

Yine bylece, Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) Nadr b.el-Haris

ve Ukbe b. Ebu Muayt gibi kfirlerden kendisine sven ve eziyyet
edenlerden bir cemaatn ldrlmesi iin emir verdi.

Ve

yine (aleyhisselt vesselm) Mekke'nin fethinden nce ve sonra

kfirlerden kendisine eziyyet edenlerin ldrlmesini vasiyyet etti. Bu-

nun zerine onlar ldrldler. Ancak ldrlmeden nce lslmiyeti

kabul edenler hari (onlar lmden kurtuldular).
Bezzar

bn

Abbas (radyailahu anhmjdan

kt

rivayet ediyor:

bard:
iinizden byle eli aya bal olarak

Ukbe b.Ebu Muayt, avaz

kadar yle

-Bana ne oluyor ki,

(savamadan) ldrlyorum? Bunun zerine Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) ona cevap olarak buyuruyor:

nkr edip kfir olman ve reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem)t

iftira

etmenden dolay (ldrlyorsun)

(701).

Abdurrazzak rivayet ediyor:

Bir adam Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemje svd. Bunun zerine Peygamber (aleyhisselm):

Kim dmanmn

errini benden giderir?

Zbeyr (radyailahu anh):
Ben, dedi. Bunun zerine;

Zbeyr onunla cenkleerek, O'nu ldrd

Yine rivayet ediliyor
Bir

kadn Peygamber

(702).

ki:

(aleyhisselm)^ svyordu.

Peygamber

(aley-

hisselm):

Dmanmn errini benden kim giderir?

(701)

mam Bezzar\x\ Msned'in zaif bir isnadla bn Abbas

yfllt (r.h.)

(702)

Mcnahil. X4'de kaydetmitir.

Abdurrezzok, Camin-Musannef'tnde

mam

sd olarrk rivayet etliini

mam

(r. a.)dan

lahri etliini

bn Abbas (r.a.) klesi Ikrime (r.h.) dan mr-

Syli (r.h.) Mcnahil Shf. 84'de kaydetmitir.

648

mam Stf-

PEYGAMBERCE SVENN VEYA O'NU

Bunun
na

gitti

zerine, Haiid b. Velid (radyallahu anh)

kalkp

kadnn yan-

onu ldrd.

ve

Yine rivayet

edilir ki:

Adamn

Peygamber

biri.

(sollallahu aleyhi ve sellem)\ yalanlad.

Bu-

nun zerine (aleyhisselt ve sellem), Ali ile Zbeyr'i (radyallahu anhma) onu ldrmek iin gnderdi (703).
tbn Kaan yle rivayet eder:
Bir adam Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)\n yanna gelerek dedi
ki:

O'nu ldrdm.
Bu adamn yapt. Peygamber (aleyh isselm)* ar gelmedi (704).
Hz. Ebu Bekr (radyallahu anh)m Yemen'deki emiri Muhacir (705a)
bn Ebu Umeyye'yz orada bir kadnn dinden karak Peygamber (sallallahu aleyhi ve selfem)e sverek trk syledii haberi ulanca, o kadnn ellerini kesti ve az dilerini kard (dilini kesti). Bu olay Ebu Bekir'e
ulanca, O'na yle dedi:
Eer onun elini, dilini kesmemi olsaydn, onu ldrmen iin sana
emrederdim. nk peygamberlere svmenin cezas dier ceza/ara benzemez (705).
tbn Abbas (radyallahu anhma)an rivayet edilmitir:
nun

iin

Hatme

kadn Peygamber

kabilesinden bir

(sallallahu aleyhi ve sel-

zem etti. Bunun zerine (aleyhissa/t vesselam):

"Benim yerime onu kim ldrr?" buyurdu.
Kendi kavminden bir adam:
"Ben, ya Reslallah!" diyerek ayaa kalkp gitti ve kadn ldrd.
Peygamber (aleyhisselm)a durumu bildirince yle buyurdu (aleyhislem)}

selm):

mam

Bey(703) Abdrrezzak'm Camiu'l-Musanncf'inde Said h. CUbeyr'tn muhtasar olarak.

hakPmn yine Said b. Cbeyr (r.a.)dan mufassal olarak rivayeti tahric etmitir. Metn yledir:
(...Kaale; Cae recln il karyetin min kura'l-Ensar, fe kaale Innc Resl Allahi sallallahu aleyhi
ve sellem erselen ileykm vecmerekm en tezevvecn flaneten, febelaa'n-Nebiyy "sallallahu
aleyhi ve sellem
jfe ersele Aliyycn vc'/.-Zuheyrc fe kaale: l/.hebS fein cdrcktumahfl fe ktilahu
vela craktlma Mldrikanihi; l'e yeheb IV vvccdah kati l.cdcgntlm hayyetnn tc kaleletht)...)
BeyhakF nm
h. Said an Abdullah h. el-Haris tarikiyle de mavstl olarak rivayet etliini
Silyli Menahil. 84'de kaydetmitir.

mam
mam

(704) Mellif

(705a) Esas

bn

ad

ni verdi. Muhacir,

(705)

idi. Peygamber (aleyhissetm) bu ismi irkin grd. Ona muhacir

mminlerin anast mm Seleme nin kardeidir. M.

Velid

ismi-

mam Ihn S'd'm Tabakalnda rivayeti tahri etliini imam Sflyt?*?(r.h.) Menahil, 84*de

kaydetmitir.
ile ilve

Koanrden nakletmitir.

arih Hafac de erh, C

4,

Shf. 404'dc ibn

etmitir.

649

AskYm

de hadsi tahri ettiini

tesbtt

lFA-t
,

O kadnn

ldrlmesi

ERF TERCMES
hakknda mnakaa edilmez

(706).

Yine tbn Abbas (radyaUahu anhma)an rivayet edilmitir:

mnn mm

(kars) vard ki, Peygamber (sai/allahu aleyhi vesellem)e svyordu. Kocas onu Peygamber'e (sallallahu aleyhi ve
sellem) svmekten menediyordu. Fakat kadn aldr etmiyor (sylemesine devam ediyor)du. Bir gecenin bir saatnda kadn, Peygamber (aleyh
hisselm)m namusuna dil uzatarak svmeye balaynca, kocas onu
ldrd. Durumu Peygamber (aleyhisselm)z bildirince, Peygamber
Bir

veledi

(aleyhisselm) kadn heder etti (ldrlmesine karlk olarak, ldrene bir ceza terettp etmeyeceini iaret buyurdu) (707).

Ebu Berze

et-Estem rivayet ettii hadste der

9

ki:

gn Ebu Bekr es-Sddk (radyaUahu anh)\n yannda otururken,

Mslmanlardan bir adama fkelendi.
Bir

(706)

tyaz (r.h.) m ifa metnine muhtasaran ald bu hadiseyi arih itab Hafac geni
erh ve zah etmitir. Metnin daha iyi anlalmas iin aynen naklediyoruz:

Kaad

bir surette

"O kadnn ldrlmesi hakknda mnakaa edilmez"

eklinde tercme edilen aleyhisselt

Selm'n cevabnda kullanlan ifadede darb- mesel yoluyla yle buyurulmutur:

ve"s-

" La yentetihu fiyha anezani" bu bir Arab ataszdr ki, taraflar arasnda vak olan bir iden sonra birbirini dven veya svenler birbirlerinden bir ey olmadan ayrlp giderler. Kolar ve
lekeler de byle yaptklar iin bu meseli aleyhisselt veVSelm da burada kullanmtr. Bu hadiseye konu olan kadn Asma hinti Mervan. Beni meyye'den Zeyd b. Husaynl-Hatmrnm kave airdir. Peygamberimiz (s.a.v.)i ve Mslmanlar hicvederek Mslmanlara zarar veriyordu.
te bundan dolaydr k, onu Umeyr b. Adiyb. Htraeb. meyyete 't-Hatmt on un peygamberimizi hicveden szlerini duyunca; bulunduu Bedir harbinden dnnce onu ldrmeye yemin etti.
Siyer limlerinden tbn Abdi'l-Berr NmeyrVyt gre hadise yle olmutur: O kadn onun kz kardeidir. Bir rivayete gre dc anasdr deniliyor. Hem de krdr ve kavminin ileri gelenleri ndendi.
Umeyr (r.a.) geceyars onun bulunduu yere girdiinde o, ocuunu emziriyordu ve ondan yana
yzn dnk olarak duruyordu. Umeyr klc ekti, karnna sapladnda srlndan kt ve doruca Huzur u Saadete gitti, sabah namazn O' (s.a.v.)nnla kld, namazdan fari olunca; Reslullah (s.a.v.) ona bakarak:

rdr

MervanUn kzn

katlettin

mi? buyurdu.

Umeyr

(r.a.):

-Evet, dedi.
Biraz sonra iine (diyet vermek gibi) korku gelerek Reslullah (s.a.v.)e;

Ya

der mi? deyince Reslullah (s.a.v.):

"Her kim Allah'a fc.cj ve Reslne yar"La yentetihu fiyha anezani" buyurduktan sonra:
19
isterse
Umeyr'e
baksn!
buyurdular.
erh-i ihab, C. 4, Shf. 405'den
dm eden kimseye bakmak
Reslallah (s.a.v.)!

Bana

bir

ey

(diyet-ksas)

lelhisen.

mam

(707)
Ebu Dovud, Snen. Kitab'I-Hudud, BabuM-Hkmi fiymen Sebbc'n-Nebiyye "sallallahu aleyhi ve sellem" de Ibn Abbas (r.a.) dan tahri etmitir, /mam Nesa, Snen. Kitabu'tTahrim: EI-HUkm fiymen Sebbc'n-Nebiyye "sallallahu aleyhi ve sellem" dc yine Ibn Abbas (t.*.)
dan tahri etmitir. arih ihab, C. 4, Shf. 405 de Hkim ve SevtoArrmn hadsi tahri ettiini kay-

detmitir.

650

PEYGAMBER' E SVENlN VEYA

Kad

O'NU....

smail ve imamlardan biroktan, bu hadsin vukuuna sebeb, ada-

mn Ebu Bckr'e svmesi olduunu rivayet ederler. Nesa rivayet ediyor:

Ebu Bekr bir adama ar konutu. O da

redd-i cevap edince, ben (Ebu Berze) Ebu Bekr'e yle dedim:
Ey Allah'n Reslnn halifesi! Beni brak da onun boynunu vuraym". Bunun zerine Ebu Bekr:
Otur, ldrlmek ancak peygambere svmek iin olur. " (baka-

Ebu
*.*

Bekr'in

yanna

gelmiti.

olmaz), dedi (708).

Kad Ebu Muhammed b.Nasr, Ebu Bekr'in bu iine kimse muhalefet
etmedi, diyor. (Bylece icma- mmet olur).
Bu hads-i erifle imamlar istidlal ederek Peygamber (sallallahu aleyhi
vesellem)\ fkelendiren kimseyi, her fkelendirdii veya O'na eza ettii veyahut O'na svd eyle ldrlmesine fetva verdiler. merb.Abdlaziz (rahimehullah)m Kfe'deki valisine gnderdii yaz bu
kabildendir ki, Kfe valisi mer'e sven kimsenin ldrlp ldrlmeyecei hakknda mavere etmiti. mer (radyallahu anh) ona yiin

le

cevap verdi:

"Mslmanm,

insanlardan birine svmesiyle ldrlmesi hell olmaz. Ancak herhangi biri Peygamber (sallallahu aleyhi ve se/lem)e sverse o hari. Peygamber (aleyhisselm)a sven kimse ldrlr. Onun

kan

helldir.

mam Malik (rahimehullah)a,

Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)e sven kimse hakknda sordu ve Irak fukahasnn,
onun dvlmesine fetva verdiklerini zikretti. Buna mam Malik fkeHarun'r-Reid,

lendi ve dedi ki:

Ey m'minlerin emiri! Peygamberine svldkten sonra mmet do-

ru yolda baki kalamaz. Kim peygamberlere sverse, o ldrlr. Pey-,

gamber (aleyhisselm)n sahabesinden birine sven kimseye dvlerek

ceza

verilir.

Kad Ebu el-Fadl

(musannif) diyor ki: Irak fukahasndan byle fetva

verdiini
Malik 'in dostlarndan menakibini nakledenlerden biroklarnn rivayetinde vaki olmutur.
Malik'in szlerini yazanlar
ve baka siyer sahipleri de byle nakletmilerdir. Harun Reid'e byle
fetva verenler Irak fukahasndan kimler olduunu bilmiyorum. Biz, Irakllarn grlerini zikrettik. Onlarn grleri udur: Peygamber (aleyhisselmfa sven kimse ldrlr. Belki onlar ilmiyle mehur olmayanlar
veyahut fetvalarna itimad edilmeyen veyahut da, heva ve hevesleri buna meyleden kimselerdir. Veyahut Harun Reid'in naklettii husus, l-

mam

mam

(708) imam Nesa, Snen. Kttabu't-Tahrtm; El-HkmU fiymen Sebbe'n-Nebiyye "sallallahu aleyhi
vc sellem" de Ebu Berzele'l-Eslemi (r.a.) dan tahri etmitir. Ayrca ayr tariklerden Ebu Berze'den gelen metnin sencd ve metin ihtilfna ait rivayetleri dc usulnce tahri etmitir, imam Ebu
Davud, Snen. Kitab'l-Hudud; Babu'l-Hkmi fiymen Sebbe'n-Nebiyye "sallallahu aleyhi ve
sellem de Ebu Berzete'l-Eslemi (r.a.) dan tahri etmitir.

651

FA-

ERF TERCMES

drtmesini icap ettirmeyen svmeden bakasna hamloiunur. htilf

onun svme olup olmad hakknda vaki olmu olur. Veyahut da sven, rcu etmi, tevbe etmitir.
Malik (rahimehultahfa da mesele
olduu gibi anlatlmam olur. Yoksa Peygamber (aleyhisselm)a sven
kimsenin ldrlmesi hususunda icma- mmet vardr. Nitekim biz bunu zikrettik.
Peygamber (sallaHahu aleyhi ve sellem)e sven kimsenin ldrlme-

mam

getirilir:

phesiz Peygamber (sal-

kalbindeki hastaln almeti, iinde gizledii kfr ve kt niyetin delili zahir olmutur. Bunun iindir ki, ulemann ou onun mrted olduuna (dinden ktna) hkmetmemilerdir. (nk iten Mslman

deildi ki, dinden ksn). O (mrted olmas) amllarn, Malik (rahimehullah), Evza (rahimehullah)dan olan rivayetleridir. Sevr (rahimehullah), Ebu Hani/e (rahimehullah) ve Kfelilerin gr de byledir.
Malik (rahimehullah)dan baka bir gr de nakledilmitir: Peygamber (aleyh isselmja svene, her ne kadar onun kfir olmasiyle hkmedilmezse de, had olarak ldrlr. (ldrldkten sonra, cenazesi
ykanr, namaz klnr ve Mslmanlarn mezarlna defnedilir.) Ancak, sznde srar eden, syledii sz inkr etmeyen, kesin olarak svmeyi terkettiini ifade etmeyen kimse hari. Byle olan kimse kfirdir.
(Onun ldrlmesi de kfr sebebiyle olur. Dinsiz gibi). Onun sz,

mam

ak

aa

kfrdr. Peygamber aleyh isselm)\ yalanlamak ve buna

benzeyen hususlar gibi. Veya istihza ve zem'i ifade eden kelimelerdendir. Bunlar itiraf etmesi ve bunlardan tevbe etmemesi, bunlar hell demesine delildir ki, bu da kfrdr. Bu adam da hibir ihtilf olmadan
kfirdir. Bu gibi olan kimse hakknda Allah Tel buyuruyor ki:
"Mnafklar Allah'a yemin ediyorlar ki, (Peygamberle alay ve ona
hakaret szn) sylemediler. And olsun ki, o kfr kelimesini sylediler ve kfir oldular; ve muvaffak olamadktan cinayeti (peygambere
suikasdi) kurdular" (709).

Mfessirler, o kelimenin kfirlerin

unu

yle dediklerinden

ibaret oldu-

sylerler:

Eer Muhammed'in

eeklerden daha er ve ktyz. (Bunu syleyen Celas b.Sveyd'dir. Bunun bu szn Ensardan
mir b. Kays iitir ve ona:
Evet Allah'a yemin ederim ki. Muhammed sznde sadktr. Sen
de eekten daha aasn.
Bu sz peygambere ulanca, byle sylemediine dair yemin etti.
Peygamber de onu tasdik edince mir:
dedii hak

ise,

(709) Et-Tevbc Sresi, yet: 74.

652

biz

PEYGAMBER' E SVENlN VEYA

O'NU...

"Ey A ilah m! Peygamberine bizden kimin sdk olduuna

gnder", diye duada bulundu. (Bunun zerine bu yet

dair yet

geldi).

Rivayet edilir ki, onlarn szleri yle demelerinden ibarettir: "Bizim

halimiz ile Muhammed'in hali, kpeini besle, seni yesin (srsn) diyenin sz gibidir." ve Allah Tel'nn bu yette beyan buyurduu szleridir:

(eer bu savatan) Medine'ye bir dnersek, kuvvet ve

erefi ok olan (bizler), zayf ve dk olan (m'minler topluluunu)
oradan karacaktr. Halbuki kuvvet ve stnlk Allah'n, Resulnn
ve m'minlerindir; fakat mnafklar bilmezler" (709a).
*

'Diyorlar ki,

Deniliyor

ki,

bu

gibi sz syleyen

kimse onu gizliyorsa, onun

zndn hkm gibidir. (Kfir olduu iin) ldrlr.

nk

o, dinini

deitirdi, mrted oldu. Peygamber (aleyhisseim) buyuruyor

Kim,

ki:

onun boynunu vurun.

dinini deitirirse,

Peygamber

hkm

(sallaliahu aleyhi vesellem)\n

hkmne hrmet etmek, m-

meti iin bir meziyettir.

Peygamber (aleyhisseim )\n mmetinden hr olan kimseye svene, ceza

olarak sopa atlr. Peygamber (aleyhisseim)* sven kimsenin cezas ise,
O'nun eref ve derecesinin, bakasna nisbetle daha stn olduu iin
lmdr.

BLM
olsun" diyen Yahudiyi niin ldrmedi? Halbuki bu bedduadr
Ve yine bakasn ldrmedi ki o, Peygamber (aleyhisseim)*:

Bu yle bir taksimdir

di.

(710).

bununla Allah rzas murad edilmedi, deBu szden Peygamber (aleyhisseim) eza grd, de yle buyurdu:
ki,

(709a) El -M una f kun Sresi, yet: 8.

(710)

mam Buhuri.

Sahih. 79. Kiab'l-lsti/an. 22.

ie (ra.) dan

Babu

keyfe yzedd l ehli'z-Zimmeti'sSe-

man

Mslim. Saayr
hih. 39. KitabVSelm; 4. Babn Nehyi An Ibtidai EhliM-Kitabi bi's-Sclmi ve keyfe yzedd
aleyhim'de 6 (2163), 8 (2164). 10(2165 No.lu metinleri ayn raviden tahri etmilerdir. mam Tirmiz. Snen. Ebvabii's-Siyer. Babu Ma Cae fi Teslim ale Ehli'l-Kiab'da 1603 No.lu metni Ibn mer
Ebu Davud. Snen. Kitab'l-Edeb. Babn fi's-Selm l Ehli'z Zimme Abdul(r.a.) dan.
bn Mce. Snen. 33.
lah b mer (ra.) dan ve Enes b. Mlik (r.a.) dan tahr etmitir.
metni
Enes (r.a.) 3698
Kitab'l-Edeb; 13. Babu Reddi's-Sclmi l Ehli'z-Ztmme'de 3697 No.lu

lam'de

ftfe

Enes. Hz.

iki

metinle rivayeti tahric etlii gibi;

mam

mam

No.lu metni Hz.

ie

(r.a.)

dan AMrrahnan'l-Cuhenr'den. 3699 No.lu neli

653

tahri etmitir.

FA-I

ERF TERCMES

"Musa (aleyhisselm)a, bundan daha ou

(srail oullarnn ezasna) sabretti" (711).

ile

eziyyet edildi de,

O,

Ve yine ok zaman kendisine eziyyet eden mnafklar da ldrmedi.

Cevap:

Allah

Bil ki,

beni ve seni muvaffak

(sallallahu aleyhi vesellem)

slm'n

ilk

klsn

phesiz Peygamber

zuhurunda, insanlar ona

sn-

ona meylettirmek, onlara iman sevdirmek, kalblerinde gzelletirmek istiyordu. Onlara yumuak davranp, ashabna yle

drmak,

kalblerini

Duyuruyordu:
Siz ancak, kolaylatrc olarak gnderildiniz. (Benden sonra) yoksa gletiriri olarak gnderilmediniz (712).
Yine buyuruyor ki (aleyhisselt vesselam):

Kolaylatrn, gleti rmeyn.

Toplaynz, datmaynz (713).

Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) mnafklar ldrmediinden
beyan- itizar ederek yle buyurmutur:

tnsanlar (aralarnda) Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) as-

habn

ldryor diye

Peygamber

konumasn

(diye ben

onlar ldrmyorum).

mnafklara yumuak davranyor, onlarla gzel sohbet ediyordu. Onlarn kusurlarn

grmyordu. Onlarn eza ve cefalarna, sabr ve tahamml ederdi ki, bugn bizim sabretmemiz ciz deildir. (nk biz onlar kfrlerinden
menetmek ve dilediklerine hrmet etmemekle mkellefiz). Onlara ihsan ve ikram etmekle iyi davranrd, onlar ho tutard. Allah Tel
Peygamber (aleyhisselm)a byle emretti. Allah buyuruyor ki:
"... lerinden pek az mstesna, sen, onlardan daima bir hinliin
farkna vanp duracaksn. Byleyken yine onlardan sular bala ve aldrma; nk Allah, iyilik edenleri sever** (714).
Hem iyilikle ktlk msavi olmaz. Sen ktl, en gzel olan
iyi hareketle nle. O vakit bakarsn ki, seninle arasnda bir dmanlk
bulunan, yakn bir dost gibi olmutur (715).
Allah Tel'nn byle emretmesi, slm'n ilk gnlerinde insanlara
(sallallahu aleyhi ve sellem) kfirler ve

(711) Tahrici kitabn banda geti.

(712)
Buhari, Sahih. Khab'l-VfizT: Babu SahbiM-Mai ale'l-Bevli fi'l-Mescid'de Ebu Hreyre (r.a.) dan hadisi tahrife etmitir,
Ebu Davud, Snen. Kitab't-Tahare; Babu'l-Ard
Ysybha'l-Bevlu'dc Ebu Hre, vre (r.a.) dan. Tirmizf Ebvab't-Tahare. Babu Ma Cae fi'l-Bevli
Yusiyb'l-Arda'da da 147 No.lu metni Ebu Hreyre'den.
Buhar, Sahih. 64. Kitab'l-Megaz; 60. Babu Buise Ebu Musa ve Muaz ile'l-Yemen
(713)
kable Hacceti'l-Ved'da Ebu Brde (r.a.)dan. Ayrca Kitab'l-llm; II. Babu
kne'n-Nebiyy.
"sallallahu aleyhi ve sellem" Yctehavvelchm bi'l-Mev'izati ve'l-llmi keyl Yuneffru'de Enes (r.a.)
dan lahrie etmitir, imam Muslini Sahih. 32. Kitab'l-Cihad; 3. Babn fi'l-Emri bi't-Tcysiri ve't,
Tcfiri de6(l732> No.lu metni Ebu Musa (r.a. )dan 7 (1733) No.lu metni Ebu Brde'den 8 (1734)
No.lu metni Enes b. Mlik (r.a.) dan lahri etmitir.
(714) El-Mide Sresi, yet: 13.

mam

hum

mam

Ma

(715) Tahrici 710 No.da geti, oraya bakla.

654

PEYGAMBER'E SVENN VEYA O'NU.

araya toplanmasna ihtiya olduu iin idi. Vakta ki slm dini istikrar buldu ve Allah Tel
slm dinini btn dinlere stn kld; Peygamber (aleyhisselm) kendisine tecavz edenlerden kadim olduunu ve bu ilerde hret bulanlar ldrd. Peygamber (aleyhisselm)m bn HataPc yapt gibi.
Mekke'nin fethi gn bazlarnn ldrlmesi iin vasiyyet ettii, Yahudilerden ve daha bakalarndan sessiz ve anszn ldrmesine muvaffak olduu gibi. Peygamber (aleyhisselm)* eziyyet edenlerden, bn Eref,
Ebi Raf' en-Nadr ve Ukbe gibi Peygamber (aleyhisselm )m sohbetine
nail olmayan ve iman aklayanlara karmak bahtiyarlnda bulunmayanlar alenen ldrd gibi. Ve yine bylece, onlardan baka, Ka'b
b.Zheyr, bn ez-Zebi'ra ve bakalarndan peygambere eziyyet eden bir
iaret
cemaatn kann heder etti. (ldrlmesinde bir beis
buyurdu). Ta ki bunlar tslm kabul edip, Peygamber (aleyhisselm)n

yumuak davranlmasna ve Mslmanlarn

bir

olmadn

yanna boyun eerek geldiler.

Mnafklarn i halleri gizlidir. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\n hkm ise zahiredir. Byle Peygamber (aleyhisselm)* eza verecek kelimeleri mnafklardan ve onlar gibi olanlar

olarak sylerlerdi.
onlar inkr ederler ve

gizli

peygambere ulatrldnda,
sylemediklerine yemin ederlerdi.
"Mnafklar Allah'a yemin ediyorlar ki, (Peygamberle alay ve ona
Syledikleri szler

hakaret szn) sylemediler.

And

olsun

ki,

o kfr kelimesini syle-

diler..." (715a).

Bu (yaptklaryla

beraber)

Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) on-

larn tevbe edip slm'a dnmelerini ok arzuluyordu. Bunun iin Peygamber (aleyhisselm) onlarn szlerindeki, dkle ve kabala
sabrederdi. Nitekim peygamberlerden ull-azm olanlar sabrettiler. Ta
ki onlardan ou ak aa Islma dndkleri gibi, i lemlerinde de
dnenler ok idi. O anda ihlasl Mslman olanlar gibi, sonradan da
ihlasl Mslman olanlar vard. Allah Tel onlarn ihlasndan sonra
onlardan birou ile sava iinde fayda ihsan etti.
Onlardan bazlar, slm devletinde vezir, emr, hkim ve dine yaredenler oldu. Nitekim bize tarihiler bunlar zikrettiler.
mamlarmzdan bazlar, bu cevaplarla, soruyu cevaplandrdlar.
Bu sz izah etmek iin yine (musannif) diyor ki: Belki de Peygam-

dm

ber (sallallahu aleyhi vesellem)e ulatrlan szler, O'nun katnda sabit

olmamtr. Onu ancak bir kii ve bu konuda, ocuk, kle veya kadn
gibi ahid olma derecesine ulamayan kimse nakletmitir. lm cezas
ise ancak iki dil olan ahidin ehadetiyle verilir. Bu ihtimale hamlolunur. Yahudilerin selm vermekte, "lm zerinize olsun "demeleri. Onlar detleri mucibince "selm" kelimesini tahrif ettiler ve aklamadlar.

(715a) Et-Tcvbe Sresi, yet: 74.

655

FA-I

ERF TERCMES

Peygamber (aleyhisselm) Hz. ie (radyallahu

anhjy bundan nasl uyard. Eer mnafk ve Yahudiler onu tahrif etmi olsalard, Hz. ie (radya/lahu,anh) onu bilmekte yalnz kalmazd. Bunun iindir ki; Peygamber (sallallahu aleyhi ve se/iem) ashabn,
onlann yalan konumalar, selmlamalarnda sadk olmadklar, bu hususta dilleriyle yumuak konuup, din hakknda ta'nda bulunduklar hususunda uyard ve yle buyurdu:
Yahudilerden biri, size selm verdii zaman ancak lm zerinize

Grmyor musun

ki,

mnsna gelen "Essam a ley km"

rinize olsun mnsna "Aleykm" deyin
Yine bylece, baz Badadl dostlarmz
olsun

der. Siz

de onlara

sizin ze-

(715b).

diyor ki: Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) mnafklarn, mcerred mnafk olduklarn bilmesiyle ldrmedi. Onlarn mnafk olduklarna dellet edecek bir nas
gelmedi. (Evet mnafklar hakknda gelen yet umumdir. Husus olmaiin) Peygamber (aleyhisselm) onlar kendi hallerinde terk etti (ldrmedi).

Ve yine, mnafklarn ii, gizli ve sr idi. Zahiri halleri Mslman olduklarn ehl-i imandan bulunduklarn ifade ediyordu. Eman ve devir
bakmndan her ne kadar ehl zimmetten ise de, (Mslmanlardan grnyor). nsanlar daha yeni Mslman olmular, henz gerek Mslman olanla olmayan ayrt edilmemitir. Ad geenlerden Araplar
arasnda mnafklkla itham edilenlerden, m'minlerin arasnda, peyi

gamberlerin efendisinin sahabesinden olduklar ve zahiri hallerine verilen hkme gre dine yardm edenlerden olduklar uyu bulmutu. Eer
Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) onlar mnafklklarndan ve onlardan zahir olanlardan ve ilerinde sakl tuttuklarndan dolay onlar
ldrm olsayd, slm'dan nefret ettiren kimse syleyecei sz kolaylkla bulurdu.

slm'dan uzak olan, daha ok pheye der, kfirler yaymak iin

daha fazla ayp ararlard. Birok kimseler de Islma girmek ve peygamberle yaknlk kazanmaktan korkarlard. Btl iddiada bulunan, zlim
dman, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\n mnafklar ldrmesi, dmanlk ve eski bir kan'n intikamn alyor, zan ve iddia ederlerdi. Bu yazdm hususlarn mnsn Malik b.Enes (radyallahu anh)c
isnad edildiini grdm. Bunun iindir ki, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sel/em) buyuruyor:

nsanlar, Muhammed ashabn ldryor diye konumasn. (Bunun iin mnafklar ldrmyorum).
Onlar, Allah'n beni kendilerini ldrmemden nehyettii kimselerur

Bu onlara
mi 5b)

zina,

Tahrici 710

adam ldrme

No.da

geti

ve benzerleri gibi sulardan kendileri-

oraya baklabilir.

656

PEYGAMBER'E SVENN VEYA O'NU

hkmleri tatbik etmeye muhaliftir. nk bunlar ak sulardr. nsanlar bu sularda eit olarak muamele grrler.
Muhammed b.el-Mevvaz diyor ki: Eer mnafklar nifaklarn aklam olsaydlar Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) onlar muhakkak ldrrd. Kad Ebu'l-Hasan b. el-Kassar'n gr de ayndr.
Katde, Allah Tel'nn:
"Cellim hakk iin, eer mnafklarla kalblerinde ehvet hastal
bulunanlar ve ehirde m'minlerin ayplarn arayp yayanlar, (fenalklarndan) vazgemezlerse, muhakkak seni onlara musallat ederiz. Sonra seninle o ehirde (Medine'de) az bir zamandan fazla komu olmazlar;
koulmu olarak nerede ele geirilirierse tutulurlar kyasya ldrlrler.*' (716) melindeki ye-i kerimenin tefsirinde diyor ki: Onlar nifaklarn aa vurduklar vakit, (kyasya ldrlrler).
ne, zhir

Muhammed b.Mesleme Mebsut'ta, Zeyd b. Elem''den

rivayet ediyor;

Allah Tel'nn:
"Ey yce peygamber! Kfirlere kar silhla, mnafklara delil ve hccet getirerek muharebe et. Onlara kar etin ol. Onlarn barna cehennemdir ve , ne kt bir dn yeridir!.." (717) melindeki yet
kerme kendisinden nce gelen (mnafklarn balanmasn emreden)
yet-i kerimenin hkmn kaldrd.
mamlarmzdan bazlar diyorlar ki: Belki de, "Bu yle bir taksimdir ki, bunda Allah rzas kasdedilmemitir" ve "Taksimde adaletli ol"
syleyen kimsenin bu szlerini Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)
kendisine ta'n ve thmet edildii mnsna almamtr. Bunu ancak, grte ve dnya ilerinde ve dnya ilerindeki maslahatlar hakknda yaplan ictihadda hata mnsna almtr. Bunu svme olarak grmemi,
bilkis balanmas ve sabredilmesi gereken ezadan saymtr. Bunun
iindir ki bu sz syleyeni cezalandrmad. Yahudilerin hakknda yine
byle denir. lm zerinize olsun anlamna gelen "Essam aleykm"
dedikleri vakit. nk bu szde sarahaten svme ve beddua etme yoktur. Bu szde ancak insanlara mutlaka gelecei lm zikredilmektedir.
i

ondan murad "dininizde zayflarsnz" (vc terk edersiniz) anlamnadr. Bu ise dinin zayflamas iin bedduadr. Ak aa
svmek deildir. Bunun iindir ki, Buhar bu hadsin
altnda "Zimmi
olan veya bakas, Peygamber (aleyhisselm)a iaretle sverse. " ismi altnda bir bab zikretmitir.
Bilginlerimizden bir ksm ise. bu (Yahudi'nin lm zerinize olsun)
sz, Peygamber (aleyhisselm)a svmeyi iaret deil; fakat O'na eziyyet etmeye iarettir.
Denilir ki, bilkis

(716) El-Ahzab Sresi, vet: 60, 61.

(717) Et-Tevb* Sresi, yet: 73.

657

ifa-i erif: 42

FA-I

ERF TERCMES

"Biz yukarda, Peygamber (saleziyyet etmek birdir."

lallahu aleyhi ve sellem) hakknda, svmek ve
demitik.
Kad Ebu Muhammed b.Nasr, bu hadise cevap olarak geen szlerin

Kad Ebu'1-Fadl (Musannif) diyor ki:

Hads-i erifte Peygamber (aleyverilen

hisselm) bu Yahudi'nin cizye verenlerden mi, kendilerine eman
olduunu zikretmedi. Delillerin iktiza et7immi mi, yoksa ehl-i harb
eye terkedilmez. Bu
likleri hususlar ise; birok hususlara ihtimalli olan
olan belki onlar
hususun hepsinde evl olan ve bu ynlerden en
ederler diye din ilerinde yumuak davranmak, dini sevdirecek ibir

ksmn serdettikten sonra diyor ki:

iman

bulunmaktr. Bunun iindir ki Buhar, taksim ve Harici hadsinin

altnda "Dini sevdirmek ve insanlar dinden uzaklatrmamns
mak iin Haricilerle savamay kim terkederse" diye bir bab zikretmimnsna ve daha nce tesbit
tir. Buhar, Mlik 'den rivayet ettiimizin
ettiimiz hususlar da gz nne almtr.
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), onlarn kendisine sihir yapmalarna, kendisini zehirlemelerine sabretmitir ki, bunlar, onlarn Peygamber (aleyhisseim)a svmelerinden daha byktr. Peygamber
(aleyhisselam) Allah ona kfirler aleyhine yardm etmesi ve onlardan
lerde

(sabtayin ettiini ldrmesi hakknda kendisine izin vermesine kadar

indirdi.
retti). Allah onlarn kalblerine korku drerek, kalelerinden

Onlardan dilediini memleketlerinden

ketlerinden

karmay yazd, onlar memle-

kard. Onlar evleri kendi ve m'minlerin elleriyle ykp harap

"

Ey maymunlarn ve hnzrlarn kardeleri!", diye

Onlara;
ak aa, kt syledi. Onlar yaknlarndan uzaklatrd. Onlarn araycelzilerini, yurdlarm vc mallarn miras kld. Allah'n sz (dini)
sin, kfreden kimselerin sz (dinsizlii alalsn) diye.
etliler.

Soru:
Hz. ie (radyallahu anhJ'cn rivayet edilen hads- erifte vand olmutur ki, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), hibir zaman kendisine yaplan eziyyet ve svmeden dolay kendisi iin intikam almamtr.
Ancak Allah'n izzet ve azametine noksanlk ifade edildii vakit, Allah'n intikam ile kendi intikamn da almtr.

Cevap:
eden
Bil ki, Peygamber (aleyhisselm)\n kendisine sven, yahut eziyyet
veyahut da kendisini yalanlayandan intikam almadn iktiza etmez.
hususlardr ki, hepsinin
nk bunlarn hepsi Allah'n haram

kld

almad huonlardan birine yapt

intikamn almtr. Peygamber (aleyhisselm)m intikam

ancak, terbiyesizlikle ilgili olan veyahut

muamelede ileyenin eza kasdetmedii hususlardan olan mal veya nefse, sz ve fiil olarak yaplan muamelelerde vki olan olur.

suslar,

658

PEYGAMBER'E SVENN VEYA O'NU

yaradllar

kabalklarndan veya eriat bilmemelerinden, veyahut da beerin yaradl icab olan gafletinden dolay olan
ki, cahil bir Arab'n Peygamberimiz (aleyhisselm)\n gmleini iddetle ekmesi, hatta boynunda iz brakmas gibi, bakasnn yannda yksek sesle konumas, kyl bir Arabn, peygamberin kendisinden at satn
aldn inkr etmesi gibi ki, bu alverie Hzeymeahid olmutu. Peygamber (aleyhisselm) aleyhine iki zevcesinin birbiriyle yardmlamasn peygamberin balamas gibi hususlarda peygamber intikam
Fakat,

itibariyle

almamtr.
Yahut, (bu geven hads) bir kfirin Reslullah'a eziyyet edip, sonradan Mslman olmasn mit enii hususlardan olabilir. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)t sihir yapan Yahudi, kendisini ldrmek istedii
cahil kyl Arap ve kendisini zehirleyen Yahudi kadnn affettii gibi.
Bu kadn Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\n ldrd de rivayet edilir.

Peygamber (aleyhisselm)^ mnafk vc kitap ehli olanlardan gelen ezadan onlara ve onlardan bakalarna Mslmanl sevdirmek iin onlar balamas da bunun gibidir. Nitekim daha nce bunlar tesbit etti,
tevfik Allah'tan.

BLM
Kaad Iyaz.(rahimehullah) diyor

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemje kasden sven, O'nu tahkir eden ve ayplayan kimse, olmas mmkn olsun olmasn, hangi ynden olursa olsun ldrlmesi hakkndaki
sz, yukarda tesbit edilmitir. Bu ak bir surettir ki, bunda anlala-

mayan

bir

ey

ki;

yoktur.

Sznn mazmununa da inanmyor. Fakat Peygamber (aleyhisselm)a

ynelterek, ta'netmesi, svmesi, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem/
yalanlamas, veyahut peygambere izafesi ciz olmayan eyi ona izafe etmesi veyahut Peygamber (aleyhisselm) hakknda noksanlk tekil eden
ve peygambere vacip olan hususu ondan nefyetmesi gibi kfr icap ettirecek kelime ile konutu. Mesel, Peygamber (aleyhisselm)^ byk
gnah isnad etmesi, dini emirleri teblide yumuak davranmas, insanlar arasndaki hkmnde gevek olmas, gibi. Veyahut yksek derecesini noksanlatracak, veyahut soyunun erefine leke getirecek, veya ilminin
veya zhdnn okluuna leke konduracak hususlar konumak gibi.
Veyahut, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem/m haber verdii ve
tevatren sabit olduu hususlardan mehur olanlar, Peygamber (aley-

659

FA-I ERF TERCMES

akln kabul etmedii gibi konumak ve bir eit peygambere svmek

gi-

Peygamber (aleyhisselm)\ zemmi

ve O'na svmeyi kasdetmedigi anlalsa da. (Bu szler kendisine) ya
Peygamber (aleyhisselm)m sfatlarn bilmemesi onu byle syletmeye
bi ki,

her ne kadar syleyenin haline

sevketmitir. Veyahut (herhangi bir hadiseden) iinin sknts byle syletmitir ona. Veyahut da sarholuktan dolay onu sylemeye mecbur
olmutur. Veyahut diline tam mnsiyle sahip olmadndan ye dnmeden hiddetli olarak konutuundan sylemitir. Bu (ikinci) suretin
hkm, birinci suretin hkm gibi, hi tereddt etmeden lmdr. nunuttuk hibir kimse kfr hakknda cahillikle veya hata
unu iddia etmesiyle veyahut zikredilen hususlardan herhangi biriyle

yaptn

mazur saylmaz. nk o kimse yaradl itibariyle aklldr. Deli deildir. Ancak kalbi imanla mutmain olduu halde bu hususlar sylemeye zorlanan hari.

Endls ulemasndan, bn Hatem, Peygamber (aleyhisselm)dan zhd nefyeden iin byle zikrettiimiz gibi fetva vermilerdir.

Muhammedb. Suhnun

diyor

ki:

"Dmana esir dm ve dmann

elinde bulunan kimse, Peygamber (sallallahu aleyhi ve selle )t sverse

o kimse ldrlr. Ancak, Hristiyanl kabul ettii veyahut svmeye

mecbur edildii
gibi

bilinirse

hususlardan unutulma ve hata

dedii

Ebu Muhammed b.Zeyd' den bu

yapma iddias ile mazur grlmez

o mstesna."

rivayet edilir.

Ebul-Hasan

el-Kbis,

sarholuk halinde Peygamber (aleyhisselm)a

sven kimsenin ldrlmesi hakknda fetva vermitir. nk onun byle

itikad ettii ve aykken de syledii tahmin edilir.
nk bu, ayn zamanda temiz kimselere zina iftira etmek, adam ldrmek ve dier hududlar gibi had'dr. Sarholuk onu diirmez. nk onu kendi nefsine koymutur. Zira akln giderici olduunu bildii
ve onun sebebiyle gnah ileyeceini bilerek iki ien kimse, ikinin sebebiyle olacak eyi ilemeye kasteden kimse gibidir. Buna gre sarhoun talk, azad etmesi, sahihdir, ksas ve dier hududlarla da sorumlu
tutulur. Buna Hz. Hamza'mn hadsi ve Peygamber (aleyh isselm)a "Siz

babamn klelerisiniz" (718) szn iiten Peygamber (aleyO'nun sarho olduunu bildi ve onu muahazc etmeden on-

ancak benim
hisselm)

edilmez. nk iki imek o vakit daha haram

vakit sarhodan vaki
Onun cinayetinde gnah yoktu.
olacak herhangi bir su, uykuda iken vaki olan ve akibetinde emin
bulunulan ilacn iiminden meydana gelen su gibi

dan ayrld. Bununla

itiraz

klnmamt.

balanm

mam Buhar. Sahih. 57. Kitabu Farzi'l-Humsi; Babu FarziM-Hmsi'de Hz. Ati(k.v.)
mam Mslim, Sahih. 36. Kitabu'l-Lribe; Babu TahrimiM-Ineb ve mine't-Temri ve'f-Bsri

(718)
den.

I.

