Professional Documents
Culture Documents
Consumo
e individualismo
metodolgico:
una perspectiva crtica
Y O LUM tA
DESEO
uNIERES
ATENCION
(3 rtu[ictu.
Introduccion:
la construccin
del horno oeconornicus
55fl5
it
i<ttttrrviutiutittttu
ja
ti
4-
1.
916.
112
ocasin tendan a maximizar su utilidad principie de la racional cIad del censtmidor cemc~ humo occonomicus siempre se expresabau eligiendo aquello que garantizase una satisfaccin
mas elevada, reconduciendo con clic) la produceton por los lugares que tienen ms inters para
el consumidor/elector. En la famosa analoga
mil veces utilizada en los manuales de Teora
Ecotiomca: con su dinero el consumidor hace
lo que con sus votos el elector, decide las cosas
que justamente quiere tener. Al igual que de la
soberana del ciudadano en el sistema electoral.
hay que hablar dc la soberana del consumidor
en el sistema econmico capitalista.
Al aparecer, de esta manera, la teora economca neoclsica como una teora subjetiva del vabr basada en la utilidad, en su esquema explicativo se evitaba cualquier referencia a la posicin
de clase o al lugar ocupado en el proceso de
produccuon social; las relaciones sociales colectivas desaparecan y las unidades relevantes que
sc proponan para el anlisis eran las unidades
individuales, no existiendo pues grupos cuyes
objetivos o actuaciones se encontrasen nis all
de la racionalidad que caracteriza la acciones de
las unidades individuales.
Por este camino nos encontramos que. sea
cual sea su nivel de agregacin, les elementos
colectivos no presentan -omportamienlos propios
que no sean unsinple sutuatorio de comporta
inientos individuales, desaparece as la dimensin
institucional de la necesidad y el consumo, en
particular, y de la sociedad en general. Sociedad
que queda conformada como un conglonerado
de individuos soberanos no sometidos a ninguna
relacin come ser social; especficamente el consumo no tendr ms vinculo con el resto de los
proceses economices y scciales que el mercado
y la formacion de los precios.
De las leyes sociales que regulaban la economa clsica pasaunts a la preteiismon explcita
neticisica de fcrmalizar leyes naturales basadas
en los principios oinmancntes a la perstnalidaduu
(la unaxumuzacmtn ce su utilidad y la satisfaccit)
de carcter universal y atempoal. No es necesario, por lo tanto, q tic aprurezca la historia porque
en cualquier poca existir un ser racional ese
homo occonomicus abstracto que acte segn
este principid); el tiempo (cuando se introduce
en los modelos bajo los supuestos dc corto, medio y largo l)laai), es un tiempo lgh.o, no una sti
cuencia de hechos reales.
Eu s un a, el tt II itttris mo margi ua lista iieoels 1
ce fue el primer y ms potente esquema de inves igaciui ce1 consumo a partir del individua
lisnio nietcidtiigiccu, encontrndonos ante un
censtructci asocal y art/jonia), que aunque cled
cudoie al cosume un pa-pci ceuitral en la cia
btracin de un impresienaiiie aparato formal,
su cenexion con todos los dems elementos del
susteuia ecouioniice y social slo se hactt en tui
punto concreto y bien definible: en la consecacion garantizada de sucesivos necios de eqth
brio. Como los economistas lrttuieeses Jaeques
Attali y Marc G uillatume (1976: 1 7 1 ss.) apu u
taon en su cha. el anlisis margi nl ista del com
sume st)lo se pcd a lievttr tt cabo a partir del sistema de precios porque <ciclo lo denis queda
excluido, pues el mercade mismo es, desde esta
perspectiva, un sistema de exclusin, el que no
pagtt ci no puede pagar no consume o mit> debe
consumir. La couformacin de la psicolga del
cous uidor sometido a una cultura y a una
historia es aqu presentada simplemente come
un universal ahistrico, el htuibre calco laclor,
ordenador dc paquetes dc bienes por Its que
est dispuesto a pagar. La necesidad es previa a
la produccin, y el prticeso ce prtiduccuon no
dcteru na en nngu n momento a demtuncla se
berant.
2. E] desafo paradigmtico:
la miseria del horno oeconornicus
y el poder de la manipulacin
POLITICCfr
113
POLIT3C4~
-1. 14
en la formacin de la demanda, desde las propuestas institucionalistas de John Kenneth Galbraith (1975), indudable revitalizador de las tesis de Thorstein Veblen (especialmente las del
consumo ostentoso y la configuracin managerialista de la sociedad americana) sobre la estructuracin teenoeconmica de la economa
norteanericana, hasta la visiones neomarxistas
sobre la era del capital monopolista (Swcezy y
Baran, 1968) y los problemas de realizacin del
excedente capitalista.
