Cografya Pegem

akc
ayrntl
gncel
kpss
konu anlatmlar
rnekler
yorumlar
uyarlar
2014
pratik bilgiler
sym tarznda zgn sorular
ve aklamalar
corafya
i
yen
rl
a
l
u
kon
so
i
n
e
anm
rl
z
a
h
kpss
13
d
0
2
85
soru
re
g
ine
m
ste
i
s
av
n
is
n
e
y
la
ar
l
u
r
Editrler: nder Cengiz-Mesut Atalay

KPSS Corafya
ISBN 978-605-364-519-1
Kitapta yer alan blmlerin tm sorumluluu yazarna aittir.
Pegem Akademi
Bu kitabn basm, yayn ve sat haklar
Pegem Akademi Yay. Et. Dan. Hizm. Tic. Ltd. ti.ne aittir.
Anlan kuruluun izni alnmadan kitabn tm ya da blmleri,
kapak tasarm; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayt
ya da baka yntemlerle oaltlamaz, baslamaz, datlamaz.
Bu kitap T.C. Kltr Bakanl bandrol ile satlmaktadr.
Okuyucularmzn bandrol olmayan kitaplar hakknda
yaynevimize bilgi vermesini ve bandrolsz yaynlar
satn almamasn diliyoruz.
Bu kitapta yer alan gemi yllarda SYM'nin yapm olduu snavlardaki IKMI
SORULAR'n her hakk SYM'ye aittir. Hangi amala olursa olsun, tamamnn veya bir
ksmnn kopya edilmesi, fotoraflarnn ekilmesi, herhangi bir yolla oaltlmas ya da
kullanlmas, yaymlanmas SYM'nin yazl izni olmadan yaplamaz. Pegem Akademi
Yaynclk telif creti deyerek bu izni almtr.
16. Bask: Austos 2013, Ankara

Yayn-Proje Ynetmeni: Ayegl Erolu
Dizgi-Grafik Tasarm: Ahmet Resul Kaymak
Kapak Tasarm: Grsel Avc
Bask: Tuna Matbaaclk Sanayi ve Ticaret A..
Bahekap Mahallesi 2460. Sokak No: 7
amaz/ANKARA
(0312-278 34 84)
Yaync Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 16102
letiim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kzlay / ANKARA
Yaynevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yaynevi Belge: 0312 435 44 60
Datm: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Datm Belge: 0312 431 37 38
Hazrlk Kurslar: 0312 419 05 60
E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU
Deerli Adaylar;
Bu kitap Kamu Personeli Seme Snav (KPSS) Genel Kltr Testinde
nemli bir yer tutan Corafya kapsamndaki 18 soruyu etkili bir ekilde zebilmeniz amacyla
hazrlanmtr.
Kitap, sorulmu ve sorulmas olas sorularn titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmi olup;
Corafi Konum ve Trkiyenin Corafi Konumu,

Trkiyenin Yer ekilleri ve zellikleri,
Trkiyenin klimi ve Bitki rts,
Trkiyede Nfus ve Yerleme,
Trkiyenin Ekonomik Corafyas,
Trkiyede Madenler, Enerji Kaynaklar ve Sanayi,
Trkiyede Ulam, Ticaret ve Turizm ve
Trkiyenin Corafi Blgeleri blmlerinden olumaktadr.
Kitapta; blmlerin snav formatna uygun ve soru zmn kolaylatracak bir ekilde ele
alnmasna ve bilgilerin ak ve anlalr bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, ekil, emalarla
somutlatrlmasna, kavram haritalar, tablolar, grafik ve etkinliklerle aklda kalc biimde
sunulmasna zen gsterilmitir. Ayrca her sayfada yer alan bo Trkiye haritalar ile yer, yn
dal vs. bilgilerinizi uygulama olana salanmtr.
Her nitenin sonunda,
zet,
etkinlik,
bulmaca,
zml testler,
cevapl testler ve
km sorulara;
yer verilmitir.
Bu kitabn hazrlanmasnda yardm, destek ve katklarn esirgemeyen meslektalarmza,
PEGEM AKADEM yaynevi ve dershanesi alanlarna ve rencilerimize teekkr bir
bor biliriz.
Bu kitap, uzun bir birikimin ve youn bir emein rndr. Kitapla ilgili gr ve
nerileriniz bu rnn niteliini daha da arttracaktr. Deerli gr ve nerilerinizi ltfen bizimle
pegem@pegem.net araclyla paylanz.
Kitabn almalarnzda yararl olmas dileiyle, KPSSde ve meslek hayatnzda baarlar.
nder Cengiz-Mesut Atalay
2013 KPSSde Yer Alan 18 Corafya Sorusunun Oransal Dal

KONULAR
YAKLAIK AIRLIK
Trkiyenin Fiziki Corafyas
%39 (7 soru)
Trkiyenin Beeri Corafyas
%17 (3 soru)
Trkiyenin Ekonomik Corafyas
%44 (8 soru)
2001-2013 yllar arasnda km sorularn analizleri aadaki tabloda verilmitir.

2002 2003
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Trkiyenin
Corafi
Konumu
Trkiyenin Trkiyenin
Fiziki
Yer ekilleri
Corafyas
Trkiyenin
klimi ve Bitki
rts
Trkiyenin Trkiyede
Beeri
Nfus ve
Corafyas
Yerleme
Trkiyede
tarm,
hayvanclk ve
ormanclk
Trkiyenin Trkiyede
madenler, enerji
Ekonomik
Corafyas
kaynaklar ve
endstri
Trkiyede
ulam, ticaret,
ve turizm
Trkiyenin Trkiyenin
Blgeler
Blgeler
Corafyas
Corafyas
evre ve
Toplum
NDEKLER
1. BLM
Corafi Konum ve Trkiyenin Corafi Konumu
Matematik Konum...................................................................................................4
Paraleller ............................................................................................................4
Meridyenler ........................................................................................................5
Yerel Saat Hesaplamalar ..................................................................................7
Gne Hesaplamalar ........................................................................................8
zel Tarihlerde Trkiye ......................................................................................9
Trkiyenin Matematik Konumu ve Sonular...................................................11
zel Konum ..........................................................................................................14
Trkiyenin zel Konumu ve Sonular ............................................................15
zet ......................................................................................................................17
Etkinlik ..................................................................................................................18
Bulmaca................................................................................................................19
zml Test ........................................................................................................20
Cevapl Test ..........................................................................................................26
km Sorular ......................................................................................................29
2. BLM
Trkiyenin Yer ekilleri ve zellikleri
Trkiyenin Yer ekilleri ve zellikleri ...................................................................35

Jeolojik Zamanlarda Trkiye.................................................................................36
Birinci Jeolojik Zaman (Paleozoik) ...................................................................36
kinci Jeolojik Zaman (Mesozoik) .....................................................................36
nc Jeolojik Zaman (Tersiyer)....................................................................36
Drdnc Jeolojik Zaman (Kuaterner) .............................................................36
Yer ekillerinin Genel zellikleri ...........................................................................37
Fiziki Haritalar .......................................................................................................38
Trkiyenin Dalar................................................................................................39
Orojenez ..........................................................................................................40
Volkanik Dalar ................................................................................................40
Trkiyenin Ovalar................................................................................................42
Bulunduklar Yere Gre Ovalar ........................................................................42
Trkiyenin Platolar ..............................................................................................44
Trkiye Akarsularnn Genel zellikleri ................................................................45
PEGEM AKADEM
vi
Trkiyenin Balca Akarsular..........................................................................45
Trkiyenin Balca Havzalar...........................................................................46
Akarsularmzn Rejimleri .................................................................................47
Trkiyedeki Akarsulardan Yararlanma ............................................................48
Trkiyede Akarsularn Oluturduu ekiller ....................................................48
Akarsu Andrma ekilleri ...............................................................................48
Akarsu Biriktirme ekilleri ................................................................................50
Trkiyede Karstik ekiller................................................................................51
Trkiyede Gller ..................................................................................................53
Oluumlarna Gre Gller ................................................................................54
Doal Gller ................................................................................................54
Yapay Gller (Baraj Glleri) .........................................................................54
Sularnn zelliklerine Gre Gller ..................................................................55
Trkiyede Rzgrlar ve Rzgrlarn Oluturduu ekiller ..............................56
Trkiyede Buzullar ve Buzullarn Oluturduu ekiller ...................................57
Trkiyede Yer alt Sular ve Kaynaklar ...........................................................58
Kayalarn Paralanmas ...................................................................................59
Trkiyede Toprak Tipleri ......................................................................................59
Trkiyede Doal Afetler .......................................................................................60
Erozyon ............................................................................................................60
Ktle Hareketleri (Heyelan ve Toprak Kaymas) ..............................................61
Trkiyede Depremler.......................................................................................62
Trkiyede Ky ekillenmesi ............................................................................63
Trkiyede Ky Tipleri ...........................................................................................64
zet ......................................................................................................................65
Etkinlik ..................................................................................................................68
Bulmaca................................................................................................................69
zml Test ........................................................................................................70
Cevapl Test ..........................................................................................................76
km Sorular ......................................................................................................79
3. BLM
Trkiyenin klimi ve Bitki rts
Trkiyenin klimi ve Bitki rts...........................................................................89

Trkiyenin klimini Etkileyen Faktrler .................................................................90
Matematik Konumunun Etkisi ..........................................................................90
zel Konumunun Etkisi....................................................................................90
Etrafndaki Denizlerin Etkisi .........................................................................90
Etrafndaki Kara Ktlelerinin Etkisi ..............................................................91
Etrafndaki Basn Merkezlerinin Etkisi .......................................................91
Yeryz ekillerinin Etkisi............................................................................91
vii
klim Elemanlar ...............................................................................................91
Trkiyede Scaklk .....................................................................................91
Trkiyenin zoterm Haritalar ...........................................................................92
Trkiyenin Yllk zoterm Haritas ....................................................................92
Trkiye Temmuz Ay ndirgenmi Scaklk Ortalamalarnn Dal ................93
Trkye Ocak Ay ndirgenmi Scaklk Ortalamalarnn Dal .....................93
Trkiye Yllk Scaklk Fark..............................................................................94
Trkiyede Gnelenme Sresi ........................................................................94
Trkiyede Don Olaynn Dal .....................................................................95
Trkiyede Basn ........................................................................................95
Trkiyede Rzgrlar ...................................................................................96
Trkiyede Nem ve Ya.............................................................................97
Oluumlarna Gre Ya eitleri ...................................................................98
Trkiyenin klim Tipleri ve Bitki rts ...............................................................100
Trkiyede klim Tipleri ...................................................................................100
Trkiyenin Bitki rts ..................................................................................101
Trkiyedeki Endemik Bitkiler..............................................................................103
zet ....................................................................................................................104
klim ....................................................................................................................105
Bitki rts .........................................................................................................105
Etkinlik ................................................................................................................106
Bulmaca..............................................................................................................107
zml Test ......................................................................................................108
Cevapl Test ........................................................................................................116
km Sorular ....................................................................................................120
4. BLM
Trkiyede Nfus ve Yerleme
Trkiyede Nfus ve Yerleme ............................................................................127

Trkiyede Nfus Art ve Sonular..............................................................128
Trkiyede Nfusun Dal ve Nfusun Daln Etkileyen Faktrler.........129
Trkiyede Sk Nfuslu Yerler .........................................................................130
Trkiyede Seyrek Nfuslu Yerler ...................................................................131
Nfus Younluklar .........................................................................................132
Trkiye Nfusunun zellikleri (Nfusun Yaps) ............................................134
Trkiyede Gler ve Yerleme ......................................................................137
Zamana Gre Gler .....................................................................................139
Gidilen Yere Gre Gler ...............................................................................139
Yerleme ............................................................................................................140
Krsal Yerlemeler ..........................................................................................140
ehir Yerlemeleri ..........................................................................................143
PEGEM AKADEM
PEGEM AKADEM
viii
Trkiyede Mesken Tipleri ve Konutlarda Kullanlan Yap Malzemeleri ..............144
zet ....................................................................................................................145
Etkinlik ................................................................................................................147
Bulmaca..............................................................................................................148
zml Test ......................................................................................................149
Cevapl Test ........................................................................................................155
km Sorular ....................................................................................................158
5. BLM
Trkiyenin Ekonomik Corafyas
Trkiyenin Ekonomik Corafyas .......................................................................171

Trkiye Ekonomisini Etkileyen Faktrler.............................................................172
Trkiyede Tarm .................................................................................................172
Trkiyede Tarmda Verimi Etkileyen Faktrler...............................................173
Tarm rnleri ................................................................................................177
Tahllar ...........................................................................................................177
Sanayi Bitkileri ...............................................................................................179
Ya Bitkileri ....................................................................................................184
Meyvecilik ......................................................................................................185
Yumrulu Bitkiler ..............................................................................................189
Sebzecilik .......................................................................................................189
Seraclk (rt Alt Tarm) ..............................................................................189
Trkiyede Hayvanclk .......................................................................................190
Kkba Hayvanclk....................................................................................191
Bykba Hayvanclk....................................................................................193
Kmes Hayvancl .......................................................................................194
pek Bcekilii ..............................................................................................194
Arclk ............................................................................................................195
Balklk.........................................................................................................195
Trkiyede Ormanclk.........................................................................................197
zet ....................................................................................................................198
Etkinlik ................................................................................................................200
Bulmaca..............................................................................................................201
zml Test ......................................................................................................202
Cevapl Test ........................................................................................................207
km Sorular ....................................................................................................211
ix
6. BLM Trkiyede Madenler, Enerji Kaynaklar ve Sanayi
Trkiyede Madenler, Enerji Kaynaklar ve Sanayi .............................................223
Trkiyede Madenler ...........................................................................................224
Trkiyede kartlan Balca Madenler .........................................................224
Trkiyede Enerji Kaynaklar ...............................................................................228
Takmr .....................................................................................................228
Linyit...............................................................................................................228
Termik Santral.....................................................................................................229
Petrol..............................................................................................................230
Doalgaz ........................................................................................................231
Su Gc (Hidroelektrik)..................................................................................231
Rzgr Gc ..................................................................................................232
Gne Enerjisi................................................................................................233
Jeotermal Enerji .............................................................................................233
Nkleer Enerji ................................................................................................234
Trkiyede Sanayi ...............................................................................................234
Trkiyede Sanayi Kollar ...............................................................................235
zet ....................................................................................................................243
Etkinlik ................................................................................................................246
Bulmaca..............................................................................................................247
zml Test ......................................................................................................248
Cevapl Test ........................................................................................................256
km Sorular ....................................................................................................259
7. BLM
Trkiyede Ulam, Ticaret ve Turizm
Trkiyede Ulam,Ticaret ve Turizm ..................................................................269

Trkiyede Ulam ...............................................................................................270
Kara yolu Ulam...........................................................................................270
Demir yolu Ulam.........................................................................................272
Deniz yolu Ulam .........................................................................................273
Hava yolu Ulam ..........................................................................................275
Trkiyede Ticaret ...............................................................................................276
PEGEM AKADEM
PEGEM AKADEM
x
Trkiyede Turizm ...............................................................................................279
Trkiyenin Turistik Deerleri..........................................................................280
Trkiye Mill Parklar (1958 - 2009) ...............................................................282
Trkiyede ehirler ve zellikleri....................................................................286
zet ....................................................................................................................290
Etkinlik ................................................................................................................291
Bulmaca..............................................................................................................292
zml Test ......................................................................................................293
Cevapl Test ........................................................................................................299
km Sorular ....................................................................................................302
8. BLM
Trkiyenin Corafi Blgeleri
Trkiyenin Corafi Blgeleri...............................................................................311

