TASAVVUFTA NAMAZ VE

HACCIN HAKKAT

MEHMET ZZET ASLN

1

BR ACEP ONULMAZ DERDM VAR D

Bir acep onulmaz derdim var idi,
Derde derman buldum Elhamdlillah.
Vasil oldum Muhammed Mustafa`ya,
Alar iken gldm, Elhamdlillah.
Ald sr bab eyhim yznden,
Can safalar srd tatl sznden.
Msiv tozunu gnl yznden,
Tevhid ile srdm, Elhamdlillah.
Bir ehre vardm ki ad denilmez,
Bir bahre daldm ki haddi bulunmaz.
Mrde dil oluban geri dnlmez,
lmezden n ldm, Elhamdlillah.
Hakk'n derghna tutmuum elim,
Grdm halleri erh eyler dilim.
Yokluk ummanna urad yolum,
Fena fillh oldum, Elhamdlillah.
Yunus Emrem kmil oldu imann,
Hazreti Hakk'a vasl oldu cann.
Lmekn ehridir senin meknn,
Beka billh oldum, Elhamdlillah.

Maddi manevi, zahiri batn gelimemde ve yetimemde emei geenlere ve geecek olanlara ithaf olunur.
Mehmet zzet ASLIN

YAZAR:
1962 ylnda zmir Bornovada dnyaya geldi. niversite tahsilinden sonra Halveti-Uaki tasavvuf
ekolnden Bekir Sdk Visali (ks) kolunun halifelerinden Zekiye Gren (amiye) (ks) Anneden tasavvufun zn ve
nurunu ald. Onun Hakka intikalinden sonra Terzi Baba (ks) koluna intisap edip, tafsil bilgilerini almaya devam etti.
Bu eitim srasnda birok eren kii ile grp lednni ilim tahsil etti. Halen tasavvuf almalarna devam
etmektedir.

Hamd; alemlerin zerresinden Zatyla kaim ve batn; sfatyla muhit ve tecelli; esmasyla malum ve tecelli, kudretiyle
fail; filliyle zahir; eserleriyle mehud; batn ile sr olan Allah iindir, Ona mahsustur.
Salat ve selam hakikatiyle alemlerin efendisi olan Hz. Muhammede, aline ve ehl-i beytine olsun.
Hz. Resul eriat- Muhammediyi yle tarif etmektedir: eriat szlerim, tarikat fiillerim, marifet tavrlarm,
hakikat srlarmdr.
Namaz ve Hac hakknda eriat-tarikat mertebelerinde olan eserlerin says olduka oktur. Hakikat-marifet
mertebelerindeki eserlerin says yok denecek kadar azdr. Bu mertebeden bilgiler deiik eserlerde dank olarak
baka balklar altndadr. Eserlerimiz namaz ve haccn hakikat-marifet mertebelerindeki bilgileri bir araya getirip
dier hakikatleri de bnyesinde toplamtr.
Eserin aa kmasnda, her aamasnda emei geenlere teekkr eder, kendilerinin ve gemilerine hayr dua
edilmesini temenni ederim. Bu kitaptan oluan manevi haslay ncelikle Peygamber Efendimizin, alinin, ehli
beytinin, Piran hazeratnn, bu yola emei geenlerin, Zekiye Annenin ve Terzi Baba ile tm mminlerin ruhuna
hediye eyledim. Kitabn ilgililerine yeni ufuklar amasn temenni ederim.

NEFSN (NEFS- NATIKANIN) HAKKAT

Nefs kelimesi bir eyin zat, kendisi, z varl manalarna gelmektedir. Nefs-i natka insan nefsi iin isim terkibi
olarak verilen isimdir. Nefs-i natka bir hakikat olup, sfatlarnn deimesi ve bulunduu mertebeleri temsil edecek
surette nefs, ruh, kalp, akl, sr, hafi, ahfa isimlerini alr. Nefsi natka bir ve vahid olup sfatlarnn deimesi ile ald
isimler deiir. Bu sfatlar nefs mertebelerinde aklanmtr.
Nefs-i Natkann tarifi yledir: En nefsn natkatn kaimn bizatihi, la eyne, nurun min envarillahi teala minellahi
merikuha ve magribuha
Nefs-i natka Allahn Nurlarndan bir nurdur. Zatyla kaimdir, mekan yoktur. Allahtan geldi, Allaha gidecektir.
Nefs-i natka Allah Tealann Zatnn, muhabbetinin, nurunun, glgesinin mazhardr. Nefis mukaddem ve ezelidir.
Allahn Zatna mahsus sfatlarn mazhardr.
Allah Tealann Zatna has sfatlar alt tanedir:
1.
2.
3.
4.
5.
6.

Vcud
Kdem
Beka
Vahdaniyet
Kyam binefsihi
Muhalefetl lil havadis

:
:
:
:
:
:

Allah vardr, tm mevcutlarn varl Ondandr.

Varlnn evveli yoktur.
Varlnn sonu yoktur.
Varl bir ve Tektir. Baka varlk yoktur.
Varl kendindendir. Nefsiyle kaimdir.
Yaratlmlara benzemekten, onlar gibi olmaktan mnezzeh ve mstagnidir.

te ksaca belirttiimiz bu alt sfatn mazhardr. Mazhar demek, bu sfatlar nefsi natkada da vardr demektir.
Ancak bilklliye mazhar demek deildir, bu sfatlarn zll yani glgesi mesabesindedir. Tam mazhar deil, tecelli
annda ve tecelli orannda, nispetinde belki ksmen aynsdr. Bireysel nefsi natka tm tecelliyi kaldramaz. Tecelli
orannda hakikatini idrakte elde ettiklerini kullanr, bu vasta ile bu 6 sfat idrak yolunda yol alr.
Glge sahibinin varl ile glgenin varl arasnda nasl byk fark var ise ve glge, glge sahibi ile varln devam
ettiriyorsa, nefisde varln, Mutlak Zat olan Allahn varl ile devam ettirir. lahi Zatn Varlnn sonu yok ve ebedi
olduuna gre, nefisde tecelli glgesi olarak varln devam ettirir. Glge, sahibinin ayns deildir, sahibinden
bakasda deildir. Nefisde Hakkn varlnn ayn deil fakat gayrsda deildir. Ciddi ve dikkatli dnmelidir.
HVEL HAKK deildir, fakat bihasebis sfat, MNEL HAKK ve MEAL HAKKdr. Nefsi natka ayn zamanda Kurann
srr makamdr.
nsann hakikati olan nefsi natka, taayyn mertebelerinden geerek, bir sre ierisinde ehadet ve kesafet
aleminde ortaya kar. nsann zatn temsil eden nefsin bu varoluu nzul (ini) diye ifade edilir. Nzul, nefsin
sadece kesafet (madde) ve ehadet aleminde ortaya kmas deil, ayn zamanda mcerretlik ve ezeli zati ilim
aleminde bilmi olduu eylerin rtlmesi anlamnada gelmektedir. Baka bir ifadeyle nzul, madde ve okluun
insan ile Zati lminin arasna girmesi demektir. Bundan dolay okluk (kesret) alemi karanlk, zulmet, cehalet iinde
kalmas nasl bir vetirede (srete) gerekleiyorsa, bu bilgiyede ulamas da ayn ekilde bir srete gerekleir. Bu
ilim sreci tasavvufta irfan yolu yani seyr-i sluktur. Bu ikinci sre, rtlen ezeli ilmin birincinin mukabili olarak
uru (ykseli) diye isimlendirilir. Bu srete nefis, madde ve kesafet (ehadet) alemine ulat ini yolunu takip
ederek, ilk ezeli ilim mertebesindeki hakikatine ulamaya alr. Bu yol, kitabmznda konusu olan tasavvufta irfan
yoludur.
Nefsin kemale erdirilmesi ve tasavvuf ehlinin tespit ettikleri Kuran ve Snnet yntemleri ile, rtlm olan nefsin
hakikatinin, madde aleminin kirlerinden arndrlmas, nefsin tezkiye edilmesi, nefs ile ilahi ilmin arasndaki
mnasebetin bilfiil hale getirilmesinin yegane yoludur. Sre kemale erdiinde artk insan ile Hakk arasndaki
mnasebet bilkuvvelikten bilfiil hale gelir. Yani seyri sluk ile nefsin, dnya hayatnda var olmadan nceki haline
dnd ve nzul arasnda geirdii bakalama ve deiimleri asli haline yani nefsin hakikatine dntrerek Zat-
Mutlakn zelliklerini kazand srecin addr. Her mevcudda Hakk ile ilikisini ve Hakk bilmesini mmkn klacak
bir yn vardr. Her mevcudun Rabb- hass mevcudun Hakk ve alem ile ilikisini salar, tevhid eder. Bu da nefsler
halk edildiinde Ben sizin Rabbnz deilmiyim? hitabna Evet Rabbmzsn cevaplarna her bireyin kendi nefsinin
ahid tutulma gereidir. Bu da tevhidin gereidir.
Ehlullah, tevhidi insann zuhura kmadan nceki haline dnmesi, yani nefsin ezeli hakikatine, ezeli ilimdeki hakiki
haline dnmesi ve bu suretle Hakk bilmesidir diye ifade etmilerdir. Bu nedenle Men Arefe nefsehu, fekad
arefe Rabbehu (Nefsini bilen Rabbn bilir) hadisi erifi sylenmi ve Zat- Mutlak anlamamz iin yol
almtr.

nsann iki yn vardr. Birincisi, beeri ve maddi yn; ikinci yn nefsine ilham edilen bilgilerle yaamn
srdrd ilahi yndr. Bu yn ehlullah, insani kamil gr ile aklam ve HVE HVE diye isimlendirmitir.
Bu ilahi yn ile insan, Allahn emanetini kabul ehliyetini kazanr ve insan kamil haline gelir. nsann bu ilahi yn,
onun Hakkn ilmindeki sabit hakikati, onun Hakkn ilminde ezeli ve ebedi olarak bir tek srete bilinmesinin
suretidir.
Tasavvuf ehli, nefsin bir cevher olduunda gr birliindedirler, mevcudiyetinin bilinmesinin g olmadn ancak
mahiyetinin bilinmesinin g olduunu ifade etmilerdir. Beeri birimsel nefs, herkesin ben diye iaret ettii
eydir. Bu insan iin en ak eydir ve ispatda kesin bir delile ihtiya duymaz; nk bunun bilinmesi ftridir. Nefsin
ilahi ynnn, yani nefsin hakikatinin mahiyetinin bilinmesi g olan yndr. Ehlullah nefsin hakikatinin, Allahn
Nurundan ve Kurann srr makamndan olduunu ifade etmilerdir. Bunun mahiyetinin anlalp, idrak edilmesi
tasavvufi irfan yolu ile nefs mertebelerini irfan ile anlayp, bunlar yaayarak yakn olarak idrak edilmesi ile anlalr.
Yinede tam mahiyetine ulalamaz. Zira nefsi natka Allahn nurundandr. Bugnk bilgilerimizle nurun hakikatini
bilmek imkanszdr. bnl Arabi, nefsin klliliinin hakikati cihetinden sz konusu olduunu ifade etmitir. Nefsin
kllilii asli ve gerek haline dnmesi ve ulamas demektir. Konevi bu sreci yle anlatr: Nefis tmeller ile
birleerek mertebe mertebe ykselir, her ykseliten bir istidat, nur ve basiret elde eder. Bylece Akl- Evvele
ular. Akl- evvel ile birleerek lahi hviyeti mahedeyi salayan istidat kazanr. bnl Arabide, insann vcud ve
taayyn mertebelerini bilebilmesi iin, sz konusu mertebelere girmesi gerektiinden, bunu yaparkende terkibinin
bilinmesinden, kendi ifadesiyle tahlil mirac ndan sz eder. nk her mertebe, mertebeye giren kimseden
nefsine mnasip eyi talep eder. Yani nefis birlik (vahdet) ve Zat aleminden, okluk (kesret) ve madde (kesafet)
alemine inerken nefsine eklenen zelikleri terakki ve uru ederken tek tek anlar, idrak eder; gerekeni alr,
gerekmeyeni brakr. Bu alp brakma ise, inite (nzul) urad mertebelerin, kta (uru) nefsine verdiklerini
almas ve talep etmesiyle gerekleir.
Bu durumda Zat ve birlikten (vahdetten) okluk (kesret) ve ehadet alemine inerken oluan bilgisizlik ve karanlk;
uru srasnda Zati lahi nur sayesinde ilim ve aydnlanma ile, karanlktan (zulmet ve cehalet) birlik ve zat alemine
doru ykselerek tevhide ular. Bylece nefs, mira sayesinde ilahi hviyetini ve eyann btn hakikatlerini
mahede edecei eyler ile arasndaki engeller (perdeler) kalkarak, ayn hkme sahip olmalarn temin eden
mnasebet salanr. Ancak Hz. Peygamber (sav) n buyurduu gibi Knh Zatn idrak edemedik diyerek aczimizi
ve fakrmz da itiraf etmeliyiz.
Nefsin birlik, tevhid hakikatini idrak hali, ilahi tecelliyi kabul istidad kazand haldir. Nefsin okluk (kesret) hali,
niyet dzeyinde, niyetinin farkl ilgilere dalmas, ilahi tecelli karsndaki konumu, ilahi isimlere muhatap olmas
anlamna gelir. Btn mevcudlarn vechini (zatn) birletiren, tevhid eden, mevcudlara varlklarn hibe eden genel
vcud tecellisi olan tecelli-i vahid dir. Bu mevcudlara varlk, vcud nuru vermesidir. Bilki Kuran Cemi esma
ve sfat cami Zat olduundan nefislerin hakikatine Kuran vaz edilmi ve mevcudlarn hakikatlerine sunulan bu
lmi Zat temsil eden Kurandan, ayan- sabitlerin istidatlarna gre aldklar blmler, onlarn Kurandan temsil
ettikleri blmleri ehadet aleminde zuhura karmlardr. Bu KN (ol) emri ile tecelli-i vahid ile salanmtr.
Kn emri ayn zamanda genel vcud tecellisini temsil eden kelamdr. bnl Arabi eceretl Kevn eserinde KN
emri ile zuhura kan istidatlar aklamaktadr. Ortaya kan istidatlarda ayan- sabitelerin Kurandan (lmi Zatn
temsili, tafsili) ald zellikleri, ynleri dolaysyla ilahi isimlerinden aldklar yetenekleri dorultusunda zuhura
karacaklardr. Her mevcudun Rabb hass- olan ilahi isim dorultusunda Kuran fiile ve zuhura karacaktr. Buna
bir delilde Ben sizin Rabbnz deilmiyim? sorusuna tm nefisler ahid tutularak Evet Rabbmzsn cevaplar t
elestte, zuhura kmadan nce verilmesidir. Peygamber Efendimiz (sav) Her doan ocuk slam ftratnda doar
buyurarak bu gerei baka bir ynyle aklamtr. Nefsi natkann Kuran srrndan olmasda bu gerei
yanstmaktadr. Kuran srr makamn temsil eden Zati Nefsi, alemleride fiili Kuran olarak zuhura karmtr.
Alemlerin iindeki her mevcutta bu ynyle Kurann srrndandr. nemli olan Kurann nerelerini, hangi blmlerini
temsil ettiimizdir. Nefsimizin iinde olduu durumda, ahlak dzeyide Kurandan temsil ettiimiz yn
belirlemektedir. Bu adan bakldnda, Nefsini bilen Rabbn bilir hadisi erifi her an gelimesi ve bilinmesi
gereken Kuran bilgisini bize sunmaktadr. nk nefis, her an terakkide, gelimede ve ahlaken ycelmede
olmaldr. Bu ise yce Peygamber (sav) Beikten mezara kadar ilim reniniz ve ki gn eit olan
ziyandadr buyurarak nefsimizin gelimesi iin her an nefs terbiye ve tezkiyesi yolunda olmamz gerektiini
vurgulamaktadr. Bu yol, her an nefsimizi bilmemizi, dolaysyla Rabbimizi bilmemizi, Ona arif oluumuzu arttracak
bir yoldur. Buda Kuran ve Snnet yolundan gemektedir. rfan yolcusu, sluk yntemiyle, nefsindeki tefrika
(okluk) halindeki ilgilerini tevhid ederek birlie dntrerek ilahi ilimdeki bilgileri almak iin istidat kazanr.
Tasavvufta bunu anlatmak iin ayna misali rnek gsterilir. Nefs, ayna mesabesinde olup, kesretle ilgisi orannda
buulanr, kirlenir, paslanr. Tevhide, Hakka yneldike ayna parlatlr, cilalanr. Seyri sluk ile Tevhid zelliini
tekrar kazanan ayna, Hakkn karsnda bulunur. Artk ilahi tecelliler ve ilimler aynann temizliine veya hibir
ekilde kirlenmeyen ezeli istidadna gre nefsine yansr. Nefs aynas parlatlarak ilahi tecelliyi kabul ve idrak edecek
hale geldii gibi, btn alem iin bir ayna veya alem aynas iin cila mesabesindeki insan- kamil sayesinde alem

Hakkn tecellisini kabul edebilir. Alemlerdeki ayna, insan- kamil-Hakikat-i Muhammedidir. Mutlak Birlii, ilahi Zat
yanstr.
Her iki cihanda her ey Hakk ile kaim
Mirat- Muhammedden Allah grnr daim
dizeleri bu irfaniyeti anlatmaktadr.
Nefs aynasnn parlatlp cilalanmas, mevcutlarn okluunun ilahi birlie, tevhide kavumas, birliin (vahdetin),
oklua (kesret) egemen olmas, zellikle nefsin, vahdetin ayn kesret, Kesretin ayn vahdet olduu Muhammedi
uhud mertebesine ulamas sayesinde gerekleir.
Cneyd-i Badadi Hazretleri, nefsin gerek tevhide ulamasn tasvir ederken yle der: Kendin ile ahidinden gaip
olmayasn, ahidinde senin ile senden gaip olmaya Bylece olmadan nce olduun gibi olursun. Ardndan kendi
ferdaniyetinle tevahhud edersin; vahdaniyetin sayesinde teyit edilmi olursun.
Arifler nefsi yle tarif ettiler:
-

Nefs ancak o eyin zatdr.

Nefs mertebesi, cisim mertebesinden daha ycedir.
Bir nefski, bizzat alemin ilmi ile doludur.
Btn mevcudatn basksna sahip bulunan ilahi nur iin nefsi klli tabiri kullanlr.
Akl- kl ile nefsi kllin birlemesinden bu alemler meydana gelmitir.
Akl- kllin sembol dem, nefsi klln sembol Havvadr.
Allah- Teala Resulullah efendimizi kendi zatndan halketti, nefsinide kendi nefsinden halketti.
dem (as) min nefsini, Resulullah (sav) efendimizin nefsinden bir suret olarak halketti.
Ademin zat ise Rububiyet zatndan meydana getirilmitir.
Allahn Zat kendi nefsinden ibarettir. yleki Yce Allah Onunla vardr. Zira O nefsi ile kaimdir (kaimi bi
nefsihi)
Nefisden murat varlktr, vcuttur. Kendi varl ve zuhuru olan alemin varl
Nefs usuz bucaksz bir eydir, btnyle kozmozdur. nk onun kopyasdr. Alemde bulunan her ey
nefste mevcuttur; ayn ekilde nefste bulunan her eyde alemde mevcuttur. u halde nefsinin efendisi olan
tm alemin efendisi olmutur. Keza nefsinin klesi olan tm alemin klesi olmutur.
Nefs-i klli insan kamilin nefsidir. Dier insanlarn nefisleri ise czi nefislerdir.

Suret-i insaniye ve hakikati insaniye odur ki, Peygamber Efendimiz o suretin ve hakikatin ruhu ve nefsi natkasdr.
Nefsi natka, ayan- sabitenin zuhura kabiliyetli ve varlndaki istidatlar aa karabilecek fonksiyonlar tayan
cevherdir. Ayan- sabitenin zuhurlanm suretidir. Nefsi natka, ayan- sabitedeki istidat ve kabiliyetleri zuhura
karma kabiliyetindeki Allahn tecelli mahallidir. Ayan- sabite ise, insann ve mevcudlarn Allahn ezeli ilmindeki
hakikatini temsil eder. Tm ayan- sabiteler lmi Zat mertebesinde ilim olarak mevcuttur. Zuhura kmamlardr.
nsandaki nefsi natka, ayan- sabitelerdeki istidat ve kabiliyetleri zuhura karmak iin insana hibe edilmitir.
Kuran, Allahn tm esma ve sfatlarn cami ilahi Zat temsil etmektedir. Kuran Allahn Zati ilmini tayan
kelamdr. Bu nedenle insann hakikatini oluturan ayan- sabite Kurandan teekkl etmitir. Kurann srrn
tamaktadr. Nefsi natkayada bu zelliklerin yansmas dolaysyla, nefsi natka Kuran zuhura karma gcn ve
kabiliyetini tar. Peygamber Efendimiz (sav) bu zellikleri belirten hadislerinde: Benim mucizem Kurandr
buyurarak kendi nefsi natkasnn Kurandan ibaret olduunu ifade etmektedir. Ayn zamanda Her doan ocuk
slam ftratnda doar buyurarak bu vasf ve zelliklerin tm insanla ait olduunu vurgulamtr.
Kiinin her zuhura kartt fiil Kurandr, Kurandandr. Ancak kiiye den grev Kurandan temsil ettii yeri tespit
edip, bu zelliklerini deitirip gelitirmek ve Kuran natk ve yaayan Kuran zelliini kazanmaktr. Kii Kurandaki
zellikleri inceleyerek; mmin, mnafk, kafir, salih vb. vasflara bakp, hangi vasf ve zellikleri tadn titizlikle
aratrmaldr. Bu kiinin kendine yapaca en byk iyiliktir. Kendini tanma yolunda atlacak en byk admdr.
nk tad vasflar deitirip gelitirmek zellii, ilim ve irfan yolu ile nefsi natkaya verilmitir. , bu yola girip
bu yolda yrmektedir. Bunu belirten hadisi erifte Hz. Resul (sav) buyurur ki: Nefsini en iyi bileniniz, Allah
en iyi bileninizdir Yani arif kii, Hakkn nefsini kendi nefsi yoluyla tanr. Hakkn Zati Nefsini bilmek Allah bilmek,
Ona arif olmaktr. Hakkn Zati Nefsi nefs-i vahidedir. Tek nefistir.
Nefs-i natka rahmani kelime ismi ile msemma olan maddeden soyutlanm bir cevherdir. Srf nurdur. Allahn
Zati Nurundandr. Kurann srrn tar. Nefsi natkann bedenle ilikilenmesindeki sebepde, tad kemalat bedenle
zuhura karabilmesidir. Nefs-i natkann bedenle birlemesi ancak hayvani ruh vastasyladr. Nefs-i natka srf
nur, beden ise zulmani ve kesiftir. Bu yzden nur ve zulmet arasnda mnasebet yoktur. Bundan dolay ilahi
cmertlik, nefs-i natkann kemalatn ehadet aleminde zuhura karmak iin, nefs-i natka ve beden arasnda
hayvani ruhu vasta klmtr. Ayeti kerimede bu hakikat Nefisler bedenlerle birletirildiinde (Tekvir/7)

olarak buyurulmutur. Hayvani ruh vastas ile hem nefs-i natkann letafetiyle hem de bedenin suret ve ekalini
kabul kabiliyetiyle uygun dmtr. Zira hayvani ruh vastasyla azalarda his ve hareket husule gelmitir. Sonra
nefsi natka, hayvani ruha yle bir kuvvet vermitir. Nefs-i natkadan hayvani ruha yansyan bu kuvvet bedenin her
zerresine sirayet etmitir. Bu kuvvet vastasyla bedenden uzva layk bir ekilde bu kuvvet yaylarak nefsi natka
bedene olan menfaatlerini bu suretle tamamlam ve kemale erdirmitir. Btn bunlar aziz ve alim olan Allahn
takdiri iledir.
Nefs-i natka srf insana mahsus olan ruhtur. nsana ilgisi olan ruhtur. Nefs-i natka yle bir kymetli cevherdir ki;
hayydr, idrak sahibidir. Baz gayb bilgilerine uuru vardr. stikbalde olacak eylere istikrarl ekilde alimdir. Kendini
halk edene kar marifeti tamdr.
Bu nedenle nefsi natkay zuhura karmak, onun bu zelliklerinden faydalanmak iin hayvani ruh sfatlarndan nefsi
natkay kurtarmak, asl olan insani vasflarla donatmak gerekir. Bu da ancak irfan yolu kanalyla nefs mcahedesi,
terbiyesi ve tezkiyesi yoluyla mmkndr. Bu yol insann kendi aslna ulamas, insani ahlakla yaamasn temin
eden yoldur.
Ben gizli hazineydim. Bilinmekliliimi sevdim. Halk zuhura getirdim (yarattm). Ta ki Beni bilsinler
kudsi hadisi ile bizim zerimize farz olan Allah bilmektir. Allah bilmekte nefsi bilmekle mmkndr. imdi nefsi
bilmek iin yedi eyi bilmek lazmdr.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Zat- nefis nedir?

Halk edilmesi ne itibarladr?
Nereden geldin?
Ne hizmete geldin?
Dnn nereyedir?
Saadetin nedir ve ne ameldedir?
ekavetin nedir ve ekavet ameli nedir?

zetle belirtilecek olursa:

1. Zat- nefis, nefes-i rahmandan zuhur eden muhabbetullah nurudur. Senin nefsi natkandr.
2. Nefsin halkedilmesi sfatlarla sfatlanp elest hitabnda bel (evet) diyerek ubudiyeti (kulluu) itiraftr.
3. Nefs-i natka Vuslat aleminden, ehadet aleminde kendinde olan kuvvetlerle aa kmak zere Allahn
Zati Nurundandr, Kurann srrn tar.
4. Nefsi natka Allahn marifeti, Allah muhabbeti iin ehadet alemine nzul etmitir. Marifeti, Allahn Zatnn
sfatlarn, isimlerini fiillerini bilmektir. Muhabbeti ise Allahn srf Zatn sevmektir.
5. Dn yine Hakkadr. Ahiret alemine bakan yzdr.
6. Saadeti ise; nefsi natkann hayvani ruha hakim olmas, nurlanp nefs, ruh, cesedle birlikte vcudun
isbatdr. Hakkn huzuruna marifetullah ile vuslattr.
7. ekaveti ise; nefs-i natka sultanln bilmeyip, hayvani sfat ve ahlaklarla asli vatanndan uzak kalarak
atee girmesidir.
Nefsi natkay bilmek, ondaki zellikleri zuhura karmak tasavvufta irfan yolunun hedefidir. Bu yolla Hakk ile olup,
Hakka yaamaktr. Rabbani latife olan nefs-i natka emanetini sahibine teslim edip Mslman olmaktr.
Hayvani ruhun ilk kemali, nefsi natkann vasflaryla boyanmasdr. Cz-i nefsi natkann ilk kemali ise eriat
Muhammedi de teslimiyet ve teslimiyetle fail olmaktr. Teslimiyet ile tahakkuk etmektir.
Nefsi natkann orta kemali ise, nefsi kllinin vasf ile zuhuru ve tahakkuku ile nefsi klli mertebesinden akl klli ve
ruhu klli mertebesine gerektirecek ekilde onun hkmlerini elde etmesidir.
Nefsi natkann son kemali ise, Hakkn mertebesi ile birlemek, Hakklk (hakkiyet) hkmnn, halklk (halkiyet)
hkmne galip gelmesi ve imkan ve takyit (kaytlanm) hkmlerinin Mutlaklk (vcub) hkmleri ile ortadan kalkp
Vahid ve Kahhar olan Hakkn hkmnn bakasna izafe edilen btn hkm ve vasflara baskn olmasyla bu
mertebede silinmesidir (fena). Dolaysyla Hakkn tam fenada olan nefsi natkaya tecelliside beka zerine olacaktr.
Nefsi natkann tam kemalli zuhuruda Peygamber Efendimiz (sav) in nefsi natkasdr. Bu nedenle Benim
mucizem Kurandr buyurarak, bekann Kuran ahlak ile kazanlacan ve nefsi natkann kemalinin Kuran ile
gerekleebileceini vurgulamtr.
Nefisler, esasta ulvi-klli ruhlardan kmlardr. Bu klli ruhlar, akllar olarakta isimlendirilir. Bunun iin beeri
nefisler, bu ruhlara eitli alardan gl ekilde benzerler. Nefisler, adeta kendilerinden ortaya ktklar yce
ruhlar gibidir. Halbuki nefisler perdelenip, bu ruhlarn derecelerinden aa dp, bedeni idare ve ynetmekten
mstani kalamadklar iin bu konuda kendilerinden ortaya ktklar ruhlarn zelliklerine sahip deillerdir. Nefisler,

bedenler ile birleip, tesir etmek iin miza hkmleri ile boyannca, bedenlerle snrlanr ve beden ile olan
beraberliklerinde de bu snrllk artar. Hakk nefislere kendi katndan kuvvet ve nur vererek onlara yardm etmitir.
Bu nur ile nefisler, Allahn kudsi mertebesi ve yce srlarndan kendilerine bildirmek istedii eylere muttaki olurlar.
Bylece bu mukaddes mertebeye arzular yansr ve onunla birleirler. Bylece, onlarn tedbirleri, herhangi bir suret
ile snrlanmakszn mutlak olarak gerekleir, hatta bu nefisler, snrlanma ve bamllk olmakszn ayn anda eitli
suretleri idare edebilecekleri kemal ve kuvvet elde ederler. Bazen ilahi yardm, bu nefislere bir kuvvet, izzet giydirir,
bu kuvvet ile ulvi ruhlarn mertebelerinde durabilirler ve adeta onlar gibi olurlar. Bu kendileri ile onlar halk eden
Rableri arasnda alan zel vecih asndan kendilerine tecelli edenin gzelliini ve bu ynden Rablerinden
kazandklar nimetleri grdkleri vakit gerekleir.
Nefislerin elde ettikleri nimetin bereketinden, bedenleri idare etmekle snrlanm olan suretlerine kuvvet ve nurlar
sirayet eder. Bu kuvvet ve nurlar, ulvi ve sufli varlklara geme ve sirayet etme zelliine sahiptirler. Bu kuvvet ve
nurlar, ahadiyet-i cem (okluun birlii) zellikleriyle, bedeni ynetmekle snrlanm olan bu suret cihetinden
varlklarda suret, mana, ruh ve misal olarak gereklemi olurlar.
Nefisler, kendilerini asli suretlerinden, hakikatlerinden kartan, perdeleyen, uzaklatran okluk ve kesret
zelliklerinden kurtulduklar irfan yolu (seyri sluk) neticesinde suretlerine de sirayet eden nur ve kuvvetler elde
ederler. Aslnda bu nur ve kuvvet daha ncede nefislerde bulunmaktayd. Slukun ve manevi ilerlemenin gayesi,
tm nefislerde bilkuvve (potansiyel) olan bu durumu bilfiil (kinetik) hale getirmektir. rfan yolu eitimi nefislerdeki
bu yce potansiyeli aa karan yntemdir. Nefsini bilen Rabbn bilir hadisiyle Peygamber Efendimiz bu yolu
aktif hale getirmitir. Ancak kemali tahsil etmekle de nefsteki bu nur ve kuvvetler bilfiil olarak zuhur eder.

ABDEST ve NEFS NATIKA

Namaz ncesi abdestin nemi aktr. Abdestinde zahiri ve batni zellikleri vardr. Zahiri abdestin nasl alnaca
ilmihal kitaplarnda ayrntl ekilde belirtilmitir. Batn abdest ise takva elbisesi ni giyip hal edinmekle olur. Takva
iki aamaldr.
Birincisi; kiinin gnahlardan kamas, gnah ve hususlarndan tevbe etmesidir. Nefs muhasebesi yoluyla
gnahlardan tevbe-istifar ile kurtulmak ve nasuh tevbesi yaparak nefs mcahedesi yntemi ile gnahlardan
uzak durmakla ve bu durumu hal edinmekle mmkndr. Yani nefsin arnmasdr. rfan yolu batni temizlikte
anahtar rol oynar.
kincisi; kiinin varlndan gemesidir ki, takvann en st derecesidir. Varlndan gemek demek, kiinin nefsi
hakikatini bilmesi, Allah indindeki yerini ve deerini tayin etmesi ile mmkndr. Nefsini bilen Rabbn bilir
hadisi nda nefsin hakikatine ulamak iin gayret sarf etmek demektir. Nefsin hakikatinin Allah n nurundan ve
Kurann srrndan mteekkil olduu hatrlanarak olursa, nurlu Kuran yoluna girmenin Rabbi bilme yoluna girme ve
bu yolla miracn tamamlamakla mmkndr. Bu yol ise namaz ve tasavvufta tevhid ve nefsi irfan yolu ile
insanla sunulmutur.
Allahn kiiye Kendisinin bilinmesi iin emanet olarak verdii nefsi natka emaneti ni gerek sahibine teslim
etmekle sonulanan irfan yolu ve namaz kiiyi takvann en st derecesine ulatrr. Hadisi erifte vcudun kadar
byk gnah olamaz buyurarak, Allahn yannda ikinci bir varlk iddiasnn byk bir gnah-irk olduu
vurgulanmtr. rfan yolunda kii mridi kamilin gzetiminde Onun ruhu ve nurundan hayat suyuyla ykanarak
batn temizliini yapabilir. Namazda ise mridi Allah ve Kurandr. Onun hayat suyuyla ykanarak nefs tezkiyesiyle
mira yoluna kar. Hem namaz, hem irfan yolu kiiyi Rabb olan Allaha, nefsi hakikatinde drl olan Hakka
ulatrr. Her iki yntem birbirini tamamlayan sonu mira olan yntemlerdir. Hedef bir olup, hedefte nefse ve Rabbe
arif olmaktr. Mridi kamilin hayat suyuyla temizlenen kiide, nefsi hakikatinin Haktan ayr bir ey olmad bilinci
olutuunda, kii varln Hakka teslim ederek Mslman olur. Bu suretle varlndan geecek, ikinci bir vcud
iddiasnn bir vehim olduunu idrak edecektir. Bylece hakiki Mslman olacaktr. Hakla yaamn srdrecektir. Her
an, heryerde Hakk ile olduunun bilinciyle hayatn srdrecektir. Bu ise tam temizliktir ve takvann en st
derecesidir. Kuran ve nsann birbirine kavumasdr.
Allahn Zatyla baki olma yolunun almasdr. Bu ekilde temizlik batni abdest hkmn tar. Kii irfan yolunda
ulat her mertebede, namazlarn o mertebenin irfan ile klacaktr. rfan mertebesi her an deitiinden, her
namazda onda yeni ilimlerin almasna yol aacaktr. Bu klnan namazlar ise gafletten uzak olacaktr. Bu
bahsedilen hususlar iin ehlullah yle buyurmulardr: Gafillerin namaz yanlma secdesi ile, ariflerin
namaz vcudlarn terk ile gerekleir .
Nefsin Allahn tecelli mahalli ve Allahn grnme yeri olduu irfan ile emanet sahibine verilerek vcud terki
gereklemi olur.