En ambos cases, a partir de programas de investigacin diferentes, pero etmplementarios, lo
que se teorizaba era justamente la formacin de
un orden economuco mnvertide, esto es, como
la moderna corporacin monopolista haba sustituido el mercado por la induccin, la programacin de la demanda y la explotacin de una serie
cada vez mas amplia de falsas necesidades.
Crendose as una cultura de consumo unificadora y despersonalizadora por el use de la publicidad, las campaas de ventas, el crdito al ecunsumo, etc.; de esta forma, decidiendo lo que
querr y pagar el consumidor, se le acaba despojando de cualquier soberana. La empresa ya
no se comporta como en el mtico orden marginalista como simple tomadora de precios, sino como formadora del propio mercado. La
gran empresa compitiendo en una situacin cligopolisra al romper con el automatismo de la
formacin de precios de la competencia perfecta
e imponer sus condiciones sobre el mercado
rompe cualquier posibilidad de postular el individualismo economico marginalista, pues la demanda global ya no puede ser vista como un
simple agregado de funciones de demanda independientes dc la estructura de la oferta tal como
se haba consagrado en el anlisis liberal neoclmce.
La racionalidad del 1-tomo oeeonomwus- caa
por lo tanto, desde este tipo de visin, hecha migajas bajo la potencia manipuladora de la nueva
cultura del neocapitalismo consumista. Cultuuit
obsesivamente criticada e interpretada por la Escuela de Frankfurt, dcndc, por ejemplo, la obra
dc Herbert Mareuse resultaba especialiente expresiva en los temas del anlisis del consumo;
una cita caracterstica de su conocido u<Houbre
unidimensional, creemos que resume bien la lnea central de la argumentacin: tinos encontramos ante unc de los aspectcus ms perturbadores
de la civilizacin industrial avanzada, el caracter
racional de su irracionalidad. Su productividad y
POLITICSfr
>.
-l 1 5
En definitiva, con estas teoras, ya fuese la sociedad opulenta galbrathiana, el capital mcunopciista de Sweezy y Baran, el standard pachage
de Riesman, la persuasuon clandestina de Packard. etc., se trataba de acabar con la perspectiva
individualista del consumo eleccin de un conjtinto de bienes por un liipcttico consumidor
autnomo que, actua racionalmente mxmtzando su utilidad (marginalismo eccunmico), y
sustituirt pcur otrc que gasta vidamente, ctsi de
manera hipntica, parti acomtclar stu status con ci
de su grupo de referencia psicosocioigic domi
miado ptr el potencial ectinmicc ce la grttn ca
presa ciligopelstica.
Le que, en ltima instancia, venia a tiecir que
el consumo en esta fase del capitalismo cambiala ci seuitido de. su implantacuon. y s en la etapa
dci eapitttlisuio decmcnonuct y ce lrincipits de
este siglo se haba cirgtini-zado la esfera tiel con
suuc conio uuia simple cxteuisin de prcd ucciui
que cristalizaba finainente en un consumidor
que se situaiua frente al mercado de forma autono/no o autodirigida ecuinc ciii elector racitinal,
pcustcriornente vendra a convertirse en un sistema social de derer//uinacin extradirigida tic las
necesidades, por uuia t:altura ce consumo, icleol
gcamente condicionada. universaimente asentada
y uayoritariameuite. aceptada, as eomt~ tecnolo
gicamenle soportada ltr los medits tic ccmuni
cacen social, potenciados al mximo (Riesman
yotrcs, 1981).
Es precisamente en este pencudo histrico
cuando se seala que el consumo y el cuelo pierden su sentido estrictamente privado espacio y
tiempo ecntrolado personalmente, ya sea por el
propic individuo racional/burgus, ya sea por
ics controles Isicc~s
directos tiel capitalismo
decimonnico y sus inspectores de fbrica
ptra pasar a ser um grupc de actividades stcial
mente reguilado por un eonjuntt de aparatos
ideolgicos, econmicos y polticos, que reproducen con cierta autonoma, en el campo dc les
intercambios mercantiles y simblicos, la dinmica de expansin de la produccmcn en masa.
Es en este momentc cuando el inters ptr la
simbitsis entre comunicacin y ecunsumo fragua
en los anlisis sobre el poder de los medits de
coniumnicacuon; se hace patente, pues, desde estas
perpectivas. cl ue los medics juegan un pape1 fun
cittmenttti: son elcmemtc de fragmentaciuui. mdi
viti uai iztcin y tlestcrti cuaci u ce leus tu mec cus de
vida crettdcus a paitir ce las experiencias cclecti
vas cttidiauas, a la ve~. que impositores de un cr
POUTIC4~
lIb
POLITIC4~
<
II?
3. El retorno
del horno occonorncus:
Imperialismo econmico
y fragmentacin social
5555
5
5>55~,
POLITIC4~
<
y.
118
la en todos los rdenes sociales como nico santo y sea moral de la pesterisis de los ochenta.