Trkiyenin Corafi Blgeleri...............................................................................312
Doal zellikler ..............................................................................................313
Beeri ve Ekonomik zellikler .......................................................................313
Karadeniz Blgesi...............................................................................................314
Fiziki (Doal) zellikleri .................................................................................314
Blmleri ........................................................................................................319
Blgenin Enleri ..............................................................................................323
Marmara Blgesi ................................................................................................325
Nfus Yaps ve Ekonomik zellikleri ............................................................327
Blmleri ........................................................................................................330
Blgenin Enleri ...............................................................................................335
zml Test ......................................................................................................336
Cevapl Test ........................................................................................................341
Ege Blgesi ........................................................................................................344
Blgenin Enleri ...............................................................................................349
Akdeniz Blgesi ..................................................................................................351
Nfus Yaps ve Ekonomik zellikler .............................................................353
Blmleri ........................................................................................................355
Blgenin Enleri ...............................................................................................357
zml Test ......................................................................................................358
Cevapl Test ........................................................................................................364
xi
Anadolu Blgesi ..............................................................................................367
Blmleri ........................................................................................................371
Blgenin Enleri ...............................................................................................374
Dou Anadolu Blgesi ........................................................................................375
Blmleri ........................................................................................................379
Blgenin Enleri ...............................................................................................382
Gneydou Anadolu Blgesi ..............................................................................383
Nfus Yaps ve Ekonomik zellikler .............................................................385
Blmleri ........................................................................................................387
Gney Anadolu Projesi (GAP) .......................................................................388
Blgenin Enleri ...............................................................................................389
Blgelerin zelliklerinin Karlatrlmas ...........................................................390
zet ....................................................................................................................392
Etkinlik ................................................................................................................394
Bulmaca..............................................................................................................395
zml Test ......................................................................................................396
Cevapl Test ........................................................................................................401
km Sorular ....................................................................................................404
Grafik; Tablo ve Harita Yorumlarken Dikkat Edilecek zellikler .........................412
Bulmacalarn zmleri .....................................................................................415
PEGEM AKADEM
Genel Kltrde
45
CORAFYA
SYM SORULARI
PEGEM AKADEM SORULARI
2013
28. Kaynan Bat ve Orta Toroslarn gney yamalarndan alan akarsularn Akdenize dkldkleri alanlarda
byk deltalar olumamtr.
10.
I.
Havzalarndaki kayalarn kolay anabildiini
II.
Bol miktarda alvyon tadn
Bu durum, aadakilerden hangisi ile aklanabilir?
III.
Rejimlerinin dzensiz olduunu
IV.
Boylarnn uzun olduunu
A)
Yatak eimlerinin fazla olmasyla
B)
Rejimlerinin dzenli olmasyla
C)
Bitki rtsnn tahrip edilmesiyle
Trkiye akarsularnn denize dkldkleri yerlerde, delta ovalarnn olumas yukardaki yarglardan hangilerini kantlar?
D)
Havzalarndaki kayalarn litolojik zellikleriyle
E)
Kydaki derinliin fazla olmasyla
A) I ve II
B) I ve III
D) II ve IV
C) II ve III
E) III ve IV
Genel Yetenek Genel Kltr Tamam zml

Soru Bankas / Test - 6 / 10. Soru
24. Aadakilerden hangisi Trkiye kylarnda delta
ovalarnn genilemesine etki eden etmenlerden
olamaz?
A)
Okyanusa kysnn olmamas
B)
Aknt ve dalgalarn gl olmamas
C)
Kta sahanlnn dar olmas
D)
Akarsularn bol malzeme tamalar
E)
Kylarda gel - git genliinin az olmas
Yl Sonu Genel Tekrar Testi

Test - 3 / Soru 24
8.
Delta ovasnn oluabilmesi iin

I.
Ky derinliinin fazla olmas
II.
Kyda gl dalga ve akntlarn olmamas
III.
Denizel iklimin i kesimlere ulamas
IV.
Kta sahanlnn geni olmas
gibi zelliklerden hangisinin var olmas beklenir?

A) I ve II
B) I ve III
C) II ve III
D) II ve IV
E) III ve IV
Lisans Mezunlar in Konu Anlatml Kitap

Sayfa 75 / 8. Soru
16. Bol miktarda alvyon tamasna ramen Sakarya
Nehrinin az ksmnda delta olumamtr.
Aadakilerden hangisi bu durumun nedenidir?
A)
Akntlarn kylar sprmesi
B)
Ky derinliinin az olmas
C)
Gelgit etkisinin az olmas
D)
Kta sahanlnn geni olmas
E)
Kyda birikmenin olumas

Sayfa 76 / 16. Soru
CORAFYA
SYM SORULARI
2013
29. Trkiyede farkl toprak trlerinin grlmesinde;
1.
I.
iklimin eitlilik gstermesi,
Trkiyenin toprak zellikleri ile ilgili olarak aada verilen bilgilerden hangisi yanltr?
II.
farkl kayalarn bulunmas,
A)
III.
iki ktada da arazisinin bulunmas,
Dnyann en verimli toprak eidi olan kara

topraklar Erzurum-Kars evresinde grlr.
IV.
akarsu ann sk olmas
B)
lkemizde iklim eitliliinin fazla olmas toprak

eitliliini de arttrmtr.
C)
Karasal iklim blgelerinde kire ve tuz birikimi

fazla, krmz topraklar yaygndr.
D)
Karadeniz ky kesiminde ykanm, kire ve tuz

birikimi az nemli blge topraklar grlr.
E)
Alvyal topraklar iklimden bamsz olarak

birok alanda grlr.
zelliklerinden hangileri etkilidir?

A) I ve II
B) I ve III
D) II ve IV
C)II ve III
E) III ve IV
Genel Yetenek Genel Kltr ek Kopar Yaprak

Test - 159 / 1. Soru
1.
lkemiz genel olarak III. zamanda olumu, gen

oluumlu bir lkedir. Ancak lkemizde toprak eidi
olduka fazladr.
Bu durumun grlmesinde etkili olan temel faktr
aadakilerden hangisidir?
A)
klim zelliklerinin eitlilik gstermesi
B)
Bitki rtsnn eitlilik gstermesi
C)
Jeolojik yapnn eitlilik gstermesi
D)
tarafnn denizlerle evrili olmas ve iki

ktada arazisinin bulunmas
E)
Batdan douya doru ykseltinin artmas
Genel Yetenek Genel Kltr Soru Bankas

Test - 154 / 14. Soru
6.
Toprak oluumu eitli faktrlere baldr.

Aada verilenlerden hangisi toprak oluumu
zerinde etkili deildir?
A)
klim
B)
Yer ekilleri
C)
Tarmda makineleme
D)
Zaman
E)
Ana kaya

CORAFYA
SYM SORULARI
2013
30. Trkiyede Dou Karadeniz ky kesimine ait
aadaki zelliklerin hangisinde, yer ekillerinin
etkisi yoktur?
A)
Halkn bir ksmnn hayvancla ynelmesinde
B)
Kyyla i kesimler arasnda kara yolu ulamnn zor olmasnda
C)
Nfusun, dar ky kesiminde younlamasnda
D)
Tarm alanlarnn az olmasnda
E)
Yer alt kaynaklarnn dalnda
1.
Dou Karadeniz Blmnde ky kesimle i kesimler

arasnda byk farkllklar grlr.
Aadakilerin hangisi bu farkllklardan biri
deildir?
A)
Nfus younluu
B)
Dalarn uzan
C)
Tarm rnleri
D)
Ekonomik faaliyetler ve ulam olanaklar
E)
Ortalama scaklk deerleri

31. Son yllarda, Konya Ovasnda hatal arazi kullanmndan kaynaklanan evresel sorunlarda art
grlmektedir.
13. Konya-Karapnar evresinde rzgr erozyonunun

etkili olmasnda,
Aadakilerden hangisi, bu sorunlardan biri

deildir?
A)
Bataklk alanlarn artmas
B)
Obruklarn olumas
C)
Topran tuzlanmas
D)
Erozyonun artmas
E)
Yer alt su seviyesinin dmesi
I.
bitki rtsnn zayf olmas,
II.
nem orannn ve su orannn az olmas,
III.
yama eiminin fazla olmas
faktrlerinden hangileri etkili deildir?

A) Yalnz I
B) Yalnz II
D) I ve II
C) Yalnz III
E) II ve III

2.
lleme: doal olaylarla veya insann ykc ileri

yznden bir blgenin gittike kuraklamas, oraklamasdr.
IV
III
I
II
Trkiyenin fiziki zellikleri dikkate alndnda

haritadaki iaretli yerlerin hangisinde lleme
daha hzldr?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V

CORAFYA
SYM SORULARI
2013
32. Bir Trkiye fiziki haritasnda, yaklak ayn boylam
zerinde olan iki ovann farkl renklerle gsterilmesi aadakilerden hangisine balanabilir?
A)
Eim deerlerinin farkl olmasna
B)
Yz lmlerinin farkl olmasna
C)
Yksekliklerinin farkl olmasna
D)
Enlem derecelerinin farkl olmasna
E)
5.
Bitki rtlerinin farkl olmasna
Fiziki haritada renkler ykselti basamaklarn

gsterdiine gre, aada verilen ovalarmzdan
hangisi Trkiye Fiziki Haritasnda yeil renkle
gsterilir?
A)
Gediz Ovas
B)
Idr Ovas
C)
Mu Ovas
D)
Malatya Ovas
E)
Konya Ovas

11. Ankara ile Mula illerimizin farkl boylamlarda
olduunu aadakilerden hangisi en iyi kantlar?
A)
klimlerinin farkll
B)
Ykseltilerinin farkll
C)
Gece - gndz srelerinin farkll
D)
le vakitlerinin farkll
E)
Toprak zelliklerinin farkll

Sayfa 21 / Soru 11
35. Trkiyenin ky blgelerinde nfus younluu i
blgelere gre daha fazladr.
Bu durumun olumasnda asadaki zelliklerden
hangisinin etkisi en azdr?
A)
Su kaynaklarnn bolluu
B)
klim artlarnn daha elverili olmas
C)
Tarmsal retim ve gelirin daha yksek olmas
D)
Ulam imkanlarnn gelimi olmas
E)
Turizmin gelimi olmas
4.
Trkiyede nfusun blgelere dalnda;

I.
Topraklarn verimlilii
II.
Sanayi faaliyetleri
III.
Doal gller
IV.
Ulam olanaklar
gibi faktrlerden hangilerinin etkisi daha azdr?

A) Yalnz I
B) Yalnz III
D) II ve III
C) I ve II
E) III ve IV

10. Aadakilerden hangisi Trkiyedeki nfus dal
zerinde etkili deildir?
A)
Yerekillerinin eitlilik gstermesi
B)
klim zelliklerinin farkllk gstermesi
C)
Enlem farknn az olmas
D)
Ekonomik faaliyetlerin farkl olmas
E)
Ulam olanaklarnn farkl olmas

Test - 161 / 10. Soru
CORAFYA
SYM SORULARI
2013
35. Trkiyenin ky blgelerinde nfus younluu i
blgelere gre daha fazladr.
38. Trkiyede nfus dal zerinde doal ve beer

faktrler etkilidir.
Bu durumun olumasnda asadaki zelliklerden

hangisinin etkisi en azdr?
A)
Su kaynaklarnn bolluu
Aada verilenlerden hangisi lkemizde nfus

dalmn etkileyen doal faktrler ierisinde yer
almaz?
B)
klim artlarnn daha elverili olmas
A)
Dalarn uzan dorultusu
B)
Su kaynaklar
C)
ve d gler
D)
Ya koullar
E)
Scaklk
C)
Tarmsal retim ve gelirin daha yksek olmas
D)
Ulam imkanlarnn gelimi olmas
E)
Turizmin gelimi olmas
Genel Yetenek Genel Kltr 15 Deneme

Deneme 12 / 38. Soru
37. nsanlarn ekonomik, sosyal, siyasi veya doal
nedenlerle yer deitirmesi olayna g denir. Bu
yer deitirme hareketleri, bireylerin istekleriyle veya
istekleri dnda gerekleir.
14. Aadakilerden hangisi Trkiyenin nfus miktarn etkilememitir?

A)
Buna gre, Trkiyede yaanan aadaki glerden hangisi, bireylerin istekleri dnda yaplan
glere rnektir?
A)
1960 ylndan sonra Avrupann endstrilemi

lkelerine yaplan gler
B)
20. yzyln sonlarnda Bat Trakyadan

Trkiyeye yaplan toplu gler
C)
Baz illerden ok sayda tarm iisinin almak amacyla ukurovaya yapt gler
D)
Bilim ve teknolojinin gelimesiyle nitelikli elemanlarn almak iin baka lkelere yapt
gler
E)
niversite ve yksekokullarda renim

grmek amacyla genlerin, retim kurumlarnn bulunduu kentlere yapt gler
Yunanistan ile yaplan mbadele g
B)
D lkelere yaplan ii g
C)
Doal afetler sonucu nfus kayb
D)
Yaz aylarnda i turizm gleri
E)
Eitim amal Avrupa lkelerine yaplan g

Test 2 Soru 14
34. Trkiye Cumhuriyeti tarihinde yaanan olaylar
ve bu olaylarn nfusa etkileri dnldnde,
aada verilen olaylardan hangisinin nfus art
hznn azalmasnda daha az etkili olduu sylenebilir?
A)
Yaanan savalar
B)
Seferberlik ilan
C)
Yurt dna ii gleri
D)
Kadnlarn i yaamna katlmas
E)
Ekonomik sebeplerle i glerin yaanmas

Deneme 5 / 34. Soru
36
CORAFYA
SYM SORULARI
2013
38. Trkiyenin i kesimlerindeki baz yrelerinde daha
ok, kurakla dayankl tarm rnleri yetitirilir.
1.
Ancak son yllarda bu yrelerdeki tarm alanlarnda

yetitirilen rn eitliliinde bir art grlmektedir.
Aadakilerden hangisi Trkiyede tarm sektrnde verim ve kaliteyi artrmak iin alnmas
gereken nlemlerden biri deildir?
A)
Eimin fazla olduu yerlerde tarm yaplmamas
Bu durum zerinde aadakilerden hangisinin

etkili olduu sylenemez?
B)
Sulama ve gbreleme yaparak nadas topraklarnn azaltlmas
A)
Yeni tarm alanlarnn almas
C)
Verimsiz alanlarn slah edilerek tarma almas
B)
Sulama imkanlarnn gelimesi
D)
C)
Makine kullanmnn yaygnlamas
Topran belirli aralklarla analiz ettirilmesi

ve mineral eksikliklerinin giderilmesi
D)
Kimyasal gbre kullanmnn artmas
E)
E)
Tarmla uraanlarn bilinlenmesi
Her topran zelliine uygun rn ekiminin

yaplmas

7.
Eskiden beri sadece tahl retilen bir yrede son

birka yldr ekonomik deeri daha yksek rnler
retilmeye balanmtr.
Buna gre, tarm etkileyen koullar gz nne
alndnda, bu yrede aadakilerin hangisinde
bir deime olduu sylenebilir?
A)
Tarm alanlarnn geniliinde
B)
Sulama imknlarnda
C)
Gbreleme ynteminde
D)
Tarm aletlerinde
E)
Nfus miktarnda

1.
Trkiyede tarma ayrlan toprak oran 1934 ylnda

11.7 milyon hektar iken, 2003 ylnda yaklak olarak
27 milyon hektara ulamtr.
Bu durumun ortaya kmasnda aada verilenlerden hangisinin daha fazla etkili olduu sylenebilir?
A)
Yer ekillerinin sade olmas
B)
Islah almalarnn yaygnlamas
C)
klim koullarnn deimesi
D)
Ormanlk alanlarn korunmas
E)
Ekstantif tarm metodunun uygulanmas

Sayfa 198 / 1. Soru
CORAFYA
SYM SORULARI
2013
38. Trkiyenin i kesimlerindeki baz yrelerinde daha
ok, kurakla dayankl tarm rnleri yetitirilir.
7.
Ancak son yllarda bu yrelerdeki tarm alanlarnda

yetitirilen rn eitliliinde bir art grlmektedir.
Trkiyedeki toplam arazinin kullanm alanlarna

gre dalm gz nne alndnda, zellikle i
blgelerde tarm arazilerinin fazla olmasna karn
retim yaplan alanlarn az olmasnn nedeni aadakilerden hangisidir?
Bu durum zerinde aadakilerden hangisinin

etkili olduu sylenemez?
A)
B)
Dalk ve engebeli olmas
A)
Yeni tarm alanlarnn almas
C)
B)
Sulama imkanlarnn gelimesi
D)
Toprak trlerinin eitli olmas
C)
E)
Gbreleme yaplmas
D)
Kimyasal gbre kullanmnn artmas
E)
Tarmla uraanlarn bilinlenmesi
39. Trkiyede hayvancln istenilen dzeye karlmas

ve hayvansal rn talebinin karlanmas iin eitli
nlemler alnmaktadr.

