Sadraj

Uvod.......................................................................................................................................1
1. Viljukari............................................................................................................................2
1.1. Podjele viljukara........................................................................................................3
1.2. Stabilnost viljukara....................................................................................................8
2. Viljukari sa teitem tereta izvan baze viljukara- eoni (frontalni)................................9
3. Terenski viljukari............................................................................................................10
4. Viljukari bez kontratega (sa teitem tereta u bazi viljukara).......................................12
5. eoni viljukari sa rudom................................................................................................13
5.1. Ureaj za dizanje tereta.............................................................................................13
6. Viljukari sa pomjeranjem tereta pri zahvatanju i odlaganju...........................................14
7. Viljukari za rukovanje teretom u visokoregalnim skladitima.......................................16
Zakljuak..............................................................................................................................19
Literatura..............................................................................................................................20

Uvod
Viljukari su pretovarna sredstva sa prekidnim ciklusom rada namenjena transportu
unutar fabrikih hala i skladita, kao i transportu na kraim rastojanjima u krugu
preduzea. Slue za transport veih komadnih tereta, manjih komadnih tereta na paletama i
rasutog tereta u sanducima ili korpama.
Osnovno obeleje je ureaj u obliku rama za podizanje, odnosno slaganje tereta po
visini. Du rama za podizanje i sputanje tereta kree se zahvatni ureaj u obliku viljuke
po kojoj je viljukar i dobio ime.
Prvi motorni viljukar napravljen je u SAD-u 1927. godine (Clark Equipment
Company, Buchanan, Michigan). Funkcionalne osobine, mogunost slaganja robe na
velikoj visini, velika funkcionalna i kapacitivna fleksibilnost, doprineli su brzoj ekspanziji
viljukarske tehnike u oblasti industrije, trgovine i saobraaja.
Kovencionalna konstrukcija viljukara je primarno prilagoena za rad sa kompaktnim
jedinicama u obliku palete ili kontejnera. Viljuka nije jedini oblik zahvatnog ureaja koji
se koristi u viljukarskoj tehnici, a pored viljuke koristi se itav niz razliitih oblika
zahvatnih naprava koje su prilagoene razliitim oblicima tereta i zadataka (transport cevi,
rolni, buradi itd.).
Smatra se da se danas nalazi u eksploataciji nekoliko miliona viljukara. Prema
Industrial truck association u SAD je u funkciji 855.900 viljukara

1. Viljukari
Viljukar je sredstvo koje moe obavljati sve funkcije u tranaportno-manipulativnom
procesu bez posredstva pomone radne snage. Ove funkcije se sastoje u premjetanju tereta
izmeu dvije take i u podizanju, odnosno sputanju tereta. Viljukar je dobio ime po.
zahvatnoj napravi izvedenoj u obliku viljuaka. Osin ove tipine zahvatne naprave, na
viljukar se nogu montirati i zahvatne naprave u obliku klijeta, kuke itd. zavisno od
specifinosti robe koja se transportuje. Neophodan uslov za koritenje viljukara je
koritenje palete. Viljukar zahtijeve palete da bi izvrio zahvaanje i odlaganje.
Primjenom viljukara i palete olakava se i ubrzava rad, i bolje koristi skladini prostor.
Viljukar je prikazan na slici br.1.

Slika 1. Viljukar
Sastoje se iz
-

asije osnovnog vozila sa pogonom kretanja,

vertikalnog stuba sa jednim ili vie ramova,

pogonskog sistema za dizanje sa zahvatnim organom

sistema za naginjanje rama i

2

upravljakog ureaja smjetenog u kabini viljukara.

Oslanjaju se na etiri ili tri toka,

tako da su prednja dva toka pogonska i

neupravljaka, a zadnja dva ili samo jedan slue za upravljanje. Zahvaljujui svojim
karakteristikama obezbjedili su nezamjenjivu ulogu u

poslovima podnog unutranjeg

transporta.
Viljukari su unutar navedene oblasti stekli veliku prednost u odnosu na druga
transportna sredstva jer posjeduju sljedee karakteristike:
-

velika manevarska sposobnost,

ne zahtijevaju posebne kolosjeke i staze za kretanje

laka prilagodljivost promjenama tehnolokog procesa

relativno velike brzine kretanja i dizanja

relativno velika visina dizanja u sluaju primjene teleskopskog rama

dodatnom nadgradnjom proiruju oblast primjene

slobodna i brza primjena u svim oblastima preduzea

Pored navedenih prednosti viljukari imaju i odreene nedostatke:

-

ograniena nosivosti sposobnost utovara

zahtijevaju kvalifikovan personal

rad na granici stabilnosti

1.1. Podjele viljukara

Podjela viljukara na razliite vrste se vri u odnosu na sljedee kriterije:

1. vrsta pogona,
2. nosivost,
3. konstrukcija,
4. broj tokova.
Prema vrsti pogona, viljukari se dijele na sljedee dve grupe:
1. runi viljukari,
2. motorni viljukari.