Abdestin batn nefsi natkay kt ahlak vasflarndan temizlemektir. Nefsi natkay asli zelliine yani Allahn Nuru
ve Kurann srr makamna ulatrmaktr. Nefsi natkay temizleyen rahmet suyu Hakktan peygambere Kuran ve
Snnet ile ulatrlan emir ve yasaklardr. Nefsi natka tm vcuda hkmettiinden zahiri abdestte nefsi natkann
aa k mahallerinin de temizlenmesidir. Batnn temizliine uyarak zahirde aa kacak fillerinde kt ahlak
vasflarndan temizlenmesidir. Zahir abdest nefsi natka kanalyla batna sirayet etmese, yedi derya suyu ile ykanlsa
tam taharet olumaz. Taharet temizliktir ki, kt ahlaki sfatlardan arnp, gzel, peygamberi ahlaki sfatlarla
gzellemektir. Zira Allah gzeldir, gzeli sever hkm bu hakikatten izler tar. Buda zahiren bedeni
ykamaktr, temizlemektir. Guslde olduu gibi tm bedeni ykamaktr. Guslde tm bedeni ykamak batnen nefsi
natkay temizlemektir. Az ve burunu ykamak ise, nefsin hakikatinin oluumunun tecellisi olan nefesi Rahmann
insandaki iki merkezinin temizlenmesidir. Zira insan nefsi her nefeste Allaha muhtatr. Nefes mahallerinin
temizlenmesi tm vcutta hakimiyeti olan nefsi natkann her nefeste temiz kalacann temsilidir. Her nefeste nefsi
natkann Hakk la olacann rumuzudur. man Allahn her yerde seninle olduunu bilmendir hadisi ile her
nefeste Hakk la olacann bilincine ulamaktr. Gusul abdesti alnrken, estafurullah, Allahmme salli ala
seyyidina Muhammed kelamlarn idrakle ifade etmek batn temizlemede anahtar rol oynayacaktr. Batn olan
nefsi natkaya asli vasflarn hatrlatp, o ynde faaliyetlerine onu hazrlamaktr. Nefsi natka (konuan, idrak eden
nefis) bu zellii ile her nefeste vcuda Allah ile imdat etmektedir. Nefes yerleri olan az ve burun ayn zamanda
kelamn, konumann uzuvlardr. Bu uzuvlarla nefsi natka birlikte temizlenip aslna ulatnda nefsi natka,
Kuran- Natk (konuan Kuran) vasfn kazanacak zellie ve Allah ile, Allah adna halife olarak konuma
zelliini kazanacaktr. nsann halife olmasndaki srda burada yatmaktadr. Allah alemlerdeki aa k Kuran
vastasyladr. Alemler fiili Kuran, tafsili Kuran ve temsili Kurandr. nsan ise Kuran aa karp, alemlere
sunabilecek en keremli varlktr. Nefsi natka bu amala insana emanet olarak verilmitir. Manevi temizlik olan batni
temizlik ise Rahmann bakaca yer ve nefsi natkann ana merkezi olan kalpteki nefsi natkay Allahtan gayr
fikirlerden temizlemektir. Bunun yoluda nefsi irfan yolu olan mira yoluna kmaktr. Bu ise iki yolla gerekleir.
Birincisi tasavvufta irfan yolu ve namaz dr. Tasavvufta tevhid ve nefsi irfan yolu eserimizde birinci yol
aklanmtr. Bu yolun yaantya alnp uygulamas iinde namaz eseri oluturulmutur. Allah idrak yolu bu
yollarla insanln hizmetine sunulmutur. Ben gizli bir hazineydim. Bilinmekliliimi sevdim. Halk zuhura
kardm (yarattm). Ta ki Beni bilsinler kudsi hadisiyle amacn ne olduu vurgulanmtr.
Allah, abdest ve namaz kendisinin bilinmesinin yntemi olarak insanla hediye etmitir. Peygamber Efendimiz bu
gerei; Namaz mminin miracdr hadisiyle aklamtr. Nefsi natkann asli olan Allah n nuruna ve Kurann
srrna ulatrabilecek olan namaz Namaz nurdur ve Fatihasz namaz olmaz hadisleriyle aklayarak,
namaz hediyesi ile bize Nefsi bilme ve Rabb olan Allah bilme yolunu gstermitir. Nefsini bilen Rabbn bilir
hadisiyle bu irfan yolunun ana temasn namazn oluturduunu bize bildirmitir. Kii irfan yolu ve namaz ile
kendinin ve eyann hakikatine ulaacak ve alemlerde ve kendinde Allah mahede edecek vasfa ulaacaktr.
Namazn amacda bu mahededir, idraktir. Namazn mira olmasnn srrda budur. Nefsini ve Rabbini bilmektir. Bu
idrake ulamak iinde abdest farz klnmtr.
Ellerin ykanmas, uzuvlarn ykanmas bunlardan aa kan fiilleri ktlklerden temizlemektir, arndrmaktr. Bu
temizlik fiili tevbe ve afv dilemektir. Bunu batni tevbe istifar ile destekleyip bundan sonra aa karlacak olan
fiiller gzel ahlaki vasflarla sslemek azminde olduunun fiili ifadesidir. Ayn zamanda fiili dua etmektir. Yzn
ykanmas Allahn nazargah olan kalbi (nefsi natkann merkezi) Hakktan gayr batl fikirlerden temizlemektir. Zira
yz insann zatn zahiren temsil eder. Nefsi natkada insann zatn oluturan manevi-batn zelliklerini oluturan
nurdur. Kalbin temizlenmesi ise eyann hakikatinin tam idrakiyle mmkndr. Bunun yoluda irfan yolu eitimidir.
Ba mesh etmek Hakk fikri dndaki fikir ve fiillerden akl temizlemek, Allah zikrini ve fikrini akla hakim klmaktr.
Allah ile hayat idraktir. Allah bilincini yaama geirmektir. Boyunu mesh kader srrna raz olup, Allaha teslim
olmaktr. Ayaklar ve eller nefsi natkadan aa kan fiillerin zuhur mahalleridir. Nefs-i natkaya ilien kt ahlak
vasflarndan temizlenmek, iyi ahlak vasflaryla donanmaktr. Su ile iyi ahlak vasflarna hayat vermektir. Zira nefsi
natka gnl kabesidir. Kabede ise putlara yer yoktur. Orada ancak iyi ahlak vasflarn oluturan Kuran olmaldr.
Ancak bu vasflarla nefsi natka hakikati olan Allahn nuruna ulaabilir.
Nefsi natkann tam temizlii ise ak ve gizli irkten onu arndrmaktr. Zira ayette mrikler manevi pisliktir
(Tevbe/28) denmektedir. Zahirde abdestle pislik grnmez ama batnda irk ve putlar varsa gnl kabesini bu
pisliklerden temizlemek gerekir. Ak ve gizli irkten tam temizlenmek ise irfan yolu ve namaz vastasyladr.
Mira ile tevhidin hakikatine ulamaktr. Mira irfan yolu eitimi ve namaz sayesinde kiiyi kendi hakikatine,
alemlerin hakikatine ve Allahn uluhiyetine ulatracaktr. Fiili olarak la ilahe illallah Muhammeden
Resulullah tevhidi insanda yaanacaktr. Bu ise insan salih amellere yneltecektir.
rfan yolu da bu hakikate ulatran mira yoludur. Namaz mminin miracdr hadisiyle hem namaz hem irfan
yolu ile bu hakikate ulamak iin tevik edilmitir.
Zaten abdestte kullanlan suyun batni anlam hayat ve ilimdir. Zahirde su ile abdest alnrken batni hayatta ilimirfan ile temizlenir. irkten arnmann yolunu insana gsterir.

Taharet (abdest), aleme ait noksanlklardan temizlenmektir. Hakkn vasflaryla donanmaktr. Abdestin su ile olmas
hayat ve ilim kanalyla buna ulamaktr. Su, hayatn srrdr. Hakikati Muhammedinin zahiri ifadesidir. Bu batni
olarak Hakikat-i lahiyenin aynas hakikati Muhammedi ile hem temizlenmeyi hem de o vasflarla sslenmektir,
gzellemektir. Hayat ve ilim ise tm ilahi isim ve sfatlarn kaynadr. nsann ruhudur. Hayat olmazsa bu esma ve
sfatlarn zuhuru olmaz. lim ise bu esma ve sfatlar kullanma kaynadr. Su bu iki vasfla insan hem temizlemekte
hemde gzelletirmektedir.
Teyemmm, su bulunmadnda suyun makamnda olur. Toprak ayn zamanda insana asln hatrlatr. Su da gizli
isede toprakta insann aczini ve fakrn hatrlamasn da salar. Toprak; hikmet olup; hikmetle nefsi arndrmaktr.
Bu halin manevi tezkiye, nefs mcahedesi, muhasebesi ve terbiyesi vastasyla olacana iarettir. Resulullah
efendimiz (sav) u hadisle bu hususu aklar: Rabbim nefsime takvasn ihsan eyle. Onu tezkiye eyle. Sen
onu tezkiye edenin hayrlssn. Abdest ve namaz nefs tezkiyesini salayan en nemli yntemlerdir.
Setr-i avret ise nefs-i natkaya ilien kt sfatlar rtmektir. Allah Settar ismi ile bu sfatlar aa karmamaktr.
Fiili temizlenmeye kadar kt sfatlarla fiil ilememeyi talep etmektir. Nefs-i natkann iyi ahlak vasflarn aa
karma talebidir ayn zamanda.
Batni temizlik yaplrken u hususlarada dikkat edilmelidir.
1. Hayal temizlii: Batl itikatlardan, mazide kalan gnah kirlerinden, istikbale ilikin uzun emelli hrs ve
tama ile dnyaya ar balanmaktan kaynaklanan dnceleri temizleyip, nefs aynasn temizlemektir.
2. Akl temizlii: Allahn ilahi isimleri ve sfatlarna ilien Mudill esmasnn temsili olan eytani vesveselerden
akl temizlemek ve ilahi isim ve sfatlar gerek hakikatleri ile aa karmak iin nefs mcahedesi ve
muhasebesi yapmaktr. lim kanalyla temizlii kalc hale getirmektir. Zira akl kalpte Hakla batl ayran
nurdur buyurulmutur.
3. Fikir temizlii: Mudil esmasndan kaynaklanan fikirleri uzaklatrmak, aa karmama abasnda olmak,
alkanlklar ve tecrbeyi gzel fikirlerle snnet dorultusunda oluturmak.
4. Kalp temizlii: Masivay yani eyann hakikatini idrak ile kalpte Hakk dncelerini mertebelerine riayet
ederek oluturmak, nefs-i natkaya irki bulutrmamak.
5. Ruh temizlii: Allah tarafndan insana izafi olarak verilen hayat, ilim, irade, kuvvet, kudret, sem, basar,
kelam gibi sfatlar kendi benliine mal etmemek, bu vasflarn Allah ile varlnn ve devamnn
salandn idrak etmek.
6. Nefsi natkay asl olan Nur ve Kuran srr ile korumak, Allah n bilinmesi iin verilen bu hakikati
sahibine teslim edip Mslman olmak ve nefsi natkaya olan Hakkn tecellilerine Kuran ve Snnet zere
hakkyla riayet ederek kul olmak.
Avret yerini rtmek batni olarak ilahi srlar ehli olmayanlardan rtmek, gizlemektir. Ban rtmek ise, nefsin
bakaldrp varlk iddiasndan kurtulmaktr. Ehli iin bakanln gizlemektir.
Abdest ile tam temizlik sonrasnda kiinin Kadr suresini okumas hem nefsi natkaya hakikatini hatrlatmak hem de
Kuran ile nefsi natkay sslemektir. Zira Kadr suresi ile Kurann inzalini nefsi iin talep etmi olur.

NAMAZ VE NEFS NATIKA

Namaz Hakkn vahidiyetinden (birliinden) ibarettir. Namaz klmak ilahi esma ve sfatlara brnerek vahidiyet ve
uluhiyet (ilahlk) hkmlerini yerine getirmektir. Kiinin hakikatini oluturan nefsi natkaya Allahn vahidiyetini ve
uluhiyetini hem hatrlatmak hemde Allahn uluhiyetini nasl yerine getirdiini nefsi vastasyla tahsil etmektir. Zira
nefsi natka Allahn tecelli mahallidir. Allahn nefse tecellilerini ne suretle yaptn tahsil ederek, Allahn
alemlerdeki tecellilerini de renmi olur. Bu kanalla alemlerin nefislerinin (nefs-i klli) zerinde Rabl, uluhiyeti
renme frsatn namaz sayesinde yakalar.
Kiinin zatn temsil eden Onun hviyetidir. Kiinin hviyetini ve zatn temsil edende nefsidir. Aa kan ise
nefsindeki ahlaki ve ilmi vasflardr. Nefsinin arnmlk mertebesindeki donanmlarla fiillerini gerekletirir. Allah
insana zatn temsil amacyla nefsi natkay bahetmitir. Nefsi natka Allahn Zati sfatlarnn temsili Nur ve Kuran
srr makamdr. Allahn Zat sfatlarnn mazhardr. Yani insann zatn temsil eden zellikler, Allahn sfat ve
isimlerini tecelli orannda ve miktarnda Onu temsil etmektedir. nsan benim srrmdr. Ben insann srrym
buyuran Allah Teala insann hakikatinin kendi srrndan olduunu aklamtr. Sfat Zattan, Zat sfattan
ayrlmayaca gerei nda insan, Allahn sfat ve isimleri ile Allahn Zat ile irtibat halindedir. Bu irtibat salayan
nefsi natkasdr. ben, beni zikredenle beraberim kudsi hadisiyle Allah her dnldnde, nefsi natkas
kanalyla kii Allah ile dir. Namaz srf zikir ve nur olduundan namaz klan kii, gafletle olmad srece Allah ile

10

beraberdir. Namazdaki kii nefsi natkas sayesinde Allah iledir. Dier zamanlarda da bu irtibat srmektedir. Ancak
kii bu idrakte olmal gaflette olmamaldr. Namaz bu irtibat kemalli olarak aa karan en nemli yntemdir.
Nefsi natka taayyn mertebelerini katederek mahede (ehadet) alemine geldiinde baz hakikatler rtlm ve
perdelenmitir. Nefsi natkann temel vasflar rtlm olduundan, Allah ile irtibat perdelenmitir. Namaz ve
irfan yolu bu perdelerin alarak nefsi natkay ezeli vasflarna dndrmekteki ana yntemlerdir. Bu yollar mira
yoludur. Kendi hakikatine ve Hakka ulama yoludur. Miracn sonu Hakkla olmaktr. Namaz mminin miracdr
buyurularak bu gerekler ifade edilmitir. Nefsi natka her nefs mertebesinde bir isim alr. O nefs mertebesinin
sfatlarna boyanarak aa kar. Nefs-i natka sfatlar deitike bir isim alr. Nefs-i natka asli olarak birdir,
sfatlar deitiinden ismi deimektedir.
Nefsi natka, Nefsi emmarede nefs; nefsi levvamede ruh; nefsi mlhimede kalp; nefsi mutmaine mertebesinde
akl; nefsi raziyede sr; nefsi marziyede hafa; nefsi kamilede ahfa adn alr.
Nefsi natka hangi mertebede olursa olsun Rabbn tecelli mahallidir. Tabi ki Allahn tecelliside nefsin mertebesine
gre temsil ettii sfatlara gre deiecektir. Bu nedenle Suyun rengi kabnn rengidir ve Kab iindekini
szdrr buyurularak; kii hangi nefsi mertebesinde ise Allah tecellisini ve ilhamn bulunduu nefs mertebesinde
deerlendirecektir. Tecellide bu zelliklere brnerek, o sfatlarn zelliklerine gre boyanacaktr. Tpk gnein
nurunun tek vasfta olup, gnein ulat mahallerde yeil, krmz, mavi gibi farkl renklere boyanmas gibi. Nefsi
natka tezkiye edildike ve zerine arz olan kt ahlaki vasflardan arndka Allahn tecellilerini daha kolay
deerlendirip sonuca ulatracaktr. Nefs-i emmare ve levvame dzeyinde namazdan kiiyi alkoyacak ok faktr
nne karacaktr. Zira bu mertebelerde nefsi natka hayvani ruh zerinde hakimiyetini henz kuramadndan,
vesveseler ve dier vasflarla namaz klmas zorluk addecektir. Bu mertebelerde namaz ve sabr ile Allahtan
yardm dileyerek, Hakkn huzuruna girilirse, bu tehlikelerden kurtulunacaktr. Zira namaz Allahn huzuruna
girmektir. Namaz kalbiyle, nefsi natkasyla Rabbine ynelmektir. Tam ynelme ve huzur ile tehlikelerden uzaklalr.
radesi ve sabr ile bu glkleri yenmek iin nefs mcahedesi ve terbiyesi yoluna girerse nefsin arnmasda
kolaylaacaktr. Kii bu ekilde namaza devam ettike, Allahn iyilik ve ktlklerini nefsine ilham etmesiyle nefsini
ve kendini daha iyi tanyacaktr.
Nefs mcahedesi yolunda iradesi glenecek elindeki imkanlar Allahn yardmyla artacaktr. Kii, Mcahid
nefsiyle savaandr hadisiyle namaza devam konusunda ve namazdaki iyi vasflarn elde edilmesi hususunda
azim ve iradesini ynlendirebilecektir. Seyr-i sluk kanal ilede mira yoluna girilir, gerekli ilimlerin yaantya
sokulmasyla da iler daha da kolaylaacaktr. ilim kadn, erkek her mslmana farzdr ve Beikten
mezara kadar ilim reniniz hadisleri ile bu yolda emredilmitir. Kii hedefi lahi Zat olan mira yolunda
nefsini ve Rabbn bilmi olacaktr.
ehadet aleminde, doumdan sonra elde ettii bilgiler, alkanlklar ve ahlaklar ile rtl hale gelen nefsi natkasna
yani kendi hakikatine ulamada gayret iinde olunmaldr.
Namazda da elde ettii bilgi ve tecrbe ile halk iindeki yaamnda daha donanml, daha deneyimli olacak, halk
iinde gelien olaylara bak asda irfan orannda olacaktr. Allah Bildii ile amel edene bilmediini
retirim hadisiyle namaz yoluyla da ilmin artacan mjdelemektedir. Kii Hakkla halkta, Haka yaamay
renecektir. El ite, gnl Hakkta anlay ile yaam kolaylaacaktr.
Kii vahdette kesreti, kesrette vahdeti mahedeli olarak yaama adapte etmeyi irfan orannda baarabilecektir.
Btn bunlar nefsi natkasnda yerleen irfan sayesinde geliecektir. Zira ilminde tecelli mahalli nefstir.
Namaz vastasyla nefsi natkasnn farknda ve idrakinde olan kii irfan lsnde, dier insanlarnda hakikatlerini
ve alemlerin hakikatini idrak ettiinden, onlar farknda olsalarda olmasalarda, halk iinde yaam Kuran ve
Peygamber ahlak erevesinde olacaktr. Namazn bir amacda bu ahlak tesis etmektir. Hz. Resul (sav) Ben
gzel ahlak tamamlamak iin gnderildim buyurarak dinin bir hedefininde bu olduunu vurgulamtr.
Ahlakta kazanlm alkanlklar olduundan onun oluum mahallide nefs-i natkadr. Onunda merkezi kalptir.
Peygamber Efendimiz (sav); Vcudda bir organ vardr, o iyi olursa btn vcud iyi olur. O kt olursa
btn vcud kt olur. O organ kalptir buyurarak bu gerei ifade etmitir. Benim mucizem Kurandr
buyurarakta nefsi natkann asli vasf olan Kuran Natk haline dndrlmesi sayesinde Peygamber ahlakna
ulalabileceini vurgulamtr.
Namaz srf Kuran olduundan kiinin nefsi natkas adeta Kuran natk haline gelmekte ve Kuran ahlak ile
donanmaktadr. Kiinin namaz ile kendi hakikatine Kurann srrna ve Allahn nuruna ulamas amalanmtr. Bu
adan namaz Allahn kullarna mirata hediye ettii en ulvi ibadet eklidir. Namaz Allahn ahlak, Peygamber
ahlak ile ahlaklann hadisine, hakikatine ulamak iin oluturulan insana ltfedilen, Allaha ulama yntemidir.
Bylece kii Kuran natk haline gelirki, hareketleri fiili Kuran, kendisi temsili Kuran ve faaliyetleri tafsili Kuran olur.
Kii namaz sayesinde fili Besmele vasfn kazanr. Varoluumuzun ve halife ilan edilmemizin altnda yatanda bu

11

srra ulamaktr. Kii fiili besmele olduunda Allah ile Allah adna yeryznde halife ilan edilmi ve kamil
insan olmu olur. Namaz bu vasflar kendinde cem etmitir. Bu geree binaen Allah Ben, Beni zikredenle
beraberim buyurmaktadr.

GZMN NURU NAMAZ

Namaz Allahn huzuruna girmektir. Namaz kalpte drl nefsi natka ile Rabbine ynelmektir. Allahn benzeri
yoktur. O semi ve basrdr (ura/11) ayetinin hakikatiyle Onunla olmaktr. Namazda tecelliye muhtaln ve
acizliin itiraf vardr. Ancak Onun tecellisi ile var olduunun idrakiyle, Allahn alemlerden mstani ve zengin
olduunun idraki vardr. Ben, Beni zikredenle beraberim kudsi hadisinde her tecellide Onunla olduunun
idrakine ulamaktr. Genel anlamda salat (namaz), rahmet ve merhamet etmek demektir. Namazn tm bu
nedenle rahmettir. Er-Rahman ve Er-Rahim esmalarnn aa k, Allahn erhamrrahimin oluudur. Namazdaki
kii Onun kelamyla Rabbine mnacat etmektedir. Allah namazdaki kiiyi kul olarak adlandrm, ona abdiyet
mertebesinde tecelli etmektedir. Namazdaki kiiyi halife klmtr. Namaz klan kii bu nedenle Rabbine mnacat
eder, Rabbiyle konuur. Kii bu nedenle Rabbi iin bakasyla konuursa yinede Rabbiyle konumu olur.
Peygamber Efendimiz (sav) Benden grdnz gibi namaz klnz buyurmutur. Bu nedenle namazdaki kii
snnetle amel etmektedir ve namazn bir hakikatide snnetle amel etmektir.
Namazda kii yzn, zatn Allaha evirmitir. Zuhuru Allahtandr, Allah ile dir, Allahadr. Fiili, Allahla
beraberdir. Zira Ben beni zikredenle beraberim buyurmutur Allah. Namaz Allahn hviyetiyle Zat iindir.
Ynelme Allahla balar, Allaha baldr. Onunladr. Sanki Onu gryormu gibi ibadet et emrine itaat
etmektir. Euzu besmele farzdr. Fatiha ise zorunludur. Namaz klan kii Rabbiyle mnacat eder (konuur). Allah
kendisiyle nasl konuacan ve hangi szle mnacat edeceini ona bildirir. Allah kazand her eyle her nefsi
gzetir ve hakkn verir. Nefs, kemaliyle daim ilerleme yolunda olmaldr. Nefsin hakikati Kurann srrndan
olduundan, hakikatini nefse hatrlatmak amacyla namazda Kurandan baka bir eyin okunmas uygun olmamtr.
Tevhid ise bu hakikatin zn olutur. Bu nedenle namaz klan kii kblesinde Rabbyla yz yze bulunur.
Ayetlerin mertebeleri kul, Rab ayrmasn salayan snrlardr. Bu nedenle Hak ile szlerle konuulurken huzur ve
bilin sahibide olunmaldr. Zira Allah hallerin tmn iine alr. Ben kulumun zann zereyim buyurarak,
kiinin hayalindeki yzlede onunla olur. Kul bu nedenle Allahn amelini bu yzle dndreceini bilir. Kul bu nedenle
namaznda Allahtan gafil olmamaldr. Allah bilinci yolunda eitimini ve irfannda arttrmaldr. Batn manasyla
namazda temiz elbise giymek, kalbi temiz tutmak, nefsi tezkiye etmek demektir. Zira Hakk barndran bu kalptir.
Allah Yere, ge smadm mmin kulumun kalbine sdm buyurmutur. Elbise Allahn kalbe, nefsi
natkaya olan isim ve sfat tecellilerini temsil eder. stenilen nefs temizlii ise kt ahlaktan iyi ahlaka ynelmek ve
btn ileri sahibine havale etmektir. Allah yle buyurur; Btn i Ona dner, Ona ibadet et (Hud/123).
Namaz klan Onun kelamyla Onunla konuur. Bu suretle i Ona dner. Kul, Kurandan dualarn en yetkini ile Ona
ynelip, ibadet etmi olur. Zira zahir, batn, evvel, ahir Odur. Bu zellii ile kulun varlnda da, hakikatinde de O
vardr. Kul kendi nefs mertebesinde ilahi hviyeti temsil eder. Bu nedenle Hz. Resul (sav); Namazm, orucum,
hayatm ve lmm Allah iindir buyurmutur. Bu fiiller kulun varl olmakszn ortaya kmaz. Kul
mertebesindeki zuhurla mmkndr. Bu nedenle bu fiiller kula izafe edilir. Her ey Alemlerin efendisi Allah
iindir. Kuldan zuhura k Allah iindir. Yaradl gayeside budur. Buna gre Onu bilir ve Ona ibadet eder ve
Rabbinden bir kanta sahip olur. Bu adan Allah bilenlerin ve namazdaki insanlarn mertebeleri farkllar. Nefsini
bildii kadar Rabbn bilir. Bu farklar kiilerin nefslerinde tad ilim ve sfatlar deitike farkllar. Kuran okuyan
Allah ile beraber olandr. nk Kuran zikirdir ve zikreden Allah ile dir. Ben, beni zikredenle beraberim,
Onunla oturanm buyurulmutur. Ayette ise Beni zikredin bende sizi zikredeyim (Bakara/152) buyurur.
Kul Allah zikredince, Allahda kulu zikreder. Allah isminin zikriyle kul, Allah tm isim ve sfatlar ile zikretmi olur.
Allahda tm isim ve sfatlarnn tecellisi ile onu zikreder. Ona varlk verir. Kulun zikrine ynelmi olur. Bismillah
(Allah ismi ile, aracl ile, iinde) bu nedenle her hayrn badr. Zira Besmele lahi Zatn Allah ismiyle
zikredilmesidir. Zira Besmele de Allahtan bakas zikredilmez. Allah ise tm alemleri varlnda barndrr. Kul bu
nedenle Hakk tevhid etmi ve oaltmam olur. Fatiha bu birlik ve tevhid halinde aa kan ilahi isim ve
sfatlarnn farkllklarn kapsar. Bu adan Fatihasz namaz olmaz buyurulmutur. Vahdette kesreti, kesrette
vahdeti kapsayan suredir Fatiha. Kiiyi bu idrake ulatrmas amalanr. Bu nedenle kul amin dediinde tm ilahi
isim ve sfatlarda amin diye cevap verir. Zira onlar aa karan meleklerdir. Ahlakland ilahi isimler ile amin
diyen kii Allahn ahlak ile ahlaklanma yolunda olan kul olmu olur.
Namaz klan Rabbiyle, onun nnde ayakta durduunda Hakkn her eyi bilfiil var etmesi yani Kayyum zelliiyle
ilikilenmi olur. Hakkn tecellisi ile var olan, Hayy ve Kayyum vasflarn tayan olmu olur. Bu tecellinin Hakk
kaynakl olduunu idrak ettiinde, Hakka kar rku ve secdeye varr. Zira tecelli varl ile Haktandr. Hakk her trl

12

vgnn, hamdn kaynadr, sahibidir. Bu nedenle tesbih Rabb ismiyle ilikilidir. Rab ismi, Rabb olaca kiiyi ve
mevcudu talep etmektedir. Rab ismiyle tesbih bu anlamda Kul ve Allah arasnda izafidir. Arife den ise herkesin ve
her eyin diliyle Rabb tesbih etmektir. Bu durum ise bir ynyle Hakka bir ynyle kula bir ynyle de alemlere ve
yaratlmlara yneliktir. Bu ynyle yaplan ve sylenen her kelam Hakka kar, bir ynylede alemlere o sz,
kelam yani Kuran ulatrm olur. Yani kelam kiinin hem kendine, hem alemlere ynelerek Allaha ulam olur.
Her nefis Allah kelamn kendi nefis mertebesinden alemlere Hakk kanalyla sunmu olur. Bu ise namaz klann
Hakktan kazandn alemlere sunmasdr ki manevi zekat hkmn tar.
Bu adan namaz ve zekat bir ok ayette beraber zikredilmitir. Zira Allah ile Allah adna Allahn kelam
alemlere ulatrlmtr. Halife olduu hususta bir bakma budur. Bu nedenle namaz bir halifelik eitimidir ayn
zamanda. Zira namazdaki kii ancak kendi nefs mertebesinde ve onun altndaki varlklara szn ulatrabilir. Bu ise
kendi nefs mertebesi dzeyindeki halifeliktir. Namaz ve irfan ile bu mertebeyi gelitirmek ise halifelik eitimi dir.
Bu kiiler gerek manada halife olup, alemlere rahmet olurlar. Halife olarak Hakkn kelamn alemlere ulatrrlar. Bu
ulatr ise Hakkn kulla olan birliktelii ile batnn zahire, zahirin batna kelam sunmasdr. Bu nedenle namazda
Allaha sadece kendi szleriyle mnacaat ettiimiz gibi; bize indirdii Kuran ve Snnetle bize bildirdii namazda
sylemesi gerekli ifadelerle Allaha dua edebiliriz.
Kul elhamdlillah dedii zaman makam- uluhiyete; iyyakenabudu ile makam- rububiyete; iyyekenestain ile
makam- rahmaniyete; ihdinas sratel mstekim ile makam- rahimiyete; sratellezine enamte aleyhim gayril
madubi aleyhim veladdallin ile makam- malikiyete mnacaat edip ynelir. Kul amin der ve kayyumiyete
mterek olur ve billah (Allah ile, araclyla) zuhuruyla namazda olmu olur. Rku ve secde fenafillah makamdr.
Kulun aczini ve fakrn isbat eder. Teehhd (Tehiyyat) ise Hz. Resulullaha (sav) tazim ve tekrimdirki cem-ul cem
makamdr.
Hakiki namaz yedi ksmdr
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Cismani namaz: Kt fiillerden nehyeder

Nefsi namaz: Kt ahlaktan nehyeder.
Kalbi namaz: Malayani eylerden ve gafletten nehyeder.
Srri namaz: Eyann hakikatini gsterir.
Ruhi namaz: Kalbin Hak sfatlaryla sfatlanmasn gerektirir. yi ahlaki vasflarla sslenmeyi gerektirir.
Hafi namaz: Enaniyetin (Benliin) Hakka ait olduu zuhura kar. Brimsel benliin zuhurundan nehyeder.
Zati (ahfa) namaz: Bekabillah zuhurudur. Zikir, zakir, mezkur birleir. Mahede hasl olur. Nefsi natkann
aslna ulap, Hakkn Zatyla isimleri ve sfatlarnn tecellisi altnda olduunun idrakiyle abduhu ve resuluhu
hakikatine ulamaktr.

Namazn klnmas, varln en yetkin ekilde ortaya karlmas nefsi natkay aslna ulatrp, sahibine teslim etmek
demektir. Kiinin nefsindeki zellikleri Allaha sunmas ve Allahn bu malum bilgi zerinde Onunla rahmet kaynakl
bir arada bulunmasdr. Zira Allahn rahmeti her eyi kuatmtr ve namaz srf rahmettir. Rahmeti gazabn
gemitir. Allahn salat (namaz), kullarna rahmetle muamele etmesidir. Hakkn salat, tam namaz olduundan,
rahmetide tam olarak gerekleir. Hak, kulun nefsiyle Hakka verdii malum bilgi zerinden, en iyi ekilde kulla
birlikte olmakdr. Bu nedenle namaz dosdoru klndnda namaz taknlk ve ktlkten alkoyan
(Ankebut/45) bir namaz olur.
Cenab- Hak kudsi hadiste yle buyurmutur.
Ben namaz suresi olan Fatihay kendimle kulum arasnda ikiye bldm. Yars Benim yars
kulumundur. Kulumun istedii hakkdr, ona verilecektir
Kul Elhamdlillahi Rabbil alemin (Her trl vg, medih, sena, minnet, teekkr Allaha mahsustur) dedii zaman
Allah: Kulum bana hamdetti der. Kul er-Rahmanirrahim dedii zaman Allah: Kulum beni genel ve zel
merhametle and, sena etti der. Kul Maliki yevmiddin (Hesap ve ceza gnnn sahip ve hakimidir) dedii zaman,
Cenab- Hak; Kulum beni tazim etti, ululad der. Bir defasnda Resulullah kulum iini bana havale etti der
buyurdu. Kul iyyeke nabudu ve iyyeke nestain (lahi! Biz ancak sana ibadet eder ve senden yardm dileriz) dedii
zaman Allah; Bu i Benimle kulum arasndadr. badet Bana, yardmda kuluma aittir. Kulumun istedii ve istei
verilecektir der. Kul hdinas sratel mstakim. Sratellezine enamte aleyhim gayril-madubi aleyhim veleddallin
(Bizi doru yola ulatr. Nimetine ermilerin yoluna. Gazabna uramayanlarn, azp sapmayanlarn doru yoluna ilet
Ya Rabbi) dediinde Allah; te bu kulumundur. Kulumun istedii hakkdr ve ona istedii verilecektir buyurur.
Peygamber Efendimiz (sav): Benim gzmn nuru namazda klnd buyurmutur. nk namaz
mahededir. Mahede ise Allah ile kulu arasnda sylemek ve tekleen irtibattr. Bu nedenle Beni zikredin,
bende sizi zikredeyim (Bakara/152) buyurulmutur. Namaz Allah ile kulu arasnda yar yarya blnm
ibadettir.

