You are on page 1of 153

kavkasiis akademiuri centri

1. strategiuli menejmentis arsi da Seswavlis sagani


Tanamedrove msoflioSi menejerTa erT-erT ZiriTad amocanas warmoadgens
kompaniis strategiis SemuSaveba da danergva, romlis sworad organizaciis gareSe
faqtiurad SeuZlebelia warmatebuli biznesis warmoeba. msoflioSi gvaqvs uamravi
magaliTi, rodesac yovelwliurad didi raodenobiT mcire da msxvili kompania
kotrdeba swored menejerTa arasaTanado kvalifikaciis gamo.
kompaniis strategia es aris logikur erTianobaSi moyvanili garkveuli
nabijebis erToblioba, romelic
kompaniam momavalSi unda ganaxorcielos
warmatebuli biznesis sawarmoeblad.
ufro konkretulad, es aris kompaniis menejmentis savaraudo gegma. menejerebi
SeimuSaveben strategias, raTa organizaciis Tanamedrove qcevis analizis safuZvelze
gansazRvron
kompaniis
xelmZRvanelobis
mier
dasaxuli
miznebis
miRwevis
RonisZiebebi. strategiis ararseboba igivea, rac gemi mimarTulebis gareSe.
faqtiurad am SemTxvevaSi menejerebs ar gaaCniaT is ZiriTadi orientiri an
makavSirebeli moqmedebis gegma, romlis mixedviTac kompaniam unda miaRwios
sasurvel Sedegs. kargi strategia da misi kargi aRsruleba miuTiTebs kompaniis karg
menejmentze. marTlac arsebobs dialeqtikuri erTianoba karg menejmentsa da imasTan,
Tu ra strategias qmnian da rogor aRasruleben mas menejerebi.
menejerze ar iTqmeva kargi Tu igi qmnis swor strategias, magram cudad
ukeTebs praqtikul realizacias. am SemTxvevaSi amboben, rom menejeri xelidan
uSvebs warmatebis miRwevis realur SesaZleblobebs. aseve, menejeri ar SeiZleba iyos
kvalificiuri, Tu igi saukeTesod aRasrulebs mis mier SemuSavebul arcTu ise karg
strategias. mxolod Zlieri strategia da misi Zlieri aRsruleba aris biznesis
warmatebis wyaro magaliTebi, sadac kargad SemuSavebul da danergil strategias
ar ZaluZs kompania uzrunvelyos salidero marketingul poziciaze, msoflio
praqtikaSi faqtiurad ar arsebobs.
Tumca aqve unda aRiniSnos, rom saukeTeso strategia da misi saukeTeso
aRsruleba organizaciis saukeTeso qcevis garantias ar iZleva. kargadmarTuli
organizaciebic ki xSirad awydebian garkveul xelisSemSlel garemo faqtorebs,
romelTa winaswari prognozireba dagegmvis etapze SeuZlebelia. magram uiRbloba,
romelic xelisSemSleli garemo faqtorebiT aris gamowveuli ar amarTlebs
menejerebis uniaTo politikas, romelic xSirad wlobiT grZeldeba. swored,
menejerTa pasuxismgeblobas warmoadgens is, rom isini droze unda Seeguon aseT
negatiur mdgomareobas da Seqmnan TavdacviTi strategia, anu dasaxon garkveuli
menejeruli
RonisZiebebi,
romelic
daZlevs
aRniSnul
xelisSemSlel
winaaRmdegobebs. marTlac, kargi strategiis koncefcia gamoixateba imiT, rom
srulyofili da moqnili strategiuli gegmis pirobebSi, kompaniis qceva iyos
warmatebuli, gauTvaliswinebeli da moulodneli eqsternaluri (gareSe) faqtorebis
arsebobis miuxedavad.
strategiis Seqmnisa da strategiis danergvis procesi Sedgeba erTmaneTTan
dakavSirebuli xuTi komponentisagan:

1. biznesis koncefciis Seqmna - garkveuli xedvis formireba, romlis mixedviTac


unda ganxorcieldes organizaciis marTva. anu, faqtiurad, organizaciis ZiriTadi
saqmianobis arsis gacnoba, misi saqmianobis grZelvadiani mimarTulebebis gaazreba
da misiis gansazRvra;
2. misiis gardaqmna specifikur, aRsrulebad miznebad;
3. strategiis formireba aRsrulebadi miznebis misaRwevad;
4. SerCeuli strategiis efeqtiani danergva da aRsruleba;
5. kontroli, situaciis analizi, koreqtireba.
nax. 1-1 gviCvenebs strategiuli dagegmvis procesis models. swored es xuTi
komponenti mTlianobaSi aris strategiuli menejmentis Seswavlis sagani.
1

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


yvelaze arsebiTi kiTxva, romelzec yvela kompaniis maRali rangis menejerebs
uxdebaT pasuxis gacema, ase JRers: ra aris dRes Cveni biznesi da ra iqneba igi
momavalSi am kiTxvaze argumentirebuli pasuxi ubiZgebs menejerebs, rom maT
gaiazron TavianTi biznesis momavali da ganaviTaron is xedva, Tu ra iqneba maTi
biznesi uaxloesi 5-10 wlis ganmavlobaSi.
menejerTa pasuxi kiTxvaze ra aris dRes Cveni biznesi da ra iqneba igi
momavalSi" gulisxmobs swori orientirebis dasaxvasa da Sesabamisad WeSmariti
organizaciuli erTeulis Seqmnas. menejerTa xedvas Tu ris gakeTebas apirebs
organizacia da ras unda warmoadgendes is momavalSi, ewodeba organizaciis misia.
amdenad, misia es aris organizaciis momavali kursi, romelic xazs usmevs Semdeg
aspeqtebs. rani varT, ras vakeTebT da sad vapirebT Cveni saqmianobis gagrZelebas.
amrigad, misia amzadebs kompanias momavali saqmianobisTvis. igi qmnis grZelvadian
mimarTulebebebs da miuTiTebs momavali biznes-poziciis ZiriTad orientirebs.
miznebis dasaxva niSnavs organizaciis misiis gardaqmnas specifikur, konkretul
aRsrulebad mimarTulebebad, romlis mixedviTac SesaZlebelia momavalSi kompaniis
progresis gazomva. mizani
es aris kompaniis progresis ZiriTadi indikatori
(maCvenebeli). faqtiurad, miznis dasaxva gulisxmobs mcdelobas Seqmnas sasurveli,
miRwevadi
produqti
(Sedegi),
romelic
moiTxovs
swor
saqmianobasa
da
disciplinarul Zalisxmevas. mcdeloba, organizaciam monaxos saerTo kavSiri
realur da sasurvel Sedegebs Soris, aiZulebs mas, raTa igi iyos ufro metad
novatoruli (gamomgonebeli), droulad Seasrulos is gadaudebeli RonisZiebebi,
romelic gaaumjobesebs kompaniis, rogorc finansuri qcevis, ise biznesSi arsebul
mdgomareobas. aseve iyos mizanmimarTuli da mudmivad axdendes sakuTari qmedebebis
fokusirebas. amgvari mcdeloba menejerebs exmareba, rom isini ar iyvnen
guldamSvidebulebi, tendenciurebi, Tavi aaridon Sida areulobas. miznebis
erToblioba
idealurad
unda
asaxavdes
drois
garkveul
periods
da
iTvaliswinebdes, rogorc axlo ise Soreul perspeqtivas. moklevadiani miznebi
moiTxovs dauyovnebeli RonisZiebebis gatarebasa da menejmentisaTvis sasurveli
swrafi produqtis (Sedegis) Seqmnas. grZelvadiani miznebi ubiZgebs menejerebs
gaanalizon, Tu risi gakeTeba SeuZliaT maT, raTa organizaciis siZliere da
SesaZleblobebi gaizardos drois grZelvadian monakveTSi.
miznis dasaxva yvela donis menejeris amocanaa. organizaciis TiToeuli
struqturuli erTeuli saWiroebs Sesabamisad misi momavali saqmianobis dagegmvas,
romelic miuTiTebs mis wils kompaniis mTlian miznebSi. rodesac kompaniis ZiriTadi
miznebi aris dayofili misi struqturuli erTeulebis specifikur miznebad da
dabali donis menejerebi iReben pasuxismgeblobas maT miRwevaze, TiToeuli
erTeulis mcdelobas miiRos sasurveli produqti ubiZgebs kompanias warmarTos
Tavisi saqmianoba swori mimarTulebiT..
am SemTxvevaSi kompaniis saqmianobaSi ikveTeba miznis formirebis ori ZiriTadi
tipi: strategiuli da finansuri.
finansuri miznebi saWiroa imisaTvis, rom arsebuli safinanso garemos
cvalebadobis
pirobebSi
SevinarCunoT
kompaniis
sicocxlisunarianoba
da
warmatebuloba.
strategiuli miznebi logikuri TanmimvdevrobiT uzrunvelyofs RonisZiebaTa
dasaxvas, romelic gaaZlierebs kompaniis poziciebs Tanamedrove biznesSi.
Tu safinanso miznebi ZiriTadad fokusirebas axdenen iseTi saxis maCveneblebze,
rogoricaa: Semosavlebis zrda, investiciebidan amonagebi, fuladi nakadebis
moZraoba
da
sxv.
maSin
strategiuli
miznebi
ZiriTadad
kompaniis
konkurentunarianobas eyrdnoba da moicavs iseT RonisZiebebs, rogoricaa: kompaniis
zrdis ufro swrafi tempis uzrunvelyofa, vidre saSualod mTlianad industriaSi,
sabazro wilis zrda, konkurentebze ukeTesi xarisxis produqciis an samomxmareblo
servisis Seqmna, konkurentebze dabali fasebis SeTavazeba, kompaniis reputaciis
2

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


amaRleba
momxmarebelTa
TvalSi,
Zlieri
sayrdeni
poziciis
damkvidreba
saerTaSoriso bazrebze, teqnologiuri upiratesobis mopoveba industriaSi, im
SesaZleblobaTa Seqmna, romelic Semdgom zrdas uzrunvelyofs. strategiuli
miznebi faqtiurad iTvaliswinebs ara mxolod safinanso qcevas, aramed igi
upirveles yovlisa, orientirebulia organizaciis grZelvadian siZlieresa da
konkurentunarianobaze. strategiuli miznebi sul mcire, Tavisi mniSvnelobiT
safinanso miznebis Tanaswori unda iyos.
rogorc viciT strategia realizacias ukeTebs menejerebis mier dasaxul
miznebs da gviCvenebs gzas, Tu rogor unda Seqmnas kompaniam sasurveli produqti.
mizani niSnavs Sedegs, xolo strategia process, romelic saWiroa miznis
misaRwevad. faqtiurad, strategia menejerTa iaraRia dasaxuli Sedegis misaRebad.
strategiis formireba iwyeba organizaciis Sida da gare faqtorebis detaluri
analiziT. aseTi detaluri suraTis warmodgena menejerebs saSualebas aZlevs
ukeTesad dasaxon is samoqmedo gegma, romelic sasurvel strategiul da finansur
Sedegebamde miiyvans.
amrigad, strategia es aris organizaciis qcevebis da menejeruli RonisZiebebis
erToblioba, romelic gamoiyeneba organizaciis miznebis misaRwevad, rac SemdgomSi
organizaciis misiaSic hpovebs asaxvas.
gaweul qmedebaTa da RonisZiebaTa erToblioba miuTiTebs dominanti strategiis
arsebobas. dagegmili amocanebi faqtiurad indikatoria, Tu rogor unda daixvewos an
Seicvalos dominanti strategia.
strategia miT ufro kargia, rac ufro naklebad eqvemdebareba cvlilebas drois
moklevadian periodSi. strategiis cvlileba drois mokle monakveTSi dasaSvebia
mxolod krizisul periodebSi. Tumca maTi xSiri Secvla dauSvebelia, radgan am
SemTxvevaSi adgili aqvs organizaciul dabneulobas da mis araorganizebul
daugegmav qcevas.
strategiis formireba erTgvari gamocdaa samewarmeo saqmianobaSi. garkveuli
xarisxis riskTan dakavSirebuli qmedebebi biznes-mimarTulebaTa (alternativaTa)
SerCevis inherentulia. menejerebs unda gaaCndeT samewarmeo unari imisaTvis, rom
SeimuSaon kargi strategia, droulad daakvirdnen mimdinare movlenebs, sworad
dagegmon maTi biznesi. menejerebi samewarmeo unaris gareSe xSirad kmayofildebian
mimdinare strategiiT da maT uWirT strategiuli gadawyvetilebebis miReba, rac
xSirad umoqmedobaSi gamoixateba. es ki TavisTavad niSnavs droSi CamorCenas,
rodesac menejerebi industriaSi mimdinare cvlilebebs veRar misdeven. rac ufro
Tamam nabijebs dgamen menejerebi da ufro did iniciativas iCenen, es faqti miT ufro
metad metyvelebs maTi samewarmeo suliskveTebis maRal maCvenebelze.
yvela menejers da ara mxolod maRali rangis menejerebs, sWirdebaT samewarmeo
unari strategiis SeqmnisaTvis. karg mewarmeobaze miuTiTebs, rodesac mag.,
produqciis gasaRebis menejeri qmnis iseT reklamas, romelic amcirebs sarealizacio
fasebis 5%-s; rodesac warmoebis menejeri igonebs komponents, romlis safuZvelzec
produqciis TviTRirebuleba mcirdeba. strategiis formireba ar aris mxolod
wamyvani menejerebis amocana. es aris yvela donis menejeris valdebuleba
TiToeuli
menejeris
saWiroeba,
gaaCndes
samewarmeo
unari
Sesabamisi
pasuxismgeblobis arealSi.
strategiis formireba fundamentSive samewarmeo saqmianobaa riskis gaweva,
biznesis Seqmna, siaxleebisadmi midrekileba, alternativaTa SerCeva da sabazro
SesaZleblobaTa maqsimaluri gamoyeneba yovelive amas moicavs strategiuli
moqmedebis gegma.
aRsaniSnavia rom strategiis formireba mudmivad mzardi da ganviTarebadi
procesia. organizaciaTa misia, grZelvadiani miznebi SeiZleba erTxel Seicvalos an
wlebis ganmavlobaSi ar icvlebodes maSin, rodesac strategia ganicdis mudmiv
ganviTarebas da srulyofas. am TvalTaxedviT nawilobriv strategia exmaureba
3

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


mudmivad cvalebad garemo faqtorebs, nawilobriv - menejerTa Zalisxmevas ipovnon
axali SesaZleblobebi da nawilobriv axal ideebs, Tu rogor gavxadoT strategia
ufro srulyofili da qmediTunariani. radikalur cvlilebebs strategiaSi adgili
aqvs maSin, rodesac didi strategiuli gadaadgilebebi iCens Tavs Tanamedrove
msoflioSi, an krizisis periodi dgeba da menejerebi xedaven, rom arsebuli
strategiis orientirebi radikalurad unda Seicvalos. cvlilebebisa da damatebebis
Setana, xandaxan ki orientaciis radikaluri Secvla aris menejerTa strategiis
marTvis normaluri procesi.
vinaidan samyaro mudmivad cvalebadi da dinamikuri organizmia, garemo,
romelSic funqcionirebs organizacia mudmiv cvlilebas ganicdis. amdenad,
TavisTavad unda Seicvalos garemosTan adaptaciis Seguebis pirobebic, rac
TavisTavad arsebuli strategiis gadasinjvis aucileblobaze metyvelebs. garda
amisa, yvelafris winaswar dagegmva da gaTvaliswineba SeuZlebelia. saukeTeso gegmac
ki eqvemdebareba droSi cvlilebas. aseve, strategia icvleba menejeruli
kvalifikaciis zrdasTan erTad. rac ufro met gamocdilebas iReben menejerebi
biznesSi, miT ufro survili uCndebaT Secvalon arsebuli strategia.
biznesis warmoebis sami ZiriTadi amocanaa:
misia;
miznebi;
strategiis formireba.
es amocanebi gansazRvraven biznesis saqmianobis mimarTulebas. samive erTad
akonkretebs Tu sad moRvaweobs kompania da rogor apireben misi menejerebi
dasaxuli Sedegebis miRwevas. samive erTad, logikur mTlianobaSi qmnis strategiul
gegmas. bevr kompaniaSi, gansakuTrebiT ki msxvil korporaciebSi, strategiuli gegma
aris werilobiT organizebuli dokumenti, romelsac Sesabamisad aRasrulebs
kompaniis yvela menejeri. Tumca, aseTi dokumentis arseboba savaldebulo ar aris da
zogierT kompaniaSi menejerebma isedac ician Tu ra mizani aqvs maT kompanias da
rogor unda ganaxorcielon igi.
strategiis danergvis procesi moicavs menejerul xedvas, Tu ra unda gakeTdes
imisaTvis, rom strategiam imuSaos, raTa moxdes dagegmilis praqtikuli realizacia.
strategiis danergva es aris wminda administraciuli saxis amocana, romelic
moicavs Semdegi saxis RonisZiebebis ganxorcielebas:
unariani organizaciis Seqmna, romelic strategias aRasrulebs warmatebiT;
biujetis formireba, romelic mobilizacias gaukeTebs kompaniis xelT arsebul
resursebs;
motivaciuri meqanizmis Seqmna da personalis waxaliseba, raTa maT energiulad
misdion dasaxul miznebs. saWiroebis SemTxvevaSi ki maTi movaleobebisa da
samuSao qcevebis modifikacia warmatebuli strategiis aRsrulebis moTxovnebTan
ukeTmisadagebis mizniT;
iseTi struqturebis formireba, romelic miiRebs sasurvel Sedegs;
strategiis dasanergad kargi samuSao garemos formireba;
strategiis mxardamWeri politikisa da procedurebis danergva;
informaciuli da saraporto sistemebis formireba saqmianobaTa monitoringis
mizniT;
liderobis institutis formireba.
administraciis ZiriTadi mizani aris iseTi efeqtiani sistemis Seqmna, romelic
yvelaze metad miesadageba da praqtikul realizacias gaukeTebs dokumentis saxiT
arsebul strategias (faqtiurad ideas). CamoTvlil TiToeul RonisZiebas aqvs
pirdapirproporciuli damokidebuleba strategiul gegmasTan.
strategiis danergvis sakiTxi aris yvelaze rTuli da drois TvalsazrisiT
tevadi nawili strategiul menejmentSi. aq strategiis realizacia damokidebulia
4

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


ara uSualod mxolod calkeuli menejerebis kvalifikaciaze, aramed, mTlianobaSi
organizaciis qcevaze. organizaciis unarze miiRos sasurveli Sedegi. organizaciis,
rogorc erTi mTliani organizmis warmodgena konkretuli miznebis WrilSi metad
rTuli da Sromatevadi procesia. organizacia calkeuli individebisgan Sedgeba,
romelTa xedva erTmaneTisagan gansxvavebulia. aq yvela menejeri marTvis yvela
doneze, Tavisi uflebamosilebis CarCoebSi individualurad fiqrobs imaze, Tu ra
unda gakeTdes imisaTvis, raTa moxdes strategiis praqtikuli realizacia.
strategiis danergvis ZiriTadi amocana swored is aris, rom organizacia
Sekruli erTi mTliani organizmia, winaaRmdeg SemTxvevaSi strategiis danergvis
procesi uSedego iqneba. amitomac, aRniSnuli procesi xSirad TveobiT grZeldeba,
zogjer ki wlobiTac.
strategiuli menejmentis arcerTi ganxiluli faqtori ar aris mudmivi.
TiToeuli maTgani eqvemdebareba cvlilebas droSi, gansakuTrebiT ki drois
grZelvadian periodSi. cvlilebebze yvelaze metad reagirebs swored strategiuli
marTvis is amocanebi, romlebic Zalze iSviaTad icvlebian. esenia: misia, miznebi. am
TvalsazrisiT, ra Tqma unda, aucilebelia axali strategiis SemuSaveba da misi
danergva. Tu cvlilebebi xdeba strategiaSi, maSin aucilebelia koreqtivebis Setana
misi danergvis stadiaze maSin, roca misia da miznebi ucvleli rCeba. xolo Tu
cvlilebebi xdeba mxolod danergvis stadiaze, maSin misia, miznebi da strategia aq
ucvlelia. faqtorebis droSi cvlileba ki ZiriTadad damokidebulia im garemoze,
romelSic uSualod kompanias uxdeba moRvaweoba.
amrigad, strategiuli menejmentis mTavar problemebs ar warmoadgens mxolod
misiisa da miznebis dasaxva, arc strategiis formireba da misi danergva.
aucilebelia aseve kontrolis sistemis Seqmna, situaciis mudmivi analizi,
siaxleebze orientacia da droTa ganmavlobaSi koreqtivebis Setana. TiToeuli
ganxiluli amocana aris marTvis yvela donis menejeris Seswavlis sagani.
amocana 1

amocana 2

misiis
Seqmna

miznebis
gansazRvra

saWiroebis
koreqtirebas

amocana 3
strategiis
formireba

saWiroebis
koreqtirebas

saWiroebis
koreqtirebas,
cvlilebas

Caucasian Academy Centre

amocana 4

amocana5

stategiis
danergva

situaciis
analizi da
koreqtireba

saWiroebis
koreqtirebas,
cvlilebas

1,2,3,4,
amocanaTa
gadasinjva

kavkasiis akademiuri centri

A2. strategiis gansazRvris sami ZiriTadi amocana


rogorc aRvniSneT, menejerTa xedvas Tu ris gakeTebas apirebs da ra iqneba
organizaciis biznesi drois grZelvadian periodSi ewodeba organizaciis misia.
Nnebismieri sididis kompanias gaaCnia konkretuli miznebi. Tu organizacia rTuli da
mravalferovania, igi ufro rTuli amocanebis winaSe dgeba. amave dros, organizacias
gaaCnia Tavisi konkretuli daniSnuleba anu misia ZiriTadi zogadi mizani, rac misi
Camoyalibebis
winapirobas
warmoadgens.
misia
da
mizani
an
miznebi
urTierTdamokidebul cnebebad unda ganvixiloT.
firmis misia azustebs mis statuss, sazRvravs yvela organizaciul doneTa
swrafvas im strategiuli miznis gansaxorcieleblad, risTvisac Seiqmna organizacia.
misia unda Seicavdes sam ZiriTad sakiTxs:
firmis ZiriTadi saqmianibis Sinaarsi;
savaraudo drois gansazRvra, Tu rodis SeiZleba Seicvalos misiis, an

kompaniis strategiuli kursi;


organizaciis kultura, Tu ra donis muSakebs aerTianebas, vin emsaxureba da
ra doniT.

garkveva imis Tu kompania ra samewarmeo saqmianobiT aris dakavebuli, ar aris


advili. MmagaliTad ras mivakuTvnoT firma ai-bi-em-is saqmianoba? kompiuterul
bizness (produqciaze orientirebuli definicia), inforamaciisa da monacemTa
marTvasTan dakavSirebul bizness (momxmarebelze orientirebuli definicia), Tu
eleqtro-sayofacxovrebo industrias (teqnologiaze dafuZnebuli definicia). firmis
ZiriTadi saqmianobis Sinaarsiss garkvevisas menejerebma mxedvelobaSi unda miiRon
Semdegi ZiriTadi faqtori:
momxmarebelTa moTxovnilebebi, anu ra saxis produqcia surT rom SeiZinon
maT;
momxmarebelTa vinaoba vin arian momxmareblebi?
warmoebis procesSi gamoyenebuli teqnologia rogor akmayofilebs kompania
momxmarebelTa moTxovnilebebs.
msoflio praqtikaSi cnobilia, rom misiis formirebisas kompaniebi, rogorc
wesi, miuTiTeben maTi saqmianobis konkretul sferos. MmagaliTd, korporacia kokakolas produqcia miekuTvneba sasmelebis industrias, magram Tavad sityva sasmeli
farTo cnebaa da igi Tavis TavSi gulisxmobs alkoholur, araalkoholur da
iseTi saxis produqcias, rogoricaa Cai, yava. koka-kolas misia iwyeba aseTi fraziT:
korporacia koka-kola aris gamagrilebeli sasmelebis industria da ara
sasmelebis zogadad. Mmisiis dakonkreteba aucilebelia imdenad, ramdenadac
momxmarebels unda gaaCndes zusti informacia, Tu ra saxis produqciasTan an
momsaxurebasTan aqvs mas saqme. misiaSi ar unda Caiweros is, risi gakeTebac kompanias
ar SeuZlia. MmagaliTad, erT-erTi amerikuli korporacia gakotrda mxolod da
mxolod imitom, rom misi misia iyo turizmi da mogzauroba maSin, roca mis
ZiriTad saqmianobas warmoadgenda mxolod gemze kruizi karibis zRvis auzis
qveynebSi. Aam TvalsazrisiT, aRniSnulma kompaniam dakarga momxmarebelTa ndoba, ris
gamoc ver moxerxda maTi momsaxurebis saTanado realizacia.
misiis Seqmnaze moqmedi meore faqtori aris misiis da kompaniis strategiis
cvlileba. saerTaSoriso biznesSi, Tanamedrove globaluri ekonomikis pirobebSi,
umravlesi kompaniis saerTo mizani saerTaSoriso bazrebis diversifikaciaa.
diversificirebuli _ axali saxis warmoebis aTviseba, asortomentis
gafarToeba, mogebis miRebis mizani efeqtianobis asamaRleblad.
rac ufro myari finansuri poziciebi gaaCnia korporacias, miT ufro
diversificirebuli xdeba igi droTa ganmavlobaSi. DdRes, bevr korporaciaSi
rTulia imis garkveva, Tu konkretulad ra saxis produqcias an momsaxurebas qmnis
6

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


igi. magaliTad, transnacionaluri korporacia micubiSis saqmianoba Semoifargleba
mravali industriiT. micubiSi aris msoflioSi umsxvilesi banki, avtomobilebis,
sazRvao tankerebis, dazga-danadgarebis da sxv. mwarmoebeli korporacia. amave dros,
igi aseve msoflios umsxvilesi distributoria. amdenad, TavisTavad cxadia, rom
"micubiSis" dRevandeli misiis Sinaarsi warsulisgan gansxvavebuli iqneba da igi
kidev mravalgzis Seicvleba. rac ufro izrdeba organizaciaTa wili msoflio
bazarze, miT ufro metad xdeba kompaniaTa misiebis ganzogadeba. magaliTad,
umsxvilesi kompania filip-morisi msoflioSi cnobilia, rogorc Tambaqos
mwarmoebeli umsxvilesi firma da romlis misias aTeuli wlebis ganmavlobaSi
warmoadgenda maRalxarisxiani filtriani Tambaqos warmoeba. Tumca, kompaniis
wamyvanma menejerebma gaTvales ra grZelvadiani perspeqtiva da daaskvnes, rom
moTxovna Tambaqoze aSS-Si uaxloesi eqvsi-Svidi wlis ganmavlobaSi mkveTrad
Semcirdeba, kompaniam momentalurad Secvala Tavisi misia da ganacxada, rom igi aris
sakvebi produqciis mwarmoebeli kompania da Seisyida ori umsxvilesi korporacia:
General Foods da Kraft-i. amdenad, misiis cvlileba ZiriTadad damokidebulia
uSualod organizaciis gareT arsebul samyaroze, romelic karnaxobs firmas
TamaSis wesebs. es faqtorebi SeiZleba iyos: momxmarebeli, maTi qcevisa da gemovnebis
cvlileba; teqnologiuri cvlilebebi; saxelmwifo organoebis damokidebuleba;
politikuri, ekonomikuri, makro da mikro garemo da sxv. kargi menejeri kargi
mewarmea, romelic droze amCnevs cvlilebas da saTanadadod axdens misi kompaniis
reorientacias (orientaciis Secvla).
mesame mTavari faqtori, rasac menejerebi misiis Seqmnisas iTvaliswineben, aris
misiis komunikaciis sakiTxebi, anu organizaciis kulturaTu kompania ra
kvalifikaciis muSakebs aerTianebs, vin emsaxureba da ra doniT. misiis teqstSi unda
Candes organizaciis suliskveTeba, rom igi aris erTi mTliani organizmi da yvelas
Tavisi gamokveTili funqcia gaaCnia. Tu rogori enTuziazmiT cdilobs yvela
individi momxmarebelTa moTxovnilebaTa dakmayofilebas. misiaSi aseve unda
ikveTebodes, Tu rogori kadrebiT aris dakomleqtebuli organizacia, rogorc
marTvis maRal, ise dabal safexurebze.
rogorc aRvniSneT, miznebis formireba niSnavs misiis gardaqmnas gansazRvrul
savaraudo produqtebad. kompaniis miznebi aris menejerTa mcdeloba miiRon
garkveuli Sedegi garkveul droSi.
faqtiurad, sanam organizaciis misia ar gadaiqceva Camoyalibebul miznebad,
misia abstraqtuli cnebaa, romelic kompaniis saqmianobis Sesaxeb damakmayofilebel
informacias
ar
iZleva.
miznebis
formireba
strategiuli
menejmentis
umniSvnelovanesi
procesia.
menejeri,
romelic
kompaniis
SesaZleblobebidan
gamomdinare
sworad
gansazRvravs da
aRasrulebs
konkretul mizans, mis
maRalprofesionalizmze metyvelebs, xolo aseTi kompaniis biznesi ki, rogorc wesi,
warmatebulia.
TiToeul mizans aqvs gazomvis sakuTari wesi. xSirad am wess menejmentis
iaraRsac uwodeben.
miznis gazomva niSnavs imas, rom saboloo Sedegs, romelic garkveul droSi
unda miviRoT, unda gaaCndes garkveuli Rirebuleba da is konkretuli maCveneblebi,
romelic gansazRvravs am Rirebulebas.
garda amisa, mizani droSi unda iyos gaTvlili e. i. miTiTebuli unda iyos
drois is saboloo periodi, roca miiRweva mizani (Seiqmneba produqti). miznebis
Camoyalibebisas dauSvebelia iseTi zogadi arafrismTqmeli frazebis aRniSvna,
rogoricaa mogebis maqsimizacia, xarjebis Semcireba, ufro efeqtiani warmoeba,
realizaciis gazrda da sxv. aseT terminebs ar gaaCniaT raodenobrivi
maxasiaTeblebi. magaliTad, ramdenjer gaizrdeba an rodis gaizrdeba. menejeruli
Rirebuleba da maTi kvalifikacia fasdeba swored miznebiT, Tu ramdenad
konkretuli, droSi gaTvlili da realur Sedegzea orientirebuli igi. miznebi,
7

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


zogadad SegviZlia davajgufoT or tipad: finansuri da strategiuli miznebi.
strategiuli miznebi xSirad drois ufro xangrZliv periodze gaiTvleba da
iTvaliswinebs sabazro poziciis gaumjobesebas.
korporatiuli strategiis magaliTi
diversifikaciis
xarisxi patara wili
bevr industriaSi, Tu
didi wili mxolod
ramodenimeSi

sainvesticio
kapitalis
mobilizacia biznesis
erTeulebSi

diversifikaciis
tipi

korporatiuli

Zalisxmeva, romelic
diversificirebul
biznes erTeulebs
warmoadgens, rogorc
erT mTlian organizms

korporatul doneze
konkurentuli
upiratesobis miRweva

strategia

susti
industrirebidan
investiciebis gatana

mimzidvel industriebSi
axali portfelis Seqmna

arsebuli biznesis
konkurentuli
poziciebis gaZliereba

xSirad ismis kiTxva romelia ufro metad mniSvnelovani, finansuri Tu


strategiuli miznebi? am kiTxvaze calsaxa pasuxi ar arsebobs. Tu menejeri ufro
metad strategiul miznebzea orientirebuli, is xelidan uSvebs Sanss, maqsimalurad
gamoiyenos drois moklevadiani monakveTi, raTa gaaumjobesos kompaniis finansuri
mdgomareoba. strategiuli mizani mxolod maSin aris aRsrulebadi, Tu kompanias
saTanado safinanso garantiebi gaaCnia drois moklevadian periodebSi. lideroba
industriaSi es strategiuli TvalTaxedvaa, Tumca liderobas sWirdeba jansaRi
konkurencia da brZola, rac safinanso miznebis amocanas warmoadgens.
magaliTad, Tu kompania X garkveul industriaSi fiqrobs, rom misi sabazro
wili 5% dan 40%-mde unda gaizardos 10 wlis Semdeg (mocemul periodSi kompaniis
SesaZloblebi da arsebuli safinanso mdgomareoba menejerebs aseTi gansjis
safuZlevs aZlevs). strategiuli mizani TavisTavad miuRweveli iqneba Tuki kompaniam
ver uzrunvelyo produqciis (momsaxurebis) realizaciis yovel kvartaluri 5%-iani
zrda. amdenad, strategia miznebis realuroba mTlianad damokidebuli kompaniis
finansur da moklevadian Sedegebze.
ganvixiloT kidev erTi magaliTi. davuSvaT, kompania lideria industriaSi da
mas gaaCnia myari safinanso garantiebi. Tumca, kompania naklebad zrunavs
strategiul Sedegebze da aranairi gegma ar gaaCnia Tu rogor SeinarCunos kompaniam
arsebuli pozicia grZelvadian periodSi. menejerTa gegma orientirebulia mxolod
safinanso miznebze da isini miiCneven, rom lideroba am periodSi niSnavs mudmiv
liderobas. aseTi Sexeduleba mcdaria, radgan drois grZelvedian periodSi garemo
8

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


faqtorebi icvleba, icvleba is ZiriTadi indikatorebic, romelic kompaniis
liderobas axasiaTebs. amdenad, kompania aucileblad dakargavs salidero poziciebs,
Tu ki yovelive es menejerebma ar gaiTvaliswines. aseTi msjeloba sapirispiro
mimarTulebiT cvlis finansur da strategiul miznebs Soris urTierTkavSirs. anu
finansuri miznebi, myari safinanso garantiebi da kargi poziciebi moklevadian
monakveTSi damokidebulia grZelvadiani periodis Sedegebze. ase, rom imis garkveva,
Tu romelia ufro metad mniSvnelovani menejerTaTvis-finansuri Tu strategiuli
miznebi, waagavs kvercxisa da qaTmis istorias. orive erT mTlian logikur kavSirSi
moiazreba da ar SeiZleba arsebobdes erTi tipis mizani meorisgan damoukideblad.
aqve unda aRiniSnos isic, rom strategiuli da finansuri miznebi ar unda
gavaigiveoT Sesabamisad drois grZelvadian da moklevadian periodTan. finansuri
miznebi ZiriTadad asaxavs firmis finansur mdgomareobas, finansur SesaZleblobebs
da Sesabamisad konkretul produqts (Sedegs) axasiaTebs finansuri maCveneblebiT
(fuladi nakadebi, balansi), xolo strategiul miznebs aqvs strategiuli sazomi
(industria, konkurencia da sxv.). xSirad, msoflio praqtikaSi strategiuli miznebi
drois ufro xangrZlivi periodiT aris gaTvlili, vidre finansuri.
iseve rogorc, finansuri, aseve strategiuli miznebis rangireba (dalageba)
SesaZlebelia drois mixedviT. magaliTad, moklevadiani da grZelvadiani miznebi.
kompaniis
grZelvadian
strategiul
miznebs
xSirad
kompaniis
strategiul
TvalTaxedvasac uwodeben. magaliTad, didi kompaniebis strategiuli TvalTaxedva
SeiZleba iyos lideroba industriaSi erovnul an ufro globalur doneze, xolo
patara kompaniebis konkretuli bazris segmentze.
iaponuri kompanias komacus 1960 wels produqciis warmoebis masStabebi misi
konkurenti monopolisti firmis katerfila-s analogiuri maCveneblis mesamedsac ki
ar Seadgenda. igi mTlianad damokidebuli iyo mis mier warmoebul mciregabaritian
buldozerebze. komacus imdroindeli strategiuli Tvalxedva ase JRerda: davewioT
da gadavuswroT katerfilas. 90-ian wlebSi komacum aramc Tu gadauswro, igi Tavisi
sididiT meore kompania gaxda CrdiloeT amerikaSi, evropasa da aziaSi. faqtiurad,
strategiuli TvalTaxedva gviCvenebs ZiriTad mimarTulebas, Tu saiTken miiswrafvis
kompania da ra aqvs mas saboloo jamSi miznad dasaxuli.
drois grZelvadiani periodi pirobiTad SeiZleba davajgufoT or tipad:
1)ra unda moiqmedon menejerebma dRes, raTa miaRwion sasurvel Sedegs 4-5 wlis
ganmavlobaSi;
2)ra gavlenas moaxdens dRes miRebuli gadawyvetilebebi kompaniis grZelvadian
qcevebze (mas Semdeg, rac miznebi miiRweva). am SemTxvevaSi kompania iTvlis Sesabamis
mosalodnel risk-faqtorebs.
drois moklevadiani periodi iTvaliswinebs miznebis formirebas, romelic
moiTxovs dauyovnebliv swrafi Sedegis miRebas. moklevadiani miznebi gvkarnaxobs,
Tu risi gaumjobeseba SeiZleba dResve. drois mokle da grZelvadiani periodebi
logikur mTlianobaSi unda ganixilebodes. moklevadiani miznebi gvkarnaxobs, Tu
rogor SeiZleba grZelvadiani miznebis miRweva.
miznebis
saWiroeba
arsebobs
menejmentis
yvela
doneze.
strategiul
menejmentSi mimdinare yvela procesi mkacr ierarqiul safuZvels eyrdnoba. TiToeul
mizans gaaCnia Tavisi qvemizani ierarqiuli donis mixedviT. ZiriTad miznebs
ayalibeben marTvis umaRlesi donis menejerebi, xolo qvemiznebs marTvis SedarebiT
dabali donis menejerebi. miznebis formirebis procesSi monawileobas iRebs yvelaze
dabali kategoriis menejeric ki. aRniSnul process gaaCnia erTi konkretuli
mimarTuleba marTvis maRali donidan dabali donisken. moviyvanoT magaliTi:
davuSvaT, erT-erTi soliduri kompaniis umaRlesma organom miznad daisaxa 5
milioni aSS dolaris mogebis miReba. kompania aerTianebs 5 erTmaneTisgan
damoukidebel bizness. maSasadame, TiToeuli biznesis xelmZRvanelobis mizani aris
produqciis warmoebis is masStabi, romelic 1 milion aSS dolars moigebs. aseTi
9

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


Sedegis miReba SesaZlebelia im SemTxvevaSi, Tu konkretuli X biznesi Seqmnis
100,000 erTeul produqcias (momsaxurebas), sadac erTeuli produqciis fasi $50,
xolo TviTRirebuleba $40 iqneba (100 000*(50-40)=1 000 000). faqtiurad, warmoebis
menejerebis konkretuli mizani aris warmoebis iseTi procesis uzrunvelyofa,
rodesc erTeuli produqciis TviTRirebuleba $40 iqneba. marketingis menejerebis
mizani ki aris Tu rogor moaxdinos 100 000 erTeuli produqciis realizacia $50-ad,
ra saxis bazrebze aiRos orientacia, ra tipis TviTmomsaxureobas SesTavazos
momxmarebels da sxva. rogorc irkveva, miznebis ganawileba avtomaturad warmoebs
ierarqiis donis Sesabamisad marTvis maRali safexurebidan dabalisken. imave
magaliTSi warmoidgineT, rom miznis formirebis process aqvs sapirispiro
mimarTuleba. dairRveva procesis logikuri erTianoba, sistemuri midgoma. es
gamoiwvevs miznebis erTmaneTSi aRrevas, daiwyeba gauTavebeli dava, Tu vin aris
pasuxismgebeli konkretul mizanze, rogorc es xSirad SeiniSneba sustad marTul
organizaciebSi. miznis formirebis aseTi ukuprocesi, romelic ar aris zemdgomi
organoebis mier marTuli, miuTiTebs im faqtze, rom organizacias strategiuli
lideri ar hyavs, rac menejmentisa da strategiuli menejmentisaTvis yovlad
dauSvebeli faqtia.
globaluri mizani unada iyos realuri da aRsrulebadi. informaciis
Segrovebis process aqvs qvemodan zeviT mimarTulebis saxe, miznebis formirebis
procesisgan gansxvavebiT. yvela maRali donis menejerma unda icodes misi xelqveiTi
menejerebis SesaZleblobebi, misi pasuxismgeblobis arealSi arsebuli sawarmoo
potenciali. saboloo informacia unda grovdebodes marTvis umaRles doneze.
amdenad, swori gadawyvetilebis miReba uSualod ukavSirdeba swori da yvela saWiro
informaciis detalur analizs. pasuxismgeblobis done marTvis doneebis Sesabamisad
izrdeba, radgan marTvis umaRles doneze erT patara Secdomasac ki SeuZlia
nebismieri kompaniis gakotreba. amdenad, umaRlesi donis menejmentis amocana ar aris
mxolod miznebis Sesabamisi ierarqiiT ganawileba da am sakiTxSi disciplinis
damyareba, aramed pirvel rigSi, es aris swori informaciis mopovebisa da misi
gankargvis xelovneba.
organizaciis strategia warmoadgens gzas, Tu rogor apirebs igi dasaxuli
miznebis miRwevas. mag., rogor vajoboT konkurentebs? rogor gamoviyenoT bazris
konkurentuli upiratesoba? rogor gavaZlieroT kompaniis grZelvadiani poziciebi
biznesSi da sxv. strategia faqtiurad, aris menejerTa samoqmedo programa, romelic
mTlianad damokidebulia bazris koniunqturaze, garemo faqtorebis cvlilebaze.
menejerebi momzadebuli unda iyvnen am cvlilebaTa sapasuxod. amdenad, strategiis
gadasinjva menejerTa mxridan xdeba araerTxel. SeuZlebelia winaswar gaTvalo
mosalodneli konkurenciis da sabazro koniunqturis yvela detali. idealuri am
samyaroSi araferia.
Sesabamisad menejerTa samoqmedo programaSic yvela
mosalodneli cvlilebis prognozireba da asaxva praqtikulad SeuZlebelia.
garemosTan urTierTobis periodSi kompania daugegmav problemebs awydeba. menejerTa
reaqcia am SemTxvevaSi aris Sesabamisi sapasuxo strategia. swored amitom icvleba
strategia xSirad, xolo samoqmedo programis strategiis amocana dinamikuri da
mudmivad ganviTarebadi procesia, rac gulisxmobs arsebulis gadasinjvas,
koreqtirebas, Selamazebas, modifikacias da sxv.
iseve rogorc miznebis SemTxvevaSi, strategiis Seqmna ar aris mxolod
umaRlesi donis menejerebis problema. strategia yvela donis menejers exeba da
rodesac igi Tavisi pasuxismgeblobis arealSi gansazRvravs mizans, iqve qmnis
samoqmedo programas, Tu rogor aRasrulos igi. amdenad, strategia arsebobs
biznesis yvela donis (warmoeba, marketingi, finansebi, adamianuri resursebi da sxv.).
am TvalsazrisiT, bevr diversificirebul kompaniaSi strategiis dajgufeba warmoebs
oTxi donis mixedviT: korporatiuli strategia; biznes strategia; funqcionaluri
strategia; operatiuli strategia.
10

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


korporatiuli strategia-es aris kompaniis saerTo miznebis strategia.
korporatiuli strategia aris diversificirebul kompaniebSi marTvis umaRlesi
donis menejerTa samoqmedo gegma, romelic ayalibebs kompaniis ZiriTadi saqmianobis
qcevis
wesebs
sxvadasxva
tipis
diversificirebul
industriebSi.
amdenad,
korporatiuli strategia es aris strategiebs Soris yvelaze ZiriTadi. danarCeni
strategiebi misdeven korporatiul strategiaSi miTiTebul kurss. korporatiuli
strategiis formirebisas kompaniis umaRlesi organoebi, rogorc wesi, gegmaven
Semdegi saxis RonisZiebebs:

diversifikaciis srulyofis gzebis Zieba diversifikaciis ZiriTadi mizani aris


imis dadgena, Tu ras moutans kompanias biznesSi garkveuli portfelis (fasiani
qaRaldebi) floba. industria cvalebadia da kompaniis xelmZRvaneloba mudmivad
imis fiqrSia, Tu romel industriaSi SeiWras, daiwyos axali biznesi Tu SeiZinos
am industriis wamyvani kompania, ekavos bazris patara segmenti, Tumca eweodes
diversificirebas mraval industriaSi Tu misi saqmianoba Semoifarglos sul
ramdenime industriiT, samagierod TiToeulSi iyos dominanti kompania.
diversifikaciis amocana korporatiuli strategiis pirveli maxasiaTebelia;

xelSemwyob RonisZiebaTa danergva diversificirebul firmaTa SenarCunebis


mizniT-rodesac korporacia ikavebs Tavis adgils industriaSi, korporatiuli
strategia orientirebulia imaze, Tu rogor SeinarCunos TiToeuli bizneserTeulis sabazro portfeli industriaSi. am TvalsazrisiT, korporatiuli
gadawyvetilebebi mimarTulia im firmaTa grZelvadiani myari poziciebis
ganmtkicebaze, romelTa investirebasac axdens kompania konkretul industriaSi.
saTao kompania Tavisi filialebis mimarT ganaxorcielebs Semdegi saxis
RonisZiebebs: exmareba finansuri kapitaliT, sTavazobs sakuTar aramaterialur
aqtivebs. magaliTad, uziarebs gamocdilebas, axdens menejmentis transferts
(nou-haus gadacema), axdens damatebiT investirebas inteleqtualur resursSi,
sTavazobs sakuTar teqnologias da sxva.
diversifikacia (axal industriaSi SeWra) SeiZleba ganxorcieldes Semdegi gzebiT:
axali firmis dafuZnebiT, sxva firmis SesyidviT, sxva firmebTan SerwymiT saerTo
miznebis misaRwevad.
am TvalsazrisiT, ikveTeba saTao kompania, romelsac sxvadasxva industriebSi
SeiZleba gaaCndes sateliti firmebi filialebis, Svilobili kompaniebisa da
erToblivi sawarmoebis saxiT. filialebi uSualod saTao kompaniaze damokidebuli
firmaa, mas ar gaaCnia damoukidebeli, gamokveTili politika da ZiriTadad imarTeba
saTao kompaniis mier. Svilobili sawarmoebi damoukidebeli firmebia, maT TavianTi
damoukidebeli miznebi da strategi gaaCniaT. Tumca, maTi politika korporatiuli
strategiiT gansazRvruli mimarTulebis sawinaaRmdego ar unda iyos. saTao
kompaniebi iTvlebian Svilobili kompaniebisa da filialebis pirdapir investorebad
(kontrolis ufleba aqvT). Svilobili kompaniis formirebisaTvis ar aris
aucilebeli axali firmis daarseba an sxva firmis Sesyidva. Tu romelime firma
yidulobs sxva kompaniis teqnologias da iyenebs mis savaWro niSans, menejments da
sxva saxis aramaterialur aqtivebs, iTvleba Svilobol kompaniad. magaliTad,
amerikuli koka-kolas aranairi finansuri interesi ar gaaCnia qarTul koka-kolaSi.
Tumca, es ukanaskneli amerikulis Svilobilad iTvleba. saqarTveloSi daculia
"koka-kolas" warmoebis teqnologia da gamoyenebulia savaWro marka (aseTi tipis
firmebs franCaizulsac uwodeben). amdenad, TvalnaTliv Cans, rom amerikuli
produqcia iyideba saqarTveloSi e. i. saqarTvelos bazari diversificirebulia.
amerikuli koka-kolas interesi am SemTxvevaSi aris is Semosavlebi, romelic
aramateriualuri aqtivebis sargeblobaze (teqnologia, savaWro niSani, menejmenti)
daericxeba sxvadasxva bazrebidan. Tavad Semosavals ki roialti (Royalty) ewodeba.
11

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


Tumca, isic unda aRiniSnos, rom qarTuli koka-kola amerikulisagan sruliad
damoukidebeli kompaniaa. mas sakuTari miznebi da strategia gaaCnia. mis mier
warmoebuli produqcia mxolod misi sakuTrebaa da nebismieri gziT gankargvis
ufleba aqvs. erTobliv sawarmoebs minimum ori pirdapiri investori mainc yavs
(orive sargeblobs kontrolis uflebiT). erToblivi sawarmo SeiZleba Seiqmnas ori
kompaniis gaerTianebis safuZvelze saerTo miznebis misaRwevad. zogadi mizani aris
saerTo ZalisxmeviT bazris diversifikacia. Tu erTiandeba orze meti kompania, maSin
aseT erTobliv sawarmos konsorciumi ewodeba. xSirad msxvili proeqtebis
ganxorcielebas sWirdeba didi moculobis investiciebi, an konkretul bazarze
arsebuli risk-faqtorebi aris maRali, ris gamoc erTi kompania ver bedavs Tavis
Tavze didi riskis aRebas da sTavazobs partniorobas sxva kompanias. xSirad
kompaniebi erTiandebian aqtivebis saerTo wesiT gamoyenebis mizniT. magaliTad,
erToblivi sawarmoebis formireba xSirad damaxasiaTebelia navTobbiznesSi. Tu or
kompanias surs konkretuli bazris diversifikacia, isini qmnian saerTo aqtivs
(navTobis gamtar mils, satransporto saSualebebs da sxv.). Tanabrad inawileben
mogebas da zarals aqtivze. mag., Sevroni da eqsoni gaerTiandnen ruseTis bazarze
diversifikaciis mizniT. abreSumis gza ucxouri kompaniebis saqarTveloSi
diversifikaciis erT-erTi TvalsaCino magaliTia. xSirad sxvadasxva saxelmwifoebi
aweseben garkveul SezRudvebs ucxouri kompaniebis diversifikaciis sawinaaRmdegod
da sTavazoben aqtivebis saerTo wesiT gamoyenebas, ris safuZvelzec iqmneba
erToblivi sawarmoebi;
sinergiul qmedebaTa uzrunvelyofa biznesis sxvadasxva erTeulebs Soris.
kompaniis diversifikacia sinergizmzea dafuZnebuli-rac imas niSnavs, rom kompania
sxvadasxva industriaSi iTvisebs iseTi tipis bazrebs, sadac iyenebs: erTnair
teqnologias, msgavsi qcevis wesebs, qmnis erTnair sadistribiutoro qselebs,
orientirebulia erTi tipis momxmarebelze an mimarTavs sxva saxis sinergiul
qmedebebs. am SemTxvevaSi amboben, rom kompanias konkurentuli upiratesoba gaaCnia
im kompaniasTan, romelic sinergiul qmedebebs ar mimarTavs. sinergiuli efeqtis
gaTvaliswineba biznesSi, kompanias saSualebas aZlevs sakuTari gamocdileba
warmatebiT gamoiyenos, Seamciros saerTo xarjebi, ufro efeqtianad marTos
biznesi da aimaRlos konkurentuli poziciebi. rac ufro erTgvarovania sxvadasxva
industriebis biznes-erTeulebis qceva, miT ufro meti SesaZleblobebi gaaCnia
kompanias, rom iyos lideri. sinergiuli xedva erTgvarovani resursebis
gamoyenebasa da maTi erTgvarovani wesiT damuSavebas sTavazobs kompanias, rac
mniSvnelovnad amcirebs kompaniis xarjebs. sinergizmi korporatiuli strategiis
erT-erTi umniSvnelovanesi amocanaa;
sainvesticio prioritetebis gansazRvra da korporatiuli resursebis marTva
diversificirebuli kompaniebi, sxvadasxva industriebSi ar SeiZleba Tanabrad
mimzidveli iyos investiciuri TvalsazrisiT. korporaciis aRmasrulebelma
pirebma unda moaxdinos maTi sateliti kompaniebis rangireba sainvesticio
maCveneblebis mixedviT. magaliTad, romel kompanias aqvs investiciis erTeulze
meti Semosavlebis mopovebis SesaZleblobebi. ris safuZvelzec aRmasrulebeli
pirebi qmnian sainvesticio prioritetebis strategias. aseve korporatiuli
strategiis amocanaa, gansazRvros romel kompanias Seuwydes dafinanseba, moxdes
misi likvidacia an gayidva.
biznes-strategia es aris menejerTa samoqmedo programa, romelic orientirebulia
erT konkretul industriaze.
Tu kompaniis samoqmedo areali Semoifargleba mxolod erTi industriiT,
maSin
korporatiuli
da
biznes-strategia
erTmaneTis
identuri
cnebebia.
diversifikaciis pirobebSi strategiebi erTmaneTs Sinaarsobrivad emijneba.
12

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


biznes strategiis umTavresi amocanaa, rogor gavaZlieroT kompaniis
konkurentunarianoba grZelvadian periodSi konkretul bazarze. am TvalsazrisiT,
biznes strategia gegmavs Semdegi saxis RonisZiebebs:

pasuxobs cvlilebebs konkretul industriaSi (mag., ekonomikuri, politikuri,


socialur-kulturuli da sxva garemo faqtorebi;

kompaniis konkurentuli upiratesobis uzrunvelyofa bazarze;

funqcionalur strategiaTa erT sistemaSi moyvana.

cxadia, biznesis straetgia bevrad aris damokidebuli im faqtorze, Tu ramdenad


adeqvaturia menejerTa reaqcia mimdinare cvlilebebze. kargi strategia aris kargi
Sexameba eqsternaliebTan (gareSe faqtorebTan). profesionalizmi Tavs iCens, roca
isini droze amCneven arsebul cvlilebebs da sworad gansazRvraven unda iyos Tu
ara Sesabamisi reaqcia swrafi, neli Tu unda darCes ucvleli. eqsternaliebTan
politikis SemuSaveba biznes-strategiis umTavresi amocanaa.
SeuZlebelia warmatebuli biznesis warmoeba Tu kompania ar moipovebs
konkurentul upiratesobas industriaSi. es ukanaskneli ki migvaniSnebs industridan
saSualoze maRali Semosavlebis miRebaze. konkurentuli upiratesobis mosapoveblad
kompania fiqrobs Tu bazris romel segmentze aqvs mas konkurenciaSi gamarjvebis
kargi Sansi, Tu rogor Seqmnas iseTi produqcia an momsaxureoba, romelic ufro
metad moizidavs momxmarebels, kompaniam awarmoos konkurentebisgan damoukidebeli
politika, dagegmos is RonisZiebebi, romelic gaaneitralebs konkurentebis
moqmedebas mis winaaRmdeg.
kompaniis strategia SeiZleba iyos: TavdacviTi an Semtevi.
cnobilia biznes strategiis sami ZiriTadi mimarTuleba:
1) dabal fasebze orientirebuli strategia;
2) diferencirebuli midgoma iseTi saxis upiratesobebis gamoyenebaze,
rogoricaa produqciis xarisxi, qcevis wesebi, momsaxureba, teqnologiuri
upiratesobebi da sxv.
3) konkurentebze orientirebuli politika, rodesac didi yuradReba eTmoba
bazris segmentze mimdinare RonisZiebebs.
menejerTa ZiriTad amocanas warmoadgens iseT samuSaoTa dagegmva, romelic
ufro metad daakmayofilebs momxmarebelTa interesebs. konkurentuli upiratesoba es
aris kompaniis kompetencia, gamocdileba an sxva saxis upiratesobaTa SeZena,
romelic konkurentebisaTvis ucnobia.
biznes strategiis mesame ZiriTadi amocana es aris biznesis sxvadasxva doneze
arsebuli funqcionalur strategiaTa koordinacia. Sesabamisad maRalia im
menejerTa pasuxismgebloba, romlebic biznes strategias qmnis. menejerTa es jgufi
pasuxismgebelia mTlianad biznesis warmatebaze. amdenad, romelime funqcionalur
rgolSi garkveuli xarvezebi maRali rangis menejerebis pasuxismgeblobasac
warmoadgens.

13

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

A3.strategiis formireba da masze moqmedi faqtorebi


funqcionaluri strategia - Seexeba biznesis romelime konkretul nawils.
kompaniaSi funqcionaluri strategiebi iqmneba funqcionaluri problemebis gadaWris
mizniT. faqtiurad, biznes-strategia aris funqcionalur strategiaTa jami da misi
xarisxi damokidebulia funqcionaluri strategiebis qcevis wessa da maTi
koordinaciis xarisxze.
funqcionaluri strategiis tipebia::
sawarmoo strategia,
marketingis strategia,
samomxmareblo servisis strategia,
distribuciis strategia, safinanso strategia da sxva.
kompania organizaciuli TvalsazrisiT, Sedgeba sxvadasxva funqcionaluri
departamentebisagan, romelTac gaaCniaT strategiaTa marTvis damoukidebeli
politika. magaliTad warmoebis strategiis ZiriTad amocanas warmoadgens axali
teqnologiebis
danergva,
warmoebis
masStabis
ekonomiurobis
uzrunvelyofa,
cvalebadi danaxarjebis Semcireba, ekonomikuri mogebis gazrda da zogadad iseTi
politikis SemuSaveba, romelic uzrunvelyofs produqciis, konkurentebze dabal
fasebSi warmoebas.
safinanso strategiis amocanas warmoadgens safinanso miznebis miRweva,
mimdinare
valdebulebaTa
swrafi
gadaxdisunarianobis
uzrunvelyofa,
likvidur aqtivebze
orientacia, fuladi nakadebis moZraobis maqsimizacia,
kreditorebTan maRali reputaciiT sargebloba da sxva.
marketinguli strategiis arss warmoadgens bazris konkretuli segmentis
kvleva, moTxovnis Seswavla, konkurentTa qcevis Sefaseba, sapasuxo politikis
SemuSaveba, efeqtiani sadistribucio arxebis Camoyalibeba, sareklamo samsaxuris
dagegmva da sxva.
TiToeulis warmatebuli saqmianoba efeqturi biznes strategiis arsebobis
garantiaa. iseve, rogorc efeqtiani funqcionaluri strategiis SeqmnisaTvis, biznes
strategiis parametrebi sworad unda ganisazRvros. amdenad, es ori strategia
erTmaneTTan logikur mTlianobaSi unda warmovidginoT, radgan ar SeiZleba biznes
da funqcionaluri strategiebi erTmaneTisgan damoukideblad arsebobdes.
uflebaTa ganawilebis TvalsazrisiTac, menejerebi pasuxs ageben maT konkretul
funqcionalur saqmianobaze. magaliTad, ar SeiZleba marketingis menejeris brali
iyos is, rom kompaniaSi ver moxerxda efeqtiani warmoebis procesis uzrunvelyofa.
sazogadod, kompaniaSi funqcionalur strategiaTa raodenoba damokidebulia imaze,
Tu ra moculobis funqcionaluri samuSaoebis Sesrulebaa saWiro. Tu kompaniaSi
arsebobs mxolod erTi saxis funqcionaluri strategia, maSin igi imavdroulad
biznes strategiasac warmoadgens.
operatiuli strategia rogorc wesi, SedarebiT viwro problemaTa gadaWris
gzebs gvTavazobs. operatiuli strategia aris menejerTa samoqmedo programa,
romelic moiazreba romelime funqcionalur qvedanayofSi. operatiuli strategia
Tavis TavSi gulisxmobs yoveldRiuri (operatiuli) problemebis mogvarebas.
magaliTad,
materialuri
resursebis
momaragebis
ganyofileba
dakavebulia
yoveldRiuri dokumentaciis gaformebiT. mis ZiriTad movaleobas warmoadgens
resursebis uzrunvelyofis sakiTxebSi operatiuloba. davuSvaT, konkretuli resursi
unda miewodos 24 saaTis ganmavlobaSi, romlis xarisxi unda akmayofilebdes
xelmZRvanelobis mier miTiTebul standartebs, xolo fasi ar unda aRematebodes
garkveul dones. operatiul amocanaTa jgufs miekuTvneba is, rom teqnologia
qarxanaSi yoveldRiuri datvirTviT unda muSaobdes da mwyobridan ar gamovides,
muSebi samsaxurSi ar igvianebdnen, aucilebelia Sromis nayofierebis SenarCuneba,
resursebis miwodebis kontrolis uzrunvelyofa da sxva. TavisTavad cxadia, rom
14

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


Tavisi datvirTviT strategiulobis xarisxi operatiul TvalTaxedvaSi Zalze
dabalia. Tumca es ar niSnavs imas, rom operatiul strategias kompaniaSi naklebi
yuradReba unda daeTmos. operatiuli strategiis araefeqtiani funqcionireba pirvel
rigSi asaxvas hpovebs funqcionalur strategiaze, rac TavisTavad negatiur gavlenas
moaxdens mTlianobaSi biznesze. operatiuli strategia exmareba SedarebiT maRali
donis strategiebs Sesabamisi miznebis miRwevaSi. magaliTad, adamianuri resursebis
marTvis departamentma miznad daisaxa Sromis nayofierebis 10%-iani zrda es
funqcionaluri strategiis amocanaa. menejeri, romelic operatiul strategias qmnis,
SeimuSavebs testebs da sxva saxis meTodebs, ris mixedviTac man unda Seamowmos mis
daqvemdebarebaSi arsebuli personalis kvalifikacia da Sedegebi moaxsenos
xelmZRvanelobas. meore menejeri SeimuSavebs personalis materialuri waxalisebis
gegmas, rac zogadad gazrdis Sromis mwarmoeblurobas. mesame menejeri qmnis
informaciul sistemebs, rac srulyofs teqnologiebTan momsaxurebis xarisxs.
Sesabamisi informaciis safuZvelze funqcionaluri an biznes strategiis menejeri
dagegmavs im RonisZiebebs, romelic uzrunvelyofs mwarmoeblurobis 10%-ian zrdas.
organizaciis strategiuli gegma aris sxvadasxva menejerebis mier sxvadasxva
doneze SemuSavebuli strategiebis naerTi. rac ufro didia organizacia, miT ufro
didi raodenobis strategiis gaerTianeba uxdeba mas. magram kompaniis mier mTliani
strategiis Seqmnis procesi ar unda warmovidginoT, rogorc calkeul doneze
arsebuli strategiebis meqanikuri jami. idealur variantSi strategiebi ise unda
examebodnen erTmaneTs, rogorc garkveuli naxatis TiToeuli elementi. miznebis da
strategiis gaerTianeba ar SeiZleba iyos umarTavi procesi. menejmentis ierarqiaSi
arsebobs dauwereli kanoni, rom dabali rangis menejerebi moqmedeben maRali rangis
menejerebis sasargeblod. operatiuli da funqcionaluri miznebi arsebobs imisTvis,
rom ufro moqnili da srulyofili iyos biznes da korporatiuli strategiebi.
magaliTad, fexburTis kargi gundi ar niSnavs mxolod karg fexburTelebisgan
Semdgar gunds. sityva gundi TavisTavad niSnavs organizacias, romelic erT mTlian
organizms warmoadgens da gaaCnia misia, miznebi da strategia. gundis TiToeuli
wevris mizania, Tu ramdenad Zlieri iqneba uSualod gundi. radgan maTi popularoba,
warmateba, materialuri waxaliseba swored gundis warmatebebs ukavSirdeba. aq ukve
Tavs iCens gundis menejmentis problema. ramdenad kargad imarTeba gundi? gundis
marTva TavisTavad niSnavs ierarqias, sadac gunds Tavisi mmarTveli, lideri hyavs.
ierarqia gulisxmobs mkacrad gansazRvrul disciplinas. strategiuli dagegmvis
procesi warmoebs marTvis maRali doneebidan dabali doneebisken da yovelive es
gundis TiToeul wevrs gaTviTcnobierebuli aqvs, winaaRmdeg SemTxvevaSi maTi piradi
warmatebis miRweva SeuZlebeli xdeba. amdenad, TiToeuli wevri qmnis miznebs da
strategias misi xelmZRvanelis mier davalebuli amocanebis mixedviT. marTvis qveda
done xels uwyobs marTvis zeda dones swori biznesisa da strategiis gansazRvraSi.
aRniSnuli magaliTi SegviZlia gavavrceloT korporaciaTa praqtikaze. principi
igivea.
amrigad, rac ufro didia korporacia, miT ufro rTuldeba misi marTva.
TavisTavad rTuldeba strategiuli dagegmvis procesic. swored amitom, msoflios
umravlesi korporaciis umTavresi problema menejmentis srulyofaa (ix. nax. 3.1; 3.2).
straregiis formirebaze mravali faqtori moqmedebs. naxaz 3.3-ze mocemulia is
pirdapiri faqtorebi, romlebic gavlenas axdens strategiis Seqmnze. am faqtorTan
ermaneTTan urTierTqmedebis sakiTxi metad rTulia da industria kompaniis
specifikazea damokidebuli. faqtorTa situaciuri garemo yovelTvis gansxvavebulia.
swored amitomac, menejerebs sWirdebaT mravalnairi, situaciuri rogorc gare, ise
Sida faqtorebis gaanalizeba, sanam uSualod strategiis Seqmnaze muSaobas
daiwyeben.
organizaciis strategiaze moqmed Sida faqtorebs warmoadgens:
organizaciis Zlieri da susti mxareebi, konkurentunarianoba;
15

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


personaluri ambiciebi, biznesis filosofia, menejerTa eTikuri mrwamsi;
kompaniis kultura.
kompaniis strategiaze moqmed gare faqtorebs miekuTvneba:
sazogadoebrivi, politikuri da maregulirebeli;
industriis mimzidveloba da konkureciis done;
kompaniis Sansebi da mosalodneli safrTxe.
ganvixiloT TiToeuli maTgani:
I arsebobs aseTi qarTuli andaza: sadac xar, iqauri qudi unda daixuro
nebismieri kompaniis saqmianoba agebulia im principebze, Tu rogori tipis
sazogadoebaSi uxdeba mas biznesis warmoeba. samarTlebrivi garemo, anu is
legaluri sivrce, romelsac saxelmwifo sTavazobs kompanias, kompaniis qcevis
gansazRvris erT-erTi maCvenebelia sazogadoebaSi. magaliTad, saqarTveloSi yvela
biznesis warmoeba efuZvneba kanons mewarmeTa Sesaxeb, aseve sagadasaxado kodeqss
da sxva saxis kanondeblobas. mTel rig qveynebSi arsebobs SezRudvebi ucxouri
firmebis saqmianobis mimarT. magaliTad. CineTSi ucxour kompaniaTa mier bazrebis
diversifikacia SesaZlebelia mxolod erToblivi sawarmoebis meSveobiT. aSS-m
gazarda importze gadasaxadebi 80-ian wlebSi, raTa Seemcirebina svaWro balansis
deficiti. swored am periodSi aSS-s mTavrobam xeli SeuSala iaponur da evropul
firmaTa diversifikacias manqanaTmSeneblobis industriaSi, raTa xeli Seewyo aSS-s
saavtomobilo biznesis ganvTirebisaTvis. politikuri motivebiT, aSS-s firmebis
saqmianoba metad saxifaToa axlo aRmosavleTis qveynebSi. samxreT koream miiRo
kanoni, romlis safuZvelzec ucxouri investiciebidan miRebuli Semosavlebis
repatriacia
(gatana)
kompaniebs
ekrZalebodaT.
politikuri
TvalsazrisiT,
demokratiul da totalitaruli mmarTvelobis qveynebSi kompaniaTa qcevis wesebi,
raTqmaunda,
gansxvavebuli
iqneba.
kompaniis
mudmiv
SiSs
warmoadgens
nacionalizaciisa da eqspropriaciis problemac. amdenad, saxelmwifo Tavad
sTavazobs kompanias TamaSis wesebs, rac SesaZlebelia xSirad icvlebodes
(gansakuTrebiT daulagebel, arastabilur garemoSi), rac Sesabamisad Secvlis
kompaniis strategiasac. sazogadoebrivi faqtoris gaTvaliswineba aranakleb
mniSvnelovania strategiis formirebisas. igi karnaxobs sazogadoebis moTxovnebs.
magaliTad, naklebSemosavlian qveynebSi moTxovna mkveTrad izrdeba sakveb
produqtebze,
mdare
saqonelze,
xolo
mcirdeba
fufunebis
sagnebze.
maRalSemosavlian qveynebSi ki moTxovna izrdeba dabalkaloriur produqciaze,
fufunebis sagnebze, sxvadasxva saxis momsaxureobaze. musulmanur qveynebSi azri ara
aqvs alkoholuri biznesis warmoebas, radgan iq am saxis produqciaze moTxovna
Zalze dabalia. anu faqtiurad, kompaniam pirvel rigSi unda gaanalizos is, Tu ra aris
dRes sazogadoebis faseuloba da ra saxis Rirebulebebze akeTebs is ZiriTad aqcents.
yovelive
zemoaRniSnulis
mixedviT,
kompania
qmnis
socialuri
pasuxismgeblobis strategias, romelic moicavs Semdegi saxis sakiTxebs: 1)
organizaciuli saqmianobis im mimarTulebiT warmarTva, Tu ra aris eTikurad
miCneuli
da
ras
warmoadgens
sazogadoebis
interesi;
2)
sazogadoebrivi
prioritetebis mixedviT moqmedeba da sazogadoebis molodinis gamarTleba; 3)
kompaniis moqmedebebi winaaRmdegobaSi mova sazogadoebaSi arsebul samarTlebriv
garemosTan; 4) kompaniis mesakuTreTa da sazogadoebis interesebis dabalanseba; 5)
sazogadoebaSi
kargi
moqalaqis
statusis
damkvidreba.
xSirad
kompaniis
socialuri pasuxismgeblobis amocana kompaniis misiaSic aris dafiqsirebuli.
magaliTad, iunien eleqtrikis misiaSi vxvdebiT aseT frazas: rogorc kerZo
kompania, romelic emsaxureba sazogadoebas, vacnobierebT Cvens samoqalaqo
valdebulebebs im sazogadoebaSi, romelsac vemsaxurebiT. Cven maqsimalurad
SevecdebiT Cveni SesaZleblobebidan gamomdinare uzrunvelyoT sazogadoebis
ganviTareba, keTildReoba da miviRoT Cveni monawileoba samoqalaqo sazogadoebaSi.
16

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


II industriis mimzidveloba da konkurenciis done aseve stragiis formirebaze
moqmedi mniSvnelovani faqtoria. industriis Seswavla uSualod imoqmedebs
gadawyvetilebebze, Tu ra poziciebs daikavebs kompania industriaSi. Tu industria
aRar aris mimzidveli, Sesabamisad kompania iRebs gadawyvetilebas mis Semcirebasa an
likvidaciaze. Tu industriis mimzidveloba izrdeba, maSin Sesabamisi strategia
iTvaliswinebs met investirebasa da aqtiuri politikis warmoebas. rac ufro
mimzidvelia industria, miT ufro met firmas uCndeba misi diversifikaciis survili,
rac zrdis konkurenciis xarisxs da SedarebiT nakleb mimzidvels xdis.
III kompaniis Sansebis Sefaseba saSualebas aZlevs kompanias SeimuSavos iseTi
strategia, romelic maqsimalurad gamoiyenebs mas drois grZelvadian periodSi.
aseve, kompaniis movaleobas Seadgens garkveuli TavdacviTi RonisZiebebis SemuSaveba.
strategia unda iyos eTikuri. menejerTa yvela saxis moqmedeba eTikisa da
moralis principebs ar unda scildebodes. igi TavisTavSi moicavs samarTlebriv
sivrces da gaaCnia sxva datvirTvac. eTikuri da moraluri standartebi is
dauwereli kanonebia, romelic TiToeulma menejerma unda icodes Tu ra unda
gaakeTos an ra ar unda gaakeTos. eTikuri standartebis dacva TiToeuli adamianis
movaleobaa.
kompanias gaaCnia eTikuri valdebulebebi, romelic pirobiTad SeiZleba xuT
kategoriad warmovidginoT: mesakuTreebTan, mosamsaxureebTan, momxmareblebTan,
mimwodeblebTan da sazogadoebasTan mTlianobaSi.
TiToeuli maTgani gavlenas axdens organizaciaze da aseve gavlenas ganicdis
misgan. magaliTad, kompaniis valdebulebebi misi muSakebis mimarT gamoixateba met
sicxadesa da pativiscemaSi. radgan es is xalxia, romelic Tavis energias xarjavs
sxvisi biznesis warmatebisaTvis. kompaniis muSakebTan urTierTobebi agebuli unda
iyos Tanasworuflebianobis safuZvelze. igi mTlianobaSi unda eyrdnobodes
adamianis uflebebis normebs. momsaxure personals unda hqondes samuSaos
Sesrulebis adeqvaturi gasamrjelos miRebis saSualeba. materialuri waxaliseba,
motivaciis elementebi da Tanasworuflebianoba momsaxure personalis mimarT,
mesakuTreTa mxridan eTikur movaleobas warmoadgens.
kompaniis valdebulebebi momxmarebelTa mimarT gamoixateba im aspeqtSi, Tu
rogori
saxis
produqcias
sTavazobs
momxmarebels.
magaliTad,
eTikuri
valdebulebaa is, rom kompaniam miawodos informacia sakuTari produqciis Sesaxeb
TiToeul momxmarebels. Tu ra ingredientebisgan Sedgeba igi, ramdenad Seesabameba
sazogadoebriv standartebs, ra saziano efeqti SeiZleba hqondes. ramdenad eTikuria,
roca alkoholuri produqciis mwarmoebeli kompania sponsorobas uwevs 21 wlamde
asakis kolejis studentebs da ajildovebs maT sxvadasxva alkoholuri nawarmiT?
ramdenad eTikuria, roca bazarze Cndeba falsificirebuli produqcia? ramdenad
eTikuria, roca mosaxleoba iwamleba an ziandeba produqciis moxmarebis Sedegad?
aqvs Tu ara adgili samomxmareblo uflebebis darRvevas.
kompaniis valdebulebebi mesakuTreebis winaSe iTvaliswinebs investiciebidan
kuTvnili Semosavlebis mesakuTreebisTvis gadacemas da sxva saxis RonisZiebebs,
romelic igegmeba kompanieTan urTierTobebis Sedegad.
rac Seexeba kompaniis mTlian valdebulebebs sazogadoebasTan, warmoadgens
oTxive eTikuri valdebulebebis jams. sazogadoeba kompaniisgan moiTxovs sanimuSo
moqalaqeobas. malavs Tu ara kompania gadasaxadebs, eweva Tu ara kompania
qvelmoqmedebas, zrunavs Tu ara kompania biznesis ganviTarebaze, usafrTxo garemoze,
jandacvaze, garemo pirobebis minimalur dabinZurebaze da sxva.
aRniSnul valdebulebaTa Sesrulebaze pasuxismgebeli, ra Tqma unda, kompaniis
menejmentia. kompaniis aseT valdebulebas eTikur pasuxismgeblobasac uwodeben.
menejmentis xelovneba aris swored xuTive jgufis mimarT kompaniis iseTi moqnili
strategia, romelic am jgufebis interesebs daabalansebs da ara ise, rom
gaiTvaliswinos erTi jgufis interesi da meoris ara. aseTi marTva araefeqturi
17

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


iqneba. korporacia, romelic Tavis strategias pirnaTlad uxamebs eTikur
valdebulebebs, yvela jgufisaTvis mimzidveli xdeba, rac biznesSi warmatebis
garantias iZleva.
ra maCveneblebiT SeiZleba menejerma Seafasos strategia? ra standartebis
safuZvelze miiRos man gadawyvetileba strategia kargia Tu cudi? amisaTvis
strategiaTa Sefasebis sami meTodi arsebobs:

situaciasTan misadagebis indikatori kargi strategia aris situaciasTan


kargad Sexamebuli strategia, masSi gaTvaliswinebulia garemo zemoqmedebis
rogorc Sida, aseve gare faqtorebi;

konkurentuli upiratesobis maCvenebeli strategia kargia, Tu igi kompanias


ganamtkicebs konkurentuli upiratesobis poziciaze;

kompaniis qcevis indikatori kargi strategia aumjobesebs kompaniaTa qcevas:


mogebis zrda, grZelvadiani myari biznes poziciebi da sxva.