I.

veV-Zebibi vegayrha mimma Yskir'dc (1979) No.lu metni Hz. /t//'(k.v.) den tahri etmitir.
Ebu Davud, Snen. Kitab'l-Harac ve't-Tey veM-lmarc Babn fi Beyani Mcvazia Ksmi'lHumsi ve Sehmi zi'l-Burda*da yine Hz. Ali (r.a.)dan lahric etmilerdir.
I

mam

660

PEYGAMBER'E SVENN VEYA O'NU

BLM
nsanlardan birinin, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)\ syledii eylerde (tevatren sabit olan hususlarda) veya slm ahkmndan getirdii eyi yalanlamas veyahut peygamberliini, (mutlak olarak ve
Arap'tan bakasna) peygamber olarak gnderildiini veyahut dnyada varln nefyeder. Veya da peygamberi inkr ederek kfreder. Bununla kendi dininden baka bir dine gesin veya gemesin birdir. Bu adam
ihtilafsz olarak kfirdir, ldrlmesi vaciptir. Sonra baklr, eer sylediini gizlemez, aa vurursa, onun hkm mrtedin hkmne benzer. Onun tevbesinin kabul hakknda kuvvetli ihtilaf vardr. Dier bir
sze gre; onun tevbesi ldrlmesini kaldrmaz. Yalan ve baka bir

eyle Peygamber (aleyhisselm) hakknda

lallahu aleyhi ve sellem)

noksanlk

gamber (aleyhisselm)n hakk

zndn

izafe

konutuunu Peygambere (sal-

etmek

iin ldrlr.

suretiyle zikrederse, Pey-

Eer bunlar

gizlerse,

onun

Bizim katmzda tevbesi ldrlmesini

kaldrmaz. Nitekim bu hususu beyan edeceiz inallah.
Ebu Hanife (rahimehullah) ve ashab (mam Ebu Yusuf, Muhammed,
Zfer) (rahimehmullah) diyorlar ki: Kim Muhammed (aleyhisselm)dan
ber olursa veyahut O'nu yalanlarsa o kimse mrteddir. Kan helldir.
Ancak tevbe edip dnerse o mstesna.

hkm

hkm

gibidir.

bn Kasm

diyor ki: Bir Mslman, Muhammed (aleyhisselm) peygamber deildir; veyahud peygamber olarak gnderilmedi, veyahut da
kendisine Kur'n gelmemitir, Kur'n ancak kendisinin uydurduu bir
eydir derse, o kimse ldrlr.

bn Kasm diyor

Mslmanlardan biri Reslullah (sallallahu aleyhi

vesellem)\ inkr edip kfrederse, o kimse mrted gibidir. ldrlr.
Yine bylece kim Peygamberi (aleyhisselm) yalanladn ilan ederse o
kimse mrted gibidir. Tevbe etmesi teklif edilir. Tevbe ederse ne l.
Etmezse ldrlr. Yine bn Kasm, kim kendisinin peygamber olduunu ve vahiy geldiini iddia ederse, o kimse mrted gibidir, diyor. ah-

mn

da

ki:

ayn gr

sryor.
bn Kasm diyor ki: Kim gizli veya aikr olarak peygamber olduunu iddia ederse, o kimse mrted olur (dinden
olur). Esba b.elFerec o kimse mrted gibidir, diyor. nk o, Allah'a iftira etmekle
beraber Allah'n kitabn inkr ediyor.
Eheb, kendisinin peygamber olduunu, yahut kendisinin
peygamber olarak gnderildiini iddia eder veyahut sizin
nizden sonra peygamber gelecektir diyen Yahudi hakknda diyor ki: O,
bu hususlar alen olarak sylemise kendisine tevbe etmesi teklif edilir.
ileri

km

661

FA-I

ERF TERCMES

Eer tcvbe ederse ne l. Hayr,

tevbe etmezse ldrlr.

nk

o, Pey-

gamber (aleyhisselm)m:
"Benden sonra peygamber yoktur** szn yalanlad.
Kendisi

hakknda nbvvet

ve peygamberlik iddia ettii iin de Al-

lah'a iftira edicidir.

(rahimehullah) diyor ki: Kim Muhammed (aleyhisselmjm getirdii hususlardan bir harf hakknda phe ederse, o kimse
kfir ve mnkirdir. Ve yine, kim Peygamber (aleyhisselm)\ yalanlarsa,

Muhammed b.Suhnun

katnda hkm; lmdr.

Suhnun'un dostu Ahmed b.Sleyman diyor ki: Kim Peygamber (aleyhisselm) siyahdr derse, ldrlr. nk Peygamber (aleyhisselm)
siyah deildi (beyaz idi). Ebu Osman el-Maddad'm gr de ayn olup
der ki: Eer Mslmanlardan biri Peygamber (aleyhisselm) sakal bitmeden vefat etti veya O, Tehame'de (Mekke'de) deil, Taherte'de (Marib'de bir yerin ismi) idi derse, ldrlr. nk Peygamber
btn

bilginler

(aleyhisselmjm

varln

nefyetmektir.

Habib b.Rabi diyor ki: Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem/m sfatn ve bulunduu yeri tebdil etmek ve deitirmek kfrdr. Bunu
peygambere aka izafe eden kfirdir. Bu hususta tevbe edenin tevbesi
kabul edilir. Bu hususa gizli olarak inanrsa o kimse zndktr, ldrlr. Tevbe etmesi kendisine teklif edilmez, tevbesi kabul olunmaz.

BLM
DRDNC VECH:
Birka mnya gelmesi ihtimali olan kelime ile konuur. Veyahut yle
bir sz syler ki, Peygamber (aleyhisselm)^ ve bakasna hamlolunmas
mmkn olur. Veyahut peygamber hakknda iyilik mi ifade eder veya
ktlk m ifade ettii hakknda teredddde kalnr. te bu iki makamda, bu szleri syleyenler hakknda dnlmesi gerekir. bret alnacak
mctehidlerin ihtilaf edecekleri bir yerdir. lmi ile mil olan bilginlerin
beraatlerinin istenmesi iin durulacak husustur. Saptp helk olanlar
ak seik olan delillerden helk olsun diye, kurtulan ve hidayete kavuan da ak olan delillerle kurtulsun diye.

ksm

Peygamber (sallallahu aleyhi ve selolduunu, onun an ve eref sahasnn korunmasn tercih ederek bunlar syleyen kimsenin tevbesini talep etmeden
ldrmesine cr'et etti. Bilginlerin bazlar da, insann kannn muhterem olduunu, szn baka mnya gelmesi muhtemel olduu iin pBilginlerden bir
Iem)c hrmetin vacib

he

ile

vardr

lmn kalkmasn

ki,

tercih etti.

662

PEYGAMBER'E SVENN VEYA O'NU

imamlarmz

u adam

hakknda ihtilaf ettiler ki:

Adama borcu olan kimse, kendisini kzdrd. Bunun zerine fkeli
olan adam kendisine borcu olana "Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)e salat- selm getir" diyor. Adam da yle cevap veriyor: "Allah,
(Malik)

rahmet etmesin".
Bu hususta Suhnun'a deniyor ki: Bu adam Peygamber (sallallahu aleyhi
vesellem)t sven veyahut Peygamber (aleyhisselm) iin istifar eden meleklere sven kimse gibi olur mu?
Suhnun yle cevap veriyor:
Eer o kimse senin vasfettiin gibi fkeli idiyse hayr. nk o kimse
o halinde svmeyi gizlemi olmaz.
Ebu shak el-Berk, Esba b.el-Ferec, o kimse ldrlmez, nk o
insanlara svd diyorlar. Bu sz Suhnun'un szne benziyor. nk
Suhnun, Peygamber (aleyhisselm)* sven kimseyi, fkeli olmasyla mazur grmez. Lakin, o kimsenin sz iki hususa ihtimali olduu ve Pey-

Peygamber (aleyhisselm)a

gamber

salat- selm getirene

(sallallahu aleyhi ve sellem)c veya meleklere

svdne

dellet

edecek bir karine de bulunmad ve sznn buna hamledilmcsini icap

ettirecek geen bir sz de bulunmad ve bilkis, kastnn peygamber
ve meleklerin gayr olduuna dellet edecek karinenin bulunduu iin
ki, o da muhatabnn kendisine (Peygambere salt getir demesidir). Bunlardan dolay o kimsenin sz ve svmesi, o anda peygambere salat-
selm getirene olur. fkelenmesi annda baka bir husus bulunduu iin.
Bu, Suhnun'un sznn mnsdr. Bu da arkadalarnn (El-Berk ve

Esba) delillerine muvafktr.

Kad, Haris b. Miskin ve bakas, bu
rlmesi grnde idiler.

gibi sz syleyen

kimsenin ld-

boynuzludur (pezevenk, deyyustur) Allah tarafndan gnderilen peygamber olsa bile; diyen kimse hakknda kesin bir ey demiyor. O'nun balanmasn ve
szlerinin tmnden, delil alnncaya ve maksadna dellet edecek husus buluncaya kadar eziyyet edilmesi gerektiini syler. Otel sahiplerinden bugnklerini mi kasdetti ki, onlarn arasnda Allah tarafndan
gnderilen peygamberin bulunmad malmdur. Byle olursa cezas hafif olur. (Sznn, Peygamberimiz (aleyhisselm)an sonra bir peygamolur).
berin gelmesine de hamlolunur. O zaman cezas daha
Ebu'l-Hasan

el-Kbis, otel sahiplerinin hepsi, iki

ar

vakit
Fakat onun sz zahiri hkm ifade eder.
ilk zamanlarda bulunan ve onlardan sonra gelenler iin sylemi olur.
lk zamanlarda geen peygamberlerden ticaret yapanlar vardr. (Bu sz
pek muteber deildir. nk peygamberlerden her ne kadar ticaret yapanlar vard ise de, ilerinde otelcilik yapan yoktur). Mslmann kan
ancak ak seik belli olan bir iten dolay aktlr. Kendisinde birok

Kbis diyor

ihtimaller

ki:

bulunan hususlar

iyi

tetkik

rekir.

663

etmek, uzun uzun

dnmek

ge-

FA-I

ERF TERCMES

Ebu Muhammed b.Ebu Zey<fen rivayet edilmitir: Biri, Allah Araplara lanet etsin, Allah srail oullarna lanet etsin, Allah dem oluna
ben bu szlerimden peygamberi deil, ancak insanlardan zlimleri kastettim derse, hkimin itihad kadar, tazir cezas ile
terbiye edilir. Yine Allah ikiyi haram klana lanet etsin diyen ve kimin
haram
bilmiyorum diyen hakknda bylece fetva verdi. Ve yine (ehirli, kylden satn almaz.) hadsine ve bu nehyi yapana lnet
eden kimse, hads-i erifleri bilmemesinden mazur grlr, ona ac verecek ekilde ceza verilip terbiye edilir. nk o kimse zahir hali ile Allah'a ve Reslne svmeyi kastetmemitir. O ancak insanlardan onu
haram klana lanet etmitir. Bu Suhnun ve arkadalarnn geen mesele
lanet etsin derse ve

kldn

hakknda

verdikleri fetvaya gredir.

arasnda ccryan eden, birbirlerine; "Ey bin kere domuzun olu", "Ey yz kere kpein olu" ve benzeri gibi irkin ve dk olan szleri sylemek bunun gibidir. Hi phe yok ki babalar ve
dedelerinden ibaret olan bu gibi saylara, peygamberlerden bir grup da
dahil olur. Belki, bu saylardan bir ksm ancak dem (aleyhisselm)da
kesilir. yle ise bu gibi szlerden menetmek, byle sz syleyen kimsenin bilmedii hususu aklamak ve bunun iin iddetli ceza verilerek ter-

nsanlarn

sefilleri

biye edilmesi gerekir.

Eer

byle syleyen kimsenin,

babalar arasnda bulunan, peygamberlerden

o zaman

svd, ahsn

birini kastettii bilinirse,

Bu gibi szlerde iddetli muamele yaplr.

Bir adam; Haim oullarndan bir ahsa, Allah Haim oullarna lanet etsin deyip, bu sznden, Haim oullarndan zalim olanlarn kastettim derse veya Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) zrriyetinden
bir adama, peygamberin neslinden bildii halde, onun babalarna veya

nesline

dan
rin

ldrlr.

ocuuna

bazsn

dnda

irkin bir sz syleyip, her iki meselede

tahsis edip.

Peygamber

bulunduuna

(aleyh isselm)a

dellet edecek karine de

de babalarn-

svd

kimsele-

bulunmazsa, (bu

szlerinden neyi kasdettiini anlamak iin, sz syleyene tazyik edilir.

ayet iinde Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemj kasdettiini belirtecek bir delil bulunursa ldrlr).
Ebu Musa diyor ki: Ibn
"Kim bir adama, Allah sana dem
(aleyhisselm)a kadar lanet etsin der ve byle syledii gerekten onun
hakknda sabit olursa, o kimse ldrlr" dediini iittim.

a'n,

Kaad

lyaz da

yle

der:

Hocalarmz

u mesele hakknda ihtilaf

et-

milerdir: Biri, birinin aleyhine bir husus hakknda tanklk eder. Sonra
tanklk eden, dierine tanklm hakknda beni itham
ediyorsun der?
Bunun zerine aleyhinde tanklk yaplan kimse ona, sen deil, peygamberler bile itham edilmilerdir der. Hocamz, Ebu shak b. Cafer, szn
zahirinin kt ve irkinliinden dolay o adamn ldrlmesinin gerektiini sylerdi.

664

PEYGAMBER' E SVENN VEYA O'NU

Kad Ebi Muhammed b.Mansur ise, nezdinde bu sz syleyenin, kyalanclkla itham edenleri haber verdii ihtimali olabileceinden ldrlmesi iin fetva vermekten ekinirdi. Kurtuba
kads, Ebu Abdullah b.el-Haccac da byle fetva vermitir Kad Ebu
Muhammed ise, o kimseyi gzelce balayp hapishaneye att. Uzun bir
mddet hapsettikten sonra, kendi aleyhine yaplan tankln yalan olduuna dair yemin etmesini ondan talep etti. nk aleyhinde tanklk
yapanlardan bazsnn dil olmad hakknda baz hususlar mahede
etti. Yemin ettikten sonra adam serbest brakt.
Ben mahede ettim ki, hocamz kad Ebu Abdullah b./sa, kad olfirlerden peygamberleri

gnlerde kendisine bir adam getirildi. Bu adam, Muhammed isminde birinin eref ve haysiyetine leke getirecek ekilde konutuktan sonra
gidip yatan bir kpee yle aya ile vurur ve ey Muhammed! Kalk,
der. Muhammed ismindeki ahs bunu, kendisini kastederek
ve o sz sylediini iddia ederek ikyeti olur. nsanlardan bir grup
o adamn aleyhinde tanklk eder. Bunun zerine kad O'nun hapsedilbilen
mesi hakknda karar verir. Sonra dininde pheli olup
biri onunla arkadalk yapp pheli olup olmad hususunda durumunu iyice aratrr. tikadnda bozukluk olduuna dair kuvvetli bir delil bulaiin, onu dvme cezasiyle cezalandrdktan sonra cezaevinden

duu

yaptn

olmadn

mad

karr.

BLM
BENC VECH:
Konuan, sz

Peygamber (aleyhisselm)a bir noksanlk kasdetmez

Peygamber (aleyhisselmfa ayp olan isnad etmez, O'na svmez.
Fakat, Peygamber (aley hisse/ m)m sfatlarndan bir ksmn zikretmek
suretiyle O'na noksanlk isnad etmeye meyleder. Veyahut (aleyhissalat vesselmja dnyada caiz olan hallerinden bir ksmn ele alarak darbmesel yolu ile kendisine veya bakasna delil olmak iin istihad eder.
Veya bu ileri, Peygamber (aleyhisselm)m sz ve iine benzetmek suretiyle yapar. Veya kendisine isabet eden byk bir noksanlk veya kendisine gelen byk bir hakaret annda sylyor. Fakat kendisine
uyulmas, kendisiyle doru yolun bulunmas ynnde deil. Bilkis kendisinin veya soy-sopundan bakasnn ykselmesi veyahut benzetmek iin
ve Peygamber (aleyhisselm)a hrmet ve tazim etmemek ynnden sylemitir. Veyahut szyle ciddiyet kasdetmeyip, dk olan szleri kas-

detmi olarak

ile

sylemitir.

Mesela,

hakkmda

kt

sz
syleniyorsa, peygamberin hakknda da sylenmitir, eer ben szlerimde
yalanlanyorsam, peygamberler de yalanlanmalardr. Eer ben gnah
ilcdimse, peygamberler de ilediler. (Bunda, peygamberler gnah ile665

birinin;

FA-I

ERF TERCMES

korunmu

olduklar iin, ok byk bir tehlike vardr). Veyahut, ben insanlarn dilinden kurtulurum. Fakat insanlarn dilinden
Allah'n nebi ve resulleri kurtulamaz veya ben ull-azm olan peygamberler sabrettikleri gibi sabrederim. Veyahut Eyyb (aleyhisselm) gibi
sabrederim. Veyahut Allah'n peygamberi dmanlarna kar sabretmi ve benim tahamml ettiimden daha ok tahamml etmitir demesi

mekten

gibi.

Mtenebbinin:
44
Ben Allah'n yetitirdii mmet iinde, Semud kavminin iinde
Salih gibi garibim" sz ve buna benzer, (medhederken) szlerine nem
vermeyen ve szlerinden toleransl bulunanlarn iirlerindeki szleri giiiri byledir:
bi. Mesel Maarri'nin

Sen, kendisine uayb'n (aleyhisselm) kz gelen Musa idin;

Ne var ki, sizde fakir yoktur.
(Bu sz ile medhettii kimseyi, peygamber olan Musa'ya, ve peygamber kz olan zevcesine benzetiyor. Fakat onlarn derecelerinin yksekliini bilmiyor.) Beytin son
daha irkindir. Peygamber (sallallahu
aleyhi vesellem/in halini tahkire, ayplamaya, bakasnn durumunu ondan stn grmeye ve tutmaya giriyor.
Ebu'I-l, El-Maarri'nin aadaki szleri, yine Peygamber hakknda tahkir babna girer.
Eer Muhammed'den sonra vahiy kesilmemi olsayd;
Muhammed babasndan bedeldir, derdik.
O, fazilette babas gibidir; ancak O'na Cebrail, peygamberlik gre-

ksm

gelmemitir.
kinci beytin balangc, sz nevinden ok irkindir. nk peygamberden bakasn (Muhammed b.er-Reid el-Abbasi)y\ fazilette peygambere benzetmitir. Beytin sonu ise, iki yne muhtemeldir: Bu fazileti
medhettii kimseden noksanlatrd. Bu, ihtimalin birincisidir. kinci ihtimal ise, medh ettii kimseyi kendisine Cebrail'in gelmesinden mstani
kld. Bu, kfr bakmndan birinci ihtimalden daha iddetlidir. Bunun
gibi olan baka bir airin sz de yledir:
O'nun bayraklar ykseldii zaman, Cebrail'in kanatlar arasnda alviyle

klar.
Bu asrn halkndan (Musannifin zaman) baka birinin sz de yle:
Ebediyyetten kap bize snd; Allah, Cennet bekisinin kalbine sa-

br

verdi.

Endls airlerinden, Hassan el-Masssi'rim, El-Mutemid ile maruf

Muhammed b.Abbas ve O'nun veziri, Ebu Bekr b.Zeydun hakknda syledii

iirde (geen szler gibidir).

Ebu Bekr b.Zeydun, sanki Ebu Bekr

Hassan
es-Sddk'tr. Massl airin
da Peygamber (aleyhisselm)m airi Hassan b. Sabit, sen de ey Memduh Muhammed'sin.
Ey medholunan,

senin vezirin,

afifi

PEYGAMBER'E SVENN VEYA O'NU

ar

grmemizle
bunlar rivayet etmeyi
birlikte, bunlara benzeyenler bilinsin diye rnekleri oalttk. Ayn zamanda insanlarn ou bu dar yola girmek hakknda kolaylk gsteriyorlar. Bu ar yk yklenmeyi hafif gryorlar. Bunda bulunan gnah
arlndan ise az bir bilgileri vardr. Hakknda bilgileri bulunmayan
hususta konumay kolay sanyorlar; halbuki o, Allah katnda ok byktr. Bilhassa airler. Bunlardan ak konumak, dil uzatmak bakmndan en iddetlisi, bn Hani' el-Endlsi ve Ebu (bir rivayette tbn)
Sleyman el-Maarri'dir. Hatta bunlarn szlerinden ou istihfaf, (dinle) ve peygambere noksanlk izafe etmek, sarahaten Allah'a kfretmek
haddna varmtr. Biz bunlara cevap verdik. Bizim imdi maksadmz
misallerini zikrettiimiz bu blm hakknda konumaktr.
nk, bu rneklerin hepsi, her ne kadar sarahaten, svmeyi tazammun etmiyorsa ve meleklere, peygamberlere noksanlk izafe etmiyorsa
Maarri'nin iki beytini kasdetmiyorum bu szleri syleyen peyda,
gamberi tahkir etmeyi kasdetmiyor ve ona noksanlk izafe etmiyorsa da
(Maarri gibi) bu szleri syleyen, peygamberlik ve peygambere hrmet
etmiyor. Peygamberlik vazifesini bytmyor, peygamberlik vasfna hrmet etmiyor, peygamberlere verilen dereceleri yksek gryor. Hatta
vezirlerden birini, kendisine verdii dnyalktan dolay, veyahut kendisinden gelecek bir ktl nlemek iin peygambere benzetiyor; veya
bulunduu meclisi enlendirmek iin, darb- meselde bulunuyor. Veyahut da, szn gzelletirmek iin, vasf ykseltmek bakmndan Allah'n

Daha buna benzer

szler. Biz

derecesini ykselttii, kadrini ve erefini ycelttii, herkese

met ve
yksek

itaat etmesini

O'na hr-

emrettii, O'na yksek sesle seslenmeyi,

yannda

konumay yasaklad

kimseye benzetiyor.
Byle olan kimse yaptyla, her ne kadar lmden kurtulmu
ise de, onu toplumun ortasnda rezil etmek suretiyle terbiye etmek,
cezaevine atmak ve tazir cezas olarak dvmektir. Bu da, syledii szn ktlne gre, azndan kan lafn irkinliine, bu gibisine alkanlnn azl ve okluuna, sznden duyduu pimanla gre olur.
sesle

Gemite, bu gibi szlerle dalkavukluk yapanlar kimse kabul etmeiirini reddetmitir:

mitir. Harun Reid, Ebu Nvvas'n

Eer

Firavn'un

sihri sizde

kalm olsayd;

phesiz Musa'nn asas ke-

rim olann avucundadr.

Bu szn, Ebu Nvvas'tan kabul etmeyerek, ona dedi ki:
Ey kokarn olu! Sen Musa (aleyhisselm)m asas ile alay ediyorsun.
Ayn gece askerinden karlmasn emretti.
Kuteybe rivayet ediyor: Ebu Nvvas'n reddedilen, tekfirine sebep olan,
veyahut kfre yakn olduuna vesile olan szlerinden biri de (Harun Reid'in olu) Muhammed el-Emin'e syledii ve onu Peygamber (aleyhisselmja benzettii szdr. O, iirinde der ki:
667

FA-f
"ki Ahmed

ERF TERCMES

benzemekte attlar.

Tpk

(deriden) kesilen
iki
gibi, yaradl ve ahlkta birbirine benzediler".
szn reddedip kabul etmediler:
Yine bilginler, Ebu Nvvas'n
Nasl olur da, Reslullah'n (sallallahu aleyhi vesellem) kendi soyunbirbirine

kay

dan olan kimsenin isteinden seni daha yakn klmaz.

nk, Peygamber (aleyhisselm)m hakk, O'na hrmet etmenin icap
ettirdii ve makamnn inceliinin hakk, kendisinin bakasna deil, ba-

kasnn kendisine izafe edilmesidir. Bu gibilerin hkm ise, fetvalarmzda tafsilat verdiimiz hususlarn hkm gibidir. Mezhebimizin imam,
Malik b. E/fesin ve ashabnn fetvalar bu yol zre varil olmutur.
Nevadir'de bir adam hakknda bn Ebu Meryem'den yle rivayet edilmitir:

"Bir
11

adam

ayplaynca ona yle der:

mi ayplyorsun? Peygamber (aleyhisseim) koyun

birisini fakirlikle

Beni fakirlikle

gtmtr".
Bunun zerine Malik, Peygamber (aleyhisselm)\ yereni gayride zikrederek, ona tarizde bulundu ve ona gzel bir terbiye verilmesini tavsiye ederim; gnahkrlarn kendilerine ceza verildii zaman, bizden nce
geen peygamberler dahi hata yapmlardr demeleri doru deildir.
mer b.Abdlaziz (radyallahu anh) bir adama:
Bize bir ktip bul. Fakat babas Arap olmasn. Ktip ona yle ce-

vap

verir:

Peygamber (aleyh m)n babas Arap Bunun zerine Abdlaziz u mukabelede bulunur:
Sen bana bunu rnek gsterdin. Seni vazifenden azlettim. Artk bana
isse/

idi.

ebediyyen ktiblik yapamazsn.

Suhnun, taaccp halinde Peygamber (aleyhisselam)a salat selm ge-

mekruh olduunu syler. Sevap almak iin Allah

nn emrettii gibi O'na hrmeten getirmek mstesna.
tirilmesinin

Tel'-

O, fkeli Nekir'in (kabirde soru soran

iki melekten biri) yz gibidir; ask yzl olan kimse iin de, fkeli olan
Cehennem bekisinin yz gibidir, diyen kimse hakknda sorulduuncevab verdi:
da
El-Kbis, irkin olan birine:

u
Bu sz

ne kasdetmitir? Nekir kabirde sual soran iki melekten

biridir. Onlar Mnker, Nekir isminde iki melektir. Murad ettii nedir?
O adam grd zaman, onun yznn haybetinden iine den korkuyu mu? Yoksa, ona baktnda yaradlldaki irkinlikten dolay hakaret ve ayplamay
kasdetti? Eer ikincisini kasdetmi ise iddetli
ceza ile cezalandrlr. nk bu sz, tahkir ve aalamak yerine geer.
Bu sz iin etin ve iddetli cezaya arptrlr. Bu szde melee ak asvmek yoktur. Ancak, svme muhataba vakidir. (Bunu syleyen
ile

668

PEYGAMBER'E SVENN VEYA O'NU

terbiyesizliinden tr, cezaya mstahak olur. Dvmekle, habsetmekle terbiyede ise sefihler iin ibret vardr.
El-Kbis diyor ki: Cehennemin bekisi olan Malik'i anan kimse ise,
ise),

bakasnn yznn

akl

halini

grdnde O'nun kt yaradln

Ancak ask yzl olan kimsenin

eziyet vermeye kudreti olmasndan, O'nun ask suratllndan korkulur ve bylece O'nu zem yolu ile ve kt huyunu aklamak, zulmetmede, daima Rabbisine itaat eden Cehennem bekisine benzetmek iin yle
der: Sanki o, Allah iin, Cehennem bekisi olan melein fkelendii gizikretmesinden O'na eziyet

etmi

olur.

Byle sylemesinin cezas, daha nce sylendiinin cezasndan daha hafiftir. Bununla beraber, bunun gibi bir benzetmekle tarizde
bi fkelenir.

bulunmas kendisine yaramaz.

Eer ask yzl olan, ask yzll

ile

ver, ona

cehennem

bekisi-

nin sfat ile delil getirirse, bu sz daha ok kt olduu iin, syleyenin iddetle cezalandrlmas gerekir. Bunda Cehennem bekisini
zemmetme yoktur. Eer O'nun zemmini kastederse, o zaman mutlaka
ldrlr.

yilii

ile

bilinen bir gen,

adamn

birine bir

ey sylyor. Bunun

ze-

adam ona, sus, sen bir mmisin (okur yazar deilsin), diyor. Gen
de adama cevap olarak yle diyor: Peygamber (sallallahu aleyhi veselrine

mmi

nsanlarn

ou

gencin bu szn irkin grdler,

zem ettiler, gencin kfir olduunu sylediler. Gen syledii szden kendisine, dinine zarar geleceinden korktu ve piman olup tevbe ettiini
lem) de

aklad.
Ebu'l-Hasan

idi.

el-Kbis,

bu gen hakknda grn yle aklyor:

"Ona

kfr isnad etmek hatadr. Fakat o da Peygamber (aleyhisselm)\n

sfat ile delil getirmesinde hata etmitir. Peygamber (aleyhisselm)m mmi olmas kendisi iin bir mucizedir. Bu gencin mmi olmas ise kendisi
iin bir noksanlk ve cehalettir. Peygamber (sallallahu aleyhi vese/lem)'m
sfat ile delil getirmesi de onun cahilliindendir. Lkin, istifar ve tevzaman ona ceza vebe edip, hata ettiini itiraf ederek Allah'a
rilmez. nk O'nun bu sz, kendisinin idam edilmesini icap ettirecek
cezaya gtrmez. Terbiye edilmesi iin verilecek ceza ise,
aklamakla boyun emesi kendisine o cezann verilmemesini icap etti-

snd

pimanln

riyor.

Yine

bir

mesele vardr

ki,

Endls kadlarndan

knda hocamz kad Ebu Muhammed b.Mansur'an

sele

bazs

mesele hak-

fetva istediler.

(Me-

u):

Adamn
ona yle

adama noksanlk

zerine adam
dedi: Sen bu sznle ancak bana noksanlk isnad etmek istibiri, bir

Ancak

isnad

etti.

Bunun

beerim. Btn beere, hatta Peygambere

(sallallahu aleyhi ve sellem) bile noksanlk gelebilir.
(Bu szn cezasnn) uzun mddet hapsedilmesi, dvlerek, ac ekyorsun.

(bil ki)

ben

bir

OO7

FA-I

ERF TERCMES

edilmesi gerektiini syledi. Endls

ldrlmesi gerektiine dair fetva verdi.

tirilerek terbiye

zs

^
fukahasndan ba-

ALTINCI VECH:
Konuan, sylediklerini bakasndan rivayet naklederek syler.
Bunun rivayetinin ekline, szlerindeki karinelere baklr. Bunda hkm bu rivayet ve szlerindeki karinelerinin muhtelif olmasna gre deiir ve drt vecih olarak mtala edilir:

Vacip olmas,
2 Mendup olmas,
3 Mekruh olmas,
4 Haram olmas.
1

Eer sz nakleden, (lehde veya aleyhde) ehadet ynnden, sz

syleyeni tarif etmek, szlerinin kt olup reddedilmesi gerektiini (ve
syleyene verilecek cezann bilinmesi iin) aa vurmak ve (zararl olduu iin) ondan saknmak ve onu ayplamak maksadiyle naklediyorsa, byle nakledilen szlerin kabul edilmesi ve ona uyulmas, sahibinin
de vlmesi gerekir.
kitapta, va'z ve tedris meclisinde, sz syleyeEer bu sz,
ne reddetmek, szn rtmek ve bu sz iin kendisine verilmesi gereken ceza iin fetva vermek zere ise, bu gibi olanlarn bazsnn

yazd

Bazsnn hkmn aklamak ise mstahaptr. Bu sz syleyen ile sz nakledenin, nakledilen sze kar olan
durumlarna gre olur. Eer bu nakledilen sz, syleyen kimse, ilm
hkmn aklamas

vaciptir.

otoriter, hads rivayetinde sz sahibi olursa veyahut kendi hkm ile,

veya ehadetiyle veyahut fetvasiyle kesin ceza veriliyorsa, sz iitene,

bunu ifa etmesi, insanlar bundan kandrmas ve sz syleyenin, bu

sz sylediine dair aleyhinde ehadet etmesi vaciptir.
Mslman imamlarndan bu szn kendisine ulat kimseye, bunu
reddetmesi, syleyenin kfir olduunu aklamas, Peygamber (aleyhissetimin getirdii dini korumak ve Mslmanlar onun zararndan uzaklatrmak iin, bu szn btl olduunu aklamas vaciptir.
Eer, (btl) sz syleyen irat vazifesi ile grevli viz veyahut eitim ve retimle grevli retmen olursa, hkm yine ayndr. nk,
huyu, ahlk byle olan kimseler, vazettikleri insanlara, terbiye ettikleri

ocuklara

ayn duygular

vereceklerinden kendilerine gvenilmez. Bun-

larn szleri Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\x\ hakk iin (eer

onunla ilgili ise), slm dini hakk iin (eer slm dini ile ilgili ise) ve
Allah Tel'nn hakk iin (eer Allah'n zat ile ilgili ise) sylenmi
ise, szlerini red ve inkr etmenin vacip olmas daha fazla kuvvet kazanr.
Eer, kt sz syleyen bunlardan biri olmazsa (yani ilimde otori670

PEYGAMBER'E SVENN VEYA O'NU

te,

hkmde sz

Peygamber (aleyhisselm)m hakkn

almak vaciptir. O'nu her trl ktleme ve na-

sahibi olmazsa)

yerine getirmek iin

ksadan korumak gerekir. (Bu hususta ihmal ciz deildir).

Peygamber (aleyhisselm), hayatnda ve vefatndan sonra, eza ve cefadan korumak her m'min zerine farzdr. Lkin bu farz, farz- kifayedir. Hak, kendisine zahir olan, davalar ayrt etmeye salahiyetli olan,
iin kendisince akl belli olan kimse bu vazifeyi yerine getirirse dier
Mslmanlardan sakt olur. Bakalar hakknda mstehap olan vazife
kalmtr ki, o da sz syleyenin aleyhinde tanklarn oalmas iin
tanklk etmek, insanlar ondan kandrmak iin yardmda bulunmaktr. Selef, hads rivayet edenin halinin, durumunun aklanmasnn gerektii hususunda ittifak etmilerdir. Nasl olur da bu gibi mhim yerde,
durumunun aklanmas vacip olmaz.
Muhammed b.Ebu Zeyd'c yle bir soru sorulur:
ahidin Allah hakknda (veya Peygamber hakknda) bu gibi sz
iittii vakit hkimin (huzurunda) ehadet vazifesini yerine getirmemesi
kendisine ciz olur

mu?

Cevab:

Eer,

hkimin kendi ehadeti

ile

hkm

vereceini kesinlikle an-

ehadet grevini yerine getirmesi kendisine vacip olur. Yine, eer

hkimin onun ehadetine binaen lm cezasn vermeyeceini ve ehalarsa,

detinin kabul olunup, terbiye edilmesi iin ceza verilme cihetine gidileceini anlarsa ehadet ve vazifesini yerine getirmesi kendisine vacip olur.

Syleyenin kfrn mucip sz nakletmenin, bu geen iki maksadn

mbah olmasna gelince; bu gibi hususlarn naklinin mbah olarak bu konuya girmesini hi doru grmem. nk, peygamber (aieyhisselm) eref ve haysiyetine leke getirecek ekilde kt szlerle anmas,
ne anarak ne de rivayet ederek konuer' bir maksat ve garaz
mas hibir kimseye mbah olmaz. Geen (reddetme, ahit olma ve insanlar kandrma gibi) maksatlara binaen ise, vacip olmas ve mstahap
olmas arasnda tereddt etme yeri olmas gerekir.
Allah Tel, kitabnda, kendisine ve Resulne iftira edenleri nakletmitir. Bu, szlerini inkr ve reddedenleri ve kfrlerinden ve kfrleri
verilerek azaptan korkutmak ve kandrmak iin Peygamberi
vastasyla muhkem olan Kitab'mda bize yetleri ile beyan buyurmutur.
Yine bylece, Peygamber (aleyhisselm)\n sahih hadslerinde geen ynle-

dnda

dnda

karl

riyle yetlerin benzerleri vki

olmutur.

Selef ve haleften slm bilginleri, insanlara, kfir ve mlhidlerin szlerini aklamak ve insanlar zerinde
phe ve etkiyi gidermek
iin, kitaplarnda va'z ve tedrislerinde bu gibi hususlar rivayet etmelerine ittifakla karar vermilerdir. Her ne kadar, Ahmed b.Hanbel (rad-

brakt

yallahu anhj'in, bu zikrolunanlardan bir ksmn, Haris b. Es 'ad* m

(Er-Riaye) kitabnda rivayet ettiklerini kabul etmeyip inkr ettii varit
671

FA-
olmu

ise de,

ERF TERCMES

Ahmed b.Hanbel

miyye'nin ve Kur'n'n mahlk

derken yapmtr.

Bu

(rahmehuilah)

olduunu

aynsn

kendisi Cheysyleyenlerin szlerini redde-

vecihler, kfirlerin szlerinin nakledilmesinin ciz

olduu

verili-

Bu tr rivayetlerin dndaki, Peygamber (aleyhisselm)a svmeyi, O'nun makamna hakaret etmeyi, hikyeler, gece muhabbetleri, sz
gzelletirme ynnden olan ve insanlarn uydurduklar ve geerlii belli
olup olmayan szlerini, szlerine ehemmiyet vermeyen kimselerin gldrc szlerini, sefihlerin deersiz szlerini, dedikoduya dalmaya sebep olan szleri, hibir faydas bulunmayan szleri, nakl ve rivayet etmek
yasaklanmtr. Yasaklama ve cezas bakmndan bunlarn bir ksm, dier
ksmndan daha iddetlidir. Sz syleyenden nakleden kimse, kastsz
olarak veya rivayet ettii hususun miktarn bilmeyerek veyahut rivayet
edilen sz sylemek onun detinden deildir; nk, rivayet edilen sz,
lerdir.

rivayet edildii gibi kendisinde fazla irkinlik

bulunmuyor, rivayet ede-

nin de onu gzel grd veya dorulad da aklanmtr. Byle olan

nakil ve rivayetler men edilir. Buna tekrar avdet etmesi yasaklanr. Her
ne kadar onun rvisi baz sebeple kabul olunmu ise de o menolunmaya
ve ona tekrar avdet etmesinin yasaklanmasna mstahaktr.
Syleyenin ve nakledenin sz eer olduu gibi irkinlik ifade edi-

yorsa o zaman terbiyesi iin verilen ceza daha iddetli olur.

Rivayet edilir ki, adamn biri
Malik (rahimehullah)a Kur'n
mahlktur diyen kimse hakknda sordu.
(Soran veya bu sz nakleden) kfirdir. 'Onu ldrn deyince, soran adam:

mam

'

'Ben onu ancak benden bakasndan rivayet ettim' der. Bunun zeriMlik:
ne,
'Biz onu ancak senden iittik diye cevap verir. Mlik 'in bu sz onu
menetmek hatt iddetli menetmek ynndedir. nk Malik, verdii

mam

'

lm hkmn uygulamamtr.

Eer

eden kimse rivayet ettii sz kendisi uydurup, yle

meseleyi sormasn det edinmi ise, veyahut onu gzel grdn izhar ederse, veyahut daha byle meseleleri ok soruyor idi ise, onu kmsyorsa, veya benzerini ezberlemeye ve Peygamber (aleyhisselm)\
hicveden iirleri rivayet etmesini, O'na sevmesini isteyen kimse ise bunun hkm bizzat Peygamber (aleyhisselm)a sven kimsenin hkm
gibidir ki, derhal syledii szle cezalandrlr. Bakasna isnad etmesi
kendisine hibir fayda salamaz. Hemen ldrlr, Cehenneme gnde-

bu

rivayet

rilmesinde acele

edilir.

Ebu Ubeyd el-Kasm

Se/lm diyor ki: Peygamber (aleyhisselm)\ hicveden beytten yarsn ezberlerse, o kimse kfirdir. cma- mmet hakknda, kitap yazanlardan bazs, Peygamber (aleyhisselm) hicveden
iirlerin rivayet edilmesinin, yazlmasnn, okunmasnn ve bulunduu
b.

672

PEYGAMBERE CAlZ OLAN VEYAHUD.

zaman onu yok etmeden braklmasnn haram olduuna
manlarn ittifak ettiklerini zikrederler.
Allah, dinlerine
leflerimize

rahmet

haber ve eserlerin

dair Msl-

smsk bal olup onu koruyan, takva sahibi olan seetsin ki, onlar,

ounu

savalar ve

siyeri ihtiva

rivayet etmeyip terk ettiler.

eden bur tr

Ancak

zikredilen

ksmn

rivayet edilvecihlerden birinci vecihe gre; irkin olmayan az bir

mesi mstesna. Bunu insanlara iftira olarak syledikleri szlerinden dolay Allah'n onlara verecei azab gstermeleri iindir.
ste, Ebu Ubeyd el-Kasm b.Sellm ki, kitabnda Arap iirlerinden hi-

olanlar delil olarak kullanacak olduu zaman ok aratrd, rivayeti ve neretmesi ile birini zem etmekteki ortaklktan korunmak, dinini
temize ulatrmak iin hicvedilenin ismini, ismi vezniyle lakplandrd.
(Bu byle iken) nasl olur da beerin efendisi, Peygamber (sallallahu aleyhi
ve sellem)\\\ aleyhinde olan hususlardan kanlmasn?

civli

YEDNC VECH: Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemje ciz olan

veyahut ciz olup olmad hakknda ihtilf edilen hususlar ve beer
hallerinden kendisine arz olan ve zat- peygamberiycyc izafe edilmesi
ciz ve mmkn olan hususlar zikretmek.
mtihan olunduu ve dmanlarnn kendisine verdii zahmet ve eziyyetlerinden dolay Allah Tel'ya snarak sabretmesini zikretmek. Pey-

gamber (aleyh isselm)\n hayatnn balangcnn

bilinmesini,

zamannn

urad ve geimindeki ektii zahmetleri, bun-

iddetinden kendisinin
larn hepsini rivayet etmek,

etmek, peygamberlerin umumu iin

ismetin shhatini bilmek ve peygamberlere ciz olan hususlar bilmek gibi
eyleri zikretmek, bal bana bir nevidir. Geen blmlerde zikredilen
ilim elde

dndadr. nk bu

Peygamber (aleyhisselm)\ ayplamak, O'nu tahkir etmek, O'nunla alay etmek gibi hususlar yoktur. Ne lfzn zahirinde bulunur byle ey, ne de konuann
maksadnda. Fakat bununla beraber bu hususta konumann ilim ehli
ile ve O'nun maksadlarn anlayan, faydalarn tahkik eden, O'nu anlamamas ihtimali olan veyahut fitnesinden korkulan, korunan kimseleralt vechin

konuulmas

vacip olur.
selef limleri, kadnlara, Ysuf Sresi'nin retilmesini, iinde-

den dini

Baz

vecihte zikredilenlerde,

iyi

anlayanlarla

kssadan tr mekruh grmtr. nk kadnlarn yaradl icab

anlaylar kt, akllar noksan ve bu husustaki bilgileri az ve zayftr.
Peygamber (sallallahu aleyhi ve selle/n) ilk gnlerde kendisinin cretle koyun gttn bildirerek, bizzat kendisinden haber veriyor, buyuki

ruyor

ki:

Hibir peygamber yoktur

ki,

koyun gtmesin

(719).

/mam Buhan, Sahih. Kitab'Mcare. Babu Raiye'l-Gancm'de Ebu freyre{r.a.}an. MsSahih 36. KitabuM-Esrbe, 29. Babu Fazileti'l-Esvedi mine'l-Kibasi; 163 (2050) No. ile Cabir

(719)
lim.

673

ifa-' erif: 43

lFA-l
Allah Tel,

Musa

ERtF TERCMES

(ateyhisseim)m da koyun

gttn

bize haber

veriyor.
cretle olsa bile, uslne gre zikreden iin, koyun
gtmeyi zikretmekle tahkir ve noksanlk yoktur onda. Bilkis, cretle, cretsiz olarak koyun gtmek btn Araplarn deti idi. Evet koyun gtmek-

Koyun gtmek

peygamberler iin tam bir hikmet vardr. O da, Allah Tel'nn onlara
peygamberlik nimetini azar azar, altra altra vermesidir. Ve ilm-i ezelde
kendilerine verilecek olan peygamberlik nimetinin gemi olmasndan,
Allah'n yarattklarndan peygamberlerin mmetlerini idare etme iine onte

altrmaktr.

lar

Yine bylece Allah Tel, Peygamber (aleyhisselm)\n yetim olduunu, fakir ve muhta olduunu, kendisine verdii nimet ynnden, kendisine ihsan ettii hidayeti bildirmek iin zikretti. Peygamber (sallallahu
aleyhi vesellem)\n bu hallerini, O'nun halini tarif etmek ve balangcn

maksadyla zikretmek ve Allah Tel'nn kendisine ihsan ettii

nimete taaccp ederek Ve nimetinin onun katndaki bykln zikretmek, Peygamber (aleyhisselm)* hibir noksanlk getirmez. Bilkis bunda
bildirmek

peygamberin nbvvetine ve dvasnn doruluuna dellet vardr. nk

Allah Tel bundan sonra O'nu Kurey byklerine ve onlarn erafndan Peygamber (aleyhisselm)* dmanlk yapanlara yava yava galip
ve hretini ykseltti. Ta ki onlar kahrederek malp etti,
kld.
memleketlerinin kilit noktalarn ele geirdi, onlara tam mnsiyle hkim oldu. Allah Tel'nn onu teyid etmesi ve yardm ile Arap byklerinden baka birok milletlerin mlklerini ele geirdi. Allah Peygamber
(aleyhisselm)* kalblerine muhabbet vermek suretiyle m'minlerin yar-

an

dmn da ihsan

etti.

Ve nianl, nianl

meleklerle

O'na yardmc oldu.

