T.C.

MLL ETM BAKANLII

UAK BAKIM

AERODNAMK
440FB0007

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. ATMOSFER FZ ............................................................................................................ 3
1.1. Uluslararas Standart Atmosfer (Isa) Aerodinamie Uygulamas ................................. 3
UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 8
LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 9
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 11
2. AKIKANLAR DNAM .............................................................................................. 11
2.1. Spesifik Gravite ve Younluk ..................................................................................... 11
2.2. Viskozite, Sv Direnci, Akkan izgilenmenin Etkileri ........................................... 12
2.3. Svlarn Sktrlma Etkileri ...................................................................................... 13
2.4. Statik, Dinamik Ve Toplam Basn: Bernouilli Teoremi, Venturi ............................. 13
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 15
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 16
RENME FAALYET- 3 .................................................................................................. 17
3. ATMOSFER FZ .......................................................................................................... 17
3.1. Aerodinamik ............................................................................................................... 17
3.2. Bir Cisim Etrafndaki Hava Ak ............................................................................... 17
3.2.1. Snr Tabakas ...................................................................................................... 17
3.2.2. Laminer ve Trblansl Aklar ........................................................................... 18
3.2.3. Serbest Ak Hzmesi .......................................................................................... 18
3.2.4. Bal Hava Ak ................................................................................................. 18
3.2.5. Upwash ve Downwash ........................................................................................ 19
3.2.6. Vortisler ............................................................................................................... 19
3.2.7. Ak Durmas (Stagnaton) .................................................................................. 21
3.3. Aerodinamik Terimleri ............................................................................................... 21
3.3.1. Camber (Kamburluk) ........................................................................................... 21
3.3.2. Chord (Veter uzunluu) ....................................................................................... 21
3.3.3. Ortalama aerodinamik chord ............................................................................... 22
3.3.4. Kanat yaps ve aspect (aklk) oran .................................................................. 22
3.3.5. ncelik oran ......................................................................................................... 22
3.3.6. Basn Merkezi .................................................................................................... 23
3.3.7. Hcum as ......................................................................................................... 23
3.3.8. eki (Trust) ........................................................................................................ 23
3.3.9. Arlk(Gravity) ................................................................................................... 24
3.3.10. Aerodinamik Bileke ......................................................................................... 24
3.3.11. Kaldrma (lift) .................................................................................................... 25
3.3.12. Srklenme (drag) ............................................................................................. 25
3.3.13. Kutupsal Eim ................................................................................................... 27
3.3.14. Stall .................................................................................................................... 27
3.3.15. Parazit Drag ....................................................................................................... 27
3.3.16. Induced Drag ..................................................................................................... 29
3.3.17. Wash n ve Wash Out ........................................................................................ 29
3.4. Dner Kanat Aerodinamii ......................................................................................... 30

3.4.1. Terimler ............................................................................................................... 30

3.4.2. Dngsel, Ortak, Anti Tork Kumandalarnn alma ve Etkisi ......................... 34
UYGULAMA FAALYET 1 ........................................................................................... 35
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 37
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 38
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 40
KAYNAKA ......................................................................................................................... 42

ii

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD

440FB0007

ALAN

Uak Bakm

DAL/MESLEK

Alan Ortak (Uak Gvde-Motor ve Uak Elektronik)

MODLN ADI

Aerodinamik

MODLN TANIMI

Temel aerodinamik terim ve hesaplama konularnn ilendii

renme materyalidir.

SRE

40/24

N KOUL

Modln n koulu yoktur.

YETERLK

Aerodinamik ifadeleri kullanmak

Genel Ama: Gerekli ortam salandnda aerodinamik
ifadeleri doru olarak kullanlabileceksiniz.
Amalar:

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

1. Uluslararas Standart Atmosfer (ISA) birimlerini

aerodinamik hesaplamalarda kullanabileceksiniz.
2. Tekniine uygun olarak Bernoulli Teoremi ile ilgili
hesaplamalar hatasz yapabileceksiniz.
3. Aerodinamik terimleri tekniine uygun olarak kavrayp
doru olarak tanmlayabileceksiniz.
Ortam: Atlye ortam, laboratuvar ortam
Donanm: Onayl dokmanlar, televizyon, snf kitapl,
VCD, DVD, tepegz, projeksiyon, bilgisayar ve donanmlar,
internet balants, retim materyalleri vb.
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen
lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak
modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri
lerek sizi deerlendirecektir.

iii

iv

GR
GR
Sevgili renci,
Dier teknolojik alanlara nazaran uak teknolojisinin geliimi yakn tarihimizde
olmutur. Bunun nedeni aerodinamik prensipler alannda fazla aratrma yaplmam ve
umann nasl gerekletiini anlamak iin kanat rpan kularn incelenmesi olmutur.
Hava akmna maruz kalan cisimlerin hareketleri fiziksel olarak incelenip bu konuda
yeni bilgi ve bulular gerekletike uaklarn nasl imal edilmesi gerektii ortaya km ve
aerodinamik prensipler nda gnmzde kullanlan modern uak ve dier hava aralar
retilmitir.
Bu modl ieriinde size aerodinamik prensipleri ve uaa uygulanmas konularnda
bilgi ve beceriler kazandrlmaya allmaktadr.
Uaklar nasl uar? sorusunun cevabn bulacanz bu modl kavramanz, bir uak
teknisyeninin bilmesi gereken temel bilgidir.

RENME FAALYET-1

AMA

RENME FAALYET-1

Uluslararas Standart Atmosfer (ISA) birimlerini aerodinamik hesaplamalarda

kullanabileceksiniz.

ARATIRMA

Uluslararas Standart Atmosfer (ISA) tanmn aratrarak hava ve atmosfer

tabakalarnn zelliklerini aratrnz. Edindiiniz bilgileri snf ortamnda
arkadalarnza sununuz.

1. ATMOSFER FZ
1.1. Uluslararas Standart Atmosfer (Isa) Aerodinamie Uygulamas
Bir uan performanslar hesaplandnda veya performanslarn belirlemek iin
rzgr tneli deneyleri yapldnda elde edilen sonular benzeri dier hesap ve deney
sonularyla mukayese edebilmek iin bir referans havaya ihtiya vardr. Atmosfer iindeki
artlar devaml olarak deiir ve genel olarak herhangi iki gnde ayn scaklk ve basn
artlarn elde etmek mmkn deildir.
Bundan dolay referans olarak kullanlmak zere bir standart hava artlar sisteminin
kabul edilmesi gerekmektedir. Gnmzde halen bir uygulama yeri bulan ICAO
(International Civil Aviation Organization) Uluslararas Sivil Havaclk Tekilat tarafndan,
Uluslararas Sivil Havaclk Anlamasnda tespit edilen hava iin standart artlar aada
aklanmtr:
Hava, kuru ve mkemmel bir gazdr.
Scaklk, deniz seviyesinde 15 Cdir.
Basn, deniz seviyesinde 760 mm cva stunudur (760 mmHg = 1013 mbar).
Scakln ykseklik ile deiimi, deniz seviyesinden itibaren scakln 56,5 C
olduu ykseklie kadar, her bir metrede 0,0065 Ca eittir ve daha ykseklerde
sfrdr.
5. Younluk: 1.225 kg/m3 dr.
Birinci art gereince, kuru mkemmel gazlara ait karakteristik denklem, standart
atmosfere uygulanabilir. Drdnc art gereince de scakln, deniz seviyesinden itibaren
ykseklik ile deiimi, scaklk -56,5 C oluncaya kadar aadaki denklem ile ifade edilir:
1.
2.
3.
4.