Runi viljukari su kolica prilagoena za manipulaciju sa paletom. Imaju hidraulini

ureaj za podizanje paleta, a maksimalna visina dizanja Je 2o cm. Koriste se obino za
manipulaciju na malim rastojanjima i za utovar vozila. Nosivost je obino do 2o KN.
Mogu se ukljuiti u konvejerski sistem pa ih vue konvejer.
U okviru grupe motornih viljukara, pogon moe biti ostvaren elektromotorom ili
motorom sa unutranjim sagorijevanjem (SUS). Elektroviljukari se prvenstveno koriste u
zatvorenim prostorima. Imaju manju brzinu i nosivost od viljukara sa SDS motorom.
Viljukari sa SUS motorom se uglavnom koriste za rad na otvorenim prostorima, mada se
obje vrste mogu koristiti za rad u kombinovanom prostoru. Sa stanovita zatite sredine,
povoljniji su elektroviljukari. Elektroviljukari su skuplji od SUS viljukara, a zahtijevaju
i rezervnu bateriju (jedna se puni dok se druga koristi).

Slika 2. Razliiti viljukari po gabaritu i zahvatnom sredstvu

Motorni viljukar se sastoji iz asije sa 3 ili 4- toka; na prednjoj strani je teleskopska
katerka sa ureajem za zahvatanje, podizanje i sputanje tereta, Teleskopska Katarkta se
obino sastoji iz dva rama. Spoljni ram je zglobno vezan za asiju i moe se naginjati
nekoliko stepeni naprijed i nazad. Prilikom kretanja viljukara, ketarka je nagnuta nekoliko
stepeni unazad. Na taj nain poveava se stabilnost viljukara i tereta u vonji. Prilikom
podizanja i sputanja tereta, katarka je uvijek u vertikalnom poloaju. Viljuke su
postavljene na saonice (dio koji se kree unutar unutranjeg rama). Prilikom podizanja

tereta, najprije se podiu saonice bez izvlaenja unutranjeg rama, i tek kada sa saonice
podignu do vrha, poinje izvlaenje unutranjeg rama.
U odnosu na nosivost, postoje sljedee grupe viljukara:
1.- viljukari male nosivosti (5 - 20 KN),
2. viljukari srednje nosivosti (3o - 5o KN),
3. viljukari vee nosivosti (5o - loo KN).
Gornja granica nosivosti kod viljukara se stalno pomjera - donedavno je bila 500
[kN], a sada je pomjerena na 800 [kN]. Viljukari sa ekstremno velikom nosivou se
uglavnom grade za rjeavanje specijalnih pretovarnih zadataka. Viljukar nosivosti od 600
[kN] sagraen je za potrebe jednog brodogradilita u Velikoj Britaniji, a dananji viljukar
rekorder je razvijen za potrebe izgradnje jednog sistema za vodosnabdevanje u Libiji.
Pomenuti sistem je graen od betonskih cijevi velike teine, a istraivanja su pokazala da
je za njihov pretovar najcjelishodnije da se primjeni viljukarska tehnika. Ovaj ogromni
viljukar je proizvela vedska firma Kalmar i njegova nosivost je 800 [kN] za udaljenje
teita tereta od lea viljuke od 2300 [mm], to bi za uobiajeno iskazivanje nosivosti kod
tekih viljukara na udaljenju teita od lea viljuke 1200 [mm] odgovaralo nosivosti od
1100 [kN].
Prema konstrukciji, razlikuju ee sljedee vrsta viljukara:
1.

frontalni viljukar; ovo je najea vrsta viljukara, on teret zahvata

frontalno. Prilikom kretanja teret je ispred tijela viljukara;

2.

boni viljukar; ovaj viljukar bono zahvata teret. Koristi se za transport

dugakih terete. Kod ovog viljukara je uzduna osa tereta paralelna sa
uzdunom osom viljukara

3.