13

Bundan dolay namazn yars Allaha ve yars kula mahsustur. Yukardaki kudsi hadis bunu aka ifade etmektedir.
Gzmn nuru namaz buyurmas, namazn mahede olmas dolaysyladr. Kii sevdiini grd zaman
gz aydnlanr ve nurlanr. Allah Teala Ben, beni zikredenin arkadaym kudsi hadisince, Hak kendisini
zikredenle birlikte olmu olur. Bir arada olan ise birbirini grr. Namaz ise Allah-kul birlikteliini getirdiinden ve
yukardaki kudsi hadiste belirtildii gibi Fatiha ile bu irtibat salandndan, Peygamberimiz (sav) Fatihasz
namaz olmaz buyurmulardr. Fatihay okumayan kimse Allah ile kulu arasnda syleme ve szleme olan
namaz eda etmemi olur. Namaz karlkl szlemek olduundan, zikirdir. Hakk zikreden kimse ise muhakkak
Hakk ile birlikte oturan olur ve Hakk onun birlikte oturan olur. nk kudsi hadisle gelen ilahi haberde Ben, beni
zikreden kimseyle birlikte oturanm buyurur. Ve bir kimse gr sahibi olduu halde, zikrettii kimseyle
birlikte oturan olsa, kendi arkadan mahede eder. Bu gr elde edilinceye kadarsa, Allah gryormuasna
Ona ibadet eder. Bu ise ihsandr. Bu gr kiinin nefsinin arnmas itibariyle mertebeler ile ilikilidir. Namaz gz
nuru olana kadar Onu grrcesine iman ile ibadet etsin ki o mahede mertebesine gelsin. Bu ise nefsi bilme ve
irfan ile salanacak bir eitim ile olur.
Zikir olan namazda her kim Hakk zikrederse Allahda onu kendi nefs mertebesinde zikreder. Zira Allah nefislerde
olan bilendir. Namaz srf rahmet olduundan Allah kula nefsini tezkiye edecek ve onu daha ileri gtrecek ilmi,
irfan ve bilgiyi namazda iken ilham eder. yiliini ve ktln nefse ilham ederek namaz klana yardm eder.
Hemde bunu namaz klana kendi dilinden yapar. O Hakk Hakkn diliyle zikrederken, Hakkda ona anlayaca ve
idrak edebilecei ekilde kulu zikreder. Bu ise srf rahmettir. Zikreden bu suretle Hakk mahede eder. Bu
mahede maddi suretlerin mahedesi gibi hissi deildir, zevki ve hali bir mahededir. Hakkn zevk ile
mahedesi sadece insana mahsus bir zelliktir. te namazdaki mahede ve ryet budur. Zevki ve ilmi bir
mahededir. Bu mahedenin zevki nefs arndka ve ilim arttka artar. Zirvesi ise gz nurunun mahedesidir.
Arif olan kii bu mahedeyi hem zevken hem ilmen hem hissen tadan kiidir. Peygamber Efendimiz gz nurunun
tm mminlerde oluabileceini u hadisle bildirmitir: Mminin ferasetinden korkun. Zira o, Allahn nuru
ile bakar
Byle gz nurunu mahede eden arif tek bana namaz kldnda, kalp, sr, hafi, ahfa gibi manevi kuvvetleri ve
vcuduyla, kendi has alemine ve kendisi ile beraber arkasnda namaz klan meleklere imam olur. te byle bir kii
tam olarak Allahn halifesi ve vekili olmu olur. Kul zahirde tek bana namaz klyor gibi grnsede, batnda kendi
zahir ve batn kuvvetlerinden ibaret alemine ve kendisine vekil klnm olan meleklere imamdr. Ne var Ademde
o var alemde hkmnce alemler ile de irtibat halindedir. Allahn hukukuyla, Allahn kelamn alemlere vekil
olarak ilan eden imamdr. Bu durumda imam Allahn halifesi olur ve bu kimse Semiallahu limen hamideh
dedii zaman, eer tek bana namaz klyorsa kendi nefsine ve kendisiyle beraber namaz klan meleklere ve
zahirde beer cemaatine imam ise insanlara hamd eden kimsenin hamdini Allahn iitmekte olduunu haber verir.
Bu haberi getiren Allahn halifesi ve vekilidir. Ona uyan cemaat ise Rabbena lekel hamd buyururlar.
Gz nurunu mahede eden arif kiinin namaznn yksek derecesine dikkat et. Zira byle bir namaz insan Allahn
halifesi ve vekili konumuna ykseltir. Byle namaz klmayanlar, kendi mertebelerinde nefslerinin arnma dzeyine
gre Hakk zevken idrak edendir. Kendi nefs mertebesinin halifesidir. Allah ise onun mertebesini ykseltendir. Arif
kii ise her nefs mertebesine, Allahn halifesi ve vekilidir. Bu nedenle alemlere rahmet tir. Byle bir namazda, yani
mahede mertebesinde namazda, kulun zat, Hakkn Zat, kulun sfatlarda Hakkn sfatlardr. Kul sevilmi ve Ben
kulumun gren gz, iiten kula, syleyen dili, tutan eli, yryen aya olurum mertebesine
ykselmitir. Kulda tecelli eden Hak olmu olur. Kul, zuhur mahalli olmutur. Tecelliyi yanstan ayna olmutur. Kul
namazda bu tecelliyi Haka alemlere yanstan ayna mesabesindedir.
Nitekim Mesnevide gemektedir ki; Bir kimse ok ibadet ederdi. eytan onun nezdinde gelip ona dediki: Sen bu
kadar ibadet ediyorsun. Hak Teala tarafndan sana Lebbeyk hitab geldimi? O kimse: Hayr diye cevap verdi.
eytan: O halde niin sana cevap vermeyen bir mabuda ibadet edip duruyorsun? Dedi. O kimse ibadeti terk etti.
Hak Teala Hzr (as) gnderip onun lisan ile o kimseye: Niin bizim ibadetimizi terk ettin? Buyurdu. O kimsede Bu
kadar ibadet ettiim halde bir kere olsun Lebbeyk hitabna nail olmadm dedi. Cenab- Hzr (as) buyurduki: her
vakit sana cevap veriyor, geliyor. Fakat sen anlamyorsun buyurdu. Senin Allah, Allah demen bizim sana Lebbeyk
ile icabet etmemizdir. Btn bu senin yanp yklman bizim peykimizdir. Sonu olarak kulun Hakk zikri, Hakkn kulu
zikretmesidir. Kul namazda Allahn tecellisi altnda Allah zikretmekte, Allahda onu zikretmektedir. Hakkn tecellisi
ltuf ve ihsan yoluyla olduunda, namazdaki zikri ve mahede ltuf ve ihsan yoluyla olur. Nefs tezkiye edilerek
Allahn ltfuyla gz nuru namaz yolunda yol katedilmi olur. Kii nefsine bakarak namazdaki derinliini ve Hakkn
indindeki yerini tespit edebilir. Bu suretle namaz nefs muhasebesinde, nefs ile cihadda bnyesinde bulundurur.
Allah Ben kulumun zann zereyim buyurarak her namazda namaz klann nefsi ilmi dzeyinde tecelli eder.
Kii bu bilgilerle Hakk bilir. Nefsindeki ilmi arttka, Allah-kul ilikisi salkl temellere oturtulur. Bu ise nefsi bilmek
ve irfan yolunda sabrla yrmekle mmkndr. Bu nedenle kul Hakk belirli kaytlarla kayt altna almamal ve Ona
mutlaklk ynyle ibadet etmelidir. Mutlak ilahlk ynyle ibadet olunan Allah kula mutlaklk ynyle tecellide
bulunacaktr. Bu suretle kula Rabbimiz, Sen her eyi rahmetle ve ilimle kuatansn (Mmin/7) hkmyle

14

tecelli edecektir. Zira Allah bir kaytla snrlanmaz. O her eyi kapsar ve her eyle beraberdir. Her eyden kulla
birlikte olduundan ona srat mstakim zere hidayet eder.
Bir hadiste yle denilir: Nurdur O, nasl grebilirim? Baz raviler hadisi Nuranidir, Onu grrm
eklinde dzeltmitir. Bu ekilde kulunu nur yaptnda, Hakk kendisinde ve kendisinden grlr. Bu esnada sadece
nurani olabilir. yleyse Hakk kendinde Nurdur, kulunda ise nuranidir. Gzmn nuru namaz buyurmas Onu
nur olarak mahede ettiinin delilidir.
Allah kendini zikredenlerle birlikte oturacan, olacan bildirir. Hakk seninle olursa, ya ilahi bir gz sahibi olur
Hakk mahede edersin; ya da byle bir gz sahibi olmaz ve iman yoluyla Onun seni grdn mahede
edersin. Bu durumdaki insan, tpk bir m gibi, kendisini grmese bile falancann onunla oturduunu, onunla
birlikte olduunu bilir. Bu sanki onu grmek demektir. Gren ise namazn btn fiillerinde kendisini hareket ettirici
yani Onunla olduunu mahede eder. Grmeyen ise kendisini hareketlendiren birisi bulunduunu duyumsar, fakat
iman duygusuyla yoksa grme yoluyla deil. te sanki onu grrsn ifadesinin anlamdr. nk zikretmek ile kul
Allahn kendisiyle oturduunu, olduunu bilir. Hakk mahede ederken konumay bir araya getirerek Allah ile
konumu, kelam etmi olur. Allah kelam ise evrenseldir, tm alemleri iine almaktadr. Kuran ile insan alemlerle
Hak ile irtibat halindedir. Mahede etmeyen ise perdeli olarak kelam etmektedir.
Maddi ve manevi btn iyilikler, nefislerin sadakasdr. Mminin bu konuda kendi arzusuyla deil, Rabbinin yasasyla
ve hkmyle hareket etmesi gerekir. nsan bir sadaka verecei zaman, nne ilk kacak muhta kendisi olacaktr.
Zira Allah gani insanlar fakr iinde aciz ve muhtatr. Namaz klan insan Peygamberden grd ekilde namaz
klarken Allahn yasa ve hkmne uymu, Kuran, zikir, tesbih, tekbir ve dua ile nefsine sadaka vermi, bu suretle
nefsini tezkiye ettii iin zekat hkm manevi olarak gereklemitir. Nefsi tezkiye edip, ktlklerden arndrmak,
nefsin zekatdr. Allahn zerimizdeki paydr. Nefsi kendi hakikati olan Allahn nuruna ve Kurann srr makamna
ykseltmi olmaktadr. Namaz nurdur hadisiyle nefsin sonradan edindii kt ahlaki vasflardan arndrarak onu
asli nur haline ulatrmak kiinin zekat olacaktr. Bu nedenle namaz ve zekat birok ayette birlikte
zikredilmitir. Kii manevi arnmay nefsinde gerekletirdii ldede, maddi zekatn vermesi mmkn olacaktr.
Kii namazda nefsiyle beraberken Allah ve kelam aracl ile alemlerlede irtibat halindedir. Bu nedenle nefsin
mertebesindeki nuru Kuran vastasyla alemlerede aktarmaktadr. Bu kiinin Allahn rahmeti altnda iken, kendi
nefsi mertebesi dzeyinin alt mertebelerine rahmeti yaymas demektir. Zira kul namazda Besmele ile Allah adna
konumakta, Allahn kelamn kendi mertebesinden aleme yaymaktadr. Ne var alemde, o var Ademde
hakikati gerei kendi bnyesinde alemlerle irtibat halindedir. Allah namazda kuluyla birlikte olduundan ve Allahda
alemlerle birlikte olduundan Allah adyla, Allahla namazda olan kul alemlere de rahmet olmaktadr. Tabi ki kendi
nefsi mertebesinden. Hz. Muhammed (sav), insan- kamil olarak nefsi natkas itibariyle en mkemmel olarak bu
irtibat saladndan alemlere rahmet olmaktadr. Onun ahlakyla ahlaklanan her nefsi, varisi olmas itibariyle
alemlere rahmet olmaktadr. Bu insann Allah indindeki deerini ok iyi aklamaktadr. Ben onun konuan dili,
yryen aya, duyan kula, gren gz vs. olurum buyurarak insan- kamili kendi yerine halife ve vekil
tayin ettiini buyurmutur. Ayrca Allah Ademi kendi suretinde yaratt ve Allah Ademi Rahman
suretinde yaratt buyurarak kamil insann kendi indindeki deerini aklamtr. Kamil insan tm mertebeleri
bnyesinde bulundurduundan, o mertebelerden alemlere rahmet olmakta; dier insanlarda kendi nefs
mertebelerinden alt mertebelere rahmet olarak nefslerinin manevi zekatn alemlere sunmaktadrlar.
Beni zikredin bende sizi zikredeyim (Bakara/152) buyurarak Allahda hem kulun nefsini kendi haline gre
zikretmekte ve Allah olarak alemlerdeki o nefs mertebesindeki tm mevcudlarda zikretmektedir ki bu rahmet
zere olmaktadr. Bu namazdaki zel ve genel rahmet dolaysyla, Allah sabr ve namazla kendisinden yardm
dilememizi istemektedir. Fatiha suresi bu rahmeti alemlere yaymaktadr. Bu suretle Kuran z Fatiha ile Allah
zikrederken, Allahda kulu zel olarak ve genel olarakta fiili Kuran, tafsili Kuran olan alemleri ile anmaktadr. Kul
namazda Allahn halifesidir ve vekilidir. Allah yilikte yardmlan (Maide/2) ve takvada yardmlan
(Maide/2) emirleriyle hem zahir, hem batn olarak bunu insanla mal etmitir. Allah Sizi kendisinde halife
yapt eylerden infak ediniz (Hadid /7) buyurarak bunu bize emretmitir. Namazda kii nefsindeki zellikleri
Kuran ve zikir, dua ile Allahtan almakta, aldklarnn halifesi olmakta, bunu hem kendi hem alemlere sunarak
manevi olarak zekat ve sadakasn infak olarak yerine getirmektedir. Yani Allahn malnda Allah adna tasarrufta
bulunmaktadr. Bu tasarruf vekil olarak Allah adna infaktr. Mal ise Allahndr. Bu emaneti yerli yerine hem zahir
hem batn olarak yerine getiren Allahn emini olmaktr.
Zekatta Allahn tasarrufumuza verdii emanetleri ehline vermemiz emredilmitir. Manevi zekat bilinci oluan kiide
ise maddi zekatn vermek hal halini alr. Bu zelliini sadaka ile geniletir. Namazda bu zellikleri unutarak gafil
olarak klmak ve namaz dndaki hallerini dzeltmeyenlere ise Allah yle der: Namaz klanlara yazklar olsun
Onlar namazlarndan gafildirler (Maun/4-5). Namazlarndan gafil olanlar ise, namazlarnda Allah ile Allah
adyla bulunduunu unutanlardr. Halifelik hakkn eda etmeyenlerdir. Zira namazdaki her fert, kendi nefs
mertebesinden halifedir. Allah ile beraberliinin hakkn vermek ve kendini ve alemleri daha ileri tamak
bilincinde olmaktr. Gaflet ise Allahtan habersiz olmaktr. Bu nedenle en sekin namaz klanlar Allahla Allah en iyi

15

bilenlerdir. Bu nedenle lim her kadn ve erkek her Mslmana farzdr buyurulmutur. Zira herkes ilmi
lsnde amel ve ibadet eder. Zekat ve sadaka e anlaml infak szdr. nsan sadakay, onun adna
bereketlendirmesi iin Allaha bor verir. Bu nedenle Sadaka Rahmann eline der buyurulmutur. Sadakaya
en iyi tasarruf eden ise Allahtr. Onu yerli yerine ulatrr. Zekat ve sadaka ise nefsin temizlenmesi ve arnmasdr.
Nura ulamasdr. Bu ise yaplan amelde Allah mahede etmeyi salar. Allah ile amel ilendiinin bilincini
insanda oluturur.
Allah namazda ve dier hallerde bu suretle senin nefsinin arnmasn temin ederek, sana fayda salar. Allahla, Onu
grrmesine ibadet eder. Namaz mahedeyi getirdiinden bu yolla Hakk mahede eder ve mira olan namaz
oluur. Amellerinde Allahtan bakasn mahede etmez olur. Bu ise nefsin arnp kamil-zekiye nefs olmas asl
olan Allahn nuru ve Kurann srr olan makamna kavumadr. Kuran- natk olmasdr. Kuran- natk olan kamil
insan ise Allah ile, Allah adna kelam eden, amel ileyen kiidir. Kendi nefsinde ve alemlerde Ondan bakasn
mahede etmez. Bu nefsin sahibi kurtulmulardan ve nefsini bilerek ve sahibine teslim ederek Mslmanlardan
olur. Tm varln Allaha ait olduunu mahede eder. Namazda Allaha ait olup, ubudet halini alr. Bunu belirten
ayette Nefsi tezkiye eden (zekatn veren, arndran) kurtulua ermitir (ems/9) buyurulur. Nefsini ve
varln Allaha verir, varn Allaha satar, Hakkta fani olur. Byle bir nefse Allahn tecellisi beka zerine olur ve
Allahla baki olur. Nefsini tezkiye eden kurtulmutur (ems/9) ayetinin anlam budur. Bu tezkiye irfan yolu
ve namaz vastasyla gerekleir. Mira yoludur. Sonu ise Hakk mahededir. Bu nedenle Namaz mminin
miracdr buyurulmutur.
Allah nefsini kendine mal eden, Hakka izafe etmeyen birinin zekatn (tezkiyesini) kabul etmez. Zira Nefsini bilen
Rabbini bilir buyurulmutur. Zekat ise Allahn hakkdr, kii onun emanetisidir. Nefsini Allahtan bilmeyen kii
ise, emanet olarak kendisine verilen nefsi bilmediinden ve kendine mal ettiinden cehalet karanlndadr
Nefsini karanlklara gmen ziyandadr (ems/10) ayetiyle bu husus vurgulanmaktadr. lme ve bakalarnn
manevi zekat ve sadakasna en muhta konumdadr. O halde nefsin zekat, Allahn ondaki hakkn ortaya
karmaktr. Buda nefsi tezkiye edip, asl olan Allahn nuruna ulatrmaktr. Bu nedenle Namaz nurdur
buyurulmutur. Nefsini tezkiye eden onu nura evirmi ve Peygamber Efendimizin buyurduu gzmn nuru
namaz olmutur. Bu nurun kamil insann gznden zahir olduu ehline malumdur. Bu haldeki kii Allah iin
Allah ile beraberdir. Allah mminlerin canlarn (nefislerini) ve mallarn satn ald (Tevbe/111) ayetiyle
bu nefsini tezkiye edenler nefsilerinin ve mallarnn gerek sahibinin Allah olduunun uuruyla, bu emanetleri
gerek ehline, Allaha vermilerdir. Allah yolunda bunlarn tasarruflarn Allaha vererek tasarrufu ve vekillii Ona
brakmlardr.
Onun vechinden (zatndan) baka her ey yol olacaktr (Kasas/88) ayetiyle her eylerini Ona vermiler,
her eyi Onunla mahede eder olmulardr. Bu ise Allahn nefsine ilham ettii ve Kuran ve Snnet ile amel ile
gereklemitir. Allahtan baka sahip olmadn anlayp Mal Onun diyerek tm varln Ona teslim etmitir. Bu
durumdaki kii Allahn tecellisiyle Allahn her trl tasarrufunda vekil olur. Namaznda ve dier zamanlarnda
Hakk ile alemlerde Hakk adna bulunur. Bu ise daim namaz dr. Bu halin sahibi daim namazdadr. Bu durumdaki
kii Hakkn tasarrufuyla Onun adna zekat ve sadaka vererek Allahn mlknde tasarrufta bulunur. Zira Allahn
halifesi ve vekilidir. Buna ise cihat ve sabr ile ulamtr. Cihat ve sabrda nefsin zekatdr. Zira tezkiyeye bu yolla
ulalr. Bu yolla nefsinden kan amelleri Hakkla kontrol eder. Baarm sadece Allah sayesindedir (Hud/88)
diyerek bunuda Allahla bilir. Bilir ki her fiil, bir ilahi ismin zuhurudur. Allah ise kiiye, nefsinin mertebesi dzeyinde
tecelli eder. Bu nedenle u emre uyar: Hikmeti ehli olmayanlara vermeyiniz, yoksa hikmete
zulmedersiniz. Hikmeti ehlinden de saknmaynz yoksa onlara zulmetmi olursunuz. Ayrca Nasa
akllar dzeyinde hitap ediniz emrine uyarak manevi zekat ve sadakasn Hakka datr. Zira cahil en muhta
kiidir.
Nefsin binei bedendir. Nefsi arndrp, bedeni iyi ahlakl amellere sevketmek Allahn zerimizdeki hakkdr. Bedenin
amelidir. Namaz bu nedenle zahir hkmyle bedenede yklenmi, nefs tezkiyesi ile bedenden kan amellerin gzel
olmas amalanmtr. Zira ameller, nefsi dnceler kaynakldr ve nefs ameller ile mertebesini zuhura karr. Nefsi
tezkiye ederek, bedenden gzel ve salih amellerin kmas Allahn eriatla bizdeki hakkdr. Nefisleriyle bu ekilde
cihat edenler Allah yolundadr. lahi ahlakla ahlaklanmak, nefsin zekatdr. Organ amelle kalbe yardm ederken, kalp
ihlas ile organa yardm eder. Kalp tezkiye ve tasfiye olduunda ise tm organlar ilahi isimlerle ile ilahi ahlaklanma
yolundadr. Namaz bunun iinde en iyi yntemdir. Ruhun zekat niyet ve takvadr. Niyeti srf Allah iin yapmaktr.
Zira Allah buyurur. Onlarn etleri yada kanlar Allaha ulamaz, fakat sizden olan takva Allaha ular
(Hac/37). Aktan amelleri yapmak Zahir isminin, gizli yapmak batn isminin snrlar iine girer. Niyet batndr. Bu
nedenle zahir amelin ruhudur. Allah insana ah damarndan yakn olduundan bu batndaki niyeti en iyi ekilde bilir.
Niyeti ihlasl tutmak ve Allah iin yapmak gerek kulluktur.
Namazdaki perdeler nefs mertebeleridir. Nefs arndka temizlendike perdeler alr. Nefs kendi hakikatine Allahn
nuruna ve Kurann srrna ular. Nefs tezkiye olduunda bu nuru mahede eder. Gzmn nuru namaz
srrna ular. En yakn perde tecellinin kendisinde gerekletii surettir. Hakikat, Hakkn dnda bir ey olmad

16

bilgisini verir. Mertebeler aras farklar vardr. Allahn her eyle ilikisi tek ve ayn olup mertebeler aras fark ile sfat
ve isim tecellileri deiir. Bu isim ve sfat deiiklikleri tek Zatta halden hale geileri yanstr ve okluu oluturur.
Hallerin farklln ve okluunu gzetenler, niyetin zorunluluunu kabul eder. Bu nedenle niyet zorunlu ve gizli bir
itir. Herkes iin niyet ettii vardr hadisince tecellide niyete gre oluur. Tecelliler arasnda farklar oluur. O
her an bir tecellidedir (Rahman/29) ayetince vahdette kesret oluur. Tecelligahn amac ise tecelliyle haz almak
ve bilgilenmektir. Nefsine olan bu tecellilerle niyete gre amel etmek le kii fiillerinde alkanlk kesbeder. Bu ise
ahlakn oluturur. Allahn istedii ise Kuran ahlak ile ahlaklanmak, Kuran- Natk vasfn kazanmaktr. Allah namaz
ve dier emirleri ile bu vasflarn kazanlmasn murad etmektedir. Bunlarn karln nasl vereceini ise u kudsi
hadisle aklamaktadr: Bana itaat edene Bende itaat ederim Allah zetle kulun muradn aa karacan
ifade etmektedir. Namaz srf zikir ve rahmet olduundan Allahn namazdaki kiiye rahmeti ve zikride Kuran ahlak
ile nefsini sslemek olacaktr. Yeter ki biz namazlarmzda Allah ile olduumuz konusunda gaflette olmayalm.
Billah srryla Onunla, Onun kelamyla ubudette olalm. Zira namaz klan kiiden istenilen ey Allah ile
bulunduunun bilincinde olmasdr. Allahn szlerinden kolayna geleni okuyarak, Onunla konutuunu bilmesi, ne
konutuunu idrak etmesi, byle bir bilinte olmas kii iin sorumluluktur. Allah namaz klanlarn
kblesindedir hadisince Allah ile olup Onun Zatna ynelen her an Onunladr. Kiinin gnl Kabe olduunda,
Hakk gnldedir ve buradan btn vcuda hkmeder.
Allah Benim zikrimle meguliyetten kendi iin bir ey istemeye frsat bulamayana, Ben en hayrlsn
veririm buyurmaktadr. Namazda srf zikirdir. Namazdaki kii Onunladr. Zikirledir. Kendi iin bir ey talep
etmesende, namazda srf rahmet olduundan Allah kiiye rahmetiyle tecelli edip en gzeli, en hayrly ltfedecektir.
Namazda Allahtan gafil olan dnyaya meyletmitir, zira dnya denilen ey Allahtan gafil olarak hareket etmektir.
Kuran ve insan bir batnda doan ikiz kardetir hadisi nda bakldnda, namaz bu ikiz karde birbirine
kavumaktadr. Kuran insanla, insanda Kuranla ereflenmektedir. Adeta her namazda Kadir hakikati
yaanmaktadr. Zira Kurann insanla kavumas kadir gecesinde gereklemitir. nsan Kuran ile kendi kadrini ve
kymetini bilebilmi ve Kuran sayesinde Rabbna arif olabilmitir. Bu nedenle her namaz bu kavuma nedeniyle
kadir hkmndedir. Kiinin nefsi natkas da Kurann srrndan olduundan kendi hakikatine ulamaktadr. Kuran
srf nur olduundan kendi hakikatine ulamaktadr. Kuran srf nur olduundan nefsi nurlanmakta ve namaz
nurdur hadisindeki gerek ile Nefsi Muhammedi Nuruna ulam olmaktadr. Nefsi Muhammedide tecelli kuran
kanalyladr. Nuru Muhammedi denilen hakikat nefsi natkann en kemalli zuhuru olan Hz. Muhammedde (sav)
aa kmtr. Ben Allahtanm, mminlerde benden ve Benim mucizem kurandr buyurarak bu
vasflarnn tm mminleri kapsadn aklamaktadr. Nefsi natkas, Kuran- Natk vasfn kazandndan, Kuranla
beka makamdr. Tam tahakkuk ile de bekabillah hakikatine ulamaktr. Ben size ah damarnzdan daha
yaknm (Kaf/16) hakikatini yakinen yaamaktr. Zira O her an, her yerde bizimle beraberdir. Nerede olursanz
O sizinle beraberdir (Hadid/4)
Namaz vastasyla bu yaknlk ve beraberlik yakinen idrak edilmekte, bu yaknlk ve beraberliin her an oluabilmesi
iin adeta antreman yaplmaktadr. Bu uurun yerlemesi iin en etkili yntem namazdr. man Allahn her an
seninle olduunu bilmendir hadisi altnda deerlendirildiinde, bu yaknlk ve beraberlik yaantsnn
imann artlarndan olduu aka ortaya kacaktr. Bu da ament esaslarndan Ament billahi srrn
yaamakla mmkndr. Namaz billah srryla klmak, Allah ile Allah iinde, Allah araclyla nefsini Hakkn
tecellisine brakarak namaz klmaktr. Byle bir namazda kul sadece tecelli mahallidir. Ondan Hakk zuhur eder.
Risale-i Gavsiyede yle belirtilmitir:
-

Rabbime sordum. Ey Rabbim! Hangi namaz sana daha ok yakndr?

O namazki iinde benden bakas bulunmaz ve namaz klanda kld namazdan gaib bulunur.

Bu adan bakldnda kamil insann namaz nazarnda hazr olan Rabbinedir. Noksan insann namaz ise nazarnda
hayalde (gaib) olan Rabbinedir. Ancak kamil insan Hakkla, Hakka, Hakka ubudet eder.
Namaza Allahuekber ile giren kii, zahirden batna ynelmitir. Ayn zamanda ahirden (ehadetten) evvele
(Ahadiyeti Zata) tevecch etmitir. zetle kendi ilahi hviyetinde evveli, ahiri, zahiri, batn btnletirmi ve Hakk
her ynyle tevhid etmi olmaktadr. Zira ayeti kerimede hvel evveli vel ahiri vezzahiri vel batn, ve hve
ala klli eyin alim (Hadid/3) yani O evveldir, ahirdir, zahirdir, batndr ve her eyi bilicidir
buyurulmutur. Kii bu ynelme ve tevecch ile btn itibarlar ile ilahi hviyeti kendi nefsi hviyetinde nefsi
mertebesinde cem etmi olmaktadr.
Namazda kraate getiinde yani Hakkn Kuran kelamn nefesi rahman ile aa karmaya baladndan batndan
zahire, evvelden ahire ulamaktadr. Yani namazda ilahi hviyetini izafi ve itibari ynleri birletirilerek ve tevhid
edilerek, namaz tam bir tevhid eylemi tevhid ibadeti haline gelmektedir. Allahn evvel, ahir, zahir ve
batn isimleri, dier isimlerini bnyesinde bulundurduundan Hakka tm ilahi isim ve sfatlaryla ynelmi olur.
Hakta namazdaki kiiye bu ilahi isim ve sfatlarla tecellisini srdrecektir.

17

Nerede olursanz O (hve) sizinle beraberdir (Hadid/4) ayetinin nda namazdaki kii nefsi hviyetinin
Allahla (Onun ilahi hviyetiyle) olduunun bilincine varacaktr. Nefsi hviyetini oluturan zelliklerin, kendi nefsinde
tecelli eden ilahi isim ve sfatlarn tecellileri ile mana kazandnn uuruna varacaktr. Bu hviyet beraberlii nin
her an, her yerde devaml olduunu idrak edecektir. Namazda Hakkla beraberlik Zati dzeyde olduundan,
namazda Hakkn tecellisinin maksimum dzeyden olduunu ve kendi nefsi mertebesinin eitimi ve tezkiyesi iin
nemli bir hediye olduunun bilincine varacaktr. Hediyeleiniz. Aranzdaki sevgi artsn hadisi nda,
Allahn namaz hediyesine itaat ile icabet ederek Onun huzuruna kul olarak kacaktr. Allah kudsi hadisinde
Bana itaat edene itaat ediciyim buyurmutur. taat eden kuluna kelam olan Kurandr. Allah Kuran ile itaat
eden kuluna, nefsine takvasn verecek ve onu Kuran ahlak ile ssleyerek hediyelerine ve ihsanlarna devam eder.
Bu hediyeleme ve ihsanlar namaz boyunca srer. Her namazda tekrarlanr. Zira namaz srf rahmettir.
Nefsi hviyeti, ilahi hviyet potasnda eriyerek Onun boyasyla boyanr. Ve Kuran ahlak olarak nefsinden alemlere
yansr. Nefsi natkas artk Kuran- Natk olur. Byle arif kiiden kan her kelam hangi dilde olursa olsun
Kurandandr. Hz. Ali (kv) bu makamda; Ben kuran- Natkm; yaayan Kuranm buyurmulardr. Zaten
namaz eitiminin son hedefide budur. Byle olan kii halk arasnda da olduunda namazdadr. Daim namazdadr.
Byle bir kii namazdan tnda da, Onunla olduunun idrakindedir. Zira O nerede olursanz sizinle
beraberdir (Hadid/4) ayetinin nuru ile Allahla beraberliini srdrr. Deien sadece itibarlardr. Hakla batni
beraberlikten, zahire ynelmi, evvelden ahire tevecch etmitir. Deien sadece itibarlardr. Bunlar ise izafetlerdir.
Tevhid ise izafetleri kaldrmaktr. Namazda Mutlak Tevhid, Vahdet halinde kesrete ynelmitir. Namazda batn
vahdet (Hakk ile) halindedir. Okuduu Kuran ayetlerinin hkmleri kesreti oluturur. Zira Kuran Cemi esma ve
sfat Zat tr. Yani Kuran okurken ilahi isim ve sfatlarn okluu kesreti oluturur. Kuran batndan ilahi isim ve
sfatlarla oalarak zahire karak kesreti (okluu) oluturmaktadr. Yani vahdette kesret eitimidir namaz. Bu
hkmn idraki ile kii Selam ile namazdan kar. Namazdan kan kii ilahi isim ve sfatlarn okluunu yanstan
ehadet-dnya aleminde kesretle (oklukla) karlar. Namazda ald eitimle bu kesretin Allahn isim ve
sfatlarnn oalmas ile olutuunu bilir. Bu kesretin batnnda Allahn Zatnn bulunduunu bilir. Tek ilahi hviyeti
Zatnn evvel, ahir, zahir, batn isimleri itibariyle itibari deitiini ve okluun batnnda Hakk idrak eder. Yani
namazdan kp halkn iine dnen kii Kesrette Vahdet eitimine balamaktadr. Halkn Hakkn zahiri, Hakkn
ise halkn batn olduu ve halktaki itibari okluun halktaki ilahi isim ve sfat tecellilerinin okluu olduunun
bilincine varmasyla Hakk halk iinde de tevhid etmi olur.
Kii namazda ald eitimle Allahn ilahln (uluhiyetini) alemlerde Kuran vastasyla yaptn bilir. Bu ilimle
halkn iine Kuran irfan ile girer. Halka ve halkn iinde her varla Kuran ve Snnet erevesinde hakkn verir.
Bu davrann ahlak haline gelmesi ile Yaayan kuran haline gelir. te byle bir arif kii daim namaz
halindedir. Her ne i ve fiil gerekletiriyorsa, Kuranla ve Snnetle olduundan Hakkladr. Hakkla olan ise
namazdadr. Kuran ve Snnet ile Onu zikretmektedir. Ben Beni zikredenle beraberim hkmnce fiili duada
namaz dadr. Selam ile namazdan km, Allahn selamn tm halka ulatrm ve halk iindede selam devam
ettirmitir. Bu zellii ilede namaz korunmu-muhafaza edilmi namaz haline dnmtr. Arif kii namaz
Hakkla beraberlik olarak deerlendirir. Hakk ve halk namaznn izafetlerde farkllatn bilir. Her iki ynylede
namazn hakkn yerli yerince Hakka, Peygamber ahlakyla yerine getirir. Bu hakikatlerin aa kmas iin irfan
yolu eitiminin alnmasnn ne denli nemli olduu aktr.
O her an bir tecellidedir (Rahman/29) ayetince halkn iinde isim ve sfatlarn idrak edebilmek ve kesretin
batnnda Hakk bilebilmek iin irfan eitimini de almaldr. Zira Hakk halkta isim ve sfatlar ile oalmakta, her
mevcudda bir yz gstermektedir. Nereye dnerseniz Allahn yz (vechi-zat) oradadr (Bakara/115)
ayeti nda halkn her yznn, zuhurunun batnnda Hakkn bilebilmek irfana ulamaktr ama. Hakta halk
grmek, halkta Hakk mahede etmek; halkn batn Hakk, Hakkn zahiri halk idrakine ermek ve halk ve Hakk
zahir, batn, evvel, ahir itibarlaryla tek ilahi hviyette tevhid etmek namazn hakikatine ulamaktr. Eyann
hakikatine ulamaktr. Bu nedene namaz srf Hakktr iinde batl bir ey yoktur. Bu zellikleri yanstan oru ve hacc
ibadetlerinide belirli lde iinde bulundurur. Namaz islamn tm vasflarn bnyesinde bulunduran, islamn eitim
alandr. Tm bu zellikleri nedeniyle Mslmanlara yeryz mescit olmutur. Zira insann hedefi her an, her
yerde Hakkla olduunun idrakine vararak yaamak olmaldr.
Namazn bir ynde zaman eitimini bnyesinde bulundurmasdr. nsan iki eyin kymetini bilmez: Salk ve
bo vakit hadisi nda namaz odakl bir yaam oluturulduunda zamann deeri ve nemi daha iyi
anlalacaktr. O her an bir an (tecelli) halindedir (Rahman/29) ayetiyle Allahn tecellileri sreklidir. Bu
tecellilerin insanda aa k ed-Dehr isminin hkmleri altndadr. Dehr Allahtr. Dehre svmeyiniz
hadisiyle bize zamann ne denli deerli bilgiler sunaca aktr. nsann dnya iindeki zamanda mr vakti
kadardr ve bu zaman ok iyi deerlendirmelidir. Namaz bu zaman disiplinide iinde bulundurur. Arifibillah Zekiye
amiye (ra) Farzdan nce farzlar vardr buyurarak yaam iinde nceliklerin bulunduunu aklamtr. Yaam
iinde yle anlar oluur ki, kii yaamnda bakasn kendi nefsine tercih etmek zorunda kalr. Byle anlar kii
zerindeki farzlar erteler, bakasnn ihtiyalarn gidermek o kii zerine farz olur. Bu ise farzdan nceki farzlar
snfna girer. Bu hususta kiiye en byk yardmc nefs muhasebesi ve bu konudaki tecrbeli kiilerdir. Bir rnek