Sayfa 199 / 7. Soru
9.
Mera ve yayla hayvanclndan besi ve ahr

hayvanclna gemek
B)
Hayvanlara kaba yemlerin dnda proteince

zengin yemler vermek
C)
Mera ve yaylalarda erken ve ar otlatma

yapmamak
D)
Et ve st retiminin yksek olmas iin nbetlee ve dnml otlatmadan srekli otlatmaya

gemek
E)
Trkiye zel konumu nedeniyle bir ok hayvan trne

sahip bir lkedir.
Hayvan says asndan dnyann nde gelen
lkelerinden biri olmasna ramen hayvanlardan
elde edilen verimin dk olmasnn nedeni aadakilerden hangisi olamaz?
A) Kkba hayvancln yaygn oluu
B) Mera hayvanclnn yapl
C) klim koullarna bal oluu
D) Yerli hayvan rklarnn kt oluu
E) Besi ve ahr hayvanclnn yapl
Buna gre aadakilerden hangisi, Trkiyede

hayvancln gelimesi iin alnacak nlemlerden
biri deildir?
A)
Topran nadasa braklmas

Sayfa 199 / 9. Soru
5.
Hayvan rklarn slah etmek, besicileri eitmek ve mali ynden desteklemek
Aadakilerden hangisi lkemizde hayvanclkta

elde edilen verimi arttrmak iin yaplmas gereken almalardan biri deildir?
A)
Mera hayvanclnn yaygnlatrlmas
B)
Devlet desteinin salanmas
C)
Yem sanayisinin gelitirilmesi
D)
Hayvan soylarnn slah edilmesi
E)
Erken kesimin nlenmesi

3.
Trkiyedeki hayvan says Avrupadaki birok lkeden fazla olmasna ramen hayvansal retim azdr.
Bu durumun sebepleri arasnda aadakilerden
hangisi gsterilemez?
A) Mera otlak hayvanclnn yaygn olmas
B) Hayvansal rn tketiminin az olmas
C) Erken kesim
D) Yem sanayinin yeterince gelimemesi
E) Soylarn slah edilmemesi
5000 Genel Yetenek Genel Kltr Soru Bankas

568. Sayfa / 7. Soru
CORAFYA
SYM SORULARI
2013
39. Trkiyede hayvancln istenilen dzeye karlmas
ve hayvansal rn talebinin karlanmas iin eitli
nlemler alnmaktadr.
Buna gre aadakilerden hangisi, Trkiyede
hayvancln gelimesi iin alnacak nlemlerden
biri deildir?
A)
Mera ve yayla hayvanclndan besi ve ahr

hayvanclna gemek
B)
Hayvanlara kaba yemlerin dnda proteince

zengin yemler vermek
C)
Mera ve yaylalarda erken ve ar otlatma

yapmamak
D)
Et ve st retiminin yksek olmas iin nbetlee ve dnml otlatmadan srekli otlatmaya

gemek
E)
Hayvan rklarn slah etmek, besicileri eitmek ve mali ynden desteklemek
5.
Trkiye hayvan says bakmndan Avrupann nde

gelen lkelerindeyken et st veriminde gerilerdedir.
Aadakilerden hangisi et - st veriminin artmas
iin yaplmas gerekenlerden deildir?
A) Hayvan soylarnn slah edilmesi
B) Besi ve ahr hayvanclnn yaplmas
C) iftilere eitim verilmesi
D) iftilere uygun koullarda kredi salanmas
E) Hayvanclkla uraan kii saysnn arttrlmas

Sayfa 415 / 5. Soru
41. Trkiyede hayvan says yeterli olmasna ramen
hayvanlardan elde edilen et ve st verimi dktr.
Bu durum zerinde;
I.
tketimin fazla olmas,
II.
mera hayvanclnn yaygn olmas,
III. hayvancln belirli blgelerde younlasmas,
IV. hayvansal retimlerin blge iinde tketilmesi
verilerinden hangisi etkilidir?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) I ve III
D) II ve IV
E) III ve IV
Kurumsal Trkiye Geneli Deneme Snav - 3

41. Soru
40. Aadaki enerji santrallerinden hangilerinin yllk
retim miktarlar zerinde iklim koullarnn etkili
olduu sylenebilir?
A)
Tunbilek Seyitmer
B)
Afin Elbistan
C)
Karakaya Demirkpr
D)
Sarayky Alaat
E)
atalaz Soma
45. Termik enerji, bir doal kaynan yaklmasyla oluan

sdan enerji elde edilmesidir.
Buna gre aadaki enerji santrallerinden hangisinde termik enerji retimi yaplmaz?
A) atalaz
B) Soma
C) Afin - Elbistan
D) Alaat
E) Hamitabat
Trkiye Geneli Deneme Snav - 9 / 45. Soru

40. Trkiyenin iklim koullar gz nne alndnda;
I.
ta kmr,
II.
doal gaz,
III. jeotermal enerji,
IV. su gc,
V. rzgar enerjisi
gibi enerji kaynaklarndan hangileri iklim zelliklerine gre artp azalabilmektedir?
A) I ve II
B) II ve III
C) II ve IV
D) III ve V
E) IV ve V
Trkiye Geneli Deneme Snav - 4 / 40. Soru
CORAFYA
SYM SORULARI
2013
41.
9.
I.
Hamitabat (Krklareli) Doal gaz
II.
zmir (zmir) Doal gaz
III.
Ovaaka (Bursa) Linyit
IV.
Bandrma (Balkesir) Linyit
B) Yalnz II
D) II ve III
Ovaaka - Linyit
II.
Ambarl - Doal gaz
III.
Afin - Hidrolik
IV.
atalaz - Ta kmr
Yukarda verilen santral ve enerji kayna eletirmelerinden hangisi yanltr?
Yukardaki termik santrallerden hangilerinin,

enerji retimi iin kullandklar yakt tr yanl
verilmitir?
A) Yalnz I
I.
A) Yalnz I
C) Yalnz III
D) II ve IV
A)
Yataanda termik santral
B)
Bursada otomotiv endstrisi
C)
Giresunda kat endstrisi
D)
Keiborluda kkrt iletmesi
E)
Afyonkarahisarda mermer iletmecilii
C) I ve III
E) III ve IV

E) III ve IV
42. Aadakilerden hangisinin kuruluunda ham

maddeye yaknlk gz nne alnmamtr?
B) Yalnz II
17. Sanayi tesisleri ile hammadde temini arasnda sk

bir iliki vardr.
Aadakilerden hangisi bu duruma rnek
oluturmaz?
A)
zmir Sigara Fabrikas
B)
Aliaa Petrol Rafinerisi
C)
Denizli Dokuma Sanayi
D)
Afyon Mermer Fabrikas
E)
Uak Battaniye Fabrikas

Test - 171 / 17. Soru
3.
Ham maddeye yaknlk bir sanayi tesisinin kurulumunda nemli olan artlardan biridir.
Aadaki yerlerden hangisindeki sanayi kurulumunda bu durum etkili olmamtr?
A)
Tokatta sigara fabrikas
B)
zmirdeki petrol rafinerisi
C)
Ankaradaki eker fabrikas
D)
Elazdaki ferro-krom iletmesi
E)
Tekirdadaki iki endstrisi

17. Bir yerde endstrinin gelimesi hammadde, igc,
enerji, ulam gibi etmenlere baldr.
Buna gre aada verilen il ve endstri kolu
eletirmelerinden hangisi dierlerinden farkl bir
etmene bal olarak gelimitir?
A)
Denizli - dokuma endstrisi
B)
anakkale - konserve endstrisi
C)
Balkesir - ya endstrisi
D)
zmit - otomotiv endstrisi
E)
Artvin - bakr ileme endstrisi
5000 Genel Yetenek Genel Kltr Soru Bankas

Sayfa 584 - Soru 17
CORAFYA
SYM SORULARI
2013
42. Aadakilerden hangisinin kuruluunda ham
maddeye yaknlk gz nne alnmamtr?
A)
Yataanda termik santral
B)
Bursada otomotiv endstrisi
C)
Giresunda kat endstrisi
D)
E)
43. Trkiyedeki otomotiv fabrikalarnn kurulu olduu

alanlar dnldnde, aada verilenlerden
hangisi kurulum yerlerinin belirlenmesinde esas
alnmtr?
A)
Ham madde kaynaklarna yaknlk
B)
Enerji kaynaklarna yaknlk
Keiborluda kkrt iletmesi
C)
Pazarlara yaknlk
Afyonkarahisarda mermer iletmecilii
D)
Turizm alanlarna yaknlk
E)
Petrol karm alanlarna yaknlk

Deneme 5 / 43. Soru
27. lkemizde aada verilen tesislerden hangisinin
kurulmasnda hammaddeye yaknlk dikkate alnmamtr?
A)
Zeytinya fabrikas
B)
eker fabrikas
C)
Petrol rafinerisi
D)
Konserve fabrikas
E)
Ferro-krom tesisleri

Sayfa 414 - 27. Soru
43. Karadenizin ky kesiminde yer alan Trabzon ve
Samsunun etki alanlarnn geni olmasnda;
I.
iklim zellikleri,
II.
nfus zellikleri,
III.
fonksiyonel zellikler,
IV.
yz lm
7.
A)
gibi etmenlerden hangileri daha fazla etkilidir?

A) I ve II
B) I ve III
D) II ve IV
Trabzonun bir liman kenti olarak, Giresun ve

Rizeye oranla daha ok gelimi olmas aadakilerden hangisine balanabilir?
C) II ve III
Aadakilerden hangisi, Trkiyede d ticaret

ann azaltlmasna ynelik nlemler arasnda
yer almaz?
A)
AR-GE calmalarnn artrlmas
B)
Sanayi retim paynn ve niteliinin artrlmas
C)
D pazarlarn ihtiyacna ynelik rnlerin retilmesi
D)
Uluslararas ticaret anlamalarnn artrlmas
E)
Milli gelirin ykseltilmesi
Tarmsal retimin ok fazla olmasna
C)
Kylarnn elverili olmasna
D)
Balkln ok gelimi olmasna
E)
blgelere ulamn geitlerle salanmasna

E) III ve IV
44. D ticaret a, d satmn d alma gre daha az

olmas durumunda gerekleir.
Nfusunun fazla olmasna
B)
11.
Trkiye dnyada birok lkede olduu gibi d ticaret

an kapatmak iin yeni gelir kaynaklar yaratmaktadr.
D ticaret a veren lkelerde olduu gibi lke
mizde de bu an kapatlmas iin en nemli
giriim aadakilerden hangisidir?
A)
Ham madde ihracatn arttrmak
B)
Tarmsal retimi arttrmak
C)
Fabrika kurulumunu azaltarak ithalat arttrmak
D)
Turizm yatrmlarn ve gelirlerini arttrmak
E)
Halkn imalat mallar tketimini azaltmak

Test - 184 / 11. Soru
CORAFYA
SYM SORULARI
2013
44. D ticaret a, d satmn d alma gre daha az
olmas durumunda gerekleir.
Aadakilerden hangisi, Trkiyede d ticaret
ann azaltlmasna ynelik nlemler arasnda
yer almaz?
A)
AR-GE calmalarnn artrlmas
B)
Sanayi retim paynn ve niteliinin artrlmas
C)
D pazarlarn ihtiyacna ynelik rnlerin retilmesi
D)
Uluslararas ticaret anlamalarnn artrlmas
E)
Milli gelirin ykseltilmesi
45. Trkiyenin d ticaret verileri incelendiinde, ihracatn ithalat karlama orannn dk olduu grlr.
Aadakilerden hangisi, bu durumu ortaya karan nedenler arasnda gsterilemez?
A) Nfus art hznn yksek olmas
B) Tketim mal yerine ham madde ithalatnn
artmas
C) Enerji ithalatnn fazla olmas
D) Sanayide retim maliyetlerinin yksek olmas
E) Sanayi yatrmlarnn yetersiz olmas

Deneme 6 / 45. Soru
8.
Aadakilerden hangisi Trkiyenin ihracatn

artrmas iin yaplabilecek almalardan biri
olamaz?
A) hracat iin tevik tedbirlerinin uygulanmas
B) Madenlerin yeraltndan karld gibi deil,
ilenerek satlmas
C) rnlerimizin reklam yoluyla dnya pazarlarnda
tantlmas
D) retim kalitesinin artrlmas
E) D almda vergilerin azaltlmas

Sayfa 290 / 8. Soru
7.
Trkiyenin d ticaretinde, ihracat gelirlerinin ithalat

giderlerinden az olmas d ticaret a yaanmasna
neden olmaktadr.
Trkiyede d ticaret ann kapatlmas iin
aadakilerden hangisinin yaplmas beklenmez?
A)
Endstri rnlerinin d almn artrmak
B)
D satmda yeni pazarlar bulmak
C)
hra rnlerinin kalitelerini standartlatrmak
D)
thalat giderlerini azaltmak
E)
D pazara kaliteli rn sunmak

Sayfa 295 / 7. Soru
45. Trkiyenin, UNESCO Dnya Miras Listesinde kaytl
olan baz kltrel ve doal varlklar aada verilmitir.
11. Aadakilerden hangisi, hem doal hem de tarih

bir deer olarak Trkiye turizmine katk salayan
oluumlardan biri deildir?
I.
Xantos Letoon
II.
Pamukkale Hierapolis
A)
III.
Nemrut Da
B)
Peri bacalar (Nevehir)
Greme Milli Park ve Kapadokya Kayalk Sitleri
C)
Yedigller (Zonguldak)
D)
Karain Maaras (Antalya)
E)
Nemrut Da (Adyaman)
IV.
Buna gre, lkemizi sembolize eden bu turizm

varlklarndan hangileri, doal ve kltrel zellikleri birlikte barndran karma tipteki miras
alanlarndandr?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
D) II ve IV
C) II ve III
E) III ve IV
Pamukkale (Denizli)

Test 3 - Soru 11
CORAF KONUM VE
TRKYENN CORAF KONUMU
MATEMATK KONUM
ZEL KONUM
2008
1
07
20
1
200
1
06
-
20
10
2
20
2011
-
05
20 1
12
1
20
20
04
1
13
1
20
km Soru Aac
Ormansz yurt vatan deildir.