Frente a la visin grupahista y convergente de la
mesocratizacin social de la era keynesiana y socialdemcrata, la nueva retrica de las ciencias
sociales tiende a estar presidida por las cajas negras y las construcciones formalizadas de inspiracin microeconmica
precisamente para
que los grupos reforzados por la economa financiera de los aos ochenta encuentren en su
retrica abstrusa y en su apelacin a la cientifieldad y a la tecnologa su dinmica prtpia de
elitizacin y separacin social. Visin que tiende
a consagrar una percepcin absolutamente micro
de la sociedad y de las relaciones de su grupo de
referencia con la sociedad, y lleva asociada, lcSgicamente, la desconfianza hacia cualquier tipo de
aceten colectiva ecmunitaria; exacerbndose la
dimensin instrumental de las relaciones socuales, dejando de lado cualquier concepto de solidaridad valorativa o afectiva, e imp(iniendo una
asociatividad basada en incentivos selectivos (Ohson, 1971, 1986) de carcter fundamentalmente
econmico y de defensa no tanto de una prctica
profesional comc de un status profesional. Percu
en este nuevo y ultimo, por el momento, viraje
hacia el homo occonomicus la potetcia de la
vuelta ha resultado deslumbrante, hasta inclusc
excesiva; como dice Pierre Bourdieu, la vuelta
de viejos paradigmas dormidos en algn momento cumple la famosa sentencia marxiana de
que los eventcs histricos tienden a repetirse la
primera vez como tragedia y la segunda vez
como farsa (Bourdieu, 1988b: 774). Conocemos
as la extensin de la netodologa del anlisis
econmico micro a todos los campos del conocimiento: la politcloga, la filosofa, la psicologa,
hasta incluso la sociologa.
Algn autor ha denominado a este remakeuu
como el advenimiento de un imperialismo de lo
econmico capaz de imponer la explicacin tipica de la eccnoma o mejor de la microeconoma mas ortodoxa a todo comportamiento
humano, y hay que resaltar este, a odc comportamiento y al nivel de agregacin que sea,
llegando siempre a la misma conclusin: cualquier cosa que el genero humano hace, ya sea la
mas ntima o la ms pblica, puede ser explicada por la racionalidad instrumental que sirve de
base a la microeconcma utilitarista y marginalista
Siendo esta posicin exagerada para muchos,
lo que s ha encontrado gran aceptacin es recc~,
POLITICSp
~,
4.
Individualismo
metodolgico
y prctica dcl consumo
5
119
POLITICSp
120
5. El consumo:
Lo racional yio irracional
>[O~ti5555Vtt~55555555W~
PoLIT5ca~
uticicititil
( uden pe ma eale isuuc e tt ce i nel ivic cual isnc
inctcieitiiogiccu, tecurt tic tu clecisiou ruccnal,
cci ud tucta e-ccu iiotn i e-ti e i tc ivic tu-tui i 5 mcm o utc l
gu ecu, pcues. cci ni cm sc Cut ti Ltutcucuel e (1 990). ti cm sc
concibe cl iuiclivicltutlisnitm uncccmclculgiecu su ut
tumuiumcm ele iuiclivicicutuiismcm ciuittmiogiccu. due canii
ta elescie cut-ti iucilmtuc-stt antultict y tun istrt
21
POI.ITICC~
~.
1 22
POLITCSfr
123
POLITICSy
124
POLITIC4~
~.
[25
\f
QtC ti.
POLITICSp
126
Si.
Psicologismo
POLPTICA~
5.2.
I)erivaciones tecmuolgieus
1 27
POIITICSy
1 28
6. Entre el mito
de la informacin y el mito
de la publicidad
uf
POhJTIca~
- -.
\f
129
POLITECSy
130
7. Subproductos
del individualismo
metodolgico
-~ t4t>u>V2>t<t u>
u>u>u>u>
u u>u>
1 hacer el balance ltimo sobre la
operatividad elel individualismo unetcmdolgiccm en el anlisis dcl consumo, se est cerca de suscribir la apreciacin de
Guerien, por la que: hace falta tener la fe del
carbonero para creer que estos pequeos modeIcs pueden ser operacionales especialmente
en el planc predietivo (Guerien, 1990), a lo
que aadir que no sirven para predecir ni para
cosas serias. Reconociendo algunas de sus limitaciones, uc faltan utilitaristas que nanifiestan
pblicamente que usan los modelos para acercase a la realidad con la conciencia de que la
realidad no es tan perfecta ecmo tales equilibiados modelos. De la misma manera, dan al horno
oeconornicus (directamente prcyeetado en el individualismo metcmdolgicem) la categora de liccen metodolgicamente necesaria: aun cuando
tnplique tales ccmnelicionumientcms y lejumiectcm
de la realidad que hagan irmeconocible sta. Dc
esta manera, parece comcm si el individualiscno
metodolgico fuese un instruunentcm que permitiese decir del consunuc conuc su no se hablara
de l.
