Professional Documents
Culture Documents
amocana 2
misiis
Seqmna
miznebis
gansazRvra
saWiroebis
koreqtirebas
amocana 3
strategiis
formireba
saWiroebis
koreqtirebas
saWiroebis
koreqtirebas,
cvlilebas
amocana 4
amocana5
stategiis
danergva
situaciis
analizi da
koreqtireba
saWiroebis
koreqtirebas,
cvlilebas
1,2,3,4,
amocanaTa
gadasinjva
sainvesticio
kapitalis
mobilizacia biznesis
erTeulebSi
diversifikaciis
tipi
korporatiuli
Zalisxmeva, romelic
diversificirebul
biznes erTeulebs
warmoadgens, rogorc
erT mTlian organizms
korporatul doneze
konkurentuli
upiratesobis miRweva
strategia
susti
industrirebidan
investiciebis gatana
mimzidvel industriebSi
axali portfelis Seqmna
arsebuli biznesis
konkurentuli
poziciebis gaZliereba
13
konkurentianobis
gazrda
dabali xarjebi/dabali
fasi
diferenciacia (ra
xarisxiT)
bazris segmentze
orientacia
vertikaluri
integraciis
strategia
industriis
SigniT
kompaniis
biznesstrategia
moqmedebebi
konkurentuli
upiratesobis
dasacavad
konkurentuli
poziciebis
gamyareba da
qcevis
gaumjobeseba
sawarmoo
strategia
marketingisa
da
distribuciis
strategia
personalis
strategia
safinanso
strategia
18
naxazi 3.2
misiis, miznebisa da strategiis Serwyma menejmentis ierarqiis sxvadasxva doneze
I done
korporatiuli
donis
menejerebis
pasuxismgebloba
korporatiuli
misia
korporatiuli
miznebi
korporatiuli
strategia
biznes donis
misia
biznes donis
miznebi
biznes donis
strategia
funqcionalu
ri donis misia
funqcionalu
ri donis
miznebi
funqcionalu
ri donis
strategia
operatiuli
miznebi
operatiuli
strategia
II done
biznes donis
menejerebis
pasuxismgebloba
III done
funqcionaluri
donis
menejerebis
pasuxismgebloba
IV done
dabali donis
funqcionaluri
da operatiuli
menejerebis
pasuxismgebloba
19
20
21
firmis
miwodebas
diferencirebuli
moulednolobaTa
metoqeobis xarisxi miT ufro Zlieria, rac ufro naklebad izrdeba moTxovna
produqciaze industriaSi. swraf ganviTarebad industriaSi firmebs mogebis gazrdis
ufro meti saSualeba aqvT. Tumca, rodesac industriaSi moTxovna mcirdeba, yvela
firma cdilobs Sekvecos Tavisi warmoeba, moizidos konkurentebis momxmarebeli,
gamoiyenos yvelanairi SesaZlebloba, raTa gadarCes. Sesabamisad, konkurenciis
xarisxi miT ufro maRalia, rac ufro nela izrdeba moTxovna produqciaze;
metoqeobis xarisxi miT ufro intensiuri xdeba, rac ufro metad karnaxobs
industriaSi arsebuli mdgomareoba firmebs, rom maT unda Seamciron fasebi
produqciaze, ufro meti produqciis warmoebis/realizaciis mizniT. anu, rodesac
mudmiv danaxarjebs didi nawili ukavia kompaniis erToblivi xarjebis struqturaSi.
produqciis erTeulze xarjebis Semcireba SesaZlebelia warmoebis masStabebis
zrdiT. mcire moTxovnis pirobebSi firmebi iZulebuli xdebian mimarTon garkveul
fasdaklebebs da sxva taqtikur RonisZiebebs, rac gazrdis konkurencias. piriqiT,
rodesac industriaSi, warmoebis masStabis ekonomiurobas adgili ar aqvs
(magaliTad, malfuWebadi, sezonuri, Zalze ZviradRirebuli produqcia da sxva),
mwarmoeblebi mcire moTxovnis pirobebSi amcireben produqciis warmoebas.
26
ramdenad SeuZliaT
substitutiT (Semcvleli
rogorc
mimwodeblebis
SemTxvevaSi,
momxmarebelTa Zalauflebac SesaZlebelia iyos Zlieri an susti, rac uSualod
arsebul sabazro koniunqturazea damokidebuli. rac ufro cota momxmarebeli yavs
industrias, miT ufro meti Zalaufleba gaaCnia momxmarebels. mas mniSvnelovani
zemoqmedebis unari aqvs produqciis xarisxze da fasebze. rac ufro standartulia
produqcia,
miT
ufro
did
zegavlenas
moaxdens
mimwodebelze.
piriqiT,
diferencirebuli produqcia TavisTavad imas niSnavs, rom momxmarebels ufro meti
xarjebis gaweva uwevs, raTa gansxvavebuli specifikuri produqciiT daikmayofilos
moTxovnileba.
konkurentuli Zalebis strategiuli Tanamonawileoba
nax. 4.5 asaxavs konkurentuli Zalebis Tanamonawileobas industriaSi.
menejerebis ZiriTad movaleobas warmoadgens xuTive Zalis detaluri Seswavla,
rogorc cal-calke, aseve mTlian sistemaSi. xuTive Zala erTobliobaSi axasiaTebs
konkurenciis dones industriaSi. rac ufro Zlieria konkurentuli Zalebi, miT
ufro mcirea firmaTa warmatebis Sansebi industriaSi. industriis konkurentuli
garemo ar aris mimzidveli, rodesac arsebobs mkacri konkurencia mwarmoeblebs
Soris, industriaSi SeRwevis barierebi sustia, produqcias gaaCnia kargi substituti
da sxva.
naxazidan Cans, rom xuTive CamoTvlili Zala kompaniaze zemoqmedebs
erTdroulad. amdenad, firmebs uxdeba erTobliobaSi maTi gavlenis Sefaseba da
Sesabamisi saerTo strategiis SemuSaveba. vinaidan, mxolod romelime erTi Zalis
sapasuxod SemuSavebuli strategia SesaZlebelia araefeqtiani da dauSvebeli iyos
meoris mimarT.