MUSTAFA KEMAL ATATRK
OKUMA PARASI
KUTUP IIKLARI
Auroralar (kuzey/gney kutup klar), zellikle kutup blgelerinde gkyznde
grlen, dnyann mnyetik alan ile gneten gelen ykl paracklarn etkileimi
sonuncu ortaya kan doal malardr. Bu malar, genellikle geceleri gzlemlenir, arlkl olarak yonosferde meydana gelir. Kutup auroras veya kutup klar
olarak da anlr. Bu olgu yaygn olarak 60 ve 72 derece kuzey ve gney enlemleri
arasnda grnr, bu da arktik ve antarktik kutup dairelerinin iine der. Kuzey
enlemlerde bu etki aurora borealis (veya kuzey klar) olarak adlandrlr. Aurora
kelimesi Roma afak Tanrasnn isminden gelir. Boreas da Yunancada kuzey
rzgarna Pierre Gassendi tarafndan 1621 de verilen isimdir. Aurora borealisin grnme olasl, kuzey manyetik kutbuna yaklatka artar. Manyetik kutbun yaknlarnda oluan auroralar tam 90 derece, uzaktan kuzey ufkunu yeilimsi bir parlaklkla, bazen de gne allmam bir ynden douyormu gibi soluk bir krmzyla
aydnlatrlar. Aurora borealis sklkla gndnmlerinde oluur. Cree halk bu ilgin
olaya Ruhlarn Dans adn vermitir. Avrupada orta alarda auroralarn Tanrdan
iaretler olduuna inanlrm. (Wilfried Schrder, Das Phnomen des Polarlichts,
Darmstadt 1984).
Gneydeki oluum, aurora australis (gney kutup klar), benzer zelliklere sahiptir. Ancak Antartikada, Gney Amerikada ve Avustralyada daha yksek enlemlerden grlebilir. Australis anlam gneyin olan Latince bir kelimedir.
Auroralar btn dnyadan ve dier gezegenlerde de gzlemlenebilir. Daha uzun
sreli karanlk ve manyetik alan dolaysyla, kutuplara yaklatka daha ok grnr olurlar.
1. BLM
CORAF KONUM VE
TRKYENN
CORAF KONUMU
NER
Corafi konum nitesinin KPSSde soru says az olmasna karn, matematik ve zel konumun sonularnn iyi kavranmas dier konu balklarnn daha kolay anlalmasn salayacaktr.
Trkiyenin enleminin sonular
Trkiyenin boylamnn sonular
zel tarihler ve Trkiyedeki etkileri
iyi kavranmaldr.
Bir blgenin Dnya zerindeki yerine corafi konum denir. ki ekilde ifade edilir:
CORAF KONUM
Matematik Konum
zel Konum
PEGEM AKADEM
4
n MATEMATK KONUM
Trkiyeden geen en
o
uzun paralel dairesi 36 K
(Hataydan geer.)dir.
Trkiyeden geen en
o
ksa paralel dairesi 42 K
(Sinoptan geer.) dir.
Dnya zerindeki herhangi bir yerin balang paraleli olan Ekvatora ve balang meridyeni olan Greenwiche uzaklnn derece cinsinden ifadesine Matematik Konum denir.
Paraleller
Ekvatora ve birbirine 1o aralklarla izilen hayali emberlere paralel denir.
Paralellerin balca zellikleri unlardr:

90
60
30
0
30
60
90
Trkiye nin en kuzeyi ile en

gneyi arasnda 666 kmlik
ku uuu uzaklk bulunmaktadr.
Balang paraleli ve en uzun paralel dairesi Ekvator dur.
Ekvatordan kutuplara doru boylar ksalr. Kutuplarda nokta halini alr.
Ekvator, Dnyann tam ortasndan geen ve Dnyay iki eit yarm kreye ayran en byk paraleldir.
Ekvatorun kuzeyinde yer alanlara Kuzey Yarm kre, gneyindeki alanlara Gney Yarm kre denir.
42 36 = 6111 = 666 km
90
60 Kuzey
30
0
0
30
60 Gney
90
Paralel ile enlem birbirine benzeyen ifadelerdir. Enlem bir

noktann Ekvatora uzaklnn
a cinsinden ifadesidir. Enlem,
bir yerdeki scakl, bitki rtsn, nfus ve yerlemeyi etkiler.
90 tane Kuzey Yarm kre' de, 90 tane Gney Yarm kre' de olmak zere toplam 180 tane paralel bulunur. Paraleller Birer derece aralklarla izilmilerdir.
Ayn boylam zerinde iki paralel aras ku uuu uzaklk dnyann her yerinde
111 kmdir.
PEGEM AKADEM
Enlem: Dnya zerindeki herhangi bir noktann ekvatora olan uzaklnn a cinsinden ifadesidir.
em
Enl
0
Meridyenler
Bir kutup noktasndan dier kutup noktasna 1o aralklarla izilen hayali yarm dairelere meridyen denir.
Merdiyenlerin balca zellikleri unlardr:
0 15
30 45
60
Balang meridyeni olarak ngilterenin Greenwich kasabasndan geen meridyen kabul edilmitir.
Meridyenlerin boylar birbirine eittir.
Yarm dairedir.
Aralarndaki kuuuu uzaklk yalnzca Ekvatorda 111 km dir. Bu mesafe kutuplara doru gidildike daralr.
111 km
'DUDOU
0
'DUDOU
lkemizde ayn meridyen yay

zerinde yer alan kentlerin
balang meridyenine olan ku
uuu uzaklklar eit deildir.
Balang meridyeni ile yerel
saat farklar eittir.
PEGEM AKADEM
6
Not
$UGNLNLPHULG\HQDUDVPHVDIHQLQHQGDUROGXXLO6LQRSWXU
$UGNLNLPHULG\HQDUDVPHVDIHQLQHQJHQLROGXXLO+DWD\GU
Ardk iki meridyen aras Dnyann her yerinde 4 dakikadr.

0o
4 Dakika 4 Dakika
4 Dakika 4 Dakika
Ekv
ator
4 Dakika 4 Dakika
Balang Meridyeninin dousunda kalan alanlar Dou Yarm kre (180 meridyene kadar), batsnda kalan alanlara Bat Yarm kre denir.
Meridyenler 180 tane douda, 180 tane batda olmak zere toplam 360 tanedir.
Trkiyenin herhangi iki ilinden

geen meridyen uzunluklar birbirine eittir.
0 30 60
60 30 0
%DW
'RX
Meridyenler birer derece aralklarla izilmilerdir.
Bo
yla
Meridyen ile boylam birbirine

benzeyen ifadelerdir. Boylam
bir noktann balang meridyenine uzaklnn a cinsinden
ifadesidir.
Boylam: Dnya zerindeki herhangi bir noktann balang meridyenine olan

uzaklnn a cinsinden ifadesidir.
PEGEM AKADEM
Yerel saat: Dnya zerindeki herhangi bir yerin gnein ufuk dzlemindeki konumuna gre belirlenen saatidir.
Yerel Saat Hesaplamalar

n
Verilen iki merkez arasndaki boylam fark bulunur. (Ayn yarm krede yer alyorsa DD, BB karlr. Farkl yarm krede yer alyorsa D+B, B+D toplanr.)
Ayn boylam zerindeki noktalarda yerel saatler yl boyunca

ayndr.
B - A = x Boylam fark
n
Verilen iki merkez arasnda bulunan boylam fark

iki meridyen arasndaki sabit zaman aral olan
4 dakika ile arplr ve iki merkez arasndaki yerel
saat fark bulunur.
x . 4 = Yerel saat fark
Dnya batdan-douya doru dnd iin douda gne erken doar erken
batar dolaysyla dounun yerel saati daima ileridir.
Yerel saati istenen merkez daha douda ise, verilen saate bulunan yerel saat
fark eklenir.
Bnin yerel saati = Ann yerel saati + (x . 4)
Yerel saati istenen merkez daha batda ise, verilen saatten bulunan yerel saat
fark karlr.
Ann yerel saati = Bnin yerel saati - (x . 4)
30o Dou Boylamnda yer alan zmitte yerel saat 11:30 iken ayn anda 36o
Dou Boylamnda bulunan anlurfada yerel saat katr ?
30o D
36o D
36 30 6= (Boylam fark)
6 4 = 24 = (Yerel saat fark)
zmit anlurfa
11.30
11.30 + 24 = 11.54 (anlurfann yerel saati)
45o Dou boylamnda yer alan Idrda yerel saat 15.50 iken, 33o Dou
boylamnda yer alan Ankarada yerel saat katr?
33o D
45o D
45 33 = 12 = (Boylam fark)
12 4 = 48 = (Yerel saat fark)
Ankara
?
Idr
15.50
15.50 48 = 15.02 (Ankarann yerel saati)
Dnya zerindeki bir nokta

(Boylam) gnein tam karsna geldii anda o noktada yerel
saat 12:00dir, le vaktidir, gne nlar gn ierisinde en byk ayla der ve glge boyu
gn ierisindeki en ksa halini
alr.
PEGEM AKADEM
8
Gne Hesaplamalar
n
Dnya batdan douya doru hareket ettii iin, douda gne erken doar erken batar, batda ge doar ge batar.
21 Mart ve 23 Eyll tarihlerinde ayn boylam zerinde bulunan tm merkezlerde

gne ayn anda doar ve ayn anda batar.
12:00
OHGHQVRQUD
OHGHQQFH
15:00
9:00
6 6
3 3
3
18:00
6:00
Sabah len
Gnein ufuk dzlemindeki
ykseltisi artar.
Aada ekinoks tarihlerinde Trkiye' de bulunan drt farkl merkezin ufuk dzleminde gnein konumunu inceleyelim.
Scaklklar artar..
Glge boylar ksalr.
Glgeler batya der.
Sinop
zmir
len Akam
Gnein ufuk dzlemindeki
ykseltisi azalr.
Scaklklar azalr.
Glge boylar uzar.
Glgeler douya der.
Van
Ulusal (Ortak) Saat: Ulam, ticaret, haberleme ve sosyal hizmetlerin daha dzenli yaplabilmesi iin lke ierisinde ortak saat belirlenir ve tm merkezlerin saatleri bu zamana gre ayarlanr.
Trkiyenin Dou -Bat genilii fazla olmad iin bir tek ortak saat kullanlr.
Not
7UNL\HGHJQQGDQGDKDID]ODID\GDODQDELOPHNLLQ\D]PHYVLPLQGHoGRX,GUER\ODPQQNPHYVLPLQGHoGRX]PLW
ER\ODPQQ\HUHOVDDWLQLXOXVDORUWDNVDDWRODUDNNXOODQOU
30 D
45 D
K mevsiminde
Yaz mevsiminde
zmit
(Geri saat dilimi)
Idr
(leri saat dilimi)
PEGEM AKADEM
ZEL TARHLERDE TRKYE

21 Haziran
(Yaz Gn Dnm)
Gne nlar Yenge dnencesine len vakti dik (90) der.
Kuzey yarm krede yaz mevsimi

yaanr.
Aydnlanma emberi kutup dairelerine teet geer.

Kuzey yarm krede en uzun gndz, en ksa gece sresi yaanr.
Gne nlarn yl ierisinde alabilecei en byk ayla alr (Hatay 77- Sinop 71).
Yaz mevsimi yaanr.
Yl ierisinde glge boyunun en

ksa olduu tarihtir.
Gne nlar Olak Dnencesine len vakti dik (90) der.
(Ekinoks)
Gne nlar Ekvatora len

vakti dik (90) der.
Dnyann her yerinde gece-gndz eitlii yaanr.
Kuzey yarm krede k mevsimi

yaanr.
Aydnlanma emberi kutup dairelerine teet geer.
Ayn boylam zerindeki tm merkezlerde Gne ayn anda doar,

ayn anda batar.
Aydnlanma emberi kutup noktalarndan geer.
Trkiye iin:
n
21 Mart - 23 Eyll
21 Aralk
(K Gn Dnm)
Kuzey yarm krede en uzun

gece, en ksa gndz sresi yaanr.
Trkiye iin:
21 MART
Trkiye iin:
n
Gne nlarn yl ierisinde alabilecei en kk a ile alr (Hatay 31- Sinop 25).
K mevsimi yaanr.
Yl ierisinde glge boylarnn en

uzun olduu tarihtir.
Bu tarihten itibaren glge boylar

uzamaya balar (21 Aralka kadar).
Bu tarihten itibaren glge boylar

ksalmaya balar (21 Hazirana
kadar).
En uzun gndz, en ksa gece sresi yaanr.
En uzun gece, en ksa gndz

sresi yaanr.
Bu tarihten itibaren gndzler ksalmaya, geceler uzamaya balar

(21 Aralka kadar).
Bu tarihten itibaren geceler ksalmaya, gndzler uzamaya balar

(21 Hazirana kadar).
Trkiyenin gneyinden, kuzeyine

doru gidildike gndz srelerinin daha da uzun olduu grlr
(En uzun gndz, en ksa gece
Sinopta yaanr.)
Trkiyenin gneyinden kuzeyine

doru gidildike gece srelerinin
daha da uzun yaand gzlenir
(En uzun gece, en uzun gndz
Sinopta yaanr.).
lkbahar mevsimi yaanr.
Ayn boylam zerindeki merkezlerde Gne ayn anda doar, ayn

anda batar.
Trkiyenin btn merkezlerinde

12 saat gece, 12 saat gndz yaanr.
Bu tarihten itibaren gndz sreleri gece srelerinden daha uzun

olmaya balar (23 Eylle kadar).
23 EYLL
Sonbahar mevsimi yaanr.
Ayn boylam zerindeki merkezlerde Gne ayn anda doar, ayn

anda batar.
Trkiyenin btn merkezlerinde

12 saat gece, 12 saat gndz yaanr.
Bu tarihten itibaren geceler gndzlerden daha uzun olmaya balar (21 Marta kadar).
PEGEM AKADEM
10
Corafi anlamda bir lke ve blge iin drt zel tarih vardr. imdi bu zel tarihlerde
Trkiyede yaanan zellikleri haritada verilen ehirlere bakarak inceleyelim.
Aadaki haritada verilen ehirlerin enlem ve boylam deerlerine bakarak u

zellikleri syleyebiliriz:
21 Mart tarihinde 12 saat olan

gndz sresi, 21 Hazirana kadar srekli uzar.
21 Haziranda en uzun gndz Sinopta yaanr. nk Trkiyenin en kuzeyindedir.
21 Aralkta en uzun gndz Hatayda yaanr. nk Trkiyenin en gneyindedir.
Btn tarihlerde yerel saatin en ileri olduu yer Idrdr. nk Trkiyenin en

dousundadr.
Antalya ve Hatay'da yl boyu gndz sresi birbirine yakndr. nk yaklak

ayn enlemdedirler.
Samsunda gndz sresi 21 Haziranda Ankara, Bingl ve Mersinden daha

uzundur. nk Samsun daha kuzeydedir.
Not
23 Eyll tarihinde 12 saat olan

gece sresi 21 Aralka kadar
srekli uzar.
$\QER\ODP]HULQGHNLPHUNH]OHUGHVDGHFH0DUWYH(\OO
(NLQRNVWDULKOHULQGHJQHD\QDQGDGRDUD\QDQGDEDWDU
n
Bingl ve Rize'de sadece 21 Mart ve 23 Eyll tarihlerinde gne ayn anda doar.
Not
7UNL\HQLQJQH\LQGHQNX]H\LQHGRUXJLGLOGLNHJHFHLOHJQG]
DUDVQGDNLVUHIDUNDUWDU0DUW(\OOWDULKOHULKDUL
Trkiyede Gndz Sresi Deiim
Grafii
Sre
(saat)
24
24
21
21
18
15
Trkiyede Gece Sresi Deiim

Grafii
Sre
(saat)
18
En uzun gndz
12
En ksa gndz
9
6
En ksa gece
3
0
21 Mart
En uzun gece
15
12
21 Haziran
23 Eyll
21 Aralk
Gndz Sresi
21 Mart
0
21 Mart
21 Haziran
23 Eyll
Gece
21 Aralk 21 Mart
11
PEGEM AKADEM
Aadaki haritada zmit, Antalya ve Sinopun corafi koordinatlar verilmitir.
Yalnzca haritadaki bilgilerden yararlanarak aadaki yarglardan hangisine ulalamaz?