viljukar sa horizontalnim pomjeranjem katarke u pravcu uzdune ose'

viljukara. Prilikom zahvatanja terete, laterla se pomjera unaprijed, a
prilikom transporta uvlai teret. Na ovaj nain se poveava stabilnost
viljukara i dobijaju se bolje manevarske mogunosti. Nedostatak ovih
viljukara je u tome to ovo pomjerenje produava ciklus viljukara pa se
tako smanjuje proizvodnost;

4.

etverostrani viljukari; mogu se kretati naprijed, nazad, lijevo i desno bez

potrebe za manevarskim prostorom. Pravac mjenjaju tako to zarotiraju
tokove,

U posljednje vrijeme se kao kriterijum za podjelu viljukara prema konstrukciji

koristi poloaj tereta u odnosu na bazu viljukara. U odnosu na ovaj kriterijum razlikuju se
sljedee vrste viljukara:
1. viljukari sa slobodno noenim teretom,
2. viljukari sa teitem tereta unutar baze viljukara,
3. hibridni viljukari tree generacije.
Grupu viljukara sa slobodno noenim teretom ini grupe eonih viljukara iz
prethodne podjele. Iz prethodne podjele, takoe, prepoznajemo grupu viljukara sa
horizontalnim pomjeranjem katarke u pravcu uzdune ose viljukara kao grupu sa teitem
unutar baze viljukara. Hibridni viljukari tree generacije su poznati kao viljukari sa
okretnom glavom. Kod ovih viljukara su na saonicama postavljene viljuke koje se
pomjeraju tako da je mogue zahvatanje sa lijeve i desne strane bez okretanja samog
viljukera.
U odnosu na broj tokova, postoje sljedee vrste viljukara :
1. viljukari sa etiri toka,
2. viljukari sa tri toka.
Viljukari se veom nosivou se izrauju sa etiri toka. Oni imaju veu brzinu i
stabilnost. Viljukari do 15KN se izrauju sa tri toka. Oni se karakteriu boljim
manevarskim sposobnostima pa zahtjevaju manje irine prolaza. Podjela viljukara prema
broju tokove ima smisla sano za viljukare sa slobodno noenim teretom. Tokom
vremena, razlike u karakteristikama izmeu viljukara sa tri i viljukara sa etiri toka su
se smanjile. Danas moderne konstrukcije sa etiri toka imaju slinu irinu prolaza kao oni
aa tri toka.
Prema vrsti pogona dele se na: viljukare na dizel, gasni ili elektro pogon, pri emu
ne treba zaboraviti ni rune viljukare.
Robu mogu da zahvataju sa eone ili bone strane pa je klasifikacija i izvrena na taj
nain.
Vertikalne osovine mogu da mjenjaju nagib i to naprijed za 3do 4 (pri utovaru) i
unazad 10 do 12 (pri prijenosu tereta).
Brzina kretanja se kree od 6 do 30 km/h.
Brzina dizanja tereta iznosi od 8 do 14 m/min.
Ureaj za dizanje tereta kod viljukara sastoji se od: rama sa viljukom kao
zahvatnom napravom (nosaem) i hidraulikog pogona za podizanje i naginjanje rama.

Oblast primjene viljukara je znaajno proirena zamjenom standardnog zahvatnog

ureaja (viljuke) specijalnim oblicima zahvatnih ureaja.
Specijalni zahvatni ureaji su:
-

ureaji koji olakavaju i ubrzavaju rukovanje paletizovanih tereta

(produeci za viljuke, rotatori, potiskivai),

ureaji koje omoguavaju rukovanje nepaletizovanih tereta (trn,

konzola, kaika, klijeta),

razni oblici zatitnih reetki koje kod rukovanja kabastim teretom

obezbjeuju zatitu vozaa viljukara i

ureaji koje omoguavaju realizaciju operacija koje nisu u domenu

pretovarnog zadatka (radne korpe za montau ili reparaturu instalacija u
halama i dr.).

Primjena specijalnih zahvatnih ureaja kod viljukara postavlja i odreena

ogranienja. Ta ogranienja uglavnom se odnose na redukciju nosivosti. Specijalni
zahvatni ureaji su tei od standardne viljuke, a po pravilu udaljavaju i teite tereta od
pete viljuke, to ima za posledicu smanjenje nosivosti viljukara.
Svako odstupanje teine zahvatnog ureaja i pomjeranje teita od propisanog mora
se uzeti u obzir pri sparivanju (izboru nosivosti) viljukara i zahvatnog ureaja, jer je u
protivnom ugroena stabilnost viljukara.