T = (15 0,0065 z)

Burada; z, deniz seviyesinden itibaren llen ykseklii metre cinsinden

gstermektedir. Bu denklem, T= -56,5 C iin, z = 11000 m ykseklie kadar dorudur ve bu
hava tabakasna troposfer ad verilir. Bunun stnde scaklk sabit ve 56,5 Ca eittir ve
bu hava tabakasna da stratosfer ad verilir.

ekil 1.1: Troposfer tabakasnda scaklk-basn-younluk ile ykseklik arasndaki iliki

Standart atmosfer iin yukarda tespit edilen artlar kullanmak ve yer ekimi ivmesi
gnin ykseklik ile deimediini kabul etmek suretiyle standart atmosfer karakteristiklerinin
ykseklik ile deiimi tespit edilir. Standart atmosfere gre ykseklik ile scaklk ve basn
deiimleri Tablo 1.1de gsterilmitir.
Ykselti
(metre olarak)
0
1 000
2 000
5 000
10 000
11 000
15 000
20 000
30 000
40 000

Scaklk
(C olarak)
15
8,5
2
-17,5
-50
-56,5
-56,5
-56,5
-46,5
-22,1

Basn
(mmHg olarak)
(mbar olarak)
760
1013
674
899
596
795
403
537
198
264
170
226
90
120
41
55
8
11
2
2,8

Tablo 1.1: Scaklk ve basncn ykseklik ile deiimi

Bilinmesi gereken dier bir atmosfer zellii de atmosferi oluturan tabakalardr. Bu

tabakalar: Troposfer, stratosfer, mezosfer, termosfer ve eksozferdir. Bu temel tabakalarn

yan sra hava younluuna ve dier baz zelliklere gre iyonosfer, heterosfer ve homosfer
olarak adlandrlan tabakalar vardr.

ekil 1.2: Atmosfer tabakalar

Atmosferin en alt blmne troposfer ad verilir. inde bizim de yaadmz bu

katman, btn atmosfer ktlesinin ortalama %75ini kaplar. Meteoroloji olaylarnn birou
bu katmanda oluur. Troposferde ykseklik arttka hem basn hem de scaklk dzenli
olarak azalr. Birok enlemde troposferin ykseklii 8 km kadarken ekvatorun zerinde 18
kmyi bulur. Bu katmann st kesimlerindeki scaklk -56,5C dolaylarndadr.
Troposferin stndeki katmana stratosfer ad verilir. Bu katmanda da ykselti arttka
hava seyrelerek basnc der. Seyrelmi havann direnci dktr. Bu nedenle stratosferin
alt ksmlar jet uular iin idealdir. Buna karlk daha st katmanlarda motorlarn yeterli
itme kuvveti oluturmas iin gerekli miktarda hava yoktur. Stratosferde yatay dorultuda
hareket eden rzgrlarn hz saatte 300 kmyi bulur. Yolcu uaklarnn rotalar bu yksek
enerjili rzgrlardan yararlanacak ekilde dzenlenir. Yerden 19 ile 28 km yksekliklerde
sedefsi bulutlar grlse de katman genellikle ak ve bulutsuzdur.
28 kmnin zerinde scaklk artmaya balar ve 50 km ykseltide 10 Ca ular. Ama
bu ykseltiden sonra yeniden dmeye balar. 50 kmnin zerindeki yksekliklerde balayan
ve deniz seviyesinden yaklak 80 km ykseklie kadar uzanan katmana mezosfer ad verilir.
Mezosferin stnde de scakln ykseltiyle birlikte yeniden artt termosfer yer alr.
Yaklak 80 kmden 500 km ykseltiye kadar uzanan bu katmanda hava olduka

seyrelmitir; hava moleklleri arasndaki mesafeler ok fazladr. Bu molekllerin scakl

180 km ykseklikte 395 Cye, 320 km ykseltide ise 700 Cye kadar ykselir. Metallerin
700 Cde donuk krmz bir renk aldn, yani kor hline geldiini hatrlatmak bu
tabakadaki scaklk hakknda bir fikir verebilir.
yonosfer, radyo dalgalarnn yaylmasn kolaylatrd iin haberleme asndan
byk nem tar. Bu katmandaki paracklar, Gneten gelen nlarn etkisiyle iyonlam,
elektriksel olarak iletken hle gelmitir. Bu nedenle iyonlam paracklarn en youn
olduu katmanlar radyo dalgalar iin bir yanstc grevi grr. Biri yaklak 110, br 240
km ykseklikte yer alan iki nemli yanstc katman vardr.
Atmosfer, birok gazn karm hlindedir. Azot ve oksijen kuru havann %99unu
oluturur. Kalan blmdeyse karbondioksit, argon, neon, helyum, kripton, hidrojen, ksenon,
ozon ve radon yer alr. Bu elementlere atmosferde olduka ok sayda bulunan mikro
paracklar eklenir. Nemli hava ise kuru hava, su buhar, su ve buz paracklarnn bir
karmdr (Tablo 1.2.).
GAZLAR
Balca
Bileenler

ADI- SMGES
Azot
N2
Oksijen
O2
Argon
Ar
Karbondioksit CO 2
Neon
Ne

1,8 103

Helyum

He

5,2 104

Metan

CH 4
Kr

2,0 104

Kripton

Aznlk
Bileenler

ORAN (%)
78,084
20,946
0,934
0,032

5,0 105

Hidrojen H 2
Ksenon Xe
Ozon

1,1 104
8,7 106
yaklak 106

O3

Azot oksitleri N 2 O , NO , NO 2

yaklak 106

Amonyak NH 3

106 dan az

Kkrtdioksit SO 2

106 dan az

Karbonmonoksit CO

106 dan az

Radon

106 dan az

Rn

Tablo 1.2: Kuru havann deniz seviyesindeki hacimsel bileimi

Aerodinamik daha ok deneye bal bir bilimdir. Aerodinamik kurallar, hesap ve

teorilerle iddia edilenler ve tecrbelerle hesaplananlar olmak zere iki ekilde bulunur.
Tecrbelerle elde edilen lmeler ve sonular zerine yeni teoriler oluturulur.

