BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER -1
(GÜN SONU ÖZET BİLGİLER)
Uz. Dr. Ercan ÖZTÜRK - Uz. Dr. Gürkan ÇIKIM
HÜCRE VE ORGANELLER
1. Asimetrivelipidden zengin olmaları membranların enönemli
özelliğidir.
• Membranın %50- 80 kadarını lipidler oluşturmaktadır.
Bunun bir tek istisnası alışılmamış bir şekilde
proteinden zengin olan mitokondri iç zarıdır.
Aksonları saran miyelin kılıfında ise lipid oranı %90
civarındadır.
• Membran fosfolipidleri arasında en çok bulunanı
fosfatidilkolin diğer adı ile lesitindir Membranda
ayrıca fosfatidik asit, fosfatidiletenolamin, fosfa-
tidilserin, fosfatidilgliserol ve fosfatidilinozitol gibi
fosfogliseridler yer almaktadır
• Sfingomiyelin, seramid, glukoserebrozid, galaktoser-
ebrozid, globozid ve gangliyozidler, sfingozinden
türeyen glikosfingolipidlerdir.
• Plazma membranının kolesterol içeriği mitokon-
dri, golgi ve çekirdek membranlarına göre daha
fazladır.
2. Marker enzimler;
• Plazma membranında; 5‛-nükleotidaz, adenilat siklaz
ve Na-K ATP az,
• Golgi sistemi; galaktozil transferaz, sialil transferaz,
golgi mannozidaz II
• Mitokondri iç membranında; ATP sentaz ile süksinat
dehidrogenaz,
• Endoplazmik retikulum membranında; Glukoz-6-
fosfataz
Yine bazı organellere özgü marker enzimler
bulunmaktadır.
• Bunlara birkaç örnek vermek gerekirse;
• Mitokondride; glutamat dehidrogenaz,
• Peroksizom da; katalaz,
• Lizozom da; asidfosfataz,
• Sitozolde; LDH
3. Membranlardan en kolay geçen bileşik su, en zor
geçen ise sodyumdur.
4. Oubain ve dijital glikozidleri Na-K ATP-az‛ı inhibe
etmektedir.
5. Endositoz için ATP, kalsiyum ve hücre kontraktil
bileşenleri gereklidir. Endositoz fagositoz ve pinositoz
olmak üzere ikiye ayrlır. Bir pinositoz türü olan
reseptör aracılı endositozla LDL kolesterol, Apo B
100‛ü tanıyan reseptörler aracılığı ile hücre içine
alınmaktadır.
6. Kistik fibroziste, klor kanallarını regüle eden cAMP
bağımlı kistik fibrozis transmembran proteini‛nde
(CFTR) defekt vardır. En önemli laboratuar testi
pilokarpin iyontoforezi ile toplanan terde Cl -
konsantrasyonunun 60 mmol/L‛nin üzerinde olmasıdır
7. Paroksismal Nokturnal Hemoglobinüri (PNH)
Eritrosit zarındaki GPI (glikozile fosfatidil inozitol)
kancalarında mutasyon nedeni ile oluşur.
8. Granüllü ER‛a yani membrana bağlı ribozomlarda;
• Kollagen gibi hücre dışı proteinleri,
• İg, Albümin, peptid hormonlar gib plazma
proteinleri,
• Na-K ATPase, 5‛-nükleotidaz vb gibi membran
proteinlerinin sentezi yapılmaktadır.
• Lizozomal enzimler, sentezlenir.
9. Serbest ribozomlarda;
• LDH ve ALT gibi sitozolik enzimler
• Nükleer proteinler
• Peroksizomal proteinler
• Mitokondriyal proteinler sentezlenmektedir.
10. Granülsüz (düz) Endoplazmik retikulum da bulunan si-
tokrom p-450 monooksijenaz enzim kompleksinde kse-
nobiyotiklerin, yağda çözünen ilaçların detoksifikasy-
onu ve steroid hormon sentezi gerçekleşmektedir.
11. Anormal ve kısa ömürlü proteinlerin yıkımı sitozolde
ve ATP‛ye bağımlı bir şekilde meydana gelir. Bu olayda
übikütin adı verilen ve proteinlerin işaretlenerek
yıkılmasını sağlayan bir madde görev alır.
11. Bir grup asid hidrolaz taşıyan lizozomlarda
proteinlerin, nükleik asitlerin, polisakkarit ve
lipidlerin yıkılımı gerçekleşmektedir. Bu enzimler
lizozomlardaki asid pH değerinde etkili olmaktadır
Asid fosfataz, çeşitli proteinlerin yıkılımında rol
alan katepsinler, DNAaz, RNAaz, hegzoaminidaz,
asit maltaz ve diğer hidrolitik tepkimelerde kullanılan
proteinler lizozomlarla ilişkilidir. Klorokin lizozmal
enzimleri inaktif hale çevirir.
12. Mitokondri iç zarı insandaki proteinden en zengin
membrandır. Ayrıca mitokondri iç zarı en selektif
membrandır. Mitokondri iç zarında en fazla yer alan
fosfolipid kardiolipindir.
13. Mitokondrinin başlıca görevleri;
• ATP üretimi
• Hücresel solunum
• TCA siklusu
• β-oksidasyon
• Porfirin metabolizmasının ilk ve son üç tepkimesi
• Karaciğerde üre siklusunun 1. ve 2. Basamağı
gerçekleşir.
• Glukoneojenezin ilk reaksiyonu olan piruvat
karboksilaz basamağı
• Kolesterolden steroid hormon sentezindeki sitokrom
p450 scc, 11-β-hidroksilaz ve 18-alfa hidroksilaz
gibi basamaklar
 BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 65

• 1-25,diOH-kolekalsiferol sentezinde hız kısıtlayıcı 24.

enzim olan 1-alfa hidroksilaz basamağı gibi reak- Madde Hücre dışı Hücre içi
siyonlar da mitokondride gerçekleşir. Sodyum 140 mmol/L 10 mmol/L
14. Hücre ve organeller saflaştırılırken çöktürülemeyen
tek organel olan sitozolde: Potasyum 4 mmol/L 140 mmol/L
• Glikoliz Kalsiyum (serbest) 2,5 mmol/L 0,1 μmol/L
• Glikojenez
• Glikojenoliz Magnezyum 1,5 mmol/L 30 mmol/L
• Glukoneojenez
Klorür 100 mmol/L 4 mmol/L
• Pentoz fosfat yolu
• Yağ asidi sentezi Bikarbonat 27 mmol/L 10 mmol/L
• Steroid sentezi
• Pürin ve primidin sentezi gibi biyokimyasal olaylar Fosfat 2 mmol/L 60 mmol/L
meydana gelmektedir.
Glukoz 5,5 mmol/L 0-1 mmol/L
16. Çekirdek: Genlerin depolanması, DNA sentezi
ve onarımı, DNA replikasyonu, RNA sentezi ve Protein 2 g/dl 16 g/dl
işlenmesi, kromatin, histon ve nonhiston proteinler
bulunmaktadır.
17. Peroksizom: Oksijenin kullanıldığı oksidatif tepkimeler METABOLİZMA
sonucunda açığa çıkan hidrojen peroksit, katalaz ile
bu organelde yıkılır.
• Safra asidi sentezinde kolesterol yan zincirlerini 25. Pirüvat dehidrogenaz kompleksi 3 enzimden oluşan
uzaklaştırılması ve plazmalojen sentezinde görev multimoleküler bir yapıdır ve pirüvat dekarboksilaz,
alır. Ayrıca safra asitlerinin glisin veya taurinle dihidrolipoiltransasetilaz ve dihidro lipoil
birleşerek safra tuzlarına dönüşümü peroksizomda dehidrogenaz‛dan meydana gelir. Piruvat dehidrogenaz
meydana gelir. enzim kompleksi ve TCA enzimleri beş vitamini
• 26 ila 38 karbonlu gibi çok uzun zincirli yağ koenzim olarak kullanır; Tiyamin, riboflavin, niasin,
asitlerinin yıkımı peroksizomlarda meydana gelir. pantotenik asit ve lipoik asit.
Bazı kişilerde peroksizom bozuk olduğundan bu yağ 26. Asetil KoA ve okzaloasetat‛ın birleşmesi sitrat sentaz
asitleri beyin-karaciğer ve böbreklerde birikir. Bu ile katalizlenir. Bu enzim ATP, NADH, süksinil KoA ve
durum (Serebro-hepato-renal sendrom) Zellweger yağ asitlerinin açil KoA türevleri tarafından inhibe
sendromudur. olur.
• Peroksizomlar ayrıca Fitanik asitin (3,7,11,15 27. Sitrat ayrıca glikolizin hız kısıtlayıcı enzimi olan
tetrametil palmitik asit 20 karbonlu dallı zincirli fosfofruktokinaz‛ı inhibe ederken, yağ asidi
yağ asidi) yıkımını gerçekleştirir. Bunun yıkımında sentezinin hız kısıtlayıcı enzimi olan asetil KoA
α-oksidasyon gereklidir. Eğer bu işlem aksarsa karboksilaz‛ı aktive eder.
Refsum hastalığı oluşur.
28. Akonitaz enzimi FLUOROASETAT ile inhibe olurken,
18. Adrenolökodistrofi (Lorenzonun yağı): α-Ketoglutarat dehidrogenaz enzimi ARSENİT
• X - linked adrenolökodistrofide (ALD), başta tarafından inhibe olur.
lignoserik asid (C24:0) ve serotik asid (C26:0) 29. Süksinat tiyokinaz (süksinil KoA sentetaz),
olmak üzere uzun zincirli yağ asidlerinin birikimi ile basamağında GDP den GTP sentezlenir. Bu olay
karakterizedir. Bu hastalarda bu yağ asidlerininin substrat düzeyinde fosforilasyona bir örnektir.
peroksizoma alınmasında etkili olan peroksizomal
membran proteininde bozukluk vardır. 30. MALONAT süksinat dehidrogenazı kompetitif olarak
inhibe eder. Bu enzim mitokondri matriksinde yer
19. Refsum hastalığı, adrenolökodistrofi ve zellweger alan TCA enzimlerinin aksine mitokondri iç zarında
sendromu peroksizomal hastalıklara örnek olarak yerleşmiştir. Ayrıca hem TCA hem de ETZ de
verilebilir. (Kompleks II) görevlidir.
20. Kolşisin, vinblastin ve vinkristin mikrotübül 31. Fumarat TCA ile üre siklüsünü birbirine bağlar.
fonksiyonunu inhibe eder
32. Yüksek enerjili fosfat bileşikleri;
21. Plazma proteinlerinin glikozillenme işlemi golgide
gerçekleşir. Örneğin karbonhidratlar; Serin veya • Fosfoenolpirüvat, 1,3 bifosfogliserat, kreatinfosfat
treonin‛e bağlanırsa O-gikozid, asparjine bağlanırsa ve arjininfosfat gibi maddelerdir.
N-glikozid oluşur. Yüksek enerjili bileşikler olarak sınıflandırılan diğer
• Lizozoma gidecek olan lizozomal enzimler ile mannoz maddeler;
gibi bazı şekerlerin fosforillenmesi golgi aygıtında • Asetil KoA, S-adenozil metyonin
meydana gelir. • Üridin difosfat glikoz ve fosforibozil
22. Hücre dışı sıvıda en çok bulunan ilk üç madde sırası pirofosfat‛tır.
ile Sodyum> klorür> bikarbonat iken, hücre dışında • S-adenozil metyoninin (SAM) özelliği fosfor
en az bulunan element magnezyumdur. içermemesine rağmen yüksek enerjili bir bileşik
23. Hücre içinde bulunan ilk üç madde ise sırası ile olmasıdır
potasyum> fosfat> magnezyum iken, hücre içinde en
az bulunan element kalsiyumdur.
66 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ
33. Elektron Transport Zinciri
34. MİTOKONDRİYAL ELEKTRON TRANSPORT
ZİNCİRİNİN PROTEİN KOMPONENTLERİ
Enzim Kompleksi Prostetik grup
I, NADH dehidrogenaz FMN, Fe-S
II, Süksinat dehidrogenaz FAD, Fe-S
III, Übikinon-sitokrom C Hem, Fe-S
oksidoredüktaz
IV, Sitokrom oksidaz Hem, bakır
V, ATP sentaz
35. Koenzim Q dışında bu zincirin tüm üyeleri proteindir!
Koenzim Q, bir izopren türevidir. Koenzim Q,
elektronları hem NADH dehidrogenaz tarafından
oluşturulmuş FMNH2 den yani kompleks I‛den, hem
de süksinat dehidrogenaz (kompleks II) ve Açil KoA
dehidrogenaz tarafından oluşturulmuş olan FADH2 den
alabilir.
Elektronlar ETZ‛de Koenzim Q dan sitokrom b, c1 ,
c ve a + a3‛e doğru ilerler.
Sitokrom a + a3; Bu sitokrom, sitokrom oksidaz
olarak da adlandırılır. Bu molekül oksijen ile direkt
olarak reaksiyona girebilen tek taşıyıcısıdır. Bu enzim
yapısında bakır atomları içerir. Aynı zamanda bir
hem-protein olduğundan demir de bulundurur.
36. Başlıca önemli ETZ inhibitörleri:
• Rotenon, amytal, sekobarbital, piericidin A à
Kompleks I‛den ubikinona elektron taşınmasını bloke
eder.
• Malonat à kompleks II‛yi yani süksinat dehidrogenazı
yarışmalı olarak inhibe eder.
• Thenaytrifloroaseton (TTFA), karboksin à
Kompleks II‛de elektronların FeS merkezlerden
ubikinona transferini engeller.
• BAL (dimerkaprol), antimisin A à Sit b‛den c‛ye
elektron taşınmasını bloke eder (kompleks III)
• Siyanür, CO, hidrojen sülfür, sodyum azid →
Sitokrom oksidazı (Kompleks IV) inhibe eder.
Sitokrom a+a3‛den Oksijene elektron geçişini
engellerler.
• Kompleks V (ATP sentaz, ATPaze kompleksi): ATP
sentaz kompleksi veya F0/F1 cisimciği mitokondri
iç zarına yerleşmiş mantar benzeri görünümü olan
bir proteindir. Asıl proton kanalı olan yapı F0
cisimciğidir.
• F1 cisimciği bir sapla F0 cisimciğine bağlanır ve
mitokondri matriksine doğru uzanır. Asıl ATP
senteziF1 cisimciğinde gerçekleşmektedir.
• F0 kompleksi oligomisin ve venturosidin ile
bloke olurken. F1 cismide auroventinle bloke
olmaktadır.
• Oligomisin: Bu ilaç ATP sentazın sapına (Fo)
bağlanarak H+ kanalını kapatır ve protonların
mitokondri matriksine tekrar girişini önler. Bu
ilaç varlığında pH ve elektriksel fark ortadan
kaldırılamadığı için ETZ durur.
• Valinomisin, K iyonoforu. Nigerisin‛de K iyonları
için iyonofordur ancak beraberinde H iyonlarınıda
etkiler.
• Ayırıcılar (Uncoupler): 2,4-Dinitrofenol, yüksek
doz aspirin, Dikumarol, Chlorcarbonilcyanide
phenylhydrazon (CCCP) ve bilirubindir (yüksek
değerlerde olduğu zaman). 2, 4-Dinitrofenol,
proton farkı oluşturmaksızın elektron transportunun
hızlı bir şekilde devam etmesine ancak ATP
üretilmesine engel olur. Elektron transportu ile
üretilen enerji ATP sentezinde kullanılmak yerine
ısı olarak salınır.
• Termogenin fizyolojik bir ayırıcı olup bu hayvanların
ısınmasında görev almaktadır.
• Mitokondri iç zarında, sitozol‛den ADP ve Pi alıp
ATP sentezinin meydana geldiği matrikse taşıyan bir
sistem (ADP/ATP nükleotid translokaz) mevcuttur.
Bu taşıyıcı bitkisel bir toksin olan atraktilosid (+
Bongkreic asit) ile güçlü bir şekilde inhibe edilir,
37. Leber Herediter Optik Nöropatide; mitokondriyal
DNA mutasyonları nedeni ile ADP/ATP nükleotid
translokaz vb kodlanmasında problem ortaya çıkar.
Anneden kalıtımla geçer, nöroretinal dejenerasyon
nedeni ile bilateral görme kaybı mevcuttur.
38. MELAS: Mitokondriyal ensefalopati + laktik asidoz
+ stroke (inme), mitokondriyal DNA kusuru nedeni
 BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 67

ile ETZ nin komponentlerinde bir takım bozukluklar ile

giden bir tablodur. Bu hastalıkta özellikle kompleks I 44.SERBEST OKSİJEN RADİKALLERİ
ve IV te görev alan NADH dehidrogenaz ve sitokrom
oksidaz gibi proteinlerin sentezinde bir kusur olduğu
düşünülmektedir.
39. Mitokondriyal DNA Solunum zincirinin (ETZ) 67
tane olan protein alt biriminden 13 tanesini kodlar.
ETZ komponentlerinden kompleks II olan süksinat
dehidrojenaz hariç diğer komplekslere (Kompleks I,
III, IV ve V) ait proteinlerinin bir kısmı mtDNA
tarafından kodlanmaktadır. Kompleks II ise sadece
nükleer DNA tarafından kodlanmaktadır.
40. LİPİD PEROKSİDASYON sırasında meydana gelen
konjuge dien ve MDA düzeyleri, oksidatif hasarın
en sık kullanılan indirekt göstergelerindendir.
41. MDA, proteinlerin tiyol gurupları, lipidlerin ve
proteinlerin amino gurupları ile etkileşerek renkli
lipidler ve kümelenmiş proteinler meydana getirir. Bu
tip bir duruma, Lipofuscin adlı yaşlılık pigmenti oluşumu
örnek verilebilir.
• MDA mutajen olarak da etki eder.
• MDA, düşük dansiteli lipoproteinlerin (LDL) yapısını
modifiye ederek metabolik yolunu değiştirir. Ayrıca
Homosistein fazlalığında homosistein tiolakton ortaya
çıkar ve LDL‛nin apolipoproteinlerinde değişikliğe yol Moleküler Oksijenin İndirgenmesi
açar. Değişikliğe uğramış LDL‛ler makrofajlarca
fagosite edilirler ve köpük hücreleri ortaya
45. Vitamin E
çıkar. Homosistein ayrıca lipid peroksidasyonunu ve
trombosit agregasyonunuda artırmaktadır. • Membranlardaki en önemli zincir kırıcı antioksidandır
ve LİPİD PEROKSİDASYON‛na karşı korunma
42. LİPİD PEROKSİDASYON‛NUN SONUÇLARI mekanizmalarından ilkidir.
• Çoklu doymamış yağ asitlerinin kaybı
• Vit E, hücre membranı içindeki poli ansatüre yağ
• Membran geçirgenliğinde değişiklikler asitleri‛ni dolayısı ile fosfolipidleri en iyi koruyan
• Membrana-bağlı enzimlerde etkilenmeler antioksidan özelliğindedir.
• İyon alış-verişinde değişiklikler • Aynı zamanda Vit E, köpük hücre (foam cell)
• LOOH‛lerin toksik metabolitlerinin oluşumu oluşumuna neden olan LDL oksidasyonu‛nu en iyi
• Hücre içi organellerden materyal salınımı, ör. lizozomal
engelleyen antioksidandır.
enzimlerin açığa çıkışı • Vit E den farklı olarak Askorbik asit hidrofilik bir
molekül olup, sulu ortamlarda Vit E‛ye göre daha
iyi bir antioksidandır.
43. HÜCRE İÇİ ANTİOKSİDAN ENZİMLER VE • Askorbik asit‛in en önemli görevlerinden biri Vit E
ETKİ MEKANİZMALARI nin tekrar kullanılabilmesini sağlamaktır.
Enzim Etki Mekanizması • Suda çözünen diğer antioksidanlarla kıyaslandığında
O2-radikalini katalizleyerek uzaklaştırırlar. Askorbik Asit, plazmada oksidatif hasarı en iyi
SOD önleyen antioksidandır.
Hücre içi antioksidanlarda ilk savunma
(Cu, Zn, Mn) +
sistemini oluşturur.O2-+e-, 2H -------> H2O2
Ortamda yüksek düzeyde H2O2 varsa KAT
KAT
aktif hale geçer ve ortamdan uzaklaştırır.
(Fe)
2 H2O2 -------> 2 H2O + O2
H2O2 düzeyi düşük miktarlarda ise GPx
GPx tarafından katalizlenir. Ayrıca organik
(Se) hidroperoksidleri ortamdan uzaklaştırırlar.
H2O2 + 2 GSH --------> 2 H2O + G-S-S-G