En el campo del consumo, una conducta tan
eeonommca en la medida que mueve el sistema
econmico en su comVunto y tan estratgica en
nuestra scmciedad, han podidum reccugerse aigtncms
rasgos de sus ecnclicionantes a la realidad, ecmndicionantes que prcticamente hacen al individualismo metcdolgico una perspectiva limitada
pauiu la investigacin. A otros queda el balance
de su posible aplicacin a ctros campos. ncu mencms econmicos, eomcm: los regaicis, las relacicnes vecinales, mciviunientos sociales, la ccmnduccin del automvil, etc. Dc manera iuus que
sintomtica, ninguna de las aplicaciones de los
juegos dtte reccmncce la iiterattmra del iudiviciuul is1
mcm
metodolgicc
trata sccicmigicacnemte
ecmnsunuc
de tina formna
convincente para ele
ser
trasladada al anlisis de las prcticas del ccunsu
mcm.
La pregunta que queda en el aire es el porqu
ce la extensin del indivic ualismcu metcudoigi
cci, su se encuentran tantas debilidades, al tienes
en un campcm ccmmc el del comusumc. Seururaniemite
u>
u>
u>
POLITICSt
u>
NOTAS
le eutu~uciu eeurusiceururncus sinupuleurmenre incividcuuiisnucu
nuetuctuuituuziecu ctumuu ci sisuentu teturiet que deduce itus expii
Caelt>uies stucu uit tic tus ccuuipcututtnhieriucis y- tus cartucucrust
etus tic tus unciusudiutus ctuuisictertcitus tuisittciauuucnte x- utustc
ruturuuieite ugregacitus en suui~iic sttrnttututn> (Lukes u 985~
Aimeucuunbuc u 95fl)
[ureicuent u ci tuca es ttut.uias 5. Kchn (1971 ) cescul
-un ele cupte> it uia res las incisivas tci]exiuunes que ueutiou
trtuuuciscum Fc u urucic, Bcuex(i ~i91) utubre itt culura ce Kuiin
Rtutt tiuturcudic>rt (1 >ftutu 191 us se btu erictucgacitu dc e
cuurcittuuuus las intaitus uc it <unes Lu euuritcu tu tenias y euitcm
tgtes, ce la geucu-tuc-i>uu de -,uueuuuicucus crtctus ncurteanicrmca
acus ce tus ucus einetuc-ut-u y u lueuttu turtmuieuuttu ce iluorsucin
VeI>ien puut tulia tmacte bus qrue tccuurclur que Milis ic mis
mt> cpue (iaiuraith Inc ci pu uuicugi.~t> u priuicipitis ce its
eiruecueuiku ce ural ce tus ni tu duliuruclicitus edicitunes ce La
cu>ruu e/e It> <Ittvc ottu ce Vcbicn y cue liesuuuau. por itt
uuusmtu e~uuuca. exaettuuucute ci utuismul tt 1953. iteuytu a ce
ciictuuie uu bu> etuuuu
131
puur su construccjuu lgica inuerna clelerdientio. por tanuc su respetabilidad acricirrjca tt nque cut no quiere dcci u- que tales afi cmacicunes neu prurvean ce euunoeim enucus re
leurunces cu su rcirucimn exteruir cu.uur u scucieciad. Dc la
h tutuiIi cid ce la retcu cicu u jet-u> ecouit ni ia ue cucisi et 1maru
uiumnuirici.tuuar iunprestuntuuiues ctas negras. ptir it> clenis reiuci enueuuente vacas ce e>> ntcnidcu scucial puecteu verse tuus
irabajeus esciareceticures tic Nlaclcuskey t 1990). euunuu ce Mi
u-tuwski ( ~i88) tic muy cii [crente en <tique entre antcus. pert
excetenues los tos
Lru ex;u cesitun de iniperalisnit eccuntumicuu la pust en cur
cuultueitmn Kennetb B<uuicling tu tintuies tic tus tutus scseiirt
pu rtu el cii niu u tu crttut iva ptu r 1mtuu-te tic la ccciii<ini La 9t>1 it icu
de inpturierse st,brc tuic as u tus ciencias seuciales. x- basca hcuv
ta ucuuicicu tuna ec>uis-itierahte Iumrtcuua cuujii,rucia pcc niiui;uies e
II custres autuires Para un uuagnilictu anlisis y segu inuienl>> de
este tena vase Richard Swetiberg <>990~4<> ss)
d?cmnucu gruu cctu-ictu de csut> pcusucuuuu u mtuxintu deten
stur tic este ftuncituneuiuuliunui ecuunuunuieusuru -case (iiarv Bee
ker (1981)) (?uuuno ilus raeltun sencilla umued e verse el 1 ihrcu
tic D<>uuulass dV Ncruii y RtugerL. Miller (1971 Y cicuntie en