Eer Peygamber (aleyhisselm), bir padiahn veyahut birok kimselerin kendisine bal olan ileri gelen bir adamn olu olmu olsayd, bir
ok cahiller, zikredilen hususlarn, yksek makamnn icab byle zuhur etmesi gerektiini sanrlard. Bunun iindir ki, Ebu Sfyan'a H-

Peygamber (aleyhisselm) hakknda sorduu vakit:

"O'nun soyunda padiah olan var mdr?" diye sordu. Ebu Sfyan

rekl,

Hayr, diye cevap verince;

"Eer soyunda padiah olan biri olmu olsayd, muhakkak adam babasnn tahtn istiyor derdik. kszlk geen kitaplarda (Tevrat ve ngeen mmetlerin tarihlerinde O'nun sfatndan ve
peygamberliinin almetlerinden biridir". Ermiya'nn kitabnda Peygamber (aleyhisselm)m zikri yine bylece vaki olmutur (720).
cil'de)

(r.a.)

ve

dan. Ibn Mce. Snen. 12. Kitab't-Ticart;

5.

BabTs-Snaat'da 2149 No.

ile

Ebu Hreyre

(r.a.Hlan.

mam Buhar, Sahh. Kitab't-Tb, "Inne Mine'l-Beyant Sihren" de Abdullah mer

(r.a.) dan. mam Mslim, 7. Kitabl-Cm'a; 13. Babu Tahf fi's-Salti ve'l-HutbetPde 47 (869)
b.

(720)

No.lu metni

Ammar

(r.a.)

dan

tahri etmitir.

674

PEYGAMBERE CAlZ OLAN VEYAHUD..

Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemji, tbn Zi Yezen Abdulmttalib'c Bheyra da Ebu Talib'e ksz sfatiyle vasfetmilerdir.
Yine bylece, Peygamber (aleyhisselm) Allah Tel'nn kendisini
Kur'n- Kerim'de mmi diye vasfettii gibi, mmi sfat ile vasfedilmesi onun iin vgdr. Hakknda sabit olan bir fazilettir, mucizesi iin
bir esastr. Zira Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\n en byk mucizesi Kur'n- Aziman'dadr ki, o da ulum ve fununu bilmeye mtealliktir. Birinci

ksmda zikrettiimiz gibi

(aleyhissaltu vesselam)* verilen

Kur'n gibi muazzam bir kitabn

okuma yazmas olmayan, mektep ve medrese grmeyen r hibir kimse
tarafndan da telkin edilmeyen bir adamda bulunmas, taaccp etmeyi
stn sfatlar ve meziyyetlerle

birlikte,

byk ibret ve beer iin en byk mucizedir. mmilik

vasf bir naksa deildir. nk okuma; yazmadan matlup olan marifettir. Okuma, yazma bilimi elde etmek iin bir lettir; bilime ulatrandr. Bizzat kendisi kastedilmi deildir. Matlup hasl olunca, vasta ve
sebeb olana ihtiya kalmaz. mmilik, Peygamber (aleyhisselmjdan bakas hakknda naksadr. nki O, cehaletin sebebi, aptalln unvandr. Ol Allah', her trl noksanlktan tenzih ederiz ki, Peygamber
(aleyhisselm)\n iini kendisinden bakasnn iinden ayr kld. Bakasnn erefini drecek yeri, O'nun erefinin ykselmesine, O'nun haiktiza eder, en

yat

kayna

yarlmas ve

olan yeri,

bakasna

helk yeri

klmtr.

te u

gsnn

yaramaz nesnelerin temizlenmesi, Peygamber (a/eyhisselm)n hayatnn tamamlaycs, vcudu iin tam bir kuvvet ve kalbinin sebatna vesile olmutur.
Bu husus peygamberden bakas hakknda,
sin olarak lmne vesile olur. Peygamber (aleyhisselm )\n
rivayet edilen daha baka nice hususlar vardr. Dnya
yim, yeme, ime ve binit kullanma ve bunun gibi hususlar az istemesi,
insanlar arasndaki alak gnlll, ihtiyac olan hizmetlerini bizzat
kendisinin yapmas, evinin hizmetinde uuunmas, zhd elden brakmayp dnyadan yz evirmesi, dnya ilerinin sratle deiip fani olmasndan, onlarn azn ve ounu bir tutmas gibi hususlarn hepsi
Peygamber (aleyhisselm)n faziletlerinden, mekrim-i ahlkndan ve yce erefindendir. Nitekim biz bunlar zikrettik.
Kim bunlardan bir eyi lyk olduu yerde zikreder, onunla Peygamber (aleyhisselm)* hrmet ve tazimi kastederek, iyi olur (Allah katnda gzel olarak kabul edilir). Kim onlardan bir eyi olduundan baka
olarak zikreder de, kt kasdl olduu bilinirse, o kimse geen alt blme ilhak edilir (ona gre cezalandrlr).
iindeki

mam Ebu Davud, Snen. KitabU'l-Edeb, Babu Ma Cae fi'l-Mteeddaki

mer

fi'l

Kelm'da Abdul-

(m.) dan. Tirmiz. Snen. Ebvab'l-Btrri ve's-Sla; Babu Ma ce fi Enne Mine'lBcyani Shren'de 2029 No.lu melni Abdullah b. mer (r.a.) dan tahri etmilerdir.
lah

b.

675

_F-I ERF TERCMES

Peygamber (saliailahu aleyhi ve seemfin haberlerinden (sz, i ve eserlerinden) ve hadslerde varid olan dier peygamberlere ait haberlerden,
zahiri itibariyle anlalmas g olan ve peygamberlerin hallerinden hibir hale lyk olmayan eyleri iktiza eden ve tevile muhta olup birok
ihtimalin bulunduu tereddt edilenleri rivayet etmek doru deildir.
(Bilkis skt etmek vacib olur).
Bunlardan ancak sahih olduu tesbit edilen, rivayetleri bilinenler mstesna. Allah, mam Malik (rahimehuflah)a rahmet etsin; O, hadslerden tevile muhta olan, mns ak seik olmayanlardan hibirini rivayet
etmek istemez ve yle derdi:
"Acaba insanlar bu gibi (tevile muhta olan) hadsleri rivayet etmeye sevk eden husus nedir?". Bunun 2erine kendisine yle denildi:
bn Acln bu gibi hadsleri rivayet ediyor. Cevab olarak yle der:
fukahadan deil idi.
Keke bilginler, bu gibi hadslerin rivayetini terk etmekte Malik'e uyolup, insanlar arasnda yaymamaya ona yardmda bulunmu olsa-

-O

mu

Bu

hkm

yoktur. Seleften bir

grup bilginlerden, hatt hepsinden rivayet edilmiti ki, onlar kendisinde amel icap ettiren bir hkm bulunmayan hadsi rivayet etmeyi mekruh gryorlard, Peygamber (saliailahu aleyhi vesellem) ise hadslerini
yle bir Arap kavmine sylemitir ki; onlar Arap dilini tam mnsiyle
anlyor, Peygamber (aleyhisselm)m szn, hakik mnsnda, mecaz mnsnda kullanabiliyor, istiare belgat ve icazndan anlyordu. Onlarn hakknda bir mklt yok idi. Sonra Arap olmayanlar, Arap dilini
iyi anlamayan kimseler geldiler. Onlar hemen hemen, Arapa'nn ak
ve sarih olanndan bakasn anlamyorlard. Szn mecazndan, iaretinden, gizli olan ve beli olanna kadar inceliklerine vkf olamadklar
iin hadsleri tevil etmekte veya zahirine hamletmekte ihtilfa dp palard.

gibi hadslerde amelle

rampara oldular. Onlarda

jir

ilgili

hibir

ksm iman

ettiler, bir

ksm ise kfret-

tiler.

hadslerden (baz bilginlerin kitaplarnda zikredilmesi ile avam

arasnda hret bulan) ve fakat sahih olmayanlar ise, bunlardan Allah
Tel ve peygamberleri hakknda olanlar zikretmemek, onlardan bah-

Bu gibi

Onlarn mnlarn anlamaya allmaz;

doru olan, onlar silip zikretmemek ve onlarla megul olmamaktr. Ancak, rivayet dirayet bakmndan zayf olduklar cihetini zikretmek mssedip rivayet

etmemek

vaciptir.

tesna.

Birok bilginler, Ebu Bekr b.Furek'in zayf olan, mevzu olup asl olmayan, veyahut hakk btla kartran kitap ehlinden rivayet edilen hadslerin mnlar zerinde ehemmiyetle durduunu, iyi karlamadlar
ve iddetle reddettiler. Ona, bu zayf hadsleri bir tarafa itmesi yeterdi.
Mnlar zerinde alp duracana zayf olduklarna iaret etmesi yeterdi kendisine. Zira hadslerdeki mkllerden bahsetmek, onlarda bu-

676

PEYGAMBER HAKKINDA
lunan

bu

kark' husustan

karkl

daha

gidermektir.

CAZ OLAN

Onlar kknden kesip atmak

iyi giderir, nefisler iin

daha

iyi

ifa

ise

olur.

BLM
PEYGAMBER (s.a.v.) HAKKINDA CAZ OLAN VE OLMAYAN
HUSUSLARDAN VE BUNDAN NCEK BLMDE KAYDEDLEN PEYGAMBERN HALLERNDEN MZAKERE VEYA
RETME YNNDEN ZKREDENE VACP OLAN HUSUS
Peygamber (aleyhisselm)\ veya hallerini zikrederken sznde dikkatli
olmas, O'na hrmet ve tazimde kusur etmemesi vaciptir. Konumasn
daima kontrol altnda bulundurup, bo brakp ihmal etmemesi, Peygamber (aleyhisselm)\ zikrederken terbiye almetinin kendisinde zahir

olmas da vaciptir.
Peygamber (saltallahu

aleyhi vesellem)\n insanlar tarafndan grdzahmet ve eziyyetleri zikrederken, kendisinde efkat ve merhamet,
(Peygambere eziyyet edenlere kar) fkelendiinin almetleri belirir.

Eer

gc yetse ve Peygamber (aleyhisselm)a btn varlm feda etmesine muktedir olmu olsayd, btn gc ile O'na yardm etmeyi
iten ister. Allah Tel'nn O'nu btn hallerinde koruduu konusunu ele alp, ilerinin ve szlerinin cereyan hakknda konutuu zaman
mmkn olduu kadar en gzel sz ve en edeb ifadelerle ifade etmeye
alr. Kt ve irkin kelimeleri kullanmaktan kanr. Cehalet, yalan
ve masyet kelimeleri gibi zahiren irkin olan kelimeleri kullanmaz. Peygamber (aleyhisselm)m szlerinden bahsettii zaman, szlerinde ve haberlerinde

sadk olmamas

mu? der. (Sz ve

sylemek peygambere ciz olur mu? denmez). Ancak
kendisine ciz olur

haberlerinde yalan
sehven ve hata olarak da bu kelimelere benzer kelimelerin kullanlmasnda
zarar yoktur. Yalan kelimesini kullanmaktan kesinlikle kanr.

Peygamber

(sallatlahu aleyhi ve sellem)'\n ilminden bahsederken, ken-

disine bildirilen ilimden

gelinceye kadar

kn mdr?

baz

bakasn

bilmesi ciz midir? Kendisine vahiy

eylerin Peygamber (aleyhisselm)ca bilinmesi mm-

der. Kelimenin irkinlii ve

ber (aleyhisselm)

bu konuda

cahildir,

kabalndan

dolay, Peygam-

demez.

Efendimiz (afeyhisselm)dan sadr olan ilerden bahsettii zaman ise,

Peygamber (aleyhisselm)\n, emir ve yasaklardan bazlarna muhalefet
etmesi, kendisinden kk gnahlarn sadr olmas (daha iyisi zelle vaki olmas) ciz midir? diye ifade eder. Byle sylemesi, gnah ilemesi,
isyan etmesi veya gnahlardan unlar, unlar ilemesi ciz midir? demesinden daha evl ve edebe daha uygundur. Bu szlerle Peygamber

677

FA- ERF TERCMES

(aleyhisselm)a hrmet ve itaatta
cil

etmek

bulunmak O'nun hakkdr. O'nu teb-

vacibtir.

yle kimseler vardr ki, szlerine dikkat

etmediklerinden, Peygamber (aleyhisselm)m sylemediini, syledi diye
ona isnad edenleri ve kanmas gereken, syleyenin tekfir edilmesini

Baz konutuunu bilmeyen

O'na izafe ettiklerini grdm.

nsanlar arasnda bu gibi hususlar terbiye ve nezaket icab kulland-

icap ettiren hususu

Peygamber (aleyhisseim)m hakknda konuurlarken bunlarn kullanlmas ve nezaket kaidelerine riayet edilmesi daha evl ve nemli olmas
gerekir. Gzel bir ifade, bir eyi gzel gsterir. cabnda da ayn eyi
irkin gsterebilir. Gzel ve edeb bir yaz ve ibare, bir ii hem byltr
ve

hem de
Bunun

kltr.

iindir ki,

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

yle bu-

yurmutur:

Gzel konumada mutlaka

biiyleme vardr (720a).

Eer Peygamber (ateyhsselm)\ kt sfatlardan tenzih etmesi bakyle
mndan konuursa, ak aa konumakta hibir beis yoktur.

Tpk

konumas

ciz

olduu

gibi:

Peygamber (aleyhisselam)n yalan konumas kesinlikle ciz deildir.

Nasl ve ne surette olursa olsun, byk gnah ilemesi, insanlar arasnda hkm verirken zulmetmesi, asla ciz deildir.
Bununla beraber, Peygamber (aleyhisselm) zikrettiinde O'na hrmet ve tazim gstermesi vaciptir. O'nun sfatlarndan bahsedilirken, kt
sfatlardan tenzih etmek iin anlrken nasl O'na hrmet ve tazim edilmez ki, selef ikinci ksmda zikrettiimiz gibi yalnz zt- peygamberiyi yad ettiklerinde bile O'na hrmet ve tazim ederlerdi. Seleften
bazlar, Allah Tel'nm, kendi yetlerini inkr edip kfreden, kendi
zatna yalan isnad edip iftirada bulunan, dmanlarnn szlerinnhtiva
eden yetleri okurlarken, hrmet ve tazimlerini izhar ederlerdi. yetleri okurlarken Rabbisine hrmet ve tazim etmek ve Allah' inkr ederek
kfreden kimseye benzememek iin yksek sesle okumazd.

KNC BAB
PEYGAMBER (ALEYHSSELM)A SVEN, O'NA BUZEDEN

VE O'NA NOKSANLIK SNAD EDENLERN HKM VE

VERLECEK CEZA, SVENE TEVBE ETMES TEKLF EDLP
EDLMEMES, TEVBESNN KABUL OLUNUP OLUNMAMASI.
CENAZE NAMAZININ KILINIP KILINMAMASI
(720a) Tahrici 720'de geti oraya baklabilir.

678

PEYGAMBERCE SVEN, O'NA BUOZEDEN

bu sular inleyenlerin, ldrlmesi hakknda ulemnn ittifak
olduunu, hkimin, onu ldrmesi ile asmas arasnda muhayyer olduunu daha nce zikretmitik. Bu husustaki btn delilleri serdettik. Bu
aklamadan sonra, bil ki; mam Malik (rahimehullah) ve dier Malik
mezhebine mensup olan bilginlerin grlerinde mehur olan ve selefin
ve cumhur- ulemnn gr udur ki: O kimse kfren deil, hadden
Biz,

ldrlr (721).
Hadden ldrlmesi, kendisinin tevbe ettii belli olduu zaman olur.
Hadden ldrld iin tevbesi kabul olunmaz. (Tevbe etmesi kendisini lm cezasndan kurtarmaz). Kendisine bu sznden rcu etmesi
hibir fayda vermez. Nitekim biz bu hususu daha nce zikrettik. Malik'in mehur olan szne gre, onun hkm dinsiz ve kfr gizleyenin
hkm gibidir. (Bakalar tevbesi kabul olunur ve ldrlmez diyor).
Bu mehur sze gre isterse tevbesi, yakalanmas mmkn olduktan ve
sylediine ahid bulunduktan sonra olsun, isterse bunlar olmadan kendiliinden gelip tevbe etsin hkm bakmndan hibir fark yoktur. nk
o vacip olan bir had cezasdr. Dier hudud (sulara kar verilen cezalar gibi tevbe ile sakt olmaz.
eyh Ebu Hasan el-Kbis, diyor ki: Peygamber (aleyhisselm)a svdn ikrar ettii zaman, tevbe edip tevbesini aklarsa (tevbesi kabul

olunur fakat yine) ldrlr. nk ldrlmek onun hadddr. Ebu

Muhammed b.Ebu Zeyd de ayn grtedir. Kendi aras ile Allah arasnda kalan tevbesi ise ona fayda verir. (Allah dilerse onu affeder, cehenneme atmaz).
bn Suhnun diyor ki: Mslmanlardan biri Peygamber (sallallahu aleyhi veseliemjc sver de sonra tevbe ederse, onun tevbesi, kendisine verilen

lm cezasn kaldrmaz.

Yine bylece, dinsiz olan bir kimse kendi kendine tevbe ettii vakit
verilecek

Kassar

nu

hkm hakknda

zndn

vuku buldu.

kendi kendine tevbe etmesi

Kad Ebu Hasen

hakknda

iki

b.el-

gr olduu-

rivayet eder.

Birincisi:

nk,

Hocalarmzdan bazlar

zndk

itiraf etti,

ettiini

le

ihtilf

znd,

ikrar etmesiyle

kendisini gizlemeye muktedir

idi.

Vakta

durumunun meydana.kmasndan korkup,

ki

ldrrm.

o durumunu

tevbe etmeye ace-

sanrz.

hocalarmzn bazlar yle

Zndk

tevbe ettii zaman tevbesini kabul ederim. nk, ben onun tevbesinin doruluuna, kendiliinden gelip tevbe etmesini delil gsteririm. Sanki biz onun
i lemine vkf olduk. Tabidir ki, delillerle tutuklanp tevbe teklif ediikincisi ise;

diyor:

(721) Kfren ldrlenle hadden ldrlenin arasndaki fark udur: Kfren ldrlenin cenaykanmaz, namaz klnmaz, Mslman mezarlna defnedilmez. Hadden ldrlen ise bu-

zesi

nun

aksinedir. Kendisine

Mslman muamelesi yaplr. (M).

679

FA- ERF TERCMES

lerek tevbe

eden kimse byle olamaz.

Kad Ebu'l-Fadl,

bu,

Esba b.el-

Ferec'in szdr, diyor.

Peygamber (sallatlahu aleyhi ve seltemje ovenin meselesi (zndninden) daha iddetlidir. Takaddm eden asla gre; bu mesele hakknda ihtilf dnlemez. nk o Peygamber (sallatlahu aleyhi veseltem)c
onun sebebiyle mmetine taalluk eden bir takdirdir. dem oullarnn
dier haklan gibi onu tevbe drmez.
Eer zndk olan kimse, kendisinin yakalanmasna imkn hsl olduktan sonra tevbe ederse; tmam Malik, Leys, shak ve Ahmed b.Hanbel
(rahimehmullah) nezdinde onun tevbesi kabul olunmaz, tmam afi
la

(rahimehullah) ni? indinde ise tevbesi kabul olunur, tmam Ebu Hanife
(rahimehullah) ve Ebu Yusuf (rahimehullah)an bu konu hakknda
Mnzir, Ali b.- Ebu Tarivayet edilen grlerinde ihtilf vardr.
tevbesinin kabul olunacan rivalib'en (radyallahu anh),
yet etmitir. Muhammed b.Suhnun diyor ki:
Mslmann tevbe etmesi, Peygamber (aleyhisselm)a svmesinden
dolay kendisine verilen lm cezasn kaldrmaz. nk o bir dinden
baka bir dine intikal etmitir. O yle bir ey ilemitir ki, bizim katmzda onun haddi (cezas) lmdr. Zndk gibi, lm cezasndan hibir kimse afvolunmaz. nk o, ak olan bir halden yine ak olan bir
tevhale intikal etmi deildir. Kad Ebu Muhammed b. Nasr;
besinin kabul olunmamasn. Peygamber (aleyhisselm)a svenle Allah'a
svenin arasndaki fark delilleriyle aklayarak, Allah'a svenin tevbesinin kabul olunmas gerektiini isbatlamak iin der ki:
phesiz, Peygamber (aleyhisselm) beerdir. Beer kendisine ayplk ve noksanlk isabet eden bir cinstir. Bu husustan ancak Allahti Tel'nm kendisine nbvvet nimetini ihsan ettii kimse hari tutulur. Allah
Tel ise, btn ayp ve noksanlklardan mnezzehtir. Allah, kendi cin-

bn

zndn

zndn

sinden kendisine ayp ve noksanlk izafe edilenler gibi deildir. Peygamber

(aleyh isselm)a svmek, Allah hakknda vaki olan ve tevbesi kabul olunan irtidad (dinden kmak) gibi deildir. nk dinden kmak, yle
bir anlamdr ki, bunda dinden kan kimsede, dem olundan olan hibir
kimsenin hakk bulunmaz. Bunun iindir ki, onun tevbesi kabul olunmutur. Oysa ki, Peygamber (aleyhisselm )a sven kimse, yle bir i

bunda Adem olunun hakk vardr. O kimse mrted gibi

olur. rtidad edince ldrlr, veya muhsan olana iftira ettii zaman
kendisine ceza verilir. nk onun tevbe etmesi, (yapt ite kul hakk
bulunduu iin) lm cezasn veya bakasna yapt iftiradan dolay
verilecek cezay drmez.
Yine, mrtedin tevbesi kabul olunduu zaman, onun bu tevbesi zina,
hrszlk ve daha byk gnahlarn afvolunmasna vesile olmaz. Peygamber (aleyhisselm)a sven kimse, kfir olduu iin ldrlmez. Fa-

yapmtr ki,

ki,

680

mn Peygamber (aleyhisselm)'

PEYGAMBERE SVEN, O'NA BUZEDEN

byklne, O' n gelen ayp ve noksanlnn giderilmesine racidir. Bunu ise (peygambere ovenin) tevbe etmesi drmez. Kad
Ebu'UFadl diyor ki: Bun syleyen kimse, Allah bilir unu demek istiyor: nki Peygamber (aleyhisselmfa svmesi hadd-i ztnda kfr iktiza edecek bir kelime deil, fakat onda bulunan tahkir ve istihfaf
mnlarndan dolaydr. Veyahut onun tevbe edip dinine rcu etmesi

makamnn

kendisinden kfr ismi zahiren kalkm olur. ini Allah bilir. Geride Peygamber (aleyhisselm)a svmesinin hkm kalmtr ki, Malikler nezdinde kfren deil, hadden ldrlr. Maliklerin gayrinde ise,
svmesinin hkm kfrdr, kfr ise tevbe etmesi ve dinine dnmesi
ile

ortadan

ile

kalkmtr.

el-Kbis diyor ki: Kim Peygamber (sallallahu aleyhi ve

sel/emje sver, sonra slm dininden karsa ldrlr. Tevbesi kabul
olunmaz. nk svmekte dem oullarnn hakk bulunur. Bu ise y-

Ebu tmran

haktr ki; tevbe ile mrtedden sakt olmaz. Bizim imamlarmzn

(Malik) bu szleri Peygamber (aleyhisselm)a svenin kfren deil, hadden ldrlmesi sz zerine mebnidir. Bu da uzun tafsilata muhtatr. Velid b. Mslim' in Malik* ten ve onun grn benimseyenlerden
rivayet ettiine gre; bilginlerin ou ayn grte olup yle aklamada bulundular: Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemje svmek irtidattr.
le bir

kmasn, karmasn iktiza eder). Bundan dolay kendisine tevbe teklif edilir. Eer tevbe ederse bakalarna ibret iin
cezalandrlr. Eer tevbe etmekten kanrsa o zaman ldrlr. Malik, Peygamber (aleyhisselm)a sven hakknda mrtede verdii hkm
gibi hkm verdi, imam Malik 'in birinci gr, Velid'in rivayet ettii
(Yani svenin dinden

bu grnden daha ak ve dorudur. Byle olduunun delilini yukarda beyan ettik. Biz Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)t sven kimse
hakknda tafsilat verip deriz ki: Kim Peygamber (aleyh isselm)si svmeyi irtidat sayyorsa, o kimse mrted olann ldrlmesinin vacip olduunu syler. Ve ancak veya byle hkm verildiini ifade eder.
Ya kendisinde grlen hususu inkr ediyor veya tevbe edip rcu ediyor. Birincisinde Peygamber (sallallahu aleyhi ve setlem) hakknda kfr icap

olduu

ve Peygamber (aleyhisselm)m hakknda Allah'n (c.c.) hrmet edilmesini emrettii hususu tahkir ettii iin
onu hadden ldrrz. Ona miras hakknda yaplacak muamele, dinsizlii ortaya kp onu inkr eden ve rcu edip tevbe eden
yapettiren,

kelimenin sabit

znda

lan

muamelenin ayns

tatbik edilir.

Soru:

Peygamber (aleyhisselm)a svenin aleyhine kfr

hkm veriyor ve aleyhine kfrle ehadet ediliyor, fakat tevbesini

Nasl oluyor
ile

ki,

kabul etme ve ahs ile ilgili olan hususlarda kendisine kfr ile hkmetmiyoruz. (Kfir diye hkm verip ldrmyoruz. Fakat miras ve dier
ilemlerine gelince ona kfir gibi muamele yapyoruz?)
681

FA-l

ERF TERCMES

Cevap:
Biz her ne kadar onun ldrlmesi hakknda kfir oldu diye hkm
verip bunu isbat ediyorsak da, onun kfir olduuna kesinlikle karar ve-

remiyoruz. nk o, Allah'n birliini, Reslullah'n peygamberliini

ikrar ediyor ve kendisine isnad edilen hususu inkr ediyor. Yahut Peygamber (aleyh isselm)a svmesi, kendisinden hata ile gnah olarak volmutur. Bundan pimanlk duyup tevbe etmitir. Kfr
ki

ksmnn

Mslmanlardan baz ahslarda isbat edilmesi mmkndr. Her ne kadar kfr icap ettirecek hususlarn tm
kendisinde bulunmasa da. Tpk namaz klmayann ldrlmesi gibi.
Yani, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)t svmenin
gnah olmadna inanarak svd bilinen kimseye gelince, bu inancndan dolay onun kfir olduuna hi phe yoktur. Eer Peygamber
(aleyhisselm)a iinden sverse, (gnah olup olmadn nazar itibare
almadan sverse) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem/ inkr etmi
ve onu yalanlam gibi kfretmi olur. Bu hususta anlalamayan hibir ey olmadndan o kimse her ne kadar tevbe ederse de, derhal ldrlr. nk biz onun tevbesini kabul etmeyip, tevbe etmesinden sonra
syledii kfr icap ettiren sz ve tevbe etmeden nceki kfrnden tr, onu derhal ldrrz. Bundan sonra ii Allah'a kalmtr. (hiretle
hkmlerinden

bir

KNCS:

hususlarn hkmn Allah verir). nk i lemini bilen Allah

sznden piman olup rcu ettiinin gerekliine mut talidir.
Tevbe etmeyen ve kendi aleyhinde iddia edilen hususu itiraf eden ve
ona srar eden kimsenin hkm de byledir. O kimse syledii szden
ve Peygamber (aleyhisselm) ve Allahti Tel hakknda haram olan eyleri
hell itikad ettii iin kfirdir. Kfir olarak ldrlr. Bu hususta limler
ilgili

arasnda

bir ihtilaf yoktur.

Bilginlerin szlerini

ve

baka

bu

tafsilat

hususlarda tatbik

et ki,

zere

alp deerlendir. Bu

tafsilat ze-

sana onlarn maksadlar ayan olur in-

allah.
(Velid b.Mslim'in rivayetine gre) biz Peygamber (aleyhisselm)* sven kimsenin tevbesinin sahih olmas grn savunduumuz zaman,
bundaki ihtilf mrtedin tevbesi hakknda varid olan ihtilfa gre vki

(mam

Malik (rahimehullah) nezdinde) bunlarn arasnda hibir fark yoktur. Selef bilginleri, mrtcde tevbe etmesini teklif
edilmesinin vacip olmas, nasl teklif edilecei ve mddeti hakknda ih-

olmutur. nk

tilaf

etmilerdir.

Bilginlerin ekserisiyle

mrtede tevbe etmesi

teklif edilmesinin gerek-

tbn Kassar, bilginlerin ounluunun bu gre, sahabeden icma olarak vki olmutur. nk onlar Hz. mer
(radyallahu anh/n, "mrtede tevbe teklif edilir" szn tasvip etmitii

grne

sahiptirler,

682

PEYGAMBER'E SVEN, O'NA BUZEDEN

Sahabelerden hibiri bunu reddetmemitir. Bu, Hz. Osman, Ali ve
tbn Mesud (radyallahu anhmjun szdr. Ata b.Ebu Reyab, Neha,
Sevr, Mlik ve ashab, Evza, afi, Ahmed, lshak Hanefi (rahimehmullah aleyhi ecmain) fakihlerinin szdr.

lerdir.

Tavus, Ubeyd b.Umeyr Hasan Basr (rahimehmulfahu)

iki rivatevbe teklif edilmez dediler. Ayn sz Muaz (radyalyetinin birinde
lahu anh/*dan rivayet ederek Abdlaziz b.Ebu Seleme de sylemitir.
Suhnun ise Muaz'dan byle bir grn rivayet edildiini red etti. Tahavi (rahimehullah) de (mrtede tevbe teklif edilmesinin vacip olmadEbu Yusuf (rahimehu/lahjtan rivayet etmitir. Bu sz zahirlerin
(Davud b.Muhammed ez-Zahir \c ona tbi olanlar) szdr. (Mrtedin tevbesinin kabul olunmayacan veya ona tevbe teklif edilmesinin
vacip
syleyenler) diyorlar ki: Mrtede tevbesi Allah indinde fayda verir. Fakat biz lm cezasn ondan kaldrmayz. nk Pey-

n)

olmadm

gamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)

Kim

dinini deitirirse,

buyuruyor

onu ldrnz

ki:

(722).

(Tevbe etmezse, bunu umum mnsna hamletmek sahih olmaz. nk

mrtedin tevbesinin kabul olunup ldrlmemesi hakknda icma-i mmet vardr. Bu sz ona muhalif der.
Yine/4/fl'dar

yle

rivayet edilmitir ki,

Mslman olarak doan

(yani

doutan Mslman

olan) a tevbe etmesi teklif edilmez. Eer slmiyeti sonradan kabul etmi ise, kendisine tevbe etmesi iin teklif edilir, tevbesi kabul olunur.

ounluu

diyorlar ki: Bu hususta mrted erkek ile mrted kadn birdir (aralarnda hibir fark gzetilmez).
Hz. Ali (kerremallah vecheh)den, mrted olan kadnn ldrimeyip, cariye olarak istihdam edilecei rivayet edilir (723). A t ve Katade
Bilginlerin

de bu

gr benimsemilerdir. bn Abbas (radyallahu ort//dan

da,

kadnlar mrted olmalar sebebiyle ldrlmezler, dedii rivayet edilir.

Ebu Hanife (rahimehullah) de ayn gr savunmutur.

mam

mam Malik,

etmek sebebiyle ldrlmekte, hr, kle, erkek

ve kadn msavidir der. Mrtedin tevbe etmesinin mddetine gelince,
ekseri bilginlerin bu husustaki grleri udur:
irtidat

mam Buhar, Sahih. KitabM-Cihad. 148. Babu La Yuazzcbu bi Azabillahi'de bn Abbas

dan tahri eylemitir. Ebu Davud Snen. Kitab'l-Hudud. Babu'l-Hkmi fiymen Irledde'de
bn Abbas{TM.)aR lahri etmitir. mam IbnMce, Snen. 20. Kitab'l-Hudud; 2. Babu'l-MUrteddi
an diynihi'de 2535 No. ile bn Abbas (r.a.) dan tahri etmitir.
Tirmiz, Snen. Babu Ma
Cae fi'l-Mrted'de bn Abbas (r.a.) din 1458 No.lu metni tahri etmitir. Nesa, Kitabu't-Tahrim
(722)

(r.a.)

mam

Bab

I4'de tahri etmitir.

(723)
bn Ebi eybe'mn Musanncf'indc
Mcnahil. 85'de kaydetmitir.

mam

mevkuf olarak

683

tahri ettiini

mam Syti (r.h.)

FA-I

ERF TERCMES

mer (radyaahu anhfen rivayet edilmitir. Mrtede tevbe et-,

iin gn teklif edilir. Bu mddet iinde de hapsedilir. (Tevbe

Hz.
mesi

mer'den rivayet edilen, ekvardr. Bu gr mam afi (rahi-

ederse ne l, yok etmezse ldrlr). Hz.

ulemann bu grnde ihtilf

mehullah)m, Ahmed ve shak (rahimehullahjn grleridir. mam Malik
(rahimehullah) bu gr benimseyerek beklemek, ancak hayr getirir,
demitir. Bu gn beklemede, bilginlerin ounluu dedii vakit,
gn beklemeyi kastediyor. Yine mam Malik diyor ki: Benim mrted
hakknda kabul edip benimsediim Hz. mer'in szdr ki, mrted
seri

gn hapsedilir, her gn tevbe etmesi iin kendisine teklifte bulunulur.

Tevbe ederse ne al. Etmezse ldrlr.
Ebu el-Hasan b.el-Kassar da yle diyor: Mrtedin gn bekletil-

hakknda

mam

vardr. Bu bekletme vacip

midir, yoksa mstahab mdr? (mam Malik'in ounlukla gr mrtedin bekletilmesinin vacip olduu ynndedir). Mrtede tevbe etmesi
iin teklif etmek ve bunun iin gn beklemek Hanefiler nezdinde msmesi

Malik'ten

iki rivayet

tehabtr.

etmesini teklif etti. Kadn tevbe etmeyi kabul etmeyince, Ebu Bekir (radtyallahu anh) kadn ldrd.
imam afi (rahimehullah) ise, mrtedin tevbe etmesi iin, bir kere
kendisine teklif edilir. Kabul edip tevbe etmezse, hemen ldrlr, diyor. Mzeni de bu gr benimsemitir. Zhri (radyallahu anh) ise,
mrted kere lslma davet edilir. Eer slm kabul etmekten kanrsa ldrlr diyor.

Hz. Ali (radyallahu anhfmn, mrtede

teklif edilir,

dedii

rivayet edilir.

iki

ay mddetle tevbe etmesi

Naha (rahimehullah) ise, mrtede ha-

yat boyunca, kendisinden tevbe etmesi midi bulunduka ebediyyen teklif edilir diyor, Sevr (rahimehullah) de ayn gr benimsemitir.
bn Kassar,
Azam Ebu Hani/e (rahimehullah)m, mrtede her
gn ve her cuma olmak zere gn ve cuma tevbe etmesi teklif
edilir dediini rivayet ediyor. Muhammed b. Mevaz'm kitabnda Kasm b. Halid'den rivayet edilerek yle deniliyor:
Mrted olan kimse kere slm'a davet edilir. Eer slm kabul
etmekten kanrsa boynu vurulur. Kendisine tevbe etmesi teklif edildii mddet iinde lm, dvlmek veya a, susuz braklmakla tehdid
edilir mi, edilmez mi diye ihtilaf vuku bulmutur.
Malik (radyallahu anh) der ki:

mam

mam

Mrtedin tevbe etmesi iin a, susuz braklmas hakknda bir ey bilmiyorum. Kendisine zarar vermeyecek yiyecekler verilir. Esba ise, mrted kendisine tevbe etmesi teklif edildii gnlerde lmle tehdid edilir
ve kendisine slm kabul etmesi teklif edilir diyor. Ebu'l-Hasan el-Kbis
684

PEYGAMBERCE SVEN, O'NA BUZEDEN

de kitabnda, mrtedc, tevbe etmesi teklif edildii gnlerde nasihat edilmesi, Cennetle mjdelenmesi, Cehennemle de korkutulmasnm gerektiini kaydeder.
Esba diyor ki: Mrted cezaevinde iken, kendisine gvenildii zaman,
yalnz bulunmas ile insanlarla birlikte bulunmas arasnda hibir fark
yoktur. Eer mrtedin malnn zayi olmasndan korkulursa, mal Mslmanlara vakfedilir. Kendi malndan mrtede yedirilir, iirilir. Yine bylece her ne zaman mrted olup, tslma dnmeyi isterse, kendisine tevbe
etmesi teklif edilir. Zira Peygamber (aleyhisselm), drt veya be kere
mrted olan Nebhan'a, her defasnda tevbe etmesini teklif etmilerdi
(724).

Vehb,

mam

Malik (rahimehutlah)dan rivayet ederek yle diyor:

Mrted olan kimse, her ne zaman rcu edip tevbe ederse, ebediyyen
tevbesi kabul olunur. Mrted olduu zaman da kendisine tevbe etmesi

mam

mam

Ahmed (rahimehulafi (rahimehullah) ve

lah)\n grleri de ayndr. bn Kasm da bunlara uygun bir gr benimsemitir.
shak frahimehullah) ise, mrted olana kere tevbe
etmesi teklif edilir, drdnc defa irtidad ederse ldrlr diyor. Hanefi bilginleri de, drdnc defa irtidad ettiinde kendisine tevbe etmesi teklif edilmeden ldrlr diyorlar. Mrted olan kuvvetli bir dvlr.
Tevbesinin iten olduu belli oluncaya kadar hapishanede tutulur.
bn Mnzirdiyor ki: limlerden hibir lim bilmiyorum ki, ilk defasnda mrted olan tevbe edip slma dndnde, terbiye olmas iin
mrtede ceza verilmesinin vacip olduunu sylesin. Bu gr Malik, afi
ve Ebu Hanife (rahimehullahu aleyhim ecmain)\n grleridir.
Bu hkm, kfrn kendi ikrariyle veyahut adaleti sabit olan iki dil
olanlar hari. Bunlar Zimmi Peygamber (aleyhisselm)a svmekle ldrlmez, nk Zimmide bulunan irk daha byktr diyorlar. Zimmi ldrlmez, bunlarn katnda. Fakat Peygamber (aleyhissetm)a.
svd iin, ona te'dib ve tazir cezas verilir. Maliki imamlarmzdan
teklif edilir.

mam

bir

ksm Zimminin ldrlmesi iin u yet-i

kerimeyi

delil gsteriyor-

lar:

"Eer szlemelerinden sonra yeminlerini bozar ve dininize taarruza

kalkarlarsa kfr nclerini hemen ldrn. nk onlarn yeminleri
yoktur Olur ki vaz geerler (725).
Zimminin ldrlmesine, yine Peygamber (aleyhisselm)m bn el-Eref
ve benzerlerini ldrmesiyle delil getirilir. Biz kfirlerle Peygamber (aleyhisselmja svsnler diye szleip aman vermedik. Onlarla byle bir szlemede bulunmak bizim iin asla ciz deildir. (Szleme yaparken

mam

Ebu Y'l'mn Cbir(r.a.) zaif bir senedie rivayet ettiini

(724)
85 de kaydetmitir.

hil,

'725) El

Tevbe Sresi,

yet: 12.

685

mam Syli (r.h.) Mena-

FA-

ERF TERCMES

komak gerekir). Onlar szlemede kendilerine

tannmayan hususlar istediklerinden anlamay bozmu olup (kendileonlara bu hususlar art

rinin ldrlmesi gereken harbiler gibi) hain olurlar. Kfrleri sebebiyle

ldrlrler.

Yine onlarla szleip eman vermek, Mslmanlarn mallarn aldklarnda ellerinin kesilmesi, Mslmanlardan birini ldrdklerinde ldrlmesi gibi hususlar her ne kadar, kendi btl dinlerinde hell ise de,
onlardan slm kanunu mvacehesinde verilecek bu gibi cezalar drmezlii gibi, Peygamber (aleyhisselm)a svmelerinden dolay kendilerine verilecek lm cezasn drmez. Haklarnda verilen lm cezas
infaz

edilir.

Zimminin Peygamber (aleyhisselm) (peygamberi yalanlamak, dinini inkr etmek gibi) kfrne sebeb olan eyle zikrettii vakit (ldrlmesi hakknda) Maliki dostlarmzdan yle aklamalar vki olmutur
ki, ihtilaf iktiza eder. bn Kasm ve tbn Suhnun'un szlerine gre, bu
konuda Zahirler zerine durulur. Ebu Musab, Malik'in Medineli aszimminin Peygamber (aleyh isselm)a svp sonra Mslman olduu zaman o kimse hakknda verilecek hkmde ihtilf ettiler.
Bazlar Mslman olmas ondan, Islm kabul etmeden nceki cezasn drr diyorlar. Mslmann Peygamber (aleyhisselmja svp sonra
tevbe etmesi bunun aksinedir. (Biz onu kfren deil, hadden ldrrz). nk biz kfirin kalbindeki Peygamber (aieyhisselm)a olan buzunu ve ona isnad ettii noksanl hakkndaki itikadn bilemeyiz. Fakat
zimmiden, lm hkmnn infazn iindekini aa vurduu iin kaldrdk. Onun aa vurduu hususa biz hibir eyi ziyade olarak ilave
etmedik. Ancak szlemelere muhalif hareket ettii ve szlemeyi bozduu iin ona muamele yaptk, ilk dininden dnp slm'a girdii vakit, lslmdan nceki suundan dolay verilecek olan ceza der. Allah
Tel bu hususta yle buyurmutur:
"(Ey Resulm), O kfredenlere de ki: "Eer peygambere dmanlktan vazgeerlerse, gemiteki gnahlar balanr. Yok yine kfre dnerlerse, evvelki mmetlerin bana gelen felket bunlara da muhakkak
Malikler,

olacaktr' * (726).

hkm bunun

hilfnadr. nk kalbindekine kar olan zannmz zahirine verdiimiz hkm gibidir. Bu an kendisinde zahir olan hususun hilfnadr. Bunun iindir ki, bu hallerden sonra
tevbe edip slma rcu etmesini kabul etmeyiz. Kalbinde bulunanla da
mutmain deiliz. nk iindeki hususlar bizim zannmzn hilfna tezahr etmitir. Mslman hakknda verilen

Mslmana

ey drmez.

verilecek

Denilir ki:

(726) El-Araf Sresi, yet: 38.

686

PEYGAMBER'E SVEN, 'NA

BUZEDEN

sven zimmi Mslman olursa, Mslman olmas, ldrlmesi iin verilen hkmn infazn kaldrmaz. nk o, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemjm hakkdr. Ona

Peygamber

(sa /lalla hu aleyhi ve sellem)e

lm cezasnn

verilmesi,

Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem) iin

ahidin ehadetiyle kendisinde sabit olan kimse hakknda verilen hkmdr. ahidin bir kii veya dil olmayan birok kiinin olmasiyie aleyhindeki ehadetin noksanl veya syledii sz sabit olmu, fakat sarih
olmayp mnsnn birka yne ihtimali olursa, (Velid b. Mslim'in Malik 'ten rivayet ettii sze gre), eer tevbe ederse, tevbesinin kabl ile
hkm verilir. Kendisinden lm cezas kalkar. Buna durumunun hret bulmas, aleyhindeki ehadetin kuvveti, zayfl, kendisinden bu hususlarn iitilmesinin okluu, din hakkndaki szlerinden dolay itham
edilmesi halinin ekli ve kendisine sefeh ve delilikten taklan kt lakabn derecesine gre hkim ictihad edip ceza verir. Zincire vurulma ve
benzeri cezalarla cezalandrlr.
Cezaya arptrlann gcnn yettii tm cezalar kendisine tatbik edilir.
Ancak kendisini zaruri ihtiyalarndan, namaz klmaktan menetmez. Bu
ceza, lm cezas verilmesi vacip olan, fakat lm cezasnn durdurulmas iin er' mniler ve pheli durumlardan dolay infaz
durdurulan kimsenin cezasdr. Verilen cezalarn iddetli, hafif olmas
kendi haline gre deiir. Velid, Malik Evzai'den rivayet ediyor ki, sarih olmayan sz irtidaddr. Tevbe ettii vakit terbiye edilmek iin ceza
verilir.