O2 elektron taşıma zinciri içinde suya

SitO
indirgenirken elektron kaçaklarını önleyerek
(Cu, Fe)
O2-, H2O2, OH oluşumuna engel olur.
68 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

49. HÜCRE DIŞI ANTİOKSİDANLAR VE ETKİ • Makrofajlarda NO sentaz aktivitesi genelde

düşüktür. NO sentezi bakteriyal lipopolisakkarit
MEKANİZMALARI
ve γ-interferon ile artar. Makrofajlar fagosite
Antioksidan Etki Mekanizması edilen bakterileri yok etmek için serbest oksijen
Herbir molekül başına iki adet Fe+3 radikalleri oluşturur. Bunlar NO ile birleşip daha
Transferrin
bağlar fazla bakterisidal etki oluşturur.
Herbir molekül başına iki adet Fe+3 bağlar
Laktoferrin
(ancak daha düşük pH‛ larda) 51. Sildenafil (Viagra) , cGMP-spesifik fosfodiesteraz
Haptoglobinler Hemoglobini bağlar tip 5‛in (PDE5) oral etkili, güçlü ve selektif bir
Hemopeksin Hem molekülünü bağlar inhibitörüdür.
Bakır, Hem bağlar ve HOCl üzerine çöpçü Gs -------> adenilat siklazı aktive eder.
Albümin
etkilidir
Gi -------> adenilat siklazı inhibe eder.
Seruloplazmin Ferrooksidaz etkili, ayrıca O2 . üzerine
(SER) çöpçü etkili Gq -------> fosfolipaz C‛yi aktifler
EC-SOD O2 . radikalini uzaklaştırır
Hidrojenperoksiti katalizleyerek 52. Adenilat siklaz sistemindeki sekonder mesajcı
EC-GPx
uzaklaştırır cAMP‛dir. cAMP sitoplazmik enzim olan protein kinaz
Bilirubin Peroksil radikalleri üzerine çöpçü etkili A‛yı aktifler. Protein kinaz ATP‛den aldıkları fosfor
grubunu proteinlerdeki serin, treonin ve tirozin
Mukus OH radikal çöpçüsü aminoasidlerine transferini katalize eder.
Ürik asit (ÜA) Radikal çöpçüsü ve metal bağlayıcı
Glukoz OH radikal çöpçüsü
Askorbik Asit OH radikal çöpçüsü
H2O2‛i diffüzyon ile O2 . radikalini ise an-
Eritrositler yon kanalı ile eritrosit içine alır ve SOD
ve KAT enzimleri ile uzaklaştıırlar

46. α1-Proteinaz inhibitör diğer adı ile α1antitripsin,

bilinen en önemli antiproteazlardan birisidir. Sigara
dumanındaki radikaller α1 -Pİ‛ ün aktivitesini yaklaşık
olarak 2000 defa azaltırlar. Böylece denge nötrofil
elastaz lehine bozulur ve kronik akciğer hastalığının
komponenti olan amfizem gelişir.
Adenilat Siklaz Aktivasyonu
47.NİTRİK OKSİT
Lipofilik özelliğinden dolayı reseptöre bağımlı olmadan 53. Kolera Toksini Gs-α subünitine aktif durumda iken
membranlardan kolayca diffüze olabilen, oldukça aktif ADP-ribozun bağlanmasını, böylece GTP‛ase etkisini
bir moleküldür. Bilinen en düşük moleküler ağırlıklı bloke edilmesinine neden olur. İstirahat fazına
biyoaktif üründür. 3-5 saniye gibi çok kısa bir yarı geçemeyen Gs-α subüniti, adenilat siklazın sürekli
ömre sahiptir. Sitokrom p450 benzeri bir enzim aktive olmasına ve cAMP artışına neden olur. Bunun
olan NO sentaz enzimi tarafından L-Arjinin‛den neticesinde barsaklardan sıvı ve elektrolit kaybı
sentezlenir. NO etkilerini Atriyal Natriüretik Peptid meydana gelir.
(ANP), Brain Natriüretik Peptid (BNP) gibi cGMP • Kolera toksininin barsaklardaki reseptörü GM-1
aracılığı ile gösterir. gangliozid yapısındadır
54. Gi proteinlerinin α subüniti aktive olduğu zaman adenilat
48.Nitrik Oksit Sentetaz enziminin başlıca iki türü
siklazı inhibe ederek cAMP‛yi azaltır. Pertusis toksini
bulunmaktadır.
Gi-α subünitine ADP-ribozun bağlanmasını sağlar
• Yapısal NO sentaz (sabit bir hızda NO sentezi böylece Gi- subüniti aktive olamaz. Bu durumda ters
yapar): Bu enzim Ca / kalmodulin bağımlı olup Endotel, bir etki ile cAMP‛nin artmasına sebep olur. Boğulma
sinir doku ve trombositlerde bulunur. tarzı öksürüğün sebebi bronşlarda cAMP etkisi ile artan
İki tipi bulunur: sekresyonlardır.
- Nöronal NOS (nNOS) 55. NaF adenilat siklazın irreversibl bir aktivatörüdür.
- Endotelial NOS (eNOS) Bu da cAMP‛nin artmasına sebep olur.
• Uyarılabilen (indüklenebilen) NO sentaz (iNOS): 56. cAMP‛yi ---> 5‛ AMP‛ye çevirerek etkisini azaltan
Hepatosit, makrofaj ve nötrofillerde yer alan fosfodiesteraz enzimidir. Kafein ve teofilin gibi
Ca‛dan bağımsız enzim. metil-ksantin türevleri fosfodiesterazı inhibe ederek
cAMP‛yi arttırırlar
• NO sentazın kofaktörleri; FMN, FAD, Ca / kalmodülin
sistemi, Hem ve tetrahidrobiopterindir.
50. NO‛in biyolojik etkileri:
• Vasküler düz kas relaksasyonu ile vazodilatasyon,
trombosit adezyon ve agregasyonunda inhibisyon,
tPA (doku plazminojen aktivatör) artışı ile
fibrinolitik etki, immunomodülatör etki, lökosit
adezyonunun inhibisyonu, antimikrobial (sitotoksik)
ve antitümör (sitostatik) etki.
 BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 69

57. ADENİLAT SİKLAZI ADENİLAT SİKLAZI 63. Monosakkaridlerin oksidayonu ile üronik asitler (glukoz
---> glukronik asit, galaktoz ---> galakturonik asit)
AKTİVE EDEN İNHİBE EDEN
oluşur.
HORMONLAR (Gs) HORMONLAR (Gi)
ACTH ASETİLKOLİN 64. Şekerlerin indirgenmesi ile alkol şekerler oluşur,
bunlara polioller denir. Örneğin glukoz ----> sorbitole
ADH α2-ADRENERJİKLER
(glukitol), fruktoz ---> sorbitol ve mannitole
β-ADRENERJİKLER ANJİOTENSİN II indirgenir.
CALCİTONİN OPİOİDLER
65. Glikoproteinler oluşurken karbonhidratlar, serin
FSH SOMATOSTATİN veya treonin aminoasitlerinin -OH grubu ile
GLUKAGON glikozid bağı yapıyorsa O-glikozid, eğer bu bağ
HCG asparjin‛in –NH2 grubu ile oluşuyorsa N-glikozid
LH denir. N-bağlı glikozidlerin sentezi için ayrıca lipid
LPH
yapısında olan dolikol ve onun fosforile türevi olan
dolikol pirofosfata gereksinim vardır. Bazı maddeler
MSH
glikozillenme ile ilgili görevleri olan enzimleri inhibe
PTH ederek glikoprotein oluşumunu engellerler. Bu maddeler
TSH N-glikozid oluşumunu bozarken, O-glikozid oluşumunu
etkilemezler.

58.Guanilat siklaz sistemi: 66. GLİKOPROTEİN OLUŞUMUNU BOZAN

• Adenilat siklaz sisteminin çok benzeridir ancak
adenilat siklaz sisteminden farklı olarak G proteine
bağımlı değildir
• Guanilat siklaz enziminin hücrede iki formu
bulunur:
- Membrana bağlı guanilat siklaz: Membrana
bağlı guanilat siklaz enzimi reseptörünün
yapısal bir parçası olduğundan, yapısal olarak
tirozin spesifik protein kinazlara benzer. ANP
ve BNP membrana bağlı guanilat siklazı aktive
eder.
- Sitozolik Guanilat Siklaz: Bu enzim nitrik
oksid (NO) ile stimüle olur ve sadece NO‛in
etkilerine aracılık eder.
Bu sistemdeki sekonder mesajcı cGMP dir ve
sitozolde inaktif formdaki protein kinaz G‛yi
aktifler.
• cGMP intestinal bir peptid olan guanilin tarafından
uyarılan bir reseptörün bileşeni olarak da yer alır.
Bu reseptör E.Coli‛nin ısıya dayanıklı endotoksiniyle
ve diğer gram (-) bakterilerce de uyarılır. Artmış
cGMP barsakta Cl sekresyonunu artırır, su geri
emilimi azalır ve diare oluşur.
• E. coli‛nin ısıya dayanaksız endotoksini ise aynen
kolera toksini gibi cAMP üzerinden diareye yol
açar.
KARBONHİDRATLAR
59. Galaktoz esansiyel değildir, galaktoz diet ile
kısıtlansa bile UDP-heksoz-4-epimeraz ile glukozdan
oluşabilir.
60. İnsanlardaki ş e k e r l e r i n b ü y ü k ç o ğ u n l u ğ u D
formundadır. L-fukoz (glikoproteinlerde) ve L-
idüronik asit (glikozaminoglikanlarda) kaydadeğer iki
istisnadır.
61. İndirgeyici bir şeker Benedict solüsyonu gibi kimyasal
ayıraçlarla reaksiyona girer. Bu test diğer indirgeyici
heksozlar ve pentozlarla, ayrıca askorbik asit
gibi indirgeyici maddelerle de yanlış pozitif sonuç
verdiğinden özgün değildir.
62. Sakkarozdaki glikozid bağı serbest aldehid veya
keton grubu içermez, bu yüzden sakkaroz indirgeyici
değildir.
İNHİBİTÖRLER
İnhibitör Etki yeri
Dolikol-P‛a şeker bağlanmasını inhibe
Tunikamisin
eder
Deoksinojirimisin Glikozidaz I-II inhibitörü
Swainzonin Mannozidaz II inhbitörü
67. Galaktoz ve glukoz mukoza hücresi içine aktif
transportla alınırken bu işlemi ileri derecede özgün
bir protein (sodyum glukoz taşıyıcı-1 = SGLT-1)
kompleksi olan Na + - monosakkarit kotransport
sistemi sağlar. Fruktoz‛un barsaklardan emilimi ise
Na+ - bağımsız kolaylaştırılmış diffüzyonla, glukoz
taşıyıcı-5 (GLT-5) ile olur.
• Na + - monosakkarit kotransport sistemi bit-
kisel bir glikozid olan florhizin ile, Na+- bağımsız
kolaylaştırılmış diffüzyon sistem ise sitokalazin B
ile inhibe edilmektedir.
68. GLUT1: Eritrosit, damar endotel hücrelerinde ve
plasentada yer alan, bazal glukoz transportundan
sorumlu olan taşıyıcıdır.
GLUT2: Karaciğer, pankreasta glukozun hızlı
yakalanması ve salınmasını sağlayan taşıyıcıdır.
GLUT3: Glukoza affinitesi en yüksek olan, temel
olarak beyin nöronlarında glukozun yakalanması ve
transportunu gerçekleştiren taşıyıcıdır.
GLUT4: Yağ dokusu ve kaslarda taşıyıcıdır. İnsülinle
uyarılabilen tek taşıyıcı GLUT-4 ‘tür.
GLUT5: İnce barsakta fruktozun taşınımını
gerçekleştirir.
GLUT7: Karaciğerde mikrozomal fraksiyonda yer
alır. Endoplazmik retikulumdan glukozun salınımını
gerçekleştirir.
69. Kan şekerinin düzenleyen başlıca organ karaciğerdir.
Tokluk durumunda, yüksek miktarlarda gelen glukoz,
glukokinaz ile glikoliz ve glukojen sentezi için gerekli
olan glukoz 6-P‛a dönüştürülür. Açlık durumunda ise
glukoz-6 fosfataz enzimi aracılığı ile karaciğerden
kana glukoz çıkışı sağlanır.
70. Fosfofruktokinaz-1 (PFK-1) enzimi glikolizin en
önemli hız kısıtlayıcı basamağı olup çeşitli faktörlerle
düzenlenir. ATP ve sitrat bu basamağı inhibe ederken,
70 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

ADP, AMP ve fruktoz-2,6-bifosfat stimüle eder. 73. Arsenik, glikolizi bozmazken, fosfogliserat kinaz
71. Gliseraldehid-3-fosfat dehidrogenaz İodoasetat ile basamağında üretilen ATP‛yi engeller. Böylece
inhibe olurken, Enolaz enzimi ise sodyumflorür veya arsenik substrat düzeyinde fosforilasyonu bozan bir
florür iyonları tarafından inhibe olur. ayırıcıdır.
74. Enolaz, florid ile inhibe olur, bu özellikten yararlanarak
72. glukoz ölçümünde sodyum florid içeren antikoagulanlar
2-3-DPG ARTTIRAN 2-3-DPG AZALTAN
kullanılırsa tüp içinde meydana gelebilecek glikoliz
DURUMLAR DURUMLAR
bloke edilmiş olur.
Asidoz (Diabetik prekoma
Kronik AKC hastalıkları 75. Karaciğerde pirüvat kinaz, fosfofruktokinaz
ve koma)
Konjenital kalp reaksiyonun ürünü olan fruktoz-1,6-bifosfat
Hipofosfatemi tarafından aktive edilir. Bu düzenleme şekli daha
hastalıkları
yaygın olan negatif feed-back‛in aksine feed-forward
Anemiler (ileri besleme) tarzındadır.
Yükseğe çıkıldığı zaman 76. Glikolitik yoldaki enzim defektlerinin %95‛i pirüvat
Hiperfosfatemide kinaz eksikliğidir. Pirüvat kinaz enzim eksikliği olan
Alkalozda hastaların birçoğunda spesifik enzim defektine bağlı
olarak ağırlığı değişen hemolitik anemi görülür.
77. Civa pirüvat dehidrogenazı yarışmasız bir şekilde
inhibe eder. Böylece piruvat asetil KoA‛ya dönüşemez
ve LDH enzimi ile laktat oluşumu artar.
78. Glukoneogenezde ilk enzim olan ve mitokondride
bulunan pirüvat karboksilazın allosterik aktivatörü
asetil KoA‛dır.
79. Kaslarda piruvat karboksilaz ve glukoz 6-fosfataz
bulunmadığı için kaslar glukoneogenez yapamaz.
80. Lösin, lizin gibi saf ketojenik aminoasitler, ürik asit,
asetil KoA, asetoasetat, 3-OH-bütirat, çift karbon
sayılı yağ asitleri ve kolesterol gibi maddelerden
glukoz elde edilemez.
81. Glikojen yokluğunda “glikogenin” adlı özel bir protein
glukoz kalıntılarınının alıcısı olarak rol alabilir. Özel
bir tirozin yan zincirinin hidroksil grubu başlangıçta
glikozil ünitelerinin eklendiği yerdir.
82. Yemeklerden sonra glukoz 6-fosfatın artmasına
bağlı olarak glikojen sentaz allosterik olarak aktive
edilmektedir.
83. Glukagon veya epinefrin hepatosit reseptörüne veya
epinefrinin kas reseptörüne bağlanması adenilat
Glikoliz ve Aşamaları siklazın aktive olmasına neden olur. Aktive olan adenilat
siklaz, cAMP sentezini katalizler ve cAMP‛ye bağımlı
protein kinazlar aktive olur. Protein kinaz da glikojen
fosforilazı fosforilleyerek aktive eder.