cci tt ttt nitus eu rltistus tunti lisis ccc>mu tum etus stmtire it tuitus cci ni u.>
la rcu sti luci u el u tutu rl ti. itt custura. la u><t teit el ser te it> u u
litar. e>e.. etc
Nt> es tic cxlrafar asi cue el propiuu Sclcuuruueter c1ue
es t1cuitui tictufa el cumnce.pitu cumnictttest cl uuitluvitiutulismti
nctcuciuutugiec cu sur ptusibilitltti ce tun ulusus tic urna urttitucuciu
tic etimpra vid - Sehunpeler (1982: 97t1 971) 1 u la misnt
liuea Kan itu1i1er sefialt: tt> iuustiuuucucu, iuptc~u cjcc [cuseeuu
itumusmas tienc>nuiuitui uietcacici s cuvuu luuntturianuientti
curustiucre el u ubicter urinel pal ce sus cutuclucus puede den
-rurse cu itiuuia irisutuuicitu ce la 1isictulciuu del iiciinbrc eeuu
uitmnicti tu para uuiiizat it> tcnriuucmlcuguu ce Ml ce leus <cut
luientus psictuiuugit-ts ce It> penscccuc tui> tic itt ridlt>CZt>
(Wuppeu-. >/51- 76
.3 iu.>ci u-itt ni tus btu bit> cu esucus u err> i uit> s. dci li-tustu ce cut-tu
rtueitiuit>iitlttti sltslttritivtu tutu ut u cu lu> pttiCC5t> tic flaXtnui
caeiru u uIt ir> eru uit cuuc it> me u u tie,uies tic i rutcu nutreiflu y ecu u ji e
renca -tu un-ti rucitunairti uc pu ucus uit> uruucedineuuirui basa
tt> en la del ct>uuiurtimtucm It ti ujutacton a tus eirccrustruucrus
del entcuruuu (viti Atiu-tuiu~tm m tuis 1992: 2 t 9 Ss). y uartu ir tu
lus turgenes cid ptantcunueruuum Sunmuin (1986: 131)t 71>
13 Dc la 1urisa pum
cernuintur ceut cutuit1euicr tipuu ce ruzuimn
rituruuitutivti tu irtusecuidenite y tic la Ir-usejuitucion ucur tu puluguiiri
tictu y merf<urnatis-tu en it> iltsumfiu jmumstmtuderutu es bcuen
cjeuptuu u tulrt cnituienurilicru ele Jeant-itungcmis Lvtitturti
ti 984)
Resalu asi ini p re sei d i le acrutirur trutcm cciii itus tui iti li
etcucutes iuciividaiistus quuc ttutat tic bccr ce bu suueieciaci
lun siruiple Stumtutturiuu tic tuiclivitiutus uisiruticis. ccuitu euuut las
tic lus cii erentes ecuiectivisnios niasiti cantes que tratan tic
ruhcugrur al inciis-iticutm en rutt utuutuiitiud uunimu. Preeisruuienle
cuts uuiututie-ucicmnes se ruuuupeuu curuuititu hutcenucus en ttu en
1 cucgcu la ira pr> licitud cuuunc tuuiti tumcii u u.u ti e la scuci tuidad y ir>
gra pal dad te> iva ut stuium sc estatutece etunit simple gru1iui tic
uitercs egtutst-tu, ujuit etmuuitu grupcu cicuride it> tuccien ctuicetvtu
es fcuru exuu-esiv-tt ce icreibir. euiuistreuit y etuncnictur tus
jrtipias tiecesidaties e uienticituctes gciptuies (Pi,zturuuu
1989). Retiexitunes ruiuy difecenles- 1icctu imieu i uterestunues
sembu-c- ci iuc it--id tt> 1 isn e>. Ir> altcuidad y lo eeuieet.ve> sc den
can en: Ricumen (1 991)). din ruunti ez (1993) u Nezevs
<1992)
~- [ncs. pcur ttcci 1 utiuu.
tu> e<mu eilie en Itudn es ti e cuu-ti cte
uduluericur a itt cleccicuui rrtcicintui. tic uiittuierru clac estr etunetit
POLmTIrnp
132
cin apacece Ct>uuitu la flicitur tiue uenetuuos. aun cuancicu tenga lmites. ecunud> pruupcume ci tui isuuit ifister en Ju.aeos uafr;no
nucos- (1991 a) En tituluis pc>sericces-, clac 5cm anpliacitun y
ctmntinuucjtun tic Jtutc.-icus- sa/tun-iome-uus- Deunuc.c,- /a suerte
(t 991 b y se muestra ni uehcu ms escptico ecmn la extensitun
de la tuiuiictulmiiidutl y cusiiiidiaeies tic it, rtueiuuuticiacl tu itt ac
cifin luc nituna.
nem Fisuc. Se urtula. e<uuuucu ial uuiuietivcm uiiuincu. tic nueclir itt
felicidad Ucunut selait Mcurit, la tuptinikuciuu. ami ecunecp
te tan en el cenurt tic la caciuunaiidaci del i ndivitiun isunt me
uoticuic$gic<m- es tutu cuuuucepuum tee noicmgie<.u surgitit del turtciacte y acltpcticu a itt nic
1cuiu actilicitul (Muirin. 1983: 4fl).