18

verilecek olursa, grevi hasta bakmak olan bir doktorun iki namaz vakti arasnda hastalarn sorunlarn ortadan
kaldrmas zerine farz olan hkmdr. Bu kii eer tm zamann salkl bir ekilde deerlendirerek alm buna
ramen zerine farz olan namaz klamayacak durumda ise, hala bakmas gereken hastalar varsa bu halde zerine
farz olan namaz erteleyebilir. Eer namazn klacak zaman olumamsa, hastalara bakmas ncelikli farz
hkmndedir. Bakalarnn ihtiyalarn gidermek, kendi nefsinden nceye almak Allahn vd bir davran
olacaktr. Tabi bu kiinin zamann en iyi ekilde kullandna ilikin nefs muhasebesini yaparak. Her kii kendi
amellerini bu ekilde deerlendirebilir. Bu nefs muhasebesi zamann ne kadar deerli olduunu ona hal olarakta
yaatacaktr. Byle bir deerlendirme ile insann hayrls insanlara faydal olandr hadisinden de feyz
alabilir.
Namaz, farzlarla (kurb-u feraiz) ve nafilelerle (kurb-u nevafil) Allaha ulamay iinde barndrr. Allah kudsi
hadisinde yle buyurmaktadr:
Yaklaanlar, kendilerine farz ibadetlerin edasnda olduu kadar hibir eyle yaklaamazlar.
Gerekten bir kul Bana nafilelerle de yaklar. Bylece Bana yaklaan severim. Sevincede kula
olurum, eli olurum, dili olurum. Byleki oldum, Benimle iitir; Benimle grr; Benimle konuur;
benimle tutar; Benimle yrr
Allaha ulamann (mira) bir sebebide nafile ibadetlerle yaklamadr. Dieri ise farzlarla yaklamadr. Namaz ve
irfan yolu bu ikisinide kapsar. Zira ilim kadn, erkek her mslmana farzdr buyurulmutur hadiste. Kul bu
yollarla Allah yaklar.
Kul, Allahn sfatlarnn ve isimlerinin tecellisi ile kuldur. Allah Ben diyerek Zat, sfatlar ve isimleri ile kulla
beraberliini kul mertebesinde aa kardn ilan etmektedir. Kulumun elinde ve dilinde kudretimle olurum. Kul
Benim tecelli mahallim olur buyurmaktadr. Bu mertebede kul zahir, Hakk batndr. Kul fiillerini Hakkn isimleri ve
sfatlaryla iler. Bu hakikatin almas iin kulun nefs mertebeleri ve tevhid eitimini almas gerekir.
Daha nce birimsel nefsine ait olduunu dnd isim ve sfatlar kendi benlii dorultusunda kullanrken, nefsi
tezkiyesi ile nefsin hakikatini idrak ettiinde, ilahi isim ve sfatlar Allaha teslim eder ve bunlar Allahn istedii
dorultuda Kuran ve Snnet zere Allah iin Allah adna kullanm olur. Yani fiili besmele olur. Bu idrakle kul
ilahi esmalar ve sfatlar hakikatleri zere kullanm olmaktadr.
Bu hale ikinci yn ile baktmzda kulun btn azalarn Hakk kullanr. Bylece kul batn Hakk zahirdir. Kul Hakkn
tecelli mahalli, fiilin zuhur yeri olmutur. Hakk onda fiiliyle zahirdir. Bu hale ulamak nefs mertebelerinin tahsili ile
uzun bir zaman alr. Namaz bu halin gelimesi iin anahtar rol oynar. Bu mertebe dua ve dilek yeri, uluhiyet ise
verme ve ltuf yeridir. Kurb-u nevafil, kiinin kendi hakikatini ve alemlerin hakikatinin idrak mertebesidir. Bu hali
nefsinde yaamak, yaandn idrak etmektir.
Attn zaman sen atmadn Allah att (Enfal/17) buyurarak bu mertebe ifade edilmektedir. Grnrde
zahiren atan Hz. Muhammed (sav) dir; ancak Onun elinden atan Allahtr. Bu mertebe fail Allahtr. Kul tecelli
mahallidir. Allahn muradnn aa kma yeridir.
Burada Zati tecelli mevcuttur. Atma ilemi srasnda Zatta birlikte esma ve sfatlarda aa kmaktadr. Tutan eli,
Atan eli Allah olmutur. Bu ise Habiblik sevilme mertebesidir. Buda farz ve nafilelerle yaklama, Allah ile olmakla
mmkndr. Namaz mira olduundan, namazda Allah ile olunduundan bu mertebeler idrak edilerek yaanmaldr.
Namazda bir birey kendi nefs mertebesinden Hakkla beraberdir. Ancak kendi mertebesinden fiilleri aa karabilir.
Ancak kamil insan tam manasyla Hakkla beraber olduundan, o hakiki olarak fiilleri bu anlayla kartabilir.
Namazdaki kamil insan Zati kelamlar okurken, syleyen dili Hakk olacaktr. De ki emri ile Hakktan, Hakkla, Hakk
syleyecektir. Byle bir kiinin sohbetleride ayn dzeyde olacandan ok kymetlidir. Bu nedenle Arif bir kii ile
bir saat sohbet bir yllk nafile ibadetten daha hayrldr buyurulmutur. Bu arifler namazda Hakkla olduklar
gibi, daim namaz hkmyle halk iinde de Hakkla beraberlerdir. Onlarda tecellide olan Hakktr. Arif kiiler de
zaman zaman Hakk zahir, kendileri batnda kalrlar. Zaman zamanda kendileri zahir Hakk batn olmaktadr. Zahir ve
Batn Hakkn izafet ve itibarlardr. Asl birdir.
Bu mertebede arif abduhu vasfn kazanr. Hakkla Hakka icraatta bulunur. Hunun kulu vasfn kazanan kii
resuluhu hkmyle Kuran- natk olarak yaar. Namazdaki kii kendi nefs mertebesi dzeyinde kul mertebesinden
zuhurdadr. Okuduu Kuran ile nefsi vasflarn arndrmaktadr. Zira Kuran okumak nefs tezkiyesinin en kymetli
yntemidir.
Rabbi ile beraber namaz klan herkes, hi kukusuz cemaattedir. Gerekte imam Allah, cemaat ise zuhura kan
yaratlmlardr. sim ve sfatlarn nurlar ve bunlardan oluan melekler cemaatini oluturur. Zira bunlar devaml
tecelli halindedirler. Arif namaz tamamiyle Rabbe tahsis eden namaz iindedir. Bu ise apak ihsandr. Byle bir
durumda namaz tamamiyle nur olur. Bu nur ile Allah mahede eder. Yani Allah Allah ile mahede etmi olur.

19

Mira olan namazda budur. gz nuru olan namazdr. Gz nuru denmesinin sebebi arifin gznden zuhura
kan nur tecellisidir. Bu durum ehline malumdur. Bu gz nuru mahede edildiinde namaz hakiki anlamda nur
olmu olur. Bu nur ile kii, hibir zuhurun olmad hviyet gayb mertebesine ibadet eder. Abduhu olmu olur.
Zahir ismiyle Batn ismine kullukta bulunur. Batndan aldn zahire ulatrr. Gz nuru ile aldklarn cemaate yani
alemlere yayar. nsann hakikati tek bir hakikattir. Tek bana namaz klan nefsinin mertebesine gre namaz klm,
insann d cemaat olmutur. Allah ise nerede olursa olsun insanla ve tm yaratlmlarla beraberdir.
Nerede olursanz O (hve) sizinle beraberdir (Hadid/4) ayeti bu hakikati ifade eder. Bu nedenle kulun
himmetinin Allahla, Allaha bal olmas gerekir. Bu durumda namazdaki kiinin mahede ettii Hakk olur. Allah
kendisine hamd edeni iitti sz kulun varln ve Hakk indindeki yerini ifade eder. Kul, Benimle duyar, benimle
konuur hkmyle Allahn sevgisini kazandnda ifade etmi olur. Allah kulda aa km, kulda Allaha hem
Zat, hemde ilah olmas ynyle ibadet etmi olur. Zat gaybyla bilmek mmkn deildir, ancak ilahln
(uluhiyetini) idrak etmek mmkndr. Onun uluhiyetini idrakle ve Onunla birlikte murakebe, mahede ve huzur
halinde bulunan kul, Allaha gerek manada itaat etmi olur. Kul Onun uluhiyeti iinde, Onun tecellisi ile Ona ruhu
ve bedeni secde etmektedir. Bu suretle gerekten Hakka uyan ve itaat eden olmu olur. Her ilahi ismin kendine
zg bir hakikati vardr. Kul ise btn hakikatlerin toplamdr. lahi isimlerin aa kt mertebedir. Bu nedenle
gerekte imamlk Allaha aittir. Hakiki imam ise Allahn aynas olan Hz. Muhammed (sav) ve onun hakikati olan
Hakikati Muhammedidir. Allahn ve Resulun vekil ve halifelerinin bu adan hisseleri vardr.
Arifler bu nedenle btn hareket ve durularnda srekli namaz ve Hakk ile konuma halindedir. Byle bir namaz
kul mertebesinden Hakka nispet edilir ve ubudet olarak tanmlanr. Hakiki namazda yaratlma ait bir iz yoktur.
Szyle, fiiliyle, her eyiyle Hakkndr. Kul ise bu ilerin zahir ismiyle tecelligahdr. Batn ise Hakktr. Dier kiiler
kendisi iin gerekleen namazda Hakk ile konuurken nefsinin mertebesine ve Hakkn kendisine gsterdii eye
gre namaz klar. Arif kii ise Hakkn iitmesi, grmesi, tutan eli, syleyen dili, yryen aya olmutur. Yani Hakk
ile Hakk olmutur. Bu vasflarla namaz klan kii kabenin iinde namaz klan kii gibidir. Gz nuru olan namazda,
namazda balarken Allahuekber denilip Ahadiyeti Zara ulatnda nurdan bir yol ile nurdan Kabenin
mahede edildii ehline malumdur.
Kuran Allahn Zati ilmini ve kelamn ierir. Namazdaki kiinin nefsi natkasnda Kuran drlmtr. Nefesi
Rahman vastasyla nefsine insani hakikat ile e olan Kuran vazedildii iin insan Kuran- Natk potansiyelini tar.
Namazdaki kii, nefesi rahmann kendindeki temsili olan nefesi kelam ile Hakkn tercman ve halifesidir. Allahn
Zati kelamn ve ilmini hem kendi nefsine hem de alemlere Allah vekili olarak Allah ile aktarmaktadr. Ben size
ah damarnzdan yaknm (Kaf/16) buyuran Allah, namazdaki kuluyla beraberlik mahiyeti iindedir. Kul,
namazda Kuran okuyarak nefsi natkasn, Kuran- Natk etmekte ve Allah ile beraberliinin idrakinde olarak
Onun kelamn ve ilmini, kendindeki nur vastasyla yine Allah aracl ile alemlere yaymaktadr. Nefsindeki nuru,
alemlerin nuruna ulatrmaktadr. Tabi ki kendi nefs mertebesinden.
Rahman, Kuran talim etti, nsan halketti, Ona beyan retti (Rahman/1-4) ayetleri, insann nefsi
natkasna talim edilen Kuran ile insann halk edildiini ve Kuran beyan zere yaratldn ifade eder. te Kuran-
Natk olma zellii namazda doruk noktasndadr. Arif kii Hakk ile Kuran yine Ona sunan kiidir.

Namaz srf zikirdir. Kalpler Allahn zikri ile mutmain olur (Rad/28) ayeti itibariyle nefs mertebesi namazda
mutmainne vasfn kazanr. Mutmainne nefse Allahn hitab ise u ekildedir.
Ey mutmainne nefis. Sen Ondan raz, Oda senden raz olarak Rabbine dn. Kullarm arasna katl.
Cennetime gir (Fecr/27-30)
Mutmain bir nefis ile namazda olan kii Rabbna dnm ve billahi srryla Allah iledir. Kul vasfn kazanarak
abduhu srryla Allah ile hviyet beraberliini kul mertebesinden devam ettirir. Cennet yaam iine girer. Cennet
ise kudret yeridir. Kudret tecellisi iinde namazn srdrr. Bu kudret srr nedeniyle Hz. Resul (sav): Benim
mucizem Kurandr buyurmutur. te arif kii namaznda Kudret tecellisi iinde mucize Kuran nefesiyle
alemlere sunar. Allahn tercman olarak alemlere rahmet ve nur olur.
Bu adan Kevser suresinde Rabbin iin namaz kl, kurban kes (Kevser/2) buyurulmaktadr. Nefsini Allahn
tecellisine brak, Allah ile birlikte ol ve nefsine arz olan, ilien hayvani vasflar kurban et denmektedir. Bu emir bile
nefs tezkiyesinin namazda en st dzeyde olduuna delildir. Kii namazdan ktnda, halk arasnda iken de DAM
NAMAZ hkmyle nefsini Allah ile olduu bilinciyle tezkiye ederse nefsine ve Rabbine arif olmas kolaylaacaktr.
Arifler defterine ismini kaydettirecektir.

20

SIRRI SALT KASDES

Srr selt ilmini ren ey Talibi Rza
Salti himmet feyzi kraettir fatiha
Salti nefsi bil an tezkiye-i hadisat
smi Fettah envar aar fethi mbina
smi ferd eyler an zata vuslat biriya
Oku zam sureyi olur hakla kelma
Entelhadi salleyna kabul eyle saletena
Gster bize cemalini yakt ak kulubena
Salti ruhi bil ehi; tahareti necsi Dnya
smi kudds envar eder zata iltica
mandr salati nuri setri avret etkya
smi Nurunziyas aar cemali yare
Salti kalbi huzuru Kblesidir sada
smillah azami, ihata eder cmleya
Salti akli maadi vakittir hem daima
smi Ahat envar mahveder hem masivay
Salti fikri selimi niyettir hem bakaya
smi Samed envar verir kuvvet kaima
Salti vehmi sultani: tekbir etmek iptida
smi Kebir envar yakar an daima
Salt hayali insani kyamdr zati ala
smi Hakkn envar eder zata temaa
Salt himmet feyzi kiraettir fatiha
smi Fettah envar aar feth mbina
Oku zamm sureyi olur hakla kelma
Selt sureti cemaliruku zati azima
smi Hayyin envar tahrik eder ebdana
Salt cismi ktmiri scudu zati al
smi Kahhar envar yakar cism canan
Salt kabri meyyiti teehhd mnkernekira
smi rakip envar tenvir eder emvata
Kl namaz Sdk'ya bu on iki art ile
Bylece kulluk edersen olur mira daima
Entelhadi salleyna kabul eyle saltena
Yakt akn kulbena gster bize cemalini
NYET
Kiinin namaz dahil herhangi bir fiile ynelmesindeki ama ve hedeflenen sonu onun niyetini oluturur. Fiiller
beden olarak olusada amelin salih olup olmadn niyet oluturur. Niyet amelin ruhudur, asldr. Bu nedenle
Ameller niyetlere gredir buyurulmutur. Niyet hususunda baz hadisler verilerek kiinin bu hususta dikkati
ekilmek istenmitir. Zira kii niyeti kadar deerlidir. Bu nedenle Bir mminin kendi iin istediini dier mminler
iinde istemedike kamil mmin olamaz buyurulmutur. Niyet teslimiyet ve tevecchle kalbi Hakka balar.
Kim Allah iin olursa, Allahda onun iin olur Kudsi hadis
Kulum Bana kavumay severse, Bende ona kavumay severim Ama bana kavumay sevmeyince
ben de ona kavumay sevmem Kudsi hadis.
Beni bilen taleb eder Beni talep eden bulur Beni bulan sever Ben seveni ldrrm Bir
kimseyi ldrrsem diyeti Bana der Bir kimsenin diyeti Bana dnce onun diyeti bizzat Ben
olurum. Kudsi hadis.
Bir kimse Bana bir kar yaklarsa Ben ona bir arn yaklarm. Bir kimse Bana bir arn yaklarsa
Ben ona bir kula yaklarm. Bir kimse Bana yryerek gelirse Ben ona koarak giderim Kudsi hadis.
KIBLEYE YNELME

21

Teslimiyet ve tevecchle Hakka ynelmektir. Batnen Ahadiyeti Zatna, Samediyeti Zatna, Uluhiyetine ve
Rububiyetine balanmaktr. Emanet olarak verilen nefsi natkay sahibi olan Allaha teslim etmek, tecellileri ile
uluhiyetini (ilahlk) Rububiyetini (Rabln) kabul etmektir. La ilahe illallah hakikatine balanmak,
Muhammeden Resulullah vasflaryla balln aa karmaktr. Nereye dnerseniz Allahn vechi
(zat) oradadr (Bakara/115) ayetiyle Allahn Zatna ve hakikatine ynelmektir. Kendi zatn (nefsini) Allahn
Zatna Zatn iinde, Zatla olmaktr.
Snnet ve Nafileler: Halkla Hakkta olmak, halkla Hakka uru, nafile ibadetlerle Hakkn vasflaryla donanmak.
Zuhurdaki, kendindeki ve alemlerdeki isim ve sfatlarla Hakka uru, ykselme ile Hakkta, Hakka teslim etmektir.
Zahiri batna teslim. Evvele yolculuk. Zahirden batna, ahirden evvele yolculuk. Snnet ve nafile Hakikati
Muhammediden ilim ve ahlak elde etmektir.
Halkn yani eyann hakikatini idrak iin halkta Hakkla olma yoludur. Hakikati Muhammediyi idrak etmek, Ferdiyeti
Zatta olmaktr.

Farz: Hakkla halkta olmak. Farz ibadetlerle Hakk uygulamak. Hakkla halka nzul, ini. Zati isim ve sfatlarla
Hakkla, Hakka halkta zuhura kma, batn, zahiri, evveli, ahiri bir bilme BRe ynelme, BRi ilahi hviyetle zuhura
kma. Batndan zahire, evvelden ahire ynelerek yolculuk. Farz, hakikati ilahiyeden ilim ve ahlak elde etmek ve
kazanmaktr.
Halkn yani eyann hakikatini idrak ederek halkla Hakkta olma yoludur. Hakikati Muhammedi idraki ile Hakikati
lahiyede bulunmaktr. Vitriyeti Zatta idrakte olmaktr.

ALLAHUEKBER (TEKBR)
Tekbir, Hakkn her eyden daha byk ve yce olduuna iarettir. Allahn zuhuruna ve tecellisine son yoktur. O,
her mahede makamndan daha byk ve ycedir anlamn tar.
Kii Allahuekber dediinde Zat Ahadiyete ynelmektedir. Gizli hazinedeki yerine ulamaktadr. Ahadiyeti Zat
makam, Allahn Ben gizli bir hazineydim diye belirttii, henz hibir zuhurun (aa kn) olumad
mertebedir. Bu mertebeden Bilinmekliimi sevdim. Halk zuhura getirdim (yarattm) buyurarak Allah ismi
ile hazinesindekileri alemlerde aa karmasdr. Allah ismi tm ilahi isimleri ve sfatlar cami Zat ismidir. Bu
nedenle Allahuekber diyen kii tm bu isim ve sfatlarla birlikte Allahn Zat ile beraberliini ilan etmektedir. Bu
beraberlik ile Gizli hazine ye yani Ahadiyeti Zat mertebesine yani hviyet gayb mertebesine ynelip tevecch
etmektedir. Hviyet gayb mertebesi zuhurlarn ve aa klarn olmad mertebedir bu mertebeden sonra
bilinmesi iin Allah ismi ile hviyetini alemlerde zuhura karmasdr.
Namaza Allahuekber ile giren kii, Allahn zuhuru olarak, Allahn batn olan hviyet gayb mertebesine
ynelmektedir. Yani zahirden batna doru yolculuuna balamaktadr. Namazdaki kii Allahn zuhur mahalli
olarak kendi zatn, sfatlarn, isimlerini ve fiillerini Hakkn nurunda eriterek gizli hazinede mevcut olduunu ilan
etmektedir. Bu bulunuunun Allah ile, Allah araclyla gerekletiinin bilincindedir. Bilinmekliliini seven Allahn
tecelli mahalli olan namazdaki bireyi ilahi Zatn, ilahi sfatlarn, ilahi isimlerini aa kmas iin halk ettiini ilan
etmekte ve Onun tm bunlardan yce ve byk olduunu alemlere kul lisanndan Allah kelamyla bildirmektedir.
Kulu bu ilahi vasflarla donatmasnn gayesinde Allahn kendisinin bilinmesi iin halk edili olduunun idrakindedir.
Bu bilinle namazdaki kii gizli hazineden yani Ahadiyeti Zat mertebesinden tm taayyn (aa k) ve tecelli
mertebelerinden geerek ehadet aleminde Allah bilmek iin yaratldn anlayacaktr. Bu amala namaza
balamaktr.
Kii hangi nefs mertebesinde bulunuyorsa o mertebeden Hakk temsil etme potansiyeli ile namaza balamaktadr.
Namazdaki eitimi Onu bilmeye ynelik Onun vekili ve halifesi olarak Onu Ona kendi nefs mertebesinden
sunmasdr. Bu eitimi ve vekillii salayan Allah ismi camisidir. Allah isminin tecellisi altnda namaza girmekte ve
Allahla olmaktadr.
Kii Allahuekber dediinde Allahn Zatna ynelirken, Onun uluhiyet tecellisi iine girmektedir. Namaz Allahn
uluhiyetini (ilahln) kula gsterdii ve kulu eittii tevhid eitimidir. La ilahe illallah hakikatinin fiil olarak
yaanmasdr. Allah ismi camisi altnda Onun sfatlarnn ve isimlerinin tecellisine muhatap olmakta ve bunlar
tamaya istidat kazanmaktadr. Tad oranda ve tecelliye hakkyla riayet ettiinde Onun vekili ve halifesi
olmaktadr. Bu geni kapsam ifade eden gerek ise ellerin hu eklindeki kulaa ve gzle ynlendirilmesidir. Yz
ve gnl (oradaki nefsi natka) ilahi hviyetin kiideki, kiinin zatn temsil eden iki yndr.

22

Ayrca namazdaki kii tm varln Hakka dndrp Ona teslim ettiinden, Zatna temsil etmektedir. Namazdaki
kii izafi hviyeti, ilahi Zati hviyetin tecellisinde olduundan ilahi hviyetin zellikleri ile zuhura kmaktadr. Ellerin
iindeki sada 18 (), solda 81 ( )toplam 99 esma ile hviyetinde toplanm olan potansiyel isim ve sfatlar ile
Zatyla beraber olmaktadr. 99 Esma zetle tm esmalar temsil etmektedir. 99 Esmay ihsa eden Cennete
girer hadisi nda, namaza balayan kii dnyada iken Cennete dahil olmaktadr adeta. Tabi kendi nefs
mertebesi dzeyinde. Cennet ise Allahn kudret sfatna girmektedir. Yani namaz Allahn kudretininde idrak
edilecei sahadr. Nefsi natkas Allahn kudret eli altndadr. Nefsim kudret eli altnda olan Allaha yemin
ederim ki buyuran Hz. Resul (sav) bir adan bu hali anlatmaktadr. nk nefsi natka Allahn Zati, sfat, ve
isimlerinin tecelli mahallidir. Bu tecelliler ifade edilerek Kalp Rahmann iki parma arasndadr. Yani ilahi
isim ve sfatlarnn, Celal ve Cemal sfatlarnn tecelli mahallidir. Namazda bu ekilde kudret altnda olan kiinin her
zikri Kurandandr. Peygamber Efendimiz (sav): Benim mucizem Kurandr buyurarak namazda kudret ve
mucize yi birletirmi olmaktadr. Kii kudret tecellisi altnda Kuran okuyarak nefsini Allah ile arndrp (tezkiye),
Kuran- natk haline evirme frsatn yakalam olur.
Kii fiillerini bu tecelliler altnda aa karr. bu nedenle namaz kiiyi fenalktan ve ktlklerden alkoyar. Zira nefs
namazda tezkiye (arnma) halindedir. Arnan nefisten kan fiillerde gzel olacaktr.
Allah ismindeki Hu ilahi hviyeti temsil eder. Allah ismiyle aa kan tm alemlerdir. Hu ismi tm bu aa
alemleri bnyesinde bulundurduu gibi hviyet gayb dediimiz henz aa kmam tm vasflarnda tar ilahi
Zatn. Buras ilahi Zatn BEN olarak kendini belirttii mertebedir. Aa kmam ynn temsil eder. Bu
mertebeye Mutlak Zat, Knh Zat, Hviyet-i Mutlaka, Hviyet Gayb isimleride verilir.
Kii Allahuekber dediinde Hu ile bu mertebeye ynelir. Gizli hazinede bir nokta gibi olan yerini alr. Ekber
diyerekte, ilahi Zatn aa km her trl zelliin zerinde vasflarnn olduunu ve aa kmam vasflarnn
olduunu ilan ederek Onu tenzih eder. Aa kyla da tebih eder. Yani Allahuekber szyle Onu hem tenzih
hem tebih ederek tevhid etmi olur. Ayn zamanda Knh Zatn idrak edemedik hadisini de bu mertebede
idrak etmi olur.
Hviyet Gayb mertebesinin tam manasyla idrak edilemeyeceinin bilinciyle, Onun huzurunda Onunla Hu nun
kulu olarak, kul mertebesinde namaza balar. Bu kul duruu namazdaki kiinin Allahn Zat, sfatlar, isimleri ve
fiilleri ile varolduunun itiraf ile oluan bir kul duruudur. zafi varlnn tamamiyle Hakkn taayyn (aa k) ve
tecellilerinin sayesinde devam ettiini itiraf eden bir durutur. Bu bilile duru hem sevgiyi hem saygy hemde
korkuyu bir arada bulunduran deerli bir durutur.
Ayn zamanda namazdaki kii kendi izafi fiil, izafi isim, sfat ve zatnn Allahn nefsine olan tecellileri ile aa
ktnn bilincindedir. Zuhurunun bunlar sayesinde olduunu anlayarak hviyetinin hakikatine ular ve Mutlak
Tevhid ile namaza balar. Zira Allahuekber sz tam tevhidi iermektedir. Kii Allahuekber kelamyla Hakkla
halk tevhid ederek, tevhidle huzurdadr. Bu nedenle namaz tam bir tevhid eylemi dir. Zaten her zaman
huzurdadr. Hakk her an onu grmekte ve bilmektedir. Nerede olursanz O (hve) sizinle beraberdir
(Hadid/4) hkm gerei her an, her yerde Hakk zuhurlar ile birliktedir.
Ancak namazda bu hususun zel eitimini almaktadr. Bu eitimle namaz dndaki hallerinide, Hakkn huzurunda
Hakkla geirebilsin. Bu eitim bunuda salayacaktr. rfan yolu eitiminde aldklarn namazda Ona sunma
frsatnda kazanacaktr.
Namaz bu adan Vahdette-Kesret ve Kesrette Vahdet eitiminin gerekletii ve uluhiyeti Zatn tevhid edildii,
kiiyi Zata ulatran kompleks bir eylemdir. Bu nedenle namaz mminin miracdr. Ancak bu eitimler ile l
ilahe illallah kelam manas ve gerei ile idrak edilebilir. L ilahe illallah, ite Ben Oyum kudsi hadisi
yaama adapte edilir.
Namazda bir halden bir hale; bir mertebeden dier mertebeye Allahuekber ile geildiine dikkat edilecek olursa,
hem namazda hemde halk iinde bu szn manasyla yaamann anlam dahada nem kazanacaktr.
Allahuekber; Allah ve Hu isminin dier ilahi isimlerden her birinden al, yce olduuna iarettir.
Ayrca Cenab- Hakkn Kendisinin Kendisini zikreylemesi, kullarnn Hakk zikreylemesinden byktr anlamnda
tar. Zira kulun zikri Hakkn zikri ile kaimdir. Kim bu ekilde Hakk zikrederse, bu zikir dolaysyla kendisine Cenab-
Hakkn o kimsenin ayn ve hakikati olduu kefen ve zevken olanda, mezkur olanda Cenab- Hakktr demektir.
Cenab- Hakk kendisini bakasnn knh zat olarak bilmesinden ekberdir, alidir demektir. Yani bykln yine
Kendi bilir. nk gayr yoktur.

23

Ayrca Allah ismi cami vastasyla ilahi isimlerin zuhuru ve sureti olan her izafi hviyetin tesinde hviyet gayb
olarak ali ve byktr demektir. Hviyet gayb olarak bilinmekte, idrakten uzaktr. Kendini Kendi bilir. lahi
Hviyetini Kendi bilir demektir.
Allahuekber demek Cenab- Hakkn Zatnn, bizim nefy ettiimizden de, ispat eylediimizden de ali ve azam
olduunu idrak etmektir ve la ilahe illallah lafz tenzihi; tebihi ve tekbiri z olarak tahakkuk haline geirme
halidir. Bilki Allahu Tealann btn esmai hsnasnn manalar u drt kelime iindedir. Bunlar sbhanallah,
elhamdlillah, l ilahe illallah ve Allahuekber kelimeleridir.
Allahuekber, ALLAHU-AHAD anlamndadr. Zahir, batn, evvel ve ahir olan ilahi hviyetin (hve) tek ve bir vcudu
(vahdet-i vcud) temsil ettiinin ifadesidir. Ondan baka bir ey yoktur ki, en byk olsun. zafi ve itibari olan
eyler iin EKBER dir. Yoksa O, ZAT TBARYLE TEK ve BR, zuhurlar ve mertebeleri asndan oktur. Bu izafi
mertebelere gre EKBER; ZATI TEKLNDE ise AHAD dr. Kulhvallhuahad (hlas/1) ayeti bu teklii ve
Allahussamed (hlas/2) ayeti ise bu teklik (vahdet) iinde mertebelerdeki okluun (kesret) Ona olan fakrn
ifade etmektedir.
Allahuekber lafz ehadet alemiden (zahir-ahir) gayb alemine (batn-evvel) olan lafzdr. Allahuahad manas ile
zahir, batn, evvel, ahir itibar ve izafetleri ortadan kalkar. TEK-BR-ALLAH aa kar. Tevhid oluur. Tevhid ise
izafeleri kaldrmaktr. Bu mana ile Allahuekber lafz ezeli-ebedi kelam olup, dnya ve ahireti iinde bulundurur.
Allahuekber ile namazda kii cennete dahil olur. Cennet hazinelerini nefsine ve alemlere sunar.
Ezan- Muhammedi de Allahuekber lafzlar bu manalar tar. Sondaki Allahuekber ve La ilahe illallah lafzlar ile
Allahn sonsuz hviyetini ve hazinelerini uluhiyet gerei ile idrak edebildii kadar idrak etmeye arlr. Allahuekber
ile namaza balayan kii La ilahe illallah Muhammeden Resulullah tevhidini namazda yaar. Ezan- Muhammedi ile
davet edildii yaam eklini namazda zel olarak yaar. Namaz dndaki yaamnda bu hale sokmaya alr. Bu
hali idrak ile yaamak ise tasavvufta tevhid ve nefsi irfan yolu ile mmkndr. Nefsini ve Rabbn bilmesi yolunu
Hz. Resul (sav) herkese amtr.
EUZU BLLAH
Euzu, zatmla idrak ettiim hakikatlerin Ahadiyeti Zata ait olduunun uuruna vardm ve bu idrakten ve tevhidinden
ayr dmekten ve verecein ilimler iin Uluhiyetine (ilahlna) snrm demektir.
Kii her nefis mertebesi ve tevhid anlayndan aa dmemek ve ilminin, idrakinin art iin euzu billahi ile
Allahla Allaha snr. Bu snma Allah ismi camisi ile uluhiyeti Zatna snmakdr. Allah uluhiyeti ile tm nefislere
hkmeden tek ilahtr. Bu nedenle tek snlacak kalede Odur. Tevhid ederek Zatnn emsiyesi altna girmektir.
Daha sonra Besmele ile uluhiyeti Zatnn zelliklerinin tecellilerle zuhurunu talep eder.
Euzu, nefsi natkann bulunduu mertebedeki zuhur halinden, ilahi kadim Zati haline Allahla, tm taayyn ve tecelli
mertebelerinde, Ahadiyeti Zatna snmaktr. La ilahe illallah kalesine girmektir. Snlan yer Mutlak Zattr.
Allahn Zatdr. Snlan ey ise eytandr. eytan Mudill esmasnn tecellisidir. Dncede iblis, fiilde eytan ismiyle
Mudill esmasnn aa kdr. Mudilin kelime anlam; artmak, bir eyi karmak, g, etin hale getirmektir.
eytan dnce ve fiillerimizi aa karan ilahi isimleri idrak edip ortaya karmamz ve gerek hakikatleri ile
isimleri zuhura karmamz engellemeye alr. Bu ise kiiyi bulunduu mertebenin altna drmeye, megul
olduu ilerde kiiyi artmasna neden olur. Mudil esmas tm ilahi isim ve sfatlarn gerek hviyetleri ile aa
kmasn engellemeye alr. Yani her esmann hakkna tecavz eder. Byle bir halden ise uluhiyeti Zatn temsilcisi
Allah ismi ile Zatna snr. Allah cami ismi tm esma ve sfatlar hakikatleri ile aa karan isimdir. Allah ismi
Zat, sfatlar, isimleri ve fiilleri Hakka zuhura getirir. Billahi ile kendinde ve alemlerde her an, her yerde hazr
olan Allahla Allah ismine snr. Bi taks ile araclyla ve iinde anlamlarn tar. Billahi ile Allah ile Allah
kanalyla, Allahn tecellisi iinde olmu olur. Bunu yle bir rnekle aklayabiliriz. Denizin altna inen kii denizin
iinde, denizledir ve deniz araclyla fiillerini aa karr. insanda Nur denizinde yaamaktadr. Zira ayette
Allah gklerin ve yerin nurudur (Nur/35) buyurulur. nsann aslda nurdur. nsan ii ve d nur olarak nur
denizindedir. Yani Allah ile devaml bir irtibattadr. Allah ile, Allah iinde, Allah aracl ile fiillerini aa karr.
Ayrca billahi ile nefsi natkamzda srda drl olan Kuran ile irtibat salanmtr. Allahn Zati kelam ve ilmi
olan Kuran, nefsi natkamzn araclyla herkesin kendi nefs mertebesi ve tevhid anlayyla aa kar. Nefsi
natkamz billahi ile Allah ismi altna alm ve euzu ile Zatna snm oluruz. Allah isminde rahmet zahirde, kahr
isimleri ise batndadr. Allahn rahmeti gazabn getiinden bu snmayla, gazabnn aa kmasndan da Zatna
snm oluruz. Billahi nefsimizde drl olan ilahi isim ve sfatlarla da irtibat, mnasebet kurmaktr. Kalpde
tecellide olan isim ve sfatlarn rahmetle zuhura kmasn taleptir ayn zamanda. Bylece Allahn Zati Nefsinin ilmi
ve kelam olan kuran ile nefsi natkamz irtibat haline geer. Zira Kuran Cemi esma ve sfat cami Zat yani
tm isim ve sfatlar bnyesinde bulunduran Zattr. Allah ismi Kuranda aa karan Zat ismidir. Nefsi natka hangi
nefs mertebesinde ise o mertebeden hakla iletiime girmi olur. Billahi ile kendi zatn, Allahn Zatnda tevhid

24

etmi olur. Ondan ayr olmadnn bilincine varr. Sonra besmele ile nefsi natkasn Kuran okuyarak Hakkla
iletiime sokar. Bu anlay iindeki kii mutlak tevhidle Hakkn huzurundadr. Allahladr.
Allahn Zati, sfati ve esma tecellileri denizinde Allahladr. Ondan ayr deil, Onun tecellileri iinde, Onun
kayyumiyeti ile varln srdren kul zuhurudur. Allahn tecellileri olmasa, hayatnn biteceinin bilincine ular.
Kendi nefsinde uluhiyeti (ilahl) ile hkmrandr. Bu nedenle Ona snr. eytan ise Onu tevhid anlayndan
uzaklatrp irke drebileceinden, byle bir halden Allahla Allaha snr. Zira eytan irk ve kt ahlak
oluturacak insan taciz etmek zere planlanmtr. Bu imtihan srr olup, insann idrakinin artmas ve irfann
gelimesi iin programlanmtr. Mudil esmasnn Hakktan talebi bu yndedir.
Euzu billahi mineeytanirracim diyerek Mutlak Tevhid ile namazna devam eden kii Kuran okumaya
balayacaktr.
Her insann Allahn Zati lminde ilmi hakikati vardr. Buna ayan- sabite ad verilir. Bu hakikat Allah ile, Allah
iinde, Allah aracl ile mevcuttur. Yani BLLAH srrn tar. Bu hakikat ilahi isim ve sfatlardan ibarettir.
Uluhiyetin dzenidir. Euzu billahi bu srla ve hakikatle beraber olmaktr. te namazda euzu billahi ile bu ilmi
hakikat noktasnda ykselir. Bu hakikatten ve bu ilimden daha aa seviyelere dmekten yani eytann
vesvesesinden Allah ile Allaha snm olur. Tm taayyn ve tecelli mertebelerinde Allahn korunmas iine girmi
olur. Namaz TEK VCUDda taayyn ve tecelli mertebelerinde seyahattir. Zahirden batna; ahirden evvele TEK
HVYET iinde hviyetiyle seyrandr. Devrandr.