sabazro struqturis Seswavlis erT-erT ZiriTad amocanas warmoadgens
metoqeTa sabazro poziciebis dadgena da Sefaseba. bazris Seswavlis erT-erTi
meTodia metoqeebis strategiuli jgufebis mixedviT dayofa. aseTi midgoma
aadvilebs erTis mxriv industriis, rogorc mTliani sistemis Seswavlas da meores
mxriv, industriaSi calkeuli firmebis qcevis analizs.
strategiuli jgufebi aerTianebs metoqe kompaniebs, romelTac gaaCniaT
erTmaneTis msgavsi midgomebi da poziciebi bazarze. erTi strategiuli jgufis
kompaniebi SesaZlebelia iyenebdnen identur sawarmoo xazebs, gaaCndeT vertikaluri
integraciis erTnairi done, sTavazobdnen momxmarebels identur momsaxurebas da
teqnikur daxmarebas, iyenebdnen erTnair sadistribucio arxebs, produqciaTa fasebi
da xarisxi iyos erTnairi. industria Sedgeba mxolod erTi strategiuli
jgufisagan, Tu misi yvela wevri aucileblad mimarTavs erTnair strategias. piriqiT,
Tu industriis SigniT kompaniebi iyeneben erTmaneTisagan radikalurad gansxvavebul
konkurentul midgomebs, gaaCniaT arsebiTad gansxvavebuli poziciebi bazarze, maSin
industriaSi ikveTeba ramodenime strategiuli jgufi.
menejerebi,
rogorc
wesi
axdenen
strategiuli
jgufebis
grafikul
interpretacias. kerZod, isini qmnian jgufebs sxvadasxva cvladebis mixedviT.
cvladebis gaerTianeba warmoebs or did jgufSi. magaliTad, ganvixiloT
saqarTvelos minxilwylebis industriis bazari (naxazi 3.6). cvladebis pirvel
jgufSi moiazreba kompaniaTa geografiuli areali, romelic pirobiTad SeiZleba
daiyos lokalur, regionalur da erovnul bazrebad, xolo meore jgufSi fasebi,
produqciis xarisxi da imiji, romelic aseve pirobiTad davyoT dabal, saSualo da
maRal doneebad (aqve unda aRiniSnos, rom am industriis ZiriTadi maCveneblebia
aRniSnuli cvladebi, xolo erT jgufSi moTavsebuli cvladebi erTmaneTTan
pirdapirproporciuli arian). rogorc naxazidan irkveva, kompaniebi laRiZis
wylebi, koka-lola, kasteli erTmaneTis uSualo konkurentebi arian, radgan maTi
industriis maxasiaTeblebi erTnairia Semdeg cvladebSi: produqciis xarisxi, fasebi,
30
31
analizuri nawili
industriis ZiriTadi
ekonomikuri
maxasiaTeblebi
industriis cvlilebis
faqtorebis Sefaseba
konkurenciis
siZlieris Sefaseba
firmis konkurentuli
poziciis Sefaseba
industriaSi
konkurentTa
mosalodneli nabijebi
warmatebis miRwevis
savaraudo faqtorebi
saboloo daskvnis
gakeTeba industriis
mimzidvelobis Sesaxeb
firmis
strategiul
alternativaTa
gansazRvra /
Sefaseba
strategiis
danergva
ra saxis
realisturi
arCevani gaaCnia
firmas? arsebul
strategiaSi
cvlilebebis
Setana,
gaumjobeseba
- strategiis
mTliani Secvla
strategia
kargad
moergo
situacias
konkurentuli
upiratesobis
miRweva
moxerxda
rogor
mivaRwioT mtkice
konkurentul
upiratesobas
firmis qceva
sagrZnoblad
gaumjobesda
analizuri nawili
mimdinare strategiis
Sefaseba
SWOT analizis
gakeTeba (siZliere,
sisuste, safrTxe)
kompaniis SedarebiTi
konkurentuli
siZlieris Sefaseba
kompaniis xarjebisa da
xarjebis
konkurentunarianobis
Sefaseba
strategiuli kursis
formireba, romelsac
kompaniam unda
mimarTos momavalSi
(Seicvalos misia?
gaizardos Tu
Semcirdes miznebi?
gaumjobesdes Tu
Seicvalos strategia)
32
bazris wili:
konkurentuli
metoqeobis areali:
sasicocxlo
ciklis faza:
kompaniaTa
raodenoba
industriaSi:
5
6
momxmarebeli:
vertikaluri
integraciis
xarisxi:
industriaSi
Sesvlis/
gasvlis barierebi:
teqnologia/
inovacia:
produqciis
maxasiaTeblebi:
10
masStabis
ekonomiuroba:
11
simZlavreTa
utilizaciis
xarisxi:
12
industriis
renatabeloba:
sabazro
33
naxazi 4.3
P
(produqciis
fasi)
P1
P2
P3
Q1
Q2
Q3
Q4
Q
produqciis
moculoba
34
$1
90c
81c
72.9c
80c
64c
51.2c
70c
49c
34.3c
1 miliioni
erTeuli
2 milioni
erTeuli
4 milioni
erTeuli
8 milioni
erTeuli
warmoebuli produqciis
moculoba
35
industriis gareT
arsebuli Zalebi cdiloben
momxmarebelTa gadabirebas
metoqeoba
mwarmoebel
konkurentebs
Soris
mimwodebe
li
mimwodebe
lTa
Zalaufle
ba
konkurentuli
Zalebis warmoqmnis
safuZvels
warmoadgens
kompaniaTa
strategiuli
manevrebi ukeTesi
sabazro wilis da
konkurentuli
upiratesobis
mosapoveblad
momxma
rebel
Ta Zalaufleba
momxmarebeli
industriaSi Sesvlis
potenciuri msurvelebi
36
kasteli
koka-kola
laRiZis
wylebi
saSualo
fasebi/xarisxi
/imiji
sxva kompaniebi
dabali
lokaluri
(erTi
regioni)
regionaluri
(ramodenime
regioni
geografiuli areali
37
erovnuli
38
SWOT meTodi;
strategiuli xarjebis analizis meTodi;
konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodi.