Detrs de la uupui nui-zaeimn. tic la eumneepciuSn ce un humnire
cinc hutce precisas cuentas dc felicidad tucus ibie. se halit la
itiett ele tu-titar a cus heuulmues ecnt u-uutueuts elictuees y ti isci pi
nados, en benefie tu del puitie rt pert ci cemnceptuu tic peucier se
sale del cam1utu ele tu ntuyur 1iuuu-te dcl ntijvidcttuiisnt> uuicut
tieuiugieum actual Sin enuimacguu. la ecuncetmciu$ n tic la suicieciad
etmnio It ntt umiccii itt. tu nitu cte nicctui sincis. tmccu1mu-u su ccitruu.
lu que es ceituereute e> un ci aptmyuu tic esta peu-spect tvtu en ci
ceuuueepcuu tic h-u/eae--in, rmuestcu q ce, cu neu sefituit Stez la tusclusutmn utulice la iuitencteurituiicltuci suele lievtui u1i tc ud u
ceuncepeirun del iotuubre-niqui na tu ce la mc1u una huruuuib e:
qce se encuentra cu tu tuuctufeura ce Lraikcnscti (Stcz.
i992~ 68)
Siu euibtcgeu. un tutiutur e~cue se reciantu ueucucddulc tu
esta perspectiva, ecuuir Brucutiot, siguientic a Pum dei cutu>ulutc
ce comt> tuN ciivcu ce itt iu es u igtci eStu scuc ic 1 rugc~u 1 tu uce tui.
nes iltgietus. tiejtuncit> tus tuceicnes lgicas iuur~t it tuit>-eutug u
cut ti eeuu utu nite-tu
Ncu parece etuasal cl auge del nndeic tic la iuieii <tencia
turtificial cu tus discipiut it> cuictitit>-uu u luituscutuctus. u su ecune
mnuu ecuu uuitudeicis tulist cuts cuna crsu>uies de tupe u-aeitiuaiistu
en las disciplinas stucu,uicu Li pu eput Listc u- (1 989) hace teterencia a Dcnncu. rcb t uncr leus pu-euupneslciu tic ste
2 Puesuimuesut i~uuteti dci untius uciu uiusuuuu niettitituiuugietu:
para que duna acciuuu ucu del lc ti u ti <mc lutiente puede partic tic ceieclivcus ci cutetiri-ts - -males. mtis si estus tutu esiai
instituciuuuuaii-zucltus u cuugttuuuzuuti-us. iiieiayetieici etites cii tus
que cabe ubicar tu dccusutun (cci nuits. direceicmnes secu-euturias.), penientir cus pu cmtictuu tu tic la represenvacin baje la
tuit om lira.
22 Cabe ititerprctac diud bde uiu>u liurte de lu clac se teccige
como unteucit nuu suut ni,us cpe eitubumctucicuuues seccutitituritus
cesutututit dci preucesr eic cacttuntii-,tucituti ele itt prtiptt tte
cucmn
23 En geuucral. se aprecia un especial inters del iuciivi
tiutulisnt mettuticmiogecu poc icus ctuuipturtarnieuitus ct>tuttmr
nuustas (Bcueicmu. 198 1: 63>
24 Ctutueu tu expresa el pcduumuu Bistec fi 89: 12$). la tuist
u-ja del ceinsa uit>. etutiululcu el anlisis del crunsunic Ciarc est. uc es ticil rtuslu-ettr en itt iuisttucitt del ecunsunt. u-tutu utiserut
cii tu ntu en ti ciitun iti ud cuis 1 mitutc ra 1 ztuci tu. pere lu que u-e-tuluuuetite
etutuuuuica itt uistcuu-itu es tu persliectivtu dcl ititiiviticaiistuc me
tu d el tmgi cu - pute5 5C u.u-tui tu. tunie u cid u.u, tic tu stdin tu scuc tui - extic
u-iuuiecuttutiu por el ctuieccivt> ce eeuuscitiieiercs. Aunqctc uuum
euuufruu-neu cut gcui~t iusuitcteicuuutuhizudti ~- lcurntuiituticu. ics
etunsuuuuititu-es cxpt2riiuietitatu tuisucutuis cte erunstunc sinuiltuces.