84. Glikojenolizi ve TCA siklüsünü hızlandıran element
kalsiyumdur.
85. GLİKOJEN DEPO HASTALIKLARI
• Tip 0: Aglikojenoz, glikojen sentetaz eksiktir.
Açlık hipoglisemisi vardır. Hastalarda hipoglisemik
konvülsiyonlar ve buna bağlı mental retardasyon
olabilir. Hastalarda yemek sonrası veya glukoz
verilmesini takiben uzun süre hiperglisemi izlenir.
• Tip I: Von Gierke hastalığında glukoz 6-fosfataz
eksikliği söz konusudur. Açlık hipoglisemisi,
hiperlipidemi ve buna bağlı hepatomegali söz
konusudur. Von Gierke de kesinlikle splenomegali
olmaz. Karaciğer laktik asitten glukoz yapamadığı
için hiperlaktikasidemi görülür. Hekzos monofosfat
yolunun hiperaktivitesi ile hiperürisemi eşlik eder.
• Tip II: Pompei hastalığı, lizozomal bir enzim olan
α-1,4 glukozidaz (asid maltaz) enziminin eksikliği
neticesinde sitozoldeki vakuollerde aşırı miktarda
glikojen birikmesi ile karekterize son derece önemli bir
hastalıktır. Kalp, karaciğer ve kaslar etkilenmektedir.
Ciddi şekilde kardiyomegalisi olan hastalar erken
çocukluk döneminde kaybedilmektedirler.
• Tip III: Forbes (Cori) hastalığı, dal yıkıcı enzimin
(amilo1-6 glukozidaz) eksikliğine bağlı, prognozu en
hafif ve en sık görülen glikojen depo hastalığıdır.
• Tip IV: Anderson hastalığı, dal yapıcı enzim
(glikozil α-4:6 transferaz) eksikliği. Jüvenil tipinde
ilerleyen siroz görülmektedir.
• Tip V: Mc Ardle hastalığı, kas fosforilaz eksikliği
iskelet kaslarında aşırı derecede glikojen
depolanması ve egzersize karşı belirgin bir şekilde
azalmış tolerans ve miyglobinüri gözlenmektedir.
• Tip VII: Tarui hastalığında, fosfofruktokinaz
etkilenmiştir. Hemoliz görülmektedir.
• Tip VIII: İnaktif karaciğer fosforilaz enzimi ile
karekterizedir. Santral sinir siteminde glikojen
birikimi görülen tek glikojen depo hastalığıdır.
86. GLİKOZAMİNOGLİKENLER
• GAGların sentezi endoplazmik retikulum ve golgide
gerçekleşir
• Vücutta en çok bulunan GAG kondroitin sülfattır.
• Asit şeker ( üronik asit ) içermeyen GAG keratan
sülfattır.
• Hyalüronik asid hariç bütün GAGlar, kovalan olarak
bir proteine bağlanarak proteoglikan birimlerini
oluştururlar, ayrıca kükürt içermeyen tek GAG
hyalüronik asittir.
• Sülfat birimleri açısından en zengin olan ve diğer
GAG‛ların aksine hücre içi bileşini olan GAG
heparindir.
• Bazal membranların yapısında yer alan GAG Heparan
sülfattır.
• Bitki ve memelilerde (kobaylar ve primatlar hariç)
glukronik asit C vitaminin öncüsüdür. İnsanlarda
D-glukronik asitten L-askorbik asid sentezleyen
L-glukonolakton oksidaz bulunmadığı için C vitamini
esansiyeldir.
87. NADP bağımlı Ksilitol dehidrogenaz eksikliğinde
esansiyel pentozüri görülür ve hastaların idrarında
bol miktarda L-Ksilüloz görülür.
BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 71
88. MUKOPOLİSAKKARİOZLAR
• Hurler sendromu (MPS I H):
- α-L-iduronidaz eksik olup en şiddetli formdur.
Koroner arterlerde mukopolisakkarid birikimi
sadece hurler sendromunda görülür.
• Hunter sendromu (MPS II):
- İduronat sülfataz eksik olup X‛e bağlı olarak
kalıtılır. İşitme kaybı sıktır.
• Sanfilippo Sendromu (MPS III tip A-D):
- Hastalarda ağır sinir sistemi bozuklukları ve
zeka geriliği görülür.
• Morquio Sendromu (MPS IV):
- En ağır iskelet deformitesi bu tiptedir. Has-
talarda en ciddi komplikasyon atlanto-axiyal
dislokasyona bağlı bası olmasıdır. Keratan
sülfat ve kondroitin sülfat birlikte arttığı tek
durum.
89. Albümin hariç plazmadaki globüler proteinlerin
hemen hemen hepsi glikoprotein yapısındadır. Plazma
proteinleri Kc‛de sentezlenir ve depolanmadan 30-60
dakika içinde plazmaya salınır.
90. I hücre hastalığı (mukolipidoz II), mannoz kalıntılarını
fosforilleme yeteneğinin bozuk olduğu ve iskelet
anomalileri, eklemlerde hareket kısıtlılığı, kaba yüz
görünümü ve ciddi psikomotor bozukluklar ile seyreden
nadir bir hastalıktır.
91. Fazla fruktozlu diet: hiperürisemi ve klinik olarak
gut hastalığına neden olabilir.
92. Fruktokinaz yokluğunda beniğn asemptomatik, bir
hastalık olan essansiyel fruktozüri görülür.
93. Fruktoz I-P aldolaz (aldolaz-B) eksikliği; Herediter
früktoz intoleransı olarak bilinir.
94. Diyabette görülen katarakt oluşumu, periferal
nöropati, nefropati ve retinopatiye yol açan damarsal
sorunlar sorbitol birikiminden kaynaklanır.
95. Galaktokinaz eksikliğinde galaktozemi, galaktozüri ve
klinik olarak sadece katarakt görülür.
96. Galaktoz 1-fosfat üridiltransferaz enzimin
eksikliğinde klasik galaktozemi görülür. Galaktoz 1-
fosfat ve galaktitolün sinir dokusu, lens, karaciğer
ve böbrek hücrelerinde birikmesi ile doku hasarı,
zeka geriliği ve katarakt oluşumu görülür.
97. Hekzos monofosfat yolu, sitozolde gerçekleşir ve
biyokimyasal reaksiyonlarda redüktan olarak görev
yapan NADPH ‘ın hücredeki ihtiyacını karşılar. Bu
yolda ayrıca nükleotid sentezi için gerekli olan riboz-
fosfatlar üretilir ve üç ila yedi karbonlu şekerlerin
metabolik kullanımını sağlanır. Bu yolda ATP sentez
veya tüketimi yoktur.
98. NADPH, NADH gibi yüksek enerjili bir molekül olarak
kabul edilir, ancak ETZ‛ye girmez. Daha çok indirgeyici
biyosentezde kullanılmaktadır.
99. NADPH, glutatyonun indirgenmesinde rol alır ve
antioksidan savunmaya katkıda bulunur.
100.Karaciğer mikrozomal sitokrom P-450 mono-oksijenaz
sistemi için NADPH varlığı kritiktir.
101.İmmun bir uyarı, kemotaktik faktörler veya fagosite
edilebilir partiküllerle nötrofilleri aktive ederek
membrana bağlı NADPH oksidaz enzim sistemini
uyarmaktadır. Membrana bağlı NADPH oksidaz
eksikliğinde kronik granülomatozis görülür.
72 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ
102.Glukoz 6-fosfat dehidrogenaz (G6PD) eksikliği
oksidan ajanların detoksifiye edilememesi sonucu
oluşan hemolitik anemi ile karekterize doğumsal bir
hastalıktır. G6PD eksiklği hemolitik anemiye en sık
neden olan enzim anomalisidir.
PROTEİNLER
103.Hangisi ninhidrin ile reaksiyona girmez ? prolin bir imino
asit olduğu için ninhidrin ile sarı renkli bir kompleks
meydana getirir.
104.Bir proteinin D ve L formu birbirlerinin ayna görüntüsünü
meydana getirmektedir. Bu iki forma stereoizomer,
optik izomer veya enantiyomerler denir. Sadece
Glisin de asimetrik karbon atomu bulunmadığı için bu
molekül optikçe inaktiftir, yani polarize ışık düzlemini
çeviremez.
105.Hangisi saf ketojeniktir ? Lösin ve Lizin
106.Hangisi yarı esansiyeldir ? Histidin ve arjinin
107.Tamponlama gücü en yüksek a.a ? Histidin
108.Hangisi NO ve ürenin kaynağıdır ? arjinin
109.Ürenin sadece KC de sentezlenmesinin sebebi ? Arjinaz
enziminin KC de bulunması
110.İkincil habercisi cGMP olan ? NO, ANP ve BNP
111.Hangisi asidik ( veya dikarboksilik ) tir ? glutamat ve
aspartat
112.Plazma konsantrasyonu en yüksek olan aa ? glutamin
113. Protein sentezini başlatan aa ? metyonin ( f-met )
114.Fosforun bağlandığı aa ler ? serin, treonin ve
tirozin
115.Sülfhidril grubu ile proteinlerin yapsında önemli olan
aa ? sistein
116.Hidroksil grubu ile proteinleirn yapsında önemli olan
aa ? serin
117.Taurinin kaynağı ? sistein
118.Tip I kollajen ve kemik yıkımında idararda artan türev
aa ? hidroksiprolin
119.Kas harabiyetinde idrarda artan ? 3-metilhistidin
1 2 0 . K vitaminine bağımlı pıhtılaşma faktörleri ve
osteokalsinde önemli olan türev aa ? γ-karboksi
glutamat
121.Elastinin çapraz bağlarında yer alan, bu moleküle
esnekliği veren ? desmozin (dört adet lizin aa‛den
mg)
122.Hangisi peptid bağının özelliği değildir ? esnektir veya
Cis formundadır
123.Hangisi primer yapının karekteristik bağıdır ? Peptid
124.Hangisi sekonder yapının karekteristik bağıdır ?
Hidrojen
125.Proteinler denatüre olduğunda sağlam kalan bağ ?
Proteinler denatüre edildiklerinde peptid bağları
dışındaki diğer bağlar parçalanmaktadır. Hidrojen
bağları (sekonder yapı) bozulmuşsa denaturasyon
denir.
126.Aminoasidlerin, peptidlerin analizinde iyon değiştirme
kromatografisi, yüksek voltaj elektroforezi, jel
filtrasyonu, poliakrilamid jel elektroforezi ve HPLC
gibi yöntemler kullanılmaktadır.
127.Hangisi ile aa ler ayrılamaz ? düz elektroforez
128.Amiloidoz ve Prion hastalıkları protein katlanma
bozukluklarına örnektir.
Prionlar nükleik asit içermeyen infeksiyöz
proteinlerdir. Anormal prion proteini (PrPsc) primer
yapısı normal ancak tersiyer yapısı yanlış olan bir
proteindir. Insan matür prion proteini PrPc α-heliks
yapısındadır, anormal prion proteini PrPsc ise β-
tabakadır. Organzimaya anormal PrPsc‛nin girmesiyle,
organizmada üretilen normal PrPc‛lerde anormal
katlanmaya başlar. Lizozomal enzimler anormal prion
proteini PrPsc‛yi yıkamazlar. Hücrede PrPsc birikmeye
başlar ve buna bağlı olarak ya apopitoz izlenir veya
transmissible spongioform encephalopatiler ortaya
çıkar. Hastalarda progresif demans, ataxi ve nörolojik
defektler ortaya çıkar. Tüm prion hastalıklarının gelişim
çok yavaştır fakat hepsi fataldir. Insanda görülen
başlıca prion hastalıkları Kuru, Creutzfeld-Jakob
hastalığı, Gertsmann-Straussler-scheinker hastalığı)
ve fatal ailesel insomnia‛dır.
129.İnsan vücudunda en fazla bulunan protein ? Kollagen
130.Osteolitik göstergeler: Asid fosfataz, idrar Ca,
idrar hidroksiprolin, idrar hidroksilizin, glikozid-
hidroksilizin, C-terminal telopeptid (Crosslaps)
(idrar-serum), piridinyum çapraz bağları (pyridinium
cross-links) ve N-terminal telopeptid (Ntx) (idrar).
Bu son üç bileşik hidroksiprolin düzeylerine göre daha
değerli birer göstergedir.
131.Kemik yapımını yani osteoblastik aktiviteyi gösterenler
ise, kemikte en fazla bulunan nonkollajen protein olan
Osteokalsin, total Alkalen fosfataz ve bunun kemik
izoenzimi, ayrıca C-terminal ve N-terminal
prokollajen I‛dir.
132.Tip I Kollagen; kemik, tendon ve kornea gibi
sert dokularda Ti p I V ; Bazal membranlarda
bulunmaktadır.
133.Skorbüt hastalığında, Vitamin C eksikliğinde Prolil
hidroksilaz enziminin demiri ferri formunda olduğundan

hidroksilasyon işlemi bozulur ve prokollagen sentezi
azalır. Anormal kemik gelişimi, yara iyileşmesinde
gecikme ve deri kapillerindeki frajiliteye bağlı olarak
kanamalar görülür.
134.Ehlers-Danlos (tip VI) sendromunda Lizil hidroksilaz
enzimi eksikliğine bağlı olarak hidroksilizin içeriği
azalmış olan yetersiz bir kollagen sentezi meydana gelir.
Bu sendromda kas ve kemiklere ait deformasyonlar,
özellikle eklemlerde hipermobilite, hiperelastik deri
ve yara iyileşmesinde gecikme bulunmaktadır.
135.Elastin hidroksiprolin ve hidroksilizin açısından
fakirdir. Çapraz bağlar lizin içerir. Dört ayrı lizil
kalıntısı birleşerek Desmozin bağını meydana getirir.
Bu bağlar elastinin esnekliğini verir.
136.α-1-Antitripsin proteolitik enzimleri inhibe eder.
Bu protein elastini yıkan ve güçlü bir proteaz olan
nötrofil elastazı inhibe etmektedir. α-1-Antitripsin
eksikliğinde nötrofil elastaz elastini yıkar ve panasineer
amfizem meydana gelir.
137.α-Keratinler Saç, tırnak ve memelilerin dış epidermal
tabakasında bulunur sisteinden zengindir.
138.Kalp primer enerji kaynağı olarak glukoz yerine yağ
asitlerini kullanan tek organdır
139.Hemoglobin; Oksijen molekülü distal his ile demir
atomu arasındadır. Hb ‘in oksijen dissosiyasyon eğrisi
sigmoidaldir. Dokularda pH azalması veya yüksek pCO2,
anemilerde ve kronik hipoksemilerde, anaerobik glikoliz
metabolizmasındaki artma ile Eritrosit içi 2,3-BPG
düzeyinin artması ve ısı artışı gibi durumularda Hb ‘in
oksijene ilgisi azalır ve eğri sağa kayar.
Hem molekülünün yapısındaki Fe +2
yerine Fe +3
gelirse
Methemoglobin mg.
Eritrositte bulunan ve methemoglobin oluşumunu
önleyen; NADH-Sitokrom b5 redüktaz.
140.Siyanür zehirlenmesinde Amil Nitrat verilerek demir
Fe+3 haline getirilir, methemoglobin oluşumu sağlanarak
siyanür bağlanır ve ETZ nin bozulması önlenir. Daha
sonra methemoglobinemiyi düzeltmek için redüktan bir
madde olan metilen mavisi ve Vit C kullanılır.
141.Karbonmonoksit (CO), Hb demirine bağlanırsa
Karbonmonoksi-Hb meydana gelir. Ortamdaki çok
düşük bir konsantrasyondaki CO bile, karbonmonoksi-
Hb oluşmasına ve eğrinin sola kaymasına sebep olur.
Hiperbole benzeyen eğri meydana gelir ve oksijenin
dokulara bırakılması güçleşir. % 60 ın üzerinde
karbonmonoksi-Hb konsantrasyonları fataldir. CO
zehirlenmesinin tedavisinde CO dissosiyasyonunu
kolaylaştıran oksijen uygulanır.
142. Hemoglobinopatiler
• Orak hücre anemisinde Hb ‘nin β zincirinde 6.
aa olan glutamat yerine valin geçerek HbS mg.
Elektroforez hızı HbA ya göre daha yavaş, HbS ‘in
deoksijene formu sudaki çözünürlüğü azalmıştır,
eritrosit orak şeklini almıştır ve şekli bozulan
eritrositler kapillerlerde lokalize infarktlara neden
olur.
• Bütün Hemolitik anemi taşıyıcılarında sıtmaya karşı
direnç mevcuttur.
• HbC hastalığında 6. aa olan glutamat yerine lizin
geçer ve elektroforezde en yavaş hareket eden
hemoglobin türü oluşur.
• α- Thalasemiler: Her bireyin 16. kromozom çiftinde
ikişer tane olmak üzere dört adet -globin genomu
bulunmaktadır. Üç gen bozukluğunda görülen HbH
BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 73
hastalığında orta ve ciddi derecede bir hemolitik
anemi görülür. Dört gen de kusur varsa maternal
yaşamın en önemli Hb olan HbF sentezi için α globin
sentezlenemediğinden Hidrops fötalis olur.
• β- Thalasemi: β-globin 11. kromozomdadır bir
tanesi eksik ise β-thalasemi minör, ikisi de eksik
ise -thalasemi majör denir. Minör formda çok
fazla sorun çıkmaz ancak majör formunda, doğumda
gayet sağlıklı görülen çocuklarda ilk yılda ciddi bir
anemi görülür. Düzenli olarak kan transfüzyonu aşırı
demir yüklenmesi nedeni ile ( hemokromatoz ) 15-25
yaşlarda ölüm görülmektedir. En sık ölüm sebebi
kalp yet.
• Monoklonal artışın en sık sebebi idiopatik monoklonal
gamopatidir. Malign hastalığı olan vakalarda ise
her üç hastadan ikisi Multipl myelomdur. Multipl
myelomda hafif zincirleri sentezlenmiş ve ağır zincir
ihtiva etmeyen ve 60 °C ‘lik ısıya dayanıklı Bence
Jones proteini artmaktadır
143.İg G; grupları klasik kompleman yolunu aktivasyon
güçlerine göre sıralandığında İg G3> İg G1> İg G2
şeklindedir. İg G4 kompleman yolunu aktive edemez.
• İg A; yeni doğanları intestinal infeksiyonlardan korur.
Sekretuar İg A barsak ve bronş membranları ile
laktasyondaki meme duktusları gibi dokularda
sentezlenmektedir. Selektif İg A eksikliği primer
immun yetmezliklerin en sık görülen şeklidir . Ayrıca
uzun süreli fenitoin kullanan hastalarda da İg A
eksikliğine ve D vitamini eksikliğine oldukça sık
rastlanmaktadır.
• İg M; Neonatal dönemde sentez edilen ilk İg ‘dir.
Klasik kompleman aktivitesini başlatan en önemli İg
‘dir. Eritrosit yüzey antijenlerine karşı oluşan soğuk
antikorlar bu sınıftandır. Akut enfeksiyon döneminde
ilk sentezlenen antikordur.
• İg E; saman nezlesi, astım, egzema ve ürtiker
gibi allerjik olaylarda görülen vasküler permea-
bilite artışından sorumludur. Tip I anaflaksinin
mediatörüdür. Bazofil ve mast hücre yüzey
membranlarında bulunur.
144.İmmunglobülinler konsantrasyona göre sıralandıklarında
İgG>İgA>İgM>İgD>İgE
145.Klasik kompleman yolu, antijen-antikor kompleksi ve
C 1 ile başlamaktadır.
• C 3a ve C 5a hem kemotaktik hemde anafilatoksik
etkilidirler. Ancak C 5a, C 3a ya göre 1000 defa
daha güçlü bir etki gösterir.
• Alternatif yol, gram - bakterilerin endotoksinlerin
C 3b ile bağlanması neticesinde başlar.
• C 5b, C 6, C 7 ve C 8 proteinlerinin oluşturduğu
komplekse C 9 proteinin bağlanması ile membran
atak kompleksi meydana gelmektedir. Bu kompleks,
bakteri dış duvarında porların oluşmasına ve
membran permeabilitesinde artışa neden olur,
böylece bakteri parçalanır.
• Kompleman yolu ile ilgili en sık görülen hastalık
herediter anjiodemdir. Bu hastalıkta C-1q esteraz
inhibitör eksikliği mevcuttur.
• Neisseria cinsi bakteri enfeksiyonlarında C 5, C 6,
C 7, C 8 ve C 9 (MAC) eksikliği görülmektedir
146.Serum protein elektroforezi ile plazma elektroforezi
arasındaki en önemli fark fibrinojendir. Serum
antikoagülan kullanılmadan alınan düz kan örneğinden
elde edildiği için fibrinojen gibi pıhtılaşma faktörleri
74 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ
bulunmaz. Plazma ise antikoagülanlı tüpten elde edildiği
için fibrinojen içerir.
• Albümin; Ka raciğerde sentezlenir onkotik basıncını
sağlanmsaı ve vücudumuzda çeşitli moleküllerin
transportunda rol oynayan en önemli proteindir. Bu
protein; Cu, Ca, Mg ve Zn gibi iyonları, bilirubini, hem
gurubunu , hormonları ( steroid hormonlar, kortizol,
aldosteron, T 3 ve T 4 vb), yağ asidlerini (oleat
ve palmitat) ve çeşitli ilaçları (salisilat, warfarin,
sülfonamidleri ) taşımaktadır.
147.Dehidratasyon albümin artışına neden olan bir
durumdur.
• Hipoalbüminemi; Deri, gastrointestinal sistem
ve böbrek yolu ile kayıplara bağlı olabildiği gibi;
Karaciğer hasarına, malabsorbsiyona ve malnütrisyona
bağlı sentezin azaldığı durumlarda görülür. Ayrıca
doku harabiyetine yol açan inflamatuar hastalıklar
gibi katabolizmanın arttığı durumlarda da görülür.
• Albümin ölçümünde klasik yöntem, Bromkrezol yeşili
(Bromcresol green BCG) gibi anyonik boyalarla pH
4,2 de albüminin bağlanması ve verdiği absorbansın
628 nm de spektrofotometrik ölçümüdür
148. Akut faz proteinleri
• Akut bir inflamasyona veya doku harabiyetine bağlı
olarak bazı proteinlerin plazma düzeyleri kısa bir
süre içerisinde değişmektedir, C-Reaktif protein
4-6 saat ( en erken ), seruloplazmin ( en geç)
düzeyi 4-5 günde yükselmektedir.
• Akut inflamasyonda düzeyleri azalan prealbümin,
albümin, retinol bağlayıcı protein ve transferrin
negatif akut faz reaktanlarıdır.
• Prealbümin (transtiretin); elektroforezde
albüminden hızlı hareket eder. Ayrıca total
parenteral nütrisyon, protein enerji malnütrusyonu
gibi beslenme ile ilgil durumların takibinde kullanılan
en değerli parametredir. Bu açıdan diğer
proteinlerden üstün olmasının nedeni yapısında
esansiyel aminoasitlerin / esansiyel olmayanlara
oranının yüksek olmasından kaynaklanmaktadır.
• α1-Antitripsin; Bir diğer adı ile α1-Proteinaz inhibitör,
bir akut faz reaktanıdır ve antiproteinaz aktivitesi
bulunmaktadır, elastaz ve kollajenazı inhibe etmekte
ve kimotripsin, kallikrein, renin, ürokinaz, plazmin
ve trombini bağlamaktadır. Eksikliğinde panasiner
tipte anfizem görülür. Hepatositlerin endoplazmik
retikulum sisternalarında anormal yapıda α 1 -
Antitripsin moleküllerinin birikmesi ile önce hepatit
ve daha sonra karaciğer sirozu gelişebilmektedir.
• Sialik asit plazmada bulunan birçok glikoproteinin
önemli bir yapı taşı olan ve N-asetil nöraminik asit
ile aynı aileden gelen dokuz karbonlu bir şekerdir.
Bu şeker birimi proteinlerin yapısından ayrıldığında
proteinlerin yarı ömrü dolar ve karaciğere alınıp
yıkılırlar.
• Hangisi akut faz reaktanı değildir ; α2-Makroglobülin
ve hemopeksin
• Karaciğerde sentez edilen haptoglobin plazmada
serbest oksihemoglobini bağlamaktadır. Haptoglobin-
Hb kompleksinin molekül ağırlığı yüksek olduğu için
bu molekül böbreklerden Hb kaybını ve dolayısı
ile demirin atılmasını önlemektedir. Hemolizde
haptoglobin seviyesi azalır.
• Plazmada bulunan serbest Hem ve methem molekülleri
hemopeksin tarafından bağlanabilmektedir.
• Hemolizde seri bir şekilde arka arkaya yapılan
hemopeksin ölçümleri haptoglobine göre daha
değerli bir göstergedir.
• Seruloplazmin; En geç tepkime veren akut faz
reaktanıdır karaciğerde sentezlenmekte ve yine
yapısındaki sialik asitin uzaklaştırılması ile Kc de
yıkılmaktadır.
• Seruloplazmin Ferro demiri ( Fe +2 ), ferri ( Fe +3 )
formuna okside ettiği için Ferro-oksidaz olarak da
bilinmektedir. Benzer bir şekilde bir seruloplazmin
analoğu olan Hephastin‛de aynı reaksiyonu
düzenler.
• Kanda serbest bakırın taşıyıcısı seruloplazmin değil
albümindir !!!.
149.Wilson sirozunda, serum seruloplazmin düzeyi düşük,
dokularda ve idrarla atılan bakır düzeyi ise yüksek
bulunmuştur. Yüksek miktarda bulunan bakır, böbrek,
beyin ve gözde ( Kayser-Fleischer halkası ) birikerek
toksik olmaktadır. Artan bakır için D-penisilamin gibi
şelatlayıcı ajanlar kullanılmaktadır.
150.Menkes sendromu; barsaklardan bakır emiliminde
ve hücre içine bakır taşınmasındaki kusur nedeni ile
plazma ve karaciğer Cu düzeyleri azalmıştır. X ‘e bağlı
ressesif olan ve erkek bebeklerde ölümle sonuçlanan
bu hastalıkta, bakırlı enzimler olan tirozinaz, lizil
oksidaz ve dopamin β-hidroksilaz gibi enzimlerinin
fonksiyonlarının bozulması neticesinde saç yapısında
değişiklikler, depigmantasyon ve kollajen ile elastin
yapısında bozukluklar görülmektedir.
151.Osteogonozis imperfekta; Kemik kitlesinde jeneralize
azalma (osteopeni) ile karakterize bir hastalıktır. Tip
1 prokollajeni kodlayan 2 genden birinde hata vardır.
Tek bir glisinin mutasyon ile sisteine dönüşmesiyle
oluşur. Hastalarda, aşırı kırılgan kemikler, diş
anormallikleri, yara iyileşmesinde gecikme ve sırtta
kamburlaşma, mavi sklera ve işitme kaybı izlenir.
152.Marfan sendromu (araknodaktili); 15. Kromozomda
mutasyonlar izlenir 15. Kromozom glikoprotein yapılı
“fibrillin”i kodlar. Bu hastalarda fibrillin defekti
var. Elastik liflerde bozukluk olup uzun ve ince
ekstremiteler, Lens subluksasyonu (ektopia lentis),
iskelet kası deformiteleri, aort anevrizması gibi
 BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 75