es meTodebi aqtiurad gamoiyeneba strategiul marTvaSi, radgan isini yvelaze
ukeTesad
axasiaTebs
kompaniis
mimdinare
poziciebs
industriaSi
da
mis
SesaZleblobebs, Tu arsebuli strategiis pirobebSi ramdenad realuria kompaniis
qcevis gaumjobeseba drois grZelvadian monakveTSi.
imisaTvis, rom SevafasoT strategiis mimdinare mdgomareoba jer unda
gavarkvioT Tu ras warmoadgens firmis mocemuli strategia (ix. Tavi II, nax. 2.1).
pirvel rigSi, es Seexeba firmis konkurenciaSi brZolis politikas dabal
xarjebze
orientirebuli
lideroba,
produqciis
diferenciacia,
konkretul
samomxmareblo jgufebze an sabazro segmentze fokusireba. meore rigSi, unda
davaxasiaToT firmis konkurenciis areali industriis SigniT vertikaluri
integraciis done, produqciis gavrcelebis geografiuli areali. kompaniis
funqcionaluri strategiebis xarisxi ra saxis monawileobas iRebs biznes da
korporatiuli strategiebis mxardaWeraSi konkretuli funqcionaluri strategiebi
warmoebis, marketingis, personalis marTvis da sxva sferoSi. amdenad, konkurenciasa
da safinanso analizze dafuZnebul strategiebSi TiToeuli aRniSnuli detalis
ganxilva mimdinare strategiis Seswavlis safuZvels iZleva.
imisaTvis, rom gairkves Tu ramdenad kargad funqcionirebs mimdinare
strategia, anu rogoria kompaniis strategiuli da safinanso qcevebi bazarze,
menejerebi SefasebisTvis iyeneben garkveul maCvenebelTa sistemas:
1) kompaniaTa sabazro wili izrdeba Tu mcirdeba bazarze; 2) kompaniaTa mogeba
izrdeba Tu mcirdeba da metoqeebTan mimarTebaSi ra xarisxis maCvenebels
warmoadgens igi; 3) ra tendenciebi SeiniSneba kompaniaSi mogebisa da
investiciebidan amonagebis maCveneblebis mimarTulebiT; 4) kompaniis produqciis
realizaciis masStabebi uswrebs Tu ara mTlianobaSi bazris zrdis temps;
/ekonomikuri maCveneblis sididis Sefardeba mocemul droSi aTvlis bazrad
teqnologiebis srulyofa;
SefuTvisa da produqciis warmoebis daxvewa (xarjebis Semcireba);
xarjebis Semcireba sawarmoo komponentebis damuSavebis sakiTxSi;
produqciis SedarebiT iafiani dizaini da testireba.
amdenad, strategiul danaxarjTa koncefcia aseve mniSvnelovani meTodia
kompaniis situaciis Sesaswavlad. igi aqtiurad ikvlevs kompaniis mimdinare
mdgomareobas da gvexmareba Sesabamisi strategiis SemuSavebaSi.
strategiuli danaxarjebis koncefcia da SWOT analizi faqtiurad arafers
gveubneba imis Sesaxeb Tu ra konkurentuli pozicia da siZliere gaaCnia kompanias da
mis konkurentebs industriaSi. imisaTvis, rom kompaniam sabazro ekonomikis pirobebSi
warmatebiT awarmoos biznesi, didi yuradReba unda daeTmos metoqeTa siZlieris
xarisxs. rogor metoqeebTan aqvs saqme da miiyvans ki kompaniis SerCeuli strategia
sasurvel Sedegamde?
konkurentuli
siZlieris
Sefasebis
meTodi
praqtikulad
metoqeebis
Sefasebebze dayrdnobiT gansazRvravs kompaniis situacias industriaSi. kerZod,
mocemuli meTodis gamoyenebiT menejerebs SeuZliaT gaanalizon Semdegi problemebi:
1)rogoria kompaniis siZlieris xarisxi industriaSi mocemul momentSi; 2)kompaniis
poziciebi industriaSi gamyardeba Tu Sesustdeba drois moklevadian monakveTSi, Tu
igi ar Secvlis mimdinare strategias; 3)ra poziciebi ukavia kompanias metoqeebTan
SedarebiT TiToeuli konkurentuli maCveneblis mixedviT; 4)gaaCnia Tu ara kompanias
konkurentuli upiratesoba; 5) Seswevs Tu ara kompanias Tavdacvis unari industriis
wamyvani Zalebisgan (magaliTad metoqeebis gauTvaliswinebeli moqmedebebi).
ra Tqma unda, ganxiluli ori meTodi: SWOT analizi da strategiuli
danaxarjebis
koncefcia,
garkveul
zogad
warmodgenas
gviqmnis
aRniSnul
problemebze. magram yovelive es sakmarisi ar aris, radgan arcerTi maTganis
Sefasebebi konkurenciaze orientirebuli ar aris.
konkurentuli siZlieris Sefasebis meTods gaaCnia Sefasebis sakuTari
instrumentebi. xolo kvlevis obieqts warmoadgens konkurencia da industria (ix.
Tavi IV). TavisTavad cxadia, obieqti metad globaluri problemaa da misi kvlevis
bevri xerxi arsebobs, magram aRniSnuli meTodi orientirebulia konkurenciisa da
industriis iseT ZiriTad maxasiaTeblebze, rogoricaa industriaSi warmatebis
faqtorebi (KFS). SegaxsenebT, rom sxvadasxva industrias sxvadasxva KFS gaaCnia
sabazro koniunqturidan da im garemo faqtorebidan gamomdinare, romelic uSualo
zegavlenas axdens konkurentul industriaze. metoqeebis KFS-ebis da maTi kompaniis
analogiur maCveneblebTan Sedareba aris konkurentuli Zalebis Sefasebis meTodis
ZiriTadi principi.