A) 21 Aralkta Antalyada gndz sresi Sinoptan uzundur.
B) 21 Haziranda Sinopta zmitten daha uzun gndz yaanr.
C) En uzun gndzle en ksa gndz arasndaki farkn en fazla olduu yer
Antalya dr.
D) Verilen kentlerin hepsinde 21 martta gne doduktan 12 saat sonra ba tar.
E) zmitin yerel saati Sinopunkinden geridir.
Trkiyede 21 aralkta gneye, 21 haziranda kuzeye doru gndz sresi uzad iin A
ve B klarnda verilenler dorudur. 21 martta gece gndz sresi her yerde eit olduu
iin D kk da dorudur. zmit, Sinopun batsnda olduu iin yerel saati geridir. E kk
da dorudur. En uzun gndz ile en ksa gndz arasndaki fark Ekvatordan kutuplara
doru artt iin Trkiyenin kuzeyine doru bu farkn artmas gerekir. Bu fark Antalyada
fazla deil, daha azdr.
Cevap C
Trkiyenin Matematik Konumu ve Sonular

Aadaki ekilde grld gibi Trkiye 36o - 42o Kuzey Enlemleri ile 26o - 45o
Dou Boylamlar arasndadr.
Balang Meridyeni
Orta
Kuak
Enlem:
36 Kuzey (Hatay)
42 Kuzey (Sinop)
Boylam:
26 Dou (anakkale- Gkeada)
45 Dou (Idr)
Trkiyenin Matematik konumunu yukardaki ekle gre drt balk altnda inceleyebiliriz:
PEGEM AKADEM
12
1. Trkiye Kuzey Yarm Krede ve yenge dnencesinin kuzeyinde yer alr.
Buna bal olarak:
K uz
ey Yarmkre
Y.D
0
O.D
ney Yarmkre
Trkiye iin:
n
Bak kavramna bal olarak

lkemizde gneye bakan yamalarda tarm rnleri erken
olgunlar, krsal yerlemeler
daha fazladr (Karadeniz Blgesi hari), kalc kar balang
snr daha yksektedir.
Kuzeyden esen rzgrlar souk, gneyden esen rzgrlar scak karakterlidir.

K
<OG]
KB
Karayel
K arayel
A
<OG]
I
3R\UD]

6FDNO
D]DOWU
6,&$./,,'55
S amyeli
A
.EOH
A
/RGRV

6FDNO
DUWUU
6,&$./,,<.6(/75
/RGRV
GB
.EOH
G
.'
3R\UD]
Samyeli
.HLOHPH
*'
Gne nlar hibir zaman dik gelmez ve glge boyu sfr olmaz.
Dalarn gneye bakan yamalar gne nlarn direkt olarak alr ve daha
scaktr. (Bak yn daima gney)
Haziran, Temmuz, Austos en scak aylardr.
21 Haziranda en uzun gndz yaanr, gne nlar en byk ayla gelir ve

glge boyu en ksa konumdadr. 21 Aralkta bu zelliklerin tersi yaanr.
Gne nlar len vakti yl boyu gneyden gelir, bu durumun sonucunda glge yn daima kuzeye der.
21 Haziranda kuzeye doru gidildike gndz sresi artar. 21 Aralkta kuzeye

doru gidildike gece sresi artar, gndz sresi azalr.
13
PEGEM AKADEM
2. Trkiye Orta Kuakta yer alr.

Buna bal olarak:
90
90
Yl iinde drt mevsim belirgin olarak yaanr.
Cephe yalar grlr.
Bat rzgrlar etkilidir.
Trkiye 30o - 40o enlemleri arasnda Akdeniz iklimi kua ierisinde yer alr,
buna bal olarak maki bitki rts ve terra rossa toprak tipi grlr.
3. Trkiyede ENLEME bal olarak gneyden kuzeye doru gidildike:

42 K
Kuzey
Ayn enlem zerindeki tm
merkezlerde:
Gne nlarnn yl ierisindeki geli as,
Glge boylarnn yl ierisindeki uzunluu,
Gney
36 K
26 D
n
Gne nlarnn yere dme as azalr.
45 D
izgisel hzlar,
Grup ve tan vakitleri (alacakaranlk sresi),
Gece-gndz sreleri,
Scaklk ortalamalar azalr.
Gece-gndz sresi farklar,
Buharlama azalr.
Denizlerin tuzluluk oran azalr.
Ekvatora olan ku uuu

uzaklklar,
Kalc kar snr (Toktaan kar) deniz seviyesine yaklar.
Orman st snr deniz seviyesine yaklar.
Tarm st snr deniz seviyesine yaklar.
Yerleme st snr deniz seviyesine yaklar.
Yer ekimi ivmeleri AYNIDIR.
PEGEM AKADEM
14
4000 m
3000 m
2000 m
30
1000 m
60
0m
90
Glge boyu uzar.

n
izgisel hz azalr.
Grup ve tan vakitleri uzar.
Alacakaranlk = Grup-Tan
Vakti, Gn Doumu-Gn Batm,
Gnein Dou ve Bat Hz
Meridyenler arasndaki mesafe azalr.
Gece-gndz sreleri arasndaki zaman fark artar.
4. Trkiye de BOYLAMA bal olarak:

n
Trkiye balang meridyeninin dousunda yer alr ve balang meridyenine

gre yerel saati ileridir.
En dousu ile (45 D) en bats (26 D) arasnda 76 dakika (1 saat 16 dakika)

yerel saat fark bulunur.
2. ve 3. saat dilimleri ierisinde topra vardr.
Dousu ile bats arasnda zaman fark fazla olmad iin lkemizde tek bir ortak saat (ulusal saat) kullanlr. Ancak gn ndan daha fazla faydalanmak iin
(elektrik enerjisinden tasarruf etmek iin) ileri ve geri saat uygulamas yaplr.
Yaz mevsiminde 45 D (Idr) boylamnn yerel saati ulusal saat olarak kullanlr
(leri saat uygulamas).
K mevsiminde 30 D (zmit) boylamnn yerel saati ulusal saat olarak kullanlr

(Geri saat uygulamas).
n zel Konum
Bir yerin nemli blgelere ve yollara gre durumuna, denize kysnn olup olmamas yer ekilleri ve ykselti gibi zelliklerine zel konum denir.
Yukarda gsterildii gibi stanbul iki ktann balant noktasndadr. Ayrca

Karadenizi Ege ve Akdenize balayan boaz zerindedir. Bu nedenle tarihin eski dnemlerinden bu yana birok medeniyetler grmtr. Ayrca
stanbulda ticaret, ulam, sanayi, turizm gibi eitli ekonomik faaliyetler de
buna bal olarak gelimitir. Deniz kysnda olduu iin nem oran fazladr.
15
PEGEM AKADEM
Trkiyenin zel Konumu ve Sonular

1. Trkiye taraf denizlerle evrili ve yer ekilleri eitli bir lkedir. Buna
bal olarak:
n
Ayn anda farkl iklim zellikleri grlr. Yani Dou Anadolu (Erzurum) souk bir
gn yaarken ayn anda Akdeniz (Antalya) kylarnda ok scak bir gn yaanlabilir.
Ksa mesafede iklim deiiklikleri grlr.
Ksa mesafede farkl bitki rtleri grlr.
Matematik Konum (Enlem)
Ksa mesafede tarm rnleri eidi deiir.
Akdeniz ikliminin grlmesi
Mikroklima iklim blgeleri oluur.
Gneyden kuzeye doru scaklk ortalamasnn azalmas

Drt mevsimin belirgin
olarak yaanmas
2. Yukardaki haritada grld gibi Trkiye, Asya ile Avrupa'y birbirine

balayan bir konumda ve boazlara sahip bir lkedir. Ayrca nemli petrol
lkelerine ve havzalarna (Ortadou ve Hazar) yakndr. Buna bal olarak;
n
TrkiyedeTransit tamaclk gelimi ve Trkiyenin stratejik nemi artmtr.
Trkiyenin Ortadou balantsndaki en nemli snr kaps Habur (Irak ile),

Avrupa balantsndaki en nemli snr kaps Kapkule (Bulgaristan) ile dir.
Enerji nakil hatlar (boru hatlar) Trkiyeden gemektedir.
Bak - Tiis - Ceyhan boru hatt Azerbaycandan balar, Trkiyede son bulur.
zel Konum (Ykselti, da

uzanlar, engebe, karasallk,
denizellik)
Karadeniz ikliminin ve karasal iklimin grlmesi (klim
eidinin fazla olmas)
Gneyden kuzeye doru
scakln dzenli olarak
azalmamas, batdan douya
doru scakln azalmas
Ayn anda drt mevsim zelliklerinin yaanmas (Mevsim
ii farkllklar grlmesi)
PEGEM AKADEM
16
3. Trkiye 3. ve 4. jeolojik devirde oluan gen, ortalama ykseltisi fazla olan
bir lkedir. Buna bal olarak:
n
Maden eidi ve rezervi fazladr.
Aktif fay hatlarna sahiptir.
Jeotermal enerji potansiyeli yksektir.
Yer ekillerinin oluumunda volkanik faaliyetler etkili olmutur.
Ortalama ykseltisi fazla olduu iin gerek alan ile izdm alan arasndaki
fark fazladr.
Akarsularn ak hzlar fazla, debileri yksektir.
4. Trkiye'de dalar genelde dou-bat istikametinde uzanmaktadr. Buna

bal olarak:
n
Kuzey ve gney kylarmzda denizel etki i kesimlere sokulamaz.
Kuzey-gney ynnde ulam zordur ve yol yapm maliyeti fazladr.
Karayollar ve demiryollar dou-bat istikametinde gelimitir.
En uzun kara snrmz Suriye ile,
En ksa kara snrmz Nahcivan iledir.
Gerek ky uzunluu en fazla olan blge Ege'dir.
Ku uuu ky uzunluu en fazla olan blge Karadeniz dir.
Jeopolitikte Etkili Olan Unsurlar

'HLPH\HQ
Unsurlar
6WUDWHMLNND\QDNODU
&RUDILEWQON
'HLHQ
Unsurlar
=DPDQ
6RV\DONOWUHOGHHUOHU
ONHOHULQFRUDILHNOLDGD
N\NDUD\DUPDGDGHYOHWLYE
3ROLWLNGHHUOHU
%LOLPVHOYHWHNQRORMLN
GHHUOHU
-HRORMLNYHMHRPRUIRORMLN]HOOLNOHU
$VNHULGHHUOHU
Su
&RUDILNRQXP
(NRQRPLNGHHUOHU
NOLP
7UNL\HLONDODUGD0\\QRUWDODUQGDQ06
HNDGDU5RPD\OODUDUDVQGD'RX
5RPD%L]DQVPSDUDWRUOXXGDKDVRQUDDUDVQGD2VPDQO'HYOHWL
QLQYHVRQRODUDNGD

WHQVRQUD7UNL\H&XPKXUL\HWL
QLQHJHPHQOLNVDKDVROPXWXU
17
PEGEM AKADEM
zet
CORAF KONUM
Matematik Konum
Trkiyede Enlemin Sonular
Scaklk
Buharlama
Meridyen aralklar
izgisel hz
Kalc kar balang snr, orman,
yerleme ve tarm st snr
Yerekimi
Gece-gndz sre fark
Glge boylar
Alacakaranlk sreleri
Inlarn tutulma oran
Trkiyenin
Batsndan
Dousuna Doru
Gidildike
Deniz suyu scakl

Deniz suyu tuzluluu
Gnelenme sresi
AZALIR.
ARTAR.
Trkiyede
Ykselti ortalamalar
Karasalln iddeti
Karl ve donlu gn says
Akarsularn hzlar
Hidroelektirik enerji potansiyeli
Gerek alan ile izdm arasndaki fark
Gne nlar hibir zaman dik ayla
Trkiye Yenge
Dnencesinin
Kuzeyinde
Yer Ald iin
zel Konum
Trkiyenin Gneyinden Kuzeyine Doru Gidildike
gelmez.
Glge boylar asla sfr olmaz.

Glge ynleri daima kuzeyi gsterir.
Bak yn daima gneydir.
Kuzeyden esen rzgrlar souk, gneyden
ARTAR.
esen rzgrlar scak karakterlidir.

Trkiyede
Trkiye Orta
Kuakta Yer Ald
iin
Drt mevsim belirgin yaanr.

Bat rzgrlar etkilidir.
Cephesel yalar grlr.
Buzullarn oluturduu ky tiplerine
rastlanmaz.
Scaklk ortalamalar
K lkl
Nfus miktar
Sanayileme
Tarmda makineleme
Tarm rn eitlilii
Trkiyede
Trkiye Akdeniz
klim Kuanda
Yer Ald iin
Akdeniz iklimi grlr.

Maki bitki rts grlr.
Terra rossa topraklar grlr.
Trkiyede yer ekilleri eitlilik

gsterdii iin
Yerel saati balang meridyenine gre
Ayn anda farkl mevsim zellikleri grlr.