SBHANEKE ALLAHMME VE BHAMDKE

Sbhaneke Allahmme ve bihamdike ve tebareke kesmke ve teala ceddke ve l ilahe gayrke
Mealen: Allahm! Sen btn kusurlardan pak ve uzaksn. Seni daima byle kusursuz kabul eder ve yceliini her
zaman hamdnla dile getiririm. Senin adn mbarektir. Senden baka ilah yoktur.
Sbhaneke derken Allah tm noksan sfatlardan tenzih ediyoruz. Allahmme derken tm ilahi esma ve sfatlar
cami Zat ismi olan Allah ismi ve manas ile Allahn tm esma, sfat ve Zat tecellileri ile hakikati Muhammedi (mim)
ile alemlerde zuhura ktn ifade etmi oluruz. Bihamdike derken tm bu zuhurlarn, aa klarn Onunla
olduunu ifade ediyoruz. Zatn ve aa klarn bihamdi (Onun kendi hamdyla) tam olarak vp kabul etmi
oluruz. Tabi ki Onun hamdyla, Onun zuhurlarn, aa klarn. nsanda Onun zuhurlarndan olduundan
insann vgy, hamd tam manasyla yapmasda mmkn deildir. Onu ancak Onun hamdyla yceltebilir. O
ancak, kendini hamd ettii ekilde yine Onun hamdyla vlebilir. Bu zuhura klar ve hamd tebih hkmlerini
oluturur. Bu nedenle Sbhanallah lafz tenzihi; Elhamdlillah lafz tebihi; Allahuekber lafz tenzih-tebih ile
birlikte tevhid hkmlerini ve manalarn kapsar. Tenzihi ve tebihi birletirerek Onu birleyerek tanmak,
Allah tevhid etmektedir. Bu nedenle l ilahe illallah kelam hepsini bnyesinde bulundurur. Bu ise Mutlak
Tevhide ulamaktr. Bu kelamlardaki manalar ile lahi Zat tenzih, tebih ve tevhid edilmektedir. Allah ismiyle Onu,
ilahi hviyetini anmak, Onu hayatn merkezine almak, Onunla yaamak ve anmak mbarek bir bilinci gerektirir. Bu
ekilde Hakk tenzih, tebih ve tevhid edilerek Onun ilahi hviyetiyle yeni bir kimlik kazanlm olur. Ayn zamanda
Ondan baka ilah olmad ifade edilerek, kii kendi varln Hakkn uluhiyetine teslim ederek Mslman kimliiyle
namaza balar. Alemlerdeki zuhurlar ile birlikte ilahi hviyetten baka ilah olmadn ilan eder. Mutlak tevhid ile
namazna devam eder.
HAMDIN SIRRI
Hamd mertebesi zahirde fiil ve isim mertebeleridir, bunlarn konusu fiil mertebesidir.
Hamd sfat ve bunlarn isimlerinin mertebesinde hamd deil, medih haline gelir. Eer sfat kalrsa bu durumda
hamd, sfat ve fiil mertebesini birletiren Zata aittir.
Konusu Zat olan hamd, Hamdin Hamdi dir. Bu sfatn kendisini ve sahibini, yani Zatn vmesinden ibarettir. Bu
nedenle Peygamber Efendimiz l uhsi senaen aleyke ente, kema esneyte ala nefsike (Ben Seni laykyla
sena edemem, sen nefsini sena ettiin gibisin diyerek Zata dnk Hamdi, yine Zat Nefsiyle kendisinin
yapabileceini belirtmitir.
Tenzih-tebih ve tevhid ile ilgili bilgi aada ayrntl bir ekilde hakikat ve marifet mertebelerinden ifade
edilmitir. Lugat anlamlar ile;
Tenzih: Su ve noksanlktan uzak saymak, kabahatsiz olduunun anlalmasnn szle ifade etmek; arndrma, uzak
sayma, kusur kondurmama anlamlarn tar.

25

Tebih: Benzetmek, benzeyi, bir nitelikte saymak ve zannetmek.

Tevhid: Birka eyi bir etme, birletirme, birliine inanma, bir sayma, la ilahe illallah szn ve manasn
kavrama olarak belirtilmektedir.
Tasavvuf ehli katnda ise bu kelimelerin yaam sahas iine bir ok izahlar vardr. Bu kelimeleri syleyecek kimseler
hangi idrak dzeyinde iseler o mertebeden konuacaklar. Hakikat ve marifet mertebesinden bu kelamlarn anlalp
yaama sokulmas Allah bilinci olumasnda ok nem arzeder.
Tenzih: Genelde yaplan tenzihler taklidi ve hayali beeri tenzihlerdir. Hakiki-Mutlak Tenzih hakikatiMuhammedi
idrakiyle yaplr. Hayali-taklidi tenzihler ikilik zerine bina edilmitir. Mutlak Tevhidden nceki mertebedir. Hakk
noksan sfatlardan tenzih etmeye alan kimse nce kendini-nefsini tanmaldr. Nefsini noksan sfat grmekten
tenzih etmesi lazm gelmektedir.
nk alemlerde noksan sfat yoktur. Alemler Allahn isim ve sfatlarnn okluunun oluturduu mertebelerden
ibarettir. Alemlerde Allahn isim ve sfatlarnn tecelli ile aa klar vardr. Bunlarn okluu ve izafi-itibari olular
nedeniyle birbirlerine baklar asndan izafi noksanlklar varm gibi grnr. Btn isim ve sfatlar Hakka ait
olduklarndan onlarda noksanlk bulmak mmkn deildir. Hissedilen noksanlk izafi-greceli bir anlaytr, mutlak
manada deildir. Mutlak olan ey ise, Allahn ne isimlerinde ne de sfatlarnda ne fiillerinde noksanlk olmaddr.
Her oalan ey birbirlerine bak alarndan izafi noksanlktr. Bizim artlanm anlaylarmza gre noksan bir ey
gryorsak ite o bizim Hakk bilmedeki noksanlmzdr. rfan dzeyimizdeki eksikliimizdir. Bu noksanl Hakka
isnad edemeyiz. Eer Hakka isnad ediyor isek, yapacamz ilk ey, kendi nefsimizdeki noksanlklar grmek ve
irfanmz arttrmak olmaldr. Nefsimizi noksan grmekten arndrmak olmaldr. Nefsimiz arndnda ve irfanmz
arttnda noksan grmemiz ortadan kalkacandan, her eyin hikmetini daha iyi idrak etmi olacaz. Bu
alemlerdeki tm varlklarda zuhur eden Hakkn bir isminin suretidir anlay bizde hakim olmu ise, irfanmz
bu mertebeye ulatysa, alemlerde noksan grmeyip, her eyi yerli yerince tespit etmi oluruz.
Bu anlayn olumas ile marifetullah ile yani irfan yolu ile gerekleir. Mutlak-Hakiki Tenzih ise bu anlay ve
Hakkn hi zuhurunun olmad Ahadiyeti Zat (Mutlak Birlik-Hviyet Gayb) mertebesinde isimleri Ona
balamaktadr. Bu Mutlak Zati Birlik mertebesinde Hakk tenzih edilir. Taayyn (ortaya kma) ve tecelli
mertebelerinde zuhura kma yn ile tebih edilir. Allah ancak hibir zuhurun dolaysyla hibir suretin olmad
Ahadiyeti Zat mertebesinde tenzih edilir ki, bu Hakiki Mutlak Tenzih tir. Zuhurlar idrak edildiinde bir suretle
kaytlanm olur. Bu da Zat mukayyet (kaytlanm Zat) mertebesidir. Allah bu kaytlanm suretlerde ancak
tebih edilir. Bu adan bakldnda tenzih-tebih-tevhid idrakinde taayyn (aa kma) mertebelerinin
bilinmesinin ne kadar nemli olduu ortaya kacaktr. Bu nedenle gerek tenzih Allah zihinde suret
kaydndan arndrmaktr. Zihnimizde bir suret oluuyorsa bu tenzih deil, tebih etmektir. Rabbin, o izzet
sahibi, onlarn isnad ettikleri vasflardan mnezzehtir (Saffat/180) ayeti hakiki tenzihi ifade etmektedir.
Bu tenzih Muhammediyet mertebesinde yaplabilecek olan tenzihtir. Hakiki-Mutlak tenzihtir. Ahadiyeti Zatn idraki
ile oluacak irfandr. nk bu mertebede henz zuhur yoktur. Tecellide yoktur. Bu mertebede Zatn Zatyla Zatnda
olduu mertebedir. Bu mertebeyi akln idrak etmesi mmkn olmadndan, hakiki tenzih bu mertebeye aittir. nsan
bu konuda acz iindedir. Aczini ifade ederek tenzih te bulunur. Hz. Resul (sav), bu mertebeyi kastederek Knh
Zatn idrak edemedik buyurarak bu yolu bizlere aklamtr.
Tebih: Kur!an Kerimde tebih i ieren misal ve benzetmelerle Hakka yol gsteren birok ayet vardr.
O yce Mabud, ki senin zerine Kuran indirdi. Ondan bir ksm muhkem ayetlerdir ki onlar kitaben
asldr. Dier bir ksmda mteabih ayetlerdir. Artk kalplerinde erilik bulunduran kimseler fitne
oluturmak ve tevil arzusunda bulunmak iin o kitaptan mteabih olanna tabi olurlar. Halbuki onun
tevilini Allahtan bakas bilemez. limde rsuh sahibi olanlar ie Biz iman ettik hepside Rabbmzn
katndandr derler. Bunlar tam akll zatlardan bakas dnemez (Al-i mran/7)
Yukardaki ayette tebih ten ak olarak bahsedilmektedir. Tebihin bir dier yn ise, kiinin irfan eitimi
srasnda idrakinde deien fikirleri oluturur.
Eitimin balarnda mteabih olan hususlar, ayetleri ve hadisleri, daha sonra nefsinde yaayarak, ilmen ve
uhuden hakikati aldnda, mteabih olanlar muhkeme dnecektir. Deien ise sadece nefsindeki irfan
dzeyidir.
Onun misli (benzeri) yoktur. O iitici ve grcdr (ura/11) buyurarak Onun misli yoktur denilerek
Hakiki Tenzih yaplm olur. O iitici ve grcdr denilerek tebih yoluna gidilmitir. Tebih, varlklardaki tm isim
ve sfatlarn Hakka ait olduunun ve her mevcudun istidad lsnde bunlar yansttnn idrakine ulalmasdr. Bu

26

adan bakldnda varlklardaki kaytlanm ve snrlanm zelliklerle Hakka ayna olduklarnn idrakine
varlmasdr.
Cenab- Hakk alemlerde fiilleri, isimleri ve sfatlar ynyle zuhurdadr. nsanda bunlarla birlikte Zati tecellisinide
bulundurur. Hakk, zuhura kt suretten zati, sfati ve isimleri ile kaytlanm ve snrlanm olarak aa kar.
te bu idrak ile tebih anlay ortaya kar. Hakkn ehadet alemine zuhuru ve tecellisi tebih hkmlerini aa
karr. Tebih bu adan Allah tecellileri ve zuhurlar ynnden tanmaa almaktr denilebilir.
Tevhid, tenzih ve tebih hkmlerini birletirerek Allah bilmektir.
Mutlak Tevhidin oluup olumadnnn anlalmas iin irfan yolu gerekir. Tevhid anlaynn olumad kiinin
varlklar Allahtan ayr grmesi ile anlalr. Allahtan ayr varlklar olduu nyargsyla tevhidden uzaklalr. Varlklar
Allahtan ayr ayr grmek, Onun uluhiyetinden ayr tutmak, her varl bamsz ve Allah ile ilikileri olmad
anlay tevhidden uzak olmaktr. irkte bulunmaktr. Bu da noksan tenzih ve tebih idrakinde oluur.
Hakikat ehli, alemlerdeki varln Hakkn varlndan baka bir ey olmadn idrak ettiinde, nefsini noksan
grmekten tenzih eder. Allahn Ahadiyeti Zatyla BR ve TEK olduunu idraktir. Alemlerin Onun isim ve sfatlar ile
farkl zuhurlar olduunun ve her suret zuhurun kendi nefsi mertebesinde Hakkn kaytlanm ve snrlanm
suretler olduunun idrakine varlmasdr. Hakk tek ve bir, mertebelerinin ok olduunun uuruna erilmesidir.
Bylece Hakk alemlerde birlikte tevhid edilmi olur.
Tebih, varlklarda ilahi cemali seyretmektir. Zuhurlarn kendi mertebelerinde ve dzeylerinde Hakkla
beraber grmektir. Hakkn esma ve sfatlar ile zuhurda olduunu (aa ktn) bilmektir. Suretlerin batnnda
Hakk grmek, aa kt mertebesinde Hakk idrake almaktr.
Nereye dnerseniz Allahn vechi (zat) oradadr (Bakara/115) ve Nerede olursanz o sizinle
beraberdir (Hadid/4) ayetlerinin hakikatine ulamaktr. Bu ayetlerin hakkyla anlalmamas, baklan yerlerin
Allahtan ayr grlmesi kesret tebihi dir.
Grnen yerlerin TEK ve BR olan Allahn o mertebeden, o suretle zuhura ktn Hakkla beraber
deerlendirilmesi Vahdet tebihi dir. Tevhid hem tenzih ile tebihin hem cem ile farkn hem batn ile zahirin
hem de kesret ile vahdetin BR grlmesi ve idrak edilmesidir.
Rabbimi gen bir delikanl suretinde grdm hadisi Tevhid tebihi dir.
Nasl greyim, bir nurdur O hadisi tevhid tenzini oluturur. Bir nur grdm ve gzmn nuru namaz
hadisleri ise tevhidi tebih mertebelerini oluturur.
Ayetlerimizin Hakk olduunu afakta ve nefsilerinizde greceksiniz ayeti Tevhid-i Vahdet mertebesidir.
Hem tenzihi hem tebihi bnyesinde toplamtr. Kulumun zannna greyim buyurarak kesret-tebih tevhidini
aklayp, bizlere her yzden idrak edilebileceini vurgulamaktadr.
Sbhanallah, tenzih hkmlerini, Elhamdlillah tebih hkmlerini, Allhuekber ve la ilahe illallah tenzih-tebih ve
tevhid hkmlerini bnyesinde bulundurur. Tenzih ve Tebihin daha iyi idrakle anlalmas iin baz tanmlar ylece
aklamaya allmtr:
Tenzih: Hibir zuhurun olmad Ahadiyeti Zat mertebesinin bilinmezliini idrak ve itiraf etmektedir.
Tebih: Allahn halk ettiklerini zuhurlar itibariyle bilmek, zuhurlar oluturan Allahn isim ve sfatlar kanalyla
Allah idrak etme yoludur.
Tevhid: Tenzih ve tebihi birletirerek Ahadiyeti ve Samediyeti Zat kavramaktr. Tm taayyn ve tecelli
mertebelerinde Onu birlemektir.
Tenzih: Hakk zuhurlaryla kaytlamamaktr. Suret kaydndan kurtararak ve suretlerin batnnda Hakk idrak
etmektir.
Tebih: zuhurlarda kaytlanan Hakk, zuhur mertebesi itibariyle kaytland mertebede Hakk isim ve sfatlar
kanalyla zuhurlarda mahede etmektir.
Tenzih: Tevhide aykr her trl noksanlktan ve zellikten, dnceden Onu arndrmaktr.
Tebih: Hakkn zuhurlarnda Onu tevhid edecek zelliklerle kabul etmektir.

27

Tevhid: Tenzih tevhidini ve tebih tevhidini Mutlak olarak birletirmektir. Allahn Zatyla kaim ve batn, vcuduyla
mevcud, sfatlar ile muhit ve tecelli, esmasyla malum ve tecelli, kudretiyle fail, fiiliyle zahir, eserleriyle mehud
batn ile sr olduunu idrak ederek tm taayyn (aa kma) ve tecellilerini birletirmektir. Bu yolla Mutlak
Tevhide ulamaktr. Mutlak Vcudun Tek ve Bir, mertebelerinin ve dzeylerinin ok olduunun uuruna varlmasdr.
Tenzih: Hakkn zuhurlarndan, suretlerden Batn ve Evvel isimleriyle srda olduunu idraktir.
Tebih: Hakk zuhurlarda zahir ve ahir isimleriyle idrak etmektir.
Tevhid: Hakkn ilahi hviyetini hem zahir, hem batn, hem evvel, hem ahir isimleriyle BR olarak birlemektir. O
evveldir, ahirdir, zahirdir, batndr (Hadid/3) Nerede olursanz o sizinle beraberdir (Hadid/4) ayeti
nda her taayyn ve tecellide ilahi hviyetinin idrakidir.
Nereye dnerseniz Allahn vechi (zat-hakikati) oradadr (Bakara/115) ayetiyle de her yzde ve
mevcudda Onu idraktir. Hakkn ilahi hviyetiyle her mertebe zuhura ktn ve aa kt suretle kaytlanm
ve snrlanm olduunu, Hakkla beraber bulunduunu idraktir. Alemlerdeki zuhurun Tek ve Bir Vcudun taayyn
ve tecelli orannda isim ve sfatlar kanalyla oaldn idrak etmektir.
okluu oluturann lahi Zat olmayp, oalann Zatn izafetleri olan isim ve sfatlar olduunun bilincinde olmaktr.
oalann Zatnn itibar ve nispetleri olduunun idrakine varmaktr. Bu idrakle kesrette vahdet ve vahdette kesret
hkmyle yaamaktr. Ahadiyeti Zat mertebesinde vahdeti ve kesreti bnyesinde bulundurduunun idrakiyle Mutlak
Tevhide ulamaktr.
Tenzih: Gizli hazinede (Ahadiyeti Zat mertebesinde) hibir noksan kusur olamayacan idraktir.
Tebih: Hakkn taayyn, tecelli ve zuhurlar ile Allahn Zatn temsil ve tafsil ettiinin idrakine varmaktr. Her
mevcudun zuhurunun kendi mertebe ve dzeyinde Hakk ayrntladnn ve kaytladnn uuruna varmaktr.
Zuhurdaki kesretin (okluun) isim ve sfatlarn tecellisinin okluundan olduunun bilincinde olmaktr. sim ve
sfatlarn Zata ait olduunun ve bunlarn okluunun kesreti oluturduunun idrakine varmaktr.
Tenzih: Kesretin kaynann Tek ve Bir Zat olduunu, kaynan Ahadiyeti Zat mertebesi olduunu kavramaktr.
Tenzih: Ben gizli bir hazineydim buyuran ilahi Zatn zuhurunda olmad mertebeyi (Ahadiyeti Zat) idraktir.
Tebih: Bilinmekliliimi sevdim. Halk zuhura getirdim manasyla tm taayyn ve tecelli ve zuhurlarn Hakktan
olduunun uuruna varmaktr. Hviyet gaybnda gizli hazinedeki bereketleri Hakkn, cmertliiyle tecellileri ile
zuhura kardnn idrakine varmaktr. zafi yokluktan, gizli hazineden zuhura kan varlklarn Ondan ayr
olmadn idraktir. Zuhura kan her mevcud zuhur mahalli olup, ilahi hviyetten eserler tar. Her mevcudun kendi
mertebesinden ve dzeyinden ilahi hviyeti temsil ve tafsil ettiinin bilincinde olmaktr. Gizli hazinedeki yeri ve
kymeti kadar Hakkn hviyetini temsil eder.
nsan ise bu hazinenin deerini idrak edebilecek surette yaratlmtr. Allah Ademi kendi suretinde yaratt ve
Allah Ademi Rahman suretinde yaratt hadisleri bu gerei ifade eder.
Allah Ey Ademolu! Seni Kendim iin, alemleri de senin iin yarattm buyurarak insann kendi indindeki
yerini aklam, insan halifesi olarak zuhura getirdiini, insann srrnn kendi srr olduunu vurgulamtr.
Ben insann srrym, insan benim srrmdr. te insan namazda bu srlar tayan Hakkla kelam etmek zere
Hakkladr. Onun benzeri hibir ey yoktur. O semi ve basirdir (ura/11) (leyse kemislihi eyn ve
hvessemil basir)
Kendi hakikatini idrakle yaplan tebih, tenzih Hakktan Hakka aid olmu olur. Ayn ekilde hamdda Hakka raci olur,
Hakka dner. Kulun kendi nefsiyle Hakka balad, kendi istidad hasebiyle taayyn etmi olur.
Sana biat edenler, gerekte Allaha biat etmektedirler. Allahn eli onlarn elinin stndedir (Fetih/10)
ayetiyle
Kim o Resule itaat ederse, hi phesiz Allaha itaat etmi olur (Nisa/80) ayetlerinin srr tenzih ve tebih
yolu insana alr. Hakk Teala, Resulullah (sav)n hviyetinin ayn ve hakikati olduysa, Resulullah (sav)n
hviyetindeki tebih, Hakk Tealann hviyetindeki tenzih iin sabit olur ve Hakk Tealann hviyetinde olan tenzih
dahi, Resulullah (sav)n hviyetindeki tebih iin sabit olur. te biz bunun iin tenzihinin aynnda tebih ile ve
tebihinin aynnda tenzih ile sorumlu olduk ki tevhide ulaabilelim. Zira Resulullah (sav) n tebih olunan suretinde
zahir olan Hakk Tealann mnezzeh olan hviyetidir. Ve tebih olunan suret dahi Cenab- Hakkn ahadiyet
mertebesinde mnezzeh olan hviyetidir. Sen hayat, ilim ve dier isim ve sfatlarn kemalatndan Cenab- Hakka her

28

neyi tebih ve isbat edersen et onlarn tm mertebe-i ahadiyette Cenab- Hakktan tamamyla menfidir, zuhuru
yoktur. te bu da tenzihtir.
Allah ismi tm ilahi isim ve sfatlar kapsar. Bu nedenle Sbhanallah, Elhamdlillah, L ilahe illallah ve Allahuekber
lafzlarda isim ve sfatlar bnyesinde toplar. Allah isminin sonundaki Hu ana kaynak olup tm bu isimleri ve
sfatlar kaynakta toplar. Ayn kaynaktan zuhura karr. Bu nedenle her trl tesbih, tahmid, tahlil ve tehbir Huya
raci olur. Ondan kar ve Ona dner. Bu idrakle yaplan tenzih-tebih ve tekbir Mutlak Tevhidi salar. Hu
zahiri, batn, evveli ve ahiri toplayarak, hibir eyi darda brakmadan gizli hazine yi oluturur.

SBHANE RABBYEL AZM (ALA)

Sbhan tenzih mertebesini temsil eder. Bu isimle Hakiki Tenzih idrakiyle Ahadiyeti Zatta hibir tecelli ve zuhurun
olmad makama tekrar kan kii Rabbiyel diyerek Rab ismi altnda tm esmalar ile zuhura ktn (nefsinde
ve alemlerde) ilan edip kabul etmektedir. Nefsindeki Rabbani tecellilerin idrakine ular. Bu idrak, Rab ismi altnda
kiinin kendi nefsinde ve alemlerin nefislerinde Allahn Zat, sfatlar ve isimleri ile faaliyette olduunu ilan eder.
Zuhur mertebesi ise tebih hkmlerini oluturur. Bu ekilde kul tenzih ve tebihi ayn cmlede kullanarak bu
mertebede de Hakk tevhid eder. Rab tecellisinin azim ve ala bir tecelli olduunu aklar. Allahn tecellileri ile
tm azameti, kibriyas, kudreti ve ycelii ile aa ktnn ilan ve kendi nefsinde bu tecelliyi kabuldr. Bu
zuhurun Kuran vasflaryla olduunu kabul ederek byk bir tazim, sevgi ve saygyla Allahn azameti ve ycelii
karsnda Hakka teslim etmektir. Bu nedenle rku, alemlerdeki varlklarn ilahi tecelliler altnda yok olduunu ancak
varlklarn bu tecelliler ile devam ettirdiklerini mahedeye iarettir.
Secdeler ise Mukaddes Zatn devaml tecellisi ile beeri izlerin tamamiyle silinip gitmesini ve ubudiyet mertebesinde
olmaya iarettir. Rku ve secde Onun azameti ve ycelii karsnda kulun acizliinin ve fakrnn farkna
varlmasdr. Her ilahi isim bnyesinde Allahn dier isimlerini potansiyel olarak bnyesinde ve manasnda tar.
Azim ve Ala isimleride bu ynyle tm isimleri bulundurduundan Zat kaynakldr. lahi Zat tm isimleri ve
sfatlarn kaynadr. Rab ismi ile tm isimleri aa karan Allahtr. Bu ise uluhiyeti Zatn tevhid etmektedir. Bu
ekilde kul, kendinde ve alemlerde tasarruf edenin tek ve bir Allahn olduunun idrakine varr. Tevhidin zne
ulamaktr. Bu szle Onu Zatyla ve zuhura kardklar ile hamd ile vm olmaktadr.

SEMALLAHU LMEN HAMDEH

Bu kelam syleyerek namazdaki kii Allahn hamd edii iittiini, bu hamd Allahla olduu iin iittiini idrak eder.
Bu nedenle namazda Allah ile olu dzeyi ok nemlidir. itmeyi idrak edemeyen kii ihsan mertebesinde
olmaktadr. Zira ihsan mertebesi itibariyle O, Allah gremiyorsa da, Allah onu grmektedir.
Yakn olarak iiten ise Ben size ah damarnzdan yaknm (Kaf/16) ve Nerede olursanz O sizinle
beraberdir (Hadid/4) ayetlerinin hkmleri iinde mahedededir. Allah Kendine hamd edeni iitti ifadesi
Rabbn ifadesidir. Allahn verdii kuvvet ve kudret ile, Allah ile bu ifadeyi kulun azndan ifade eder. Kul bu
mertebede Ben kulumu sevince iiten kula, syleyen dili olurum ifadesiyle sevilen, Hakkla mirata olan kii
hkmndedir. Hakk kulun iiten kula ve syleyen dilidir. Namazda Hakkla olunduunun en gzel ifadesidir. Kul,
kendisinde tecelli edenin Hakk olduunun idrakiyle bu sz sylemektedir. Nefse ulatrd bilgi ise, bu hakikati
idrak etmesi, Rabbn bilmesidir. nk kul, Allahn tecellisi iinde Onun diliyle, kalbiyle; zahiri ve batni olarak Ona
hamd etmitir. Bu sz insann varln ve Hakkn indindeki deerini ve yerini ok gzel ifade etmektedir. Kul,
Allahmme Rabbena lekel hamd diyerek zat, sfatlar ve isimleri ile tecelli eden Rabbiyle konuur. Hamd
Rabbimiz Allah iindir, Ona aittir diyerek hamdn gerek sahibinin Allah olduunu, kiinin bu tecelliler olmadan
hamd konusunda aciz olduunu Rabbine bildirir. Allahn Zat, sfat ve isim tecellileri olmasa, kuldan hamd
tecellisinin de kamayacann idrakiyle Hakkla konuur. Aczini ve fakrn bilerek Allahla Allaha hamd etmektedir.
Bu hamdn sahibine teslim edilii ile hem tenzih, hem tebih, hemde tevhid hkmleri gerekleir.