TiToeuli metoqis Sefaseba warmoebs 10-baliani maCvenebelTa sistemiT aqedan
1-5 mde maCvenebeli dabal qulebad aRiqmeva, xolo 6-10-mde Sesabamisad ---- maRal.
magaliTad cxrili 5.3-is mixedviT industriis erT-erT KFS warmoadgens produqciis
xarisxi. Sesabamisad kompania ABC-is am maCvenebelSi 8 qula aqvs. mis pirvel metoqes
43
44
gaurkveveli strategia
mogebis dabali done
menejeruli gamocdilebis simwire
mcire kompetencia
dabali imiji bazarze
susti sadistribucio arxebi
dabali xarisxis marketinguli
samsaxuri
strategiaSi saWiro cvlilebebis
dafinansebis xelmiuwvdomoba
erTeul produqciaze maRali
danaxarjebi konkurentebTan
SedarebiT
mosalodneli saSiSroeba
45
46
ABC
8
8
2
10
9
9
5
5
5
metoqe
1
5
7
10
1
4
4
10
10
7
metoqe
2
10
10
4
7
10
10
7
3
10
metoqe
3
1
1
5
3
5
5
3
1
1
metoqe
4
6
6
1
8
1
1
1
4
4
sul
61
58
71
25
32
A. KFS faqtorebis qulebi da konkurentuli siZliere KFS woneebis mixedviT
industriaSi
1=yvelaze susti pozicia; 10=yvelaze Zlieri pozicia
KFS-ebis CamonaTvali
industriaSi
produqciis xarisxi
reputacia/imiji
nedleulis
Sefaseba/xarjebi
teqnologiuri gamocdileba
reklamirebis efeqtianoba
marketingi/distribucia
safinanso resursebi
danaxarjebis mdgomareoba
fasebTan konkurenciis
unari
sul
ABC
metoqe
1
metoqe
2
metoqe
3
metoqe
4
0.10
0.10
8/0.80
8/0.80
5/0.50
7./0.70
10/1.00
10/1.00
1/0.10
1/0.10
6/0.60
6/0.60
0.10
0.05
0.05
0.05
0.10
0.35
2/0.20
10/0.5
9/0.45
9/0.45
5/0.50
5/1.75
10/1.00
1/0.05
4/0.20
4/0.20
10/1.00
10/3.50
4/0.40
7/0.35
10/0.50
10/0.50
7/0.70
3/1.05
5/0.50
3/0.15
5/0.25
5/0.25
3/0.30
1/0.35
1/0.10
8/0.40
1/0.05
1/0.05
1/0.10
4/1.40
0.15
5/0.75
7/1.05
10/1.50
1/0.15
4/1.60
1.00
6.20
8.20
7.00
2.10
2.90
wona
47
dabal
xarjebze
orientacia
kompaniis
ZiriTad
iaraRs
warmoadgens
konkurentuli
upiratesobis
mosapoveblad
gansakuTrebiT
maSin,
rodesac
momxmareblebi metad mgrZnobiareni arian fasebis mimarT.
konkurentuli upiratesobis Sinaarsi aris is, rom kompaniebs meti mogebis
mopoveba SeuZliaT metoqeebTan SedarebiT. rac ufro mcirea danaxarjebi, miT ufro
didi gansxvaveba rCeba produqciis fassa da mis TviTRirebulebas Soris. yvela saxis
industriaSi mwarmoebeli kompaniis ZiriTad amocanas warmoadgens warmoebis
faqtorTa iseTi SerCeva, romelic dabali danaxarjebiT produqciis warmoebis
saSualebas iZleva. srulyofili konkurenciis bazarze, sadac dominanti strategia
kompaniis safaso politikaa, konkurentuli upiratesoba gaaCnia swored im kompanias,
romelsac yvelaze metad SeuZlia produqciis fasis Semcireba sxvebTan SedarebiT.
Tumca aseTi politika ar gulisxmobs sawarmoSi uxarisxo resursebis mobilizacias,
rac Semdgom warmoebul produqciasac daetyoba. konkurentuli upiratesoba
orientirebulia standartuli xarisxis pirobebSi iafian produqciaze.
imisaTvis, rom kompaniam moipovos aRniSnuli upiratesoba, bazarze mas unda
gaaCndes danaxarjebis upiratesoba. danaxarjebis struqturaSi ZiriTad maCvenebels
warmoadgens kompaniis erToblivi xarjebi (TC) da saSualo erToblivi xarjebi
(ATC). erToblivi danaxarjebi es aris erToblivi mudmivi (FC) da cvalebadi (VC)
xarjebis jami. anu:
TC=FC+VC
momxmareblebTan
49
(Semtevi
politika).