Malik'in El-Utbiyye, Muhammed b.el-Mevaz'\n kitabnda Eheb (rahimehullahjdsin rivayet edilerek deniyor ki: Mrted tevbe ettii zaman
ona ceza verilmez. Suhnun da ayn gr savundu.
Ebu Abdullah b.Attab, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)t sven ve svdne iki ahid bulunan kimse hakknda yle fetva vermitir:

olmad

aratrlr. Svene ac ektirilerek ceza verilir. Uzun mddet cezaevinde bulundurulur. Ta ki tevbe
ettii bilinsin. Bu gibiler hakknda Kisf diyor ki: Kimin son cezas lm
olup, meydana kan er' mnilerden herhangi biri lm hkmnn infazn durdurursa, onun cezaevinden karlmas gerekmez. Cezaevinde
kalmas uzatlr. Hayatnn cezaevinde gemesi bahasna olsa bile cezaevinde tutuklu braklr. Gcnn ve takatinin yettii kadar zincirlere
ahidlerden

birinin, dil

balanr (hcreye
lm cezasnn

olup

atlr). Kbis, byle olan kimse hakknda der ki:

infaz, herhangi bir er' mni ile geri kalan kimse,

cezaevinde zincirlere vurulur, hcreye atlr. Ta ki sonunda kendisine

tatbik edilmesi vacib olan lm cezas tahakkuk edinceye dek. Benzeri
soru gibi, baka bir mesele hakknda, Kbis, der ki: lm cezalar ancak ak ve sarih olan ilerden dolay verilir. Terbiye etmek iin dv-

687

FA-I
inek, zindana

atmak

ERF TERCMES

sefihler iin

byk ve iddetli

bir azaptr.

Bu

gibi

kimseler iddetli azabla cezalandrlr.

Eer aleyhinde, iki kiiden baka tanklk yapan yoksa ve bu iki tanda, tanklklarnn kabul edilmemesi iin, kendisine dman olduk-

olmadklarn isbat ederse, bu husus iki tann dnda

olan birinden duyulmu ise, sanktan lm ve iddetli ceza der. Aleyhinde sanki tank yokmu gibi hafif cezaya arptrlr. Ancak sanktan,
iki ahidin ifade ettii hususun sadr olmas zann kuvvetli olur, bu iki
ahidi de, dman olduklar veya dil olmadklar iin ahadetleri red
edilirse, her ne kadar bunlarn ehadetiyle hkm verilmezse de, szlerinin gerek olma zann ortada olduu iin hkim bu gibi hallerde ceza
verebilmesi iin itihada ba vurur ve itihadna gre ceza verir. Daha
dorusunu Allah bilir.
Geen bu hkmler, Mslman olan iindir. Zimm olup, Peygamlarn veya

dil

ber (sallallahu aleyhi ve sellem )z sarahaten ve iaretle sverse veya Peygamber (aleyhisselmjn an ve erefine leke getirecek ekilde konuursa
veyahut kendisinin kfrne sebeb olan husustan baka bir eyle Peygamber (aleyhisselmj vasfederse, kendisine lslmiyeti kabul etmesi teklif
edildii halde lslmiyeti kabul etmezse, bu kiinin ldrlmesi hakknda ulema arasnda ihtilf vuku bulmamtr. nk biz Zimmiyle, szlemeyi yapp Peygamber (aleyhisselm)a svsn diye aman vermedik.

Bu gr btn fukahann grdr.

Biz,

Mslman olup

irtidad

eden kimsenin tevbesini kabul etmiyorsak, kfirin tevbesini kabul etmeme-

miz daha evldr.

Malik (rahimehullah), tbn Habib'in kitab ve Mebsut'ta, tbn Kasm,
bn el-Maciun, tbn Abdulhakem, Esba diyorlar ki: Ehl-i zimmetten
kim Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)t veya peygamberlerden biolursa hari. Ayn gr
tbn'l-Kasm Utbiyye nam kitabda zikretmitir. Muhammed b.el-Mevaz
ve
Suhnun nezdinde hkm ayndr. Suhnun ve Esba diyorlar ki:
Peygamber (aleyhisselmja sven zimmiye, Mslman ol veya olma denmez. Fakat eer kendiliinden Mslman olursa, bu onun iin tevberine sverse ldrlr.

Ancak Mslman

bn

dir.

mam

Muhammed

Malik (radyallab.el-Mevaz kitabnda diyor ki:

hu anh)'in yle dediini ashab bize nakietmilerdir: Kfir veya Mslmanlardan biri, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) veya dier
peygamberlerden birine sverse ldrlr, tevbesi kabul olunmaz. Bize
Malik'ten rivayet edildiine gre,
Malik (rahimehullah) Mslman olan kfiri istisna etmitir bu hkmden.
tbn Vehb, tbn mer (radyallahu anh)*den rivayet eder: Rahibin biri, Peygamer (sallallahu aleyhi ve sellem )'m aleyhinde konutu. Bunun
zerine bn mer (radyallahu anh), onu ldrmediniz mi der. Muham-

mam

688

PEYGAMBER* E SVEN, O'NA BUGZEDEN

med peygamber

olarak bize gnderilmemitir. Size gnderilmitir. Bize

peygamber olarak Musa (aleyhisselm) veya sa (aleyh isselm) gnderilmitir diyen Zimmi hakknda bir ey lzm gelmeyeceini sa, bn Kasm'dan rivayet etmitir. nk Allah Tel (Onlar cizyeyi kabul
ettikleri vakit) bunun gibisiyle onlara msaade etmitir.

Amma

Peygamber (aleyhisselm)* sver de, O peygamber deildir,

O peygamber olarak gnderilmemitir. Ona Kur'n gelmemitir, Kurbn ancak O'nun syledii szlerden ibarettir ve bunlara benzer szlerde
bulunursa, ldrlr.

bn Kasm diyor ki:

Hristiyan olan

eer

bizim dinimiz sizin didinidir. Daha buna benzer ir-

biri,

ninizden hayrldr. Dininiz ancak eek

kin sz sylese veyahut, mezzin "Ehed enne Muhammede'r-RasluU
lah" dediini iittii zaman, Allah size de aynsn versin derse, bu gibi
hususlarda ona ackl bir ceza tatbik edilir, uzun mddet zindana atlr.

Amma,

onlardan kim bir Peygamber (sal lalla hu aleyhi veselem)e ak

aa sverse, o kimse ldrlr. Ancak lslmiyeti kabul ederse ldrlmez.
Malik (rahimehullah) bunu birok defa sylemi ve ona tevbe etmesi teklif edilir dememitir, bn Kasm diyor ki, bence Malik'in
bu sz, eer Zimmi kendiliinden Mslman olursa anlamn tar.

mam

tbn Suhnun, Sleyman b.Salim'in, mezzin "Ehed... " dedii vakit ona yalan sylyorsun diyen Yahudi hakkndaki suallerine cevap olarak yle demitir: iddetli ve elem verici bir ceza kendisine tatbik edilir
ve uzun mddet zindanda tutulur.
tbn Ebu Zeyd'in NevadirVdtn Suhnun, Malik (rahimehutlah)an yle
rivayet etmitir:

Yahudi ve Hristiyanlardan, kfrettikleri vechin gayri ile, peygamberlere kim sverse, onun boynu vurulur. Ancak lslmiyeti kabul eden mstesna.

Muhammed
gamber

b.

Suhnun

diyor;

eer

sorulursa

ki,

sen Zimmiye, Pey-

lm ile hkm verdin. Halbuki onun dininde peygambere svmel ve O'nu tekzib etmek
mubahtr.
(sallallahu aleyhi ve sellem)e svmesiyle

Cevap:

nk

biz

eman vermek

iin

yaplan szlemede bu hakk ona

ver-

medik. Peygamber (aleyhisselm)* svmesine izin verilmedii gibi, bizi

ldrmesine ve mallarmz gasbetmesine de izin vermedik. Zimmi bizden birini ldrd zaman biz de onu ldrrz (ksas olarak). Her
ne kadar onun dininde bizi ldrmesi hell ise de. te bylece, Peygamberimiz efendimiz hakkndaki svmesini izhar ettii vakit onu l689

ifa-i erif: 44

m
lFA-I

ERF TERCMES
tpk

harbdan olan biri Peygamber

(aleyhisselm)a svmesine msaade etmek artyla bize cizye vermeye
raz olmas gibidir. Bu bize nasl ciz deilse, o da caiz olmaz. Zimmilerden Peygamber (aleyhisselm)a sven kimse szlemeyi bozmu olduu iin o da harb olan kfir gibi hkm alr ve kan bize hell olur
drrz.

Suhnun diyor

ki,

bu,

ehl-i

(ldrlmesi hell olur). Nasl ki Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)t sven kimsenin, Mslmanl kendisini lmden kurtarmyorsa, Zimminin de lmn aradaki szleme kurtarmaz.

Ebu'l-Fadl (kitabn yazan) diyor ki: bn Suhnun'un kendisinden olarak ve babasndan rivayet ederek zikrettii husus, kfrettikleri
hususla svdklerinde cezalarnn hafiflemesi hususundaki bn Kasm*
szne muhaliftir. Bu noktaya dikkat et, dn. Ve dellet ediyor ki,
o gr Medineli bilginlerin grlerine de muhaliftir.

Kad

Ebu Musab ez-Zhr rivayet ederek diyor ki: Bana bir Hristiyan getirildi. Bu adam, sa (aleyhisse/m), Muhammed (aleyhisselm)an daha stndr demi. Onun hakknda verecek olduum hkm hususunda
grlerim birbirine uymad. Nihayet onu yle bir dvdm ki, kendisini vura vura ldrdm. Veyahut dvmemden yirmi drt saat sonra ld. Ayandan srklenerek bir ple atlmasn emrettim. Atld
plkte onu kpekler yedi.

Ebu Musab, sa (aleyhisselm) Muhammed

(aleyhisselm)\ yaratt di-

yen bir Hristiyana verilecek ceza hakknda kendisine sorana, ldrlr diye cevap vermitir.
Malik (rahimehullah)a Msr'da "Zabn Kasm diyor ki, biz
vall Muhammed, kendisinin (imdi) cennette olduunu size haber veriyor. Ona ne oldu ki, (imdi) kendi nefsine bile faydas yoktur. nk
kpekler ayaklarn yiyordu. O'nu ldrm olsalard insanlar ondan
kurtulurlard." diyen bir Hristiyan hakknda sorduk, bize Malik (radyallahu anh)> onun boynunun vurulmasn emretti. "Malik dedi ki: Az
kald onun hakknda konuup bir ey syleyecektim. Fakat sonra ko-

mam

numamn bana ciz olmadn grdm.

bn Kinane MebsuVia diyor ki: Yahudi ve Hristiyanlardan kim Peybenim grm udur:
Hkim onu atete yakar. Hkim dilerse, onu ldrr sonra cesedini
atete yakar. sterse onu diri diri yakar. Bu, eer onlar Peygamber (aley-

gamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)t sverse,

hisselm)a devaml olarak sverlerse.

Malik'e Msr'dan mektup yazld. (bn Kinane) mektupta bn Kasm'n
yukarda geen Hristiyan'n meselesini zikretti. bn Kasm diyor ki:
Malik (rahimehullah) bana cevap yazmam emretti. Ben de ldrlmesini ve boynunun vurulmasn yazdm. Bunu yazdktan sonra

mam

Malik (rahimehullah)a dedim

mam

ki:

690

PEYGAMBER'E SVMEKLE LDRLEN..

Ey

Eba Abdullah! Sonra atete yaklr, diye yazaym m?

Bunun zerine Malik yle dedi:
Ona lyk olan budur. Atete yaklmas, onun iin ne l ve ne

g-

zeldir.

Ben de aynsn Majik (rahimehullah)m nnde yazdm. Malik'in bu

fetvasn kimse ne reddetti ve ne de ayplad. Mektubu aynen Msr'a
gnderdim. Hristiyan ldrldkten sonra atete yakld.
Ubeydullah b. Yahya, tbn Lbabeve Endlsl dostlarmzn seleflerinden birou, yksek sesle arp, Allah'n varln, sa (aleyhisselm)m peygamberliini reddederek, Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve
seilemjm peygamberliini inkr eden bir Hristiyan kadnn ldrlme-

(Mslman olursa) slmiyetinin kabul edilmesi ve bununla

ondan lm cezasnn kaldrlmas hakknda fetva verdiler. Mteahhirin ulemasndan birou bilhassa onlardan Kbisve tbn'l-Ktip
ayn
gr savundular. Ebu'l-Kasm bn el-Ce/leb kitabnda diyor ki:
Mslman ve kfirlerden kim, Allah'a ve Reslne sverse o kimse
si

iin

ve

ldrlr, tevbesi kabul olunmaz.

Kad Ebu Muhammed, Peygamber (aleyhisselm)z sven Zimminin

Islmiyeti kabul etmesi, ona verilen lm cezasnn kaldrld hakknda

iki

rivayet nakleder.

tbn Suhnun da diyor

Hadd-i kazf ve benzerini Zimmiden, Mslman olmas drmez. Zimmiden, Islmiyeti kabul etmesi ancak Allah
hakk olan had cezalarn drr. Hadd-i kazf ise (bakasna iftira etmesinden dolay verilen ceza) srf kul hakkdr. Bu peygamber hakknda olsun, bakas hakknda olsun, deimez, birdir. Peygamber
ki:

(saaliahu aleyhi ve sellemje sven ve sonra Mslman olan zimmiye

Allah hadd-i kazf vacip klmtr. Fakat, bak, dn ki, Zimmiye verilmesi vacip olan ceza nedir? Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)

hakkndaki kazf

ona peygamb^den bakasna nisbetle, Peygamber (aleyhisselm)m eref ve haysiyetinin yksek olmasndan lm cezas mdr, yoksa Zimminin Mslman olmas, ona verilen lm cezasn
ki,

drr m? Bunu dn...

BLM
PEYGAMBER

SVMEKLE LDRLEN KMSENN

MRASI, YIKANIP CENAZE NAMAZININ KILINMASI
(s.a.v.)E

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemje svmesi sebebiyle ldrlen

kimsenin miras hakknda bilginler ihtilf ettiler. Suhnun der ki:
Peygamber (aieyhisselm)n svmekle ldrlen kimsenin mal Hazine'ye kalr. nk O, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemje svme691

m
FA-1

ERF TERCMES

Onu dinsizlerin kfrne benzetiyor. (Dinsize

dindarlar vris olamayacana gre, kfr sebebiyle ldrlene de kimse

yi,

kfr kabul edip

vris olamaz).

Esba

diyor

ki:

Peygamber

(sallaltahu aleyhi ve sellem)e sven

kim-

tutuyorsa, onun miras Mslman olan vrislerine verilir. Eer aka ve yksek sesle svyorsa, O'nun miras
Hazine'ye kalr ve derhal ldrlr. Tevbesi kabul olunmaz.

se,

eer

svmesini

gizli

Ebu'l-Hasan el-Kbis de yle diyor: Peygamber (sallallahu aleyhi

ve sellem)c sven eer, kendi aleyhinde yaplan tankl inkr ederek
ldrlrse, onun mirasnn hkm, iman ettiinde izhar ettii eyin hkm gibidir. Yani miras vereselerine kalr. lm ise aleyhinde sabit olan
bir haddr. Miras hakknda bir dahli yoktur. Yine bylece o adam eer
svdn ikrar eder de, tevbe ettiini aklarsa ldrlr. nk ldrlmesi onun cezas (hadd)dr. Onun miras ve dier konulardaki hkm Mslmana tatbik edilen hkmn ayndr. (Miras vereselerine kalr,

ykanp, namaz klnr. Mslman mezarlna defnedilir). Eer

Peygamber (aleyhisselm)a svdn ikrar eder, bunda srar ederse ve
tevbe etmekten kanr, bu hal zere ldrlrse, kfir olarak ldrlm olur. Miras Hazine'ye kar. Cenazesi ykanmaz, namaz klnmaz,

cenazesi

kefenlenmez, avret yeri rtlr. Kfir olana

kura gmlr.

eyh Ebu'l-Hasan el-KbisP nin,

yapld gibi cesedi bir u-

peygambere ak ve

aleni olarak s-

hkm ak seiktir. Bunda ihtilaf

vaki olmas mmkn deildir. nk o, kfirdir, mrteddir. Sylediinden piman olup rcu etmemi, tevbe de etmemitir. Bu, Esba'
ven ve bunda srar eden kimsenin

.sznn ayndr. bn Suhnun'nun kitabnda dinsiz olan ve dinsizliinde srar eden kimse hakkndaki hkm byledir. Bunun benzeri, tbn
Kasm' m Ulbiyye nam kitabnda, tmam Malik (rahimehullah)n ashabndan biroklarnn bn Habibln kitabnda varid olan szleri, kfrn ilan eden kimse hakknda ayndr, tbn Kasm diyor ki: O'nun
hkm mrted olann hkmnn ayndr. Kendisine ne Mslmanlardan veresesi vris olur, ne de Islmdan kp kabul etmi olduu baka
dinden olanlar vris olur. (Ona kimse vris olamaz). Vasiyyetleri, kle
azad etmesi caiz olmaz. Esba, tbn Kasm 'm sznn aynsn syledi;
ldrlsn, ister o halde iken eceli ile lsn. htilf, ancak akmiras hakknda vaki
a tevbe edip tevbesi kabul olunmayan
olmutur. Amma dinsizliinde srar edenin miras vereselerine kalmayaca hakknda hibir ihtilaf yoktur.
ister

zndn

Allah'a sven, sonra aleyhinde delil bulunmayan

veyahut bulunup herhangi bir sebeble kabul olunmayan, sonra len kimse

Ebu Muhammed,

hakknda

(ihtiyaten)

namaz klnr
692

diyor.

PEYGAMBER' E SVMEKLE LDRLEN,.;..

Esba, bn Habibln kitabnda Kasm'an rivayet ederek der ki: Peygamber (salla la hu aleyhi vesellem)\ yalanlayan, slmdan baka bir di-

mam

ne girdiini ilan eden kimsenin miras, Hazine'ye kalr,

Malik
(rahimehullah)m dedii gibi, mrted olann miras Hazine'ye kalr, ona
vereseleri vris olamaz der, Rabia, fif, Ebu Sevr ve bn Ebu Leyla,
Ahmed (rahimehullah aleyhim ecmain) bu husustaki rivayette

mam

ihtilf vki oldu.

bn

Ebu

Talib (radyallahu anh), tbn Mesud,

el-Mseyyeb, Hasan el-Basri, a'bi, mer b. Abdlaziz, Ha tem, Evzai El-Leys ve Ebu

Ali

b.

Hanife (radyallahu anhm) diyorlar

Miirtede veresesi vris olur. Rivayet edilir ki, mrtede, vereseler, Mslman iken kazand mal ve mlke vris olur. rtidad halinde iken kazand ise Hazine'ye kalr. (Ona
vereseleri vris olamazlar). Ebu 'l-Hasan et-KbisVmn geri kalan cevabndaki, tafsilt, ak seik ve gzeldir. O, Suhnun'un sznn hilafna, Esb'\n grne uygundur. Esba ile Suhnun'nun ihtilflar
Malik'm zndkn miras hakkndaki iki tr szne binaendir.
Malik bir sznde, mrted aleyhinde delil sabit olup, mrted olduunu inkr eder veyahut irtidad ettiini itiraf eder ve tevbe ettiini aklarsa,
ki:

mam
mam

ona vris olacan ifade eder. Esba, Muhammed b. Mesleme, daha ashabndan biroklar ayn sz kabul etmilerdir. nk
irtidad inkr etmekle veyahut tevbe etmesiyle Mslman olduunu aklyor. Onun hkm, Peygamber (sailallahu aleyhi vesellem/in zamannda
vereselerinin

bulunan mnafklarn
(kinci sz

ise)

hkm

bn Nafi\

lik'ten rivayet eder ki,

gibidir.

Muhammed'in kitabnda Mamrtedin miras Hazine'ye kalr. nk onun

Utbiyye'y

Ayn gr, ashabndan biroklar, Eheb, Muire, Abdlmelik, Muhammed ve Suhnun savunmulardr.
bn Kasm, Utbiyye nam kitapta der ki: Eer mrted kendi aleyhinde
mal kanna (canna)

olan

tbidir.

tankl

kabul eder ve tevbe ettikten sonra ldrlrse, vereseleri

ona vris olamazlar. Eer itiraf etmeyip ldrlrse veya eceliyle lrse

vereseleri

ona

vris olurlar.

bn Kasm

der

ki,

yine bylece, her kfr-

n gizleyen ve ldrlen kimse, slm hukuklariyle mirasiyle

birbirleri-

ne vris olurlar.

bn

Ktib'e sorulur:
Hristiyan, Peygamber (sailallahu aleyhi ve sellem)e sver. Bunun iin
ldrlr. Buna kendi dininden olanlar m, yoksa Mslmanlar
v-

ris

olurlar?

Cevap

verir:

Onun mal Mslmanlarndr. Fakat miras yoluyla deil. nk ayr

ayr dinden olanlar, birbirlerine vris olamazlar. Lkin, ganimet yolundan
onun mal Mslmanlara kalr. nk o, szlemeyi bozmutur. bn
Ktibin sznn mns zet olarak budur.

693

FA-I

ERF TERCMES
_

UUNCU BAB
_

ALLAH'A, ALLAH'IN MELEKLERNE, KTAPLARINA,

PEYGAMBER

LNE, ASHABINA VE ZEVCELERNE

SVEN KMSENN HKM

(sM.v.)tf*

Mslmanlardan Allah'a

sven kimse kfirdir; ldrlmesi helldir. Bu hususta hibir ihtilf yoktur. Ancak tevbesinin kabul olunup
olunmayaca hakknda bilginler arasnda ihtilf vardr.
Mebsut'ta, tbn Suhnun'un ve Muhammet'in kitabnda tbn Kasm diyor ki: tshak b. Yahya'nn kitabnda tbn Kasm Malik (rahimehullah)dan
rivayet ediyor ki: Mslmanlardan kim Allah Tcl'ya sverse ldrlr, tevbesi kabul olunmaz. Ancak svmesi kendi dininden kp baka bir dini benimsemesiyle Allah'a iftira etmek suretiyle olup dinini
aklam olursa hari. Byle halde tevbesi kabul olunur. Eer dinini
aklamasa tevbesi kabul olunmaz (ldrlr). Muarrif \t Abdlmelik,

Mebsut'ta

ayn gr

(c.c.)

sylediler.

Mahzum, Muhammed b. Mesleme ve tbn Ebu Hazm diyorlar ki:

Mslman, svmekle kendisine tevbe etmesi teklif edilmeyince ldrlmez. Yahudi ve Hristiyan olan da byledir. Eer tevbe ederlerse, onlardan kabul olunur. ayet tevbe etmezlerse o takdirde ldrlr.
Mutlaka tevbe etmeleri iin teklif edilmesi lzmdr. Bunlarn hepsi rid-

de gibidir.
Kad tbn Nasr Malik mezhebinden aynsn rivayet etmitir.
Ebu Muhammmed b. Ebu Zeyd kendisinden rivayet edildiine gre,
bir adama lnet eden ve Allah'a lnet eden itiraf edip ben eytana lnet
etmek istedim, fakat dilim kayd diyen biri hakknda yle fetva verdi:
Zahiren kfrettii iin ldrlr. zr kabul olunmaz. Amma kendi
ile Allah arasndaki hususta zrl saylr.
Kurtuba fukahas, fakih Abdlmelik'n kardei Harun b. Habib'm
meselesi hakknda ihtilf ettiler. Bu kii kt ahlkl, sabrszn biri idi.
ok defa aleyhinde tanklk yapld. Bunlardan biri: Yakaland bir hastalktan dolay syledii szdr. Bunun zerine brahim b. Hseyin b.
Halid ldrlmesiyle fetva verir. nk; onun sznn tazammun ettii husus Allah'a adaletsizlik ve zulm isnad etmektir. Allah' vasfetmekte iaret, sarahat gibidir. Kardei Abdlmelik b. Habib ve tbrahim
b. Hseyin sim ve Kaad Said b. Sleyman ise; ldrlmemesi hakknda fetva verdiler. Ancak Kaad Said b. Sleyman, sznn kfr mucip olmasna ihtimali olduu ve Allah' terkedip mahlka ikyet
etmesinden zindana atlmas ve iddetli dvlerek ceza verilmesini uygun grd.
Allah Tel'ya tevbesinin kabul olunmasn syleyenin gr udur: Allah Tel'ya svmek, srf kfr ve irtidaddr. Buna Allah'tan
694

MELEKLERNE

ALLAH'A,.. ALLAH'IN

bakasnn hakk

taalluk etmez.

Bunu, Allah'a svmeksizin kfr kas-

detmeye ve slm'a muhalif olan dinlerden

baka bir dine gemesine ben-

zetti.

Allah'a svenin tevbesinin kabul olunmayacan syleyenin gr

ise yledir: Vakta ki, Allah'a svmeden nce kendisine de slm zahir
olduktan sonra bu husus kendisinde grnd, onu kfrle itham ettik.
Ve ancak iten yle inand iin diliyle Allah'a svdn sandk. nk
Allah'a svme konusunda kimse kolay kolay dil uzatmaz. Bunun iindir ki,

ona zndklara

olunmad.
(onun bu

hkm

hkm

gibi

verildi, tevbesi

kabul

ak aa sverse,
mrted olmas anlamndandr. (nk Allah'a svmeyi

Bir dinden

hali)

verilen

baka

bir dine

caiz grenin hibir dini yoktur). Bir

geip Allah'a

baka

dine intikal eden kimse, biliniyor ki, slmiyetle ilikisini kesmitir. Islmla hibir alkas yoktur.
Allah'a svp Islmla ilikisini kesmeyenin durumu bunun aksinedir. Baka dine geenin hkm mrtedin hkm gibidir. Bilginlerin mehur olan grlerine gre tevbesi kabul olunur,
Malik (rahimehul-

mam

lah) yt

ashabnn gr de daha nce akladmz ve ihtilf

blmlerin-

de zikrettiimiz gibi ayndr.

Allah Tel'ya svmek, dinden kmak ve kfr kasdetmek yoluyla deil de, fakat yanl te'vil ve ictihadla veyahut hev ve hevese,
bid'ate ulatracak bir hata ile, Allah' bir eye benzetmek, Allah' el,
yz gibi organlarla vasfetmek, veyahut da Allah'tan keml sfat nefyetmek suretiyle Allah'a lyk olmayan isnad eden kimseye gelince; bu
selef ve halef limlerinin, byle syleyen ve insanlarn tekfiri hakknda
ihtilf ettikleri limlerdir. Byle inanan kimse tekfir edilip edilmeyece-

hakknda Mlik

(rahimehullah) ve taraftarlarnn, szleri muhtelif-

tir.

ayr

topluluk halinde bulunduklar zaman bunlarn ldrlmelerinde ihtilf etmediler. Onlar eer tevbe ederlerse tevbeleri
kabul edilir. Tevbe etmezlerse ldrlrler. Bu hususta ulem ittifak etmitir. htilf ettikleri husus, bunlardan tek bana yaayanlar hakkndadr.
Malik (rahimehullah) ve taraftarlarnn ekseriyetle szleri
merkezdedir: Onlara iddetli bir azap verilir, uzun mddet onlar hapsedilir. T ki rcu edip tevbe ettikleri anlalsn. Nitekim Hz. mer (radyallahu anh) Sabi'e byle yapmtr. Bu (iddetli cezalandrmak ve
uzun mddet hapsetmek) Muhammed b. e/-Mevaz'\n Haricler hakkndaki szdr. Suhnun'un da btn hev ve heves ehli hakkndaki grBilginler,

bir

mam

dr.

/mam Malik

(rahimehullah )\n

faziz (radtyallahu anh), dedesi

Mervan

ve

mer

Abdam ucas Abdlmelik b. Mer-

Muvatta'daki sz ve

b.

van 'dan rivayet edilen, Kaderiyye mezhebinden olan hakkndaki:

"Onlara tevbe etmeleri teklif edilir. Eer tevbe ederlerse ne al, etmezlerse ldrlrler" szleri bununla (iddetli azap verilir, uzun mddet
695

FA-!

ERF TERCMES

zindanda tutuklanrlar diye) tefsir edildi.

tsa, tbn Kasm 'dan rivayet ederek diyor

ki:

Kaderiyye ve yetleri teVilde tahrif eden bid'at ehlinden Ehl-i Snnete muhalif olanlardan bunlara benzeyen hev ve heves
vursunlar
ehli olanlara tevbe etmeleri teklif edilir. Bu hususlar
veya gizli tutsunlar, kendilerine teklif edilen tevbeyi kabul ederlerse ne
al, ne gzel; hayr kabul etmezlerse ldrlrler. Miraslar ise vrislerine kalr. Ayn gr Kaderiyye ve bakalar hakknda tbn Kasm Muhammed b. el-Mevaz'n kitabnda zikretmitir ve demitir ki:
Onlara tevbe etmeleri yle denerek teklif edilir:
Siz iinde bulunduunuz bozuk itikad ve kt ameli terkediniz.
tbn Kasm' tbaziyye, Kaderiyye ve dier bid'at ehli hakknda buna
benzer sz Mebsut'ta zikredilmitir, tbn Kasm der ki: "Onlar Mslmanlarda. Onlar ancak kt grlerinden dolay ldrlmlerdir."
mer b. Abdlaziz fra divalla hu anh) bununla amel etmitir, tbn Kasm
diyor ki: Kim Allah, Musa (aleyhisselm)a vastasz hitab etmedi derse,
kendisine tevbe etmesi teklif edilir. Eer tevbe ederse ne al. Etmezse

baziyye (726

),

aa

ldrlr.

tbn Habib ve Mlik bilginlerinden bakalar, bid'at ehlinin ve Mrcie (727), Kaderiyye ve Hariciler'den benzerlerinin tekfir edilmesi grndedirler. Bunun benzeri sz ve Allah'n kelm yoktur diyenin kfir
olduu Suhnun' dan rivayet edilmitir. Bu konu hakknda imam Mlik (rahimehullah)dan muhtelif grler rivayet edilmitir. amllarn,
bilhassa Ebu Mshir, Mervan b. Muhamme et-TanrtyyF nin rivayetinde
bid'at ehlinin mutlak kfir olduu ifade edilir.
Mlik (rahimehullah), Kaderiyye mezhebine mensup olan biriyle kzn evermesi hususunda mavere eden kimseye "Onunla everme"
diye cevap vermitir.
Allah Tel buyuruyor ki:
'*
Mrik erkekler de iman etmedike onlara m' m in kadnlar
nikahlamayn. Bir kfir size ho grnse bile; m min kle elbette ondan daha hayrldr..." (728).
Hev ve heves ehlinin hepsinin kfir olduu hususu yine kendisinden
rivayet edilmitir. Malik (rahimehullah) der ki:
Kim Allah Tel'y bir eyle vasfeder de, cesedinden, eli, kula, gz,
gibi eylere iaret ederse; iaret ettii organ kesilir. nk O Allah'
(c.c.) kendisine benzetmitir. Kim Kur'n mahlktur derse; o kimse k-

mam

(726) baziyye;

Mervan b. Muhammed zamannda zuhr eden Abdullah

b.

Ibaz'a tbi olan Haric-

lerden bir gruptur.

(727) Bunlar yle bir gruptur ki, iman olduu vakit gnah zarar vermez, nitekim kfrle ibadefayda vermedii gibi, diye battl inanta bulunurlar. Allah onlardan azab erteledii iin. ertelemek anlamna gelen bu kelime ile kendilerine isim verilmekledir. M.
(728) El-Bakara Sresi, yet: 221.

tin

696

ALLAH'A, ALLAH'IN

MELEKLERNE

Onu ldrn. tbn NafP'm rivayetinde ise; Mlik (rahimehuUah),

ona yz denek vurulup, ac verilmek suretiyle dvlr ve habsedilir.
firdir.

rivayetinde ise
dedilmitir.

dedii ifade edilmitir. Bir

Bekr et-Tinnesiyy'nin
Mlik'in ldrlr ve tevbesi kabul olunmaz dedii kay-

ki tevbe etsin,

Kad Ebu Abdullah

el-Bernekn,

b.

Kad Ebu

Abdullah et-Tster,
Mlik'in (Kur'n mahlktur

diimamlardan derler ki: mam

yen kimse hakknda sorulan soruya verdii) cevab muhteliftir. (Bir cevabnda yle der): Bunu syleyenlerden din bilgilerden malmat olan
ve bakalarn kendi bid'atna dvet eden kimse ldrlr. Bu ihtilfa
gre onlarn arkalarnda klnan namazn iade edilmesi hakkndaki sznde ihtilf vki oldu. (Bir sznde iade edilmesini sylerken, dier

Irakl

sz ile iade edilmesi gerekmediini ifade etmitir).

afiV den Kaderiyye mezhebinden olan kimsenin
tbn Miinzir,
tevbesinin kabul olmaz dediini nakletmitir. Selef bilginlerinin ounluunun gr ise onlarn tekfir edilmesi yolundadr. Bu gr benimseyenlerden bazlar da, Leys b. Sa'd, bn Uyeyne ve tbn Lehia'dr.
Kur'n mahlktur diyen hakknda tekfir edilir denildii selef bilginlerinden rivayet edilmitir. unlar da ayn gr benimsemilerdir: tbn
bir

mam

Ebu shak eUFezar, Heym ve son mctehidlerden Ati b. Asm. Bu imamlarn grleri, kelmclarn, hadsilerin ve fukahann ekserisinin, onlar hakknda ve
Mbarek, El-Evza,

Veki',

Ha/s

b. Giyas,

mezhebinden olanlar insanlar sapkla sevkeden,

hev ve heves sahipleri, isabetsiz tevillerde bulunan bid'at ehli hakkndaki szlerindendir. Ahmedb. Hanbel (rahimehuUah) da ayn grteHariciler, Kaderiyye

dir.

bu esaslarda tevilden kananlar, ek ve phe iinde

bulunanlar hakknda da ayn gr savundular.
unlar da tekfir edilmemelerini syleyenlerdir: Ali b. Ebu Tlib, tbn
mer ve Hasan el-Basr (radtyallahu anhma). Bu gr, fukaha ve
kelmclrdan ileri gelen bir grup benimsemitir. Bunlar sahabe ve tabiinin Haruvera' halkndan (729) ve Kaderiyye mezhebinden olduu bilinenlerden, lenlerin vereselerini onlara vris klmalar ve onlar
Mslmanlarn kabristanna defnedip kendilerine tslm ahkmn tat-

Bu

bilginler,

bik etmelerini delil olarak gsterdiler.

Kad smail diyor

ki:

mam Mlik (rahimehuUah) Kaderiyye mezhe-

binden olanlar ve dier bid'at ehlinden bulunanlara tevbe teklif edilir.

Tevbe ederlerse ne l. Etmezlerse ldrlrler dedi. nk; onlarn
ileri, yeryznde fesad karmaktan ibarettir. Nitekim Mlik (rahimehuUah) yol kesen ekyalarn ldrlmesini sylemitir. Bu, hkimin ona
(729) Haruvera*: (Harttra) Irak'la. Kfc'ye iki mil mesafede bir yerin addr ki, Hariciler orada
toplanp, grleri zerine szletiler ve Hz. Ali'nin aleyhine kyam ettiler. M.

697

FA-1

ERF TERCMES

lm cezas vermek sartyladr.

Eer ldrlmezse hkim

kendisi ld-

Yol kesicilerin ifsad, her ne kadar hacc ve cihad yolunda vki

olmakla din iine de giriyorsa da, onlarn esas ifsadlar mal ve dnya
maslahatlarna vki oluyor. Bid'at ehlinin ifsadnn ou dine vki olur.

rr.

Bununla beraber Mslmanlar arasnda

lay dnya iine de girer.

ka ettikleri dmanlktan

do-

BLM
TE'VLCLERN TEKFR EDLMESNN TAHKK
Biz selef bilginlerinin bu husustaki muhtelif grlerini, bid'at, hev
ve heves sahiplerinin, te'vilcilerden de, syledii szn anlam kendisi-

gtren ve fakat zerinde durulduu zaman kendisini kfre gtrecek olan sz sylemeyen kimsenin tekfir edilip edilmemesini
ni kfre

zikrettik.

Bid'at ehlinin derece ve ortaya attklar meselelerin neminin eitliliine gre, onlarn tekfiri hakknda kelmclar ve fukaha ihtilf ettiler.

Bunlardan bazlar

tekfir edilmelerini tasvib ettiler ki, selef bilginleri-

nin ounluunun grdr bu. Bazlar ise tekfir etmekten kandlar

ve onlar slm camiasndan karmay doru grmyorlar. Bu da (Ebu
Hani/e, afi ve bakalar gibi) ekseri fukahann ve kelmclarn sz-

yle diyorlar: "Bid'at ehli, fask, as ve sapklardr. Bunlara Mslmanlar vris klar, onlara Mslmanlarn hkmleriyle
hkmederiz. Bunun iindir ki, Suhnun,. arkalarnda namaz klan kimsenin namazn iade etmesi gerekmez dedi. Bu sz, Mugire, bn Kinane, Eheb gibi ekseri Mlikerin szdr. nk Mslmandr. Gnah,
onu slm'dan karmaz diyor. Mlik bilginlerinden dierleri ehl-i bid'at
tekfir etmek hususunda zor durumda kaldlar ve onlar tekfir etme veya etmeme hakknda sz sylemekte durakladlar, tmam Mlik (rahimehullah)\n bunlar tekfir etme hakknda iki muhtelif sz ve arkalarnda
klnan namazn iade edilip edilmemesi hakknda duraklamas, bunlar
zor durumda brakan hususlardandr.
Tahkik ve hak ehlinin imam olan Kad Ebu Bekir el-Bakilln, Mlik (rahimehullah)m bu gr gibi bir gr benimsemitir ve demitir ki: Bid'at ehlinin tekfir etme meselesi mkltlardandr. nk bid'at
ehli olanlar kfrlerini icap ettirecek ak bir szde bulunmadlar. Andr. Bunlar

cak nc var ki; onlar yle bir sz sylediler ki, kendilerini kfre gtrecek mn iinde bulunur. Kad Ebu Bekir e/-Bakil/nPmn bu konudaki
sz,
Mlik b. Enes (rahimehullah)n sz gibi tereddtl oldu.
Hatt Bakilln szlerinin bir ksmnda yle der:
Ehl-i bid'at tekfir edenlerin grne gre, onlarla evlenmek, onlarn kestiklerini yemek, onlarn llerinin cenaze namazn klmak, bize

mam

698

TE'VLCLERN TEKFtR EDLMESNN.

Miraslarna gelince, mrtedin mirasndaki ihtilf gibi onda da ihtilf olunur. Yani diyor ki: Onlarn llerine Mslman olan
vereselerini vris klarz. Fakat Mslmanlardan lenlere onlar vris
klmayz. Bakilln'nin ounlukla meyli onlar melle tekfir etmemek
cihetinde idi. Tarikatta hocas olan Ebu Hasan el-B'ar {rahimehullah)m
onlar tekfir etme babndaki sz de tereddtldr. Kendisinden rivayet edilen sznn ekserisinde onlar tekfir etmeme ve kfr, Allah'
bilmemekten ibaret olan bir haslettir gr etrafndadr. Bir keresinde
hell olmaz.

E'r der ki:

Kim, Allah'n

bir cisim

Mesih'in Allah olduunu vekimselerden bazsnn Allah olduunu itikad

olduunu veya

yahud yollarda rastlad

ederse, o kimse Allah'n varln bilmiyor,

kfirdir.

(nk

varl va-

olmayan ayrt etmiyor).

Bu grn benzerini Ebu el-Mea'li Cveyn, Ebu Muhammed Abd/hak'm kendisine sorduu soruya verdii cevablarda benimsetmitir
ve bu meselede hata yapmak cidden ardr diye zr dilemitir. nk; diyor ki, bir kfiri dine sokmak ve bir Mslman da dinden kar-

cip olanla

dinde ok byk bir itir.

Muhakkiklerden E'r (rahimehullah) ve Ebu el-MealPen bakalar derler ki: Sylenmesi vacip olan bir husus varsa, o da (Kur'n' anlamaktaki te'villeri hata olsa bile) te'vil ehlini tekfir etmekten kanmaktr.
nk (farzlar yerine getiren) tevhid ehlinin ldrlmesi byk bir teh-

mak

Bin kfirin ldrlmesini terkederek yaplan hata, bir Mslmann ldrlmesiyle yaplan hatadan daha ehvendir.
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor ki:
Ben, insanlarn Ehedii enlilahe illallah ve ehedii enne uh ammeden abdhii ve reslh demelerine ve namaz klmalarna, zekt verlike arzeder.

melerine kadar onlarla savamam hususunda emrolundum. Bunlar

ledikleri zaman, (bir rivayette ise) kelime-i ehadeli syledikleri zaman
kendilerini ve mallarn korudular. Ancak tslmla ilgili hususlar hari.
Onlarn ilerindekinin hesabn Allah grr (730).
Mal ve cann korunmas kelime-i ehadetle kesinlemitir. Bunun kal-

mas

ve aksinin

mbah olmas ancak

kesin delil yoktur. (Ancak

kesin delille olur.

Peygamber

Bu hususta er'

(sallallahu aleyhi ve sellem)in\

mam Buhar, Sahih. 24.

Kitabiiz-Zekt; 1. Babu VcbV-Zekfda aynca 56. KitabMCihad: 102. Babu Duai'n-Nebiyyi (s.a v.) ile'l-lslm ve'n-Nbvve'de ayrta, 2. Kitabu'i-lyman,
17. Babu; fein Tbu ve Ekamu's-Salte ve Al'z-Zekte'de ayr metni tahri etmitir.
Mslim, 1. Kitabu'i-lyman; 8. Babu'l-Emri bi Ktali'n-Nas'da 32 (20) ve 33 (21). 34 (...), 35. (...).
Ebu Davd. Snen. Kitabu'l-Cihad. Babn
36 (22). 37 (23) No.lu metinleri tahri etmitir.
(7.10)

mam

mam

ma

mam

Tirmiz, Snen.
tahri etmitir.
Cabir
dan
tahri etmiNo.lu
metni
(r.a.)
Ebvabu Tefsiri' l-Kurn Tefsin! Sureti'l-Giye'de 338
Kitab'l-Fiten
I.
tir. Nesai, Snen. Kitab'z-Zekt: 3'nc Babta.
Ibn Mce. Snen. 36.
hadsleri
3929
No.lu
BabuM-Keffi ammen Kaale: "La ilahe illallah" da 3927 No.lu, 3928 No.lu.
Ebu Hreyre, Cbir, Amr b. Evs (r.anhma) den tahri etmitir.

Yukatil'n-Mrikne'de Ebu Hrevre

(r.a.)

dan

mam

699

FA-I

ERF TERCMES

Mslman kam ancak eyden biriyle hell olur, onlar da: Rldde
(dinden kma), bir MUslmam ldrmek ve Muhsan olann zina yapmasdr, (hadsi hari)
Bunun zerine sahih

(731).
bir

kyas da yaplmaz. Bu babda

varid olan hadslerin lfzlar te'vil edilmeye kabildir. Hads-i eriflerden, Kaderiyye

mezhebinden olanlarn sarahaten ifade edenler ve Peygamber (sallallahu aleyhi ve selle m)\\ "Kaderiyye mezhebinden olanlarn slm'dan nayoktur*' buyurmas Rafizilcre mrik demesi, Kaderiyye ve
Rafizilerin zerine lnet etmesi ve yine bylece, harici ve hev ve heves
sahiplerinden bakalarna lnet etmesi, bunlarn zahiri ile bid'at ehlini
tekfir edenler delil getirdiler. Tekfir etmeyen dier bilginler bunlarn desiblcri

lillerine

yle cevap

veriyorlar:

Bu

hadslerde varid olan lfzlar gibi kfir olmayanlar hakknda iin

byklk ve nemini, gnahnn
olduunu beyan etmek maksadiyla varid olmutur. Sarahaten kfr olmad, kfr olduu, irk olma-

ar

irk olmas

ak irk olmayp gizli irk olduu

husus, riya hakkndaki hadste varid olmutur.
Ana-babaya as olmak, yalan ehadette bulunmak, masiyet olmayan
hakknda varid olan hads-i erifler gibi. ki hale ihtimali olduu zaman
bunlardan birine kesinlik ifade etmez. Ancak kesin delille birine kesinlik

halde

(gizli)

gibi,

mesel

ifade eder.