NAMAZDA KIRAAT
Peygamber Efendimiz (sav): Benim mucizem Kurandr buyurmulardr. Fatiha Kurann zeti olduu zere
her ayet ve surede Allah insan, dolays ile alemleri bir ynyle izah etmektedir. Kii okuduu ayet ve surelerle
nefsinde bu ayet ve sureleri talim etmektedir. Alemler fiili Kuran, temsili Kuran, tafsili kuran olduundan kii
nefsinde Allah, insan, alemleri okuduklar ile okuduu ve idrak ettii ynleriyle kavramaya almaktadr. Zamm
sure ile Fatihann zellikleri ayrntlanmakta ve okunulanlar ynyle ve kiinin nefs mertebesi ve idrak dzeyiyle

29

ilgili olarak, kiiye Hakk ve alemler asndan yeni bilgiler sunmaktadr. rnein kii hlas suresini okuduunda
Allahn Zat ve Zati sfatlarn kavrad gibi, Allahn kendindeki ve alemlerdeki tecellilerini, insan ile ilikili
durumlarn, farkllklarn kavrama yoluna girmektedir.
Zamm sure okunmasyla, okuyan kii, okuduu ynyle adeta Hakk ve alemler ile irtibata gemektedir. Ne var
alemde, o var Ademde; Ne var Ademde, o var alemde hkmyle hem kendi nefsi natkasna, hemde alemleri
oluturan nefs-i klliye adeta hizmet etmekte, onlara zuhur edili nedenleri, Allah hatrlatmakta, adeta manevi
zekatn alemlere vermektedir. Bu nedenle namaz ve zekat bir ok ayette yan yana zikredilmektedir. Allahn
Rububiyetini idrak etmektedir. Okuduu zamm sure ve ayetler ile Hakkn kelamn alemlere duyurmakta, hem kendi
nefsine, hemde alemlere Hakkn tm bilgilerini sunmakta, adeta onlar okuduklar ynyle harekete geirmektedir.
Zaten fiili Kuran olan alemlerden de, kendisine bilgi aknn imkann da salamaktadr.
Mira olan namazyla, Hakkla irtibat kurduu mertebenin altndaki tm nefisler ile irtibat imkan salamakta,
bylece Hakkn kelam o mertebelere de adeta talim edilmektedir. Kendi nefsinde oluan, oluacak olan bilgilerin
temelide atlm olmaktadr. Namaz srasnda talim edilen bu bilgiler, namaz dnda da kiiye bilgi ve uygulama
sahasn sunmaktadr. Namazda elde edilen bilgiler, pratie evrilmektedir. zellikle namaz esnasnda Hakkla
irtibatta olan namazdaki birey, namazdan kp halkn arasna kartnda Hakkla olan irtibatn unutmayacaktr.
Halkla olan mnasebetlerini Hakk ve Hakkn koyduu kurallar ile srdrecektir. Bu surette namazda zellikle
Hakkta halk seyrederken, namaz dnda halkta Hakk seyredecektir. Bylece halkn Hakkn isim ve sfatlarn
ynyle zuhurlar olduunu idrak edecek bu suretle kesrette vahdeti ve vahdette kesreti yaamna sokmas
kolaylaacaktr.
Onun ahlak Kuran idi diyen Hz. Aie (ra) namazdaki kiinin namazda okuduu Kurann ahlakna brneceini
ifade eder. Namazda ald bilgi ve Kuran ahlak ile namaz dndaki zamanlarnda bu Kurani ahlakla, Peygamber
ahlak ile geirmeye alacaktr ve ahlaki adan Kuran ve Peygamber Efendimiz, kiiye ahlaki ynden ayna
olacaktr. Kiinin nefsi, Kuran ahlak ile donanacak ve nefs mertebelerini daha kolay ap, kamil ve saf nefse
ulamas daha kolay olacaktr. Bu ynyle namaz en gl nefs mcahedesi, terbiyesi ve tezkiyesi yoludur.
Kii Kurandan okuduu blmleri arttrdka, nefsine talim ettii bilgi ve ahlakta o kadar artacak ve bilgilerde o
kadar artacaktr. Kiinin bilgi dzeyi arttka, nefs tezkiyesi arttka, Kuranda kendini o kiiye aacak, kendindeki
bilgileri namazdaki kiiye sunacaktr. Hz. Resulullah (sav) Kurann zahiri, batn, haddi ve matla vardr. 7
batn hatta 70 batn vardr buyurarak kiinin Kurandan alaca bilgilerin eksilmeyecei, Kurann kiiye
kendini devaml aacan bildirmitir.
Nefs tezkiyesi arttka, kalpte mira mertebeleri ilerledike Kuranda namazdaki kiiye kendini o dzeylerde aacak,
kiinin renip, yaamna adapte edecei bilgilerde artacaktr.
Kuran lmi Zat temsil ettiinden ve Zatn lmi sonsuz olduundan kiiye Kurann sunduu ilimlerde sonsuz
olacaktr. Allahn lmi Zatn temsil eden ve cemi esma ve sfat cami Zat olarak tarif edilen Kuran kiiye nce kendi
nefsini ve oradan Rabbn tantacaktr. Nefsini bilen Rabbn bilir hadisi gereince namazda Hakkn kelam olan
Kuran okuyan kii bu kanalla Hakk bilme, tanma ve Ona uyma yolunada girmi olacaktr. Nefsinde arttrd
Kurani bilgiler ve ahlak orannda yaamda Allahn istedii ve grmek istedii bir forma dnecektir. Kiinin
yaam adeta edindii bilgi ve uygulama dzeyinde Kurani bir yaama dnecektir. Peygamber Efendimizin ahlak
Kuranda vlm olup, peygamber efendimizde Ben gzel ahlak tamamlamak iin gnderildim diyerek
gerek amacn Kuran ahlak olduunu vurgulamtr. Gzmn nuru namaz diyerek bu ahlak elde etmenin en
nemli ibadeti namaz olduunu vurgulamtr. Namaz nurdur ve Namaz dinin direidir hadisleri ilede bu
bilgileri adeta perinlemitir.
Namazdaki kii, okuduu ayetler ve sureler ile nefsini Kurana ayna olarak tutmakta, Hakk ve kelam yoluyla nefsini
tezkiye etmektedir. Nefsi natkas mertebesine gre, namazda baz zellikler, huylar ve karakterleri ona gsterecek,
Allahda ilham yoluyla nefsindeki zellikleri ve sfatlar kendisine bildirecektir. Namazdaki kii nefsini bu yolla da
tanm olacak, Rab ismi ile nefsindeki tecelli ile kendisini ynettiini ve nefsinin kemale erme yolundaki kolaylklar
ve engelleri o kiiye ilham ettiini anlayacaktr. Kii nefsinde edindii bu bilgilerle, hem nefsini hem de nefsindeki
Rab tecellisini hissedecektir. Bu yolla Rabb olan Allaha adm adm yaklaacaktr. Doaldr ki her nefs
mertebesindeki tecelli farkl farkl, o nefsin zellikleri ve vasflarna gre olacaktr. Bu nedenle tasavvufta tevhid ve
nefsi irfan yoluna girerek, nefsi natkann asl olan Allahn Zati Nuruna ve Kuran srrna doru yol almalyz. Bu
ekilde nefsi irfan yolu ile nefs hakkndaki bilgilerimiz artacak, nefsin aslna arz olan kt ahlaki vasflardan
kurtulmak iin gayret yoluna girmi olacaz. lim kadn erkek her mslmana farzdr hadisine gre hem
nefsimiz, hemde Rabbmzn Kurani bilgilerini renmek ve hayatmza uygulamak yoluyla Allaha yaknlam
oluruz. Her renip hem uygulanp, hayatmza soktuumuz hem zahiri, hemde batni bilgi, bizlere yarar salayp,
yeni ilimlerin ve bilgilerinde temelini oluturacaktr. Kii nefsindeki Allahn ilahi isim ve sfat tecellilerini ve bunlarn
fiiller ile olan ilikisini irdeleyecek, bu yolla Rabbn bilmesi kolaylaacaktr. Namaz da okunan ayetler ve zamm

30

sureler bu konuya araclk etmi olacaklardr. Surelerin ve ayetlerin nurlaryla nefsi arnarak aslna doru yol alnm
olunacaktr. Beikten mezara kadar ilim reniniz hadisi erifince kii, hayat boyunca Kuran ve Snneti
Muhammediyi yaamna adapte etmek suretiyle devaml bir terakki ve ilerleme iinde olacaktr. Bu yol ilede Allahla
ve alemlerle olan ilikileri ok nemli bir boyuta dnecektir. Bu suretle namazdaki kii Hz. Adem (as) gibi arza halife
olacaktr. Kendi nefsinin hakimi olacak, Rabbn, Allahn daha yakndan tanyacak, Ona olan ibadetleri yeni bir
boyut kazanacaktr. Halife olan insan, Allahn Zat, sfat, isim ve fiil tecellilerini en iyi yanstan, Kurani zellikleri
hayatna sokan bir ayna mesabesinde olacaktr.
Kurann sureleri, onun menzilleri demektir. Her surenin bir takm ayetleri olduu gibi, herkese ait bir menzilin Allah
katnda bir takm delaletleri vardr. Fatiha Suresi, kulu ve Rabbi bir arada toplad iin toplayc Kurandr. Dier
surelere ise namazda sadece kulun okuyaca ksmlarla Rabden farkllamasn salayan bir ayrc Furkandr.
Kurandan okunan bu sure, kulun Allah katndaki menzilini belirlemede anahtar rol oynar. Snnet olan sureyi
tamamlamaktr. Hadiste yle buyrulur; Kyamet gn Kuran okuyan kimseye yle denilir: Oku ve
yksel. Varacan yer, okuyacan son ayetin katnda bulunmaktadr Bu nedenle ve idrakle Kuranla
olmak gerekir. Allah Hz. Peygambere bu adan De ki: Rabbim ilmimi arttr (Taha/114) diye emretmitir.
Kurandan okunan surelerle ve ilmiyle nefsimizdeki ilmi arttrmamz ve menzilimizi ykseltmemiz murad edilmitir.
Bu adan kul, Allah hakkel yakin bildiinde (tahakkuk) gren ve grlen Allah olur: Mahede eden ve edilen
Odur. Allahn nuruyla Allah mahe edilmi olur. Bu makamda Hz. Ali (kv) Grmediim Allaha ibadet
etmem buyurmutur. Kulun varl bu durumda silinir, geride Rab kalr. Kul Hakkn tecellisiyle fani ve baki olur.
Kuran okumak, batnda nefsi natkasna emanet edilen Kuran zuhura karmaktr. Bismillahirrahmanirrahim ile
Benin altndaki nokta, knh zatn la taayyn aleminin srrn temsil etmektedir. Byle bir bilinle okumak ile
Allahn tm taayyn ve tecelli mertebelerini nasl zuhura kardn ayn zamanda yaamaktr. Be ile Allah ismi ile
irtibat salanr. Yani Uluhiyeti Zatla, tm ilahi isim ve sfatlarla Allah Zati ismi ile knh Zat arasnda irtibat salanr.
Bu ise uluhiyet ile irtibatn salanmasdr. Kii Rahman ismi ilahi isim ve sfatlarn gerek, hakiki hviyetleri ile
zuhura kmasn salayacaktr.
Rahim ismi ise gerek hviyetleri ile zuhura kan ilahi isim ve sfatlar, hakiki hviyetleri itibariyle fiile dndren
mertebedir. Bylece Bismillahirrahmanirrahim diyen kii adeta kendini ve kendindeki alemleri gerek, hakiki
hviyetleri ile harekete geirecektir.
Bu nedenle Muhyiddin-i Arabi Kuran okuyan kimse Allah (cc)n tercmandr buyurmutur. Kuran okuyan
kimse hem nefsi natkasna, hem de alemlere Allah kelamndan Onu tercme etmektedir. zah etmektedir.
Faaliyete geirmektedir.
Mevlana Hz. de Manalar kelime libaslarna, harf elbiselerine brnerek ortaya kar buyurarak
Kurandaki manalarn Hakk lisan ile manalarnn nefsi natkaya, alemlere talim edildiini ifade etmektedir. Kudsi
Hadiste buyurulduu gibi; Beni zikredenle Ben beraberim denilerek namazda ve Kuran okunurken Hakkla
beraber, Hakkla okunduu bildirilmektedir. Namazda bu irtibat salayan ise billahi kelimesidir. Allahla olunan
manalar, Arapa lisanndan okunsa da manalar kiide kendi lisanndan ilham olarak kendisine mertebesine gre
bildirilecektir. Bu Allahn kural ve ltfudur.
Bu ekilde Kuran kraat eden bir kiide marifet hasl olacaktr.
1. Marifet-i Nefs: Kendi zatn ve hakikatini bilmek
2. Marifet-i Mbdi: Kendisinin mucidini bilmek Halkedeni tanmak
3. Mucidine kar fakr ve ihtiyacn bilmek
Kuran Zat kaynakl olduundan, kelam ile kraat edilenleri batndan zahire karr. kiinin okuduu mertebe
itibariyle batnndakini aa karmasdr. Namaz Hakkla (billahi), Hakk, Hakka zuhura kardndan yaamn en
st derecesidir. Be nedenle emsi Tebrizi hakiki namaz yle tanmlamtr: Namaz bir andr, btn anlar
iine alan bir andr. Byle bir namaz ancak knhzatnn tam idrak edilemeyecei idrakiyle, besmelenin
(noktas) olarak klnan bir namaz olmaldr ki, tm taayyn, tecelli ve zamanlar AN a sdrsn. Bu namaz ise
insan- kamilin kld namazdr. kra (oku) emrinin zuhura karlmasdr. Nefsi natkasnda batnda drl Kurann
aa karlmasdr.
Kuran Kerimi okuma kurallar yle belirtilmitir:
l yemessehu illel mutahharn (Vakia/79) (Ona tamamen temiz olanlardan bakas el sremez)
Abdest ve namaz blmnde bahsedildi. Feiza karatel Kurane festeiz billahi mineeytanirracim
(Nahl/98) (imdi Kuran okuyacan zaman o kovulmu eytandan (Allahla) Allaha sn).

31

Euzu blmnde bahsedildi: Kuran gzelce tane tane bir l zere oku (Mzemmil/4)
Kuran manalar anlayarak okumak, her mertebedeki manalarn idrak ederek okumaktr.
Kurann her ayetinin zahiri, batn, haddi ve matla vardr. Zahiri, d, zahir anlam, batn i ie sonsuz manalarn,
haddi her ayetin snrlarn, matla ayetin kken ald mertebesini kaynan gstermektedir. Batn anlamlarnda,
zahiri anlamlarnda srlar ve zaman ve mertebeye gre anlamlar vardr. hlasla Kuran okuyan her kiide Allah
manalarn kiinin bulunduu nefs mertebesi ve tevhid anlayna gre aar. Bu a namaz srasnda olabilecei
gibi, namaz dnda ayetlerin manalarn tefekkr ederkende olur. Namazda okunan ayetlerin bu suretle almasna
vesile olur. Bu nedenle hadisi erifte tefekkr gibi ibadet yoktur buyurulmutur. Ayrca Kuran zahir olarak
ehadet aleminde Arapadr. Ancak st mertebelerde esma mertebesinde Raba, sfat mertebesinde Hakka,
uluhiyeti zat mertebesinde Allaha, Mutlak Zat mertebesinde Zatadr. ehadet aleminde Arapa aslndan
okunarak, daha st mertebelere ulamak mmkndr. hlasla okunan Kuran, irfan yolu ile bu mertebelerin idraki
ile, Allah bu manalar kiiye kendi dilinden ilham yolu ile bildirecektir. Bu da Kurann yzn, asln, hakikatini ihlasl
kullara amasdr.
Kiiye bulunduu nefs mertebesinde ve tevhid anlayna gre, gerekli ilimleri ilham yoluyla bildirecektir. Bildii
ile amel edene Allah bilmediklerini de retir hadisinin hkm ierisine girer. Yeter ki ihlasl amel edilsin,
ihlasla namaz klnsn, Allahla irtibat salanabilsin. Beni zikredin, bende sizi zikredeyim (Bakara/152)
Kuran okuyan kiinin syledii sz vardr. Her sze ykl mana, sz ve manaya eklenen ruh ve nur mevcuttur.
Bu drt husus bireydeki nefesi rahman zuhura karmak iin gereklidir. Ben ademe ruhumdan nefh ettim
(Sad/72) buyurarak ruhundan, nefsi natkada asl nur olduundan kendi hakikatini idrak eden bir kiiden kan
kelam bu drt hususu birden tar. Yani Kuran okuyan veya sohbet eden arif, syledii kelama, manalar ruhu ve
nuru ykleyerek kardaki kiiye hitap eder. Ancak byle bir kelam, kardaki kiiye hayat ve nur baheder,
kelamdaki manalarn almn salar. Namazda bu husus ok zeldir. Bu zelliklerin eitimi namaz sayesinde olur.
Billahi ile Allahla, Allah kelamna, kelamn ruhu ve nuru eklenerek mertebeler alarak mira gerekleebilir. Arif
kii daim namaz iinde, daim Hakkla olduundan, arif kiinin her kelam bu zellikleri tar. Bu nedenle Hz.
Mevlana; Arif bir kii ile bir saat sohbet, yz senelik nafile ibadetten hayrldr buyurmutur. Ancak
byle bir kelam kiiyi irfan yolunda telere gtrr. Yz yllk yolu bir saatte aldrm olur. Arif kiinin okuduu
Kuranda bu vasflar tadndan, bu zelliklerle arif kii, Kuran ile alemlere ruh ve nur yaym olur. Byle bir
meclis, Hakkn zikredildii meclis olur ki Peygamber Efendimiz bu meclisleri vm u hadisi sylemitir: Cennet
bahelerine uraynz. Meyvelerinden yiyiniz
Hak sohbeti yapan arifin meclisi cennetten bir rnektir. Alemler, tafsili Kuran, temsili Kuran fiili Kuran olduundan,
Kuran bu mana, ruh ve nurla okuyan arif kii; Kuranla, alemleri adeta hareke geirmektedir. Hakkn alemleri halk
ettii ekliyle onu idrak etmektedir. Alemlerle ve kendinle kesin bir irtibat salamaktadr. Bu irtibatn salanmas ile
billahi ve besmele hkmde zuhura kmaktadr. Allah ile, Allah adna, Allah iin batndaki Kuran hakikatleri
zuhura karlm olmakta ve bu hakikatler zahirde ve batnda mahede edilmektedir. Buda kelime-i ehadetin
temelini oluturmaktadr. Kuran okunurken, ayet ve surelerin temsil ettii vahdeti ve kesreti idrak edecek, vahdetin
ve kesretin Uluhiyeti Zatn farkl alardan zuhurlar olduunu idrak edecektir. Bu suretle Hakkla halkta yaamannda
eitiminin temelleri her namazla atlm, bina yaplmaya balanm olacaktr. Halkn iine dnldnde bu eitim
ile halkn arasndaki yaamda kolaylaacaktr. Zira, Nerede olursanz O (lahi hviyetiyle) sizinle
beraberdir (Hadid/4) ayetinin hkmleri namazda aa kmtr. Allah halk iinde de kiiyle olduundan, kii
halkla irtibatnda Hakk, Hakka uyguladnda namazda gibidir. Hakla olduu ve Allah iin amel iledii oranda
daim namaz eitiminide yapm olacaktr.
Namazdaki kii Kuran okuduunda alemler oluana kadar aa kan taayyn mertebelerinide kat etmektedir.
Taayyn mertebelerine tasavvufta nikah mertebeleri adda verilmektedir. Bunu belirten hadisinde Hz. Resul (sav):
Peygamber (sav) ashabndan birine sordu?
-

Evlendin mi?
Hayr, vallahi evlenecek bir eyim yok ki
Yannda Kulhuvallahu ahad dam yok?
Var.
te al sana Kurann te biri! zacae yi biliyormusun?
Evet
te Kurann drtte biri! Kul ya eyyhel kafirune yi biliyormusun?
Evet
te sana Kurann drtte biri za zlzilet Biliyormusun?
Evet
te Evlen evlen buyurdu.

32

Kuran okuyan kii Allah ile iliki iinde olduundan nikah olarak adlandrlmtr. Arifibillah Hac Bekir Sdk Visali
Hz. (ra) Kurann srrn aklayarak, Kurann bir harfinin (mesela Kaf) nurunun ehadet alemini aarak misal
alemine ulatn; bir kelimesinin nurunun melekut alemine ulatn; bir ayetinin nurunun ceberut alemini
kapladn bir surenin nuruyla lahut (Zat) alemine dahil olduunu vurgulamtr. te Kuran okuyan kii kendi
nefsinde ve alemlerdeki her nefiste tm taayyn ve tecelli mertebelerinde Hakkla olmakta ve nefesi rahman
vastasyla iliki iindedir. Bu iliki Allahn Zat, sfatlar ve esmalaryla ilikidir. Bu iliki ile Allah bu ynleriylede
Kuran araclyla tevhid edilmi olmaktadr. Allah kudsi hadisinde yle buyurmutur:
Salacanz bir ip sizi Allaha ulatrr. Ayeti kerimede Allahn ipine sarlnz buyurarak Kuran
kastederek Kurann okunmasnn Allaha ulama ve Allahla olmann yntemi olarak aklamtr. Dier kudsi
hadisinde; Ben kulumun zannna greyim. O halde Benim iin hayr zannnda Benim iin hayr
zannnda bulunsun. Ve Ben, Beni and zaman kulumun yanndaym buyurmutur.
Kuran srf hayrdr ve Allahn kelamdr ve kii nefsindeki zanlardan Kuranla uzaklam olarak Allahladr. Allah
anmakta ve Allahla beraberdir. Bu nedenle namaz srf hayr ve srf rahmettir. Baka bir kudsi hadiste ise yle
buyurmutur: Bir kimse Beni kendi kendine anarsa, Bende onu Zatmda anarm Yine bir kimse Beni
cemaat iinde anarsa, Bende onu o cemaatten daha hayrl bir cemaat iinde anarm
Kii namazda iinden-gizli olarak Hakk zikrettiinde Allahta onu Zatnda anmaktadr. Her ne kadar melekler cemaat
isede, melein insann batnn bilme kudretleri yoktur. Bu nedenle Kuran nefsinde okuyan kii Allahn Zati Nefsine,
yani Zatna, ilmine dahil olmakta, Allahla Allah anmakta, Allahta ona tecelli ile onu anmaktadr. Kuran aktancehri okuduunda melekler ve alemler okunan Kurandan haberi olmaktadr. Bu nedenle Allah, cematinden daha
hayrl bir cemaatte anmaktadr. Yani alemlere o ahs tantmakta alemlerdeki her varlkta onu sevip anmaktadr.
Kendi nefs mertebesinden alemlere rahmet olmakta, karlda rahmet olmaktadr. Baka bir kudsi hadiste Allah
yle buyurmaktadr: Tam ihlasla l ilahe illallah ehadetini yapanlar olmasayd cehennemi dnya
ehline musallat ederdim. Eer bana ibadet edenler olmasayd Bana asi olanlara bir anlk dahi mhlet
vermezdim
Kamil insan ihlasla l ilahe illallah dedii iin o kiinin ibadeti ve ehadeti genele yaylr. Yani tek tek herkesi
kapsar. Allahn tevhid edilmesi dier kiileri cehennemden yani Allahn Celal isimleriyle tecellisinden korur. Bu ise
Mutlak Birlii bilenin alemlere rahmet olmasdr. Seni alemlere rahmet olarak gnderdik (Enbiya/107)
ayetinin Peygamber den varislerine yansmasdr. Bunu aklayan hadisinde Hz. Resul (sav); Yeryznde Allah,
Allah diyen baki kaldka kyamet kopmaz buyurmulardr. Bu Mutlak tevhidi yapan Allahn yeryznde
halifesi nsan- Kamildir. Dnya ehlinden murad nefsi emmare ve onun hilekar ahlakdr. Bu ise kahr ve gazap
cehennemidir. nsan- kamil bunlara ulaacak bu tecellileri de engelleyerek rahmet olacaktr. Dier ibadetleri
yapanlarada kendi nefs mertebeleri dzeyinde ve orannda bu rahmete ortak olmaktadr. Namaz ise bu rahmetin en
st dzeyde aa kt Allahn ltfudur. Alemlere rahmet vesilesidir.
nneni enallahu l ilahe illa ene fabudni ve ekimis salat eli zikri (Taha/14) mealen; Muhakkak Ben
Allahm. Benden baka ilah yoktur. yleyse Bana ibadet et ve Beni zikretmek iin namaz kl
Uluhiyetini ve Rububiyetini idrak edilmesi iin ibadetler aratr. Ama Hakka vuslattr. Mirala tahakkuk etmektir.
Namaz tm ibadetleri iinde bulundurur. Allah isminin yani uluhiyetin iinde olduunu idrak vesilesidir. Uluhiyetin
tasarrufu altnda olmaktr. Namazda Onu zikreden Onunladr. Oda o kiiyi zikreder. Namazdaki kii Uluhiyetin iine
girmekte ve Allahn nefsimizdeki vasflar bildiini ve bu malum bilgiye gre ona rahmetle muamele edeceine
inanmaktadr. Allahn rahmeti ise her eyi ve kiinin nefsindeki ktlkleride iine alr. Onlar ya rter, ya affeder,
yada dilerse ktlklerini iyiliklere evirir. Yani nefsi tezkiye eder. Bana itaat edene itaat ediciyim buyurarak,
kulun dilemesinide itaat etmesini murad etmektedir. Allah onlarn ktlklerini iyilie dntrr
(Neml/70) ayetinin hkm altna girer. Allah tevbe edenleri ve temizlenenleri sever (Bakara/222) ayeti
hkmnce namazda Hakk tarafndan sevilen kul vasfn kazanr. Namaz ve dier ibadetleri ile Hakkla beraber olan
kiiyi Kendine seer.
Ben seni Zati Nefsim iin setim (Taha/41) hkmyle adm adm seilenlerden olup Rabbnn zel terbiyesi
dairesinde yerini alr.
Namazdaki kii seilmilerden olduunda zel olarak Hakkladr. Onunla grr, iitir, syler. Her fiili Onunladr.
Nitekim ayeti kerimede; Muhakkak ki Ben sizinle beraberim, iitirim ve grrm (Taha/46)
buyurulmutur. Kul bu mertebeyi farz ve nafile ibadetlere sabrla devam ederek kazanr. Ben, Beni
zikredenlerle beraberim buyuran Allah Teala bu beraberliin namaz boyunca hatta namaz dnda da devam
ettiini ilan etmektedir. Kul her halinde Hakkn uluhiyeti altndadr. Her halinde Hakk zikrettiinde ve hatrladnda
da Onunla olur. u ayeti kerimeler bu gerei anlatmaktadr:
Sizin ilahnz sadece Allahtr ki, Ondan baka ilah yoktur. lmi ile her eyi kapsamtr. (Taha/98)

33

Nerede olursanz O sizinle beraberdir (Hadid/4)

Sana katmzdan zikri (Kuran) verdik (Taha/99)
Buyurarak uluhiyetini Kuran ile aa kardn aklamtr. Bu gerek Muhammeden Resulullah hakikatidir.
Namazda Kuran ile Allahla olan insan zikrettiinde tevhide ular. Zikir, zakir, mezkur BR olur. Muhammed
Kuran Allah btnlemi, bir olmutur. Yani namaz l ilahe illallah Muhammeden Resulullah tevhidinin
yaand tevhid eylemidir. Kiinin nefsinde drl ve rtl olan Kuran zuhura karma eylemidir. Bu nefsi
natkasn Kuran- Natk haline dntrmesinin en etkili yntemidir.
Kim Kurandan yz evirirse, o zaman muhakkak ki o, kyamet gn ar bir yk yklenir (Taha/100)
buyurularak nefislerimizi bugnden uyarmaktadr.
Mmin olarak salih amel ileyen kimseler artk zulmden (nefislerine) hakszlk yaplmasndan ve
(kazandklar derecelerin) azaltlmasndan korkmazlar (Taha/112) buyurarak Kuran ve zikir zere olanlar
bugnden mjdelemektedir. Kul bu nedenle Rabbim ilmimi arttr (Taha/114)duasyla Peygamberini rnek
almaktadr. Namaz ve irfan yolu ile ilmini arttrma gayretinde olmaldr. Bu suretle kii ayetin hkm iine girer,
Sonra Rabbi onu seti. Bylece onun tevbesini kabul etti ve onu hidayete erdirdi (Taha/122).
Hidayetin hakikatide alemlerde Hakktan baka bir ey mahede etmemektir. Bu ise Mutlak Tevhiddir. Onun
vechinden (zatndan) baka her ey helak olacaktr (Kasas/88) ayetinin kiiye hakikatiyle almasdr.
Miratr. Hidayetin Kuran ve Snnete riayetle gerekleeceinin, namazn Mira iin vesile olduunun idrakine
ulamaktr. Fatiha ise Kurann ve Snnetin anahtardr. Zatn gizli hazinesinin kulda aa kmas iinde anahtardr.
Bu nedenle Kurann z, srr ve zetidir. Bu adan Fatihasz namaz olmaz buyurulmutur. Fatiha ile gizli
hazine alr, nefs Fatiha ile Kuran ilminin tecellisi altna girer. Hidayeti talep eden kul olarak Allaha, Allahla,
Onun kelamyla mracaat eder. Tecellilere Hakkyla riayet ederek abduhu (Hunun kulu) vasfn kazanr. Bu ise
Allahn muraddr. Elestte verilen szn yerine getirilmesidir. Batni olarak ahde vefa yerine getirilmi ve hakiki sla-i
rahim gereklemi olmaktadr. Kelime-i ehadetteki Muhammeden abduhu ve resuluhu hakikatine ulamaktr.
Hakikat-i Muhammedi ahlakyla ahlaklanp Nuru Muhammediye ulamaktr. Gz nurunun, Nuru Muhammedinin ve
Allahn nurunun nefsi natkasndaki tecelli olduunu idrak etmesidir. Nefsi natkasndaki bu nurun namazda gzden
ve alndan zuhura ktn fark etmektir. Nurun ala nur (Nur/35) hakikatiyle tanmaktr. Namaz ve irfan
yolunun hedefide mira olan bu haldir. Peygamber Efendimiz (sav); Bana dnyanzdan ey sevdirildi:
kadn, gzel koku, gzmn nuru namaz buyurmutur. Kadn hakikatte nefsi natkann asli vasflarn,
hakikatini temsil eder. Nefsi natka, zellikle namazda tezkiye olur. Namazdaki kiiden, arnan nefsinden gzel koku
aa kar. Bu ise nefesi rahman tecellisidir. Kuran okuyorken bu nefesi rahman tecellisinde gzel koku zuhura
gelir. Arnm (tezkiye) nefsin mahedeside gz nuru dur. Bu l en kemalli olarak namazda aa kar. Bu
nedenle gzmn nuru namaz diye belirtilmitir.
Kul bu nurla Tahir ve mutatahhir yani tertemiz olur. Nefsini temizleyen felaha erer (kurtulur) (ems/9)
ayetinin snrlar iine girer. Benim kullarmn arasna katl. Cennetime gir (Fecr/29-30) ayetinin hkmyle
irfan cennetine dahil olur. Bu ise tam kurtulutur. Kul bu mertebeye ulatnda Euzu bike minke (Senden
Sana snrm) hadisinin srrna ulam olur. Zira her mahede ettii Hakk ve Onun izafetleri ve itibarlar olan
isim ve sfatlardr. Ondan baka bir ey mahede etmez. Namazn mahede oluunun srr budur. Allahn
nuruyla Allah mahede eder. Bu nedenle arifler Allah ancak Allah grr buyurarak bu mertebenin hakikatini
ifade etmilerdir. Kul Benimle grr, Benimle iitir, Benimle syler, Benimle tutar, Benimle yrr kudsi
hadisinin hkmleriyle tanr.
Allah Rahman suresinde;
Rahman. Kuran talim etti. nsan halketti. Ona beyan retti (Rahman/1-4) ayetleriyle insann ilmi
hakikatlerine ve nefsi natkasna Kuran ile tecelli ettiini ve insan Kuran ile karde olarak halk ettiini
buyurmutur. nsann Kuran ile beyan (kelam) etmesi gerektiini aka ifade etmektedir. Ama Kuran- Natk
olmak bu ekilde yaamaktr. Hz. Ali (kv)nin Ben yaayan Kuranm buyurduu hale ulamaktr. Nefsini ilim ve
tezkiye ile asl olan Kuran ile sslemektir. Namaz bu eitimin alnd en etkili ibadet yntemidir.
Nefsi natkann asl nur ve Kurandr. Kuran Allahn Zat, sfatlar ve isimlerini (Cemi esma ve sfat cami Zat)
aklayan, temsil eden Allah kelam ve ilminin zdr. Bu nedenle alemler fiili Kuran temsili Kuran ve tafsili
Kurandr. Kuran srf nur olduundan, kiinin nefsi natkas ve alemler nurdur. Allah yerlerin ve gklerin
nurudur (Nur/35) ayetiyle bu hakikat aklanr. Namazda bu nur gz nuru aln nuru olarak mahede
edilir. Ehline malumdur. Gz ve aln nuruyla, Allahn ltfuyla bu nur kiinin kendinle ve alemlerde mahede edilir.
Kuran olmadan bu nura ulalmaz ve mahede edilmez. Allah dilediini nuruna ulatrr (Nur/35) ayeti,
Allah ve Resluna itaat edin (Enfal/1) ayeti ve Bana itaat edene itaat ediciyim kudsi hadisi nda
bakldnda, Allahn nunura ulama yolu, Kuran ve eriat- ve Snnet-i Muhammediye uymaktr. eriat-

34

Muhammedi hkmlerine uyulmadan bu hakikatlere ulalmaz. Allah Ademi Kendi suretinde yaratt ve Allah
Ademi Rahman suretinde yaratt kudsi hadislerinde Allah insan Zat, sfatlar ve isimleri zerinde yaratmtr. Zat,
sfatlar ve isimleri Nur olduundan, kendide nur olup insan olduunda hakiki halife zelliklerini tar.
Peygamber Efensimiz (sav) Ben Allahtanm mminlerde benden ve Allah nce benim nurumu yaratt
buyurarak nur-u Muhammedinin Allahtan olduunu vurgulamtr. Bu nurdan tm mminlerinde hissesi vardr. Ona
varis olmann delilidir. Bu nura sahip kiinin kendi vcudunu nur heykeli olarak mahede ettii ehline malumdur.
Peygamber Efendimiz srf nur olduundan glgesi yoktu. Nur heykeli olarak mahede bu vasfn mminlere Nuru
Muhammedinin yansmasdr. Kiiler bu nuru mahede etselerde etmeselerde, bu nur kanalyla alemlerle iletiim
iindedirler. Bunu mahede eden arifibillahlar ise bu nur vastasyla feyzlerini alemlere sunarlar. Bu ise srf rahmet
zerinedir. Byle arifler yle ifade edilmitir.
Korkma de ona Kuran Natk
Gnl Kabesine gir ol mutabk.

SIRRI KUR'AN KASDES

Dinle ey rif-i kmil hakikati Kur'an srrn,
Etmemi bu srr ifa hem rifan hem veli
Harf- savttan hem mnezzeh gayrimahlk kelm
Yzbin ksur harfi cami ol Kur'an- ezeli
(K) kaf artan byk nurdan bir da misali
Kaf dann stnde ar rahman suveri
Dier harfler hem kafn ayndr hem nuran
Smaz bu harfler dnyaya lemi misl mahalli.
(Belhve Kur'ann mecid) buyurdu
Kur'an- mecid lemi misl harflerinin esas
(K) Velkuranlmecid esrar, lemi misal harfleri
Yzbin nurdan dalar
Alemi misal yirmidokuz harfin oldu asl, temeli.
Bu harflerin onbei noktaldr bilmeli
(T.K.Y.) bu oldu iki noktal
(S..) bu iki oldu noktal
(B,C,H,Zel,Ze,dat,Z,Gayn,F.N.) bu onu oldu birer noktal
Anla ey kmil ruh bu noktalar srrn
lmledn srr hilfet buras
Hem Niyazi buyurdu divannda bi garaz
Noktay fehmeylemektir ilm irfandan garaz
Oku hafz, Kur'an gece gndz hem klb
Zahir olur Kur'an'dan ol nurlarn esrar
Otuzalt bin kelimat cami ol Kur'ani ezeli
Bu kelimat alemi melekt hem mnevver ehirleri
(Elif) surette harf, kraette kelime-i elfaz
(Elif) Alemi melekt ehirlerinden bir ehri
(Elif) Zat, (lm) sfat, (F) efalin esrar
Zahir oldu bu srdan hem vahdeti vcudu
Lenefidel bahr kable entenfede kelimat Rabbi
Yedi derya misali derya tkenir tkenmez kelimati
(nneh lekurrann kerim) buyurdu Kur'an Kerim
Alemi melekt kelimatnn esmas
Smaz bu kelimat misali alemi melekt mahalli
Hem kudretin tasarrufu lemi melekt esrar
Oku hafz Kur'an gece gndz hem nuru

35

Zahir olur Kur'an'dan o nurlarn esrar

Altbin ksur ayeti cami ol Kur'an- ezeli
Bu ayetler lemiceberut misalinin erkn
Vennezzil minelkuranl mahve ifan verahmetn lilm'-minin
Her ayetin te'siri lemiceberut esrar
Velekad ateynake seb'an minelmesani velkuranelazm
Kur'an- azm lemiceberut ayetinin esmas
Oku hafz Kur'an- gece gndz hem srr
Zahir olur Kur'an'dan o nurlarn esrar
Yzon ksur sureleri cami ol Kur'an- ezeli
Bu sureler alemilhut hem mukaddes Resllar
Sureyi Yusuf, Sureyi Nuh, Sureyi Hudu hem sureyi brahim-i Halil-i.
Kur'an- hkim lemi lhut surelerin esmas
Oku hafz Kur'an- gece gndz hem hafi
Zahir olur Kur'an'da o nurlarn esrar
Allah- nurssemavati velard ayetinin esrar
ecere-i mbareke-i zeytune ol Kur'an- ezeli
O mbarek ecere ne arktadr ne garpda
Zatla kaim kelm tenvir eder lemi
Misalinur ey salik havfi Muhammed
Misali zcace ey k srr Muhammed yeti
Misali msbah ey arif ruh Muhammed kelimati
Misali mikat ey zkir kalbi Muhammed hurufi
Misali kevkeb kevkebdrri ey hafz lisan Muhammed teblii
Sdk bu tefekkrle oku bu Kur'an-
Ahfandadr ecar
Hafandadr sveri
Srrndadr ayeti
Ruhundadr kelimat
Kalbindedir hurufu
Hem lisanda glgesi
Hafzlarn zihninde, samilerin znnde (kulanda)
Hem elfaz Mushafta ol Kur'ann glgesi
Oku hafz Kur'an- gece gndz hem kavli
Zahir olur Kur'an'dan o nurlarn esrar
FATHA
Fatiha Kurann z ve zetidir. Bunu hz. Ali (kv) yle belirtmitir:
Btn kitaplarn hepsi Kurandandr. Kurann zeti ve srr Fatihadr. Fatihann zeti besmeledir.
Besmelenin zeti Ba harfinde. Onunda zeti ve srr altndaki noktadadr. O noktada Benim
Kuran Allahn kelam ve ilmidir. Fatiha ve Besmele bunu ve gizli hazineyi aan anahtardr. Kudsi Hadisinde Hz.
Allah yle buyurmaktadr: Hemen herkes dnyadan susuz kar. Ancak Bismillahirrahmanirrahim
diyenler hari
Bu hadiste Allah, Kendi isim ve sfatlar ile kaim olmay iaret etmektedir. Besmele ile tahakkuk eden Hakk ile kaim
olmakta, beka vasfn kazanmakta Hakkn halifesi olmu olmaktadr. Hemde btn isim ve sfatlarnda vekil olmu
olur. Meerki btn esma ve sfatlarla tahakkuk etmi olsun. Ama hem celal hemde cemal sfatlar ile. Bu Kuran
yaamak Kuran Natk, Yaayan Kuran ve fiili Besmele olmaktr. Kamil insanlar ve Peygamber varisleri bu
zelliklerle vasflanmtr. Dier insanlar ise kendi nefs mertebelerinde Kuran temsil ederler. Namaz Kuran zikri
olduundan bu hale ulamak iin anahtardr.
Burada amacmz Fatihay aklamak deil baz hakikatleri belirtmektir. Fatiha Kurann z ve zeti olduundan onu
anlatan Kuran aklam ve tefsir etmi olur. Bu kitabn hacmi ise bunu kaldrmaz.