kardiyovasküler problemler izlenir.

158. AMİ geçiren hastalarda zamana karşı
153.Transferrin; demir ve bakırın bağlanmasında kardiak marker ilişkileri
fizyolojik öneme sahiptir. Negatif akut faz reaktanı
olan transferrine demirin bağlanabilmesi için ferro Artışı Maksimum seviye Normale dönüş
demirin seruloplazmin ( ferrooksidaz ) tarafından 6-8
okside edilmesi gerekmektedir. CK 18-24 saat 2 - 3 gün
saat
154.Beyinde LDH izoenzimlerinin tamamı bulunmasına 3-4
rağmen, beyin hastalıklarında kanda LDH CK-MB 10-18 saat 1,5 - 2 gün
saat
değişmez.
8-10
• Megaloblastk anemi total LDH ın en çok arttığı SGOT 24-48 saat 3-7 gün
saat
durumdur.
LDH 24 saat 48-72 saat 6-10 gün
155.Karaciğer hastalıklarında tanıda kullanılan enzimler
• SGPT (ALT), SGOT (AST), LDH, glutamat LDH 1 72-144
24 saat 10 - 12 gün
d e h i d r o j e n a z , alkol dehidrojenaz, izositrat (HBD) saat
dehidrojenaz ve malat dehidrojenaz karaciğer hücre 2-3
(hepatosit) lezyonunu yansıtmaktadır. Myoglobin 6-8 saat 12 - 24 saat
saat
• Alkalen fosfataz, GGT, 5‛-nükleotidaz ve lösin amino
4-6
peptidaz kolestazın tanısında kullanılmaktadır. Troponin I 20-24 saat 4 - 14 gün
saat
• SGOT ve SGPT toksik ve inflamatuar karaciğer
3-4
hastalıklarının göstergesidir. Troponin T 20-24 saat 4 - 14 gün
saat
• Enzim düzeylerinin 6 - 12 ay yüksek düzeylerde
seyretmesi kronikleşme belirtisidir.
• Masif nekrotizan hepatit olan fulminan hepatitte 159.Kas harabiyetini gösteren en iyi ve en çok kullanılan
serum enzim düzeyleri ilk birkaç günde artmakta enzim testi total CK ölçümüdür. Özellikle kas liflerinde
sonra hızla azalmaktadır. Transaminaz‛ların azalması nekrozla giden hastalıklarda (ör. müsküler distrofiler,
sağlam hücre kalmadığının bir göstergesidir. polimiyosit ve rabdomiyolizis) total CK en yüksek
düzeylerine çıkar.
156.Biliyer obstrüksiyonda alkalen fosfataz sentezi
artmaktadır. Alkalen fosfataz osteoblastik aktivite 160.Müsküler distrofiler; Duchene tipi kas distrofisi, X‛ e
artışından etkilendiği için, ayrıca hamilelerde bağlı resesif bir bozukluktur. Buna anormal distrofin
3. trimesterde artan plasental izoenzimi neden geni yol açar. 5 yaşından sonra kaslarda görülen
ile spesifik değildir. Çocuklarda büyüme çağında ilerleyici zayıflıkla karakterizedir. Semptomlar
fizyolojik olarak yüksek olduğu için kolestaz tanısında başlamadan önce serum CK aktiviteleri yükselir ve
5‛-nükleotidaz daha değerlidir. sıklıkla normal üst değerin 10 katından fazla değerlere
• GGT (gama-glutamil-transferaz veya transpeptidaz): rastlanır.
Hepatositler ve renal tübül hücrelerinde bol 161.Birçok ilaç ve kimyasal maddeler lokal veya yaygın kas
miktarda bulunur. γGT enzimi obstruktif sarılıkları harabiyetine yol açarak toksik miyopati oluşturabilir.
ve kolesistiti göstermede ALP, 5‛-nükleotidaz, lösin Narkotik analjezikler, alkol, D -penisilamin, fibrik
aminopeptidaz dan çok daha değerlidir. GGT tüm asit analogları ve hidroksimetil glutaril CoA ( HMG
bu enzim markırlardan erken yükselir ve uzun süreler - CoA ) redüktaz inhibitörleri gibi ilaçların böyle
yüksek kalır. etkileri olabilir.
157.GGT (gama-glutamil-transferaz veya transpepti-
162.Malign hiperpireksi ciddi seyirli toksik bir miyopatidir.
daz):
Duyarlı kişilerde vücut ısısında hızlı bir şekilde yükselme,
1- Kolestazın en iyi göstergesi, şok ve konvülsiyonlar olur. Genellikle genel anestezide,
2- Alkolik hepatitin en iyi göstergesi, bazen sadece kas gevşetici alanlarda da ortaya
3- Hücre membranlarından, peptidleri ve aminoasitleri çıkmaktadır. Nöbetler esnasında serum CK aktiviteleri
taşır, yüksektir. Genetik bir bozukluktur. Ryanodine reseptör
4- KC tm de en spesifik artan enzimdir. genindeki (19q12-13) mutasyonların hastalıktan
sorumlu olduğu düşünülmektedir. Ryanodine
reseptörleri sarkoplazmik retikulumdan kalsiyumun
serbest bırakılmasını sağlar. Tedavisinde dantrolene
kullanılır.
163.Cerrahi, intramüsküler enjeksiyonlar ve egzersiz sonu
değişiklikler kaslarda travmaya yol açarak, enzimlerin
salınımına neden olabilirler. Ameliyatlardan sonra CK
değerleri yükselir ve eğer miyokard infarktüsü de
şüphe ediliyorsa, CK - MB mutlaka ölçülmelidir.
Özellikle akut ve kısa süreli şiddetli egzersizler sonucu
serum CK değerlerinde yükselmeler görülebilir.
Hipotiroidilerde total CK düzeyi artmaktadır.
164.Kemik Hastalıkları
• Kemiğin Paget hastalığı Alkalen fosfatazın en çok
yükseldiği (normal üst değerin 10 katından fazlasına
çıkabilir) durumdur. Hem primer hem de sekonder
kemik tümörlerinde alkalen fosfataz normal üst
değerin 5 katı kadar yükselir. Osteomalazi ve
76 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ
raşitizmde orta derecede artışlar olur. Kemik
kırıklarının iyileşmesi esnasında geçici artışlar
görülebilir. Osteoporoz‛ da osteoblastik aktivite
artmadığı için serum alkalen fosfatazı genellikle
normal bulunur.
• Osteolitik aktivitenin arttığı meme kanseri, osteolitik
sarkomlar ve multipl myelomun kemik metastazlarında
ALP normal sınırlar içerisindedir, ancak asid fosfataz
artmıştır. Prostat kanserinin kemik metastazlarında
ALP ile birlikte asid fosfataz artmaktadır.
165.Neoplastik Hastalıklar
• Kemik metastazı yapan prostat kanseri olgularının %
90 ‘nın da ACP düzeyleri artmaktadır.
• Over ve pankreas kanserlerinde ALP ‘ın ısıya dayanıklı
Regan izoenzimi yükselmektedir.
• Primer karaciğer tümörü ve metastazlarında
sadece karaciğere spesifik 5‛-nükleotidaz, lösin
aminopeptidaz ve GGT artmaktadır. Fizyolojik
değişikliklerden etkilenmeyen GGT karaciğer
hasarının önemli bir belirleyicisidir.
• Amilaz pankreas kanserlerinde artmakta, ancak Lipaz
daha değerlidir.
• Neoplastik dokularda hücre proliferasyonu ve
oksijen kullanımı arttığı için glikolizde görevli
LDH, aldolaz ve fosfoheksoz izomeraz düzeyleri
artmaktadır.
166.Hematolojik Bozukluklar
• Glukoz 6-fosfat dehidrojenaz eksikliğinde eritrosit
membran direncinde önemli bir yeri olan pentoz
fosfat yolu bozulduğundan şiddetli bir hemolitik
kriz görülmektedir.
• Eritrositlerde transketolaz aktivitesi, tiamin
eksikliğinde azalır (Tiyamin eksikliğinde tanı
koydurucu). Transketolazın arttığı tek durum ise
pernisyöz anemidir.
• Riboflavin eksiliğinde ise eritrositlerde
glutatyon redüktaz aktivitesinin azalması tanı
koydurucudur.
• Megaloblastik anemi ve lösemiler HBD‛ deki artışa
sekonder LDH aktivitesinde artış olur.
167.Pseudokolinesteraz, karaciğer, pankreas, kalp,
beyin beyaz materyalinde bulunur ve Organofosfat
zehirlenmelerinde ve süksinil kolin apnesinde düzeyi
azalır ve tanı koydurucudur.
168.İdrardaki Enzimler, normalde idrarda amilaz bulunur.
Diğer serum enzimleri glomerulustan süzülemeyecek
kadar büyüktürler. Tübüler hücrelerden kaynaklanan
bazı enzimler, tübüler harabiyeti gösterirler. Özellikle
böbrek transplantlarının rejeksiyonunda bu enzimler
yararlıdır. N - asetil glukozaminidaz ( NAG ) bu
amaçla kullanılır ancak pek fazla özgünlüğü yoktur.
169.Nöron Spesifik Enolaz (NSE); Özellikle çocuklardaki
nöroblastom vakalarının yaklaşık %90‛nında serum NSE
düzeyleri artar. Yüksek NSE düzeyleri prognozun
kötüye gittiğini gösterir.
170. Prostat Spesifik Antijen; Organ spesifik, az sayıdaki
tümör markerlarından biridir. PSA kallikrein ailesine
mensup bir serin proteazdır. PSA, seminal sıvıdaki
seminal vezikül spesifik proteini yıkarak seminal
koagulumun likefaksiyonunu sağlar. Yani PSA tripsin ve
kimotripsin benzeri aktiviteye sahiptir. PSA, prostat
kanserinin erken teşhisi için etkili bir marker değildir.
Çünkü PSA prostat dokusuna spesifiktir, kanserine
değil.
171.Kalsitonin; en çok tiroid‛in ailesel medüller karsinomu
taramalarında işe yaramaktadır. Bu hastalarda
kalsitoninin bazal düzeyleri yükselmiştir. Kalsitonin
düzeyleri tümörün volümü ve metastazlarıyla
ilişkilidir.
172.hCG; Artan hCG düzeyleri, gebelik, trofoblastik
hastalıklar ve Germ hücreli tümörlerde görülmektedir.
hCG‛nin en yüksek düzeyleri (>1milyon IU/L)
trofoblastik tümörlerde görülmektedir. hCG kan beyin
bariyerini geçemediğinden, BOS‛ta artan hCG, beyin
metastazını düşündürmelidir.
173.AFP; Hepatoselüler karsinom için marker olarak
kullanılmaktadır.
174. Karbonhidrat markerlar
• Yüksek moleküler ağırlıklı musinlerdir veya kan grubu
antijenleridir.
• CA 15-3 ve CA27-29 Meme karsinomu için marker
olarak kullanılmaktadır.
• CA-125 Over ve endometriyal karsinom için marker
olarak kullanılmaktadır.
• DU-PAN-2 Pankreas kanseri için marker olarak
kullanılmaktadır.
• CA 19-9, CA 242 ve CA 50 Kolorektal ve pankreas
karsinomu için marker olarak kullanılmaktadır
• CA 72-4 Gastrointestinal trakt ve over karsinomu
için marker olarak kullanılmaktadır.
175.Östrojen ve Progesteron Reseptörü, pozitif olan
hastalar, hormonal tedaviye cevap verirler. Östrojen
ve progesteron reseptörü negatif olan hastalarda,
hormonal tedavi yerine kemoterapi, radyoterapi gibi
başka tedavi metotları tercih edilmelidir. Reseptör
pozitif olan hastalarda yaşam süresi daha uzundur.
176.Gastrin, mide asit sekresyonunu, pepsinojen
sekresyonunu ve intrensek faktör salınımını uyarır.
Ayrıca mide motilitesini, mukozal gelişimi ve mide kan
akımını da artırmaktadır.
177.Rennin (Kimozin) bebeklerde sütün sindiriminde
önemlidir. Rennin Ca+2 varlığında sütün kazeinini
parakazeine çevirir ve sonra buna pepsin etki eder.
178.Enteropeptidaz, barsak mukozasında bulunup
tripsinojenin tripsine dönüşümünü başlatır.
179.Tripsin zimojenlerin ortak aktivatörüdür.
• Kalıtsal bir hastalık olan sistinüri‛de sistein, ornitin,
arginin ve lizin amino asitlerinin idrarla atılımı
görülür.
• Transaminasyona girmeyen aminoasitler üç tane
olup bunlar treonin, lizin ve prolindir.
• Glutamat dehidrogenaz hem NAD+ hem NADP+‛yi
koenzim olarak kullanabilen nadir bir enzimdir
• Üre amino asitlerden elde edilen gruplarının esas atılış
şeklidir. İdrarın azot içeren bileşenlerinin %90‛ını
oluşturur. Üre molekülünün içerdiği azotlardan birisi
serbest amonyaktan, diğeri de aspartatdan elde
edilir.
180. Üre sentezinin mitokondri ve sitozoldedir.
• Karbamoil fosfat sentetaz I‛in üre siklüsünde hız
kısıtlayıcı olup, aktivitesi için N-asetilglutamata
ihtiyaç vardır.
• Arginaz yalnızca karaciğerde bulunur.. Bu nedenle
diğer dokular da arginini sentezlemelerine karşılık
yalnızca karaciğer arginini parçalayarak üre
 BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 77