e-eeiaimenle desde tiue se uusttuu-ui el itamacla cuinsunir tic
ntusus. 1 tic itt sc> tic uce itt caceriel-tu, ti est e el tu>> <ci, su >/-tui ce
iuuerc-tuie-tus ecuuucreltus. y-tu Set lucir su ctuu-uctec excitusiuc tu fucir
cutitus ctusccunes. utistttucicuuies niccinucicuctus ermit> tu pululiciehud
virus nueelitis tic ecunicutieacituri cuuuufuucrutuuu cliehuis crunsmnrus
cuni tu ru-tuu-u e ce tu ti i sutci tu tic tutu-tu Scue eti tuc Lu ctisttuchu emit-e cuuiuceputus etutiuc -tugente y- tucicures es
etus sueuuure eliltusa Btictcie>ui (1981) tuseila cu el cuuu1uteeu cu
u e ce sar y ruge>;it inc/it dual A t~ cu se ciii pie-tu el ecu uce itt u ce
a4tfl te entumel tu se ciese-tu sic tui ti tur tiute el scuetcu est cuuuueeti
tt> e> un tu tun ,nceliadc>,- mcdi tel tic ce est cclcutrtus ci e tt dtuc
uuuctiaticurt chuce 1>> sumtieuivuu y lu tutijetiuu. tu est uctuu u cciii
jetiva y la estructura tuhujetiva Guitar> cr el ejeuu~iitu ce tus
ep ce tui tus tu ecu nutni it utie jtites- Fu tutu ti lucs ti e uugen/e u> cutsea
so,; -tutu ti ecuauic tu ste me te ugt ce tic iclic a ti e cstu>u u cicm ctemmdci
tui u tutcu- ce cciiittgi tu. ti-tumus mu sri tu. e tulce dci 5 cut uittau as It
situitugietis Purtu cl iiictivitiutu dci iuiciiviclutuuisiuuti uuictuuttcultieu
cu reservanues cl ecmneepto de cueto,- en la medid u que ce un
cutusttt niejuir et lu ntivarb tic tus stuettuteugtus tic it crer icir
u-oc-ial. Peur <tIc>> ittic. itt ictet tic acucur seucitl -u att-u -i cicutr
gcaciuu tic cuuuuiruut tic tus estruelucts dci sistciua tu smtui,iettm
uuales ctituieu ex~icuue ticituticuu cu bu utuisiuuti cmiii u cml itt u
(1981: 1 16). Nem ctstunte. euauueici el tuatrr fctuueeu cuuuic tel
triuuiiiui oc-te>,- tutu uiccesiut tiutielir ci ttttcivcu utia icium it uncir>
tu ctinciuuciuu ti euttitt>u ciuuiutetu el tcrniiiui tugeuile tugetite mmmcii
vitiutuu. cena> si fuer-tu uecestcicu f>ur,ar itt ceuuiceptuculi tic
tigeu te. es luceuluct rl-tu tui s. ccitt ud ti SC liii 1 wti eleset c 1 u tic u
1iccuic-tu intlvitiuuiista
2 Esctptu ce leus eubelivtis centrales ce este urtiuiuptu It tus
cusrun seutre csut scupcuesutu reticuecim ele itt tuiclcugit tu itt t1dt
ni mc-tt perc stun nuiueu-tustus leus iutiiciuus tic que tal pruicesc
reetuceicmuisuu cliso, uuicuciuc ce hutecse cituclcu. cuivc cjcue sc ce
see cieuuuinuu- ictuecitun etc 1-tu biuuicugu tu itt t~ciiuuiieu tu tu re
vtuiciciuumu expecimemutacia lutur Li segtett tui ucceubir li ituuptir
Ituucit ce lu tiuiutuiiuiccu, itus cstrneturts diisi1auivtus y tu
itulaldad ecunc perspectiva. peur sealar algunas ce las 1iu-ci1uuesuas dc unc ce suis uuis u-eccuuuumciduus u-ep-eseuuuntes crin
<era peurnceus. Priuzeugi nc (Premic Nuuluc dc Qn tui ieu) Buiste
ci sigucnte frtguuueuiteu ce uuituuuifcsutucicumi umuiiiriciivicitiaiisuti
tic stte tutu tutu tui cu etu Li ecsuur>1 rug c~ce tucaucu de expuiner.
es bu tctuutidtuci itt dicte tiesetu1mefltu el itu1uei cietecmiutumuue. d
lucchur singumitur iuitiivictcuui. sult se vcicive ~
eumtimitic> est iuupiicacieu en scuuiej-uuue ueuttuiieiaciu> (Pcigcigirie, u 991: 76).
<u itusicituui crnucturit ce BIstec lutcit itt lultuitiga. crumuut u-e
turcsenftute ptinci~iuui cte Bu expiictieit$u evumitcituruisut u tun
ciruutut cutre itus ciciucias. tiene ceferemucits exicuistus en cutir
ti e s cus uci mu ectus <iii1--tus: Ulises y lus s/ucvutu.s. Ewuue/ios scu/urc- u-u>
iouueu//c/uue e ir,ae.ieu,ueulideuel (1 989).