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Haricler hakknda:

Onlar mahluktn en erli olanlardr (732), buyurmutur.
Bunlar kfirlerin sfatdr.
Yine Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Haricler hakknda buyuruyor:

Onlar gk

kubbesi altnda kt bir kabiledir. (Bir rivayette ise, kt llerdir, diye varid olmutur). Onlar ldrene ne mutlu (732a).

Onian (toplu halde) bulunduunuz zaman, Ad kavmi gibi ldrn.

Semud kavmi

de rivayet edilmitir (733).

Bu szlerin zahiri onlarn kfir olduklarn ifade eder. Bilhassa onlagibi

r Hud (aleyhisselmjn kavmi Ad'e benzetmesiyle.

Bid'at ehlinin tekfi-

mam

(731)
Buhar. Sahih. 87. Kitabu'd-Diyyat; Babu Kavlihi tel: "Inne'n-Nefse bi'n-Nefsi"
dc Abdullah b. A/ W(r.a.) dan. Mslim, Sahih. 28. Kitab'l-Kasame; 6. Babu Ma Yubahu bihi
Dcm'l-Mslim'de 25 (1676), 26 (...) da ayn rvden tahri etmitir.
Ebu Davud, Snen.
KitabM-Hudud, yine Abdullah b. Mes'ud\an Babu'l-Hkm fiymen Irtedde'de tahri etmitir.
Trmiz, Snen. Ebvab'l-Hudud Babu Ma Cae min urbi'l-Hamri. 1444 No.lu metnin sonunda tahri etmitir. Nesat, Snen. Kitabu't-Tahrim 5'inci babta tahri etmitir.
Mslim, Sahih. 12. Kilab'z-Zekt; 49. Babu'l-Havaric; Serr'l-Halkt ve'l-Halkati'de
(732)
158 (1067) No.lu metni Ebu Zerri Gfari fna.) dan tahri etmitir.
(732a)
ibt Mce, Snen. EI-Mukaddime, 12. Babn fi ZikrPI-Havaric'de 176 No. ile Ebu
mame (r.a.)
Beyhak de Enes (r.a.) dan tahri etmitir.
(733)
Buhari. Sahih. 6. Kilabu'l-Enbiya; 6. Babu KavliMahi: "V e ila A'din Ehahm Hd"
da.
Mslim, 12. Kilab'z-Zckt 48. Babu akri'l-Havaric'de 154 (1066) No. lu metni Sveyd b. Gafele'cn tahri etmitir.

mam

mam

mam

mam
mam
mam
mam

700

KFR OLANLAR

SZLERDEN

bu hadslerle ihticac eder.. Onlar tekfir etmeyenler

yle derler cevaplarnda: Onlarn lmle cezalandrlmas, Mslmanlarn aleyhine kyam etmeleri ve m'minlere zulmetmelerindendir. Bu
delil hads-i erifin bizzat kendisinden alnmtr. (nk Peygamber
ri

cihetine gidenler

(aleyh isselm):

Onlar Mslmanlar

ldrrler (734).
Buradaki onlarn ldrlmesi, ksas iindir. Yoksa kfr iin deil.
AcPn zikredilmesi lme benzetilmek ve ldrlmesinin hell olduu
iindir.

Yoksa maktul

iin

tebih edilmemitir. Her lm

ile

mahkm

mahkm

olmaz.
Buna bakas Halid b. Veiid (radyallahu anh)\n hads-i erifte varid
olan sz ile mukabelede bulunur. Halid:

olan kimse kfr

Ya

ile

Reslallah!

Msaade buyurun da boynunu vuraym,

dedi.

Reslullah (sullallahu aleyhi ve sellemj buyurdu:

Belki namaz klyor (o m'min'dir) (735).
Eer Peygamber (sa ila ilah u aleyhi ve sellem)\\:

"Onlar Kur'n okurlar fakat (onlarn okuduklar) boazlarndan

gemez" (736).
Peygamber (uleyhisselm), imann onlarn kalblerine girmediini haber veriyor ve yine Peygamber (aleyhisselm)m:
gibi, onlar sratle dinden karlar. Sonra
"'Ok yaydan sratle
onlar yaydan kan ok yerine gelinceye kadar dine dnemezler. Ok yle
sratli geti ki, karnndaki pislik ve kana bile bulamad" (737) sz

kt

gel irerek, bunlar haricinin

ediyor, dediler.
ile delil

Bid'at ehlini tekfir etmeyenler

slm'la

kalmadna

ilikisi

yle cevap

dellet

verdiler:

Peygamber fa/eyhisselm)\n "Boazlarndan gemez" sznn mns, onlar okuduklarnn mnlarn kalbleriyle anlamazlar. Gsleri
genilemez, organlaryla amel etmezler.
Evvelkiler bunlara

"Okta (karnndaki

Peygamber (aleyhisselm)n:

pislik

ve kanda bir

ulam

var

mdr?) titizlikle duru-

yorlar" (738).

Sz

unu

ile

mukabelede bulunurlar. Bu

ise

halinde

ek

ve phesi oldu-

iktiza eder.

(734) 733'e ve gsterilen kaynaklara

baknz.

Sahih. 61. Kuab'l-Menakib; 25. Babu lmeti'n-Nbvve fl'I-slm'da

Mslim, Sahih. 12. Kitab'z-Zek. 47. Babu ZikriM-Havaric ve Sfaihim'de 143 (1064),
144 (...) No. lu mel inleri Ebu Saidi'l-HudHr.z.) dan tahric mistir.
(735)

/mum Ruhun.

mam

(736) 735'e bak. (737) 735'c bak. (738) 735'e bak.

701

lFA-

ERF TERCMES

bu hadsteki sz
der

ile

de

delil

Ebu

el-Hudri (radyallahu anh)\n

getiriyorlar. Ebu Said (radyallahu anh)

Bid'at ehlinin tekfirine kail olanlar

ki:

"Ben Peygamber (allallahu aleyhi vesellem)\n, bu mmette yle bir

kavm kar ki, onlar Kur'n okurlar, fakat okuduklar boazlarndan
gemez, buyurduunu iittim** (739).
Peygamber (aleyhisselm) bu mmetten demedi. Ebu Said (radyallahu anh)m rivayet etmesi ve lfz iyi anlamas (da buna dellet eder).
yle cevap verdiler bu delillerine:
edilmesi onlarn Mslmanlarn dnda olmala-

Tekfirleri cihetine gitmeyenler

"Fi"

rn

edatiyle tabir

sarahaten iktiza etmez.

Baz mnsn

ifade eden

"min"

lfz ve
onlarn slm milletinden olmas bunun hilfnadr. Bununla beraber
bu hadste, Ebu Zer, Ali b. Ebu Talib (radyallahu anhmaj ve Ebu mame (radyallahu anh) ve bakalarndan:
"Benim mmetimden kar ve benim mmetimden olur" (740) diye
rivayet edilmitir.
"Huruf el-Maan" denilen harfler mnlarnda mterektirler. (Biri
dierinin yerine kullanlr. Mesel "min" lfz, "fi" lfznn yerine kullanlr, aksi de olur). Onlarn "fi" lfz ile mmetten karlmasna ve "min"
lfz ile de mmete sokulmasna hibir dayanak yoktur. Lkin Ebu Said (radyallahu anh) onlar mmetten karlmas hususuna "fi" lfz
ile iaret etmek isteinde bulunmas hususunda gzel bir isabette bulun-

mutur. Bu sahabenin geni anlayna, mnlar derinliine tahkik ettiklerine, lfzlardan mnlar karmasna muktedir olduklarna,
mnlarn zabtettiklerine ve rivayette ok dikkat edip korunduklarna
dellet eder.

bakalar iin bilinen bu mezhebler (Mutezile, ia gibi) den birbirine uymaz ve ele alnmayacak kadar zayf olan birok szler vardr. O szlerden hafif ve zayf olmaya en yakn olan, (Mutezile
Ehl-i snnet ve

bilginlerinden)

Cehm b.

Safvan ve (Hariclerden)

Muhammed b. ebib rm

szleridir:

Allah'a kfretmek, Allah' bilmemektir. Bunun gayri ile kimse kfir

olmaz. (Bunlara gre materyalistlerden baka kfir olan yoktur).
(Mutezilemden) Ebu el-Hzeyl de yle der:

mam

60. Kitabt'l-Enbiya; 6. Babu Kavlillahi tcl; "Ve tl din EhaSaidi V-tfutfr (r.a.) dan.
Mslim, Sahih. 12. Kilab'r-Zekt, 47. Babu
Zikri'l-Havaric'de yine ayn rvden tahri etmitir.
Ebu Davud. Snen. KitabU's-Snne;
Babun fi Ktali'l-Havaric'de yine Ebu Saidi'f-Hudrf(r.a.) dan tahri etmitir.
Tirmizt, Snen. Ebvabu'l-Fiten. Babn fi Sfati'l-Marika'da 2189 No. ile Ibn Mes W(r.a.) da ve Ebu SaidilHudrf(r.a.) dan tahri etmitir. Ibn Mce, Snen. Mukaddime. Bab 12. Hads No: 169.
(740) Mslim, 12. Kitab'z-Zekt, 48. Babu't-Tahrd l katli'l-Havaric'de 154 (1066), 155 (...),
156 (...) No. iu hadslere baklabilir.

(739)

dm Huda"

Buhar. Sahih.

da

Ebu

mam

mam

mam

702

SZLERDEN

OLANLAR

KFR

phesiz, her te'vil edenin te'vili Allah' yaratt mahlka benzetmesi, fiilinin kullarna zulm ve Allah'n verdii haberi yalanlamadr.
Bunun iindir ki, o kimse kfirdir. Her kim ki, bir eyin kadim olduunu sylerse, o eye Allah denmezse, o kimse kfirdir;
Kelmclardan bazlar der ki: Te'vil eden, eer (kitap ve hadsten)
azn bilen kimse olup da, onun zerine te'vilini yaparsa ve te'vili de
Allah'n sfatlarndan olan hususta ise, o kimse kfirdir. Eer te'vili bu
babdan yani kfr mucip husustan olmazsa, o zaman fasktr. Ancak
kitap ve snnetten asl bilmeyip (te'vilini bir esas zere yerletirmeyen)
kimse olursa, o kimse hata ilemi olur, kfir olmaz.

Ubeydullah b. Hasan el-Anberiy, mctehidlerin usl- dinde te'vile

kabil olan hususlarn te'vil etmekteki szlerini (te'vil edenler ehl-i bid'atten olsa bile) tasvib ediyor. Anber ancak, batl olmayan slm frkasndan bir grubun szn kabul etmedi. nk ondan bakas, din
esaslarnda hak birdir, bunda hata eden gnahkrdr, as ve fasktr, dediler ve bu szlerinde ittifak ettiler. htilf te'vil edenin tekfir edilmesi
hakkndadr. Kad Ebu Bekr el-Bakilln, Ubeydullah^n sznn ayDavud el-lsbihn'den rivayet etmitir. Bakilln der ki: Bir grub
insanlar Davud ile el-AnberVmn, Mslmanlardan ve Mslman olmayanlardan hakk talep etmek iin g ve takatlerini harcadn, Allah'-

nn
n

bildii herkesi din esaslarndaki itihadlarndan tasvib ettiklerini rivayet

etmilerdir.

(Mutezile limlerinden) Cahz ve Smamc bu szn benzerini ifade

ederek derler ki: Avamdan, kadnlardan, aklsz aptallardan, Yahudi
ve Hristiyan mukallidlerinden ve bakalarndan birok kimseler aleyhlerinde Allah iin bir hccet yoktur. nk onlarda kendisiyle istidll
edilmesi mmkn olan bir tabiat yoktur.
Gazl, Et -Tefrika kitabnda bu meslee yakn olan bir gre meyletti. Bunu syleyenin (Cahz ve Smame gibi) hepsi kfirdir. nk Hristiyan ve Yahudilerden,
slm dininden ayrlanlardan birini tekfir etmeyenler veya onlar tekfir
etmekte skt edenler veyahut phe edenlerin hepsi kfir olduuna dair
icma vardr.

mam

Kad Ebu Bekr el-Bakilln,

diyor

ki:

nk

yet, hads ve

icma on-

hakknda ittifak etmilerdir. Bunda kim phe edip

durursa, Kur'n' ve hadsi yalanlam veyahut onlarda phe etmi olur
ki, bundaki ek ve phe, yalanlama ancak kfirden vaki olur.
larn kfir olduklar

BLM
SZLERDEN KFR OLANLAR, KFR OLUP OLMADII
HAKKINDA TEREDDD EDLENLER VE HAKKINDA HTLAF
EDLEN VE KFR OLMAYAN SZLER
703

FA- ERF TERCMES

bu blmn tahkik edilmesi ve kendisinden phe ve yanllgiderilmesi iin ba vurulacak yer, ancak kitap vc snnettir. Akln
bunda hibir dahli olamaz. Bu konuda ak seik olarak beyan ederler
Bil ki,

ki:

Bir sz ki, sarahaten, Rububiyyeti veyahut vahdaniyyeti nefyediyor.

Veyahut Allah'tan bakasna ibadet etmeyi veya Allah'la beraber ona

ibadet etmeyi ifade ediyorsa bu sz kfrdr. Nitekim Dehriyyun'un,

(hireti inkr edip zamann ebedliine inananlar) ve dier, Dsaniyye
mezhebinden olup (errin yaratcs olan Allah, hayrn yaratcs olan

Allah'n varlna inananlarn, Mnivyye mezhebinden

olanlarn ve atee, yldzlara veyahut gnee, eytanlara, meleklere veya putlara tapan, Mecus, Nasara ve Sabiilerden bunlara benzeyenlerin
Allah) diye

iki

szleri gibi.

Sudan, in, Hind halkndan vc Araplardan ve kitaba rcu etmeyenlerden daha

bakalarndan Allah'tan bakasna

ibadet edenlerin szleri

snflar da kfirlerdendir. nk btn sz-

aadaki
de kfrdr.
leri kfrdr:
Karamita: (Onlar lsmailiyye mezhebinden olanlardr. nk onlar
imameti smail b. Cafer es-Sadk'a isnad ediyorlar. Bunlarn reisleri karmet kynden Hamdan olduu iin kendilerine Karamita denildi).
Hlliyye mezhebinden olanlar: (Bunlar Nasara, Batniyye, Vcudiyye'den olanlardr ki, bunlar Allah'n h Hz. Ali'ye hull ettiini iddia ederler).

Batniyye mezhebinden tenasuha kail olanlar: (Ki, onlar da lsmailiyye mezhebinden olanlardr).
Rafzilerden Teyyare mezhebinden olanlar: (Bunlar tenasuha kail olanlardr. Allah'n ruhu, dem'de idi, sonra ite, sonra peygamberlere srasiyle ve sonra da imamlara intikal etmitir diye itikad ederler).
Allah'n ilah olduunu, tek Allah olduunu itiraf edip, fakat O'nun
diri olmadna, yahud kadim olmadna veyahut hdis veyahut herhangi bir ekille msavver olduuna, itikad edenler veya Allah'n ocu-

olduunu (Hristiyanlar gibi) zevcesi bulunduunu veya babas

olduunu veya Allah'n bir eyden doduunu veya bir eyden meydana geldiini yahud, Allah'la birlikte ezelde kendisinden baka kadim olan
bir eyin varlna veya orada Allah'tan baka bir yaratcnn bulunduuna veya Allah'tan baka idare edenin bulunduuna itikat edenlerin
hepsi kfirdir, szleri kfrden ibarettir. Bu hususta Mslmanlarn ittifak vardr.
Nitekim, felsefecilerden, teologlarn szleri, astrologlarn, materyalistlerin szleri byledir. Ve Allah'n yannda oturduunu, Allah'a -

kp

onunla

ahslara

konutuunu, Allah' gz

(Ali gibi) hull ettiini iddia

704

ile

grdn, Allah'n baz

eden kimselerin

hkm de byle-

SZLERDEN

KFR

OLANLAR,..

Nitekim baz mutasavvflar, Batniyye mezhebinden olanlar, Hristiyanlar ve Karamita'larn syledii gibi.
Yine bylece, lemin kadim olduunu veya bk olduunu syleyen
veyahut bu hususlarda baz dehrler ve felsefecilerin szlerine gre bu
hususta pheli olanlarn, dnya durduka ruhun birinden dierine intikal
edeceini syleyenler, ahslarda asllarnn temizliine gre nimetleneceini, asllarnn pisliine gre de azaplanacan syleyenlerin kfir olduklar
dir.

kesinlikle sylenir.

Ve

yine

tini itiraf

hkm

kim Allah'n ilah olduunu, vahdaniyyeeder ve fakat peygamberlii umum olarak aslndan veyahut
bylecedir;

hassaten bizim Peygamberin (sallaahu aleyhi vesellemjin peygamberliiini inkr ederse, veyahut Allah Tel'nn Kur'n- Kerim 'de peygamber

olduklarn beyan buyurduu peygamberlerden birini bildii halde inkr ederse, ek ve phesiz kfirdir. Nitekim Brahma dinine mensup olanYahudilerin muazzam bir ksm, Hristiyanlardan Urussiye,
Rafzilerden, Cebrail Ali'ye gnderildi, fakat (Ali, Muhammed (aleyhisselmja ok benzedii iin, yanl yere gitti) diye batl iddiada bulunan
lar,

Gurabiyye mezhebinden olanlar gibi.

Muattile, Karamita, smaliyye, Anberiyye mezhebinden olanlar, her
nc kadar kendilerinden nce geen sahabeleri tekfir etmekte bunlarn
bir ksm onlara katldlarsa da, geen mezhebler gibidir.
Yine, kim Allah'n vahdaniyyetine, peygamberlerin umumuna ve Peygamberimiz (sallallahu aleyhi vesellem/m peygamberliine inanan, fakat peygamberlerin getirdikleri hususlar, kendi batl iddiasna gre
maslahata binaen yalan bulunmasnn caiz olduunu syleyen kimse veyahut hibir maslahat iddia etmeden syleyen kimse, kfirdir. Bunda
bilginlerin ittifak var.

Nitekim, filozoflar, Batniyye ve Rafzilerden bazlar, Glat- Mutasavvife ve bahiyye mezhebinden olanlar gibi. phesiz bunlar yle bir
batl iddiada bulunuyorlar: eriatn z!.:.: grn ve peygamberlerin
ve olacak olan hususlardan verdikleri haberlerin, hakikatlarnda, lfzlarn iktiza ettii ve hitabndan anlaldna gre bir ey yoktur. Onlar
bu hususlarda ancak halka, halkn mashahat iin hitap ettiler. nk

halkn

anlaynn kusurlu olmasndan ak aa sarahaten sylemek

mmkn olmad. Bu szlerinin ihtiva ettii husus, eriatlar ip-

onlara
tal etmek, emirleri ve yasaklar ilemez hale getirmektir. Peygamberleri
tekzib etmek, getirdiklerinde ek ve phe uyandrmaktr.
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem/m tebli etmi olduu ve haber vermi olduu hususlarda kendisine kasden yalan sylediini isnad
eden veya Peygamber (a/eyhisselm)m tebli ettiklerinde, haber verdiklerinden sadk olduuna ek ve phe eden veyahut Peygamber (aleyhisse/m)a sven veyahut da, O bir ey tebli etmedi diyen, veyahut da
705

$ifa-i erif:

45

FA-

ERF TERCMES

kendisiyle istihza eden veya peygamberlerden biriyle alay eden veya pey-

gamberlerin tmn ayplayan, onlara eza eden veya peygamber ldren veya peygamberle savaan kimse kfirdir. Bu hususta icma vardr.
Maymunlar, domuzlar, hayvanlar ve hatta bceklerden her cins hay-

vann

kendilerini korkutan peygamberleri vardr, diyen ve Allah Tel'

nn:

muhakkak

cennetle mjdeleyici, cehennemle korkutucu bir peygamber olarak Kur'n ile gnderdik. Hibir mmet de yoktur ki, ilerinden cehennem ile korkutucu bir peygamber
**(Ey Resulm),

gemi olmasn"

ki, biz seni

(741).

eden, kadm filozoflarn grlerini benimseyen kimseyi tekfir ederiz. nk bunlarn isbat edilmesi mmkn olmayan ve
batl iddialar insan cinsinden gelen peygamberlerin o hayvanlarn irkin sfatlaryla muttasf olmalarn iktiza eder. Ve yine onlardaki aypl
durum ve hali bu erefli makam sahiplerine lyk olmayan bu ayp sfatlar vermilerdir.
Halbuki Mslmanlarn ittifak ve icma bunun hilfna ve byle syleyenin tekzibi hususunda vki olmutur.
Yine, Allah'n varln, birliini, peygamberlerin umumunu ve bizim
Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve selle ) itiraf eden ve fakat, (tahkir etme maksadyla) Peygamber (aleyhisseim)a, siyah idi veya sakal
brakmadan vefat etti diyen, Mekke'de ve Hicaz'da olan deildir. Veyahut Kurey kabilesinden deildir diyen kimseyi tekfir ederiz. nk
Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemj, bilinen kendi sfatlarndan baka
sfatla vasfetmek, onu nefyetmek ve yalanlamaktr.
.Yine bylece unlar tekfir ederiz: (sa b. shak b. Yakup el-IsbihanVy.
mensup olanlar) Yahudilerden Peygamberimiz (aleyhisselm)\n peygamberliinin Araplara mahsus olduunu syleyen seviyyeler, dnya durduka peygamberliin sonu gelmez, birbiri ardnca peygamber gnderilir
diyen Hurremiyyeler ve Peygamberimiz (sallallahu aleyhi vesellemje peygamberlik grevinde hayatnda ve vefatndan sonra kendisine Hz. Ali
(radyallahu anh)\x\ ortak olduunu iddia eden Rafzilerin ekseriyeti gibi, Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)\t herhangi birinin peygamberliini iddia edenler. Rafzilerden on iki imamdan her biri
peygamberin yerine kaim olduunu syleyenler. Bezi', Beyani ve bunlara benzeyenleri, peygamberdir diyen Rafzilerden Bezigiyye ve Beyaniyyeler kendisinin peygamber olduunu iddia eder. ok almakla
peygamberlik elde edileceini, temiz ve feyizli bir kalble peygamberlik
derecesine ulalacan iddia edenler. Glat- Mustasvife'den olanlar.
Onlardan, kendisine vahiy geldiini iddia eden peygamberlik iddia
etmezse de, veya gklere
Cennete girdiini, Cennet meyvele-

Sz

ile istidll

ktn,

(741) Fatr Sresi, yel: 24.

706

SZLERDEN
rinden yediini, Hurilerle

KFR OLANLAR,

bulutuunu

iddia edenlerin hepsi kfirdir-

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)\ tekzib ediyorlar. nk

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) kendisinin peygamberlerin sonu olduunu haber verdii gibi, Allah da O'nun peygamberlerin sonu
olduunu, btn insanla peygamber olarak gnderildiini haber vermitir. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem )'\x\ bu sznn umumunu tahsis cihetine gidilmeden, tc'vilsiz olarak mefhumunun murad
edildiini ve sznn zahirine hamlolunmas hakknda icma- mmet
vardr. Nakl delil ve icma- mmet bakmndan bu zmrelerin hepsinin
ler.

Yine, her Kur'n

ek

phe yoktur.
nassn, konduu mnsnn hilfna hamlederek

kesin olarak kfir olduklarna hi

ve

ken-

olduu kesinlemi, rivayetinde hibir ihtilf bulunmam ve zahir mnsna hamlolunmas

hakknda icma vki olmu bir hadsi kendi grn mdafaa sadedinde istedii gibi te'vil eden kimsenin tekfir edilmesi hususunda icma- mdi

grn mdafaa eden veyahut

sahih

inkr eden Haricilerin tekfir edilmesi gibi.

Bunun iindir ki, Mslmanlarn dininin gayri dinlerden birine giren
veyahut hkmlerinin bazsnda olsa bile onlara uyan veya tereddd eden
veya onlarn mezheblerini tashih eden, bunlarla beraber her ne kadar
tslm, Islma inandn, Islmdan baka her din ve mezhebin batl olduuna itikad ettiini aklasa bile o kimse, Islma muhalif olan husus-

met vardr. Recmi

ibtal ve

aklamasndan dolay kfirdir.

Ve yine, sz ile Mslmanlar sapkla

lar

sz syleyeni ve
Rafzilerden Kmmeliyye'lerin syledii gibi btn sahabeleri tekfir edenleri kesinlikle tekfir ederiz. nk bunlar (Kmmeliyye'den olanlar) Peyileten her

gamber (sallallahu aleyhi ve sellem)cn sonra Hz. Ali (radtyallahu anh)'yi

ne geirmediklerinden btn sahabeyi hatt ne geip hakkn istemedii iin Hz. Ali (radtyallahu anh) y\ tekfir ederler. Bunlar birok ynden kfirdirler. nk bunlar eriatn tmn iptal ettiler. Zira eriatn
nakli kesilmitir ve onunla beraber Kur'n'n nakli de kesilmitir. Onlarn batl inan ve iddialarna gre Kur'n' nakledenler, kfirdirler.
Allah 'lem imam Malik, szlerinden birinde "Btn sahabeleri tekfir edenler ldrlr" sznden bunu kasdetmitir.
Onlar baka bir ynden de kfirdirler. nk onlar kendi batl inan
ve szlerinin muktezasna gre Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)
Hz. Ali'nin kendi vefatndan sonra kfredeceini bildii halde kendisinden sonra Ali'nin halife olmasn syledi. Bu szlerinden dolay Allah
onlara lanet etsin, Peygamber (aleyhisselma, line de salt- selm).
Her fiil ki, onun ancak bir kfirden sadr olmasna icma-i mmet vki olmutur. Mesel puta, gnee, aya, haa, atee tapmak, onlara secde etmek, Yahudiler, Hristiyanlarla balarn amak, kuak sarmak gibi
onlarn kyafetleriyle onlarla beraber kilise ve havralara gitmek, ilerini
yapan kimse, bu ileri yaparken ak aa Mslman olduunu ifade
%

707

FA-I

ERF TERCMES

nk bu gibi hususlarn ancak kfirlerde bulunacana dair icma- mmet vardr.

Yine unlar kesinlikle tekfir ederiz: Allah'n haram kld, adam ldrmeyi, iki imeyi, zina yapmay, haram olduunu bildii halde helaldir diyen herkesi, Karamita'dan haramlar mbah grenler ve (Allah'a
ulatklarndan kendilerinden teklif kalktn iddia eden) ulat-i Muetse bile kendisini tekfir ederiz.

t3SVVlf*H

esas. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellemfn

ilediklerinden tevatren nakledilmesiyle yakinen bilineni ve O'nun zerine icma- mmetin vki olduunu kesinlikle bilineni inkr eden ve ya-

slm esaslarndan

bir

lanlayan kesinlikle tekfir ederiz. Be vakit namazn farz olmasn,

rektlarnn adedini, secdelerini inkr edip, bize Allah (celte cellhu)
kitabnda srf namaz klmay emretmitir. (Be vakit olduunu, rekt
ve secdelerini emretmemitir) nk be vakit olmas, bu erkn ve artlarla klnmasnn emredildiini bilmiyorum. nk Kur'n'da bu hususta ak bir ns yoktur. Bu hususta varid olan hads de haber-i vahiddir
(kabul olunmaz) diyen kimse gibi.
Haricilerden, namaz sabah, akam olmak zere iki vakit farzdr diyen, Batmiyye mezhebinden farzlar yle kiilerin isimleridir ki, onlar
imam olmakla emrolundular. Ve yine Habais ve Maharim yle adamlarn ismidir ki onlar onlardan rak kalmalar hususunda kendilerine emrolundu diyenler, tasavvuf ehlinden, ibadet ve uzun mddet almak,
nefislerini, i lemlerini temizledikleri zaman onlardan ibadeti iskat eder

kld

gibi, er' teklifleri onlardan

ve onlara her eyi mbah
diyenlerin tekfir edildiine dair icma- mmet vki olmutur.

kaldrr

Yine bylece, Mekke'yi veya Kbe'yi veyahut Mescid-i Haram' veszlerin sahipleri de kfryahut haccn sfatn inkr eden kfirdir.
dedir. Kbleye ynelmek vaciptir, fakat haccn, kbleye ynelmenin byle
bilindii ekilde mi? Hac iin emredilen yer (Kur'n'da beyan edilen)
bilmiyorum. GerMekke mi, Beyt o Kbe mi, Mescid-i Haram (jras
ekten onlar o zikredilen yerler mi yoksa baka yerler mi? Belki de Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem/n bu hususlar byle tefsir ettiini
nakledenler hata yapmlar ve bu yerlerin olduunu vehmetmilerdir.
Bu mnkirdir ve bunun gibi olan bakasnn tekfirinde hi phe yoktur. Her ne kadar bu kimseler, bu yerleri bildiini sandmz kimse ve
bilinen kimMslmanlarla ihtilaf eden, onlarla uzun mddet
se olsa da. Ancak yeni Mslman olan kimse hari. Ona yle denir:
Mslman olduktan sonra bu ana dek, bilmediin bu yerleri sor (ren). Araplarn da bu yerler hakknda hibir ihtilf bulunduunu gre-

yaad

zamanndan beri bu
cemaattan rivayet eder. Bu yerlerin sana

mezsin. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in

husustan bir cemaat dier bir

sylendii yerler olduunu ve o yerin Mekke, o beytin Kbe ve Peygamber (sallallahu aleyhi ve se/lem/m kendisine ynelip namaz

kld

708

SZLERDEN

KFR OLANLAR

kble, hacc edip etrafn tavaf ettiklerini ifade ederler. Bu ilerin hacc
ibadetinin sfat olduunu, Allah Tel'nn Kur'n'da beyan buyurduhusustan murad bu olduu, bu ibadetler Peygamber (sallallahu aleyhi
vesellem)\n ve btn Mslmanlarn yaptklar ibadet olduunu ak-

larlar.

Ve yine ona yle derler: Zikredilen namazlarn sfatlar. Peygamber

(sallallahu aleyhi vesetlem)'m iledii ve bununla Allah Tel'nn murad ettii hususu erh, vakit, art ve erknlarn aklad sfatlardr.
Artk senden nceki Mslmanlar bildikleri gibi, sen de bu hususlarda
ilim sahibi olursun. Bu bilgiye sahip olduktan sonra artk ek ve phe
etmezsin. Uzun uzadya bahsedildikten ve uzun mddet Mslmanlarn arasnda yaadktan sonra bu hususlardan birini dahi inkr eden kfirdir. Bu hususta hibir ihtilaf yoktur. Bilmiyorum demesi ile mazur

olduuna inanlmaz. Bilakis onun zahiri

hali bunlar yalanladn ifade eder. nk (bu kadar izah etme, Mslmanlarn iinde yaamasndan sonra) bilmemesi mmkn deildir. Ve
grlmez, bu sznde sadk

Mslmanlara Kur'n'dan ve hadsten naklettiklerinde ve Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)in sz ve ii ile Allah Tel'nn murad ettii hususu tefsir ettiine dair ittifak etmelerinden
hata yapmalarn, aldanmalarn caiz grd zaman eriatn tmne
ek ve phe etmi olur. nk eriatn esaslarn ve Kur'n- Kerim'i
nakleden Mslmanlardr. Din esaslarnn balan hemen zlm olur.
Bu szleri syleyen kimse kfir olur.
Kim Kur'n- Kerim'i veyahut ondan bir harfi inkr ederse veyahut
da Kur'n'dan bir eyi nok s anlatrr veya ziyadeletirirse, nitekim Batniyye ve lsmailiyye mezhebinden olanlar byle yapmtr. Veya Kur'nKerim Peygamber (aleyhisselm) iin bir delil veya bakas iin bir delil
yine bu mnkir, btn

Hiam el-Futiy vtMa'meres-SaymerVmn dediPeygamber (aleyhisselm) iin bir mucize deildir. O Al-

deildir, (Mutezileden)

i gibi

Kur 'n
lah'n rzas yoluna

Kur'n'da Allah'n Resl iin bir

hkme dellet eden bir ey yoktur di-

dellet etmez,

yoktur, sevaba, ikaba ve bir

yenlerin tekfir edilmesinde hi phe yoktur.
delil

Peygamber

dier mucizelerinde peygamberliine delil olduunu, gklerin ve yerin yaradlmasnda Allah'n varlna delil olduunu inkr edenleri tekfir ederiz. nk bunlar, Kur'nKerim'in sarahaten beyan buyurduu, bunlarn tm ile Peygamber (sal(sallallahu aleyhi vesellemfin

lallahu aleyhi ve sellemfin istidlal ettiine dair (aleyhisselm)dan teva-

tren nakledilene ve icm-i mmete muhalif sz sylemilerdir.

Varlklar hakknda (melekler gibi) Kur'n- Kerim'de yet bulunan
bir hususu, onun hafzlarn ezberledii srada, Mslmanlarn elinde bulunduu Mushaf'ta bulunduunu bildikten sonra, bu hususta cahil olve Islm da yeni kabul etmi
halde inkr ederse o
kimseyi tekfir ederiz. Bu hususu inkar etmesine, ya naklin kendi katn-

mad

olmad

709

FA-1

ERF TERCMES
ulamadn

olmadn,

sylekendisine bu hususta bir ilim

yerek veyahut da, nakledenin hata edeceini, yanl anlayacan ciz
grdn syleyerek delil getirdi. Biz bunu geen iki yoldan (ki icma
Kerim'i tckile tevatren olan nakildir) tekfir ederiz. nk Kur'n-

da sahih

zib etmi, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem)\ yalanlamtr. Fakat

iddia ettii hususlarn cahili olduu iddiasiyle durumunu gizlemitir.
Cenneti, Cehennemi, ldkten sonra tekrar dirilmeyi, hisab, (miza-

n) kyamet gnn inkr eden kimse de kfirdir. Bunlarn hakknda

ns olduu, mtevatiren nakledildiinin sihhati, icma-i mmetle sabit
olduu iin bu kimsenin kfir olduu hakknda ittifak vardr. Bunlar
eden ve fakat, Cennet ten .^Cehennemden har ve neirden, sevap
ve ikabdan murad zhir anlamlarndan bakadr. Hristiyanlarn, filozoflarn, Batniyye mezhebinden olanlarn ve tasavvuf saptanlarn dedii gibi, onlar ruhu batn mnlardan ibarettir diyenler de tekfir edilir.
itiraf

kyametin mnsnn lm olduunu, (halbuki billm kyametin bir mukaddimesidir.) veyahut lm srf yok

Sahte tasavvuf

ehli,

miyor ki
olmaktan ibaret olduunu iddia ederler, veyahut baz filozoflar gibi, kinatn eklini deitirip yok olmas, lemin kendi nizamn kaybetmesinden ibarettir derler.
Rafzilerin azgnlarndan, masum olan imamlar (On ki imam) (741 a)
peygamberlerden efdaldr dedikleri iin onlar kesinlikle tekfir edilir.

Tarih ve siyerle ilgili hususlardan tevatren sabit olduu bilinenlerden din esaslarn ibtaline ve inkrna varmayan hususlar inkr eden
kimse tekfir edilmez. Mesel tevatren rivayet edildii iin kesin olarak
bilinen uzak lkelerin varln, Ali'nin hilafetini inkr etmesi gibi. O
bunlar inkr etmesinden dolay eriat inkr etmi olmaz. Bunlar hakknda bilgisinin bulunduu ve bunlar inkr etmesi, tekfir etmeye vesile
olmaz. nk bunda, Hiam el-Futiy ve AbbacTm Cemel vak 'asn ve
Hz. Ali'nin kendisine muhalif olan ile savatn inkr ettikleri gibi,
inkr etmede ok mbalaa etmekten baka bir ey yoktur.
nakli tevatren sabit olan hususta zayflk isnad ederse, bununnakledenleri itham etmeyi kastederse, bu ithamndan dolay onu

Eer
la

da

inkr, eriat inkra sirayet eder. Amma

tevatren nakli sabit olmayan srf icma inkr ederse, kelmclar, fukaha ve dnrlerden ekserisi bu babda yle diyorlar:
tema artlarnn hepsinin bulunmas, umumun ittifak etmesiyle hasl
olan sahih bir icmaya muhalefet eden herkes kfirdir. Bu gr/erine
yet-i kerimesini delil gsteriyorlar:
Allah Tel'nn
"Her kim de, kendisine doru yol apak belli olduktan sonra, peytekfir ederiz.

nk bunun bu

gambere aykr harekette bulunur ve m'minlerin yolundan bakasna

(74a) Bu On ki
tinden gelen on iki

tmam

mam

sz, Hz. Ali (kerremallah vechehu)nin olu

deildir. Onlarn kendilerince kabul ettikleri

710

mam

Hseyin

ahslardr.

(r.a.)

nes

SZLERDEN KFR OLANLAR

uyar giderse, ona, dnd sapklkta brakrz. hirette de
Cehenneme koyarz ki, o ne kt bir dn yeridir** (742).
Peygamber

(sallallahu aleyhi ve sellem)'\n

u sz

ile

de

kendisini

delil getir-

diler:

Kim Mslman cemaatna az bir miktar muhalefet ederse, o kimse

slm'dan

km olur (743).

Fukaha, icma- mmete muhalefette bulunan kimsenin tekfir edilmesine dair ittifak ettiini rivayet ettiler. Bakalar (fukahadan) ulemann
nakletmesine has olan icmaya muhalefet edenin kesinlikle tekfir edilmesinde tereddt ettiler. Baka bilginler de, kyas ve ictihad yolu ile vki olan icmaya muhalefet edenin tekfir edilmesinde durakladlar. Nitekim
(Mutezile mezhebinden olan) yksek bir dnrn icma- mmeti inkr ettiinden tekfir edilmesinde tereddt edildii gibi. nk o bu inkryle selefin icma ile istidlal etmesine muhalefet etmitir.

Kad Ebu

Bekr el-Bakln) diyor ki: Benim katmda ayan- itimad

olan sz, Allah'a kfretmek, Allah'n varln bilmemek, Allah'a iman
etmek ise Allah'n varln bilmek diye ifade edilen szdr. Eer, Allah'a sz veya fiille isyan etmise, bu sz ve fiilin ancak kfirden sadr
olacana dair Allah'n buyurduu (yet), peygamberin sz (hads) de
varsa ve bu hususta icma-i mmet vki olmutur ki, kfrdr.
Allah'a kfretmek ancak eyden biri ile olur:
1- AHah Tel'y bilmemek,
2- yle bir i iler veya sz syler ki, Allah Tel ve Allah'n peygamberi o iin ve fiilin ancak kfirden sadr olduunu bildirmilerdir
veya bu hususta icma-i mmet vki olmutur. Puta tapnmak, kfirlerin
kyafetlerine (znnar kuanarak) brnerek onlarn bayramlarna ve kiliselerine

gitmek

gibi.

olur ki, onunla beraber Allah' bilmek

tasavvur olunmaz bile. (Farz inkr etmek, Kur'n' pislie atmak gibi). Bu iki (sz ve fiil) tr her ne kadar Allah' bilmemek olursa da,

Veyahut yle

onlar ileyenin

bir sz ve

kfir

fiil

olduuna

veyahut imandan

soyulduuna

delildir.

(Allah Tel'nn (Hayat, lim, Kudret, rade, Semi, Basar ve Kelm

gibi) zat sfatlarndan birini nefyeden kimse, veyahut bunu inkr ettiini yakinen bildii halde inkr ederse, tpk Allah, lim deildir, kaadir, mrid ve mtekellim deildir, demek gibidir. Veyahut Allah
Tel'ya vacib olan keml sfatlardan bunlara benzer bir sfat inkr ettii gibi. mamlarmz (Maliki) bu sfatlarla muttasf olmasn Allah'tan nefyeden ve Allah' onlardan hli klan kimsenin kfir olduuna

(742) En-Nisa Sresi, yet: 115.

(743) 739 No.lu (ahricde gsterilen kaynaklarn bablarna

711

baklmaldr.

lFA-l

ERF TERCMES

Suhnun'un; "Kim Allah'n Kelm sfat yoksz buna hamlolunur. Suhnun te'vilcileri tekfir

ittifakla karar vermilerdir.

tur derse

kfirdir**

etmez.

Amma kim

bu sfatlardan bir sfat bilmezse, burada bilginler ihtilf

ettiler. Baz bilginler, Allah'n sfatlarndan bir sfat bilmeyeni tekfir
ettiler. Bu husus, Ebu Cafer et-Taber ve ondan bakasndan rivayet edilmitir. Ebu 'l-Hasan el-EarT nin de bir keresinde bu gr benimsedii de sylenir. Bilginlerden bir grubu bu kadar Mslman imandan
etmez, der. Bu gre E'ar ruc etmitir. nk o sfatn nefyini, dorusunu yok etmek suretiyle itikad ederek ve nefyetmeyi bir ve eriat grerek yapmyor. Tekfir edilen ancak sylediinin hak ve gerek olduuna
inanandr.
Bunlar Cariye Sevda' hakkndaki hadsle

gamber (saallahu aleyhi ve sellem) ondan

istidlal ediyorlar.

tevhidi taleb etmitir,

Ve Pey-

bakasn

deil.

Peygamber

u hadsi

(sallallahu aleyhi vesellem)\n

ile

de

istidll etti-

ler:

Adamn

biri

kendisine

yazk

etmitir.

lm kendisine yaklanca
yansn karaya ve yansn

ocuklarna ld zaman, kendisini yakp,

(kln) denize

atmalarn

vasiyet eder ve belki Allah

onun

yerini

bulup

da ona azap edemez. ld vakit ocuklar vasiyyetini harfiyyen yerine getirdiler. Allah denize emretti, deniz kendisinde bulunan bir araya
toplad, karaya emretti o da kendisinde bulunan bir araya toplad. Sonra
Allah ona, niin byle yaptn diye sorunca, senden korktuum iin diye
cevap verdi. (Bunun zerine Allah onu affetti) (743a).
Hads-i erifin bir dier rivayetinde, "Allah bana kaadir olursa" diye vki olmutur. te bilginler bu sz ile istidll ediyorlar.
Bilginler yle diyorlar: Eer insanlarn oundan Allah'n sfatlan-

lamalan istense, az
bulunmaz.

Dier

bir

ksm

mstesna, Allah'n sfatlarn bilen kimse

yukarda geen hads-i erife yle cevap veriyorlar:

1- "Kadire" kelimesi "Kaddere" yani hkm etti mnsnadr. yle
se O'nun kudret hakkndaki ek ve phesi, kendisini diriltmeye deil
de, aklla bilinmeyip ancak er'an bilinen lmden sonra tekrar dirilmenin bizzat kendisinde olur ek ve phe. Belki de onlarn katnda bu
hususu kesin olarak bildirecek er'i bir delil varid olmamtr. Bu takdirde ldkten sonra tekrar dirilmekteki phe kfr mucib olur. Amma hakknda er'i bir delil varid olmayp kendisi akln ciz
bilginler,

kld

( /43a) imam Buhar, 97. Kitab't-Tevhid: 35. Babu Kavlillahi tel, YUriydune en Ybeddilu
Kdmellah'da
Mslim, Sahih. 49. Kitab't-Tevbe, 4. Babun fi sifati Rahmclillahi tel ve
cnncha SeMkat Gadabehu'da /mam Nesaf, Kitabu'l-Cenaiz'de,
Ibn Mce, KitabU'z-ZUhd.
35'inci bab'a hads-i erifi tahri eylemitir.

mam

mam

712

SZLERDEN KFR OLANLAR..

hususlardan olursa veyahut "Kadderc" kelimesi "Dayyaka" yani darlk verdi mnsna olursa, o zaman nefsine yapt ey, ona ihanet, yapt
isyana fkelenmek olur.
2- Denir ki, o kimse syledii sz sylerken ne dediini bilmiyor,
azndan kan fark edemiyordu. nk bu sz, kendisini, akln bandan gideren bir korku kaplad vakit syledi. Bunun iin o szle sorumlu tutulmaz.
3- Bu sz syleyen srf tevhidin fayda verdii fetret devrinde olduu
rivayet edilir.

bu sz ek ve phe eklinde olup mns tahkik etme

anlamna olan Arapadaki mecaz olan szlerdendir. Buna Tecahl-i arifan (Bildii halde bilmez gstermesi) diye isim verilir. Arap dilinde
bunun rnei vardr. Nitekim AUah Tel buyuruyor:
"Firavun 'a gidin. nk o hakikaten azd. Varn da, ona yumuak
sz syleyin. Olur ki, nasihat dinler, yahut korkar'' (744).
Yine Cenab- Hak buyuruyor:
"(Ey Resulm o kfirlere) de ki: ** Gklerden ve yerden size nzk
veren kim?*' (Onlar duraklar, cevap veremezler) de ki:
Allah size
nzk veriyor. Herhalde siz veya biz mutlak bir hidayet zerindeyiz. Yahud ak bir dellet iindeyiz (ak olan hale gre, elbette biz hidayette4- Denilir ki,

yiz)'' (745).