sentezleyebilir. 190: AMİNOASİTLERDEN SENTEZLENEN

• Arjinin üre sentezi için gerekli olan iki azot ve ÖNEMLİ BİLEŞİKLER
karbondioksiti içerdiği için direkt olarak üreye Madde Prekürsör
dönebilen tek aminoasittir.
kateşolaminler Tirozin
• Böbrek yetmezliği olan hastalarda plazma üre
melanin Tirozin
seviyeleri artar ve barsaklara üre aktarımı da artar.
Bakteriyel üreazın etkisi sonucu artan amonyak tyroksin Tirozin
hiperamonyeminin başlıca sebebidir. Oral neomisin GABA Glutamat
kullanımı amonyak üreten bakterileri azaltır. Melatonin Triptofan
• Hiperamonyemi de hastaya Sodyum Benzoat ve Seratonin Triptofan
sodyum fenil asetat verilerek amonyak seviyeleri NAD Triptofan
düşürülebilir. Bu bileşikler glutamat ve glisinle Histamin Histidin
birleşerek suda çözünür hale gelir ve idrarla
Glutatyon GSH Glutamat + sistein + glisin
atılır. Bu maddeler hiperglisinemi tedavisinde de
verilmektedir. Kreatin-fosfat Glisin + arjinin + SAM + ATP
Spermidin-spermin Ornitin + SAM
• Sigara içiminden en çok etkilenen parametre
amonyaktır. Karnozin-anserin Histidin + alanin
• Bazı hızlı bölünen lösemi hücreleri gelişmeleri porfirin Süksinil KoA + glisin
için kandan aspargin alırlar. Aspargini aspartata Homokarnozin Histidin + GABA
hidroliz eden asparginaz enzimi lösemili hastaların Pürin bazları Glisin+glutamin+aspartat+THF+
tedavisinde kullanılır. CO2
181.Fenilketonürinin özellikleri; Primidin bazları Glutamin+aspartat
• Fenilalanin dokularda, plazmada ve idrarda yüksek Karnitin Metyonin + lizin
miktarda bulunur. Fenilpirüvat (diğer fenilketon
cisimlerinin de öncüsüdür), fenillaktat, fenil
asetat ve fenilasetilglutamin konsantrasyonları da 191.İnsanda en çok görülen hemproteinler; hemoglobin,
artmıştır. Fenilasetat ter ve idrarın karakteristik miyoglobin, sitokromlar, katalaz ve NO sentazdır.
kokusunu verir. Ter ve idrarda fare idrarı (veya Porfirin (Hem) oluşumundaki başlangıç ve son üç aşama
fare leşi) kokusu oluşur. mitokondride, ara aşamalar sitozolde gerçekleşir.
Olgun eritrositlerde mitokondri olmadığı için hem
• Mental gerilik, yürüme ve konuşma bozukluğu, üretemezler.
hiperaktivite, tremor, mikrosefali, gelişme geriliği
ve hipopigmentasyon fenilketonürinin karakteristik • ALA sentaz porfirin sentezinde hız kısıtlayıcı olup
bulgularıdır. süksinil KoA – glisin birleşmesini sağlar. Kofaktörü
pridoksal fosfat, inhibitörü “ hemin “ dir.
182.Alkaptonüri: Tirozin katabolizmasında bulunan Eksikliğinde sideroblastik anemi görülür.
homogentisik asit oksidaz eksikliği sonucu oluşur.
İdrarın bekletilmekle siyahlaşması ve eklem • Fenobarbital gibi sitp450 monooksijenaz
yerlerinde siyahlaşma ile karakterizedir. enzim kompleksi ile metabolize edilen ilaçlar
porfiriya ataklarını provake ettikleri için mutlak
183.Herediter tirozinemide İdrar balık gibi kokar. Bu
kontrendikedir.
hastalıkata biriken süksinil aseton, karaciğer ve
böbrek tübülüleri üzerinde toksik etki yapar. Bu • Fotosensitivite görülmeyen tek porfiria türü
nedenle hepatorenal tirozinemi denilir. Akut intermitant porfiria olup, eksik olan enzim
184. Albinizmin ağır seyirli olan şekli, tirozinaz eksikliğidir porfobilinojen deaminaz veya diğer adı ile
(Tip I, tirozinaz negatif). Permeaz eksikliğinde
(Tip II, tirozinaz pozitif) tirozin, melanozomlar
içine transfer edilemez. Albinizmin en sık görülen
şeklidir.
185.Homosistinüri tip I (Klasik homosistinüri): Sistation
sentetaz eksiktir. Bebeklikte kilo alamama, gelişme
geriliği bulunur. Ektopia lentis (lens sublüksasyonu)
karekteristiktir. Marfan‛a benzer görünüm (ince uzun
boy, uzun ekstremite, araknodaktili, skolyoz, pektus
ekskavatum veya karinatum, genu valgum, pes kavus,
yüksek damak, diş sayısında fazlalık gibi) gelişir.
186.Akçaağaç şurup hastalığında; dallı zincirli alfa
ketoasit dehidrogenaz eksikliği var. Avrupada
yanmış şeker kokusuna, Türkiye‛de çemen kokusuna
benzetilir.
187.İzovalerik asidemi: idrarda terli ayak kokusu
bulunur.
188.ß-metil krotonil glisinüri: idrarın kedi idrarı gibi
kokması ile karakterizedir
189.Histidinemi denilen hastalıkta, histidinin yıkımını
başlatan histidaz eksiktir.
78 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ
hidroksimetilbilian sentazdır.
192.Hem yıkımında görev alan Hem oksijenaz, porfirin
halkasındaki demiri serbestleştiren ve karbonmonoksit
açığa çıkaran bir enzimdir.
193.24 saatlik idrarla atılan kreatinin düzeyi (1,0 -2,0
gr/gün) oldukça stabildir. Dolayısı ile kreatinin,
idrarın 24 saatlik olup olmadığının en değerli
göstergesidir.
194.Kreatinin ölçümünde klasik yöntem Jaffe reaksiyonudur.
Burada alkali ortamda kreatinin‛in pikrik asitle verdiği
turunucu-kırmızı rengin spektrofotometrede ölçümü
esastır.
LİPİDLER
195.Kolesistokinin (pankreozimin ), safra kesesinin
kasılmasına ve safra salgılanmasına neden olur, bunun
yanında pankreasın ekzokrin hücreleri tarafından
sindirim enzimlerinin barsaklara geçişine neden olur.
Ayrıca mide hareketlerinin azalmasına neden olur,
böylece mide içeriğinin barsaklara geçişi yavaşlar.
196.Hangi besin maddesi portal dolaşıma girmez diye
bir soru ile karşılaşırsak kısa ve orta zincirli yağ
asitleri hariç tüm yağlı maddeler şilomikron yapısına
girdiğinden lenfatik yoldan venöz dolaşıma çıkarlar.
Dolayısı ile cevap kolesterol, trigliserid, fosfolipid
ve yağda çözünen vitaminler vb olabilir.
197.Şilomikronlardaki triaçilgliseroller, plazmanın
fonksiyonel enzimlerinden biri olan lipoprotein
lipaz tarafından yıkılırlar. Bu enzim apoprotein C II
tarafından aktive edilir. Ayrıca heparin lipoprotein
lipazın salınımını ve etkisini arttırmaktadır.
198.Otozomal resessif bir hastalık olan Tip I hiperlipo-
proteinemi de lipoprotein lipazın veya apo C II‛nin
ailesel eksikliği söz konusudur. Bu hastalarda masif
şilomikronemi görülür.
199.Şilomikron kalıntılarının kandan temizlenmesinde
kusur varsa, şilomikron kalıntıları kanda birikir. Bu
durum apolipoprotein E eksikliğinde görülür ve Ailesel
disbetalipoproteinemi ( Tip III hiperlipoproteinemi
– broad β-band hastalığı ) olarak tanımlanır.
200.Omega-6 yağ asidi olan Linoleik asit (18:2;Δ 9-
12) bitkisel yağlarda bulunur. LDL-K düşürmesiyle
koruyucudur ancak HDL‛yi azalttığı için bu etkisi
gölgelenmektedir.
201.Omega-3 yağ asitlerinden olan Linolenik (18:3;
Δ9-12-15) asit bitkilerde, doksohekzaenoik asit
ise balık yağında bulunur. Balık yağlarından doğrudan
alınan doksohekzaenoik asit beyin ve retina gelişimi
için özellikle gereksinim vardır. Retinitis pigmentozada
doksohekzaenoik asit düzeyleri anlamlı olarak düşük
bulunmuştur.
202.Asetil KoA Karboksilaz yağ asidi sentezinde hız
kısıtlayıcı basamağı olup allosterik aktivatörü
sitrattır.
203.4‛-Fosfopantotein, yağ asidi sentetazın açil taşıyıcı
protein bölgesinde bulunur. Pantotenik asit ayrıca
koenzim A‛nın bir parçasıdır. Pantotenik asit hem
yağ asit sentezi hem de yağ asitlerinin yıkımı için
gereklidir.
204.Hekzos monofosfat şantı yağ asidi sentezi için gerekli
olan NADPH ‘ın en büyük kaynağıdır. Ancak NADPH‛ın
tek kaynağı bu yol değildir. Alternatif olarak sitozolde
malatın pirüvata dönüşümünü sağlayan NADP bağımlı-
malat dehidrojenazın (malik enzim) katalizlediği
reaksiyon ile de NADPH sağlanır.
205.16 karbondan daha uzun zincirli yağ asidlerinin zincir
uzaması ile çifte bağların eklenmesi, endoplazmik
retikulumda gerçekleşir. İnsanlar 9-10. karbondan
daha ileriye çifte bağ sokamadıklarından, çoklu
doymamış yağ asidleri olan linoleik ve linolenik asid
diyetle alınması gereken esansiyel yağ asidleridir.
206.Normal bir kişide fitanik asit peroksizomda yıkılır.
Bazı kişilerde α-oksidasyon kusuruna bağlı olarak
fitanik asid birikir. Bu hastalık otozomal resesif
kalıtılan Refsum hastalığı olup, başlıca semptomları;
Retinitis pigmentosa, gece körlüğü, periferal nöropati
ve serebral ataksi olarak sıralanabilir.
207.Yağ dokusunda depolanmış yağların mobilizasyonu
yağ asidlerinin ve gliserolün, triaçilgliserolden hidroliz
yolu ile ayrılması ile başlar. Bu işlem hormona duyarlı
lipaz aracılığı ile başlatılır. Hormona duyarlı (özellikle
epinefrin) lipaz, cAMP‛ye bağımlı protein kinaz
tarafından fosforile edildiği zaman aktifleşir.
208.Beyin, diğer sinir sistemi dokuları, eritrositler ve
böbrek üstü medullası serbest yağ asidlerini kan düzeyi
ne olursa olursun yakıt olarak kullanamazlar.
209.Malonil KoA, karnitin açil transferaz I enzimini
inhibe eder. Hipoglisemik sülfonilüreler olan glibürid
ve tolbutamid karnitin açil transferazı inhibe ederek
yağ asidi oksidayonunu inhibe eder.
210.Karnitin eksikliği, özellikle prematüre ve yenidoğanlarda
yetersiz biyosentez (KC ve Böbreklerde Metyonin +
lizin‛den sentezlenir) veya renal kaçağa bağlı olarak
görülebilir. Kayıplar hemodializ sırasında da meydana
gelebilir. Organik asidürili hastalarda, organik
asidlerle konjuge olarak büyük miktarda karnitin
atılabilir. Eksikliğin belirti ve semptomları; bozulan
yağ asidi oksidasyonu sonucu glikoneojenezin azalması
nedeniyle görülen hipoglisemi periodları, artan plazma
serbest yağ asidlerinin varlığında bozulan ketojenez,
kas zayıflığı ve lipid birikimini kapsar.
211.β-Oksidasyon reaksiyonlarında dört enzim bulunur;
Açil-KoA dehidrojenaz, enoil-KoA hidrataz, β-
hidroksi açil KoA dehidrojenaz ve β-keto tiolaz.
212.Hipoglisin, Ham Akee ağacı meyvesinde vardır.
Bu meyvenin yenilmesi ile vücuda alınan Hipoglisin
karaciğerde metabolize olmaz ve KoA-SH ve karnitinle
birleşir. Karnitin ve KoA tükenir. Ayrıca Hipoglisin β-
oksidasyonun ilk enzimi olan açil KoA dehidrojenazı
inhibe eder, β-oksidasyon bozulur. Jamaika kusma
hastalığı da denilen bu hastalıkta, kusma, SSS
depresyonu ve hipoglisemi oluşur.
213.β-Oksidasyon ile palmitoil KoA‛dan 131 ATP kazanılır.
Yıkıma palmitik asid ile başlandığında, palmitoil KoA
oluşumu için tiokinaz basamağında 2 ATP harcanıldığı
düşünülürse net ATP kazancı 129 ATP‛dir.
2 1 4 . Keton cisimciklerimiz A S E T O A S E T A T , 3-
HİDROKSİBÜTİRAT ve ASETON dur.
215. Keton cisimleri sentezinde HMGKoA Sentaz basamağı
HIZ KISITLAYICI. Kolesterol sentezi esnasında da
HMGKoA sentezlenir ancak bu reaksiyon sitozolde
oluştuğu için keton cisimleri sentezi ile karışmaz.
(HMGKoA ayrıca LÖSİN in katabolizması esnasında
bir ara üründür ! ).
216. KETON CİSİMCİKLERİNİN SENTEZ YERİ KC iken
Kc ‘de TİOFORAZ ENZİMİ (süksinil KoA: asetoasetat
 BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 79

KoA transferaz) BULUNMADIĞINDAN, KC KETON 224.Fosfatidil inozitol

CİSİMCİKLERİNİ YAKIT olarak KULLANAMAZ !!
217.Bu enzim 3-OH-bütirat ve asetoasetat gibi keton cis-
imlerinin süksinil KoA üzerinden TCA‛ya bağlantısını
sağlar. Keton cisimlerinin yıkım organeli mitokon-
dri olduğundan eritrosit gibi mitokondrisi olmayan
hücrelerde keton cisimlerini yakıt olarak kullan-
amaz.
218.Fosfatidik asid, triaçilgliserol sentezi sırasında da
oluşan bir ara ürün olup gliserolden türeyen en basit
fosfolipittir. Fosfatidik asid üzerine gliserol, inozitol,
etanolamin, serin ve kolin gibi birimler eklenerek
değişik fosfogliseridler sentezlenir.
219.Sfingomyelin gliserol yerine bir amino alkol olan
sfingozin içerir. Sfingomyelin özellikle sinir liflerindeki
myelin kılıfının önemli bir bileşenidir.
220.Seramid + oligosakkarid + bir veya daha fazla nöraminik
asid (NANA) (sialik asid) bağlanırsa oluşan yapının adı
“gangliozid”dir.
221. Kolera toksinin ince barsaklardaki reseptörü, GM-1
gangliozid yapısındadır.
222. Kardiolipin insanlarda antijenik özelliğe sahip tek
fosfolipittir. Antifosfolipid antikorlar (AFA), çeşitli
fosfolipid ve protein komplekslerini tanıyan heterojen
otoantikorlar grubudur. Yüksek titre AFA (Genellikle
antikardiyolipin antikorlar) inme ve serebrovasküler
hastalıklar ile ilişkilidir. Sistemik Lupus Eritematozusta
görülen Lupus antikoagülanı kardiolipine karşı gelişen
bir antikordur. Sifiliz tanısında da antikardiolipin
antikorlar kullanılır.
223.Fosfatidilkolin (Lesitin) Membran yapısında en çok
bulunan fosfolipiddir. Safranın başlıca bileşenlerinden
biri fosfatidil kolindir. Fosfatidilkolin‛in en
önemli görevlerinden bir tanesi Akciğer tip II
pnömositlerden salgılanan SÜRFAKTAN‛ın yapısına
dipalmitoilfosfatidilkolin şeklinde katılarak akciğer
yüzey gerilimini ayarlamaktır. Doğuştan eksikliğinde
Neonatal Respiratuar distres sendromu (Hyalen
Membran hastalığı) meydana gelir.
Fosfatidil inozitol‛ün birkaç önemli görevi vardır:
• Fosfatidil inozitol, membranlarda fosfolipaz C ile
yıkıldığı zaman inozitol trifosfat şekline (İP3)
dönüşerek sekonder messenger etkisi ortaya
çıkar.
• Fosfatidil inozitol, membranlar üzerinde glikozile
fosfatidil inozitol (GPİ) kancası şeklinde bulunur
bazı enzimler ve parazitler bu bölgelere bağlanır.
Paroksismal nokturnal hemoglobinüri (PNH);
Eritrosit zarındaki bazı proteinlere bağlı olan
glikozilfosfatidilinozitol (GPİ) kancasının kusuruna
neden olan mutasyonlar nedeni ile gelişen bir
hastalıktır. Bu hastaların tanısında asit-Ham
testi kullanılmaktadır
• Membranlardaki fosfatidil inozitol Fosfolipaz
A-2 tarafından yıkıldığı zaman ARAŞİDONİK
ASİD meydana gelir. Fosfolipaz A2 etkisi ile
araşidonik asid serbestleşmesi travma, hipoksi,
epinefrin, bradikinin, trombin, vazopressin ve
anjiotensin II tarafından artırılır. Bu basamak
prostaglandin sentezinin hız kısıtlayıcı basamağı
olup kortikosteroidler tarafından inhibe olur.
225.Prostaglandin sentez inhibisyonu:
• Kortikosteroidler örneğin kortizol, fosfolipaz A2‛yi
inhibe eder.
• Aspirin, indometazin ve fenilbutazon gibi
nonsteroidal antienflamatuar ilaçlar COX-1 ve
COX-2 inhibe eder. Son yıllarda, selektif COX-
2 inhibitörü olan Rofecoxib ve Celecoxib gibi
ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlar COX-1 üzerine
etkili olmadıkları için siklooksijenaz-I tarafından
düzenlenen fizyolojik etkileri bozmazlar. Sadece
antienflamatuar etki gösterirler.
226.Dipiridamol ve dazoksiben, tromboksan sentaz
enziminin inhibitörü olup TxA2 sentezini
durdururlar.
227.Araşidonik asit, 5-lipooksijenaz ile nötrofillerde

245. Tablo: Lipaz enzimlerinin en önemli özellikleri

ENZİM KAYNAK ETKİ BÖLGESİ İŞLEV ÖZELLİKLERİ

Kısa zincirli yağ

Lingual
Dilin arka kısmı mide asidlerini içeren besinsel Aside dayanıklı
Lipaz
TG yıkımı

Gastrik Bebeklerde anne sütünde

Mide mide Nötral pH da etkili
lipaz bulunan kısa-orta y.a.

Pankreatik Diyetsel
Pankreas İnce barsak lümeni Dayanıklılığı için kolipaza ihtiyaç duyar
lipaz triaçilgliserolllerin yıkımı

Kapillerlerdeki
Lipoprotein Ekstrahepatik Dolaşımdaki Heparin ve Apo C II tarafından
endotel hücrelerinin
lipaz dokular triaçilgliserolleri yıkar aktifleştirilir.
yüzeyi

Hormona
Yağ hücrelerinin Depolanmış cAMP bağımlı protein kinaz tarafından
duyarlı Yağ hücreleri
sitozolünde triaçilgliserollerin yıkımı aktifleştirilir.
lipaz

Fagositoz esnasında
Asid lipaz Çoğu dokular lizozomlar alınan lipidlerden yağ Asid pH‛da optimum etki
asidlerini ayırır.

Hepatik
Karaciğer Karaciğer HDL-2yi HDL-3e çevirir Heparinle salınımı artar
Lipaz
80 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

5-hidroksiperoksieikozatetraenoik asite (5-HPETE)

236: Sfingolipidozlar ve önemli bazı bulgular
dönüştürülür. 5-HPETE Lökotrienleri meydana
getirir.

228.SRS-A, anaflaksinin yavaş etkili maddesi olup LTC4, Hastalık Eksik enzim Önemli klinik bulgular

LTD4 ve LTE4 ten meydana gelir. Bu madde astmada Kiraz kırmızısı makula, mental
bronş düzkasını kasar. Hızlı hipersensitivitede polen Tay Sachs Hegzoaminidaz A gerilik, kas güçsüzlüğü, GM-2
gangliozid birikimi
ve benzeri antijenler IgE molekülleri ile etkileşir
Kiraz kırmızısı makula, tay sachs
ve mast hücrelerine bağlanırlar. Sonuçta SRS-A ve
Hegzoaminidaz a göre oldukça ciddi
histamin salınır. Bunlar da düz kaslarda kasılma ve Sandhoff
A ve B GM-2 gangliozid ve globozid
küçük damarlarda permiablite artışına neden olurlar. birikimi
Mukus sekresyonunu artırırlar, Kiraz kırmızısı makula, gangliozid
GM-1 ve mukopolisakkarid birlikte
2 2 9 . L ö k o t r i e n B 4 ; PNL ve n ö t r o f i l l e r i n a r t m ı ş β-galaktozidaz
gangliozidoz birikimi. Histiositik köpük
kemotaksisinden sorumludur. LTB4‛ün ülseratif hücreler oluşur
kolitte mukozal hasarın artışında kilit rolü olduğu Kiraz kırmızısı makula,
gösterilmiştir. Bu nedenle selektif 5-lipooksijenaz hepatosplenomegali, mental
inhibitörü olan Zileuten tedavide verilmektedir. gerilik, erken çocukluk döneminde
Niemann Pick Sfingomiyelinaz
ölüm, singomyelin birikimi.
Plazmalojenler; Eter fosfolipidler veya alkil Histiositik köpük hücreler
fosfolipidler olarak da adlandırılan bu fosfolipidlerin oluşur
en önemli örneği 1-alkenil fosfatidal kolindir (eski En sık görülen glikolipidoz, ACE
adı ile Trombosit aktive edici faktör PAF ). Bu madde enziminde artış, asit fosfataz
akciğerlerde ödemi arttırır, aşırı duyarlılık, akut yüksek, askenazi yahudilerinde
iltihabi reaksiyonlarda anaflaktik şokun mediatörü taşıyıcılık 1/14, uzun kemiklerde
Gaucher β-glukozidaz
osteoporoz, glukoserebrozid
olarak hareket eder. birikimi ve hepato-splenomegali.
230.FOSFOLİPİDLERİN YIKIMI Histiositik köpük hücreler
oluşur
• Fosfolipaz A2: yılan ve arı zehrinde bulunur.
Beynin beyaz cevherinde globoid
Aktivitesi için Ca +2 ve safra tuzları gerektirir. Krabbe β-galaktozidaz cisimler, myelin çoğu zaman yok.
Pankreas sekresyonları özellikle Fosfolipaz A2‛ce Galaktoserobrozid birikir
zengindir. Ön enzim şeklindedir. Tripsin ile aktive Metakromatik demiyelinizasyon, periferal
Arilsülfataz A
olur. lökodistrofi nöropati, Sülfatidler birikir
• Fosfolipaz C, klostridiyum‛un α-toksininde yer Fabry Α-galaktozidaz
X‛e bağlı ressesif, deri lezyonları,
alır. Membrana bağlı fosfolipaz C ikinci haberci globozid birikir
sisteminde rol oynamaktadır. İskelet anomalileri, ağrılı ve
Farber Seramidaz ilerleiyici eklem deformitesi,
• Sfingomyelinaz: Sfingomyelin lizozomal enzim olan seramid birikir
sfingomyelinazla yıkılır. Sfingomyelinaz fosfokolini
ayırır geriye seramid kalır. Seramid, seramidazla
yıkılır ve sfingozin ve yağ asidi ortaya çıkar. 237.Safra organik ve inorganik bileşiklerin sulu bir
231.Kolesterol bütün hücre zarlarının bileşenidir, karışımından (MİÇEL) oluşur. Fosfatidil kolin (lesitin)
safra tuzları, steroid hormonları ve D vitaminin ve safra tuzları nicelik olarak safranın en önemli
öncüsüdür. organik bileşenleridir.