Asi es si statu nuos enienccut> que tu publicidad da
tulguit upe> tic iufumu-nutueiuu. Nt> ucuccus tieuuem itt muismit eru
cepenun, ecmnic ilcusurt itt sigctieuitc curt etc utit titituira iicirteti
tui crictuuutu. seuu-premit tui ti risc tu imite ut d> u mutis seu u-iiu-emitcm. sri
tire lu cine lince It, putuiiciciati- u El uuuuueiu it> cit uiugcuutu
imite>cm-tu etun sumbre el ecuehe. Nr> tu tirencencus mu tut tu cc-itt tiv tu a
stu etuliclad. cuccciuu. itutuiatic ti cliseti cu ctituiparac-ututi ecmn
ruirrus miiticteles. Simm etatiurgci. el truuueiu itt etuiuscuzumitttu cu
1iu-tu1tSsitcu
(Weutuifeilk Cct>ss. 1983: 22).
2 Segn Rum-tui Jakcmtsumr lus fuuuueieues dci ieugcutje irum
POE.ITICap
BIB IOGRAFIA
Auuu:ucu-u>rtru>ut:. >1 ti 981>): < lueue cst,ueuuuu u c>uruuuuciuttulo
Barecituir. t>emuimusuuitu.
,\ruuusuu>r-uljucu[u. cv ti 0O2)~ -X-/iuu-e>eu-u,ruuuuuic tams. Eccricuuuui
et,Xus--uui>3. IV <1 Oit?>- 1 uuuiues tic: la acieuurrlicituel: iruI/truau
cirut u- llerutuc c-cuuiee e-li Rtctctcu Iuu>neut.iu>uuuu/ e/e Ii/u>
su/it> />eullicu tu 1 ilutil
Vs. u. (1 tiScl): txu icusiuiliekuci actutul ce cut uuue-uu Mucr>
le cu-- uesi tunr u- - cr U - Mii it u, ele1 13 asti lic>. <tic u- baten> del
/:Vseic/o e/e/ I3itustcu NbuciritlAIitutu,tu.
t>. ( u ooti y
lu.u suuuuu/u>gc.u uuututcou/uatuillcu itirs.
Seumil.
.\-u-u<u.u..t. y Li..- u-s 521-. Nt (1 t)76>~ Ijlenieuoneitn/eet l3uurct
rurit. t.xtl>>c.
B.-uu-uuueru u suri 1 (1974): /tt stut-itufeue/ e/u &tulisuuI>ltu iitucceiuiuitt,
hu,au i un/u
(1978)
II sutenuu u/e /eus eu/uuuuc>c 4 ccl Mxiciu, SicIuu
XXIF3u-uvt.uc. (1 ti <)(utli ~\uectuiuunuic iii u[usus rut fectilitc, cr
1>utuuo cuj/u u> tu ecl eeuu>ucuut ie - u -/i tt> g - lu i/ti c/o/>ce/ ti>> ut tu-frs
i>riiuccutumu N 1 1>> uueeiuumu tliuivcrsttu l>u ecu
ti <)St))
1 1 ciii uuc~tuc ecuuuuuuicuu dcl cu>uuipuumt-tttuuierutuu itt
uuuiiitti cii uf>, >tluucIt>iu u etnt>uui/ s/ututuuu/c> ti 55?
tI t)~u) // ecu
1>>>> l/uuouuuucu. Mtttt itt Alt mu,u
tOs>> /iuu>cue/uu uu/uuu fui (iuuui/iu>. Nbutiricl Xlituiyeu
iii ,si;t:. Ni (1 tu5S ) /a iuutu>u/u>/uuuzuu /t lu cu-uuuoaeu Nhiciricl.
(ii-tutu
tttuurur.u.uu u 1 tI Gol> III irsuuuiciuu per~ulejuuu. lie/uic u/ulc
tu>, mu uccuuuu>
13>> u : tutu u U (1 08 1) /a It ~
luc e/u /tu u-oc -uit It> a-cte/ute-u -ic)u eu/
lAtir uruuu u 1> ( 1 i)5( t ) It stuu.s /ntiiit/uuu. mturis dituluuituctl.
133
(1089)
( /isc u u cus c/ic ueus 1 s>e/ius su/uit ueuc iu>efe/eel
rr,-uuu-ieueue/e/ar/ Viccicc u c E
ti QOtt)
/uuc,uus u >eu,uu//u>s iuictleutm u d,cduu u
POLPTPC4~
34
Pars, Econmica
Nsuuuc-i-, R (977): Lafiunnacin del peeseumiente sae/tu/tiy/co,
Bcmcnos Aires. Anicurcertu. rcinip.
NcRTH, D dV. y Mu tus, R. (1971): llie ec-onomie: oj uublic issae>; Nueva York, Harper and Row
OuseN, M. (1971): 7/re lou,/e- ofcoeet/ve neflec, Cauibridge,
Harvard Uuivccsity Pcess.
88
Peppnmu, K U (98 1): 1.-a see/edad ab/erta u cus enenigets
Mxiec, ECL
PO!.ITICSfr