naxazi 3.1 kompaniis biznes strategia


eqsternaliebis
sapasuxod
gadadgmuli
nabijebi

konkurentianobis
gazrda
dabali xarjebi/dabali
fasi
diferenciacia (ra
xarisxiT)
bazris segmentze
orientacia

vertikaluri
integraciis
strategia

industriis
SigniT

kompaniis
biznesstrategia

moqmedebebi
konkurentuli
upiratesobis
dasacavad

konkurentuli
poziciebis
gamyareba da
qcevis
gaumjobeseba

sawarmoo
strategia
marketingisa
da
distribuciis
strategia
personalis
strategia

safinanso
strategia
18

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

naxazi 3.2
misiis, miznebisa da strategiis Serwyma menejmentis ierarqiis sxvadasxva doneze
I done
korporatiuli
donis
menejerebis
pasuxismgebloba

korporatiuli
misia

korporatiuli
miznebi

korporatiuli
strategia

biznes donis
misia

biznes donis
miznebi

biznes donis
strategia

funqcionalu
ri donis misia

funqcionalu
ri donis
miznebi

funqcionalu
ri donis
strategia

operatiuli
miznebi

operatiuli
strategia

II done
biznes donis
menejerebis
pasuxismgebloba

III done
funqcionaluri
donis
menejerebis
pasuxismgebloba

IV done
dabali donis
funqcionaluri
da operatiuli
menejerebis
pasuxismgebloba

19

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

20

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

4. konkurenciis zogadi situaciis analizi


industriebi, rogorc wesi, gansxvavdebian erTmaneTisagan ekonomikuri
maxasiaTeblebis, konkurenciis xarisxisa da momavali qcevis mixedviT.
magaliTad, teqnologiuri progresi SeiZleba mimdinareobdes swrafad an
nela. kapitalze moTxovnebi SeiZleba iyos didi an mcire. bazari SeiZleba
iyos globaluri an lokaluri. mwarmoebelTa produqcia SeiZleba iyos
standartizirebuli an diferencirebuli. bazari SeiZleba iyos monopoliuri,
oligopoliuri, monopolistur-konkurenciuli da srulyofili konkurenciis,
ramac
SeiZleba
gavlena
moaxdinos
produqciis
fasebze,
xarisxze,
momsaxurebaze da sxva. momxmarebelTa moTxovna bazarze SeiZleba swrafad
izrdebodes an mkveTrad ecemodes. industriebi erTmaneTisgan faqtiurad ise
gansxvavdeba, rom dominanti kompania SesaZlebelia susti industriebidan
ufro
nakleb
Semosavals
iRebdes,
vidre
susti
kompaniebi
Zlieri
industriaSi.
industria aris firmaTa garkveuli jgufi, romlebic msgavs urTierTSemcvlel
an identur produqcias sTavazoben erTi da igive momxmarebels da arian erTmaneTis
konkurentebi.
industriisa da konkurenciis analizi es aris im midgomaTa da koncefciaTa
erToblioba, romelic naTlad afiqsirebs industriis maxasiaTeblebis cvlilebas,
konkurentuli Zalebis siZlieresa da maT bunebas. faqtiurad, aseTi analizi
gvaZlevs strategiuli gansjis saSualebas Tu ramdenad mimzidvelia industria
investorebisaTvis. industriisa da konkurenciis analizi dafuZnebulia Semdegi
kiTxvebis savaraudo pasuxze:
1. ra aris industriis ZiriTadi ekonomikuri maxasiaTeblebi?
2. ra faqtorebs SeuZlia industriis cvlileba da ra gavlenas moaxdens es
industriaze?
3. konkurenciis ra Zalebia industriaSi da ramdenad Zlieria igi?
4. romeli kompaniebi arian yvelaze Zlier da sust poziciebze industriaSi?
5. ra nabijebia mosalodneli konkurentebisgan da konkretulad visgan?
6. ra faqtorebi ganapirobebs konkurenciaSi warmatebas an damarcxebas?
7. ramdenad mimzidvelia industria?
aRniSnul kiTxvebze pasuxi mTlianad damokidebulia im garemoze, sadac firmas
uxdeba biznesis warmoeba. ganvixiloT TiToeuli maTgani.
bazris wili;
konkurenciis areali (lokaluri, regionuli, erovnuli, globaluri)
sasicocxlo ciklis stadia (sawyisi ganviTarebis, swrafi ganviTarebis, adreuli
simwifis, gviani simwifisa da gajerebis, stagnaciis, dacemis da kvdomis)

(stagnacia ekonomikis mdgomareoba, romlis dros xdeba erTdroulad warmoebis


dacema, fasebisa da umuSevrobis zrda)
konkurentTa raodenoba da maTi savaraudo wili bazarze mravali mcire
kompaniisgan Sedgeba industria Tu koncentrirebuli da dominanti ramodenime
kompaniisagan?
momxmarebelTa raodenoba da maTi sidide
firmebs Soris integraciis ukve arsebuli an mosalodneli done
industriaSi Sesvlisa da gasvlis sirTule
teqnologiuri cvlilebebi rogorc sawarmoo procesSi, ise axal produqciaSi
konkurentuli produqciis (momsaxurebis) tipi diferencirebuli, sustad
diferencirebuli, absoluturad identuri

21

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

sad miiRweva masStabis ekonomiuroba warmoebis, transportirebis, marketingis


Tu sxva sferoSi
dabali TviTRirebulebis produqciis warmoebis gavlena industriaSi warmatebaze
industriis mimzidveloba firmaTa jamuri saSualo danaxarjebi mcirdeba Tu
izrdeba warmoebuli produqciis zrdasTan erTad
moTxovnebi kapitalze
industriis saSualo mogebis koeficienti

mogebis koeficienti _ firmis wminda Semosavlis (mogebis) Sefardeba


realizaciis (gayidvidan amonagebis) moculobasTan an kapitalTan.

firmis

(ix. cxrili 4.1; 4.2 industriis ekonomikuri maxasiaTeblebi)


ekonomikuri maxasiaTeblebis gareSe industriis daxasiaTeba praqtikulad
SeuZlebelia. magaliTad, msoflio gamocdilebiT cnobilia, rom naxevarfabrikatebis
industriaSi sawarmoTa saSualo danaxarjebi 20%-iT mcirdeba, rodesac produqciis
jamuri warmoeba ormagdeba. Tu 1 milioni erTeuli produqciis TviTRirebuleba 1
aSS dolaria, maSin 2 milioniani warmoebis SemTxvevaSi erTeulis xarji 0.80 (1-is
80%) iqneba, xolo 4 milionis SemTxvevaSi 0.64 (0.80-is 80%) da ase Semdeg. amdenad,
industriis cvlilebaze did gavlenas axdens warmoebis procesi. xolo axali tipis
produqciis Seqmna da dabal xarjebze orientacia iqneba strategiis formirebis
mTavari mimarTuleba. radgan swored aseTi strategiis SemTxvevaSi aris SesaZlebeli
konkurentuli upiratesobis miRweva da dominanti firmis statusis mopoveba
industriaSi (ix. nax. 4.4).
industriis ekonomikuri maxasiaTeblebi Seiswavlian industrias mocemul
momentSi. davuSvaT industriaSi produqciaze moTxovnas aqvs Semdegi saxe (nax. 4.3)
zemoT ganxiluli indikatorebi gviCvenebs uSualod mrudze moZraobis wess.
konkretulad mrudis romel monakveTSi imyofeba firma. ra unda moimoqmedos firmam
imisaTvis, rom misi mdgomareoba am mrudze gaumjobesdes. magaliTad, A wertilidan
gadavides B wertilSi. maSasadame, ekonomikuri maCveneblebi saSualebas gvaZlevs
SevimuSavoT mxolod iseTi strategia, romelic konkretul industriaSi ukeTesi
poziciebis mopovebas iTvaliswinebs. magram Tuki industria icvleba, maSin ra unda
qnas firmam? davuSvaT, kompaniam ver gaTvala industriaSi mosalodneli cvlilebebi.
uSualod sanam cvlilebebi moxdeboda mas wamyvani poziciebi ekava B wertilSi,
magram umoqmedobis Sedegad is C wertilSi gadavida, rac TavisTavad araxelsayrelia
kompaniisaTvis, radgan misi konkurentebi, romelTac yovelive es gaiTvaliswines
ufro xelsayrel poziciaSi D wertilSi aRmoCndnen. industria unda warmovidginoT,
rogorc cocxali organizmi, romelsac Tavisi dasawyisi da dasasruli gaaCnia, aqvs
rogorc zrdis (ganviTarebis) ise dacemis fazebi. amdenad, sxvadasxva industriaSi
Sesabamisi ekonomikuri maxasiaTeblebi sxvadasxvaa.
maSasadame, kompaniam unda Seiswavlos is faqtorebi, romelic mis cvlilebas
axasiaTebs (mrudis gadaadgilebas iwvevs). aseTi faqtorebis erTobliobas wamyvani
Zalebis koncefcia ewodeba.
wamyvani Zalebis analizi moicavs or safexurs:
1) dadgena, Tu ra Zalebia es.
2) ra zegavlenis moxdena SeuZliaT maT industriaze.
industriis cvlilebas iwvevs mravali faqtori. ganvixiloT ramodenime
maTgani.
grZelvadian periodSi industriis zrdis maCveneblis cvlileba industriis
gazrda an Semcireba, iwvevs industriis cvlilebas, radgan igi zegavlenas axdens
industriis SigniT miwodebisa da moTxovnis balansze. industriaSi Sesvlasa da
datovebaze. grZelvadiani periodis moTxovnis swrafi zrda izidavs axal firmebs,
22

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


romlebic axdenen meti investiciebis mobilizacias, rac zrdis
industriaSi. bevri firma ver uZlebs konkurencias da tovebs industrias.

miwodebas

produqciis momxmarebelTa vinaobasa da qcevis wesebSi momxdari cvlilebebi


cvlilebebi momxmarebelTa demografiul struqturaSi da produqciis gamoyenebis
axali meTodebi cvlis industrias mTlianobaSi. bazarze Cndeba axali midgomebi. Tu
rogor Seaviwrovon an gaafarTovon sawarmoo simZlavreebi, gazardon an Seamciron
kapitalze moTxovnebi, Secvalon realizaciis masStabebi da sxva. magaliTad droTa
ganmavlobaSi kompiuterul produqciaze moTxovna mkveTrad Seicvala da gaizarda.
sakabelo telefonebidan cifrul da mobilur aparatebze gadasvlis Sedegad axali
samomxmareblo segmenti gamoCnda telefonebis bazarze.
produqciis inovacia axali, gaumjobesebuli maxasiaTeblebis produqciam
SeiZleba
gazardos
momxmarebelTa
moTxovna
bazarze
da
moaxdinos
misi
diversifikacia konkurentebis produqciasTan mimarTebaSi. produqciis inovaciuroba
mkveTrad cvlis iseTi saxis industriebs, rogoricaa: radio-eleqtronuli teqnika
(televizori, video, macivari. magnitofoni da sxva), avtomobilebis warmoeba,
kompiuteruli teqnika. magaliTad, pentiumis tipis mikroprocesorebisa da Windows
programuli uzrunvelyofis gamoCenam bazarze, faqtiurad, Zirfesvianad Secvala
industria da sxva.
teqnologiuri cvlilebebi teqnologiurma warmatebebma SesaZlebelia
radikalurad Secvalos industriis saxe. es faqti qmnis axali produqciis an misi
ukeT da SedarebiT dabal fasebSi warmoebis safuZvels. ramac SesaZloa gavlena
moaxdinos iseTi ekonomiuri maxasiaTeblebis cvlilebaze, rogoricaa: kapitalze
moTxovnebi, industriis saSualo danaxarjebis cvlileba jamuri produqciis zrdis
erTeulze da sxva.
marketinguli inovacia rodesac firmebi produqciis realizaciis axal
variantebs SeimuSaveben, aman SeiZleba gaafarTovos, gazardos momxmarebelTa
moTxovna bazarze, rac TavisTavad industriis cvlilebas iwvevs.
industriaSi Sesvla da gasvla rac ufro meti firma emateba industrias,
miT ufro metad izrdeba konkurenciis xarisxi. mimdinareobs sabazro wilebis
xelaxali gadanawilebis procesi. axali kompania axali meTodebiT cdilobs bazris
aTvisebas. aseve, Tu kompaniebi toveben industrias, es amcirebs konkurenciis xarisxs,
rac iwvevs ramodenime kompaniis gabatonebas industriaze. orive SemTxveva cvlis
industriis struqturas.
nou-haus gavrceleba gamocdilebis SeZena, amaRlebs konkurenciis xarisxs
industriaSi. kompaniebi mudmivad cdiloben iseTi firmebis Sesyidvas, romlebsac
gaaCniaT ukeTesi menejmenti, teqnologia. kompaniebi Seisyidian licenziebs, patentebs,
savaWro niSnebs, raTa maTi saqmianoba ufro metad warmatebuli iyos biznesSi. nouhaus (Know-how) gadacema zrdis industrias mTlianobaSi da mas ufro globalurs
xdis. rac imas niSnavs, rom industriis sazRvrebi cildeba erovnul dones da gadis
saerTaSoriso bazrebze. magaliTad, daimler-bencis avtomobilebi ar iwarmoeba
mxolod germaniaSi, mikrosoftis, koka-kolasa,
makdonaldsis produqcia
mxolod aSS-Si da sxva.
industriis globalizacia globalurma konkurenciam SesaZlebelia
Secvalos industria mTlianobaSi. moTxovna produqciaze sxvadasxva qveynebSi
sxvadasxvaa, radgan gansxvavebulia momxmarebelTa qcevis garemo, rasac ganapirobebs
geografiuli, religiuri, socialuri, politikuri da sxva faqtorebi. ucxour
qveynebSi produqciis warmoeba ganpirobebulia Semdegi motivebiT: didi moTxovna
produqciaze an iafi resursebis xelmisawvdomoba. Sesabamisad erTidaigive
produqciis sawarmoo procesic SesaZlebelia gansxvavebuli iyos sxvadasxva
qveynebSi. magaliTad, avtomobilebis warmoeba germaniaSi mkveTrad kapitaltevadi
produqciaa, xolo samxreT aziis qveynebSi Sromatevadi. industriis globalizacia
cvlis industriis masStabebs, moTxovna-miwodebis meqanizms. saerTaSoriso bazrebze
23

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


kompaniebs axali qcevis wesebis, menejmentis, teqnologiis, marketinguli midgomebis,
sareklamo samsaxuris da sxva Semotanis saSualeba eZleva, rac axali bazrebis
aTvisebis safuZvels warmoadgens.
globalizacia damaxasiaTebelia Semdegi tipis industriebisaTvis, romelic dafuZnebulia:
a) bunebrivi resursebis gamoyenebaze;
b) resursebis dabal Rirebulebaze;
g) mimzidvel sabazro garemoze.

cvlilebebi sawarmoo xarjebsa da mwarmoeblurobaSi (ganayofi, romelic miiReba


warmoebis moculobis gayofiT resursebis danaxarjebis sidideze) industriebSi,
sadac firmaTa masStabis ekonomiuroba sakmaod dabalia, rogorc wesi, yuradReba
gadatanilia produqciis raodenobis zrdasa da fasebis Semcirebaze. dominanti
poziciis mopoveba SesaZlebelia mxolod meti produqciis dabal fasebSi
realizaciis safuZvelze, rac cvlis industrias. ukuprocesis SemTxvevaSi, firmebi
zrdian fasebs da amcireben produqciis warmoebas, rac aseve cvlis industrias.

diferencirebuli

da standartizirebuli produqcia zogjer momxmareblebi


aqcents akeTeben mkacrad gansazRvrul standartizirebul produqciaze, TavisTavad,
es faqti zrdis konkurenciis xarisxs industriaSi da cvlis industrias
mTlianobaSi.
zogjer
momxmarebels
ufro
metad
izidavs
produqciis
araerTgvarovneba, anu produqciis sxvadasxva wesiT warmoeba, SefuTva, momsaxureba,
miwodeba, sareklamo saqmianoba da sxva. yovelive es mwarmoebels varirebis ufro met
saSualebas aZlevs imis mixedviT, Tu ras sTavazobs igi momxmarebels. rac ufro
metad diferencirebulia produqcia, miT ufro izrdeba da viTardeba industria.
samarTlebrivi garemos zegavlena da saxelmwifo politikis cvlileba saxelmwifo
politikas mniSvnelovnad SeuZlia industriis cvlileba. gadasaxadebis gazrda,
garkveuli saxis produqciis akrZalva, importze SezRudvebis daweseba, sakredito
ganakveTebis (wlebi) gazrda an Semcireba, biujetis deficitis (danaxarjebis
Semosavlebze gadameteba) gazrda. zogadad, saxelmwifos mxridan nebismierma nabijma
SesaZlebelia uSualo zegavlena moaxdinos industriis cvlilebaze. magaliTad,
yofil sabWoTa kavSirSi mSrali kanonis SemoRebam alkoholuri sasmelebis
warmoebas legaluri safuZveli gamoacala. oficialurad industria ar arsebobda.
Tumca, Sav bazarze SesaZlebeli iyo arc Tu ise kargi xarisxis alkoholuri
nawarmis Zvir fasSi SeZena. yvelaze met SezRudvebs vxvdebiT saerTaSoriso
bazrebze. Zalze bevri ganviTarebadi qveyana cdilobs, rom mTlianad ar gaasxvisos
sakuTari resursebi, raTa maTi ekonomikuri ganviTareba ucxouri qveynebis
korporaciaze damokidebuli ar gaxdes. aseve savaluto rezervebisa da kursis
SenarCunebis mizniT qveynebi krZalaven ucxouri investiciebiT Seqmnili qonebis
repatriacias (dabrunebas) sxva qveynebSi. proteqcionistuli midgomebi axali
industriebisa da strategiuli samrewvelo dargebis SenarCunebis mizniT SeiniSneba
sabazro ekonomikis maRalganviTarebul qveynebSic.

cvlilebebi sazogadoebis cnobierebaSi, damokidebulebasa da cxovrebis stilSi


sazogadoebrivi cnobiereba Zalze did gavlenas axdens industriis cvlilebaze.
magaliTad SesaZlebelia mosaxleobis didi nawili aqcents akeTebdes ara Saqrian,
aramed ufro marilian produqciaze. xelovnuri tyavi ufro metad izidavdes, vidre
bunebrivi, sazogadoeba ukmayofilebas gamoTqvamdes im warmoebis mimarT, romelic
metad abinZurebs garemo pirobebs. magaliTad, dasavleT evropis qveynebsa da aSS-Si
mkveTrma anti-Tambaqos kampaniam moTxovna am saxis produqciaze mkveTrad Seamcira.
sazogadoebrivi
cnobiereba
da
cxovrebis
stili
icvleba
sazogadoebaSi
Semosavlebis zrdis kvalobaze, sxva qveynebTan integraciis Sedegad da sxva.

moulednolobaTa

da biznes riskis Semcireba axalgazrda industriebSi


ekonomikuri maCveneblebi swrafad icvleba, radgan Camoyalibebuli struqtura jer
24

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


kidev dasaxvewia. magaliTad, distribuciis arxebi, potenciuri sabazri wili da sxva.
amdenad, firmebi damoukideblad eridebian aseTi industriebis diversificirebas.
mxolod myari safinanso garantiebis kompaniebs SeuZliaT aseT riskze wasvla.
amdenad, kompaniebi ufro met aqcents akeTeben aramaterialuri aqtivebis gasxvisebasa
da erToblivi sawarmoebis formirebaze. swored amitom, aRniSnuli meTodebi
saerTaSoriso bazrebze globalizaciis yvelaze xSirad gamoyenebuli formaa.
wamyvani Zalebis koncefcia faqtiurad gvaZlevs pasuxs kiTxvaze, Tu ratom
icvlebian industriebi. maTi detaluri analizis safuZvelze menejerebs praqtikuli
SesaZleblobebi eZlevaT gaTvalon industriis ganviTarebis momavali gza. msoflio
gamocdilebiT cnobilia, rom sinamdvileSi konkretuli industriis cvlilebaze
zemoqmedebs ara yvela faqtori erTdroulad, aramed mxolod ramodenime. rac ufro
maRalganviTarebuli, dalagebuli da disciplinirebulia qveyana, miT ufro nakleb
gavlenas axdenen wamyvani Zalebi industriis cvlilebaze da miT ufro advili xdeba
biznesis warmoeba. piriqiT, areul, dabalSemosavlian da aradisciplinirebul
qveynebSi sul mcire cvlilebamac ki, SeiZleba radikalurad Secvalos industria.
Sesabamisad, biznesis warmoebac SedarebiT naklebmimzidveli xdeba. wamyvani Zalebis
koncefcia menejerebs aiZulebs gamoiangariSon Tu pirvel rigSi, romeli
eqsternaliebi moaxdens gavlenas industriaze. meore rigSi, ra zemoqmedebas
moaxdens igi uSualod firmaze da mesame rigSi, ra strategia unda SevimuSaoT (ra
unda gavakeToT), raTa arsebuli poziciebi gavaumjobesoT biznesSi.
eqsternaliebis gaTvla (imis gaTvlis unari, Tu rodis aris saWiro warmoebis
SezRudva). efuZneba teqnologias, romelic menejers gaaCnia Teoriuli, praqtikuli
gamocdilebidan.
arsebobs
garemoze
zemoqmedebis
Seswavlis
aprobirebuli,
standartizirebuli midgomebi. magaliTad, sazogadoebaSi moTxovnilebaTa cvlileba
SesaZlebelia gamoiTvalos sxvadasxva maCveneblebis mixedviT: 1)rogor viTardeboda
moTxovna konkretul produqciaze uaxloesi 50 wlis ganmavlobaSi. 2)rogor icvleba
moTxovna
produqciaze
Semosavlebis
zrdis
kvalobaze;
3)rogor
icvleba
sazogadoebis moTxovnilebebi produqciis momsaxurebaze drois periodis mixedviT.
davuSvaT, Saqris industriaSi menejerebma gaTvales, rom bolo 50 wlis
ganmavlobaSi moTxovna 5 weliwadSi erTxel mkveTrad mcirdeboda da strategiul
gaTvlebSi aiRes orientacia, Tu rodis unda SeezRudaT produqciis warmoeba.
mravali aseTi magaliTis motana SeiZleba. amdenad, garemo skanirebis teqnikis arsi
is aris, Tu ramdenad gaaCnia menejers dagrovili is gamocdileba, romelic mas
saSualebas miscems sworad gaiangariSos eqsternaliebi. rac ufro asakovania
industria, Sesabamisad miT meti gamocdileba arsebobs. Sesabamisad firmis menejers
warmatebis miRwevis ufro meti Sansi aqvs.
sabazro ekonomikis pirobebSi firmaTa saqmianobaze did gavlenas axdens
bazarze arsebuli struqtura. kerZod, bazari karnaxobs firmas ra, rogor, sad da
ra fasad awarmoos. sabazro ekonomikis funqcionirebis safuZveli aris konkurencia.
ZiriTadi yuradReba swored am fenomenis Seswavlas eTmoba. Tavad konkurencia aris
garkveuli sistema, romelic Sedgeba erTmaneTTan logikurad dakavSirebuli
elementebisagan konkurentuli Zalebisgan. amdenad, erTobliobaSi konkurentuli
Zalebi
qmnian
konkurentul
garemos.
ZiriTadad
gamoyofen
Semdegi
tipis
konkurentul Zalas:
1. metoqeobis xarisxi konkurent mwarmoeblebs Soris industriis SigniT;
2. ramdenad SeuZliaT sxva industriis kompaniebs miizidon momxmarebeli substitutiT
(Semcvleli produqcia);
3. axali konkurentebisaTvis industriaSi SeRwevis potenciuri barierebi;
4. mwarmoebelTa (miwodebis) Zala;
5. momxmarebelTa (moTxovnis) Zala;
(ixileT naxazi 4.5). ganvixiloT TiToeuli maTgani.
25

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


konkurentuli strategia aris biznes strategiis Semadgeneli nawili, romelic
warmoadgens im samoqmedo gegmas, romlis mixedviTac SesaZlebelia konkretul
bazarze warmatebis miRweva.
strategia Sesabamisad SeiZleba iyos:
Semtevi (konkurentuli upiratesobis mosapoveblad);
TavdacviTi (arsebuli poziciebis gasamagreblad).
xSirad strategiis SerCeva damokidebulia imaze Tu ras moimoqmedeben
konkurentebi, Tu ra aris konkurentTa strategiis Sinaarsi da ra resursebi
gaaCniaT maT, raTa ganaxorcielon igi. saukeTeso strategia aris mowinaaRmdegeTa
konkurentul siZlieresa da strategiebze manevrireba. rodesac konkretuli firma
garkveul svlebs akeTebs, mowinaaRmdegeebi imwamsve erTvebian sapasuxo qmedebebSi.
faqtiurad, industriaSi SeiniSneba strategiaTa TamaSis procesi, xolo konkurenti
firmebi erTmaneTis mimarT biznesis wesebiT SemuSavebuli omis pirobebSi imyofeba.
konkurentuli bazrebi ki TavisTavad, ekonomikuri brZolis velia.
metoqe mwarmoeblebs Soris gamarTuli brZolebi SesaZlebelia sxvadasxva
xarisxis intensivobiT mimdinareobdes. konkurenciis sawarmoeblad gamoiyena
brZolis Semdegi saxis iaraRi: fasebi, xarisxi, produqciis Taviseburebebi,
momsaxureba, garantiebi, reklamireba, sabiTumo da sacalo vaWrobis ukeTesi qseli,
inovaciebi da ase Semdeg. firmebi SesaZlebelia xSirad cvlidnen maTi brZolis
iaraRs. es damokidebulia uSualod firmis SerCeul strategiaze (brZolis manevrze)
konkurentebis mimarT. metoqeobas adgili aqvs industriaSi, rodesac: 1)firmas gaaCnia
konkretuli strategia, romelic zegavlenas moaxdens konkurentuli firmebis
poziciebze;
2)mowinaaRmdegeTa
reaqcia
gamoixateba
konkurentuli
iaraRis
gamoyenebaSi, rodesac igi erTi iaraRis meoreze cvlilebis (rasac konkurenciis
wesebsac uwodeben) safuZvelze cdilobs pasuxi gasces mowinaaRmdeges da Seqmnas
konkurenciaSi warmatebis winapiroba.
mas Semdeg, rac konkurenciis wesebi dadgenili iqneba, firmebma unda
gaarkvion Tu rogoria konkurentTa strategiis siswrafe: Zalian swrafi, intensiuri,
normaluri, zomieri, susti. ramodenime faqtoria cnobili, romelic metoqeobis
siZlieres axasiaTebs. ganvixiloT ramodenime maTgani:
metoqeoba izrdeba, rodesac konkurentTa raodenoba bazarze izrdeba. isini
bazris Tanabar wils floben da Tanabari SesaZleblobis arian. faqtiurad, axali
konkurenti niSnavs axal strategias, rac TavisTavad TamaSs ufro mimzidvels xdis
da manevrirebis ufro met saSualebas iZleva. Zalian didi Zalisxmeva da menejerTa
maRali profesionalizmia saWiro imisaTvis, rom firma gamarjvebuli gamovides
brZolidan da dominanti pozicia moipovos bazarze;

metoqeobis xarisxi miT ufro Zlieria, rac ufro naklebad izrdeba moTxovna
produqciaze industriaSi. swraf ganviTarebad industriaSi firmebs mogebis gazrdis
ufro meti saSualeba aqvT. Tumca, rodesac industriaSi moTxovna mcirdeba, yvela
firma cdilobs Sekvecos Tavisi warmoeba, moizidos konkurentebis momxmarebeli,
gamoiyenos yvelanairi SesaZlebloba, raTa gadarCes. Sesabamisad, konkurenciis
xarisxi miT ufro maRalia, rac ufro nela izrdeba moTxovna produqciaze;
metoqeobis xarisxi miT ufro intensiuri xdeba, rac ufro metad karnaxobs
industriaSi arsebuli mdgomareoba firmebs, rom maT unda Seamciron fasebi
produqciaze, ufro meti produqciis warmoebis/realizaciis mizniT. anu, rodesac
mudmiv danaxarjebs didi nawili ukavia kompaniis erToblivi xarjebis struqturaSi.
produqciis erTeulze xarjebis Semcireba SesaZlebelia warmoebis masStabebis
zrdiT. mcire moTxovnis pirobebSi firmebi iZulebuli xdebian mimarTon garkveul
fasdaklebebs da sxva taqtikur RonisZiebebs, rac gazrdis konkurencias. piriqiT,
rodesac industriaSi, warmoebis masStabis ekonomiurobas adgili ar aqvs
(magaliTad, malfuWebadi, sezonuri, Zalze ZviradRirebuli produqcia da sxva),
mwarmoeblebi mcire moTxovnis pirobebSi amcireben produqciis warmoebas.
26

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


metoqeobis xarisxi miT ufro maRalia, rac ufro metad ukmayofiloni arian
mwarmoeblebi TavianTi sabazro poziciiT da yvelanairad cdiloben metoqeTa
xarjze poziciebis gamagrebas. rodesac firmebi garkveulwilad kargaven finansur
Zalauflebas, isini mimarTaven iseT agresiul qmedebebs, rogoricaa mcire zomis
metoqeTa sawarmoebis Sesyidva, axali produqciis danergva, sareklamo saqmianobis
gaSla, fasebis politikis SemuSaveba da sxva. aseTi moqmedebebi zrdis brZolis
xarisxs meti sabazro wilis mopovebis mizniT;
kompania ufro energiulad ibrZvis, Tu mas industriis datoveba ufro Zviri
ujdeba, vidre darCena da konkurenciis gagrZeleba. rac ufro maRalia industriidan
gasvlis barierebi, miT ufro iZulebuli xdeba firma ukanaskneli Zalebis
mobilizaciiT maqsimaluri konkurencia gauwios mis metoqeebs maSinac ki, rodesac
bizness maTTvis mxolod zarali moaqvs;
metoqeoba izrdeba, rodesac industriis gareT Zlieri kompaniebi Seisyidian sust
firmebs, ris safuZvelzec swori taqtikuri, gaazrebuli politikis pirobebSi
Sesyiduli firmebi iqcevian industriis kompaniaTa ZiriTad metoqeebad. magaliTad,
Tambaqos industriis erT-erTma wamyvanma kompaniam filip-morisma Seisyida ludis
mwarmoebeli, aseve cnobili firma milen-bruingi 1960 wels. marketingSi nou-haus
mflobelma filip morisma mTeli msoflio gaaoca, rodesac momxmareblebs axali
tipis
ramodenime
saxeobis
ludis
diferencirebuli
produqcia
warudgina
(alkoholuri, naklebad alkoholuri, kaloriuli, arakaloriuli).

zemoT aRniSnuli faqtorebis analizis safuZvelze sabazro ekonomikis


pirobebSi ikveTeba metoqeobis sami tipi:
"mzardi" - rodesac kompaniebis mier biznesidan mopovebuli Semosavlebi mcirdeba;
"zomieri" - rodesac kompaniebis mier biznesidan mopovebuli Semosavlebi
stabiluria;
"susti" - rodesac Semosavlebi maRalia, rac xSirad monopoliuri da oligopoliuri
bazrebisTvis aris damaxasiaTebeli.
industriaSi SeRwevis barierebi. axali kompaniebis mizans, rogorc wesi,
warmoadgens industriaSi usafrTxo poziciebis mopoveba. firmebi TavisTavad cxadia,
ewinaaRmdegebian axali kompaniis gamoCenas bazarze da konkurenciis gaZlierebas.
amitomac, konkurentebis interesebi am SemTxvevaSi erTmaneTs emTxveva da isini
erTiandebian axali firmebis winaaRmdeg. barierebi miT ufro Zlieria, rac ufro
metad uwyobT kompaniebs ekonomikuri garemo xels. ekonomikuri faqtorebi sxvadasxva
xarisxis siZlieris barierebs qmnis industriaSi. ganvixiloT ramodenime maTgani:
masStabis ekonomiuroba anelebs firmis industriaSi damkvidrebis process.
kompaniebi am SemTxvevaSi awarmoeben didi moculobis produqcias (raTa miaRwion
erTeulze mcire danaxarjebs), an mcire raodenobis produqcias didi danaxarjebiT.
pirveli varianti Warbi produqciis warmoqmnas iwvevs, ramac SeiZleba Warbi miwodeba
gamoiwvios. amdenad, kompanias uwevs misi konkurentebisgan Sesabamisi agresiuli
reaqciis mogerieba (fasebis Semcireba, realizaciis waxaliseba, sareklamo
saqmianobis gaSla da sxva), ris gamoc igi metoqeebisgan seriozul winaaRmdegobas
awydeba. meore SemTxvevaSi, ki maRali saSualo danaxarjebi firmas ubiZgebs mcire
mogebisken. masStabis ekonomiurobis problemas SeiZleba adgili hqondes ara
uSualod warmoebaSi, aramed marketingSi, samomxmareblo servisSi, nedleulisa da
masalebis SesyidvaSi da sxva.
teqnologiis da specifikuri nou haus xelmisawvdomoba industriaSi motoqe
kompaniebs gaaCniaT specifikuri gamocdileba, romelic maT industriaSi arsebobis
saSualebas aZlevs. kompaniebi, rogorc wesi, yvelaze metad swored aseT
gamocdilebas
ufrTxildebian.
maqsimalurad
cdiloben,
raTa
informacia
konkurentebSi ar gaJonos. amdenad, gamocdilebisa da brZolis axali wesebis
27

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


Seswavlamde, axali firmebi Zalian xSirad ver uZleben metoqeTa konkurencias da
toveben industrias.
savaWro markebis upiratesoba da momxmarebelTa loialuroba myidvelebi
xSirad eCvevian konkretul produqcias. isini upiratesobas aniWeben maT mier ukve
aprobirebuls da naklebad interesdebian siaxliT. magaliTad, dasavleT evropis
qveynebSi momxmareblebi sakmaod mkacrni arian savaWro markebis mimarT. loialuroba
am sferoSi niSnavs imas, rom axal mwarmoebels didi moculobis finansuri xarjebis
gaweva uwevs sareklamo samsaxuris ganviTarebasa da realizaciis waxalisebaze, raTa
maT Seqmnan sakuTari klientura. yovelive amas sWirdeba garkveuli dro da Tanxa.
axal firmebs sawyis etapze uxdebaT mniSvnelovani fasdaTmobebis gakeTeba,
momxmareblisTvis eqstra (umaRlesi) servisis SeTavazeba, rac TavisTavad cxadia,
amcirebs mogebis normas. axali firmebis simtkice damokidebulia maT sastarto
pirobebsa da finansur mdgomareobaze, raTa moaxdinos axali investiciebis
mxardaWera.
moTxovna kapitalze rac ufro didi moculobis investiciebis warmoeba uwevs
firmas, miT ufro rTuldeba misi damkvidrebis sakiTxi industriaSi. moTxovnebi
kapitalze ukavSirdeba sawarmoTa farTis sidides, teqnologiis raodenobasa da
Rirebulebas, momxmarebelTa loialurobasa da sxva. kapitalze moTxovnebis
cvlileba
pirdapirproporciul
damokidebulebaSia
industriaSi
Sesvlis
barierebTan.
xelmisawvdomoba specifikur resursebTan industriis SigniT, firmebs,
SesaZlebelia upiratesoba gaaCndeT produqciis warmoebaSi, miuxedavad imisa Tu
industriaSi Semsvlel firmebs ra sawarmoo simZlavreebi gaaCnia. magaliTad,
garkveuli gamocdilebis safuZvelze kompaniebs gaaCniaT sakuTari iaffasiani
wyaroebi, Tu sad Seisyidon maRalxarisxiani nedleuli da masalebi, teqnologiuri
nou-hau, an sawarmoebi aRWurvilia SedarebiT adreul periodSi, roca teqnologiebi
ufro iafi iyo, gaaCniaT ukeTesi adgilmdebareoba, SeuZliaT SedarebiT iafiani
kreditis miReba da sxva.
sadistribucio arxebis xelmisawvdomoba aRniSnuli sakiTxi aseve metad
aqtualuria axalbeda firmebisTvis. biTumad movaWre distributorebi ufro
naklebad endobian iseT produqcias, romelsac sazogadoebis aRiareba ara aqvs.
vertikaluri integraciis SemTxvevaSi, rodesac mwarmoeblebi da distributorebi
erTiandebian mogebis maqsimizaciis mizniT, axali firmis Sansebi Zalze dabalia. am
TvalsazrisiT, axal kompaniebs uwevT meti kontaqti, daintereseba, fasdaTmobebi
dilerebTan da brokerebTan, rac aseve garkveul drosTan da danaxarjebTan aris
dakavSirebuli.
maregulirebeli politika saxelmwifo organoebi xSirad kompaniebs biznesis
warmoebis nebas rTaven licenzirebis wesiT, rac zRudavs firmaTa Sesvlas
industriaSi. am SemTxvevaSi amboben, rom saxelmwifo marTavs konkrentul
industrias. rogorc, wesi, umravles qveyanaSi saxelmwifoTa mxridan marTvad
industriebs miekuTvneba: sabanko, sadazRvevo, radio-televiziis, rkinigzis da sxva
seqtori. aseve, mkacri moTxovnebi garemos dabinZurebasTan mimarTebaSi, mkveTrad
zrdis sawarmoo danaxarjebs. xSirad sawarmoo SezRudvebi vrceldeba ucxour
firmebze, rodesac saxelmwifo mimarTavs proteqcionistul politikas.
tarifebi da saerTaSoriso savaWro SezRudvebi erovnuli saxelmwifoebi
xSirad aweseben tarifebsa da savaWro SezRudvebs (antidempinguri wesebi,
adgilobrivi moTxovnebi, qvotebi) ucxouri kompaniebis mimarT. ZiriTadi mizani aris
adgilobrivi kompaniebis biznesis lobireba.

ramdenad SeuZliaT
substitutiT (Semcvleli

sxva industriis kompaniebs miizidon momxmarebeli


produqcia)? - xSirad erTi industriis miznebi

konkurencias uweven sxva industriis firmebs, radgan industriebSi warmoebuli


28

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


sxvadasxva produqcia aris erTmaneTis Semcvleli (substituti). magaliTad, Cais
industria konkurencias uwevs yavis industrias, saTvaleebis warmoeba kontaqtur
linzebs. xSirad firmebi minis taras amjobineben plastmasis, Tunuqis an qaRaldis
(kordonis) msgavs substitutebs. amdenad, firmebs Zalauneburad yuradRebis gadatana
uwevT ara mxolod maT uSualo metoqeebze, aramed sxva industriebSi moRvawe
firmebis saqmianobazec.
xSirad mwarmoebels substitutis warmoeba ufro iafi ujdeba, rac izidavs
momxmarebels. magaliTad margarinis warmoeba ufro iafi jdeba, vidre karaqis, minis
warmoeba ufro Zviri jdeba, vidre plastmasis da a.S. amdenad, sxva industriis
konkurent firmebs mudmivi fiqri uwevT, Tu rogor Seamciron danaxarjebi maT
produqciaze. momxmarebels aseve saSualeba eZleva sworad Seafasos TiToeuli
substitutis xarisxi, rac uSualod firmebzea damokidebuli (ramdenad efeqtianad
warudgenen isini momxmareblebs). swored xarisxobrivma sxvaobam SesaZlebelia
firmas Seuqmnas biznesSi warmatebis mopovebis SesaZlebloba. magaliTad, karaqis
miReba janmrTelobisaTvis ufro rekomendirebulia, vidre margarinis. amitomac
karaqs Tavisi bazari gaaCnia da SedarebiT Zviria, vidre margarinis. igive SeiZleba
iTqvas minis industriazec. marTalia misi warmoeba SedarebiT Zviri jdeba, vidre
plastmasis, magram garkveuli saxis produqciis (magaliTad, alkoholuri sasmelebis)
Senaxva sxva Semcvlel SesafuT masalebSi rekomendirebuli ar aris.
rogorc wesi, rac ufro dabalfasiani da maRalxarisxiania subsituti,
konkurenciis xarisxi miT ufro maRalia. substitutis industrias axasiaTebs
Semdegi maCveneblebi: realizaciis zrdis tempi, sawarmoo simZlavreebis done,
industriis saSualo mogebis ganakveTi, bazris diversifikaciis xarisxi da a.S.
mwarmoebelTa (miwodebis) Zalaufleba industriaSi mwarmoebelTa sust da
Zlier poziciebs ganapirobebs sabazro situacia da miwodebuli produqciis
mniSvneloba. miwodebis Zalaufleba miT ufro Zlieria, rac ufro standartul
produqcias awvdis mwarmoebeli bazars, da ufro rTulia metoqeebTan konkurencia.
momxmarebelTa
daintereseba
SesaZlebeli
xdeba
garkveuli
fasdaTmobebis,
marketinguli saqmianobis efeqtiani marTvis da sxva specifikuri RonisZiebebis
gatarebis pirobebSi.
mwarmoebeli imyofeba sust poziciebSi, rodesac mis produqcias gaaCnia kargi
substituti, romelic konkurencias uwevs rogorc xarisxiT, aseve fasebiT
(magaliTad Cai da yava).
mwarmoebeli aseve, rTul mdgomareobaSia, rodesac industriaSi momxmarebelTa
raodenoba mcirea. dabali fasebi, gaumjobesebuli xarisxi, bevri momxmarebeli da
didi mogeba aris kompaniis siZlieris damamtkicebeli. mwarmoebelTa
Zalaufleba
aseve ikveTeba, Tu mas cota konkurenti yavs rogorc misi produqciis, aseve
substitutis industriaSi. monopoliuri, privilegirebuli, anu dominanti pozicia
mwarmoebels karnaxobs fasebis diskriminacias, anu SezRudos produqciis miwodeba,
vidre masze arsebobs moTxovna, Sesabamisad gazardos fasi produqciaze da mcire
raodenobis konkurentebic aiZulos mxari dauWiron misi TamaSis wesebs.
kompaniaTa Zalaufleba miT ufro izrdeba, rac ufro SedarebiT iafiani
danaxarjebiT qmnian produqcias. nou-haus floba, axali teqnologiebis aTviseba,
menejmentis srulyofa, kadrebis gadamzadeba aris firmis is aqtualuri amocanebi,
romelic produqciis TviTRirebulebis Semcirebis safuZvels warmoadgens.
mwarmoebelTa Zalaufleba ikargeba maTi reputaciis SelaxvasTan erTad. am
SemTxvevaSi maT SeiZleba sxva firmebic daazianon. aseTi ram SeiniSneba maSin,
rodesac firmebi ver awarmoeben Sesabamisi xarisxis produqcias. magaliTad, Tu
avtonawilebis mwarmoebeli kompania qmnis romelime korporaciis, davuSvaT jeneral
motorsis uxarisxo nawilebs, Zalze uaryofiTad imoqmedebs jeneral-motorsis
reputaciazec.
29

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


momxmarebelTa
Zalaufleba

rogorc
mimwodeblebis
SemTxvevaSi,
momxmarebelTa Zalauflebac SesaZlebelia iyos Zlieri an susti, rac uSualod
arsebul sabazro koniunqturazea damokidebuli. rac ufro cota momxmarebeli yavs
industrias, miT ufro meti Zalaufleba gaaCnia momxmarebels. mas mniSvnelovani
zemoqmedebis unari aqvs produqciis xarisxze da fasebze. rac ufro standartulia
produqcia,
miT
ufro
did
zegavlenas
moaxdens
mimwodebelze.
piriqiT,
diferencirebuli produqcia TavisTavad imas niSnavs, rom momxmarebels ufro meti
xarjebis gaweva uwevs, raTa gansxvavebuli specifikuri produqciiT daikmayofilos
moTxovnileba.
konkurentuli Zalebis strategiuli Tanamonawileoba
nax. 4.5 asaxavs konkurentuli Zalebis Tanamonawileobas industriaSi.
menejerebis ZiriTad movaleobas warmoadgens xuTive Zalis detaluri Seswavla,
rogorc cal-calke, aseve mTlian sistemaSi. xuTive Zala erTobliobaSi axasiaTebs
konkurenciis dones industriaSi. rac ufro Zlieria konkurentuli Zalebi, miT
ufro mcirea firmaTa warmatebis Sansebi industriaSi. industriis konkurentuli
garemo ar aris mimzidveli, rodesac arsebobs mkacri konkurencia mwarmoeblebs
Soris, industriaSi SeRwevis barierebi sustia, produqcias gaaCnia kargi substituti
da sxva.
naxazidan Cans, rom xuTive CamoTvlili Zala kompaniaze zemoqmedebs
erTdroulad. amdenad, firmebs uxdeba erTobliobaSi maTi gavlenis Sefaseba da
Sesabamisi saerTo strategiis SemuSaveba. vinaidan, mxolod romelime erTi Zalis
sapasuxod SemuSavebuli strategia SesaZlebelia araefeqtiani da dauSvebeli iyos
meoris mimarT.
sabazro struqturis Seswavlis erT-erT ZiriTad amocanas warmoadgens
metoqeTa sabazro poziciebis dadgena da Sefaseba. bazris Seswavlis erT-erTi
meTodia metoqeebis strategiuli jgufebis mixedviT dayofa. aseTi midgoma
aadvilebs erTis mxriv industriis, rogorc mTliani sistemis Seswavlas da meores
mxriv, industriaSi calkeuli firmebis qcevis analizs.
strategiuli jgufebi aerTianebs metoqe kompaniebs, romelTac gaaCniaT
erTmaneTis msgavsi midgomebi da poziciebi bazarze. erTi strategiuli jgufis
kompaniebi SesaZlebelia iyenebdnen identur sawarmoo xazebs, gaaCndeT vertikaluri
integraciis erTnairi done, sTavazobdnen momxmarebels identur momsaxurebas da
teqnikur daxmarebas, iyenebdnen erTnair sadistribucio arxebs, produqciaTa fasebi
da xarisxi iyos erTnairi. industria Sedgeba mxolod erTi strategiuli
jgufisagan, Tu misi yvela wevri aucileblad mimarTavs erTnair strategias. piriqiT,
Tu industriis SigniT kompaniebi iyeneben erTmaneTisagan radikalurad gansxvavebul
konkurentul midgomebs, gaaCniaT arsebiTad gansxvavebuli poziciebi bazarze, maSin
industriaSi ikveTeba ramodenime strategiuli jgufi.
menejerebi,
rogorc
wesi
axdenen
strategiuli
jgufebis
grafikul
interpretacias. kerZod, isini qmnian jgufebs sxvadasxva cvladebis mixedviT.
cvladebis gaerTianeba warmoebs or did jgufSi. magaliTad, ganvixiloT
saqarTvelos minxilwylebis industriis bazari (naxazi 3.6). cvladebis pirvel
jgufSi moiazreba kompaniaTa geografiuli areali, romelic pirobiTad SeiZleba
daiyos lokalur, regionalur da erovnul bazrebad, xolo meore jgufSi fasebi,
produqciis xarisxi da imiji, romelic aseve pirobiTad davyoT dabal, saSualo da
maRal doneebad (aqve unda aRiniSnos, rom am industriis ZiriTadi maCveneblebia
aRniSnuli cvladebi, xolo erT jgufSi moTavsebuli cvladebi erTmaneTTan
pirdapirproporciuli arian). rogorc naxazidan irkveva, kompaniebi laRiZis
wylebi, koka-lola, kasteli erTmaneTis uSualo konkurentebi arian, radgan maTi
industriis maxasiaTeblebi erTnairia Semdeg cvladebSi: produqciis xarisxi, fasebi,

30

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


geografiuli areali, diferencirebuli produqciis done, sadistribucio arxebi.
Tumca, koka-kolas bazris SedarebiT didi segmenti ukavia, rasac ganapirobebs
Semdegi faqtorebi: SedarebiT adreul periodSi dafuZnda, vidre misi konkurentebi;
igi aris franCaizuli kompania, anu specifikuri nou-haus mflobelia, rac mas
privilegirebul da monopoliur mdgomareobas uqmnis bazarze. rac Seexeba danarCen
kompaniebs, maTi mxedvelobaSi miReba aucilebeli ar aris, radgan isini marTalia
erTis mxriv uSveben SedarebiT iafian, magram meores mxriv, SedarebiT dabali
xarisxisa da imijis produqcias lokalur bazrebze. aRniSnuli kompaniebi ZiriTad
konkurentebad ar moiazrebian.
amdenad, konkurencia da metoqeobis xarisxi industriaSi miT ufro maRalia,
rac ufro metad arian strategiuli jgufebi erTmaneTTan dakavSirebuli. rac ufro
bevri sxvadasxva maCveneblis kompaniaa industriaSi, miT ufro mcirea metoqeobis
xarisxi.
swori strategiis SemuSaveba faqtiurad SeuZlebelia mowinaaRmdegeTa
detaluri Seswavlis gareSe. es aris industriisa da konkurenciis erT-erTi
arsebiTi sakiTxi. konkurentebis Seswavla pirvel rigSi, gulisxmobs metoqeTa
strategiebis gamocnobas. metoqis strategiis kvleva warmoebs misi strategiuli
arxebidan gamomdinare da im gamocdilebis safuZvelze, romelic dakvirvebebis
Sedegad daugrovdaT menejerebs. konkretul kompanias am SemTxvevaSi, uadvildeba
imis gamocnoba, Tu ra aris metoqis Semdegi nabiji. Tumca, unda aRiniSnos, rom
industriebi icvleba, radgan icvleba industriis garemo zemoqmedebis rogorc gare,
aseve Sida faqtorebi. amdenad, metoqeebi icvlian TavianT sabazro poziciebs, maTi
ekonomiuri
maxasiaTeblebi
Sesabamisad
izrdeba
an
mcirdeba,
Sesabamisad
moulodnelia maTi strategiac. kargma menejerma swored es moulodnelobac unda
gaTvalos.
cvlilebis periodSi zogierTi kompania SeiZleba iyos:
agresiuli-drois
xanmokle
periodSi
cdilobdes
finansuri
mdgomareobis
gaumjobesebas;
zomieri-droTa ganmavlobaSi, nel-nela aumjobesebs (koreqtivebi Seaqvs strategiaSi)
qcevis wesebs.
xolo zogierTi kompaniebis qcevebi imdenad martivia, rom maTi gamocnoba Zalze
advilia.
menejerebis ZiriTadi amocana aris metoqeebis Sesaxeb yvela saWiro informaciis
floba.
da bolos, finansuri mdgomareobis gaumjobesebisa da konkurenciaSi
warmatebis ZiriTad determinants warmoadgens industriis warmatebis indikatorebi
(Key Success Factors (KFS)). KFS aris kompaniis is konkretuli maCvenebeli, romelic mas
metoqeebTan mimarTebaSi privilegirebul (ukeTes) mdgomareobas uqmnis bazarze.
magaliTad, sxvadasxva industriebSi KFS SeiZleba iyos sxvadasxva: produqciis
dabal TviTRirebulebaze orientirebuli warmoeba, teqnologiuri samsaxuris
uzrunvelyofa, organizaciuli simZlavreebi, gamocdilebaze orientacia da sxv.
TiToeul industrias SesaZlebelia erTi an ramodenime KFS gaaCndes.
menejerebis ZiriTadi strategia dafuZnebulia swored KFS-is gamocnobaze, Tu ra
maCvenebeli ganapirobebs industriaSi warmatebis mopovebas da ra unda gavakeToT
imisTvis, rom KFS-is yvelaze saukeTeso maCvenebeli gaaCndes kompanias. KFS-is
gamocnoba SesaZlebelia Zlieri konkurentebis SeswavliT. ratom aqvT maT ukeTesi
poziciebi bazarze, ratom aris maTi strategia ufro moqnili, vidre Cveni. ra
faqtorebi ganapirobebs, imas rom isini Cvenze ukeTes pirobebSi imyofebian.
industriis cvlilebasTan erTTad SesaZlebelia KFS-is maCvenebelic Seicvalos
(cxrili 4.7).

31

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

naxazi 4.1 strategiis SerCevis situaciuri analizi


industria da konkurentuli situaciis analizi

analizuri nawili
industriis ZiriTadi
ekonomikuri
maxasiaTeblebi
industriis cvlilebis
faqtorebis Sefaseba
konkurenciis
siZlieris Sefaseba
firmis konkurentuli
poziciis Sefaseba
industriaSi
konkurentTa
mosalodneli nabijebi
warmatebis miRwevis
savaraudo faqtorebi
saboloo daskvnis
gakeTeba industriis
mimzidvelobis Sesaxeb

firmis
strategiul
alternativaTa
gansazRvra /
Sefaseba

strategiis
danergva

ra saxis
realisturi
arCevani gaaCnia
firmas? arsebul
strategiaSi
cvlilebebis
Setana,
gaumjobeseba
- strategiis
mTliani Secvla

strategia
kargad
moergo
situacias

konkurentuli
upiratesobis
miRweva
moxerxda

rogor
mivaRwioT mtkice
konkurentul
upiratesobas

firmis qceva
sagrZnoblad
gaumjobesda

analizuri nawili
mimdinare strategiis
Sefaseba
SWOT analizis
gakeTeba (siZliere,
sisuste, safrTxe)
kompaniis SedarebiTi
konkurentuli
siZlieris Sefaseba
kompaniis xarjebisa da
xarjebis
konkurentunarianobis
Sefaseba
strategiuli kursis
formireba, romelsac
kompaniam unda
mimarTos momavalSi
(Seicvalos misia?
gaizardos Tu
Semcirdes miznebi?
gaumjobesdes Tu
Seicvalos strategia)

32

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

cxrili 4.2 kompaniis ZiriTadi ekonomikuri maxasiaTeblebi industriaSi


1
2

bazris wili:
konkurentuli
metoqeobis areali:
sasicocxlo
ciklis faza:

$400-$500 milioni wliuri Semosavali; 4 milioni tona,


mTliani moculoba
regionuli; mwarmoeblebi iSviaTad axdenen realizacias 250kmis radiusis moSorebiT maRali satransporto danaxarjebis gamo
gajerebis stadia

kompaniaTa
raodenoba
industriaSi:

30 kompania, 4,5 milioni tonis simZlavris 110 sawarmoTi,

5
6

momxmarebeli:
vertikaluri
integraciis
xarisxi:

2,000 momxmarebeli; umetesoba qimiuri industriis firmebia


Sereuli, 10 umsxvilesi kompaniidan 5 erToblivad axdens maRaros
damuSavebas, maT Seisyides damkveTi qimiuri sawarmoebis 50%,
danarCenebi integraciul kavSirSi ar SeimCnevian

industriaSi
Sesvlis/
gasvlis barierebi:

teqnologia/
inovacia:

produqciis
maxasiaTeblebi:

10

masStabis
ekonomiuroba:

11

simZlavreTa
utilizaciis
xarisxi:

12

industriis
renatabeloba:

sabazro

wili minimaluri 3%, maqsimaluri 21%

garkveuli barieri arsebobs kapitalis moTxovnebze, kerZod ki


minimaluri moculobis warmoebis mSenebloba (10 milioni aSS
dolaris danaxarji)
sawarmoo teqnologia aris standartuli; cvlilebebi Zalze
neli
tempiT mimdinareobs, yovelwliurad maqsimum 1-2 erTeuli axali
produqcia Cndeba bazarze
mkacrad standartizirebuli; mwarmoebelTa produqcia
aris erTmaneTis identuri
zomieri; yvela momxmarebels garkveulwilad gaaCnia Tanabari
sawarmoo danaxarjebi, masStabis ekonomiuroba SeiniSneba
produqciis avtomobilebiT miwodebisa da nedleulis didi
raodenobiT Sesyidvis SemTxvevaSi
warmoeba efeqtiania maqsimaluri simZlavris 90-100%-is
farglebSi..
90%-is qvemoT, erTeulis xarjebi sakmarisad maRalia
saSualoze maRali, mogebis koeficienti damokidebulia moTxovnaze,
roca moTxovnis Semcireba iwvevs fasebis Semcirebas, xolo
zrda Sesabamisad zrdis fasebsac

33

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

naxazi 4.3

P
(produqciis
fasi)

P1

P2

P3

Q1

Q2

Q3

Q4

Q
produqciis
moculoba

34

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

naxazi 4.4 masStabis efeqtis mrudi


danaxarjebi
produqciis
erTeulze

$1
90c
81c
72.9c
80c
64c
51.2c
70c
49c
34.3c

1 miliioni
erTeuli

2 milioni
erTeuli

4 milioni
erTeuli

8 milioni
erTeuli
warmoebuli produqciis
moculoba

35

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

naxazi 4.5 konkurentuli Zalebi da maTi strategiuli Tanamonawileoba


substitutis (Semcvleli
produqciis) industria

industriis gareT
arsebuli Zalebi cdiloben
momxmarebelTa gadabirebas

metoqeoba
mwarmoebel
konkurentebs
Soris

mimwodebe
li

mimwodebe
lTa
Zalaufle
ba

konkurentuli
Zalebis warmoqmnis
safuZvels
warmoadgens
kompaniaTa
strategiuli
manevrebi ukeTesi
sabazro wilis da
konkurentuli
upiratesobis
mosapoveblad

momxma
rebel
Ta Zalaufleba

momxmarebeli

konrunenciis xarisxis gazrdis


saSiSroeba arsebobs axali
metoqebiisgan

industriaSi Sesvlis
potenciuri msurvelebi

36

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


naxazi 4.6. min-xil wylebis industria saqarTveloSi
maRali

kasteli

koka-kola

laRiZis
wylebi
saSualo

fasebi/xarisxi
/imiji

sxva kompaniebi

dabali

lokaluri
(erTi
regioni)

regionaluri
(ramodenime
regioni

geografiuli areali

37

Caucasian Academy Centre

erovnuli

kavkasiis akademiuri centri

cxrili 4.7 KFS-is faqtorebi


teqnologiasTan dakavSirebuli KFS
samecniero kvlevebi
sawarmoo procesebis inovaciuroba
produqciis inovaciuroba
teqnologiuri upiratesoba
warmoebasTan dakavSirebuli KFS
dabal xarjebze orientirebuli warmoebis efeqtianoba
warmoebis xarisxi (naklebi zarali, mcire raodenobiT saWiroebs SekeTebas)
maRalkvalificiur kadrebTan xelmisawvdomoba
Sromis maRali mwarmoebluroba
dabal xarjebze orientirebuli produqciis dizaini
distribuciasTan dakavSirebuli KFS
biTumad movaWre distributorebis Zlieri qseli;
dabali sadistribucio arxebi;
swrafi miwodeba.
marketingTan dakavSirebuli KFS
kargad momzadebuli sarealizacio Zalebi
teqnikuri daxmarebisa da samomxmareblo servisis done
samomxmareblo SekveTebis akuratuli Sesruleba
vaWrobis xelovneba
mimzidveli stili/SefuTva
samomxmareblo garantiebi
gamocdilebaze orientirebuli KFS
kvalificirebuli kadrebi
nou-haus kontrolis xarisxi
praqtikuli teqnologiis xarisxi
organizaciuli unari
umaRlesi informaciuli sistemebi (magaliTad saransporto saSualebebTan)
sabazro mdgomareobis cvlilebis adeqvaturi pasuxis gacemis unari
meti gamocdileba da menejeruli nou-hau
sxva tipis KFS
sasurveli imiji/reputacia momxmareblebTan
mosaxerxebeli adgilmdebareoba
sasiamovno, patiosani dasaqmebulebi
patentebis dacva
safinanso kapitalTan xelmisawvdomoba

38

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

5. kompaniaTa situaciuri analizi


Cven davinaxeT, rom industriisa da konkurenciis analizis safuZvelze
SesaZlebelia garemo eqsternaliebis (gare faqtorebis) Sefaseba. kompaniaTa
situaciuri analizi gulisxmobs kompaniis mimdinare strategiis Sefasebas am
garemoSi. imisaTvis, rom SeviswavloT kompaniis arsebuli mdgomareoba am garemoSi,
pasuxi unda gaeces 5 ZiriTad SekiTxvas:
1. rogor funqcionirebs mimdinare strategia?
2. ra aris kompaniis Zlieri da susti mxareebi, SesaZleblobebi da mosalodneli
safrTxe?
3. aris Tu ara kompaniis fasebi da danaxarjebi konkurentunariani?
4. ramdenad mkacria kompaniis konkurentuli poziciebi?
5. ra aris kompaniis strategiis safuZveli?
aRniSnul kiTxvebze pasuxis gasacemad strategiis Semqmnelebi iyeneben sami
tipis analitikur meTods:

SWOT meTodi;
strategiuli xarjebis analizis meTodi;
konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodi.
es meTodebi aqtiurad gamoiyeneba strategiul marTvaSi, radgan isini yvelaze
ukeTesad
axasiaTebs
kompaniis
mimdinare
poziciebs
industriaSi
da
mis
SesaZleblobebs, Tu arsebuli strategiis pirobebSi ramdenad realuria kompaniis
qcevis gaumjobeseba drois grZelvadian monakveTSi.
imisaTvis, rom SevafasoT strategiis mimdinare mdgomareoba jer unda
gavarkvioT Tu ras warmoadgens firmis mocemuli strategia (ix. Tavi II, nax. 2.1).
pirvel rigSi, es Seexeba firmis konkurenciaSi brZolis politikas dabal
xarjebze
orientirebuli
lideroba,
produqciis
diferenciacia,
konkretul
samomxmareblo jgufebze an sabazro segmentze fokusireba. meore rigSi, unda
davaxasiaToT firmis konkurenciis areali industriis SigniT vertikaluri
integraciis done, produqciis gavrcelebis geografiuli areali. kompaniis
funqcionaluri strategiebis xarisxi ra saxis monawileobas iRebs biznes da
korporatiuli strategiebis mxardaWeraSi konkretuli funqcionaluri strategiebi
warmoebis, marketingis, personalis marTvis da sxva sferoSi. amdenad, konkurenciasa
da safinanso analizze dafuZnebul strategiebSi TiToeuli aRniSnuli detalis
ganxilva mimdinare strategiis Seswavlis safuZvels iZleva.
imisaTvis, rom gairkves Tu ramdenad kargad funqcionirebs mimdinare
strategia, anu rogoria kompaniis strategiuli da safinanso qcevebi bazarze,
menejerebi SefasebisTvis iyeneben garkveul maCvenebelTa sistemas:
1) kompaniaTa sabazro wili izrdeba Tu mcirdeba bazarze; 2) kompaniaTa mogeba
izrdeba Tu mcirdeba da metoqeebTan mimarTebaSi ra xarisxis maCvenebels
warmoadgens igi; 3) ra tendenciebi SeiniSneba kompaniaSi mogebisa da
investiciebidan amonagebis maCveneblebis mimarTulebiT; 4) kompaniis produqciis
realizaciis masStabebi uswrebs Tu ara mTlianobaSi bazris zrdis temps;
/ekonomikuri maCveneblis sididis Sefardeba mocemul droSi aTvlis bazrad

miRebul amosaval mniSvnelobasTan, romelic izomeba SefardebiT sidideebsa an


procentebSi./ 5) gaaCnia Tu ara kompanias konkurentuli upiratesoba; 6) kompaniis
grZelvadiani sabazro poziciebi Zlierdeba Tu sustdeba. rac ufro kargi
maCveneblebiT xasiaTdeba kompaniaTa strategiuli da safinanso qceva, miT ufro
naklebad saWiroebs igi radikalur cvlilebebs strategiaSi.
SWOT analizi es aris garkveul maCvenebelTa erToblioba, romelic
Seiswavlis kompaniis Zlier da sust mxareebs, aseve mis gare SesaZleblobebsa da
mosalodnel saSiSroebas. es aris mimdinare strategiuli mdgomareobis swrafi
39

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


analizis meTodi. faqtiurad, SWOT analizis safuZvelze strategiaSi unda
arsebobdes kargi Sesabamisoba kompaniis Sida SesaZleblobebsa (Zlieri da susti
mxareebi) da eqsternalur (gare) mdgomareobebs (gare SesaZleblobebi da
mosalodneli saSiSroeba) Soris.

kompaniis Zlieri da susti mxareebis Sefaseba

cxrili #5.1- ze warmodgenilia


kompaniis Sida Zlieri da susti mxareebi. kompaniis siZliere gamoixateba imaSi,
Tu risi gakeTeba SeuZlia kompanias sxvaze ukeTesad. kompaniis Zlier mxareebs Soris
aris
gamocdileba,
kompetencia,
maRalRirebuli
organizaciuli
resursebi,
konkurentuli SesaZleblobebi, garkveuli miRwevebi, rac mas sabazro upiratesobis
mopovebis saSualebas aZlevs (magaliTad, ukeTesi produqciis qona, sazogadoebrivi
aRiareba, umaRlesi teqnologia, ukeTesi samomxmareblo momsaxureba da sxva).
kompaniis sisuste aris yovelive is, risi gakeTebac kompanias ar SeuZlia sxvebze
ukeTesad, rac mas wamgebian mdgomareobaSi ayenebs.
mas Semdeg, rac garkveulia kompaniis Zlieri da susti mxareebi, unda moxdes
maTi daxarisxeba. kerZod, zogierTma Zlierma faqtorma SesaZlebelia ufro didi
xarisxis zegavlena moaxdinos kompaniis qcevaze, vidre danarCenma. analogiurad,
zogierTi susti mxare SesaZlebelia gacilebiT uaryofiTad axasiaTebdes firmis
qcevebs, vidre danarCeni. SWOT analizi efuZneba strategiuli balansis formirebas,
romelic Sinaarsobrivad gulisxmobs kompaniis Zlieri da susti mxareebis balanss,
rasac strategiul enaze konkurentuli aqtivebisa (Zlieri) da valdebulebebis
(susti) balanssac uwodeben. mocemuli balansi ar unda gavaigiveoT sabuRaltro
balansTan. es ukanaskneli mudmiv wonasworobaSi unda imyofebodes (principi:
aqtivi=pasivs (valdebulebebs + sakuTari kapitali)). strategiuli balansis
wonasworoba kompaniisaTvis sasurveli ar aris. SWOT analizi gviCvenebs, Tu
ramdenad SeuZliaT konkurentul aqtivebs valdebulebaTa gadafarva. aqtivebisa da
valdebulebebis erTmaneTTan Sedareba SesaZlebelia RirebulebiTi, raodenobrivi,
xarisxobrivi da sxva maCveneblebis mixedviT. kompaniis SesaZleblobebi miT ufro
maRalia, rac ufro meti raodenobis konkurentuli aqtivebi da mcire raodenobis
valdebulebebi gaaCnia mas.
kompaniis menejerebma strategia unda SeimuSaon aqtivebze orientaciis
safuZvelze. rac ufro met aqtivs gaukeTebs realizacias, miT ufro mogebul
situaciaSi aRmoCndeba kompania. aseve, strategia ise unda SeirCes, rom firmis qcevis
wesSi naklebad unda Candes is valdebulebebi, romelic kompanias ufro
naklebkonkurentuls gaxdis metoqeebTan SedarebiT. da bolos, kargi strategia
aucileblad unda iTvaliswinebdes im Tanmimdevrul svlebs, romelic TandaTanobiT
moaxdens kompaniis susti mxareebis koreqcias da mis valdebulebebs Sesabamisad
Seamcirebs industriaSi.
konkurentuli
aqtivis
Semadgeneli
erT-erTi
mniSvnelovani
nawilia
kompetenciis masStabi. faqtiurad, igi miekuTvneba firmaTa savaWro saidumloebaTa
klass da gulisxmobs teqnologiur, sawarmoo, marketingul, nou-haus kompetenciebs,
rac zrdis firmis konkurentunarianobas bazarze. praqtikulad, SesaZlebelia
arsebobdes Semdegi tipis kompetenciebi: umaRlesi xarisxis warmoeba, produqciis
xarisxis kontroli, ukeTesi momsaxurebis uzrunvelyofis unari, kargi savaWro
adgilmdebareobis SerCevis unari, axali produqciis Seqmnis inovaciuroba, nou-haus
floba warmoebis sferoSi, momxmarebelTa moTxovnilebebisa da gemovnebis
safuZvliani Seswavlis unari, momxmareblebTan urTierTobebis xelovnebisa da
maRali kulturis done.
sakmaod advilia strategiis SerCeva, rodesac firmas gaaCnia sakmarisi
kompetencia. bazarze warmatebis misaRwevad, rodesac kompaniis metoqeebs msgavsi
kompetencia ara aqvT, isini xarjaven mniSvnelovan drosa da finansebs, raTa
moipovon igi.
40

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


kompaniis gare SesaZleblobebisa da mosalodneli saSiSroebis Sefaseba
cxrili 5.1 aseve gvexmareba kompaniis gare SesaZleblobebisa da savaraudo
problemebis detalur analizSi. sabazro da kompaniis SesaZleblobebi erTidaigive
ar aris. maT Soris arsebobs mniSvnelovani gansxvaveba. bevr kompanias gaaCnia kargi
sawarmoo SesaZleblobebi, anu konkurentuli aqtivebi, magram amave dros, susti
sabazro poziciebi. ra aris amis mizezi? pirvel rigSi is, rom kompanias yvela
aqtivis realizacia industriaSi ar SeuZlia. industriebi gansxvavebulia, maT
TavianTi maCveneblebi gaaCnia da industriaSi warmatebis faqtorebi SeiZleba
sxvadasxva iyos. anu, sabazro SesaZloblebebi mTlianobaSi eyrdnoba industriisa da
konkurenciis Seswavlas, ris safuZvelzec warmoebs KFS-is gamocnoba. kargi
strategiis Sinaarsi aris is, Tu kompaniis romeli Zlieri mxareebi uzrunvelyofs
industriaSi KFS-is mopovebas. swored, es aqtivebia mniSvnelovani kompaniisaTvis da
Tu igi realizacias sxva aqtivebs ukeTebs, maSin igi raTqmaunda, kargavs sabazro
poziciebs.
analogiurad, mosalodnelma uaryofiTma efeqtebma ar SeiZleba kompaniis
yvela sust mxareze imoqmedos. negatiuri, arasasurveli gare faqtorebi mniSvnelovan
zegavlenas axdens kompaniaze im SemTxvevaSi, Tu strategiaSi yuradReba maxvildeba
im valdebulebebze (sisusteebze), romelzec uSualo pirdapiri zemoqmedeba ar
xorcieldeba. strategiaSi zustad da sworad unda iyos gansazRvruli is
sisusteebi, romelic saswrafo koreqcias moiTxovs.
firmis
Sida
Zlieri
mxareebidan
gamomdinare,
gare
anu
sabazro
SesaZloblebebi SeiZleba iyos: damatebiTi samomxmareblo jgufebis momsaxureba.axal
bazarze an segmentze SeRweva, sawarmoo xazis gafarToeba, romelic ufro meti
momxmareblis moTxovnilebebs daakmayofilebs, diversifikaciis da vertikaluri
integraciis done, sxva bazrebze savaWro barierebis Semsubuqeba, gaurkvevloba
metoqe firmebSi, bazris swrafi zrda da sxva.
firmis Sida sust mxareebze mniSvnelovani zegavlena SeiZleba moaxdinos
iseTma
eqsternaliebma,
rogoricaa
dabal
xarjebze
orientirebuli
ucxo
konkurentebis gamoCena, substituti produqciis realizaciis zrda, bazris zrdis
neli tempi. saxelmwifoebis mier ucxouri savaluto kursebisa da savaWro politikis
sawinaaRmdego
mimarTulebiT
cvlileba,
savaWro
maregulirebeli
politika,
recesiisa (ekonomikuri tempebis zrdis Seneleba, TandaTan daweva) da araxelsayreli
biznes ciklis saSiSroeba da a.S. kompaniis gare SesaZleblobebi da mosalodneli
safrTxe ara mxolod mniSvnelovan suraTs qmnian kompaniis strategiaze, aramed
miuTiTebs kompanias aucilebeli strategiuli qmedebisken. imisaTvis, rom strategia
kompaniis situaciis adeqvaturi iyos, igi pirvel rigSi, miznad unda isaxavdes
kompaniis gare da Sida SesaZleblobebis erTmaneTTan kargad SeTavsebas, xolo meore
rigSi, mosalodneli safrTxis mizniT TavdacviTi meqanizmis SemuSavebas.
amrigad, es aris kompaniis Zlieri da susti mxareebis, aseve gare SesaZleblobebisa
da mosalodneli saSiSroebis analizi, romelic gviqmnis naTel suraTs, Tu rogoria
kompaniis situaciuri mdgomareoba da ra saxis strategiuli moqmedebebi unda
ganxorcieldes. faqtiurad, SWOT analizi es aris pasuxi Semdeg kiTxvebze:
gaaCnia Tu ara kompanias Sida siZliere da kompetenciis masStabi, ris
safuZvelzec SesaZlebelia Seiqmnas mimzidveli strategia;
gaaCnia Tu ara kompanias iseTi susti mxareebi, romelic konkurentuli
TvalsazrisiT SesaZlebelia iyos saziano? romeli sisusteebis koreqcias unda
iTvaliswinebdes strategia?
romeli saxis Sida siZlieres unda mivaniWoT upiratesoba, raTa movipovoT
garkveuli warmateba bazarze?
ra saxis saSiSroebas unda moelodnen menejerebi yvelaze metad da rogor
SeiZleba saukeTeso TavdacviTi meqanizmis SemuSaveba?
41

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


kompaniis strategiuli poziciis siZlieris erT-erTi ZiriTadi maxasiaTebelia
kompaniis danaxarjebTan dakavSirebuli mdgomareoba Sesabamisad konkurentebTan
mimarTebaSi. xarjebze orientirebuli analizi gansakuTrebiT mniSvnelovania maSin,
rodesac industriaSi konkurenciis warmatebis mTavari faqtoria produqciis
fasebze manipulireba, rac dabal xarjebze orientirebul firmas privilegirebul
mdgomareobaSi
ayenebs.
maSinac
ki,
rodesac
industriaSi
produqcia
diferencirebulia da konkurenciis safuZveli ufro metad sxva faqtorebia, vidre
produqciis fasi, kompaniebma unda SeinarCunon TavianTi danaxarjebi metoqeebis
doneze mainc, raTa ar dakargon mimdinare poziciebi bazarze.
konkurentebs Soris produqciis warmoebaze gaweuli sxvadasxva danaxarjebs
ganapirobebs Semdegi ZiriTadi faqtorebi:
sxvadasxva danaxarjebi produqciis sawarmoeblad aucilebeli masalebis,
nedleulis da sxva sawarmoo komponentebis;
gamoyenebuli teqnologiebisa da maTi asakobrivi Semadgenlobis sxvadasxvaoba
(metoqeebi drois sxvadasxva periodSi axdenen investirebas teqnologiuri
efeqtianobis misaRwevad, amitomac maTi mudmivi danaxarjebi sxvadasxvaa.
moZvelebuli warmoebis saSualebebi naklebad efeqtiania, magram amave dros, maTi
SeZena iafad SeiZleba da zogierT SemTxvevaSi SesaZlebelia misaRebic iyos
danaxarjebze orientirebuli efeqtiani konkurenciis mizniT);
Sida saoperacio xarjebis sxvadasxvaoba, romelic SeiZleba gamowveuli iyos
masStabis ekonomiurobis sxvadasxva doniT; sxvadasxva saxelfaso ganakveTebiT;
sxvadasxva administraciuli da zednadebi xarjebiT; sxvadasxva sagadasaxado
ganakveTebiT da sxva.
metoqeTa sxvadasxva Tvalsazrisi mosalodneli inflaciisa da savaluto
kursebis cvlilebis donesTan mimarTebaSi (rac damaxasiaTebelia globalur
industriebSi, sadac konkurentTa sawarmoebi ganlagebulia sxvadasxva qveynebSi);
gansxvaveba
marketingul
(sarealizacio,
mastimulizirebeli,
sareklamo)
danaxarjebSi
gansxvavebebi satransporto danaxarjebSi;
gansxvavebebi sadistribucio arxebTan gaweul xarjebSi (distributorebis,
biTumad da sacalod movaWre kontigentis mier sxvadasxva fasebSi SeZenili
konkurentuli produqcia).
konkurentunariani
kompaniisaTvis
aucilebelia
minimum
konkurentebis
Tanaswori saxarjo politikis warmoeba (diferencirebul produqciaze sxvadasxva
danaxarjebi SeiZleba gamarTlebuli iyos). rac ufro maRalia firmis danaxarjebi
metoqeebTan SedarebiT, sabazro poziciebis dakargvis miT ufro meti saSiSroeba
arsebobs.
iqidan gamomdinare, rom uTanasworo danaxarjebis mravali gamomwvevi mizezi
SeiZleba arsebobdes, kompaniam unda icodes Tu rogor Seadaros misi da metoqis
danaxarjebi erTmaneTs. swored aseTi codnis xelovnebas uwodeben strategiuli
danaxarjebis koncefcias.
strategiuli xarjebis koncefcia fokusirebas axdens konkretuli danaxarjis
poziciaze, ramdenad adeqvaturia igi konkurenciis analogiur maCvenebelze.
aRniSnuli koncefciis kvlevis instruments warmoadgens kompaniebis saqmianobaTa
tipebze orientirebuli politika da am saqmianobasTan dakavSirebuli danaxarjebis
jgufebi. faqtiurad, strategiuli xarjebis koncefcia gulisxmobs danaxarjTa
jgufebis formirebas, kompaniis saqmianobis tipis mixedviT da mis miaxloebas
metoqeTa Sesabamis maCveneblebTan. /naxazi 5.2/
kompaniis saqmianobaTa tipebs miekuTvneba nedleulis da masalebis, aseve sxva
sawarmoo komponentebis SesyidvasTan dakavSirebuli, sawarmoo, marketingul
saqmianobasTan, samomxmareblo servisTan, sakadro, ZiriTadi administraciul
42

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


saqmianobasTan dakavSirebuli da sxva. Sesabamisad, TiToeuli jgufi Sedgeba
Sesabamisi savaraudo xarjebisgan am maCveneblebis konkurentebTan Sedareba swori
strategiis
SemuSavebis
saSualebas
iZleva.
magaliTad,
davuSvaT
kompaniis
danaxarjebi maRalia masalebis, komponentebis da sxva ingredientebis SesyidvasTan
dakavSirebul xarjebSi. maSasadame, menejerebma unda awarmoon Semdegi saxis
strategiuli moqmedebebi:

gaaqtiuros molaparakebebi mimwodeblebTan;

Seecados, raTa gamoinaxos ufro iafiani Semcvleli nedleuli da masalebi;

Seamciros sawarmoo komponentebis satransporto danaxarjebi.