Aerodinamiin en nemli deney arac rzgr tnelidir. Deneyi yaplacak uak,

roket, otomobil hatta kpr ve bina modelleri nce rzgr tnelinde denenir. Model, rzgr
tnelinde deneme hzna gre iddeti ayarlanan bir hava akmna tutulur. Modelin akm
iindeki davran gzlenerek gerekli dzeltmeler yaplr ve modele aerodinamik bir biim
verilmeye allr. Gnmzde ses hznn zerindeki akm hzlarnda dahi alabilen
rzgr tnelleri ina edilmitir.
Aerodinamik denince akla hemen havaclk ve uzay almalar gelmektedir. Hlbuki
gnmzde aerodinamik, tahmin edilemeyecei kadar geni bir sahada kullanlmaktadr.
Bunlarn en nemlileri otomobil sanayi ve inaat mhendislii alanlardr. Yeni gelitirilen
bir otomobil modelinin, ekonomiklik artn salayabilmesi az yakt sarfiyatyla mmkndr.
Bunun iin model, rzgr tnelinde denenerek hava akmna en az diren gsterecek
aerodinamik bir ekil bulunmaya allr. Byk asma kprler ve yksek gkdelenler ina
edilmeden nce evrelerindeki hava akmlarnn dinamik etkileri model zerinde incelenir.
Aerodinamik bilimi, kullanl sahalarna ve akm hzlarna gre blmlere ayrlr:

Hacim itibariyle cismin d hacminin akma maruz kald durumlar inceleyen

kola d aerodinamik ad verilir. Uaklar, fzeler, mermiler, otomobil ve binalar
bu kolun inceleme sahasndadr. Yine hacim olarak hava akmnn cismin
iinden getii ve i hacmin sz konusu olduu durumlar inceleyen kola ise i
aerodinamik ad verilir. Kompresrler, havalandrma sistemleri, uak motorlar,
bacalar, yanma odalar ve silah namlular gibi pek ok sahada uygulanmaktadr.

Havaya gre hareket hlinde olan bir cismin etrafndaki izafi hava akmnn, ses
hznn altnda ve stnde olmasna gre aerodinamik eitli ksmlara
ayrlmtr. Ses hznn altndaki akmlara subsonic akmlar, ses hz
seviyelerindeki akmlara transonic akmlar denilmekte ve ses st akmlar da
supersonic ve ok stndekilere de hypersonic akm olarak iki ksmda
incelenmektedir.

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Uluslararas Standart Atmosfer (ISA) birimlerini aerodinamik hesaplamalarda
kullannz.
lem Basamaklar
Hava standartlarn inceleyiniz.
5000 m ykseklikteki scaklk ve basnc
bulunuz.
Havay oluturan gazlar tespit ediniz.
Aerodinamik uygulamalar
snflandrnz.

neriler
Havann; ykseklik deiimi sonucu
scaklk, basn, younluk deiimlerini
inceleyiniz.
Bkz. Tablo1.1
Bkz. Tablo1.2
Aerodinamii, kullanl sahalarna ve
akm hzlarna gre snflandrnz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Hava standartlarn incelediniz mi?
Scaklk, basn, younluk deiimlerini gzlemlediniz mi?
Deiik yksekliklerdeki scaklk ve basnlar tespit ettiniz mi?
Havay oluturan gazlar ilgili tablolardan tespit ettiniz mi?
Kullanl sahalarna gre aerodinamik uygulamalar snflandrdnz m?
Akm hzlarna gre aerodinamik uygulamalar snflandrdnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.

Aada verilenlerden Uluslararas Sivil Havaclk Tekilatnn atmosfer standartna

gre havann zelliklerinden hangisi yanltr?
A) Scaklk deniz seviyesinde 15 Cdir.
B) Basn, deniz seviyesinde 760 mm cva (14,7 PSI) stunudur.
C) Younluk: 1.225 kg/m3 dr.
D) Deniz seviyesinden itibaren 56,5 Ca kadar her 1 metrede scaklk 0,0015 C
azalr.

2.

8000 m ykseklikteki scaklk ka derecedir?

A) -37 C
B) -23 C

C) 37 C

D) 23 C

3.

Troposfer tabakasnda deniz seviyesinden yukarya doru kldka scaklk, basn

ve younluk nasl deiir?
A) Scaklk artar
B) Younluk artar
C) Basn artar
D) Scaklk, basn ve younluk azalr

4.

Havay oluturan maddelerin ierisinde oran en fazla olan madde hangisidir?

A) Oksijen
B) Azot
C) Hidrojen
D) Kkrt

5.

Hacim itibariyle cismin d hacminin akma maruz kald durumlar inceleyen bilim
dalna ne denir?
A) aerodinamik
B) Geni aerodinamik
C) D aerodinamik
D) Dar aerodinamik

6.

Ses hz seviyelerindeki akmlara ne denilmektedir?

A) Subsonic
B) Hypersonic
C) Transonic
D) Supersonic

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

10

RENME FAALYET-2
AMA

RENME FAALYET-2

Tekniine uygun olarak Bernoulli Teoremi ile ilgili hesaplamalar hatasz

yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Ktphanelerden veya internetten yararlanarak akkanlar dinamii ile ilgili

olan konular aratrnz. Laboratuvarda deney yaparak almalarnz rapor
hline getiriniz. Hazrlam olduunuz raporu snfta sununuz.

2. AKIKANLAR DNAM
2.1. Spesifik Gravite ve Younluk
Younluk; belli bir hacim iersinde yer alan madde miktardr ve

Younluk ( )

ktle(m)
kg
3
hacim(V ) m

eklinde ifade edilir.

rnein; 250 m bir hacme sahip odadaki havay dnelim. Odadaki havann ktlesi
306,25 kg ve hava oda iinde homojen olarak dalm ise oda iindeki havann younluu;

= 306,25 / 250

= 1,225 kg/m dr.

3

Deniz seviyesinden yukarya doru kldnda yer ekimi gc azaldndan

maddenin arl azalmaktadr. Bundan dolay ayn hacimdeki bir maddenin farkl
yksekliklerde farkl younluu bulunmaktadr.
Spesifik gravite (zgl arlk); bir maddenin younluunun, suyun younluuna
orandr. Ktle birimi olan 1 kg; deniz seviyesindeki +4 Co scaklktaki 1 litre (1 dm3) saf
suyun arl olarak tanmlanmaktadr. Dolays ile suyun younluu 1 kg/dm tr. Buna
gre zgl arl 2 olan bir mineral, ayn hacme sahip sudan iki kat daha ardr.