axali
firma
naklebad
mSeneblobis faza
sargeblobis faza
konkurentuli
upiratesobebis
Camoyalibebis
strategiul nabiJebs
qondaT warmateba
konkurentuli
upiratesobis sidide
eroziis faza
konkurentTa
imitacia, dublireba
da Seteva
upiratesobebs Slian
kompaniis reputacia,
matebasTan erTad;
gazardos
sawarmoo
simZlavreebi
sabazro
moTxovnebis
sawarmoo
65
xarjze-
66
swrafad
konkurentuli upiratesoba
nela
Zlieri
strategiuli alternativa
erT biznesze koncentrirebuli
strategiis reformulireba
imave industriaSi sxva firmebis
Sesyidva(konkurentuli
poziciebis gaumjobesebis
mizniT)
vertikaluri integracia
(konkurentuli poziciebis
gaumjobesebis mizniT)
diversifikacia
sakuTari kompaniis ufro Zlier
konkurentze gayidva
industriidan gasvla (Tu yvela
danarCeni RonisZiebebi
uSedegoa)
strategiuli alternativa
erT biznesze koncentrirebuli
strategiis reformulireba
metoqe firmebTan Serwyma
(konkurentuli upiratesobis
mosapoveblad)
vertikaluri integracia
(konkurentuli poziciebis
gaumjobesebis mizniT)
diversifikacia
dezinvestireba
likvidacia (Tu yvela danarCeni
RonisZiebebi uSedegoa)
strategiuli alternativa
erTi tipis industriaze
koncentraciis gagrZeleba
-saerTaSoriso
bazrebze
eqspansia(Tu aseTi SesaZleblobebi
arsebobs)
vertikaluri integracia
(konkurentuli poziciebis
gaumjobesebis mizniT)
monaTesave
diversifikacia
(kompaniis
gamocdilebis
da
sxva saxis aqtivebis gadatana
msgavs industriebSi)
strategiuli alternativa
saerTaSoriso bazrebze
eqspansia (Tu aseTi
SesaZleblobebi arsebobs)
monaTesave diversifikacia
knglomeratuli (aramonaTesave)
diversifikacia
vertikaluri integracia
(konkurentuli poziciebis
gaumjobesebis mizniT)
erTi tipis industriaze
koncentraciis gagrZeleba
67
89
strategiuli
sargebeli,
masStabis
ekonomiuroba
da
konkurentuli
upiratesoba-strategiuli sargebeli uSualo kavSirSia masStabis ekonomiurobis
problemasTan. rodesac kompania sxva industriebSi SeWrisas mimarTavs erTgvarovani
teqnologiebis da sawarmoo resursebis gamoyenebis meTods, kompaniis erToblivi
korporatiuli danaxarjebi mniSvnelovnad mcirdeba, rac saSualo danaxarjebzec
aisaxeba. faqtiurad, produqciis erTeulis TviTRirebulebis Semcireba es aris
masStabis ekonomiuroba da kompanias metoqeebTan SedarebiT uCndeba danaxarjebis
upiratesoba, rac SesaZlebelia konkurentul upiratesobasac warmoadgens. mocemul
SemTxvevaSi, masStabis ekonomiuroba dakavSirebulia ramodenime industriidan
erToblivi xarjebis Semcirebis upiratesobasTan im kompaniebTan SedarebiT, rodesac
sxvadasxva industriebSi erTmaneTTan daukavSirebel strategiebs SeimuSaveben.
rogorc nou-haus, aseve sawarmoo saqmianobaTa transfertis efeqti aseTi
upiratesobis mopovebis safuZvels qmnis.
marketingul saqmianobasTan dakavSirebuli sargebeli-rodesac sxvadasxva
industriebSi danaxarjebis koncefciis mixedviT, kompaniaTa biznesis koordinereba
warmoebs iseT saqmianobebSi, rogoricaa: erTidaigive momxmarebelis, sadistribucio
dilerebisa da brokerebis gamoyeneba, an produqciis gasaRebis strategiis SemuSaveba
erTgvarovani meTodebiT amboben, rom kompanias gaaCnia marketinguli sargebeli.
danaxarjebis
Semcirebis
winapirobebi
SesaZlebelia
arsebobdes
(masStabis
ekonomiuroba) bazarze orientirebul saqmianobaTa mimarTebaSi. kerZod, sxvadasxva
industriaSi produqciaze erTnairi savaWro niSnebi, reklamirebis sferoSi
dagrovili gamocdilebis gadatana erTi biznesidan meoreSi da sxv. marketinguli
sargebeli danaxarjebis Semcirebis saSualebas iZleva produqciis realizaciisa da
distribuciis saqmianobasTan dakavSirebiT.
garda amisa, masStabis ekonomiuroba aseve gulisxmobs erT industriaSi
dagrovili produqciis gasaRebisa da diferenciaciis sferoSi dagrovili
gamocdilebis gaziarebas sxva biznesSi. magaliTad, "hondas" imijma da reputaciam
avtomobilebis biznesSi didi aRiareba moutana yinulis mWrel teqnologiebs. ase,
rom "hondas" didi investiciebi produqciis reklamirebaSi ar dauxarjia. Canon-is
reputacia foto teqnologiebis warmoebis sakiTxebSi warmoadgenda am kompaniebis
mniSvnelovan aqtivs, ramac Canon-s xeli Seuwyo informaciis gasavrcelebeli
92
erTmaneTTan daukavSirebeli
uaryofiTi mxareebi
(konglomeratuli)
diversifikaciis
dadebiTi
da
portfelis
restruqturizacia
maRalSemosavliani
korporacirebis
yvelaze
portfelis
restruqturizacia
gulisxmobs
99
farTod
diversificirebuli
monaTesave industriaze;
farTod
diversificirebuli
konglomeratul industriaze;
kompania,
kompania,
romelic
romelic
orientirebulia
orientirebulia
mraval
mraval
101
naxazi 10.1
korporatiuli strategiaTa formirebis alternativebi
vertikaluri