Sesabamisad xarvezebi sawarmoo operaciebsa da saqmianobaSi gulisxmobs Semdeg strategias

teqnologiebis srulyofa;
SefuTvisa da produqciis warmoebis daxvewa (xarjebis Semcireba);
xarjebis Semcireba sawarmoo komponentebis damuSavebis sakiTxSi;
produqciis SedarebiT iafiani dizaini da testireba.
amdenad, strategiul danaxarjTa koncefcia aseve mniSvnelovani meTodia
kompaniis situaciis Sesaswavlad. igi aqtiurad ikvlevs kompaniis mimdinare
mdgomareobas da gvexmareba Sesabamisi strategiis SemuSavebaSi.
strategiuli danaxarjebis koncefcia da SWOT analizi faqtiurad arafers
gveubneba imis Sesaxeb Tu ra konkurentuli pozicia da siZliere gaaCnia kompanias da
mis konkurentebs industriaSi. imisaTvis, rom kompaniam sabazro ekonomikis pirobebSi
warmatebiT awarmoos biznesi, didi yuradReba unda daeTmos metoqeTa siZlieris
xarisxs. rogor metoqeebTan aqvs saqme da miiyvans ki kompaniis SerCeuli strategia
sasurvel Sedegamde?
konkurentuli
siZlieris
Sefasebis
meTodi
praqtikulad
metoqeebis
Sefasebebze dayrdnobiT gansazRvravs kompaniis situacias industriaSi. kerZod,
mocemuli meTodis gamoyenebiT menejerebs SeuZliaT gaanalizon Semdegi problemebi:
1)rogoria kompaniis siZlieris xarisxi industriaSi mocemul momentSi; 2)kompaniis
poziciebi industriaSi gamyardeba Tu Sesustdeba drois moklevadian monakveTSi, Tu
igi ar Secvlis mimdinare strategias; 3)ra poziciebi ukavia kompanias metoqeebTan
SedarebiT TiToeuli konkurentuli maCveneblis mixedviT; 4)gaaCnia Tu ara kompanias
konkurentuli upiratesoba; 5) Seswevs Tu ara kompanias Tavdacvis unari industriis
wamyvani Zalebisgan (magaliTad metoqeebis gauTvaliswinebeli moqmedebebi).
ra Tqma unda, ganxiluli ori meTodi: SWOT analizi da strategiuli
danaxarjebis
koncefcia,
garkveul
zogad
warmodgenas
gviqmnis
aRniSnul
problemebze. magram yovelive es sakmarisi ar aris, radgan arcerTi maTganis
Sefasebebi konkurenciaze orientirebuli ar aris.
konkurentuli siZlieris Sefasebis meTods gaaCnia Sefasebis sakuTari
instrumentebi. xolo kvlevis obieqts warmoadgens konkurencia da industria (ix.
Tavi IV). TavisTavad cxadia, obieqti metad globaluri problemaa da misi kvlevis
bevri xerxi arsebobs, magram aRniSnuli meTodi orientirebulia konkurenciisa da
industriis iseT ZiriTad maxasiaTeblebze, rogoricaa industriaSi warmatebis
faqtorebi (KFS). SegaxsenebT, rom sxvadasxva industrias sxvadasxva KFS gaaCnia
sabazro koniunqturidan da im garemo faqtorebidan gamomdinare, romelic uSualo
zegavlenas axdens konkurentul industriaze. metoqeebis KFS-ebis da maTi kompaniis
analogiur maCveneblebTan Sedareba aris konkurentuli Zalebis Sefasebis meTodis
ZiriTadi principi.
TiToeuli metoqis Sefaseba warmoebs 10-baliani maCvenebelTa sistemiT aqedan
1-5 mde maCvenebeli dabal qulebad aRiqmeva, xolo 6-10-mde Sesabamisad ---- maRal.
magaliTad cxrili 5.3-is mixedviT industriis erT-erT KFS warmoadgens produqciis
xarisxi. Sesabamisad kompania ABC-is am maCvenebelSi 8 qula aqvs. mis pirvel metoqes
43

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


---- 5, meores --- 10, mesames --- 3, meoTxes ki --- 6. Sefasebis axali meTodi faqtiurad
menejers saSualebas aZlevs gaarkvios KFS-is mixedviT misi sabazro pozicia Zlieria
Tu susti (e.i. maCvenebeli 1-5 mdea Tu 6-10 made). aseve, konkurentebTan SedarebiT sad
ufro Zlieria da sad moisustebs. KFS-ebis saboloo jamuri analizi saSualebas
gvaZlevs davinaxoT, Tu ra mdgomareoba ukavia kompanias bazarze. magaliTidan Cans,
rom ABC-is pozicia (61 qula) TiTqmis 2-jer ufro Zlieria, vidre misi meore
konkurentis (32 qula). Tumca es imas ar niSnavs, rom ABC kompania yvelaze Zlieria
industriaSi. saqme is aris, rom KFS-ebs industriaSi sxvadasxva xarisxis wona
gaaCnia.
magaliTad,
srulyofili
konkurenciis
pirobebSi,
sadac
fasebiT
manipulireba SeuZlebelia, didi mniSvneloba eniWeba firmis danaxarjebs da aseve
saSualo
danaxarjebis
cvlilebis
tendencias
produqciis
realizaciasTan
mimarTebaSi. am SemTxvevaSi, produqciis xarisxi SedarebiT nakleb gavlenas moaxdens
konkurentul siZliereze. magaliTad, Tu A kompaniis KFS-ebi aris danaxarjebi 8,
xarisxi 3, xolo B kompaniis: danaxarjebi-5 da xarisxi-10, maSin B kompania (15 qula)
ufro konkurentuli unda iyos, vidre A (11 qula). magram SesaZlebelia es ase ar
iyos, radgan KFS1-isa da KFS2-s sxvadasxva wona gaaCnia, radgan mwarmoebeli
kompaniebi am SemTxvevaSi ufro met mogebas naxuloben xarjebis SemcirebiT, vidre
produqciis xarisxis gaumjobesebiT.
maSasadame, konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodi pirvel rigSi
gulisxmobs KFS-is wonis gansazRvras industriaSi. pirobiTad KFS-ebis cvlilebis
Skala warmoadgens 0 dan 1-mde diapazons, xolo KFS-is wonis mciredi zrda iwvevs
maCveneblis 0.05 sididiT momatebas. irkveva, rom Turme ABS kompania industriaSi
siZlieris xarisxis mixedviT pirvelis nacvlad (8.20) mesame adgilze yofila (6.20).
konkretuli magaliTis safuZvelze ukve SegviZlia pasuxi gavceT im xuT
ZiriTad kiTxvas, romelic CamovayalibeT am meTodis daxasiaTebis dasawyisSi.
kompaniis konkurentuli poziciebi metoqeebTan SedarebiT sakmaod Zlieria
TiToeuli maCveneblis mixedviT. Tumca aris mTeli rigi KFS-ebi, romelsac
kompaniebma didi yuradReba unda miaqcios.
1.
kompaniis konkurentunarianoba industriaSi sakmaod STambeWdavia. Tumca,
kompania xuT konkurents Soris me-3 adgilzea, magram maCveneblebiT bevrad ar
Camouvardeba
mis konkurentebs.
Tu kompania
mets ifiqrebs sawarmoo
danaxarjebis Semcirebasa da safaso politikaze, SesaZlebelia mdgomareoba
gaumjobesdes.
2.
kompaniis strategia gadasinjvas moiTxovs. am etapze albaT ajobebs, naklebi
yuradReba davuTmoT kompaniis teqnologiur dones, produqciis xarisxs,
distribuciis sakiTxebs da am sferoSi gamoTavisuflebuli saxsrebi, mivmarToT
produqciis danaxarjebis Semcirebis, fuladi nakadebis gazrdis da efeqtiani
safaso politikis SemuSavebis problemas.
3.
kompanias mocemul momentSi konkurentuli upiratesoba ar gaaCnia.
4.
kompaniis siZliere da sabazro pozicia iZleva imis winapirobas, rom mas Seswevs
TavdacviTi politikis SemuSavebis unari, raTa igi ar dazaraldes wamyvani
Zalebis Semotevisagan.
aRniSnuli msjeloba menejerebs praqtikulad uqmnis safuZvels, rom maT
SearCion swori strategia. amdenad, konkurentuli siZlieris Sefasebis meTods
sakmaod mniSvnelovani adgili ukavia kompaniis situaciuri analizis TeoriaSi. misi
gamoyenebis gareSe praqtikulad SeuZlebelia swori strategiis SemuSaveba.
saboloo strategiis formirebas menejeri axdens kompaniis situaciuri
analizis kompleqsuri Seswavlisa da samive meTodis swori gamoyenebis safuZvelze.

44

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


cxrili 5.1 SWOT analizis magaliTi, kompaniis Sida Zlieri da susti
mxareebis
da
Sesabamisad
gare
SesaZleblobebisa
da
mosalodneli
arasasurveli eqsternaliebis Sedarebis magaliTi
kompaniis Sida Zlieri mxareebi

kompetenciis didi areali


adeqvaturi safinanso resursebi
momxmarebelTa keTilganwyoba
masStabis ekonomiurobis
xelmisawvdomoba
danaxarjebis upiratesoba
ukeTesi sareklamo kampania
produqtis inovaciurobis xarisxi
menejmentis simtkice
ukeTesi sawarmoo simZlavreebi
da sxva

kompaniis susti mxareebi

kompaniis gare SesaZleblobebi

damatebiT samomxmareblo jgufebis


momsaxureba
axal bazrze an mis segmentze
SeRweva
sawarmoo xazis gafarToeba
momxmarebelTa farTo
moTxovnilebaTa dakmayofilebis
mizniT
vertikaluri integracia
metoqeebis dabali aqtiuroba
bazris swrafi zrda
da sxva

gaurkveveli strategia
mogebis dabali done
menejeruli gamocdilebis simwire
mcire kompetencia
dabali imiji bazarze
susti sadistribucio arxebi
dabali xarisxis marketinguli
samsaxuri
strategiaSi saWiro cvlilebebis
dafinansebis xelmiuwvdomoba
erTeul produqciaze maRali
danaxarjebi konkurentebTan
SedarebiT
mosalodneli saSiSroeba

dabali danaxarjebis mqone


kompaniebis Semosvla bazarze
substituti produqciis
realizaciis zrda
bazris neli tempiT zrda
savaluto kursebsa da savaWro
urTierTobebis sapirispiro
mimarTulebiT cvlileba
sazRvargareTis qveynebSi
recesiisa da biznes ciklis
arasasurveli monakveTi
momxmarebelTa moTxovnilebaTa da
gemovnebis cvlileba
demografiuli cvlileba
arasasurveli mimarTulebiT
da sxva

45

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

46

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


cxrili 5.3 konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodis magaliTi

A. KFS faqtorebis qulebi da konkurentuli siZliere


1 = yvelaze susti pozicia; 10 = yvelaze Zlieri pozicia

KFS-ebis CamonaTvali industriaSi


produqciis xarisxi
reputacia/imiji
nedleulis Sefaseba/xarjebi
teqnologiuri gamocdileba
reklamirebis efeqtianoba
marketingi/distribucia
safinanso resursebi
danaxarjebis mdgomareoba
fasebTan konkurenciis unari

ABC
8
8
2
10
9
9
5
5
5

metoqe
1
5
7
10
1
4
4
10
10
7

metoqe
2
10
10
4
7
10
10
7
3
10

metoqe
3
1
1
5
3
5
5
3
1
1

metoqe
4
6
6
1
8
1
1
1
4
4

sul
61
58
71
25
32
A. KFS faqtorebis qulebi da konkurentuli siZliere KFS woneebis mixedviT
industriaSi
1=yvelaze susti pozicia; 10=yvelaze Zlieri pozicia
KFS-ebis CamonaTvali
industriaSi
produqciis xarisxi
reputacia/imiji
nedleulis
Sefaseba/xarjebi
teqnologiuri gamocdileba
reklamirebis efeqtianoba
marketingi/distribucia
safinanso resursebi
danaxarjebis mdgomareoba
fasebTan konkurenciis
unari

sul

ABC

metoqe
1

metoqe
2

metoqe
3

metoqe
4

0.10
0.10

8/0.80
8/0.80

5/0.50
7./0.70

10/1.00
10/1.00

1/0.10
1/0.10

6/0.60
6/0.60

0.10
0.05
0.05
0.05
0.10
0.35

2/0.20
10/0.5
9/0.45
9/0.45
5/0.50
5/1.75

10/1.00
1/0.05
4/0.20
4/0.20
10/1.00
10/3.50

4/0.40
7/0.35
10/0.50
10/0.50
7/0.70
3/1.05

5/0.50
3/0.15
5/0.25
5/0.25
3/0.30
1/0.35

1/0.10
8/0.40
1/0.05
1/0.05
1/0.10
4/1.40

0.15

5/0.75

7/1.05

10/1.50

1/0.15

4/1.60

1.00

6.20

8.20

7.00

2.10

2.90

wona

47

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

6. strategia da konkurentuli upiratesoba


biznes
strategiis
warmatebis
safuZvels
industriaSi
warmoadgens
konkurentuli upiratesobis mopoveba. kompanias gaaCnia konkurentuli upiratesoba,
rodesac igi metoqeze ukeTesad axerxebs momxmarebelTa dakmayofilebas da
konkurentuli
Zalebisgan
Tavdacvas.
industriaSi
arsebobs
konkurentuli
upiratesobis mravali wyaro: maRalxarisxiani produqciis warmoeba, umaRlesi
samomxmareblo servisis uzrunvelyofa, konkurentebze dabali danaxarjebis miRweva,
mosaxerxebeli geografiuli adgilmdebareoba, produqciis ukeTesi dizaini, ukeTesi
reputacia/imijis Seqmna da sxv. konkurentuli upiratsobis mosapoveblad kompaniam
unda Seiswavlos Tu ras aqceven momxmareblebi ZiriTad yuradRebas (kargi
produqcia dabal fasebSi Tu ukeTesi xarisxis produqcia SedarebiT maRal fasebSi).
konkurentuli upiratesoba aris yvela im meTodebisa da nabijebis
erToblioba, romelic kompaniam gamoiyena imisaTvis, rom moezida meti momxmarebeli
da moepovebina ukeTesi poziciebi bazarze. konkurentuli upiratesobis Sinaarsi
gamoixateba imaSi, Tu ras akeTebs kompania metoqeze ukeTesad. firmaTa strategia
SesaZlebelia Semtevi an TavdacviTi iyos imis mixedviT, Tu rogor gadadis
industria erTi mdgomareobidan meoreSi.
faqtiurad konkurentuli upiratesoba aris industriis KFS faqtorebi.
kompanias, romelsac gaaCnia yvelaze maRali reitingis Sesabamisi KFS, iTvleba
wamyvan, gamarjvebul kompaniad industriaSi. msoflio gamocdilebiT cnobilia, rom
nebismier industriaSi biznesis warmatebis faqtors anu konkurentul upiratesobas
warmoadgens:

dabal xarjebze orientirebuli lideroba industriaSi;

diferencirebuli produqciiT lideroba industriaSi;

bazris viwro segmentze fokusireba da lideroba.

dabal
xarjebze
orientacia
kompaniis
ZiriTad
iaraRs
warmoadgens
konkurentuli
upiratesobis
mosapoveblad
gansakuTrebiT
maSin,
rodesac
momxmareblebi metad mgrZnobiareni arian fasebis mimarT.
konkurentuli upiratesobis Sinaarsi aris is, rom kompaniebs meti mogebis
mopoveba SeuZliaT metoqeebTan SedarebiT. rac ufro mcirea danaxarjebi, miT ufro
didi gansxvaveba rCeba produqciis fassa da mis TviTRirebulebas Soris. yvela saxis
industriaSi mwarmoebeli kompaniis ZiriTad amocanas warmoadgens warmoebis
faqtorTa iseTi SerCeva, romelic dabali danaxarjebiT produqciis warmoebis
saSualebas iZleva. srulyofili konkurenciis bazarze, sadac dominanti strategia
kompaniis safaso politikaa, konkurentuli upiratesoba gaaCnia swored im kompanias,
romelsac yvelaze metad SeuZlia produqciis fasis Semcireba sxvebTan SedarebiT.
Tumca aseTi politika ar gulisxmobs sawarmoSi uxarisxo resursebis mobilizacias,
rac Semdgom warmoebul produqciasac daetyoba. konkurentuli upiratesoba
orientirebulia standartuli xarisxis pirobebSi iafian produqciaze.
imisaTvis, rom kompaniam moipovos aRniSnuli upiratesoba, bazarze mas unda
gaaCndes danaxarjebis upiratesoba. danaxarjebis struqturaSi ZiriTad maCvenebels
warmoadgens kompaniis erToblivi xarjebi (TC) da saSualo erToblivi xarjebi
(ATC). erToblivi danaxarjebi es aris erToblivi mudmivi (FC) da cvalebadi (VC)
xarjebis jami. anu:
TC=FC+VC

mudmivi xarjebi drois moklevadian periodSi produqciis damatebiTi erTeulis


warmoebis dros ar icvleba (mudmivia).
xolo cvalebadi danaxarjebi produqciis yovel damatebiT erTeulze izrdeba.
48

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


saSualo danaxarjebi (ATC) es aris erTeuli produqciis warmoebaze gaweuli
xarji (ATC=TC/Q(produqciis moculoba)). igi gviCvenebs, produqciis ra raodenoba
unda vawarmooT imisaTvis, rom erTeulis warmoebaze xarji iyos minimaluri.
kompaniis ZiriTad mizans Seadgens masStabis didi efeqtianobis miRweva, anu saSualo
danaxarjebis is monakveTi, sadac erTeuli produqciis warmoebaze danaxarjebi
mcirdeba.
aseve sainteresoa kompaniaSi marJinaluri (zRvruli) xarjebis koncefciac.
igi gviCvenebs yoveli damatebiTi erTeuli produqciis warmoebaze gaweul damatebiT
xarjs (MC=TC/Q). danaxarjebis upiratesobis mopoveba warmoebs iq, sadac
zRvruli da saSualo erToblivi xarjebi erTmaneTis tolia (e.i. rodesac MC=ATC).
rac ufro naklebi damatebiTi xarji sWirdeba damatebiTi erTeulis warmoebas, miT
ufro dabali iqneba erTeuli produqciis TviTRirebuleba. zRvruli xarjebis
sidides mniSvnelovnad gansazRvravs cvalebadi danaxarjebi kompaniaSi. rac ufro
daxvewilia
kompaniis
struqtura,
menejmenti
da
maRalia
personalis
profesionalizmis done, miT ufro meti upiratesoba gaaCnia kompanias cvalebadi
danaxarjebis ekonomiaSi.
me-5 TavSi Cven ganvixileT kompaniis situaciuri marTvis strategiuli
danaxarjebis meTodi, rodesac kompaniis xarjebi struqturulad warmodgenilia
garkveuli jgufebis mixedviT, rac ZiriTadad damokidebulia kompaniis saqmianobaTa
mimarTulebebze. menejerTa ZiriTadi amocana aris swored konkurentebTan iseTi
jgufebis Sedareba da gaanalizeba, Tu sad SeiZleba upiratesobis miRweva, an ra
unda gakeTdes imisaTvis, rom kompaniis konkurentunarianoba gaizardos.
dabal xarjebze orientirebuli lideroba kompanias gaaCnia, rodesac
realizacias ukeTebs im raodenobis produqcias, sadac misi erToblivi xarjebi
minimaluria. swored am monakveTSi SeuZlia kompanias erTeul produqciaze
maqsimaluri mogebis mopoveba da safaso manipulirebis saukeTesi SesaZleblobebi
swored am wertilSi gaaCnia.
aRniSnuli sakiTxi nebismier kompaniaSi yvelaze prioritetuli problemaa.
msoflio
praqtikiT
cnobilia,
rom
warmatebuli
biznesis
warmoebis,
an
konkurentuli upiratesobis mopovebis 60-70% swored dabal-xarjebze orientirebul
liderobasa
da
Sesabamis
strategiaze
modis.
Sesabamisad,
yvelaze
maRalanazRaurebadia is menejeri, romelic aseT strategias SeimuSavebs.
dabal xarjebze orientirebul liderTa ricxvs miekuTvneba msoflioSi
aRiarebuli Semdegi kompaniebi: brigs end startoni-dabali simZlavris gazis
Zravebis warmoebaSi, fordi-satvirTo avtomobilebis warmoebaSi, maikrosoftiprogramuli uzrunvelyofis warmoebaSi, jeneral eleqtriki-sayofacxovrebo
teqnika, micubiSi-msubuqi avtomobilebis warmoebiT da a.S.
faqtiurad dabal xarjebze orientirebuli strategiis upiratesoba is aris,
rom mwarmoebeli qmnis garkveul mimzidvel TavdacviT meqanizms konkurentuli
Zalebis winaaRmdeg. kerZod:

metoqeebTan dakavSirebiT, kompania saukeTeso mdgomareobaSia, radgan mas SeuZlia


Tavis dacva konkurentebis mxridan safaso omis warmoebis SemTxvevaSi, an Tavad
awarmoos Semtevi politika fasebis SemcirebiT gazardos realizaciis
masStabebi, moipovos bazris didi segmenti, meti momxmareblis mozidvis xarjze
miiRos meti mogeba im bazarze, sadac safaso politikas yvelaze didi yuradReba
eTmoba.

momxmareblebTan

dakavSirebiT, kompaniebi SedarebiT daculia, radgan Tu


momxmareblebi dominireben bazarze, maTi gavlena mwarmoeblebze sakmaod
maRalia. dabal xarjebze orientirebul kompanias momxmarebelTa gulis mogebis
yvelaze meti SesaZleblobebi gaaCnia.

49

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

momwodebelTa jgufis industriaze zegavlenis SemTxvevaSi, dabal xarjebze


orientirebuli kompania ufro naklebad izolirebulia, vidre misi konkurentebi,
radgan mas ufro meti rezervebis gamonaxva SeuZlia, raTa daakmayofilos
momwodebeli.

potenciuri barierebis SeRwevis mxrivac, dabal xarjebze orientirebul kompanias


SeuZlia fasebis Semcireba
konkurentiani aRmoCndeba.

(Semtevi

politika).

axali

firma

naklebad

substitutis gavlenis SemTxvevaSic dabal xarjebze orientirebuli kompania

ukeTes mdgomareobaSia, vidre misi konkurentebi. dabali fasebi es is damcavi


meqanizmia, romelic industriaSi yvelaze meti momxmareblis SenarCunebis
garantias iZleva.
dabal xarjebze orientirebuli lideroba yovelTvis ar aris industriaSi
konkurentuli upratesobis mopovebis safuZveli. Tu strategia eyrdnoba aseT
politikas, maSin kompania warmatebas miaRwevs iseT industriebSi, sadac:
1. safaso konkurencia metoqeebs Soris aris dominanti konkurentuli Zala:
2. sasaqonlo-sarealizacio produqcia aris mkacrad standartizirebuli, anu
rodesac kompaniebi awarmoeben erTmaneTis identur produqcias da momxmarebelTa
yuradReba ZiriTadad fasebzea gadatanili;
3. arsebobs produqciis diferenciaciis mcire SesaZleblobebi, razec momxmareblebi
yuradRebas ver amaxvileben;
4. momxmarebelTa
erTi
jgufi,
romelTac
gaaCniaT
identuri
gemovneba,
moTxovnilebebi, rac produqciis standartizaciis safuZvels iZleva, xolo am
ukanasknelis SemTxvevaSi konkurentul Zalas warmoadgens produqciis fasi an
misi xarisxi;
5. momxmareblebs saSualeba aqvT erTdroulad SearCion sxvadasxva mwarmoebelTa
produqcia, rac fasebze manipulirebis saSualebas iZleva;
6. momxmarebelTa Zalaufleba sakmaod didia da maT SeuZliaT produqciis fasebze
mniSvnelovani zegavlenis moxdena.
dabal fasebze orientirebul strategias Tan axlavs aseve garkveuli riskfaqtorebi.
magaliTad,
kompania
naklebad
aqcevs
yuradRebas
teqnologiur
cvlilebebs, radgan iafiani teqnologiebi uSualo kavSirSia dabal xarjebTan. aseve
kompania, romelic ZiriTadad mxolod imaze fiqrobs, rogor Seamciros sawarmoo
danaxarjebi, SesaZlebelia ver SeamCnios industriaSi mimdinare iseTi cvlilebebi,
rogoricaa momxmarebelTa gemovneba, momxmarebelTa damokidebuleba produqciis
xarisxisa da momsaxurebis cvlilebaze, momxmarebelTa naklebi mgrZnobiaroba
fasebze da sxv.. saboloo jamSi, Zalze didi investiciebi xarjebis SemcirebaSi
kompaniisaTvis SesaZlebelia sazianoc iyos, radgan kompania mudmivad xangrZlivi
periodis ganmavlobaSi atarebs erT strategiul kurss da momxmarebels dabali
fasebis garda sxva saintereso ideas ver sTavazobs.
diferenciaciis strategia azrs iZens maSin, rodesac momxmarebelTa
moTxovnilebebi aris ufro meti, vidre standartizirebuli produqcia. is, vinc
mimarTavs aseT strategias pirvel rigSi, Seiswavlis momxmarebelTa qcevebs,
moTxovnilebebs, Tu ra aris maTTvis yvelaze metad Rirebuli da mniSvnelovani.
diferenciacia
niSnavs
erTidaigive
produqciis
sxvadasxvanairad
warmoebas.
magaliTad ludis industriaSi vxvdebiT alkoholur, naklebad alkoholur da
ualkoholo luds. Tambaqos industriaSi _erTidaigive produqciis sxvadasxva
variants, sadac kupris Semcveloba gansxvavebulia. min-xil wylebis industriaSi
SegviZlia SevarCioT kaloriuli da arakaloriuli, an iseTi produqcia, romelsac
eqneba msxlis, limonis forToxlis da a.S. gemo.
50

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


konkurentuli upiratesoba, romelic efuZneba diferenciaciis strategias,
firmas saSualebas aZlevs:
iyos naklebad SezRuduli fasebis dawesebaSi;
realizacia gaukeTos ufro met produqcias (radgan diferencirebul erTeuls
ufro meti momxmareblis mopoveba SeuZlia);
momxmarebelTa loialurobis miRweva misi produqciis mimarT (momxmarebels Zalze
xSirad izidavs swored diferencirebuli produqcia).
produqciis diferenciacia TavisTavad iwvevs produqciaze xarjebis zrdas, rac
produqciis fasSi aisaxeba. amdenad, diferenciaciis strategia gaumarTlebelia,
rodesac momxmarebeli ver afasebs diferencirebuli produqciis Rirebulebas da
rodesac igi upiratesobas aniWebs ara produqciis gansakuTrebul Tvisebebs, aramed
mis tipebs.
produqciis diferenciacia SesaZlebelia sxvadasxva niSniT warmoebdes
industriaSi. magaliTad, momxmarebelTa gansxvavebuli gemovneba (gansakuTrebiT
sakvebi produqtebis industriaSi), umaRlesi momsaxureba, produqciis msoflios
nebismier wertilSi xelmisawvdomoba drois xanmokle periodSi, produqciis
saimedoba (jonson end jonsoni), warmoebis xarisxi (honda), momsaxurebaTa farTo
asortimenti (meri linCi), reputacia (Jurnal-gazeTebis industria) da a.S.
diferenciaciis strategia gamarTlebulia, rodesac mwarmoebeli sworad
xvdeba Tu ra aris momxmareblisTvis yvelaze metad Rirebuli mocemul industriaSi.
diferencirebuli produqcia orientirebulia momxmareblis tipze, mis faseulobebze.
magaliTad, rogori servisic ar unda SesTavazoT momxmarebels, mas ver aiZulebT
iyidos Tqveni alkoholuri produqcia, Tu igi miirTmevs ualkoholos (davuSvaT
momxmarebelTa es kategoria Tqveni interesebis sferoa). Tu Tqveni strategia is
aris, rom aseTi tipis momxmarebeli sxvadasxva gaTamaSebebiT, an SeRavaTebis
gaakeTebT daainteresoT, aucileblad waagebT, radgan momxmareblis am tipis
ZiriTadi faseuloba aris ualkoholo produqciis warmoeba da gacilebiT mogebuli
darCebiT Tu aseT diferencirebul produqcias SesTavazebT mas (Tu es
SesaZlebelia). swored specifikuri diferenciaciis xarjze kompaniebs gaaCniaT
konkurentuli upiratesoba msoflio bazarze. magaliTad, kompania inteli
sTavazobs umaRlesi xarisxis teqnikur daxmarebas mis momxmareblebs, iaponuri
avtomobilebis mwarmoebeli firmebi cnobilia maRalkvalificiuri sawarmoo
personaliT am dargSi, bin-el-bini ukandabrunebuli produqciis 100%-ian
anazRauebas axdens da a.S.
diferenciaciis strategia kompaniis erT-erTi ZiriTadi iaraRia industriaSi
konkurentuli upiratesobis mosapoveblad. upiratesoba gamoixateba imaSi, rom
warmatebuli diferenciacia:
1) moipovebs momxmarebelTa loialurobas da Cagravs axal firmebs bazarze;
2) manipulirebs
momxmareblebTan
molaparakebis
process,
radgan
konkurentebTan SedarebiT aseTi produqcia ufro faseulia da mimzidveli;
naklebi saSiSroeba arsebobs substituti produqciis industriidan, radgan aqac
momxmarebelTa loialuroba moqmedebs. aqedan gamomdinare, Tu diferenciaciis
strategiiT mosaxerxebelia konkurentuli upiratesobis mopoveba industriaSi,
kompaniebs SeuZliaT efeqtiani rogorc Semtevi, aseve TavdacviTi strategiis
SemuSaveba.
diferenciaciis strategia yvelaze metad amarTlebs iseT situaciebSi, rodesac:
1. industriaSi arsebobs produqciis an momsaxurebis mravali alternatiuli gza da
momxmareblebi miiCneven, rom gansxvavebebi erTidaigive produqts Soris maTTvis
faseulia.
2. momxmarebelTa moTxovnilebebi produqciis an momsaxurebis mimarT aris farTe.
3. mcire raodenobis kompaniebi diferenciacias axdenen industriaSi.
51

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


kompaniaTa
diferenciaciis
SesaZleblobebi
damokidebulia
kompaniis
konkurentul aqtivebze rac ufro Warbobs aqtivi mis valdebulebas, diferenciaciis
miT ufro bevri SesaZleblobebi arsebobs.
warmatebuli diferanciaciis safuZveli aris iseTi konkurentuli aqtivebi, rogoricaa:
umaRlesi xarisxis teqnologia
produqciis xarisxi
samomxmareblo servisis mxardaWera da sxv.
momxmareblebi iSviaTad ixdian fuls imaSi, ra faseulebebsac ar aRiareben,
raodenac mimzidveli ar unda iyos produqciis tipi. amdenad, xSirad industriaSi
arsebobs ori midgoma momxmarebelTa mier aRqmuli da realuri faseuloba.
realuri faseuloba aris is, rasac mwarmoebeli momxmarebels sTavazobs.
xSirad faseulobebi erTmaneTisagan gansxvavdeba, radgan SefasebebSi cdebian
mwarmoeblebi an momxmareblebi ubralod ar icnoben mas. am SemTxvevaSi realuris
aRqmulad gadaqcevis niSani SeiZleba iyos iseTi faqtorebi, rogoricaa: kompaniis
reputacia, mimzidveli SefuTvis stili, dizaini, reklamiebis xarisxi, sabazro wili,
produqciis imiji da sxv. aseTi faseulobebi SeiZleba iseve mniSvnelovani iyos
momxmareblisaTvis, rogorc realuri, rodesac industriaSi
1)diferenciaciis xarisxi Zalze maRalia;
2)momxmareblebi pirvelad yiduloben produqcias;
3)produqciis gadayidvebi ar aris xSiri;
4)momxmareblebi damoukideblebi arian.
diferenciacia, rogorc aRvniSneT, garkveul damatebiT xarjebTan aris
dakavSirebuli. amdenad, menejerma jer unda Seafasos Tu ramdenad momgebiani iqneba
diferenciacia xarjebTan mimarTebaSi. diferenciaciis dros xarjebis kontroli
iseve aucilebelia, rogorc dabal xarjebze orientirebuli liderobis SemTxvevaSi,
ase, rom diferenciaciis strategiis SerCeva aseve metad rTuli da problematuri
sakiTxia.
diferenciaciis strategiasac gaaCnia Tavisi risk-faqtorebi, radgan savsebiT
SesaZlebelia, rom kompaniam konkurentuli upiratesoba verc moipovos. Tuki
momxmareblebs naklebad sWirdebaT diferenciacia, an mwarmoeblebi realurad ver
reagireben maT faseulobebze, maSin aseTi strategia winaswarve mcdaria. sazogadod
arsebobs mTeli rigi faqtorebi, ris gamoc diferenciaciis strategia SeiZleba iyos
warumatebeli:
diferenciaciis safuZveli aris is, rac ar amcirebs produqciis xarjebs da arc
zrdis momxmarebelTa keTildReobas.
diferenciaciis Sedegad produqciis fasi konkurentebTan SedarebiT aris Zalze
maRali an produqciis xarisxi da momsaxurebis done ufro maRalia, vidre es
momxmarebels sWirdeba.
mwarmoebelTa mxridan mcdari Sexeduleba, Tu ra aris konkretul situaciaSi
momxmarebelTa faseuloba.

SedarebiT dabal danaxarjebze orientirebuli strategia es aris hibridi


dabal xarjebsa da produqciis diferenciacias Soris. xSirad kompaniebi mimarTaven
orive strategias erTdroulad da momxmareblebs sTavazoben odnav diferencirebul,
magram dabali danaxarjebiT warmoebul produqcias. principSi momxmarebels
saSualeba aqvs erTis mxriv, miiRos misTvis saWiro faseulobebi da meores mxriv
Seisyidos produqcia iafad. am strategiis Sinaarsi aris is, rom mwarmoeblebma
konkurentebze ukeTesi produqcia unda SesTavazos (diferencireba moaxdinos)
rogorc xarisxobrivi, aseve samomsaxureo maxasiaTeblebis mixedviT ise, rom am
produqciaze gaweuli xarjebi sul mcire ar aRematebodes konkurentebis analogiur
maCvenebels. faqtiurad, aRniSnuli strategia erTmaneTTan abalansebs dabalxarjebze orientirebulsa da diferenciaciis strategias erTmaneTTan. aseTi
52

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


strategiiT aseve SesaZlebelia konkurentuli upiratesobis mopoveba, Tu firmam
efeqtianad gamoiyena industriis mimdinare mdgomareoba.
strategia amarTlebs maSin, rodesac:
1. danaxarjebis TvalsazrisiT konkurentuli kompaniebi ver akmayofileben bazris
segmentis specializebul moTxovnebs;
2. sxva metoqe ar cdilobs bazris konkretul segmentze specializirebas;
3. firmas ar gaaCnia sakmarisi resursi, rom man misdios mTliani bazris did
nawils;
4. industrias gaaCnia bevri segmenti, rac kompanias saSualebas aZlevs fokusireba
moaxdinos swored iq, sadac misi warmadoba da SesaZleblobebi maRali iqneba.
fokusirebisa da specializaciis strategia orientirebulia konkretuli bazris
segmentze, romelic garkveuli logikis mixedviT aris dayofili. magaliTad,
geografiuli arealis mixedviT, an produqciis warmoebaSi gamoyenebuli specialuri
moTxovnebis mixedviT da sxv. kompania konkretuli bazris segmentze swavlobs
mxolod
iq
arsebul
konkurentul
Zalebs:
momxmareblebs,
konkurentebs,
momwodeblebs, potenciur barierebs, substitutis dones da amis Semdeg mimarTavs
dabali danaxarjebis, diferenciaciis an SedarebiT dabali danaxarjebis strategias
konkretul segmentze maSin, rodesac imave industriaSi sxva segmentze SesaZlebelia
mimarTavdes sxva strategias. aseTi strategiis warmoeba gamarTlebulia maSin,
rodesac:
segmenti moculobiT sakmaod didia da SesaZlebelia sakmarisi mogebis mopoveba;
arsebobs segmentis zrdis didi potenciali;
firmebs gaaCniaT Sesabamisi xarisxis resursebi da gamocdileba segmentis
efeqtiani momsaxurebisaTvis
fokusirebis strategiis Sinaarsi aris is, rom kompaniam unda moaxdinos
produqciis iseTi tipis warmoebis specializacia, romelSic mas SedarebiTi
upiratesoba gaaCnia industriis konkretul segmentze. es upiratesoba SeiZleba iyos
kargi geografiuli mdebareobis specializacia, produqciis miwodebis specializacia,
dizainis specializacia a.S.
fokusirebis strategia amarTlebs maSin, rodesac:
1. danaxarjebis TvalsazrisiT konkurentuli kompaniebi ver akmayofileben bazris
segmentis specializebul moTxovnebs;
2. sxva metoqe ar cdilobs bazris konkretul segmentze specializirebas;
3. firmas ar gaaCnia sakmarisi resursi, rom man misdios mTliani bazris did nawils;
4. industrias gaaCnia bevri segmenti, rac kompanias saSualebas aZlevs fokusireba
moaxdinos swored iq, sadac misi warmadoba da SesaZleblobebi maRali iqneba.
fokusirebis strategiasac axasiaTebs risk-faqtorebi. kerZod, pirvel rigSi
bazris patara segmenti gzas uxsnis konkurentebs, rom maT droze gaSifron kompaniis
specializacia da gamoiyenon TavianT sasargeblod. meore is, rom momxmarebelTa
damokidebuleba produqciis tipTan SesaZlebelia Seicvalos da viwro segmentze
orientirebul kompanias globaluri cvlilebebi gamoeparos. da bolos, bazris
segmenti SesaZlebelia imdenad mimzidveli aRmoCndes, rom konkurentTa uzarmazari
nakadis Semosevam kompanias didi mogeba daakargvinos.
Semtevi strategiis upiratesoba damokidebulia industriis konkurentul
garemosa da mis maxasiaTeblebze. Tu industriaSi arsebobs axali teqnologiebis
danergvis, produqciis xarisxis gaumjobesebis, diferenciaciis, inovaciurobis
gamovlenis, distribuciis arxebis srulyofis, produqciis erTeulze xarjebis
Semcirebis (da a.S.) da kompania aqtiurad mimarTavs maTi gamoyenebis politikas,
amboben, rom kompaniis strategia aris Semtevi. Semtevi strategia zogadad moicavs
sam fazas: mSeneblobis, sargeblobis da eroziis periodebs.
53

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


mSeneblobis fazaSi kompaniis strategia warmoadgens garkveuli nabijebis
erTobliobas, romelic mimarTulia im SesaZleblobebis asaTviseblad, romelic
momavalSi kompanias konkurentul upiratesobas moutans. rac ufro met siaxlezea
gaTvlili kompaniis strategia, miT ufro igvianebs metoqeebis mxridan Sesabamisi
adeqvaturi reagireba. amdenad, kompania miT ufro mogebul poziciebSi rCeba.
mSeneblobis periodi mTavrdeba iq, sadac kompaniis siaxleebisadmi orientaciis
SesaZleblobebi iwureba. nax. 6.1-dan TvalnaTliv Cans, rom didi konkurentuli
upiratesoba pirdapirproporciul damokidebulebaSia mrudis vertikalurobis
xarisxsa da mis sidideze. vertikalisken gadaxrili mrudi gviCvenebs, rom drois
xanmokle periodSi momxmareblebze gaTvlili siaxleebis xarisxi sakmaod maRalia.
maSasadame, maTematikurad Semtevi strategiis daxasiaTeba SesaZlebelia ori
cvladis meSveobiT: konkurentuli upiratesoba da drois faqtori. mrudis zrda
nisSnavs, rom kompaniis mier SemuSavebuli siaxleebi iwvevs konkurentuli
upiratesobis mopovebas industriaSi garkveul monakveTamde. xolo drois faqtori
migviTiTebs, Tu ramdenad swrafad miiRweva upiratesoba. rac ufro xangrZlivia es
periodi, miT ufro meti SesaZleblobebi uCndebaT metoqe firmebs Seiswavlon
mocemuli kompaniis strategia da moaxdinon Sesabamisi reagireba.

naxazi 5.1 Semtevi strategiis fazebi

konkurentuli upiratesobis sidide

mSeneblobis faza

sargeblobis faza

konkurentuli
upiratesobebis
Camoyalibebis
strategiul nabiJebs
qondaT warmateba

konkurentuli
upiratesobis sidide

eroziis faza

konkurentTa
imitacia, dublireba
da Seteva
upiratesobebs Slian

sargeblobis faza moicavs periods, rodesac konkurenti firmebi iwyeben


pasuxis gacemas. grafikulad es periodi damokidebulia mxolod erT cvladze,
drois faqtorze. metoqe kompaniebs sWirdebaT garkveuli dro imisaTvis, rom
ganaxorcielon yvela is cvlileba, rasac mocemulma kompaniam mSeneblobis periodSi
miaRwia. am fazaSi kompania dominirebs bazarze. igi sargeblobs im momentiT, rom
misi metoqeebis yuradReba mipyrobilia konkurentuli aqtivebis dagrovebaze.
54

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


konkurentuli upiratesobis Sedegad mopovebuli bazris didi wili da meti
momxmarebeli Semosavlebis maqsimizaciis saSualebas iZleva. am fazaSi kompaniis
ZiriTad amocanas Seadgens erTis mxriv, drois maqsimalurad mcire monakveTSi
aanazRauros mSeneblobis periodSi daxarjuli investiciebi da meore mxriv,
daagrovos kapitali imisaTvis, raTa sargeblobis fazis dasasrulSi daafinansos
menejerTa mier SemuSavebuli axali Semtevi strategia. rac ufro xangrZlivia drois
es monakveTi, miT ufro meti SesaZleblobebi gaaCnia kompanias, rom daakmayofilos
aRniSnuli moTxovnebi. drois xangrZlovoba ukavSirdeba konkurentuli upiratesobis
xarisxs. anu, ramdenad xarisxiani da momxmareblisaTvis mimzidveli siaxleebi
SeimuSava kompaniam.

eroziis faza warmoadgens periods, rodesac kompaniis metoqeebs gaaCniaT


yvela is upiratesoba, rac kompaniam mSeneblobis periodSi moipova. am fazaSi
kompania awydeba mZafr konkurencias da droTa ganmavlobaSi kargavs bazars da
momxmarebels, anu konkurentul upiratesobas, xolo garkveuli periodis Semdgom
misi sargeblianoba nuls utoldeba. swored amisaTvis kompanias sWirdeba
sargeblobis periodSi kapitalis maqsimaluri dagroveba da axali efeqtiani Semtevi
strategiis warmoeba. naxazidan Cans, rom aRniSnuli faza moicavs swor da daRmaval
monakveTebs. horizontaluri monakveTi miuTiTebs, rom miuxedavad imisa, rom
konkurentebs ukve SeuZliaT momxmareblebis imave xarisxiT dakmayofileba.
momxmareblebi inerciiT ganagrZoben kompaniis produqciis/momsaxurebis Sesyidvas
(momxmarebelTa loialuroba), ris gamoc kompaniis sargeblis xarisxi drois am
mokle monakveTSi maqsimaluria. eroziis periodis xangrZlivoba aseve damokidebulia
imaze, Tu ramdenad loialuri momxmarebeli hyavs kompanias da ramden metoqes
SeuZlia maqsimaluri konkurenciis gaweva kompaniisaTvis drois mokle monakveTSi.
Semtevi strategiis eqvsi forma arsebobs:
konkurentebis Zlier mxareebze Tavdasxma;
konkurentebis sust mxareebze Tavdasxma;
erTdrouli Seteva mravali mimarTulebiT;
metoqeebisgan gaqceva;
partizanuli Seteva;
daswrebis strategia
konkurentebis Zlier mxareebze Tavdasxma niSnavs kompaniis mxridan yvela im
Semtevi meTodis gamoyenebas, rasac metoqeebi mimarTaven. magaliTad, Tavdasxma
metoqis safaso politikaze, produqciis dizainis cvlilebaze, reklamirebis
taqtikaze, geografiuli arealis gafarToebaze da a.S. aRniSnuli strategiis
warmoebis ori mizezi arsebobs. pirvel SemTxvevaSi, kompania cdilobs ajobos masze
sust metoqeebs. kompania darwmunebulia, rom misi konkurentuli aqtivebi aRemateba
metoqis Sesabamis Zlier mxareebs da cdilobs ufro meti upiratesobis mopovebas,
vidre es mis konkurentebs warmoudgeniaT. meore SemTxvevaSi, kompaniis mizans
warmoadgens metoqeebis konkurentuli upiratesobis siZlieris Semcireba da maTi
dasusteba. rodesac metoqe ver iyenebs mis Zlier mxareebs, misi aqtivebi valdebulad
iqceva, amitomac metoqe SedarebiT sust poziciebs jerdeba. aRniSnuli strategia
moiTxovs did danaxarjebs (investiciebs) da gamarTlebulia, rodesac sargeblobis
periodSi mopovebuli Semosavlebi aRemateba gaweul investiciebs. am SemTxvevaSi
strategiis warmatebis ZiriTadi maCvenebelia bazris SedarebiT didi wili
metoqeebTan mimarTebaSi.
konkurentebis sust mxareebze Tavdasxma niSnavs kompaniis mxridan iseTi
Semtevi meTodebis gamoyenebas, rasac metoqeebi ver mimarTaven. faqtiurad, kompania
yuradRebas amaxvilebs metoqis sust wertilebze, mis konkurentul valdebulebebze.
55

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


msoflio praqtikiT cnobilia ramodenime mimarTuleba, romelzec Semtevi kompaniebi
ZiriTad aqcents akeTeben (Tu es faqtorebi metoqis sust mxareebs warmoadgens):
Tavdasxma im geografiul regionebze, sadac konkurentebs susti sabazro
poziciebi gaaCnia, an ar SeuZlia SeRwevis barierebis aRmarTva;
Tavdasxma metoqeTa produqciis xarisxze. ukeTesi xarisxis produqcia umravles
SemTxvevaSi konkurenciis warmatebis safuZvelia;
Tavdasxma metoqeebis momxmareblebisaTvis SeTavazebul araefeqtur servisze
(produqciis momsaxurebis ukeTesi meTodebi Zalze izidavs momxmarebels);
Tavdasxma metoqeTa araefeqtian sareklamo politikasa da maT savaWro niSnebis
auRiareblobaze. marketinguli kvlevebi da safuZvliani gamocdileba am sferoSi
uzrunvelyofs meti momxmareblis loialurobas;
Seteva industriis liderebze, romelTac gaaCniaT susti sawarmoo simZlavreebi
da xarvezebi am sferoSi (kompaniis mier bazris axali segmentebis aTvisebis
SesaZleblobebi am SemTxvevaSi, izrdeba);
Seteva industriis liderebze, romlebic saTanadod ver afaseben momxmarebelTa
moTxovnilebebs. rogorc wesi, susti mxareebis Tavdasxmis strategias warmatebis
mopovebis gacilebiT meti Sansi aqvs, vidre Setevas metoqeTa siZliereze. erTis
mxriv, aRniSnuli strategia moiTxovs nakleb danaxarjebs da meore mxriv,
metoqisaTvis sakmaod mouxerxebelia, rodesac sust wertilebs mis sapirispirod
iyeneben. mas ufro didi dro sWirdeba imisaTvis, rom SeZlos kompaniisTvis
konkurenciis gaweva. aseve, susti mxareebis srulyofa ufro did danaxarjebTan
iqneba dakavSirebuli, vidre misi Zlieri mxareebis gaumjobeseba.

erTdrouli Tavdasxma mravali mimarTulebiT warmoadgens Semtevi kompaniis


ZiriTad iaraRs wonasworobidan gamoiyvanos metoqe firmebi da yuradReba
gadaataninos erTdroulad mraval faqtorze. aseTi strategia
iTvaliswinebs
konkurentuli upiratesobis mopovebas mravali KFS faqtoris mixedviT. misi warmoeba
Zalze did riskTan aris dakavSirebuli, gulisxmobs didi moculobis xarjebis
gawevas da drois periodis maqsimalur gaTvlas, rodesac kompania gadava
sargeblobis fazaSi. aRniSnul strategias mimarTaven iseTi kompaniebi, romelTac
myari safinanso garantiebi gaaCniaT konkurentebTan SedarebiT. magaliTad,
ketSopebis industriaSi cnobilma kompaniam hanTma misi konkurentis heinsis
sapirispirod ganaxorciela Semdegi mimarTulebis Semtevi strategia 1)momxmarebels
SesTavaza ori axali tipis produqcia da diferenciaciis gziT Seeceda bazris
wilis gaumjobesebas; 2)70%-iani fasdakleba SesTavaza momxmarebels, daaxloebiT mis
konkurentze
sul
mcire
orjer
gazarda
sabiujeto
xarjebi
sareklamo
saqmianobisTvis. saboloo jamSi, strategia uSedego gamodga. hanTma ver gaTvala,
rom momxmarebelTa damokidebuleba am produqciis mimarT Zlier loialuri iyo.
Zalian bevrma gadmobirebulma myidvelma isev heinsis ketSopebis Sesyidva daiwyo.
hanTis safinanso resursi ar iyo imisaTvis, rom aseTi politika ewarmoebina drois
SedarebiT didi monakveTis ganmavlobaSi. amdenad, misi investiciebi fuWi aRmoCnda.

metoqeebisgan gaqcevis strategia aseve Semtevi strategiebis rigs miekuTvneba.


xSirad kompaniebi Tavs arideben konkurentebis mxridan SemoTavazebul TamaSis
wesebs. fasdaTmobebs, sareklamo saqmianibas, produqciis diferenciacia da sxv.
kompaniebi miiswrafian axali geografiuli arealebisken, iq sadac konkurentebs xeli
ar miuwvdebaT. axali bazrebis Zieba da regionebs aTviseba aris aRniSnuli
strategiis ZiriTadi Sinaarsi.

partizanuli Semtevi strategia damaxasiaTebelia iseTi kompaniebisTvis,


romelTac ar gaaCniaT sakmarisi resursebi an sabazro xedva. aRniSnul strategias
ufro metad iyeneben mcire simZlavris kompaniebi. strategiis ZiriTadi Sinaarsi
56

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


efuZneba Casafrebis politikas, romlis mixedviTac Semtevi kompaniebi mcire
siZlieris Tavdasxmebs axorcieleben metoqe firmebisaTvis depresiis, drois
arasasurvel monakveTSi, sakuTari upiratesobis mopovebis mizniT.
partizanuli Semtevi strategiis ZiriTadi mimarTulebebia:
1.

kargad gansazRvruli, bazris viwro segmentze Tavdasxma, sadac konkurentebis


poziciebi metad sustia.

2. Tavdasxma im arealSi, sadac metoqeTa moqmedebis sivrce farToa. Tumca maTi


resursebi Zalze SezRuduli ar aris da gaSlilia (geografiuli mdebareobis
mogeba, sadac metoqeTa transportirebis, miwodebisa da sxva xarjebi mkveTrad
izrdeba, rodesac metoqeebs aqvT produqciis xarisxze kontrolis problema,
rodesac momxmarebeli dabneulia metoqeTa farTo asortimentiT, xolo Semtevi
kompaniebi sTavazoben mravalmxriv teqnikur daxmarebas da sxv.);
3.

mcire siZlieris, mimofantuli da iSviaTi Tavdasxmebi konkurentebze, romelic


gulisxmobs fasebis Semcirebas (didi moculobis SekveTis mogebis mizniT),
sareklamo
saqmianobis
gaaqtiureba,
legaluri
moqmedebebi,
romelic
iTvaliswinebs
antimonopoliur
Zalisxmevas,
patent-darRvevebisa
da
arasamarTliani reklamirebis sakiTxebs.

daswrebis strategia aris garkveuli nabijebis erToblioba, romelic


uzrunvelyofs
Semtevi
kompaniis
iseTi
konkurentul
poziciebs,
rodesac
konkurentebis mxridan msgavsi an identuri moqmedebebis gameoreba did riskTan aris
dakavSirebuli da arasasurvelia. msoflio praqtikiT cnobilia aseTi strategiis
ganxorcielebis ramodenime mimarTuleba:

warmoebuli produqciis moculobis gazrda sabazro moTxovnis Sesabamisad im


imediT, rom konkurentebi moklebuli iqnebian aseT siamovnebas. metoqe firmebs
xSirad
eSiniaT
analogiuri
qmedebis
mimarTvis,
radgan
am
garemoebam
SesaZlebelia gamoiwvios Warbi miwodeba, rac iwvevs ararealizebadi produqciis
an dabali fasebis saSiSroebas. am SemTxvevaSi Semtevi kompania ukeTes poziciaSia,
radgan misi sabazro wili sabazro moTxovnis zrdasTan erTad imatebs;

nedleulis da sxva sawarmoo komponentebis saukeTeso wyaroebis gamonaxva


momwodebelTa grZelvadiani kontraqtebis an vertikaluri integraciis xarjze,
rac Semtevi kompaniis erTgvar garantias warmoadgens, rom konkurentebi igive
politikas ver gamoiyeneben da ukeTes poziciebSi aRmoCndeba. analogiuri
qmedebebi SesaZlebelia ganxorcieldes sadisertacio arxebTan dakavSirebiT;

ukeTesi geografiuli adgilmdebareobis SerCeva, rac metoqe firmebs praqtikulad


ukargavs Sanss, rom maT Semtev kompanias konkurencia gauwion produqciis
miwodebasTan dakavSirebul saqmianobaSi (Seamciron satransparto danaxarjebi da
sxv.)

momxmarebelTa xedvaSi fsiqologiuri imijis Seqmna, rom maTi produqcia aris


erTaderTi, yvelaze maRalxarisxiani, romlis kopireba an falsificireba
praqtikulad
SeuZlebelia.
momxmarebelTa
loilaluroba
mniSvnelovani
konkurentuli iaraRia.

daswrebis strategias farTod mimarTavs mravali kompania. gansakuTrebiT igi


aqtualurobas iZens, rodesac korporaciaTa moqmedebis areali cdeba erovnul
CarCoebs da miiswrafvis bazrebis globalizaciisken. arsebiTi isic aris, rom
daswrebis strategia ar gamoricxavs konkurentebis mxridan identur qmedebebs.
Semtevi kompaniebi metoqeebs fsiqologiurad ajereben, rom maTi mxridan analogiuri
nabijebis gadadgma yvelaze metad iqneba maTTvis saziano.
57

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


imisaTvis, rom kompaniaTa mier gamoyenebuli Semtevi strategia iyos
warmatebuli. pirvel rigSi unda SeirCes obieqti, Tu romeli metoqis mimarT
SeiZleba gamoyenebul iqnas igi da rogori xerxebiT. Semtevi strategiis warmoeba
ZiriTadad xorcieldeba Semdegi tipis konkurentebis mimarT:
1. sabazro liderebi-saukeTeso obieqtia sabazro wilis gaumjobesebis mizniT, Tu
Semtev kompanias saTanado finansuri garantiebi gaaCnia. metoqeebis siZliereze
dartyma, daswrebis strategia, partizanuli moqmedebebi, yvela es forma SeiZleba
warmatebulad iqnes gamoyenebuli. am SemTxvevaSi, Semtevi strategia efeqturia,
rodesac Semtevma kompaniam icis, rom misi metoqeebi namdvili sabazro liderebi
ar arian, rac SeiZleba gamoixatos sxvadasxva mimarTulebiT: daukmayofilebeli
momxmareblebi, aramyari (cvalebadi) mogeba, sawarmoo simZlavreebis simwire, cru
warmodgenebi maRalteqnologiur warmadobaze industriaTa diversificirebis
periodSi da a.S.
2. susti firmebi-susti metoqeebis winaaRmdeg Semtevi strategiis gamoyeneba,
SesaZlebelia aseve kompaniebis biznesSi warmatebis safuZveli iyos. am
SemTxvevaSi aqtualobas iZens metoqeTa sust mxareebze Tavdasxmis strategia.
3. industriidan gasvlis zRvarze mdgomi metoqe firmebi-imisaTvis, rom aseT
konkurentebs ar hqondeT drois grZelvadian periodSi Zalebis mokrefisa da
konkurentuli poziciebis gamagrebis saSualeba, kompaniebi mimarTaven Semtev
strategias da aCqareben aseTi tipis metoqeebis industriidan gasvlis Sansebs.
4. mzardi mcire sididis adgilobrivi da regionaluri firmebi. aseTi tipis
metoqeebs gaaCniaT mwiri resursi, gamocdileba, Tumca maTi potenciali maRalia.
Semtevi strategia gamocdili kompaniebis mxridan mimarTulia konkurentebis
momxmarebelTa
gadmobirebaze,
rac
Semtevi
kompaniebisTvis
bazrebis
globalizaciis safuZvels warmoadgens.
rogorc wina TavebSi aRvniSneT, warmatebuli strategia dafuZnebulia
konkurentuli upiratesobis mopovebaze. Sesabamisad Semtevi strategiis konkurentul
iaraRs warmoadgens:

produqciis dabal-xarjebze orientirebuli dizainis Seqmna;

sawarmoo saqmianobaSi cvlilebebis Setana, rac amcirebs sawarmoo danaxarjebs


da xels uwyobs produqciis diferenciacias.

produqciisTvis iseTi Tvisebebis formireba, rac momxmareblis TvalSi aniWebs


upiratesobas;

momxmarebelTaTvis realizaciis Semdgomi garantiebis Seqmna;

axali sadistribucio arxebis mSenebloba;

biTumad movaWre distributorebis gverdis avla da saboloo momxmareblebamde


gasvla da sxv.

Semtevi strategiis Sinaarsi dafuZnebulia mosazrebaze, Tu risi gakeTeba


SeuZlia Semtev kompanias sxvebze ukeTesad. sxva SemTxvevaSi aseTi strategiis
warmoeba gaumarTlebelia. igi ubralod Sedegs ar gamoiRebs.
konkurentul garemoSi yvela kompania SeiZleba iqces metoqeebis mxridan
Tavdasxmis obieqtad. Semtev strategias awarmoeben rogorc industriaSi axlad
Semosuli firmebi, aseve konkurentebi, romelTac surT sabazro poziciebis
gaumjobeseba.
Tavdacvis strategiis Sinaarsi ki aris is, rom kompaniebma maqsimalurad
Seamciron
mosalodneli
Tavdasxmis
riski,
Searbilon
Tavdasxmis
Sedegad
mosalodneli dartymis saSiSroeba da xeli Seuwyon Semtev firmebs, rom zegavlenis
xarisxi maqsimalurad gavrceldes konkretuli kompaniis metoqeebze. Tavdacvis
58

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


strategia ar aris orientirebuli konkurentuli upiratesobis mopovebaze
industriaSi. mis ZiriTad mizans Seadgens iseTi meqanizmebis SemuSaveba, romelic
uzrunvelyofs arsebuli poziciebis gamagrebas bazarze.
TavdacviTi politikis SemuSavebis ori midgoma arsebobs. pirvelis mixedviT
kompaniebi cdiloben, rom yvela mxriv uzrunvelyon maTi konkurentuli aqtivebi
imsaTvis, rom momzadebuli Sexvdnen Semtevi firmebis mosalodnel dartymebs. aseTi
strategia SeiZleba gamoixatos sxvadasxva mimarTulebiT:

sabazro simZlavreebis gafarToeba da saWiroebis SemTxvevaSi maTi gamoyeneba


vakanturi sabazro segmentis aTvisebis mizniT;

axali tipis produqciis SemuSaveba da Tavdasxmis SemTxvevaSi momxmarebelTaTvis


maTi Sefaseba;

erTeul produqciaze TviTRirebulebis Semcireba da momzadeba im periodisaTvis,


roca Semtevi kompaniebi fasebis Semcirebis gziT Seecdebian Tavdasxmis
ganxorcielebas;

finansuri resursebis mobilizacia imisaTvis, rom momwodeblebTan mniSvnelovani


fasdaTmobis SeTavazebis unari SeuZliaT, rodesac Semtevi kompaniebi Seecdebian
maTTan ufro mWidro urTierTobebis damyarebas. igive SeiZleba iTqvas
sadistribucio qselTan mimarTebaSi;

miwodebis xarjebisa da drois Semcireba;

sagarantio momsaxurebis gazrda;

alternatiuli teqnologiebis dapatenteba;

sawarmoo maragebis Seqmna da sxv.


arsebiTi is aris, rom TavdacviTi strategiis mimdevari kompania qmnis dacvis
berketebs swored im sferoSi, saidanac moelis igi Tavdasxmas. aseTi kompaniebis
ZiriTad amocanas Seadgens Semtevi firmebis konkurentuli aqtivebis detaluri
Seswavla da gaanalizeba Tu ra iaraRs gamoiyenebs metoqe Tavdasxmis SemTxvevaSi.
meore midgoma iTvaliswinebs iseTi meqanizmebis formirebas, romelic Semtev
kompaniebs arwmunebs, rom Tavdasxma pirvel rigSi maT daazaralebs da konkurentul
kompanias SeuZlia sakadrisi pasuxis gacema. am SemTxvevaSi Semtevi kompaniebis
cnobierebaSi yalibdeba garkveuli warmodgena, rom Tavdasxmis obieqti maTze
Zlieria. amitomac, Tavdasxmis Sedegi sapirispiro iqneba. aseTi tipis strategiac
SeiZleba ganxorcieldes sxvadasxva mimarTulebiT. kerZod, misi politika efuZneba
sazogadoebriv aRiarebas. magaliTad:

konkretuli kompaniis menejmenti sruli ndobiT sargeblobs sazogadoebaSi;

kompaniis reputacia,
matebasTan erTad;

kompaniis produqciis diferenciaciis, axali svaWro markebis, samomxmareblo


servisis uzrunvelyofis, momxmareblebis maqsimaluri dakmayofilebis unari
sazogadoebis cnobierebaSi moiazreba.

gazardos

sawarmoo

simZlavreebi

sabazro

moTxovnebis

vertikaluri integraciis Sinaarsi is aris, rom kompaniebi cdiloben


konkurentebisaTvis biznesis warmoebis aucilebeli wyaroebis blokirebas.
vertikaluri integracia ukavSirdeba produqciis Camoyalibebis sxvadasxva
etapze (nedleulidan saboloo ganawilebis stadiamde) kontrols. rac ufro
rTulia da mravalferovania produqcia da masTan dakavSirebuli marketinguli
operaciebi, miT ufro SesaZlebeli da saWiro xdeba sxvadasxva kompaniebis
mflobelobaSi arsebuli resursebis gaerTianeba. davuSvaT erT kompanias aqvs rkina,
59

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


meores _ qvanaxSiri, mesames _ foladis sawarmoeblad saWiro kapitali da
teqnologia, xolo meoTxe kompanias _ esaWiroeba foladis nakeTobani. aqedan
gamomdinare, am kompaniebis saqmianoba mWidrod ukavSirdeba erTmaneTs, rac
uzrunvelyofs produqciis warmoebis da gasaRebis uwyvet nakads. am miznis
ganxorcielebis erT-erTi pirobaa xmis uflebis mopoveba erTi kompaniis mier meores
marTvaSi, rac warmoebs investirebis gziT. swored am urTierTdamokidebulebis
koncefciiT aixsneba umeteswilad pirdapiri investiciebi navTobis industriaSi.
radganac navTobis rezervebi ganlagebulia erT qveyanaSi, intensiuri momxmarebeli
ki SeiZleba iyos meore qveyana. amis gamo vertikaluri integracia xorcieldeba
saerTaSoriso doneze.
vertikaluri integraciis daxmarebiT SeiZleba miRweul iqnes mniSvnelovani
ekonomia. staboluri gasaRebis bazari da momarageba kompanias exmareba Seinaxos
naklebi sasaqonlo-materialuri maragebi da nakadebi daxarjos produqciis
transportirebaze. garda amisa moxerxebulia finansuri saSualebebis, gadasaxadebisa
da mogebis gadanawileba erTi qveynidan meoreSi.
firmas SeuZlia moipovos garkveuli upiratesoba vertikaluri integraciis
saSualebiT. sxva qveyanaSi investirebis gziT, gasaRebis bazarze da momaragebaze
orientirebis mizniT.
bolo periodSi ufro xSirad gvxvdeba investirebis SemTxvevebi, romelic
orientirebulia sxva qveynebidan nedleuliT uzrunvelyofaze. amas ganapirobebs
zogierTi qveynis kompaniis saxsrebis uqonloba. amrigad, warmoebs mobiluri da
naklebadmobiluri sawarmoo faqtorebis Serwyma.
vertikaluri
integraciis
strategias
kompaniebi
SesaZlebelia
mimarTavdnen
Tavdasxmis
an
Tavdacvis
mizniT.
firmebi
blokaven
konkurentebis
arxebs
momwodeblebTan da distributorebTan, rac biznesSi salidero poziciebisa da
konkurentuli upiratesobis mopovebis saSualebas iZleva.

strategiis situaciasTan misadagebis Teoria


mzardi industria warmoadgens axladSeqmnil sivrces, romlis zrdis
SesaZleblobebi maRalia. kerZod, umravlesi kompania sastarto pirobebSi imyofeba,
izrdeba dasaqmeba, warmoebs resursebis SeZena, mimdinareobs samSeneblo samuSaoebi,
izrdeba warmoebis masStabebi, farTovdeba sadistribucio arxebi meti momxmareblis
mozidvis mizniT. xSirad kompaniebi did yuradRebas aqceven produqciis dizainsa da
teqnologiur problemebs. mzardi industriebisaTvis damaxasiaTebelia mTeli rigi
niSan-Tvisebebi, romelsac kompaniis menejmentma angariSi unda gauwios. es
maxasiaTeblebia:
radgan bazari aris axali da Seuswavleli, arsebobs mTeli rigi faqtorebi,
romelTa prognozireba Zalze rTuldeba. magaliTad, rogor funqcionirebs
industria, ramdenad swrafad izrdeba igi da a.S. mciredi informacia industriis
Sesaxeb faqtiurad SeuZlebels xdis, rom gamoikveTos momavalSi misi ganviTarebis
tendenciebi.
aramaterialuri aqtivebis sakuTrebis sakiTxi gaurkvevelia. kompaniebs meti
yuradRebis gamoCena sWirdebaT teqnologiuri nou-haus, patentebis da a.S. dacvaSi,
radgan momavalSi SesaZlebelia swored es faqtori iqces konkurentuli
upiratesobis mopovebis safuZvlad.
xSirad Zneli gasarkvevia, Tu ra saxis sawarmoo teqnologiebis gamoyeneba iZleva
met efeqts industriaSi, produqciis ra Tvisebebebi izidavs yvelaze metad
60

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


momxmarebels, ris gamoc produqcia da teqnologia arastandartizirebulia, anu
bazarze SeimCneva bevrad gansxvavebuli xarisxisa da momsaxurebis produqciebi. am
SemTxvevaSi firmebs sawarmoo teqnologiebis, produqciis dizainis, marketingis da
distribuciis sakiTxebTan dakavSirebiT sakuTari individualuri xedva gaaCniaT.
bazarze SeRwevis barierebi aris susti. kompaniebis industriaSi Sesvlis survili
miT ufro didia, zrdis rac ufro maRali potenciali gaaCnia industrias.
xSirad mzard industriebSi kompaniebs gaaCniaT produqciis moculobis zrdis
xarjze produqciis erTeulze xarjebis Semcirebis SesaZlebloba.
firmebs aqvT mwiri informacia konkurentebis da momxmareblebis Sesaxeb.
kompaniebi ver arkveven Tu ramdenad akmayofileben momxmarebelTa moTxovnolebebs.
ra siZlieris metoqeebTan uxdebaT Sejaxeba da sxv.
iqidan gamomdinare, momxmarebelTa jgufi mwarmoebelTa produqcias ar icnobs,
ZiriTad marketingul amocanas warmoadgens iseTi Sesyidvebis waxaliseba, romelic
daZlevs
momxmarebelTa
undoblobas
da
maT
pretenziul
damokidebulebas
produqciis maxasiaTeblebTan mimarTebaSi.
bevri momxmarebeli fiqrobs, rom axali produqcia swrafad gaumjobesdeba da
elodeba im periods, rodesac teqnologia da produqciis dizaini daixveweba.
kompaniebs SesaZlebelia hqondeT problemebi Warbi nedleulis, masalebis da sxva
sawarmoo komponentebis momsaxurebasTan im periodamde, rodesac momxmareblebi
gaerkvevian industriis moTxovnebSi.
kompaniis ZiriTad amocanas industriebSi warmoadgens biznesis sawyisi fazis
swori dafinanseba da bazris im segmentis aTviseba, romelic momavalSi konkurentul
upiratesobasa da liderobas moutans. konkurentuli upiratesobis safuZveli
rogorc wesi, aris dabal xarjebze an produqciis diferenciaciaze orientacia.
rodesac kompaniis safinanso resursebi SezRudulia, xolo industriaSi arsebobs
mravalmxrivi teqnologiuri alternativebi, finansuri TvalsazrisiT sawarmoebi
gamosavals
pouloben
strategiuli
aliansebis
an
erToblivi
sawarmoebis
formirebaSi, rac riskis ganawilebis, aucilebeli resursebisa da gamocdilebis
SeZenis SesaZleblobas iZleva.
warmatebuli biznesis sawarmoeblad
mzard
industriebSi kompaniebi ZiriTad aqcents akeTebs Semdeg mimarTulebebze:
1. industriis liderobas xSir SemTxvevaSi ganapirobebs kompaniis debiuti
industriaSi, rac mniSvnelovnad damokidebulia menejmentis samewarmeo unarsa da
Sesabamisi strategiis xarisxze. saqme is aris, rom mzard industriebSi konkurentebs
Soris jer ar aris Camoyalibebuli TamaSis gansazRvruli wesebi. yvela monawile
cdilobs sxvadasxva manevrebiT da axali midgomebis mixedviT gavlenis mopovebas,
rac metoqeebs aiZulebs mis mier SemoTavazebuli TamaSis wesebis dakanonebas.
rodesac kompania amas axerxebs, igi avtomaturad industriis lideri xdeba.
2. maqsimaluri
Zalisxmeva
teqnologiis
srulyofis,
produqciis
xarisxis
gaumjobesebis, produqciis momsaxurebis mimzidveli niSanTvisebebis ganviTarebis
mimarTulebiT;
3. kompaniis pirveli nabijebi upiratesobis mosapoveblad, umravles SemTxvevaSi
mimarTuli und iyos produqciis mravalmxrivi modelebis, ukeTesi stilis Seqmnis,
momxmareblebSi adreuli ndobis danergvis, momwodeblebTan urTierTobebis, axali
sadistribucio SesaZleblobebis aTvisebisaTvis.
4. axali samomxmareblo jgufebisa da geografiuli arealis Zieba. aseve Zalisxmeva,
rom axali produqcia momxmarebelTaTvis iyos advilad xelmisawvdomi da iafi.
5. sareklamo
saqmianobis
TandaTanobiT
ganviTareba
da
savaWro
markebis
loialurobis uzrunvelyofa momxmareblebSi.
6. sxvadasxva teqnologiebis swrafi gamocda da dominanti teqnologiebis danergva
(amave dros, kompanias meti sifrTxile marTebs teqnologiebTan mimarTebaSi. maTi xSiri cvla
iwvevs maT moralur cveTas, rac bevrad zrdis investiciebis moculobas).
61

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


7. momxmarebelTaTvis mimzidveli safaso politikis SemuSaveba.
8. mudmivi molodini, rom axali firmebis industriaSi Sesvlis survili didia,
radgan mocemul industrias zrdis maRali SesaZleblobebi gaaCnia. Sesabamisad
kompania momzadebuli unda Sexvdes am faqts. mis ZiriTad amocanas warmoadgens
potenciuri konkurentebisa da maTi savaraudo strategiis garkveva.
mzard industriebSi didi mogebis mopovebis SesaZleblobebi kompaniebs
ubiZgebs agresiuli qcevebisken. xSirad agresorTa moqmedebebi gamoixateba SedarebiT
susti firmebis SeZenaSi, sxva kompaniebTan SerwymaSi da sxv. korporaciebi ar
iSureben safinanso resursebsa da didi moculobis investiciebs monopoliuri
upiratesobis mosapoveblad bazarze. amdenad, kompaniaTa strategia aseve unda
efuZnebodes TavdacviTi politikis SemuSavebas, raTa isini momzadebuli Sexvdnen
agresorebs, sxva SemTxvevaSi maT erTaderT gamosavals agresorebTan Serwyma
warmoadgens. agresorebi, rogorc wesi, Zlieri korporaciebia, romelTac gaaCniaT
sxva industriebSi moRvaweobis gamocdileba, warmatebuli biznesis periodSi
uzrunvelyves mniSvnelovani danazogebi, finansuri aqtivebi. ase, rom axal
industriaSi metoqeebTan SedarebiT sastarto pirobebisa da SesaZleblobebis
mixedviT ukeTes poziciebSi imyofebian.
industriis swrafi zrda ar SeiZleba mudmivad grZeldebodes. garkveuli
periodis Semdgom industriebSi warmoebs bazris gajereba, momxmarebelTa mxridan
produqciaze moTxovna SedarebiT neli tempiT izrdeba. aseTi tipis industriul
garemoSi rTuldeba teqnologiuri cvlilebebis, produqciis inovaciurobisa da
industriis sxva wamyvani Zalebis xarjze momxmarebelTa daintereseba. rogorc wesi,
simwifis
periodze
gardamaval
industriebSi
fundamentalurad
icvleba
industriuli garemo. metoqeTa Soris konkurenciis xarisxi Sinaarsobrivad sxva
funqcias iZens. aseTi tipis industriebs axasiaTebs Semdegi niSan-Tvisebebi:
1. sabazro moTxovnis mciredi zrda metoqeebs Soris konkurencias amZafrebs.
industriaSi kompaniebs bazari ukve ganawilebuli aqvT. amdenad, bazris wilis
gazrdisaTvis maT uxdebaT metoqeTa momxmareblebis gadmobireba.
2. momxmareblebs meti gamocdileba aqvT. isini ukve icnoben yvela kompaniis
produqcias da ician maTi konkurentuli maxasiaTeblebi. amitomac, momxmareblebs
ukeTesi xarisxisa da sasurveli produqciis SerCevis ufro meti SesaZleblobebi
gaaCniaT. amdenad, momxmarebelTa Zalaufleba izrdeba.
3. konkurenciis iaraRs xSirad warmoadgens produqciis fasebi da momsaxureba.
momxmarebelTa gadmobirebis mizniT kompaniebi maqsimalurad cdiloben maTTvis
sasurveli
produqciis
SeTavazebas.
momxmarebelTa
arCevani
mniSvnelovnad
damokidebulia imaze, Tu rogori tipis fasebisa da momsaxurebis kombinacias
sTavazobs mwarmoebeli momxmarebels.
4. kompaniebs
problemebi
gaaCniaT
sawarmoo
simZlavreebis
momatebasTan
dakavSirebiT. industriis neli tempiT zrda aiZulebs konkurentebs gaakontrolon
erTmaneTi produqciis warmoebis sakiTxebSi. Warbi produqcia arasaxarbielo
mdgomareobaSi ayenebs firmas, radgan igi veRar axerxebs moTxovnilze meti
produqciis realizebas.
5. produqciis inovaciurobis, axal maxasiaTeblebis srulyofis da am niSniT ufro
meti momxmareblebis dainteresebis sakiTxi rTuldeba.
6. saerTaSoriso konkurencia izreba. erTi qveynis SigniT industriis zrdis dabali
maCvenebeli ubiZgebs kompaniebs sakuTari Zalebis mosinjvas sxva saxelmwifoebis
bazrebze. bevri kompania eZebs xarjebis Semcirebis gzebs. iafi resursebis xelSi
Cagdebas, gansakuTrebul yuradRebas amaxvilebs im regionze, sadac samuSao Zalis
Rirebuleba SedarebiT dabalia. konkretul industriaSi SeZenili garkveuli
gamocdileba, produqciis standartizacia, teqnologiuri nou-haus floba da sxva
saxis unar-Cvevebi uadvilebs kompaniebis sxva bazrebze SeRwevas. industriis
62