11

2.2. Viskozite, Sv Direnci, Akkan izgilenmenin Etkileri

Viskozite; akkan tabakalarnn birbiri zerinde kaymaya kar gsterdikleri direncin
bir lsdr. Ak hznn kartdr. rnein, su dk, bal yksek viskoziteye sahiptir.
Dinamik viskozite (veya mutlak viskozite) ve kinematik viskozite olmak zere iki trl
viskozite deeri mevcuttur. Bunlardan mutlak viskozite deeri uygulamalarda kullanlr.
Bir akkann mutlak viskozitesi Couette deneyiyle llr. Bu deneyde viskozitesi
llecek akkan, birbirine ok yakn ve paralel konumdaki iki levha arasnda gz nne
alnr.

ekil 2.1: Couette deneyi

Levhalardan biri sabit tutulurken (alttaki) dieri U hz ile hareket ettirilir. Hareket
eden levha ile temas hlindeki akkan zerreleri bu levha ile ayn hzda hareket ederken
durmakta olan levha zerindeki zerreler hareketsizdirler. Aradaki akkan zerreleri de;

U
y
h

eklinde lineer bir hz dalm gsterirler.

Hareket eden levhann birim yzeyine etki eden F/A srtnme kuvveti, levhann U
hz ile doru orantl, levhalar arasndaki h uzakl ile ters orantldr.

F
U

A
h
Buradaki orant sabiti mutlak viskozite katsaysdr. Bir gazn viskozitesi scaklk
ile artarken bir svnn viskozitesi scaklk ile azalr. Akkann kaymaya kar gsterdii
diren, akkann moleklleri arasndaki ba kuvvetine akkann molekller momentum
transferine baldr. Bir svnn moleklleri birbirine bir gaznkinden ok daha yakn
bulunmaktadr ve svnn moleklleri arasndaki ba kuvvetleri gaznkinden ok daha
byktr. Bir svda molekller arasndaki ba kuvveti svnn viskozluu zerinde en etkin
faktrdr ve molekller arasndaki ba kuvvetleri scaklkla azald iin svnn viskozitesi
de azalacaktr. Dier taraftan bir gaz ok zayf molekller ba kuvvetine sahiptir. Gazlarda
molekller hareket, kayma gerilmesinde, ba kuvvetlerine gre ok daha nemli bir art
yaratr ve bylece scaklk ile molekler hareket artnca, gazn viskozitesi de scaklk ile
artar.

12

2.3. Svlarn Sktrlma Etkileri

Maddenin sv hli, belirli bir ekle sahip deildir. Svlar akkan olduklarndan
bulunduklar kabn eklini alrlar. Sv hlde atom veya molekller katlardan daha dzensiz
olup tanecikler aras boluklar katlardan daha fazladr. Svlarn sktrlmalar gazlara
oranla ok daha zordur; fakat svlar sktrlabilir. Bu nedenle genellikle i makineleri vb.
gibi g istenilen yerlerde svlarn sktrlma etkilerinden yararlanlmaktadr. Bununla
birlikte skan bir sv zerinde basn ve scaklk doru orantl olarak artar.

2.4. Statik, Dinamik Ve Toplam Basn: Bernouilli Teoremi, Venturi

Basn; birim yzeye etki eden kuvvet miktardr ve p (pressure-basn) harfi ile
gsterilir.

P= Basn (Pa) (1 pascal=1N/1m2) (1 bar=105 pa)

F= Kuvvet (N)
A= Alan (m2)

ekil 2.2: Basn oluumu

Statik basn; akkanlarn bulunduklar kabn tabanna uygulad basntr.

ekil 2.3: Statik basn.

p = h g
P : Statik basn
h : svnn ykseklii
: younluk
g : yerekimi ivmesi
Dinamik basn; akkann hareketi ynnde oluan basntr.

13

ekil 2.4: Dinamik basn

q = ( V)
q : Dinamik basn
: Younluk
V : Svnn hz
Bir venturi borusunun her kesitinde akan akkann statik basnc ile dinamik basnc
toplam sabittir.

ekil 2.5: Venturi borusu

pA+qA=pB+qB=pC+qC
VB>VA>VC
qB>qA>qC
pB<pA<pC
Venturi borusunun her bir kesitinde birim zamanda geen akkan ktlesi yani debisi
(Q) sabittir ve QA= VAAA=QB= VBAB= QC= VCAC eklinde ifade edilir. Boru
ierisinden geen akkann younluu ( ) her kesitte ayn olacandan VAAA= VBAB=
VCAC eitlii elde edilir. Bu eitlie sreklilik kural denir.
rnek: Su tayan bir boru hattnda, 1 kesitinde hz 3.0 m/sn ve ap ise 2.0 mdir. 2
kesitinde ap 3.0 m olduuna gre bu kesitteki hz bulunuz.
zm:
Sreklilik denklemi, 1 ve 2 kesitlerine uygulanacak olursa:
VAAA= VBAB
3(22/4)=VB(32/4) VB =1.33 m/sndir.

14

UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
Tekniine uygun olarak Bernoulli Teoremi ile ilgili hesaplamalar hatasz olarak
yapnz.
lem Basamaklar
Ktlesi, 10 kg; hacmi, 1 m3 olan bir
cismin younluunu hesaplaynz.
Geni kesitte akan bir svnn basnc (p)
ve hz (V), dar kesitte nasl deiir.
Bir boru hattnda, 30 cm apndaki
kesitinde akan akkann hz 1m/sn ise
15 cm apndaki kesitinde hzn
hesaplaynz.

neriler
Younluk=Ktle/Hacim formln
kullannz.
Bkz. venturi borusunda akm zellikleri.
Sreklilik denklemini kullannz.
(VAAA=VBAB)

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1. Ktlesi,10 kg; hacmi,1 m3 olan bir cismin younluunu
Younluk=Ktle/Hacim formln kullanarak hesapladnz
m?
2. Geni kesitte akan bir svnn basnc (p) ve hz (V), dar
kesitte nasl deieceini, venturi borusunda akm
prensiplerine gre tespit ettiniz mi?
3. 30 cm apndaki kesitinde akan akkann hz 1m/sn ise, 15
cm apndaki kesitinde hzn, sreklilik denklemini kullanarak
hesapladnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

15

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.
1.

Belli bir hacim iersinde yer alan madde miktarna . denir.

2.

Bir maddenin younluunun, suyun younluuna oranna .. denir.

3.

Akkan tabakalarnn birbiri zerinde kaymaya kar gsterdikleri direncin bir

lsnedenir.

4.

Birim yzeye etki eden kuvvet miktarna denir.

5.

Bir akkan hattnda deien kesit nedeni ile . basn artyorsa basn
azalr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

16

RENME FAALYET-3
AMA

RENME FAALYET- 3

Aerodinamik terimleri
tanmlayabileceksiniz.

tekniine

uygun

olarak

kavrayarak

doru

olarak

ARATIRMA

Uak aerodinamii ve uygulama prensipleri konusunda aratrma yapnz.