integracia
diversifikacia
monaTesave industriebSi
mTliani
nawilobri
vi
erT imdustriaze
koncentracia
mesakuTreTa
faseulobebis Seqmna
strategiuli
sargeblis xarjze
- xarjebis
koordinacia
- gamocdilebis
gaziareba
diversifikacia
konglomeratul
industriebSi
riskis ganawileba
sxvadasxva
industriebze
mesakuTreTa
faseulobebis Seqmna,
korporatiuli
portfelis marTva
diversificireba
monaTesave da
konglomeratul
industriebSi
diversifikaciis
warmoebis formebi:
akvizicia/Serwyma
axali firmebis
dafuZneba
erToblivi
sawarmoebi
(strategiuli
aliansi)
korporatiuli strategiaTa
formirebis alternatiuli variantebi
garkveuli biznes-erTeulebis
dezinvestireba
susti biznes-erTeulebis
monawileobis Semcireba
portfelSi
susti biznes-erTeulebis
portfelidan amogdeba
porfelis restruqturizacia,
rodesac bevri biznes-erTeuli
poziciebi biznesSi Zalze sustia
biznes-erTeulebis gayidva
dezinvestirebisa da sxva bizneserTeulebisgan Seqmnili
danazogebis Sedegad dagrovili
Warbi fuladi nakadebis
gamoyeneba axali akviziciebisTvis
biznes-erTeulebis qcevis
gaumjobeseba/dezivestireba/Sekveca
mravalerovnul da mraval
industriul diversificirebul
kompaniad (DMNC) gardaqmna
- saerTaSoriso konkurentebis
mimarT globaluri warmatebis
miRweva
- mravalerovnuli diversifikaciis
xarjze strategiuli
sargebelis Seqmna da
konkurentuli upiratesobis
mopoveba
MRR1 =
dt St dt x S
:
=
; radgan am SemTxvevaSi d =S
d S
St x d
MRR1 =dt /St
113
SedarebiTi sabazro wili maRali SedarebiTi sabazro wilis mqone bizneserTeulebi konkurentuli TvalsazrisiT ufro Zlierebi arin, vidre is bizneserTeulebi, romelTa SedarebiTi sabazro wilis maCvanebeli dabalia;
metoqeebTan fasebze an produqciis xarisxze konkurenciis unari kompaniebs,
romelTac gaaCniaT danaxarjebis upiratesoba an mkafiod gamokveTili reputacia,
arian ufro maRal poziciebze, vidre is biznes-erTeulebi, romelTac aseTi saxis
aqtivebi jer ara aqvT;
teqnologiuri da inovaciuri SesaZleblobebi teqnologiur da inovaciur
liderebad aRiarebuli biznes-erTeulebi, rogorc wesi, Zlier konkurentebad
iTvlebian industriaSi;
ramdenad kargad Seesabameba biznes-erTeulTa gamocdileba da kompetencia
industriis warmatebis (KFS) faqtorebs. rac ufro maRalia Sesabamisobis xarisxi,
miT ufro Zlieri poziciebi ukaviaT biznes-erTeulebs industriaSi;
mogebis sidide konkurentebTan SedarebiT. biznes-erTeulebSi, romlebic
xangrZlivi droiT moipoveben saSualoze maRal Semosavlebs warmoebul
investiciaTa erTeulze da gaaCniaT mogebis maRali ganakveTebi, rogorc wesi,
metoqeebTan SedarebiT ukeTesi konkurentuli poziciebi gaaCniaT, vidre im bizneserTeulebs, romelTac aseTi maCveneblebi ara aqvT. ufro metic, saSualoze
maRali mogeba aris konkurentuli upiratesobis safuZveli.
konkurentuli
upiratesobis
sxva
saxis
indikatorebs
SesaZlebelia
warmoadgendes:
momxmarebelTa
da
bazris
codna,
sawarmoo
simZlavreebi,
marketinguli gamocdileba, reputacia da savaWro niSnis aRiareba, menejmentis
profesionalizmi.
konkurentuli siZlieris reitinguli Sefaseba saSualebas iZleva, movaxdinoT
biznes-erTeulTa klasifikacia, Tu romeli maTgani mivakuTvnoT Zlier da romeli
sust poziciebze. rodesac konkurentuli siZlieris gaangariSeba SeuZlebeli xdeba
arasakmarisi monacemebis gamo, analizi eyrdnoba biznes-erTeulTa situaciis
Sewavlis meTodebs (SWOT analizi, danaxarjebis koncefcia, konkurentuli
siZlieris Sefasebis meTodi), romlis safuZvelzec warmoebs biznes-erTeulTa
ranJireba Zlier, saSualo da sust poziciebze.
korporatiul portfelSi biznes-erTeulTa siZlieris dadgena sainvesticio
resursebis ufro efeqtiani gadanawilebis saSualebas iZleva. korporaciam
SesaZlebelia moipovos ufro maRali mogeba, Tu igi investiciebis xarjze ufro
metad xels Seuwyobs Zlier poziciebze myof biznes-erTeulebs zomierad mimzidvel
industriebSi, vidre sust poziciebze myof biznes-erTeulebs Zalzed mimzidvel
industriebSi. swored amitomac, korporatiul menejments erTnairi xarisxiT
esaWiroeba rogorc industriis mimzidvelobis, aseve biznes-erTeulis konkurentuli
siZlieris Sefaseba korporatiuli resursebis ukeTesad mimarTvis mizniT.
diversifikaciis mwarmoebeli bevri korporacia ufro met yuradRebas
amaxvilebs biznes-erTeulTa konkurentuli siZlieris sakiTxebze. magaliTad,
jeneral eleqtrikis aTeuli wlebiT warmoebuli korporatiuli strategia
orientirebulia
lideri
biznes-erTeulebis
maqsimaluri
xelSewyobisa
da
kompaniebis, romelTa salidero poziciebis mopovebis perspeqtivebi ar gaCniaT,
dezinvestirebis an likvidaciis politikisken. aq industriis mimzidvelobis sakiTxi
SedarebiT ukana planze dgas.