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


lideroba cdeba erTi qveynis farglebs da mniSvnelovnad damokidebulia msoflios
mraval saxelmwifoSi sabazro wilis mopovebaze da mis konkurentul mdgomareobaze.
7. industriis rentabelobis xarisxi droebiT an mudmivad mcirdeba. moTxovnis
mciredi
mateba
zrdis
konkurenciis
xarisxs,
amcirebs
momxmarebelTa
moTxovnilebebs, qmnis Warbi miwodebis periodebs, rac Zalze uaryofiTad moqmedebs
TiToeuli kompaniis mogebaze. amitomac, bevri susti kompania veRar uwevs
konkurencias da tovebs industrias.
8. konkurenciis zrdis Sedegad warmoebs firmaTa gaerTianeba. susti kompaniebi
Tavis gadarCenis mizniT aqtivebs yidian SedarebiT Zlier metoqeebze. konkurentebi
Tanxmdebian produqciis raodenobasa da fasebze. saboloo jamSi warmoebs
industriis
konsolidireba.
faqtiurad,
iqmneba
horizontaluri
integraciis
winapirobebi.
bazarze
SeiniSneba
oligopoliuri
tendenciebi.
yovelive
es
momxmarebelTa diskriminaciis sawarmoeblad xelsayrel infrastruqturas qmnis.
horizontaluri integracia firmebs Soris industriaSi arsebuli sabazro
poziciebis SenarCunebisa da kompaniebis gadarCenis erT-erT ZiriTadi mimarTulebaa.
aseTi tipis industriaSi kompaniaTa strategiebi moicavs Semdeg ZiriTad mimarTulebebs:

sawarmoo

simZlavreebis maqsimaluri aTviseba-produqciis dizainis, xarisxis,


specifikur niSanTvisebaTa srulyofa kvlav warmoadgens konkurentul Rirebulebas,
sadac momxmarebelTa moTxovnilebebi jer kidev bolomde daukmayofilebelia. aseTi
strategia moiTxovs did investiciebs da metad saxifaToa. Tumca, rodesac kompania
investiciebis xarjze qmnis momxmarebelTaTvis faseul Sedegs, anu im produqts,
romelic didi arCevanis miuxedavad momxmarebels jer ar miuRia, aseTi strategia
SesaZlebelia warmatebuli iyos.
inovaciurobis procesze meti aqcentis gadatana-sawarmoo procesebis mudmivi
investireba. dabali danaxarjebi da produqciis ukeTesi xarisxi warmoadgens
strategiis mizans. axali teqnologiebis SemuSaveba, warmoebis sferoSi wundebuli
produqciis Semcireba, Sromis nayofierebis amaRleba, sawarmoo procesebis
robotizacia, kompiuterizacia, kontrolis sistemebis srulyofa, treningebis
uzrunvelyofa, administraciul kadrebSi kvalifikaciis amaRleba da a.S. iaponuri
kompaniebi yvelaze warmatebulad iyeneben sawarmoo procesebis inovaciurobis
moments, ris gamoc am korporaciebisaTvis damaxasiaTebelia SedarebiT dabali
TviTRirebulebisa da maRali xarisxis produqcia.
xarjebis Semcirebaze fokusireba-didi konkurencia fasebze firmebs ubiZgebs
damatebiTi RonisZiebebis SemuSavebisken, raTa produqciis erTeulze xarjebi
Semcirdes. aseTi strategia gulisxmobs iseTi meTodebis SemuSavebas, rogoricaa
momwodeblebTan molaparakebis procesis gaaqtiureba, SedarebiT dabal fasiani
sawarmoo resursebis Sesyidva, produqciis dizainis ekonomiuroba, zedmeti
samuSaoebisa da maTTan dakavSirebuli xarjebis Semcireba, sadistribucio
efeqtianobis gazrda da sxv.
produqciis realizaciis gazrda-gajerebul industriaSi produqciis realizaciis
masStabebis
zrda
saxifaTo
tendenciaa.
damatebiTi
erTeulis
realizacia
SeuZlebelia metoqe kompaniis momxmareblis gadmobirebis gareSe. sxva SemTxvevaSi
aseTi investicia iwvevs Warb miwodebas da amdenad, araefeqtiania. xarjebi
gamarTlebulia, rodesac kompaniebi awarmoeben produqciis Semavsebel saqonels,
momsaxurebas da yvela im saSualebas, rac xels uwyobs ZiriTadi produqciis
moxmarebasa da ufro metad izidavs momxmaebels.
kompaniis gudvili-zogjer industriaSi arsebobs metoqe firmebis xelSi iafad
Cagdebis SesaZlebloba. kerZod, rTul mdgomareobaSi myofi kompaniebi xSirad
cdiloben TavianTi aqtivebis realizacias valdebulebaTa dafarvis mizniT. am
kompaniaTa konkurentuli SesaZleblobebi gacilebiT maRalia (magaliTad, gaaCniaT
bazris didi wili, efeqtiani teqnologiebi, kvalificiuri muSa-xeli sa sxv.). Tumca,
krizisul periodSi isini SedarebiT iafad iyideba. kompania, romelic Seisyidis
63

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


aseTi tipis firmas amboben, rom mocemul kompaniaSi iqmneba gudvili, romelic
kompanias momavalSi konkurentul upiratesobas moutans.
gudvili faqtiurad, aramaterialuri, uxilavi aqtivia iseve, rogorc
teqnologiuri nou-hau, patentebi, licenziebi. igi kompaniis sakuTrebas warmoadgens.
gudvili es aris sxvaoba gasayidi firmis sarealizacio fassa da mis neto aqtivebis
realur Rirebulebas (aqtivebs gamoklebuli valdebulebebi) Soris. gudvili
SeiZleba iyos rogorc dadebiTi, ise uaryofiTi sidide. uaryofiTi gudvili erTis
mxriv warmoadgens safinanso operaciis Sedegad mopovebul mogebas, xolo meore
mxriv gviCvenebs, Tu ra strategiul Sedegi miiRo kompaniam mocemuli firmis
SeZenisas mas Semdeg, rac aqtivebis nawilis realizaciiT dafara firmis yvela
valdebuleba. ra SeiZleba iyos am SemTxvevaSi mogeba _ bazris segmenti,
maRalkvalificiuri menejmenti an samuSao Zala, efeqtiani teqnologiebi, xelsayreli
geografiuli mdebareoba (KFS faqtorebi) da sxva saxis aqtivebi, romelsac
finansuri TvalsazrisiT gaaCnia garkveuli Rirebuleba da Semosavali, xolo
strategiuli TvalTaxedviT _ konkurentuli upiratesobis mopovebis SesaZlebloba.

saerTaSoriso bazrebze gafarToebis strategia-gajerebul industriebSi aqtualobas


iZens saerTaSoriso bazrebze gasvla, romelic sxvadasxva formiT SeiZleba
gamovlindes.
ucxouri
bazrebis
aTvisebis
tradiciuli,
klasikuri
formaa
produqciis eqsporti. Tumca, mTel rig SemTxvevebSi, rodesac satransporto,
sadazRvevo, sabaJo, saimporto da sxva xarjebi zrdis produqciis TviTRirbulebas,
kompaniebi standartizirebuli teqnologiuri resursebis gadatanisa da regionis
SromiTi kapitalis gamoyenebis xarjze farTovdebian. ucxouri bazrebis aTvisebis
sami ZiriTadi motivi arsebobs. 1)auTvisebel industriaSi produqciis axal tipze
arsebobs
moTxovna
(horizontaluri
eqspansia);
2)produqciis
sawarmoeblad
aucilebeli sawarmoo resursebi SedarebiT iafia
(vertikaluri eqspansia);
3)SesaZlebelia konkurentuli riskis minimizacia (magaliTad, iaponurma toiotam 80ian wlebSi aSS-s umsxviles gigantebs jeneral motorss, fordsa da kraislers
gansxvavebuli teqnologiuri resursebisa da SedarebiT iafiani da ekonomiuri
avtomobilebis warmoebaSi investiciebis ganTavsebiT daakargvina aSS-s bazris
mniSvnelovani areali. sapasuxod, aSS-s korporaciebma iaponiaSi mimarTes analogiur
qmedebas da sabazro poziciebi SedarebiT gaiumjobeses).
industriaTa ganviTarebis garkveul etapze, rodesac warmoebs produqciis
standartizacia, firmaTa raodenoba bevria da warmoebuli produqciis moculoba
mTlianobaSi akmayofilebs sabazro moTxovnas. firmaTa finansuri mogeba sakmaod
mcirea, an nulis tolia. srulyofili konkurenciis pirobebSi sabazro fasi
produqciis TviTRirebulebis tolia. momxmareblebs maqsimalurad aqvT Seswavlili
produqciis Rirebulebebi da maTi moTxovnilebebi mTlianobaSi dakmayofilebulia.
Sesabamisad, momxmarebelTa interesi droTa ganmavlobaSi ecema, rac saboloo jamSi
moTxovnis Semcirebas iwvevs. rTuli gamocdis winaSe imyofebian ara mxolod
mciredi sabazro wilis mflobeli, aramed lideri kompaniebic. industriis am tips
axasiaTebs stagnaciuri moTxovna, rodesac metoqe kompaniebis momxmarebelTa
gadmobireba praqtikulad SeuZlebelia. firmaTa absoluturi umravlesoba misdevs
Tavis gadarCenis politikas. industriis gare kompaniebis daintereseba nulis tolia,
Sesabamisad industria TavisTavad Zalze mimzidvelia. kompaniaTa ZiriTadi saqmianoba
orientirebulia fuladi nakadebis mobilizaciaze. kerZod, isini Tavs ikaveben
naklebad likviduri aqtivebis Seqmnisgan, debitorebis mxridan davalianebis
saswrafo gastumrebas, maqsimalurad cdiloben grZelvadiani da moklevadiani
moTxovnebis likvidacias, vadaze adrindel angariSsworebas axdenen kreditorebTan
da sxv. industriaSi aseve izrdeba kompaniaTa Serwymis tendenciebi. Zlieri
korporaciebi cdiloben susti kompaniebis xelSi Cagdebas meti sabazro wilis
mopovebis mizniT, xolo sust firmebs Tavis gadarCenis mizniT sxva alternativa ar
64

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


gaaCniaT, stagnaciur moTxovnasTan erTad, kompaniaTa mogeba aseve stagnaciuria, anu
igi fiqsirebuli standartuli sididea da misi gazrda praqtikulad SeuZlebelia,
rac garkveuli periodis Semdeg SesaZlebelia Semcirdes kodec.
sazogadod stagnaciur industriebSi warmatebuli kompaniebi, rogorc wesi,
SeimuSaveben Semdegi mimarTulebis strategiebs:
1. industriis SigniT SedarebiT mzard segmentze aqcentis gadatana-stagnaciuri
bazari, iseve rogorc yvela saxis bazari Sedgeba mravali sabazro segmentisa da
qvesegmentisgan. xSirad, ramodenime maTgani izrdeba SedarebiT ufro swrafad, vidre
bazari mTlianobaSi. yvela windaxeduli konkurenti aswrebs mis metoqeebs mimzidvel
segmentze koncentrirebas da Tavs aridebs stagnaciur mogebas. aseTi politika
konkretul segmentze konkurentuli upiratesobis safuZvels iZleva.
2. yuradRebis gamaxvileba produqciis xarisxis gaumjobesebasa da inovaciurobis
diferenciaciaze-gajerebul
industriaSi
axali
produqtis
SeTavazeba
momxmareblisTvis qmnis axal moTxovnas bazarze. faqtiurad, ikveTeba bazris
aTvisebis axali SesaZleblobebi da variantebi, ris gamoc sabazro moTxovna
SeiZleba gaxdes mzardi da Sesabamisad mogebis zrdis saSualebas iZleodes.
TavisTavad cxadia, aseTi strategia moiTxovs garkveul investiciebs, ramac xSir
SemTxvevebSi, SesaZlebelia produqciis fasze hpovos asaxva. kompaniis siZliere
damokidebulia im faqtze, Tu ramdenad faseulia momxmareblisaTvis axali
produqcia. aWarbebs ki misi Rirebuleba metoqis mier SemoTavazebul fass. yvelaze
didi mniSvneloba eniWeba daswrebis moments, radgan gajerebul industriebSi
momxmarebelTa liderobis xarisxi Zalze maRalia da konkurentebis mxridan
Sesabamisi analogis Seqmna SedarebiT dabali efeqtis momtani iqneba.
3. mizandasaxuli muSaoba xarjebis Semcirebis mimarTulebiT - radgan mogebis zrda
ar aris damokidebuli realizaciis maCvenebelze (sabazro moTxovna mudmivia),
mogebis gaumjobesebis alternatiul wyaros warmoadgens produqciis erTeulze
danaxarjebis Semcireba. rac ufro didi gansxvaveba aisaxeba produqciis fassa da
mis TviTRirebulebas Soris, miT ufro maRali iqneba mogebis maCvenebeli. xarjebis
Semcireba SesaZlebelia Semdegi RonisZiebebis safuZvelze: 1)sawarmoo procesis
avtomatizacia da specializaciis gazrda; 2)sawarmoo resursebis konsolidireba;
3)sadistribucio arxebis damateba; 4)xarjiani sadistribucio arxebis Semcireba;
5)industriis Seswavlis danaxarjebis meTodSi garkveuli samuSaoebis Sekveca da sxv.
aRniSnuli sakiTxi aseve dakavSirebulia did danaxarjebTan. amdenad, kompaniam unda
gaTvalos Sesabamis investiciaTa amonagebis procenti, Tu ramdenad da rodis
uzrunvelyofs produqciis erTeulis fassa da mis TviTRirebulebas Soris
miRweuli damatebiTi gansxvavebiT masze gaweuli danaxarjebis anazRaurebas.
zemoTaRniSnuli sami mimarTuleba ar warmoadgens dogmas. kompaniam SesaZlebelia
monaxos sxva gamosavalic. zogadad ki, gajerebul industriebSi yvelaze
mimzidvelad iTvleba is, sadac sabazro moTxovna SedarebiT neli tempiT ecema.
cnobilia rom
bevri industria Sedgeba aseulobiT, zogjer ki aTasobiT
mcire da saSualo zomis kompaniebisgan, romlebic ar floben arsebiT sabazro wils.
fragmentuli industriis damaxasiaTebeli niSan-Tviseba is aris, rom gamokveTili
lideri industrias ar hyavs, rac TiToeul kompanias saSualebas aZlevs TamaSis
sakuTari wesebi da konkurenciis toni Seqmnas industriaSi. fragmentuli
industriebis
magaliTebia
gamomcemlobebi,
navTobproduqtebis
gadazidva,
avtoSemkeTebeli, gasamarTi sadgurebi, restornebi, jarTis Segrovebis biznesi,
xorc-produqtebis SefuTva, sastumroebi, avejis warmoeba da sxv.
cnobilia ramodenime faqtori, ris gamoc produqciis realizaciis masStabebi
industriaSi aris fragmentuli:

65

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

industriaSi Sesvlis dabali barierebi patara firmebs swrafi da iafad SeRwevis


saSualebas aZlevs;

warmoebis masStabis ekonomiurobis simwire patara firmebs exmareba Tanatoli


danaxarjebis WrilSi jerovani konkurencia gauwios Zlier metoqeebs;

momxmarebelTa moTxovnas warmoadgens


sareklamo saqmianoba). Sesabamisad
masStabebis sawarmoo simZlavreebis an
realizaciis moculoba raodenobrivad

samomxmareblo bazari aris adgilobrivi daniSnulebis (tansacmlis gasufTaveba,


samedicino momsaxureba, avtomobilebis SekeTeba). konkurentuli upiratesobis
mopoveba
efuZneba
adgilobriv
bizness,
adgilobriv
momxmarebelsa
da
adgilobrivi bazris mdgomareobas;

sabazro moTxovna imdenad didia da farTo, rom didi raodenobis firmebs


SeuZliaT mosaxleobis produqciiT dakmayofileba an momsaxurebis gaweva
(jandacva, eleqtroenergiiT momarageba);

maRali satransporto danaxarjebi zRudavs momxmarebelTa momsaxurebis radiuss;

adgilobriv regulirebasTan dakavSirebuli moTxovnebi geografiul regionebs


xdis unikalurs;

industria imdenad axalia, rom kompaniebs ar gaaCniaT sakmarisi gamocdileba


bazris didi wilis mosapoveblad.

mcire raodenobis produqcia (magaliTad,


Zlier kompaniebs ar SeuZliaT didi
sadistribucio arxebis formireba, radgan
mcirea;

xSirad, fragmentuli industriebi bunebrivad akmayofileben standartuli


moTxovnis tips. am industriebSi kompaniebis momwodeblebTan da momxmareblebTan
garigebis Zala sustia. potenciuri konkurentebi arsebuli metoqeebisTvis did
saSiSroebas warmoadgens. metoqeobis xarisxi konkurentebs Soris monacvleobs
zomierebidan Zlierisken. FfirmaTa Semosavlebi damokidebulia momxmarebelTa
loialurobaze. maTi mogebis zrdis procenti SesaZlebelia mxolod mcire sididiT
aWarbebdes mTlianobaSi bazris zrdis Sesabamis saSualo maCvenebels. yvelaze
mosaxerxebeli strategiebi fragmentul industriebisTvis moicavs Semdegi saxis
RonisZiebebs:
produqciis
damzadebis
standartis-formulis
SemuSavebaes
yvelaze
mosaxerxebeli strategiaa, rodesac kompania ganTavsebulia sxvadasxva geografiul
arealSi. aseTi midgoma kompanias xarjebis Semcirebis saSualebas aZlevs. magaliTad,
makdonaldsis saqmianoba mTlianobaSi specializebulia aseTi saxis biznesze;
dabal-xarjebze orientirebuli biznesi- rodesac industriaSi konkurencia
intensivobiT xasiaTdeba didi yuradReba safaso politikas eTmoba. firmaTa aqcenti
gadatanilia zednadebi xarjebis Semcirebaze, xelfasebis dabal ganakveTebze,
biujetis kontrolis gamkacrebaze da sxv.
momxmarebelTaTvis
damatebiTi faseulobebis Seqmna integraciis
damatebiTi sawarmoo komponentebis warmoeba, teqnikuri daxmareba da sxv.

xarjze-

specializacia produqciis konkretul tipze-rodesac industriaSi erTnairi


produqciis mravali modeli da tipi arsebobs. kompania yuradRebas amaxvilebs erT
romelime tipze. magaliTad, avejis industriaSi mxolod skamebis an magidebis
warmoeba da sxv.

66

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


specializacia
momxmareblis tipze-aseTi strategia aseve mniSvnelovania
fragmentul industriaSi. momxmarebelTa kategoria SeiZleba iyos sxvadasxva.
magaliTad dabal fasebze orientaciis, damatebiTi servisis, specifikuri gemovnebis
da sxv. niSnis mixedviT;

SezRudul geografiul arealze fokusireba-vinaidan fragmentul industriaSi didi


sabazro wilis mopovebis iluzia ar arsebobs, kompaniis yuradReba gadatanilia
adgilobriv moTxovnebze. firmebi ufro met mogebas iReben, rodesac ufro
detalurad
swavloben
lokaluri
momxmareblebis
gemovnebas,
marketingis,
distribuciis sakiTxebs da sxv. Sesabamisi strategia ufro warmatebulia, vidre
globalur garemoze fokusireba.

kompaniis 4 savaraudo strategiuli pozicia


konkurentuli pozicia
susti

swrafad

konkurentuli upiratesoba

nela

Zlieri

strategiuli alternativa
erT biznesze koncentrirebuli
strategiis reformulireba
imave industriaSi sxva firmebis
Sesyidva(konkurentuli
poziciebis gaumjobesebis
mizniT)
vertikaluri integracia
(konkurentuli poziciebis
gaumjobesebis mizniT)
diversifikacia
sakuTari kompaniis ufro Zlier
konkurentze gayidva
industriidan gasvla (Tu yvela
danarCeni RonisZiebebi
uSedegoa)
strategiuli alternativa
erT biznesze koncentrirebuli
strategiis reformulireba
metoqe firmebTan Serwyma
(konkurentuli upiratesobis
mosapoveblad)
vertikaluri integracia
(konkurentuli poziciebis
gaumjobesebis mizniT)
diversifikacia
dezinvestireba
likvidacia (Tu yvela danarCeni
RonisZiebebi uSedegoa)

strategiuli alternativa
erTi tipis industriaze
koncentraciis gagrZeleba
-saerTaSoriso
bazrebze
eqspansia(Tu aseTi SesaZleblobebi
arsebobs)

vertikaluri integracia
(konkurentuli poziciebis
gaumjobesebis mizniT)
monaTesave
diversifikacia
(kompaniis
gamocdilebis
da
sxva saxis aqtivebis gadatana
msgavs industriebSi)

strategiuli alternativa
saerTaSoriso bazrebze
eqspansia (Tu aseTi
SesaZleblobebi arsebobs)
monaTesave diversifikacia
knglomeratuli (aramonaTesave)
diversifikacia
vertikaluri integracia
(konkurentuli poziciebis
gaumjobesebis mizniT)
erTi tipis industriaze
koncentraciis gagrZeleba

67

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

8. strategiebi saerTaSoriso bazarze konkurenciisTvis


kompaniaTa ltolvas saerTaSoriso bazrebze ganapirobebs sami ZiriTadi
mizezi:
kompaniaTa
survili,
Seqmnan
iafi
bunebrivi
resursebis
maragebi;
konkurentuli mdgomareoba, miaRwion dabal danaxarjebs; kompaniaTa survili
aiTvison axali bazrebi. saerTaSoriso strategia mTlianobaSi efuZneba situaciur
midgomas da moiTxovs industriis saerTaSoriso aspeqtebis detalur Seswavlas.
gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos im faqts, Tu rogor gansxvavdebian
erTmaneTisgan
erovnuli bazrebi momxmarebelTa
saWiroebebisa
da
Cvevebis,
sadistribucio
arxebis,
bazrebis
grZelvadiani
potencialis,
industriis
konkurentuli Zalebisa da metoqeobis xarisxis mixedviT. qveynebis bazrebs |Soris
arsebuli gansxvavebebis garda, cnobilia oTxi tipis situaciuri midgoma, romelic
damaxasiaTebelia saerTaSoriso operaciebisaTvis: sxvadasxva danaxarjebi sxvadasxva
saxelmwifoSi, savaluto kursebis meryeoba (flaqtuacia), maspinZeli saxelmwifos
savaWro politika da saerTaSoriso konkurenciis mdgomareoba.
gansxvavebebs sawarmoo xarjebs Soris ganapirobebs is garemoeba, rom saxelfaso
ganakveTebi, energomatareblebze xarjebi, sagadasaxado ganakveTebi da a.S. sxvadasxva
saxelmwifoebSi sxvadasxvaa. sazogadod kompaniaTa mxridan mimzidvelia is regioni,
sadac sawarmoo faqtorebis (resursebis) Rirebuleba dabalia. am SemTxvevaSi
kompaniebi iZenen konkurentul upiratesobas im metoqeebTan romlebic iafian
sawarmoo resursebs ver iyeneben. msoflio praqtikaSi kompaniaTa umravlesoba
orientirebulia Sromis dabalanazRaurebad saxelmwifoebze (sadac xelfasebi
dabalia). magaliTad taivani, samxreT korea, meqsika, brazilia. es qveynebi
kompaniebisaTvis yvelaze mimzidveli regionebia dRes.
saerTaSoriso
konkurenciis
damaxasiaTebel
kidev
erT
niSan-Tvisebas
warmoadgens sawarmoo da produqciis wilis koncefcia bazarze. magaliTad, iaponuri
firmebis mier iaponiaSi warmoebuli video-magnitofonis 40% iyideba aSS-s bazrebze
(produqciis wili), xolo iaponuri eleqtroRumelebis gayidvis maCvenebeli 20%-ia,
Tumca am produqciis 85% iwarmoeba aSS-s teritoriaze (sawarmoo wili). warmoebis
indikatori xarisxobrivi TvalsazrisiT ukeTesi maCvenebelia, vidre produqciis
wili, radgan igi ufro metad miuTiTebs kompaniis dabal xarjebze orientacias.
globalur industriebSi, sadac kompaniaTa mizans warmoadgens globaluri
dominantoba,
dabal
xarjebze
orientirebuli
warmoeba
xSir
SemTxvevebSi
konkurentuli upiratesobis safuZvelia. dabali danaxarjebis politika gulisxmobs
msoflios mraval qveyanaSi warmoebas centraliuzebuli wesiT. Tumca, swori
sadistribucio, an marketinguls saqmianobasTan dakavSirebuli mravalerovnuli
operaciebis dagegmviT SesaZlebelia industriaSi liderobis mopoveba.
savaluto kursebis meryeoba. savaluto kursebi mniSvnelovan zegavlenas axdens
sawarmoo
danaxarjebze.
kerZod,
savaluto
kursebis
cvlilebam
kompania
SesaZlebelia aqcios maRali danaxarjebidan dabal danaxarjebze mwarmoeblad da
piriqiT. erovnuli valutis simyare qarTul korporaciebs gzas uxsnis saerTaSoriso
bazrebisken. Tu laris erTeulze ufro meti aSS dolari modis, es amcirebs qvveynis
farglebs gareT ganTavsebuli sawarmoebis danaxarjebs, xolo rodesac erovnuli
valutis kursi ucxourTan mimarTebaSi ecema, maSi saqarTvelo ucxouri kompaniebis
mxridan warmoadgens mimzidvel regions.
erovnul saxelmwifoebs mniSvnelovani zemoqmedebis moxdena SeuZliaT saerTaSoriso
vaWrobaze da ucxouri kompaniebis strategiaze. erovnuli bazris dacvis mizniT maT
SeuZliaT saimporto tarifebisa da qvotebis gazrda, sazRvargareT damzadebul
produqciaze adgilobrivi moTxovnebis daweseba. saimporto produqciis fasebis
regulireba, teqnikuri standartebis, Semotanili produqciis sertificireba,
roialtis sxva qveynebSi transfertis akrZalva, ucxoelebis mxridan adgilobriv
kompaniaTa sakuTrebis minimaluri wilis moTxovna, adgilobriv warmoebaTa
68

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


subsidireba da sxva. aRniSnuli faqtorebi mkveTrad cvlis industriis Sinaarss da
aSorebs ucxouri kompaniebis erovnuli bazrebis standartebisgan.
mravalerovnuli konkurencia globaluri konkurenciis winaaRmdeg mravalerovnuli konkurencia warmoadgens sxvadasxva qveynebis kompaniebs Soris metoqeobas,
Tumca konkurencia erovnul bazrebze ar aris damokidebuli sxva qveynebis bazrebis
konkurenciaze. saqme is aris, rom zemoaRniSnuli faqtorebi: gansxvavebebi sawarmoo
danaxarjebs Soris, savaluto kursebis mdgomareoba da saxelmwifo regulirebis
xarisxi industriaSi qmnis erTmaneTisagan damo\ukidebel bazrebs. faqtiurad, erTi
kompaniis warmateba erovnul bazrebze ar niSnavs warmatebas saerTaSoriso doneze.
magaliTad, konkretuli kompania flobs erovnuli bazris 50%-s, xolo sxva qveynis
bazris 40%-s. mravalerovnuli konkurenciis SemTxvevaSi ar SeiZleba imis mtkiceba,
rom kompania mTliani bazris naxevars akontrolebs (davuSvaT, saxelmwifoTa
teritoriebi Tanabrad aris ganawilebuli). saxelmwifoebSi TamaSis sxvadasxva
wesebi moqmedebs, momxmaeblebi mwarmoeblebs sxvadasxva moTxovnebs uyeneben.
konkurenciaSi warmatebis safuZveli kompaniaTa mxridan sxvadasxva garemo
faqtorebis analizis safuZvelze SemuSavebuli strategiaa. industriaSi qveynebisa
mixedviT yalibdeba erTmaneTisagan damoukidebeli bazrebi. faqtiurad, ar arsebobs
erTiani saerTaSoriso bazari. magaliTad, safrangeTSi, aSS-Si da iaponiaSi Seqmnili
bankebi garkveulwilad erTmaneTis konkurentebi arian. magram maTi konkurentuli
mdgomareoba
qveynebis
mixedviT
gansxvavebulia.
kerZod,
bankis
reputacia,
samomxmareblo baza da konkurentuli pozicia erT saxelmwifoSi axdens umniSvnelo
zegavlenas sxva qveynebis bazrebze. Tu bankebs surT saerTaSoriso doneze
metoqeoba, maT unda gaiTvaliswinon Sesabamisi bazris moTxovnebi da Tavidan
daagrovon konkurentuli aqtivebi. specifikuri moTxovnebi sxvadasxva bazrebze
damaxasiaTebelia
sakvebi
produqtebis,
alkoholuri
sasmelebis,
metalis
fabrikatebis da sxv. industriebSi.
rodesac qveynebs Soris warmoebs bazrebis daaxloeba, iqmneba Tavisufali
savaWro kavSirebi, sabaJo TanamSromloba, warmoebis faqtorebis saerTo bazari.
warmoebs qveyanaTa kanonmdeblobebis harmonizacia, qveynebs Soris erTiani
fiskaluri-sagadasaxado, fulad-sakredito, sabiujeto politikis formireba. miT
ufro, Tu mimoqceva erTi regionuli valuta da a.S., amboben, rom iwyeba
saxelmwifoebs Soris bazrebis gaerTianebis procesi. faqtiurad, erTi qveynis bazari
meore qveynis bazarze damokidebuli xdeba. sinamdvileSi industria aRiqmeva, rogorc
erTi
didi
saxelmwifos
bazrad,
romelic
garkveul
segmentebad
iyofa.
momxmarebelTa interesebi erTiandeba, kompaniebs yovelgvari SezRudvebis gareSe
SeuZliaT awarmoon produqciis eqsporti, sxva qveyanaSi ganaTavson warmoeba,
Seisyidon ucxo kompaniebi, sxva saxelmwifos faqtorebi, maT Soris samuSao Zala.
aseve momxmarebels aqvs saSualeba yovelgvari sabaJo procedurebis gverdis avliT
imgzavros nebismier qveyanaSi, Seisyidos is produqcia, romelic mas surs. erTi
sityviT, yalibdeba erTgvari saerTaSoriso bazari. bazrebis erovnul da ucxour
regionebad dayofa azrs kargavs, radgan warmateba erovnul bazarze iZleva
pirobiTad sxva qveynebis bazrebze warmatebis garantias. kompaniis sabazro wili
ganisazRvreba mTlianobaSi saerTaSoriso bazris mixedviT. Tu adgili aqvs aseTi
tipis tendenciebs, maSin amboben, rom kompaniebi CarTuli arian globalur
konkurenciaSi. globalur konkurencias aseve xvdebiT iq, sadac sxvadasxva qveynis
momxmarebelTa moTxovnebi erTnairia. magaliTad, telekomunikaciebis aparaturaTa
industria, qseroqsebi, masmediis saSualebebi-televizia, Jurnal-gazeTebi da sxv.
globaluri konkurencia xarisxobrivi TvalsazrisiT aRemateba mravalerovnuli
konkurenciis dones. erTis mxriv miiRweva statistikuri efeqti, kerZod momxmarebels
produqciis Sesyidvis ufro farTo SesaZleblobebi gaaCnia. rac kompaniebs Soris
zrdis konkurenciis xarisxs, xolo momxmarebeli SedarebiT advilad axerxebs
moTxovnilebebis maqsimalur dakmayofilebas (xarisxiani da iafi produqciis
69

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


Sesyidvas). meore mxriv, globaluri konkurencia iZleva dinamikur efeqts. kerZod,
bazrebis gaerTianeba gulisxmobs met momxmarebels, auTvisebel, axal, mimzidvel
sabazro segmentebs. yovelive es ubiZgebs realizaciis meti masStabebisken, rac
zrdis kompaniebis mogebas dinamikaSi. saboloo jamSi, TiToeuli qveynis mixedviT
miiRweva
sazogadoebrivi
keTildReoba.
globalizaciis
Sedegi
aris
is,
integraciuli regionis SigniT nebismier moqalaqes SeuZlia sxva qveyanaSi
ganaTlebis uproblemod miReba, ucxouri satelevizio arxebis yureba, informaciis
miReba (interneti) da a.S. globaluri konkurenciis bazrebs warmoadgens qveynebs
Soris
integrirebuli
Semdegi
regionebi:
evrokavSiri,
CrdiloeT
amerikis
Tavisufali savaWro asociacia (NAFTA), samxreT aziis (ASEAN), laTinuri da
centraluri amerikis, karibis zRvis auzis qveynebis kavSiri da sxv.
saerTaSoriso praqtikaSi aseve vxvdebiT iseT industriebs, romelTac gaaCniaT
erTi mxriv globaluri, xolo meore mxriv mravalerovnuli segmentebi. magaliTad,
sastumroTa
biznesSi
kompaniaTa
umravlesoba
orientirebulia
adgilobriv
mosaxleobaze. Tumca, iseTi tipis kompaniebis, rogoricaa SHELL, SHERATON da sxv.
orientirebulia globalur konkurenciaze. aseTi tipis sastumroebi umeteswilad
ganTavsebulia sakurorto zonebSi, janmrTelobis centrebSi da a.S.
saerTaSoriso strategiis tipebi
cnobilia eqvsi ZiriTadi mimarTuleba, romlis mixedviTac kompaniebi
monawileobas iReben saerTaSoriso bazrebze. es mimarTulebebia:
1. kompaniaTa mier ucxouri firmebis licenzireba, romlis safuZvelzec ucxouri
kompaniebi iyeneben korporaciaTa teqnologiebs, qmnian produqcias, ewevian
korporaciaTa produqciis distribuciis saqmianobas. am SemTxvevaSi korporaciaTa
saerTaSoriso
Semosavals
warmoadgens
salicenzio
SeTanxmebebiT
miRebuli
roialti;
2. erovnul bazaze warmoebis safuZvelze produqciis eqsportireba ucxour
bazrebze sadistribucio kompaniebis an sakuTari filialebis daarsebis gziT;
3. mravalerovnuli strategiis warmoeba, sadac kompaniaTa saqmianoba ukavSirdeba
sxvadasxva qveynebis damoukidebel bazrebs. kompaniaTa strategiuli TvalTaxedva
erT saxelmwifoSi meore saxelmwifosagan damoukideblad yalibdeba;
4. globalurad
dabali
danaxarjebis
strategia
moicavs
RonisZiebaTa
erTobliobas, sadac kompaniis ZiriTadi saqmianoba orientirebulia erTiani bazris
sistemaze.
5. globaluri diferenciaciis stategia-kompaniaTa umravlesoba orientirebulia im
meTodze, rom maT qveyanaSi SemuSavebuli diferenciaciis warmatebuli politika
aseve momgebiani iqneba sxva qveynebSi, rac gulisxmobs produqciis diferenciaciis
globalur xedvas;
6. globaluri fokusirebis strategia-kompaniebi cdiloben sxva qveynebSi bazris im
segmentis aTvisebas, rac maT warmatebiT ganaxorcieles TavianT qveyanaSi.
licenzirebis strategia azrs iZens, rodesac kompanias gaaCnia Rirebuli
teqnologiuri nou-hau an dapatentebuli produqcia, romelTac saerTaSoriso
bazrebze analogi ara aqvT. sawarmoo uflebebisa da teqnologiebis ucxo
kompaniebisTvis gadacema qmnis Semosavals, romelic salicenzio SeTanxmebiT
mopovebuli roialtis tolia.
erovnuli warmoebis bazaze produqciis eqsporti saerTaSoriso bazrebis
aTvisebis erT-erTi saukeTeso saSualebaa. aseTi politikiT warmoebs riskis
minimizacia,
kapitalze
moTxovnebis
Semcireba.
produqciis
eqsportireba
saerTaSoriso bazrebze Zalebis mosinjvis konservatuli gza aris. kompaniebs
SeuZliaT
ucxour
bazrebze
monawileobis
Sesusteba,
Tu
maTi
kontaqti
Semoifargleba mxolod ucxour saimporto firmebiT. kompaniebi distribuciisa da
marketinguli funqciebisgan pasuxismgeblobas ixsnis. Tumca bevri korporacia ufro
did sargebels naxulobs, rodesac am funqciebze kontrols awesebs. qmnis sakuTar
70

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


firmebs, sadistribucio da savaWro organizaciebs, Seisyidis ucxour firmebs da
sxv. am SemTxvevaSi kompaniebi Tavs arideben pirdapir investiciebTan dakavSirebul
riskebs.
aseTi
politika
damaxasiaTebelia
koreuli
da
italiuri
korporaciebisaTvis. kerZod, warmoebis procesi eyrdnoba erovnul bazas, xolo
marketinguli saqmianoba orientirebulia qveynis farglebs gareT. sazogadod,
rodesac kompaniebi xedaven, rom sxva saxelmwifoebSi produqciis warmoeba maT ufro
iafi ujdebaT, pirdapiri sainvesticio politika aqtualobas iZens. kompaniaTa
vertikaluri eqspansia mimarTulia iafiani sawarmoo faqtorebis (mag., xelfasebis
dabali ganakveTebi) xelSi Casagdebad (sawarmoo wilis gazrda); horizontaluri
eqspansia gulisxmobs sabazro wilis gazrdas. zogjer, marketinguli TvalsazrisiT,
produqciis transportireba, gadazidvis sxva xarjebi da savaWro barierebi zrdis
sabooloo danaxarjebs produqciaze. sawarmoo wilis zrdiT, sabazro wilis
mopoveba aris horizontaluri da vertikaluri eqspansiis umTavresi amocana.
iaponuri da aSS-s kompaniebis umravlesoba misdevs swored aseT strategias. zogjer
sainvesticio saqmianobis gaSla warmoebs sakonkurencio riskis minimizaciis
mizniTac.
mravalerovnuli Tu globaluri strategia
mravalerovnuli strategiis Sinaarsi is aris, rom qveynebs Soris kulturuli,
socialuri, ekonomikuri da sabazro mdgomareoba gansxvavebulia. rac ufro mkafiod
igrZnoba es gansxvaveba, miT ufro meti aucilebloba arsebobs, rom kompaniaTa
strategiebis misadageba moxdes sxvadasxva erovnebebis sabazro situaciasTan. am
SemTxvevaSi, mravalerovnuli strategia es aris sxvadasxva qveynebSi SemuSavebuli
strategiebis jami.
globaluri strategiebi kargad ergeba globaluri konkurenciis situacias.
globaluri strategia
umravles SemTxvevaSi
erTidaigivea
yvela qveyanaSi.
miuxedavad imisa, rom saxelmwifoebis bazrebs Soris mciredi gansxvavebebi mainc
arsebobs, kompaniis fundamentaluri strategia ar icvleba (dabal xarjebze,
diferenciaciaze orientacia). ufro metic, globaluri strategia iTvaliswinebs
1)strategiuli svlebis integrirebasa da koordinirebas; 2)produqciis realizacias
yvela im qveyanaSi, sadac arsebobs moTxovna. romeli strategia aris ufro
mniSvnelovani? am kiTxvaze pasuxi damokidebulia imaze, Tu rogori xasiaTis
konkurencias awydebian firmebi saerTaSoriso bazrebze.
mravalerovnuli strategiis upiratesoba aris is, rom igi yvelaze ukeTesad
usadagebs strategias maspinZeli qveynis industriis situaciasTan. aseTi strategiis
warmoeba aucilebelia, rodesac arsebobs mniSvnelovani gansxvavebebi samomxmareblo
moTxovnebsa da realizaciis wesebSi, rodesac momxmarebeli karnaxobs specifikuri
standartizirebuli produqciis
warmoebas,
rodesac saxelmwifoebi aweseben
regulirebis
axal
meTodebs.
magaliTad,
amkacreben
sawarmoo
moTxovnebs,
produqciis standartebs, mimarTaven savaWro politikis SezRudvas da a.S.
mravalerovnul strategias gaaCnia Tavisi uaryofiTi mxareebi. kerZod, strategiebs
Soris koordinaciis xarisxi aris Zalze dabali, rac metad arTulebs konkurentuli
upiratesobis mopovebas industriaSi.
globaluri strategiis SemTxvevaSi ki piriqiT, aseTi koordinaciis xarisxi
Zalze maRalia, rac kompaniebs maT Zlier mxareebze maqsimaluri koncentrirebis
saSualebas aZlevs. es ki konkurentuli upiratesobis mopovebis mTavari faqtoria,
rogorc maspinZeli kompaniebis, aseve saerTaSoriso korporaciebs Soris. rodesac
qveynebs Soris gansxvavebebi ar aris sagrZnobi, globalur strategias konkurenti ar
hyavs.
globaluri strategia da konkurentuli upiratesoba
globaluri strategiis meSveobiT konkurentuli upiratesobis mopovebis ori
gza arsebobs. pirveli efuZneba globaluri konkurenciis SesaZleblobebs,
71

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


gaafarTovos saqmianobaTa areali msoflios sxvadasxva qveynebSi SedarebiT dabali
danaxarjebis an diferenciaciis fonze, xolo meore mosazreba gulisxmobs am
saqmianobaTa iseT koordinacias, rasac erT qveyanaze orientirebuli kompania ver
SesZlebda.
saqmianobaTa arealis gafarToeba niSnavs kompaniaTa koncentrirebas ramodenime
qveyanaSi, aseve, globaluri kompaniebi did yuradRebas uTmoben sakiTxis Seswavlas,
Tu romel qveynebze gaakeTon ZiriTadi aqcenti. konkurenciis xarisxi mniSvnelovnad
aris damokidebuli strategiaTa koordinaciis xarisxsa da masStabis efeqtianobaze.
magaliTad, zogierT industriaSi warmoebis masStabis efeqtianoba imdenad maRalia,
rom ramodenime qveyanaSi sawarmoo simZlavreebis koncentraciis gziT, kompaniebs
SeuZliaT uzrunvelyon produqciiT mTeli msoflios bazrebi. aseve saqmianobaTa
mraval qveyanaSi diversificireba SesaZlebelia kompaniisaTvis ufro xelsayreli
iyos,
vidre
mcire
raodenobis
qveynebze
koncentrireba.
momxmarebelze
orientirebuli, magaliTad distribuciis, realizaciis, reklamirebis, realizaciis
Semdgomi momsaxurebasTan dakavSirebuli saqmianobis warmarTva aucilebelia yvela
im qveyanaSi, sadac globalur kompanias hyavs momxmarebeli. navTobis saqaCi
teqnologiebis mwarmoebeli kompaniebi msoflios mraval qveyanaSi qmnian specialur
formebs, romelic sTavazobs am produqciss SekeTebasa da teqnikur daxmarebas. am
SemTxvevaSi bazris diversificirebis mimdevar kompaniebs gaaCniaT konkurentuli
upiratesoba imaTTan SedarebiT, romlebic orientirebuli arian erT an or qveyanaSi
koncentraciaze. diversificirebis strategia aseve ufro momgebiania, rodesac
maRalia satransporto xarjebi, araefeqtiania didi moculobis produqciiT vaWroba,
maRalia
savaWro barierebi da
a.S.
yovelive
es
arTulebs
centraluri,
koncentrirebuli
regionebidan
saqmianobaTa
warmarTvas.
garda
amisa,
diversifikaciis SemTxvevaSi warmoebs erTgvari riskis dazRveva mosalodneli
savaluto kursebis flaqtuaciisgan, momwodblebTan kontraqtebis gauqmebisgan,
negatiuri politikuri tendenciebis ganviTarebisgan. aseTi riskis albaToba
gacilebiT maRalia erT romelime regionSi koncentrirebisas.
saqmianobaTa arealis gafarToebis ZiriTad mizans warmoadgens dabal
danaxarjebze orientacia, rac zrdis koncentraciis albaTobas. Tumca erTdroulad
mraval qveyanaSi kompaniebis saqmianobaTa mimofantva motivirebulia im mizeziT, rom
saqmianobaTa
sxvadasxva
mimarTulebebis
(naxevarfabrikatebis
warmoeba,
mza
produqciis miReba, teqnologiuri kvlevebi, axali produqciis Seqmna da sxv.)
ganviTareba warmoebs iq, sadac kompanias danaxarjebis TvalsazrisiT upiratesoba
gaaCnia.
magaliTad,
sawarmoo
komponentebis
(naxevarfabrikatebis)
warmoeba
SesaZlebelia meqsikaSi, teqnologiebis SemuSaveba _ frankfurtSi, axali produqciis
testireba iaponiaSi, mza produqciis warmoeba espaneTSi, taivanSi, koreaSi,
braziliaSi, xolo realizacia aSS-Si, ruseTSi da a.S. aqve unda aRiniSnos, rom
warmoebis globaluri ganTavsebis erTaderT ZiriTad mizezs mxolod dabali
danaxarjebi ar warmoadgens. magaliTad teqnologiebis SemuSavebis centri SeiZleba
iyos im qveyanaSi, sadac maRalkvalificiuri teqnikuri personalia, mza produqciis
warmoeba
SesaZlebelia
im
regionSi,
sadac
saxelmwifo,
gadasaxadebisgan
aTavisuflebs warmoebisTvis saWiro naxevar-fabrikatebis imports da sxv.
strategiis koordinaciis uzrunvelyofa globaluri kompaniebis umTavresi
amocanaa. koordinacia es aris kompaniaTa iaraRi, rac maT biznesSi warmatebis
safuZvels uqmnis. koordinaciis amocana eyrdnoba firmis gamocdilebas. magaliTad,
Tu kompaniam icis, Tu rogor unda awarmoos produqcia braziliaSi, mas SeuZlia am
codnis gadatana romelime sxva qveyanaSi, magaliTad espaneTSi. did britaneTSi
warmatebiT ganxorcielebuli marketinguli saqmianoba umTavres SemTxvevaSi, aseve
warmatebuli unda iyos axal zelandiasa da avstraliaSi. maSasadame, SeZenili
gamocdilebis gadatana socialur, kulturul, ekonomikur da politikurad erTnair
saxelmwifoebSi aris koordinaciis erT-erTi mimarTuleba.
72

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


kompaniebi aseve SesaZlebelia TamaSobdnen savaluto kursebze. rodesac
mocemuli kompaniis qveynis valuta myardeba maspinZeli qveynis valutasTan
SedarebiT, ucxo saxelmwifoSi produqciis danaxarjebi mcirdeba. davuSvaT, X
produqciis warmoebas esaWiroeba 100 lari anu 50 aSS dolari (davuSvaT $1=2GEL).
Tu lari aSS dolarTan mimarTebaSi ufasurdeba (magaliTad $1=4GEL), maSin X-is
warmoebis xarjebi qarTuli kompaniebisTvis Seadgens 100 lars, xolo aSS-s
firmebisTvis 50-is magivrad 25 aSS dolars. ase, rom amerikuli firma iZens
konkurentul upiratesobas, Tu igi saqarTveloSi daiwyebs X produqciis warmoebas.
amdenad, savaluto kursebis cvlilebaze TamaSi aris koordinaciis meore
mimarTuleba.
aseve, kompaniis reputacia SesaZlebelia iyos imdenad maRali, rom produqciis
realizaciis zrdis, diferenciaciis da damatebiTi atributebis Seqmnis safuZvelze,
man SeiZleba aiTvisos msoflio bazari. magaliTad, "hondas" imijma Tavdapirvelad
motocikletebis,
xolo
mogvianebiT
avtomobilebis
xarisxTan
dakavSirebiT,
uzrunvelyo
kompania
salidero
poziciebze
industriaSi.
"hondas"
saxeli
momxmarebelTa loialurobasTan asocirdeboda. igi met damajereblobas, ndobas
unergavda msoflios TiTqmis yvela qveynis moqalaqes. aseTi imiji am kompaniis
ZiriTadi aqtivi iyo. "honda" ar gamoirCeoda metoqeebTan SedarebiT dabal xarjebze
orientaciiT, produqciis diferenciaciiT, produqciis dizainiT an sxva raime niSanTvisebebiT. misi reputacia uzrunvelyofda konkurentul upiratesobas industriaSi.
aseTi imijiT kompanias Tavisuflad SeeZlo ewarmoebina rogorc Semtevi, aseve
TavdacviTi
strategia.
daewesebina
dabali
fasebi,
Seemcirebina
metoqeebis
realizaciis masStabebi, gaezarda sabazro wili. misi politika dResac agebulia
erovnul bazarze SedarebiT susti konkurentebis safaso diskriminaciaze, rac mas
erovnuli bazris mniSvnelovani wilis mopovebis safuZvels aZlevs, xolo SeZenili
damatebiTi safinanso rezervebi mimarTulia moklevadiani zaralis subsidirebaze da
orientirebulia grZelvadian periodSi saerTaSoriso bazrebidan mogebis mopovebaze.
amdenad,
kompaniaTa
reputacia
aseve
warmoadgens
saerTaSoriso
bazrebze
koordinaciis mimarTulebas.
strategiuli aliansebi
strategiuli
aliansi
warmoadgens
sakontraqto
safuZvelze
firmaTa
SeTanxmebas kooperaciul saqmianobaze. garkveulwilad warmoebs kompaniaTa Serwyma
partniorul sawyisebze, rodesac kompaniebi inarCuneben damoukideblobas. aliansis
Sinaarsi SeiZleba iyos erToblivi kvlevebi, teqnologiebis da gamocdilebis
gaziareba,
sawarmoo
resursebis
erToblivi
gamoyeneba,
erToblivi
wesiT
marketinguli saqmianobis warmoeba, produqciis erToblivi warmoeba. xSirad,
strategiuli aliansebis safuZvelze warmoebs firmaTa gaerTianeba. iuridiuli
TvalsazrisiT aseT konsolidacias erToblivi sawarmo ewodeba. faqtiurad,
erToblivi saqmianoba gulisxmobs ori an meti monawile mxaris saxelSekrulebo
SeTanxmebis safuZvelze, erToblivad kontrolirebadi ekonomikuri saqmianobis
warmarTvas. kontroli niSnavs ekonomikuri saqmianobis finansuri da sameurneo
politikis warmarTvis uflebas, am saqmianobidan ekonomikuri sargeblis miRebis
mizniT. erToblivi kontroli gulisxmobs saxelSekrulebo SeTanxmebas ekonomikur
saqmianobaze kontrolis uflebebis ganawilebis Sesaxeb. investori kontrolis
uflebiT,Yaris erToblivi saqmianobis monawile mxare am saqmianobis erToblivi
kontrolis uflebiT. cnobilia erToblivi saqmianobis mravali forma da
struqtura.
kerZod,
erToblivad
kontrolirebadi
saqmianoba,
erToblivad
kontrolirebadi aqtivebi da erToblivad kontrolirebadi sameurneo subieqti.
erTobliv saqmianobas axasiaTebs Semdegi saerTo niSnebi:
a)ori an meti kontrolis mqone investori (kompania-iuridiuli piri) dakavSirebulia
saxelSekrulebo SeTanxmebiT; da
b)saxelSekrulebo SeTanxmeba awesebs erTobliv kontrols.
73

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


saxelSekrulebo SeTanxmebis arseboba SeiZleba dadasturdes mravali gziT.
magaliTad, kontrolis uflebis mqone investorebs Soris kontraqtiT, an maT Soris
molaparakebis oqmebiT. saxelSekrulebo SeTanxmebis sferos miuxedavad, rogorc
wesi, SeTanxmeba unda gaformdes werilobiT da aucileblad moicavdes:
a)erToblivi saqmianobis sferos, xangrZlivobas da saangariSo valdebulebas;
erToblivi saqmianobis direqtorTa sabWos an analogiuri mmarTvelobiTi organos
daniSvnis wesebs da kontrolis uflebis mqone investorebis xmis micemis uflebebs;
g)kontrolis uflebis mqone investorebis mier Cadebul kapitalis wils;
d)kontrolis uflebis mqone investorebis wils erToblivi produqciis gamoSvebaSi,
SemosavlebSi, xarjebsa da erToblivi saqmianobis finansur SedegebSi.
saxelSekrulebo SeTanxmeba awesebs erTobliv saqmianobaze erToblivi
kontrolis uflebas. aseTi moTxovna iZleva imis garantias, rom kontrolis uflebis
mqone investorebidan, cal-mxrivad verc erTi gaakontrolebs erTobliv saqmianobas.
SeTanxmeba
gansazRvravs
erToblivi
saqmianobis
gansaxorcieleblad
saWiro
mniSvnelovani gadawyvetilebis im speqtrs, romelTa miRebisaTvis aucilebelia yvela
kontrolis mqone investoris interesis gaTvaliswineba an xmaTa umravlesoba.
saxelSekrulebo SeTanxmebiT SeiZleba ganisazRvros kontrolis uflebis
mqone
erT-erTi
investori,
rogorc
erToblivi
saqmianobis
mmarTveli
an
xelmZRvaneli. xelmZRvaneli ar akontrolebs erTobliv saqmianobas, magram moqmedebs
kontrolis mqone investorebTan SeTanxmebuli finansuri da sameurneo politikis
CarCoebSi da flobs xelmZRvanelis uflebebs. Tu xelmZRvanels miniWebuli aqvs
ekonomikuri saqmianobis finansuri da sameurneo politikis warmarTvis uflebac, es
imas niSnavs, rom igi akontrolebs am saqmianobas da warmoadgens mis Svilobil
sawarmos da ara erTobliv saqmianobas.
zogjer, erToblivi saqmianoba kontrolis uflebis mqone investorebis
aqtivebisa da sxva resursebis gamoyenebas ufro gulisxmobs, vidre korporaciis
(saaqcio sazogadoebis), amxanagobis, an sxva tipis sawarmos dafuZnebas, an TviT
erToblivi kontrolis uflebis mqone sawarmoebisgan gansxvavebuli finansuri
struqturis Camoyalibebas. TiToeuli monawile sawarmo, iyenebs mis ZiriTad
saSualebebs da gaaCnia sakuTari-sasaqonlo materialuri faseulobebi. igi agreTve
eweva sakuTar xarjebs da iRebs garkveul valdebulebebs, TviTon moipovebs sakuTar
finansur saxsrebs, rac maT sakuTar valdebulebas warmoadgens. erToblivi
saqmianoba SeiZleba ganxorcielebul iqnes kontrolis uflebis mqone investoris
daqiravebuli muSakebis mier, am investoris analogiur saqmianobasTan erTad.
erToblivi saqmianobis sadamfuZneblo SeTanxmeba, rogorc wesi, gulisxmobs
erToblivi produqtis gayidvidan miRebuli Semosavlis da erToblivi saqmianobis
sferoSi gaweuli xarjebis ganawilebis wesis arsebobas kontrolis mqone
investorebs Soris.
kontrolis uflebis mqone investorebi, erTobliv kontrols daqvemdebarebul
saqmianobaSi monawileobasTan dakavSirebiT, sakuTar finansur angariSebSi Semdgom
konsolidirebul finansur angariSebSi unda aisaxos:
a)erTobliv kontrols daqvemdebarebuli aqtivebi da valdebulebebi; da
b)gaweuli xarjebi da sakuTari wili erToblivi saqmianobis saqonlisa da
momsaxurebis gayidvidan miRebul SemosavlebSi.
zogierTi erToblivi saqmianoba gulisxmobs erTobliv kontrols da kontrolis
mqone investorebis mier, erToblivi saqmianobis miznebisTvis SeZenili aqtivebis
erTobliv
mflobelobasac.
es
aqtivebi
gamoiyeneba
erTobliv
kontrols
daqvemdebarebuli operaciebis Sesrulebis dros. kontrolis uflebis mqone
investorma SeiZleba miiRos mocemuli aqtivebis meSveobiT, gamoSvebuli produqciis
garkveuli wili da gaiRos xarjebis SeTanxmebuli wili.
amgvari erToblivi saqmianoba ar gulisxmobs korporacias, amxanagobas, an sxva
tipis sawarmos dafuZnebas, an investori sawarmoebisgan gansxvavebuli finansuri
74

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


struqturebis Camoyalibebas. TiToeuli kontrolis uflebis mqone investors, gaaCnia
momaval ekonomikur sargebelSi Tavisi wilis ufleba, erTobliv kontrols
daqvemdebarebul aqtivSi sakuTari wilis mixedviT.
navTobis, gazis da mineraluri resursebis mompovebeli dargebis mravali
sawarmosTvis damaxasiaTebelia erTobliv kontrols daqvemdebarebuli aqtivebi.
magaliTad, navTobis mwarmoebel kompaniebs ufleba aqvT erToblivad gauwion
eqspluatacia navTobsadenebs da erToblivi kontroli ganaxorcielon masze.
TiToeuli kontrolis uflebis mqone investori iyenebs navTobsadens misi sakuTari
produqtis transportirebisTvis, ris safasuradac igi gaiRebs navTobsadenis
eqspluataciis xarjebis SeTanxmebul wils. erTobliv kontrols daqvemdebarebuli
aqtivebis meore magaliTia, rodesac ori an meti sawarmo akontrolebs raime qonebas.
TiToeul maTgans aqvs Tavisi wili gaweul xarjebSi.
erTobliv kontrols daqvemdebarebuli sameurneo subieqti aris iseTi
erToblivi saqmianoba, romelic moicavs korporaciis, amxanagobis an sxva romelime
samarTlebrivi formis sawarmos dafuZnebas, romelSic TiToeuli kontrolis
uflebis mqone investors gaaCnia Tavisi wili. sameurneo subieqti iseve eweva
saqmianobas, rogorc sxva tipis sawarmoebi im gansxvavebiT, rom SeTanxmeba
gansazRvravs investorebs Soris sameurneo subieqtis ekonomikur saqmianobaze
erTobliv kontrols. erTobliv kontrols daqvemdebarebuli sameurneo subieqtis
magaliTia, rodesac industriaSi ori an meti sawarmo Tavis saqmianobas aerTianebs
Sesabamisi aqtivebisa da valdebulebebis erTobliv kontrols daqvemdebarebuli
sameurneo subieqtis gadacemiT. an rodesac sawarmo iwyebs bizness sxva qveyanaSi
samTavrobo an sxva romelime organizaciasTan erTad.
rogorc aRvniSneT, erToblivi saqmianobis iuridiul formas warmoadgens
erToblivi sawarmo. Tu erToblivi sawarmos dafuZnebaSi monawileobas iRebs orze
meti kompania, xSirad aseT gaerTianebas konsorciumsac uwodeben. Tanamedrove
msoflioSi erTobliv sawarmoTa Semdegi tipebi:
- erTi da imave qveynis kompaniebi afuZneben erTobliv sawarmos sxva qveyanaSi;
- sxvadasxva qveynis kompaniebi afuZneben erTobliv sawarmos sxva qveyanaSi;
- erToblivi sawarmos dafuZneba warmoebs ucxouri da adgilobrivi kapitalis
Serwymis safuZvelze;
- ucxouri kompania da adgilobrivi saxelmwifo organoebi afuZneben erTobliv
sawarmos.
warmoebis globalizaciis da regionalizaciis ganviTarebis ZiriTad mizans
upiratesad unda warmoadgendes konpaniebsa da korporaciebSi sawarmoo faqtorebis
gamoyenebis
xarisxis
amaRleba.
saqme
is
aris,
rom
sagareo-ekonomikuri
urTierTobebis ganviTarebis safuZvelze (sagareo vaWrobis, saerTaSoriso safinanso,
savaluto da sxv. urTierTobebis) aRniSnul kompaniaTa umravlesoba orientirebulia
iseTi saxis saqonlis Tu momsaxurebis warmoebis specializaciaze, romelTa
produqciis TviTRirebuleba analogiuri saimporto produqtebisgan gansxvavebiT,
SedarebiT ufro iafia, rac erTmniSvnelovnad zrdis rogorc adgilobrivi
warmoebis masStabebs, ise qveynis saeqsporto SesaZleblobebs. erToblivi sawarmoebi
aRniSnuli problemis efeqturi gadaWris erT-erTi efeqturi gza aris.
msoflio praqtikis mixedviT, strategiuli aliansis formireba warmoebs
maRalganviTarebuli qveynebis kompaniebsa da SedarebiT dabali ganviTarebis
saxelmwifoebis firmebs Soris iafi sawarmoo resursebis mopovebis an naklebad
ganviTarebuli bazrebis aTvisebis mizniT. aseve, strategiuli aliansebi iqmneba
msoflio kontinentaluri arealis aTvisebisaTvis.
umravlesma iaponurma da amerikulma kompaniebma evropul korporaciebTan
Seqmna strategiuli aliansebi 1992 wels evrokavSiris dafuZnebasTan dakavSirebiT
uzarmazari regionis aTvisebisa da aRmosavleT evropis bazrebis dapyrobis mizniT.
75

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


kompaniaTa aliansebs ganapirobebs strategiuli sargebelis miRebis ramodenime
mizezi. kerZod, umravlesi kompania iswrafvis warmoebis da marketingis masStabis
efeqtis zrdisken. teqnikuri da sxva saxis aramaterialuri aqtivebis SeZenisken, meti
sabazro wilis mopovebisken. erToblivi Zalisxmeva maT sakuTar damoukidebel
biznesSi danaxarjebis Semcirebis saSualebas iZleva. aliansebi xSirad iqmneba
saxelmwifo kanonmdeblobis maregulirebeli moTxovnebis mixedviT, sadac qveynebi
ukrZalaven ucxo kompaniebs sawarmoo resursebze kontrolis dawesebas. aliansebi
aseve did zegavlenas axdens konkurenciis xarisxze. firmebi axdenen riskis
dazRvevas, rodesac isini Tanxmdebian garkveul pirobebze. safinanso krizisSi myofi
an mcire sididis kompaniebi, sakuTari damoukideblobis SenarCunebis mizniT
iswrafvian lider korporaciebTan strategiuli aliansebis formirebisken.
strategiul aliansebs gaaCniaT uaryofiTi mxareebic. kerZod, damoukidebel
kompaniebs Soris koordinaciis xarisxi aris SedarebiT susti. TiToeul kompanias
Tavisi sakuTari miznebi gaaCnia, rac SesaZlebelia ewinaaRmdegebodes aliansis
partnioris miznebs. interesTa konfliqti damaxasiaTebeli movlenaa strategiuli
aliansebisTvis. SedarebiT rTulia da did danaxarjebTan aris dakavSirebuli
erTmaneTis kontroli. kompaniebi SesaZlebelia arRvevdnen SeTanxmebebs sakuTari
piziciebis
gaumjobesebis
mizniT.
aseTi
aliansebis
magaliTia
tipiuri
oligopoliebi. magaliTad, navTob-eqsportiori qveynebis organizacia (OPEC)
cnobilia im faqtiT, rom aliansis wevrebi SeTanxmebuli moqmedebebis safuZvelze
axerxeben TiToeulisaTvis sasargeblo sanavo politikis warmoebas, ris gamoc
msoflioSi xelovnurad qmnian navTobis deficits. Tumca, xSirad garkveuli
periodis Semdgom, zogierTi wevri arRvevs SeTanxmebas da awarmoebs qvotiT
dawesebulze met navTobs, ris safuZvelzec aliansis arseboba azrs kargavs.
Cveulebrivi tipis gaerTianebebSi, sadac gamokveTilia saTao kompania da misi
Svilobili firmebi an filialebi, aseTi saSiSroeba naklebad arsebobs, radgan
ZiriTadi korporaciis daqvemdebarebul kompaniebs damoukidebeli politikis
warmarTvis naklebi Sansebi gaaCniaT.
strategiuli TvalTaxedva, mogebis rezervebi da kros-subsidireba
saerTaSoriso
bazrebze
gansxvavebulia
ara
mxolod
saerTaSoriso
strategiebi, aramed, aseve grZelvadiani strategiuli miznebi da strategiuli
TvalTaxedva. cnobilia kompaniaTa strategiuli TvalTaxedvis oTxi tipi:
kompaniaTa strategiuli TvalTaxedva kompaniis globaluri dominantobaa anu
globalur bazrebze lideroba. kompaniis saqmianoba efuZneba globalur
strategias;
kompaniaTa ZiriTad mizans Seadgens erovnuli bazrebis dacva da dominantoba am
bazarze, miuxedavad imisa, rom produqciis garkveuli realizacia SesaZlebelia
warmoebdes sxva qveynebis bazrebzec;
firmaTa miznebi orientirebulia msoflios bazrebze, xolo strategiuli
orientacia damokidebulia maspinZeli qveynis moTxovnebze. aseTi firmebi misdeven
mravalerovnul strategias da ZiriTadi Semosavlebi damokidebulia sxva qveynis
bazrebze;
Sida bazarze orientirebuli firmebi, romelTa strategiul TvalTaxedvas
warmoadgens konkretul bazarze konkretuli upiratesobis dacva da ar cdilobs
sxva bazrebze axali upiratesobis SeZenas. aseTi firmebis strategia efuZneba
mxolod Sida bazris moTxovnebs, xolo saerTaSoriso bazrebze mimdinare
situacias
Tvalyurs adevneben, raTa Seiswavlon gareT ganviTarebuli
movlenebis zegavlena Sida bazris pirobebze.
warmatebuli biznesis sawarmoeblad kompaniaTa strategiul TvalTaxedvaTa
tipebi xarisxobrivi TvalsazrisiT erTmaneTisgan gansxvavebulia. davuSvaT, Sida
bazarze orientirebuli qarTuli kompania cdilobs konkurentuli upiratesobis
76

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


SenarCunebas
da
iaponur
konkurentebTan
metoqeobas,
romlis
grZelvadian
strategiul
miznebs
Seadgens
globaluri
dominantoba.
iaponuri
kompania
saqarTvelos bazris mopovebis mizniT misdevs Semtevi strategiis politikas.
magaliTad, amcirebs fasebs produqciaze. faqtiurad, igi axdens arsebuli
danakargebis subsidirebas iaponiaSi darezervebuli mogebis xarjze. qarTuli
kompaniebisTvis Sesabamisi reagirebis efeqturi gza ar arsebobs. sul sxva pirobebSi
aRmoCndeboda Cveni kompania, rom isic yofiliyo globaluri dominanti. Sesabamisi
pasuxi iaponuri metoqis misamarTiT iqneboda, Tu igi iaponur bazarze analogiur
qmedebebs mimarTavda. kerZod, iaponur bazarze fasebis SemcirebiT moaxdenda
zaralis subsidirebas sxva qveynebSi dagrovili mogebis xarjze.
mogebis rezervebi da kritikuli bazrebi-mogebis rezervebis wyaros warmoadgens
qveynis bazrebi, sadac kompaniebs gaaCniaT kargad daculi sabazro poziciebi,
romelic mniSvnelovani mogebis dagrovebis garantias warmoadgens. magaliTad,
iaponia umravlesi iaponuri firmebisTvis aris mogebis rezervis wyaro, radgan
savaWro barierebi da iaponuri mTavrobis mier SemuSavebuli bazris regulirebis
sxva meqanizmebi SedarebiT naklebkonkurentians xdis ucxour firmebs iaponiaSi.
Sesabamisad, iaponur kompaniebs SeuZliaT iaponeli momxmareblebisTvis SedarebiT
maRali fasebis SeTavazeba da ufro didi mogebis mopoveba. sazogadod, umravles
SemTxvevaSi, kompaniis yvelaze didi mogebis rezervs warmoadgens erovnuli bazari,
Tumca mravalerovnuli kompaniebs SesaZlebelia gaaCndeT mogeba sxva qveynebSic.
mogebis rezervi aris metad Rirebuli konkurentuli kapitali globalur
industriebSi. zogadad, kompanias, romelsac mravalerovnuli mogebis rezervi
gaaCnia, mxolod erTi qveynis SigniT mogebis rezervze orientirebuli firmebis
damarcxebis ufro meti Sansi aqvs.
globaluri metoqeebisgan
Tavdacvis mizniT, firmebs uxdebaT konkurencia
saerTaSorisi bazrebze, magram amave dros, es qveynebi maTTvis kritikul bazrebs
unda wamoadgendes. kritikul bazrebs miekuTvneba:
bazrebi, sadac mogebis rezervis wyaro arsebobs konkurentebisTvis;
bazrebi, sadac SesaZlebelia didi moculobis produqciis realizcia;
bazrebi, sadac arsebobs prestiJuli momxmarebeli, rac kompaniebisTvis
mniSvnelovania;
bazrebi, sadac SesaZlebelia didi mogebis mopoveba dabali xarisxis konkureciis
xarjze.
rac ufro met kritikul bazrebzea kompania orientirebuli, globaluri
dominantebisgan Tavdacvis miT ufro meti SesaZleblobebi gaaCnia.
konkurentuli
Zala
kros-subsidireba-kros-subsidireba
warmoadgens
ZiriTad
konkrentul iaraRs biznesSi. misi Sinaarsi aris is, rom garkveul bazrebze
mopovebuli mogebis Sedegad SeinarCunos konkurentuli mdgomareoba konkretul
qveyanaSi an gazardos Tavisi wili kritikul bazrebze. kerZod, gaaumjobesos
produqciis xarisxi da SeinarCunos dabali fasebi, an damatebiTi investiciebiT
Seamciros produqciaze danaxarjebi da sxv.
kros-subsidirebis politika yvelaze metad efeqtiania, rodesac mravalmxrivi
mogebis rezervebiT kompaniebi agresiuli strategiis safuZvelze cdiloben
globalur dominantobas drois grZelvadian periodSi. Sida da mravalerovnul
bazrebze orientirebuli firmebs globalur metoqeebTan naklebi upiratesoba
gaaCniaT, radgan SedarebiT mcire mogebis rezervebiT dabali fasebis SenarCuneba
grZelvadian periodSi gauWirdebaT.
mravalerovnuli strategiis mimdevar kompaniebs SesaZloa gaaCndeT garkveuli
upiratesoba globalur konkurentebTan SedarebiT. kerZod, mravalerovnuli
kompaniebi ufro ukeTesad icnoben TiToeuli qveynis bazars. momxmarebelTa
moTxovnilebebs, erovnul niSan-Tvisebebs da a.S. magram globaluri korporaciebis
77

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


upiratesoba is aris, rom maT SeuZliaT bazarze ukeTesi koordinacia. isini
ZiriTadad identur an msgavs bazarze axdenen TavianTi saqmianobis dagegmvas.
mravalerovnuli kompaniebi orientirebuli arian bevr bazrebze, vidre globaluri
korporaciebi. Tumca, xSirad ramodenime qveyanaSi koncentraciis xarisxi globalur
korporaciebs ufro privilegirebul situaciaSi ayenebs, radgan maTi koordinaciis
unari mniSvnelovan konkurentul aqtivs warmoadgens industriaSi konkurentuli
upiratesobis
mosapoveblad.
amdenad,
Tanamedrove
saerTaSorisi
ekonomikur
urTierTobebSi, globalur strategias principSi konkurenti ar hyavs.

