You are on page 1of 2

29/09/2015

FolhadeS.PauloIdentidadeefluideznasociedademoderna3/7/1994

Identidadeefluideznasociedademoderna
PAULAMONTEIRO
ESPECIALPARAAFOLHA
"ProjetoeMetamorfose",omaisrecentelivrodeGilbertoVelho,aponta,jnottulo,paraumdos
maispungentestemasdareflexocontempornea:esseimpensadodaideologiamodernaquenos
habituamosaconcebercomoindivduo.Emparticular,oautorseperguntacomoaunidadequeo
indivduorepresentacapazdepermaneceridnticaasimesmanumasociedadequeaobriga,e
valoriza,mudanaspermanentes.Parapremumaequaoesseaparenteparadoxoqueassocianum
mesmolocusduasforassociaiscontraditrias,oprojetoeaidentidade,oautorlanamoda
metforadametamorfose.
Ametamorfoseseriaoprocessosocialpeloqual,atravsdamovnciacontnuaentrecdigos,o
indivduosereconstridemaneirapermanente.Naverdadeestanoobemconhecidados
estudiososdassociedadesnoocidentaisnelasoslimitesentreosvriosnveisdaexperinciao
mundonatural,ohumanoeosobrenatural,so,muitasvezes,fluidoseflexveis,permitindoa
mutaodehomensemplantas,animaisedeuses.Essasmetamorfosespodemsemanifestaremvrios
domnios,taiscomonasviagensxamnicas,nacosmologia,naconstruodapessoa,nosrituais,etc.
Emborareconhecendoadistnciaqueseparaessetipodeorganizaosocialdonosso,oautorrecorre
aessaperceporadicaldemudanaqueanoodemetamorfoseimplica,paracaracterizarotrnsito
permanenteentredistintospapisaqueavidaemnossassociedadesnosobriga.Oindivduo,mas
no,omesmoquandoescolhemudardepas,tomardrogas,aderiraumareligio,etc.
Amudanaindividualpoisapreocupaoquerecortaoconjuntodeonzeensaiosquecompeo
livro.Apesardesuadiversidadetemticaliteratura,poltica,religio,culturademassas,podese
perceber,emcadaum,atentativadeaprenderaespecificidadeessencialdassociedades
contemporneas.Qualseriaela?
Percorrendoosdiferentescaptulos,percebesequeemtodos,afragmentaoaimagem,recorrente.
Comefeito,parecedifcilconstruirmosumateoriadaaosocialquandooscomportamentos
individuaisestoemumpermanentevaievementremundosantagnicos.Essaconstataotem
consequnciasfundamentaisparaosquepretendemfazerumaantropologiadassociedadesocidentais:
aantropologianasceuedesenvolveuseestudandosociedadesnasquaisosmecanismossocializadores
bsicosafamlia,aetnia,oparentesco,areligio,etc.,garantiamarelativahomogeneidadede
experinciasocial.
Ora,sendoocontrapontoinversodessassociedadesqueforamchamadasdeholistas,nossavidasocial
quaseanulouessasncorascomorefernciaparaaidentidade.Nessapulverizaodaexperincia
comprometeuseapossibilidadedeumacompreensomaisglobaldasociedade.Deveriao
antroplogodedicarseaessatarefadeSsifoqueacompanharumaaumaessasbiografiasannimas
eparticularesparacaptarlhesosentido?
Pararesponderaesseproblema,aproporumaantropologiadassociedadescomplexas,GilbertoVelho
retomaduasvertentesclssicasdopensamentosocial:operspectivismodeGeorgSimmelea
fenomenologiadeAlfredSchulz.ApartirdeambosGilbertoVelhoprocurapois,lidarcoma
problemticadaunidadenafragmentao.Caberiaantropologiaporumladoocuparseeexplicaro
modocomoaspessoastransitamentreasalternativasqueasociedadelhesdispeporoutro,
compreenderos"projetos"individuaisapartirdomodocomoaspessoasdefinemarealidadeemque
vivem.
Vemospois,queolivrodeGilbertoVelhopreocupasecomquesteschavequeestoathojeem
abertonareflexoantropolgica.Suagrandevirtudenomelaeproporumcaminhodeanlise.No
entanto,peloprprioformatodolivro,compostoporconfernciaseartigosrealizadosaolongodestes
ltimosdezanos,oautornoteveaoportunidadedeenunciarosdilemaspostosnassuasprprias
escolhastericas.
Astentativasqueoautorfaznessadireoaodescreverumepisdioemqueumpretovelhodesce
sobreumsenhoremplenaav.CopacabananoRiodeJaneiro,ouaorelataraexperinciadeuma
jovemaorianaemCambridge,porseremjustamenteexemplosdeumasituaopossvel,apenas
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Times%20New%20Roman'

1/2

29/09/2015

FolhadeS.PauloIdentidadeefluideznasociedademoderna3/7/1994

ilustramsuasproposiessemqueosprocessossociaisquetornamessas"escolhas"possveis(ou
inteligveis)setorneevidente.
claroquepartedadificuldadedevesercreditadaausnciadeumbalanocrticodasteorias
tomadascomoreferncia.Sabemosqueparaafenomenologia,avidasocialresultadaaoevontade
deatoresindividuaisparaosquaisomundodadocomoimediatamentefamiliaresignificante.A
contribuiodessaperspectivaestnoreconhecimentodequeaexperinciacomumestimplicadana
produodasociedade.Noentanto,elaperdedevistaasdeterminaesmaisestruturais,acabandopor
reduzilasresultantedaagregaodasestratgiasindividuais.
Semaanlisedecomoosatoresconstruramascategoriasquepememaonosepode
compreenderosprincpiosqueorganizamoprpriotrabalhodeproduosimblicadarealidade.Sem
umaanlisehistricosocialqueexpliqueaconformaosingulardeumadadasociedade,anoode
"campodepossibilidades"permaneceapenasreferencial,jquenopossvelsaberquelugaresesto
presentesnessecampo,comosurgiram,comoserelacionamentresi,emais,comoasestratgias
individuaisperpetuamoudesafiamessaconfiguraoobjetiva.Oprprioautorenfatizaaimportncia
daabordagemhistricanacompreensodasalternativasqueumasociedadeconstriparasi.Semela,
tornaseimpossvelsaberentrequeeoqueaspessoasescolhemoutransitamnumasociedade
especfica,qualsuamargemdemanobraeiniciativa.Ficasedestemodoreduzidoconhecidateoria
dospapissociaisparaaqualosindivduossoatorescujocomportamentoestdefinidodeantemo
peloscriptsocialdasinstituiesaquepretencem.
PAULAMONTEROprofessoradeantropologianaUSP
TextoAnterior:REVISTASPSICOLOGIALEITURATRABALHOCONTOSOUTROS
PrximoTexto:Figuraesdaausncia
ndice

data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Times%20New%20Roman'

2/2

You might also like