Edindiiniz bilgileri snf ortamnda arkadalarnza sununuz.

3. ATMOSFER FZ
3.1. Aerodinamik
Aerodinamik, hava ierisinde hareket eden cisimlerin etrafndaki olaylar veya sabit
bir cisim etrafndaki hava hareketi nedeniyle meydana gelen olaylar ya da bu ikisinin
birleimi eklinde, hareket eden bir cismin etrafnda yine hava hareketi ile meydana gelen
olaylar inceleyen bilim daldr.

3.2. Bir Cisim Etrafndaki Hava Ak

3.2.1. Snr Tabakas
Bir airfoil yapnn zerinden geen hava akmnn yzeye tutunmaya alan hava
liflerine snr tabakas denir. Snr tabakas zellikle kanat zerinde ok nemlidir. nk
ua kaldrmaya alan kuvvetin oluumunu salayacak olan kanat zerindeki ve altndaki
basn farknn yaratlmasnda snr tabakas nemli bir grev stlenmektedir. Bu tabakann
yzeyden ayrlmas kaldrma kuvvetinin azalmasna hatta yok olmasna sebep olabilecektir.

17

ekil 3.1: Snr tabakas

3.2.2. Laminer ve Trblansl Aklar

Bir ak srasnda akkann moleklleri birbirine paralel katmanlar eklinde hareket
ediyor ve birbirleri ile arpmyor ve dzenli bir ak varsa bu akm trne laminer ak,
ayet dzensiz ve akm katmanlar birbirine karm vaziyette bir ak varsa bu akm trne
de trblansl ak denir. Kaldrma kuvvetinin byk bir blmn salayan kanat
zerindeki hava aknn laminer ak olmas gereklidir.

ekil 3.2: Kanat zerinde laminer ve trblansl ak

3.2.3. Serbest Ak Hzmesi

Serbest hava akm, hava fileleri eklinde gsterilebilir (ekil 3.3). Hava filelerinin
birbirine yaklat noktalarda lokal hz hava ak hzndan fazla, hava filelerinin birbirinden
uzaklat noktalardaki lokal hava hz hava ak hzndan dktr.

ekil 3.3: Belirli ynde serbest akm

3.2.4. Bal Hava Ak

Aerodinamik tanmndan yola karak hava ierisinde hareket eden cisimlerin
etrafndaki olaylar veya sabit bir cisim etrafndaki hava hareketi nedeniyle meydana gelen

18

olaylar ya da bu ikisinin birleimi eklinde, hareket eden bir cismin etrafnda yine hava
hareketi ile bir takm olaylar meydana gelir. Verilen bir harekette, hareketli cisim veya
sistem durdurulup btn evresi ayn hzla ve ters ynde harekete geirilirse, ayn hareket
artlar elde edilir.

ekil 3.4: Bal hava akm

3.2.5. Upwash ve Downwash

Upwash, hava akmnn yukar doru ynlenmesi, downwash ise hava akmnn
aaya doru ynlenmesidir. Hava kanatn stnden ve altndan akmakta olup st taraftan
ieri ynde d taraftan dar ynde ak olmaktadr. Firar kenar boyunca i ve d ynde
akan akmlar karlamakta ve firar kenarnda kk vorteksler olumaktadr.

ekil 3.5: Kanat zerinde hava akm olaylar

3.2.6. Vortisler
Dzgn bir airfoil yapya sahip olmayan cisimlerin zerinde vortis (girdap) eklinde
daimi olmayan bir hava akm oluur. Bu akma iyi bir rnek olarak kt cisimlerin
arkasndaki akm alanlarn gstermek mmkndr.

19

ekil 3.6: Vortis oluumu

20

3.2.7. Ak Durmas (Stagnaton)

Kanat hcum kenarnda ve firar kenarnda hzn sfr, toplam basncn statik basnca
eit olduu yani dinamik basncn sfr olduu noktada ak durmas meydana gelir ve bu
noktaya durgunluk noktas (stagnation point) denir.

ekil 3.7: Ak durma noktas

3.3. Aerodinamik Terimleri

3.3.1. Camber (Kamburluk)
Airfoil yapnn kamburluk lsdr. Byk yk tayan ve dk hzlarda seyreden
uaklarda chord uzunluuna gre camber orannn fazla olmas istenir.

3.3.2. Chord (Veter uzunluu)

Kanadn, gvde simetri dzlemine paralel olarak alnm herhangi bir kesitinin hcum
kenarn firar kenarna birletiren dorunun uzunluudur.

21

ekil 3.8: Camber (kamburluk) ve chord uzunluu

3.3.3. Ortalama aerodinamik chord

Kanat kknde daha byk olan kk veter uzunluu ile kanat ucunda daha kk olan
u veter uzunluunun ortalamasdr.

ekil 3.9: Ortalama veter uzunluu

3.3.4. Kanat yaps ve aspect (aklk) oran

Uaklarda kanat tasarmyla ilgili dier nemli bir deer de cephe oran veya
aklk oran (aspect ratio) ad verilen kavramdr. Aklk oran, kanat aklnn ortalama
veter deerine orandr. Bu orann uak performansnda ve yakt ekonomisinde nemli
etkileri vardr. Yksek aklk oranl kanatlar, ayn yzey alanna sahip kanatlardan eit
artlarda daha fazla kaldrma kuvveti salarlar.
b
Aklk Oran
c ort
Denklemde;
b = Kanat Akl
Ve
c ort = Ortalama Veterdir

3.3.5. ncelik oran

Veter boyunca eitli noktalarda profil alt yzeyi ile st yzeyi arasndaki en byk
uzaklklarn (kalnlklarn) yani en byk kanat kalnlnn veter uzunluuna oran olarak
tanmlanr.

ekil 3.10: Kanat kalnl

22

3.3.6. Basn Merkezi

Yunuslama (ne-arkaya salnm) momentinin sfr olduu aerodinamik kuvvetlerin
uygulama noktasdr.

ekil 3.11: Basn merkezi

3.3.7. Hcum as
Kanat veteri (chord ekseni) ile hava ak dorultusu arasndaki adr.

ekil 3.12: Hcum as ()

3.3.8. eki (Trust)

Motor tarafndan salanan egzoz kna tam ters yndeki ua ileriye doru
gitmesini salayan kuvvettir.