232.Kolesterol sentezinde ilk oluşan izopren türevi ara
bileşik İzopentenil pirofosfat‛tır.
233.İzopren türevi ara bileşikler; Übikinon (Koenzim
Q), dolikol, karotenoidler, tokoferoller, vitamin K,
vitamin E ve çeşitli proteinlerin (G proteinleri, RAS
onkojenler, protonkojenler v.b.) öncülüdür.
234.Kolesterol negatif feed back yolu ile HMGKoA
r e d ü k t a z ı i n h i b e eder. G l u k a g o n , e n z i m i
fosforilleyerek inaktive ederek kolesterol sentezini
inhibe ederken, insülin, enzimi defosforile ederek
aktifler ve kolesterol sentezini hızlandırır. Levostatin,
simvastatin ve mevostatin gibi statin grubu ilaçlar
HMGKoA redüktaz enziminin geri dönüşümlü ve
yarışmalı inhibitörleridir.
235.Kolesterolün halka yapısı insanlarda su ve
karbondioksite metabolize edilemez yani enerji elde
etmek için kullanılmaz. Ayrıca kolesterol aynı ürik
asit halkası gibi glukoneojeneze giremez.
• Primer safra asitleri kolik asit ve kenodeoksikolik
asittir. Safra asidi sentezinde hız kısıtlayıcı
basamak 7-α-hidroksilaz.
• Safra asidleri karaciğerden ayrılmadan önce
peroksizomda bir molekül glisin veya taurin ile
konjuge edilir. Oluşan yeni bileşikler safra tuzları
olarak adlandırılırlar ve bunlar, glikokolik asid,
glikokenodeoksikolik asid, taurokolik asid ve
taurokenodeoksikolik asittir.
238.Taurin, sistein katabolizmasının bir son ürünüdür.
239.Barsaktaki bakteriler sekonder safra asidlerini
oluşturur. Böylece kolik asitten deoksikolik asid,
kenodeoksikolik asitten litokolik asid oluşur. Litokolik
asit suda pek çözünmediğinden ve toksik olduğu için
enterohepatik dolaşıma katılmaz.
240.Lipoproteinler dansiteye göre sıralandığında
şilomikron, VLDL, LDL ve HDL şeklinde sıralanır.
Ancak Lipoprotein elektroforezi uygulandığı zaman
sıralama başlangıç noktasına göre şilomikron, LDL,
VLDL ve HDL şeklinde değişmektedir.
241.Şilomikronlar yoğunluk açısından en az, boyut açısından
en büyük partiküllerdir ve en az protein, en çok lipid
(% 85-89 triaçilgliserol) oranına sahiptirler. HDL
partikülleri plazma lipoproteinlerinin en yoğun olanı

aynı zamanda protein ve fosfolipid açısından en
zengin olanıdır.
242. Apo AI LCAT aktivatörü iken, Apo AII LCAT
inhibitörü.
• Apo B100, en çok VLDL, IDL ve LDL‛nin yapısında
bulunur. Karaciğerde sentezlenir. Apo B 48
incebarsakta sentezlenir ve sadece şilomikron ve
kalıntısında bulunur. Dokulardaki LDL reseptörleri
Apo B100 reseptörlerince tanınırlar. HDL hariç tüm
lipoproteinler Apo B içerir.
• Apo C II; Lipoprotein lipazı aktive ederken Apo C
III inhibe eder.
• Apo D; HDL‛den VLDL‛ye , kolesterol esterlerinin
taşınmasını sağlar (Kolesterol ester transfer
proteini).
• Apo E: Şilomikron kalıntılarının kandan
temizlenmesinde en önemli rolü Apo E‛ler
üstlenmiştir. En sık apo E3 bulunur (%78), E4 %15 ve
E2 %7 oranında bulunur. Tip III hiperlipidemilerde
Apo E II hariç diğer Apo E‛ler üretilemez.
• Alzheimer hastalığında Asetikolin düzeyleri anlamlı
olarak düşüktür. Ayrıca Apo E4 baskın olan
kişilerde bu hastalığın ortaya çıkma sıklığı daha
yüksek olduğu bulunmuştur.
243.Apolipoprotein sentezini etkileyen faktörler:
• Karbontetraklorür (CCl4), kloroform, fosfor, kurşun
ve arsenik gibi toksinler, puromisin ve etiyonin
gibi protein sentez inhibitörleri apolipoprotein
sentezini inhibe ederek lipoproteinlerin oluşmasını
engellerler ve TAG‛ler karaciğerde birikir. Açlıkta
oluşan karaciğer yağlanmasındaki temel metabolizma
da apoprotein sentezi azalmasına bağlıdır. CCl4
apolipoprotein sentezini engellemesi yanında
lipidlerin apolipoproteinler ile birleşmesini de
engeller.
• Lizozomal kolesterol esteraz eksikliğinde Wollman
hastalığı görülür. Bu hastalıkta, lizozomda kolesterol
esterleri birikimi ve adrenal kalsifikasyon
BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 81
görülmektedir.
• Lipoprotein (a); plazmada büyük miktarlarda
bulunduğu zaman koroner kalp hastalığı ve inme
riskini arttıran bir partiküldür.
• Okside LDL‛lerin makrofajlar tarafından alınması
bu hücrelerin köpük hücrelerine (foam cell)
dönüşmesine neden olur. E vitamini LDL içerisinde
taşınan bir vitamin olup LDL oksidasyonunu en iyi
engelleyen antioksidandır.
• Ekstrahepatik dokuların membranlarında bulunan
serbest kolesterol özellikle HDL3 tarafından ABC-
1 (=ATP-binding casette transporter-1) denilen
ATP-bağımlı kaset taşıyıcı-1 diye çevirebileceğimiz
bir protein aracılığı ile alınır.
• HDL2, karaciğer tarafından scavenger reseptör B-
1 (SR-B1) adı verilen çöpçü reseptör B-1 aracılı
endositoz yolu ile alınır ve kolesterol esterleri yıkılır.
Karaciğerde bulunan hepatik lipaz HDL2 yi HDL3 e
çevirir.
244.PRİMER HİPERLİPİDEMİLER
• Tip I Hiperlipoproteinemi
(eksojen hipertrigliseridemi):
- Lipoprotein Lipaz veya onu aktive eden apo
C II‛nin eksikliğinde görülür. Elektroforezde
yoğun bir şilomikron bantı görünür. En önemli
ölüm nedeni akut pankreatittir. Tedavide
diyet yeterli olabilir.
• Tip II Familyal hiperkolesterolemi:
- Tip II a; Çocuklarda en sık görülen formudur.
Hiper β-lipoproteinemi de denir. LDL reseptör
defektine bağlı olarak kandan LDL, dolayısı
ile kolesterol esterleri temizlenemez. Koro-
ner kalp hastalığı riski artmıştır.
- Tip II b; Familyal hiper β ve pre-β lipoprote-
inemi olarak da isimlendirilen bu hastalıkta LDL
ve VLDL düzeyleri artmıştır. Bu hastalarda re-
septörler olmadığı için hücre içi LDL sentezi
de artar. Kliniğine bakıldığında ateroskleroz
ve erken yaşlarda Mİ nedeni ile ölüm görül-
82 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ
mektedir. Trombositlerde TxA2 arttığı için
agregasyona eğilim artar.
• Tip III Hiperlipoproteinemi
(Broad β band hastalığı)
- Kanda şilomikron kalıntıları ve IDL artmışır.
Protein elektroforezinde VLDL ile LDL ara-
sındaki alan tamamen dolduğu için pre β ve
β bandları birbirine geçmiş olup tek ve geniş
β-bandı vardır ( Broad β band hastalığı ).
Erken yaşlarda ateroskleroz gelişebilir, familial
hiperkolesterolemiden farklı olarak koroner
arterler yerine daha çok abdominal ve femoral
arterler gibi damarlar tutulmuştur. Periferik
damar hastalığı vardır.
• Tip IV Endojen hipertrigliseridemi
- Erişkinde en sık görülen tiptir. Trigliserid ve
VLDL artmış, LDL normal, HDL normal veya
azalmıştır. Protein elektroforezinde geniş bir
pre β-bandı mevcuttur. Hiperürisemi, glukoza
tahammülsüzlük vardır.
• Tip V miks hipertrigliseridemi
- Otozomal dominant geçişli olup şilomikron
ve VLDL artmıştır. En nadir görülen tiptir.
Hayati tehlike gösteren pankreatit riski
vardır.
• Abetalipoproteinemi
(Bassen-Kornzweig send, akantositoz);
- Bu hastalarda Apo B içeren β-lipoproteinler
yoktur. Temel klinik bulgular olarak steatore
(infantlarda yağda eriyen vitaminlerin
emilememesine neden olur), nörolojik
bozukluklar (ataksi, nistagmus, inkontinans
ve retinitis pigmentosa gibi bulgular ve
%50-70 hastada periferik yaymada çıkıntılı
eritrositler olan akantositler görülür.
Tedavide yüksek doz E vitamini ve orta, kısa
zincirli yağ asidlerini içeren diyet uygulanır.
• Analfalipoproteinemi (Tangier hastalığı);
- Otozomal ressesif geçişli bu hastalıkta Apo A
I ve A II sentezi azalmıştır. Plazmada HDL
nin olmadığı bu hastalıkta kolesterol esterleri
RES de birikir. Hipertrofik portakal renkli
tonsilleri olan hastanın, farinks ve rektal
mukozası da portakal rengindedir.
VİTAMİNLER
246.Tiyamin eksikliğinde transketolaz aktivitesi azalır.
247.Özellikle UV ışınlar ile en kolay bozulabilen ve
fototerapi alan bebeklerde eksikliği görülebilen
vitamin Riboflavindir.
• Riboflavin eksikliğinde eritrosit glutatyon redüktaz
aktivitesi azalması tanı koydurucudur.
248.NADH özellikle 340 nm dalga boyunda verdiği
absorbans nedeni ile birçok enzimin tayininde
kullanılır.
• Niasin (1.5 g/gün veya RDA‛nın 100 katı dozda),
dolaşımdaki serbest yağ asitlerinin kaynağı olan
yağ dokusundan lipolizi güçlü bir şekilde baskılar.
Bu nedenle niasin, başta VLDL ve LDL‛nin birlikte
yükseldiği tip II b hiperlipoproteinemi olmak üzere
birçok hiperlipidemi tedavisinde kullanışlıdır.
249.Niasin eksikliğinde 3D harfiyle belirtilen (Dermatit,
Diare, Demans) + tedavi edilmezse ölümle (4D)
sonuçlanan Pellegra görülür. Dermatit keskin sınırlı,
simetrik, eritemli, pullanmış, krutlanmış alanlar.
Dermatitin boyundaki görünümü “Casal gerdanlığı” olarak
adlandırılır. Liberkühn kriptalarında kistik genişleme
şeklinde barsak lezyonları karakteristiktir
250.Hartnup hastalığında, monoamino ve monokarboksilik
aminoasidlerin emilimiazalmıştır. Bu hastalarda
triptofanın da emilimi bozulur ve pellegra benzeri
deri lezyonları oluşur.
251.Biyotin; Başlıca dört enzimatik reaksiyon için gereklidir.
Pirüvat karboksilaz, Asetil KoA karboksilaz,
Propionil KoA karboksilaz ve β-metilkrotonil KoA
karboksilaz.
Biyotini, biyotin taşıyıcı proteinin lizin kalıntısına
bağlayan holokarboksilaz sentaz enziminin yokluğu
multipl karboksilaz eksikliğinin nedenidir. Spesifik
olarak propiyonik asidemi oluşur. İdrarda laktat,
metilkrotonat ve hidroksipropiyonat atılımı artmıştır.
Akut ataklar esnasında Hiperamonyemi, dehidratasyon
ve ketoasidoz görülür.
252.Asetil KoA‛nın yapı taşı olan Koenzim A, başlıca dört
maddeden meydana gelir.
a. β-Merkapto - etilamin
b. pantotenik asit
c. adenin
d. riboz-3-fosfat
253.Folik asit eksikliğinde oral histidin yüklenmesi sonrası
bu reaksiyon yavaşladığından kanda ve idrarda FİGLU
artışı görülmektedir. FİGLU atılım testi folik asit
eksikliğinin tanısında kullanılmaktadır.
254.Folat, vitamin B12 ve piridoksal fosfat eksiklikleri
hiperhomosisteinemi ile beraberdir. Homosistein artışı
kardiyovasküler hastalıklara neden olan atheroskleroz,
hipertansiyon ve tromboza neden olmaktadır.
255.Vitamin B12 insanlarda iki temel enzimatik reaksiyonda
gereklidir. Homosisteinden Metyonin sentezinde metil
kobalamin formunda, metil malonil KoA‛nın süksinil
KoA‛ya izomerizasyonunda deoksiadenozil kobalamin
formunda B-12 gereklidir.
256.Piridoksalfosfat, çok sayıda enzimin koenzimi olarak
görev yapar. Özellikle hatırlanması gereken başlıca
reaksiyonlar; ALT ve AST gibi enzimlerin düzenlediği
transaminasyon, DOPA‛dan DOPAMİN, glutamattan
GABA ve Histidinden histamin oluşumu gibi dekar-
boksilasyon reaksiyonları, ALA-sentaz ve glikojen
fosforilaz enzimlerinin koenzimidir
Pridoksin eksikliğinde, çocuklarda konvülsiyon,
aşırı hassasiyet olarak kendini gösterir. Bunun
nedeni pridoksine bağımlı bir enzim olan glutamat
dekarboksilaz aktivitesinde azalma sonucu beyinde
GABA azalmasıdır.
257.Vit C, gıdalarla alınan ferri demiri ferro (+2) hale
çevirerek emilimini kolaylaştırır. Eksikliğinde prolil
hidroksilaz aktivitesi düştüğü için hidroksiprolinden
fakir, yetersiz bir kollajen yani skorbüt gelişir.
Askorbik asit hem antioksidan hem de fazla alındığı
takdirde prooksidan etkili olan bir maddedir
258. VİTAMİN A (RETİNOL)
Retinoidler, görme, üreme, büyüme ve epitel dokusunun
sağlamlığı için gerekli olan bir grup bileşiktir.

a. Retinol: A vitaminin primer alkol türevidir. Hayvan
dokularında retinol, retinil esteri olarak bulunur.
Retinol gıdalarla alınan başlıca A vitamini
formudur.
b. Retinal: Retinolün oksidasyonundan türeyen bir
aldehittir. Retinal A vitaminin görme ile ilgili
fonksiyonlarında yer alır. Görmeyi başlatan olay
11-cis retinal‛in all-transretinal‛e dönüşümüdür.
c. Retinoik asit: Retinalin oksidasyonuyla oluşan asit
türevidir. Retinoik asit steroid hormonlara benzer
şekilde etki eden ve epitel dokusu için gerekli
olan A vitamini formudur. Örneğin, epitel dokuda
keratin gen ifadesini kontrol ederler. Özgül retinoik
asit-reseptör proteinleri, steroid, tiroid hormonları
ve 1,25-dihidroksikolekalsiferol transkripsiyon
düzenleyicileri ailesinin bir bölümünü oluştururlar.
d. β-Karoten: Bitkisel kaynaklıdır. Provitamin A
olarak da anılan β-karotenin A vitamini aktivitesi
retinolün ancak altıda biri kadardır. β-Karoten
antioksidandır.
259.1,25-di-OH D 3 en güçlü vitamin D metabolitidir.
Oluşumu, plazma fosfat ve kalsiyum düzeylerince sıkı
bir şekilde düzenlenir. 25-Hidroksikolekalsiferol 1-
α,hidroksilaz mitokondrial bir enzim oup feed-back‛le
sıkı bir şekilde kontrol edilir. Aktivitesi plazma fosfat
düzeyindeki düşme sonucu direkt olarak veya plazma
kalsiyumunda azalma durumunda ise paratiroid hormon
(PTH) salınımının uyarılması aracılığı ile indirekt
olarak artar. 1-α,Hidroksilaz aktivitesi, reaksiyon
ürünü olan 1,25-diOH D3 fazlalığında azalır.
1,25-di-OH D3 sirkülasyonda 25(OH) Vit D‛nin % 0.1
inden yüksek değildir. 1,25-di-OH D3, D vitamininin
aktif şeklidir. Hormon (steroid hormonu) olarak
kabul edilir. Bu hormonun reseptörleri; böbrek, ince
barsak, kemikte osteoblastlar, paratiroid, pankreas
adacık hücreleri ve beyin hücrelerinde bulunur. Hücre
büyümesi ve farklı hücre tiplerinin differansiyasyonunu
sağlar.
260.γ-Karboksi glutamat oluşumu K vitaminine bağımlı
pıhtılaşma faktörlerinde (faktör II, VII, IX ve X)
ayrıca protein C ve protein S yapısında önemlidir.
Dikumarol ve vitamin K‛nın sentetik bir analogu olan
warfarin gibi antikoagülanlar γ-karboksiglutamat
o l u ş u m u n u e n g e l l e y e r e k etki gösterirler. γ-
Karboksiglutamat ayrıca kemikte osteokalsin‛in
aktivasyonunda da gereklidir.
261.Yenidoğanlarda K vitamini eksikliği: Yenidoğanda
barsaklar sterildir ve K vitamini sentez edemezler.
Anne sütü günlük vitamin K gereksiniminin yaklaşık
beşte birini sağlar.
Yenidoğanın hemorajik hastalığı; K vitaminine bağımlı
pıhtılaşma faktörlerinden 2,7,9 ve 10‛un yapımındaki
eksiklik sonucu görülen ve değişik sistemlerde
kanamalar ile seyreden bir klinik tablodur. Erken
(0-24.saatlerde), klasik (2.-7.günlerde) ve geç
başlayan (1.-6. aylarda), tipleri mevcuttur. Sıklığı
1/200-400‛dür. Etyolojik nedenleri tipe özgüdür. Her
üç tipte de mukoza, deri, gastrointestinal sistem
kanamaları ve özellikle erken tip de göbek, geç tip
de ise intrakraniyal kanamalar görülür. Proflaksi
amacıyla gebelikte annelere 20 mg i.m, doğumdan
sonra erken dönemde ise bebeklere 1-3 mg i.m K
vitamini uygulaması önerilmektedir.
262.E vitamini eksikliği prematüre bebeklerde görülür
ve hemolitik anemiye yol açar. Ayrıca daha büyük
çocuklarda steatore ile giden hastalıklarda (örn. abeta
lipoproteinemi) E vitamini eksikliği görülebilir. Vit E,
LDL oksidasyonunu en iyi engeleyen maddedir.
BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 83
HORMONLAR
263.Sekonder mesajcı olarak cGMP‛yi kullanan hormonlar:
ANP, BNP, NO ve PgF2α dır.
264.Büyüme ile ilgili hormonlar veya faktörler, ikincil
haberci olarak bir kinaz veya fosfataz şelalesi
kullanırlar. Örn; Büyüme hormonu (GH), Epidermal
büyüme faktörü (EGF), Fibroblast büyüme faktörü
(FGF), İnsülin, İnsüline benzer büyüme faktörleri
(IGF-l, IGF-ll), Sinir büyüme faktörü (NGF) ve
Trombositten türeyen büyüme faktörü PDGF) gibi.
265.Growth hormonun sekonder mesajcı sistemi “JAK-
KİNAZ” sistemidir.
266.FSH salgılanması spesifik bir şekilde inhibin
tarafından inhibe edilir.
267.İnsülin‛in reseptörü olan tirozin kinaza bağlanması
ile reseptörde dimerizasyon oluşur ve reseptörde
bulunan tirozinler otofosforlasyon ile fosforillenir. Bu
sistemin çalıştırılması mitojenle aktive edilen protein
kinazı (MAPK) çalıştırır. MAPK nukleusa geçerek bazı
transkripsiyon faktörlerini aktifler ve böylece gen
uyarılması yaratılır. Böylece hücre proliferasyonu ve
farklılaşması oluşur. Yani “İNSÜLİNİN BÜYÜME VE
PROLİFERASYONLA İLGİLİ OLAN ETKİLERİNE
MITOJENLE AKTIVE EDILEN PROTEIN KINAZ
(MAPK)“ aracılık etmektedir.
268.Steroid hormonlar hidrofobik özelliklerinden dolayı
bir plazma proteinine bağlanarak taşınırlar. Albümin,
steroid hormonlar için özgün olmayan bir taşıyıcı
olarak rol oynarken, özgün plazma steroid taşıyıcı
proteinler bu hormonları albüminden daha sıkı bir
şekilde bağlarlar.
• Örneğin transkortin de denilen kortizol bağlayıcı
globülin (CBG); kortizol, kortikosteron ve proges-
teronu taşırken, seks hormonu bağlayıcı protein ise
cinsiyet hormonlarının taşınmasından sorumludur.
Aldosteron‛un spesifik bir taşıyıcısı yoktur, %60‛ı
albümine bağlanarak taşınırken %40‛ı serbest bu-
lunur.
• Kolesterolden steroid hormon sentezinde hız
kısıtlayıcı ve ilk basamak olan Sitp450-scc (20-
22 desmolaz) mitokondridedir. ACTH‛a bağımlı
steroidojenik akut regülatör (StAR) protein
kolesterolun sitozolden mitokondriye taşınması
için esansiyeldir.
• Steroid hormon sentezinde hangi basamak
mitokondriyaldir? Sitp450-scc ( 20-22 desmolaz ),
11-β-hidroksilaz ve 18 α-hidroksilaz
269.Glukagon; glikojen fosforilaz, piruvat karboksilaz,
fruktoz-1,6-bifosfataz ve fruktoz-2,6-bifosfataz,
glukoz-6-fosfataz, hormon sensitif lipaz, karnitin
açil transferaz–I enzimini uyarır.
270.İnsülin pankreasın β- hücre ribozomlarında önce
pre-proinsülin şeklinde sentezlenir; pre-proinsülin
ER‛nin membranını geçip redikulum lümenine gelince
sinyal peptidini kaybeder, meydana gelen proinsülin
golgi aparatında proteazların etkisi ile C peptidi
kaybeder. C peptidini kaybeden insülin, çinko iyonu
ile veziküllerde depolanır. C-peptidin varlığı endojen
insülini eksojenden ayırt etmek için önemlidir.
84 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ

• Hücreye alınan ve işi biten insülin glutatyon

274. METABOLİK SENDROM TANI KRİTERLERİ
transhidrojenaz gibi lizozomal enzimler ile
parçalanır. Risk faktörü Tanım
• İnsülin piruvat kinaz, fosfofruktokinaz ve Abdominal obezite (bel çevresi)
glukokinazı aktive ederek glikolizi uyarır. İnsülin
Glukokinaz aktivitesini artırmakta ve böylece Erkek > 102 cm
Glukoz-6-P miktarını artırmaktadır. G-6-P‛da
glikojen sentezi için gerekli glikojen sentetazı Kadın >88cm
uyarır. Ayrıca insülin, yağ asit sentezinde hız
Trigliserit > 150 mg/dL
kısıtlayıcı enzim olan asetil KoA karboksilaz ve
kolesterol sentezinde hız kısıtlayıcı enzim olan HDL
HMGKoA redüktazı defosforile ederek aktive
eder. İnsülin lipoprotein lipazın aktivitesini artırarak Erkek < 40 mg/dL
kanda dolaşan trigliseridlerin yıkılmasını ve yağ
dokusuna girerek depolanmalarını artırır. Kadın < 50 mg/dL

• Glukoz, İnsülin sekresyonunu ve biyosentezini uyaran Kan basıncı > 130/85 mmHg
en önemli faktördür. Amino asidler içerisinde en
güçlü stimülan etki gösteren L-arjinin ve L-lösindir. Açlık plazma glikozu 110-125 mg/dL
Gastrin, sekretin, kolesistokinin, glukagon-benzeri
* Beş kriterden en az üçü sağlanmalıdır.
peptid-1 (GLP-1) gibi barsak hormonları ve vagal
uyarı da insülin salınımını arttırır.
• Diabet tedavisinde kullanılan sulfonilüre grubu ilaçlar NÜKLEİK ASİTLER
pankreastan insülin salgısını artırırlar. Kafein, teo-
filin de İnsülin sekresyonunu uyarırlar.
275.Bir bazla, pentoz birleşince bir “nükleozid” meydana
• İnsülin salınımını azaltan faktörler; İnsülin sen-
gelir. A, G, C, T ve U ribonükleozidlerine sırasıyla;
tez ve salınımı, açlık ve travma periodu boyunca
adenozin, guanozin, sitidin, timidin ve üridin denir.
azaltılır. Langerhans adacıklarının delta hücreler-
Nükleotid ise baz+ riboz+ fosfat‛tan oluşur.
inden salgılanan somatostatin, insülin ve glukagon
salgılanması üzerine güçlü bir inhibitördür. Dia- 276.Pürin halkasının atomları aspartik asit, glisin ve
zoksid, Vinblastin, Kolşisin, Fenitoin, β-blokörler, glutamin, CO 2 ve tetrahidrofolat gibi değişik
Ca-kanal blokörleri gibi bazı ilaçlar insülin salınımını bileşiklerden gelir.
azaltırlar.
277.Pürin sentezinde ilk enzim PRPP sentetaz olup, bu
• Streptozosin / Pentamidin /Alloxan: Selektif enzimin aktivasyonu pürin sentezinin hızlanmasına,
olarak langerhans adacıklarında β hücrelerini dolayısı ile ürik asit oluşumunu artmasına neden
parçalarlar. olmaktadır. Ayrıca bu enzimdeki defekt primer
gut‛un nedenidir.
271.Yemenin kısa süreli kontrolü
278.Pürin sentezinde inhibitörleri; PABA analoğu olan
• Mideden salgılanan ghrelin isimli hormon yemek sulfonamidler (dihidropteorat sentetazı inhibe
öncesi kanda hızla yükselir ve iştahı artırır. Yemek ederler),
yendikten sonra ghrelin hormonun kandaki düzeyi
hızla düşer. Bağırsaklardan salgılanan kolesistokinin 279.Folik asit analoğu olan Methotrexate ise dihidrofolat
yemek yeme sırasında salgılanır ve doygunluk hissi redüktazı inhibe eder.
yaratarak yemeyi sonlandırır. Yani ghrelin yemeyi
başlatır, kolesistokinin ise sonlandırır.

272.Yemenin uzun süreli kontrolü

• Leptin ve insülin yemenin uzun süreli kontrolünü
sağlarlar. İnsülin ve leptin vücudumuzdaki yağ
miktarıyla orantılı olarak dolaşıma salınırlar ve yemek
yemeği engellerler ve ayrıca enerji harcanmasını
(sempatik sinir sistemini çalıştırarak) artırırlar.
Bu iki hormon beyine etki ederek yemek yemeyi
önlerler.
• İştahı baskılayan peptidler (anaroksijenik): insülin,
α-MSH, CRH, CART (kokain-amfetamin regulated
transkript), CCK
273.İştahı artıranlar: Nöropeptid Y (hipotalamus arkuat
nukleusda sentezlenir), Agoutirelated peptide (AgRP)
Orexinler ve ghrelin (mide kaynaklı) dir.

280.Bakteri ve parazitlerde yer alan dihidrofolat redüktaz
enzimi insandakinden farklı olup bir antibiyotik olan
trimetoprim ve bir antimalariyal ilaç olan primetamin
ile inhibe olmaktadır.
281.Diğer pürin sentez inhibitörleri; azaserin, diazanorlösin,
merkaptopürin ve İMP dehidrojenaz inhibitörü olan
mikofenolik asittir
282.Hiperürisemi nedenleri; PRPP sentetaz enziminde
görülen, X‛e bağlı olarak kalıtılan bir mutasyona
bağlı olarak gelişen primer gut. Sekonder gut:
Lösemi, maligniteler, kronik nefrit veya polisitemi
gibi hastalıklara sekonder olarak gelişir. İskemi-
reperfüyon hasarında, Von Gierke, Lesch Nyhan
sendromu, İV fruktoz uygulanması ve besinlerle
aşırı fruktoz alımıda hiperürisemi ve gut‛a neden
olur. Ayrıca, organik asidler, laktat, asetoasetat
ve β-OH bütirat, ürik asitin böbrek tübüllerinden
sekresyonu için yarışırlar. Sonuçta bu tip durumlarda
hiperurisemi gelişebilir.
Hipoürisemi nedenleri; Pürin nükleozid fosforilaz
eksikliği hipoürisemi ve hipoürikozüri nedenidir.
Ksantinüri adı verilen tabloda, ksantin oksidaz eksik
olup bu hastalarda da hipoürisemi gözlenir.
283.Ağır kombine immun yetmezliğe neden olan adenozin
deaminaz (ADA) eksikliğidir.
284. Pentostatin (2-deoksikoformisin), adenozin deaminaz
enzimini inhibe ederek etki gösteren bir kemoterapötik
ajandır.
285. Hiperürisemi ve gut tedavisinde kullanılan ilaçlar;
286. Kolşisin: Mikrotübülleri depolimerize eder. Ağrının
giderilmesinde ve atakların azaltılmasında etkilidir.
287.Allopurinol: Hipoksantin analoğudur. Ksantin oksidazı
inhibe eder ve ksantin ve ürik asit oluşumunu azaltır.
288.Probenesid ve sülfinpirazon: Bu ilaçlar ürik asit atılımını
artırırlar. Hiperürisemi regülasyonunda, tofüslerin
oluşumunun engellenmesinde ve oluşmuş tofüslerin
rezolüsyonunda önemlidirler.
289.Pankreatik sıvı içinde salgılanan ribonükleaz ve
deoksiribonükleaz‛lar, gıdalarla alınan RNA ve DNA‛yı
hidroliz ederler
290.Pirimidin halkasını oluşturan glutamin, CO2 ve aspartik
asittir. Pürinden farklı olarak, primidin halkası
kesinlikle glisin içermez.
291.Pirimidin nükleotidlerin de novo sentezinde yer alan
bütün enzimler sitozolik olmasına rağmen dihidroorotat
dehidrojenaz mitokondriyal bir enzimdir.
292.Difluorometil ornitin, OMP dekarboksilaz enzimin
potent bir inhibitörüdür. Bu ilaç kolon, mesane meme,
karaciğer, cilt ve mide kanserinde geniş çalışmalarda
denenmektedir.
293.Tip I orotik asidüri primidin sentez bozukluğu olup
orotat fosforibozil transferaz ve orotidilat (OMP)
dekarboksilaz eksikliği söz konusudur. Hastalarda
gelişim eksikliği, megaloblastik anemi ve orotik asit
kristalürisi görülür.
294.Tioredoksin ribonükleotidlerin, deoksiribonükleotidlere
dönüşümü için gereklidir.
295.Hidroksiüre (hidroksikarbamid) ribonükleotid
BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 85
redüktaz‛ı inhibe ederek etki gösteren bir kemot-
erapötik ajandır.
296.5-florourasil gibi dUMP analogları timidilat sentaz
inhibitörleridir.
297.Daktinomisin (actinomycin D) gibi bazı antikanser
ilaçlar, DNA çift heliksinin dar (minör) oluğuna
yerleşerek sitotoksik etki gösterirler. Böylece mRNA
ve DNA sentezini engellerler.
298.ETZ komponentlerinden kompleks II olan süksinat
dehidrojenaz hariç diğer komplekslere (Kompleks I,
III, IV ve V) ait proteinlerinin bir kısmı mtDNA
tarafından kodlanmaktadır. Kompleks II tamamen
nükleer DNA tarafından kodlanmaktadır.
299.DNA replikasyonu, ökaryotlarda hücre döngüsünün S
fazında meydana gelir. Siklin D, G1/S arasındaki
engelleme noktasının aşılmasını sağlar. Bu fazda DNA
sentezi (replikasyonu) oluşur. Ayrıca histon benzeri
bazı spesifik proteinlerde bu fazda sentezlenir.
300.DNA replikasyonu için gerekli olanlar; Substratlar,
4 deoksinükleozid trifosfat‛ta (dATP, dGTP, dCTP,
dTTP) ortamda olmalıdır. Tek zincirli DNA kalıbı, DNA
replikasyonu bir primer olmadan başlayamaz. Primer
kalıp zincirin yaklaşık ilk 10 nükleotidine uygun olarak
sentezlenen RNA parçasıdır. Ayrıca gerekli enzimler:
DNA helikaz, DNA primaz, DNA polimerazlar, DNA
topoizomeraz, DNA ligaz vs..
301.DnaA proteini: Özellikle AT baz çiftlerinden zengin
olan replikasyon orjinini belirlemede görevlidir.
302.DNA helikazlar (DnaB): Bu enzimler sarmalların
birbirinden ayrılmasını sağlar.
303.Tek sarmallı DNA-bağlayan (TSB) proteinler: Bunlar
çift sarmal yapının tekrar oluşumunu engellerler.
304.DNA Primaz: Özgün RNA polimerazdır. Yaklaşık 10
nükleotidden oluşan kısa RNA parçaları sentezler.
305.DNA polimeraz III: DNA zinciri uzamasından esas
sorumlu olan enzimdir. RNA primerin serbest 3‛ OH
grubunu alıcı olarak kabul eder ve kalıp zincire uygun
deoksiribonükleotidleri ekler. Yani zincir 5‛→3‛ yönünde
kalıp zincire antiparalel yönde uzayarak sentezlenir.
306.DNA polimeraz I: RNA primer, DNA polimeraz I
tarafından uzaklaştırılır ve yerine aynı enzimle uygun
nükleotidler yerleştirilir.
307.DNA Ligaz: DNA polimeraz III ve DNA polimeraz
I‛in yaptıkları zincirler DNA ligaz ile birbirlerine
fosfodiester bağı ile birleştirilir.
308.DNA helikaz aracılığı ile, DNA çift sarmali bir uçtan
açıldıkça, replikasyon çatalının önünde helikal yapı
sıkışır ve DNA sarmalinde kıvrılmalar meydana gelir.
Buna “süperkoiled DNA” denir.
DNA‛da bu süperkoillerin oluşumunu engelleyen enzimlere
DNA topoizomeraz adı verilmektedir.Topotekan ve
irinotekan gibi tekan türevi kemoterapötikler Tip I
topoizomeraz inhibitörleridir.
309.DNA giraz, E.coli‛de bulunan bir cins tip II
topoizomeraz‛dır. Bakteriyel DNA giraz‛a karşı kullanılan
bir grup antimikrobial ajan vardır. Bunlara “Quinolon”lar
denmektedir ( siprofloksazin, ofloksazin, novobiosin,
florokinolonlar vs).
86 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ
310.Birer kemoterapötik ajan olarak kullanılan Etoposide
ve teniposid insanda bulunan tip II topoizomeraz
enziminin inhibitörüdür. Yine antrasiklinler olarak
da bilinen dokzorubisin, daunorubisin, idarubisin ve
epirubisin gibi antitümöral antibiyotikler de, tip II
topoizomeraz enzimini inhibe edebilir.
311.Sitozin arabinozid (cytarabine, ara C3) antikanser
tedavisinde, buna karşın adenin arabinozid (vidarabine,
ara A4) antiviral ajan olarak kullanılan nükleozid
analoglarıdır.
312.HİV tedavisinde kullanılan Azidotimidin (Zidovudin=
AZT) de nükleozid analoğu olup revers transkriptazı
inhibe eder
313.Histonlar, arjinin ve lizinde zengin bazik proteinler
olup DNA nın nükleusta uygun şekilde katlanmasını
sağlar. H1 nükleozomların daha yoğun yapılar halinde
paketlenmesine yardımcı olur.
314.Direkt güneş ışığına maruz kalan insanların deri
hücrelerinde pirimidin dimerleri oluşabilir. “Xeroderma
pigmentosum” adı verilen prekanseröz bir deri lezyonu
olan kişilerde UV‛ye özgün endonükleaz eksiktir.
315.Yaşlanmanın mekanizmalarından biri, hücre bölünmesi
sırasında molekülün uç kısımlarındaki telomeraz enzim
aktivitesinin azalması ve telomerlerin programlı bir
şekilde kısalmasıdır.
316.Birçok kanser tipinde, telomeraz etkinliğini sürdürür
veya aktive edilir. Sonuçta, telomeraz aktivitesi ile
malignensi arasında çok güçlü bir ilişki bulunmuştur.
317.Genetik materyal içersisinde hatalar tolere
edilemezken bir tek tRNA moleküllerinde anormal
bazlar (alkilasyon, metilasyon vb) bulunabilir.
318.En kısa yarı ömrü olan mRNA olup yaklaşık 20-30 sn
lik bir yarı ömrü vardır.
319.Nukleusta sentezlenen RNA‛lara hnRNA (heterojen
nüklear RNA) adı verilir. hnRNA‛lar daha sonra
intronların çıkarılması ve ekzonların birleşmesi
ile mRNA‛ları oluşturmak üzere işleme girerler.
snRNA: (small nükleer RNA) mRNA işlenmesine ve
gen düzenlenmesine katılır.
320.Rifampin prokaryotik RNA polimeraz‛ın β-alt birimine
bağlanarak ilk fosfodiester bağının oluşmasını engeller.
Böylece transkripsiyonun başlamasını inhibe etmiş
olur. Rifampin tüberküloz tedavisinde kullanılan bir
ilaçtır.
321.α-Amanitin, RNA polimeraz II‘ye sıkıca bağlanır
ve böylece mRNA sentezini ve sonuçta da protein
sentezini inhibe eder.
322.DNA üzerinde yer alan transkripsiyon başlangıç
bölgelerine promoter bölge adı verilir. Transkripsiyon
promoter bölgenin RNA polimerazın sigma alt birimi
tarafından tanınması ve bağlanması ile başlar.
323.Transkripsiyonun bitişini « ρ (Rho) faktörü» veya
DNA‛daki «palindrom» olarak adlandırılan bölgeler
belirler.
324.Palindrom; Aynı yönde yazıldıklarında aynı dizilişe sahip
olan karşılıklı iki DNA zinciridir.
325.hnRNA‛da intronlar (protein kodlamayan bölgeler) ve
eksonlar (protein kodlayan dizeler) diye adlandırılan
iki kısım bulunur. Primer transkripten intronlar
uzaklaştırılır, eksonlar birleştirilir ve olgun mRNA
oluşur.
326.Ekzonların birleştirilmesine splicing denir. Bu işlemde,
genellikle snRNA‛ların proteinlerle birleşmiş hali olan
snRNPs (small nükleer Ribonükleoprotein partikülleri)
aracılığı ile iki ekzon birbirine birleştirilir.
327.Bazen de snRNPs kullanılmadan intronlar çıkarılır ve
ekzonlar birleştirilir. Böylece pre mRNA‛dan mRNA
oluşur. Bu olaya ise alternatif splicing denir.
328.Otoimmun ve genellikle ölümcül seyreden bir hastalık
olan Sistemik Lupus Eritematozus‛ta, snRNPs gibi bazı
proteinlere karşı otoantikorlar gelişir.
329.β-talasemi, β-globin zinciri için gerekli olan mRNA‛nın
sentezi sırasında ekzonların hatalı birleştirilmesi ile
giden kalıtsal bir hastalıktır.
330.Ataksia-Telenjiektazi, x-ışınlarının yaptığı hataların
onarılamaması sonucu gelişen, serebellar ataksi
ve lenforetiküler maligniteler ile seyreden bir
hastalıktır.
331.Akridinler çerçeve kayması mutasyona yol açarlar.
332.Bir maddenin vücuda alındığında karsinojenik olup
olmadığı yani Karsinojenik potansiyeli, Ames testi
ile ölçülür.
333.Tümör baskılayıcı bir protein olan p53, hücre siklüsünü
G1 ve G2 fazlarında kontrol eder. Onarılmayacak bir
mutasyon varsa hücrenin Apoptozis ile yok olmasını
sağlar. Birçok kanser türünde p53 ‘ü kodlayan gende
bir defekt olduğu gösterilmiştir.
334.Protein sentezinin başlangıç bileşenleri şunlardır; 30
S ribozomal alt birim, sentezlenecek proteinin mRNA‛sı,
mRNA‛daki ilk kodona uygun f-metyonin-tRNA, GTP
(enerji sağlar) ve başlangıç faktörleri (BF=İF).
335.Shine-Dalgarno dizesi: E.Coli‛de mRNA yapısında yer
alan ve translasyonun başlangıç noktasını belirlemede
yardımcı bir faktördür.
336.Streptomisin, tetrasiklin ve gentamisin gibi 30 S
inhibitörü ilaçlar, genellikle protein sentezini başlangıç
aşamasında durdurur.
337.Puromisin, aminoaçil-transfer RNA ya (tirozinil-
tRNA) benzer ve A bölgesine bağlanarak protein
sentezini uzama fazında durdurur.
338.Peptid bağlarının oluşumu peptidil transferaz
tarafından katalizlenir. Peptidil transferaz aktivitesi,
50S ribozomal alt birimin 23S rRNA‛sında bulunur.
Kloramfenikol prokaryotik 50S ribozomal subünitteki
peptidil transferazı inhibe ederken, siklohekzimid
ökaryotik hücrelerdeki 60S ribozomal subünitteki
peptidil transferazı inhibe eder.
339.Peptid bağı oluştuktan sonra ribozom, mRNA üzerinde
3‛-ucuna doğru 3 nükleotid (bir kodon) boyunca
ilerlemesine translokasyon denir. Translokasyon için
eEF-2 (UF-2) ve GTP gereklidir. Difteri toksini EF-
2‛yi (UF-2) inhibe ederek etki gösterir.
340.Klindamisin,Eritromisin 50s ribozomal alt birime
bağlanarak, fusidik asit translokasyonu engelleyerek
protein sentezini uzama fazında inhibe eder.
341.Post-translasyonel modifikasyonlar;
342.Kısaltma; Örneğin; pankreatik bir zimogen olan
tripsinojen, ince barsaklarda kısaltılarak aktif tripsin
haline dönüşür.