9. strategia Zlieri, susti da lideri kompaniebisaTvis


ganvixiloT strategia industriis liderebisaTvis. rogorc wesi, lideris
konkurentuli poziciebi industriaSi aris metad Zlieri, isini akontroleben bazris
mniSvnelovan wils, maTi Semosavlebi industriidan konkurentebTan SedarebiT
maRalia, gaaCniaT gamokveTili strategia, SeuZliaT sakuTari TamaSis wesebis
metoqeebze moxveva. mocemul etapze msoflioSi industriis liderebs warmoadgenen:
Mcdonalds (sakvebi pdoduqtebi), Anchuester-Susch (ludis warmoeba), Campbel Soup
(mSrali sufebi), Gerber (sakvebi produqtebi), AT&T (grZel distanciaze
satelefono komunikaciebi). Levi Strauss (jinsebis warmoeba). liderebis ZiriTad
mizans warmoadgens liderobis SenarCuneba industriaSi. yvela dominanti kompania
potenciuri lideria. lideroba niSnavs konkurentuli upiratesobis flobas
industriaSi. amdenad, liderTa Sesabamisi strategia orientirebulia konkurentuli
upiratesobis SenarCunebaze industriaSi. cnobilia strategiis sami ZiriTadi
mimarTuleba lideri konmpaniebisTvis:
1. Semtevi strategiis warmoeba-arsebobs gamoTqma, rom saukeTeso Tavdacva aris
kargi Tavdasxma. bevri lideri kompania misdevs aseT politikas. aseTi kompaniebi
mudmivad eZeben axal gzebs konkurentuli aqtivebis SesaZenad da konkurentuli
poziciebis gasamagreblad. liderTa biznesi dafuZnebulia inovaciaze, siaxlis
Ziebaze, axali meTodebis SemuSavebasa da danergvaze. kerZod, kompaniebi qmnian axal
produqcias, xarisxobriv maCveneblebs, aumjobeseben samomxmareblo serviss, eZeben
axal gzebs produqciaze xarjebis Sesamcireblad. aseTi kompaniebi ar jerdebian
mopovebul upiratesobas da mudmivad cdiloben sabazro poziciebis gaumjobesebas,
cdiloben konkurentebis gakotrebas. mudmivad ewevian safaso diskriminacias. maTi
politika dafuZnebulia mosazrebaze, rom sanam mzardi firmebi aiTviseben liderebis
mier SemuSavebul siaxleebs, manamde maT unda SeimuSaon TamaSis axali wesebi, rac
industriaSi upiratesobas SeunarCunebs. liderTa aseTi saqmianoba yvelaze
saxifaToa konkurenti firmebisTvis, gansakuTrebiT ki mzardi kompaniebisTvis.
liderebi ar eridebian xarisxobrivi TvalsazrisiT potenciur metoqeebs. cdiloben
maTTan strategiuli aliansebis gamonaxvas an ukeTes SemTxvevaSi maT Sesyidvas.
magaliTad, 90-ian wlebSi "folksvagenis" jgufma Seisyida Skoda. daimler-bencma
xelSi Caigdo kraisleris sakontrolo paketi. dRes rols-roiss awarmoebs BMW.
kodakma Seisyida polaroidi da a.S. liderTa ZiriTadi konkurentuli aqtivi aris
maTi reputacia. kompaniis imiji, axali bazrebis aTvisebis yvelaze karg winapirobas
qmnis. Semtev strategias gaaCnia Tavisi naklovanebebic: kerZod, dominantis statusi
mas uqmnis monopoliur mdgomareobas industriaSi. rodesac kompaniebi aqtiurad
iyeneben monopoliur privilegiebs, magaliTad zRudaven produqciis warmoebas da
xelovnurad qmnian produqciis deficits, muSaoben konkurentebis gakotrebaze, an
maT Sesyidvaze. aseTi saqmianoba miuTiTebs sabazro meqanizmis araefeqtian
funqcionirebaze, rac mTlianobaSi qveynis ekonomikazec hpovebs asaxvas. nebismieri
saxelmwifos erT-erT ZiriTad funqcias warmoadgens sazogadoebaSi jansaRi
konkurenciis uzrunvelyofa anu konkurenciis dacva. antimonopoliuri samsaxurebi
axali liderebis mudmiv saSiSroebas warmoadgens. industriaSi uzarmazari
78

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


zegavlenisa da finansuri siZlieris miuxedavad, liderebi uZlurebi arian
antimonopoliur samsaxurebTan. faqtiurad, antimonopoliuri kanonmdebloba aris
liderTa TavSekavebis ZiriTadi berketi. aseTma samsaxurebma SesaZlebelia
moulodnelad daSalon an gaakotron esa Tu is kompania. magaliTad, msoflios
udidesma monopolistma maikrosoftma 6 miliardi aSS dolaris zarali ganicada
erTaderTi ganaCenis safuZvelze, romlis mixedviTac kompania mxilebul iqna
monopoliur saqmianobaSi, rac aSS-s antitrestuli kanonmdeblobiT akrZaluli iyo.
faqtiurad, bil geiTsis uzarmazari korporacia daiSala ramodenime iuridiul
warmonaqmnad, romlebic aRniSnuli kompaniis konkurentebad iqcnen. amdenad, Semtevi
liderebis
yvelaze
susti
wertili
sabazro
ekonomikis
yvela
qveyanaSi
antimonopoliuri kanonmdeblobaa.
2. Tavdacvis strategia-kompaniaTa Tavdacvis strategia moicavs iseT RonisZiebebs,
romelic xels uSlis industriaSi axali firmebis monawileobas. maTi politika
orientirebulia
arsebuli
salidero
poziciebis
SenarCunebaze.
mopovebuli
konkurentuli upiratesobis dacvis mizani orientirebulia specifikuri meTodebis
SemuSavebaze. ufro metad aseTi kompaniebi maqsimalurad blokaven maT konkurentebs,
raTa metoqeebma ver SeZlon konkurentuli aqtivebis dagroveba. garkveuli saxis
TavdacviTi saqmianobebi gulisxmobs Semdegi saxis RonisZiebebs:
axali firmebisTvis da potenciuri metoqeebisTvis barierebis aRmarTva industriaSi;
konkurentebis mier SemoTavazebuli inovaciebis sapirispirod sakuTari siaxlebis
danergva;
garkveuli RonisZiebebis SemuSaveba, romlis safuZvelzec momxmarebelTaTvis metoqeTa
produqcia SedarebiT Znelad xelmisawvdomi an ZviradRirebuli iqneba.
sawarmoo simZlavreebis gazrda da mudmivi mzadyofna bazris axal segmentebze
konkurentebisgan mosalodneli Tavdasxmis mogeriebis mizniT;
mimzidveli fasebisa da produqciis xarisxis SenarCuneba;
sabazro moTxovnebis zrdasTan erTad sawarmoo SesaZleblobebis gazrda Tavdacvis
mizniT;
sainvesticio politikis warmoeba da konkurentuli xarjebisa da progresuli
teqnologiebis uzrunvelyofa;
alternatiuli teqnologiebis dapatenteba;
momwodeblebTan
da
distributorebTan
eqskluziuri
kontraqtebis
gaformeba
(vertikaluri integracia).
Tavdacvis strategias misdeven ZiriTadad lideri kompaniebi, romlebic
fiqroben, rom maT industriaSi ukve maqsimums miaRwies, xolo Semdgomi moqmedebebi
dakavSirebuli iqneba antimonopoliuri samsaxuris riskTan. aseve, aseTi strategiis
warmoeba mizanSewonilia, rodesac industria izrdeba SedarebiT neli tempiT da
bazris axal segmentebs an Semtev strategias aRar moaqvs Sesabamisi Sedegi.
liderebis ZiriTadi sainvesticio saqmianoba ukavSirdeba salidero poziciebis
dacvas. dadebiTi mxareebidan unda aRiniSnos, rom kompaniebs SedarebiT naklebad
eSiniaT antimonopoliuri kanonmdeblobis. Tumca, aseTi strategiis ZiriTad
naklovanebas warmoadgens is, rom kompaniebi jerdebian miRweuls da aRar cdiloben
poziciebis gaumjobesebas.
3. ukan gamodevnebis strategia - bevri lideri imeorebs metoqe kompaniebis
moqmedebebs. konkurentebis Tavdasxmas analogiuri qmedebiT pasuxobs. magaliTad, Tu
Semtevi kompaniebi mimarTaven fasebis Semcirebas an produqciis diferenciaciis
politikas, liderebis sapasuxo reaqcia aris adeqvaturi. am SemTxvevaSi, liderTa
ZiriTadi yuradReba gadatanilia konkurentebis saqmianobaze. ra siaxleebi muSavdeba
metoqe kompaniebSi?-es aris ZiriTadi kiTxva, romelic am strategiis mimdevrebs
yvelaze metad ainteresebT. liderebi am SemTxvevaSi yvelaze did investiciebs
xarjaven agenturis qselis Seqmnaze industriaSi. maT ician metoqeebis yvela
79

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


savaraudo Canafiqri da gegma. maTi biznesi orientirebulia informaciis Segrovebis
kontrolis xarisxze. garda amisa, lideri kompaniebi industriaSi fsiqologiur
klimats qmnian, rom isini upasuxod arcerT metoqes ar datoveben, yvela agresori
saTanado samagieros miiRebs, yvela Setevas kontrSeteviT upasuxeben, fsiqologiuri
barieri aris lideri kompaniebis mniSvnelovani iaraRi konkurentuli upiratesobis
SesanarCuneblad. bevri metoqe kompania erideba brZolas aseT liderebTan. xSirad
firmebi TavianTi moqmedebis gegmas uTanxmeben dominant kompaniebs. midian maTTan
garkveul kavSirebze. mcire sididis firmaTa amocanas Seadgens, rom aseT kompanias
maTdami hqondes kargi ganwyoba da naklebad gaaCndeT agresiis SiSi. faqtiurad,
liderebi Casafrebis strategias misdeven da agresorebs erTi dartymiT anadgureben.
ukan gamodevnebis strategiis dadebiTi mxareebidan unda aRiniSnos is, rom
isini qmnian mniSvnelovan konkurentul aqtivs, fsiqologiur garemos, romlis
safuZvelzec inarCuneben konkurentul upiratesobas industriaSi, xolo rac Seexeba
am stratetigiis uaryofiT mxareebs, unda iTqvas, rom aseTi kompaniebi miznad ar
isaxaven sabazro wilis gaumjobesebasa da axali upiratesobis mopovebas.
antimonopoliuri riskis albaToba aq SedarebiT maRalia, vidre TavdacviTi
strategiis SemTxvevaSi, radgan sapasuxo kontrSetevebis dros, SesaZlebelia
kompania amxilon monopoliuri uflebebis gamoyenebaSi.
sazogadod, liderebi metoqeebTan SedarebiT ukeTes poziciebSi imyofebian.
maT gaaCniaT didi finansuri kapitali da rezervebi, moqmedebaTa farTo
SesaZleblobebi. Tavisuflad SeuZliaT erTi strategiidan meoreze gadasvla,
araTanabari brZola awarmoon konkurentebTan. Tumca, liderebis mudmiv SiSs
warmoadgens antimonopoliuri kanonmdebloba, romlis riskic nebismieri strategiis
SemTxvevaSi arsebobs. riskis albaToba mcirea Tavdacvis strategiis, Sesabamisad
izrdeba ukan gamodevnebis strategiis da Zalze maRalia Semtevi strategiis
SemTxvevaSi.
axla ganvixiloT strategiebi mzardi kompaniebisTvis, mzard kompaniebs
industriaSi warmoadgens iseTi saxis firmebi, romelTac konkurentuli aqtivebis
dagrovebisa
da
Sesabamisad
konkurentuli
upiratesobis
mopovebis
kargi
SesasaZleblobebi
gaaCniaT.
rogorc
wesi,
mzardi
firmebi
industriaSi
axladSemosuli kompaniebia, romelTac ukve gaaCniaT bazris mcire segmenti da ar
jerdebian mas. mzardi kompaniebis umravlesoba mcire da saSualo zomis
korporaciebia. maTi sawarmoo SesaZleblobebi liderebTan SedarebiT SezRudulia.
amdenad, maTi strategia SedarebiT ufro moqnil politikaze unda iyos gaTvlili.
mzardi kompaniebisTvis ufro metad damaxasiaTebelia Semtevi, vidre TavdacviTi an
ukan gamodevnebis strategia, Tumca am or ukanasknelsac SesaZlebelia firmebi
aqtiurad mimarTavdnen. kerZod, mzardi kompaniebis ZiriTad mizans warmoadgens meti
sabazro wilis mopoveba. amdenad, maT uxdebaT agresiuli politikis warmoeba. Tumca,
rodesac isini liderebis mxridan did metoqeobas awydebian, maSin maTi samoqmedo
gegma efuZneba TavdacviTi RonisZiebebis SemuSavebas. xSirad isini gamosavals
pouloben liderebTan strategiul aliansebSi, xolo zogierT SemTxvevaSi xdeba
maTi gayidva liderebis sasargeblodac. ukan gamodevnebis strategia erT-erTi
yvelaze ufro metad efeqtiani gzaa warmatebuli biznesis sawarmoeblad. mzardi
kompaniebi imeoreben liderTa taqtikas, maT mier SemuSavebul siaxleebs. ris
safuZvelzec saSualeba eZlevaT, rom erTis mxriv moipovon bazris damatebiTi
segmenti, xolo meore mxriv, Tavi aaridon liderebis agresias. konkurentuli
strategiebis gamoyenebis TvalsazrisiT, mzardi kompaniebis saqmianoba SesaZlebelia
agebuli
iyos
rogorc
dabal-xarjebis
orientaciaze,
aseve
produqciis
diferenciaciaze. ufro metad mzardi kompaniebisTvis damaxasiaTebelia iseTi
specifikuri meTodebis SemuSaveba, rasac lideri korporaciebi ver axerxeben maTi
saqmianobis uzarmazari arealis gamo. am TvalsazrisiT cnobilia eqvsi midgoma,
romlis safuZvelze mzardi kompaniebi ageben TavianT miznebs.
80

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


1. vakanturi sabazro segmentis aTviseba - vakanturi segmenti faqtiurad aris bazris
is nawili, romelic industriis lideri korporaciebis interesis sferos ar
warmoadgens. magaliTad, kompania Health Walley momxmarebels sTavazobs samedicino
TvalsazrisiT
efeqtian
produqcias,
rac
sakvebi
produqtebis
industriis
liderebisTvis Pilsbury, Kraft da sxv. interesTa sferos ar warmoadgens. amdenad,
mzardi kompaniebis politika agebulia garkveul gamocdilebaze da teqnologiur
specifikaze, romlis mixedviTac industriis liderebi aseT kompaniebs naklebad
konkurentulad miiCneven. am SemTxvevaSi, moTxovnis zrdis didi potenciali mzardi
kompaniebisTvis Semosavlebis dagrovebis ZiriTad wyaros warmoadgens industriaSi.
2. specializaciis strategia gulisxmobs kompaniis Zalisxmevas bazris romelime
erT segmentze. aseTi firmebi orientacias iReben produqciis an momsaxurebis erT
konkretul tipze. magaliTad, patara firmebi, romelTac dasaqmebuli hyavT kargi
specialistebi, axdenen dazianebuli produqciis ganaxlebas. davuSvaT, avejis
SekeTeba, avtomobilebis garemonteba da sxv. aqac didi yuradReba gadatanilia imaze,
Tu ras warmoadgens momxmareblis interesi da ris dakmayofilebas ver axerxeben
industriis liderebi.
3. principi Cveni strategia imaTze ukeTesia- gulisxmobs mTeli yuradRebis
fokusirebas produqciis diferenciaciaze. kompaniis ZiriTad mizans warmoadgens
produqciis metoqeebze ukeTesi xarisxis uzrunvelyofa da momxmarebelTa iseT
jgufze orientacia, romelic ZiriTad aqcents akeTebs produqciis xarisxze.
magaliTad, Tiffany-briliantebis da msgavsi faseulobebis, Mazola-sakvebi zeTebisa
da margarinis, Bally-fexsacmelebis, Penzoil-Zravis zeTebis da sxv. aseTi qmedebebi
lideris mxridan SedarebiT nakleb yuradRebas iqcevs.
4. ukan midevnebis strategia-aseTi kompaniebi liderebs TvalSi potenciuri
konkurentebi arian, swored Tavdacvis mizniT kompaniebi arCeven aseT strategias.
isini ubralod imeoreben liderebis yvela nabijs. mTlianobaSi iziareben dominanti
kompaniebis mier SemoTavazebul TamaSis wesebs da naklebad cdiloben maT
gaRizianebs.
aseTi
mzardi
kompaniebis
ZiriTad
mizans
Seadgens,
lideri
korporaciebis momxmareblebis TandaTanobiT gadmobireba drois grZelvadian
periodSi.
5. sxva firmebis SeZenis strategia-kompaniaTa strategiuli poziciebis gaZlierebis,
meti sabazro wilis mopovebis da sxva saxis konkurentuli aqtivebis dagrovebis
erT-erTi gza aris SedarebiT susti firmebis Sesyidva, ris safuZvelzec mzardi
kompaniebis
sakuTrebaSi
gadadis
firmebis
strategiuli
TvalsazrisiT
konkurentuli, xolo finansuri TvalsazrisiT neto aqtivebi, rac ekonomikur
literaturaSi gudvilis (Goodwill) saxiT aris cnobili.
6. kompaniis imijis Seqmna-mzardi kompaniis mizans warmoadgens momxmarebelTa
TvalSi reputaciis/imijis Seqmna. aseTi firmebi amcireben fasebs produqciaze,
misdeven diferenciaciis politikas, qmnian umaRles samomxmareblo serviss da
produqciis
dizains.
investiciebis
saboloo
produqti
aris
kompaniis
aramaterialuri aqtivi-kompaniis imiji, rac strategiuli TvalsazrisiT momavalSi
moizidavs bevr momxmarebels msoflios mraval qveyanaSi da Sesabamisad, kompanias
eqneba didi mogeba.
sazogadod, industriaSi sadac biznesis warmatebis wyaros warmoadgens
industriis KFS faqtorebi, mzard kompaniebs, romelTac gaaCniaT SedarebiT mwiri
safinanso resursebi da sabazro wili, uWirT mTeli rigi problemebis daZleva.
kerZod: 1)warmoebis marketingis da distribuciis sferoSi masStabis didi efeqtis
miRweva. 2)winaaRmdegobebi aqvT momxmarebelTa mxridan maTi produqciis aRiarebasTan
dakavSirebiT. 3)masmediis saSualebiT sareklamo saqmianobis uzrunvelyofis naklebi
SesaZleblobebi gaaCniaT. 4)problemebi aqvT kapitalze moTxovnasTan dakavSirebul
dafinansebis sakiTxebTan.
81

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


arsebuli winaaRmdegobebis gaTvaliswinebiT, industriaSi konkurentuli
upiratesobis
mopovebis
mizniT,
mzardi
kompaniebi
cdiloben
1)yuradRebis
koncentrirebas bazris iseT segmentebze, sadac maT SeiZleba moipovon upiratesoba;
2)teqnikuri xasiaTis RonisZiebebis dagegmvas, rac momxmarebelTaTvis iqneba metad
mimzidveli; 3)bazris miznobriv segmentebze mudmivad axali tipis produqciis
Seqmnas; 4)inovaciur midgomas, samewarmeo Tvisebebis ufro xarisxian gamoyenebas,
vidre es lider korporaciebSia. mzardi kompaniebis liderebTan brZolis Sansebi
maRalia, rodesac isini sworad gegmaven moqmedebis strategias.
rac Seexeba strategiebs susti kompaniebisTvis, SemdegSi mdgomareobs: sust
kompaniebs miekuTvneba iseTi firmebi, romelTac biznesidan mxolod mciredi mogebis
mopoveba SeuZliaT, an mudmivad zarals ganicdian da maTTvis industria
mTlianobaSi mimzidveli ar aris. maTi politika agebulia ukiduresad mxolod
TavdacviT da Zalze iSviaT SemTxvevaSi Semtev strategiaze. gamoyofen Tavdacvis
sami tipis formas, romelsac susti kompaniebi misdeven.
agresiuli Tavdacva gulisxmobs iseTi RonisZiebebis SemuSavebas, romlis
safuZvelzec kompania cdilobs industriaSi arsebuli poziciebis SenarCunebas.
gakotrebis momentamde igi gmirulad ebrZvis metoqeebs. imeorebs konkurentebis
yvela nabijs. fiqrobs, rom grZelvadian perspeqtivaSi movlenebi SesaZlebelia
kompaniis sasargeblod ganviTardes. magram miuxedavad amisa, maqsimalurad cdilobs
sakuTari ZalebiT Tavis gadarCenas. kompania poziciebis SenarCunebis Teoriul
Sansebs xedavs da yvelafers akeTebs imisTvis, raTa igi xelidan ar gauSvas.
zomieri strategiis SemTxvevaSi-kompania cdilobs Tavis gadarCenas Zlieri
metoqeebis daxmarebiT. strategiuli aliansebis formireba maTTvis saukeTeso
gamosavalia, magram umravles SemTxvevaSi, aseTi kompaniebi kargaven damoukideblobas
Zlier konkurentebTan Serwymis safuZvelze, ris sanacvlodac inarCuneben adgils,
bazris garkveul segmentsa da mcired Semosavlebs industriaSi.
gaqcevis strategia - xSirad kompaniebi uimedo momavlis molodinSi cdiloben
industriis datovebas. es ukiduresi, gamouvali SemTxvevaa, rodesac kompaniis
SenarCunebis Teoriuli Sansic ar gaaCnia grZelvadian perspeqtivaSi. amdenad,
kompaniaTa maqsimaluri Zalisxmeva mimarTulia finansuri resursebis, gansakuTrebiT
ki fuladi nakadebis mobilizaciisaken, raTa moxerxdes darCenili qonebis
SenarCuneba. aseTi kompaniebi debitorebisgan iTxoven davalianebis droul dafarvas,
kreditorebs Txoven, valdebulebaTa maqsimalur gadavadebas, yidian teqnologiebs
da sxva resursebs da aralikvidur aqtivebs. naRdi fulis saxiT agroveben maT
qonebas, ris Semdegac toveben industrias da eZeben axal gzebs arsebuli kapitaliT
axal industriaSi Sesasvlelad. cnobili mecnier-ekonomisti kotleri, gamoyofs
susti kompaniebis Svid pozicias industriaSi, romlis mixedviTac aseTi firmebi
iReben gadawyvetilebas industriis datovebis Taobaze:
1. rodesac industria grZelvadian periodSi ar aris mimzidveli;
2. biznesis warmoeba ukavSirdeba did xarjebs da ararentabeluria;
3. firmis sabazro wilis SenarCuneba did xarjebTanaa dakavSirebuli da amdenad,
araefeqtiania;
4. konkurentuli Zalisxmeva da damatebiTi investiciebi Sedegs ar iZleva produqciis
realizaciaze;
5. kompanias SeuZlia safinanso resursebis mimarTva ufro mimzidvel industriaSi;
6. rodesac biznesSi kompaniis diversificireba da portfelis gazrda Sedegs ar iZleva;
7. rodesac biznesSi arastabiluria realizaciis masStabebi, kompaniis reputacia da sxv.
aRniSnulidan rac ufro met pirobas akmayofilebs kompania industriaSi, miT
ufro didia industriidan gaqcevis albaToba.
gaqcevis strategia damaxasiaTebelia ufro metad iseTi kompaniebisTvis,
romlebic bazris mniSvnelovan wils akontrolebs, magram mTlianobaSi industria
maTTvis mimzidveli ar aris. fuladi nakadebis mobilizaciis da safinanso
82

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


resursebis sxva industriaSi alokacia aris kompaniaTa Tavis gadarCenis erT-erTi
gza. susti kompaniebis ZiriTad mizans warmoadgens krizisis daZleva. krizisis
daZleva
pirvel
rigSi,
gulisxmobs
finansuri
da
konkurentunarianobis
TvalsazrisiT susti mxareebis droul gamoaSkaravebas. ZiriTad amocanas Seadgens
problemis Sefaseba da diagnozis dacva: ra aris kompaniis araefeqtiani
funqcionirebis mizezi? strategia ar varga, Tu problemebi arsebobs misi danergvisa
da aRsrulebis stadiaze? imisaTvis, rom SemuSavdes krizisis daZlevis gzebi,
menejerebma pirvel rigSi unda gamoavlinon misi gamomwvevi mizezebi da gansazRvron
Tu ramdenad seriozulia igi.
rogorc wesi, krizisis gamomwvev ZiriTad mizezs biznesSi warmoadgens:
agresiuli politika bazris didi wilis mosapoveblad safaso diskriminaciis
xarjze, maRali mudmivi danaxarjebi, araefeqtiani teqnologiebi, axali bazrebis
aTvisebis uunaroba, strategiaSi xSiri cvlilebebi. sazogadod, arsebobs krizisis
daZlevis xuTi gza:
1. arsebuli strategiis revizia
2. resursebis mobilizacia Semosavlebis asamaRleblad
3. aqtivebis naRd fulze realizacia da darCenili qonebis gadarCena
4. xarjebis Semcireba
5. yvela aRniSnuli Zalisxmevis kombinacia
strategiis revizia gulisxmobs arsebuli strategiis kursis gadasinjvas
korporatiul, biznes, funqcionalur da operatiul doneebze. kerZod, igi pirvel
rigSi iTvaliswinebs situaciis swor analizs, kompaniis Zlieri da susti mxareebis
kvlevas da Sesabamisad axali strategiis formirebas. romel bazarze ra
RonisZiebebs mimarTon, sad unda Seution da sad saWiroebs kompania Tavdacvas. unda
daixvewos funqcionalur doneebze strategiaTa koordinaciis xarisxi da sxv.
Semosavlebis amaRleba dakavSirebulia iseTi specifikuri RonisZiebebis
SemuSavebasTan, rac gazrdis produqciis realizaciis masStabebs. magaliTad,
sareklamo saqmianobis gafarToeba, momxmarebelTaTvis meti servisis SeTavazeba.
rodesac kompaniebSi SeimCneva resursebis uyairaTo xarjva, kompaniis menejmentma
unda Seamciros im saqmianobaTa raodenoba, romelic Sedegs ar iZleva, rac
produqciis TviTRirebulebaSi xarjebis mniSvnelovani ekonomiis saSualebas iZleva.
biznesSi aseve didi mniSvneloba eniWeba fuladi nakadebis moZraobis
tendenciebs. rodesac kompaniebi apireben industriidan gaqcevas, yvelaze arsebiT
sakiTxs warmoadgens, Tu ramdenad likviduri aqtivebi da valdebulebebi gaaCnia
kompanias. rac ufro swrafad SeZlebs kompania aqtivebis gamosyidvas da meti dro
darCeba valdebulebaTa dasafaravad, miT ufro mogebul poziciaSi darCeba igi.
gaerTianebuli Zalisxmeva iTvaliswinebs yvela zemoaRniSnuli mimarTulebiT
brZolas. aseTi politika damaxasiaTebelia ZiriTadad iseTi kompaniebisTvis, sadac
menejmentis axali gundi iqmneba. xolo axal gunds Tavisufali moqmedebebis ufro
farTo SesaZleblobebi uCndeba. aseTi strategia metad sarisko. dakvirvebebis
safuZvelze irkveva, umravles SemTxvevaSi igi Sedegs ar iZleva.
strategiul menejmentSi arsebobs warmatebuli strategiis formirebis 13
ZiriTadi
rekomendacia.
aTeuli
wlebis
ganmavlobaSi
biznesze
garkveuli
dakvirvebebis Sedegad mravalma ekonomistma SeimuSava is ZiriTadi rekomendiciebi,
romlis safuZvelze kompaniaTa mier SemuSavebuli strategiebi efeqtian Sedegebs
iZleva industriaSi, esenia:
1. yovelTvis SeimuSave is ZiriTadi prioritetebi, romlis mixedviTac strategiis
SemuSaveba da misi aRsruleba uzrunvelyofs kompaniis konkurentul poziciebs
grZelvadian periodSi. strategiuli miznebis dasaxva gulisxmobs drois moklevadian
periodebSi Sesabamisi safinanso Sedegebis miRwevas, xolo grZelvadian periodSikompaniis salidero poziciebis uzrunvelyofas;
83

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


2. daimaxsovre, rom mxolod Tanmimdevruli konkurentunariani strategia, romelic
aris kargad dagegmili da danergili, warmoadgens industriaSi aRiarebisa da
reputaciis garantias. strategia, romelic gaTvlilia sabazro SesaZleblobebis
momentalur aTvisebaze Tavidanve warumatebuli iqneba;
3. nu ecdebi salidero poziciebis mopovebas koherentuli mizanmimarTuli
strategiis gareSe. saSualo donis imiji industriaSi salidero poziciebis
dakavebis mcire Sanss gaZlevs;
4. investiciebi
ZiriTadad
mimarTe
sasurveli
konkurentuli
upiratesobis
mosapoveblad;
5. iTamaSe agresiuli Tavdasxmis politika konkurentuli upiratesobis Sesaqmnelad
da agresiuli Tavdacvis politika miRweulis dasacavad;
6. eride iseT strategiebs, romelic mxolod saukeTeso pirobebSi iZleva warmatebis
garantias;
7. eride winaswar prognozirebadi an mouqneli strategiis warmoebas. icode, rom
sabazro garemo xSirad icvleba, ris gamoc SeiZleba mogiwios strategiis Secvla;
8. nu gadaafaseb Seni metoqeebis reaqcias, yovelTvis elode maTgan moulodnel
dartymas;
9. ufrTxildi agresiul Setevas resursebis TvalsazrisiT mdidar metoqeebTan, Tu
ar gagaCnia soliduri konkurentuli upiratesoba da safinanso siZliere;
10. mxedvelobaSi miiRe, rom metoqeTa sust mxareebze Tavdasxma umravles SemTxvevaSi
ufro momgebiania, vidre Zlier mxareebze Seteva;
11. ufrTxildi fasebis Semcirebas Tu ar gagaCnia mkafiod gamokveTili danaxarjebis
upiratesoba, mxolod dabal xarjebze orientirebul warmoebas SeuZlia grZelvadian
periodSi dabali fasebis SenarCuneba;
12. icode, rom Seni agresiuli qmedebebi meti sabazro wilis mosapoveblad umravles
SemTxvevaSi konkurentebis mxridan iwvevs agresiul pasuxs, rac xSirad safaso
omSi gadaizrdeba xolme;
13. Seni Zlieri strategiuli mxareebi ufro metad gamoiyene diferenciaciis
strategiis warmoebisTvis, raTa gamonaxo mniSvnelovani gzebi produqciis xarisxis,
servisis an kompaniis qcevis gaumjobesebis mizniT.

10. korporatiuli diversifikaciis strategia.


Tanamedrove
saerTaSoriso
ekonomikur
urTierTobebSi
maRaSemosavliani
kompaniebis saqmianoba, rogorc wesi erTi industriiT ar Semoifargleba. kompaniebi did
yuradRebas uTmoben indrustriaTa kvlevis da maTi detaluri Seswavlis sakiTxebs.
msoflio warmoebis globalizaciis fonze korporaciaTa umravlesoba gzebs eZebs axal
industriebSi SesaWrelad. cnobilia, rom industrias ganviTarebis sxvadasxva etapebi
gaaCnia, radgan drois grZelvadian periodSi icvleba rogorc industriis ZiriTadi
maxasiaTeblebi, aseve industriis cvlilebaze moqmedi faqtorebic. amdenad, mudmivad
erT industriaze orientacia erTis mxriv, iwvevs drois sxvadasxva monakveTSi
sxvadasxva
Semosavlebis
formirebas,
xolo
meore
mxriv,
alternatiuli
SesaZleblobebis dakargvas (magaliTad, sxva industriaSi Sesvlis SemTxvevaSi ra
raodenobis mogebis mobilizeba ver SeZlo kompaniam). ase, rom sxvadasxva industriebSi
biznesis warmoebis sakiTxi dRes, yvelanairi kompaniisTvis metad aqtualuria.
axal industriaSi SeWras ekonomikur literaturaSi ewodeba diversifkacia.
diversifikaciis
amocana
uSualod
korporatiuli
strategiis
problemaa.
korporatiuli strategiis SemuSaveba ufro Sromatevadi procesia, vidre kompaniis
saqmianobaTa
dagegmva
erT
konkretul
biznesSi
(industriaSi).
faqtiurad,
korporatiuli strategia gulisxmobs erTdroulad mravali biznesis marTvas.
kompaniis strategiul qmedebaTa SemuSaveba, romelic uzrunvelyofs Semosavlebis
zrdas sxvadasxva biznes garemoSi, menejerebis mudmiv problemas warmoadgens.
84

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


davuSvaT, kompanias konkretuli industriidan gaaCnia didi mogeba, magram yovelTvis
arsebobs SiSi, rom sxva industriidan ufro meti Semosavlebis mobilizeba
SeiZleboda. SeiZleba Tu ara am SemTxvevaSi korporatiuli biznesi iyos
warmatebuli? ra Tqma unda ara, radgan menejeri ver axdens alternativaTa swor
gaTvlas, ver axerxebs industriaTa detalur Seswavlas, araefeqtianad gankargavs
investiciebs. miuxedavad imisa, rom kompanias konkretul industriaSi maRali
Semosavlebis formireba SeuZlia, korporacias ekonomikuri mogeba ar gaaCnia.
faqtiurad, ekonomikuri mogeba es aris sxvaoba sakuTari da sxva alternatiuli
saqmianobebidan mopovebul mogebebs Soris. Tu sxva industriaSi garkveuli
kapitalis dabandeba kompanias ufro met Semosavals moutanda, amboben, rom menejeri
xelidan uSveben alternatiul SesaZleblobebs. igi arasworad xarjavs dros, misi
kvalifikacia ar aris saTanado donis da a.S. amdenad, korporatiuli strategiis
formireba urTulesi procesia. menejerTa pasuxisgembloba Sesabamisad ufro
maRalia. xSirad, korporatiuli donis menejerebi garkveuli amocanebis Sesrulebas
avaleben biznes strategiis donis menejerebs da Sesabamisad maTze axdenen garkveul
uflebamosilebaTa delegirebas, radgan maRali rangis menejerebs uxdebaT didi
moculobis samuSaos Sesruleba. rogorc meore TavSi aRvniSneT, diversificirebuli
kompaniebi korporatiuli strategiis Seqmnisas yuradRebas aqceven Semdeg sakiTxebs:
1. ra tipis RonisZiebebi unda daigegmos imisaTvis, rom moxdes SerCeuli industriis
diversificireba (magaliTad, Seisyidos kompania konkretul bazarze, daafuZnos
axali firma, Sevides sxva firmebTan strategiul aliansebSi);
2. diversifikaciis Semdgom periodSi korporaciaTa industriebis portfelis
marTvis
srulyofa.
biznes-erTeulebis
damatebiT
investireba
da
maTi
konkurentuli poziciebis gaZliereba, biznesis dezinvestireba da axal
industriebSi SesaWrelad niadagis momzadeba_portfelis gaumjobeseba;
3. iseTi RonisZiebebis SemuSaveba, rac TiToeul biznes erTeulis konkurentul
upiratesobas
moutans
industriaSi
(sinergiul
qmedebaTa
SemuSaveba:
makoordinirebeli politikis Seqmna, identur teqnologiaze, menejmentze,
produqciis xarisxze da sxva konkurentul aqtivebze orientacia);
4. TiToeul biznes erTeulSi mogebis zrdis perspeqtivebis Sefaseba da
korporatiuli resursebis yvelaze efeqtian alternatiuli SesaZleblobebis
gamoyenebaze mimarTva.
cxadia, korporatiuli diversifikaciis strategiis miznebi da amocanebi sxva
donis strategiebisgan mkveTrad gansxvavebulia. Sesabamisad, kvlevis gansxvavebul
obieqts axasiaTebs kvlevis gansxvavebuli instrumentebi. kvlevis obieqti, rogorc
sistema
Sedgeba
gansxvavebuli
elementebisgan
da
am
elementebs
Soris
urTierTqmedebis meqanizmisgan. Tavad korporatiuli strategiis funqcionirebis
Sedegebi (saboloo produqti) sxva strategiebisgan Sinaarsobrivad gansxvavdeba.
amdenad, korporatiuli diversifikaciis strategia kvlevis axali obieqtia, romlis
mdgomareobasac kvlevis axali maCveneblebi axasiaTebs. Cveni mizania erTis mxriv,
obieqtis, rogorc sistemis mTlianobaSi Seswavla, xolo meore mxriv, misi calkeul
amocanebad dayofa da TiToeulis detaluri gaanalizeba.
kompaniaTa uravlesoba, rogorc wesi sakuTar bizness iwyebs mcire zomis
sawarmoebisgan, romelic ZiriTadad orientirebulia adgilobriv da regionalur
bazrebze. Tavdapirvelad biznesi momgebiania, radgan kompania iTvisebs bazris axals
segmentebs, pasuxobs momxmarebelTa mzard moTxovnebs, magram garkveuli periodis
Semdgom kompania veRar viTardeba, radgan misi sawarmoo SesaZleblobebi
SezRudulia. bazari gajerebuli, momxmarebelTa moTxovnilebebi dakmayofilebeli.
sazogadod, am SemTxvevaSi axalgazrda kompaniebis strategiul mizans warmoadgens
realizaciis masStabebis gazrda, meti sabazro wilis mopoveba, loialuri
samomxmareblo
jgufis
Seqmna.
mogebis
garkveuli
danazogebis
da
axali
kreditorebis xarjze, kompaniebi aqtiuri sainvesticio politikiT cdiloben
85

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


biznesis
ganviTarebas.
dabali
fasebi,
gaumjobesebuli
xarisxi,
sareklamo
saqmianobis gaSla, aris investiciebis is ZiriTadi produqtebi, romelic yvelaze
efeqturad pasuxobs momxmarebelTa moTxovnilebebs. damatebiTi teqnologiebis
SeZena, adamianuri kapitalis mozidva, warmoebis axal SenobebSi ganTavseba
kompaniebs ufro met momxmareblebze gasvlis saSualebas aZlevs. sabazro eqspansiis
Semdeg etaps tradiciulad warmoadgens axali geografiuli bazrebis aTviseba.
geografiuli eqspansiis mizani aris adgilobrividan regionalur, erovnul da
saerTaSoriso bazrebze gasvla. axal regionebSi SeRweva SesaZlebelia sxvadasxva
xarisxiT warmoebdes, radgan sxvadasxva geografiul arealSi sazogadoebriv,
politikuri,
socialur-kulturuli
garemo
faqtorebi
da
industriis
maxasiaTeblebi-momxmareblebi, metoqeobis xarisxi, mimwodebeli, konkurentunarianoba,
substituti-gansxvavebulia. am etapze azrs iZens vertikaluri integraciis fenomeni,
momwodebeli da sadistribucio kompaniebis Sesyidva, rac xSirad biznesis
warmatebis xarisxze dadebiTad moqmedebs. ZiriTadi problemebi Cndeba biznesis
koordinaciaSi. romeli strategiaa ufro gamarTlebuli, mravalerovnuli Tu
globaluri? ramdenad mosaxerxebelia erTgvarovani midgomebiT sxvadasxva qveynebSi
garkveul saqmianobaTa warmoeba. organizaciis menejmenti dakavebulia ZiriTadad
aseTi sakiTxebis mogvarebiT.
sanam
kompania
mTlianobaSi
cdilobs
mogebis
zrdis
maqsimaluri
SesaZleblobebis aTvisebas konkretul industriaSi, manamde diversifikaciis
politikas kompaniebi naklebad misdeven. magram rogorc ki kompaniis zrdis
potenciali izRudeba, menejmenti mimarTavs agresiul Tavdasxmas meti sabazro wilis
mosapoveblad an amzadebs niadags, axal industriebSi SesaWrelad. industriaTa
diversificirebisas ibadeba kiTxva: romel industriebSi da ra xarisxiT unda
moxdes
diversificireba?-strategiuli
alternativebi
SeiZleba
iyos
Zalze
mravalferovani. kompanias SeuZlia monaTesave an sruliad ucnob industriebSi
SeiWras, daikavos bazris didi (mTliani Semosavlebis 51%-ze meti) an patara segmenti
(10%-ze meti), ris Semdegac menejmentma unda gadawyvitos, Tu romeli industriiss
dezinvestireba unda moxdes, an romeli biznesi aRar aris mimzidveli da saWiroebs
likvidacias.
erTi tipis biznesze koncentrirebuli kompania inarCunebs salidero
poziciebs industriaSi mravali wlis ganmavlobaSi. aseTi kompaniebi ignorirebas
ukeTeben diversifikaciis strategias da mTeli yuradRebis mobilizacias axdenen
mxolod erT konkretul dargze. erT industriaze orientirebul kompaniebs
miekuTvneba: Coca-Cola, Dominos Pizza, Apple Compute, WallMart, Campbell Soup, AnheuserBusch, Xerox, Gerber, Polaroid. maTi strategia agebulia maT reputaciaze. axal
industriebSi ki mouwevT axali biznesis Seqmna.
mxolod erT konkretul industriaze orientacias (dasaSvebia diversificireba
mcire masStabiT) garkveuli organizaciuli da menejeruli upiratesobebi gaaCnia.
pirvel rigSi, cvlilebas ar eqvemdebareba kompaniis misia, anu TvalnaTliv
gamokveTilia sakiTxi: vin varT Cven da risi gakeTeba gvsurs. organizaciis
siZliere
da
mTliani
energia
mimarTulia
erT
konkretul
biznesze
(diversificirebuli kompaniebisgan gansxvavebiT). naklebia imis albaToba, rom
umaRles menejerTa dro, energia, organizaciuli resursebi gaifanteba Zalian bevr
saqmianobaze (resursebi SezRudulia, amdenad mravali frontiT gaSlili saqmianobis
warmoebis xarisxi SesaZlebelia iyos dabali). samewarmeo unaris koncentrireba
xdeba erT konkretul biznesze. ase, rom menejerTa mxridan industriis cvlilebaze
Sesabamisi adeqvaturi reagirebis albaToba aseTi tipis industriebSi SedarebiT
maRalia. firmaTa yvela donis menejeri kargad icnobs bizness da siRrmiseulad
erkveva warmoebul operaciebSi (diversificirebuli kompaniis menejerebs uwevT bevri
industriis Seswavla). garda amisa, erT industriaze orientirebuli kompania ufro
metad aqcents akeTebs grZelvadian periodSi sabazro poziciebis gaumjobesebaze da
86

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


naklebad fiqrobs moklevadiani monakveTebis mimzidvel efeqtebze. aseve, kompanias
organizaciuli resursebis srulyofis ufro meti SesaZleblobebi gaaCnia, Tu igi
mxolod erT industriazea orientirebuli. droTa ganmavlobaSi, konkretul
situaciebze mravalmxrivi dakvirvebebi, industriaSi istoriulad ganviTarebuli
movlenebi da sxv. aumjobesebs menejmentis kompetencias, zrdis gamocdilebas.
iqidan gamomdinare, rom kompaniebis mogebis zrdis wyaros warmoadgens
mxolod erT industriaSi warmoebuli saqmianobis srulyofa, kompaniis menejmenti
ufro naklebad amJRavnebs iseT samewarmeo unars, rogoricaa: axali produqciis
Seqmna, sawarmoo teqnologiebis gaumjobeseba, momxmarebelTa moTxovnilebebis
ukeTesad dakmayofileba, zedmeti xarjebis Semcireba. rac ufro did gamocdilebas
iZens kompania erT industriaSi, mas konkurentuli upiratesobis mopovebisa da
salidero poziciebis ganmtkicebis ufro meti Sansi gaaCnia.
rodesac kompania Tavis strategias qmnis mxolod erTi industriisaTvis,
menejmentis mTeli yuradReba koncentrirebulia mxolod masze. magram, rodesac
industria ganicdis stagnacias, icvleba an TandaTanobiT kvdeba, kompania imyofeba
didi safrTxis winaSe. globalizaciis epoqaSi, axali gamogonebebi, teqnologiuri
inovaciebi,
radikalurad
cvlis
industriis
xasiaTs.
magaliTad,
ramdenad
mizanSewonilia sabeWdi manqanebis warmoeba dRes, rodesac Seiqmna personaluri
kompiuteri? iseTive aqtualuria dRes magnitoponebis kasetebis warmoeba mas Semdeg,
rac sakmaod energiuli tempiT izrdeba kompak diskebis industria? aseTi saxis
inovaciebi mkveTrad cvlis momxmarebelTa gemovnebas. amdenad, mxolod erT
industriaze orientacia metad sariskoa.
garda amisa, erT industriaze orientirebuli kompaniis menejerebs naklebad
SeuZliaT Seafason sxva industriebSi ganviTarebuli movlenebi. SeiZleba sxva
industria ufro maRalSemosavliania. ratom unda iTqvas uari alternatiuli
Semosavlebis mopovebaze, Tu amis SesaZleblobebi realurad arsebobs. ekonomikuri
TvalsazrisiT, aseTi kompaniebi namdvilad ar imyofebian saukeTeso poziciebSi.
SeiZleba kompaniis sabuRaltro mogeba iyos Zalze maRali, magram ekonomikuri
TvalTaxedviT, igi ganicdis zarals.
swored am mosazrebebze dayrdnobiT msoflios mravali kompania eZebs axali
industriebis diversificirebis gzebs. rac ufro metad cvlian inovaciebi
industrias miT ufro meti aucilebloba arsebobs, rom kmpanias gaaCndes
alternatiuli Semosavlebis wyaro.
nax. 10.1-ze warmodgenilia erT industriaze (biznesze) orientirebuli
kompaiebis 4 SesaZlo situaciuri mdgomareoba, romelSic es kompaniebi SesaZlebelia
imyofebodnen. kerZod, kompaniis savaraudo gadawyvetilebaze diversifikaciis
Taobaze zemoqmedebs industriis ori ZiriTadi ekonomikuri maxasiaTebeli: kompaniis
konkurentuli pozicia industriaSi da sabazro zrdis potenciali. kompaniis
konkurentuli poziciebi SeiZleba iyos susti an Zlieri, xolo mTlianobaSi
industria SeiZleba izrdebodes swrafad an nela. strategiul TvalTaxedvis pirvel
variantSi, rodesac kompaniebs gaaCniaT susti sabazro poziciebi maRali tempiT
mzard industriebSi, kompaniaTa mxridan diversifikaciaze yuradRebis gadatana
rekomendirebuli ar aris. aseT SemTxvevaSi, rogorc wesi, korporaciebi ufro metad
cdiloben konkretul industriaSi sabazro wilis gazrdas, gamocdilebis da
konkurentuli aqtivebis dagrovebas, radgan industria mTlianobaSi maTTvis Zalze
mimzidvelia. korporaciaTa ZiriTad amocanas aseTi tipis industriebSi Seadgens
mocemul biznesSi swori strategiis SemuSaveba, problemebis Seswavla, Tu ratom
gaaCniaT susti poziciebi mzard industriaSi da ra unda gakeTdes imisaTvis, rom
firmis konkurentuli mdgomareoba gaumjobesdes. Sesabamisad, sabazro poziciebis
gaumjobeseba SesaZlebelia sxvadasxva gzebiT. mcire da saSualo firmebi xSirad
yidian TavianT aqtivebs Zlieri konkurentebis sasargeblod. Sesabamisad, Zlieri
korporaciebi cdiloben SedarebiT susti metoqeebis konkurentuli aqtivbis xelSi
87

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


Cagdebas. vertikaluri integraciis strategias mimarTaven rogorc didi, aseve mcire
kompaniebi mopovebuli sabazro poziciebis dasacavad an meti sabazro wilis
mosapoveblad. susti poziciebis mqone kompaniebis arCevani mzard indutriebSi Zalze
farToa. magram, rodesac isini ver axerxeben industriis aTvisebas, aseT SemTxvevaSi
met yuradRebas uTmoben sxva industriebis diversifikaciis sakiTxebs.
meore situaciur mdgomareobaSi, sadac kompaniebs gaaCniaT Zlieri sabazro
poziciebi mzard biznesSi, sxva industriebiSi SeWris ufro meti motivacia arsebobs,
vidre pirvel SemTxvevaSi. kerZod, aqac korporaciebi farTo arCevanis winaSe
imyofebian. mzardi sabazro mogeba maT ubiZgebT konkretul industriaSi
koncentrirebisaken.
ZiriTadi
aqcenti
gadatanilia
saerTaSoriso
bazrebis
eqspansiaze, bazris axali segmentebis Ziebaze. vertikaluri integracia ukeTesi
sabazro poziciebis mopovebis mizniT aseve kompaniebs mudmiv dainteresebis obieqts
warmoadgens. magram Tu menejerebi xedaven, rom sxva monaTesave industriidan meti
mogebis mopoveba SeiZleba, xolo konkurentuli poziciebi, faqtiurad, kompaniebis
did
sainvesticio
kapitalze
miuTiTebs,
aseT
SemTxvevaSi
diversifikacia
prioritetul mimarTulebad unda iqces.
susti konkurentuli poziciebis mqone firmebs stagnaciur biznesSi, axal
industriebSi SeWris kidev ufro meti motivacia gaaCnia. iq, sadac bazris zrdis
tempi dabalia, kompaniebi ufro did yuradRebas amaxvileben diversifikaciis
sakiTxebze. Tumca, xSirad sust korporaciebs sakmarisi finansuri kapitali axali
tipis industriebSi sainvesticio saqmianobis warsarmarTavad faqtiurad ar gaaCnia.
amdenad, aseTi kompaniebis ZiriTad mizans warmoadgens arsebul industriaSi Tavis
gadarCenis politikis SemuSaveba. metad aqtualuria sxva firmebTan Serwymisa da
vertikaluri integraciis sakiTxebi konkurentuli poziciebis SenarCunebis mizniT.
Tu kompaniaTa saqmianoba ar umjebesdeba, maSin maT unda datovon industria.
yvelaze aqtiurad, diversificirebis politikas mimarTaven meoTxe situaciur
mdgomareobaSi myofi kompaniebi. kerZod, Zlieri sabazro poziciebi stagnaciur
industriebSi ubiZgebs menejerebs, rom maT moipovon ufro maRali Semosavlebi
alternatiuli saqmianobidan. rodesac bazari maqsimalurad gajerebulia, aseTi
korporaciebi naklebad xarjaven investiciebs konkretul industriaSi meti
koncentraciis mizniT, radgan investiciebis gamosyidvis xangrZlivoba da dafarvis
procenti droTa ganmavlobaSi kidev ufro izrdeba. amdenad, aseTi korporaciebis
ZiriTad amocanas Seadgens rogorc monaTesave, ise aramonaTesave industriebSi
diversificireba. Tumca, aqve unda aRiniSnos, rom kompaniebi ar toveben mocemul
industrias. isini inarCuneben TavianT poziciebs konkretul biznesSi da
maqsimalurad cdiloben erTis mxriv, poziciebis dacvas, xolo meore mxriv, maT
gaumjobesebas. rac SeiZleba gamoxatuli iyos saerTaSoriso bazrebze eqspansiis,
vertikaluri integraciis da sxva mimarTulebebSi. faqtiurad, aseTi tipis
korporaciebi eZeben Semosavlis damatebiT wyaros. axal industriebSi Seisyidian
sxva kompaniebs, qmnian erTobliv sawarmoebs, afuZneben filialebs, garkveuli
gamocdileba, teqnologiuri nou-hau, imiji da sxva saxis aramaterialuri aqtivebi,
iseve rogorc dagrovili finansuri kapitali exmarebaT maT am problemebis
gadawyvetaSi.
vertikaluri integracia, rogorc menejerTa Semosavlebis zrdis wyaro
diversifikacia pirvel rigSi, unda emsaxurebodes mesakuTreTa interesebs. Tu
axal industriebSi SeWra ar iwvevs mesakuTreTa sakuTari kapitalis zrdas,
diversifikaciis strategia yovlad gaumarTlebelia. mesakuTreebis Semosavlebis
wyaros erTis mxriv, warmoadgens korporaciebidan dividendebis miReba, xolo meore
mxriv, fasiani qaRaldebis bazarze manipulireba. amdenad, rodesac kompaniis
diversifikaciis
politikas
ar
moaqvs
dagegmili
Sedegebi,
mesakuTreebi
individualurad sxva industriaSi Seisyidian momgebiani sawarmoebis aqciebs,
obligaciebsa da sxva fasiani qaRaldebis portfels. aseT SemTxvevaSi, kompaniebi
88

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


kargaven sakuTari kapitalis da investiciebis mniSvnelovan nawils. kompaniis qceva
da konkurentuli mdgomareoba mniSvnelovnad unda gaumjobesdes industriaSi. ufro
martivad, davuSvaT A kompaniam Seisyida B kompania sxva industriaSi. ra Tqma unda B
kompaniis didi nawili gadavida A kompaniis sakuTrebaSi. magram Tu Sesyidvis Semdeg
B kompaniis Semosavlebma ar moimata, diversifikaciis strategia gaumarTlebelia,
radgan am SemTxvevaSi mesakuTreTa interesi gaTvaliswinebuli ar aris. kerZod, A
kompaniis mesakuTreebis mogeba dividendze ar gaezrdebaT, iseve, rogorc B kompaniis
mesakuTreebi Sedegs sakontrolo paketis realizaciis Semdeg miiReben. amdenad,
orive
kompaniis mesakuTre
daiwyebs
alternatiul
saqmianobaze
yuradRebis
gamaxvilebas, xolo fasiani qaRaldebis portfels mimarTavs sxva industriaSi.
faqtiurad B kompania ormagad iCagreba. pirvel rigSi igi kargavs damoukideblobas,
xolo meore rigSi, Tu mogeba kompaniaSi izrdeba, mesakuTreebi sakontrolo paketis
gayidvis dros kargaven Semosavlebis mniSvnelovan nawils. amdenad diversifikaciis
strategiis dros mesakuTreTa faseulobebis gaTvaliswineba metad aqtualuri
sakiTxia.
mesakuTreTa faseulobebis Sefasasebisas, kompaniebi umetes wilad aqcents
akeTeben diversificrebuli kompaniebis potencialze. magaliTad, damatebiTi
investiciebis SemTxvevaSi risi miRweva SeuZlia kompanias momavalSi. diversifikacia
warmoadgens kompaniis sainvesticio politikis nawils, romelic mTlianobaSi
orientirebulia mesakuTreTa interesebis gazrdaze industriaSi. mesakuTreebi,
rogorc wesi kompaniis diversifikaciis strategias afaseben sami ZiriTadi testis
mixedviT:
1. industriis mimzidvelobis testi investiciebis gamosyidvis vada, wminda
diskontirebul Rirebulebasa da mogebis ganakveTis Sida ukugebis norma,
praktikulad gviCvenebs Tu ramdenad mimzidvelia industria. mesakuTreTa aqcenti
gakeTebulia grZelvadian periodSi sabazro poziciebsa da savaraudo Semosavlebze.
momavali fulis dRevandeli Rirebulebis gamoangariSebiT, mesakuTreebi iReben
garedan investiciebs.
2. industriaSi SeRwevis testi axal industriaSi Sesvlis maRali barierebi
zrdis sainveisticio danaxarjebs. investiciebze danaxarjebis zrda Sesabamisad
efeqtianad zrdis investiciebis gamosyidvis maCvenebels. am aqciiT cnobilia rom,
rac ufro mimzidvelia industria, miT ufro rTulia misi diversificireba imdenad,
ramdenadac industriaSi Sesvlis barierebi Zalze maRalia. maRali barierebi xSirad
mesakuTreTa dagegmil savaraudo mogebas imdenad aRemateba, rom isini uars amboben
diversifikaciis strategiaze.
3. konkurentuli upiratesobis testi diversifikaciis strategia unda
iTvaliswinebdes Sesyiduli kompaniebisaTvis garkveuli potencialis miniWebas
konkurentuli upiratesobis mosapoveblad industriaSi. potenciali pirvel rigSi,
gulisxmobs Sesyiduli kompaniebis mxridan maTi saTao korporaciebis konkurentuli
aqtivebiT sargeblobas, romelTa Soris yvelaze didi yuradReba aramaterialur
aqtivebs eTmoba. davuSvaT korporaciis menejmentis, gamocdilebis, teqnologiebis
axali tipis produqciis, reputaciis da sxva gamoyeneba. amdenad konkurentuli
upiratesoba mesakuTreTa mniSvnelovan faseulobas warmoadgens.
diversifikacias, romelic samive tests dadebiTad akmayofilebs, mesakuTreTa
faseulobebis Seqmnis udidesi potenciali gaaCnia drois grZelvadian monakveTSi,
sxva SemTxvevaSi diversifikaciis warmatebis sakiTxi metad saTuoa.
mas Semdeg, rac situaciuri mdgomareobis detaluri analizis gareSe
korporaciuli
donis
menejmenti
iRebs
gadawyvetilebas
industriuli
diversifikaciis Sesaxeb, kompaniebis axali industriebis aTvisebis mravali
alternatiuli varianti uCndebaT, diversifikacia farTo mcnebaa da igi TavisTavad

89

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


gulisxmobs
mraval
mimarTulebas.
msoflio
gamocdilebiT,
cnobilia
diversifikaciis strategiis eqvsi tipi:
1. axal industriebSi SeWris strategia
2. monaTesave industriebis diversifikaciis strategia
3. aramonaTesave industriebis diversifikaciis strategia
4. dezinvenstirebis da likvidaciis strategia
5. xarjebis Semcirebisa da restruqturizaciis strategia
6. mravalerovnuli diversifikacia
pirveli sami varianti gulisxmobs kompaniaTa gzas, Tu rogor unda moxdes
diversificireba,
xolo
bolo
sami
varianti
moicavs
iseT
RonisZiebis
erTobliobas,romelic
iTvaliswinebs
diversificirebul
garemoSi
kompaniaTa
poziciebis ganmtkicebas.
msoflioSi, axali industriebis diversificirebis sami forma arsebobs:
sxva kompaniebis SeZena (akvizicia), axali firmis dafuZneba da erToblivi
sawarmoebis formireba.
akvizicia
warmoadgens
industriaTa
diversificirebis
yvelaze
metad
gavrcelebul da aprobirebul formas. am SemTxvevaSi, sabazro barierebis
gadalaxvis yvelaze meti SesaZleblobebi gaaCnia. kerZod, Semsyidveli kompaniebi
SedarebiT martivad agvareben iseT sakiTxebs, rogoricaa: arasakmarisi gamocdileba
teqnologiebis SerCevaSi, momwodeblebTan urTierTobebis damyareba, metoqeebTan
saTanado konkurenciis gaweva, didi moculobis investiciebis warmoeba sareklamo
saqmianobis ganviTarebisa da warmoebuli produqciis sabazro aRiarebis mizniT,
loialur momxmarebelTa jgufis formireba da adeqvaturi sadistribucio qselis
Seqmna.
umravles industriaSi biznesis Tavidan dawyeba moiTxovs garkveuli
gamocdilebisa da inteleqtualuri resursebis SeZenas. garda amisa, masStabis
efeqtianobasTan dakavSirebuli operaciebis ganviTarebasa da sabazro reputaciis
Seqmnas, rasac xSirad garkveuli wlebi sWirdeba. akviziciis ganmaxorcielebeli
kompaniebis mudmiv dilemas warmoadgens, Tu rogori tipis kompaniebi Seisyidon
(Zlieri firmebi maRal fasebSi, Tu mimzidveli konkurentuli aqtivebis mqone susti
firmebi SedarebiT iafad). Zlieri kompaniebis akvizicia gulisxmobs Semsyidveli
kompaniebis mxridan umokles periodSi sasurveli Sedegis miRebas. Tumca, zogjer
diversifikaciis mwarmoebeli kompaniebi aqcents akeTeben SedarebiT sust firmebze,
romelTac gaaCniaT saTanado kompetecia, reputacia, sabazro wili da sxva
konkuretuli aqtivebi, romlis realizacia mimdinare periodSi bolomde ver
xerxdeba, xolo saTanado investiciebis xarjze SesaZlebeli iqneba drois
grZelvadian periodSi industriaSi salidero poziciebis mogeba.
TavisTavad cxadia, kompaniaTa SeZenis strategia gaTvlili unda iyos
biznesidan dagegmili savaraudo mogebis daxarjul investiciebTan SesabamisobaSi.
magaliTad, davuSvaT korporaciam Seisyida garkveuli kompania 3000 000 aSSDdolarad.
biznesidan SesaZlebelia yovelwliurad $2000000 mogebis mopoveba yovel 1000 000 aSS
dolaris investiciaze. faqtiurad, investiciaTa dafarvis koeficienti Seadgens
20%-s, xolo gamosyidvis vada aris 5 weliwadi. korporaciis mizans warmoadgens
yovelwliurad
$6000000
mopoveba,
rac
sawyis
etapze
metad
rTuli
gansaxorcielebelia, radgan industriaSi SeRwevis barierebi moiTxovs garkveuli
RonisZiebebis SemuSavebasa (fasdaTmobebis warmoeba, axali produqciis danergva da
sxva), rac damatebiT sainvesticio xarjebTan aris dakvSirebuli. amdenad,
diversifikaciis uaryofiTi mxareebidan unda aRiniSnos , rom misi warmatebiT
ganxorcieleba dakavSirebulia SedarebiT did drosTan da maSasadame did riskTan,
rac korporatiuli menejmentis mxridan did yuradRebas moiTxovs.
axali firmebis dafuZneba gulisxmobs ara mxolod industriaSi SeRwevis
barierebis gadalaxvas, aramed axal sawarmoo simZlavreebs, sawarmoebis aucileblad
90

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


Sesyidvas, personalis SerCevasa da maT trenings, sadistribucio qselis formirebas,
samomxmareblo bazris gazrdasa da sxva, rac didi moculobis sainvesticio
danaxarjebTan aris dakavSirebuli. aseT strategias kompaniebi mizdeven, rodesac;
1)kompaniebi droSi ar arian SezRuduli da maT SeuZliaT biznesis Tavidan dawyeba;
2)firmaTa raodenoba, romelic xels SeuSlis konkretul kompanias axal
industriaSi damkvidrebas, Zalze mcirea; 3)industriaSi SeRwevis xarjebi gacilebiT
mcirea, vidre Sesyiduli kompaniis fasi; 4)kompanias gaaCnia sakmarisi gamocdileba
metoqeebTan
efeqtiani
konkureciis
sawarmoeblad;
5)industriaSi
damatebiTi
produqciis warmoeba ar daarRvevs moTxovna-miwodebis balanss da ar Seqmnis Warbi
miwodebis precedents. 6)industria ZiriTadad warmoadgens mxolod mcire zomis
firmebs da amdenad, ufro advildeba grZelvadian periodSi metoqeebTan saTanado
konkurenciis gaweva.
erToblivi sawarmoebis formireba industriaTa diversifikaciis dros
mizanSewonilia sam SemTxvevaSi: 1)erToblivi sawarmo saukeTeso gamosavalia iseT
biznesSi, sadac erT kompanias uWirs Tavis Tavze didi riskis aReba da amdenad,
aramomgebiania;
2)erToblivi
sawarmoebis
formireba
azrs
iZens,
rodesac
damoukidebeli organizaciebi erTmaneTs unawileben im saxis resursebsa da
gamocdilebas, romelic TiToeulis poziciebs biznesSi aZlierebs. 3)erToblivi
sawarmoebi bevr qveyanaSi erTaderTi gamosavalia imisaTvis, rom kompaniam Tavi
aaridos maRal saimporto qvotebs da tarifebs, daakmayofilos sazogadoebis
nacionalisturi, politikuri interesebi da gadalaxos kulturis sferoSi arsebuli
xelisSemSleli
barierebi.
nacionalizmis,
ekonomikuri,
politikuri
da
sazogadoebrivi aspeqtebi xSirad ucxour kompaniebs aiZulebs erovnul kompaniasTan
erTad biznesis warmoebas. sxva SemTxvevaSi, ucxouri kompaniebisTvis erovnuli
bazrebi xelmiuwvdomelia. ufro metad, adgilobrivi partniorebi ucxour kompaniebs
sTavazoben iseTi saxis specifikur resursebs, rogoricaa: adgilobrivi bazris
specifika da gamocdileba, menejeruli da marketinguli personali, xelmisawvdomoba
sadistribucio qselTan. aseTi tipis erTobliv sawarmoebSi partniorebs Soris
uflebamosilebis gadanawilebis da biznesze meti kontrolis dawesebis sakiTxebi
SedarebiT rTuli mosagvarebelia. adgilobriv da ucxour partniorebs Soris
konfliqtis safuZveli SeiZleba iyos adgilobrivi resursebis gamoyeneba, aseve
gauTavebeli dava produqciis warmoebis masStabsa da mis eqsportirebasTan
dakavSirebiT, an Seusabamobebi warmoebis, produqciis xarisxis, dizainsa da sxv.
adgilobriv da ucxour standartebs Soris.
monaTesave diversifikaciis strategia gulisxmobs iseTi tipis industriebis
diversificirebas, rodesac strategiuli sargebelis miRebis SesaZlebloba
arsebobs. strategiuli sargebeli warmoadgens sxvadasxva industriebSi erTmaneTTan
dakavSirebuli danaxarjebis warmoebas, rac metad mniSvnelovania erTgvarovan
saqmianobaTa sxva biznesSi danergvisaTvis. danaxarjebis koncefciis mixedviT,
sxvadasxva
industriebSi
erTmaneTTan
urTierTdakavSirebuli
saqmianobebis
ganxorcieleba warmoadgens korporaciebis mniSvnelovan aqtivs, rasac strategiul
menejmentSi strategiul sargebelsac uwodeben. faqtiurad, strategiuli sargebeli
es aris sinergiul qmedebaTa erToblioba, romelic garkveuli koordinaciis xarjze,
sxvadasxva industriebis marTvis xarisxs ufro efeqtians xdis, arakoordinirebul
industriebTan SedarebiT. korporatiuli menejmentis gamocdileba da strategiuli
sargeblis fenomeni erTobliobaSi aris konkurentuli upiratesobis mopovebis
safuZveli bazarze. strategiuli sargebeli uSualo kavSirSia mesakuTreebis
interesebTan, radgan sinergiuli aqtivebi mesakuTreTa portfelis gazrdis wyaros
warmoadgens.
strategiul sargebels adgili aqvs, rodesac sxvadasxva industriebSi
warmoebs identuri teqnologiebis, personalisa da personalze moTxovnebis,
momwodebelTa da sanedleulo wyaroebis gamoyeneba. aseve arsebobs produqciis
91

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


sawarmoo
komponentebis
erToblivi
warmoebis
potenciali,
sadistribucio
saqmianobasTan dakavSirebuli msgavsi meTodebi. menejeruli nou-hau, erTi da igive
tipis marketingul gamocdilebaze dayrdnobis, realizaciis Semdgom produqciaze
momsaxurebasTan dakavSirebuli saqmianobebis kombinirebis SesaZlebloba. sargebels
SiZleba adgili hqondes danaxarjebis koncefciaSi warmodgenil biznesis yvela
saxis saqmianobasTan mimarTebaSi. am SemTxvevaSi amboben, rom kompaniebs, romlebic
misdeven aRniSnul sinergiul qmedebebs gaaCniaT upiratesoba (strategiuli
sargebeli) imaTTan SedarebiT, romlebic strategiul sargebels ver qmnis. cnobilia
monaTesave diversifikaciis strategiaTa SemuSavebis Semdegi meTodebi:
iseTi
tipis
industriebis
aTviseba,
sadac
SesaZlebelia
erTgvarovani
sarealizacio Zalebis, sareklamo da sadistribucio saqmianobebis warmarTva
(magaliTad, puris sacxobma Seisyida funTuSeulis mwarmoebeli kompania);
sxvadasxva industriebSi SesaZlebelia erTmaneTTan mWidrod dakavSirebuli
teqnologiebis gamoyeneba (magaliTad, soflis meurneobis sferoSi sasuqis
mwarmoebelma kompaniam Seisyida mwerebis qimiuri preparatebis qarxana);
nou-hausa da sxva tipis gamocdilebis gadatana sxva biznesSi (hamburgerebis
damamzadebelma firmam Seisyida kompania, romelic daspecializirebulia swrafi
meqsikuri sakvebi produqtebis warmoebaSi);
savaWro niSnebisa da kompaniis reputaciis gadatana axal produqciaze (manqanaTa
nawilebis kompaniam Seisyida avtomobilebis SemkeTebeli qarxana).

strategiuli
sargebeli,
masStabis
ekonomiuroba
da
konkurentuli
upiratesoba-strategiuli sargebeli uSualo kavSirSia masStabis ekonomiurobis
problemasTan. rodesac kompania sxva industriebSi SeWrisas mimarTavs erTgvarovani
teqnologiebis da sawarmoo resursebis gamoyenebis meTods, kompaniis erToblivi
korporatiuli danaxarjebi mniSvnelovnad mcirdeba, rac saSualo danaxarjebzec
aisaxeba. faqtiurad, produqciis erTeulis TviTRirebulebis Semcireba es aris
masStabis ekonomiuroba da kompanias metoqeebTan SedarebiT uCndeba danaxarjebis
upiratesoba, rac SesaZlebelia konkurentul upiratesobasac warmoadgens. mocemul
SemTxvevaSi, masStabis ekonomiuroba dakavSirebulia ramodenime industriidan
erToblivi xarjebis Semcirebis upiratesobasTan im kompaniebTan SedarebiT, rodesac
sxvadasxva industriebSi erTmaneTTan daukavSirebel strategiebs SeimuSaveben.
rogorc nou-haus, aseve sawarmoo saqmianobaTa transfertis efeqti aseTi
upiratesobis mopovebis safuZvels qmnis.
marketingul saqmianobasTan dakavSirebuli sargebeli-rodesac sxvadasxva
industriebSi danaxarjebis koncefciis mixedviT, kompaniaTa biznesis koordinereba
warmoebs iseT saqmianobebSi, rogoricaa: erTidaigive momxmarebelis, sadistribucio
dilerebisa da brokerebis gamoyeneba, an produqciis gasaRebis strategiis SemuSaveba
erTgvarovani meTodebiT amboben, rom kompanias gaaCnia marketinguli sargebeli.
danaxarjebis
Semcirebis
winapirobebi
SesaZlebelia
arsebobdes
(masStabis
ekonomiuroba) bazarze orientirebul saqmianobaTa mimarTebaSi. kerZod, sxvadasxva
industriaSi produqciaze erTnairi savaWro niSnebi, reklamirebis sferoSi
dagrovili gamocdilebis gadatana erTi biznesidan meoreSi da sxv. marketinguli
sargebeli danaxarjebis Semcirebis saSualebas iZleva produqciis realizaciisa da
distribuciis saqmianobasTan dakavSirebiT.
garda amisa, masStabis ekonomiuroba aseve gulisxmobs erT industriaSi
dagrovili produqciis gasaRebisa da diferenciaciis sferoSi dagrovili
gamocdilebis gaziarebas sxva biznesSi. magaliTad, "hondas" imijma da reputaciam
avtomobilebis biznesSi didi aRiareba moutana yinulis mWrel teqnologiebs. ase,
rom "hondas" didi investiciebi produqciis reklamirebaSi ar dauxarjia. Canon-is
reputacia foto teqnologiebis warmoebis sakiTxebSi warmoadgenda am kompaniebis
mniSvnelovan aqtivs, ramac Canon-s xeli Seuwyo informaciis gasavrcelebeli
92

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


teqnologiebis warmoebaSi. Panasonic-is eleqtro-teqnikuri produqciis (radiotelevizorebi) mimarT momxmarebelTa loialurobam kompanias safuZveli Seuqmna, rom
mas aeTvisebina mikro-talRovani Rumelebis bazari;
operatiuli
sargebeli-sxvadasxva
industriebSi
miiRweva
operatiuli
sargebeli, rodesac SesaZlebelia erToblivi wesiT operatiul saqmianobaTa
warmoeba da am sferoSi arsebuli gamocdilebis sxva industriaSi danergva.
magaliTad, nedleulisa da masalebis SesyidvasTan, teqnologiebis gaumjobesebasTan,
saboloo produqciis SeqmnasTan an administraciul mxardamWer sistemasTan
dakavSirebuli gamocdileba da sxv.
menejmentis sargebeli-sargeblis am tips adgili aqvs, rodesac sxvadasxva
industriaSi arsebobs msgavsi samewarmeo, administraciuli da operatiuli
problemebi, rac menejmentis nou-haus gadatanis saSualebas iZleva erTi saxis
biznesidan meoreSi.
strategiuli sargebeli-mTlianobaSi aris yvela zemoaRniSnuli sargeblis
jami.
erTmaneTTan daukavSirebeli (konglomeratuli) diversifikaciis strategia
miuxedavad imisa, rom strategiuli sargeblis miReba asocirebulia monaTesave
diversifikaciasTan,
bevri
kompania
misdevs
erTmaneTTan
daukavSirebeli
diversifikaciis
strategias,
am
SemTxvevaSi
korporatiuli
saqmianoba
orientirebulia maRali mogebis SesaZleblobaTa Ziebaze. ZiriTadi yuradReba
maxvildeba industriis mimzidvelobisa da industriaSi SeWris danaxarjebTan
dakavSirebul sakiTxebze. industriaTa diversificirebis Sesaxeb gadawyvetilebis
miRebis safuZvels warmoadgens kargi kompaniebis Sesyidvis amocana. erTmaneTTan
daukavSirebeli diversifikaciis ZiriTadi winapiroba is aris, rom Sesyidul
kompaniebs unda gaaCndeT kargi safinanso garantiebi da eweodnen warmatebul
bizness, xSirad korporaciebi did dros uTmoben Sesasyidi obieqtebis SerCevis
sakiTxs. savaraudo kandidatebis gamovlenisas korporatiuli strategia eyrdnoba
Semdegi saxis kriteriumebs:
SesaZlebelia Tu ara korporatiuli miznebis aRsruleba, saTanado mogebis
mopoveba da investiciebis drouli dafarva;
ra moTxovnebi arsebobs fondebis eqspansiis, ZiriTadi saSualebebisa da da
sakuTari kapitalis uzrunvelyofasTan mimarTebaSi;
arsebobs Tu ara industriaSi bazris mniSvnelovani zrdis potenciali;
aris Tu ara bazari sakmarisad didi, raTa man daakmayofilos saTao kompaniis
moTxovnebi;
profkavSirebTan da saxelmwifo regulirebis meqanizmebTan dakavSirebuli
problemebi aris minimaluri;
recesiis, inflaciis, maRali saprocento ganakveTebisa an saxelmwifo politikis
cvlilebis riski aris minimaluri.
zogjer
korporatiuli
strategia
mimarTulia
iseTi
kompaniebis
identificirebaze, romelTac biznesSi didi finansuri mogebis mopoveba SeuZliaT.
cnobilia kompaniaTa 3 tipi, romelic korporaciebs karnaxobs maTi Sesyidvis
mizanSewonilobas:
1. kompaniebi, romelTa aqtivebi ufro metad fasobs, vidre kompania mTlianobaSi. am
SemTxvevaSi korporaciebs gaaCniaT uaryofiTi gudvili, radgan kompaniis
aqtivebis realuri Rirebuleba aRemateba kompaniis sabazro fass. Sesyiduli
kompaniis aqtivebis realizaciis Sedegad korporacias gaaCnia safinanso mogeba;
2. rTul finansur mdgomareobaSi myofi kompaniebi. aseTi kompaniebis Sesyidva
SeiZleba SedarebiT iafad. biznesSi maTi warmateba damokidebulia saTao
korporaciis daxmarebaze, safinanso resursebisa da menejeruli nou-haus
93

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


gadacemaze, grZelvadiani investiciebis SemTxvevaSi industriebi mTlianobaSi
mimzidveli xdeba;
3. kompaniebs, romelTac gaaCniaT zrdis maRali potenciali, magram ganicdian
investiciuri kapitalis simwires.
erTmaneTTan daukavSirebeli diversifikaciis strategiis mimdevari firmebi
ufro metad, rogorc wesi, yuradRebas amaxvileben ukve arsebuli kompaniebis
Seyidvaze, vidre korporatiul struqturaSi axali filialebis daarsebisa da
biznesis Tavidan dawyebaze. magaliTi 7.2 giCvenebT ramodenime kompaniis biznesis
portfelebs, romlebic misdeven erTmaneTTan daukavSirebeli diversifikaciis
strategias. aseT kompaniebs xSirad uwodeben konglomeratebs, radgan maTi interesTa
sfero aris Zalze farTe erTmaneTisgan damoukidebel da mimofantul industriebSi.

erTmaneTTan daukavSirebeli
uaryofiTi mxareebi

(konglomeratuli)

diversifikaciis

dadebiTi

da

erTmaneTTan daukavSirebeli anu konglomeratul diversifikacias gaaCnia


ramodenime safinanso aspeqti:
1. biznes-riski aris gadanawilebuli erTmaneTisagan daukavSirebel industriebSi,
rac kompanias naklebad damokidebuls xdis erT romelime biznesze;
2. kapitalisa da resursebis investireba SesaZlebelia iseTi saxis industriebSi,
saidanac mogebis mopovebis ufro meti perspeqtivebi arsebobs; SedarebiT
dabalSemosavliani biznesidan mopovebuli sainvesticio resursebiT SesaZlebelia
iseT industriebSi SeWra, sadac kompaniis zrdis kargi perspeqtivebi da mogebis
miRebis potenciali arsebobs. am SemTxvevaSi amboben, rom korporatiuli
safinanso resursebi maqsimalurad efeqtianad aris gamoyenebuli;
3. kompaniaTa mogeba grZelvadian periodSi aris ufro metad stabiluri-radgan
industriebi aris erTmaneTisgan damoukidebeli, erTi tipis biznesSi arsebuli
recesiis xarjze miRebuli zarali SeiZleba anazRaurdes meore saxis biznesSi
miRebuli mogebiT;
4. radgan korporatiuli strategia orientirebulia SedarebiT iafiani kompaniebisa
da mogebis did maCveneblebze, mesakuTreTa keTildReoba SeiZleba mniSvnelovnad
gaizardos.
erTmaneTTan daukavSirebeli industriebis diversifikacias aqvs uaryofiTi mxareebi.
kerZod, konglomeratuli diversifikacia pirvel rigSi, gulisxmobs korporatiuli
donis menejerebis did Sromas da pasuxismgeblobas. faqtiurad, maT uwevT mravali
gadawyvetilebis miReba konkurentul garemoSi. rac ufro diversificirebulia
kompania, miT ufro metad uWirT menejerebs filialebSi arsebuli problemebis
drouli gamokvleva, Sesabamisad TiToeuli industriis da konkurentuli garemos
mimzidvelobis Sefaseba, rac saboloo jamSi im strategiul mimarTulebaSi aisaxeba,
romelic amavdroulad SeiZleba biznes-donis menejerebis misia iyos. amdenad,
erTmaneTTan daukavSirebeli diversifikaciis strategias gaaCnia Semdegi uaryofiTi
mxareebi:
1. kompaniis menejerebs garkveul industriaSi arsebuli finansuri siZneleebis
SemTxvevaSi ufro metad gauWirdebaT krizisidan gamosvla, vidre mis metoqe
firmebs, romlebic orientirebuli arian erT konkretul an monaTesave
industriebze, radgan aseTi konkurentebi ufro kargad icnoben industriis
ekonomikur maxasiaTeblebs, wamyvani Zalebis koncefcias-industriis cvlilebis
faqtorebs, Sesabamisad maT ufro meti gamocdileba gaaCniaT da konkurentuli
aqtivebi, romelic konkretul biznesSi konkurentuli upiratesobis mopovebis
wyaros warmoadgens.
2. erTmaneTTan daukavSirebel industriebSi kompaniebs naklebad gaaCniaT iseTi
konkurentuli aqtivi, rogoricaa strategiuli sargebeli. faqtiurad, kompaniebs
ar
SeuZliaT
erTgvarovani
teqnologiebis,
erT
biznesSi
dagrovili
gamocdilebis, erTgvarovani marketinguli midgomebis gadatana sxva biznesSi, an
94

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


erTidaigive momxmarebelTan da momwodeblebTan urTierTobebis damyareba, rac
korporatiul danaxarjebs zrdis erT konkretul an monaTesave industriebze
orientirebul metoqeebTan SedarebiT.
miuxedavad amisa, erTmaneTTan dakavSirebuli diversifikaciis strategia
msoflioSi aprobirebulia da mas mravali kompania misdevs. aseTi strategia azrs
iZens, rodesac korporaciebs ar gaaCniaT iseTi gamocdileba an mniSvnelovani
aqtivebi, romelTa gadatanac maT monaTesave industriebSi uRirT.

konglomeratuli diversifikacia da mesakuTreTa faseulobebi


erTmaneTTan
daukavSirebeli
diversifikaciebis
fundamentalur
mizans
warmoadgens sxvadasxva saxis biznesSi garkveuli tipis fasiani qaRaldebis
portfelis marTva. amdenad, konglomeratuli diversifikacia aris korporaciaTa
saportfelo sainvesticio politikis SemuSavebis wyaro maSin, rodesac monaTesave
industriebis ZiriTadi Sinaarsi aris konkretul biznesze kontrolis daweseba da
amdenad pirdapiri sainvesticio politikis SemuSaveba. strategiuli sargebelis
gamoyeneba da kompaniis materialuri da aramaterialuri aqtivebis gasrola
monaTesave industriebSi TavisTavd iTvaliswinebs axal industriebSi am kompaniaTa
uSualo monawileobas biznesSi arsebuli mTliani riskisa da pasuxismgeblobis
sakuTar Tavze aRebas, filialebis, Svilobili kompaniebisa da erToblivi
sawarmoebis uSualo marTvas. am SemTxvevaSi, sateliti kompaniebi naklebad
inarCuneben TavianT damoukideblobas da orientirebuli arian saTao kompaniis
gadawyvetilebebze.
konglomeratuli
industriebi
aerTianebs
erTmaneTisagan
damoukidebel mraval bizness. amdenad, saTao korporaciebis mier TiToeuli
biznesis marTvis xarisxi Zalze dabalia. aseT korporaciebs gaaCniaT gansxvavebuli
strategiuli TvalTaxedva. maT interess naklebad warmoadgens konkretul biznesSi
konkurentuli upiratesobis mopoveba, TiToeuli industriis detaluri Seswavla,
radgan saTao korporaciis iseTi specifikuri aqtivebi, rogoricaa teqnologiuri
nou-hau, marketinguli da menejeruli gamocdileba da sxva saxis ZiriTadi aqtivebikonkretuli biznesis warmoebaSi monawileobas ar iRebs. amdenad, korporatiuli
menejmentis ZiriTadi yuradReba gadatanilia urTierTgansxvavebul industriebSi
maRalSemosavliani kompaniebis saqmianobaze, xolo Sesabamisad maTi Semosavlis
ZiriTad wyaros Seadgens am kompaniebis fasiani qaRaldebis portfelis Sesyidvis
xarjze miRebuli dividendebi. ufro konkretulad, konglomeratuli industriis
diversificirebis sakiTxebi motivirebulia Semdegi miznebiT:
iseTi
industriebis
diversificireba,
saidanac
industriebis
gamosyidvis
maCvenebeli aris maRali;
SesaZlebelia kompaniebis SedarebiT iafad Sesyidva;
iseTi mzardi kompaniebis Sesyidva, romelTa potenciuri SesaZleblobebi jer
realizebuli ar aris, xolo roca maTi Semosavlebi zrdis piks miaRwevs, am
kompaniaTa fasiani qaRaldebis portfelis gayidvis SemTxvevaSi SesaZlebelia
didi finansuri mogebis miReba;
korporatiuli
safinanso
resursebis
(fasiani
qaRaldebis
portfelis)
dabalSemosavliani industriebidan maRalSemosavlian industriebSi mimarTva da
fasiani qaRaldebis bazarze manipulireba;
saboloo jamSi, konglomeratuli diversifikaciis strategiis saboloo
produqts warmoadgens korporaciaTa sakuTar kapitalSi aqcioneruli kapitalis
(dividendebis) zrda (da ara mogebis), rogorc es xdeba monaTesave industriebSi.
korporaciaTa diversifikaciis strategiebis xarisxi sxvadasxva industriebSi
SesaZlebelia sxvadasxva iyos. menejerebi ar arian dazRveuli Secdomebisagan,
radgan yvelafris winaswar gaTvla da dagegmva, raTqmaunda, SeuZlebelia. garda
amisa, industria cvalebadi organizmia da grZelvadian periodSi SesaZlebelia igi
mTlianobaSi aramimzidveli iyos. ase, rom dasawyis stadiaze maRali mogeba ar
95