23

ekil 3.13: Uaa etkiyen drt ana kuvvet

3.3.9. Arlk(Gravity)
Uak ktlesinin, yerekimi etkisiyle dey dorultuda aaya doru meydana
getirdii kuvvettir.

3.3.10. Aerodinamik Bileke

Kaldrma kuvveti (Lift) ile srkleme kuvvetinin (Drag) bilekesidir. Hcum as ile
birlikte bykl deiir. Belli bir hcum asna kadar, hcum as artrldnda lift ve
drag arttndan bileke kuvvet de artar.

ekil 3.14: Aerodinamik bileke kuvvet

Aerodinamik kuvvetler ile ilgili bir eitlik zlrken, kuvvetlerin meydana gelmesine
sebep olan faktrlerin tespit edilmesine ihtiya vardr. Kuvvetlerin olumasna ve
etkilenmesine sebep olan pek ok faktr bulunmasna ramen en nemlileri unlardr:

Hava ak hz (V)

Hava akkannn younluu ()

Profilin kaplad alan - Kanat alan (S)

Profil yzeyini ekli

Hcum as ()

Viskozite etkileri ()

24

Sktrlabilme zellikleri

Aerodinamik kuvvet, net basn fark ile kanat alann arpma sureti ile bulunabilir;
fakat, basn fark hcum as ile deimekte olduundan matematiksel olarak hesaplamak
son derece gtr. Hlbuki tecrbeler, basn farknn dinamik basn ile doru orantl
olarak deitiini gstermektedir. Her hcum as iin dinamik basnta meydana gelen bir
artma, basn farkn da arttrmaktadr. Bu nedenle aerodinamik kuvvet eitlii, dinamik
basn ile kanat alannn arpnn bir C F katsays ile arpm eklinde
gsterilebilmektedir.
AF

V 2 S CF
2

Denklemde;
AF = Aerodinamik kuvvet (kg)
V = Hanavn hz (m/sn)
= Hava younluu (kg/m3)
S = Kanat alan ( m 2 )
C F = Aerodinamik kuvvet katsays

ekil 3.15: Kanat zerindeki basn dalm

3.3.11. Kaldrma (lift)

Aerodinamik bileke kuvvetin, kanat yzeyine dikey olan bilekesidir. Uan havada
tutunabilmesini salayan kuvvettir.

3.3.12. Srklenme (drag)

Aerodinamik bileke kuvvetin, yatay olan bilekesidir. Uak zerindeki durgun
noktalarn ve hava ak srtnmelerinin neticesinde uan gidi ynne ters ynde oluan
kuvvettir.

25

ekil 3.16: Lift ve drag bileenleri

Hcum as: Hcum as artrldnda, havann kanat zerinde alaca yol ve

hz artar. Bylece kanat stndeki havann dinamik basnc, kanat altndaki
havann dinamik basncndan fazla olur. Bu dinamik basn fark lift kuvvetini
artrrken, durgun nokta alannn ve hava srtnmesinin artmas geri
srklemeyi arttracaktr.

Kaldrma (lift) katsays: Bir airfoil yapnn matematiksel olarak hesaplanan

lift kuvveti ile rzgr tnelinde llen lift kuvveti arasnda farkllk vardr. Lift
kuvvetini hesaplarken bu farkll gz nne almak iin hesaplamalarda
kaldrma kuvveti katsays (CL) kullanlr.

CL = Rzgr tnelinde llen lift / Teorik olarak hesaplanan lift

L = V2SCL / 2

Srklenme (drag) katsays: Bir airfoil yapnn matematiksel olarak

hesaplanan drag kuvveti ile rzgr tnelinde llen drag kuvveti arasnda
farkllk vardr. Drag kuvvetini hesaplarken bu farkll gz nne almak iin
hesaplamalarda srklenme kuvveti katsays (CD) kullanlr.

CD = Rzgr tnelinde llen drag / Teorik olarak hesaplanan drag

D = V2SCD / 2

ekil 3.17: Srkleme ve kaldrma kuvveti katsaylarnn hcum as ile deiimi

26

3.3.13. Kutupsal Eim

Kutupsal eim; kaldrma ve srklenme kuvvetleri katsaylarnn birlikte gsterildii
polar diyagramdr.

ekil 3.18: CL ve CDnin polar diyagram

3.3.14. Stall
Hcum asnn artrlmas belli bir noktadan sonra kanat st yzeyden geen hava
akmnn trblansl akmas ve snr tabakasnn airfoil yzeyden ayrlmas ile lift kuvvetinin
azalmas ve srklenme kuvvetinin artmasna neden olur. Bu durumun, uan havada
tutunmas ve dzgn bir seyrine engel olacak seviyeye gelmesine stall denir.

ekil
3.19: Stallun olumas

3.3.15. Parazit Drag

Havann dzgn akna engel olacak yapsal dizayn parasite (parazit) drag meydana
getirebilmektedir.
Parasite drag farkl ekilde meydana gelebilir. Bunlar:

27

Form (ekil) drag: Uan d eklinden kaynaklanan geri srklemeye ekil

srklemesi ad verilir. Havann dzgn bir ekilde akmasn salayacak airfoil
yapnn olmamas sonucu meydana gelir.

ekil 3.20: Form (ekil) drag

Friction (srtnme) drag: Uan dnda bulunan perin, cvata, anten, kapak,
kap mandallar, birleme aralklar, d yzey seviye farkllklar gibi yzey
przleri srtnme srkleme kuvvetine neden olur.

ekil 3.21: Friction drag

nterference (engel) drag: Uan d yzeyinden geen hava akm keskin

kelerden, birbirine yakn kompenentlerin olduu yerden ve fairing (kaporta)
yzeylerinden geerken oluan srklemeye engel srklemesi denir.

28

ekil 3.22: nterference drag

3.3.16. Induced Drag

Induced drag (indksiyon geri srklemesi); dk aspect ratio (kanat aklk oran),
dk hzlarda kaldrma kuvvetini arttrmak iin verilen fazla hcum asnn yaratt
trblansl ak ve vortisler ile kanat alt yzeyindeki yksek statik basnca sahip havann
kanat st yzeyine geme eiliminden kaynaklanr. Gnmzn gelimi uaklarnda kanat
ucunda oluabilecek indksiyon geri srklemesini azaltmak iin winglet veya wing tip
olarak isimlendirilen ilave yzeyler kanat u ksmna yerletirilmektedir.

ekil 3.23: nduced drag oluumlar

3.3.17. Wash n ve Wash Out

Kanat hcum asnn kanat ularna doru bymesi olayna wash in ve kanat
hcum asnn kanat ularna doru klmesi olayna wash out denir. Genelde kanatlar
wash out olarak tasarlanr.

ekil 3.24: Wash out kanat yaps

29

3.4. Dner Kanat Aerodinamii

3.4.1. Terimler
Bir ua ileri doru eken kuvvet akkan ktlesinin geriye doru, momentumun
arttrlarak sevk edilmesi suretiyle elde edilir. Sz edilen momentumun artm genellikle:

Bir turbojet motorunda havann nce sktrlp sonra stlarak

geniletilmesiyle,
Bir pervane ile havann geriye doru hzlandrlmasyla,
Modern, yksek by-pas'l turbojet motorlarnda ksmen trbinde genilemeyle
ve ksmen de pervane ile hzlandrmak suretiyle elde edilir.

ekil 3.25: Uaklarda g sistemleri

Pervane, iten yanmal bir motorun veya trbinli bir motorun (turbo-prop) rettii
mekanik enerjiyi, nndeki hava kitlesini uan hareket ynne zt ynde hzlandrmak
suretiyle ileri doru bir ekme kuvvetine dntrr.
Pervane aslnda dz veya burkulmu bir kanat kesitidir (airfoil). Burkulmu (twisted)
olmasnn ve uca doru incelerek gitmesinin sebebi pervane boyunca dzgn dalm bir
itme gc oluturmaktr. nk pervanenin zerinden akan hava akm u ksmda en yksek
hzna ular. Bu durumda sabit kesitli bir pervane yksek devirle kullanldnda u
ksmlarda byk sorunlara yol aar.

ekil 3.26: Burkulmu ve burkulmam palde kaldrma kuvvetinin karlatrlmas

30

G iletme ekline gre pervaneler;

ekici Pervane: Uakta thrust elde etmek iin kullanlr. Bu tip

pervaneler motorun nndedir. Motor says ve motorun uaktaki
yerleimine gre yerleri deiir.
tici Pervane: Uaa itme gc aktarr. Bunlar motorun arkasndadr ve
uan arka tarafna bakarlar. Bu tip pervane kullanlan uaklarda motor
gvde gerisinde ya da kanat firar kenarndadr.

Hatve (pitch) zelliine gre pervaneler;

Bir pervane gbei etrafnda eit asal aralklarla konumlandrlm ve blade (pal) ad
verilen kanatklardan meydana gelir. Pervane iki veya daha fazla bladein bir Huba monte
edilmesinden oluur. Hubda bladeleri motor aftna balar.

ekil 3.27: Pervane geometrisi ve kesit profili.

Pervane palinin aklna dik bir dzlemle kesilmesi suretiyle elde edilen kesit
profilin veterinin pervanenin iinde dnd dzlemle yapt aya kesit konum as
denir. Herhangi bir kesitindeki konum as sabit olan pervaneye sabit hatveli pervane,
konum as deien pervaneye ise deiken hatveli pervane ad verilir.

ekil 3.28: Geometrik ve efektif pitch

31

Geometrik pitch: Pervanenin, geri srklenme kuvveti dikkate

alnmadnda bir tam dnnde alabilecei en fazla yoldur.
Efektif pitch: Pervanenin geri srklenme kuvveti dikkate alndnda
bir dn hareketinde ald hakiki hatvedir.
Pervane yolu: Pervanenin hareketiyle ortaya kan daire ve ileriye
bkml olan vida admna benzeyen yoldur.

ekil 3.29: Pervane yolu

Blade elemanlar airfoil biimde yan yana birleerek blade airfoilini olutururlar.
Blade as blade yzeyi ve dn dzlemi arasndaki adr. Blade as blade bandan
sonuna kadar ayn deildir. Bu elemanlar farkl hcum alarnda dn dzlemine
yerletirilmilerdir. Blade elemanlar farkl alarda yerletirilirler. nk bladeler yol
aldka eitli ksmlardaki hz deiiktir. Bladein i blm dna gre daha yava hareket
eder. Eer btn elemanlar bir blade boyunca ayn asnda ise bal rzgr (reletive wind)
bu elemanlara ayn hcum asyla arpmayacaktr. Blade paralarnn her biri yksek hzda
dnd zaman bladelerin en iyi hcum asnda en iyi thrust yaratabilmeleri iin dizayn
edilirler.

ekil 3.30: Pal as

32

Hcum as (angle of attack); kord hattyla bal rzgrn yn arasndaki

adr.

ekil 3.31: Hcum as (i).

Hcum as artt zaman deime noktas T ve ayrlma noktas D hcum kenarna

doru kayar (ekil 3.32).

ekil 3.32: Hcum asndaki deiim

Belirli hcum asndan sonra kritik ak blgesi balar, snr tabakas ayrlr ve
aerodinamik kuvvet (FR) keskin bir ekilde azalr.

ekil 3.33: Pozitif hcum asnda aerodinamik kuvvet (FR) oluumu

Eer hcum as negatifse olay tersine dner. FR aa dorudur ve kanat profili bu

kuvvetle aa doru eker.

33

ekil 3.34: Negatif hcum asnda aerodinamik kuvvet (Fr) oluumu

Hcum as eer sfr olursa, ak alt ve st yzeyde simetriktir (simetrik kanat

profilinde). Alt ve st yzeyde basn kuvvetleri eittir. Bu durumda aerodinamik kuvvet
(FR), akma paraleldir. Bu srklemedir ve kaldrma yoktur.

ekil 3.35: Sfr derece hcum asnda aerodinamik kuvvet (FR) oluumu

Pervane, motor aftna balar. Motor arzasnda, pervane bir kavramayla motordan
ayrlr ve ayet kumandalar alyorsa free-wheeling denilen pervanenin serbest
dnyle szlerek uygun bir yere gvenli bir ini yapabilir.

3.4.2. Dngsel, Ortak, Anti Tork Kumandalarnn alma ve Etkisi

Gerek tek motorlu pervaneli uaklarda gerekse ok motorlu, tm motorlar ve
pervaneleri ayn ynde dnen uaklarda karlalan bir yan etkidir tork. rnein bir uan
burnunda saat ynnde dnen bir pervane ve motora karlk Newtonun etki-tepki
prensibiyle uan gvdesi de saat ynnde dnmek isteyecektir. Bu nedenle pervaneleri saat
ynnde dnen uaklarda sol kanadn gvdeye taklma as sa kanada gre daha yksektir.
Bu da sol kanat da daha fazla tama kuvveti yaratarak uan pervane dn ynnn
tersine anti tork kuvveti oluturup sola doru yatma eilimini ortadan kaldrr.

34

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET 1
Aerodinamik terimleri tekniine uygun olarak kavrayarak doru olarak
tanmlaynz.
lem Basamaklar
Uaa etkiyen ana kuvvetleri belirleyiniz.
Hcum asnn artmas sonucu kaldrma
ve srklenme kuvvetleri katsaylarnn
nasl deitiini inceleyiniz.
Stallun meydana gelme sebeplerini
inceleyiniz.
Dragn meydana gelme sebeplerini
inceleyiniz.
Pervaneli uaklarda, palelerin dn
ynne doru uan yatmamas iin ne
gibi nlemler alndn inceleyiniz.