1.2. Stabilnost viljukara

Stabilnost viljukara predstavlja mjeru otpornosti viljukara na prevrtanje koja, u
principu, zavisi od niza uticaja (statike i dinamike sile koje djeluju na sredstvo,
sopstvena teina, geometrijske karakteristike, ubrzanja, usporenja,...).
Za provjeru stabilnosti kod viljukara koriste se raunske i eksperimentalne metode,
u najveoj mjeri definisane kako nacionalnim, tako i meunarodnim standardima (na
primjer ISO 1074, ISO 3184, ISO 5766,...).
Pojam stabilnosti viljukara odnosi se na:
-

stabilnost u podunom pravcu, koja se odnosi na prevrtanje oko ose

koju ine dodirne take prednjih tokova sa tlom,

stabilnost tereta pri maksimalnom usporenju u toku koenja, zbog

opasnosti od klizanja tereta

bonu stabilnost pri kretanju kroz krivinu

Test na prevrtanje viljukara, kojim se simulura uticaj dinamikih sila, izvodi se

najee preko platforme sa promenljivim uglom naginjanja.
Medjutim, za praktinu primjenu poseban znaaj ima provera statike stabilnosti
eonog viljukara i dijagram nosivosti u funkciji od udaljenosti teita tereta od pete
viljuke.
Statika stabilnost eonog viljukara definie se kao odnos statikih momenata tereta
Gs i sopstvene teine viljukara Gn oko prednje osovine.
Viljukari imaju tzv. trougao stabilnosti. Stranice trougla su formirane od taaka
dodira toaka sa tlom (ako ima tri toka) ili prednjih tokova i sredine zadnje osovine.
Centar gravitacije ne smije biti izvan trougla stabilnosti (na granici je sa max. teretom i
podignutim ramom)

2. Viljukari sa teitem tereta izvan baze viljukaraeoni (frontalni)

eoni viljukar je najrasprostranjeniji konstruktivni oblik viljukara.
Njegovi osnovni delovi su:
-

ram sa osovinama i pogonskom grupom,

ureaj za dizanje i

sistem za upravljanje

Pogon je elektrobaterijski i sa SUS-motorom. Elektroviljukari imaju manju teinu

kontratega. Funkciju protivtega kod elektroviljukara djelimino su preuzele baterije.
Izrauje se sa tri i etiri toka. Upravljanje se, zbog velikog optereenja na prednjim
tokovima, iskljuivo izvodi preko zadnjih tokova.
Kruti ram povezuje sve elemente viljukara u jednu cjelinu. Kod eonog viljukara je
sa prednje strane rama zglobno povezan ureaj sa dizanje tereta. eoni viljukar se
klasifikuje i kao viljukar sa slobodno noenim teretom, to znai da je teite tereta stalno
izvan baze viljukara.

Zbog velike teine kontratega kod eonog viljukara je nepovoljan odnos nosivosti i
sopstvene teine - kod lake i srednje klase nosivosti taj odnos je 1 : 2, dvostruko je vea
sopstvena teina od nosivosti, a kod veih nosivosti taj odnos je povoljniji, zbog veeg
razmaka osovina.

Slika 3. eoni viljukar

3. Terenski viljukari
Rad na graevinski neobraenoj, neravnoj i valovitoj podlozi (terenski uslovi)
zahtijeva drugaiju koncepciju gradnje viljukara u odnosu na industrijsku varijantu. Rad u
terenskim uslovima postavlja otrije zahtjeve u pogledu stabilnosti, vrstoe konstrukcije i
dinamikih karakteristika viljukara, a to znai i vee investicione i eksploatacione
trokove.
Terenski viljukari sa konvencionalnom konstrukcijom rama za dizanje grade se sa
nosivou od 20 do 60 [kN], a sa teleskopom od 22 do 50 [kN].
Podloge na kojoj rade terenski viljukari klasifikuju se u tri grupe i to:
-

neravna i vrsta

mekana do raskvaena i

raskvaena, nestabilna i veoma neravna.