36

Fatiha okunmas, Kemal varln insanda olumasna iarettir. nk insan varln fatihasdr. Allahu Teala insanla
varlklarn kilitlerini aar. Fatihay okumak insaniyet srlar altna girmek, Rabbani srlarn zuhuruna iarettir. nsan
bu srada kyamdadr. Kiyam bekadan ibarettir. Rkudan dorulurken Allah kendisine hamd edeni iitti
derken Hakkn szn-cevabn Hakkla duyar ve bunu alemlere bildirir. Hakkla Hakk adna konumu olur. Allah
ile baki olduuna arif olan ise beka makamndadr ve bu sz ancak arif tam idrakle syleyebilir. nk bu sz
ilahi bir halden haber vermektedir. Kulun kyamnda Hakkn halifesi olarak bekada olduuna iaret eder. Bu halde
kul ve Hakk beraberdir, birlemitir. Ondan zikreden Hakktr. Zikir, zikreden, zikredilen birlemitir.
Mutlak tevhid ile yola devam etmek iin namazdaki kiinin euzubillahi ile Allahla Allaha snmas gerekir. Euzu
ile Allahla Allaha snan Allah isminin tecellisi altndaki namazdaki birey, Besmele ile yoluna devam eder. Bylece
Fatiha ile yoluna devam etmi olur. Besmelenin, Be harfinin altndaki nokta ( )Allahn Zatnn, ilahi hviyetin,
hviyeti mutlaka ve hviyet gaybnn, AllahIn ahadiyeti Zat mertebesinin temsilcisidir. Allahuekber ile Ahadiyeti
Zata ykselen birey, tevhidi zellikleri sbhaneke ile ifade edip euzu ile eytandan Allahla Allaha snp,
besmelenin be harfinin altndaki nokta ile Ahadiyeti Zata ulamakta ve Mutlak tevhid ile balayp, Allah ismi ile Zat,
sfat, esmalar ile bu mertebeden taayyn ve tecellileri ile Allah Zat ismi ile alemlere zuhurlarn yaydn idrak
etmektedir. Allah Zat ismi ile Uluhiyeti Zatn (mutlak ilahlln) alemlerde ilan etmektedir. Rahman ismi, taayyn
mertebelerinde Allahn tm isim ve sfatlarnn zuhura kt taayyn mertebesidir. Bu surette ve Rahman kaynakl
isim ve sfatlar alemlerde faaliyetini srdrmektedir.
Rahim tecellisi ismi ile de bu isim ve sfatlar efal aleminde fiiliyata gemekte ve yrrle girmektedir.
Bismillahirrahmanirrahim ile Ahadiyeti Zatta, gizli hazinede mevcut olan, zuhura kmas gereken tm esma, sfat
ve fiiller alemlerde yrrle girmektedir. Bu ekilde alemler ve Zat ilahi bir olmakta Mutlak Tevhid salanm
olmaktadr. Elhamdlilahirabbilalemiyn ile Allah ismi caminin, alemlerde Rab ismi ile esma, sfat, zat ile zuhurda
olup, fiiliyatta bulunduu bu suretle hamd ve vgnn ancak Allaha mahsus olduu ifade edilir. Hamdn tek sahibi
vardr. O da Allahtr. Alemlerdeki her mevcuddan, her bireyden aa kan hamd, Allahla olan hamd tecellisi
sayesinde bireyden aa kan hamddir. Aa kan bu hamdn asli sahibi ise yine Allahtr. Hamd, vme ve
vlmeyi kapsad gibi, ilahi Zatn tm taayyn ve tecelli mertebelerinde zuhura kmasnda kapsar. Tm taayn
ve tecelli mertebelerinde hamd Allaha mahsustur, hamdn gerek sahibi Allahtr. Kul hamdn, Allahn hamd
tecellisi altnda, bu idrakle yaparsa, hamdn gerek sahibinin Allah olduunu anlam olur.
Allah, tm esmalar ile Rab ad altnda alemleri kontrol etmekte, idare etmekte, ynlendirmekte ve terbiye
etmektedir.
RAB isminin anlam: Rabb kelimesi terbiye eden ve yetki sahibi anlamnda bir isimdir. Ayn zamanda slah etmek,
zerinde tasarrufta bulunmak, kemale erdirmek, efendi olmak, sorumluluunu yklenmek, bakanlk yapmak, malik
ve sahip olmak, sz dinlenmek, stnl ve otoritesi kabul edilmek gibi anlamlarna da gelir.
Rab, sadece terbiye eden (mrebbi) anlamnda olmayp, yardm etmek, yol gstermek, tasarruf etmek, korumak,
her eye hakim olmak, emretmek ve yasaklamak, sakndrmak gibi terbiyenin btn gereklerine sahip olabilmeyide
ifade etmektedir. Bunun iin Rab denilince sadece terbiye ve malik olma durumlar deil, her eye sahip olan ezeli,
ebedi ve sonsuz kudret sahibi Allah anlalmaldr. Bu zelliinden dolay Rab kelimesi Allahtan baka varlklar iin
bir eye izafe edilmeden tek olarak kullanlamaz.
Allah, Rab ismi ile tm mevcut ve bireylerden oluan alemlerde her trl tasarrufu yapmaktadr. Allah Rab ismi
kanal ile alemler ile ilahi Zatn birlemekte, alemlerini Zatn, esma ve sfatlar dzeyinde tevhid etmektedir.
Elhamdlilahirabbilalemiyn lafz ile kesreti oluturan alemleri Rab olarak kontrol eden Allah Zat ile uluhiyeti ve
vahidiyeti ile Allah Zat ismi ile tm bu kesreti bnyesinde cem ve tevhid etmektedir. Zuhurdaki tm alemler Allah
ismi camisi altnda toplanmakta, uluhiyeti ve vahidiyeti ile tevhid edilmektedir. Fatiha bu ynyle de la ilahe illallah
muhammeden resulullah kelime-i tevhidinin uygulamaya geilmi bir halidir. Hamd kelimesi altnda zuhur yeri
olarak insan- kamil Hz. Muhammed (sav) ve Onun hakikati Hakikati Muhammedi temsil edilmektedir. Bu adan
Makam Mahmudun alemlerdeki temsilcisi nokta zuhur mahalli Hz. Muhammed (sav) ve Onun ezeli ve ebedi
tecellisi Hakikati Muhammedi olduu anlalr. Bu zuhurun ve tecellisinin sahibide Allahtr.
Beni Rabbim terbiye etti, ne gzel terbiye etti buyuran Hz. Resul (sav) Allahn kendi zatndaki tecellisinin
de Rab ismi ile yine Allahn hakimiyeti, hkmranl altnda olduunu aklamtr. te namazdaki birey, her
zaman Onun kontrolnde iken namazda huzurda iken kendini varln Ona teslim etmekte, Rab ismi kontrolne
girmektedir. Allah Rab ismi ile Ona tecelli etmektedir. Rab ismi kontrolnde nefsi natkasndaki tm tecelliler
olmaktadr. Bu tecelli ile Nefsini bilen, Rabbn bilir hkm altnda Allahn Rab olarak nefsindeki tecellileri anlamak
iin mira yoluna kmaktadr.
Nefs mertebelerine gre, kiinin nefs dzeyine gre tecellileri anlama dzeyide farkl farkl olacaktr. Dolaysyla
Rabb olan Allah, alemlerinde Rabb olan Allah tanmas ve bilmeside farkl farkl mertebelerde olacaktr. Bu

37

nedenle irfan yoluna klmaldr. Mminin mirac olan namaz, kiiyi irfan yolunada karmakta ve irfan ile klnan
namazn deeride nem kazanmaktadr.
Kii her nefis mertebesinde, Allahtan nefsine olan ilhamla kar karyadr. Allah kiiye yapt ilhamla hem
ktlklerini hemde iyiliklerini ilham etmekte, adeta o kiiye geleceini planlayacak, nefs muhasebesi ve
mcahedesi yapacak yolu gstermektedir. Bunu Rab isminin tecellisi yoluyla yapmaktadr.
Kiinin nefsine Rab ismi tecellisi kendi iinde bulunduu durum ynyle olmaktadr. Nefsi emmare ve levvame
metebesinde nefs kt ahlaklarla sfatland iin, bu nefis mertebesindeki kiilerin, namazda fikrine den
hatralardan rahatsz olmadan namaza devam etmeleri ok nem tar. Namazda akllarna gelen bu dnceleri
namazdan sonra deerlendirip nefs muhasebesi yaplacak olursa, Allahn kiiye hangi ynlerde nasl tecelli ettii
deerlendirilirse ok nemli bilgiler elde edilecektir. Nefs mcahedesi yoluylada kt haller dzeltilmeye ve iyi
hallerde gelitirilmeye allmaldr.
Namaz ktlklerden ve fuhiyattan alkoyar (Ankebut/45) buyurularak namazda nefs tazkiyesinin
gerekletii, kt ahlaklardan arndrld vurgulanmaktadr. Bu suretle her namazda akla gelen dnceler olumlu
ynde deerlendirilirse, gelen lhami bilgiler deerlendirilmi olur. eytann vesveseleri ve vehimlerden de
kurtulmaya yoluna girilmi olur. Bu suretle irfan yolu fiili olarakta hayata geirilmi olur.
Allah insana namazda zahiri ve batni olarak ilham ile yardm eder. Kiinin nefs mertebesine gre. Bu nedenle Sabr
ve namazla Allahtan yardm dileyin ayeti ile bize bu hususta yardm yollarn gstermitir.
Nefse onu tesviye edene, Nefse ktlklerini ve iyiliklerini ilham edene (ems/78) ayeti bunu aklar.
Tasavvufta tevhid ve nefsi irfan yolu ile nefsi natkay ve mertebelerini kavrayp, uygulamak nemlidir.
Errahmanirrahim lafz ile Rab olan Allah ismi Zatyla tevhid edilen kesrette-vahdet ve vahdette-kesret zelliklerini
anlayan namazdaki birey Rab ad ile Rahman kanalyla Allah ismi camisi altndaki tm isim ve sfatlarn
alemlerdeki zuhuru ile vahdetin kesrete dntn ve kesretin izafi bir okluk olduunu aslnda tm zuhurlarn
Allahn Zatna dayandn idrak eder ve tm bu isimlerin ve sfatlarn tecellisi altnda varln srdrdn kavrar,
uuruna varr. Rahim tecellisi ile de tm bu esmalarn zellikle ehadet alemide ve ehadet alemine gelene kadar
tm taayyn ve tecelli mertebelerinde Allahn Zatna uluhiyetine ve vahidiyetine dayand idrakine varr.
Alemlerdeki tm fiillerin, efal alemi olan ehadet aleminde AllahIn Zatnn sfatlarnn ve ilahi esmalarnn zuhuru
olduunu kavrar. Bu isimler oalsada Zatnn tek olduunun ifadesidir. la ilahe illallah Muhammeden Resulullah
zikrinin namazda yaanp, kavranmasdr. Uluhiyeti Zatnda deiik olmayp, kesretin yani izafi okluun ilahi isim ve
sfatlarn okluundan, sonsuzluundan kaynaklandn idrak eder. Bu ekilde namazda daima tevhid ile kendi
benliinde, varlnda Allah bularak kul olarak namaz ibadetini yerine getirir.
Malikiyevmiddin ile din gnnn gerek sahibinin, maliki ve melikinin Allah olduu uuruna varr. Yevm sznn
u ana tekabl eden yz AN kavramyla tm zamanlarada umulldr. O, Allah ismi camisi olarak tm isim ve
sfatlarn malikidir, tek sahibidir. Her an Zat esma ve sfatlar ile tecelli etmekte ve bu tecellilerin karl
grlmektedir.
Fatihann bu ayeti ile Allah ismi camisi ile her an tm mertebelerdeki fiiller Allahn kontrol altnda olduunu ve bu
kontrol ve ynetimde kendisine den zat, isim ve sfat tecellilerinin olduunu namazda yaar. Ancak bu tecelliler
ile var olduunu, Allah bu tecellilerini bir an ekse, lmn mukadder olduunun uuruna varr. Kendi benlii ve
varlnn devamnn ancak Allahn daim tecellileri ile mmkn olduunu kavrayarak bu ayetlede Allah zat ve ilahi
isim ve sfatlar ile tek ve bir btn olarak tevhid eder. Bu tevhidin ahiret alemi iinde geerli olduunu tm bu zati,
ismi ve sfati tecellilerinin ahiret aleminde (cennet ve cehennem) artlarna gre devam edeceinin idrakine varr.
Bu idrakle ahirete olan inanc kemal noktaya varr. Tm yaantsn dini emir ve yasaklara ve tevhid inancna gre
dzenler. Tm bu esma, sfat tecellilerine hem dnyada hem ahirette hem kendisinin, hemde alemlerin ihtiyac
olduunu anlar. Bu idrakle iyyekenabudu ve iyyekenestain der. Hem kendi varl, hem de alemlerin bu esma ve
sfatlar kanalyla AllahIn Ahadiyeti Zatna iltica eder. Yalnz Allahn Zatna kulluk ettiklerini ve esma-i ve sfati
tecellilerle kulluk ettiklerini ve bu tecellilerin devam iin yalnz AllahIn Ahadiyeti Zatndan yardm dileyerek bu
tecelliler iin Allahn yardmn istemi olur. Hemde bizim kanalmzla tm bizdeki isim ve sfat tecellilerinin devamn
niyaz etmi olur.
Zira bu tecelliler olmasa ne benliimiz, ne varlmz nede kulluumuz sz konusu olabilir. Ancak Allahla, Allahn bu
tecellilerini devam ettirerek varln devam gerekleebilmektedir.
te namazdaki Allahn tecellileri altndaki kul, esma ve sfat tecellilerinin altnda var olduunun idrakiyle ve Allahn
zt isimlere de sahip olduunun bilinciyle Allahtan ne ekilde tecelli yardm istediini yine Allahn Zatndan talep
etmektedir. hdinas sratel mstekim diyerek benliinde ve alemlerdeki tecellilerin (hem esma hem sfati) hidayet
zere ve sratmmstakim, Allahn Kuranda tarifledii yol zere olmasn talep eder. Sonraki iki ayetlede Kuran

38

adeta zetleyip nimet verdiklerinin yoluna, gazaba ve dalalete dmlerin yoluna deil diyerek, kendisinde,
nefsinde ve alemlerdeki esma ve sfat tecellilerinin Hakk yolda olmasn diler, talep eder. Bu duasyla kendine ve
alemlere rahmet olmaktadr.
Fatihann ilk blm la ilahe illallah, 2. Blm Muhammeden Resulullah zelliklerini tadndan tevhidin
yaanmasdr ve nefse talim ettirilmesidir.
Fatihann ayetlerinin son harfleri mim ve nun dur. Mim, Hakikati Muhammediyi nun ise Nuru lahiyi temsil
etmektedir. Fatiha, Hakikati Muhammedi ve Nuru lahiyeyi iinde bulunduran ve bunlar birleyen Allah kelamdr.
Hakikati lahiye ve Hakikati Muhammedi Fatihada zetlenmitir. Uluhiyeti ve Rububiyeti aklanm olmaktadr.
Rububiyet bir adan yle aklanr. Alemlerdeki her mevcudun, her bireyin alem-mevcud-Hakk ilikisini salayan,
bu irtibat her an, her yerde srdren bir Rabb- has vardr. Rabb- has Allahn isimlerinden bir isimdir. Bu isim
vastasyla Allah her mevcudla devaml irtibat halindedir. Allah bu isim kanalyla uluhiyetini her mevcudda, her
bireyde ilan eder. Onlarn zerinde tasarrufta bulunur. Allahn isimleri Zatn temsil ettiinden her ey Allahn
bilgisinde ve gzetimindedir. Rabb- haslar birletiren ise Allah ismidir. Allah ismi camisi ile btn her eyi
birletirip, ilahln ilan etmektedir. Bu ise tevhiddir. Allah ismi tm ilahi isimleri bnyesinde bulundurur. Kuranda
Zatn temsil ettiinden tm ilahi isimleri kendinde cem etmitir. Zat temsil eder. Allah ismi altndaki isimlerle ve
sfatlarla lahi Zat, alemlerde tafsillenir ve temsil edilir. Alemlerdeki her mevcutta kendi nefs mertebelerinde
Kurandan iaretlerdir, kelimelerdir,ayetlerdir, surelerdir.
Allah insan kendi suretinde ve Rahman suretinde halkettiinden, halife insan srryla Allahn tecellilerini
yanstan aynadr. Allah yle buyurmutur: Ben insann srrym, insanda Benim srrmdr. Her insan Allahn
isim ve sfatlarnn aa kt zuhur mahallidir. Namazda Kuran okurken bu vasflar en st dzeye kmaktadr.
Zira namaz srf Kurandr. Allah alemlerde de Zatyla, sfatyla ve isimleriyle tecelli halindedir. Alemlerdeki her
mevcudda bu tecelliden kendi mertebesinde zuhur mahallidir. Bu nedenle alemler tafsili Kuran, temsili Kuran ve
fiili Kurandr. Tabi ki her mevcud kendi mertebesinde Onu temsil edip, aa karr.
Hamd srr, tm taayyn ve tecelli mertebelerinde Allahn ilahi kanunlaryla zuhura ktn bilmektir. Hakk tevhid
eden, halk ve Hakkn ilikisini bilmektir. Halkn Hakkn zahiri, Hakkn halkn batn olduunu idrak etmektir. Fatiha
bu srr en iyi aklayan anahtardr. Alemlerde her tecellide Hakkn yzn grmektir. Nereye dnerseniz
Allahn vechi (yz-zat) oradadr (Bakara/115) ayetini idrak etmektir. O her an bir tecellidedir
(Rahman/29) ayetiyle de bu tecellilerin devaml olduunu alemlerden tecelli edenin Hakk ve Kuran olduunu
kavramaktr. Bu nedenle hamd Ona aittir, Onun iindir. Gerek ve hakiki hamd ancak Allah yapabilir. Her insan
kendi mertebesinden hamd yaayabilir. Nefislerindeki hamd tecellisi orannda bu hamd idrak edebilir. Bu nedenle
Peygamber Efendimiz Seni hakkyla vemem, sen kendi nefsini vdn gibisin buyurmutur (l uhsi
senaen aleyke ente kema esneyte ala nefsike)
Rahman tecellisi isimlerin ve sfatlarn gerek yzleriyle zuhura kmasdr. Rahim, esma ve sfatlarn Zat adna
faaliyete gemesidir. Maliki yevmiddin din olarak Kuran ve Snnet zere hakkn btn hkmlerini; yevm an
hakikatiyle bu hkmleri her an yrrlkte olduunu; Malik ise btn bunun sahibinin ve tasarruf edicisinin Allah
olduunu ifade eder.
yyekenabudu bu tecellilere hakkyla riayet edileceinin belirtilmesidir.
yyekenestan Allahn Samed srrnn zuhurudur. lahi isimlerin ve sfatlarn aa k iin lahi Zata olan
muhtaln ifade etmektedir. nsann aczini ve fakrn bilmesidir.
hdi; hidayet ile yol gsterici demektir. Yolun sonuna, miraca eritirici anlamn tar.
Sratm mstekim Hak yolu, Kuran yolu, senin nimet verdiklerinin yolu ve miraca ulatrdn kullarnn yoludur.
Dallin ise o ksmda yanl ahlaklarda kalan, tevhidi inkar edip yaayandr. Madub ise, kesrette (oklukta) kalp,
Rabbn bilemeyenleri anlatmaktadr.
Fatiha, Hakikati Muhammedi srryla zuhura kmaktadr. Sen olmasaydn alemleri yaratmazdm srrn aan
anahtardr. Kuran ve Muhammed ahlakn bize yanstr. Efendimiz (sav): Dinin temeli namaz, namazn temeli
Fatihadr buyurarak bu zellikleri vurgulamtr. nsan ve Kuran ikiz kardetir hadisi nda bakldnda
insann z ve srrda Fatihadr. nsan- Kamil Hz. Muhammed, irsal ettii Kuran ve bunlarn sahibi Allah tr.
Muhammeden Resulullah tevhidinde bu l bir araya getirilmitir. Bu nedenle namaz hakikatiyle L ilahe
illallah Muhammeden Resulullah tevhidinin yaanmasdr.
Fususul Hikemde insan- kamil yle tarif edilmitir: nsan- Kamil sureti ilahiye zere mahluktur. Sureti
ruhiyye ve cismaniyesinin cmlesi Allah ismi camisinin glgesidir.

39

Bu nedenle insan-Kuran namazda bulumakta Allahn halifesi olunmaktadr.

SECDE
Secde, uluhiyet ve ubudiyetin tevhididir. Vcudun (varln) Ahadiyeti Zatta cem edilmesidir. Vcudu bir nokta da
toplamaktr. O da Zat nokta sdr. Gizli hazineden kken aldn idraktir. Uluhiyet ve ubudiyetin ayn hakikatin iki
farkl mertebede zuhuru olduunu fark etmektir. Ubudiyet mertebesinde uluhiyeti idrak etmektir. l ilahe illallah
muhammeden resulullah srrna ulamaktr. Bu adan secde halk ile Hakk bir noktada toplamaktr, cem
etmektir. Vahdeti kesreti bir eylemektir.
Secde, marifet ve tenzih yaknl demektir. nsan secde ederek lahn hak ettii ykseklik ve yaratlmlarn
niteliklerinden stnlk zellikleriyle nefsini tenzih eder. Nefsindeki tm zelliklerin ancak Hakkla mevcut olduunu
ifade eder. Secde etmek kalbe vaciptir. Batn kalp secde ettiinde ise, zahir yz secdenin aksine, secdeden asla
kalkmaz. Kalbin secdesi, Hakkn tecellisi altnda olduunu itiraf ve idraktr. Secde ederken bu nedenle Allahuekber
denilerek, Hakk vlr. Tekbir, tenzih ve tebihi birletirendir. Kalb secde ettiinde ise tm organlar secde eder.
Kalp temizlii, secde olmas bakmndan geerlilik artdr. Secdede kbleye dnmek,zahiri ve batn birletirdii iin
gereklidir. Secdeyi yaparken u hususta unutulmamaldr. Allah her eyi ihata edendir. Ona yer, mekan ve zaman
tayin edilemez. O her mekanda bulunur. Secde eden kii iki el bir araya geldii gibi zahir ve batn kbleyi bir araya
getirebilen kiidir.
Secdeler, Mukades Zatn devaml zuhur ile, beeri izlerin tamamiyle silinip gitmesinden ibarettir. kinci secde,
ubudiyet maamna iarettir. Hakkla halka dntr.
ki secde aras oturma; ilahi isim ve sfatlarn hakikatleri ile tahakkuk etmeye iarettir. Rahman ar istiva etti
(Taha/5) ayetiyle Allah tecellisi iinde, vcudun Rahman ismine mahal olmasdr. Bu hakikatle tahakkuk etmektir.
Kul iki secde arasnda otururken Rahman ile konuur. Oturutan sonraki secdesinde ise, gecenin son te birlik
blmnde kullarna inmesi bakmndan Rab ismiyle Hakk ile konuur.
Allah kuluna Secde et, yakla (Alak/10) emriyle Kendisiyle kavumann secdede olacan mjdelemitir. Bir
kudsi hadisinde Allah Teala yle buyuruyor: Kulun Rabbine en yakn olduu an secde andr. Secde eden,
secde ettii zaman, varl Zatn cem kaynandan alp ayrntl olarak aleme yaymaktadr. Yani yalnzlktan kp
btn alemle bir balant ve iletiim kurmaktadr. Ama kurabilirse. Secdesini tam yapabilirse. Hak Teala kulu izafi
yokluktan varla kard. Nefsi natkas asl rtlerek ehadet alemine indirildi. Byle bir durumda kulun cem
aleminden ayrlp, yaygn bir aleme getikten sonra Rabbna yaknl nasl olacak? Evet, nasl olacak ki tekrar eski
yerine dnebilsin? Bu namaz ve irfan yoluna adm adm azim ve sabrla devam etmekle mmkndr.
Bu dn ancak, Hakkn esma, sfat, ahlak ve ayetlerine brnmekle ve bunlar alemlere yaymakla mmkn olabilir.
Bu en kemalli ekilde ancak secdede olabilir. Manasn anla
Secdede Allahmme ecealni minessacidiyn livechike ve euzu bike minke (Allahm vechine (zatna)
secde ettim ve Senden Sana Sndm) duasyla Ahadiyeti Zata, yani kul mertebesinden hviyet gaybna
secde eder. Bu dua ise hakiki tenzih ve tevhiddir. Zatnn mahiyetinin bilinmedii ve idrak edilemeyecei makamna
sndmz ifade edip, Ona teslim olmaktr. Bu Hakkn Zatna en yakn hal olduundan secdede yaplan dualar
Allah katnda ok deerlidir. Peygamber Efendimiz Secdede oka dua ediniz buyurarak bize bu gerei
aklamtr. Secdede dua ile direkt Zatndan talep etmekteyiz. Tabi secdeyi bu mana ile yapabildiysek. Bu talep
alemlerinde Allah kanalyla bize cevabn sunmasna vesile olacaktr. Secdede Allahn bizde, talebimiz dorultusunda
esma ve sfatlarn zuhura karmasn niyaz etmekteyiz.
Tm varlmz Ona teslim ederek, varlmzda tecelli halinde olan lahi Zatn, sfatlarn ve isimlerini Ona
balamaktayz. Hakkta fani olmaktayz. Bu fani olu hem fiil, hem esma, hem sfat, hem zat olarak fani olutur.
Btn bunlarn sahibinin Allah olduunun idrak edilmesidir. Vcud ortadan kalkmayp, bizdeki irfann bu dzeye
ykselmesidir. Fenafillah mertebesi olup, tm varl Hakka vermekle gerekleebilir. Allahuekber lafz ile lahi
Zata teslim edilen bu izafi fiil, esma, sfat ve zat tecellilerinin nefsimizde Hakkla devam ettiinin idraki bekabillah
makamdr. Hakkla baki olma mertebesidir.
Nefsimizde olan tecelliler sayesinde tecelli-i efal ile fiillerimizi, tecelli-i esma ile ilahi isimlerimizi, tecelli-i sfat ile ilahi
sfatlarmz, tecelli-i zat ile zatmz Allah ile birlikte idrak eder ve bu irfana ularz. Bu suretle izafi hviyetimizin,
gizli hazine kaynakl Zati hviyetin aynas olarak halk edildiimizi anlarz. Bu ekilde Onu tam bir tevhidle anm
oluruz.

40

Secde, kiinin kendi hakikatini (vitriyetini) idrak mertebesidir. Hakikati Muhammedi kanalyla nefs-i Muhammedi den
hissemizi fark etmektir. Allah nce benim nefsimi ve nurumu halketti buyuran Hz. Resul Ben
Allahtanm mminlerde benim nurumdandr diyerek bizlerinde nefslerimizin ve nurlarmzn ncs
olduunu ifade etmitir. Nefsinizden bir peygamber geldi (Tevbe/128) buyurarak, nefsinin zelliklerine ayna
olabileceimizi bildirmitir. Nuru Muhammedi namazda zellikle secdede aln ve gz nuru olarak zahir olur.
Secdede dikkate alnan ey bu nedenle aln olmutur. Aln nefsi natkann nurunun zuhur mahallidir. Kamil
insanlarda bu nurun, nabz gibi atan, tesbih taneleri ekliyle zuhura kan bir nur olduunu ehline malumdur.
Namazda zahiri olan bu nur, Nuru Muhammedidir.
Secdede nefsini bilen ve Hakka teslim edip fani olan kii Vitriyet ve Ferdiyet (kendi hakikati ve alemlerin hakikatini
idrak) mertebesini idrak ederek beka kazanm olur.
Secdede kendi nefsinde ve sende drl olan alemlerle birlikte Hakkn hviyet gaybna (Knh Zat) secde etmi
olursun. Kendindeki ve alemlerdeki tm ilahi isim sfatlarn, zuhurlarn Knh Zatna teslim etmektir secde. Tm
varl kaynana iade etmekle Onunla kaim olduunun uuruna varmaktr. Bu anlayla secdeden kalkldnda,
artk Hakkla kaim olarak var olmaktr. Onunla, Onun hviyetiyle sslenmenin idrakine ulamaktr. Bu vasflar
tayan kii Hakikati ilahi ve hakikati Muhammediden yansmasyla; Zatla, Zat iin, Zata tm zuhurlarn hakkn
vermek iin bekabillah hkmyle namazn eda eder. Bu ise ubudettir. Ubudet kulun zahir, Hakkn batn olduu
namazdr. Hakk zahir, kul batn olduunda ise fiil Hakkndr. Peygamber Efendimizin mirata yaad hale brnr.
Dur! Rabbin namaz klyor hitabn adeta yaar. Peygamber Efendimizden gelen yansmann idrakiyle bu hali
tadar. Bu hal ile insana verilen deeri anlar. nsan benim srrmdr; srrmn srrdr kudsi hadisini idrak eder.
Secdelerini Hakkla Hakk olarak yapar. Bu hal ile alemlerle irtibat haline geer. Hakla, Hakka, Hakk iin Kuran
tecellisine uyarak abduhu ve resuluhu hkmn varlnda yaar. lahi hviyeti nefsinde tahakkuk ettirerek bu
hale ular.
Secde kiinin kendi ilmi hakikatini (ayan- sabite) zuhura karan nefesi rahman (genel varlk tecellisi) tecellisini ve
ilmi hakikatini Hakka teslim etme makamdr. Bunlarda Hakka teslim etme makamdr. Bunlarda Hakka teslim
ettiinde, gizli hazinede bir nokta olduunu idrak eder (Vitriyet). Kendi ilmi hakikati ile birlikte alemlerdeki her
mevcudun ilmi hakikatinide lmi Zatta (gizli hazine) farkllam olarak idrak eder (Ferdiyet).
Vitriyet ve Ferdiyetin idrakiyle yaplan secdede Zattan (hviyet gayb) baka bir ey kalmaz. Zatna secde edilir. Ne
istenirse Zatndan talep edilir. Taleplerin gizli hazineden zuhuru iin niyazda bulunur. Byle bir secde Peygamber
Efendimizin Knh Zatn (hviyet Gayb) idrak edemedik szn idrakle yaplan secdedir. Zatnda, Zatna,
Zat iin yaplan hakiki secdedir. Secdede yaplacak dualarn direkt Knh Zatndan, gizli hazineden talep olduunu
idrak eder. Nefsine Rab ismi tecellisinin bu talepler dorultusunda Zatndan diler. Byle dualar kiinin istidat lisan
ile yapt dualardr. ok deerlidir. cabet edilecei umulur. Zira bu istidat ile nefsine ve Rabbine arif olmu,
nefsine olan tecellileri idrak edecek boyuta ulamtr. Bu nedenle Hasbunallahu ve nimel vekil (Allah bana
yeter, O ne gzel vekildir) demeyi secdede adet haline getirir.
Kiinin hviyetini, zatn temsil eden organ yzdr. Hviyeti, Zattan ald kimliini oluturur. Yz bu hakikati
temsil eder. Secdede yzn Allaha teslim eden kii, tm varlyla zatn Allaha teslim etmi, emaneti sahibine,
ehline iade etmitir. Yz, zatn temsil ettiinden, kiinin isim ve sfatlarnda hakikatinde tar. sim ve sfatlar zattan
ayr dnlmez. Bu adan zatndaki isim ve sfatlarda Allaha teslim etmi olur. Bylece varln Hakka sunar.
Zaten batan beri bu hakikat Allaha aittir. Kiinin bu irfana ve idrake ulamas, teslim yolundaki en nemli
aamadr. Varl yerli yerinde dururken, nefsindeki ilim ve irfan deimitir. Kiide fani olan varl deil;
kendindeki, kendi hakkndaki ilim ve irfann yeni bir anlayla yer deitirmesidir. Zaten kii faknda olsada olmasada
Hakkn Zat, isim ve sfatlarnn tecellileriyle yaamaktadr. Buna irfanla ulaan Hakk bilmekte, dieri Hakktan
uzakta yaamaktadr. Bu nedenle Kuranda Hi bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? (Zmer/9)
buyurulmutur. Kiide deien eski bilgilerdir. Yerini irfanla yeni bilgiler almtr. Bu bilincindeki deiimi yaantsna
adapte ederse Hakkla yaamna devam edecektir. Bu haldeki deiim hemen olmaz, yaama geirilmesi zaman alr.
lim baka, ilmin hal olmas bakadr. Bu irfan yaamak ise Hakkn zuhurlar olan halkn iinde olacaktr. te bu
irfanla halktaki yaantsn Kuran ve Snnete gre ayarlayan kiide, irfan hal ve alkanlk haline gelecektir.
Kiinin hviyeti, ilahi hviyetin temsili olan Kuranla donanacaktr. Tabi Kurandan yanstabildii kadaryla, ayna
olabildii kadaryla. Bu nedenle Peygamber Efendimiz (sav); Ben gzel ahlak tamamlamak iin
gnderildim ve Benim mucizem Kurandr buyurarak ve Hz. Aie (ra) ise Onun ahlak Kuran idi
diyerek amacn ne olduunu ok gzel ifade etmilerdir. Secde bu irfan salayan Hakka en yakn halidir insann.
nsan-Kuran-Allah lsnn secdede birlemesidir. Secdede bunlar batn olmu, ortada kalan sadece Knh
Zat olmutur. Knh Zat ise tm ilahi hviyetlerin zuhurdan silindii, gaybe alnd hviyet gayb mertebesidir.
Bu nedenle arif yz ile secde ederken, kendi hakikati ile secde eder. Ardndan her organndaki nur tecellisiyle
(Namaz nurdur hadis) gklerin ve yerin nuruna dua eder. Bu ise nur stne nurdur. Her eyi ihata eden