35

neriler
Bkz. ekil 3.13
Bkz. ekil 3.17
Hcum asnn fazla artrlmas sonucu
snr tabakasnn yzeyden ayrlarak
liftin azalp dargn arttn tespit
ediniz.
Profil ve Induced drag oluumlarnn
nedenlerini tespit ediniz.
Uan, palelerin dn ynne doru
yatmamas iin sol ve sa kanatlarn
montaj alarnn farkl olduunu tespit
ediniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
1.
2.

3.

4.
5.

Deerlendirme ltleri
Uaa etkiyen ana kuvvetleri ekil 3.13te verilen bilgiler nda
belirlediniz mi?
Hcum asnn artmas sonucu kaldrma ve srklenme
kuvvetleri katsaylarnn nasl deitiini ekil 3.17de verilen
bilgiler nda incelediniz mi?
Stallun meydana gelme sebepleri olarak hcum asnn fazla
arttrlmas sonucu snr tabakasnn yzeyden ayrlarak liftin
azalp dragn artmas olduunu tespit ettiniz mi?
Dragn meydana gelme sebepleri olarak Profil ve Induced drag
oluumlarnn etkilerini tespit ettiniz mi?
Pervaneli uaklarda, palelerin dn ynne doru uan
yatmamas iin uan sol ve sa kanatlarn montaj alarnn
farkl olduunu tespit ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

36

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.
1.

Bir airfoil yapnn zerinden geen hava akmnn yzeye tutunmaya alan hava
liflerine
.. denir.

2.

Dzensiz ve akm katmanlar birbirine karm vaziyette bir ak varsa bu akm trne
de denir.

3.

Kanat aklnn ortalama veter deerine oranna . denir.

4.

Kanat veteri (chord ekseni)

.denir.

5.

Hcum asnn artrlmas belli bir noktadan sonra kanat st yzeyden geen hava
akmnn trblansl akmas ve snr tabakasnn airfoil yzeyden ayrlmas ile lift
kuvvetinin azalmas ve srklenme kuvvetinin artmasna neden olur. Bu durumun,
uan havada tutunmas ve dzgn bir seyrine engel olacak seviyeye gelmesi ile
. meydana gelir.

6.

Uan d eklinden kaynaklanan geri srklemeye ... ad

verilir.

7.

Dk aspect ratio (kanat aklk oran), dk hzlarda kaldrma kuvvetini artrmak

iin verilen fazla hcum asnn yaratt trblansl ak ve vortisler ile kanat alt
yzeyindeki yksek statik basnca sahip havann kanat st yzeyine geme
eiliminden kaynaklanan srklemeye denir.

8.

Kanat hcum asnn kanat ularna doru bymesi olayna ve kanat

hcum asnn kanat ularna doru klmesi olayna .. denir.

ile hava ak dorultusu arasndaki aya

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru Modl Deerlendirmeye geiniz.

37

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.

Uluslararas Sivil Havaclk Tekilatnn atmosfer standartna gre havann zellikleri

nelerdir?
A) Scaklk deniz seviyesinde 15 Ctr
B) Basn, deniz seviyesinde 760 mm cva (14,7 PSI) stunudur.
C) Younluk: 1.225 kg/m3 dr.
D) Deniz seviyesinden itibaren 56,5 Ca kadar her 1 metrede scaklk 0,0015 C
azalr.

2.

8000 m ykseklikteki scaklk ka derecedir?

A) -37 C
B) -23 C
C) 37 C
D) 23 C

3.

Troposfer tabakasnda deniz seviyesinden yukarya doru kldka scaklk, basn

ve younluk nasl deiir?
A) Scaklk artar
B) Younluk artar
C) Basn artar
D) Scaklk, basn ve younluk azalr

4.

Havay oluturan maddelerin ierisinde oran en fazla olan madde hangisidir?

A) Oksijen
B) Azot
C) Hidrojen
D) Kkrt

5.

Hacim itibariyle cismin d hacminin akma maruz kald durumlar inceleyen kola ne
denir?
A) aerodinamik
B) Geni aerodinamik
C) D aerodinamik
D) Dar aerodinamik

6.

Ses hz seviyelerindeki akmlara ne denilmektedir?

A) Subsonic
B) Hypersonic
C) Transonic
D) Supersonic

38

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

7.

Belli bir hacim iersinde yer alan madde miktarna . denir.

8.

Bir maddenin younluunun, suyun younluuna oranna .. denir.

9.

Akkan tabakalarnn birbiri zerinde kaymaya kar gsterdikleri direncin bir

lsne.denir.

10.

Birim yzeye etki eden kuvvet miktarna denir.

11.

Bir akkan hattnda deien kesit nedeni ile . basn artyorsa basn
azalr.

12.

Bir airfoil yapnn zerinden geen hava akmnn yzeye tutunmaya alan hava
liflerine.. denir.

13.

Dzensiz ve akm katmanlar birbirine karm vaziyette bir ak varsa bu akm trne
de denir.

14.

Kanat aklnn ortalama veter deerine oranna . denir.

15.

Kanat veteri (chord ekseni)

.denir.

16.

Hcum asnn artrlmas belli bir noktadan sonra kanat st yzeyden geen hava
akmnn trblansl akmas ve snr tabakasnn airfoil yzeyden ayrlmas ile lift
kuvvetinin azalmas ve srklenme kuvvetinin artmasna neden olur. Bu durumun,
uan havada tutunmas ve dzgn bir seyrine engel olacak seviyeye gelmesi ile
. meydana gelir.

17.

Uan d eklinden kaynaklanan geri srklemeye ... ad

verilir.

18.

Dk aspect ratio (kanat aklk oran), dk hzlarda kaldrma kuvvetini artrmak

iin verilen fazla hcum asnn yaratt trblansl ak ve vortisler ile kanat alt
yzeyindeki yksek statik basnca sahip havann kanat st yzeyine geme
eiliminden kaynaklanan srklemeye denir.

19.

Kanat hcum asnn kanat ularna doru bymesi olayna ve kanat

hcum asnn kanat ularna doru klmesi olayna .. denir.

ile hava ak dorultusu arasndaki aya

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

39

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6

D
A
D
B
C
C

RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5

Younluk
zgl arlk
Viskosite
Basn
Statik-dinamik

RENME FAALYET 3N CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8

Snr tabakas
Trblansl ak
Aklk oran
Hcum as
Stall
ekil srklemesi
ndksiyon geri
srklemesi
Wash in/wash out

40

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19

D
A
D
B
C
C
Younluk
zgl arlk
Viskosite
Basn
Statik-dinamik
Snr tabakas
Trblansl ak
Aklk oran
Hcum as
Stall
ekil srklemesi
ndksiyon geri
srklemesi
Wash in/wash out

41

KAYNAKA
KAYNAKA

JAMF SMLASYON PROGRAMI,

THY A.O. ETM AKADEMS DERS NOTLARI

42