Mutezile mezhebinde olduu gibi, kim Allah'a bir vasf isbat edip sfat ncfyederse, mesel: Ben, Allah limdir diyorum, fakat onun ilmi
yoktur, Allah mtekellimdir, fakat O'nun kelm yoktur ve devamla Allah'n dier sfatlar hakknda byle derse, meli nazar itibare alp, sfatn (ilim) nefyi, vasfn (lim) nefyini iktiza eder, diyenin grne gre,
bu kimse tekfir edilir. nk ilm nefy ettii zaman Allah' limlik ile
vasfetmesi mmkn deildir. Zira kendisinde ilim bulunan kimse ancak limlikle vasfedilir. Sanki Mutezile mezhebinden olanlar sznn
icap ettirdii hususu, mel ile hkm verenin katnda aktan aa sy-

lemi
Mel

Allah'n sfatn nefyetmi gibi oluyor.

ile hkmedenlerden Mebbiha, Kadriyye ve bakalarndan dier
mezheplerin gr de byledir.
Onlarn syledikleri szn meliyle hkm vermeyen ve mezheblerinin icap ettirdii hususu onlara tatbik etmeyen, byle syleyenleri tekfir etmez. nk der, onlar bu szlerine muttali olunduklar zaman yle
derler: Biz, Allah lim deildir demiyoruz. Biz, ancak sizin bizi ilzam
ettiiniz szden uzaklatryoruz. Biz byle itikad ediyoruz. Oysa ki siz
(ehl-i snnetten olanlar) szn icap ettirdii hususun kfr olduunu
gibidir.

Bunun

iindir ki,

sylyorsunuz. Bilakis biz diyoruz

(744)

Th

ki:

Sresi, yet: 4?, 44.

713

Bizim szmz (mesel Allah lim-

FA-I

ERF TERCMES

yoktur) Allah'n ilminin yok olmas ile te'vil edilmez, bizim asl kaide olarak ittihaz ettiimiz esasa gre, bu iki ana fikre ve gre
(meal ile veren ve vermeyen) binaen, bilginler te'vil ehlinin tekfir edilip edilmemesi hakknda ihtilf ettiler. Sen te'vili (geen szlerden) anladn vakit, sana insanlarn ihtilfn icap ettiren husus ayn olur. Doru
olan sz ise, onlar tekfir etmemektir.
Onlara hsranlkla kesin olarak hkm vermemek, (dier Mslmanlar
gibi) onlara, ksaslarnda, verasetlerinde, evlenmelerinde, diyetlerinde,
cenaze namazlarnn klnmas ve Mslmanlarn mezarlna defnedilmesi ve sair muamelelerinde onlara slm ahkmnn tatbik edilmesidir
en dorusu. Fakat onlara cezann en iddetlisi verilir, tedib iin. Ta ki
icad ettikleri bid'atten rcu etsinler. lk Mslmanlarn onlara
olduu muamele byle idi. Mutezile, Hariciler ve Kaderiyye mezhebinden olanlardan bu szleri sahabeler devrinde ve onlardan sonra tabiler
devrinde syleyenler vardr. Onlarn miraslarn kesmediler. Onlar Mslmanlarn mezarlndan baka bir yerde defnetmediler. Fakat onlar
nefyettiler, onlar dvmekle, nefyetmekle, zlerinin muhtelif olmasna
gre zulmle cezalandrp terbiye ettiler. nk onlar fasklar, sapklar, aslerdir. Onlar ehl-i tedkik ve ehl-i snnet katndaki, mtekaddimin ulemasndan onlarn tekfirine kail olmayanlar katnda onlar gnahkebair sahipleridir. Bunun hilf grnde olan kimsenin hkm tabi
bakadr. Allah en dorusuna muvaffak klcdr.
KadtEbu Bekrel-Bakilln diyor ki; Va'd, vaid, Allah' grme, Kur'n'n mahlk olmas, kullarn kendi fiillerini yaratmalar, arazlarn bak olmamas, tevelld daha bunlara benzeyen ince meselelere gelince
bunlardan bir ey bilmemek, Allah' bilmemek deildir. Bunlardan bir
eyi bilmeyen kimsenin tekfiri hakknda Mslmanlarn icma da yoktur. Biz bundan nceki blmde, burada iadesine ihtiya hissettirmeyecek ekilde Allah'n izni ve kuvvetiyle bu husustaki sz ve ihtilfn eklini
dir, fakat ilmi

yapm

zikrettik.

Bu, Allah'a sven

Mslaman'n hkmdr. Allah'a sven zimmiye

gelince...

haram olmayan, Allah'a isnad edilmesi haram olan (Ehl-i kitabn zeyr, Allah'n oludur, Mesih Allah'n
oludur demeleri gibi) bir hususu konutuunu duyan Abdullah b. mer
(radyallahu anh)m onu ldrmek iin aradn ve Zimm'nin kat
Bir Zimm'nin, kendi dininde

kendisinden rivayet edilir.

/mam Malik, Ibn Habib \x\ kitabnda ve Mebsut'ta, tbn Kasm Mebsut ve Muhammed'in kitabnda ve Suhnun diyor ki: Yahudi ve Hristibir eyle Allah'a kim sverse,
yanlardan kfrettikleri hususun
ldrlr, tevbesi kabul olunmaz. Ibn Kasm, ancak Mslman olursa
hari der. Mebsut'ta ise kendi istei ile Mslman olursa diyor. Esba
y

dnda

714

BU ALLAH'A SVEN MSLMAN'IN...

diyor

ki:

szleme

onlfnn kfrettikleri husus, onlarn dinleridir. Onlarla

yaparken, bunun zerine yaptk. Yani kendi dinlerinin icab'

nk

komalar, "Allah'n ocuu olduu" gibi batl inanlarnda

onlar serbest braktk. Amma bunun dndaki, Allah'a iftira etmeleri,
svmelerine ise, bu hususta szlemede hibir kayt konmad. Bu hareAllah'a irk

ketlerinden

dolay onlar szlemeyi

bn Kasm Muhammed b.

bozmu

olurlar.

el-Mevafm kitabnda diyor

ki:

Ehl-i ki-

dnda

bir eyle sverse,

tabdan, Allah'a kendi kitabnda zikredilenin
o kimse ldrlr. Onu lmden ancak Islmiyeti kabul etmesi kurta-

rr.

El-Mahzum, Mebsut'ta, Muhammed b. Meslemevt Hazim, Allah'a

sven Mslman olsun, kfir olsun, kendisine tevbe etmesi teklif edilmedike ldrlmez. Eer tevbe ederse, ne al. Hayr tevbe etmezse o
zaman ldrlr. Muttarif, Abdlmelik, Malik'in szne benzer grte
bulundular.
diyor ki: Kfretmi olduu hususun
bir eyle Allah'a sven kimse ldrlr. Ancak slmiyeti kabul ederse ldrlmez. bni Cellab'n bu husustaki szn daha nce
zikrettik. Ve yine Ubeydullah ve bn Lbabe'nin ve Endls limlerinin, Hristiyan kadn hakkndaki szlerini ve Allah'a, Allah'n peygamberine kfrettii eyle svd iin ldrlmesine dair fetvalar ve bu
hususta ittifakla karar verdiklerini zikrettik. Bunlarn icma ettikleri husus, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellemje kfirlerden kfrettii eyle sven hakkndaki baka bilginlerin sz gibidir. Bunda Allah'a
svmekle Allah'n peygamberine svmenin arasnda hibir fark yoktur.
nk biz onlarla, bize kfrlerinden hibir eyi izhar etmemeleri, ondan bize bir ey iittirmemeleri artiyle szleme yaptk. Bunlardan birini ilerlerse, o szlemelerini bozmular demektir.
Bilginler, Zimminin, bulunduu dini terkedip dinsizletii zamandaki durum hakknda ihtilf ettiler. Malik, Mutarrif, tbn Abdlhakem ve
Esba'a gre ldrlmez. nk o kfrden kp kfre girmitir. Abdlmelik b. Maciun, ldrlr, nk bu iini kimse tasvib etmez ve
Habib de, ondan baka bilginlerden byle
ondan cizye alnmaz diyor.

Ebu Muhammed

b.

Ebu Zeyd

dnda

bn

syleyeni bilmiyorum diyor.

sven ve Allah'n yce anna lyk
Bu hkm, Allah'a, ak
olmayan hususlar O'na isnad eden kimseye verilen hkmdr. Kendisinin ilh olduunu veya peygamber olduunu iddia etmesiyle Allah'a
syiftira eden ve Allah'n Rabbisi ve kendisinin yaradcs
zikredilen
huleyen veyahut benim Rabbim yoktur, diyen veyahut bu
suslar anlamayarak sarholuk veya iddetli cinnet halinde syleyen
kimsenin, aklnn salih olmasiyle beraber byle sylemesinden ve iddia

aa

olmadn

etmesinden dolay kfir olmas hakknda hibir

Nitekim biz bu hususu daha nce zikrettik.
715

ihtilf vki

olmamtr.

FA-1
Fakat,

ERF TERCMES

mam Malik'in mehur olan grne gre, onun tevbesi ka-

bul edilir, tevbe etmesi ona fayda verir, onu lm cezasndan kurtarr.
Ancak kendisine iddetli ceza verilir. nk ona iddetli ceza vermek,

bakalarn

byle konumaktan alkoyar, kendisinin de tekrar kfre dnmesini ve bu hususlar bilmemesini engeller.
Bu hususlar, kendisinde tekerrr eden ve bu ilere aldr etmeyen kimse mstesna. Zira bu gibi iler onun kt niyyetli olmasna ve tevbesi-

bakalarna

nin iten
i

ibret olur,

olmayp yalancktan olduuna dellet

leminden emin

olmadmz,

Islma

eder.

O kimse bu haliyle,

dnn

zndk gibi olur. (Ona gre hkm verilir).

kabul etmediimiz
Bu konuda sarho olana ve-

hkm ayk olana verilen hkmn ayndr.

Mecnun ve ma'tuh olan kimse ise, baygnlk halinde iken, eyay birbirinden ayrt edemeyecek ekilde aklnn kendisinden tam olarak gittii anda syledii husus hakknda bir hkm verilmez. (O sylediklerinden
rilecek

sorumlu olmaz). Eyay ayrt edebilmesi kadar banda akl bulunan kimse ise, syledii szlerden sorumlu tutulur. Aklnn olmamas ve kendisinden teklifin dmesiyle beraber, bakalarna ibret olsun, onun gibi
hareket etmesinler diye byle olan kimseye terbiye iin ceza verilir. Tpk irkin ilerden dolay terbiye iin ceza verilen ve o iten vazgeinceye
kadar terbiye edilmesine devam edildii ve kt huylu hayvann kt
huylarnn giderilmesi ve terbiye edilmesine kadar cezalandrld gibi.
Hz. Ali b. Ebu Talib (radyallahu anh)m, kendisine Tanr diyen kimseyi atete yakt bir gerektir. Abdlmelk b. Mervan da, Haris b. Said el-Mtenebbi'yi asp ldrmtr. Dinsiz olanlardan bunlara
benzeyenleri halife ve sultanlardan biroklar asp ldrmlerdir. Kendi
zamanlarnda bulunan bilginlerden hibiri sultan ve halifelerin
olduklar bu ilerini inkr etmemilerdir. Bilkis onlar tasvib etmilerdir. Bu hususta bilginler gr birliine varmlardr. Bu konuda onlarn kfir olduklarna kart dnce ve fikir beyan eden kimse kfirdir.
El-Mktedir Billah, zamannda Badad'daki Maliki bilginleri ve bakad olan Ebu mer eUMaliki, Halla Mansur'un, tlhlk iddia ettii,
Hll'e kil olduu ve "Enelhak" dedii iin, zahiren eriat emirlerini
yerine getirmesiyle beraber, tevbesinin kabul olunmamas ve ldrlp

yapm

aslmas hakknda

ittifakla

karar verdiler.

Bundan sonra Er-Raz Billh zamannda Hallac'n grn benimsedii iin bn Ebu el-Azakr' lme mahkm ettiler. O gn Badad'n bak adisi, Ebu Hseyn b. Ebu mer el-Maliki idi.
bn Abdlhkem Mebsut'ta, kim peygamberlik iddia ederse ldrlr dedi. Ebu Hanife ve talebeleri de yle diyor: Kim ki, Allah'n ken-

yarattn veyahut Rabbi olduunu inkr ederse, o

mrteddir. (Zndk deildir. Kendisine tevbe etmesi teklif edilir.
disini

ne

al.

Etmezse ldrlr).

716

kimse
Ederse

BU ALLAH'A SVEN MSLMAN'IN

tbn Kasm tbn Habib'in kitabnda, Muhammcd, Utbiyyc nam
da

diyorlar:

Kim peygamberlik

iddia ederse,

dvasn

kitab-

iln etsin, gizli tut-

sun, kendisine mrted gibi tevbe etmesi teklif edilir. Ayn sz, Suhnun
ve bakas sylemitir. Eheb de, peygamberlik dvasnda bulunan ve
bize peygamber olarak gnderildiini iddia eden Yahudi hakknda der
ki: Eer bu hususu iln etmi ise, kendisine tevbe etmesi teklif edilir.

Tevbe ederse ne

al.

Etmezse ldrlr.

Ebu Muhammed b. Ebu

yaradcsna

eytana lnet
etmek murad ettiini ve fakat dili kaydn idda eden kimse hakknda,
kfrnden tr ldrlr, zr kabul olunmaz diyor. Bu, dier tevbesi kabul olmaz szne gredir.
tbu'l-Hasan el-KhiSi diyor ki: Sarho olan kimse, "Ben AHahn,
ben Allahm" derse ve bu sznden tevbe ederse kendisine terbiye olmas iin ceza verilir. Eer ayn szne dnerse, kendisine zndklara
Zeyd,

tatbik edilen ceza tatbik edilir.

nk

lnet eden,

bu, kfrlerini gizleyenlerin kf-

rdr. (ldrlr, tevbe etmesi kabul olunmaz).

Azndan kan kelimeden haberi olmayan, konutuunu bilmeyen,
kt szl irkin ifadeli kimselerden, Allah'n zatnn yceliini, an ve
azametini kflk drecek ekilde konuan veyahut, baz eyay Allaycelttii eye benzeten veyahut anh Tel'nn melektundan
cak Allah'a lyk olan hususla mahlkattan birine hitap ederse, bu
syledikleri ile de kfr, istihfaf ve ilhad kasdetmiyorsa, bu husus kenbilinirse, bu
disinden tekerrr eder, ondan daima byle szler
onun dini ile oynadn, Rabbisi hakknda haram olan eyi kmsedi-

ann

kt

ini ve Allah'n azamet ve kibriyasn bilmediine dellet eder ki, bu

ek ve phesiz kfrdr.
Yine hkm byledir, eer konutuu sz Rabbine noksanlk vc istihfaf iktiza ederse. Kurtuba fukahasndan bn Habib ve Esba b. Halil, Aceb'in kardeinin olu ile maruf kii bir gn dar ktnda
yamura tutulup, bunun zerine yle der: "Usta derilerini slyor'* bu
sznden dolay ldrlmesi iin fetva verdiler.
Vehb ve Eban b. Isa givermekte tereddt ettiler ve onun irkin bir

Fukahadan bazs, Ebu Zeyd, Abd'l-Al

bileri

ldrlmesi

iin fetva

sz olduuna, terbiye edilmesi

b.

ceza verilmekle iktifa edileceini iaret

ettiler. Ayn grle o zamann kads Musa b. Ziyad da fetva verdi.
bn Habib ise bu konuda yle dedi:
Kendisine ibadet ettiimiz, Allah'a svlr de, biz onun intikamn
almayz yle mi? yle ise biz kt kullarz, iyi kullardan deiliz, der
ve alamaya balar. Bu konudaki mahkeme Emev emirlerinden Kurtuba emiri olan Abdurrahman b. Hakem'e havale edildi. Aceb denilen ahs
iin

suundan dolay aranan bu kiinin halas idi. Emire fukahann bu

konudaki ihtilf bildirildi. Emirin katnda bn Habib ve arkadann
ise,

717

FA-I
szne uygun bir

ERF TERCMES

______

kt

ve o. kiinin ldrlmesini emretti. Bunun

zerine iki fakih (tbn Habib ve Halil) huzurunda idam edildi.
Emir, kady, mesele karsnda yumuak davranmas thmetiyle azletti. Dier fukahay ise, kendilerine
sz sylemekle tevbih etti.
Kendisinden bu irkin szlerden ve nadir vki olan hatalardan, Allah'a noksanlk isnad etmeyen ve Allah' tahkir etme kabilinden olmadka, sadr olan byle irkin szlerden dolay cezalandrlr. Szde
bulunan mnnn irkinlii, syleyenin halinin ekline gre, sz sarfetmesinin sebebinin aklanmasna gre ve syledii hususla karlatrlmas neticesi szn iktiza ettii kadar tedip cezas verilir.
izin

ar

bn Kasma

soruluyor:
bir adam ismiyle

aryor. arlan kii ona yle cevap

veriyor: " Senin emrine amadeyim ey Allah'm, emrine amadeyim"
(Bunun hkm nedir?)
Bir

adam

Cevap:
Eer o kimse syledii szn mnsn bilmiyorsa ve hata olarak sylemi ise bir ey lzm gelmez. (Bu hususta uzun uzadya dnmek gerek. nk sznn zahiri kfr icap ettirir). Kad Ebu'1-Fadl diyor
ki, bunun sznn erhi yledir: O kimse lm cezasna mahkm edilmez. nk cahil olan kimse byle eylerden menedilir ve kendisine retilir. Sefih olan ise terbiye olmas iin cezalandrlr. Eer muhatabm
Rabbi yerine olduunu itikad ederek sylerse o zaman muhakkak kfir
olur. Onun "Bir ey lzm gelmez" sznn iktiza ettii ey budur.
Konutuunun farknda olmayan cahil olanlardan birou bu husushaddi tecavz ederek, Allah hakknda sarfe'dilmesi haram olan hususlarn bykln kmsediler ve din noktai nazarndan kendilerinin
itham edilmesini gerektiren yle irkin kelimeleri iine alan cmleler kullandlar ki, onlar burada zikretmekten, kalemimizi, dilimizi ve kitabta

mz

tenzih ederiz.
Eer biz onlardan rivayet ettiimiz hususlardan aklamay kasdetmemi olsaydk, rivayet ettiimiz hususlardan bize zikretmesi
ge-

ar

lenlerini

bu blmlerde zikretmezdik.

Amma bu

hususta cahiller ve ne
dediklerini bilmeyenlerden varid olan szlere gelince, tpk baz Araplarn;

Ey kullarn Rabbi! Biz ve sana ne oldu? Bize bol bol rahmet veriyordun, imdi sana ne oldu? Bize bol rahmet gnder, senin baban yok.
Ve cahillerin szlerinden daha buna benzeyenler gibi ki, er' cezalarla terbiye edilip dzelmemi vc kendisine lemlerin Rabbi olan Allah'a
t'zim edilmesinin gerektii retilmemi. Byle szler pek nadir olarak sadr olur. Ancak cahiller mstesna ki, onlarn da retilmesi ve
bu hususlardan men edilmesi, aynsna dnmemesi iin cezalandrlmas vaciptir. Ebu Sfyan el-Hattab diyor ki, bu doru yoldan ayrlmada

mbalaay ifade eden

bir

szdr, Allah Tel bu gibi hususlardan mti-

718

6U
'9Ei

(u qB|[v)

;f"OS Bn|Ba-a

ti.W

3U|j3|j3quB<A'3d
9\ BuuB|dBii)| 'auuavpu 'b.Mbuv sdo :-><M!JP ubui; b.ue.jii^ uo\u
-|pu 3U|pua)f uapU|s;qqBH Hifu.u a* (uo\dss\^d\o) jaquiEia (|,,
.^oAnjnAn^ BJB3J, 0U.BHV 3 "?A
uaa
unXoq
B t qB||v >jejub 'z|g ziAau
,,z!J>>|UJ!|*.niM
'(l.t'Z.)
-ja }4iXb uapuuafp |uu;q5|q uub(UO *>ila ubuii bjbj^bjj^ ua|(J3A uep
-uijbjb} iJ3|qBH aia|JaquiB3Xad unjnq o a (BJBigejiM) 3J3|U3|U3A b\bsj
'B.i.Bsn^j 'ajajuaiijjpu buub|uimo) 3A qn>jB (\ a\ >eu>| sa jibiusj sa
-Bjqj 'B.u.jn^ ua|aiipu; azq sa b^buy zg
,, :uuap a|Aos \xw\ auu
-3|}3Ap SUUdpjip |PU3)| IZJS UUB|UBXl)SMI|| 3A ipnqB /\ 'J3|U!UJ ( nui 'g
|j;q3i| uapuiJ3|j9quiB<(X3d

'J3||P3|a"3 ubuii

uq

(9t>Z.)

-ai-ois

isum

|o\

jq BpuSBJB

jnjn| bjubuu

333|lOq 3A J3|J3p ZU3p3 JB^UI IUIU1S| i{q 'ZlJlUBUj BUltUSUf l|q UU3|
-J3qtUBSX3<]
:3A J3|J3|Sj >|BUJUB IUISBJB UjUU3|JdqiUB3A3d a|i qB|| v
JB|4I1|0 Jl]B>j dipd JBSfUl IUt J3|jaqUIB33d 3A t qB||V '!1 3|3SUIJ| O.t

:joAnjnXnq bisi nqe||v

'HftljafO flIMMflH

MMJAOS A(W3113S

3A JHA31V nHVlVVS)
N|N3(13

/A KIIM

3aWVO\3d niMMnH

MVHM| J1HVA3A NVA V1NVIVA IHVlSfSflH

|M315l|aal39 VA3A N3A3SWfl3ri)l IHV1NIO 3A N3AOS

3N|H31M333W 3A 3NIH31H3aWVDA3d H39|d IMLHVTIV

w(voa
-

joA
-

3UU3A UIU3SU1I5J U3AOS V(lUD\dSS}\i6d\D) J3qUIB8A3<i IUUB|BUlSnU05|.

uubjuo Bpnuo>j ng jb|joai|bp BJBjB^BjBunu 3|Aoq 3|X|iusj unfynjp
-doajpo) i|B|jV Bjidiub[3>| ng :npJoAp 3|Aos 'joAqdE ui3| UB[)jp|Bp bj
-B[BB)|BUnLU UDp 3A 30Unsnp UllZll 31>(3UJ}3J>|!Z IUUB|JBJIS 3A BpUl>l>|Bl|
qBnv uuBpDuiB|3)i ')|BJB|0 I3unq sa urzBj suusj uu B|B3i nqBHV 'J>pa
nqg uibuij usdjsdjso :\h jjsmp jsAbau szq zupusAn 3Uispu3>|
-nAO)(

MpjB|JBdBX 3Xip
)|03

Bpusp uppBq

B,qB|[V 3A UI3I U1IZBJ !U|UISI

UlSBUIUB|iri5f

qBHV """9

!PJ31J3P

UISBUBlJBJBjnUJ B|ilX
UlSJlpUBJlBJfjniU B[JlXBq IU3S qB||V USJipBN
-Bq BUBSUJ ipj3|J3p3J)|Z USJipBU BpUlSip UIJ3pBq| 3A }BBJ| B 4 qB|JV UIUI

-s u,qBnv 'lusij jq uBpzuuB|BDoq (i|}|bja4) 'z;uii8;}J3 jBJp ujz;g

us3ui3p 4< p3|S 3jXq '3|Aos buo *pj3 Abas(u fgado^ qBl!V. *BBH "U1S3UI
-13 uiizbj 3|)f3ui)3j}fiz spAas J3q luus unu.o *3uqqB^[ zuuq U3pZ}S
'q u\y 3Z|g Jnq3zz3u
:p( ioAp o 'ippa sAbau
t ifDifnpqy

~~^

HNI31^HaWVOA3d

>30ia

NI.HV11V

tFA-1
nin

arasn ayrt

etmeyiz,

ERF TERCMES

duyduk ve itaat ettik; ey Rabbimiz, mafireti-

dnmz

ancak sanadr, diye sylediler'* (748).

Malik (rahimehullah), bn Habib'in kitabnda, Muhammed b. el-Afevaz Kasm, bn Maciun ve bn Abdlhakem, Esba ve Suhnun: di-

ni isteriz,

yorlar ki:

Kim peygamberlere

veyahut peygamberlerden birine sverse ldrlr.

kabul olunmaz. Zimmilcrden biri peygamberlere

sverse ldrlr. Ancak slmiyet! kabul ederse ldrlmez.

(Mslman

ise) tevbesi

Suhnun, bn Kasm'dan rivayet ediyor:

Yahudi ve Hristiyanlardan biri kfrettikleri eyin dnda biriyle peygamberlere sverse o kimse ldrlr. Ancak Islmiyeti kabul ederse
ldrlmez. Bu esastaki bilginlerin ihtilfn geen

Kurtuba

Kads

ksmlarda zikrettik.

Sleyman (sorulara verdii) baz cevablarnKim Allah'a ve meleklerine sverse ldrlr. Suhnun meSaid

da yle der:
leklerden herhangi bir

b.

melee sven kimsenin

ldrlmesini syler.

Kim

Cebrail vahiy getirirken hata yapmtr. Peygamber ancak Ali b. Ebu Talib (radyallahu
anh) idi derse, kendisine tevbe etmesi teklif edilir. Eer tevbe ederse ne
al. Tevbe etmezse ldrlr. Benzeri hkm Suhnun da vermitir.
Bu sz (Cebrail'in hata etmesi) Rafzilerden Gurabiyye mezhebine mensup olanlarn szdr. Bunlara bu isim, Ali, Peygamber (aleyhisselm)a

Nevadir'de, Malik'ten rivayet edilmitir:

ki,

verilmitir.

Ebu Hani/e (rahimehullah) ve onun ashab kendi esas grlerine gre

yle derler: Kim peygamberlerden birini tekzib ederse veya onlardan
birine noksanlk isnad eder veya peygamberden beri olduunu sylerse,
o kimse mrteddir. (Eer tevbe etmezse ldrlr).
Ebu*l-Hasan el-Kbisi, diyor ki: Biri, baka birine sanki onun yz
fkeli olan Cehennem Zebanisi'nin yz gibidir derse, eer melei ktledii bilinirse o kimse ldrlr.
Kad Ebu'1-Fadl (Musannif) diyor ki: Bunlarn hepsi peygamberler
ve melekler hakknda bizim zikrettiklerimizle umum peygamberler ve
meleklere veya onlardan muayyen kimselere sven kimse hakknda verilen hkmdr. Veyahut, Allah Tel'nn kitabnda zikrettii peygamberler ve meleklerden olduklarn veyahut mtevatir ve hads olduu

hakknda

ittifak vki

olmakla

mehur

hadsle rendiklerimiz

hakkn-

da svenin hkmdr. Tpk, Cebrail, Mikil, Mlik, Cennet ve Cehennem hazinleri, Zebaniler, meleklerden Kur'n'da zikredilen Hamele-i
ve yine Kur'n'da isimleri geen peygamberler, Azrail, srafil, Rd-

Ar

(748) El-Bakara Sresi, yet: 285.

720

ALLAH'IN

DCER PEYGAMBERLERNE

van (Cennet bekisi) Kiramen ktibin, Mnker, Nekir gibi ki, bunlarn
var olduktan hakknda varid olan haberde ittifak vardr.
Peygamber ve melek olduunu tayin eden bir haber sabit olmayan
ve meleklerden veya peygamberlerden olduuna dair icma-i mmet de
vki olmayanlar, mesel: Meleklerden Harut ile Marut, peygamberlerden ise, Hzr, Lokman, Zulkarneyn, Meryem, Asiye, er-Rcss halknn
peygamberi olduu zikredilen Halid b. Sinan gibi. Bunlara sven ve bunlar
inkr eden kimsenin hkm zikrettiimiz peygamberler ve meleklere sven, onlar inkr edenlerin hkm gibi deildir. nk zikri geen peygamberler ve melekler hakknda haram klnan hususlar sabit olmamtr.
Fakat bunlara noksanlk isnad eden ve eziyet veren kimselere, aleyhde
konutuklar sze gre terbiye olmalar iin ceza verilir. Bilhassa bunlardan, sadk lnda ve stnlnde phe olmayanlar hakknda kt
konuanlara, her ne kadar bunlarn peygamberlii sabit olmam ise de
ceza

verilir.

Bunlarn peygamber olduklarn kabul etmeyenler, (Harut ile Marufun) da meleklerden olduunu inkr edenler eer bunlar hakknda konuanlar ilim ehlinden ise ulemann bunlar hakknda ihtilf ettikleri iin
inkr ettiklerinden gnahkr olmazlar. Eer avamdan olursa inkr eden
kimseler, bu gibi konulara dalmalarndan menedilirler. Eer ayn konuya dnerlerse o zaman te'dip edilirler. nk avam-nssn byle konularda konumalar doru deildir. Selef herhangi bir amel iin hkm
bulunmayan bylesi szlere dalmay limler mekruh grmtr. Nasl
olur da avam iin mekruh olmaz.

BLM
Kur'n- Kerim'i, Mushaf- erifi veyahut zerinde Kur'n yazl bir eyi hafife alrsa, veyahut sverse, kfrederse veya Kur'n- Kerim'in yetlerinden bir yeti, hatta bir harfi inkr ederse veyahut Kur'nKerim'in tmn veya bir ksmn veyahut da Kur'n'n aka beyan
ettii bir hkm, haberi yalanlarsa veya Kur'n'n nefyettiini isbat, isbat ettiini nefyederse, bunlar bildii halde nefyettii gibi, bunlardan
herhangi bir eye ek ve phe ederse, o kimse kfirdir. Bu hususta bilBil ki,

ginlerin ittifak vardr.

Allah Tel buyuruyor:

"Ona ne nnden, ne ardndan (hibir suretle) batl yaklasamaz. O
(Kur'n) herkes tarafndan vlen, hikmet sahibi olan Allah'dan
indirilmedir" (749).

(749) Fussilet Sresi, yet: 42.

721

ifa-i erif: 46

lFA-t

ERF TERCMES

Fakih EbuU-Velid Hiam b. Ahmed, Eb Ali, bn Abd'l-Ber, bn

Abdlm'min, bn Dse, Ebu Davud, Ahmed b. Hanbel, Yezid b. Harun, Muhammet! b. Amr, Ebu Seleme, Ebu Hreyre' den rivayet edilmitir. Peygamber (sallallghu aleyhi ve sel/em) buyuruyor:
Kr'n hakknda itirazda bulunmak kfrdr (750).

"Mira"

ek

kelimesi

ve

phe mnsna

ve cidal

mnsna

te'vil edil-

mitir.
bn Abbas (radyal/ahu anhmtfan rivayet edilmitir. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:
Mslmanlardan kim, Allah'n kitabnda bir yeti inkr ederse,

onun boynunun vurulmas

helldir.

Yine bylece, Tevrat', ncil'i (tm olarak, nk bu kitaplar tahrif

inkr etmekte beis yoktur) ve Allah tarafndan
edildiinden bir
gnderilen kitaplar inkr edip kfreden veya bunlara lanet eden, sven veyahut onlar hafife alan kimse kfirdir.
Mslmanlar ittifakla karar verdiler ki, gerekten yeryznde okunan Kur'n- Kerim'in, Mslmanlarn elinde bulunan Mushafta yazl
olan ve Kur'n- Kerim'in iki kab arasndaki, "El-Hamdlillahi Rabbi'llemin"den balayp "Kul ez Birabbinnasi" ile son bulan ve toplu
olarak bir arada bulunan yetler Allah Tel'nn kelmdr. Ve Pey-

ksmn

gamber (aleyhisselm)a gnderilen vahiydir. inde bulunanlarn hepsi

hak ve gerektir. Kur'n- Kerim'i tahrif etmek maksad ile ondan bir
harf, noksanlatran veya onun yerine baka bir harf koyan veyahut Kur'n'dan olmad icma- mmetle sabit olan herhangi bir harfi ziyade olarak Kur'n'a koyan, kasden bunlar ileyen kimse kfirdir.

Bunun

iindir ki,

mam Malik, iftira ederek sven kimsenin ldrl-

mesi hususunda fetva vermitir. nk o, bu ii ile Kur'n- Kerim'e

muhalefet etmitir. Kur'n- Kerim'e muhalefet eden ise, Kur'n'da bu-

lunan yalanlad

iin ldrlr.

Allah, Musa (aleyhisselm)a vastasz konumad derse

o kimse ldrlr diyor. (nk bu kimse Allah'n Kur'n'daki yeti-

bn Kasm, kim

yalanlamtr.) Abdurrahman b. Mehdi de ayn gr benimsemiAllah'n kitabndan

tir. Muhammed b. Suhnun ise Felak ve Nas sreleri
deildir diyen kimsenin boynu vurulur. Ancak tevbe ederse ldrlmez
diyor. Kur'n- Kerim'den bir harfi inkr eden kimse kfir olur. (Eer
ni

tevbe etmezse ldrlr).

Bir adamn, Allah Musa (aleyhisselm)a vastasz konumad dediine biri tanklk eder ve dier birinin de ayn adamn, Allah brahim (aley-

(750)

mam Ebu Davud,

Ebu Hreyre

(r.a.)

dan

Snen. KitabVSunnci.

tahri etmitir.

722

5.

Babu'n-Nehyi am'l Cidali fi'l-Kur'n'da

ALLAH'IN

DER

PEYGAMBERLERNE....

dediine tanklk ederse, aleyhinde tanklk

edilen adam tekfir edilir. Tevbe ederse ne al. Eer tevbe etmezse ldrlr. nk iki ahid, bir noktada birlemilerdir. O da, her iki peygamber hakknda nazil olan yetleri inkr etme noktasdr.
Ebu Osman el-Hattat diyor ki: Mslman bilginleri, Kur'n- Kerim'den bir harfin jnkr edilmesinin kfr mucib olduuna dair ittifak etmilerdir. Ebu liye, biri yannda Kur'n- Kerim 'i yanl okuduu zaman
hisselm)\ Halil ittihaz etmedi

okuduun

demezdi. Bilkis ona, ben, byle okuzaman, zannedersem

rum derdi. Bu husus ibrahim en-Neha'ye
o, Kur'n- Kerim'den bir harfi inkr eden kimse Kur'n'm tmn inkr etmitir" szn iitmitir der.
tekzib ederse
Esba b. el-Ferec diyor ki: Kim Kur'n'n bir
O'nun tmn tekzib etmi olur. Kim ki Kur'n'a inanmayp kfir olursa
Allah' inkr edip kfir olmu olur.
Kbisye soruldu:
Biri Yahudi ile muhasamada bulundu. Yahudi ona Tevrat zere yemin etti. Hasm Yahudiye Allah Tevrat'a lnet etsin dedi. Bunun byle
sylediine bir ahid ehadet etti. Sonra baka bir ahid Yahudinin hasmna dv hakknda sorduuna ve onun da ben ancak Yahudilerin elinde
ona, senin

gibi deildir

ulat

ksmn

bulunan Tevrat'a lnet ettim dediine ehadet ederse...

Cevap:
Kbis, bir ahiale adama lm cezas verilmez. kinci ahid ise ii
yle bir sfata ilgilendirdi ki, te'vil edilmesi muhtemeldir. nk o belki de Yahudiler Tevrat' tahrif ettiklerinden, Allah tarafndan gnderilen gerek Tevrat'tan hibir eyi benimsediine kanaat getirmemitir.
Eer iki ahid srf Tevrat' telin ettiine dair ehadette ittifak etmi olsalard o zaman te'vil sahas daralrd.
Badad fukahas, kurra imamlarndan biri ve Badad'da tbn Mcahid'le birlikte yaayan tbn enbuz'un Mushafta bulunmayan ve az olan
ve talebelerine tuttuu iin tevbe etmesini teklif etmelerine ittifakla karar verdiler. Badad fukahas bn Mcahid'le beraber toplant yaparak bu kraatndan rcu etmesini ve tevbe etmesini
istediler kendisinden, tbn enbuz, yz otuz senesinde Vezir Ebu
Ali b. Mukle'nin meclisinde bu kraattan rcu edip tevbe ettiine dair
kendisine ahid gstermi olduunu tescil ettiler. Bunun aleyhinde (Badad fukahasiyle birlikte) fetva verenlerden biri de Ebu Bekr el-Ebher
ve bakas da var idi.
Ebu Muhammed b. Ebu Zeyd, ocua "Allah senin muallimine ve
rettii eye lnet etsin" diyen ve bundan terbiyesizlii kasdettim, yoksa
Kur'n' kasdetmedim diyen kimse hakknda terbiye edilmesi iin ceza
verilmesine fetva vermitir. Ebu Muhammed, amma Mushafa lnet eden
kimse ldrlr, demitir.
harflerle

okuduu

723

FA-I

ERF TERCMES

BLM
PEYGAMBER (SALLALLAHU ALEYH VE SELLEM)\N EHLBEYTNE, LNE, EZVACINA VE ASHABINA SVMEK,
ONLARA NOKSANLIK SNAT ETMEK HARAMDIR, BUNU

LEYEN MELUNDUR

Kad e-ehid Ebu Ali, Ebu 'l-Hseyn es-Sayrafiy,

Ebu Ya 'la, Ebu

Mahbub,
brahim, Ubeyde bn Ebu

Ali es-Sinciy, tbn

Ebu'l-Fadl el-Adl,

Et-Tirtniz,

Muhmmed b.

Raita, Abdurrahman b. ZiYahya, Yakub b.

yad, Abdullah b. Muaffel, rivayet etmilerdir. Reslullah (salla ila hu
aleyhi ve sellem) buyurdu:
Ashabm hakknda Allah'tan korkunu/. Benden sonra onlar lanete hedef (utmayn. Kim onlar severse, bana olan sevgisiyle onlan sevmitir. Kim onlara buzederse, bana olan buzundan onlara bugzetmitir.
Onlara e/, cefa verirse, bana vermitir. Kim bana ez cefa verirse, Allah'a itaat etmemitir, kim Allah'a itaat etmezse, Allah'n onu dnyada ve hirette azablandrmas yakn olmutur (752).
Resl-i Ekrem (saltallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:
Benim ashabma svmeyiniz. Kim onlara sverse; Allah'n, meleklerin ve btn insanlarn lneti onun zerine olsun. Allah onun tevbesini, ibadetini kabul etmez (753).
Yine Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuruyor:
Benim ashabma svmeyin. nk ahir zamanda yle bir kavimler gelir ki, onlar, ashabma sverler. Onlarn cenaze namazlarn klmayn. Onlarn arkasnda namaz klmayn. Onlarla kz alp vermeyin.
Onlarn meclislerinde oturmayn. Hastalanrlarsa, onlar ziyaret etmeyin

(754).

Kim

benim ashabma sverse onu dvnz (755).

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) ashaba sven ve ez edenlerin kendisine ez ettiklerini bildirmitir. Peygamber (sallallahu aleyhi
vesellem)c ez etmek ise haramdr. nk Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem):

"Ashabma
na ez etmi

ez etmekle bana ez etmeyin, onlara ez eden sanki bagibi olur" buyurmutur (756).

(752) imam Tirmizi. Snen. Ebvabil'l-Menakb. Babun fi Men Sebbe Ashabc'n-Ncbiy'dc 3861
No. da Abdullah b. Muaffel (r.a.) ydan lahri etmitir.
Mslim, Sahih. 44 Kitabu Fadaile's(753) imam Buhar, TcdailU Ashabc'n-Nebiy'de...
Sahabe 54. Babu Tahrimi Sebbi's-Sahabcti'de 221 (2540) No. ile Ebu Hreyre (r.a.) dan tahri
etmitir, imam Ebu Davd. Snen. Kiab's-Snnc. Babn fi'n-Nehyi an Sebbi Ashabe Reslul-

man

de lahri etmitir.
(754) imam Siiyl. Cami'l-Kcbir'dc Enes (r.a.) dan lahri etmitir.
Taberni, Mu'ccm'l-Kcbir'dc Veymr'tn tahri emitir.
(755)
(756) Tahrici 752 No.lu dipnotta geti, oraya bakla.

lahi (s.a.v.)

mam

724

PEYGAMBER N

EHI>1

* t

BEYTNE

Ve yine (aleyhisselt vesselam):

*(mm Selcme'yc) ie hakknda bana

Fatma
4l

ez verme'*

buyurmutur.

iin dc:

O benden

buyurmutur

bir

paradr.

Kim ona

ez ederse, bana ez

etmi olur/*

(757).

mam

Sahabelere ovenler hakknda bilginler ihtilf etmitir.

Mlik'in
mezhebinde bu hususta mehur olan, udur: Verilecek ceza hakknda
ietihad etmek ve ac verecek ekilde dvp terbiye etmek. Malik diyor
ki:

Kim peygambere

sverse ldrlr.

verse dvlerek terbiye edilir. Yine

Kim peygamberin ashabna

s-

mam Malik yle buyurur: Peygam-

ber (sallallahu aleyhi ve sellemfm sahabelerinden birine, (mesel) Ebu

Bekr, mer, Osman, Ali, Muaviye, Amr b. s'a (rudtyallahu anhm)
sverse, eer onlar sapklk ve kfr iinde idiler derse, ldrlr. Eer
onlara bunlarn dnda, insanlar arasnda olan svme gibi sverse o
/aman iddetli tenkil edilir.
bn Habib diyor ki: ia'dan kim,
derecede Osman'a buzeder,
ondan beri olduunu sylerse, iddetli cezalandrlp terbiye edilir. Kim
buna, Ebu Bekr ve mer'e olan buzunu ilve ederse, cezas daha iddetli olur, tekrar tekrar kendisine sopa atlr. lnceye kadar zindanda
braklr. Bu hususta ancak peygambere sven ldrlr.
Suhnun der ki: Kim Peygamber (sallallahu aleyhi ve sel/emjm ashabndan birini tekfir ederse, (mesel) Ali'yi veya Osman' (radyallahu
anhma) veya onlardan bakalarn tekfir ederse, kendisine kuvvetli bir
sopa atlr.
Ebu Muhammed b. Ebu Zeyd, Suhnun'dan rivayet etmitir: Ebu Bekr,
mer, Osman ve Ali hakknda konuup onlar sapklk ve kfr iinde
idiler derse ldrlr. Kim bunlarn
sahabelerden birine ayn

ar

dnda

ekilde sverse, iddetli

tenkil edilir.

mam

Malik'ten de yle rivayet

edilir:

Kim Ebu

Bekr'e sverse, ona yz sopa vurulur. Kim Aie'ye sverse

ldrlr. Kendisine niin byle denince: Hz. ie'yc kim iftira atarsa o kimse Kur'n- Kerim'e muhalefet etmitir diye cevap verdi. bn
aban, Malik'in yle dediini de rivayet eder. nk Allah Tel:

"Eer inanp

tasdik ediyorsanz, byle bir

dnmenizi Allah

eye

ebediyyen bir daha

yasaklyor" buyuruyor (758).

Aynsna avdet eden kimse kfretmi olur.
Ebu 7- Hasan es-Sakatiy, Kad Ebu Bekr b. et-Tayyib'in yle dediisize

ni rivayet ediyor:

(757)

mam

TinnrJ, Lbvabu'l-Mcnakb. abu

Ma Cac

ahric etmitir.

(758)

En-Nr

Sresi, yet: 17.