Ksa mesafede farkl iklim ve bitki rts
En dousu ile en bats arasnda 19
Ksa mesafede ekonomik etkinlikler
Trkiyenin
Trkiyenin
Boylamnn
Sonular
AZALIR.
ileridir.
meridyen fark olup 76 dakika zaman fark

vardr.
Trkiye 2. ve 3. saat dilimlerinde yer alr.
Trkiyede Tek ortak saat ayar
kullanlmaktadr.
eitlilii grlr.
eitlilik gsterir.
Ksa mesafede nfuslanma ve yerleme
farklar grlr.
PEGEM AKADEM
18
ETKNLK
Aada verilen sorularn boluklarn haritada verilen noktalarn corafi koordinatlarn dikkate alarak doldurunuz.
1. izgisel hzn en fazla ve en az olduu yerler srasyla ............... ve ............... numaral merkezdir.
2. Trkiyede k saati uygulamasnda ............... numaral merkezin yerel saati ortak saat olarak merkezlerdir.
3. Aralarndaki Yerel saat farknn en fazla olduu ............... ve ............... numaral merkezlerdir.
4. Alacakaranlk srelerinin en fazla olduu ............... numaral merkezdir.
5. Deniz suyu tuzluluunun en az ve sudaki oksijen miktarnn en fazla olduu ............... numaral
merkezdir.
6. Yaz mevsiminde yerel saatin 12.00 olduu bir anda ulusal saatin de 12.00 olduu ...............
numaral merkezdir.
7. Ekinoks tarihlerinde ............... ve ............... merkezlerde gne ayn anda doar, ayn anda batar.
8. 21 Aralk tarihinde ............... merkezde en uzun gndz yaanr.
9. 21 Haziran tarihinde ............... merkezde en uzun gece yaanr.
10. Enleme bal scaklk farknn en fazla olduu ............... ve ............... numaral merkezlerdir.
11. Gnein en erken doup en erken batt ............... numaral merkezdir.
12. Gndz uzunluklar farknn en az olduu ............... ve ............... numaral merkezlerdir.
13. 21 Aralk tarihinde gnein en ge doup en erken batt ............... numaral merkezdir.
14. ki meridyen aras mesafenin en geni olduu ............... numaral merkezdir.
15. Douya doru 500 km ilerlendiinde en fazla boylam deiiklii ............... numaral merkezdir.
1. (I ve VI)
2. (V)
3. (III ve VII)
4. (VI)
5. (VI)
6. (VII)
7. (II ve V)
8. (I)
9. (I)
10. (I ve VI)
11. (VII)
12. (I ve II)
13. (VI)
14. (I)
15. (VI)
19
BULMACA
PEGEM AKADEM
Bulmaca zmlerini sayfa 415te bulabilirsiniz.
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
EclipseCrossword.com
Soldan Saa
Yukardan Aaya
1.
Trkiyede glge boyunun en ksa olduu tarih.
2.
Trkiyede ilk petrol kuyularnn ald il.
5.
21 Haziranda en uzun gndz sresini yaayan il.
3.
En ksa kara snrmz.
8.
Trkiye snrlar ierisindeki en uzun akarsu.
4.
Trkiye fiziki haritasnda douya doru kahverengi

tonlarnn kullanlma nedeni.
10. lkemizde zel konumuna bal olarak grlmeyen ky tipi.
6.
3 Ocak tarihinde ulusal saat olarak ayarladmz

boylamn getii il.
12. Trkiyenin demir yolu balantsnn bulunmad

komusu.
7.
Yaz saati uygulamasnda yerel saatle ulusal saat

arasndaki farkn bulunmad il.
15. Mikroklimaya bal olarak zeytin ve turungil yetitirilen blm.
9.
En byk kapal havzamz.
11.
Hem matematik hem de zel konumuna bal olarak muz tarmnn yapld merkez.
17. Gerek uzunluu en fazla olan kylarmz.

19. Gerek alan ile izdm alan arasndaki farkn en
fazla olduu blge.
13. Gece ve gndz eitliklerinin yaand tarihler.

14.
Trkiyeyi Avrupaya balayan en nemli snr kaps.
16. Bir limann i kesimle olan ulam a.

18. 30 Austosta gne nlarnn en byk ayla
geldii il.
PEGEM AKADEM
20
ZML TEST
1.
Aadakilerden hangisinde enlemin etkili

olduu savunulamaz?
A)
Anadolu Blgesinde kuzey sektrl

rzgrlarn scakl drmesi
B)
Antalyada deniz turizmi mevsiminin

Samsundakinden nce balamas
C)
Ege Blgesinden Anadolu Blgesine

doru scakln dmesi
D)
Akdeniz Blgesinden Marmara

Blgesine doru maki st snrnn alalmas
E)
2.
I.
lman kuakta yer almas,
II.
dousu ile bats arasnda 76 dakikalk

zaman fark olmas,
III.
deniz suyu tuzluluunun en fazla

Akdenizde olmas,
Bingl
Haritadaki bilgilere gre, aadakilerden

hangisi Rize ve Binglde ayndr?
D) I ve III
Yerel saat
B)
Bitki rts
C)
Yllk scaklk ortalamas
D)
Ekvatora olan uzaklk
E)
Balang meridyenine olan uzaklk
40Kuzey
I
II
III
IV
Yukarda enlem ve boylam dereceleriyle

belirlenmi blgenin Trkiyeye ait olan
kesimi ka numaral blm ya da blmler
iinde kalr?
C) Yalnz IV
E) III ve IV
D) II ve IV
Bir lkenin; ktalara, okyanuslara, denizlere,
boazlara, ticaret yollarna gre konumu ile yer
ekilleri, ykseltisi, yer alt ve yer st kaynaklar
zel konumunu belirler.
35Kuzey
30Kuzey
A) Yalnz I
3.
50Dou
45Dou
40Dou
verilen bilgilerden hangileri doru deildir?

B) Yalnz II
A)
5.
Dou Karadeniz kylarnda turungil ve kivi

yetimesi
A) Yalnz I
Aadaki haritada, Rize ile Bingl il merkezlerinin yaknndan geen boylam gsterilmitir.
Rize
Yaz mevsiminde, Karadeniz Blgesinde

gndz srelerinin Akdeniz Blgesindekinden uzun olmas
Trkiyenin matematik konumunun sonular ile

ilgili;
IV.
4.
6.
B) Yalnz IV
C) I ve III
E) III ve IV
Herhangi bir yeri dier yerlerden ayran sahip

olduu kendine has zelliklerinin tmne zel
konum denir.
Buna gre, aadakilerden hangisi

Trkiyenin zel konumuyla aklanamaz?
Buna gre aadakilerden hangisi

Trkiyenin zel konumunun sonularndan
biridir?
A)
Avrupa ile Asya ktalarn birbirine balayan

kpr konumunda olmas
A)
Dalk ve engebeli bir lke olmas
B)
tarafnn denizlerle evrili olmas
B)
Orta kuakta yer almas
C)
Ykseltisinin batdan douya doru artmas
C)
Drt mevsimin belirgin olarak yaanmas
D)
Farkl iklim zelliklerinin grlmesi
D)
Bir cismin glge boyunun le vaktinde

hibir zaman sfr olmamas
E)
Buzullarn oluturduu ky tiplerinin grlmemesi
E)
En dousu ile en bats arasnda 76 dakikalk zaman farknn olmas
21
7.
Trkiye ile ilgili aada verilenlerden hangisi

enlemin etkisi ile aklanamaz?
A)
11. Ankara ile Mula illerimizin farkl boylamlarda olduunu aadakilerden hangisi en iyi
kantlar?
A)
klimlerinin farkll
B)
Drt mevsimin belirgin olarak yaanmas
B)
Ykseltilerinin farkll
C)
Cisimlerin glgesinin kuzeye dmesi
C)
Gece - gndz srelerinin farkll
D)
Akdenizin Karadenizden daha tuzlu olmas
D)
le vakitlerinin farkll
Ayn anda farkl mevsim zelliklerinin yaanmas
E)
Toprak zelliklerinin farkll
E)
8.
K aylarnda Sinopta gecelerin Ankaradan

daha uzun olmas
PEGEM AKADEM
Ayn boylam zerinde yer alan noktalarda;

I.
gne nlarnn dme as,
II.
yerel saatleri,
III.
gnein dou-bat saatleri,
IV.
gndz uzunluklar,
V.
saat dilimleri
12. Aadaki haritada Trkiyede baz noktalar

gsterilmitir.
I
gibi zelliklerden hangileri yl boyunca

ayndr?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
D) III ve IV
II
C) I ve III
III
IV
E) II ve V
Haritada verilen noktalarla ilgili aadaki

karlatrmalardan hangisinin nedeni enlem
deildir?
9.
I.
Ege Blgesinde gneyden kuzeye doru

scakln azalmas
II.
Da yamacnda ykseldike bitki rtsnn

eitlilik gstermesi
III.
Ky Ege ile Bat Anadoluda bitki rtsnn farkllk gstermesi
Yukarda verilenlerden hangilerinde enlem

etkisinden sz edilebilir?
A) Yalnz I
B) Yalnz III
D) I ve III
A)
IVte izgisel hzn Iden fazla olmas
B)
IIde ulam olanaklarnn IVten iyi olmas
C)
IIIte meridyenler aras mesafenin IIden

fazla olmas
D)
21 Haziranda Ide gndz sresinin IIIten

fazla olmas
E)
IVe gne nlarnn IIden daha byk

ayla dmesi
C) I ve II
E) II ve III
10. Trkiyenin gneyi ile kuzeyi arasnda 6lik
13. Ankara 33 Dou meridyeni ve 40 Kuzey para-
enlem fark vardr.
lelinde yer almaktadr.
Bu farkn aadakilerden hangisi zerinde

etkili olmad sylenebilir?
Aada verilen il ve tarihlerden hangisinde

gndzler Ankaradakinden daha ksadr?
A)
Gne nlarnn dme as
A)
B)
Scaklk dal
B)
Sinop - 21 Haziran
C)
Dalarn uzan dorultusu
C)
Samsun - 21 Aralk
D)
Yetitirilen tarm rnleri
D)
Mersin - 21 Aralk
E)
Doal bitki rts
E)
Hatay - 23 Eyll
anakkale - 21 Mart
22
PEGEM AKADEM
17. Aadaki Trkiye haritasnda zmir ve Van zerin-
14. Trkiyede iklim ve bitki rts eidinin
den geen paralel yaklak olarak gsterilmitir.
fazla olmas aada verilen durumlardan

hangisinin sonucudur?
A)
Kuzey-gney geniliinin fazla olmasnn
B)
Akdeniz ikliminin etkisi altnda kalmasnn
C)
Dou yarm krede yer almasnn
D)
Yer ekillerinin eitlilik gstermesinin
E)
Kuzey yarm krede yer almasnn
Van
zmir
39K
Buna gre aadakilerden hangisinin zmir

ve Van iin benzer zellik olduu sylenebilir?
A)
15. Ekvatordan kutuplara doru gidildike genelde
Balang meridyenine uzaklklar
B)
izgisel hzlar
C)
Nem oranlar
D)
Yerel saatleri
E)
Nfus dalmlar
scaklk azalr.
Aadakilerden hangisi scaklk-enlem ilikisine ters der?
18. Trkiyede batdan douya gidildike ykselti

artna bal olarak scaklk azalr.
A)
zmirde yllk scaklk ortalamasnn

stanbuldan fazla olmas
B)
Mersinde tarm rnlerinin olgunlama

sresinin zmirden ksa olmas
C)
Adanadaki scaklk ortalamalarnn

Ankaradan fazla olmas
D)
E)
Aadakilerden hangisi yukarda verilen

duruma benzer bir yargdr?
A)
Trkiyenin gneyinden kuzeyine doru gidildike daimi kar snrnn deniz seviyesine
yaklamas
Samsunda yllk ortalama scakln

Erzurumdan fazla olmas
B)
Deniz suyu scaklnn Akdenizden

Karadenize doru azalmas
Antalyada yaz turizmi sresinin zmirden

fazla olmas
C)
Akdenizdeki kalc kar alt snrnn Karadenizdekinden yksek olmas
D)
Ayn tarm rnnn anakkalede

Erzurumdan nce olgunlamas
E)
Ege Blgesinde gneyden kuzeye doru

scakln azalmas
19.
16. Trkiyeye gne nlar hibir zaman 90lik

ayla gelmez.
Aadakilerden hangisi aklamada verilen
yargyla ayn nedene bal deildir?
Gne nlarnn hibir zaman dik gelmemesi
Bak ynnn yl boyunca gney olmas
Glge ynnn her zaman kuzeyi gstermesi
Yukarda verilen Trkiyeye ait zelliklerin

olumasnda aada verilenlerden hangisinin etkisi en fazladr?
A)
II ve III nolu saat dilimleri arasnda yer

almas
B)
Glge boyunun hibir zaman sfr olmamas
C)
A)
Kuzey yarm krede yer almas
B)
Dou yarm krede yer almas
Glge ynnn daima kuzey olmas
C)
Yenge dnencesi kuzeyinde yer almas
D)
Gece-gndz deiiminin belirgin olmas
D)
Ortalama ykseltisinin fazla olmas
E)
Bak ynnn yl boyunca gney olmas
E)
Orta kuakta yer almas
1. C
2. C
3. E
4. A
5. A
6. A 7. E 8. E
9. A
10. C 11. D
12. B 13. C 14. D 15. D
16. A
17. B 18. D
19. C
23
PEGEM AKADEM
ZMLER
1.
lkemiz kuzey yarm krede yer aldndan gneyden esen rzgrlar stc, kuzeyden esen rzgrlar
soutucu etkide bulunur. Antalyada turizm sezonunun erken balamas enlemin bir etkisidir. Ayn ekilde maki ykselti snrnn Akdenizden Marmaraya
doru alalmas enlemin etkisini gsterir. Ekvatordan kutuplara gidildike gndz sreleri uzar. Bu
durum da matematik konumun yani enlemin bir
sonucudur. Ancak Egeden Anadoluya gidildike
scaklklarn dmesi karasallkla ilgilidir.
4.
Rize
Bingl
Cevap C
2.
Haritada ayn boylam zerinde yer alan Rize ve Bingl verilmitir. Ayn boylam zerindeki tm noktalarda yerel saat ayndr. Ancak bu iki merkezin bitki rts ve yllk scaklk ortalamas ayn deildir. nk
bu iki merkezde farkl iklim zellikleri grlmektedir.
Bu iki merkezin Ekvatora olan uzaklklar ayn deildir. nk bu iki merkez ayn enlem zerinde yer
almamaktadr. Sadece ayn enlem zerinde yer alan
merkezlerin ekvatora olan uzaklklar ayndr. Balang meridyenine olan uzaklklar da ayn deildir.
nk ekvatordan kutuplara doru gidildike iki meridyen aras mesafe daralmaktadr.
Trkiyenin lman kuakta yer almas, dousu ile

bats arasnda 76 dakikalk zaman fark olmas matematik konumun bir sonucudur. Deniz suyu tuzluluunun en fazla Akdenizde olmas matematik konumunun (Enlem) bir sonucudur. Fakat Karadeniz
Blgesinde turungil ve kivinin yetitirilebilmesi bu
alann zel konumu ve k aylarnn lk gemesiyle
(Fn rzgrlaryla) ilikilidir. Fn rzgr; yamalardan aaya doru esen scakl artrc etki yapan
rzgrdr. Mikro klima iklim alan olumasn ve
Dou Karadeniz kylarnda turungil ve kivi yetimesi salar.
Cevap C
Cevap A
5.
Trkiye 26-45 Dou meridyenleri ile 36-42 Kuzey paraleleri arasnda yer almaktadr. Buna gre
26-45 DM ile 36-42 KPnin kesiim noktas
I nolu blmde kalr.
Cevap A
3.
Bir lkenin; ktalara, okyanuslara, denizlere, boazlara, ticaret yollarna gre konumu ile yer ekilleri, ykseltisi, yer alt ve yer st kaynaklar zel
konumunu belirler. Trkiyenin zel konumuyla ilgili
bilgiler dikkate alndnda, Avrupa ile Asya ktalarn birbirine balayan kpr konumunda olmas,
tarafnn denizlerle evrili olmas, ykseltisinin batdan douya doru artmas ve farkl iklim zelliklerinin grlmesi Trkiyenin zel konumunun sonular
iinde yer alr nk lkemizin bu zellikleri enlem
veya boylamla ilgili deildir. Ancak buzullarn oluturduu ky tiplerinin grlmemesi lkemizin enlem
deerleri ile ilgilidir.
Cevap E
6.
Herhangi bir yeri dier yerlerden ayran sahip olduu kendine has zelliklerinin tmne zel konum
denir. Trkiyenin orta kuakta yer almas, drt mevsimin belirgin olarak yaanmas, bir cismin glge
boyunun le vaktinde hibir zaman sfr olmamas,
en dousu ile en bats arasnda 76 dakikalk zaman
farknn olmas matematik konumunun sonular
arasnda yer alr. Ancak dalk ve engebeli bir lke
olmas Trkiyenin zel konumunun sonularndan
birisidir.
Cevap A
PEGEM AKADEM
7.
24
Ekvatordan kutuplara gidildike Gne nlarnn dme as klr. Buna enlem etkisi denir.
Trkiyede drt mevsimin belirgin olarak yaanmas,
cisimlerin glgesinin kuzeye dmesi, Akdenizin
Karadenizden daha tuzlu olmas ve k aylarnda
Sinopta gecelerin Ankaradan daha uzun olmas
enlemin sonular iinde yer alr. Trkiye taraf
denizlerle evrili ve yer ekilleri eitli bir lkedir.
Buna bal olarak;
Ayn anda farkl iklim zellikleri grlr. Yani