343.Sinyal peptid kaybı: Örneğin insülin‛den sinyal peptitin
ayrılması.
344.Fosforilasyon: Proteinin yapısında bulunan serin,
treonin, tirozin amino asitlerinin fosforilenmesi.
Protein yapısında fosforlanan en önemli aminoasit
SERİN‛dir.
345.Glikozilasyon (Glikozillenme): Karbonhidrat‛lar serin
veya treonin‛in hidroksil gruplarına (0-glikozid) veya
asparajin‛in amino grubuna (N-glikozid) bağlanmıştır.
Glikozillenme işlevi Golgi aygıtında meydana gelir.
345.Hidroksilasyon: Kollajen‛in α-zincirlerinde bulunan
prolin ve lizin amino asitleri endoplazmik retikulum‛da
hidroksillenir. İdrarda OH-prolin, OH-lizin artışı
kemik harabiyetinin göstergesidir.
347.Metillenme: 3-Metil histidin; idrarla atılımı kas
harabiyetinin göstergesidir. ε-N-metillizin, Karnitin
sentezinde yer alır.
348.Karboksillenme: γ-Karboksi glutamat oluşumu K
vitaminine bağımlı pıhtılaşma faktörlerinde (faktör
II, VII, IX ve X) ayrıca protein C ve protein S
yapısında önemlidir. Bunun dışında osteokalsin gibi
kemik proteinlerinin yapısında da γ- karboksi
glutamat oluşumu gereklidir.
349.Desmozin; Birbirine çapraz bağlarla bağlanmış dört
adet lizin kalıntısından oluşur ve elastinin esnekliğini
verir.
350.İzoprenil birimlerin eklenmesi: Kolesterol biyosentezi
sırasında oluşan izopren birimleri çeşitli proteinlere
eklenebilir. İzopren birimleri proteindeki sistein
kalıntılarına bağlanır. Örneğin Ras proteinleri, Ras
onkojenler, proto onkojenler ve G proteinleri.
351.Kovalan modifikasyonlar: Örneğin; bir vitamin olan
Biyotin, karboksilaz enzimlerine kovalan bağlanması.
352.β-alanin; Koenzim A ve pantotenik asitin
yapısında yer alır. Herhangi bir proteinin yapısına
katılmamaktadır.
353.Selenosistein; Proteinlerin yapısında seyrek olarak
izlenen ve kendine ait tRNA‛sı olan, posttranslasyonel
modifikasyonla üretilmeyen ve Selenyum taşıyan bir
BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 87
aminoasiddir. Selenosistein, tioredoksin redüktaz
ve glutatyon peroksidaz gibi enzimlerin aktif
merkezlerinde yer alır.
354.Restriksiyon endonükleaz, uzun olan çift sarmallı
DNA‛yı özel bazı bölgelerinden tanıyarak keserler.
Böylece daha küçük ve sınırlanmış DNA parçaları elde
edilir. Sınırlayıcı endonükleaz‛da diyebileceğimiz bu
enzimler genellikle DNA‛yı 4 ila 6 baz çiftinden oluşmuş
ve palindrom adı verilen bölgelerden tanırlar.
355.Palindrom aynı yöne doğru yazıldıklarında eşit olan
karşılıklı DNA dizeleridir. Örneğin 5‛-GAATTC-3‛
dizesine komplementer olan DNA zinciri 3‛-CTTAAG-
5‛ dür. Eğer bu ikinci parça 5‛ yönünden okunursa
5‛-GAATTC-3‛ olduğu görülür.
356.Mikroorganizmalar arasında gen klonlamasında bir
çok aracı moleküllerden (vektör) yararlanılmaktadır.
Bunlar Restriksiyon endonükleazlarla kesilmiş DNA
parçalarının alıcı hücreye aktarılmasını sağlayan
yapılardır.
357.Retroviruslar rekombinant vektör olarak fazlaca
kullanılmaktadırlar. Lineer tek iplikçikli bir genetik
materyale sahip olan virüs, hücre içine girince
sitoplazmada, reverse transkriptaz enzimi yardımı
ile, genomik RNA‛ya tek iplikçik cDNA ( komplementer
DNA) sentezlenir. Sonra, bu cDNA‛ya da polimeraz 1
enzimi ile ikinci bir cDNA sentezlenerek çift iplikcikli
DNA‛ya dönüştürülür.
358.Büyük DNA molekülleri restriksiyon endonükleazları
ile kırıldığı zaman sayılamayacak kadar çok miktarda
DNA parçası oluşur. Bu milyonlarca DNA parçası
içinden, incelenecek olan DNA dizesi veya düzgün
bir gen‛in ayrımı prob‛larla sağlanır. Prob‛un nükleotid
dizesi, incelenecek olan DNA ya komplementerdir.
İncelenecek olan DNA parçasına “hedef DNA” denir.
Prob‛lar komplementer oldukları için hedef DNA‛ya
bağlanırlar. Böylece bir kitaplıkta hedef DNA‛nın
bulunduğu klon, veya hedef DNA‛nın bulunduğu bant
veya jel saptanabilir.
359.Southern adlı bilim adamı tarafından geliştirilen
southern blothing hibridizasyon tekniği günümüzde
DNA‛daki delesyonların saptanmasında ve özellikle
DNA finger printing yönteminde başvurulan önemli
88 TUSDATA BİLİMSEL TOPLANTI MERKEZLERİ
bir tekniktir. Southern bloth tekniği temelde DNA‛nın
agaroz jelde yürütülüp radyoaktif işaretli problarla
hibridizasyonuna dayanmaktadır.
360.Northern blothing, Southern blothing yöntemine
benzer. Ancak, DNA yerine mRNA, viral RNA veya
total RNA araştırmak için kullanılır.
361.İmmuno (WESTERN) blothing, mikroorganizmaların
yapılarında bulunan antijenik proteinlerin
saptanmasında kullanılmaktadır.
362.DNA amplifikasyonunun en önemlisini Polimeraz
Zincir Reaksiyonu (PZR) (= Polymerase Chain
Reactıon, PCR) oluşturmaktadır. PZR, belli bir
DNA dizesinin çoğaltılması amacıyla uygulanan bir
tüpte-test yöntemidir. PZR ile birkaç saat içinde,
özgün bir nükleotid dizesinin milyonlarca kopyası
sentezlenebilir. İncelenecek DNA dizesi ilk örnekte
milyonda bir ve daha az bir miktarda bulunsa bile, bu
dize PZR yöntemi ile çoğaltılabilir.
363.Thermus aquaticus‛dan izole ve pürifiye edilmiş olan
Taq polimeraz ısıya dayanıklı bir polimeraz enzimi
olup PCR da kullanılmaktadır.
364.BİYOKİMYADA BİLİNMESİ GEREKEN BAZI TEMEL
YÖNTEMLER
Tüm kursiyer arkadaşların en çok merak ettiği
şeylerden birisi, son sınavlarda yöntemler çok
soruluyor. Bu konuda ne yapabiliriz? Sonuçta tüm
laboratuar yöntemlerini öğrenmek hem çok zor, hem
de gereksiz. Ben önemli gördüğüm bazı temel yöntem
ve testlerle ilgili bilinmesi gereken bazı bilgileri
eklemeye çalıştım.
• Total Protein; Serumda total protein miktarı 6,0
- 8,0 gr/dl dir. Total protein ölçümünde başlıca
yöntemler aşağıda verilmiştir.
Bu yöntemleri anlatmadan önce bazı temel prensipleri
incelemek gerekir.
• Kolorimetri; Bir ışık kaynağından çıkan, gözle görülen
(350-780 nm dalga boyunda) ışığın renkli bir çözelti
içerisinden geçerken, oluşturduğu absorbansın
ölçülmesi prensibidir.
365.Fotometri; Kolorimetri prensibi ile aynı olup, temel
fark 200 ila 2000 nm dalga boyu arasındaki, yani UV
ve İnfrared ışınların da kullanılmasıdır. Kolorimetre ve
fotometrede yukarıda verilen dalga boyu aralıklarında
ışık geçiren belirli sayıda sabit filtreler kullanılır.
366.Spektrofotometre; Fotometre ve kolorimetre
cihazlarından daha gelişmiş olup, istenilen tek
bir dalga boyunda ışık bir prizma aracılığıyla % 1
hassasiyet ile seçilebilmektedir ( örn 280, 281,
282,….. nm vb ).
367.Florometri; Belirli bir ışık kaynağından çıkan UV ışık,
çözelti içindeki maddeler tarafından absorbe edilerek
daha uzun bir dalga boyu ( görünür ışık ) şeklinde
yayımlanırsa buna floresans denir. Floresansı ölçen
cihazlara fluorometre denir.
368.Direkt fotometrik ölçüm; Proteinlerin yapısında bulunan
triptofan ve tirozin gibi aromatik aminoasitlerin pH
8 de ultraviole dalga boyunda ( 280 nm ) verdiği
absorbansın spektrofotometrik ölçümüne dayanır.
369.Biüret yöntemi; Bu yöntem, proteinlerin yapsındaki
peptid bağlarının, alkali çözeltide +2 değerlikli
bakır ile verdiği rengin, spektrofotometrik ölçümüne
dayanmaktadır.
370.Kjeldahl yöntemi; Proteinlerin yapısındaki azotun
amonyum iyonuna dönüştürülerek total nitrojen
ölçülmesi prensibine dayanmaktadır.
371.Folin-ciacaltu (fenol) ayıracı ile Lowry yöntemi;
Proteinlerin yapsındaki tirozin ve triptofanın
fosfotungusto-molibdik asit ile reaksiyona girerek
verdiği mavi rengin ölçülmesi prensibine dayanır.
372.Türbidimetri; Proteinlerin, sülfosalisilat veya TCA
(triklo-asetisikasit) gibi maddelerle oluşturduğu
bulanıklığın içinden geçen ışığın, absorbansının
ölçümüne dayanmaktadır.
373.Nefelometri; Proteinlerin, sülfosalisilat veya TCA
(triklo-asetisikasit) gibi maddelerle oluşturduğu
bulanıklığa çarparak yansıyan ışığın ölçümüne
dayanmaktadır.
374.İmmuno kimyasal yöntemler; Antijenle antikor
birleşmesi spesifiktir. Erimiş bir antijen kendisine
karşı hazırlanmış bir antikorla eşit oranlarda
karşılaştırılırsa bir çökelme meydana gelir. Bu olaya
presipitasyon denir. Bu yöntemle protein, antijen ve
antikor miktarı tayin edilebilir.
375.Başlıca immunokimyasal yöntemler; Radial
immundiffüzyon (RİD), Radio immunölçüm (RİA),
Radyoreseptör ölçüm (RRA), Floroimmun ölçüm
(FİA), Kemilüminesans ölçüm, Enzim bağlı immuno
absorbent ölçüm (ELİSA), İmmunelektroforez olarak
sayılabilir.
376.Albümin ölçümü;
377.Albümin ölçümünde klasik yöntem, Bromkrezol yeşili
(Bromcresol green BCG) gibi anyonik boyalarla pH
4,2 de albüminin bağlanması ve verdiği absorbansın
628 nm de spektrofotometrik ölçümüdür.
378.Amonyak ölçümünde dikkat edilecek noktalar;
1. Sigara içiminden en çok etkilenen parametre
amonyaktır. Sabah numune alınacak hasta gece
yarısından itibaren sigara içmemelidir. Sigara
içen hasta testten önce duş almalı, temiz pijama
giymelidir. Kanı alan teknisyen sigara içmeyen biri
olmalı.
2. Laboratuvar ortamı ve cam malzemelerde amonyak
kontaminasyonu olmamalı,
3. Kan alma sırasında, venin palpe edilerek aranmaması
gerekir, kan alımı sırasında örneğin hava ile teması
olmamalı,
4. Örnek içerisindeki azotlu maddeler yıkılarak
amonyağa dönüşebilir, dolayısı ile numune alınır
alınmaz buz dolu bir kaba alınmalıdır. En geç 15
dakika içinde santrifüj edilerek en kısa sürede
çalışılmalıdır.
 BİYOKİMYA’DA ÖNEMLİ BİLGİLER 89

379.Bilirubin ölçümü; Klasik yöntem Ehrlich ayıracı da

denilen diazolanmış sülfirik asitin (Diazo reaktifi) TABLO: PLAZMA VE SERUM KONSANTRASYONU
bilirubinle reaksiyona girmesi ile oluşan azopirolün ARASINDA FARKLILIK GÖSTEREN TESTLER
alkollü ortamda ölçülmesi ile total bilirubin bulunur.
Plazma ve
Aynı test, alkolsüz ortamda yapınca direkt bilirubin Plazmada daha Serumda daha
ölçülür. Sonuç olarak total bilirubinden, direkt
serumda eşit
yüksek olanlar yüksek olanlar
bilirubin çıkarılırsa indirekt bilirubin hesaplanmış olanlar
olur. Bilirubin ışıktan kolay zarar görür, en kısa Kalsiyum Bilirubin Albümin
sürede çalışılmalıdır. Serum bekleyecekse karanlık
bir yerde saklanmalıdır. Klorür Kolesterol Alkalen fosfataz

380.Kreatinin ölçümü; Klasik yöntem Jaffe reaksiyonudur. LDH Kreatinin Glukoz

Burada alkali ortamda kreatinin‛in pikrik asitle verdiği
turuncu-kırmızı rengin spektrofotometrede ölçümü Total Protein Sodyum
esastır. Potasyum

381.ÜRE (“BUN”): Birçok laboratuvar üre içindeki Fosfat

nitrojeni ölçerek BUN sonucu vermektedir. Bu nedenle
üre ve BUN arasındaki ilişkinin bilinmesi önemlidir. Üre Ürik asit
molekül ağırlığı 60 olan ve içinde iki adet nitrojen
Üre
bulunduğundan 60 gr ürenin 28 gr‛ı azottan gelir.
(60/28=2,14)

382.Bu ilişki: Üre = BUN X 2.14 olarak formüle edilir.

399.Karaciğer fonksiyon testleri
383.Serumda total kolesterol ölçümü;
1- Karaciğerin organik anyonları taşıma ve ilaçları
metabolize etme kapasitesini saptayan testler
384.Serumda total kolesterol, Lieberman-Buchard yöntemi
(konjugasyon kapasitesini belirleyen testler):
de denilen, asetik asit, asetik anhidrit ve sülfirik
asit karışımının, kolesterol ile reaksiyona girerek • Serum bilirubin
verdiği yeşil rengin 620 nmde spektrofotometrik • Bromsulftalein: Karaciğerin boşaltım işlevini
ölçümü ile çalışılır. değerlendiren bir testtir.
• İndosiyanin
385.HDL kolesterol ölçümü; Apo B içeren lipoproteinler
(VLDL, LDL) dekstransülfat-magnezyum klorür • Serum nefes testleri
gibi polianyonlar ve sülfatlanmış polisakkaridler • Serum kafein
i l e reaksiyona girerek çökerler. Eğer serumu
2-Karaciğer hücre hasarını ve kolestazı belirleyen
dekstransülfat – magnezyum klorür kullanarak
testler:
çöktürür ve 3000 devirde 30 dakika çevirdikten
sonra, süpernatandan lieberman-buchard yöntemi • Aminotransferazlar
ile kolesterol çalışırsak HDL tayin edilir. • Alkalen fosfataz
• LDH
386.VLDL Kolesterol; Serumda ölçülen Trigliseridin 1/5‛i • 5‛-Nükleotidaz
VLDL dir ( Trig/5 = VLDL) • Gama glutamil transpeptidaz (GGT)
387.LDL kolesterol düzeyi Friedwald formülü ile • Lösin aminopeptidaz
hesaplanır 3-Karaciğerin sentez kapasitesini belirleyen
testler:
LDL = Total kolesterol - [ HDL + (Trigliserid/5)]
• Plazma proteinleri: Albümin, seruloplasmin, fer-
* Burada unutulmaması gereken, bu formül trig- ritin, α1- antitripsin düzeyleri değerlendirilir.
liseridler 400 mg/dl fazla ise uygulanamaz. • Lipoproteinler
388.Plazma ile serum arasındaki farklar: • Kan pıhtılaşma faktörleri:
• Serum, antikoagülan içermeyen düz tüpten elde • İmmünoglobülinler
ediliği için fibrinojen gibi pıhtılaşma faktörlerini 4-Etiyolojiyi gösteren testler:
içermezken, plazmada fibrinojen bulunur. Ayrıca
• Spesifik otoantikorlar
bilirubin, kolesterol ve kreatinin dışında bir çok
maddenin plazma ve serum konsantrasyonları • Hepatit serolojisi
farklılık gösterir. • Alfa fetoprotein
5-Serum amonyak düzeyi

Umarım yukarıdaki bilgiler işinize yarar. Sınavda ve hayatta her

şeyin gönlünüzce olmasını dilerim. Başarılar…

Uz. Dr. Ercan Öztürk