Na neravnoj i vrstoj podlozi moe da se koristi i konvencionalan industrijski

viljukar standardne konstrukcije, opremljen pneumaticima niskog pritiska

Pravi terenski viljukari za rad na raskvaenom i veoma neravnom terenu se bitno

razlikuju od konvencionalnih industrijskih viljukara. Prve konstrukcije terenskih
viljukara nastale su adaptiranjem graevinskih maina (utovarivaa sa kaikom) i
poljoprivrednih traktora. Uvoenje novih tehnologija u poljoprivredi, graevinarstvu i
industriji kao i potrebe u vojnoj logistici podstakli su razvoj terenskih viljukara.
Pored ureaja za podizanje u obliku rama danas se nude i terenski viljukari sa
teleskopskim mehanizmom za rukovanje teretom. Oni predstavljaju novu generaciju
terenskih viljukara, a prihvaeni su u nekim armijama i kao vojni terenski viljukari.
Kako se kod terenskog viljukara stabilnost obezbeuje poveanjem razmaka osovina
i tokova, terenski viljukari imaju vee gabaritne mere u odnosu na konvencionalne
industrijske viljukare.
Kod terenskih i tekih industrijskih viljukara primjenjuju se razliita reenja u cilju
poboljanja stabilnosti. Jedno od tih reenja je pokretan kontrateg, koji se uvlai i izvlai u
zavisnosti od optereenja viljuki. Pored toga koriste se i stabilizatori koji se oslanjaju na
podlogu pri rukovanju tekim i kabastim teretom.

10

Slika 4. Terenski viljukar

4. Viljukari bez kontratega (sa teitem tereta u bazi

viljukara)
Viljukar sa teitem tereta izvan baze viljukara - zbog svog osnovnog nedostatka
koji se ogleda u velikoj sopstvenoj teini ili u velikim dimenzijama inicirao je razvoj
koncepta u kome se teite nalazi unutar baze.
Osnovno obeleje viljukara bez kontratega je da evropsku paletu moe da podie i
slae samo ako je zahvaena sa ue (eone) strane. Bono zahvaenu paletu viljukar moe
samo da odvoji od tla i transportuje, ali ne i da slae po visini.
U primjeni su dva reenja
viljuke u obliku koljkastog omotaa
slobodne viljuke

11

ei koncept gradnje viljukara je obliku sa tzv. slobodnim viljukama koje ne

prekrivaju nosae (kao u sluaju viljuki koljkastog oblika), ve se nalaze izmeu nosaa
tokova i potpuno su slobodne. Nosai prednjih tokova su razmaknuti vie od viljuki i
znatno su robusnije konstrukcije. Razmak nosaa se bira u zavisnosti od dimenzije tereta i
obino se kree od 686 do 1270 [mm].

Slika 5. Viljukari bez kontratega

5. eoni viljukari sa rudom

Osnovna koncepcija eonog viljukara sa rudom je slina kao i kod ostalih
transportno-manipulativnih vozila sa rudom - grade se iskljuivo sa elektropogonom kao
viljukari lake i srednje klase i to nosivosti: 10; 12,5 i 20 [kN].
Osnovne karakteristike eonog viljukara sa rudom su:
Imaju malu brzinu kretanja koja je prilagoena brzini hoda vozaa 4 do 6 km/h, i
obino se grade sa tri toka malog prenika. Zbog malog prenika tokova zahtjevaju
dobar kvalitet saobraajnica.

12

Teite tereta koje je izvan baze viljukara uslovljava relativno velike gabarite za
vozilo ovako male nosivosti kao i veliku sopstvenu teinu koja je zbog kontratega vea za
3.5 puta u odnosu na viljukare iste nosivosti bez protivtega.
Dobra osobina eonih viljukara sa rudom u odnosu na slina vozila bez kontratega je
fleksibilnost kod zahvatanja tereta. Kod njih viljuke nisu koljkastog oblika i ne nalaze se
iznad nosaa tokova kao kod viljukara bez protiv tega, tako da mogu da zahvataju sa sve
etiri strane poznate standardizovane oblike paletnih jedinica i malih kontejnera.
Na tritu se nude varijante eonih viljukara sa rudom izmeu rama za dizanje I rude
koji imaju mjesto za stajanje vozaa. Ova varijanta olakava rad vozau ali ne omoguava
bitnije poveanje brzine kretanja, jer voza u krivini pri veim brzinama nije dovoljno
stabilan na pomenutoj platformi.