Dou Anadolu (Erzurum) souk bir gn yaarken ayn anda Akdeniz (Antalya) kylarnda ok
scak bir gn yaanr.
10. Trkiyenin gneyi ile kuzeyi arasnda 6 lik enlem

fark vardr. Buna bal olarak gneyden kuzeye
doru gidildike;
Scaklk azalr.
Buharlama azalr.
Kalc kar balang snr (Toktaan kar) deniz

seviyesine yaklar.
Ksa mesafede iklim deiiklikleri grlr.
Doal bitki rts deiir.
Ksa mesafede farkl bitki rtleri grlr.
Yetitirilen tarm rnleri deiir.
Ksa mesafede tarm rnleri eidi deiir.
Mikroklima iklim blgeleri oluur.
Ancak Trkiyede dalarn uzan dorultusu zel

konumla ilgilir.
lkemizde ayn anda farkl mevsim zelliklerinin

yaanmas yer ekillerinin eitlilik gstermesiyle (yani zel konumla) ilgilidir.
Cevap C
Cevap E
11. Ayn boylam zerinde yer alan noktalarda;

8.
Ayn enlem zerindeki tm merkezlerin;
Yerel saatleri,
saat dilimleri,
le vakitleri yl boyunca ayndr.
Gne nlarnn geli as
Glge boylar
izgisel hzlar
Grup ve tan vakitleri
Gece-gndz sreleri ve farklar eittir.
Ankara ile Mula illerimizin farkl boylamlarda olduuna, bu iki merkezin le vakitlerinin farkl olmas
kesin bir kanttr.
Ayn boylam zerinde yer alan noktalarda;
Yerel saatleri,
Saat dilimleri
le vakitleri yl boyunca ayndr.
Cevap E
9.
Trkiyede ENLEME bal olarak gneyden kuzeye

doru gidildike;
Scaklk azalr.
Buharlama azalr.
Kalc kar balang snr (Toktaan kar) deniz

seviyesine yaklar.
Cevap D
12. Ulam olanaklar yer ekilleri ve dalarn kyya

uzan ile ilgilidir. II nolu blge Egede, IV nolu blge Akdenizdedir. Egede dalarn ky izgisine dik
uzanmas ve yer ekilleri nedeniyle ulam olanaklar daha iyidir. Enlemin etkisi yoktur.
Cevap B
13. Dnyann eksen eikliine bal olarak zel tarih-
verilenlerden da yamacnda ykseldike bitki rtsnn eitlilik gstermesi, Ky Ege ile Bat
Anadoluda bitki rtsnn farkllk gstermesi zel
konumla ilgilidir. Ancak aklamalar da dikkate alndnda Ege Blgesinde gneyden kuzeye doru
scakln azalmas enlemle ilgilidir.
lerde gece ve gndz srelerinde deimeler grlr. Trkiye kuzey yarm krede ve yenge dnencesinin kuzeyinde yer ald iin; yaz mevsiminde
Trkiyenin gneyinden kuzeyine doru gidildike
gndz sresi uzarken, k mevsiminde bu durumun tam tersi gneyinden kuzeyine doru gidildike gece sresi uzar. Buna gre Ankaradan gndz
sresi daha ksa olan merkez Ankaradan daha kuzeyde yer almal ve k mevsimi yaanmaldr. Seenekler incelendiinde Samsun 21 Aralk bilgisi
doru ktr.
Cevap A
Cevap C
25
14. Kuzey-gney dorultusunda geni yer kaplayan l-
PEGEM AKADEM
17. Ayn enlem zerindeki tm merkezlerin;
kelerde;
Gne nlarnn geli as
Enlem fark,
Glge boylar
Gece-gndz sresi fark,
izgisel hzlar
iklim tipleri eitlilii,
Grup ve tan vakitleri
Bitki rts eitlilii,
Gece-gndz sreleri ve farklar eittir.
Tarm rnleri eitlilii,fazladr.
Bir lkenin iklim ve bitki rts eidinin fazla olmasnn iki nedeni vardr; bunlardan birincisi kuzey gney genilii fazla ise iklim ve bitki rts eidi
fazladr ama Trkiye kuzey-gney genilii fazla
olmayan bir lkedir. kinci durum ise yer ekillerinin
eitlilik gstermesidir. Bu durum bir lkede iklim ve
bitki rts eidinin fazla olmasn salayacaktr.
Trkiyede yer ekillerinin eitlilik gstermesi iklim
ve bitki rts eidinin fazla olmasn salamtr.
Cevap B
Cevap D
18. Trkiyede batdan douya gidildike ykselti artna bal olarak
Ykselti ortalamalar
larnn yeryzne dme as daralr. Buna bal

olarak da Trkiyenin gneyinden kuzeyine doru gidildike genelde scaklk azalr. Trkiyede ; zmirde
yllk scaklk ortalamasnn stanbuldan fazla olmas, Mersinde tarm rnlerinin olgunlama sresinin
zmirden ksa olmas, Adanadaki scaklk ortalamalarnn Ankaradan fazla olmas ve Antalyada yaz
turizmi sresinin zmirden fazla olmas gibi durumlarn ortaya masn salamtr. Ancak Samsunda
yllk ortalama scakln Erzurumdan fazla olmas
enlemle elien bir durumdur. nk Samsunda
yllk ortalama scakln Erzurumdan fazla olmas
nemlilik ile ilgili bir durumdur.
Karasalln iddeti
Cevap D
15. Ekvatordan kutuplara doru gidildike gne n-
16. Trkiye Kuzey Yarm Krede ve yenge dnencesinin kuzeyinde yer alr ve buna bal olarak;
Kuzeyden esen rzgrlar souk, gneyden

esen rzgrlar scak karakterlidir.
Gne nlar hibir zaman dik gelmez ve glge boyu sfr olmaz.
Haziran, Temmuz, Austos en scak aylardr.
21 Haziranda en uzun gndz yaanr, gne

nlar en byk ayla gelir ve glge boyu en
ksa konumdadr. 21 Aralkta bu zelliklerin
tersi yaanr.
Gne nlar len vakti yl boyu gneyden

gelir, bu durumun sonucunda glge yn daima kuzeye der.
21 Haziranda kuzeye doru gidildike gndz

sresi artar.
21 Aralkta kuzeye doru gidildike gece sresi artar, gndz sresi azalr.
Karl ve donlu gn says
Akarsularn hzlar
Hidroelektirik enerji potansiyeli
Gerek alan ile izdm arasndaki fark, artar.
Trkiyede batdan douya gidildike ykselti artna bal olarak;
Scaklk ortalamalar
K lkl
Nfus miktar
Sanayileme
Tarmda makineleme
Tarm rn eitlilii azalr.
Cevap D
19. Trkiyeye ait verilen zellikler incelendiinde, bu
gibi zellikler sylenebilir. Ancak II ve III nolu saat

dilimleri arasnda yer almas boylamla ilgilidir.
zelliklerin matematik ve zel konumunun sonucunda ortaya kt anlalacaktr. A, B, D ve E seeneklerinde verilen bilgiler verilen zelliklerin grlmesini salamazken C seeneinde verilen Yenge
dnencesi kuzeyinde yer almas bilgisi Trkiyede
Gne nlarnn hibir zaman dik gelmemesi Bak
ynnn yl boyunca gney olmas ve Glge ynnn her zaman kuzeyi gstermesi zelliklerinin grlmesini salar.
Cevap A
Cevap C
26
PEGEM AKADEM
CEVAPLI TEST
1.
Aada gsterilen iller arasndaki scaklk

ortalamalarnn farkl olmasnn nedenlerinden hangisi doru verilmitir?
3.
Aadaki haritada 40D boylam zerinde

numaralandrlm yerlerden hangisiyle ilgili
yanl bilgi verilmitir?
40D
Samsun
Erzurum
anakkale
II
Ankara
III
IV
V
Mersin
A)
Ankara Samsun (Denizellik, Karasallk,

Ykselti, Enlem)
B)
Ankara Erzurum (Karasallk, Enlem,

Ykselti)
C)
Ankara Mersin (Denizellik, Karasallk,

Ykselti, Enlem)
D)
anakkale Ankara (Denizellik, Karasallk,

Enlem)
E)
Erzurum Mersin (Denizellik, Karasallk,

Boylam)
4.
2.
Aada karlatrlan illere baktmzda

parantez iinde verilen nedenle hangi zellik
doru verilmitir?
A)
Ankara ile Samsuna gne nlarnn geli

as farkldr (Enlem)
B)
Hataya gre zmirde yerekimi daha azdr

(Enlem)
C)
Mulada izgisel hz Idra gre daha

azdr (Enlem)
D)
Bursa ile Sinopun Ekvatora uzaklklar

ayndr (Enlem)
E)
Mula ile zmire gne nlar geli as

ayndr (Enlem)
5.
A)
21 Haziranda I. blgede gndz sresi

daha uzundur.
B)
21 Aralkta V. blgede gece sresi uzamaya balar.
C)
21 Martta tm noktalarda gece gndz

sresi eittir.
D)
23 Eyllden sonra II. blgede gece sresi

uzamaya balar.
E)
21 Aralkta III. blgede, IV. blgeye gre

daha uzun gece yaanr.
Aada verilen hangi tarihler arasnda

Trkiyede gndz sresi uzamaya gece
sresi ksalmaya balar?
A)
21 Temmuz 23 Eyll
B)
21 Haziran 21 Aralk
C)
21 Mart 23 Eyll
D)
23 Eyll 21 Mart
E)
21 Aralk 21 Haziran
Aadaki haritada numaralandrlm

yerlerden hangisinde en uzun gndz ile
en ksa gndz arasndaki sre fark en
fazladr?
I
II
V
A) I
B) II
III
IV
C) III
D) IV
E) V
27
6.
Trkiyede hem zel konumun hem de matematik konumun scaklk zerinde etkileri vardr.
9.
Aadakilerden hangisi zel konumun etkilerinden kaynaklanan bir zellik deildir?
7.
A)
Karadeniz ve karasal iklimlerin grmesi
B)
Batdan douya doru scaklklarn azalmas
C)
Gneyden kuzeye doru scaklklarn dzenli azalmamas
D)
Ayn anda drt mevsim zelliinin yaanmas
E)
PEGEM AKADEM
III
V
IV
II
Yukarda numaralandrlm yerler incelendiinde aadaki bilgilerden hangisi dorudur?
Trkiye Kuzey Yarm Krededir. nk...
A)
21 Martta gne en ge Ide batar.
B)
21 Haziranda Vte gndz sresi en uzundur.
C)
21 Aralkta en uzun geceyi II. yaar.
D)
23 Eyllde gnei ilk gren yer IV.tr.
E)
21 Haziranda en uzun gndz II. yaar.
Aadakilerden hangisi bu cmlenin sonuna getirilemez?

A)
Marmara Blgesi yl boyunca Ege

Blgesine gre gne nlarn daha eik
ayla alr.
B)
Kuzeyden gelen rzgarlar daima scakl

drr.
C)
Dalarn gneyindeki yerlemeler daha yksek yerlere kadar kar.
D)
Idrdan Hakkariye gidildiinde (Haziran

aynda) gndz sresi ksalr.
E)
10.
Kastamonu
zmir
Hakkari
Mula
Trkiye drt mevsimi ayn anda yaar.
Hatay
Yukardaki harita incelendiinde hangi ilde

yl boyunca gece - gndz sresi arasndaki
fark en fazladr?
A) Hakkari
8.
B) zmir
D) Mula
Aadakilerden hangisinde 21 Aralk tarihinde Rizenin gece sresinin Mardinden

daha uzun olmasnn nedeni doru olarak
verilmitir?
C) Hatay
E) Kastamonu
11. Dou Karadenizde bulunan dalarn kuzey
A)
Mardin ile Rizenin ayn boylamda yer

almamas
B)
Mardin ile Rizenin yeryz ekillerinin farkl

olmas
C)
Rizede yerekiminin Mardinden daha fazla

olmas
A)
Bak etkisi
B)
Yzey ekilleri
D)
Rizede yl boyunca bulutluluk orannn

Mardinden fazla olmas
C)
Trkiyenin KYKde yer almas
E)
Rizenin bulunduu enlemin Mardinin bulunduu enleme gre daha kuzeyde olmas
D)
Toprak tr
E)
Denizellik etkisi
yamalarnda bulunan orman rtsnn,

gney yamalarna gre daha fazla olmasnn nedeni nedir?
28
PEGEM AKADEM
12.
15. Aadaki yarglardan hangisi Trkiyenin

zel konumunun sonularndan deildir?
Trkiyede bu tarihten itibaren gndz sreleri gece srelerinden daha uzun olmaya
balar.
Kuzey yarm krede en uzun gndz en

ksa gece sresi yaanr.
Trkiyede bu tarihte btn illerde yl ierisindeki en uzun gece sresi yaanr.
Trkiyede bu tarihten itibaren geceler gndzlerden daha uzun olmaya balar.
Yukardaki bilgiler incelendiinde hangi

tarihin zellii verilmemitir?
A) 21 Mart
B) 21 Eyll
D) 21 Aralk
A)
Gneyden kuzeye doru scakln dzenli

olarak azalmamas
B)
Kylarda denizel iklimin grlmesi
C)
Karadeniz ve karasal iklimlerin grlmesi
D)
E)
Ayn anda drt mevsim zelliinin grlmesi
16. Trkiyenin gneyinden kuzeyine gidildike