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


gulisxmobs konkretul biznesSi mudmiv warmatebas. amdenad, korporaciebi garda
imisa, rom aqtiurad ewevian investiciebis aTvisebis saqmianobas, zogierT biznesSi
maT uxdebaT TavianTi aqtivebis, Semosavlebisa da investiciebis gadarCenaze zrunva.
dRis wesrigSi dgeba dezinvestirebis an likvidaciis strategiis SemuSaveba.
dezinvestirebisa
da
likvidaciis
strategias
adgili
aqvs,
rodesac:
1)korporaciaTa reinvesirebis dafarvis maCvenebeli aris Zalze dabali; 2)industriis
garemo zemoqmedebis faqtorebi icvleba korporaciebisTvis metad arasasurveli
mimarTulebiT; 3)korporaciaTa Sida faqtorebi ar Seesabameba industriisa
konkretuli bazris anu geografiuli arealis garemos (xSirad, enobrivi, sxva
kulturuli, politikuri, religiuri da a.S. faqtorebi biznesis normalurad
warmoebis saSualebas ar iZleva; 4)biznesSi darCena, metoqeebTan konkurencia da
kompaniis gadarCenisTvis brZola korporacias ufro Zviri ujdeba, vidre
industriidan gamosvla. miT ufro, rom mocemuli biznesi grZelvadian periodSi
korporaciis sasikeTod ar icvleba.
mTlianobaSi, dezinvestirebisa da likvidaciis strategia aqtualobas iZens,
rodesac: 1)korporaciaTa menejmenti Secdomebs uSvebs industriis ekonomikuri
maxasiaTeblebis SeswavlaSi, ris gamoc kompania, moulodnelad arasasurvel
poziciebSi aRmoCndeba; 2)korporaciis menejmenti ver gansazRvravs biznesSi
warmatebis KFS faqtorebs, rac industriaSi konkurentuli upiratesobis mopovebis
wyaroa. am SemTxvevaSi, warmoebuli investiciebi fiqtiuri da araefeqtiani iqneba,
radgan industriis warmatebis gamomwvevi maCveneblebi arasworad aris danaxuli;
3)icvleba industriis wamyvani Zalebi, xolo korporaciaTa menejmenti ver aswrebs
saTanado reagirebas. zogierT SemTxvevaSi, cvlilebis prognozireba an ukve momxdar
cvlilebaze pasuxis gacema (magaliTad, nacionalizacia da eqspropriacia, savaluto
kursebis mkveTri cvlileba, moulodneli ekonomikuri krizisi da hiperinflacia,
wyaldidobebi,
miwisZvra,
politikuri
areuloba,
gaficvebi,
momxmarebelTas
sazogadoebrivi faseulobebis moulodneli cvlileba da sxv.) SeuZlebelia;
4)korporaciis industriis elementebTan Tanamonawileoba gaurkvevel xasiaTs iRebs
(an mosalodnelia, rom miiRebs), rac saboloo jamSi industriidan, rogorc
sistemidan korporaciaTa gaTiSvas, arsebuli TamaSis wesebidan amovardnas
gamoiwvevs.
SegaxsenebT,
rom
industriis
elementebia:
metoqeobis
xarisxi,
momwodebelTa da momxmarebelTa Zalaufleba, substitutis industria, industriaSi
Sesvlisa da gasvlis barierebi; 5)kompaniaTa Zlieri da susti mxareebis analizidan
gamomdinare, asve danaxarjebis koncefciisa da metoqeTa konkurentunarianobis
detaluri Seswavlis safuZvelze irkveva, rom mocemuli kompania industriuli
garemodan gamomdinare, TandaTanobiT dakargavs sakuTar poziciebs industriaSi,
xolo mdgomareobis gaumjobesebis perspeqtiva ki ar aris; 6)kompaniebi konkretul
bazarze, an qveyanaSi maTi gansxvavebuli msoflmxedvelobis gamo, ver axerxeben
sazogadoebaSi kargi moqalaqis statusis mopovebas da amitom, xSirad arRveven
sazogadoebis eTikur valdebulebebs.
dezinvestirebisa da likvidaciis strategia zogadad, warmoadgens dagegmil
RonisZiebaTa erTobliobas, romelic gviCvenebs industriidan gamosvlis gzebsa da
teqnologias.
dezinvestireba
gulisxmobs
biznesidan
investiciebis
gatanas.
zemoaRniSnuli faqtorebis gaTvaliswinebiT, korporaciaTa menejerebi rac ufro
droulad miiRebs gadawyvetilebas investiciebis gatanis Taobaze, miT ufro
mogebuli darCeba igi. TavisTavad cxadia, rac ufro diversificirebulia
industriebi korporaciaTa mxridan, miT ufro met industriaSi uwevT maT kompaniaTa
dezinvestireba.
msoflioSi cnobilia dezinvestirebis ori forma. pirvel SemTxvevaSi, saTao
korporacias gamoaqvs sakuTari wili anu kapitali industriidan, ris safuZvelzec
konkretuli biznes-erTeuli gadaiqceva rogorc finansuri, aseve menejeruli
TvalsazrisiT absoluturad damoukidebel kompaniad. aqve unda aRiniSnos, rom
96

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


korporacia sakuTrebis mcired wils, anu fasiani qaRaldebis garkveul portfels
SesaZlebelia inarCunebdes mocemul biznes-erTeulSi. meore SemTxvevaSi, saTao
korporacia yidis konkretul biznes-erTeuls, rac SesaZlebelia Semdegi mizezebiT
iyos motivirebuli:
korporciebi dezinvestirebis Taobaze gadawyvetilebas iReben ara imitom, rom
biznesi wamgebiania momavalSi warmatebis miRweva ar SeiZleba. aramed ZiriTadi
mizezi SeiZleba iyos is, rom saTao korporacias SesaZlebelia gaaCndes
uaryofiTi gudvilis maRali maCvenebeli da maSasadame, SesaZlebelia kompaniaTa
gayidvis SemTxvevaSi didi safinanso efeqtis miReba. aseTi tipis korporaciebis
Semosavlis
ZiriTad
wyaros
konkretul
industriaSi
warmoadgens
ara
produqciisa da momsaxurebis Seqmna, aramed fasiani qaRaldebis bazarze
manipulireba.
saTao korporaciebisTvis konkretuli biznesi wamgebiania, arsebuli mdgomareobis
gaumjobeseba grZelvadan perspeqtivaSic ki menejmentis kompetencias aRemateba.
industriis cvlilebis faqtorebi iseTi tendenciiT xasiaTdeba, rom biznesSi
warmateba warmoudgenelia. gamosavali SesaZlebelia biznes-erTeulebis gayidvaSi
gamoiZebnos. korporaciis menejmenti rac ufro droulad gadawyvets bizneserTeulis realizacias, miT ufro mogebuli darCeba.
korporaciis menejmenti, rogorc wesi, ufro met yuradRebas uTmobs ara im
faqtors, Tu romeli partniori SearCios imisaTvis, rom biznes-erTeuli SedarebiT
Zvirad gaiyidos, aramed iTvaliswinebs im garemoebas, Tu ra dadebiTi mxareebi
gaaCnia organizacias, romelic yvelaze ufro kargad miesadageba bizness da
momavalSi swori sainvesticio politikis SemTxvevaSi arsebobs warmatebis miRwevis
Sansi.
strategiuli alternativebidan, likvidacia aris yvelaze metad usiamovno da
mtkivneuli sakiTxi, gansakuTrebiT mxolod erT industriaze orientirebuli
sawarmoebisTvis, rac faqtiurad imas niSnavs, rom organizacia wyvets sakuTar
arsebobas.
mraval-industriuli
korporaciebisTvis
konkretuli
biznesis
likvidaciis sakiTxi SedarebiT naklebad mtkivneulia. didi sakredito davalianeba,
produqciis realizaciis mciredi masStabebi, aqtivebis dabali Rirebuleba,
Semosavlebis moculobaSi naRdi fulisa da fuladi eqvivalentebis mciredi wili
da sruli uimedo mdgomareoba ganapirobebs kompaniaTa likvidaciis-daxurvis
aucileblobas. Tu aseTi kompaniebi ver axerxeben likvidacias, maSin mosalodnelia,
rom igi gakotrdeba. likvidaciis dros jer kidev SesaZlebelia mesakuTreTa
interesebis nawilobriv mainc dacva. kerZod, likvidacia gulisxmobs kompaniis
TandaTanobiT gayidvas. rodesac kompaniis aqtivebi: teqnologiebi, samuSao Zala,
menejmenti, Senobebi, miwis nakveTebi da sxv. cal-calke iyideba. saboloo mizans
warmoadgens mesakuTreTa mxridan sakuTrebis wilis gadarCena da gamosyidva.
likvidaciis procesSi resursebs gankargaven korporaciis mesakuTreebi, xolo
gakotrebis dros, mesakuTreTa interesebis dakmayofileba warmoebs sul bolos, mas
Semdeg, rac gastumrebuli iqneba yvela davalianeba kreditorebTan. balansis
tolobidan gamomdinare (aqtivebi = valdebulebebi+sakuTari kapitali), gakotrebis
periodSi firmaTa sakuTar kapitals warmoadgens erTis mxriv, firmis zarali (da
ara mogeba), romelic umravles SemTxvevaSi balansdeba ararealizebadi produqciiT
da aseve, mesakuTreTa wili, xolo valdebulebaTa dabalanseba Sesabamisad warmoebs
metad aralikviduri aqtivebiT, radgan kreditorebTan angariSsworeba ver xerxdeba.
amdenad, kompaniis gakotrebis dros, imis albaToba, rom kompaniis mesakuTreebs
aqtivebis sasamarTlo wesiT realizaciis Semdeg raime darCebaT, Zalze mcirea.
amitomac, mesakuTreebi iReben droul gadawyvetilebas kompaniaTa likvidaciis
Sesaxeb. isini am SemTxvevaSi ukeTes pirobebSi imyofebian, vidre gakotrebis
periodSi, radgan maT gankargulebaSi arsebuli resursebis realizaciis pirobebSi
sakuTari Senatanebis gamosyidvis Sansi eZlevaT. rogorc likvidaciis, aseve
97

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


gakotrebis SemTxvevaSi kompaniaTa menejmentis reputacia da imiji Zalze dabla
iwevs. kvalificirebuli menejerebis ZiriTadi interesi aris sxva samsaxurebSi
drouli gadasvla, radgan maTze moTxovna droTa ganmavlobaSi Semcirdeba.
mTlianobaSi, rac ufro metad kargavs kompania Tavis avtoritets, misi resursebi miT
ufro ufasurdeba. swored amitom, aseT pirobebSi Cavardnili kompania droulad
yidis saukeTeso resursebs, raTa finansurad gaimagros poziciebi (iseve, rogorc
finansurad
rTul
mdgomareobaSi
myofi
gundebi
yidian
TavianT
sakuTar
fexburTelebs).
dezinvestirebisa da likvidaciis strategia es aris kompaniis menejmentis da
mesakuTreebis kapitalis gadarCenis bolo imedi. sxva SemTxvevaSi menejmenti,
romelTa saqmianobis ZiriTad Sinaarss warmoadgens ara fasiani qaRaldebis bazarze
manipulireba, aramed produqciisa da momsaxurebis Seqmna, akeTebs maqsimums, raTa
gadaarCinos biznesi. biznesSi warmateba da menejmentis popularoba, erTmaneTTan
pirdapirproporciul damokidebulebaSi asocirdeba. amdenad, biznesis likvidacia
SesaZlebelia mxolod iZulebiTi nabiji da xSirad kompaniebi kotrdebian imis gamo,
rom menejerebi ver axerxeben, magram mainc bolomde cdiloben situaciis gadarCenas.
biznesis Sekvecisa da restruqturizaciis strategia gulisxmobs garkveuli
saxis biznes-erTeulebidan fasiani qaRaldebis portfelis mimarTvas SedarebiT
momgebian biznesSi.

korporaciuli qcevis gaumjobesebis strategia-aqcents akeTebs wamgebiani


sferodan momgebiani biznesis warmoebaze ufro metad, vidre dezinvestirebis
strategiaze. menejmentis strategiuli TvalTaxedva aris satelit kompaniebSi
problemis drouli gamoaSkareveba, situaciis swori analizi, saTanado strategiul
alternativaTa SerCeva, zaralis swori subsidireba da arsebul problemaTa
drouli mowesrigeba. korporatiuli qcevis gaumjobesebis strategia aqtualuria,
rodesac konkretul biznesSi garkveuli danakargebi gamowveulia drois moklevadian
monakveTSi gamowveuli cvlilebiT an arasaTanado strategiuli qmedebebiT, xolo
grZelvadian perspeqtivaSi industria mimzidvelia. dezinvestireba Tu korporatiuli
qcevis gaumjobeseba? am kiTxvaze pasuxs iZleva korporaciis ekonomikuri mogeba.
Tu grZelvadian perspeqtivaSi korporaciaTa qcevis gaumjobesebis Sedegad
mopovebuli mogeba aRemateba moklevadian periodSi dezinvestirebis safuZvelze
miRebul safinanso Sedegs, Sesabamisad menejmenti orientacias iRebs korporaciaTa
qcevis gaumjobesebis strategiaze.
biznesis Sekvecis strategia-gulisxmobs diversifikaciis masStabis Semcirebas
minimalur
biznes-erTeulebamde.
Sekvecis
aucilebloba
arsebobs,
rodesac
korporatiul menejments miaCnia, rom korporacia bizness eweva mraval industriaSi,
xolo situacia moiTxovs mTeli Zalisxmevis koncentrirebas mxolod ramodenime
saxis biznesze. zogjer, diversifikaciis mwarmoebeli firmebi kvecaven TavianT
warmoebas, radgan ramdenime wlis mcdelobis miuxedavad, SeuZlebelia mogebaze
orientirebuli biznesis warmoeba. warumateblobis Ziriadi mizezi ki is aris, rom
mraval industriaSi diversifikaciis Sedegad, korporaciebi gancdian fondebis
simwires da gaaCniaT arasakmarisi resursebi konkretul biznesSi portfelis
gaumjobesebisaTvis. biznesis Sekvecis strategia xSirad yvelaze kargad realizdeba
dezinvestirebis politikis xarjze. araZiriTadi biznesidan mcire Semsavlebis da
patara da saSualo kompaniebis gayidvis Sedegad gamoTavisuflebuli finansuri
resursebis mimarTva SesaZlebelia korporaciaTa ZiriTad saqmianobaSi. Sesabamisad
martivdeba kreditorebTan angariSsworeba, sxva bazrebze eqspansia da a.S.
korporaciaTa

portfelis

restruqturizacia

maRalSemosavliani
korporacirebis
yvelaze
portfelis
restruqturizacia
gulisxmobs

aris Tanamedrove msoflios


metad
gamoyenebuli
strategia.
fasiani
qaRaldebis
sakuTrebis
98

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


seriozul gadasinjvas. faqtiurad, restruqturizacia es aris likvidaciis,
akviziciis, dezinvestirebis strategiaTa erToblioba drois garkveul periodSi,
romlis saboloo mizans warmoadgens dadgena, Tu mTlianobaSi rogor Seicvala
korporaciis fasiani qaRaldebis portfeli, gaizarda Tu Semcirda igi. ra
tendenciiT xasiaTdeba portfelidan miRebuli Semosavlebi da sxv. magaliTad, erTma
kompaniam ori wlis ganmavlobaSi moaxdina oTxi erTeulis dezinvestireba, daxura
oTxi sxva kompania da Seimata 25 axali biznes-erTeuli, aqedan 16 akviziciis, xolo 9
sakuTari
filialebis
dafuZnebis
xarjze.
restruqturizaciis
strategia
SesaZlebelia motivirebuli iyos Semdegi garemoebebiT: 1)strategiuli analiziT
irkveva, rom firmaTa poziciebi grZelvadian perspeqtivaSi ar aris momzidveli,
radgan arsebuli portfeli iTvaliswinebs mravali nela-ganviTarebadi, zaraliani
da konkurentuli Tvalsazrisi uunaro kompaniebis sakuTrebas. 2)ZiriTadi kompaniebis
Semosavlebi mcirdeba; 3)korporaciis axali korporatiuli menejmenti cdilobs
sakuTrebis
portfelis
gadasinjvas.
4)produqciaSi
moulodneli
inovaciebi,
korporaciebs ubiZgebs axali industriebisken da maSasadame, axali portfelis
aTvisebisken. 5)korporaciebs unda gaaCndeT unikaluri SesaZleblobebi, rom
garkveul kompaniaTa Sesyidvis xarjze SesaZlebeli iqneba maTi ramodenime bizneserTeulebad gayidva an investireba da Sesabamisad, didi mogebis
miReba.
6)portfelSi arsebuli aramimzidveli firmebis raodenoba TandaTanobiT izrdeba da
amdenad, grZelvadian perspeqtivaSi aucilebelia portfelis gadasinjva. portfelis
restruqturizacia
ZiriTadad
damaxasiaTebelia
konglomeratuli
tipis
korporaciebisTvis. isini sxvadasxva erTmaneTisgan daukavSirebel industriebSi
ewevian diversifikacias. konglomeratebis mizans arsebiTad ar warmoadgens
garkveuli saxis industriebSi produqciis an momsaxurebis Seqmna. aramed maTi
Semosavlis wyaro damokidebulia fasiani qaRaldebis bazarze da safondo birJebze
swor strategiul orientaciaze. amdenad, konglomeratebis uSualo specializacias
warmoadgens swored, portfelis restruqturizaciis sakiTxi, gansakuTrebiT ki
uaryofiT gudvilze orientacia. uaryofiTi gudvilis wyaro aris mzardi kompaniebis
sakuTrebis wilis SeZena mimzidvel, axal da jer kidev gaujerebel industriebSi,
sadac kompaniaTa potenciuri SesaZleblobebi gacilebiT maRalia, magram drois
mocemul monakveTSi, radgan igi jer kidev gamovlenili ar aris, SesaZlebelia maTi
iafad Seyidva (Sesabamisad am kompaniaTa aqciebis kursi dabalia). droTa
ganmavlobaSi kompania iZens reputacias, loialur momxmarebelTa jgufs. Sesabamisad,
kursi am kompaniaTa fasian qaRaldebze TandaTanobiT izrdeba, xolo rodesac igi
maqsimums aRwevs, ukve SesaZlebelia portfelis gayidva da maTi sxva analogiuri
tipis firmebze mimarTva absoluturad Seusabamo, gansxvavebul, magram mzard
industriebSi. safondo birJa konglomeratuli korporaciebis ZiriTadi TavSeyris
adgili da brZolis velia. msoflioSi yvelaze cnobil safondo birJebs
warmoadgens niu-iorkis, tokiosa da londonis birJebi. faqtiurad, mTel msoflioSi
mimdinareobs fasian qaRaldebze 24 saaTiani vaWroba. safondo birJa ixsneba
iaponiaSi (mze aRmosavleTidan amodis), rodesac samuSao saaTebi iaponiaSi mTavrdeba
funqcionirebas iwyebs londonSi (Tendeba), xolo Semdeg aSS-Si da bolos isev
iaponiaSi. amdenad, Tu niu-iorkSi mimdinare procesebi did gavlenas axdens, rogorc
tokioze, aseve londonze da piriqiT. Tanamedrove globalizaciis fonze safondo
birJa erTi mTliani organizmia, romelic ramodenime qveynis bazars aerTianebs.
safondo birJaze fasian qaRaldebze kursis dadgenis garkveuli wesi arsebobs.
fasiani qaRaldebis kurss gansazRvravs garkveuli wesiT SemuSavebuli indeqsi.
yvela qveynis safondo birJas sakuTari indeqsi gaaCnia. Tumca, yvelaze metad
aRsaniSnavia aSS-s bazarze dou-jounsis, londonis bazarze-LIBOR, xolo tokios
bazarze-nikeisa da nazdakis indeqsebi.

99

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


mravalerovnuli diversifikaciis strategia gulisxmobs erTdroulad rogorc
axali industriebis, aseve sxvadasxva qveynebis erovnuli bazrebis aTvisebas. aq
korporatiuli donis menejerebs uxdebaT didi raodenobis strategiebis SemuSaveba
da danergva. sul mcire erTi strategia erT industriaSi mravalerovnuli
variantebis
gaTvaliswinebiT.
mravalerovnuli
diversifikaciis
mwarmoebeli
korporaciaTa (DMNC) menejerebis ZiriTad amocanas Seadgens strategil qmedebaTa
koordinacia sxvadasxva industriebsa da qveynebSi. xolo strategiuli koordinaciis
mizans warmoadgens korporatiuli resursebisa da SesaZleblobebis mobilizacia da
maTi mimarTva TiToeul biznessa da erovnul bazarze konkurentuli upiratesobis
mosapoveblad.
1960-iani wlebis dasasrulamde mravalerovnuli kompaniebis funqcionireba
Semoifargleboda sxvadasxva qveynebSi maT mier dafuZnebuli avtonimiebisa da
filialebis
biznesiT,
sadac maspinZeli
saxelmwifo regulirebis
sakuTar
moTxovnebs uwesebda mravalerovnul kompaniebs. korporatiuli menejmentis ZiriTad
funqcias im periodSi warmoadgenda: safinanso sakiTxebi, teqnologiebis gadacema da
eqsportis koordinireba. saxelmwifoebis mxridan wayenebuli moTxovnebis sapasuxod,
mravalerovnul kompaniaTa konkurentuli upiratesoba dafuZnebuli iyo mis unarze,
Tu rogor moaxerxebda teqnologiebis, warmoebis nou-haus, marketinguli da
menejeruli gamocdilebis gadatanas da savaWro markebis identifikacias erTi
qveynidan meoreSi ufro iafad, vidre amas maspinZeli qveynis konkurenti moaxerxebda.
standartizirebuli administraciuli procedurebi mravalerovnuli kompaniebis
zednadeb xarjebs amcirebda mas Semdeg, rac erTi qveynis doneze filialebis
gamarTvis procesi sruldeboda, mciredi xarjebis damatebiT SesaZlebeli iyo sxva
bazrebze SeRweva. xSirad, mravalerovnul kompaniaTa moRvaweoba sxva saxelmwifoSi
motivirebuli iyo am qveynebis mier SemoTavazebuli SeRavaTiani pirobebiT ufro
metad, vidre saerTaSoriso konkurenciis karnaxiT.
1970-iani
wlebidan
erovnuli
moTxovnebis
sapasuxod
agebulma
mravalerovnulma
strategiam
TandaTanobiT
aqtualoba
dakarga.
msoflioSi
SeiniSneboda
erovnuli
bazrebis
daaxloebis
tendenciebi
da
Sesabamisad
saerTaSoriso konkurenciam ufro globaluri mastabi miiRo. ufro da ufro meti
iaponuri, evropuli da aSS-s korporaciebi sxvadascva industriebSi saerTaSoriso
doneze cdiloben gafarToebas savaWro urTierTobebis liberalizaciis da msoflio
bazrebis
aTvisebis
SesaZleblobaTa
mkveTrad
zrdis
xarjze,
rogorc
maRalganviTarebul industriul, aseve ganviTarebad qveynebSi. Sesabamisad, ufro
meti aqtualoba SeiZina globalurma strategiam. yvelaze metad, globalur
movlenebSi ixeires iaponurma kompaniebma. iaponiaSi akumulirebuli didi moculobis
mogebis rezervebis xarjze, qveynis farglebs gareTYmkveTrad amcireben fasebs
produqciaze da qmnidnen konkurentul upiratesobas. globaluri konkurentebis
sapasuxod, tradiciul mravalerovnul kompaniebs unda moexdinaT erovnul bazrebze
warmoebul operaciaTa integrireba konkurentunarianobis gazrdisa da SedarebiT
dabal sawarmoo danaxarjebze orientaciis mizniT. calcalke TiToeul qveyanaSi
produqciaTa
warmoebis
nacvlad,
mravalerovnuli
kompaniebi
daspecialdnen
calkeul sawarmoTa operaciebze masStabis didi ekonomiurobis uzrunvelyofis
mizniT. globaluri strategiis mixedviT, kompaniebs TavianTi warmoebis ganTavseba
SeuZliaT iq, sadac Sromaze dabali anazRaurebaa. globalurma kompaniebma aseve
SesaZlebelia
garkveuli
upiratesoba
moipovon
qveynebs
Soris
sxvadasxva
sagadasaxado ganakveTebSi, saprocento ganakveTebSi, savaluto kursebSi, kreditis
warmoebis
pirobebSi,
saxelmwifo
subsidiebsa
da
saeqsporto
garantiebSi.
globaluri strategiis upiratesoba efuZneba sxvadasxva saxelmwifoebis bazrebis
koordinaciis
maRal
xarisxs.
erTgvarovani
strategiuli
TvalTaxedvateqnologiebis, nou-haus, gamocdilebis gadatanis erTmaneTTan politikurad,
100

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


ekonomikurad, socialur-kulturulad da saxelmwifoebrivad daaxloebul qveynebSi
globaluri dominantobis safuZvels iZleva.
1980-iani wlebidan biznesSi konkurentuli upiratesobis wyaros warmoadgens
strategiuli sargeblis upiratesobis mopovebaze dafuZnebuli diversifikaciis
strategia myari poziciebis Sesaqmnelad erTmaneTTan urTierTdakavSirebuli
monaTesave industriebSi. adre wodebuli mravalerovnuli kompania (MNE) gadaiqca,
rogorc mravalerovnuli diversifikaciis mwarmoebeli kompania (DMNC), Sesabamisad
kompaniaTa saqmianobis areali gafarTovda industriaTa globalizaciis xarjze. aqac
konkurentuli
upiratesobis
xarisxi
damokidebulia
sinergiul
qmedebaTa
erTobliobaze, Tu ramdenad SeuZlia kompanias teqnologiebis, nou-hausa da sxva
gamocdilebis gadatana erTi industriidan meoreSi. magaliTad, cnobili iaponuri
korporaciis hondas reputaciam Zravebis warmoebis biznesSi, mas gza gauxsna
monaTesave industriebis aTvisebaSi. kerZod, dRes "honda" Zravebis garda awarmoebs
avtomobilebs, motozcikletebs, gazonis saWrelebs da a.S.
ganxilul diversifikaciaTa eqvsi tipi ar niSnavs imas, rom kompania SeiZleba
aqedan romelime mxolod erT strategias irCevdes. kompaniebi xSirad, arsebuli
mdgomareobidan irCeven strategiaTa sxvadasxva kombinaciebs sxvadasxva situaciebis
mixedviT. sxvadasxva strategiaTa kombinaciis safuZvelze msoflioSi ikveTeba
diversificirebul kompaniaTa Semdegi tipebi:

biznes-dominanti kompania-romelic orientirebulia mxolod erT industriaze da


mxolod mcireoden diversificirebas awarmoebs erTmaneTTan dakavSirebul da
konglomeratul industriebSi;

farTod
diversificirebuli
monaTesave industriaze;

mcired diversificirebuli kompania, romelsac gaaCnia ramodenime (2-dan 5-mde)


monaTesave biznes-erTeuli;

farTod
diversificirebuli
konglomeratul industriaze;

mcired diversificirebuli kompania, romelsac gaaCnia ramodenime (2-dan 5-mde)


konglomeratuli biznes-erTeuli;

mraval-industriuli kompania, romlis Semosavlis wyaros warmoadgens, rogorc


erTmaneTTan mWidrod dakavSirebuli, aseve konglomeratuli industriebi

kompania,

kompania,

romelic

romelic

orientirebulia

orientirebulia

mraval

mraval

TiToeuli tipis mixedviT industriaTa gavrcelebis geografiuli areali


SeiZleba iyos adgilobrivi (lokaluri), regionuli, mravalerovnuli an globaluri,
aseve sxvadasxva tipis kompaniebs erTi tipis industriaSi SeiZleba uxdebodes
metoqeebTan konkurencia lokalur, me-2-Si erovnul, me-3-Si globalur doneebze da
a.S.

101

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

naxazi 10.1
korporatiuli strategiaTa formirebis alternativebi
vertikaluri
integracia

diversifikacia
monaTesave industriebSi

mTliani
nawilobri
vi

erT imdustriaze
koncentracia

mesakuTreTa
faseulobebis Seqmna
strategiuli
sargeblis xarjze
- xarjebis
koordinacia
- gamocdilebis
gaziareba

diversifikacia
konglomeratul
industriebSi
riskis ganawileba
sxvadasxva
industriebze
mesakuTreTa
faseulobebis Seqmna,
korporatiuli
portfelis marTva
diversificireba
monaTesave da
konglomeratul
industriebSi

diversifikaciis
warmoebis formebi:

akvizicia/Serwyma
axali firmebis
dafuZneba
erToblivi
sawarmoebi
(strategiuli
aliansi)

korporatiuli strategiaTa
formirebis alternatiuli variantebi

axali akviziciebi (an sxva


partniorTan Serwyma)
monaTesave/konglomeratul
industriebSi axali poziciebis
mSenebloba
biznes-erTeulebis poziciebis
gaZliereba ukve
diversificirebul industriebSi

garkveuli biznes-erTeulebis
dezinvestireba
susti biznes-erTeulebis
monawileobis Semcireba
portfelSi
susti biznes-erTeulebis
portfelidan amogdeba

porfelis restruqturizacia,
rodesac bevri biznes-erTeuli
poziciebi biznesSi Zalze sustia
biznes-erTeulebis gayidva
dezinvestirebisa da sxva bizneserTeulebisgan Seqmnili
danazogebis Sedegad dagrovili
Warbi fuladi nakadebis
gamoyeneba axali akviziciebisTvis

biznes-erTeulebis qcevis
gaumjobeseba/dezivestireba/Sekveca

mravalerovnul da mraval
industriul diversificirebul
kompaniad (DMNC) gardaqmna
- saerTaSoriso konkurentebis
mimarT globaluri warmatebis
miRweva
- mravalerovnuli diversifikaciis
xarjze strategiuli
sargebelis Seqmna da
konkurentuli upiratesobis
mopoveba

zaraliani kompaniebis likvidacia,


radgan maTi dezinvestireba ver
xerxdeba

11. diversifikaciis mwarmoebel kompaniaTa analizis teqnologia


mas Semdeg, rac kompaniebi axdenen industriaTa diversificirebas, korporatiuli
menejmenti mudmivad yuradRebas amaxvilebs Semdeg ZiriTad sakiTxebze:
ramdenad mimzidvelia industriaTa is jgufi, romelSic kompania uSualod
moRvaweobs?
diversificirebul industriaTa arsebuli ganlageba, ra gavlenas moaxdens
korporaciis saqmianobaze momavalSi?
102

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

Tu wina ori SekiTxvis pasuxi aris aradamakmayofili, ra mimarTulebiT unda


Secvalos kompaniam sakuTrebis portfeli? kerZod, ramdeni industriidan
gamovides, gaimagros poziciebi darCenil industriebSi da SeiWras axal
industriebSi korporatiuli qcevis gaumjobesebis mizniT.
konkurentuli poziciebis gasamagreblad garkveul moqmedebaTa SemuSavebisa
da danergvis amocana uSualo kavSirSia kompaniis biznes-erTeulis portfelis
sakiTxTan. korporatiuli menejmenti swored, am sakiTxze akeTebs ZiriTad aqcents.
diversifikaciis mwarmoebel kompaniaTa strategiuli analizi efuZneba erT
industriaze orientirebuli kompaniis mier SemuSavebul koncefciebsa da meTodebs.
magram, amave dros, arsebobs mTeli rigi faqtorebi, rac damatebiT Seswavlas
saWiroebs. diversificirebul kompaniaTa Seswavlis procedura damokidebulia
TiToeuli industriis xasiaTsa da zrdis potencialze, xolo gadawyvetilebebi
garkveul strategiul RonisZiebebze miiReba Semdegi saxis procesebis analizis
safuZvelze:
mimdinare korporatiuli strategiis identificireba;
erT an ramodenime industriis saportfelo matricas SemuSaveba mTlianobaSi
korporatiuli portfelis dasaxiaTeblad;
TiToeuli biznes-erTeulis konkurentuli siZlieris Sefaseba da garkveva, romel
satelit kompaniebs gaaCniaT zrdis maRali potenciali momavalSi;
biznes-erTeulebis ranJireba maTi warsuli saqmianobidan da samomavlo
perspeqtivebidan gamomdinare;
TiToeuli
biznes-erTeulis
konkurentunarianobis
Sefaseba
korporatiul
strategiasTan erTad da strategiuli sargeblis dadgena, Tu ramdenad
koordinirebulia arsebuli biznes-erTeulebi;
biznes-erTeulebis ranJireba sainvesticio prioritetebis mixedviT da TiToeul
industriaSi strategiis formaze gadawyvetilebis miReba. magaliTad, agresiuli
eqspansia; poziciebis gamagreba da Tavdacva; sabazro poziciebis Secvla,
dezinvestireba da likvidacia (Zalze xSirad, aRniSnuli sakiTxebis gadawyveta
delegirebulia biznes-erTeulebis menejmentis doneze. Tumca, korporatiuli
menejerebi itoveben saboloo gadawyvetilebis ratifikaciis uflebas);
axali strategiis SemuSaveba korporatiuli qcevis gasaumjobeseblad- portfelis
Secvla akviziciebis, dezinvestirebis, urTierTdakavSirebuli biznes-erTeulebis
koordinaciis (erToblivi koordinirebuli xarjebi, strategiuli sargeblis
fenomeni)
xarjze.
anu
koordinirebuli
resursebis
efeqtiani
mimarTvaa
maqsimaluri SesaZleblobebis gamoyenebis mizniT.
strategiuli analizis warmoeba yovelTvis iwyeba mimdinare strategiis
SefasebiT. korporatiul doneze mimdinare strategiaTa Seswavla moicavs Semdeg
procedurebs:
kompaniis
diversifikaciis
arealis
dadgena
(TiToeuli
biznes-erTeulis
realizaciis masStabebi, sabazro wili, wminda mogeba, aseve problemis Seswavla:
diversifikacia mraval industriazea gaTvlili Tu koncentrirebulia mxolod
ramodenime maTganze);
kompaniis portfeli iqmneba monaTasave Tu konglomeratul an orive tipis
industriaSi erTdroulad;
kompaniis saqmianobis horizonti efuZneba Sida/erovnul, mravalerovnul Tu
globalur masStabebs;
yvela gadadgmuli nabijebis xasiaTi, romelmac gamoiwvia biznes erTeulebis
qcevis gaumjobeseba an maTi konkurentuli poziciebi industriaSi gaaZliera;
yvela is moqmedeba, romelmac gamoiwvia axali portfelis Seqmna da axali
industriebis aTviseba;
103

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

yvela is moqmedeba, romlis safuZvelzec ganxorcielda susti an aramimzidveli


biznes-erTeulebis dezinvestireba;
korporatiuli menejmentis Zalisxmevis dadgena, romlis mixedviTac moxerxda
strategiuli sargebelis formireba diversifikaciis Sedegad konkurentuli
upiratesobis mopoveba;
ganxorcielebuli sainvesticio xarjebisa da kapital-dabandebaTa procentuli
mimarTeba TiToeul biznes-erTeulSi.
mimdinare strategiis identificireba warmoadgens korporaciaTa mocemulobas
strategiuli analizisa da misi reformulirebis mizniT. identificireba iZleva
kiTxvaze pasuxs: Tu ra mdgomareoba gvaqvs dRes?, xolo reformulireba
gansazRvravs, ra iqneba momavalSi.
axla ganvixiloT diversificirebuli korporatiuli portfelis Sefasebis
matrica. kompaniaTa calkeuli biznesis aTvisebis Sefasebis meTods warmoadgens
saportfelo matrica. industriis saportfelo matrica es aris or cvladiani
funqcia, romelic ikvlevs im industriaTa strategiul poziciebs, romelSic
kompania eweva diversificirebas. matricas SemuSaveba efuZneba strategiuli
poziciebis ganmsazRvreli indikatorebis maCvenebelTa sistemas. yvelaze metad
aprobirebul
maCveneblebs
miekuTvneba
industriis
Semdegi
ekonomikuri
maxasiaTeblebi: industriis zrdis ganakveTi, bazris wili, grZelvadian monakveTSi
industriis mimzidvelobis xarisxi, konkurenciis xarisxi, produqciis SemuSavebis
etapi/bazris evoluciis done. rogorc wesi, matricas erTi cvladi afasebs
industriis mimzidvelobas, xolo meore ki __ industriaSi konkretuli biznesis
siZlieres. yvelaze metad, msoflioSi gavrcelebulia saportfelo matricis sami
tipi:
wilobrivi-zrdis matrica (Growth-rate Matrix)
industriaTa mimzidvelobis Sefasebis matrica (Industry Attractiveness Matrix)
produqciis sasicocxlo ciklis (Life-cycle Matrix)
yvelaze metad ki korporaciebi iyeneben wilobrivi zrdis anu bostonis
jgufis matricas. aRniSnuli maCvenebeli SeimuSava bostonis sakonsultacio jgufma
(Boston Consulting Group (BCG)), romelic warmoadgens msoflioSi wamyvan menejmentis
sakonsultacio centrs. BCG-is tipis matrica warmodgenilia 11.1 naxazze. matricas
afscizis (horizontalur) RerZs gansazRvravs ori maxasiaTebeli: industriis zrdis
ganakveTi da SedarebiTi sabazro wili. korporaciis TiToeuli biznes-erTeuli
moTavsebulia matricas oTx nawilad gayofil romelime monakveTSi. grafikuli
TvalTaxedviT,
biznes-erTeulebi
aris
garkveuli
wre,
romlis
diametri
ganisazRvreba korporatiul portfelSi dakavebuli Semosavlis procentuli wilis
mixedviT.
industriis zrdis ganakveTi miuTiTebs nominaluri mTliani Sida produqtis
(realuri GDP + inflaciis tempi) matebas drois garkveul monakveTSi. TavisTavad
cxadia, maRali maCvenebeli axasiaTebs mTlianobaSi industriis mimzidvelobas.
matricas meTodologiuri Sefasebis princips warmoadgens imis dadgena, Tu bizneserTeulebis
safinanso
Sedegebi
(Semosavlebi,
mogeba)
rogor
viTardeba
industriasTan mimarTebaSi. amitomac, industriis zrdis ganakveTi gayofilia or
cvladad: pirobiTad maRal da dabal cvladebad. am cvladebs erTmaneTisgan
yofs matricas horizontaluri xazi. maCvenebeli maRali mianiSnebs, rom bizneserTeulebs safinanso maCveneblebis zrdis tempi SedarebiT maRalia, vidre ekonomika
mTlianobaSi da piriqiT, maCvenebeli dabali miuTiTebs industriis zrdis
SedarebiT dabal tempze qveynis SigniT warmoebuli produqciisa da momsaxurebis
warmoebis dinamikasTan SedarebiT. dabali ganviTarebis industriebi moiazreba,
rogorc gajerebis, stagnaciis, dacemis stadiaze myof an asakovan industriebad.
104

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


SedarebiTi sabazro wili gviCvenebs korporaciis biznes-erTeulis pozicias
sabazro wilis erTeulze. bazris wili am SemTxvevaSi, warmoadgens yvelaze
umsxvilesi konkurentis sabazro pozicias. faqtiurad, SedarebiTi sabazro wili (X)
es aris Sefardeba biznes-erTeulis sabazro poziciasa (BR) da umsxvilesi kompaniis
sabazro wils Soris (CR) (X=BR/CR). sabazro wili warmoadgens raodenobriv da ara
RirebulebiT maCveneblebs. magaliTad, Tu biznes erTeulis sabazro pozicia aris
industriis mTliani moTxovnis 15%, xolo yvelaze Zlieri konkurentis __
Sesabamisad 30%. am SemTxvevaSi, SedarebiTi sabazro wili 0.5-is toli iqneba.
analogiurad, Tu biznes-erTeulis pozicia aris 40%, xolo misi ZiriTadi
konkurentis Sesabamisad 30%, maSin SedarebiTi sabazro wili 1.33-is toli iqneba.
aRniSnul monacemebze dayrdnobiT, industriebSi salidero poziciebze moiazrebian
kompaniis is biznes-erTeulebi, romelTa SedarebiTi sabazro wilis koeficienti 1-ze
metia. Sesabamisad, SedarebiTi sabazro wilis koeficienti gayofilia or nawilad:
maRal da dabal cvladebad. maCvenebeli maRali mianiSnebs, rom SedarebiTi
sabazro wili 1.0-ze metia an toli, xolo dabali naklebia 1.0-ze. matricas
vertikaluri monakveTi yofs am maCveneblebs erTmaneTisgan.
matricaze gamosaxuli danayofebi giCvenebT SedarebiTi sabazro wilis
koeficientis mniSvnelobas. magaliTad, marjvena oTxkuTxedebSi pirveli danayofi
niSnavs, rom SedarebiTi sabazro wili 1/10-is tolia, xolo marcxena zeda da qveda
oTkuTxedebSi 1.0-is tolia.
wilobrivi zrdis matricas gaaCnia uaryofiTi mxareebi. kerZod, 11.1 naxazze
warmodgenili marcxena zeda da qveda oTkuTxedebi miuTiTeben SedarebiTi sabazro
wilis maRal maCveneblebze, xolo marjvena mxares ganlagebul oTkuTxedebSi
moTavsebul biznes-erTeulebis sabazro wili mkacrad gansazRvrul sust poziciebSi
imyofebian maSin, rodesac am firmaTa SedarebiTi sabazro wilis koeficienti
SesaZlebelia meryeobdes 0.60-0.99 diapazonSi, rac bazris saSualo wilze maRalia.
amdenad, aRniSnuli matricis sabazro poziciebis gansazRvris sizustis xarisxi
SedarebiT dabalia.
SedarebiTi sabazro wilis wilobrivi-zrdis matricaSi realuri sabazro
wilis nacvlad gamoyenebas aqvs didi mniSvneloba. radgan es ukanskneli sabazro
siZlierisa da konkurentuli poziciis ukeTesi maxasiaTebelia. magaliTad, kompaniis
10%-iani sabazro pozicia gacilebiT ufro Zlieria, rodesac lideri metoqis
sabazro wili 12%-ia da ara 50%. asve mniSvnelovania, rom SedarebiTi sabazro wili
asaxavs danaxarjebis zrdis tendenciebs produqciis damatebiT erTeulze, radgan
xarjebis Semcireba mniSvnelovnad SesaZlebelia produqciis didi moculobis
warmoebisas. amdenad, BCG jgufma gaTvala, rom SedarebiTi bazris maRali pozicia
TavisTavad gulisxmobs gamoSvebuli produqciis moculobis gazrdas, ramac
umravles SemTxvevaSi erTeul produqciaze TviTRirebulebis Semcireba unda
gamoiwvios. ase, rom SedarebiTi sabazro wilis maRali procenti iTvaliswinebs
danaxarjebis upiratesobis mopovebas industriaSi, rac TavisTavad niSnavs dabal
fasebs, met momxmarebels da did mogebas. rac ufro maRali dadebiTi masStabis
efeqtis uzrunvelyofa aris SesaZlebeli industriaSi, miT ufro didi mniSvneloba
eniWeba SedarebiTi sabazro wilis koeficients strategiis SemuSavebis sakiTxebSi.
BCG wilobrivi zrdis matricas gamoyenebis safuZvelze, SesaZlebelia
korporaciaTa
portfelis
Seswavla
biznes-erTeulTa
produqciis
analizis
safuZvelze konkretul industriebSi.
problemuri bavSvebi(Problem Children)-BCG-is wilobrivi matricas marjvena
zeda oTkuTxedi dasaTaurebulia, rogorc problemuri bavSvebi (Problem Children).
saqme is aris, rom bazris zrdis maRali tempi bizness industriaSi mTlianobaSi
mimzidvels xdis, magram korporaciaTa biznes-erTeulebis SefardebiTi bazris
dabali pozicia ver uzrunvelyofs masStabis efeqturobas kompaniaSi. aRniSnuli
105

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


faqti TavisTavad warmoSobs kiTxvas: SeuZlia ki konkretul biznes-erTeuls
warmatebiT konkurenciis warmoeba industriis umsxvilesi da danaxarjebis
TvalsazrisiT efeqtiani metoqeebis winaaRmdeg? aseTi midgoma biznes-erTeulebs
ayenebs problemuri bavSvis poziciaSi.. problemuri bavSvis specifika is aris,
rom maT problemas warmoadgens naRdi fulis simwire, radgan SefardebiTi dabali
sabazro wili uzrunvelyofs realizaciis mcire masStabebs, produqciis erTeulze
maRal danaxarjebs da mcire mogebas, maSin, rodesac industriuli garemo moiTxovs
farTemasStabiani
sainvesticio
saqmianobis
warmoebas
da
Sesabamisad
didi
moculobis naRdi fuladi resursebis mobilizacias industriaSi. faqtiurad,
problemuri bavSvi es aris kompaniis patara sididis biznes-erTeuli, romelsac
Zalze mcire realuri SesaZleblobebi gaaCnia, magram aqvs didi moTxovnilebebi da
pretenziebi industriaSi. aseTi biznes-erTeulebis mizans warmoadgens maTi
safinanso Sedegebis (Semosavlebi, mogeba da sxv.) zrdis maCveneblebis sul mcire
gatoleba industriis zrdis tempTan, risi uzrunvelyofac SeuZlebelia damatebiTi
sainvesticio politikis warmoebis gareSe. amdenad, korporatiuli menejmentis
ZiriTad amocanas Seadgens im sakiTxis gadawyveta, Tu ramdenad mizanSewonilia
problemuri bavSvebis pretenziebisa da moTxovnilebebis dakmayofileba. xom ar
ajobebda aseTi biznes-erTeulebis dezinvestireba da saTanado sainvesticio
resursebis sxva industriaSi mimarTva.
am sakiTxTan dakavSirebiT, BCG SemuSavebuli aqvs ori strategiuli varianti:
1)agresiuli sainvesticio saqmianobis warmoeba da biznes-erTeulebis dafinanseba
industriis swrafad ganviTarebadi SesaZleblobebis maqsimalurad asaTviseblad;
2)dezinvestireba, rodesac sainvesticio danaxarjebis dafarvis maCveneblebi maRalia
da Sesabamisad did safinanso riskTan gvaqvs saqme. masStabis ekonomiurobis xarisxi
zrdis aRniSnul gadawyvetilebaze zemoqmedebis mniSvnelovani instrumentebi. rac
ufro metad aris SesaZlebeli produqciis did moculobaze saSualo danaxarjebis
Semcireba, miT ufro mimzidvelia biznes-erTeulis moRvaweoba industriaSi. meores
mxriv, sabazro moTxovnis swrafi zrdis tempi sainvesticio danaxarjebis swrafi
dafarvis ufro meti garantiebi arsebobs. aqedan gamomdinare, korporatiuli donis
menejerebi did angariSs uweven biznes_erTeulis produqciaze sabazro moTxovnis
zrdis efeqtianobis maCveneblebs (C1), romelic gviCvenebs sabazro moTxovnis
erTeuli cvlilebisTvis (d) aucilebeli drois (dt) Sefardebas biznes-erTeulis
adeqvaturi erTeuli miwodebis (S) gazrdisaTvis saWiro drosTan (St).
maTematikurad, aRniSnuli gamonaTqvami SesaZlebelia Caiweros Semdegi saxiT:

MRR1 =

dt St dt x S
:
=
; radgan am SemTxvevaSi d =S
d S
St x d
MRR1 =dt /St

formulidan irkveva, rom MRR1 aris koeficienti, romelic giCvenebT, Tu ramdenad


aRemateba industriisaTvis moTxovnis zrdisaTvis saWiro periodi, damatebiTi
produqciis warmoebisaTvis aucilebel dros. MRR1-is mniSvneloba SesaZlebelia
pirobiTad iyos dabali, saSualo da maRali (0<MRR1<0.5 dabali, 0.5<MRR1<1saSualo, 1<MRR1-maRali). TavisTavad cxadia, biznes erTeulebis dafinanseba miT
ufro momgebiania, rac ufro didi mniSvneloba gaaCnia MRR1. magaliTad, garkveulma
korporaciam gaTvala, rom A industriaSi sabazro moTxovna 1 wlis ganmavlobaSi
gaizrdeba 100000 erTeuliT. Sesabamisad, kompanias SeuZlia amave raodenobiT
produqciis moculoba gazardos 6 TveSi. faqtiurad MRR1=6. eseigi korporacias
uRirs aseTi biznes-erTeulebis SenarCuneba.
106

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


sainvesticio saqmianobis warmoebaze gadawyvetilebas aseve gansazRvravs
sabazro moTxovnis zrdis kidev erTi maCvenebeli (MRR2), romelic giCvenebT drois
garkveul periodSi (ufro xSirad, 1 weliwadSi) sabazro moTxovnis saSualo zrdis
procentul mniSvnelobas. saSualo zrda gulisxmobs, rom drois erTi da imave
monakveTSi produqciaze sabazro moTxovna sxvadasxva procentuli mniSvnelobiT
icvleba. mzard industriebSi SedarebiT xSirad izrdeba, gajerebul industriebSi
SedarebiT nela. korporatiuli menejmenti orientacias iRebs drois im savaraudo
periodze,
rodesac sabazro moTxovna
iwyebs
klebas. davuSvaT,
kompaniis
produqciaze moTxovna pirvel weliwads gaizarda 20%-iT, meore weliwads-10%-iT,
mesame weliwads-6%-iT, xolo meoTxe weliwads saerTod ar gazrdila. saSualo
sabazro moTxovnis zrdis tempi toli iqneba 9%-is ((20+10+6+0)/4).
sabazro moTxovnis efeqtianobis kidev erTi maCvenebeli MRR3 aris MRR1-is msgavsi
maCvenebeli, romelic drois erTidaimave periodSi gansazRvravs sabazro moTxovnis
zrdis erTeulze produqciis miwodebis gazrdis SesaZleblobas. Tu mxedvelobaSi
miviRebT, rom: dt=st
MRR3=s/d
MRR3-s, rogorc wesi, aqvs daRmavali mrudis saxe. menejerebi ufro metad
yuradRebas amaxvileben MRR3-is saSualo maCvenebelze (AMRR3). igi warmoadgens erT
konkretul sidides da iangariSeba formuliT:
AMRR3=(S1+S2+S3++Sn)/=(d1+d2+d3++dn)
magaliTad, Tu kompaniis produqciaze saSualo sabazro moTxovnis zrdis tempi 9%ia, xolo Sesabamisad, produqciis warmoebis gazrda SesaZlebelia pirvel weliwads
2%-iT, meore weliwads 3%-iT, mesame weliwads 5%-iT, xolo meoTxe weliwads 10%-iT,
maSin AMRR3=5/9 ((2+3+5+10)/4/9), rac arcTu kargi maCvenebelia. maRali maCvenebeli
1.0-ze meti unda iyos.
sainvesticio garemos kvlevis meore ZiriTad mimarTulebas warmoadgens
kompaniaSi danaxarjebis Semcirebis tendenciebis Seswavla. am TvalsazrisiT,
maqsimaluri yuradReba eqceva biznes-erTeulebis saSualo danaxarjebis cvlilebas.
pirvel rigSi, unda gamoiTvalos produqciis is raodenoba, sadac produqciis
saSualo danaxarjebi minimaluria. Semdeg unda dadgindes, risi toli iqneba
minimaluri erTeuli produqciis TviTRirebuleba. bolo etapze ki es maCvenebeli
unda Sedardes investiciebis warmoebamde arsebul analogiur maCvenebels.
magaliTad,
Tu
mzard
industriebSi
biznes-erTeulis
minimalur
saSualo
danaxarjebs (arsebuli simzlavreebis gaTvaliswinebiT) Seadgenda $10, 1000 erTeul
produqciaze, xolo damatebiTi investiciebis safuZvelze drois garkveul
monakveTSi SesaZlebelia produqciis moculobis gazrda 3000 erTeuliT da
Sesabamisad, saSualo danaxarjebis minimaluri wertili miiReba 4000 erTeul
produqciaze, xolo erTeulis TviTRirebuleba am wertilSi $5-ia, maSin Sesabamisi
maCvenebeli (K) 2-is toli iqneba.
amdenad, korporaciisTvis konkretuli biznes-erTeulebis SenarCunebis sakiTxi
miT ufro aqtualuria, rac ufro maRali mniSvnelobebi gaaCnia MRR1, MRR2, MRR3
da K maCveneblebs. BSG-is jgufis SemuSavebuli meTodologiis mixedviT, savaraudod
unda vigulismoT, rom biznes-erTeulebis SenarCuneba principSi SeiZleba, rodesac:
MRR1>0.5; MRR2>10; MRR3>1; K>1.
garda aRniSnuli faqtorebisa, mxedvelobaSi miiReba garkveuli garemo
zemoqmedebis maCveneblebi: magaliTad inflaciis tempi, savaluto kursebis
devalvacia, politikuri arastabiluroba, gaficvebi da sxva saxis sakiTxebi. aqve
107

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


gasaTvaliswinebelia riskis dazRvevis sakiTxebi, rac sainvesticio danaxarjebs
zrdis.
amrigad, wilobrivi zrdis matricas marjvena zeda ujraSi moTavsebuli
biznes-erTeulebi, urTulesi amocanebis gadawyvetis winaSe ayenebs korporatiul
menejments. yvelaze didi gaTvlebi, frTxili midgomebi, sizuste da swori analizi
aseTi tipis biznes-erTeulebs esaWiroebaT. amitomac, korporatiuli menejmentis
enaze maT problemuri bavSvebi-s saxeli hqviaT.
varskvlavebi (Stars)-11.2 naxazze BCG jgufis mier SemuSavebuli wilobrivi
zrdis matricas marcxena zeda oTkuTxedSi moTavsebuli biznes-erTeulebi
dasaTaurebulia, rogorc varskvlavebi. saqme is aris, rom aseTi tipis kompaniebs
mzard industriebSi gaaCniaT maRali sabazro poziciebi. Sesabamisad maT SeuZliaT
didi mogebis mopoveba da gaaCniaT Semdgomi ganviTarebis didi SesaZleblobebi.
logikurad, aseT biznes-erTeulebs korporatiuli portfelis zrdis moculobaSi
yvelaze didi procentuli mniSvneloba ukaviaT.
am kompaniebs, rogorc wesi gaaCniaT saTanado sainvesticio kapitali da naRdi
fulis didi rezervebi, raTa momavalSi daakmayofilon sabazro moTxovnis namati.
Tumca, SesaZlebelia saTao korporaciebis mciredi daxmarebac dasWirdeT warmoebis
zrdis ufro maRali tempisa da masStabis didi ekonomiurobis uzrunvelsayofad.
varskvlavebi brwyinaven korporatiul portfelSi. saTao kompaniebi mTlianad
endobian biznes-erTeulebis donis menejerebs. ufro metad korporatiuli donis
aRmasrulebeli pirebi mcire dros xarjaven aseTi tipis sateliti kompaniebis
Seswavlasa da direqtivebis SemuSavebaSi. magram, amave dros, maTgan yvelaze mets
moelian, radgan kargad aqvT gaTviTcnobierebuli, rom maT portfelis Semosavlis
wyaro, rogorc drois moklevadian, aseve grZelvadian periodSi swored aseTi
kompaniebis saqmianoba warmoadgens.
uzarmazari fuladi
nakadebis donorebi
(Cash Cows)-marcxena
qveda
oTkuTxedSi
moTavsebul
biznes-erTeulebs
korporatiul
enaze
ewodebaT
uzarmazari fuladi nakadebis donorebi. aseTi tipis kompaniebs gaaCniaT Zlieri
sabazro poziciebi gajerebul, stagnaciur an dacemis stadiaze myof industriebSi.
Zlieri sabazro poziciebi uzrunvelyofs dominanti, lideris statuss industriaSi.
faqtiurad, isini monopolistebi arian. gaaCniaT Zalze didi mogeba, sainvesticio
resursebisa da fuladi nakadebis uzarmazri rezervebi, Sesabamisad didi
gamocdileba da maRali reputacia. safinanso TvalsazrisiT, aseTi biznes-erTeulebi
yvelaze ZviradRirebuli kompaniebia, Tumca, maTi uaryofiTi mxare is aris, rom maTi
Semdgomi ganviTarebisa da zrdis mciredi perspeqtivebi axasiaTebT. uzarmazari
fuladi nakadebis donorebi korporatiuli portfelis zrdis umniSvnelovanesi
wyaroa drois moklevadian monakveTSi, xolo grZelvadian periodSi aseTi
SesaZleblobebi TandaTanobiT mcirdeba. faqtiurad, isini guSindeli varskvlavebi
arian, magram zrdis SedarebiT dabalma perspeqtivam isini sxva oTkuTxedSi moaTavsa.
uzarmazari fuladi nakadebis donorebi aseve, korporatiuli portfelis Semdgomi
gaumjobesebis umniSvnelovanesi wyaroa. saTao korporaciebs realuri perspeqtivebi
uCndebaT dividendebis drouli dafarvis, axali safinanso akviziciebis, sawyis
etapze arsebuli varskvlavebis da problemuri bavSvebis dafinanseba momavalSi
maTi realur varskvlavebad gadaqcevis mimarTulebiT. didi fuladi nakadebi
korporatiuli grZelvadiani miznebis miRwevis saSualebas iZleva. Sesabamisad,
korporatiuli menejeris ZiriTad amocanas Seadgens aseTi kompaniebis maqsimaluri
SenarCuneba da saWiroebis SemTxvevaSi maTi gamagreba im periodamde, sanam aRniSnuli
biznes-erTeulebidan mopovebuli Semosavlebis erTeulis mimarTva SesaZlebelia sxva
industriebSi. uzarmazari fuladi nakadebis donorebis dezinvestirebis sakiTxi
dRis wesrigSi dgeba, rodesac dacemis stadiaze myof industriebSi miRweuli
safinanso
Sedegebi
korporaciebisTvis
aramimzidvel
mdgomareobaSi
ayenebs
kompaniebs, rac iwvevs Warbi fuladi nakadebis TandaTanobiT Semcirebas.
108

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


ZaRlebi (dogs)-matricas marjvena qveda oTkuTxedSi moTavsebul bizneserTeulebs korporatiuli donis menejerebi uwodeben ZaRlebs, radgan erTis mxriv,
isini imyofebian metad aramimzidvel, umravles SemTxvevaSi dacemis stadiaze myof
industriebSi, xolo meore mxriv, ki isini mniSvnelovnad CamorCebian industriis
liderebs da TamaSoben maTTan gamodevnebis politikas. amdenad, gasagebia
korporatiuli donis menejerTa gabrazebuli damokidebuleba maTdami. isini
korporatiuli portfelis formirebis sakiTxebSi Zalze mcired monawileobas iReben
an saerTod ar monawileoben. Sesabamisad, isini ver qmnian verc moklevadian da miT
ufro, grZelvadian efeqts. amdenad, ZaRlebi saTao korporaciebis mxridan
dezinvestirebis an likvidaciis yvelaze saukeTeso kandidatebi arian. Tu saTao
korporaciaTa menejerebi CaTvlian, rom damatebiTi investiciebis warmoebis
SemTxvevaSi, arsebuli poziciebis gaumjobesebis moklevadian periodSi SesaZlebelia
maTgan
garkveuli
sargeblis
miReba,
SesaZlebelia
maTi
arseboba
droSi
gaxangrZlivdes. Sesabamisad, ZaRlebis sicocxlisunarianoba damokidebulia maT
unarze, Tu ramdeni xnis ganmavlobaSi SeZleben isini saTao korporaciebis
sasargeblod funqcionirebas. TavisTavad cxadia, rom zaraliani biznes-erTeuli
saTao korporacias wilobrivi zrdis matricas arcerT oTkuTxedSi ar sWirdeba.
rogorc avRniSneT BCG jgufis mier SemuSavebuli wilobrivi zrdis matrica
ZiriTad yuradRebas amaxvilebs korporatiul sainvesticio resursebisa da naRdi
fuladi nakadebis moZraobis tendenciebze industriebSi. korporatiuli portfelis
gaumjobesebis erT-erT ZiriTad wyaros warmoadgens naRdi fuladi nakadebis
efeqtiani marTva. matrica aseTi marTvis safuZvels iZleva. korporatiuli strategia
gulisxmobs iseTi moqmedebebis ganxorcielebas, romlis safuZvelzec sainvesticio
resursebis swori mimarTvis SemTxvevaSi SesaZlebeli iqneba korporatiuli mogebis
gazrda. TavisTavad cxadia, iq, sadac Warbi fuladi nakadebis rezervebia, ZiriTadi
moculobis gadanawileba unda moxerxdes deficitur industriebSi. korporatiuli
strategiis ZiriTadi mizani portfelis srulyofa miiRweva, rodesac
problemuri bavSvebi gadaiqcevian varskvlavebad, xolo zaraliani ZaRlebis
sanacvlod gamoiZebneba axali mzardi firmebi. varskvlavebisTvis finansuri
mxardaWera ufro met sainvesticio resurss moapovebinebs, xolo uzarmazari
fuladi nakadebis donorebisTvis konkurentuli upiratesobis SesanarCuneblad
TavdacviTi RonisZiebebis SemuSaveba grZelvadian periodSi uzrunvelyofs naRdi
fuladi nakadebis Warb rezervebs.
faqtiurad, wilobrivi zrdis matricas detaluri Seswavlisa da analizis
safuZvelze irkveva, rom BCG-is jgufi meTodologiuri rCevebis TvalsazrisiT,
yvela saxis korporacias sTavazobs strategiis SemuSavebis erT mkafiod gamokveTil
mimarTulebas, romlis grafikul interpretaciasac warmoadgens qvemodan zemoT,
vertikalis gaswvriv saaTis isris sawinaaRmdego mimarTulebis isars. kerZod,
korporatiuli portfelis gaumjobeseba da Sesabamisad korporatiul doneze
strategiuli miznebis miRweva SesaZlebelia, rodesac ZaRlebi problemur
bavSvebad gardaiqmnebian, problemuri bavSvebi varskvlavebad. raTqmaunda,
varskvlavebi zrdis piks miaRweven da Warbi fuladi nakadebis donorebi
gaxdebian, droTa ganmavlobaSi ki SesaZlebelia ZaRlebad iqcnen. amitomac saWiroa
maTi TandaTanobiTi dezinvestireba da likvidacia da gamoTavisuflebuli fuladi
nakadebis kvlav mzard industriaSi mimarTva. korporaciebi, romlebic am logikas ar
misdeven mudmiv zarals ganicdian.
warmoidgineT wilobrivi zrdis matricaSi
mocemuli ciklis ukuprocesi. cxadia, korporaiuli portfeli TandaTanobiT
Semcirdeba. Zalze mcirea sxva variantebis efeqtianobis albaToba. magaliTad,
problemuri bavSvi,, varskvlavis,, gareSe Warbi fulis donorad ver gardaiqmneba.
es SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi, rodesac korporaciebi Zalze did riskze
midian. korporaciebi Zalian bevrs iReben TavianT Tavze, Tu fiqroben, rom didi
moculobis investiciebis SemTxvevaSi Zalze mokle periodSi problemur bavSvebs,, an
109

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


ZaRlebs,, aqceven donorebad. yovel damatebiT investiciis erTeulze izrdeba,
rogorc mikroekonomikuri: sawarmo, komerciuli, sadistribucio, mimwodeblebTan
dakavSirebuli,
sakonkurencio
da
sxva.
aseve
makroekonomikuri
inflacia,
savalutoversiebis meryeoba, ekonomokuri zrda, safinanso krizisi da a.S. riskebi.
garda amisa, ZaRli,, SeiZleba Zalze mcire zomiT, magram mainc unda iqces mzard
kompaniad. man es etapi Tu ar gaiara varskvlavis doneze verasodes ver mova.
amdenad, nebismieri sxva vertikaluri Tu horizontaluri moZraoba nebismieri
mimarTulebiT aralogikuria da maSasadame, ararealuria.
amrigad BCG is jgufis wilobrivi zrdis matrica es aris korporaciuli
strategiis
SemuSavebis
instrumenti,
romlis
ZiriTad
mizans
warmoadgens
korporaciuli portfelis gaumjobeseba risi miRwevis ZiriTad saSualebasac
warmoadgens Tavisufali sainvesticio resursebisa da Warbi fuladi nakadebis
efeqtiani marTva da maTi swori mimarTulebiT gadanawileba erTi industriidan
meoreSi, rac wilobrivi zrdis matricis grafikuli sqemis mixedviT, iTvaliswinebs
vertikalze saaTis isris sapirispiro mimarTulebas. amdenad korporaciebSi
wilobrivi zrdis matricis gamoyenebas aqvs udidesi praqtikuli mniSvneloba. dRes,
msoflioSi Znelad Tu moiZebneba salidero poziciebze myofi kompaniis menejeri
romelic, informaciebis SemuSavebisas aseT matricas ar eyrdnoba.
TavisTavad cxadia, BCG-is jgufis mier SemuSavebuli matrica korporaciuli
strategiis SemuSavebis idealuri meTodi ar aris. rogorc yvela meTods, masac Tan
axlavs garkveuli xarvezebi, romelTa gaTvaliswinebac menejerTa mxridan
aucilebelia. winaaRmdeg SemTxvevaSi korporaciuli donis menejeri Secdomebisagan
dazRveuli TavisTavad cxadia, ver iqneba. wilobrivi zrdis matricis uaryofiTi
mxareebidan unda aRiniSnos:
1) matricas oTx-danayofiani ujredebi faqtiurad ar iTvaliswinebs, rom mravali
kompaniis moRvaweobas iseT industriebSi sadac bazris zrdis tempi aris
saSualo kompaniaTa SedarebiTi sabazro wili ar aris maRali, magram arc imis
mtkiceba SeiZleba, rom igi dabalia. aseT SemTxvevaSi, aseTi kompaniebi wilobrivi
zrdis matricas romel ujraSi movaTavsoT? aRniSnuli matrica am kiTxvaze
pasuxs ver iZleva.
2) TiToeuli biznes-erTeulisTvis wilobrivi zrdis matricaSi gansazRvruli
poziciebis miCena aramarTebulia, radgan garemo-faqtorebis da sxva maCveneblebis
cvlilebam SesaZlebelia yoveldRiurad Secvalos strategiuli kompaniebis
situacia industriaSi. magaliTad, SesaZlebelia varskvlavi ar imyofebodes
salidero poziciebze bazarze, ZaRlebs dakavebuli sabazro wilis mixedviT
gaaCndeT portfelSi monawileobas didi maCvenebeli. problemur bavSvebs
gaaCndeT ufro didi mogeba, vidre uzarmazari fuladi nakadebis donorebs. am
TvalsazrisiT, aucilebelia imis gaTvaliswineba, Tu ra mimarTulebiT icvleba
TiToeuli biznes-erTeulis pozicia industriaSi,rac grafikulad warmodgenilia
11.3 naxazze;
3) wilobrivi-zrdis matricaze dayrdnobiT rTulia TiToeuli biznes-erTeulis
sainvesticio SesaZleblobebze msjeloba. magaliTad, ra ufro mniSvnelovania
varskvlavebis investireba, Tu uzarmazari fuladi donorebis gaZliereba
konkretul situaciaSi? am kiTxvaze pasuxis gacema SeuZlebelia matricaze
dayrdnobiT, radgan ar Cans Tu rogoria am kompaniaTa safinanso efeqtianobis,
rogorc statistikuri, aseve dinamikuri maCveneblebi;
4) dabali tempiT mzard industriebSi salidero sabazro poziciebi uzarmazari
fuladi nakadebis donoris statusis uzrunvelyofis garantias yovelTvis ar
iZleva, radgan: a)sainvesticio moTxovnileba miRweuli poziciebis gasamagreblad
da TavdacviTi strategiis SesamuSaveblad, SesaZlebelia gazardos bizneserTeulTa danaxarjebi da Sesabamisad naklebad konkurentuli gaxados;
b)stagnaciuri moTxovnis pirobebSi konkurentuli Zalebis agresia industriaSi,
110

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


rogorc wesi izrdeba, rac gamoixateba gaaqtiurebuli TavdasxmiT RonisZiebebSi
metoqe kompaniaTa momxmareblebis gadmobirebis mizniT. am faqtma TavisTavad
SesaZlebelia biznes-erTeulis mogeba mniSvnelovnad Seamciros;
5) grZelvadian
periodSi
portfelis
Sefasebisa
da
gaumjobesebisaTvis
korporatiuli donis menejers uxdeba ufro met maCveneblebze yuradRebis
gamaxvileba, vidre mxolod industriis zrdisa da SedarebiTi sabazro wilis
cvladebze;
6) kompaniis SedarebiTi sabazro wilisa da mogebas Soris damokidebulebas
matricas mixedviT, gansazRvravs masStabis ekonomiurobis maCvenebeli, rac
sxvadasxva industriaSi SesaZlebelia sxvadasxva iyos. zogjer, didi bazari
produqciis erTeulze danaxarjebis didi raodenobiT Semcirebis saSualebas
iZleva, xandaxan ki es ase ar aris. amdenad, SedarebiT frTxili damokidebuleba
aris saWiro, rodesac strategia efuZneba im varauds, rom didi moculobiT
produqciis realizacia avtomaturad danaxarjebis upiratesobas Seuqmnis bizneserTeulebs industriaSi.
BCG-is jgufis mier SemuSavebuli wilobrivi zrdis matricas uaryofiTi
mxareebis gaTvaliswinebiT, msoflioSi cnobilma uzarmazarma korporaciam jeneral
eleqtrikma (General Electric) sakuTari korporatiuli portfelis marTvis efeqtianobis
gaumjobesebis mizniT, SeimuSava portfelis Sefasebis axali alternatiuli meTodi,
romelsac ewodeba: industriis mimzidvelobisa da biznes-siZlieris matrica.
matricas gansazRvravs ori cvladi: 1)industriis mimzidveloba da 2)binesSi
kompaniis siZlieris xarisxi. TiToeul cvlads gaaCnia dabali, saSualo da
maRali diapazonebi. Sesabamisad, matrica dayofilia cxra oTkuTxedad. TiToeul
cvlads
erTdroulad
axasiaTebs
ramodenime
maCvenebeli.
pirvel
cvladisindustriis mimzidveloba-maCveneblebs warmoadgens: sabazro wilis da bazris
zrdis
mosalodneli
tempi;
sezonuri
da
cikluri
zegavlena
bazarze;
3)teqnologiuri
aspeqtebi;
4)konkurenciis
intensiurobis
xarisxi;
5)gare
SesaZleblobebi da mosalodneli saSiSroeba; 6)kapitalze moTxovnebi; 7) industriis
rentabeloba; 8)socialur, maregulirebeli da garemo faqtorebi (ix. cxrili 8.4).
cvladebis gazomva warmoebs raodenobrivi maxasiaTeblebis mixedviT. ZiriTad
raodenobriv maCvenebels warmoadgens TiToeuli maCveneblis reitingi. cvladSi
maCveneblebi ganTavsebulia prioritetebis safuZvelze. saqme is aris, rom
korporatiuli menejmenti cvladis zogierT maCvenebels ufro met mniSvnelobas
aniWebs, zogierTs ki ufro naklebs. sxvadasxva industriaSi erTidaigive maCvenebels
SesaZlebelia sxvadasxva mniSvneloba hqondes. es uSualod industriis ekonomikur
maxasiaTeblebze, wamyvan Zalebze da rac mTavaria biznesSi warmatebis (KFS)
faqtorebzea damokidebuli. maCveneblis mniSvneloba izomeba im principis mixedviT,
Tu ra xvedriTi wona gaaCnia mas mTlian maCvenebelTa sistemaSi (konkretul
cvladSi). faqtiurad, cvladis xvedriTi wona warmoadgens am cvladis TiToeuli
maCveneblis xvedriT wonaTa jams da igi yovelTvis 1.0-is tolia. TiToeul
maCvenebels industriaSi gaaCnia sakuTari ganzomileba, romelic giCvenebT
konkretuli maCveneblebis reitings cvladSi. cvladis maCveneblis siZliere
ganisazRvreba saSualo Sewonili reitingis mixedviT, romelic gamoiangariSeba
maCveneblis xvedriTi wonis reitingze namravliT. cvladis raodenobrivi sidide es
aris masSi Semaval maCvenebelTa saSualo Sewonili reitingebis jami. 11.4 cxrilidan
irkveva, rom pirveli cvladis-mocemuli industriis mimzidvelobis xarisxi-3.90-is
tolia.
analogiurad iangariSeba meore cvladis-biznesSi kompaniis siZlieris
raodenobrivi mniSvnelobac. meore cvladis maCveneblebs warmoadgens: SedarebiTi
sabazro wili, aucilebeli kompetenciis floba, mogebis ganakveTebi konkurentebTan
SedarebiT, metoqeTa produqciis Sesabamisi an ukeTesi xarisxis produqciis an
111

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


servisis warmoebis unari; SedarebiTi danaxarjebis mdgomareoba, momxmarebelTa
bazris codnis xarisxi; teqnologiuri simZlavreebi, menejmentis profesionalizmi.
pirveli cvladis mniSvnelobebi daitaneba matricas horizontalur monakveTze,
xolo meore cvladis mniSvnelobebi, Sesabamisad vertikalur RerZze (nax. 11.5).
faqtiurad, saTao korporaciis TiToeuli biznes-erTeuli xvdeba matricas cxra
oTkuTxedad gayofil romelime ujraSi, ris safuZvelzec warmoebs korporatiuli
strategiis SemuSaveba.
aRniSnuli matricas mixedviT, korporatiuli strategiis SemuSavebis arsebiT
mxares warmoadgens saTao korporaciebis mier calkeuli biznes-erTeulebis
sainvesticio prioritetebis mixedviT daxarisxeba. naxaz 11.5-ze, yuradReba miaqceT
matricas samad gayofil sxvadasxva Seferilobis segmentebs. muq zolSi moTavsebuli
biznes-erTeulebi, romelTac axasiaTebT rogorc industriis mimzidvelobis, aseve
kompaniaTa konkurentuli siZlieris maRali maCveneblebi, saTao korporaciebis
mxridan miiCnevian saukeTeso sainvesticio obieqtebad. sainvesticio prioritetebis
Semdeg dones warmoadgens matricas sam TeTr ujraSi ganTavsebuli biznes-erTeulebi
diagonalurad
marcxnidan
marjvniv.
kompaniebs
korporatiuli
sainvesticio
prioritetebSi gaaCniaT saSualos mniSvneloba. maT esaWiroebaT myari sainvesticio
garantiebi arsebuli poziciebis SesanarCuneblad da gasamyareblad. Tumca, amave
dros, or ujraze ganTavsebuli kompaniebi moRvaweoben
mimzidvel industriebSi.
amdenad, SesaZlebelia maTi sakiTxis mTavari prioritetebis speqtrSi ganxilva, Tuki
moculobiT investiciebis SemTxvevaSi zrdis perspeqtivebi gaaCniaT. yvelaze rTul
mdgomareobaSi imyofebian matricaze mkrTalad Seferil ujraSi ganTavsebuli
industriebi. Sesabamisad, isini korporatiul portfelSi Semosavlebis momtanebi
faqtiurad aRar arian. amitom im momentidan, rodesac kompaniebi daiwyeben zaralze
muSaobas, saTao korporaciebi moaxdenen maT dezinvestirebas, an likvidacias.
industriis mimzidvelobisa da biznes-siZlieris matricas gaaCnia sami
upiratesoba wilobrivi zrdis matricasTan SedarebiT. 1)kompaniaTa Sefaseba saSualo
doneze SesaZlebelia maRali da dabali an Zlier da sust maCveneblebs Soris;
2)aRniSnuli matrica strategiuli TvalsazrisiT aanalizebs mraval maCvenebels
maSin, rodesac wilobrivi zrdis matrica eyrdnoba mxolod bazris zrdisa da
SedarebiTi sabazro wilis cvladebs. 3)yvelaze arsebiTi is aris, rom am matricaze
dakvirvebis safuZvelze, korporatiuli resursebis gadanawileba ufro efeqturad
SeiZleba ise, rom konkretulma biznes-erTeulebma industriebSi konkurentuli
upiratesoba moipovon. rTulia ar daeTanxmo logikas, rom sainvesticio resursebis
koncentracia unda warmoebdes iseT biznesSi, romelsac axasiaTebs maRali
industriuli mimzidveloba, xolo biznes-erTeulebs ki - konkurentuli siZliere da
piriqiT, invesiciebis gatanasa da likvidacias saWiroebs kompaniebi im industriebSi,
romlebic mimzidvelad aRar iTvlebian, xolo kompaniebs susti poziciebi gaaCnia.
miuxedavad amisa, jeneral-eleqtrikis mier SemuSavebuli cxra oTkuTxediani
matrica aranair informacias ar gvaZlevs swori biznes-strategiis SesamuSaveblad.
is, ra daskvnis gakeTebac SesaZlebelia am matricis detaluri analizidan, aris
gadawyvetileba agresiuli eqspansiis, TavdacviTi strategiis SemuSavebis, an
likvidaciisa da dezinvestirebis Sesaxeb. iseTi saxis sakiTxebi, rogoricaa:
monaTesave industriebSi strategiaTa koordinacia, an saTao korporaciebis mxridan
biznes doneze strategiul qmedebaTa mimarTulebebis SemuSaveba, menejmentis
seriozuli yuradRebis miRma rCeba, rac mis portfelze uaryofTad moqmedebs.
matricas meore sust mxares warmoadgens profesor hoferisa da skendelis
mosazreba, romlis mixedviTac biznes-erTeulebis situaciis Seswavla xdeba
industriis ganviTarebis calkeul etapze.
ganvixiloT sasicocxlo ciklis matrica
industriis ganviTarebis sxvadasxva etapze, biznes-erTeulebis ukeTesi
Seswavlis mizniT, Carlz v. hoferma da den skendelma 1978 wels gamoqveynebul
112