5.1. Ureaj za dizanje tereta

Ureaj za dizanje tereta kod viljukara se sastoji od: rama sa viljukom kao
zahvatnom napravom (nosaem) i hidraulikog pogona za podizanje i naginjanje rama.
Ram se izrauje od U ili I prifila i slui kao voica kolicima na koja su okaene
viljuke. Izmeu vertikalnih nosaa rama u centru je postavljen hidraulini cilindar koji
preko lanca sa lamelama podie zahvatni ureaj. Centralno postavljen hidraulini cilindar
ne obezbjeuje dobru vidljivost vozau, tako da se danas ta koncepcije sve rjee
primjenjuje, odnosno zamjenjena je sa dva paralelno postavljena cilindra neposredno uz
vertikalne nosae rama.
Kako su za lanac sa lamelama na jednom kraju vezana kolica na kojima su okaene
viljuke, a drugi kraj lanca je fiksiran za ram, pri podizanju hidraulinog klipa kolica sa
viljukama se kreu, odnosno podiu dva puta bre od klipa.
Ugraivanjem vie ramova po sistemu teleskopa omogueno je postizanje vee visine
dizanja uz zadravanje spoljnih gabarita rama u prihvatljivim granicama koje omoguavaju
kretanje viljukara kroz standardne dimenzije vrata u industrijskim objektima. U gradnji
viljukara, pored sistema sa jednim ramom koriste se za vee visine dizanja i konstruktivna
reenja sa dva, tri i etiri rama.

13

6. Viljukari sa pomjeranjem tereta pri zahvatanju i

odlaganju
Prema nainu pomjeranja tereta pri zahvatanju i dolaganju oni se dele u tri sledee
grupe:
-

sa pomjeranjem tereta u pravcu podune ose vozila

sa pomjeranjem tereta upravno na osu vozila

sa rotacijom rama, odnosno teita tereta

Viljukari sa translatornim pomjeranjem tereta u pravcu podune ose vozila grade se

prevashodno za rukovanje paletizovanih tereta, nosivosti od 10 do 20 [kN] u vie varijanti i
to sa:
-

translatornim pomjeranjem itavog rama

translatornim pomjeranjem samih viljuki

Translatorno pomjeranje viljuki se realizuje na tri naina: preko makazastog

mehanizma, preko klizne viljuke koja je koljkastog oblika i klizi preko viljuke izraene
od punog materijala i preko teleskopskog mehanizma. Kod svih varijanti sa translatornim
pomjeranjem viljuki pojavljuju se veliki momenti savijanja u ramu zbog ega se ee u
gradnji ovog konstruktivnog oblika koristi koncepcija sa pokretnim ramom.
Viljukari sa kliznom i teleskopskom viljukom imaju izvesne tehnoloke prednosti,
jer mogu relativno jednostavno da manipuliu paletema iz drugog reda u odnosu na front
pretovara. Ova osobina kod utovara i istovara vozila obezbjeuje znatno redukovanje
operativne povrine i skraenje vremena realizacije procesa, a kod skladita popravlja
koeficijent iskorienja povrine skladita, jer se iz jednog radnog prolaza viljukar
opsluuje etiri reda paleta u skladinom polju.
Viljukari sa pomjeranjem tereta pri zahvatanju i odlaganju upravno na osu
vozila prevashodno su namjenjeni za rukovanje sa teretima velike duine. Njihova osnovna
karakteristika je da ram za dizanje stoji popreno u odnosu na podunu osu vozila i da se
shodno tome teret zahvata bono. Pri zahvatanju i odlaganju tereta ram se potiskuje na
spoljnu stranu, kada je teite tereta izvan baze viljukara. Posle zahvatanja tereta ram se
uvlai na unutranju stranu, tako da je za vreme transporta teite tereta u bazi viljukara
Proizvode se u dvije varijante:
-

sa dva upravljana toka- boni viljukar i

sa vie upravljanih tokova etvorostrani viljukar

14

Kod bonog viljukara teret posle zahvatanja pri transportu ne lei na zahvatnom
ureaju kao kod drugih oblika viljukara, ve na platformi koja je postavljena iznad rama
vozila. Bona stabilnost viljukara pri zahvatanju i odlaganju tereta obezbjeuje se preko
oslonaca koji se aktiviraju hidraulinim putem. Kod manjih nosivosti boni stabilizatori se
oslanjaju na mostove (osovine) vozila, a kod veih nosivosti na tlo.