mas Semdeg, rac menejerebma daalages biznes-erTeulebi korporatiul
portfelSi konkurentuli siZlierisa da industriaTa mimzidvelobis mixedviT,
Semdeg etaps warmoadgens biznes-erTeulTa qcevis prognozireba, Tu romel maTgans
aqvs saqmianobaTa gaumjobesebisa da ukeTesi marTvis perspeqtivebi. portfeli
moiTxovs biznes-erTeulTa am prioritetebis mixedviT rangirebas. biznes-erTeulTa
qcevis Sefasebis popularul indikatorebs warmoadgens kompaniaTa safinanso
115
bazarze wili
maRali
maRali
zrdis tempi
119
dabali
SedarebiTi
sabazro wili
varskvlavebi
(Stars)
problemuri bavSvebi
(Problem Children)
ZaRlebi
(dogs)
maRali
industri
is zrdis
tempi
dabali
120
SedarebiTi
sabazro wili
varskvlavebi
(Stars)
problemuri bavSvebi
(Problem Children)
A
E
dezinve
stireba
maRali
D
B
industri
is zrdis
tempi
F
dabali
G
uzarmazari fuladi nakadebis
donorebi
(Cash Cows)
korporatiul
portfelSi momavali
pozicia
121
ZaRlebi
(dogs)
korporatiul
portfelSi mimidinare
pozicia
dezinve
stireba
0.15
0.10
0.10
0.25
0.15
0.05
0.10
0.10
1.00
reitingi
5
8
1
4
1
2
3
7
saSualo
Sewonili
reitingi
0.75
0.80
0.10
1.00
0.15
0.10
0.30
0.70
3.90
saSualo
susti
adreuli
ganviTarebis
A
saSualo
ganvTarebis
industriis
sasicocxlo cikli
ganviTarebis fazebi
swrafi
ganviTarebis
D
F
adreuli
simwifis
simwifis
gajerebis
stagnaciisa da
dacemis
122
dabali
saSualo
saSualo
Zlieri
maRali
maRali
dabali sainvesticio
prioriteti
saSualo sainvesticio
prioriteti
maRali sainvesticio
prioriteti
123
susti
funqcionaluri
organizaciuli
mTavar
aqilevsis
qusls
warmoadgens
funqcionalur
departamentebs Soris strategiuli koordinaciis uzrunvelyofa. SeiZleba iTqvas,
rom funqcionaluri erTeulebi erTmaneTTan sxvadasxva, erTmaneTis gaugebar enaze
saubroben. Sesabamisad, adeqvaturad ver ikveTeba garkveuli problemebis mimarT
TiToeuli maTganis strategiuli roli da mniSvneloba. faqtiurad, Zalze rTulia
funqcionalur rgolebs mouZebno is saerTo raodenobrivi maxasiaTeblebi, romlis
mixedviTac moxerxdeba misi Rirebulebis Sefaseba. funqcionaluri departamentis
TiToeuli wevri cdilobs departamentis interesebis wina planze wamowevas, maTi
monawileobis aqtualobis damtkicebas biznesSi. TiToeuls miaCnia, rom strategiis
SemuSavebisa da danergvis sakiTxebSi yvelaze didi pasuxismgeblobisa da
130
136
strategiis warmatebiT
aRsrulebis mizniT unariani
organizaciis mSenebloba
strategiuli
salidero
institutis
Seqmna
korporatiuli kulturis
danergva da misi
strategiasTan misadageba
strategiis
mxardamWeri
biujetis formireba
administraciis samoqmedo
programa
ra unda gakeTdes dauyovnebliv
ras ufro meti dro sWirdeba
da ras personaluri yuradReba
ra saxiss uflebamosilebaTa
delegireba SeiZleba sxvebze
administraciis
mxardamWeri
sistemis
SemuSaveba
wamaxalisebeli, mastumulirebeli da
motivaciuri faqtorebis SemuSaveba,
romelic mWidrod iqneba dakavSirebuli
strategiuli miznebis warmatebiT
aRsrulebis procesTan
137
specifikuri amocanebi
strategiis mxardamWeri
organizaciuli struqturis
Seqmna
inteleqtualuri
sakuTrebisa da kompetenciis
seqmna strategiis
warmatebiT dasanergad
sakadro politika
strategiis
mxardamWeri
SemuSaveba
wamaxalisebeli,
mastumulirebeli da
motivaciuri faqtorebis
SemuSaveba, romelic
mWidrod iqneba
dakavSirebuli
strategiuli miznebis
warmatebiT aRsrulebis
procesTan
specifikuri amocanebi
organizaciuli erTeulebisa
da individualuri
pirebisTvis motivaciuri
meqanizmis Seqmna, maTi
maqsimaluri
SesaZleblobebis gamoyenebis
mizniT
mastimulirebeli da
wamaxalisebeli
RonisZiebebis SemuSaveba
momuSva personalis
moTxovnebis maqsimaluri
dakmayofilebisa da
strategiis warmatebiT
aRsrulebis mizniT
biuJetis
specifikuri amocanebi
gaaCnia Tu ara TiToeul
organizaciul erTeuls
sakmarisi biujeti,
strategiuli gegmis
Sesabamisi
pasuxismgeblobis
arealSi praqtikuli
rearealizaciisaTvis
resursebis
gadanawilebisa da
efeqtiani marTvis
uzrunvelyofa
korporatiuli
kulturis danergva da
misi strategiasTan
misadageba
administraciis
mxardamWeri sistemis
SemuSaveba
strategiuli salidero
institutis Seqmna
specifikuri amocanebi
mesakuTreTa
faseulobebis Seqmna
eTikuri standartebis
formireba
strategiis mxardamWeri
garemos Seqmna
korporatiul
kulturaSi kargi qcevis
suliskveTebis danerva
specifikuri amocanebi
strategiis xelSemwyobi
politikis da
procedurebis gamartiveba
da administrireba
swori da drouli
strategiuli
informaciis
uzrunvelyofis
meqanizmis Seqmna
specifikuri amocanebi
strategiis SemuSavebisa
da danergvis procesis
efeqtiani gaZRola
inovaciuri, farTe
SesaZleblobebis mqone da
swrafad reagirebadi
organizaciis SenarCuneba
strategiuli
TvalsazrisiT
organizaciis ZiriTad
FigurebTan komunikacia.