725

ti

Faclli

hamee fr,*.) da 3868 No.

ile

ERF TERCMES

lFA-l

Allah Tel Kur'n- Kerim'de mriklerin kendi zatna isnad ettikleri hususu beyan buyurduu vakit, kendi zatn kendisi tenzih ediyor.

Tpk:
"Byle iken (Mekke halk) dediler ki: "Rahman (ok merhametli
olan Allah) ocuk edindi. Allah bundan mnezzehtir' (759) melinde1

ki

yet ve birok yetlerde zikrettii gibi.

Allah Tel, mnafklarn Hz. ie'ye (radyallahu anh) isnad

tikleri hususu zikrederek yle buyurmutur:

et-

"Onu duyduunuz zaman: M Bunu sylememiz bize yakmaz. H-

. Bu, byk

bir iftiradr'

demeniz (lzm) deil miydi?"

(760).

Allah Tel kendi zatna isnad edilen ktl kendi nefsinden tenzih ettii gibi, Hz. ie'ye atlan iftiradan O'nu beri klmak iin kendi
zatn tenzih etmitir. Bu sz (Bakilln'nin) Malik'in Hz. ie'ye sven kimsenin ldrlmesi hakkndaki szn teyid ediyor. Bunun mns Allah lem udur Allah Tel kendi zatna sveni(n suunu)
byk
gibi, Hz. ie'ye olan svmenin (iftirann) da (gnahn)
byk klmtr. Hz. ie'ye svmeyi, peygamberine svmek gibi klmtr. Peygamberine svmeyi kendisine svmekle eit tutmutur. Ona
yaplan ezy kendisine itaatsizlik saymtr. Allah'a sven kimsenin cezas lmdr, yle ise peygamberine ez eden kimsenin cezas da lmdr. Nitekim biz bu hususu ^een blmlerde zikrettik.
Adamn biri Kfe'de Hz. ie'ye (iftirann dnda bir eyle) svd.
Sven, Musa b. sa el-Abbas'ye getirildi. Bunu kim getirdi? deyince,
Ibn Ebu Leyl, ben getirdim diye cevap verdi. Ona seksen deynek vurdurdu. San kestirdi ve onu batan kan alanlara, kan alp azap ektir-

kld

meleri iin teslim etti.

mer b. el-Hattab'tan rivayet edilmitir. Olu Ubeyduliah'n Mikdad b. Esved'e svd iin, dilini kesmeyi va'd etmiti. Bu hususu ba-

lamasn mer'den istirham edilince,

yle dedi: Brakn

bundan sonra Peygamber (sallallahu aleyhi
rica edenlere

beni O'nun dilini keseyim ki,

ve sellemjin ashabna kimse svmesin.
Ebu Zer el-Herev, rivayet etmitir: mer b. el-Hattab'a Ensar' zem-

meden bir kyl Arab getirildi. mer onun iin yle dedi: Eer bu
adam Peygamber (afeyhisselm)m sohbetiyle merref olmam olsayd
siz onun hakkndan gelmeye kfi idiniz.
Malik diyor ki: Kim Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'\x\ sahabelerinden birine noksanlk isnad ederse, onun bu ganimette hakk yoktur. Allah Tel ganimeti snf arasnda taksim etmitir. yle
buyurmutur:
(Bilhassa bu ganimet), o fukara muhacirler iindir ki, (Mekke mriklerinin tazyiki zerine) yurdlanndan ve mallarndan karlmlardr.
759) El-Enbiya Sresi, yet: 26.
760) En-Nr Sresi, yet: \b.

726


PEYGAMBERN
Halleri

EHL-I

udur: Allah'dan (dnyada)

bir

BEYTNE

nzk

ve nza

isterler.

Allah'a ve

peygamberine, (mal ve canlar ile Allah'n dinine) yardm ederler. te

bunlar, sadk olanlardr" (761).
Sonra Allah (cette cellhu) buyuruyor:
"Muhacirlerden nce, Medine'yi yurd ve iman evi edinenler, kendilerine hicret edip gelenlere sevgi beslerler. Onlara verilen eylerden dolay nefislerinde bir kayg duymazlar; kendilerinde ihtiya bile olsa,
(onlar) nefisleri zerine tercih ederler. Kim de nefsinin hrsndan korunursa, ite bunlar (azabtan) kurtulanlardr" (762).

te

bunlar

Ensarn

t kendileridir.

Sonra Allah Tel buyurdu

ki:

"Onlardan (Muhacirlerle Ensardan) sonra gelenler yle derler: "

Ey Rabbimiz! Bizi ve iman ile bizden evvel gemi olan kardelerimizi
bala. man etmi olanlar iin kainlerimizde bir kin brakma. Ey Rabbimiz! Muhakkak ki sen, ok efkatlisin, ok merhametlisin" (763).

Kim

bunlara noksanlar isnad ederse, onun, Mslmanlarn (elde

ettii) ganimette hakk yoktur.
ki,

aban'n

Ibn

kitabnda yle varid olmutur:

Kim, annesi, Mslman

o fahienin oludur
biri iftira ettii
verilir.

rin

Bunu

(iffetli)

halde sahabelerden

biri iin

bazlar katnda ona,

olmak zere iki had cezas

derse, Malik! bilginlerinden

ahs, dieri

ise

bir kelime ile bir

ocuklar diyen)

olduu

gibi

annesi iin

topluma

klmam.

eden (mesel ey fahielenk sahabenin, sahabe olmayann

iftira

stnl vardr ve Peygamber (sallallahu aleyhi ve sel/em)

de yle buyurmutur:
Benim ashabma kim sverse, ona seksen deynek vurunuz (765).
zerine bir

bn aban diyor ki: Kim

sahabelerden birinin Mslman olmayan

annesine iftira ederse, ona iftira cezas olarak seksen deynek vurulur.
nk Mslman olmayan annesine iftira etmek kendisine svmektir.
Bu sahabenin ocuklarndan biri hayatta ise o iftira edene dv aar.
Kimsesi yoksa Mslmanlardan kim bu dvy aarsa hkimin o davay kabul etmesi lzmdr. Bu hkm sahabe olmayanlarn haklar gibi
deildir. nk sahabeler peygamberleri sebebiyle kendilerine hrmet
edilme hakkna sahiptirler.

Eer ayn

ki

hususu hkim iitip, aleyhinde de ahid bulunursa, hkim

kendisi dv aar.

Kim Peygamber

dnda
(761)

(sallallahu aleyhi ve sellem)'\x\ zevcelerinden

birine sverse,

Har

Sresi, yet: 8 ve

bu meselede

dier

yetler.

727

iki

gr

vardr:

ie'nin

FA-I

ERF TERCMES

o kimse ldrlr. nk Peygamber (satlallahu aleyhi ve

sellem)m helline svmesiyle peygambere svm olur.
kincisi; o dier sahabeler gibidir. Hkm ona svene dierlerine svd vakit veriler, ceza gibi iftira cezas olarak yz deynek vurulur, tbn
aban ben birinci gr benimser, onunla amel ederim dedi.
Ebu Musab, Malik'ten rivayet ediyor: Kim Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem/m hanedanndan birine sverse, ona iddetli bir sopa atlr,
halka tehir edilir, uzun mddet habsedilir, t ki tevbe etsin. nk onun
syledii sz, Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem/m hakkn hafife
almaktr. Malika fakh (I).
Ebu'I-Mutarrif e-a'bi, adamn birinin, kadnn gece yapt yemini
kabul etmeyip, "Ebu Bckr'in kz olsa bile gece onun yeminini kabul
etmem. Ancak gndz yapt yemini kabul ederim" diyen adamn bu
szn dorulayan fakih hakknda yle der: Makamnda bu sz, Ebu
Bekr'in kz iin sylemek, iddetli dvlmeyi ve uzun mddet habsedilmeyi icap ettirir. O'nun szn tasvib eden fakiha ise, fakih demekten
ona fask denmek daha evldr. Derhal byle szden menedilir. Onun
fetvas, ehadeti kabul olunmaz. Onun fetvas kendisinde sabit olan bir
Birincisi;

ta'ndr. Ona Allah iin buzedilir.

Ebu lmran, benim aleyhimde Ebu Bekr ahid olsa bile (kabul etmem)
diyen kii hakknda yle der: Eer bunu syleyen, kendisinde bir ahidin ehadetiyle hkm verilmeyeceini, bu hkm gibisinde cnun ehadeti cz

olmadn murad

Eer bundan bakasn

ettim derse, kendisine hibir ceza verilmez.

murad ederse, ona lnceye kadar dayak atlr.
(S

(I) Bir

Mdcnin addr.

728

N)

NDEKLER

BRNC KISIM
ifa Hakknda Prof. Kmi! Miras'n Senas
Nair (Bedir Yaynevi)'nin eseri sunusu
Eski stanbul Mfts Fikri Yavuz'un Takdm Yazs
Okuyucularn ifa'y okurken dikkat etmesi gereken hususlar
hakknda Muhakkik ve Muharricin syledikleri

5
7
11

BRNC BAB
Kaadt lyaz'n ifa 'ya

NSZ

13

BRNC

BLM

Onun vgsn ve Gzelliklerini Dile Getirir

Semerkand, Ebu'l-Fadl, Ibni Abbas (R.A.)'n Peygamberimiz
(S.A.V.)'in sevgisi

Tevbe

21

hakknda grleri

22
22
23
24

sresi 128. Ayetin tefsiri

l mran Sresi 164, Bakara Sresi 151, Cuma Sresi, ayetlerinin tefsiri
Nis Sresi 80, Enbiya Sresi 107. yetlerinin tefsiri ve ilgili hadisler
Tekvfr Sresi 20-21 ve Nr Sresinin tefsiri ve ilgili hadisler
i

Nr

nirah
Al-i

mran

Ahzab
Al-i

Sresi 34,

MAide

Sresi 15.

Ahzab

Sresi 45, 46

25

Sresi yetlerinin tefsiri

Sresi 32

26

132. Nis Sresi 58. yetlerinin tefsiri

28

Sresi 56. yetin tefsiri

mran

31-32 yetlerinin

30

tefsiri

31

KNC BLM

32

36

Cenab Hakkn Onu

(Kendi mmetine) ahid Olusu le

Vasfetmesi Bununla lgili Olarak Onu vmesi

Ona

Bulunmas
brahim 34, Zmcr

Lutufta

Bakara 256,

32
33. Ra'd 28.

Ahzab

45. Sreleri

yetlerinin tefsiri

32

Semerkand, Dahhak, Ebul-Hasan el-Kabisi'nin Peygamberin stnl

hakknda grleri
A'rf Sresi 157, l-i mran Sresi 159, Bakara Sresi 143,
Nis Sresi 41. yetlerinin tefsiri

NC BLM
Cenab Hakk'n Ona Multafe
Yunus

Sresi 2. ve

Tevbe Sresi

ve Nezaket Yollu

Sresi 33,

Nemi

Htab

Etmesi

43. yetlerinin tefsiri

Sresi 14.

En'm

35
36-39

Isr Sresi 74. yetin tefsiri

En'm

35

Sresi 34. yetlerinin tefsiri

DRDNC BLM
Peygamberin Yce Deerine Allah (c.c.)'n Yemin Etmesi

36
36
37
38
39-43

39

FA-1

730

ERF TERCMES

Hicr 72. yetin tefsiri

Yasin 1-2 yetlerinin tefsiri

39
40

Yasin
Beled

41

2.

ve Beied Sresi

3.

Bakara Sresi

1-2. yetlerinin tefsiri

42

1-2. yetlerinin tefsiri

BENC BLM

43-48

Peygamber (S.A.V.)'n Nezdindeki Yerini Tantmak in Yemin Etmesi

Ed-Dha 1-2. yetlerinin tefsiri
Ed-Dha Sresi; 3, 4, 5. yetlerinin tefsiri
Ed-Dha 11. yetinin tefsiri

Necm

Necm

10 ve 16,

Kalem

Sresi 2, 3, 4. yetlerinin tefsiri

11-17, Et-Tekvr 15-25 yetlerinin tefsiri

43
43
44
45
46
47

ALTINCI BLM
Cenab Hakk'n Resulne Acmas Ona efkat
Kalem 5, Kalem 16, Th 1-2. yetlerinin
Kehf Sresi 6. yetinin tefsiri
Es-uar 3-4. Hicr 94-97 Enbiya 41, Fatr

48-51

Etmesi

tefsiri

4,

48
48
49

Ez-Zriyt 52.

50

yetlerinin tefsiri

YEDNC BLM

51-53

Onan Dier Peygamberlerden stn Okluunu,

Rtbe Bakmndan Hepsinden leri Bulunduunu Beyan Eder
Allah Kitab- Aziz inde

Ez-Zariyat 54, et-Tur 48, l-i

mran

Ahzab

tefsiri

7.

Nis 163 yetlerinin

52

SEKZNC BLM
Allah'n

Ona Rahmet Etmesi Onu Dost

(Kullarndan) Azab Kaldrmas

(c.c.)

Sayesinde

Bakara Sresi 253. Enfal Sresi 34. yetlerinin

Ahzab

56,

Zumer

51
51

81, yetlerinin tefsiri

Edinip

53-56

Onun

tefsiri

36. yetlerinin tefsiri

DOKUZUNCU BLM
Vasf ve

53
54
55
56-59

1-2. yetin tefsiri

56
56

Fetih 10. yetin tefsiri

58

Fetih Sresinde Belirtilen Gzel

Feth

Meziyetleri

ONUNCU BLM
Gerek (Sbhanellezi Esra) Sresindeki tsrl ve Gerekse
(Necm) Sresindeki Bahs Edilen Byk Almet ve Akla
Hayret Verici Durumlardan Baka Allah Tarafndan
Kendisine Verilen Lutf ve Yksek Payeler
Enfal 17, Mide 67, Enfal 30, Tevbe 40, yetlerinin tefsiri

59
59

Kevser Sresi ve Hicr 87 yetinin

60

Nahl 44, A'rf

ABnh

158.

brahim

(cx.) Bedra ve

4,

tefsiri

Ahzab

6. yetlerinin tefsiri

61

KNC BAB

62^3

BRNC BLM

62-65

Ahlk Bafcndan Btn GadBkkrl

FHRST
Ona Vermi,
Nis 113. yetin

73!

Dini ve Dnyevi stnlkleri

Ona hsan

Etmitir

62

62

tefsiri

Peygamberimize Mahsus Gzel Sfatlarn

Ksaca Saylmasna Aynlmif BLM

63

KNC BLM

65

Peygamber (S.A.V.) eref Yer Gzellik ve Ahlak Bakmndan

Tabii ki nsanlardan stndr
Ebu Hreyre, Cabir b. Sem re. Om m Mabed (tike binti Havva)
Ibni Ebi

Hale (Hind

(S.A.V.) gzellii

b. Ebi Hale)

hakknda

65-83

(R.A.)'n Peygamberimizin
66

rivayetleri

Cabir b. Semre, Enes'den (R.A.) Buhari'nin Peygamberimizin gzel kokusu

hakknda rivayet ettii hadisler

Aklnn okluu, Beyninden Zeknn Fkrmas, Duygularnn
Gll, Lisannn Fesahati, Hareketlerinin tidali

68

Sfatlarma Gzelliine Gelince

Asaletine ve lkesinin eref, Mense'uin Yceliine Gelince
Ebu Hreyre, lbni Abbas (R.A.)'m Peygamberimiz (S.A.V.) asaleti

71

82

82

hakknda grleri
Abbas (R.A.)'dan Et Taberi'nin
Peygamberimiz (S.A.V.)'in asaleti hakknda rivayetleri

Vasiia b. Eska, lbni

mer,

lbni

83

KNC KISIM
okluu vlen. Fasla Oluu Ue ftihar
Cah (eref, tibar ve Mevkii) ye Gelince

NC

88

Edilen eyler

92

KISIM

(Manev Alanda) almakla Kazandan Gzel Ahlk ve

stn Terbiyeye Gelince
Sre-i

Meryem
Meryem

Yusuf

(A.S.) Sresinin 15. yetinin

Sre-i

24. yetinin tefsiri

30,

Enbiya Sresi

19. yetlerinin tefsiri

100

tefsiri

Bu Gzel Ahlk ve Ulvi Hasletlerin Esas Flurdft

Kk Dnd Yerin Ana Noktasna Gelince
Nis Sresi 113, A'rf Sresi

Lokman

96
98
99

Sresi 17.

Yerin
103

19, yetlerinin tefsiri

Sresi 43,

Nr

Sresi 22. yetlerinin tefsiri

ecaat ve Necdet'e Gelince

Haya ve nne Bakmak
Ahzab Sresi 53. yetin tefsiri

13

115
115
Hsn-ii Mnasaret ve
117

119

l-i mran, Fussilet 34. yetlerinin tefsiri

ve

104
1

Onan Halkla Olan Mnasebetlerinde^

Adabna Gelince
Ona efkat, Merhamet

102

Hsn Mumelesine

gelince

Tevbe Sresi 128. Enbiya

Sznde Durmak, Andlamalara Sadk Kalmak, Akrabay Ziyaret
Etmek Gibi Gzel Huy ve Davranlara Gelince
Peygamber (S.A.V.) Tevazuu
Ebu mame (R.A.)'nin Bu Konuda Rivayet Ettii Hadis-i erif
Sresi 107. yetlerinin tefsiri

121
121

125
1

28

FA-1

732

ERF TERCMES

Hz. mer (R.A.)'n Bu Konuda Rivayet Ettii Hadis

Ene* (R.A)'n Bu Konuda Rivayet Ettii Hadis
Ebu flUreyre (R.A.)'n Bu Konuda Rivayet Ettii Hada
Peygamber (S.A.V.)'in Adaleti Emin ve ffetli Ohifu Doruluu
Bu konuda Tekvtr Sresi 21. yetin tefsiri
Bu konuda Hz. Ali (KV)'nin Ebu Uaame'nln Rivayeti
Bu konuda Ebu Rafl'fn rivayet ettii Hadis
Bn konuda Trmzf'nln Hz. AH (R.V.) rivayet ettii Hadis
Bu konuda Sttfyan (R.A.) Ha. AH (K.V.) nin ve Cabir b.
Abdullah (R.A.), Hz. Aise (R.A.) Ehu'd-Derda (R.A.) rivayet

133
133
133
133

134

izahlar ve Rm suresi 7 yetinin Tefsiri

Resulullah (S.A.V.) in Vakan, Skutu Temkinliligl,
Kiilik ve Gzel Davranlar
ettikleri hadisi eriflerle

Hrice b. Zeyd,

Eb

135
137

SemUre (R.A.) lann

ve gzel davranlar hakknda

Sad cl-Hudri, Cabir b.

Peygamberimizin (S.A.V.) kiilik

rivayet ettikleri hadis

erifler

137

Kiilii (Byk ahsiyet ve Karakterine) Gelince

Dnyadaki Zhd
Bu konuda Hz. ise (R.A.)

139

Amr

b.

el-Haris ve

140

Ebu mame (R.A.)'n

rivayet ettikleri hadisi erifler

Bu konuda Encs

142

(R.A.)'in rivayet ettii hadis

142

Havfi (Allah'tan Korkmas) Taati ve badeti

Bu konuda Ebu HUreyre (R.A.)'nin Rivayet Ettii Hadis
Bu konuda Ebu Zer (R.A.)'in Rivayet Etlii Hadis
Bu konuda Mugire b. ube (R.A.)'n Rivayet Ettii Hadis
Bu konuda Ebu Seleme ve Ebu HUreyre (R.A.)'n Rivayet Ettii Hadis
Bu konuda Abbas, Avf b. Malik (R.A.)'n Rivayet Ettii Hadis
Bu konuda Huzcyfe, ic. bni Ebi Hle, Abdullah b. hhr
(R. Anhum) Rivayet Ettii Hadis
Bu konuda Hz. Ali (R.A.)'n Rivayet Ettii Hadis
Derece tibaryla Peygamberlerin Birbirinden stnlkleri

148

Bakara Sresi 253. yetin

148

Ebu HUreyre, Musa

tefsiri

(A.S.)

hakkndaki

rivayeti

Enes (R.A.)'n

Peygamberlerin birbirlerinden stnlkleri

hakknda

rivayet ettii hadisler

145

146
147
148

150
150

Ahkaf

Sresi 35, Kasas Sresi 26,

Sresi 84. Sfft Sresi 101-102. Meryem Sresi 51-54,

Sresi 21,

En'm

145

149

Sd Sresi 44. Meryem Sresi 12. l-i lmran Sresi 33

lsrfl Sresi 3. l-i lmran Sresi 45. yetlerinin tefsiri

Duhan

145

Katadc'den Darekutni'nin

tahric ettii hadis. Darekutni. Tirmizi'nin,

uara

144

Sresi 15,

Sad Sresi 17-20, 30, 45. yetlerinin tefsiri

Yusuf (A.S.) Sresi 55. Kasas Sresi 27. Hud Sresi 80. Enbiya Sresi
l-i lmran Sresi 1 14. Enbiya Sresi 90. M'minn Sresi 60.
yetlerinin tefsiri

74,

152

Scbe Sresi 10-11. yetlerinin tefsiri

Hind b. Eb Hle'nin Resulullah (S.A.V.) sreti hakknda uzun bir
metninin Hz. Haseneyn (R.A.) dan tahrici
Sttfyan b. Vck'den Resulullah (S.A.V.)'in Sreti hakkndaki uzun
bir hadis metninin tahrici

Resulullah'n Sret ve emailine

15

153
155

158
ait

uzun metinde gecen

tabirlerin

izah

160-164

FHRST

733

NC BAB
Peygamber (S.A.V.)'in Rabb Kalndaki Kadrini ve

tibarn

Bildiren Sahih e

Mehur

164

Hadisler

BRNC BLM
Rabb

tndindeki Mevkiini, Peygamber olarak Seiliini,

Yceltilmesini (Sair Yaratklara) stn

annn

Klnmasn Dnyada

Kendisine Verilen Rtbeleri ve Mbarek sminin Bereketini

(htiva) Eder
Ibni

164

Abbas Ebu Hreyre,

Vasile b. el-Eska (R.A.)Mann Peygamberimizin

(S.A.V.) mevkii hakkndaki rivayetleri

165

El-Ahzab 33. yetin tefsiri

Enes, Ibni Abbas, Aie, (R.A.), Cebrail (A.S)'larn Peygamberimiz
(S.A.V.)'in mevkii hakkndaki rivayetleri
Ebu Hreyre, Ukbe b. mir, Abdullah b. Amir, Ibni mer (R.A.)'Iardan
Peygamberimiz (S.A.V.)'in mevkii hakknda rivayetleri
Enbiya Sresi 29. Fetih Sresi I. tbrahim Sresi 4. yetlerinin tefsiri
Bakara Sresi 37. yetin tefsiri
Isra Gecesinde Rabbine Yapt Mnlcaat. Rabbini Grmesi.
Peygamberlere mameti. Sdre-i Mnteha'ya Van. Rabbi'nin

En Byk

Ayetlerini

Mahede

166
169
172
174

176- 178

Etmesi

en-Necm Sresi 18. yetlerin tefsiri

Bu konuda Enes b. Malik (R.A.)'in rivayet ettii hadisi erif
Bu konuda erik b. Nemr (R.H.)'n rivayet ettii hadisi erif
Bu konuda Ebu Zer (R.A.)'n rivayet ettii hadisi erif
Bu konuda tbni Abbas'n rivayet ettii hadisi erif
Bu konuda Mlik b. Sa'saa'nn rivayet ettii hadisi erif
Bu konuda Ebu Hreyre'nin rivayet ettii hadisi erif
en-Necm Sresi 11. yetin tefsiri
Mutaffifn, 15. Ysuf Sresi 82, ur Sresi 51. yetlerinin tefsiri
Peygamber (S.A.V.)'n Isris Ruhu le mi
Yoksa Cesedi ile mi Vki Olmutur
Bu konuda Hz. ie (R.A.)'n rivayet ettii hadis
el-sr

165

I,

177
177

179

180
180
181
181

183
185
186
186

tsr Sresi 60. yetin tefsiri

186

el-sr 1. yetin tefsiri

"tsr ve Mrae Olay Ryada Vki

187

Olmutur"

Diyenlerin Delillerinin Ibt

Isr Sresi

Necm

60 ve Isr Sresi

1.

190

yetlerinin tefsiri

Sresi 11-17 yetlerinin tefsiri

Peygamber (S. A. V.Vin Rabbini Grmesi

Bu konuda da Hz.
(R.A.)'nn rivayeti
el-En'm: 103 yetinin

193

tefsiri

193
rivayeti

Sresi 14. yetin tefsiri

142,

En'm

A'rf Sresi 142. yetin

Bu hususta slm

92

193

Bu konuda da Ebu Hreyre (R.A.)'n

Necm
Vrf Sresi

190

193

Sresi 103, A'rf Sresi 142. yetlerinin tefsiri

beyanat

Resnlullah (S.A.V.)'in Mira

Onanla Mttkmele Etmesi

197
198

tefsiri

limlerinin

193

ta

Allah'a

198

Mnacaat ve
200

FA-I
Nccm
Necm

Sresi: 10. yetin tefsiri

Sresi 8,

Zuhruf Sresi

Peygamber (S.A.V.)'in

Necm

ERF TERCMES
200

51. yetlerin tefsiri

Gecesi

tsrfl

201

Cenab- Hakka Yaklamas

202

Sresi 8-9. yetlerin tefsiri

202
204

Kyametteki stnl

bni Zahr, Ebu Hureyre, Ebu Said (R.Anhm)'in Peygamberlerimizin

(S.A.V.) Kyametteki stnl hakknda rivayetleri
bni Abbas, Enes, Ebu Hreyre <R.A.)*n Peygamberimizin (S.A.V.)'in
kyametteki stnl hakknda rivayetleri
Peygamber (S.A.V.)'in (Hablbullah) Srrna Mazhar Olmas
Mide Sresi 18. Tegabn Sresi 14. yetlerinin Tefsiri
l-i Imran Sresi 32, En'm Sresi 75, Necm Sresi 9, uara
Fetih Sresi 2. uara Sresi 87. Tahrim Sresi 8.

205
206
210

212
Sresi 82,

214
215

yetlerinin tefsiri

efaat ve Makam- Mahmd

Zmer Sresi 38, Enfal Sresi

brahim Sresi 35, Ahzab

64,

uara

Sresi 84,

nirah

Sresi 4,

Sresi 33, Isr Sresi 84, Isr Sresi 79,

yetlerinin tefsiri

215

Bu konuda bni mer, Ebu Hureyre, K'b b. Mlik. bni Mes'ud,

Ebu Musa. mm Habibe, Huzeyfe, bni Abbas, Cabir b.
Abdullah, Enes b. Malik, neys ve Ebu Salih (R. Anhm)
hazeratnn rivayet ettikleri hadis-i erifler ve izahlar

215-224

Cennete Kendilerine Bahsedilecek Olan Kurbiyyet,

Yksek Derece, Kevser ve Mstesn mevki
Enbiy Sresi 87, Sfft Sresi 140. yetlerinin tefsiri
isr Sresi 55, Bakara Sresi 253. yetlerinin tefsiri
Bu konuda Abdullah b. Amr, Ebu Hreyre, Hz. ie, bni Abbas
bni Cbeyr, Huzeyfe (R. Anhm) Hazeratnn rivayet ettikleri

224
228
229

hadis-i erif ve izahlar

224-230
230
232
233

Peygamber (S.A.V.)'in Mbarek simleri

Bakara Sresi 143. yetin tefsiri
Enbiya Sresi 107, Beled Sresi 17. yetlerinin tefsiri
Allah (C.C.) Ona, Kendi Gzel sim ve Vasflardan Bazlarn
hsan Ederek O'nun erefini kadr- Kymetini Arttrmtr
Tevbe Sresi 128, Hicr Sresi 89, En'm Sresi 5, Nahl Sresi 44,
Mftide Sresi 15. yetlerinin

236
237

tefsiri

Ahzab Sresi 46, Bakara Sresi 143. Hkka Sresi 40, Abese Sresi
Kalem Sresi 4. yetlerinin tefsiri
Kf Sresi 45, Furkan Sresi 59, el-Enfl 19. yetlerinin tefsiri
sr Sresi 3. yetin tefsiri
el-Ahzab 7, brahim (A.S.) Sresi 7, yetlerinin tefsiri

19

238
239
240
241

Mide Sresi 35, Afczab Sresi 6. yetlerinin tefsiri

Yunus Sresi 25, r Sresi 52, el-Kasas Sresi

et-Tekvir Sresi 20.

A'rf Sresi 198,

242

56. yetlerinin tefsiri

et-Tekvir 21, Tevbe Sresi 61, i-i Imran Sresi 164. yetlerinin

Mnafkn

Tevbe Sresi 21, r Sresi

Enbiya Sresi 23, Nahl Sresi 40.

Sresi 8,

Sresi 11,

243
244

tefsiri

II. yetlerinin tefsiri

yetlerinin tefsiri

DRDNC BAB
Allah'n Onun (Mbarek) Ellerinden Meydana Getirdii Mucizeler

245
247

FHRST
ve

Ona Bah

Ettii zellikler ve Lutuflar (Hakknda)

Bu konuda Abdullah
Nr

735

b.

Selm (R.A.)'n

rivayeti,

Dmd

b. Salcbe'ye

Hz. Peygamber (S.A.V.yin syledikleri

248

Sresi 35. yetinin tefsiri

249
250

Nbvvet

250

Sresi 51. yetinin tefsiri

251

Resl

Hacc Sresi
Vaby

Meryem

252

En'm

Sresi 10,

252

Sresi 121. yetlerinin tefsiri

Mu'cize

253

Kur'an- Kerim

253
253
257

Kasas

Sresi 7. yetinin tefsiri

Kuran
Hd

251

52. yetinin tefsiri

Kerm

in

caz

Sresi 13. yetlerinin

258

tefsiri

Bakara Sresi 23, 24, Isr Sresi 88, Bakara Sresi 24. yetlerinin tefsiri
Nahl Sresi 90. yetinin tefsiri
Nr Sresi 52. yetinin tefsiri ve Hz. mer (R.A.)'m rivayeti
Kasas Sresi 7, Bakara Sresi 79, Sebe Sresi 51. Fussilet Sresi 34,

Hd

(A.S.) Sresi 49. yetlerinin

261

tefsiri

KNC VECH

262

Kur'an- Kerim in Nazmndaki caz

Mddessir Sresi: 11. 14. yetlerinin tefsiri

262
263

NC VECH

265

Henz Vuku Bulmayan Olaylar ve Bilinmeyen Hususlar

Haber Vermesi Bakmndan htiva Ettii caz Keyfiyeti
Fetih Sresi 27, 28, Rm Sresi 2, Nr Sresi 55, Nasr Sresi
1.

265
265

yetlerinin tefsiri

Hicr Sresi 9, Kamer Sresi 45, Tevbe

J-i

259
260
260

Sresi 14-15 Ati tmran

111. yetlerinin tefsiri

266

mran Sresi 154, Mide Sresi 42, Enfal Sresi 7, Hicr

Sresi 95, 96. Mide Sresi 67. yetlerinin tefsiri

267

DRDNC VECH

GEM NESLLERDEN

ESK MLLETLERDEN VE

ERATLARDAN HABER VERME

J-i

Imran Sresi 93, Mide Sresi

15,

Bakara Sresi 94,

269

yetlerinin tefsiri

J-i

Imran Sresi

Isr Sresi 41, 46,

Tr

61.

Bakara Sresi 23. yetlerinin

Zmer

Sresi 23,

Har

270

tefsiri

Sresi 21. yetlerinin tefsiri

271

272
273

Sresi 35, Fussilet Sresi 13, yetlerinin tefsiri

Kuran- Kerim Dnya Durduka Duracaktr

Bu konuda Cbeyr b. Mut'im (R.A.)'n rivayeti
Hicr Sresi 9, Fussilet Sresi 42, yetlerinin
Kur'an'dan Bkmaz

273
273
274

tefsiri

Kur'an- Kerim Btn lim Dualarn ine Almtr

V-:in Sresi 7? 81, Enbiya Sresi 22, En'm Sresi 38, Zmer Sresi

274
27.

FA-1

736

ERF TERCMES

yetinin tefsiri

Bu konuda Resuiullah (S.A.V.)'den

Delil

Hi
Bir

AN

273
275

rivayet edilen hadis

le Medll

276

Manzuma Uymayan ve Uymayacak Olan Kendine Has

Manzum inde Bulunuu da onun icaz Keyfiyeti ndedir
bir

mran

Sresi 138.

Kuran

Kerim

in

Nemi

Sresi 76. yetlerinin

tefsiri

Kolay renilmesi ve Ezberlenmesi

277

Kamer Sresi 17. yetinin tefsiri

Ay'n kiye Blnmesi ve Gne Durdurulmas
Kamer Sresi 1-2. yetlerinin tefsiri
Bu konuda bni Mes'ud, Enes, Eb Huzeyfe, tbni mer ve bni Abbas
(R.Anhm) hazeratnn rivayet ettikleri Hadis-i erifleri
Kamer Sresi
yetinin tefsiri
Peygamber (S.A.V.) tein Gnein Habs Edilmesine Gelince
Mbarek Parmaklarndan Suyun Fkrma ve Onun Duas
I

276
276

oalmas
Mstccab Dana Sayesinde Yemein oalmas
A|acn Konuura, Onun Gerek Peygamber Olduuna
Sayesinde

277
278
278
278-281

280
281

282
287
efaadet

Onun Davetine cabet Etmesi

Hurma Kknn Ona Gsterdii Sevgi ve Hasret Duygusu
Dier Ceaandan Allah'n Resul (S.A.V.) le Konumas

294

eitli Hayvanlardaki Mucizeleri

307

Etmesi Ve

Kurt'uu

Konuma

Allah'n zni le lleri

ocuklarn Ona

De Bu Kabildendir
Diriltmesi, Sabilerle Henz Meme Emen

Hikyesi

Konumas

ve

Onun Peygamberliini

Tasdik Etmesi

Hastalan ve Sakatlan yiletirmesi

Resuiullah (S.A.V.)'n Yapt Btn Dualar Kabul Edilirdi
iyilikleri. Hasletleri, Her Tuttuu Veya Teebbs Ettii eylerde,
Gzlerin

Ona

Mbarek

Elini

evrilmesi

300
303

308
315

320
325
331

Dokundurduu veya Diktii Aalardaki

Berekete Gelince

333

Stsz Koyunlarn St de Onun Duas Bereketiyle oalmtr

Allah'n Inyeti ve zni le Gayba (Bilinmeyen Hususlara) Ittl

335
337

Allah (cc.)'n

Onu Dmanlanndan Korumas

351

Mide Sresi 1 1 yetinin tefsiri

Aik Sresi 6. yetinin tefsiri

352

Onun

Bahir Mucizelerinden

356
Birisi

de

Ona

Verilen Marifet ve

lmin okluudur
Hesab lmine Temas

358

360

Nahl Sresi 103. yetin tefsiri

Melek ve Cinle Olan Haberleri... Allah'n Meleklere Ona
Ettirmesi Cinlerin

Ona Boyun Emesi

ahit Olmas
Tahrim Sresi 4. yetin
Ahkaf 29, Enfai Sresi

Bir

ok

Doduu

Sababinin Buna

363
tefsiri

363
364

12. yetlerinin tefsiri

u Hususlarda Onun Peygamberliini Gsteren

Birer Alamet Tekil

362

Yardm

Risaletine

Eden

Delillerdir

366

Zaman Grlen

Mucizeler

367

Bakara Sresi'nin

tefsiri

371

7IHRIST

737

FA- ERF TERCMES

KNC KISIM
Ksm

Ekrem (S.A.V.) Hukukundan,

Mahlnkat'n zerine Vacib Olan Husus Hakkndadr.)
(Bu

Resul -i

(Bu Bab) Resulullah (S.A.V.)'e

Edip Snnetine Uymann Vacib
Teftbttn Sresi

8, Fetih Sresi 8-9,

man

Etmenin Farz, Ona

377
Itaal

Olduu Hakkndadr

377

A'rf Sresi 158. yetlerinin

377

tefsiri

Fetih Sresi 13. yetin tefsiri

379

BLM
Resulullah (S.A.V.)'e taat Etmenin Vacip

En fal
Al-i

Olmas se

381

Sresi 20, l-i tmran Sresi 32. yetinin tefsiri

tmran Sresi

381

Nr

Sresi 54. Nis Sresi 80. Hasr Sresi 7.

Nisft Sresi 96, 64. yetlerinin tefsiri
132,

Bu konuda Ebu Hreyre (R.A.)'n

Ahzab Sresi 66

382
383
383

rivayeti

BLM
Cenab Peygambere

(S.A.V.) Tabi

mtisal Etmenin ve Hal ve Gidiine

Olmasna
l-i

Al-i

Olmann, Onun Snnetine

Uymama

Vacip

Gelince

385

AVf

tmran Sresi

31,

Fatiha Sresi

7. yetlerinin tefsiri

Sresi 158, Nis Sresi 65,

Ahzab

Sresi 21.

385

tmran Sresi 31

386
388

Nis Sresi 80

Bu konuda

trbaz b. Sariye (R.A.). Eb Rfi b. Cebir, Hz. ie,

Hreyre (R. Anhm) hazeratnn rivayet ettikleri hadisler

Ebu
387-389

blV;
mamlardan, Resulullah'n Snnetine Tbi Olma
Onun Yoluna ve Gidiatna Uyma Hakknda Varid Olan
Seleften ve

Hususlara Gelince

Bu konuda Abdullah

b.

390

mer,

Ibni Mes'ud,

bey

b.

K'b (R.A.)

hazretlerinin rivayet ettii hadisler

Nis Sresi 59. yetin

Ftr Sresi

390-393

tefsiri

393

10. yetin tefsiri

394

BLM
Etmek Onun Snnetini
Bozmak Ve Deritirmek Sapkbktr Ve Bu Muhalefetten Dolay
Resulullah 'm (S.A.V.) Emrine Muhalefet

(Dnyada) Allah'n Yardmndan Mahrumiyetle (Ahlrette se)

Allah'n Azam le Vafd Olunmutur

Nr Sresi 63. Nis Sresi 1 15. yetlerinin tefsiri

Ankebut Sresi 51. yetinin tefsiri
Bu konuda Ebu Hreyre, Enes, Ibni Ebu Rfi (R.A.)
Hazeratnn rivayet ettii Hadis-i erifler

395
.

395
397
397

FA-t

738

ERF TERCMES

KNC BAB
(Bu Bab) Resulullafa' (S.A.V.) Sevmenin Gerekli
Tcvbc Sresi 24. yetinin tefsiri ve Hadis erifler

Olduunu Beyan Eder

398
398

BLM
(Bu Blm) Resulullah' (S.A.V.) Sevmenin
Sevab Beyan Eder

Karl Olan
400

BLM
(Bu Blm) Sahabe ve Tabinden Seleften (Ve Haleften Olan)
mamlardan Resulullah a (S.A.V.) Olan Sevgileri Onu Grmeye
Olan tiyaklarndan Rivayet Edilen Hususlar Hakkndadr

402

BLM
(Bu Blm) ResululIaL' (S.A.V.) Sevmenin Almeti
l-i Imran Sresi 31. Hasr Sresi 9. yetlerinin tefsiri

Hakkndadr

405

406

BLM
(Bu Blm) Nebiy-yi Z-an Efendimizi Sevmenin
Ve Onun Hakikatim Beyan Eder
l-i lmran Sresi 31. yetinin tefsiri

Manas
412
412

BLM
(Bu Blm) Resulullah (S.A.V.)'iu Nasibatn Kabul Etmenin
Vacib Olduunu Beyan Eder

Tevbe

Ahzab

415
415

Sresi 91. yetin tefsiri

Sresi 23, Hasr Sresi 8. yetlerinin

417

tefsiri

NC BAB
(Bu Bab) Resulullah (S.A.V.)'in Emrine Hrmet Etmek
(Btn Emirlerini Kabul Etmek Suretiyle) Emrine Hrmet
Etmenin Vacib Olduunu (Ehl-i Beytine Ve mmetinin
Ulemasna) yilik Etmenin Vacib Olmas Hakkndadr.
Ahzab Sresi 15, Fetih Sresi 9, Hucurt Sresi 1, 2. yetlerinin

418
tefsiri

Nr

Sresi 63. yetin tefsiri

Hucurt 3,4; Bakara 104. yetlerinin tefsiri ve Safvn b. Assl'in hadisi

419
419
422

BLM
(Bu Blm) Sahabenin Resulullah'a (S.A.V.) Tazim Ve
Hrmet Etmderindeki Adeti Beyan Eder

Ahzab

423
425

Sresi 23. yetinin tefsiri

Hayatnda Hrmet Ve Tazim Edildii

Gibi, hirete rtibat Etkten Sonra Ayn Hrmet ve Tazim
Yerlerde Yaplr
Edilmesi Gerekir Bu Hrmet Ve Tazim
Peygamber (A.S.)'m Kendisi, Hadisi Snneti zikredildi*. Zaman
sminin Gidiatnn, Ailesine Olan Muamelesi, tn'am ve hsan,
Onlara Olan Sevgisi, Ashabna Olan Muhabbeti itildi*! Vakit
Bil kl Resulullah (S.A.V.)'e

HucurAt

Sflresi

4. vetleri ile.

Nis sresi 64. yetlerinin tefsiri

426

426
427

FHRST

739

BLM
(Bu Blm) Selefin. Resulullah (S.A.V.)'ln Hadisini Ve Snnetini
Rivayet Lderken Ona Gsterdikleri Hrmetin Yolunu Beyan Eder
Hucurat Sresi 2. yetin tefsiri

429
429

BLM
Resulullah (S.A.V.)'in Ehl-1 Beytine Zrriyet Ve
M'miulerin Anas Olan Zevcelerine Hrmet ve taat

Peygamber

Ahzab
Ahzab

Sresi

(A.S.)'a

6-33.

Etmek

Hrmet Ve taat Etmektir

432
432

yetlerinin tefsiri

Sresi 33. yetin tefsiri

433

BLM
Resulullah 'n (S.A.V.)

Ashabna, Hrmet Ve Tazim Etmek,

hsan Ve kramda Bulunmak, Resuiullab'a (S.A.V.) Tazim

Ve Hrmet Etmek Ve kramda Bulunmak Gibidir
Fetih Sresi 29. yetinin

tefsiri

Tevbe Sresi 100, Fetih Sresi 18, Ahzab Sresi

0. yetlerinin tefsiri
Hasr Sresi 10, Fetih Sresi 29. yetinin tefsiri

437
437

23, Hasr Sresi

43g
440

BLM
Resulullah (S.A.V.)'den Bilinen

Tmn Sevmek,
Yerlere

Onun

Sevgisine Sebep

Olann,

ndii Ve Bulunduu
Hrmet Etmek, Mekke'de Ve Medine'de kmet Ve
Resulullah'n (S.A.V.)

badet Ettii Yerlere Hrmet Etmek. Resulullah'n Tuttuu

eylere Hrmet Etmek, Kendisine Hrmet ve Tazim
Etmek Gibidir

442

DRDNC BAB
(KNC KISMIN DRDNC
Resulullah (S.A.V.)'e Salit- Selm Getirmenin
Fazileti

Ahzab

BABI)

Hkm.

Ve Farz Olmas Hakkndadr

445

Sresi'nin tefsiri

445

BLM
Resulullah (S.A.V.)'e Sait- Selm Getirmek

Nis Sresi 65. yetin

cmaien Farzdr

tefsiri

446
446

BLM
(Bu Blm) Resulullah (S.A.V.)'e
Yerleri Beyan Eder

Salflt-

Selm Getirilen
450

BLM
(Bu Blm) Salt- Selmn Keyfiyeti

Hakkndadr

455

BLM
(Bu Blm) Resulullah (S.A.V.)'e Salt- Selm Getirmenin ve
Ona Dua Etmenin Fazileti Hakkndadr

460

FA-!