Slika 6. Viljukar sa pomjeranjem tereta upravno na osu

Pogonski agregat kod bonih viljukara je najee SUS-motor i retko se proizvode
sa elektrobaterijskim pogonom. Nosivost im varira u irokom dijapazonu - od 20 do 40
[kN]. Tokovi su relativno velikog prenika, obino su sa pneumaticima, a koristi se i
super-elastini toak. SUS-motor i pneumatskitoak omoguavaju velike brzine kretanja (i
do 50 [km/h]), dok su brzine kod elektropogona do 20 [km/h].
Vuljukari sa pomjeranjem tereta upravno na podunu osu vozila i sa vie
upravljanih tokova bitno se razlikuju po konstrukciji u odnosu na bone viljukare.
Njihovo osnovno obeljeje je da se kreu naprijed-nazad i bono (lijevo-desno), a da
im za to nije potreban poseban manevarski prostor. Zbog ove osobine ovi viljukari su i
dobili ime. Opisani nain kretanja postie se tako to se dva toka na nosaima na kojima
lei teret, kada se eli promjena pravca kretanja, na posebnu komandu vozaa preko
hidraulinog cilindra zarotiraju za 90 stepeni.
Tokom koji je spregnut sa upravljaem koji je obino i pogonski vri se korekcija
putanje i on ima ugao rotacije 360 stepeni.
Ova vrsta viljukara se gradi sa tri i etiri toka. Kod varijanti sa etiri toka i kod
starijih konstrukcija etvrti toak je sa slobodnim voenjem, to znai da sledi liniju
putanje ostalih neposredno upravljanih tokova.
15

Kod najnovijih konstrukcija etvorostranih viljukara upravljaki sistem je opremljen

mikroprocesorom koji elekro-hidraulinim putem upravlja svim tokovima, tako da se
dobije optimalna putanja kretanje pri odreenom manevru viljukara. Grade se sa sjeditem
za vozaa i sa rudom (bez sjedita za vozaa)

7. Viljukari za rukovanje teretom u visokoregalnim

skladitima
Potreba za boljim koritenjem skupog skladinog prostora , koja je danas u prilinoj
mjeri potencirana pomanjkanjem i permanentnim poskupljenjem graevinskog zemljita, a
posebno zaotravanjem ekolokih problema, pobudilo je razvoj specijalnih konstrukcija
viljukara za opsluivanje regalnih skladita koji bi omoguili formiranje sistema velike
gustine i to preko: poveanja visine slaganja robe i redukovanja irine radnog hodnika

Slika 7. Viljukar za rukovanje teretom u visokoregalnim skladitoima

Razvojni put ovog sistema poeo je primjenom specijalne zahvatne naprave - tzv.
rotirajue viljuke na rotacione viljuke iskljuila je potrebu za okretanjem viljukara u
radnom hodniku u skladinim zonama sa redovima, to je dovelo do radikalne redukcije
irine radnog hodnika.
Proizvodnja tree generacije viljukara sa velikim visinama slaganja i znatno uim
radnim prolazima (od 1,5m do 1,8 m) u kojima viljukar ne izvodi bona skretanja pri

16

odlaganju i zahvatanju u radnom hodniku zapoela je 1960 godine. Na tritu se pojavljuju

dva oblika ovih viljukara: viljukari slagai i viljukari za komisioniranje.
Savremeno konstruisani viljukari za komisioniranje su funkcionalno sposobni da
pored komisioniranja vre i slaganje paletnih jedinica u skladine regale, tako da ih
proizvoai esto deklariu kao univerzalan sistem sa eljom da se istaknu njihove
prednosti u odnosu na slagae.
Viljukari slagai tree generacije poseduju nomimalnu nosivost najee od 10, 15 i
20 [kN] pri udaljenju teita tereta od lea viljuke za 600 [mm], uz napomenu da je sa
porastom visine dizanja obavezna redukcija nosivosti, tako da pri graninoj visini dizanja
nosivost ne prelazi vrednost od 10 [kN].
Korisna visina dizanja i irina radnog prolaza kod viljukara tree generacije zavisi
od oblika zahvatnog ureaja. Kod slagaa se koriste tri tipa zahvatnih ureaja: rotirajua
viljuka, teleskopska viljuka i C-kuka. Rotirajua viljuka obezbkeuje mogunost
direktnog zahvatanja sa poda bono ili sa ela svih poznatih tipova paleta i malih kontenera
bez ogranienja visine, uz napomenu da je podeavanje razmaka viljuki manualno. Unutar
radnog hodnika rotirajue viljuke u horizontalnoj ravni rotiraju za 180 stepeni i
omoguavaju opsluivanje regala sa lijeve i desne strane. Zahvaljujui ovoj osobini
viljukar moe da realizuje sloene cikluse bez potrebe da naputa radni prolaz radi
okretanja (dok je na poetku razvoja ove tehnologije viljukar naputao radni hodnik radi
okretanja).
Teleskopska viljuka ne moe da zahvati jedinicu tereta sa poda, to znai da
primopredaja jedinice tereta izmeu transportne i skladine zone mora da se realizuje preko
posebno prilagoenog postolja koje se nalazi na poetku radnog hodnika u skladinoj zoni.
Viljukar sa teleskopskom viljukom zahtjeva neznatno manju irinu radnog hodnika u
odnosu na varijante sa rotirajuom viljukom i C-kukom. Pri izvoenju sloenih ciklusa
nema nikakvih ogranienja, a radni ciklus je neto krai u odnosu na rotirajuu viljuku i
C-kuku, jer nema rotacije.
C.-kuka posjeduje iste funkcionalne karakteristike kao i rotirajua viljuka, zahtjeva
neto manju irinu radnog hodnika, a pri izvoenju sloenih ciklusa moe bez poveanja
irine radnog hodnika da prebacuje jedinicu tereta iz regala sa jedne strane radnog hodnika
na drugu.
Visina jedinice tereta kod .C.-kuke ograniena je visinom izmeu viljuki i konzole
koja nosi konstrukciju zahvatnog ureaja i kree se u opsegu od 1000 do 2000 [mm], a bira