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


naSromSi strategiis formulireba: analitikuri koncefciebi SeimuSaves 15
oTkuTxediani matrica. nax. 11.6-ze warmodgenilia matricas grafikuli ilustracia.
matricas cvladebs warmoadgens industriis ganviTarebis etapebi da bizneserTeulis konkurentuli poziciebi. pirveli cvladis maCveneblebia: adreuli
ganviTarebis, saSualo ganviTarebis, swrafi ganviTarebis, zrdis Semcirebis,
adreuli simwifis, gajerebis, stagnaciis da dacemis periodebi. cvladebis
raodenobrivi gamoTvlis principi igivea, rac jeneral eleqtrikis matricaSia
warmodgenili. naxazidan irkveva, A rom kompania aris axalbeda, mzardi bizneserTeuli, C-perspeqtivis TvalsazrisiT, zaraliani. E-karg poziciebze myofi kompania,
romelsac didi mogebis motana SeuZlia. G-aranairad mimzidveli ar aris da
saWiroebs dezinvestirebas an likvidacias.
sazogadod, korporatiuli menejmentis winaSe mudmiv problemas warmoadgens:
romeli matrica gamoviyenoT imisaTvis, rom ukeTesad avagoT Cveni saqmianoba da
SevqmnaT strategia? am kiTxvaze erTgvarovani, calsaxa pasuxi ar ar arsebobs. saqme
is aris, rom TiToeul matricas Tavisi dadebiTi da uaryofiTi mxareebi gaaCnia.
TiToeuli maTgani sxvadasxva mimarTulebiT ikvlevs da afasebs korporatiuli
portfelis Zlier da sust mxareebs. saukeTeso monacemTa bazis Sesaqmnelad,
menejerebs erTdroulad samive matricas gamoyeneba esaWiroebaT. korporatiuli
portfelis ukeT dasaxasiaTeblad menejerTa mizans Seadgens: biznes-erTeulebis
strategiuli poziciebis gansazRvra industriaSi, portfelis gaumjobesebis
potencialis danaxva da garkveuli saxis Warbi fuladi nakadebis da safinanso
resursebis efeqtiani gadanawileba erTi biznesidan meoreSi.
kompaniaTa
diversifikaciis
strategiis
Seafasebis
erT-erT
ZiriTad
mimarTulebas
warmoadgens
industriaTa
mimzidvelobis
xarisxis
dadgena
korporatiul biznesSi. cnobilia, industriaTa mimzidvelobis Sefasebis sami
meTodi:
1) portfelSi warmodgenil industriaTa mimzidveloba. Sefasebis am meTods
axasiaTebs Semdegi kiTxva: aris ki kompaniis industria kargi? idealur
SemTxvevaSi yvela industria, romlis diversificirebasac axdens korporacia,
unda akmayofilebdes mimzidvelobis Sefasebis testis moTxovnebs.
2) TiToeuli industriis mimzidveloba sxvebTan SedarebiT. Sefasebis es meTodi
eyrdnoba
korporatiul
portfelSi
mimzidvelobis
xarisxis
safuZvelze
industriebis prioritetebis mixedviT ranJirebas. industriaTa daxasiaTeba
yvelaze mimzidvel da SedarebiT aramimzidvel erTeulebad korporatiuli
resursebis efeqtiani gadanawilebis saSualebas iZleva;
3) yvela industriis, rogorc erTiani jgufis mimzidveloba Tu kompaniaTa
Semosavlebi industriaTa jgufidan mcirea, korporatiuli strategia gadasinjvas
moiTxovs.
industriaTa mimzidvelobisa da biznes-erTeulis siZlieris matrica yvelaze
ukeTesad axasiaTebs industriaTa mimzidvelobis xarisxsa da biznes-erTeulebis
monawileobas masSi. industriaTa mimzidvelobas gansazRvravs Semdegi faqtorebi:
sabazro wili da industriis samomavlo zrdis ganakveTi
konkurenciis intensiuroba industriebi, sadac metoqeobis xarisxi aris
SedarebiT dabali, ufro mimzidvelia, vidre is industriebi, sadac metoqeobis
xarisxi aris SedarebiT maRali;
teqnologiur da sawarmoo gamocdilebaze moTxovnebi _ industriebi, sadac
gamocdilebaze moTxovnebi yvelaze kargad Seesabameba kompaniis SesaZleblobebs,
aris ufro mimzidveli, vidre is industriebi, sadac teqnikuri da sawarmoo nouhau aris SezRuduli;

113

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

sezonuri da cikluri faqtorebi. _ industriebi, sadac moTxovna stabiluria da


marTvadi, aris ufro mimzidveli vidre is industriebi, sadac arsebobs
perioduli moTxovnebi;
kapitalze moTxovnebi. - industriebi, sadac SesaZlebelia mcire da xelmisawvdomi
safinanso resursebiT warmatebuli biznesis warmoeba da aris ufro mimzidveli,
vidre is industriebi, sadac investiciebze moTxovnebi Wamen korporatiul
resursebs;
industriaTa rentabeloba. _ industriebi, sadac SesaZlebelia investiciaTa
erTeulze didi mogebis mopoveba, sazogadod aris ufro mimzidveli, vidre is
industriebi, sadac mogebis gankveTebi aris dabali, xolo biznes-riski - maRali;
socialur-politikuri, maregulirebeli da garemo faqtorebi industriebi,
romelTac gaaCniaT mniSvnelovani problemebi aRniSnul arealSi, arian naklebad
mimzidveli, vidre is industriebi, sadac biznesis warmoebis dros aseTi
problemebi ar aRiniSneba;
korporaciaTa sxvadasxva industriebSi diversifikaciis stategiuli sargebeli
industria ubralod SesaZlebelia mimzidveli iyos, Tu mas portfelis mixedviT
Rirebuli strategiuli sargebeli gaaCnia sxva industriebTan urTierTobebis
xarjze.
industriaTa ranJireba, rogorc wesi, warmoebs jeneral eleqtrikis mier
SemuSavebuli cxra ujrediani matricas sareitingo sistemiT. industriaTa
mimzidvelobis xarisxis Sefaseba warmoebs maRali, saSualo da dabali maCveneblebis
mixedviT. diversifikaciis mwarmoebeli kompaniebis efeqtian saqmianobaze miuTiTebs
is faqti, rodesac Semosavlebisa da mogebis arsebiTi wili moipoveba mimzidvel
industriebSi moRvawe biznes-erTeulebidan. aseve mniSvnelovania, rom biznesis
xangrZlivoba industriaSi gaTvlili unda iyos grZelvadian periodze, xolo
industriis zrdis parametrs unda warmoadgendes saSualoze maRali mogebis
ganakveTi. Zalzed aramimzidvel industriebSi moRvawe biznes-erTeulebi, rogorc
wesi, ganixilebian dez-investirebisa da likvidaciis kandidatebad im momentidan,
rodesac maT ukve aRar SeswevT Zala da unari, daZlion maT winaaRmdeg mimarTuli
industriaSi ganviTarebuli movlenebi da warmoadgenen korporatiuli portfelis
kritikul komponentebs.
industriis mimzidvelobis sakiTxi ganxilulia mesame TavSi. zogadad,
mimzidvelobis xarisxis dasadgenad, yuradReba eqceva industriis ZiriTad
ekonomikur maxasiaTeblebs, industriis cvlilebis gamomwvev faqtorebs (wamyvani
Zalebis koncefcia), konkurentul Zalebs anu industriis, rogorc mTliani sistemis
elementebs _ metoqeobis xarisxi, momwodebelTa Zalaufleba, momxmarebelTa
Zalaufleba, substitutis industriis zegavlena, industriaSi Sesvlisa da gasvlis
barierebi.
aseve,
am
elementebis
urTierTmoqmedebis
wess.
mTlianobaSi,
zemoaRniSnuli parametri cal-calke, gansazRvravs industriaTa mimzidvelobis
sakiTxs.
biznes-erTeulTa siZlieris Sefaseba da konkurentuli poziciebis dadgena
korporatiuli donis menejerebs exnareba sateliti kompaniebis industriaSi
warmatebis sakiTxebis Sesaswavlad. ZiriTad amocanas warmoadgens, Tu ramdenad
momgebiania korporatiuli biznesi mocemul momentSi da risi miRweva SeiZleba
momavalSi. biznes-erTeulTa siZlieris Sefasebis yvelaze popularul meTodebs
warmoadgens SWOT analizi da konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodi.
korporatiul portfelSi monawileobis siZlieris xarisxis dasadgenad. aseve
farTod gamoiyeneba raodenobrivi maxasiaTeblebiT ranJirebis industriis
mimzidvelobisa da biznes-siZlieris matricas meTodi. diversifikaciis mwarmoebeli
korporaciaTa sateliti firmebis Sefasebis sakiTxebi, rogorc wesi, eyrdnoba Semdeg
faqtorebs:
114

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

SedarebiTi sabazro wili maRali SedarebiTi sabazro wilis mqone bizneserTeulebi konkurentuli TvalsazrisiT ufro Zlierebi arin, vidre is bizneserTeulebi, romelTa SedarebiTi sabazro wilis maCvanebeli dabalia;
metoqeebTan fasebze an produqciis xarisxze konkurenciis unari kompaniebs,
romelTac gaaCniaT danaxarjebis upiratesoba an mkafiod gamokveTili reputacia,
arian ufro maRal poziciebze, vidre is biznes-erTeulebi, romelTac aseTi saxis
aqtivebi jer ara aqvT;
teqnologiuri da inovaciuri SesaZleblobebi teqnologiur da inovaciur
liderebad aRiarebuli biznes-erTeulebi, rogorc wesi, Zlier konkurentebad
iTvlebian industriaSi;
ramdenad kargad Seesabameba biznes-erTeulTa gamocdileba da kompetencia
industriis warmatebis (KFS) faqtorebs. rac ufro maRalia Sesabamisobis xarisxi,
miT ufro Zlieri poziciebi ukaviaT biznes-erTeulebs industriaSi;
mogebis sidide konkurentebTan SedarebiT. biznes-erTeulebSi, romlebic
xangrZlivi droiT moipoveben saSualoze maRal Semosavlebs warmoebul
investiciaTa erTeulze da gaaCniaT mogebis maRali ganakveTebi, rogorc wesi,
metoqeebTan SedarebiT ukeTesi konkurentuli poziciebi gaaCniaT, vidre im bizneserTeulebs, romelTac aseTi maCveneblebi ara aqvT. ufro metic, saSualoze
maRali mogeba aris konkurentuli upiratesobis safuZveli.
konkurentuli
upiratesobis
sxva
saxis
indikatorebs
SesaZlebelia
warmoadgendes:
momxmarebelTa
da
bazris
codna,
sawarmoo
simZlavreebi,
marketinguli gamocdileba, reputacia da savaWro niSnis aRiareba, menejmentis
profesionalizmi.
konkurentuli siZlieris reitinguli Sefaseba saSualebas iZleva, movaxdinoT
biznes-erTeulTa klasifikacia, Tu romeli maTgani mivakuTvnoT Zlier da romeli
sust poziciebze. rodesac konkurentuli siZlieris gaangariSeba SeuZlebeli xdeba
arasakmarisi monacemebis gamo, analizi eyrdnoba biznes-erTeulTa situaciis
Sewavlis meTodebs (SWOT analizi, danaxarjebis koncefcia, konkurentuli
siZlieris Sefasebis meTodi), romlis safuZvelzec warmoebs biznes-erTeulTa
ranJireba Zlier, saSualo da sust poziciebze.
korporatiul portfelSi biznes-erTeulTa siZlieris dadgena sainvesticio
resursebis ufro efeqtiani gadanawilebis saSualebas iZleva. korporaciam
SesaZlebelia moipovos ufro maRali mogeba, Tu igi investiciebis xarjze ufro
metad xels Seuwyobs Zlier poziciebze myof biznes-erTeulebs zomierad mimzidvel
industriebSi, vidre sust poziciebze myof biznes-erTeulebs Zalzed mimzidvel
industriebSi. swored amitomac, korporatiul menejments erTnairi xarisxiT
esaWiroeba rogorc industriis mimzidvelobis, aseve biznes-erTeulis konkurentuli
siZlieris Sefaseba korporatiuli resursebis ukeTesad mimarTvis mizniT.
diversifikaciis mwarmoebeli bevri korporacia ufro met yuradRebas
amaxvilebs biznes-erTeulTa konkurentuli siZlieris sakiTxebze. magaliTad,
jeneral eleqtrikis aTeuli wlebiT warmoebuli korporatiuli strategia
orientirebulia
lideri
biznes-erTeulebis
maqsimaluri
xelSewyobisa
da
kompaniebis, romelTa salidero poziciebis mopovebis perspeqtivebi ar gaCniaT,
dezinvestirebis an likvidaciis politikisken. aq industriis mimzidvelobis sakiTxi
SedarebiT ukana planze dgas.
mas Semdeg, rac menejerebma daalages biznes-erTeulebi korporatiul
portfelSi konkurentuli siZlierisa da industriaTa mimzidvelobis mixedviT,
Semdeg etaps warmoadgens biznes-erTeulTa qcevis prognozireba, Tu romel maTgans
aqvs saqmianobaTa gaumjobesebisa da ukeTesi marTvis perspeqtivebi. portfeli
moiTxovs biznes-erTeulTa am prioritetebis mixedviT rangirebas. biznes-erTeulTa
qcevis Sefasebis popularul indikatorebs warmoadgens kompaniaTa safinanso
115

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


efeqtianobis dinamikuri maCveneblebi. magaliTad, realizaciis da mogebis zrdis
procenti drois garkveul periodSi, portfelSi kompaniaTa zrdis maCvenebeli
(drois garkveul monakveTSi), investirebuli kapitalis dafarvis zrdis koeficienti,
fuladi nakadebis moZraobis tendenciebi, biznes-erTeulTa warsuli qcevis analizi
da sxva, korporatiuli menejmentisTvis, aseve arsebiTi sakiTxia. marTalia bizneserTeulTa warsuli saqmianoba ar niSnavs, rom momavalSic mas analogiuri tendencia
eqneba, magram garkveulwilad, Sefaseba, Tu romeli biznes-erTeulis qcevis xarisxi
rogoria, savsebiT SesaZlebelia. Sesabamisad, am logikiT, advildeba bizneserTeulTa momavali qcevis prognozirebac.
industriis mimzidvelobisa da konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodebi
aseve, warmatebiT Seiswavlian biznes-erTeulebis qcevis sakiTxebs. sazogadod, Zlier
biznes-erTeulebs
mimzidvel
industriebSi
qcevis
gaumjobesebis
ukeTesi
SesaZleblobebi aqvT, vidre biznes-erTeulebs aramimzidvel industriebSi.
am SemTxvevaSi, korporatiuli menejmentis ZiriTad mizans warmoadgens imis
dadgena,
Tu
romeli
biznes-erTeuli
ra
xarisxiT
imoqmedebs
momavalSi
korporatiuli portfelis gaZlierebaze an Sesustebaze.
analitikuri kvlevis Semdeg etaps warmoadgens sakiTxis Seswavla, Tu
ramdenad miesadageba TiToeuli biznes-erTeuli mTlianobaSi korporatiuli
biznesis saqmianobas. strategiuli sargeblis kvleva warmoebs ori mimarTulebiT:
1)ramdenad xarisxiani strategiuli sargebeli gaaCniaT kompaniebs, romelTa
diversifikaciasac axdens an momavalSi apirebs korporacia, 2)ramdenad kargad
miesadageba biznes-erTeulebis saqmianoba korporatiul strategias da SeuZlia Tu
ara mas sinergiuli sargeblis motana korporatiul porfelSi. strategiuli
TvalsazrisiT, biznesi miT ufro mimzidvelia, rac ufro metad arsebobs xarjebis
gadanawilebis,
gamocdilebis
sxva
industriebSi
gadatanis
SesaZleblobebi.
aRniSnuli sakiTxi uSualod ukavSirdeba korporatiuli konkurentuli upiratesobis
problemas biznesSi. sxvadasxva industriebis efeqtian marTvas mniSvnelovnad
gansazRvravs marTvis koordinaciis funqcia. koordinaciis xarisxi es aris
strategiuli
sargeblis
anu
sinergiuli
efeqtianobis
Sefasebis
ZiriTadi
maCvenebeli. korporatiuli biznesis efeqtiani warmoebis gasaRebs warmoadgens
martivi maTematikuri midgoma, rom korporatiuli portfelis Rirebuleba unda
aRematebodes masSi Semavali biznes-erTeulebis portfelebis meqanikur jams. erTis
mxriv, es TiTqos aralogikuria, magram meore mxriv, Tu Cven ufro siRrmiseulad
SeviswavliT korporatiul bizness, davinaxavT, rom strategiul sargebels
mniSvnelovani Semosavlebis formireba SeuZlia korporaciisTvis. warmoidgineT, rom
erTnairi materialuri da aramaterialuri aqtivebis gamoyeneba mniSvnelovnad
amcirebs korporatiul sainvesticio danaxarjebs. magaliTad, Tu korporacias erT
industriaSi aprobirebuli teqnologia SeuZlia gamoiyenos sxva industriaSi,
diversifikaciis teqnologiuri xarjebi misTvis minimaluria. aseve, Tu korporaciis
erTi da igive menejmenti warmatebiT eweva bizness sxvadasxva industriaSi, es
mniSvnelovnad amcirebs administraciul danaxarjebs. rodesac korporaciaTa saxeli
da reputacia maRali avtoritetiT sargeblobs erT industriaSi, mas mniSvnelovani
danazogebis xarjze (davuSvaT, minimaluri sareklamo saqmianoba da sxv.) SeuZlia
sakuTari savaWro niSani gamoiyenos sxva industriaSi erTidaigive momxmareblisTvis,
gamoiyenos erTidaigive mimwodebeli, sadistribucio arxebi da a.S. yovelive
aRniSnul
RonisZiebeTa
erToblioba
mniSvnelovnad
amcirebs
korporaciaTa
sainvesticio
xarjebs.
miRebuli
danazogebi
(maTTan
SedarebiT,
romelTac
strategiuli sargeblis efeqti ara aqvT) TavisTavad cxadia, emateba korporatiuli
portfelis
Rirebulebas.
amdenad,
korporatiuli
portfelis
Rirebuleba
ganisazRvreba formuliT: korporatiuli porfeli=biznes erTeulTa portfelebis
jams + strategiuli sargebelis Rirebuleba. Zalze xSirad, strategiul sargebels
mesakuTreTa faseulobebs uwodeben, radgan aRniSnul logikaze dayrdnobiT,
116

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


korporatiuli portfeli iqmneba ara 2+2=4-is, aramed 2+2=5-is principiT, rac
korporatiuli biznesis araefeqtiani warmoebis arsebiT mxares warmoadgens.
zemoT ganxiluli informaciisa da etapobrivi SefasebiT miRebuli Sedegebis
safuZvelze, korporatiuli donis menejerebi sainvesticio kapitalis miwodebisa da
strategiul direqtivaTa gansazRvra prioritetebis mixedviT, axdenen bizneserTeulTa rangirebas. ZiriTad amocanas Seadgens sainvesticio da safinanso
resursebis efeqtiani marTva. romeli biznes-erTeulia ufro metad prioritetuli
axali sainvesticio kapitalisa da finansuri mxardaWerisaTvis? romeli bizneserTeulebi arian naklebad prioritetulebi? am kiTxvaze pasuxi moiTxovs Sesabamis
strategiul alternativaTa Seqmnasa da SerCevas. agresiuli eqspansia (damatebiTi
investiciebi Semtevi strategiis SesamuSaveblad), poziciebis gamyareba da Tavdacva
(axali investiciebis xarjze arsebuli poziciebis dacva), biznes-erTeulTa
mdgomareobis seriozuli gadasinjva da repozicia (biznes-erTeulebis ufro
sasurvel industriebSi gadatana korporatiul portfelTan ukeTesad misadagebis
mizniT), dezinvestireba da likvidacia. imisaTvis, rom menejerma sworad SeZlos
kompaniaTa dezinvestirebis gadawyvetileba, mas uxdeba biznes-erTeulTa Sefasebis
mravali kriteriis gamoyeneba: industriis mimzidveloba, konkurentuli siZliere,
strategiuli sargeblis xarisxi sxva industriebTan mimarTebaSi, biznes-erTeulTa
qcevis gaumjobesebis potenciuri SesaZleblobebi (dinamikaSi mogebis, investiciaTa
dafarvis, fuladi nakadebis moZraobis cvlilebis maCveneblebi); korporatiul
prioritetebTan Sesabamisoba; kapitalze moTxovnebi da mTlian portfelSi bizneserTeulis Rirebuleba.
etapobrivi Sefasebis mizans warmoadgens iseTi RonisZiebebis dagegmva,
romelic mTlianobaSi diversifikaciis mwarmoebeli korporaciebis saqmianobas
momavalSi gaaumjobesebs. Sedgeba portfeli yvela mimzidvel industriebSi moRvawe
sakmarisi biznes-erTeulebisgan? ra raodenobis problemur bavSvebsa da ZaRlebs
aerTianebs portfeli? aqvT Tu ara korporatiul portfelSi Semaval uzarmazari
fuladi nakadebis donorebs sakmarisi raodenobis Warbi safinanso resursebi
imisaTvis, rom daafinanson varskvlavebi da problemuri bavSvebi? gaaCniaT Tu ara
korporatiul portfelSi Semaval biznes-erTeulebs saTanado mogebis mopovebis
unari? ra gavlenas axdens korporatiul portfelze industriis sezonuri an
recesiuli monakveTebi? korporatiul portfelSi xom ar moiZebneba iseTi kompaniebi,
romlebic korporacias ar sWirdeba? SeuZliaT Tu ara biznes-erTeulebs momavalSi
korporatiuli portfelis gaumjobeseba? am kiTxvebze pasuxi gansazRvravs
korporatiul strategias, rogori mimarTulebiT unda SemuSavdes igi? faqtiurad,
korporatiuli donis menejerma unda miiRos Semdegi gadawyvetileba: moaxdinos
garkveul biznes-erTeulTa dezinvestireba an likvidacia, SeiZinos axali kompaniebi
(akvizicia), an ganaxorcielos korporatiuli portfelis restruqturizacia.
aRniSnuli sakiTxebis gadawyveta metad rTuli da Sromatevadi procesia.
Sesabamisad, korporatiuli donis menejerebs moeTxovebaT saTanado kvalifikacia,
Teoriuli da praqtikuli gamocdileba. maTi gadawyvetilebebi xarisxobrivi
TvalsazrisiT yvelaze did riskTan aris dakavSirebuli, radgan maTma erTma mcdarma
nabijma SesaZlebelia gaakotros korporacia. Sesabamisad, korporatiuli menejmenti
iTvleba
yvelaze
maRalanazRaurebad
personalad
msoflioSi.
umravles
korporaciebSi,
mesakuTreTa
menejerebisTvis
ufro
meti
motivaciurobis
uzrunvelsayofad sakuTrebis wilis mniSvnelovan nawils gadascemen swored
korporatiuli donis menejerebs.
korporatiuli portfelis Sefasebis testi efuZneba analogiur meTods, Tu
ramdenad miesadageba korporatiuli miznebi SerCeul strategias. rodesac
korporatiuli strategia garkveulwilad cvlilebas saWiroebs, menejerebma unda
dagegmon mTeli rigi RonisZiebebi, raTa es cvlilebebi ufro metad efeqtiani iyos:
117

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


1.

strategiul moqmedebaTa cvlileba ramodenime industriaSi. aRniSnuli


saqmianoba moicavs korporaciis ganaxlebul Zalisxmevas biznes-erTeulTa
mimdinare qcevis gasaumjobeseblad. Tu moklevadian monakveTSi biznes-erTeulTa
poziciebi aradamakmayofilebelia, SesaZlebelia iseTi RonisZiebebis SemuSaveba,
romelic gaaumjobesebs maT potencials grZelvadian periodSi. saqmianobaTa
ZiriTadi mimarTulebebi gamoixateba moklevadian periodSi zedmeti danaxarjebis
SekveciT, rac biznes-erTeulebis poziciebs grZelvadian periodSi gaaZlierebs;
2. axali biznes-erTeulebis Sesyidva korporatiuli qcevis gaumjobeseba
iTvaliswinebs axali kompaniebis akviziciis an sakuTari filialebis dafuZnebis
sakiTxebs. korporatiuli donis menejerma unda gadawyvitos: a)monaTesave Tu
konglomeratul industriaSi SeWras; b)ra moculobis akviziciebi ganaxorcielos;
g)ramdenad
miesadageba
axali
biznes-erTeulebi
arsebul
korporatiul
struqturas; d)ra savaraudo specifikur niSan-Tvisebebs unda eZebdes kompania
Sesasyid kandidatebSi da e)SesaZlebelia Tu ara Sesyiduli firmebis dafinanseba
ise, rom maTi mimdinare strategia ar Seicvalos.
3. susti an zaraliani biznes-erTeulebis dezinvestireba. dezinvestirebis
saukeTeso kandidatebi, rogorc wesi, arian sust poziciebze myofi bizneserTeulebi, an strategiuli sargeblis armqone kompaniebi. dezinvestirebis
Sedegad gamoTavisuflebuli safinanso resursebis mimarTva SesaZlebelia: axali
akviziciebis
Sesaqmnelad,
korporatiuli,
kreditoruli
davalianebis
gasastumreblad,
an
portfelSi
Semavali
biznes-erTeulebis
qcevis
gasaumjobeseblad.
4. aliansebis formireba da korporatiuli strategiis industriul garemo
faqtorebTan ukeT misadageba. zogierT situaciaSi, strategiuli aliansebi
adgilobriv da ucxour firmebTan, savaWro asociaciebTan, momwodeblebTan da
sxvadasxva specifikur jgufebTan, mniSvnelovnad aumjobesebs korporatiul
qcevas. magaliTad, politikuri mxardaWeris jgufis formireba eqsport-importis,
sagadasaxado da sxva saxis maregulirebel problemaTa lobirebis saukeTeso
saSualebaa.
5. korporatiuli miznebis Semcireba arasasurveli sabazro situaciebi, an bizneserTeulTa saqmianobaTa amoucnobi gauareseba, korporatiuli mTliani miznebis
miRwevis saSualebas ar iZleva. am SemTxvevaSi, korporatiuli strategiis
ZiriTadi Sinaarsi aris iseTi RonisZiebebis SemuSaveba, romelic maqsimalurad
Seamcirebs gansxvavebas realur da sasurvel Sedegebs Soris. amdenad,
korporatiuli
miznebi
droTa
ganmavlobaSi
SesaZlebelia
saWiroebdes
gadasinjvas. es ukanaskneli aris korporatiuli menejmentis saSualo sarezervo
alternativa, rodesac sxva saxis strategiebiT SeuZlebeli xdeba korporatiuli
strategiis gaumjobeseba.
korporatiuli strategiis erT-erT mniSvnelovan elements diversifikaciis
mwarmoebeli kompaniebisTvis warmoadgens problema, Tu romeli saxis industriaSi
SeiWras korporacia. savaraudo Sesasyidi kandidatebis Ziebis procesi safinanso
kriteriumebs ufro eyrdnoba, vidre industriul an strategiul TvalTaxedvas.
korporatiul portfelSi konglomeratuli industriebis mimatebis problema
ukavSirdeba iseTi saxis sakiTxebs, rogoricaa: aqvT Tu ara korporacias axali
akviziciisavis finansuri SesaZleblobebi; gaumjobesdeba Tu ara korporatiuli
portfeli axali akviziciebis Sedegad; SesaZlebelia Tu ara uaryofiTi gudvilis
mopoveba perspeqtivaSi finabsuri mogebis miReba axali akviziciebis xarjze.
monaTesave diversifikaciis strategiasTan dakavSirebiT, Sesasyidi obieqebis
Zieba
ukavSirdeba
amJamindel
biznes-erTeulebTan
mimarTebaSi
strategiuli
sargeblis efeqts, rac TavisTavad gulisxmobs im sakiTxs, Tu ramdenad ukavSirdeba
korporatiul portfelSi Semavali erTi industriis danaxarjebi meore industriis
danaxarjebs.
urTierTdamokidebuleba
SesaZlebelia
gamoixatos
Semdeg
118

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


mimarTulebebSi: 1)produqciis testirebis saerTo meqanizmi; 2)erToblivi warmoebisa
da produqciis Seqmnis SesaZleblobebi; 3)marketinguli da sadistribucio arxebis
urTierTkavSiri;
4)erTgvarovani
samomxmareblo
jgufebi;
5)erToblivi
wesiT
realizaciis Semdgomi momsaxurebis uzrunvelyofis SesaZleblobebi; 6)erTgvarovani
menejeruli anu nou-haus moTxovnebi.
mas Semdeg, rac strategiuli sargeblis miRebis SesaZleblobebi sxva
industriebSi aris ukve gansazRvruli, korporatiuli donis menejerebma unda
gamokveTos, Tu romeli SesaZlebloba aris ufro metad mniSvnelovani, anu
strategiuli sargeblis romel alternativas gaaCnia potenciuri konkurentuli
upiratsobis arsebobis safuZveli (danaxarjebis dazogva, gamocdilebis gadatana da
a.S.)
korporatiuli strategiis erT-erT ZiriTad Semadgenel nawils warmoadgens
korporatiuli resursebis efeqtiani gadanawilebis sakiTxi. menejerTa amocana
moicavs resursebis alokaciis problemas dabali SesaZleblobebis arealidan
maRali SesaZleblobebis arealisken. zaraliani biznes-erTeulebis dezinvestireba
emsaxureba araproduqtiuli aqtivebis gadanawilebas. Warbi resursebi, romelic
miiReba aseve uzarmazari fuladi nakadebis donorebsgan mniSvnelovnad zrdis
korporatiul portfelis Rirebulebas. safinanso resursebis alokaciis Semdegi
alternativebi arsebobs: 1)arsebuli biznes-erTeulebis investireba, maTi Semdgoni
eqspansiis uzrunvelyofis an SenarCunebis mizniT; 2)saWiroebis SemTxvevaSi axali
akviziciebis
Seqmna;
3)
grZelvadiani
kreditoruli
davalianebis
dafarva;
4)dividendebis gazrda; 5)korporatiuli aqciebis gamosyidva sawesdebo kapitalis
gazrda. 1-2 varianti miuTiTebs strategiul qmedebebze, xolo bolo 3 warmoadgens
safinanso RonisZiebebs. idealur SemTxvevaSi safinanso resursebis efeqtianma
gadanawilebam unda uzrunvelyos rogorc strategiuli, aseve finansuri miznebis
maqsimaluri aRsruleba.
naxazi 11.1 bostonis jgufis matrica

bazarze wili

maRali

maRali

zrdis tempi

119

Caucasian Academy Centre

dabali

kavkasiis akademiuri centri

naxazi 11.2 wilobrivi zrdis matrica

SedarebiTi
sabazro wili

maRali (1.0 ze meti)

dabalii (1.0 ze naklebi)

varskvlavebi
(Stars)

problemuri bavSvebi
(Problem Children)

uzarmazari fuladi nakadebis


donorebi
(Cash Cows)

ZaRlebi
(dogs)

maRali

industri
is zrdis
tempi

dabali

120

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

naxazi 11.3 biznes erTeulTa samommavlo poziciebi wilobrivi zrdis


matricaSi

SedarebiTi
sabazro wili

maRali (1.0 ze meti)

dabalii (1.0 ze naklebi)

varskvlavebi
(Stars)

problemuri bavSvebi
(Problem Children)

A
E

dezinve
stireba

maRali

D
B
industri
is zrdis
tempi

F
dabali

G
uzarmazari fuladi nakadebis
donorebi
(Cash Cows)
korporatiul
portfelSi momavali
pozicia

121

Caucasian Academy Centre

ZaRlebi
(dogs)

korporatiul
portfelSi mimidinare
pozicia

dezinve
stireba

kavkasiis akademiuri centri


naxazi 11.4 industriis mimzidvelobis gamoangariSeba
xvedriTi
wona

industriis mimzidvelobis faqtorebi


sabazro wili industriis savaraudo zrdis tempi
sezonuri da cikluri zemoqmedebis faqtorebi
teqnologiuri aspeqtebi
konkurenciis intensiuroba
gare SesaZleblobebi da mosalodneli saSiSroeba
kapitalze moTxovnebi
industriis rentabeloba
socialur, politikuri da garemo faqtorebi

0.15
0.10
0.10
0.25
0.15
0.05
0.10
0.10
1.00

reitingi
5
8
1
4
1
2
3
7

industriis mimzidvelobis reitingi

saSualo
Sewonili
reitingi
0.75
0.80
0.10
1.00
0.15
0.10
0.30
0.70
3.90

naxazi 11.6 industris sasicocxlo ciklis matrica


biznes-erTeulTa
konkurentuli pozicia
Zlieri

saSualo

susti

adreuli
ganviTarebis
A

saSualo
ganvTarebis

industriis
sasicocxlo cikli
ganviTarebis fazebi

swrafi
ganviTarebis
D
F
adreuli
simwifis

simwifis

gajerebis

stagnaciisa da
dacemis

122

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


naxazi 11.5 jeneral eleqtrikis industriis mimzidvelobisa da biznessiZlieris matrica

SedarebiTi bazris wili


sasurveli kompetenciis floba
mogebis ganakveTebi metoqeebTan
SedarebiT
metoqeebTan fasebsa da xarisxze
konkurenciis unari
danaxarjebis mdgomareoba
metoqeebTan SedarebiT
momxmareblebisa da bazris
codna
teqnologiuri simZlavreebi
menejmentis profesionalizmi

biznes-siZliere da konkurentuli pozicia

dabali

saSualo

saSualo

grZelvadiani industriis mimzidveloba

Zlieri

bazris wili da industriis


zrdis tempi
indusriis saSualo mogeba
(warsuli gamocdileba,
momavlis dagegmva)
konkurenciis intensiuroba
sezonuroba
cikluroba
teqnologiebsa da sxva
simZlavreebze moTxovnebi
socialuri, garemo, da
maregulirebeli zemoqmedebis
faqtorebi
savaraudo gare SesaZleblobebi
da mosalodneli safrTxe
industriaSi Sesvlisa da
gasvlis barierebi

maRali
maRali

dabali sainvesticio
prioriteti
saSualo sainvesticio
prioriteti
maRali sainvesticio
prioriteti

123

Caucasian Academy Centre

susti

kavkasiis akademiuri centri

12. strategiis danergva


strategiis danergva es aris strategiuli gemis praqtikuli realizaciis
procesi. danergvis warmatebiT ganxorcieleba damokidebulia imaze, Tu ramdenad
zustad miiRweva korporatiuli miznebi da umjobesdeba kompaniis safinanso qceva.
strategiis warmatebiT danergvis sakiTxi mTlianobaSi damokidebulia menejerTa
unarze, samewarmeo SesaZleblobebsa da maT Rrma profesionalur codnasa da
gamocdilebaze. strategiis danergvis procesi urTulesi proceduraa. am problemis
mimarT menejerebs moeTxovebaT ufro meti pasuxismgebloba da frTxili midgoma.
strategiis danergva niSnavs garkveuli sistemis Seqmnas, romlis mixedviTac
qaRaldze dagegmili da SemuSavebuli strategia praqtikulad unda ganxorcieldes.
sistema es aris garkveuli elementebis logikuri erToblioba, romelsac sistemaSi
konkretuli gansazRvruli funqcia gaaCnia. sistema qmnis garkveuli TamaSis wesebs,
romelic gansazRvravs kompaniis strategias industriaSi.
strategiis danergvis ZiriTadi amocanebi (ix. nax 12.1)
strategiis
danergvis
struqtura
damokidebulia
kompaniis
situaciur
mdgomareobasa da industriis maxasiaTeblebze. strategiuli danergvis procesi
mTlianobaSi warmoadgens administraciul problemas. administraciis ZiriTad mizans
warmoadgens efeqtiani RonisZiebebis SemuSaveba, romlis mixedviTac unda moxdes
strategiis danergva, rasac strategiul menejmentSi administraciis samoqmedo
programa ewodeba. samoqmedo programa iZleva pasuxs Semdeg kiTxvebze: ra unda
gakeTdes dauyovnebliv da ra mogvianebiT? romeli amocana moiTxovs ufro met dros
da personalur yuradRebas? ra saxis amocanebis delegireba SeiZleba sxvebze?
strategiis danergvis procesis, rogorc mTliani sistemis ZiriTad elementebs,
anu administraciis ZiriTad amocanebs warmoadgens: strategiis warmatebiT
aRsrulebis mizniT unariani organizaciis mSenebloba; strategiuli salidero
institutis Seqmna; strategiis mxardamWeri biujetis formireba; administraciis
mxardamWeri sistemis SemuSaveba; korporatiuli kulturis danergva da misi
strategiasTan misadageba; wamaxalisebeli, mastumulirebeli da motivaciuri
faqtorebis SemuSaveba, romelic mWidrod iqneba dakavSirebuli strategiuli
miznebis warmatebiT aRsrulebis procesTan.
administraciis ZiriTadi amocanebis struqturis gansazRvris wess, mis
sirTules da amocanebs Soris urTierTkavSirs adgens administraciis samoqmedo
programa. zogierTi amocana SesaZlebelia ufro naklebmniSvnelovani iyos, zogi ki
piriqiT, met yuradRebas moiTxovs. zogierTi amocanis realizacias SeiZleba ufro
meti dro sWirdebodes, zogs ki __ naklebi. amdenad, administraciis winaSe mdgari
ZiriTadi amocanebi garkveuli wesiT saWiroebs prioritetul rangirebas, rac
kompaniis situaciasa da industriis mdgomareobazea damokidebuli. swored am
mizniT, administracia qmnis strategiis danergvis samoqmedo programas.
administracia es aris kompaniis sistemaSi momuSave individualuri pirebis
jgufi mTavari aRmasrulebeli piris (CEO) da umravlesi organzaciuli erTeulebis
menejeruli
personalis
meTaurobiT,
romelic
pasuxismgebelia
strategiis
warmatebiT danergvaze. strategiis danergva ar aris mxolod umaRlesi menejmentis
amocana. danergvis procesi exeba TiToeul organizaciul erTeuls. menejments aqvs
mkacrad gansazRvruli ierarqia da Sesabamisad, strategiis danergvis process
zemodan qvemoT, menejmentis maRali donidan dabali donisken mimarTulebis saxe
aqvs. TavisTavad cxadia, menejerebi pasuxismgeblebi arian strategiis aRsrulebis
garkveul nawilze _ maTi uflebamosilebis mixedviT. dabali donis menejerebi arian
strategiis danergvis procesis ara mxolod aqtiuri monawileebi, aramed misi
zedamxedvelebi da instrumentebi TavianTi pasuxismgeblobis arealSi yoveldRiuri
sasurveli Sedegebis kontrolisa da procesis uzrunvelyofis sakiTxebSi.
124

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


danergvis procesis marTva
strategiis warmatebiT danergvis erT-erT determinants warmoadgens danergvis
procesis efeqtiani gaZRolis sakiTxi. administraciuli liderobis amocana vlindeba
mravali mimarTulebiT. menejerTa roli danergvis procesSi SesaZlebelia iyos
aqtiuri, gamokveTili, an uxilavi da susti. gadawyvetilebaTa miRebis wesi
SesaZlebelia imperatiul, erTpirovnul, an konsesusis sawyisebzea dafuZnebuli.
uflebamosilebaTa delegirebis funqcia SesaZlebelia iyos Zlieri an susti.
strategiis danergvis procesi mniSvnelovnad damokidebulia menejerTa iseT aqtivze,
rogoricaa: 1)maTi akumulirebuli codna da gamocdileba biznesis Sesaxeb;
2)ramdenad ucnobia maTTvis axali samuSao; 3)maTi komunikaciis xarisxi da
personalTan kavSiri organizaciis SigniT; 4)diagnozis dasmis, administraciuli,
interpersonaluri da problemaTa gadaWris unari; 5)uflebamosileba, romelic maT
gaaCniaT; 6)liderobis rogor stils ergebian isini.
strategiis warmatebiT danergvis procesze zemoqmedebis meore faqtors
warmoadgens menejeruli aqtivebi organizaciis situaciis konteqstSi: kompaniis
strategiuli siZneleebis seriozuloba, strategiuli cvlilebebis gamomwvevi
mizezebis sirTule da areali, strategiis danergvis tipi, organizaciis Sida
siZliere mosalodnel cvlilebebTan dakavSirebiT, safinanso da organizaciuli
resursebis unarianoba, personalis konfiguracia da maTi erTmaneTTan urTierTobebi
kompaniis warsuli saqmianobis mixedviT, swrafi Sedegebis da moklevadiani safinanso
qcevebis gaumjobesebis unari.
strategiuli danergvis administraciuli komponentebi warmodgenilia naxazze 12.2
strategiis danergvis samoqmedo programa, ZiriTadi amocanebi da danergvisaTvis
aucilebeli administraciuli komponentebi, mTlianobaSi qmnis danergvis procesis
sistemas, romlis mixedviTac uSualod praqtikuli realizacia ukeTdeba menejerTa
mier
qaRaldze
SemuSavebul
gegmas.
Cvens
mizans
warmoadgens
TiToeuli
komponentebis detaluri kvleva da Semdgom mTlianobaSi sistemis daxasiaTeba.
efeqtiani organizaciis Seqmna
strategiis
warmatebiT
aRsrulebis
sakiTxi
aseve
mniSvnelovnad
damokidebulia Sida organizaciul garemosa da kompetentur personalze. unariani,
efeqtiani
organizaciis
mSenebloba
administraciis
prioritetul
amocanas
warmoadgens. cnobilia, organizaciuli saqmianobis ganviTarebis sami ZiriTadi
mimarTuleba:
1. iseTi organizaciuli struqturis Seqmna, romelic yvelaze ukeTesad miesadageba
SerCeuli strategiis tips;
2. ramdenad kvalificiuri resursebi da kompetencia gaaCnia organizacias. kerZod,
menejeruli talanti, teqnologiuri nou-hau, konkurentuli SesaZleblobebis da
sxv.
organizaciuli struqturis strategiasTan misadageba
strategiis mxardamWeri organizaciuli struqturis mSenebloba urTulesi
problemaa. rogorc wesi, Sida organizaciuli sistemis Seqmna efuZneba dakvirvebebis
Sedegad ganzogadebul, akumulirebul gamocdilebas. mxardamWeri organizaciuli
struqtura unda emsaxurebodes am ori ZiriTadi problemis mogvarebas. msoflio
gamocdilebiT, administracia organizaciuli struqturis strategiasTan misadagebis
mizniT yuradRebas Tanmimdevruli wesiT amaxvilebs Semdeg sakiTxebze:
1. ZiriTad funqciaTa da amocanaTa swori gaanalizeba strategiis warmatebiT
aRsrulebis mizniT;
2. yuradRebis gamaxvileba im faqtorebze, Tu ramdenad kargad ukavSirdeba
organizaciuli erTeuli administraciis mier gansazRvrul TamaSis wesebs da
ramdenad kargad aris igi uzrunvelyofili saTanado kvalifikaciis personaliT;
3. strategiuli TvalsazrisiT, kritikuli biznes-erTeulebisa da organizaciis
SigniT Sesabamisi funqcionaluri blokebis Seqmna;
125

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


4. TiToeuli organizaciuli erTeulis marTvis uflebamosilebaTa xarisxis
gansazRvra da maTi Sefaseba decentralizaciis Sedegad savaraudo Semosavlebis
mopovebisa da danaxarjebis warmoebis kuTxiT;
5. organizaciul erTeulebs Soris efeqtiani koordinaciis uzrunvelyofa.
ZiriTad funqciaTa da amocanaTa swori gaanalizeba strategiis warmatebiT
aRsrulebis mizniT
yvela saxis organizaciaSi, strategiuli warmatebis uzrunvelyofis mizniT,
garkveuli saqmianobebisa da gamocdilebis gaerTianeba warmoebs kritikul da
naklebad
kritikul
elementebad.
strategiuli
TvalTaxedviT,
organizaciis
SedarebiT naklebad mniSvnelovani samuSaos Sesruleba aris metad rutinuli
procedura. igi moicavs iseTi saxis operatiul administraciul RonisZiebebs,
rogoricaa: gadaxdebis organizeba, fuladi nakdebis marTva, samomxmareblo
SekveTebis organizeba, Sesyidvebze kontrolis daweseba, gadazidvebis organizeba,
produqciis standartebis maregulirebel garemosTan misadageba, distribuciis
sakiTxebis mogvareba da a.S.
Sesasrulebel samuSaoTa meore didi nawili ukavSirdeba ZiriTadi biznesis
mxardamWer saqmianobas. esenia: monacemTa bazebis marTva, buRaltruli aRricxva,
satreningo kursebis organizeba, sazogadoebrivi urTierTobebis (Public Relations),
bazris kvleva da sxv.
rogorc wesi, yvela kompanias gaaCnia mkafiod gamokveTili, pirvelxarisxovani
amocanebi da valdebulebebi (funqciebi), romelTa araefeqtiani Sesrulebis
SemTxvevaSi yvelaze metad auaresebs kompaniis mdgomareobas. aseTi damangreveli
Zalis mqone amocanebsa da menejerul valdebulebebs ewodeba kritikuli amocanebi.
magaliTad, xarjebis momWirneobisa da maT yairaTian xarjvaze kontrolis
gaZliereba aucilebelia, rodesac kompania cdilobs, rom igi iyos dabal
danaxarjebze
orientirebuli
mwarmoebeli,
radgan
industriis
mdgomareoba
karnaxobs mas dabali SemosavlebiT dakmayofilebas da produqciaze fasebis
Semcirebas, fufunebis sagnebisa da iuveliruli nakeTobebis Sesaqmnelad, kompania
ufro met yuradRebas amaxvilebs xarisxobriv maCveneblebze, dizainis SemuSavebasa
da
wamaxalisebel
mastimulirebel
biznesze.
aRniSnuli
saqmianobebi
aris
organizaciis kritikuli amocana. maRali teqnologiis industriebSi biznesis
warmatebis (KFS) faqtors da Sesabamisad kritikul saqmianobas warmoadgens
produqciis inovaciurobis xarisxi. rac ufro xSirad Cndeba axali produqcia
bazarze,
miT
ufro
mogebul
mdgomareobaSi
rCeba
kompania.
strategiuli
TvalsazrisiT,
kritikuli
amocanebisxvadasxva
biznesSi
erTmaneTisagan
gansxvavebulia da igi mniSvnelovnad firmis strategiasa da konkurenciis
moTxovnebze.
or SekiTxvaze pasuxi gansazRvravs kritikuli saqmianobis Sinaarss: ra
amocanebi unda Sesruldes pirvel rigSi umaRles doneze da droulad imisaTvis,
rom strategia iyos warmatebuli? da yvelaze metad organizaciis romel
funqcionalur rgols moeTxoveba yvelaze maRali kvalifikacia imisaTvis, rom man
xelidan ar gauSvas biznesSi warmatebis Sansi? am kiTxvebze pasuxi, rogorc wesi
gviCvenebs, Tu ra saxis saqmianobebs gaaCnia biznesSi damangreveli Zala da romeli
tipis organizaciul erTeulze unda moxdes administraciuli Zalisxmevis
koncentrireba.
saqmianobaTa tipebs Soris urTierTkavSiris dadgena
mas Semdeg, rac warmatebiT ganxorcieldeba kritikuli, rutinuli da
mxardamWeri saqmianobebis dajgufeba logikur elementebad, maTi ufro detaluri
Seswavlis mizniT, administraciis amocanas warmoadgens maT Soris urTierTkavSiris
dadgena. saqmianobaTa tipebis urTierTkavSiris logikuri jaWvi Semdeg princips
eyrdnoba:
126

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


sawarmoo resursebis SeZena produqciis sawarmoeblad, produqciis warmoeba
gamokveTili samomxmareblo jgufebis dakmayofilebis mizniT, momxmarebelTa
dasakmayofileblad sadistribucio arxebis gamoyeneba, teqnologiuri da sxva saxis
nou-haus Seqmna, Zlieri koordinaciis saWiroeba, geografiuli arealis SerCeva.
aseTi urTierTkavSiris dadgena metad arsebiTi sakiTxia, radgan igi, rogorc
wesi, warmoadgens saqmianobaTa organizaciul erTeulebad dajgufebis safuZvels.
saqmianobaTa urTierTkavSiri gviCvenebs, rogor unda Seiqmnas organizacia ise, rom
TiToeuli organizaciuli erTeulis amocanebi erTmaneTs logikurad Seerwyas.
saqmianobaTa tipebis dajgufeba logikur erTeulebad
am procesis ZiriTad mizans warmoadgens strategiuli TvalsazrisiT,
kritikuli saqmianobebis organizaciuli struqturis mTavar, wamyvan blokebad
Camoyalibebis sakiTxis organizeba. kerZod, organizaciul struqturaSi mkafiod
unda ikveTebodes, rom strategiis warmatebis momtan ZiriTad kritikul saqmianobebs
yvelaze meti yuradReba eTmoba, rom maT yvelaze didi Rirebuleba da mkafiod
gamokveTili adgili ukaviaT organizaciul struqturaSi. Sesabamisi logikiT,
warmoebs
organizaciuli
resursebis
gamoyeneba
arakritikul
saqmianobaTa
samarTavad. Sesabamisad, ikveTeba uflebamosilebaTa miniWebisa da delegirebis
sakiTxebi. kerZod, strategiis danergvis, aRsrulebis, marTvis da gadawyvetilebaTa
miRebis sakiTxebi, TavisTavad cxadia, evaleba kritikul saqmianobaTa mixedviT
dafuZnebul
organizaciul
bloks mTlian
organizaciul
struqturaSi
da
Sesabamisad am blokSi gaerTianebul menejerebs.
TiToeuli organizaciuli erTeulis uflebamosilebaTa da damoukideblobis
xarisxis gansazRvra. kompaniebSi mkafiod unda iyos gamokveTili da dadgenili, Tu
ra raodenobis uflebebi da gadawyvetilebaTa miRebis saSualeba gaaCniaT TiToeuli
organizaciuli erTeulis menejers, gansakuTrebiT ki filialebis da sxva bizneserTeulebis mmarTvelebs. centralizebul kompaniebSi, rogorc wesi, strategiis
ZiriTadi nawilis SemuSavebisa da TamaSis wesebis (politikis) dadgenis mizniT,
uflebaTa didi nawili koncentrirebulia korporatiuli donis menejerebze da
mxolod
operatiuli
funqciebi
aris
delegirebuli
biznesis
doneze.
decentralizebul
kompaniebSi
ki
piriqiT,
biznes-erTeulebi
sargebloben
maqsimaluri avtonomiiT, damoukideblad qmnian politikas da mxolod uflebaTa
mciredi nawili kontrolisa da koordinaciis mizniT rCeba korporatiul doneze.
cnobilia uflebamosilebaTa gansazRvris ramodenime midgoma. magaliTad,
arasasurvelia,
rodesac
strategiis
aRsrulebis
TvalsazrisiT,
calkeul
organizaciul erTeulebs damoukideblad rutinuli an naklebad mniSvnelovani
saqmianobebis marTvis ufleba ar gaaCniaT. an rodesac realizaciaze da warmoebis
Sedegebze orientirebuli saqmianoba ar aris daqvemdebarebuli Sida mxardamWeris
sistemis organizaciul erTeulsa da Sesabamis personalze. gadawyvetilebaTa
uflebamosilebis gansazRvra da maTi Sesabamisi delegireba korporatiuli donidan
SedarebiT dabali donis menejerebze warmoebs im principiT, rom dabali donis
menejerebi, garkveuli sakiTxebis mimarT ufro kargad arian informirebulebi. isini
ufro kargad icnoben saqmianobaTa specifikas da amdenad, SeuZliaT ufro efeqtiani,
ukeTesi da xarisxiani gadawyvetilebis miReba, vidre korporatiuli donis
menejerebs. ufro logikuria, rodesac organizaciis erTeulis strategiis SemuSaveba
da misi danergva evaleba organizaciuli erTeulis menejers. biznes-erTeulebisa da
miT ufro operatiul gadawyvetilebaTa mRebis procedura maqsimalurad unda
Seikvecos
korporatiul
doneze.
uflebamosilebaTa
gansazRvris
yvelaze
aprobirebuli midgoma es aris organizaciuli erTeulebis xelmZRvanelebad
maRalkvalificiuri
da
profesionali
menejerebis
seleqcia,
romelTac
damoukideblad
SeuZliaT
maTi
pasuxismgeblobis
arealSi
organizaciuli
erTeulebisTvis rogorc strategiis SemuSaveba, aseve misi danergva da aRsruleba da
Sesabamisad gaaCniaT saTanado uflebamosileba. menejerebs, romelTac moaqvT
127

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


mxolod aradamakmayofilebeli Sedegebi, avtomaturad unda Tavisufldebodnen
dakavebuli Tanamdebobebidan. dakvirvebebiT cnobilia, rom garkveul uflebaTa
warmarTva da maTi korporatiul doneze gamoyeneba, iZulebiTi gamouvali pirobebis
garda (isic droebiT, garkveul gardamaval etapze) sasurvel Sedegs ar iZleva.
magaliTad, umaRles ligaSi moaspareze bevri cnobili safexburTo klubis
prezidenti warsuli saqmianobiT cnobilia,
rogorc kargi moTamaSe da Semdgom
kvalificiuri mwvrTneli, ramac mis klubs mravali warmateba da didi aRiareba
moutana. magram amave dros, prezidentis rangSi warmodgenilma aseTma pirovnebam
kargad icis, rom klubis mwvrTnelad mis mier daniSnuli adamianis kompetenciaSi ar
unda Caerios, radgan amiT, SesaZlebelia klubs ufro meti ziani moutanos.
Sesabamisad, mwvrTneli Tavis pasuxismgeblobis arealSi sruli avtonomiiT
sargeblobs. igi damoukideblad iRebs gadawyvetilebas fexburTelTa seleqciis,
gundis organizaciuli struqturis SemuSavebis, cvlilebaTa organizebis da sxva
sakiTxebSi.
monaTesave
diversifikaciis
mwarmoebel
korporaciebSi,
rogorc
wesi,
centralizebulia
portfelSi
erTmaneTan
dakavSirebuli
biznes-erTeulebis
strategiul sargeblis mopovebasTan orientirebuli saqmianoba.
organizaciuli erTeulebis saqmianobaTa koordinireba. Zalze xSirad,
warmoebs gansazRvrul uflebamosilebaTa ierarqiis mixedviT. maRali donis
menejerebs
gaaCniaT
meti
uflebebi
mraval
organizaciuli
erTeulebis
koordinirebis, integrirebis da maT Soris kooperaciuli TanamSromlobis
uzrunvelyofis
sakiTxebi
uSualod
maTi
zedamxedvelobis
qveS.
mTavari
aRmasrulebeli piri (CEO), mTavari operatiuli moxele da biznes-erTeulis
menejerebi warmoadgenen koordinaciis warmoebis centralur figurebs, radgan maTi
uflebebi uSualo pasuxismgeblobas akisrebs marTvis am funqciaze. garda amisa,
menejeruli
uflebamosilebisa
da
strategiuli
Zalauflebis
safuZvelze,
organizaciuli
erTeulebis
poziciebi
SesaZlebelia
koordinirebuli
iyos
saproeqto jgufebis, biujetisa da dagegmvis procesze pasuxismgebeli muSakebis,
specifikuri komitetebis da sxva saxis makoordinirebeli jgufebis mier. TiToeuli
organizaciuli erTeulis doneze miznebis gansazRvris, strategiis SemuSavebisa da
danergvis, aseve maT Soris saerTo makavSirebeli saqmianobis warmarTvis procesis
uzrunvelyofa,
rogorc
wesi,
miuTiTebs
organizaciis
erTeulebs
Soris
koordinaciis maRal xarisxze. ufro xSirad, monaTesave diversifikaciis mwarmoebel
korporaciebSi koordinaciis amocana aris mkacrad centralizebuli da maSasadame,
warmoadgens korporatiuli menejmentis uSualo funqcias. Sesabamisad, yvela saxis
industriebSi,
rogorc
urTierTdakavSirebul,
ise
konglomeratul
biznesSi
centralizacias
eqvemdebareba
Semdegi
saxis
saqmianobebi:
sazogadoebrivi
urTierTobebis (Public Relations) ganviTareba, safinanso aRricxva da safinanso
menejmenti (Managerial Accounting), personalis mimarT mastimulirebeli RonisZiebebi
(korporatiul doneze), monacemTa bazebis marTva (aseve korporatiul doneze).
strategia da organizaciuli struqtura
organizaciuli struqturis strategiasTan misadagebis garkveva menejmentis
umTavresi problemaa. 1962 wels, cnobilma ingliselma profesorma alfred
Candlerma statiaSi "strategia da struqtura" daamtkica, rom organizaciis
formirebis strategia es aris administraciis damatebiTi problema, radgan
strategiis cvlileba avtomaturad moiTxovs organizaciuli struqturis cvlilebas
da amdenad, kompaniis organizaciuli struqtura mTlianad damokidebulia SerCeuli
strategiis tipze. sxva SemTxvevaSi, strategiis warmatebiT danergva da aRsruleba
SeuZlebelia. 70 umsxviles korporaciaze dakvirvebis Sedegad gairkva, rom
korporaciaTa
absolituri
umravlesobis
efeqtian
saqmianobaze
miuTiTebda
organizaciuli struqturis strategiasTan midevnebis politika. marTlac, axali
strategiis formireba, administraciis winaSe axali tipis amocanebs warmoaCens.
128

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


magaliTad, mogebis Semcireba biznes-erTeulebSi, iwvevs strategiis cvlilebas, rac
moiTxovs organizaciuli struqturis daxvewas da Sesabamisad, kompaniis qcevis
gaumjobesebas. Candleris kvleviT irkveva, rom faqtiurad, SerCeuli organizaciuli
struqtura gviCvenebs gansxvavebas SemuSavebul strategiasa da mis aRsrulebas
Soris.
faqtiurad,
organizaciuli
struqtura
menejerTa
iaraRia
qaRaldze
SemuSavebuli strategiis idealurad aRsrulebis mizniT. strategiis ganviTareba,
TavisTavad
iwvevs
organizaciuli
struqturis
ganviTarebas,
mis
daxvewas,
gafarToebasa da garTulebas. biznesis warmoeba yovelTvis iwyeba mcire da saSualo
zomis kompaniebis formirebiT. Semdgom periodSi, vertikaluri integraciis
aucilebloba, geografiuli eqspansia, diversifikaciis wamowyeba da konglomeratebis
formireba
iwvevs
martivi
funqcionaluri
struqturis
garTulebas
da
decentralizaciis problemis wina planze wamowevas. Sesabamisad, mcire sididis
funqcionaluri ganyofilebebi iqceva did deparamentebad. TiToeul maTganSi
menejerTa monawileoba mkveTrad izrdeba. efeqtiani marTvis amocana moiTxovs
koordinaciis da kontrolis maRal xarisxs da a.S.
sxvadasxva organizaciuli struqturebis strategiuli upiratesobebi da
naklovanebebi
msoflioSi gavrcelebulia organizaciuli struqturebis strategiasTan
misadagebis xuTi tipi: 1) funqcionaluri, 2) geografiuli, 3) decentralizebuli,
4) strategiuli biznes-erTeulebis, 5) matriculi. ganvixiloT TiToeuli maTgani.
funqcionaluri organizaciuli struqtura
funqcionaluri organizaciuli struqturebi ufro metad iqmneba mcire da
saSualo tipis firmebSi, romelTa biznesi mxolod erT industriaze aris
orientirebuli. menejmentis ZiriTadi yuradReba maxvildeba
specializaciis
sakiTxebze. am mimarTulebiT didi mniSvneloba eniWeba funqcionalur amocanaTa
Sesrulebis xarisxs, rac xels uwyobs, rogorc operatiul saqmianobaTa marTvis
gaumjobesebas, aseve menejeruli konkurenciis ganviTarebas. mTliani miznebis da
amocanebis funqcionalur rgolebad danawevreba, viwro problemaTa maqsimaluri
detalizaciisa da analizis saSualebas iZleva. Sesabamisad, menejeruli kompetencia,
kvalifikacia da maRali profesionalizmi yvelaze ukeTesad gamovlindeba, Tu
ramdenad kargad SeuZliaT maT TavianT funqcionalur erTeulebSi problemebis
gamokveTa, diagnozis dasma, situaciaSi garkveva da misi Sefaseba, realuri
strategiis
SemuSaveba
da
misi
danergva.
funqcionaluri
amocanebiT
specializirebuli
organizacia
centralizebuli
struqturaa.
TiToeuli
organizaciuli erTeuli direqtiuli, imperatiul-administraciuli meTodebiT
imarTeba kompaniis maRali donis menejerebis mimarT. centralizaciis xarisxi
dakavSirebulia uSualod kompaniis sididesTan kerZod, produqciis realizaciis
masStabebi, dasaqmebulTa raodenoba, vertikaluri integraciis xarisxi gansazRvravs
maRali donis menejeris uflebamosilebas, Tu ramdenad uSualo monawilebas iRebs
igi funqcionaluri da operatiuli saqmianobebis marTvaSi.
funqcionalur
organizaciul
struqturebSi,
amocanaTa
funqcionalur
erTeulebad dayofa, rogorc wesi, warmoebs imis mixedviT, Tu romeli faqtorebi
ganapirobebs yvelaze metad konkurenciaSi warmatebas. momxmarebeli, produqcia,
teqnologia es aris sami ZiriTadi faqtori, romlis mixedviTac kompania iwyebs
specializacias. magaliTad, teqnologiuri instrumentebis warmoebisas industriaSi,
kompaniis centralizebul struqturaSi ikveTeba Semdegi funqcionaluri rgolebi:
samecniero-kvlevebis ganviTareba, inJineringuli samsaxuris uzrunvelyofa, xarisxis
kontroli, sakadro politika, finansebi da aRricxva. cxadia, rom ufro meti
yuradReba maxvildeba teqnologiur aspeqtebze. kritikul amocanas warmoadgens
srulyofili
teqnologiebis
SemuSaveba.
amdenad,
aqcenti
unda
gakeTdes
maRalkvalificiur mecnierebsa da teqnologebze, romelTac SeswevT siaxlis
129

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


danergvis, axali formulis SemuSavebis da a.S. unari. sxva danarCeni saqmianoba
SedarebiT naklebad mniSvnelovania. municipaluri da TviTmmarTvelobis sxva
organoebi TavianT saqmianobas ukavSireben mTlianad momxmarebelTa interesebs.
kerZod, momxmareblis interess am SemTxvevaSi, warmoadgens: samedicino momsaxureba,
sazogadoebrivi usafrTxoeba, wyal-momarageba, uwyveti eleqtroenergia, quCebis
parkebis, skverebis keTilmowyoba, ganaxleba da a.S. saTanadod, marTvis aRniSnuli
organoebi qmnian Sesabamisi saxelwodebis funqcionalur erTeulebs, romlebic
TavianTi
pasuxismgeblobis
arealSi
cdiloben
am
interesebis
maqsimalur
dakmayofilebas. akademiur seqtorSi, ZiriTad orientacias akeTeben saboloo
produqciaze-studentTa kvalifikaciaze. am TvalsazrisiT, funqcionalur rgolebad
gamoyenebulia fakulteturi midgoma. funqcionalur organizaciul struqturebSi
funqcionaluri qvedanayofebi Semosavlebs da Sedegs qmnian centraluri rgolis
sasargeblod. centralizaciis xarjze, maRali donis menejerebi anawileben kompaniis
biujets im principiT, Tu ras imsaxurebs TiToeuli funqcionaluri erTeuli. aseTi
organizaciuli struqtura amarTlebs, rodesac Sesasrulebel amocanaTa raodenoba
da misi sirTule iZleva saSualebas, rom umravlesi saqmianoba imarTebodes
mTlianobaSi maRali donis menejerebis mxridan. funqcionalur organizaciul
erTeulebSi TiToeul funqcionalur, Tu operatiul doneze ZiriTad menejerebs
gaaCniaT marTvis rogorc dagegmvisa da organizaciis, aseve koordinaciis,
kontrolisa da motivaciis funqciebi. funqcionaluri organizaciuli struqturebis
grafikuli interpretaciis ori varianti warmodagenilia 12.3 naxazze.
funqcionaluri organizaciuli struqturebis strategiul upiratesobebs
Seadgens:
strategiul Sedegebze centralizebuli kontrolis daweseba es kompaniis metad
mniSvnelovani menejeruli aqtivia. radgan kompaniis umaRles menejments eZleva
strategiuli Sedegebis Tavisufali, uproblemo gankargvis saSualeba;
funqcionaluri
erTeulebis
jami
yvelaze
kargad
axasiaTebs
biznesis
ganviTarebis mimarTulebas;
TiToeuli struqtura kargad aris Serwymuli strategiasTan, sadac ikveTeba
prioritetebis mixedviT daxarisxebul saqmianobaTa strategiuli jgufebi da
romlebic imarTeba calkeuli funqcionaluri departamentebis mier;
funqcionalur doneze problemebi advilad ikveTeba, Sesabamisad specialzaciis
xarjze SesaZlebelia maTi drouli mogvareba;
funqcionalur doneze SesaZlebeli xdeba dakvirvebebis Sedegad gamocdilebis
dagroveba, nou-haus Seqmna da kompetenciis ganviTareba;
funqcionalur
erTeulebs
TavianTi
saqmianobis
arealSi
ufro
meti
SesaZleblobebi gaaCniaT, rom uzrunvelyon masStabis didi ekonomiuroba;
operatiul
saqmianobaTa
efeqtianoba
izrdeba
funqcionalur
doneze
zedamxedvelobis qveS
funqcionalur organizaciul struqturebs gaaCniaT mTeli rigi naklovanebebi:
funqcionaluri
amocanebis
koordinirebis
problema

funqcionaluri
organizaciuli
mTavar
aqilevsis
qusls
warmoadgens
funqcionalur
departamentebs Soris strategiuli koordinaciis uzrunvelyofa. SeiZleba iTqvas,
rom funqcionaluri erTeulebi erTmaneTTan sxvadasxva, erTmaneTis gaugebar enaze
saubroben. Sesabamisad, adeqvaturad ver ikveTeba garkveuli problemebis mimarT
TiToeuli maTganis strategiuli roli da mniSvneloba. faqtiurad, Zalze rTulia
funqcionalur rgolebs mouZebno is saerTo raodenobrivi maxasiaTeblebi, romlis
mixedviTac moxerxdeba misi Rirebulebis Sefaseba. funqcionaluri departamentis
TiToeuli wevri cdilobs departamentis interesebis wina planze wamowevas, maTi
monawileobis aqtualobis damtkicebas biznesSi. TiToeuls miaCnia, rom strategiis
SemuSavebisa da danergvis sakiTxebSi yvelaze didi pasuxismgeblobisa da
130

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


monawileobis xarisxi maTze modis, rac TavisTavad arTulebs maT Soris
koordinaciis meqanizms;
funqcionaluri
wesiT
gradacia
zrdis
funqcionalur
rgolebs
Soris
konfliqtis albaTobas ufro metad, vidre iwvevs maT Soris kooperaciis
ganviTarebas. umaRlesi rangis menejerTa SezRuduli drois didi nawili, xSirad
eTmoba arbitris misiis Sesrulebas. funqcionalur rgolebs Soris balansis
aRdgenas, konfliqturi situaciebis daregulirebasa da maT Soris kooperaciis
ganviTarebas;
gadametebuli specializacia iwvevs menejerTa strategiuli xedvis arealis
daviwroebas;
xels uSlis funqcionalur erTeulebSi dagrovil gamocdilebaTa ganzogadebis
process;
mogebis gankargvis ufleba gaaCnia mxolod umaRlesi donis menejerebs;
funqcionaluri specialistebi ufro met yuradRebas aqceven imas, Tu ra SeiZleba
gaumjobesdes mxolod funqcionalur da ara mTlianobaSi biznesis doneze, rac
saboloo jamSi iwvevs funqcionaluri imperiis mSeneblobas;
funqcionalur CarCoSi Caketva da situaciis Sefasebis viwro menejeruli areali
xels uSlis mis samewarmeo unar-Cvevebis gamomJRavnebas, cvlilebebisa da
danaxarjebis restruqturizaciis mimarT adaftacias.
amrigad, funqcionalur organizaciul struqturebs gaaCnia Tavisi adgili
kompaniaSi. misi dadebiTi da uaryofiTi mxareebis Seswavla saSualebas iZleva
davadginoT, Tu romel industriaSi, rogori produqciis sawarmoeblad, ra xarisxiT
da ra sididis kompaniebSi SesaZlebelia, rom gamoviyenoT igi, raTa strategiis
danergvis procesi warmatebiT ganxorcieldes.