740

ERF TERCMES
BLM

(Bu Blm) Resulauah (S.A.V.)'e Salt- Selm Getirmeyenin

Zem mi ve Gnah. Hakkndadr

BLM
(Bu Blm) Mahlu kattan, Resuiullah (S.A.V.)'e Salt- Selim
Geren Kimsenin Salalm Hissaten Allah'n Kesululah'a

Tebli Buyurmas Hakknda

BLM
(Bu Blm) Peygamber (S.A.V.)'den Bakasna ve Dier
Peygamberlere Salt- Selim Getirilmesindeki htilf
Beyan Eder
Ahzab Sresi 43, Tevbe Sresi 103, Bakara Sresi 157. yetlerinin

Ahzab

Sresi 56,

Har

tefsiri

Sresi 10. yetlerinin tefsiri

BLM
(Bu Blm) Resuiullah (S.A.V.)'in Kabrini Ziyaretin Hkm,
Ziyaret Edenin ve Resuiullah' Selm Verenin Fazilet ve
Nasl Selm Verilip Dua Edileeegi Hakkndadr

Tevbe

Sresi 100. yetin tefsiri

(Bu Blm) Resuiullah (S.A.V.)'in Mescidine Giren Kimseye

Gecen Ksmlardan Bahsedilenlerden

Mada - Peygamber (S.A.V.)'ln Mescidinin Fazileti ve
Orada Klnan Namazn Fazileti, Mekke-i Mkerreme'deki
Mescid-i Haram n Faziletini Beyan Eder. Ayn Zamanda
Resuluilsh'm Kabrini, Minberini (Bunlarn ereflerini)
Medine ve Mekke'de Yerleenlerin Fazileti Hakkndadr
Tevbe Sresi 108. yetinin tefsiri
l-i

Gereken Edepleri

mran

97. yetlerinin tefsiri

Sresi 96

Bakara Sresi

125. yetinin tefsiri

NC
Ksm)

Peygamber (S.A.V.) Hakknda Vacip ve Mstakil

Olanlar Ue Kendisine Caiz Olan ve Olmayan ve Beser!
Ahvalden Kendilerine tzafe Edilmesinin Sahih Olduu
Hususlar Beyan Eder
mran Sresi 1 14, Mide Sresi 78, Furkan Sresi 20, Kehf
(Bu

l-i

Sresi
tsrfl

KISIM

10,

En'm

Sresi 9. yetlerinin tefsiri

Sresi 95. yetinin tefsiri

BRNC BAB
(Bu Babda) Dinf slerle lgili Hususlarla Peygamberimiz (S.A.V.)'in
ve Btn Peygamberlerin Korunma Hakkndadr

BLM
(Bu Blm) Peygamber (S.A.V.) in Peygamberlii Vaktinden
tibaren Kalben Kesin Olarak Tasdik Ettiini Beyan Eder

FHRST
Bakara

Ynus

Hd

741

492
494

Sresi 260. ayetinin tefsiri

Sresi 94

95, Zttmer Sresi 65. yetlerinin tefsiri

Ynus

Sresi 109,

Sresi 95,

Furkn Sresi 59, Zuhruf Sresi

495
496
497

45. yetlerinin tefsiri

Zttmer Sresi

En'm

3,

Sresi 114. yetlerinin tefsiri

Ysuf Sresi 110. yetinin tefsiri

Kehf Sresi 6. yetinin tefsiri
Mzzemmil Sresi I. MOddessir Sresi

501
1,

Enbiy Sresi 87.

yetlerinin tefsiri

502

Enbiy Sresi 87, Saffat Sresi 145-146-147, Kalem Sresi 48-50.

yetlerinin tefsiri

Tevbe Sresi

En'm

Hd

503

Sresi 35.

Hd

Sresi 45-46. yetlerinin tefsiri

Zmer

Sresi 46,

Ynus

Sresi 65,

Sresi 106, Isr Sresi 75,

Hfikka Sresi 44, 45, En'm Sresi 116. yetinin

Mide

Sresi 24,

Th

505
506

40. yetlerinin tefsiri

Sresi 46,

Sresi 67,

Hkka

Ahzb

Sresi

I,

tefsiri

Mide

507

Sresi 67,

Sresi 44, Isr Sresi 75.

yetlerinin tefsiri

508

BLM
(Peygamberlerin Kfretmek ten Masam OMaklanna tema Olmas
He Beraber) Onlarn Bu Tr Gnhlardan Peygamberlikten

nce Masam Olup Olmadklar Hususunda, Bilginler Arasnda

tbtlf Vuku Bulmutur. Doru Olan, Peygamberler,
Peygamberlikten nce Allah (c.c.), Allah'n Sfatlarn
Bilmemekten ve Bunlarla lgili Her Hangi Bir ek ve
phede Bulunmaktan Masumdurlar
En'm Sresi 116, l-i Imran Sresi 149, ra Sresi 24,
Zttmer Sresi 64, Ahzb Sresi 1. yetlerinin tefsiri
Bakara Sresi 142. yetin tefsiri
Ahzb Sresi 7, I-i Imran Sresi

uara

Sresi 70, 71, 75

Sresi

81. yetlerinin tefsiri

77, Saffat Sresi 84,

13-84, En'm

Sresi 77. yetlerinin tefsiri

BLM
17,

Kehf

Sresi 66,

Ysuf

Sresi 16. yetlerinin tefsiri

A'rlf Sresi 199, 200, Ysuf Sresi 100. yetlerinin

Hacc Sresi 52, Sad Sresi 41. yetlerinin tefsiri
Kasas Sresi

Kehf

I.

Ysuf

tefsiri

Sresi 42. yetlerinin tefsiri

Sfft Sresi 65. yetlerinin

512
513
514
515

519
520

Enffll Sresi 48. yetinin tefsiri

63,

511

517

BLM

Kehf Sresi

509
510

brahim

A'rf Sresi 89, Duh Sresi 7, Nis Sresi 1 13. yetlerinin tefsiri
Ysuf Sresi 95, Nahl Sresi 44, uara Sresi 20. yetlerinin tefsiri
Bakara Sresi 282, Ysuf Sresi 3, Ynus Sresi 7. yetlerinin tefsiri

Secde Sresi

509

tefsiri

Sresi 60. yetin tefsiri

522
523
524
525
525
526

BLM
Peygamber (S.A.V.)'in Szlerine Gelince Doru Olan Mucize ile, Pek
Ak Olan Deliler Onan Sznde Sadk Olduuna Dellet Ediyor
Nisft Sresi 170, Hasr Sresi 7. yetlerinin tefsiri

527
528

ERF T

IFA-I

742

BLM
Dm

Banda Ban

Aleyhinde Koaaf an Mttlhidlerdea Somlar

Varld Olnafta
Necin Sresi 19-20, Hacc Sresi 52. yetlerinin tefsiri
sr Sresi 73. yetinin tefsiri

Hkka

Sresi

44

45, srft Sresi 75. yetlerinin tefsiri

sr Sresi 73
74. yetlerinin tefsiri
Nis Sresi 113, Nr Sresi 43, Th Sresi 15. yetlerinin
En'm Sresi 76, Enbiya Sresi 63. yetlerinin tefsiri
-

Hacc

Necm

Sresi 52, Bakara Sresi 78. yetlerinin

tefsiri

tefsiri

Sresi 21, Bakara Sresi 26. yetlerinin tefsiri

Hacc Sresi 53, 54, Fussilet Sresi

Ynus Sresi 98. yetin tefsiri
Nahl Sresi 105. yetin tefsiri
118,

26. Hicr Sresi 9. yetlerinin tefsiri

529
529
529
532
533
534
535
536
537
538
539
541

Bakara Sresi 259. yetlerinin

542

tefsiri

BLM
Boraya Kadar Gecen Hususlar eriat Tebli Yolunda Olanlardr
Hkmlere Dayal Olmayan ve
Afciret Hayatna HklaJ Bulunmayan. Vahye Dayal Olmayan

Amma Yermi Olduu

Dnya Hayatna

Kendi ahsna Ait Hususlara

(S.A.Y.)'n Vermi Olduu
Haberin, Kaedea, Sehven ve Hataen Olsa Geree Muhalif
CM m mi od an MttaMBck
Bert
OMafadar. Peytamber (S.A.V.) Kzmq ken Olsun,
tkea Onma, Ciddi Olduunda Olsan, Mizah Halinde Olsun,
ubatta ken Oltan, Hasta ken Olsun Bunlardan Masumdur.
Bunun Delili, Selefin Bu Hususta ttifak Etmesi ve cmal
Bilkis

tat

tlgJH ve

Vadp Otaa Husus Peygamber

542

Kzmam

mmetin Yaka Bulmasdr

543

BLM
Enbiya Sresi 63, Hucurat Sresi 10. yetlerinin tefsiri
Sresi 65, Bakara Sresi 32. yetlerinin tefsiri

549

Kehf

551

BLM
(Peygamberlerin) Amellerinden Azalarla lgili Olan
Hususlara Gelince

Kehf Sresi

552
552

82. yetin tefsiri

BLM
Peygamberlerin, Nbvvetinden nce Gnahlardan
Ota Olmadklar Hakknda htilaf Vaki Oldu

Nahl Sresi

123.

Sresi 13.

En'm

Masum

Sresi 90. yetlerinin tefsiri

556
558

BLM
(Bu Blm) Peygamber (S.A.V.)*in Sehv Ettiini Beyan Eden
Hadisler

Hakkndadr

56 ,

BLM
(Bu Blm) Peygamberler in Kk Gnhlar Caiz Gren
Bilginlerin Szlerini Reddetmek ve Bu Hususta Getirdikleri
Delilleri Eletirmek Hakkndadr
Muhammed Sresi 19, nirah Sresi 2 - 3. Tevbe Sresi 68,
Abese Sresi 1 - 2, T-H Sresi 121, A'rf Sresi 23-190,

,566

FHRST

743

Enbiy Sresi 87. ayetlerinin tefsiri

Sad Sresi 25, Kasas Sresi 15. Ayetlerinin tefsiri
Hd Sresi 47. 37, uara Sresi 82, A'rf Sresi 143, Sad Sresi

567
568

34. Ayetlerinin tefsiri

569
570
572
573
575
576
577

Fetih Sresi 2-3. yetlerinin tefsiri

Nr

Sresi 62, Enfal Sresi 67-68. yetlerinin tefsiri

Enfl Sresi 69. yetin tefsiri

Abese

Sresi 1-4, 7. yetlerinin tefsiri

A'rf Sresi 19-22. Th Sresi 115, 117,

Th

121. yetlerinin tefsiri

Sresi 121, 122. yetlerinin tefsiri

Sfft Sresi 140. Enbiya Sresi 87, A'rf Sresi 23, Sad Sresi
17, 24-25. yetlerinin tefsiri

Ysuf Sresi 12, 24, 32, 53. yetlerinin tefsiri

Ysuf Sresi 23, 24, Kasas Sresi 15, 16. yetlerinin tefsiri
Th Sresi 40. yetin tefsiri
Sleyman (A.S.)'n Kssasna ve Mfessirlerin Bu Kssada Onun
Gnahndan Bahsetmeleri Hnsusu Nuh (A.S.) Kssasna Gelince
Sad Sresi 35, Hd Sresi 40. yetlerinin tefsiri
Nahl Sresi 126. yetin tefsiri

BLM
Th Sresi 121. yetin tefsiri
Th Sresi 122. yetin tefsiri
Sad Sresi 25, 36, 37, 38, 39, 40,

578
580
581

582
584
584
585

586

A'rftf Sresi 123, 125. yetlerinin tefsiri

BLM

586
587
588

590

Bakara Sresi 222, Tevbe Sresi 117, Nasr Sresi

3. yetlerinin tefsiri

590

BLM
Bo Blm
Tahrim Sresi

Meleklerin

Masum Olmalar Hakkndadr

6, Saffat Sresi 164, 165. 166,

A'rf Sresi 206, Abese Sresi 16,

Bakara Sresi 102. yetin tefsiri
Bakara Sresi 34. yetin tefsiri

Vaka

592

Enbiya Sresi 19-20,

Sresi 79. yetlerinin tefsiri

593

594
595

KNC BAB

596

Bu Bab, Dnya

talerinden Peygamberlere Has Olanlar ve

Beer Afetlerden Kendilerine Anz Olanlar Hakkndadr

Nis Sresi 157. yetin

tefsiri

596

BLM
Resulullah (S.A.V.)'e sihir

yapld

599

BLM
Ai-i

mran

599

Sresi 159. yetinin tefsiri

602
603

BLM
Peygamber (S.A.V.)'in Huzurunda Grlen Davalarn Hkmleri
Konusunda; Hak le Btl (Hakl tle Haksz) Kullardan,
Memleket lerinde (slah Edici tle Ifsad Ediciyi)
Bilmedeki lerinde Olan Grlerine Gelince

604

ERF TERCMES

FA-I

744

BLM
Ahzab
Ahzab
Ahzab

606
607
608
609

Sreri 37. Ayetinin tefsiri

Sresi 38. 62. yetlerinin tefsiri

Sresi 37, 40. yetlerinin tefsiri

BLM
Mide
Mide

611

Sresi 67. yetin tefsiri

613

Sresi 3. yetin tefsiri

614

BLM

615

Peygamber (S.A.V.)'ln Dnya lerine Gelince

Ra'd Sresi 25, tsrfl Sresi 7. yetlerinin tefsiri
Yusuf (A.S.) Sresi 76. yetin tefsiri

620
624
625

BLM

626

Ysuf (A.S.) Sresi 14, 70, Hd (A.S.) Sresi 7. yetlerinin

Al-i lmran Sresi 140. 142. yetlerinin tefsiri
1- lmran Sresi 146, 147. 148. yetlerinin tefsiri
Nis Sresi 123. yetin tefsiri
A'rf Sresi 95, Ankebut Sresi 40. yetlerinin
Yasin Sresi 49, 50. yetlerin tefsiri

DRDNC
B*

Ktm

tefsiri

626
627
628
631

633
634

tefsiri

KISIM

Peygamber (S.A.V.)M Ayplamann ve Ons Kt Si

Sftytesneam Hakimlerinin Tatbik Seldi

Hakkndadr

636

Ahzab

Sresi 53, 57, Tevbe Sresi 61, Bakara Sresi 104.

yetlerinin tefsiri

Nflr Sresi 63. yetinin

636
638

tefsiri

BRNC BAB
(Bu Babta) Peygamberimiz (S.A.V.) Hakknda Svme,
Veyakaf aret ve Ak Olarak Noksanlk fade Edecek
Haaaalarm Beyan Hakkndadr

639

BLM
(Bu Blttm) Peygamber (S.A.V.)'c ovenin Veya Ona Aypluyann
MttriUmesmJB Vacip Olduu Hakkndaki Delili Beyan Eder

Ahzab
Ahzab

Sresi 57. yetin tefsiri

Mide Sresi 33, Zriyt Sresi 10-11, Tevbe

Sresi 65. Hucurat Sresi 2. yetlerinin tefsiri
Mcdik Sresi 8, Tevbe Sresi 61, 65. 66. yetlerinin tefsiri
Tevbe Sresi 74. yetin tefsiri
Sresi 61,

Ns

BLM
El-Mnfkn
Tevbe

Sresi 8. yetin tefsiri

60-61. Tevbe Sresi 73. yetlerinin

13. yetin tefsiri

Sresi 30,

645
646
652
653

Sresi 74. yetin tefsiri

Ahzab Sresi
Mide Sresi

644
644

tefsiri

653
655
657
654

FHRST
BLM
BLM
NC VECH
BLM
DRDNC VECH
BLM

659
661
661

662
662
665

BENC VECH

66S
670
673

VECH
YEDNC VECH
ALTINCI

BLM
Peygamber (S.A.V.) Hakknda Cam Olu ve Olmayan
Hassalardan ve Sandal nceki Blmde Kaydedilen
Peygamber Hallerinden Mzakere Veya retme
Ynnden Zikredene Vacip Olan Sudnr K.

677

KNC BAB
(Bn Bak) Peygamber (S.A.V.)'e Sven, Ona Bnftzeden ve
Ona Noksanlk Isaad Edip Eziyet Edenlerin Hkm ve
Verilecek Cezay, Svene Tevbe Etmezi in Kendbdne
Teklif Edilip Edilmemesi, Tevbeainn Kabul Olnnnp

Mlkne
Tevbe Sresi

Varillerinin Varis

Olnp Olmayaca Hakkndadr

678
685

12. Ayetin tefsiri

686

A'rftf Sresi 38. yetin tefsiri

BLM
(Bu Blm) Peygamber (S.A.V.)'e Svmekle ldrlen
691

NC BAB
(Bn Bttb)

Allftb'ft,

Alhib'n Mttekteriie, Kitaplarn.

Peygamber (S.A.V.)'in line, Ashabna ve Zevcelerine

Sven Kimsenin Hkm Hakkndadr.
Bakara Sresi 221. yetin tefsiri

694

6%

BLM
(Bn Blm) TevUdlerttt Tekfir Edilmesinin Tahkiki

Hakkndadr

698

BLM
(Bn Blm) Szlerden Kfr Olanlnr, Kfr Olnp Olmad
Hakknda Tereddt Edilenler ve Hakknda htilaf EdUen ve
Kfr Olmayan Szleri Beyan Etme Hakkndadr

Ftr Sresi

24. yetin tefsiri

Nis Sresi 115. yetin tefsiri

Th Sresi 43, 44, Sebe Sresi 24. yetlerinin
Bu, Allah'a Sven Mslman'n Hkmdr

AHah'a Sven. Zmmiye Gelince

tefsiri

703

706
710
713
714

IFA-!

746

ERF TERCMES

Dier

Peygamberlerine ve Meleklerine Sven ve

n esaslar Yaianlyan
Veyahat fakir Edenin Hkm Peygamberimiz (S.A.V.)'e

Allah'la

Unlan Kanmseyen veya Ceardklen

Sven Hkm

Gibidir

Nis Sresi 150, Bakara Sresi 136.

Bakara Sresi 285. yetin tefsiri

719
yetlerinin tefsiri

BLM
Fusset Sresi 42. Ayetin

tefsiri

719
720
721

721

BLM
Peygamber (S.A.V.)'in Ehli Beytine, line Ezvacna ve
Ashabna Svmek, Onlara Noksanlk tsnad Etmek Haramdr.

Nr
Nr

Boan leyen mel'nndnr.

724

Sresi 17, Enbiya Sresi 26. yetlerinin tefsiri

Sreri 16, Hasr Sresi 8. yetlerinin tefsiri

725
726

KONULARIN ALFABETK

FHRST

Adaletli

olmak ynnden Resulullah'n insanlardan stn

olduunun

133-137

isbat, delilleri, izah

dem (A.S)'dan beri Nesebi'nin beyan hakknda

dem (A.S)'dan beri Nesebi'nin Peygamber olarak geldii
dem oullarnn efendisi olarak seildiine dair deliller ve

23

24
164-176
27

i/.ah

annn

Adn

ykseltilmesi
(S.A.V.)'n,
Adnn (S.A.V) Allah adyla birlikte anlmas

Adlarnn mbarek olmasnn

ve

28

._.

okluunun izah yet

ve

164-176

hadislerle isbat

Affedicilik

bakmndan

insanlara

103

stnl ve izah

333-334

Aa diktiinde yeermesi ve bereketlenmesi

Aacn konumas, davetine icabeti

294-303

hiret hayatna dorudan doruya taalluk etmeyen, dnya

hkm
ileri ile ilgili hususlarda Peygamberlerin verdikleri
szlerin deerlendirilmesinde tutulacak yolun beyan
hirette Allah'n azabna urayanlardan bir ksmnn Resulullah'n

543-552

Snnetine muhalefet eden, veya bozanlar olduunun isbat,

delilleri, izah
Ahlk ynnden Resulullah'n (S.A.V.) btn insanlardan stn
olduunun isbat. delilleri ve izah

Akrabalarna olan sevgisi

Akl ynnden Resulullah'n insanlara stnl,
Allah'a

itaat,

ancak Resule (S.A.V.)

delilleri,

isbat, izah

395-398
96-102

....

22
102-103
30

itaatle kabildir

Allah'a Meleklerine. Kitablarna, Resullerine ve onlarn zevcelerine

sven kimsenin hkm hakkndadr
Allah (c.c.) Beden ve Ahlk bakmndan btn gzellikleri ona
ihsan etmi olduunun beyan ve izah

Yarathndaki gzellii
Aklnn kuvveti

olmas
Anlaynn doru ve
c
Lisannn Fasih olmas
d Duygularnn gl olmas
c Oyunlarnn kemali
f Davranlarnn
g Soyunun erefli olmas
h Vatannn gzel (ve elverili) olmas
a
b

isabetli

itidali

Allah'n (C.C.) onu dmanlarndan korumas

Allah Kur'anda O'nun dier Peygamberlerden stn olduunu
rtbe bakmndan olan hepsinden ileri bulunduunu beyan ediyor
Allah'n (C.C.) Azabn kullarndan ona rahmet etmesi ve
dost edinmesi sebebi ile kaldrmas
Allah'n gklerin ve yerlerin Nuru olmas

Allah'n (C.C.) O'na rahmet etmesi, O'nu dost edinip O'nun sayesinde
kullarndan azab kaldrmas
Allah'n O'na ok ilim ve marifet ihsan etmesi
Allah'n Meleklerle O'na yardm etmesi

694-703

65 - 71

71-82
71-82
71

82

71-82
71

82

'

71-82
71-82
82

87

62

64

351

358

51

53

^3

^
25

53

358
363

*6

359
366

$FA-

748

ERF TERCMES

Allah'n nimeti saylmaz

*
O'na
ltfettii
byk
Allah'n Isra ve Necm Sureleri 'ndc
almetlerle dierlerinin beyan ve izah
Alah'n Resulullah'a kendi Rsma-i Hsnas ile hitab ettiinin ve
bylece kadrini ycelttiinin isbat, delilleri ve izah
Allah'n Resul'ne sabr ve sebat tavsiyesi
Allah'n Resul'nn sannda Kur'ana yemin etmesi
Allah'n Resul'nn sannda kuluk vaktine yemini
Allah'n Resul'nn sannda gece vaktine yemini
Allah'n Resul'nn sannda Necm -i Sakbe yemini
Allah'n Resul'nn sannda hab- Sakbe yemini
Allah'n Resul'nn sannda sabah vaktine yemim
Allah'n Resul'n mmeti iin ahid saymas
Allah'n Resul'n mmeti iin Tevratla
Allah'n mmete Murat ettii zaman Peygamberini almas
Allah'n Resul'nn yce deerine yemini
Allah'n izni ile gayba ttil
Allah TeaH'dan kulu olmak dolaysyla havf ynnden en ileri
.

Resul ilah olduunun isbat ve delilleri

Allahu Tealfl'nn onun btn dualarn kabul ettii

32

59
236

Amellerinden (S.A.V) azalarla

ilgili

Ay'n

Blnmesi
Ayplayarak Peygamberlerimize
ikiye

247

40
43
43
45
46
46
32
32

33
33

25
39 - 40
337 - 351
144

148

325

331

247

467

469
552

429
.437

432
442

278

281

636

644

165

176

olan hususlara gelince

Ashab Kiram'n Snnet-i Resulullah' rivayet ederken tutum

ve davranlar
Ashabna (S.A.V.) Hrmet ve tazim etmek

62

38

Allahu Teal'nn onun ellerinden meydana getirdii mucizeler

Allahu Teal'nn Resulullah'a getirilen salt selm hssaten
tebli ettii

kar yakksz davranta

bulunmann hkm

B
Bereketin

O'nun adnda ve onlarn anlmasnda olduunu izah

C
olarak onunla konumas
Peygamber'e (S.A.V.) tabi olmann, O'nun snnetine imtisal

Cemadatn mucize
Cenab

etmenin, hal ve gidiine

uymann

vacib

olmasnn

303

delilleri

isbat, izah

385

395

691

695

113

Cinlerden mucize olarak haber vermesi

nlerin O'na boyun emesi
.
Cmertlik bakmndan Resulullah'n (S.A.V.) insanlardan stn

363

114
366

363

366

olduunun

109

112

Cenaze Namaz Peygamber'e

dolay k lnmayaca

svmckle ldrlen kimseden

Cesareti (ecaati)

ynnden Resulullah'n insanlardan stn

olduunun

delilleri

izah,

delilleri,

isbat, izah

D
Davranlarnn
delilleri

insanlarn hepsinden daha

ve izahlar

Dirilterek lleri

mucize gstermesi

itidalli

olduunun

71-82
315

320

KONULARIN ALFABETK FHRST

749

Dost edindii Resulullah hakknda Kur'an- Kerim ve

Hadis Seriflerdeki beyanat
Dualarnn Allah (c.c.) tarafndan kabul edildii

53 - 56
325 - 331

olmas bakmndan Resulullah'n btn

insanlardan stn oluunun delilleri ve izah
Dnya ilerinden ve beeri fetlerden Peygamberlere rz olanlar
hakknda yet-i Kerime, Hadis-i erifler, izah

Duygularnn

gl

71

596

82

635

E
Efendiliin demoullarnn tamam iin olduunun delilleri
isbat ve izah
Ehl-i Beyti ve Resulullah' sevmenin beyan, izah
Emin ve emanet ehli olmak bakmndan Resulullah'n (S.A.V.)
insanlarn en stn olduunun delilleri, izah

164-176
418

423

133-137

F
Fetih Sresinde Resulullah' tavsif ettii gzel sfatlar ve

56

onlarn beyan ve izah

59

G
337

eyleri Allah'n bildirmesi ve bilmesi

Geceye Allah'n Resul iin yemin etmesi
Gnein, Peygamberlerin emri ile yerinde durdurulmas

Gaybda olan

351

43
281

H
Habibullah srrna Hz. Muhammed Mustafa'nn (S.A.V.) mazhar
oluunun delilleri ve izah
Hatibin ktl ve Resulullahn ona ihtar
Hayas (utanmas) hakknda Resulullah'n insanlardan stn

210

olduunun isbat ve delilleri

Hayatnn (S.A.V.)'nn mmeti iin hayrl olduu
Hayrl olduu (hayatnnda, mematnnda)

115

Hesap ilmine dair haber vermesi

Hll ynnden Resulullah'n (S.A.V.) insanlardan stnl,

360

delilleri

215
29
117

24
24
-

363
103

ve izah

Hrmet etmek suretiyle Ashabna ikramda bulunmak gerektiinin izah

Hsn Muaeret (Halkla ilikileri) ynnden Resulullah'n (S.A.V.)
insanlardan stn olduunun delilleri, isbat, izah

437

442

117

121

isbat, delilleri, izah

133

-137

timin ve marifetinin Allah tarafndan oaltlmas

etmenin farz; itaat etmenin vacib olduunun isbat,

358

359

377

366

385
367

..

ffetli

olmak ynnden Resulullah'n insanlardan stn olduunun

man

delilleri,

izah

ncil'de O'nun geleceinden ve adndan bahsedilmesi

ncil'de (Peygamber'in (S.A.V.) anlmas)
sra gecesi mnacat, Rabbini grmesi, Peygamberlere imam oluu,
Sidre-i Mnteha'ya varnn ayet ve hadislerle isbat, izah
Isra sresinde Peygamberine bahedilen byk almet ve akla
hayret verici durumlardan baka Allah'n Resulne ltfettii

yksek pyeler

35
176

59

205

62

FA-1

750

ERF TERCMES

stememesi (tebli ve vazifesini akrabasna yaptndan dolay)

bir ey stememesi
taat ederek Rabbine kulluunu izhar etmek bakmndan

olduunun

Resulullah'n en stn

isbat, delilleri, izah

taatinin (Peygambere) Allah'a itaat sayld

tibar ynnden Resulullah'n insanlardan stn

izah vc

delilleri

144

saaltmas

148

24

olduunun
~

*^

lyiletirerek hastalar

22

320

324

473

480

ve mucize gstermesi

K
Kabrini (S.A.V.) ziyaret etmenin ekli, hkm, ziyaret

etmenin durumu
Kaldrlmas (Peygamber 'den)

bakmndan

Karakteri

arlk

26

veren ykn
Resulullah'n insanlardan stnlnn

isbat. delilleri, izahlar

olduunun

Kevser'e, Resulullah'n nail

isbat, delilleri, izah

>39

165

22

230

205

208

25
337

Kyamette, Resulullah (S.A.V.)'m dier peygamberlerden stn

isbat, delilleri ve izah

olacann

(Peygamberlerin akbetinden)

Korkmas

Koyunlarn

Ktl

kesilen

azalarnn,

335

29

(hatibin hitab ederken)

Kullarndan

dost edindiinden dolay rahmeti

azabn O'nu

ile

Kerim

253

Kerim'in icaz

257

56
257
262

262
265
267
273

265

267

kaldrmas hakknda
Kur'anKur'anKur'anKur'anKur'anKur'an-

stlerinin gelmesi, bereketlenmesi

Kerim
Kerim
Kerim
Kerim

yet ve hadisler ve

icaz,

dier beyanat

nazmndaki icaz

icaz, olacaklardan haber vermesi

icaz, gemilerden haber vermesi

icaz, kyamete kadar baki kalmas

Kur'an'da, Allah, Resulullah'n dier peygamberlerden stn
olduunu, rtbe bakmndan hepsinden ileri bulunduunu

beyan eder
Kur'an'a. Allah'n (c.c.) peygamberleri iin yemin etmesi
Kur'an'dan bklmaz
Kur'an- Kerim btn ilimleri iine almtr
Kur'an- Kerim'in btn nazmnn kendine mahsus olduu
Kur'an- Kerim'in renilmesi ve ezberlenmesi kolaydr
Kuluk vaktine Allah'n Peygamberi iin yemin etmesi

53
-

273
274

51

274
276
277

53

40
274
276
277
278
40

L
Lisann (S.A.V.)

fasih

oluu

ile ilgili deliller

ve izah

71-82

M
Makam Mahmd'a
Meleklerin

(efaat

makamna) mazhar oluu

masum olduklarnn izah

Meleklere svenlerin durumu

Memtnn

da mmeti

iin

215-224
592
695

5%

703
24

hayrl olduu

Mira ile beraber Resulne ltfettii baka byk alametlerin

beyan ve izah
Miracnn ba. sonu ve iinde geen
a. Rabbine mnacat

59

62

176-186

KONULARIN ALFABETK
Miraca ruhu ile veya cesedi ile mi gitti
c. Mira ryada olmu diyenlerin ibtali
. Mirac'ta Rabbini grmesi
d. Rabbine mnacat ve O'nunla konumas
Mirasn peygamberlerimize svmesinden dolay
*
Mucize nedir
Mucize olarak ayn ikiye blnmesi

FHRSTl

751

b.

verilip

verilmeyecei

Yemein duas

berekeliyle

192

193

200
692

200
204
695

278

Muci/e: gnein yerinde durdurulmas

Mucize parmaklarndan su fkrmas

190

186
190

^-'J

281
281

oalmas

Mucize olarak aacn davetine icabeti - konumas

Mucize olarak cemadtn O'nunla konumas
Mucize olarak hayvanlarn O'nunla konumas
Mucize olarak hayvanlardan kurt un O'nunla konumas
Mucize olarak lleri diriltmesi konumas
Mucize olarak hastalan iyiletirmesi
Mucize olarak Allah tarafndan dualarnn kabul
Mucize olarak her hareketinin yerinde oluu ve etrafnn
O'nunla lgilenmesi
Mucize olarak diktii aalarn bereketlenmesi
Mucize olarak stsz koyunlarn st de duas ile gelir, bereketlenir
Mucize olarak gaybda olanlar ve olacaklar Allah'n bildirmesi ...
Mucize olarak Allah'n O'nu dmanlarndan korumas ...
Mucize olarak ilminin ve marifetinin Allah tarafndan oaltlmas
Mucize olarak hesab ilminden haber vermesi
Mucize olarak; melek ve cinlerden haber vermesi
Mucize olarak Tevrat ve ncirden O'ndan haber vermesi
Mucize olarak khinlerin ve papazlarn O'ndan haber vermesi
Mucize olarak doduunda grlenler
Mucize olarak kendilerinin izn ilhide gsterdikleri eyler
Nebi olduklarnn delilidir hkm ve izah
Muhalefet etmek veya deitirmek suretiyle Peygamberin snnetine
dmanlk edenlerin ahirette azaba mstahak olacaklarnn isbat,

282
294
302
307

287

294

303

308

320

307
315
315
324

325

331

331

333

335

333
334
337

337

351

358

358
359

360
363

363

351

366
366
367

366
367
367
374

527

528

395

398

izah
Mkfat istememesi
Mltafe yoluyla Resulne muamelesi
delilleri,

22

36

Namazn

Nebevi'de klnmas, hkmndeki fazileti

Nebilerin kendilerine vahiy inzalinden evvel ve sonraki himaye-i
ilhinin izah
Necm-i Skbe Allah'n Resul iin yemin etmesi ..
Nccm sresindeki Mirac'la ilgili byk almetlerden baka dier

Mescid

480

byk almetlerin Ayeti Kerime ve Hadis-i erifle izah

Nesebinin erefli iman ynnden deliller ve izah
Nesebinde zina bulunmadnn beyan
Nesebinin peygamberden peygambere intikali
Nezaketle Resulne muamele etmesi
Nuru (gklerin) Allah'dr
Nuru (yerlerin) Allah'dr
Nur isminin peygamberlere verilmesi

............I.

488

517-527
45

..

59

82

62
87
23
24

36
25
25

26

FA-1

752

ERF TERCMES

Nbvvet
Nbvvetini iln

ile

250

251

492

509

509
517

beraber tasdikin kat'i ve kalben

olduunun beyan
Nbvvetin masumiyeti

iktiza ettii

O
Organlarnn stn olmas bakmndan Resulullah'n (S.A.V.) insanlardan
stn oluunun isbat ve delilleri
Orta

mmet

71-82

(olmas)

35

315-320

lleri mucize olarak diriltmesi

vmesi (Allah'n)

21

Parmaklarndan su fkrmas
Peygamber hakknda vacip, mstahil olanlar ile, kendinde caiz olan
ve olmayan ve beer ahvalden kendilerine izafe edilmesinin sahih

olduu

282

489

hususlar

Peygamberden peygambere nesebinin

arln

(ykn) kaldrlmas

Peygamberden
Peygambere itaatin Allah'a itaat sayldna dair Hadi s -i erif
Peygamber 'e Nur isminin verilmesi
Peygambere sevgi hususunda selefin gsterdii hareketlerden

...

Peygamber'e tazim ve hrmetin irtihaiindcn sonra da

24
26

24-30
26

rnekler ve izahlar

etmesinin beyan ve izah

491

karld

402

405

426

428

devam

...

Peygambcr'in kbetten korkmas

Peygamberin emin olmas
Peygamber' sevmenin gerekli ve bu sevgiden hasl olan
sevabn beyan ve izah
Peygamber'in btn mmetlere ahid oluu

25

25

Peygamber 'in ncil'de saylmas

Peygamber'in mmeti iin ahid saylmas
Peygamber'in mmetine efaati olmas iin ruhunun kabz
Peygamber'in mmeti orta mmettir
Peygamber 'i sevmenin almeti
Peygamberi sevmenin hakikati

398

402

35

35
32

25
38
412

405

412

415

414
418

418

423

stnl

205

208

Peygamberlere mira' ta imam oluu

Peygamberlere dnya ilerinden has olanlara ve beer fetlerden
kendilerine rz olanlarn izah
Peygamberimize Allah'n mltefe etmesi
Peygamberimize Allah'n nezaketle muamelesi
Peygamberimize sabr ve sebat tavsiyesi

176

186

596

635
36

Peygamber'i sevmenin, nasihatim kabul etmenin vacib olduu

Peygamber'in Ehl-i Beytine ve ulemasna iyilik etmenin vacib
olduunun beyan ve izah
Peygamberimizin (S.A.V.) dier peygamberlerden kyamette

Peygamberimize rahmet eylemesi ve O'nu dost edinmesi

Peygamberini Fetih sresindeki tavsifleri

36
38
53

56

56
59

FHRST

KONULARIN ALFABETK

Peygamberimizin Habibullah srrna mazhar oluunun

ve izah
Peygamberimizin efaat ve Makam Mahmd'a mazhar oluu
Peygamberimizin Havz-u Kevser'e nail olduunun isbal.
delilleri ve izah
Peygamberimizin mbarek isimleri
Peygamberimize Cenab Hakkn baz Esma-i Hsnas ile hitab
delilleri

ederek kadrini yceltmesi

Peygamberimize
delilleri,

salt- selm getirmenin farz

etmenin isbat, delilleri,

Peygamberimize salt-U
Peygamberimize salt-
Peygamberimize salt-

olmann, O'nun snnetine

tbi

izah
selm

getirilen yerlerin

beyan

iin getirilen salt-

Dier peygamberan- zm hazeratna

230

230
247

236

247

445

450
395
455
466
464
467

385

450

455

460
464

467

469

469

473

472
480

480

489
49

olduu

Peygamberliine iman etmenin farz, ona

olduunun isbat, delilleri ve izah
Peygamberliin masumiyyeti gerektirdii
Peygamberlerin ahiret hayatyla

dorudan doruya olmayan

224

eder

Peygamberimizin nbvvetinin ilnndan itibaren kalben kesin

olarak tasdik ettiini beyan eder
Peygamberimizin sehvettii hakkndadr
Peygamberimizi ayplamann hkm
Peygamberimizi ayplayalm veya svenin ldrlmesinin
vacib

224

getirilen salt-

selmlarn izah
Peygamberimizin kabrini ziyaretin hkm
Peygamberimizin mescidine girenin edepleri, iinde klnan
namaz hkm ve sevabnn beyan
Peygamberimizin ve dier peygamberlerin din ilerle ilgili

korunmasn beyan

selmn Allah tarafndan

hassaten kendilerine tebli edildii

hususlarda

215

ittib

selm getirmenin keyfiyeti

selm getirmenin fazileti
Peygamberimize salt- selm getirmeyenin zem m

Peygamberimiz

210-215

olduunun

isbat, izah

Peygamberimizi (S.A.V.)

753

itaat

ve vahye

509

561

644

644

691

377

509

385
517

543

552

556

556

56

200

204

etmenin vacib

dorudan doruya

ilgisi

497
556
635

olan,

dayanmayan

hususlardaki durumlarn izah

Azalaryla ilgili amellerinin izah.

552
Peygamberlerinin ilan nbvvet ve neri dinden evvelki durumlar hakknda

mtalaalar

R
Rabbi ile mlkatnn Mirac'ta olduunun yet ve hadisle izah
Rahmetiyle Resuln dost edinip onun sayesinde kullarndan
zbt ^ldrn3s
...............

Rahmet olmas (S.A.V.) mmeti

53

56

iin

25
251

Risaletinin son ve ekmel risalet

olmas ynnden Resulullah'n

(S.A.V.) dier Resul Kiram Hazcratndan derece itibaryla

stn olduunun isbat ve delilleri

148

Rivayet ederken Resulullah'n

429

ashabnn tutum ve davranlar

432

FA-1

ERF TERCMES

Ruhunun (Peygamberin) kabzedilmesi mmetine efaati olmas

Rtbe bakmndan Resulnn dier peygamberlerden stn ve
ileri bulunduunu, Allah. Kur'an'da beyan ediyor

25

iindir

51-53

S
38

Sabr ve sebat etmesini Reslne tavsiyesi

Saduk olduklarna (peygamberlerin) mucizelerinin ve szlerinin
delil olduu, itirazlar ve defi
Sahabe-i Kiramn, Resulullah'a tazim ve hrmetteki tutum ve
davranlarnn izah
Sakat olanlarn sakatln mucize olarak iyiletirmesi
Salt- selm getirmenin farz olduunun isbat, delilleri, izah
Salt- selm getirilen yerlerin
Salt-

selmn

Salt- selm getirmenin

fazileti

Salt- selm getirmeyenin

zemmi

Salt- selm getirenin salt ve

selmnn

bakmndan demoullarna

Sehavet
stn

(eli

423
320

426

324

464

467

467

469

442

445

164

176

efendi

yet ve hadislerle isbat ve izah

olduunun

542

hassaten Allah

Tel'nn, Resulullah'a teblii

Sebeb olan her eyi sevmek hakknda
Seilmesindeki stnlk

445 -450
450 - 455
455 - 460
460 - 464

beyan

keyfiyeti

528

aklk) ynnden Resulullah'n (S.A.V.) insanlardan

olduunun

109-113

isbat, delilleri ve izah

Sehv denen hdisenin peygamberimizden vuku ve

hakkndaki grler
Sevginin O'ndan (S.A.V.) gelen her eye olmas, O'nun
yaptklarn ve O'nun sevgisine sebeb olan her eyi sevmek hakknda

561

566

442

445
22

Sevgisine bir mkfat istememesi

Sevgiyi Resulullah'a tahsis etmenin ve bu sevgiden hasl olan

398

sevabn beyan ve izah

Skntya uramalar

(M'minlerin onu zer)

Suyun mucize olarak parmaklarndan

Snnetine

ittiba

21

fkrmas

282

etmenin vacib olduunun isbat.

delilleri,

izah

385

395

395

398

429

432

335

337

691

695

Snnetine muhalefet etmenin veya deitirmenin ahirette azab

grmeye sebeb olduunun isbat

Sttnnet-i Resulullah' rivayet ederken,

izah ve

ashabn tutum ve davranlarnn

beyan

Stsz koyunlarn stnn duas ile gelmesi, bereketlenmesi

Sverek Peygamberimizi tahkir eden kimsenin durumu

Sven kii

Zmmi

714 -719

hkm nedir
olduunun izah

olursa

Szlerden nelerin kfr

703

ahid tutmas

(Allah'n mmeti iin Resuln)

ecaati bakmndan Resulullah'n insanlardan stn
olduunun isbat, delilleri, izah

efkat etmesi Resulne AJIah (c.c.)

erefli olmas ynnden Resulullah'n

714

32

113-114
121

insanlara

stnlnn

KONULARIN ALFABETK

FHRST

755

T
Tahamml ynnden Resulullah'n

(S.A.V.) insanlara stnl,

isbat, delilleri

Tasdiki (S.A.V.)'nin nbvvetinin ilam

Olduunun

ile

isbat

isbat,

bakmndan

delilleri,

Resulullah'n insanlardan stn

adnn

109

492

509

137

138

128

133

366

367

olduunun

izah

Tevrat'daO'nun

kafi ve kalben

Temkinli olmak bakmndan Resulullah'n insanlardan stnl

ve delilleriyle izah

Tevazu

103

ve geleceinin bildirilmesi

mmeti
mmeti

iin
iin

Peygamberin efaati olmas

Peygamberin rahmet olmas

25
25

mmetinin orta mmet olmas

mmetinin doruluuna ahid olmas
mmetlerin hepsine O'nun ahid olmas
stlerine (m 'm inler in) dkn olmas
zlmesi O'nun (m'minlerin skntsndan)

Vahy

35
35
35
21
21

nedir?

Vatannn gzel (ve elverili) olmas bakmndan

ustun olmasnn izah ve delilleri

Resulullah'n

Yalanlayamyacaklarm Resulne bildirmesi

Yemein duas ile mucize olarak oalmas

Yemin ediyor Kur'an'a Allah (c.c.) Resul H n

Yemin ediyor kuluk vaktine Allah (c.c.) Resul iin
Yemin ediyor geceye Allah (c.c.) Resul iin
Yemin ediyor Necmi Skbe Allah (c.c.) Resul iin
Yemin ediyor ihab- Sakba Allah (c.c.) Resul iin
Yemin ediyor sabaha Allah (c.c.) Resul iin
Yemin etmesi Allah'n Resulan deerine
Ykn (Peygamberlik arlk veren) kaldrlmas
;

62

64

38 - 39
287 - 294
40
43
43

45

46
46
39
26

Z
Zahmet ektiine raz olmuyor Allah (c.c.) Resulnn vakar
olmak ynnden Resutuilah'n insanlarn en stn olduunun
isbat, delilleri, izah

137-139

Zellenin Peygamberler (A.S.)'da sudrun caiz grenlerin

fikirleri ve izah

566

592
23

473

480

Zinann (S.A.V.) nesebinde bulunmadnn beyan

Ziyaret etmek iin Resulullah'n kabrine gitmenin hkm,
sevab
Zhd ynnden Resulullah'n insanlardan stn olduunun
isbat, delilleri, izah
tekli,

140

ISBN: 975-8514-08-3