17

se u zavisnosti od oekivane visine jedinice tereta. Korisna visina dizanja viljukara sa .C.kukom je manja za oko 17% (za graninu visinu dizanja) u odnosu na rotirajuu i
teleskopsku viljuku.
Sve varijante viljukara za komisioniranje imaju ureaj za inicijalno podizanje.
Ureaj za inicijalno podizanje je nezavisan od glavnog sistema za podizanje kolica koja
nose zahvatni ureaj. Njegova osnovna uloga je da olaka rad radniku koji vri
komisioniranje na taj nain to paletu na kojoj se sakuplja i komisionira roba dovodi na
visinu koja je u zoni dohvata ruku radnika.
Poveanje visine dizanja uslovilo je primjenu itavog niza ogranienja: uske
tolerancije kod izrade i montae regalne konstrukcije, dobru obradu saobraajnica sa
velikim stepenom ravnosti u podunom i poprenom pravcu, kao i prinudno voenje
viljukara u radnom hodniku

18

Zakljuak
Pretovarna sredstva oznaavaju sve tehnoloke elemente kojima se realizuju bilo
glavne bilo pomone operacije, a ije tehnike karakteristike obezbjeuju ostvarenje
zahtjevanih funkcija. Pri tome se funkcionisanje pretovarnih sredstava moe bazirati na
razliitim tehnikim principima, a uobiajeno je da se kao osnovni kriterijum
diferencijacije koristi "kinematika kretanja radnog organa".
Sredstva kontinualnog dejstva karakterie neprekidno kretanje radnog organa pa se
shodno tome ostvaruje neprekidni tok materijala, a kao rezultat toga i veoma veliki
transportni kapacitet. Ali, kontinualna sredstva po pravilu imaju jedan stepen slobode
kretanja - linijsku trasu.
Sredstva sa ciklinim dejstvom, nasuprot prethodnoj grupi, premjetanje robe
realizuju u ciklusima, po principu dio po dio, pa ih karakterie prekidan tok materijala.
Ciklus rada ovih sredstava sastoji se iz jedne produktivne (radni organ sredstva je
optereen realizuje se koristan rad) i jedne neproduktivne faze (radni organ sredstva je
neoptereen realizuje se nekoristan rad koji ima funkciju vraanja sredstva ili radnog
organa u poziciju ponovnog zahvatanja tereta).
Sredstva sa ciklinim dejstvom, iako sa aspekta ostvarenog kapaciteta inferiornija od
sredstava sa kontinualnim dejstvom, mogu imati ekstremno veliku nosivost, a uz to po
pravilu imaju tri stepena slobode. Tipine kategorije sredstava sa ciklinim dejstvom su
razliiti tipovi transportno manipulativnih vozila sa jedne, i dizalice sa druge strane.

19

Literatura
-

J. Vladi, Transportna i pretovarna sredstva i ureaji, FTN Izdavatvo,

Novi Sad, 2005.

J.Vladi, Mehanizacija pretovara II Fakultet tehnikih nauka, Novi

Sad,1991

Internet stranice:
http://www.skolarac.net/index.php?option=com_k2&view=item&id=830:pretovarnasredstva&Itemid=221

20