warmoqmnil konfliqtebSi
dgarkveva da konsesusis
wesiT maTi efeqtiani
daregulireba
eTikuri standartebis da
qcevis xelSewyoba
saWiroebis SemTxvevaSi
strategiul qmedebaTa
koreqsia strategiis
ukeTesad danergvis mizniT
138
warmoeba
kadrebi
sainJinro
marketingi
samsaxuri
b) Staburi organizaciuli struqtura
generaluri
direqtori
dagegmva
kadrebi
finansebi da
buRalteria
finansebi
kvleva da
SemuSaveba
sawarmos menejeri
sawarmoo
ganyofileba
A
sawarmoo
ganyofileba B
sawarmoo
ganyofil
eba C
sawarmoo
ganyofile
ba D
produqciis
SemuSaveba
marketingi
warmoeba
kontroli
strategiuli naklovanebebi
strategiul
Sedegebze
centralizebuli
kontrolis
TiToeuli
struqtura
kargad
aris
Serwymuli
funqcionalur rgolebs Soris balansis aRdgenas, konfliqturi
strategiasTan, sadac ikveTeba prioritetebis mixedviT
situaciebis daregulirebasa da maT Soris kooperaciis ganviTarebas;
daxarisxebul saqmianobaTa strategiuli jgufebi da
romlebic
imarTeba
calkeuli
funqcionaluri
korporatiuli momsaxureba
safinanso samsaxuri
finansebi da korporatiuli buRalteria
marketinguli momsaxureba
kadrebi/adamianuri resursebi
iuridiuli ganyofileba
sazogadoebasTan urTierToba
samecniero kvlevebis ganviTareba
mTavari
menejeri
dasavleTis
regioni
mTavari
menejeri
aRmosavleTis
regioni
mTavari
menejeri
centraluri
regioni
safinanso uzrunvelyofa
mTavari
menejeri
samxreTis
regioni
regionis Stati
kadrebis ganyofileba
finansebisa da aRricxvis ganyofileba
momxmarebelTa mosaxurebis ganyofileba
warmoeba
strategiuli biznes-erTeuli
strategiuli upiratesobebi
mTavari
menejeri
CrdiloeTis
regioni
marketingi
strategiuli biznes-erTeuli
strategiuli naklovanebebi
140
korporatiuli momsaxureba
ssafinanso samsaxuri
finansebi da korporatiuli buRalteria
marketinguli momsaxureba
kadrebi/adamianuri resursebi
iuridiuli ganyofileba
sazogadoebasTan urTierToba
mTavari menejeri
A biznesi
mTavari menejeri
B biznesi
funqcionaluri donis
menejeri
funqcionaluri donis
menejeri
strategiuli upiratesobebi
biznes-strategiis pasuxismgebloba da
misi SemuSavebis meqanizmi yvelaze
kargad miesadageba mocemuli biznesis
garemosa da situacias;
mTavari menejeri
C biznesi
funqcionaluri donis
menejeri
strategiuli naklovanebebi
141
korporatiuli momsaxureba
safinanso samsaxuri
finansebi da korporatiuli buRalteria
marketinguli momsaxureba
kadrebi/adamianuri resursebi
iuridiuli ganyofileba
sazogadoebasTan urTierToba
vice-prezidenti
SBU1-is jgufi
vice-prezidenti
SBU2-is jgufi
strategiulad
dakavSirebuli bizneserTeulebi
strategiulad
dakavSirebuli bizneserTeulebi
strategiuli biznes-erTeuli
strategiuli upiratesobebi
vice-prezidenti
SBU3-is jgufi
strategiulad
dakavSirebuli bizneserTeulebi
strategiuli biznes-erTeuli
strategiuli naklovanebebi
mTavari menejeri
sainjinro
samsaxuris
mTavari
aRmasrulebeli
piri
biznesi/warmoeba/
proeqti
menejeri 1
warmoebis
mTavari
aRmasrulebeli
piri
marketingis
mTavari
aRmasrulebeli
piri
finansebis
mTavari
aRmasrulebe
li piri
marketingis
mTavari
aRmasrulebeli
piri
finansebis
mTavari
aRmasrulebe
li piri
sainjinro
samsaxuris
mTavari
aRmasrulebeli
piri
warmoebis
mTavari
aRmasrulebeli
piri
marketingis
mTavari
aRmasrulebeli
piri
finansebis
mTavari
aRmasrulebe
li piri
biznesi/warmoeba/
proeqti
menejeri 3
sainjinro
samsaxuris
mTavari
aRmasrulebeli
piri
warmoebis
mTavari
aRmasrulebeli
piri
marketingis
mTavari
aRmasrulebeli
piri
finansebis
mTavari
aRmasrulebe
li piri
biznesi/warmoeba/
proeqti
menejeri 4
sainjinro
samsaxuris
mTavari
aRmasrulebeli
piri
warmoebis
mTavari
aRmasrulebeli
piri
marketingis
mTavari
aRmasrulebeli
piri
finansebis
mTavari
aRmasrulebe
li piri
biznesi/warmoeba/
proeqti
menejeri 2
sainjinro
samsaxuris
mTavari
aRmasrulebeli
piri
warmoebis
mTavari
aRmasrulebeli
piri
strategiuli upiratesobebi
strategiul prioritetebs eqceva formaluri
yuradReba da qmnis princips, rom isini erTnairad
mniSvnelovania;
dapirispirebul erTeulebs Soris gvTavazobs
konfliqturi situaciebis mogvarebis meqanizms;
diversificirebuli kompaniebis funqcionalur
rgolebs Soris uzrunvelyofs koordinirebas da
xels uwyobs strategiuli sargeblis mopovebis
process;
matrica konfliqturi situaciebis mogvarebisa da
maqsimaluri strategiuli sargeblis mopovebis
saukeTeso saSualebaa.
strategiuli naklovanebebi
Zalze rTulia samarTavad;
Zalze rTulia orgvari uflebamosilebis
dabalanseba;
uflebamosilebaTa didi raodenobiT qveda
doneebze ganawileba da mimofantva iwvevs
garigebaTa ajabsadalisa da didi drois
dakargvas uazro komunikaciebze;
xels uSlis swrafi gadawyvetilebis miRebis
meqanizms;
xels uwyobs organizaciuli biurokratiis
zrdasa da boWavs samewarmeo saqmianobis
ganviTarebas
mizniT,
kompaniis
administracia
mimarTavs
Semdeg
147
151
da
da
valdebulebebi,
Sromis
procesis
153