Staburi organizaciuli struqtura


Tanamedrove pirobebSi msoflios msxvil kompaniaTa umravlesobis marTva
ZiriTadad Stabur organizaciul struqturebzea agebuli.
Staburi organizaciuli struqturis erT-erTi fuZemdebelia jeneral motorsis,,
yofili prezidenti a. slouni.
aRniSnuli struqturis mixedviT, kompania afasebs Tavisi qvedanayofebis
muSaobas da axdens maT koordinacias. uzrunnelyofs aucilebeli personaliT,
ZiriTadi saSvalebebiSa da sxva saxis resursebiT.
qvedanayofTa mmarTvelebi Tavis mxriv, asruleben sammarTvelo funqciaTa ZiriTad
nawils
TavianT obieqtze da pasuxs ageben TavianT qvedanayofTa saqmianobis
finansur
mxareze,
bazarze,
mis
warmatebaze.
a.
slounma
aseT
models
makoordinirebeli decentralizaciis sistema uwoda.
Staburi struqturebis tips farTod iyeneben msxvili kompaniebi. uzarmazari
Semosavlebis da didi raodenobis samuSao personalis marTva ufro efeqturi xdeba
ramodenime
pasuxismgebeli
qvedanayofis
meSveobiT,
romlebic
maqsimaluri
avtonomiuri
uflebebiT
sargebloben.
msxvil
korporaciaTa
qvedanayofTa
mmarTvelebs aqvT marTvis TiTqmis yvela funqciis gamoyenebis ufleba (dagegmva,
organizacia, koordinacia, motivacia, kontroli), xolo koordinacia aris mocemuli
korporaciis marTvis ZiriTadi iaraRi (kontrolTan erTad). swored es aris Staburi
struqturis Sinaarsi.
geografiuli organizaciuli struqtura
sxvadasxva geografiul arealSi ganviTarebul saqmianobaTa ukeTesi marTvis
mizniT, kompaniebi, rogorc wesi, qmnian geografiul organizaciul struqturas.
naxazidan 12.4 irkveva, rom geografiul organizaciul struqturebs gaaCniaT
upiratesobebi da naklovanebebi. aseTi struqturebi ZiriTadad emsaxureba sxvadasxva
geografiul kompaniaTa qcevis gaumjobesebis ideas.
131

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


kerZo seqtoris biznesSi teritoriebis mixedviT organizaciuli erTeulebis
Camoyalibebis politikas misdeven maRaziebi, supermarketebi, cementis mwarmoebeli
kompaniebi, restornebis biznesis mwarmoeblebi, rZis produqtebis Seqmnaze
orientirebuli firmebi. sazogadoebriv seqtorSi ki iseTi organizaciebi, rogoricaa
sabiujeto Semosavlebis mobilizaciis organoebi, socialuri usafrTxoebis
uzrunvelyofis samsaxuri, safosto momsaxureba, sabanko momsaxureba. magaliTad,
wiTeli jvris saerTaSoriso organizacia Tavis saqmianobas uSualod marTavs
teritorialuri
principiT,
radgan
sxvadasxva
saxelmwifoSi
gansxvavebuli
problemebi arsebobs da Sesabamisad gansxvavebul daxmarebas saWiroebs. umravlesi
mravalerovnuli kompaniis biznesi agebulia swored geografiuli organizaciuli
struqturis mixedviT.
msoflios erT-erTi umsxvilesi korporacia Core and Star Pfiser International aris
klasikuri magaliTi, romlis strategiuli moTxovnebic ganapirobebs geografiuli
prioritetebis wina planze wamowevas. aRniSnuli korporaciis produqcia iwarmoeba
27 qveyanaSi, xolo misi realizacia warmoebs 100-ze met saxelmwifoSi. korporaciis
produqcia warmoadgens farmacevtuli preparatebi (antibiotikebi da sxva saxis
wamlebi), soflis meurneobisa da veterinaluri daniSnulebis nawarmi (cxovelTa
sakvebi produqtebi, damatebiTi vitaminebi, pesticidebi), qimiuri preparatebi (qimiuri
kolbebi, navTobqimikatebi, plastikuri nakeTobebi) da samomxmareblo produqcia
(kosmetika, sunamoebi).
10 geografiuli regionis menejers evaleba diversificirebuli qveynebis
menejerebis zedamxedveloba. xolo Tavad isini uSualod pasuxismgebelni arian da
imarTebian korporaciis prezidentis mier. TiToeuli qveynis menejeris movaleobas
warmoadgens qveynis SigniT biznesis damoukideblad warmoeba da korporatiuli
miznebis, anu maT winaSe dasmuli amocanebis pirnaTlad Sesruleba. TiToeuli
qveynis menejers gaaCnia didi uflebebi: mas SeuZlia mogebis gankargva, biznesis
dagegmva,
sakuTari
politikis
SemuSaveba
da
yvela
saxis
saqmianobebis
damoukideblad warmarTva qveynis doneze. TavisTavad cxadia, aseTi rangis menejerebi
qmnian organizaciul struqturebs. Seiswavlian bazris specifikas, garemo faqtorebs
momxmarebelTa gemovnebas, sazogadoebriv cnobierebas, konkurentul garemos
metoqeobis
xarisxs,
industriaSi
Sesvlisa
da
gasvlis
barierebs.
iReben
gadawyvetilebebs Semtevi, TavdacviTi, an vertikaluri integraciis politikis
warmoebaze. axdenen sainvesticio prioritetebis rangirebas. ra ufro mniSvnelovania:
dabal danaxarjebze orientacia, produqciis diferenciacia, Tu axali bazrebis
Ziebas. erTi sityviT, maT gaaCniaT sakuTari biujeti-sakuTari Semosavlebi da
xarjebi da maSasadame, maqsimaluri avtonomia. uflebamosilebaTa did nawilis
delegireba geografiul biznes-erTeulebze aucilebelia, radgan sxvadasxva
qveynebSi gansxvavebuli specifikuri situaciaa da Sesabamisad strategiebic
gansxvavdeba. magaliTad, sxvadasxva saxelmwifoebi aRniSnul korporaciebs uweseben
sxvadasxva moTxovnebs: qimiur, farmacevtuli, soflis meurneobisa da veterinaluri
preparatebis dozebis dadgenis, ganawilebis, markirebis da fasebis gansazRvris
sakiTxebic ki.
decentralizebuli biznes-erTeulebi
biznesis
doneze
produqciis
warmoebis
yvela
stadiaze
saqmianobaTa
dajgufebis aucilebloba warmoiqmneba diversifikaciis mimdevar korporaciebSi.
decentralizebuli biznes-erTeulebis formireba iwyeba me-20 saukunis dasawyisidan,
rodesac msoflioSi aRiarebulma kompaniebma DuPont-ma da General Motors-ma aseTi
struqtura pirvelad gaaCnes msoflios. diversificirebul biznesSi funqcionaluri
donis samuSaoebi mkveTrad izrdeba da amdenad, korporatiuli menejmentis mxridan
maTi marTva SeuZlebeli xdeba. magaliTad, 50 sxvadasxva Sinaarsis qarxnis, 20
erTmaneTisgan gansxvavebuli teqnologiis da 30 sxvadasxva tipis produqciis
sakuTreba
moiTxovs
korporatiuli
biznesis
marTvas
korporatiul-biznes
132

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


erTeulebis-funqcionaluri TanmimdevrobiT, radgan korporatiul-funqcionaluri
urTierTobebi
sasurvel
Sedegs
aRar
iZleva.
Sesabamisad,
korporatiul
xelmZRvanelobas esaWiroeba menejerTa is jgufi, romelic TiToeul biznesSi
uSualod TviTon dayofs organizacias funqcionalur erTeulebad da gauZRveba maT
saqmianobas.
faqtiurad, korporatiuli menejmenti axdens uflebamosilebaTa
delegirebas calkeul biznes-erTeulebze.
amrigad, maSin, rodesac erT industriaze orientirebul kompaniebSi
strategiis warmatebiT danergvisaTvis ufro metad gamarTlebulia geografiuli da
funqcionaluri organizaciuli struqturebis gamoyeneba. korporatiul biznesSi
centraluri
adgili
ukavia
decentralizebul
biznes-erTeulebis
sakiTxs.
TavisTavad cxadia, dRis wesrigSi dgeba biznesis donis menejerebis problema.
faqtiurad, korporatiuli menejmenti biznesis dones gadascems yvela uflebas im
principiT, Tu ra samuSaoebis Sesruleba mouwevda mas im SemTxvevaSi, rom yofiliyo
mxolod erT industriaze orientirebuli. amdenad, decentralizebul bizneserTeulebs gaaCniaT ganusazRvreli uflebebi. isini gansazRvraven industriis
doneze kompaniis misias, miznebs; SeimuSaveben biznes-strategias da qmnian strategiis
mxardamWer geografiul da funqcionalur organizaciul struqturebs. biznesis
donis menejerebi angariSvaldebulebi arian korporatiuli xelmZRvanelobis winaSe
industriaSi miRebul Sedegebze. swored am principiT marTavs saTao korporacia
calkeul biznes-erTeulebs. miRweuli Sedegebis mixedviT iRebs gadawyvetilebas
biznes-erTeulTa pirveli pirebis dawinaurebas, an daqveiTebas, an Tanamdebobidan
gaTavisuflebis Sesaxeb. kontroli es aris umTavresi funqcia, romlis mixedviTac
warmoebs TiToeuli biznesis marTva.
monaTesave
diversifikaciis
industriebSi
biznes-erTeulTa
uflebebi
konglomeratebTan SedarebiT garkveulwilad SezRudulia. saqme is aris, rom bizneserTeulebisaTvis sruli damoukideblobis miniWebiT koordinaciis meqanizmi ar
ikveTeba. cnobilia, rom sinergizmisa da strategiuli sargeblis efeqti uSualod
damokidebulia biznes-erTeulTa koordinaciis xarisxze. erTmaneTTan dakavSirebuli
industriebSi arsebobs erTgvarovani saqmianobebi. magaliTad, sxvadasxva bizneserTeulebi iyeneben erTidaigive teqnologias, orientirebuli arian erTnairi tipis
samecniero kadrebze, iyeneben erTnair sadistrubucio saSualebebs, urTierToba aqvT
erTi da imave momwodebelTan, eyrdnobian erTnair momxmarebelTa jgufs.
koordinaciis ar arsebobis pirobebSi, TiToeuli biznes-erTeulis erTnair
saqmianobaze gaweuli danaxarjebis jami aRemateba koordinirebis SemTxvevaSi
miRebul danaxarjebs (2+2=5 principi). magaliTad, korporacia A-s marTavs 5 bizneserTeulis saqmianobas. TiToeul maTgans urTierTobebi aqvs erT B momwodeblebTan.
Sesabamisad, nedleulis da masalebis Sesyidva TiToeuls ujdeba 1000 aSS dolari.
anu jamSi korporatiul danaxarjebs saqmianobis am tipSi Seadgens 5000 aSS dolari.
korporaciam gadawyvita, rom TviTon iqonios uSualo kavSiri B momwodebelTan. man
unda Seisyidos 5 biznes-erTeulis nedleuli. B momwodebelma momxmareblis
SenarCunebis mizniT nedleulze fasebi Seamcira. korporaciam SeZlo sakuTari
danaxarjebis 10%-iT Semcireba. garda amisa, gadazidvis-kerZod, transportirebis,
nedleulis SefuTvis da a.S. xarjebSic man naxa mniSvnelovani ekonomia da saboloo
jamSi misi xarjebis 20%-iT Semcireba.
magaliTidan irkveva, rom monaTesave industriebSi saTao korporaciebi bizneserTeulebs akargvineben im saqmianobaTa warmarTvis uflebas, romelic sxvadasxva
industriebSi erTgvarovania da strategiuli sargeblis mopovebis saSualebas
iZleva. konglomeratul industriebSi, sadac strategiuli sargebeli nulis tolia,
biznes-erTeulebisTvis uflebamosilebaTa Sekveca gamarTlebuli ar aris, radgan
korporatiuli menejmentis isedac auarebel samuSaos zedmeti problemebi emateba da
marTvis xarisxze Zalze uaryofiTad moqmedebs.
133

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


decentralizebuli biznes-erTeulebis organizaciuli struqturis magaliTi,
misi upiratesobebi da naklovani mxareebi warmodgenilia 12.5 naxazze.
strategiuli biznes-erTeulebis organizeba
farTod
diversificirebul
korporaciebSi,
decentralizebul
bizneserTeulTa raodenoba SesaZlebelia iyos imdenad didi, rom korporatiul doneze
TiToeul maTganze kontrolis daweseba SesaZlebelia ver moxerxdes. Sesabamisad,
korporaciebisTvis ufro sasargeblo iqneba, Tu moxdeba erTmaneTTan dakavSirebuli
biznes-erTeulTa dajgufeba da gaerTianeba erT sistemaSi. amdenad, korporaciis
mTavarma aRmasrulebelma pirma (CEO) garkveuli uflebebis delegireba unda
moaxdinos im jgufze, romelic pasuxismgebeli iqneba aRniSnuli sistemis marTvis
xarisxze. aseT jgufs strategiul menejmentSi senior-aRmasrulebels uwodeben,
xolo jgufSi Semaval menejerebs _ senior-menejerebs. senior-menejerebi mTlianad
angariSvaldebulebi arian da emorCilebian mTavar aRmasrulebel pirs (CEO). senior
menejmentis
movaleobas
warmoadgens
jgufSi
Semavali
biznes-erTeulebis
koordinireba da kontroli, xolo CEO itovebs strategiuli biznes-erTeulebis
(SBU-Strategic Business Units)
koordinirebasa
da
kontrolis
funqcias. SBU-s
xelmZRvanelobs korporaciis vice-prezidenti. amdenad, korporatiul struqturaSi
iqmneba axali rgoli, vice-prezidentis instituti, romelsac marTvis sakuTari
aparati gaaCnia.
strategiuli biznes-erTeulebi (SBU) warmoadgens garkveuli logikiT
gaerTianebul biznes-erTeulTa jgufs, romelTac erTmaneTTan dakavSirebuli,
monaTesave strategiuli elementebi gaaCniaT. monaTesave strategiuli elementi
SeiZleba iyos: nawilobriv erTnairi an erTidaigive metoqeebi, msgavsi strategiuli
misiebi, globaluri konkurenciis saerTo xedva, strategiuli gegmebis integrirebis
arseboba, sxvadasxva bisnesis warmatebis saerTo (KFS) faqtorebi, teqnologiebze
orientirebuli zrdis erTnairi SesaZleblobebi. korporacia General Electric-ma
pirvelma amcno sazogadoebas SBU-s koncefcia. aRniSnulma kompaniam 190 bizneserTeuli daajgufba 43 SBU-Si, xolo es ukanaskneli gaaerTiana 6 seqtorSi. General
Foods-ma (amJamad Philip Morris-is qvedanayofs warmoadgens) Seqmna SBU-s jgufebi
menius segmentebis mixedviT (sasauzme, alkoholuri, sadeserto da a.S. produqtebis
warmoeba).
SBU-s gaaCnia
uzarmazari uflebamosileba. vice-prezidenti funqciuri
TvalsazrisiT, faqtiurad aris mTavari aRmasrulebeli piri (CEO) strategiul
biznes-erTeulSi. CEO strategiul biznes-erTeulebze axdens uflebamosilebaTa
delegirebas Semdegi principiT: ra saqmianobiT iqneboda dakavebuli CEO
strategiuli biznes-erTeulebis gareSe?
SBU-s formirebis aucilebloba mniSvnelovnad damokidebulia im faqtze, rom
CEO efeqtianad ver marTavs korporatiul portfelSi Semaval biznes-erTeulebs.
elementarulad, maTi didi raodenoba uamravi informaciis gaanalizebas saWiroebs,
rac faqtiurad 24 saaTiani reJimis pirobebSic ki SeuZlebeli xdeba. amdenad,
ikargeba strategiuli sargebeli, romlis potencialic korporaciaSi sakmaod
maRalia. korporatiuli sistemis araefeqtiani marTva zrdis korporatiul
danaxarjebs, iwvevs resursebis uyairaTo gaflangvas. mesakuTreTa ZiriTadi
faseuloba 2+2=5 principi miuRweveli xdeba. mobiluri, ramodenime SBU-s Seqmna am
SemTxvevaSi, korporatiuli marTvis meqanizms ufro efeqtians qmnis. viceprezidentebi pasuxismgeblobas iReben, rom isini maqsimalurad aiTviseben maT
daqvemdebarebaSi myofi biznesis erTeulebis strategiul sargebels. am procesis
ufro efeqtiani uzrunvelyofis SemTxvevaSi ikveTeba SBU-Ta koordinirebisa da
strategiul sargebelTa dajamebis sakiTxi: swori sakadro politikis SemuSaveba
(maRalkvalificiuri, gamocdili kadrebis daniSvna vice-prezidentis Tanamdebobaze);
SBU-s jgufebis swori logikiT organizeba da SBU-Ta koordinacia da kontroli.
134

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


strategiuli biznes-erTeulis organizaciuli struqturis magaliTi, aseve
upiratesobebi da naklovanebebi warmodgenilia 12.6 naxazze.
korporaciaTa matriculi organizaciuli struqtura
matriculi organizaciuli struqtura gulisxmobs ormagi daqvemdebarebis
princips. matrica es aris ori damoukidebeli struqturis naerTi. TiToeul
struqturas Tanabari uflebamosileba gaaCnia. TiToeul maTgans aqvs sakuTari
biujeti, administrirebis sakuTari wesi. matriculi struqturebi erTmaneTTan
aerTianebs funqcionalur da sagnobriv princips. aseTi struqturebi arRveven
tradiciuli ierarqiuli struqturebis ZiriTad princips erTi adamiani erTi
mmarTveli.
matriculi struqtura iqmneba horizontaluri da vertikaluri mmarTvelobis
erTmaneTTan Serwymis safuZvelze. horizontaluri mmarTveloba gulisxmobs
sxvadasxva
industriebSi
erTnair
saqmianobaTa
erTobliv
marTvas.
xolo
vertikaluri mmarTveloba erT industriaSi sxvadasxva saqmianobaTa marTvas. amdenad,
yvela saxis saqmianoba imarTeba rogorc erTi industriis, aseve mravali industriis
doneze, ris safuZvelzec iqmneba ormagi daqvemdebarebis principi.
diversificirebuli
korporaciebi
Sedgeba
mravali
biznes-erTeulisgan.
TiToeuli biznes-erTeuli ki mravali geografiuli da funqcionaluri erTeulisgan.
magaliTad,
warmoeba,
marketingi,
finansebi,
teqnologiebis
SemuSaveba
(Tu
korporaciebi diversificirebulia mraval qveyanaSi, funqcionaluri jgufebi iqmneba
TiToeuli
qveynis
doneze).
ra
raodenobis
biznes-erTeulic
monawileobs
korporatiuli portfelis formirebaSi, im raodenobisve erTnairi funqcionaluri
rgolebi arsebobs korporatiul sistemaSi. erTnair funqcionalur rgolebs aseve
esaWiroebaT marTva, radgan dRis wesrigSi dgas maTi koordinirebis amocana.
faqtiurad, ikveTeba Semdegi sakiTxi: TiToeul funqcionalur rgols
korporatiul struqturaSi gaaCniaT sakuTari misia, miznebi da strategia.
warmovidginoT, rom korporacia erTis mxriv, Sedgeba funqcionaluri jgufebisgan,
xolo meore mxriv, calkeuli biznes-erTeulebisgan, romlebic aseve iyofian
calkeul funqcionalur erTeulebad. korporaciuli funqcionaluri qvedanayofi
marTavs TiToeuli biznes-erTeulis Sesabamis funqcionalur qvedanayofebs.
gamodis, rom funqcionaluri qvedanayofi imarTeba, rogorc biznesis, aseve
korporatiul doneze da orives samarTav obieqtze zemoqmedebis erTnairi Zala
gaaCnia. korporatiul doneze funqcionaluri rgolebis marTva warmoebs produqciis
tipis, biznesis tipis, an garkveuli tipis logikis mixedviT (ix. nax. 12.7). amdenad,
korporatiuli
donidan
funqcionaluri
rgolebis
marTva
ganpirobebulia
produqcia/biznesi/proeqtis principiT.
matriculi tipis organizacia sxva struqturebisgan Sinaarsobrivad radikalurad
gansxvavebulia. ori Zalaufleba, ori mmarTveli da Tanabrad gadanawilebuli
uflebebi qmnis axali tipis organizaciul klimats. matriculi struqturebis arsi
is aris, rom marTvis funqciebis dublireba horizontalur da vertikalur doneze
ar unda warmoebdes. rogorc wesi, koordinaciisa da kontrolis sakiTxi aris
korporatiuli donis amocana. TavisTavad, matricas dadebiTi mxareebidan unda
aRiniSnos, rom igi aris konfliqturi situaciebis gadawyvetis sistema. aseTi
struqturebis funqcionirebas ganapirobebs sxvadasxva saxis diversifikaciebis
warmoeba. axali diversifikacia TavisTavad, moiTxovs axal funqcionalur
menejments, geografiuli arealis menejers, biznes donis menejerebs romelTac
gaaCniaT mniSvnelovani strategiuli Zalaufleba. matricas sul mcire or cvlads,
rogorc korporatiul, aseve biznes-administracias uxeSad rom vTqvaT, aqvs Tanabari
prioritetuli mniSvneloba korporatiuli portfelis gaumjobesebis sakiTxebSi.
matriculi organizacia SesaZlebelia iyos yvelaze efeqtiani organizaciuli
struqtura. matrica emsaxureba Sida balansis, wonasworobis uzrunvelyofis
sakiTxebs. konfliqti, rogorc wesi, warmoiqmneba sxvadasxva ganzomilebis menejerebs
135

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


Soris. magaliTad, konfliqti, sxvadasxva funqcionalur rgolebs Soris erT
industriaSi gvardeba biznesis doneze, xolo sxvadasxva biznesis erTeulebis
erTnair funqcionalur rgolebs Soris _ korporatiul doneze. matriculi
organizaciuli struqturis pirobebSi, korporaciaTa sxvadasxva situaciuri
mdgomareoba da Sesabamisad, problemaTa mogvarebis mravalnairi strategiuli xedva,
saSualebas iZleva dadgindes, Tu mocemul situaciaSi romeli Zalauflebis mier
miiRweva efeqtiani marTva da romeli mxolod formalur movaleobas unda
asrulebdes organizaciul struqturaSi. matriculi organizaciuli struqturis
meore didi upiratesoba aris is, rom misi meSveobiT maqsimaluri strategiuli
sargeblis miReba SeiZleba. rodesac monaTesave industriebSi funqcionalur
rgolebSi Tavmoyril saqmianobebSi erTmaneTs logikurad ukavSirdeba, matriculi
organizacia
SeiZleba
iyos
yvelaze
misaRebi
struqtura
koordinaciis
uzrunvelyofisa da gamocdilebaTa gaziarebis TvalsazrisiT.
matricul organizaciul struqturas iyeneben Semdegi kompaniebi: General
Elecrtic, Texas Instruments, Citybank, Shell Oil, Bechtel, Boewing, Dow Chemical. es
sistema pirvelad, eleqtroteqnikur mrewvelobaSi gamoiyenes, iseve rogoc axali
teqnologiebis sxva sferoebSi, meore msoflio omis Semdeg specifikuri dakveTebis
dakmayofilebis
mizniT.
msoflio
bazarze
reaqtiuli
TviTmfrinavebisa
da
kompiuterebis gamoCenam kidev ufro gaaZliera saerTaSoriso konkurencia. axal
ekonomikur pirobebSi iqmneboda didi raodenobis Tavisufali samuSao adgilebi
maRalkvalificiuri da arakvalificiuri samuSao ZalisaTvis. dRis wesrigSi dadga
iseTi organizaciuli struqturisa da marTvis sistemis SemuSaveba, romelic
SesabamisobaSi
moiyvanda
erTmaneTTan
or
ZiriTad
faqtors:
teqnologiur
cvlilebasa da moTxovnas kvalificiur samuSao personalze. Tu jeneral motorsi da
sxva
saaxis
saavtomobilo
firmebi
iyo
teqnokratiuli
sistemis
Staburi
organizaciuli struqturebis sawarmoebi, ei-bi-em-is firmas matriculi sistemis
fuZemdeblad miiCneven. aseTi tipis organizaciuli struqtura gulisxmobda, rom mas
mouwevda gacilebiT ufro meti informaciis damuSaveba gasawyvetilebis miRebisas,
vidre klasikuri ierarqiuli sistemis pirobebSi. aucilebeli iyo didi raodenobiT
sakomunikacio arxebisa da centrebis Seqmna, sadac aisaxeboda yvela saxis
ekonomikuri cvlileba da daexmareboda gadawyvetilebis miRebaSi.
matricul organizaciul struqturebs gaaCnia mTeli rigi naklovanebebi.
pirvel rigSi, Zalze rTulia struqturis marTva. korporaciis personali xSirad
ver erkveva da dabneulia, Tu vis winaSea angariSvaldebuli da konkretulad ra
sakiTxTan mimarTebaSi. ufro metic, radgan matrica TavisTavad mianiSnebs, rom
struqturis SigniT arsebuli yvela pozicia mniSvnelovania da amdenad, TiToeuls
uxdeba urTierToba yvelasTan (gaixseneT, maTematikuri matricas Sinaarsi). erTi
sityviT, erTgvar garigebaTa ajabsandals aqvs adgili. am TvalsazrisiT, warmoebs
garkveul moqmedebaTa paralizeba, uflebamosilebaTa aRreva. gaugebari xdeba,
romelma menejerma ra gadawyvetileba unda miiRos. saboloo jamSi, SesaZlebelia
miviRoT Semdegi Sedegebi: didi moculobis garigebis xarjebi, komunikaciuri
araefeqtianoba, pasuxebis dayovneba da a.S. miuxedavad amisa, zogjer konfliqturi
situaciebis efeqturi mogvarebisa da strategiuli sargeblis mopovebis meqanizmi
gadawonis arsebul naklovanebebs.

136

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


12.1 strategiuli danergvis ZiriTadi amocanebi

strategiis warmatebiT
aRsrulebis mizniT unariani
organizaciis mSenebloba

strategiuli
salidero
institutis
Seqmna

korporatiuli kulturis
danergva da misi
strategiasTan misadageba

strategiis
mxardamWeri
biujetis formireba

administraciis samoqmedo
programa
ra unda gakeTdes dauyovnebliv
ras ufro meti dro sWirdeba
da ras personaluri yuradReba
ra saxiss uflebamosilebaTa
delegireba SeiZleba sxvebze

administraciis
mxardamWeri
sistemis
SemuSaveba

wamaxalisebeli, mastumulirebeli da
motivaciuri faqtorebis SemuSaveba,
romelic mWidrod iqneba dakavSirebuli
strategiuli miznebis warmatebiT
aRsrulebis procesTan

137

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

naxazi 12.2. strategiis danergvis administraciuli komponentebi


unariani, efeqtiani
organizaciis mSenebloba

specifikuri amocanebi
strategiis mxardamWeri
organizaciuli struqturis
Seqmna
inteleqtualuri
sakuTrebisa da kompetenciis
seqmna strategiis
warmatebiT dasanergad
sakadro politika

strategiis
mxardamWeri
SemuSaveba

wamaxalisebeli,
mastumulirebeli da
motivaciuri faqtorebis
SemuSaveba, romelic
mWidrod iqneba
dakavSirebuli
strategiuli miznebis
warmatebiT aRsrulebis
procesTan

specifikuri amocanebi
organizaciuli erTeulebisa
da individualuri
pirebisTvis motivaciuri
meqanizmis Seqmna, maTi
maqsimaluri
SesaZleblobebis gamoyenebis
mizniT
mastimulirebeli da
wamaxalisebeli
RonisZiebebis SemuSaveba
momuSva personalis
moTxovnebis maqsimaluri
dakmayofilebisa da
strategiis warmatebiT
aRsrulebis mizniT

biuJetis

specifikuri amocanebi
gaaCnia Tu ara TiToeul
organizaciul erTeuls
sakmarisi biujeti,
strategiuli gegmis
Sesabamisi
pasuxismgeblobis
arealSi praqtikuli
rearealizaciisaTvis
resursebis
gadanawilebisa da
efeqtiani marTvis
uzrunvelyofa

korporatiuli
kulturis danergva da
misi strategiasTan
misadageba

administraciis
mxardamWeri sistemis
SemuSaveba

strategiuli salidero
institutis Seqmna

specifikuri amocanebi
mesakuTreTa
faseulobebis Seqmna
eTikuri standartebis
formireba
strategiis mxardamWeri
garemos Seqmna
korporatiul
kulturaSi kargi qcevis
suliskveTebis danerva

specifikuri amocanebi
strategiis xelSemwyobi
politikis da
procedurebis gamartiveba
da administrireba
swori da drouli
strategiuli
informaciis
uzrunvelyofis
meqanizmis Seqmna

specifikuri amocanebi
strategiis SemuSavebisa
da danergvis procesis
efeqtiani gaZRola
inovaciuri, farTe
SesaZleblobebis mqone da
swrafad reagirebadi
organizaciis SenarCuneba
strategiuli
TvalsazrisiT
organizaciis ZiriTad
FigurebTan komunikacia.
warmoqmnil konfliqtebSi
dgarkveva da konsesusis
wesiT maTi efeqtiani
daregulireba
eTikuri standartebis da
qcevis xelSewyoba
saWiroebis SemTxvevaSi
strategiul qmedebaTa
koreqsia strategiis
ukeTesad danergvis mizniT
138

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

naxazi 12.3 a) kompaniis funqcionaluri organizaciuli struqtura


generaluri
direqtori
samecniero
kvlevis
ganviTareba

warmoeba

kadrebi

sainJinro
marketingi
samsaxuri
b) Staburi organizaciuli struqtura
generaluri
direqtori
dagegmva

kadrebi

finansebi da
buRalteria

finansebi

kvleva da
SemuSaveba

sawarmos menejeri

sawarmoo
ganyofileba
A

sawarmoo
ganyofileba B

sawarmoo
ganyofil
eba C

sawarmoo
ganyofile
ba D

produqciis
SemuSaveba

marketingi

warmoeba

kontroli

funqcionaluri da Staburi organizaciuli struqturebis upiratesobebi da naklovanebebi:


strategiuli upiratesobebi

strategiuli naklovanebebi

strategiul
Sedegebze
centralizebuli
kontrolis

funqcionaluri amocanebis koordinirebis problema


daweseba

funqcionaluri wesiT gradacia zrdis funqcionalur rgolebs Soris

funqcionaluri erTeulebis jami yvelaze kargad axasiaTebs


konfliqtis albaTobas ufro metad, vidre iwvevs maT Soris
biznesis ganviTarebis mimarTulebas;
kooperaciis ganviTarebas. umaRlesi rangis menejerTa SezRuduli drois
didi
nawili,
xSirad
eTmoba
arbitris
misiis
Sesrulebas.

TiToeuli
struqtura
kargad
aris
Serwymuli
funqcionalur rgolebs Soris balansis aRdgenas, konfliqturi
strategiasTan, sadac ikveTeba prioritetebis mixedviT
situaciebis daregulirebasa da maT Soris kooperaciis ganviTarebas;
daxarisxebul saqmianobaTa strategiuli jgufebi da
romlebic
imarTeba
calkeuli
funqcionaluri

gadametebuli specializacia iwvevs menejerTa strategiuli xedvis


departamentebis mier;
arealis daviwroebas;

funqcionalur doneze problemebi advilad ikveTeba,

xels uSlis funqcionalur erTeulebSi dagrovil gamocdilebaTa


Sesabamisad specialzaciis xarjze SesaZlebelia maTi
ganzogadebis process;
drouli mogvareba;

mogebis gankargvis ufleba gaaCnia mxolod umaRlesi donis menejerebs;

funqcionalur doneze SesaZlebeli xdeba dakvirvebebis

funqcionaluri specialistebi ufro met yuradRebas aqceven imas, Tu


Sedegad gamocdilebis dagroveba, nou-haus Seqmna da
ra SeiZleba gaumjobesdes mxolod funqcionalur da ara mTlianobaSi
kompetenciis ganviTareba;
biznesis doneze, rac saboloo jamSi iwvevs funqcionaluri imperiis

funqcionalur erTeulebs TavianTi saqmianobis arealSi


mSeneblobas;
ufro meti SesaZleblobebi gaaCniaT, rom uzrunvelyon

funqcionalur CarCoSi Caketva da situaciis Sefasebis viwro


menejeruli areali xels uSlis mis samewarmeo unar-Cvevebis
139masStabis didi ekonomiuroba;
.
operatiul saqmianobaTa efeqtianoba izrdeba funqcionalur
gamomJRavnebas, cvlilebebisa da danaxarjebis restruqturizaciis
doneze zedamxedvelobis qveS
Caucasian Academy mimarT
Centre
adaftacias.

kavkasiis akademiuri centri


naxazi 12.4 strategiuli biznes erTeulis organizaciuli struqtura
(geografiul-organizaciuli struqtura)
mTavari aRmasrulebeli piri

korporatiuli momsaxureba

safinanso samsaxuri
finansebi da korporatiuli buRalteria
marketinguli momsaxureba
kadrebi/adamianuri resursebi
iuridiuli ganyofileba
sazogadoebasTan urTierToba
samecniero kvlevebis ganviTareba

mTavari
menejeri
dasavleTis
regioni

mTavari
menejeri
aRmosavleTis
regioni

mTavari
menejeri
centraluri
regioni

safinanso uzrunvelyofa

mTavari
menejeri
samxreTis
regioni

regionis Stati
kadrebis ganyofileba
finansebisa da aRricxvis ganyofileba
momxmarebelTa mosaxurebis ganyofileba

warmoeba

strategiuli biznes-erTeuli
strategiuli upiratesobebi

uzrunvelyofs biznes-erTeulTa portfelis efeqtian


marTvas Zalzed diversificirebul industriebSi;

SBU-s daqvemdebarebis qveS xels uwyobs erTmaneTTan


dakavSirebuli koordinaciis da strategiuli sargeblis
mopovebis process;

uzrunvelyofs calkeuli, magram erTmaneTTan dakavSirebul


iniciativiTa koherentulobas;

kooperatiul doneze xels uwyobs xelmZRvaneli muSakebis


mxridan strategiuli analizis ufro mizanmimarTul da
efeqtian warmoebas;

korporatiuli resursebis gadanawilebis saSualebas iZleva


zrdis yvelaze maRali potencialis mqone industriebma

mTavari
menejeri
CrdiloeTis
regioni

marketingi
strategiuli biznes-erTeuli
strategiuli naklovanebebi

SBU-ebi strategias qmnian mxolod strategiul


biznes-erTeulebis da ara korporatiuli
biznesis mixedviT;

CEO-s, SBU-s da biznes-erTeulTa aRmasrulebel


pirebs Soris uflebamosilebaTa swori
gadanawileba xSirad ver xerxdeba. Sesabamisad,
gaugebari rCeba vice-prezidentis adgili da
roli korporatiul struqturaSi;

rodesac SBU-ebi erTmaneTis damoukideblad


moqmedeben, maT Soris koordinaciis
uzrunvelyofa SeuZlebeli xdeba. amdenad,
ikargeba strategiuli sargebeli

140

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


naxazi 12.5 strategiuli biznes erTeulis organizaciuli struqtura
(decentralizebuli biznes-erTeulebi)

mTavari aRmasrulebeli piri

korporatiuli momsaxureba

ssafinanso samsaxuri
finansebi da korporatiuli buRalteria
marketinguli momsaxureba
kadrebi/adamianuri resursebi
iuridiuli ganyofileba
sazogadoebasTan urTierToba

mTavari menejeri
A biznesi

mTavari menejeri
B biznesi

funqcionaluri donis
menejeri

funqcionaluri donis
menejeri

strategiuli upiratesobebi

logikurad da efeqturad axdens


decentralizebul uflebamosilebaTa
delegirebas diversificirebul biznes
erTeulebze;

biznes-strategiis pasuxismgebloba da
misi SemuSavebis meqanizmi yvelaze
kargad miesadageba mocemuli biznesis
garemosa da situacias;

saSualebas aZlevs biznes-erTeulebs,


rom maT TviTon gansazRvron
prioritetuli saqmianobebi da
Camoayalibon funqcionaluri erTeulebi;

aTavisuflebs CEO-s zedmeti


problemebisgan;

mogeba/zaralis gadanawilebis process


marTavs damoukideblad

mTavari menejeri
C biznesi

funqcionaluri donis
menejeri

strategiuli naklovanebebi

korporatiul da biznes-erTeulebis doneze iwvevs funqcionaluri


rgolebis dublirebas da zrdis administraciul danaxarjebs;

qmnis problemas: ra unda iyos decentralizebuli da ra


centralizebuli (biznes-erTeulis menejers sakmarisi
uflebamosileba unda gaaCndes, rom man marTos biznesi
damoukideblad. Tumca, korporatiulma menejmentma biznes-erTeulTa
kontrolis funqcia ar unda dakargos);

iwvevs biznes-erTeulebs Soris konfliqtebs korporatiuli


resursebis gadanawilebis sakiTxebSi;

monaTesave biznes-erTeulTa avtonomiebi xels uSlis maT Soris


koordinaciis warmoebas, rac arTulebs strategiuli sargeblis
mopovebis process;

xSirad korporatiuli menejmenti biznes-erTeulTa


gadawyvetilebebze Zlier damokidebuli xdeba;

korporatiuli menejmenti kargavs kontrols biznes-erTeulTa


situaciaze. igi veRar axerxebs industriis srulyofilad
Seswavlas. amdenad, garkveuli problemebis aRmocenebis SemTxvevaSi,
igi maTSi verc erkveva da xSirad ver afiqsirebs kidec.

141

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


naxazi 12.6 strategiuli biznes erTeulis organizaciuli struqtura

mTavari aRmasrulebeli piri

korporatiuli momsaxureba

safinanso samsaxuri
finansebi da korporatiuli buRalteria
marketinguli momsaxureba
kadrebi/adamianuri resursebi
iuridiuli ganyofileba
sazogadoebasTan urTierToba

vice-prezidenti
SBU1-is jgufi

vice-prezidenti
SBU2-is jgufi

strategiulad
dakavSirebuli bizneserTeulebi

strategiulad
dakavSirebuli bizneserTeulebi

strategiuli biznes-erTeuli
strategiuli upiratesobebi

uzrunvelyofs biznes-erTeulTa portfelis


efeqtian marTvas Zalzed diversificirebul
industriebSi;

SBU-s daqvemdebarebis qveS xels uwyobs


erTmaneTTan dakavSirebuli koordinaciis da
strategiuli sargeblis mopovebis process;

uzrunvelyofs calkeuli, magram erTmaneTTan


dakavSirebul iniciativiTa koherentulobas;

kooperatiul doneze xels uwyobs


xelmZRvaneli muSakebis mxridan strategiuli
analizis ufro mizanmimarTul da efeqtian
warmoebas;

korporatiuli resursebis gadanawilebis


saSualebas iZleva zrdis yvelaze maRali
potencialis mqone industriebma

vice-prezidenti
SBU3-is jgufi

strategiulad
dakavSirebuli bizneserTeulebi

strategiuli biznes-erTeuli
strategiuli naklovanebebi

SBU-ebi strategias qmnian mxolod


strategiul biznes-erTeulebis da ara
korporatiuli biznesis mixedviT;

CEO-s, SBU-s da biznes-erTeulTa


aRmasrulebel pirebs Soris
uflebamosilebaTa swori gadanawileba xSirad
ver xerxdeba. Sesabamisad, gaugebari rCeba
vice-prezidentis adgili da roli
korporatiul struqturaSi;

rodesac SBU-ebi erTmaneTis damoukideblad


moqmedeben, maT Soris koordinaciis
uzrunvelyofa SeuZlebeli xdeba. amdenad,
ikargeba strategiuli sargebeli

naxazi 12.7 matriculi organizaciuli struqtura


142

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

mTavari menejeri

sainjinro
samsaxuris
mTavari
aRmasrulebeli
piri
biznesi/warmoeba/
proeqti
menejeri 1

warmoebis
mTavari
aRmasrulebeli
piri

marketingis
mTavari
aRmasrulebeli
piri

finansebis
mTavari
aRmasrulebe
li piri

marketingis
mTavari
aRmasrulebeli
piri

finansebis
mTavari
aRmasrulebe
li piri

sainjinro
samsaxuris
mTavari
aRmasrulebeli
piri

warmoebis
mTavari
aRmasrulebeli
piri

marketingis
mTavari
aRmasrulebeli
piri

finansebis
mTavari
aRmasrulebe
li piri

biznesi/warmoeba/
proeqti
menejeri 3

sainjinro
samsaxuris
mTavari
aRmasrulebeli
piri

warmoebis
mTavari
aRmasrulebeli
piri

marketingis
mTavari
aRmasrulebeli
piri

finansebis
mTavari
aRmasrulebe
li piri

biznesi/warmoeba/
proeqti
menejeri 4

sainjinro
samsaxuris
mTavari
aRmasrulebeli
piri

warmoebis
mTavari
aRmasrulebeli
piri

marketingis
mTavari
aRmasrulebeli
piri

finansebis
mTavari
aRmasrulebe
li piri

biznesi/warmoeba/
proeqti
menejeri 2

sainjinro
samsaxuris
mTavari
aRmasrulebeli
piri

warmoebis
mTavari
aRmasrulebeli
piri

strategiuli upiratesobebi
strategiul prioritetebs eqceva formaluri
yuradReba da qmnis princips, rom isini erTnairad
mniSvnelovania;
dapirispirebul erTeulebs Soris gvTavazobs
konfliqturi situaciebis mogvarebis meqanizms;
diversificirebuli kompaniebis funqcionalur
rgolebs Soris uzrunvelyofs koordinirebas da
xels uwyobs strategiuli sargeblis mopovebis
process;
matrica konfliqturi situaciebis mogvarebisa da
maqsimaluri strategiuli sargeblis mopovebis
saukeTeso saSualebaa.

strategiuli naklovanebebi
Zalze rTulia samarTavad;
Zalze rTulia orgvari uflebamosilebis
dabalanseba;
uflebamosilebaTa didi raodenobiT qveda
doneebze ganawileba da mimofantva iwvevs
garigebaTa ajabsadalisa da didi drois
dakargvas uazro komunikaciebze;
xels uSlis swrafi gadawyvetilebis miRebis
meqanizms;
xels uwyobs organizaciuli biurokratiis
zrdasa da boWavs samewarmeo saqmianobis
ganviTarebas

13. korporaciuli kultura.


143

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri

organizaciuli struqturis damatebiTi meTodebi


organizaciuli struqturebis kombinirebuli da damatebiTi meTodebi
organizaciuli struqturis mizania TiToeuli organizaciuli erTeuli,
srulyofilad asrulebdes misi pasuxismgeblobis arealSi myof strategias, rac
mizezi xdeba srulyofili strategiis miRwevisa. magram, rodesac strategia icvleba,
kompaniebi SeimuSaveben damatebiT, kombinirebul organizaciul meTodebs, raTa
aRniSnul faqtTan dakavSirebuli riski minimumamde Semcirdes. amdenad, kompania
aseve qmnis damatebiT organizaciul erTeulebs, romelic specifikuri situaciebis
marTvas Seiswavlis. marTvis ganxorcieleba warmoebs Semdegi principebis mixedviT:
1. saproeqto gundis, an saproeqto personalis principi _ jgufebis formireba
warmoebs specifikuri saqmianobebis mixedviT, romelsac marTavs kompaniis Sesabamisi
funqcionaluri rgoli (axali teqnologiuri procesis SemuSaveba, axali tipis
produqciis gamogoneba, axali qarxnis, sawarmos mSenebloba, sxva kompaniebTan
SerwymasTan dakavSirebuli procedurebis mogvareba, samTavrobo struqturebTan
kontraqtebze zedamxedveloba). saproeqto gundi faqtiurad, mTlianobaSi qmnis
paralelur
organizaciul
struqturas,
romelic
orientirebulia
kompaniis
savaraudo, samomavlo saqmianobaze da Sesabamisad momzadebulia, rodesac realuri
organizaciuli struqtura veRar marTavs mimdinare situacias. anu, rodesac
kompanias esaWiroeba mudmivi maCveneblebis cvlileba da ganaxlebul situaciaSi
(proeqtis realizaciis SemTxvevaSi, kompaniis resursuli uzrunvelyofa da situacia
industriaSi icvleba) axali moklevadiani periodis marTva.
2. amocanaTa
Zalobrivi
principi
_
gulisxmobs
grZelvadian
periodze
orientirebuli samuSaoebis erToblivad gadaWris gzebis Ziebas. faqtiurad, iqmneba
maRali rangis aRmasrulebeli pirebis, menejerebis da sxvadasxva organizaciuli
erTeulebis specialistebis erToblivi jgufi, romelic muSaobs kompaniis momavali
ganviTarebis mizniT erTdroulad yvela mimarTulebiT. am SemTxvevaSi aRar
moqmedebs is principi, rom specifikuri proeqtis SemuSavebaze pasuxismgebeli aris
viwro specialistTa jgufi, an romelime funqcionaluri rgoli. amocanaTa
Zalobrivi
principi
zrdis
sxvadasxva
uflebamosilebis
menejerebs
Soris
komunikaciis xarisxs, niWier specialistebs Soris koordinaciis meqanizms, xels
uwyobs sxvadasxva mimarTulebis saqmianobaze sinergiuli muSaobis process,
gansxvavebul organizaciul erTeulebs Soris warmoqmnil konfliqtur situaciebs
ukeTesad agvarebs da gvTavazobs problemaTa mogvarebis saerTo da ara viwrospecializirebul xedvas. amocanaTa Zalobrivi principis organizebis erT-erT
meTods warmoadgens mcire samuSao jgufebis formireba, romelic pirobiTad 10
kacze meti ar iqneba. aseTi jgufis mizania ZiriTadi problemebis mogvareba, xolo
araZiriTadis specializirebul rgolebze gadanawileba. xolo meore meTodi
gulisxmobs Zlieri, didi samuSao jgufis Seqmnas, romelic uzrunvelyofs
grZelvadiani periodis dagegmvas da Sesabamisi proeqtis momzadebas.
3. ventoruli gundis principi _ mravalerovnuli kompaniebi, romlebic erTi mxriv
mravali qveynis bazarze ewevian saqmianobas, xolo meore mxriv, sxvadasxva
industriebis diversifikacias axdenen, TavianTi biznes-erTeulebis grZelvadiani
periodisaTvis mosamzadeblad, qmnian individualuri pirebisgan Semdgar jgufebs
konkretuli produqciis an geografiuli arealis mixedviT. mizans warmoadgens
axali biznesis an axali geografiuli arealis dagegmva. dau-eleqtroniqsi,
vestinghauzi, jeneral eleqtriki, monsanto aris is korporaciebi, romlebic
warmatebiT iyeneben ventoruli gundis princips. saqme is aris, rom aseT gunds
industriis
an
qveynis
(geografiuli
arealis)
doneze
moqmedebis
sruli
Tavisufleba, samewarmeo suliskveTebisa da unar-Cvevebis maqsimaluri gamomJRavnebis
saSualeba eZleva. sirTuleebi aRniSnul principTan dakavSirebiT SesaZlebelia
144

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


warmoiqmnas, rodesac gaurkvevelia ventoruli gundis daqvemdebarebis sakiTxi. vis
winaSea uSualo pasuxismgebeli igi? biznesis an geografiuli arealis menejeris,
Tu korporatiuli xelmZRvanelobis winaSe. rogor gavaTavisufloT ventoruli
gundi biurokratiuli elementebisgan da rogor movaxdinoT maTi koordinireba.
organizaciuli struqturebis evolucia
yvela ganxiluli sakiTxebis analizis safuZvelze irkveva, rom: 1)srulyofili
da idealuri organizaciuli struqturebi ar SeiZleba arsebobdes da 2)msoflio
praqtikaSi ucnobia idealuri wesebi da instruqciebi, romlis mixedviT romel
struqturas romeli strategia unda miesadagos. yvela organizaciul struqturas
strategiuli TvalsazrisiT gaaCnia rogorc Zlieri, aseve susti mxareebi. ufro
metic, ori an meti struqturis erTdrouli gamoyenebac SeiZleba. sazogadod, did
korporaciebs, romelTac gaaCniaT uamravi biznes-erTeulebi da maTi saqmianoba
mimofantuli aris mraval saxelmwifoSi, esaWiroebaT TiTqmis yvela tipis
organizaciuli struqturebis gamoyeneba. kerZod, funqcionaluri principi _
konkretul
biznesSi;
decentralizebuli
biznes
erTeulebi
_
ramodenime
industriaSi; strategiuli biznes-erTeuli _ strategiul sargebelTan dakavSirebul
industriebSi; geografiuli principi _ sxvadasxva saxelmwifoebSi; matriculi
principi _ aseve mraval industriebsa da sxvadasxva geografiul arealebSi.
Sinaarsobrivad, saukeTeso organizaciuli struqtura es aris iseTi sistema,
romelic yvelaze kargad ergeba firmis situacias mocemul momentSi.
sazogadod, efeqtiani strategiuli struqturebi iqmneba, rodesac kompania
orientacias akeTebs iseT faqtorebze, rogoricaa: strategiuli kritikuli
amocanebi, biznesis warmatebis faqtorebi, maRalprioritetuli biznes-erTeulebi.
struqturis adaftireba arsebul mdgomareobasTan da firmis Sida situaciasTan,
droTa ganmavlobaSi moiTxovs organizaciuli struqturis gadasinjvas da mis
modificirebas.
drukerma saxelmZRvaneloSi "menejmenti" (gv. 601-2) Seajama yvela aRniSnuli
sakiTxebi da Camoayaliba Semdegi msjeloba:

problemaTa gadaWris saukeTeso gzas Zalzed moqnili da amave dros martivi


organizaciuli struqturebi warmoadgens. organizaciul struqturaze SeiZleba
iTqvas kargi, Tu igi damatebiT ar qmnis problemebs. rac ufro martivia
struqtura, miT ufro naklebia saqmianobaTa arasworad warmarTvi albaToba.
zogierTi struqturis formirebis dizaini ufro rTulia da problematuri,
vide sxvebis. magram arcerTi maTgani ar SeiZleba iyos uproblemo da sirTulis
gareSe. arcerTi maTgani ar SeiZleba iyos ufro metad mimzidveli, Tavisufali,
an ufro demokratiuli. organizaciuli struqturis mSenebloba es aris
organizaciuli struqturis dizaini. dizains qmnis sxvadasxva instrumentebi.
instrumenti TavisTavad, ar SeiZleba iyos kargi an cudi. mxolod, maTi gamoyeneba
SeiZleba sworad an arasworad. es aris da es. imisaTvis, rom kompaniam uzrunvelyos
organizaciuli struqturebis simartive da didi strategiuli sargebeli, ZiriTadi
aqcenti unda gaakeTos arsebiTi saqmianobebisa da arsebiTi Sedegebis kavSirze.
TiToeuli maTgani unda iyos struqturizirebuli da ganawilebuli rac SeiZleba
martiv struqturaSi. arqiteqtori, romelic qmnis organizaciul struqturas, unda
iTvaliswinebdes yvela zemoT aRniSnul garemoebas
kompaniaTa kompetenciis arealis Seqmna
efeqtiani organizaciuli struquris garda, strategiis warmatebiT danergvis
ZiriTad maCvenebels warmoadgens kompaniis kompetencia. kompetencia es aris
garkveuli logikiT Tanamdebobebze ganawilebuli menejerebis organizaciul unarCvevebis, novatorulobis, sxvadasxva gamocdilebaTa da teqnikur upiratesobaTa
145

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


erToblioba, romelic uzrunvelyofs kompaniis warmatebas metoqeebTan mimarTebaSi.
sul mcire erTi, an ori kritikuli saqmianobis mixedviT, rodesac rTulia an
faqtiurad SeuZlebeli metoqeebis strategiiT dajabna, warmatebiT danergilma
strategiam SesaZlebelia gadawonos arsebuli naklovanebebi. strategiis danergvis
siZliere kidev ufro ikveTeba, rodesac erTmaneTis konkurentebs gaaCniaT erTnairi
strategiebi da gadamwyveti upiratesoba menejerul unar-Cvevebs eniWeba. metoqeebze
ukeTesi kompetenciis e.i. organizaciuli SesaZleblobebis mSenebloba aris
strategiis efeqtiani aRsrulebis winapiroba. kompetenciis areali ukavSirdeba
Semdegi saxis strategiul faqtorebs: maRalxarisxiani produqciis Seqmnis unari,
warmoebis nou-haus Seqmna da efeqtiani marTva, momxmarebelTaTvis realizaciis
Semdgomi momsaxurebis uzrunvelyofis unari, momxmarebelTa cnobierebaSi momxdari
cvlilebebis mimarT swrafi reagirebis unari, produqciis xelaxali dizainisa da
sainJinro
momsaxurebis
metoqeebze
ufro
swrafad
uzrunvelyofis
unari,
matketinguli da sarealizacio xelovnebis didi gamocdileba, menejerebs Soris
maRalxarisxobrivi efeqtiani kontrolis unari.
rogorc wesi, kompetenciis areali es aris kompaniis aramaterialuri anu
uxilavi aqtivi. SeuZlebelia masTan fizikuri Sexeba, danaxva, awonva. Sesabamisad,
rTulia misi Sefaseba _ aqtivis Rirebulebis gansazRvra. umravles industriaSi
kompetenciis areali warmoadgens konkurentuli upiratesobis safuZvels. kompaniis
imiji, reputacia izrdeba swored, kompetenciis areali mixedviT. kompetenciis
arealis koncentracia xdeba iq, sadac strategiis warmatebis meti SesaZleblobebi
arsebobs. strategiis warmatebis faqtors warmoadgens kompaniis kritikuli
saqmianoba, xolo es ukanaskneli ki efuZneba biznesis kritikul amocanebs, rac
TavisTavad, biznesis warmatebis faqtorebs warmoadgens. magaliTad, iq sadac aqcenti
keTdeba dabal danaxarjebze orientirebul liderobaze, kritikul amocanebs
Seadgens produqciaze danaxarjebis Semcireba. kompetenciia areali kompanias
yvelaze metad, am sakiTxTan dakavSirebiT esaWiroeba, radgan kargi distribucia an
marketingi ar qmnis biznesSi warmatebas. piriqiT, specializaciasa da fokusirebaze
orientirebuli lideroba moiTxovs marketingul unar-Cvevebsa da profesionalizms.
amdenad, kompaniis kompetenciis areali fasdeba xarisxobrivi da ara raodenobrivi
efeqtis mixedviT. administraciam mxedvelobaSi unda miiRos, rom kritikul (da ara
mxolod kritikul) saqmianobaze pasuxismgebel menejerebs gaaCniaT damsaxurebuli
Semosavali,
administraciuli
mxardaWera,
mastimulirebeli
da
motivaciuri
sakmarisi meqanizmi imisaTvis, rom maT maqsimalurad gamoamJRavnon TavianTi unarCvevebi da Seqmnan kompetenciis didi areali.
kompaniam unda gaiTvaliswinos, rom nebismieri materialuri resursi, romlis
Sexeba, danaxva, gazomva da a.S. SeiZleba, droTa ganmavlobaSi, xelmisawvdomia
metoqisaTvis. kompanias konkurentuli upiratesoba gaaCnia mxolod xanmokle
periodSi, sanam metoqe miagnebs kompaniis mier gamoyenebul axal materialur aqtivs.
kompetenciis areali am TvalsazrisiT, specifikuri resursia, romlis dublireba,
gadmotana, moparva an analogis Seqmna Zalze rTulia. swored amitomac, yvela
warmatebuli kompaniis administraciam kargad icis, rom kompetenciis areali
konkurentuli
upiratesobis
xangrZlivi
periodiT
SenarCunebis
garantias
warmoadgens. zogjer kompetenciis areals inteleqtualur sakuTrebasac uwodeben.
Tanamedrove
saerTaSoriso
biznesi
swored,
inteleqtualur
sakuTrebazea
dafuZnebuli.
kompetenciis areali ZviradRirebuli aqtivia, igi mudmiv srulyofas da
efeqtiani gadanawilebis process ganicdis. am aqtivs Zalze xSirad axasiaTebs
moraluri cveTa. swored am TvalsazrisiT, xarisxobrivi inteleqtualuri
146

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


sakuTrebis uzrunvelyofis
RonisZiebebs:

mizniT,

kompaniis

administracia

mimarTavs

Semdeg

1. personalis treningi _ drois garkveul periodSi personalis atestacia,


kvalifikaciis asamaRlebeli kursebis organizeba aucilebelia. radgan situacia
droTa ganmavlobaSi icvleba, xolo axal situacias axali moTxovnebi esaWiroeba.
gansakuTrebiT, Zalze swraf moralur cveTas ganicdis teqnologiuri nou-hau.
amdenad, am sakiTxTan dakavSirebiT mudmivi mzadyofna aucilebelia;
2. personalis Sesaferis Tanamdebobebze gadanawileba _ administraciis upirvelesi
amocanaa. kompaniam unda icodes ra tipis menejmenti sWirdeba imisaTvis, rom sworad
SearCios menejeri gansazRvrul Tanamdebobebze, Camoayalibos gundi da xeli
Seuwyos kompetencis arealis Seqmnas. zogjer, situaciuri cvlileba moiTxovs
menejmentis struqturis xelaxal gadanawilebas. Zveli kadrebis gaTavisuflebas,
axlebis mozidvas, niWieri, profesionali da unariani menejerebis dawinaurebas.
waxalisebis, meti sapasuxismgeblo amocanebis davalebas. gunduri principi
menejmentis yvelaze did faseulobas warmoadgens da inteleqtualuri sakuTrebis
Rirebulebis yvelaze maRali procentuli mniSvneloba gaaCnia. xSiri konfliqtebi,
individualuri egoizmi, es me ar mevaleba, Sen ikiTxes principi biznesSi
warumateblobis pirobas warmoadgens;
3. biujetis strategiasTan Serwyma _ rodesac administracia anawilebs biujets
inteleqtualur sakuTrebaze vis ra ekuTvnis principiT, arasodes igi efeqtian
Sedegs ar iZleva. magram, rodesac strategia karnaxobs kompanias, Tu rogor unda
ganawildes biujeti, maSin strategiis danergvis meqanizmi ufro efeqtiani xdeba.
menejers unda gaaCndes sakmarisi Semosavali da motivacia imisaTvis, rom man Tavis
pasuxismgeblobis arealSi warmatebiT Seasrulos misi valdebulebebi. rodesac
menejeri xedavs, rom mas da mis SedarebiT dabali kvalifikaciis kolegas (an
sxvadasxva xarisxis samuSaos Serulebaze) erTnairad unazRaureben, aseTi menejeri
aRar cdilobs sakuTari gamocdilebis maqsimalur gamomJRavnebas an eZebs ufro
Sesaferis sxva samsaxurs. magram sabiujeto resursebis gadametebuli xarjva, aseve
aranakleb sazianoa biznesisaTvis, radgan Semosavlebis gadanawilebis efeqtianobis
principi aqac irRveva. adgili aqvs resursebis uniaTo, uyairaTo xarjvas. iseve,
rogorc
produqciis
sawarmoeblad
aucilebeli
nedleuli
unda
iyos
maRalxarisxiani, magram ara ufro Zviri, vidre misi sabazro fasia. kompaniam
maqsimalurad unda SeinarCunos kvalificiuri kadrebi, magram amave dros, kargad
unda icodes maTi sabazro Rirebuleba. winaaRmdeg SemTxvevaSi, zedmeti xarji
konkurentebTan SedarebiT, gazrdis produqciis TviTRirebulebas, rac kompanias
daasustebs mowinaaRmdegeebTan mimarTebaSi.
saerTo jamSi, samive RonisZieba erTad warmoadgens administraciis sakadro
politikas ara mxolod biznesSi, aramed yvelgan, magaliTad, saxelmwifo
administrirebis
sakiTxebSi.
sakadro
politika
pirdapirproporciul
damokidebulebaSia saboloo SedegebTan
SromiTi koleqtivi, rogorc marTvis subieqti da obieqti
marTvis obieqtze msjelobisas gamoiyeneba Semdegi cnebebi: kadrebi,personali,
SromiTi koleqtivi. rac Seexeba SromiT koleqtivs, arsebobs am kategoriasTan
sxvadasxvanairi midgoma. industriulad ganviTarebul qveynebSi gamoiyeneba termini
samuSao jgufi. mcire samuSao jgufi moicavs 20-mde momuSaves, xolo didi smuSao
jgufi 20-ze mets. rac Seexeba dasavleTis qveynebs, bolo dros xSirad gamoiyeneba
adamianuri resursebis cneba, romelic moicavs personalTan muSaobis socialurfsiqologiur aspeqtebsac.

147

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


Sromis sferoSi mizanSewonilia SromiTi koleqtivis cnebis gamoyeneba,
romelic raodenobrivi TvalsazrisiT miesadageba kadrebis da personalis
kategoriebs, xolo Sinaarsobrivad warmoadgens ufro farTo cnebas, radganac
moicavs im procesebsac, romelic mimdinareobs dasaqmebulTa garemoSi da ar
eqvemdebareba xelmZRvanelebis mxridan administraciul regulirebas. amrigad,
SromiTi koleqtivi es aris rTuli socialuri gaerTianeba, sadac mimdinare
procesebi nawilobriv regulirdeba administraciis mier (produqciis gamoSveba),
nawilobriv TviTon koleqtivis, profkavSirebis da sazogadoebrivi organizaciebis
mier, nawilobriv agreTve araformaluri liderebis mier, xolo nawilobriv
eqvemdebareba TviTregulirebis reJimsac. cnobilia koleqtivis Semdegi formebi:
sawarmos an organizaciis koleqtivi, romlis wevrebic dakavSirebuli arian
saerTo socialur-ekonomikuri interesebiT da Cabmuli arian erTian sameurneo
procesSi;
pirveladi SromiTi koleqtivebi _ brigadebi, samuSao monakveTebi, cexebi,
ganyofilebebi, rodesac momuSaveTa ricxovnoba ar aRemateba ramodenime aTeul
adamians.
saqmianobis sferos mixedviT arsebobs sawarmos, samecniero, studenturi da
sportuli koleqtivi. drois faqtoris gaTvaliswinebiT, cnobilia mudmivi da
droebiTi koleqtivebi.
SromiTi koleqtivi rogorc marTvis subieqti _sabazro ekonomikis pirobebSi
saxelmwifos, sawarmos mflobelebis (aqcionerebis), administraciis da SromiTi
koleqtivebis interesebi radikalurad gansxvavebulia. aq ar SeiZleba dominirebdes
romelime erTi mxaris interesebi. amitom, mizanSewonilia maT Soris moxdes
interesTa SeTanxmeba. aqedan gamomdinare, SromiTi koleqtivebis interesebSia:
samuSaos mudmivobis uzrunvelyofa;
normaluri Sromis pirobebi;
Sesrulebul samuSaoze maRali anazRaureba;
kvalificiuri da Tanamdebobrivi winsvlis SesaZlebloba;
firmis mier SeTavazebuli socialuri garantiebi
normaluri socialur-fsiqologiuri klimati koleqtivSi
es aris interesebi, romelsac icavs SromiTi koleqtivi marTvis sxva
subieqtebTan urTierTobisas. magram arsebobs mTeli rigi sakiTxebisa, sadac awydeba
winaaRmdegobebsac. magaliTad produqciis erTeulze danaxarjebis mininimizaciis
procesTan mimarTebaSi.
SromiTi koleqtivebis formireba da Semdgomi ganviTareba
SromiTi koleqtivi Tavisi funqcionirebis periodSi gadis ganviTarebis
ramodenime stadias.
I stadia _ SromiTi koleqtivebis daproeqteba. am etapze warmoebs teqnikisa da
teqnologiis SerCeva, organizaciis struqturis Camoyalibeba, iqmneba iseTi
parametrebi, rogoricaa: cvlianoba, samuSaos reJimi, SromiTi procesebis formebi
(seriuli, masobrivi). am etapze xdeba agreTve saWiro momuSaveTa ricxovnobis
dadgena profesionalur, kvalifikaciur WrilSi, maT Soris ZiriTadi da damxmare
momuSaveTa raodenobis garkveva. dgindeba marTvis struqtura, aseve zogadi
moTxovnebi profesionalur-kvalifikaciuri da pirovnuli.
II stadia _ SromiTi koleqtivis organizaciuli formirebis procesi. am etapze
xdeba momuSaveTa miReba samuSaoze. xSirad yalibdeba Sromis ganawilebis sakiTxebi
qvedanayofebSi, rac aisaxeba Tanamdebobriv instruqciebSi. ganixileba sxvadsxva
praqtikuli sakiTxebi.
III stadia _ administracia, funqcionirebis pirveladi etapi. warmoebs samuSao
adgilebis organizaciuli uzrunvelyofa, ixveweba Sromis ganawilebis procesi,
148

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


viTardeba
profesiuli
Cvevebi,
warmoiqmneba
araformaluri
kavSirebi
da
araformaluri
liderebi,
formirdeba
koleqtivis
birTvi,
formaluri
xelmZRvanelebis poziciebi Zlierdeba an sustdeba.
Semdegi stadiebi Seexeba ukve Camoyalibebul koleqtivs.
pirveli Seexeba produqtiuli funqcionirebis periods. am dros mimdinareobs
iseTi procesebi, rogoricaa: cvlilebebi teqnikasa da teqnologiaSi, dasaqmebulTa
kvalifikaciis
amaRleba,
koleqtivis
srulyofili
gaZRolis
samuSaoebi,
administraciul Tanamdebobebze wardgena, koleqtivSi normaluri fsiqologiuri
klimatis Camoyalibebaze kontroli da a. S.
bolo stadia es aris stagnacia. droTa ganmavlobaSi koleqtivSi vxvdebiT
uaryofiTad moqmed problemebs, rasac sWirdeba drouli da swori reagireba, radgan
ar moxdes organizaciis daSla.
axladaRmocenebuli kadrebis samuSao adgilebze ganawileba
personalTan
muSaobis
erT-erT
mniSvnelovan
elements
warmoadgens
axladaRmocenebul da momuSave kadrebis samuSao adgilebze ganawilebis da
gadanawilebis procesis swori organizacia, romlis mizans warmoadgens yvela
momuSavisaTvis SerCeuli iqnes iseTi samuSao adgili, sadac maTi muSaoba iqneba
maqsimalurad efeqtiani. am SemTxvevaSi pasuxismgebloba ekisreba rogorc cexebisa
da ganayofebis administracias, romlebic iReben saboloo gadawyvetilebas
momuSavis Tanamdebobaze daniSvnisas, aseve kadrebis ganyofilebis muSakebs,
romlebic SerCevis safuZvelze rekomendacias aZleven miRebul personals ama Tu im
adgilze samuSaod, Semdgom ki iuridiulad da dokumentalurad adastureben
samuSaoze miRebis faqts. aq mniSvnelovan moments warmoadgens momuSavis
SesaZleblobebisa da mTlianad sawarmos interesebis Sexameba. praqtikaSi aseTi
ganawileba emyareba calkeuli TanamdebobebisTvis saSualo momuSavis modelirebis
princips, romelic emyareba socialur-demografiul (asaki, ganaTleba, socialuri
mdgomareoba), sawarmoo (gamomuSavebis normebis Sesruleba, Sesrulebuli samuSaos
xarisxi, Sromis disciplina), profesiul-kvalificiur (staJi, sakvalifikacio
Tanrigi),
moralur
(SromasTan
dakavSirebuli),
sayofacxovrebo
(ojaxuri
mdgomareoba, sacxovrebeli pirobebi) da sxva faqtorebs. ama Tu im profesiis
saSualo momuSavis cneba emyareba administraciisa da kadrebis muSakebis
personalTan
muSaobis
mdidar
gamocdilebas.
garda
amisa,
gamoiyeneba
mravalfaqtoruli modelebi, testireba, Sefasebis meTodebi. am principiT SerCeuli
kandidatebi gadian sawarmoTa sakontrolo gamocdas, xolo specialistebs eniSnebaT
gamosacdeli vada. winaswar SemuSavebuli saSualo momuSavis monacemebis
gaTvaliswinebiT, agreTve sakadro samsaxuridan miRebuli informaciis safuZvelze,
sabolood administracia iRebs gadawyvetilebas miiRos Tu ara esa Tu is momuSave
samuSao adgilze. personalis Tanamdebobaze daniSvnisaTvis arsebobs sxva meTodebic:
profesiogramis Sedgena, laboratoriul pirobebSi samuSaos elementebis gamokvleva,
saqmiani TamaSebi da a.S. samuSao adgilebze ganawilebisTvis SeiZleba gamoviyenoT
maTematikuri meTodebic, magaliTad xarisxobrivi programirebis _ kerZod, e.w.
daniSvnis amocana, sadac kriteriumad aRiarebulia momuSavis piradi monacemebis
maqsimaluri Sesabamisoba sawarmoo moTxovnebTan. arsebobs sxva variantebic:
sawarmoo programis Sromatevadobis minimumze manqana-mowyobilobebis drois
maqsimumi. xazobrivi programirebis modelebSi SeiZleba gamoyenebuli iqnes agreTve
statistikuri monacemebi.
mravalfaqtoruli modelireba da saSualo momuSavis meTodi gamoiyeneba
ukve momuSave personalis sxva samuSao adgilebze gadanacvlebis drosac, agreTve
premiebis gamosaangariSebeli normativebis dadgenis drosac.
personalTan muSaobis Semdgom etaps warmoadgens kadrebis denadobis
Semcirebis
mizniT
warmoebaSi
momuSaveTa
adaptirebisa
da
dargebisTvis
149

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


organizaciuli samuSaoebis Catareba. axali momuSaveebis adaptacia niSnavs maT
SeTvisebas koleqtivTan da sawarmoo pirobebTan. ganasxvaveben:
1. adaptacias profesiisadmi (profesiis arCeva, specialobis miReba);
2. adaptacias Sromis fizikuri pirobebisadmi;
3. adaptacias sawarmos sazogadoebriv garemosTan.
adaptaciisaTvis misaReb zomebs miekuTvneba:
axladmiRebulis wardgena TanamSromlebTan da uSualo xelmZRvanelebTan;
axladmiRebulis mimagreba gamocdil TanamSromelTan, romelic gauziarebs
gamocdilebas da daexmareba axali samuSaos aTvisebaSi;
garkveuli periodis Semdgom xelmZRvaneli da profkavSirebis warmomadgeneli,
awyobs gasaubrebas axladmiRebulis samuSaosTan dakavSirebuli problemebis
gadawyvetis mizniT;
adaptirebis procesis mniSvnelovan elements warmoadgens axali momuSavis
mdgomareobis da Catarebuli samuSaos sistematuri Sefaseba, romlis Sedegebic
maTTvis cnobili unda iyos.
personalTan muSaobis Semdgom mimarTulebas warmoadgens Sromisunariani
koleqtivis uzrunvelyofa da SenarCuneba. am etapze didi roli ekisreba sakadro
samsaxurs, qvedanayofebis administracias da profkavSirebul organizaciebs.
kadrebis denadoba _ aq igulisxmeba momuSaveTa ganTavisufleba piradi
surviliT an administraciis iniciativiT. arsebobs kadrebis realuri da potenciuri
denadoba. realuri denadoba es aris momuSavis raime mizeziT ganTavisufleba.
potenciuri denadoba niSnavs momuSavis mxridan samuSaos datovebis survils,
romelic SeiZleba gamowveuli iyos samuSao adgilis, profesiis an koleqtivis
mimarT ukmayofilebiT. miuxedavad uaryofiTi mxareebisa, Tu kadrebis denadoba
normis zRvrebs ar scildeba, warmoadgens normalur movlenas.
stabiluri koleqtivis marTvis meTodebs warmoadgens:

gadaadgilebis procesebis regulireba, momuSaveTa daqveiTeba da dawinaureba;

momuSaveTa da samuSaoebis Sefaseba;

momuSaveTa profesionaluri momzadeba da kvalifikaciis amaRleba;

koleqtivSi normaluri socialur-fsiqologiuri klimatis Camoyalibeba;

momuSaveTa motivaciis marTva;

materialuri da moraluri stimulirebis optimaluri sistemis SerCeva.

personalis motivaciis marTva


motivacia aris pirovnebis, koleqtivis, jgufebis waxaliseba aqtiuri
saqmianobisken,
romelic
dakavSirebulia
gansazRvruli
moTxovnilebebis
dakmayofilebasTan. momuSaveTa motivaciis mizania maT mier valdebulebebis
xarisxobrivi Sesruleba. amisaTvis saWiroa pirvel rigSi, SevafasoT sawarmoo
ukugebis maCvenbeli, risTvisac menejeri ikvlevs sawarmoo ukugebis arsebuli donis
gamomwvev mizezebs da adgens im RonisZiebebs, romelic mogvcems ukugebis saWiro
dones. didi mniSvneloba aqvs sawyis etapze menejeris mier sworad Catarebul
analizs da problemebis gadawyvetis gzebs, radganac arasworad gadadgmulma
nabijma SeiZleba situacia sawinaaRmdego mimarTulebiT waiyvanos. magaliTad, Tu
motivacia
gamiznulia
iseT
momuSaveze,
romelsac
ar
gaaCnia
sakmarisi
SesaZleblobebi Tavisi samuSaos Sesasruleblad, am SemTxvevaSi Sedegi iqneba ra
Tqma unda, uaryofiTi. ganvixiloT momuSavis motivaciasTan dakavSirebuli saqmianoba
etapobrivad:
dabali sawarmo ukugebis mizezebis gamovlena _ rodesac momuSavis
mwarmoebluroba Zalian dabalia, misi amaRlebisTvis garkveuli RonisZiebebis
150

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


dasaxva ufro advilia. am dros Sesasrulebel samuSaoTa raodenoba ver
akmayofilebs moqmed standartebs, izrdeba ukmayofileba sxva momuSaveebis,
momxmareblebis, klientebis, inspeqtorebis da sxv. mxridan. meore mxriv, rodesac
saqme gvaqvs damakmayofilebel mwarmoeblurobasTan da saWiroa mxolod srulyofis
RonisZiebebis dasaxva, situacia ufro rTulia. Tu am SemTxvevaSi ar aris
konkretuli darRvevebi, maSin saWiroa mTeli SromiTi procesis gamokvleva. rig
SemTxvevaSi gadamwyveti problema SeiZleba ukavSirdebodes ara individis uSualo
saqmianobas, aramed zogadad sabazro situaciis pirobebs, teqnologiur cvlilebebs
da a.S.
ganvixiloT ras warmoadgens sawarmoo ukugeba. jer kidev 50-ian wlebSi
SromiTi procesebis efeqtianobis Sesaxeb naSromebSi ganviTarebulia mosazreba, rom
am process ganapirobebs arc Tu ise bevri faqtorebi da SemuSavebulia Semdegi
formula: sawarmoo ukugeba=SesaZleblobebi X motivaciaze. gamocdilebam aCvena, rom
am ori faqtoris garda, SromiTi saqmianobis efeqtianobaze moqmedebs sxva
faqtorebic. magaliTad, Tu avadmyofs sWirdeba seriozuli da rTuli operacia.
arsebobs SesaZlebloba, rom am operaciaze mowveuli iyos maRalkvalificiuri da
maRalanazRaurebadi eqimi. garda aRniSnuli sakiTxebisa, mxedvelobaSi unda miviRoT
Semdegi faqtorebi: saoperacios mdgomareoba, eqTnebis kvalifikacia, saoperacio
instrumentebis arseboba da a.S. rac aseve imoqmedebs operaciis Sedegze. amis gamo
SromiTi procesis efeqtianobis moqmedi faqtorebis formulireba ufro rTulia.
erT-erTi
amerikuli
institucionaluri
skolis
ganmartebiT,
sawarmos
mwarmoebluroba dgindeba Semdegi formuliT:
sawarmos ukugeba=SesaZleblobebi X kvalifikacia X samoqmedo variantebis
arsebuli raodenoba X im pirobebis gamoyenebis da aRricxvis xarisxi, romlebic
Semsruleblis kontrols ar eqvemdebareba.
cxadia, es formula SedarebiT ukeTesad axasiaTebs SromiTi saqmianobis
efeqtianobas.
personalis marTvis politika
bazris pirobebSi mkveTrad izrdeba im procesebis efeqtianobis roli,
romelic
uSualod
ukavSirdeba
produqciis
warmoebis
process.
amdenad,
aucilebelia gaaqtiurdes am sferoSi arsebuli yvela rezervi, romelTa Soris erTerTi aqtiuri wili personalTan muSaobis sakiTxebs ukavSirdeba. yvela firmas unda
gaaCndes dokumemtacia, romelic gansazRvravs personalTan muSaobis miznebs,
ZiriTad principebs da meTodebs, dafinansebis wyaroebs da a.S. dokumentaciis aseT
kompleqts warmoadgens firmis personalis marTvis politika da strategia. aseTi
politikis momzadeba da danergva evalebaT menejerebs, xolo damtkiceba aqcionerTa
sabWos da administracias.
personalis politikis marTvis miznebi _ es miznebi dakavSirebulia
organizaciis
miznebTan
da
asaxaven
firmis
an
organizaciis
socialur
pasuxismgeblobas anu warumatebloba ara marto produqciis momxmareblebTan,
mwarmoeblebTan da aqcionerebTan, aramed mTlianad sazogadoebasTan. personalis
marTvis politikis miznebi SeiZleba CamovayaliboT Semdegnairad:

daculi unda iyos moqalaqeTa konstituciuri uflebebi


agreTve yvela samarTlebrivi normebi Sromis sferoSi;

im sakadro potencialis racionaluri gamoyeneba, romelic gaaCnia konkretul


firmas da romelzec unda gatardes marTvis politika;

Sromisunariani stabiluri koleqtivis Camoyalibeba


organizaciis meTodologiisa da meTodikis SemuSaveba;

kvalificiuri kadrebis SerCeva da momzadeba;

151

Caucasian Academy Centre

da

da

valdebulebebi,

Sromis

procesis

kavkasiis akademiuri centri

personalis marTvis principebisa da meTodebis SemuSaveba, romelic gvaZlevs


firmis socialur da ekonomikur efeqts.
sworad SemuSavebuli personalis marTvis politikas aqvs didi mniSvneloba
personalis muSaobis procesSi, radgan TiToeuli muSaki reagirebs nebismier
cvlilebebze firmaSi. kerZod, rogor aisaxeba esa Tu is cvlileba mis samuSaoze,
xelfassa da statusze. momuSaveebis Sromis efeqtianoba mkveTrad izrdeba, rodesac
menejeris mier miRebuli gadawyvetilebebi sxvadasxva sakiTxebSi (dawinaureba,
Sromis grafiki, Svebuleba, zeganakveTiT muSaoba) mkacrad eqvemdebareba kanonebs.
sakadro politikis formulireba xdeba firmis sameurneo xelmZRvanelobas,
aqcionerTa sabWosa da administraciis, kerZod ki sakadro samsaxuris mier.
miuxedavad amisa, am politikis ZiriTadi momentebi ganxiluli unda iyos koleqtivis
da profkavSiris mier, ris Sedegadac miRweuli unda iqnas aucilebeli kompromisi.
sakadro politikis sakiTxebi unda wydebodes marTvis yvela doneze. umaRles
sameurneo
xelmZRvanelis
sanqciiT
gatarebuli
sakadro
politika,
unda
akmayofilebdes yvela kategoriis muSaks firmaSi. am politikis ganxorcielebisas
didi roli ekisrebaT saSualo da dabali donis menejerebs, romlebic yvelaze
ukeTesad icnoben SromiT koleqtivis problemebs. sakadro politikis muSakebi
pasuxismgebelni arian iseT sakiTxebSi, rogoricaa: vakansiebis gamovlena da
Sefaseba, momuSaveebis Tanamdebobriv safexurebze gadaadgilebaze kontroli da a.S.
maTi mizania am sferoSi warmoSobili winadadebebis dakavSireba organizaciul
miznebTan.
firmis sakadro politika dafuZnebuli unda iyos iuridiul da mecnierul
safuZvlebze. ganszRvruli unda iyos, Tu vin aris pasuxismgebeli ama Tu im samuSaos
Sesrulebaze, ra sarezervo potenciali gaaCnia firmas sxvadasxva Tanamdebobebze, ra
kriteriumebiT
unda
xorcieldebodes
TaanamSromelTa
gadaadgileba
erTi
Tanamdebobidan meoreze, kvalifikaciis amaRlebis problemebi da a.S. sakadro
politika unda moicavdes sakadro saqmianobis yvela SesaZlebel mimarTulebas.
personalis politikis formirebis principebia:
im sferoSi, sadac moRvaweobs firma, yvela Tanamedrove siaxleebis gamoyeneba;
kompleqsuroba, sakadro saqmianobis yvela sferos dakavSireba;
sistemuroba, samuSaos yvela urTierTdakavSirebuli da urTierTdamokidebuli
Semadgeneli nawilebis aRricxva, ekonomikuri da socialuri efeqtianobis
gaangariSeba, sxvadasxva gatarebuli RonisZiebebis uaryofiTi da dadebiTi
mxareebis gavlena saboloo Sedegebze;
efeqtianoba _ nebismieri danaxarjebi am sferoSi gatarebul RonisZiebebze unda
aisaxebodes firmis sameurneo saqmianobis Sedegebze.
personalis
marTvis
politikis
iuridiul
safuZvlebs
warmoadgens
dokumentacia, romelSic asaxulia firmis muSaobis sxvadasxva situaciebi, rodesac
saWiroa momuSaveTa moqmedebebis iuridiuli dasabuTeba. aseT dokumentebs didi
mniSvneloba
aqvs
axali
personalis
momzadebisaTvis,
agreTve
firmis
administraciuli
disciplinaruli
RonisZiebebis
dadgenisaTvis,
momuSaveTa
pretenziebis ganxilvisas da a.S. momuSaveTa da firmis ormxrivi valdebulebebi
asaxulia individualur SromiT kontraqtSi da koleqtiur SromiT SeTanxmebaSi.
personalis marTvis politikis iuridiul safuZvels warmoadgens agreTve firmis
eTikis kodeqsi, romelic aregulirebs momuSaveTa urTierTobas korporaciaSi da
garemosTan: sadac yuradReba gamaxvilebulia eTikur normebze da momuSave
personalisTvis warmoadgens bazas TavianTi moqmedebebis moraluri kuTxiT
SefasebisTvis.
personalis marTvasTan dakavSirebuli sxvadasxva procedurebi warmoadgens
konkretul situaciebSi Catarebul RonisZiebebs. magaliTad, personalis samuSaoze
152

Caucasian Academy Centre

kavkasiis akademiuri centri


miRebasTan dakavSirebuli procedura moiTxovs anketis Sevsebas, gasaubrebas
kadrebis samsaxuris TanamSromlebTan da a.S.
dokuments, romelSic warmodgenilia sakadro politikis elementebi, warmoadgens
personalis samsaxuris biujeti. es dokumenti warmoadgens erTis mxriv finansur
gegmas,
xolo
meore
mxriv,
sakontrolo
dokuments.
personalze
gaweuli
xarjebisTvis. rac ufro metia aseTi xarjebi, miT ufro farToa sakadro samsaxuris
saqmianoba da firmis xelmZRvanelobac ufro met yuradRebas uTmobs am sakiTxebs.
amrigad, rac ufro metad dainteresebulia firma sakadro politikis maRal doneze
gatarebiT, Sesabamisad xarjebi metia da ufro meti saxsrebi aris saWiro..
personalTan muSaobis iuridiuli baza, SromiTi koleqtivebis formireba da
funqcionireba, sawarmos da organizaciis personalis reglamntireba warmoebs
qveynis konstituciiT, SromiTi kanonmdeblobiT da sxvadasxva iuridiuli aqtebiT.
kerZod, Sromis kodeqsi, romelTa CarCoebSi xdeba am uflebamosilebaTa realizacia,
SromiTi konfliqtebis gadaWra, Sromisa da dasvenebis periodis gaxangrZliveba da
sxv. sakadro da SromiTi problemebis gadasaWrelad, agreTve arsebobs kanoni
profkavSirebis Sesaxeb da sxv. kanonebi SeiZleba iyos rogorc saerTo
saxelmwifoebrivi, aseve adgilobrivi. garda kanonmdeblobisa, SromiTi procesis
xasiaTis gansazRvrisaTvis arsebobs sxva dokumentebic: prezidentis brZanebulebebi,
adgilobrivi mmarTvelobiTi organoebis, saministroebis da sxva uwyebebis
gadawyvetilebebi. SromiTi problemebis gadasawyvetad gamodis agreTve specialuri
satarifo-sakvalifikacio
cnobarebi,
firmis
Sinaganawesi,
sawarmos
Sida
instruqciebi da sxv.
samuSaos Sinaarsis da xasiaTis analizi da Tanamdebobrivi instruqciebi _
warmoebis marTvis praqtika moiTxovs, rom zustad iyos dafiqsirebuli yvela
organizaciuli erTeulis amocanebi, adgili da SeTanxmebuli mTlianad sameurneo
sistemis saerTo amocanebTan. analogiurad, gansazRvruli unda iyos yvela sawarmoo
erTeulis funqciebi da adgili saerTo struqturaSi. Sromisa da kadrebis
sakiTxebze momuSaveni mas Semdeg iwyeben samuSaos ganawilebis analizs, rodesac
ukve gansazRvrulia warmoebis teqnologiuri da organizaciuli aspeqtebi. am dros
yuradReba maxvildeba Semdeg sakiTxebze: personalis mniSvneelovan valdebulebebze,
Cvevebsa da unaris donis aRweraze, mocemuli samuSaos adgilze organizaciis
saqmianobaSi, momuSavis damokidebulebaze sxva personalTan da ganyofilebebTan
Sromis pirobebTan da sxv. zogierT SemTxvevaSi samuSaos analizi damatebiT
moiTxovs sxva spcifikur maxasiaTeblebsac, rogoricaa momuSavis pirovnuli da
fizikuri Tvisebebi da sxv. zogadad, es monacemebi dafiqsirebulia Tanamdebobriv
instruqciebSi, satarifo-sakvalifikacio cnobarebSi.
samuSaos analizisaTvis gamoiyeneba oTxi meTodi: 1)dakvirveba; 2)gamokiTxva;
3)interviu; 4)sxvadasxva meTodebis kombinacia.

153

Caucasian Academy Centre

You might also like