aadakilerden hangisi azalmaz?
C) 21 Haziran
E) 23 Eyll
A)
Gne nlarnn geli as
B)
Buharlama ve gnelenme sresi
C)
Meridyen aralklar
D)
Orman, yerleme ve tarm st snr
E)
In tutulmas
13. Trkiyede KYKde ve Yenge Dnencesinin

dnda yer alr.
17.
Buna bal olarak aadakilerden hangisi

yanltr?
A)
Gneyden kuzeye doru, izgisel hz azalr,

alacakaranlk sresi artar.
B)
Gneyden kuzeye doru, gece - gndz

sre fark artar
(21 M - 23 E hari)
C)
Glge yn daima kuzeyi gsterir, kuzeye

gidildike glge boyu uzar.
Yukardaki haritada gsterilen A ve B ehri

iin hangisi sylenemez?
D)
Gneyden kuzeye doru, meridyen aralklar daralr.
A)
Gece gndz uzunluu ayndr.
Dalarn kuzey yamalar gney yamalarna gre daha scak olur.
B)
Gnein douu ve bat sresi ayndr.
C)
Yerekimi ivmesi ayndr.
D)
izgisel hzlar ayndr.
E)
Scaklk ortalamalar ayndr.
E)
14. Aadakilerden hangisi Trkiyenin Orta
18. Trkiyenin batsndan dousuna gidildike
Kuakta yer almasnn sonucudur?
aadakilerden hangisi azalr?
A)
Gne nlar hibir zaman dik dmez.
A)
B)
Glge yn daima kuzeyi gsterir.
B)
Akarsularn hzlar
C)
Dalarn gneye bakan yamalar daha

scak olur.
C)
Gerek alan ile izdm alan arasndaki

fark
D)
Kuzeyden gelen rzgarlar scakl drr.
D)
Tarm rn eitlilii
E)
Bat rzgarlarnn etkisi altndadr.
E)
Tarm rnleri olgunlama sresi
1. C
2. A
3. B
4. E
5. A
6. E
7. E
8. E
9. A
10. E
11. E
Karasalln iddeti
12. B
13. E
14. E
15. D
16. E
17. E
18. D
29
PEGEM AKADEM
IKMI SORULAR
1.
2.
Aadakilerden hangisi, Azerbaycan

petrolleri ve Trkmenistan doalgaznn
Trkiye zerinden Akdenize ulatrlmasnn
Trkiyeye salamas beklenen yararlardan
biri deildir? (2001)
A)
Jeopolitik neminin artmas
B)
Enerji ann kapanmasna katkda bulunmas
C)
Dou Akdeniz limanlarnn neminin artmas
D)
Turizm gelirlerinin artmas
E)
Petrole dayal sanayi kurulularnn artmas
Aadakilerden hangisinde verilen iki kent

arasndaki yerel saat fark dierlerinden
daha fazladr? (2005)
A)
Samsun - Adana
B)
zmir - Ankara
C)
Balkesir - Erzincan
D)
Mula - anakkale
E)
zmit - Kastamonu
Aadakilerin hangisinde verilen tarihlerde,

Sinopta gndz ve gece sreleri Antalyadakinden daha uzundur? (2002)
Gndz sresi
3.
4.
Gece sresi
A)
21 Mart
23 Eyll
B)
23 Eyll
21 Haziran
C)
21 Haziran
21 Aralk
D)
21 Aralk
21 Mart
E)
21 Ocak
23 Eyll
Trkiyenin en dou ucu ile en bat ucu

arasnda 76 dakikalk zaman farknn olmas
aadakilerden hangisiyle aklanabilir?
(2004)
A)
Asya ve Avrupa ktalarnda topraklarnn

olmasyla
B)
Yzey ekillerinin engebeli olmasyla
C)
Balang meridyeninin dousunda olmasyla
D)
Geen meridyen saysyla
E)
Kuzey Yarm krede yer almasyla
5.
Aadaki haritada Ankara, Idr ve Bakalenin

corafi koordinatlar verilmitir.
Yalnzca haritadaki bilgilerden yararlanarak

aadaki yarglardan hangisine ulalamaz?
(2007)
A)
21 Aralkta Bakalede gndz sresi Ankaradan uzundur.
B)
21 Haziranda Idrda Bakaleden daha

uzun gndz yaanr.
C)
Verilen kentlerin hepsinde 23 Eyllde gne doduktan 12 saat sonra batar.
D)
En uzun gnle en ksa gn arasndaki farkn

en fazla olduu yer Bakaledir.
E)
Idrn yerel saati Ankarannkinden daha

ileridir.
PEGEM AKADEM
6.
9.
Aadakilerden hangisi Trkiyenin Kuzey

Yarm Krede yer aldnn bir gstergesi
olamaz? (2008)
A)
Akdeniz Blgesindeki akarsularn kuzeyden

gneye doru akmas
B)
Karadeniz Blgesinde, Aralk aynda, gndz sresinin Anadolu Blgesinden daha

ksa olmas
C)
7.
30
Marmara Blgesinin yl boyunca gne

nlarn Ege Blgesinden daha eik
almas
D)
Toros Dalarnn gneye bakan yamalarnn kuzey yamalarndan daha scak olmas
E)
Corafi blgelerin tmnde kuzey sektrl

rzgrlarn scakl drmesi
Deniz turizmine uygun srenin uzunluu
C)
Yan mevsimlere gre dal
D)
Tarm rnlerinin olgunlama sresi
E)
Gndz sresinin uzunluu
Tarih eserlerin ve doal gzelliklerin olmas
B)
Kii bana den ulusal gelirin byk kentlerde daha yksek olmas
C)
letilen ve iletmeye alacak eitli madenlerin olmas
D)
eitli tarm rnlerinin yetitirilmesi
E)
Kara yolu ve deniz yolu transit tamaclnn gelimi olmas
dakilerden hangisinin etkisi daha azdr?

(2012)
Orman st snr
B)
A)
10. Trkiyenin jeopolitik nemi zerinde aa-
Aadakilerden hangisinin Akdeniz Blgesiyle

Karadeniz Blgesi arasnda farkllk gstermesi enlem etkisine balanamaz? (2009)
A)
Trkiyenin orta kuakta bulunmas, aadaki ekonomik zelliklerinden hangisini

etkilemitir? (2010)
A)
Eski dnya karalar arasnda merkezi bir

konuma sahip olmasnn
B)
Ekonomik ve siyasal bir g merkezi olan

Avrupa Birlii lkelerine komu olmasnn
C)
Drt mevsimin belirgin olarak yaanmasnn ve ayn anda farkl iklim zelliklerinin
grlmesinin
D)
nemli petrol ve doal gaz yataklarna

sahip lkelere komu olmasnn
E)
Uluslararas deniz ulam asndan nemli

bir blgede bulunmasnn
8.
Sinop
Artvin
Bolu
11. Bir Trkiye fiziki haritasnda, yaklak ayn

Krehir
boylam zerinde olan iki ovann farkl renklerle gsterilmesi aadakilerden hangisine
balanabilir? (2013)
Siirt
Antalya
21 Haziranda, haritada gsterilen kentlerin

hangisinde, Krehire gre hem gndz sresi daha ksadr hem de gne daha erken
doar? (2010)
A) Bolu
B) Sinop
D) Siirt
C) Artvin
A)
Eim deerlerinin farkl olmasna
B)
Yz lmlerinin farkl olmasna
C)
Yksekliklerinin farkl olmasna
D)
Enlem derecelerinin farkl olmasna
E)
Bitki rtlerinin farkl olmasna
E) Antalya
1. D
2. C
3. D
4. C
5. D
6. A
7. C
8. D
9. D
10. C 11. C
31
PEGEM AKADEM
IKMI SORULARIN AIKLAMALARI

1.
Petrol ve doalgaz boru hatlarnn Trkiyeden gemesi, lkemizin jeopolitik konumunu artrp, enerji
an kapatmaya katkda bulur. Boru hatlarnn turizm gelirlerine etkisi yoktur.
8.
Sinop
Artvin
Bolu
Cevap D
Krehir
Antalya
2.
Sinop, Antalyaya gre daha kuzeydedir. 21

Haziranda gndz sresi, 21 Aralkta gece sresi
kuzeye doru artar.
21 Haziranda, Krehire gre hem gndz sresinin daha ksa olduu hem de gnein daha erken
doduu bir merkeze gitmek istiyorsak, Krehirden
gneydou ynne doru hareket etmemiz gerekmektedir. Buna gre haritada verilen illerin corafi
konumlar dikkate alndnda, Krehire gre hem
gndz sresinin daha ksa olduu hem de gnein
daha erken doduu merkez Siirt ilidir.
Cevap C
3.
Yerel saat fark meridyenle ilgilidir. Trkiyenin dousu ile bats arasnda 19 meridyen, 76 dakika zaman
fark vardr.
Cevap D
Cevap D
9.
4.
Yerel saat fark meridyen farkna baldr. Dou bat ynnde uzak olan ehirler arasnda yerel saat
fark da fazladr. Buna gre Balkesir ve Erzincan
arasnda yerel saat fark daha fazladr.
Cevap C
5.
Trkiyede 21 Aralkta gneye, 21 Haziranda kuzeye doru gndz sresi uzad iin, A ve B klarnda verilenler dorudur. 23 Eyllde gece gndz
sresi her yerde eit olduu iin C kk da dorudur.
Idr, Ankarann dousunda olduu iin yerel saati
ileridir. E kk da dorudur. En uzun gn (gndz)
ile en ksa gn (gndz) arasndaki fark Ekvatordan
kutuplara doru artt iin Trkiyenin kuzeyine
doru bu farkn artmas gerekir. Bu fark Bakalede
fazla deil, daha azdr.
Cevap D
6.
Akarsularn ak yn eim ve yer ekillerine baldr. Bulunduu yarm kreyle ilgili deildir. Dier zellikler Trkiyenin Kuzey yarm krede yani
Ekvatorun kuzeyinde yer almasyla ilgilidir.
Cevap A
7.
Blgelerin corafi konumlarna dikkat edilip, enlemin corafi dallar zerindeki etkisi gz nne
alndnda orman st snr, deniz turizmine uygun
srenin uzunluu, tarm rnlerinin olgunlama sresi, gndz sresinin uzunluu gibi farkllamalarn enlemin etkisiyle ortaya ktn syleyebiliriz.
C seeneinde verilen Yan mevsimlere gre
dal bilgisi enlem etkisine bal olmayp, iklim
koullarnn farkl olmasna baldr.
Cevap C
Siirt
Trkiyenin orta kuakta bulunmas, tarihi eserlerin

ve doal gzelliklerin olmas, kii bana den ulusal gelirin byk kentlerde daha yksek olmas, iletilen ve iletmeye alacak eitli madenlerin olmas,
kara yolu ve deniz yolu transit tamaclnn gelimi olmas gibi ekonomik zelliklerini etkilemez. Ancak D seeneinde verilen, eitli tarm rnlerinin
yetitirilmesi bilgisini dorudan etkilemektedir.
Cevap D
10. Yer politikas anlamna gelen jeopolitik; corafi konum, iktisadi kaynaklar, nfus ve askeri g bykl gibi olanaklarn bir devletin d politikas zerindeki etkilerini ifade eder. Trkiyenin jeopolotik
nemi zerinde seeneklerde verilen
eski dnya karalar arasnda (Asya, Avrupa,

Afrika) merkezi bir konuma sahip olmas (A),
ekonomik ve siyasal bir g merkezi olan Avrupa Birlii lkelerine komu olmas (B),
nemli petrol ve doal gaz yataklarna sahip

lkelere komu olmas (D),
uluslararas deniz ulam asndan nemli bir

blgede bulunmas (E) etkili olmaktadr.
Ancak drt mevsimin belirgin olarak yaanmas ve

ayn anda farkl iklim zelliklerinin grlmesi jeopolitik nemi zerinde verilenler ierisinde en az etkilidir.
Cevap C
11. Bir Trkiye fiziki haritasnda yaklak ayn boylam

zerinde olan iki ovann farkl renklerle gsterilmesi
bu ovalarn zel konum farkllklarndan kaynaklanr.
Fiziki haritalarda renkler ykselti basamaklarn gsterdiine gre bu ovalarn farkl renklerle gsterilmesi
ykseltilerinin farkl olmas ile ilgilidir.
Cevap C

Cografya Pegem

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cografya Pegem

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

akc

Editrler: nder Cengiz-Mesut Atalay

16. Bask: Austos 2013, Ankara

Corafi Konum ve Trkiyenin Corafi Konumu,

Trkiyenin Corafi Blgeleri blmlerinden olumaktadr.

nder Cengiz-Mesut Atalay

2013 KPSSde Yer Alan 18 Corafya Sorusunun Oransal Dal

Trkiyenin Fiziki Corafyas

Trkiyenin Beeri Corafyas

Trkiyenin Ekonomik Corafyas

2001-2013 yllar arasnda km sorularn analizleri aadaki tabloda verilmitir.

Corafi Konum ve Trkiyenin Corafi Konumu

Trkiyenin Yer ekilleri ve zellikleri

Trkiyenin Yer ekilleri ve zellikleri ...................................................................35

Trkiyenin klimi ve Bitki rts

Trkiyenin klimi ve Bitki rts...........................................................................89

Trkiyede Nfus ve Yerleme

Trkiyede Nfus ve Yerleme ............................................................................127

Trkiyenin Ekonomik Corafyas

Trkiyenin Ekonomik Corafyas .......................................................................171

Trkiyede Ulam, Ticaret ve Turizm

Trkiyede Ulam,Ticaret ve Turizm ..................................................................269

Trkiyenin Corafi Blgeleri

Trkiyenin Corafi Blgeleri...............................................................................311

PEGEM AKADEM SORULARI

Havzalarndaki kayalarn kolay anabildiini

Bol miktarda alvyon tadn

Bu durum, aadakilerden hangisi ile aklanabilir?

Rejimlerinin dzensiz olduunu

Boylarnn uzun olduunu

Yatak eimlerinin fazla olmasyla

Rejimlerinin dzenli olmasyla

Bitki rtsnn tahrip edilmesiyle

Havzalarndaki kayalarn litolojik zellikleriyle

Kydaki derinliin fazla olmasyla

Genel Yetenek Genel Kltr Tamam zml

Okyanusa kysnn olmamas

Aknt ve dalgalarn gl olmamas

Kta sahanlnn dar olmas

Akarsularn bol malzeme tamalar

Kylarda gel - git genliinin az olmas

Yl Sonu Genel Tekrar Testi

Delta ovasnn oluabilmesi iin

Ky derinliinin fazla olmas

Kyda gl dalga ve akntlarn olmamas

Denizel iklimin i kesimlere ulamas

Kta sahanlnn geni olmas

gibi zelliklerden hangisinin var olmas beklenir?

Lisans Mezunlar in Konu Anlatml Kitap

Akntlarn kylar sprmesi

Gelgit etkisinin az olmas

Kta sahanlnn geni olmas

Kyda birikmenin olumas

Lisans Mezunlar in Konu Anlatml Kitap

PEGEM AKADEM SORULARI

iklimin eitlilik gstermesi,

farkl kayalarn bulunmas,

iki ktada da arazisinin bulunmas,

Dnyann en verimli toprak eidi olan kara

akarsu ann sk olmas

lkemizde iklim eitliliinin fazla olmas toprak

Karasal iklim blgelerinde kire ve tuz birikimi

Karadeniz ky kesiminde ykanm, kire ve tuz

Alvyal topraklar iklimden bamsz olarak