41

Allahn Zatna yaplan duadr. Secde eden kii btn varlnn bu suretle NUR olmasn Allahtan istemi olur.
Allahm beni nur eyle, nefsimi nur eyle duasyla nefsine yardmc olur. Rabbinden diler. Nur olduunda ise Allah
o kiide Ben kulumun gz, kula, dili, eli olurum. Benimle grr, Benimle iitir, Benimle syler,
Benimle tutar kudsi hadisinin tecellisi iine dahil olur. Bu ise kiinin cem ve vcud mertebesine gelmesi, adeta
Kabenin iinde secde etmesi demektir. Byle bir secdede yaplan dualara icabet edilecei umulur.
Arif byle bir secdede AN a ular. Buras Be nin altndaki Zatn sr noktasna ulamaktr. Bylece noktann srrn
idrak eder. Tm varln be ile Allah ile beraberliini idrak ederek nefesi rahman tecellisini ve bu tecelli ile
varlna kan tm alemleri Hakka teslim eder. Bu ise Zatn kalmas olup Mutlak Tevhid mertebesidir. Emanet
ehline teslim edilmi olur. Varln devamnn Allah ile (billahi) mmkn olduunun uuruna varr. Varln
oluumu devamllk arzeder. O her an tecellidedir (Rahman/29) hkmyle, her tecellininde Allah ile zuhura
ktn anlar. Bu ise sreklilik arzeder. An- daim olarak tm mevcutlara sirayet eden genel varlk nuru tecellisi
(nefesi rahman) nin her mertebede, o mertebenin vasflarna brnerek aa ktn arif idrak eder. Byle bir
bili Allahtan korkmay gerektirir. Bu nedenle Allahtan bilen kullar korkar (Fatr/28) buyurulmutur. Bunu
bilen ariflere gre tm mevcudat Allahn tkenmeyen kelimeleridir. Bu idrak, halkn Hakkn Zahir ismiyle aa k
olduuna ulamaktr. Hakkn halkta batn olduunun ifadesidir. Byle bir idrakle acz ve fakr iinde ilahi ihsana
muhta olarak her halde Ona ynelir. Bu acz iinde btn g, kuvvet ve kudret Hakka verilmi, her eye kadir
Allahn gizli hazinesinden talep edilir.
Namaz klan kii Allah karsnda aczini ve fakrn idrak ettiinde, Allahn Zatna kalp secdesi yapar. Bu kiiye hal
olduunda beden secdede olmasada, kalp ebediyete kadar secdede demektir. Bu hal, Hakkn Gani olduunu,
kendimizin fakr iinde olduunu ve her an Hakkn tecellisine muhta olduunun uuruna varmaktr. Allahn
Vahdaniyetine secde halindedir. Bu hal devamllk arzeder. Byle bir hal varlnda tevhid ile tahakkuk eden kiide
gerekleir. Namazda bir tevhid eylemi olduundan, byle bir hal kiiyi daim namaz hkmne ulatrr. Allah
anldnda nefs-ruh secdedir. Zira kul Hakk ile olduu srece, Allahda kuluyla beraberdir.
SIRRI SECDE- TLVET KASDES
Oldu ondrt yerde bilkimsecdei kuran temam
Yedisi farz vacip drd snnet ey hmam
Farz: Araf, Nahil, ra, Raad, Meryem, Hacc Sad
Vacibi: Frkan elif lm mim hamim vesselm
Snnet: Oldu neml kre dahi nem inikak
Karl sami olana emreder Rabbl enam
Rahman, Rahman, Ya Rahman eyle kalbimi Kur'an
Farz olan secde'de zahir lezzet vehil kerim
Aklarn cismini tenvir eder ruhunu
Vacibi secdede zahir nuru kur'an-i azim
Ariflerin kalbini tenvir eder envar
Snneti secdede zahir srr efali kerim
Ahitlerin amali ara kar envar
Sdkya bu srr secde oldu vuslat rahim
Sende daim et kraet bulasn nuri mbin
Hac Bekir Sdk Visali (ks)

TEHYYAT (Teehht)
Tehiyyat gerekte huzura yani Allah ile bulunma bilincine ulamak demektir. uhud ise huzur demektir. nsana
namaznda huzur sahibi ve bilinli olmas emredildi. Huzur ve huzura ulamak ve bilinli olmak ise, bilgi ve ilim
olmadka geerli deildir. Dolaysyla kiinin Hakka dair bilinci ve huzuru Onu bildii kadardr. nsanlarn ilah
hakkndaki grleri ve hayalleri baka bakadr. Nefsini bildii kadar Rabbini bilebilir. Bu nedenle Peygamberlerin

42

bildirdiine uymak, kendi dncesi ile Allah karsnda, Allah ile bulunmasndan daha uygundur. Tehiyyatta celal,
cemal ve kemal makam birlemitir. Tehiyyatta kulluk, Allah ile ilahi hviyete izafe edilerek Hz. Resul e (sav)
kemal makamnda uyularak gerekleebilir. Buda ilim ve irfan gerektirir. Kulluk Allaha yaplrsada uygundur. Ancak
herkesin Allah inanc kendi dncesine gredir. lahi Hviyeti Zata ynelik Resul kanalyla yaplan kulluk kemali
oluturur. Bu nedenle Allah Ey iman edenler! Peygambere salat ve selam getirin (ahzab/56) buyurmutur.
Namazda ve baka durumlarda peygambere salat ve selam getirmek Hz. Muhammede (sav) gyabnda dua
etmektir. Gyabnda kardeine dua eden bir kimseye melek bir katda sana diye dua eder buyuran
Resul bu duaya cevap vermi olduunu ifade eder. Bu ise rahmet zerine rahmettir.
Ettahiyat lillahi vesselavat vettayyibat. Esselamu aleyke eyyhen nebiyy ve rahmetullahi ve berakatuhu.
Esselamu aleyna ve ala ibadillahissalihin. Ehed en l ilahe illallah ve ehed enne Muhammeden abduhu ve
resuluhu Mealen:
Salavat ve tayyibatlar (iyi iler) Allah iindir (Allaha mahsustur). Ey Peygamber Allahn selam, rahmet ve
bereketleri senin zerine olsun. Selam bizim zerimize ve Allahn salih kullar zerine olsun. ehadet ederim ki
Allahtan baka ilah yoktur. Yine ehadet ederim ki Muhammed Onun kulu ve Onun Pegamberidir
Tehiyyat Hakkla karlkl konumadr. Ettahiyat ile yaplan tm ibadetlerin salavatlarn ve tm iyi iler Allah
iindir. Allah iin olmak ise ihlasl kul olmakla gerekleir. Bir kudsi hadisinde Allah yle buyurur: hlas
srrmdan bir srdr. Onu kullarmdan sevdiimin kalbine bir vedia olarak braktm.
hlasl kul Allahla Allah iin olduundan hibir fiiline riya karmaz. Zira bilirki tm ibadet ve hayrl ilerin kayna
Allahtr. Allaha mahsustur. Nefsimizdeki tm tecellilerin kayna Allah olduu iin, kaynakta, sahipte Odur. Nitekim
ayeti kerimede;
Btn iyilikler Allahtan, ktlkler nefsinizdendir (Nisa/79) buyurularak bu gerekler aklanmaktadr.
Biz btn ibadet ve amellerimizi Allahn bize emanet olarak verdii kuvvet ve kudretle, emanet bedenimizle
yapmaktayz. Allah bizdeki tecellilerini bir an olsa ekse, bizden hi bir fiil aa kmaz. l vasfn alrz. Fiilerimizi
Onun kudretiyle aa karabilmekteyiz. Bu kelamyla ve Nbvvet Nuru ile Peygamber Efendimiz bu yolu bize
aan Yce Zattr. Allahn rahmeti ve bereketi sayesinde bu nurla bize gerekler sunulmutur. Nbvvet nuru ve o
nurun batn olan velayet nuru ile bizlere ulamaktadr. Bunu aklayan kudsi hadiste yle buyrulur:
Bir kimse Allah Teala katndaki menzilesini bilmek istiyorsa Yce Allahn kendi yanndaki
menzilesini rensin. nk Allahu Teala kula verecei dereceyi kulun kendi nefsinde onun iin
verdii derece zerinden tayin eder.
Bu hadisi erifte Hakka izafe edilen nefs Yce Hakkn Zatdr. Burada Zata nispetle nefs ikinci mertebede saylr.
Kamil kula izafe edilen nefis ise nbvvet nurunun kendisidir. Nbvvet nefsi ve nuru ise velayet nefsi ve nurudur.
Buda velayet nefsine gre ikinci mertebede saylr. Velayet ise nefsin zdr. Velayet mcerret Zat- lahide ikinci
mertebe saylr. Dier kullarn dereceleri kendi nefs mertebesindedir. Her birey nefsinde Allaha ait menzilesini ilim
ve irfanna gre tayin eder. Menzile kelimesinin anlam, Zat lahiye ait arzunun tafsili, yayl ve daldr.
Allahn nefsin mertebesine gre almasdr. lahi tecellinin murad zuhurdan sonra marifetin olumasdr. Bu
manaya u kudsi hadisle iaret etmektedir: Ben gizli bir hazine idim Bilinmeyi sevdim
Burada kul kelimesinden murad ise furkani bir akldr. Yani her eyi ayrt etme kabiliyetine sahip olan nefs. Ve bu
Zatndan hasl olan ismidir Mevlann. Kul yce Hakk kendine gre bir menzileye yani bir dereceye indirir. Bu derece
nbvvet derecesidir. Buras ayn zamanda balant merkezidir. Resulun nuru ile irtibat merkezidir. Hakkn cem
kaynandan nzul edip tm varlklara tecelli ile dalmas demektir. Bu noktadan beka makamna k salanr.
Bahsedilen kul mertebesinde olmayan her birey kulluunu kendi nefs mertebesindeki dereceden (menzile) Hakkla
irtibatldr. Hadisin zahiri anlamnda bu zaten olduka aktr. Hz. Resul, nbvvet nefsi ile herkese ayna olmakta,
herkesin nefsini velayet nefsi dzeyine tamak iin Kuranla gerek hedefi gstermektedir. Tehiyyatta Efendimize
sunulan Selam, rahmet ve bereketler nbvvet nefsi nedeniyledir. Salih kullarda da velayet nefsi bulunduundan
bu onlarada ulamakta ve onlar velayet nuruyla Onun varisi olmaktadrlar.

43

Allahn ilk rahmeti ve bereketi bizleri varlk sahnesine karmasdr. Sen olmasaydn alemleri yaratmazdm
hadisiyle kaynak Hz. Resul ve Onun nbvvet nefsidir. Zati Nefsin aynas ve tecelli ile aynsdr. Hakikati
Muhammedi ile ezeli ve ebedidir. Onun rahmeti ve bereketi asaleten, varisleri kanalyla da vekaleten alemlere
sirayet etmektedir. Ona yaknlk orannda rahimiyetinden de mminlere sirayet etmektedir.
Ettehiyat miracn doruk noktasdr. Peygamber Efendimizin mirata Hakk ile arasnda tek perde kaldnda,
o perdeyi aralamaya altnda kendisine Dur! Rabbin namaz klyor hitab yaplmaktadr. Bu hitapla perde
alm ve Efendimiz Hakkn ve alemlerin aynas ve tecelli mahalli olduunu idrak etmitir. Hakk Onda btn esma
ve sfatlaryla aa kmtr. Bu idrakle Beni gren Hakk grmtr buyurarak miran hakikatini insanla
armaan etmitir.
Efendimiz, Hakkn kendinde tecellide olduunu, Onunla tahakkuk ettiini idrak ederek, bunu tm mminlere
bildirmitir. Namaz bu nedenle miratr. Hakk mahede mertebesidir. Nefsi hviyetinin, ilahi hviyetin aynas
olduunu bizlere bildirmitir.
Nefsinizden peygamber geldi (Tevbe/128) ayetiyle nefs-i Muhammedi kanalyla mira yolu tm mminlere
ak tutulmu ve namaz mira hediyesi olarak Efendimizce mira dn mminlere getirilmitir. Hakikati
Muhammedi ezeli ve ebedidir.
Biz son gelen ilkleriz ve Adem su ve balk arasnda iken ben peygamberdim buyurarak batni olarak
ilk olduunu, zuhur olarak en son geldiini bildirmitir.
Mira Hakkla kelam edilip, kiinin kendi hakikatini ve alemlerin hakikatinin idrak edilmesiyle, varlk aleminde
Hakktan baka bir ey olmadnn mahede edilmesiyle sonulanr. Bu ise Mutlak Tevhiddir. Hak-kul-alem
lsnn mertebeler itibariyle tevhid edilmesidir. Bunlarn Hakkla kaim olan Hakkn farkl mertebelerden zuhurlar
olduunun bilincine eriilmesidir. Alemlerde halkn zahir, Hakkn batn olduunu bilmektir. Hakk, halkta zahir ismiyle
aa km; Hakk halkn batnnda onun ruhu oluu ile mahede edilmektedir. Vahdet ve kesreti uluhiyeti Zatta
birletirmektir. Bu oluumlar ise La ilahe illallah muhammeden resulullah tevhidinin almlardr.
Alemlerdeki her eyin fiili Kuran, temsili Kuran ve tafsili Kuran olduunu ve btn her eyi Allahn uluhiyetiyle
tasarrufu altnda bulundurduunu mahede etmektir. Bu nedenle mira kelime-i ehadet ile tamamlanr. Hakkul-alemler bu tevhid ile btnleir, uluhiyeti ve Onun tafsili mahede edilmi olur. Bu ise hakiki ehadettir ki,
miracn son hedefi bu ehadetle dnya hayatn Hakkla, Hakk iin, Hakk adna srdrmektir. Bu halk arasna
dnte Hz. Resul kaynak olduundan ve ehadetle O tasdik edildiinde salavat getirmek gerektiinden,
salavatlarla namaz devam eder. Salavatlar tevhidle halk arasna dnldnde Kuran ve Snneti Muhammedi
zerine amel edilmesi gerektiini bildiren duadr. Rahmetin kaynan gstermektedir.
Hz. Resul (sav) Beni Rabbm terbiye etti ve gzel terbiye etti buyurarak, nefisler zerinde Rab tecellisine
dikkati ekmitir. Kii nefsine ve Rabbna arif olarak Rabbena dualar ile nefsi Allahn tecellilerini talep etmektedir.
Btn Rab kaynakl dualar bu zellii tar. Bu dualarla nefs tezkiyesi ve terbiyesi salanm olur. Kii nefse olacak
tecellileri bu duayla talep etmektedir.
Bana itaat edene itaat ediciyim buyuran Allahta nefse tecellilerini bu dualar zerine yapp, nefsi terbiye ve
tezkiye edecektir. Nefsi temizleyen felaha erer (kurtulur) (ems/9) ayetinin hkm gerei, bu temizlii
varlnda hisseden kii selamete ular. Bu selam alemlerede yaymak zere selamla namazn bitirir.
Tehiyyat; halkn idrak edildii Hakka nispet edilen kemal durumuna iarettir. Zira o, Allaha senadr. Peygambere
senadr. Salih kullara senadr. Bu ise kemal makamdr. Ona uymadan kemale ulamak mmkn deildir. Kemal
makam ile halkn hakikatini idrakle hakk bilmektir. Bu ise nefs tezkiyesinin tamamlanmas ile mmkndr. Tezkiye
ise zekat hkmdr. Varlkta Hakk mahedeyi, halkla Hakk ve Hakkta halk mahededir. Halkn zuhurunda Hakk
etkin grmektir. Hakkn Zatn, ilahi hviyetini bulmaktr. Nefsini bilip, Rabbn bilmektir. Zekat tezkiye hkmyle
Hakkn Samediyet srlarna vakf olmaktr. Orutada samediyete ynelinir. Oruta nefs tezkiyesi yntemidir. Bu
durumda Samediyet srlarda, eserleride kuldan zuhura kmaya balar. Kulun varl silinir gider. Nefsin hakikati
idrak edilir. Nefsinde tecelli edenin Hakk olduu idrak edilir. Bu yolla Samediyet srr aikar olur. Kul her ynden
Ona muhta olduunu ve Onunla kaim ve baki olduunun uuruna varr. Kul olana Hakkla Hakk iin zuhurda
olduunu idrak etmek yarar.

44

Tehiyyat Rabba mnacat makamdr. Allah her nefse Rab ismiyle tecelli ederek kiiyi tasarrufu ve ilahln iinde
tutar. Kii bu tecelliler ile Rabbn bilir. Kii nefsindeki Rab tecellilerini artrmak iin Rab ayetleri ile namazda ve
namaz dnda Rab ismini bnyesinde bulunduran ayetlerle Hakka mnacat etmelidir. Bu hususa yardmc olmak
iin Rab ayetleri kitabn sonuna eklenmitir.
SIRRI NSANYE KASDES
Aslm bilmek iin ok tefekkr eyledim
Nefsimi bilmez idim zattan ilham olmasa
Ayn zatta zatnn ayn idim
Zahir olmazdm ebed, aslm kadim olmasa
Hem sfatn ayn idim ezeli
Zahir olmazd ilim bende malm olmasa
Alem ervahda Rabbma Allah dedim
Bezmielest hitabna bel demezdim bende idrak olmasa
Rabbm ile devr afak seyrini ettim temam
Unsur libasn giymez idim bende ruhu hayvan olmasa
Aslm bulmak iin saltla emretti hda
Saltla emreder miydi bende kulluk olmasa
Mahiyet salt: Marifetullah bil ey veli
Mahiyeti salt bilinmezdi fedhvcut fatiha nazil olmasa
Salti cismani: Riyazattr ey Abit
Salti cismani bilinmezdi on iki art olmasa
Salti ruhani: Miratr ryeti cemal
Salti ruhani bilinmezdi bende nefsi natka olmasa
Ainalk ta ezelde Sdk'ya yar olmasa
Bu muhabbet kandan gelir ryet mukaddema olmasa
Hac Bekir Sdk Visali (ks)

PEYGAMBER'E VUSLAT KASDES

Vardm Medine ehrine Srdm yzm ravzana
Selm verdim zatna, Kokladm miski amberi
Ya Resulullah, Ya Resulullah, Ya Resulullah
Seni gresim geldi Bir canm var yoluna
Kurban edesim geldi
Hasretin nardan beter Akn kalbimi yakar
Grsem ryada yeter Nur'un namazda zahir
Veda ettim ruhum seninle Vatana geldim kalbim seninle
Bir an meclisinden ayrma Nuru cemalinden mahrum brakma
Cismim burada Kalbim orada
Dnya arada perde Derman senden bu derde
Mcavir olaym sana Mihmann olaym sana
Elan bekliyorum davetini defnolaym krbna
Muhammed kabrinden kalkar Yzn topraktan silker
Ebubekir sanda mer solundan kalkar
Topraktan insanlar biter efaat nurlarn saar
Fatma anamz yanndan kalkarHasan, Hseyin gmlein aar
Maherde huzurda durur Kadnlara efaat yapar

45

Visali yand akndan Kalmad senden gayri kalbinde

Emval ve evlt kt hayalinden
Hac Bekir Sdk Visali (ks)
SELAM
Selam emandr. Cenab- Hakk selam tecellisi ile bizi hem zahirden hem nefsimizden gelen hatr ve varidattan
emniyete almaktadr. Allah bizi Selam ismi ile Allahn Mntakim isminden emniyet tahtna alm, korumu
olmaktadr. Her trl menfi zahmetlerden de muhafaza etmektedir. Cemal sfatlarnn zuhuru Selam ismiyle artar,
celal sfatlarnn aa kda frenlenmi olmaktadr. Dier ilahi isimlerde buna benzer. Ayrca Selam ismiyle dier
ilahi isimlerin hakk ve hakikati ile aa klarna tecavz eden Mudill esmasndan da korunma gereklemi
olmaktadr. Kii selam verirken Allahn rahmetini alemlere sunmaktadr. O, dounun, batnn ve ikisinin
arasnda bulunanlarn Rabbidir (uura/28) ayetinin hkmyle selam alemlere ulatrr. nsann sa ve solu
vcudunun en u noktalardr. Yani vcud aleminin dousu ve batsdr. Ne var Ademde o var alemde gerei
nda selam verirken Allahn rahmetini kendine ve alemlere ulatrmaktadr. Mira olan namaz ile selamate
ulatrlm, nefsine ve Rabbine arif olarak Mutlak tevhid zere rahmeti alemlere yaymtr.
Arif kiinin selam vermesi, namazda Rabbiyle konuup Allahtan baka her varlktan habersiz kalmasdr. Onlarn
hakikatini idrak ile bir halden bir hale gemesidir.
Selam esmas u zellikleri tar:
Her eit arza, ktlk ve hadiselerden salim kalan.
Her trl tehlikelerden kullarn selamate karan
Dnyada ve cennette bahtiyar kullarna selam eden.
Selam ismi geleceide iinde aldndan, selamdan sonra koruma ve selamette olmayda kapsar.
Allah ezeli ve ebedi Selamdr.
Allahmme Entesselam ve minkesselam tebarekte ya Zl celali vel ikram (Ey Allahm! Sen
Selamsn, Selam sendendir (Dnya ve ahiret selameti de senin yardm ve inayetindir). Sen
mukaddessin ey Celal ve ikram sahibi Allahm)
Kii, Allahmme ile Allahn Zat, tm isim ve sfatlar ile Hakikati Muhammedi zere alemlerde ve kiinin
kendisinde olan Selamn Allah ile olduunu idrak eder. Selametin tm nefislerde Selam isminin tecellisi
sayesinde gerekletiini anlar. Namazn bu szle tevhid ile bitir. Tevhid anlayn rahmet olarak alemlere aktarr.
Tebarekte ya Zl Zelali ve ikram diyerekte bunun yce ve Allahn bereket ve ikram ile Zatndan olduunu belirtir.
Varlnn devamnn Allahn bu bereketli ve rahmet zere yce ikramlar ile saladn idrak eder. Aczini, fakrn
ayn zamanda kadrini bilerek ehadet alemine, halkn arasna dner. Bu dn tevhid zere kulluk bilinci ile halkn
arasna karmaktr.
Namazdan selam ile klmas, miran tamamlandnn ve Hakk Mutlak Tevhid ile idrak ve mahede edildiinin
ifadesidir. Miradan dnen ise halk iinde Selam ismi ile halka Hakka muamele eden Hakkn halifesi ve vekili
konumundadr. Temsil ettii nefs mertebesinden ve Snneti Muhammediyeyi ve Kuran aa kard lde
Hakkn halifesidir. Namazdaki mirada katedebildii yol, idrak ve mahede orannda yani nefs mertebesinde halife
ve vekildir. Mira tamam olup, tm mertebeler tadlp yaanldnda kii Beni gren Hakk grmtr
hadisinin hakikatiyle nurlanr. Bu hadisten varis olarak hissesini yaar. Mertebesini daima ileri parolasyla
ykseltmek ve halka ve insanlara faydal olmak temel hedefidir. Miradan dnen ve bu yksek bilin ile kul
mertebesinden abduhu vasfyla duaya balar. Bu adan her namaz hac hakikatini yaama iin bir provadr. ki
namaz arasnda halifeliin vekilliin halk iinde getirilmesidir.

46

DUA
Dua ibadetin zdr hadisi nda, kullarn ibadetide dua sayesinde glenir. Allah ile irtibat mhrlenir. Dua
Allahn iradesi altnda, czi iradeyi Onunla Ona yneltmektir. Burada ibadet duann kendisidir. Eller tutma, vermek
ve kudretin aa kma mahallidir. Onlar ile alnr ve onlar ile verilir. Ykseklik Rabbin ellerine (kudretine) ait bir
zelliktir. nk Allah stn olan eldir. Veren el alan elden stndr. Duada hakiki Ganiden yani Allahtan
hakiki fakr ve muhta olan insana ltfedilir. Allahn iki eli de (Celal ve Cemal tecellisi) aktr. Diledii gibi
infak eder buyurulmutur. Allah ise zahir ve batnda nimetlerini verendir. yleyse eller her trl nimeti talep
etmek iin Allaha yneltilir. Duada kul muhta ve acz iinde, adeta dilenci konumunda olmaldr. Dilenciyi geri
evirmeyiniz, kovmaynz hadisi altnda deerlendirildiinde, Hakk verici, kul alcdr. Hakk, dilenciye kar
en merhametli olandr. Onu geri evirmez, kader snrlar dahilinde, duasna icabet eder. Vereceini verir. Kader srr
gerei aa karamadklarnn karln ahirette vermek zere erteler. Duaya icabette en nemli husus kiinin
Alaha olan irfan dzeyidir.
Zikredilen dua lisanlarndan birisiyle dua edenden sadr olan btn dua ve taleplerin mukabilinde bir icabet bulunur;
bu icabet dua sahibinin ilmine ve inancna gre dua lisannn dayand mertebenin aslndandr. Bu dua sahibi, bu
icabeti bu lisan ynnden davet etmektedir ve sonuta dua esnasnda dua sahibine hakim vasf ve hal ile ortaya
kar. Bu konuda tasavvurun sahiplii ve huzurun geniliinin byk tesiri vardr. Nitekim Hz. Peygamber (sav)
bunu dikkate alm ve Hz. Aliye Allahm, beni hidayete ulatr ve bana yol gster duasn rettiinde
yle demitir: Hidayetin ile yol hidayetini zikret ve yol gstermekle de okun hedefine gitmesini
dn
Bylelikle Hz. Peygamber, Hz. Aliye dua esnasnda bu iki eyi aklnda tutmasn emretmitir. Bu anlalrsa, Hakkn;
resullerin, kamillerin ve benzeri gibi sekinlerin dualarna icabet etmesinin pek ok srrna erilir; ayrca talep ve
yakarta tasavvurun, marifetin ve halin dzgn oluunun icabet iin gl bir art olduu idrak edilir. Bu ifadeyi
destekleyen hadis-i erifte Peygamber Efendimiz (sav): Eer Allah hakkyla bilseydiniz, duanzla dalar
hareket ederdi buyurur.
Bylece Hakk daha sahih olarak bilen marifet sahibi ve Onu tasavvur eden kimseye Hakkn istedii eyde icabet
etmesi daha sratlidir. Hakkn emirlerini gzetmede ve onlara komada daha yetkin olandan, Hakkn honutluu
dier kullarna gre daha yetkin olur. Bunun iin Ehlullahn byklerinin halinin gerei udur: Onlar Hakktan
honut olup, Allah bildikleri ve Onu kamil ve salih anlamda tasavvur edebildikleri iin dualarnn byk ksm kabul
edilen dualardr. Nitekim u ayette dualarn kabul edilmesine iaret vardr: Bana dua ediniz ki, size icabet
edeyim (Mmin/60)
Buna gre sahih mahedeye dayanan marifetten yoksun, Allah hakknda kt tasavvur sahibi olan kimse ise
Bana dua edin ki, size icabet edeyim ayeti ile duasnn kabul edilecei vaat edilen kimseler gibi Hakka dua
eden birisi deildir. Byle bir insan, dua ederken duasnda kendi zihninde somutlaan surete tevecch etmektedir.
Bu suret, o ahsn kendi nazar ve hayalinin veya baka birisinin hayal veya nazarnn veya bu iaret edilen eylerin
toplamnn bir rndr. te bu nedenle, bu durumdaki kimsenin Haktan talep ettii eye karlk verilmez veya
duasnn kabul geciktirilir.
Byle bir insann duas kabul edilirse bunun sebebi, hibir eyin Haktan yoksun kalmayn gerektiren ilahi maiyet
(Hakkn her ey ile beraber olmas) veya dua edenlere mahsus tam camilik (her eyi kuatma) srrdr. Bunlarn,
zorlulukla ve buna bal olan istidadlaryla yaptklar taleplerine karlk verilecei vaat edilmitir.
Bu zellikteki bir kimsenin hali, sahih bir tasavvur ve tahkik edilmi bir marifete sahip olan kimse, Hakk tefekkr
eder ve btn vecihlerden olmasada huzuri ve gerek tevecch ile Ona ynelir. Bu kiinin, baz mertebelerde ve
baz isim ve sfatlar cihetinden olsa bile tevecchnde Hakk tasavvuru ve tefekkr ona yeter. Bu durum Ehlullahn
orta mertebedekilerin halidir. Buna karn nceden zikredilenler ise perdeli olanlarn halidir.
Bu balamda Kamiller ve Efrada gelince, onlarn Hakka tevecchleri, zati tecelliye tabidir. Bu tecelli, kendileri iin
hasl olmutur ve onlarn kemal makamna ulamalar, bu tecelliyi elde etmelerine baldr. Bu tecelli onlara btn
isim, sfat, mertebe ve itibarlar birletiren kamil marifeti verir.
Bunun yan sra onlar Hakk iaret eden ve kendileri iin en yetkin mahede ile gerekleen zati tecelli asndan
sahih tasavvur etmilerdir. te bunun iin dua ettiklerinde dualarna karlk gecikmez. Allahn diledikleri, baz
makam ve mertebelerin srrna ererler, bylece ilahi ilim gereklemesi hkmn verdii iin gereklemesi takdir
edilmi eylerin farkna varrlar. Bu nedenle onlar varl takdir edilmi, imkansz bir eyi talep etmezler. Onlarn
himmetleri de byle bir eyi istemeye veya onu irade etmeye kesinlikle ynelmez. rade etmeye deyiimin sebebi
udur: Bazlar vardr ki, dua etmese ve byle bir eyi Haktan dilemese de baz eylerin gereklemesi ve meydana

47

gelmesi iradesine bal olur. Bu makam dualara icabet edilen makamn stndedir ve rzann kemalinin
zelliklerindendir. nk bu zellie sahip olan kimse Hakkn iradesinde ayr bir irade sahibi deildir; bilakis o
Rabbinin iradesinin ve dier sfatlarnn aynsdr. Bu durumda insan- kamilin duas, kendi iradesinde silinir gider.
Sz konusu bu irade Hakkn iradesinden ve dier sfatlarndan farkl deildir. Bunun neticesinde ise, insan- kamilin
irade ettii ey gerekleir. Burada belirtilen zellie tam olarak sahip olan kii, eer dua ederse, btn alemlerin
ve mertebelerinin lisanlaryla dua eder; nk o, btn alemler ve mertebelerin bir aynas olmutur.
ayet bu insan duay terk ederse, Hakka tecelligah olmasndan dolay terk eder; bu, insan- kamilin Hakkn
mertebesini takip eden iki vechinden birisi ve irade ettiini yapar zelliinde Haktan ayr olmay itibariyle
gerekleir. Bunun ardnda ise hi kimsenin ulaabilecei bir makam ya da elde edilebilecek bir mertebe yoktur. Bu
makamn altnda bulunan kii kamil marifet ile ve Bana dua ediniz ki, size icabet edeyim hitabyla kast
edilen doru tasavvur ile Hakka ynelmitir.
Namazda oturan kii ellerini Hakka atnda zahiren Muhammed (
) yazsn yazar. Bu hem insan olarak Onunla
Onun izinde olduunu, Onun kanalyla Hakka ynelmi olur. Duaya estafurullah ve salavatlarla balayarak
batnnda Ona balar. Onunla Allaha yneli olur. Bu yaz ayn zamanda, Muhammedin dualarnn ezeli ve ebedi
dualarnn rahmeti iine girer. Onun dualar namazdaki kiiyi rahmete ulatrr. Kiinin dualarda batnen katlmak
iin, Onun btn dualar iine alan dua diye tarif ettii u duay yapmas yerinde olur.
Allahmme inni eselke min hayri ma seeleke minh nebiyyke Muhammedin (sav) ve neuzu bike
min erri mesteazeke minh nebiyyke Muhammeden sallahu aleyhi ve selem ve entel mstean ve
aleykel belagu vela havle vela kuvvete illa billah Mealen
Allah'm! Muhakkak ben Peygamberin Muhammed Aleyhisselam'n, Zat Ecelli Al'ndan istediklerini
isterim. Senin Peygamberin Muhammed (s.a.v.)'in sana snd eylerin errinden de Sana snrm.
Yardm ancak Zat Ecelli Al'ndan beklenir. Dnyada da ahirette de istenilen eye ulatracak ancak
Sen'sin. Kuvvet ve kudret ancak senin yardmnladr.
Dua ibadetin zdr, Dua mminin silahdr hadisleri Dua edin icabet edeyim ve Duanz olmasa
Ben sizi ne yapaym? ayetleri ile duann nemi son derece aktr.
Kii namazda elde ettii tm bilgilerin nda Ona hakiki ibadet edilemeyeceinin uuruyla tevbe-istifar ve
salavatla duaya balar.
Dua, Allahn Ahadiyeti zatna mracaat, Onunla mnacattr (konumaktr).
Dua, uluhiyeti Zata iltica etmek, Hakkn nefse tecellilerinin ne ekilde, ne vasfta olacann ve murad edilenin
talebidir. Bu taleplerle Hakka ilticadr.
DUA, ULUHYET Zatta Allah ismi ile drl olan isim ve sfatlarn tecellisini ynlendirmek, tecellileri ile onlar
Hakka Ona iade etmektir.
Hakkn Rahmaniyet ve Rahimiyetinin dua ile ilahi isim ve sfatlarn talep ettii ekilde Ona ynelerek, Allahn
tecellilerini beklemektir.
Dua, Hakkn Rububiyetini nefsinde ne vasfta murad ediyorsa, o yndeki tecelliler iin Rabbndan istemektir. Rabbe
muradn arz etmek, niyazda bulunmaktr. Alemlerdeki tecellilerini seyredip, kendi isteklerini Ona bildirmektir.
Dua Hakkla aracsz irtibattr. Karlkl iletiimdir. Dua, ihlas ve irfann birletirilmesi ile Ahadiyeti Zatn kapsn
alarak Uluhiyeti Zattan istidat lisan ile muradlarn Ona sunmaktr.
Dua, Hakkn ilahi hviyetini ve uluhiyetini her zaman, her yerde grp bilerek yine Ona snp yine Ondan
dilemektir. Dua, Hakkn uluhiyetinde drl olan zt isimlerden iinde bulunduu hale gre Hakkn isimleri iinden
murad ettii tercihi Hakka sunmaktr.
Dua, klli irade ve kudret tecellisi altnda, ahsn izafi cz-i iradesi ve kudretini ne ekilde ynlenmesinin arzu
edildiinin sonucunu Hakka bildirmek, bu konudaki Hakkn tecellisini beklemektir. Onu vekil edinerek en hayrl

48

tecelliyi beklemektir. Dua ihlasl kulluun Hakka sunulmasdr. Dua istidat lisan ile Hakkla direkt iliki iinde
olmaktr. Allah bizimle beraber olduundan dileklerimizi, muratlarmz dinleyip kayda alandr.
Ben size ah damarnzdan daha yaknm (Kaf/16) ve Nerede olursanz O sizinle beraberdir
(Hadid/4) ayetleri ile direkt irtibatn ve beraberliin dua ile yaanmasdr. Zira O, her zaman, her yerde bizimledir.
Dua Hakka teslimiyetin zdr ve zetidir. Dua tm taayyn ve tecelli mertebelerinde Allaha ynelmek, Ondan
talepte bulunmaktr.
Duann kader iinde nemli bir faktr olduu bilinciyle kendi kaderini ynlendirmek iin Allahla olmaktr.
Dua Allahn Tek ve Bir olduunun idrakiyle, uluhiyetini Kuran ile izdiini bilerek Hakikati Muhammedi kurallar
erevesinde yine Ona snmak ve Ondan dilemektir. Kulluunu Allaha arzetmektir.
Kullarm beni sana soracak olursa, gerekte ben pek yaknm. Bana dua ettii zaman dua edenin
arsna cevap veririm. yleyse onlarda Bana cevap versinler ve bana inansnlarki doruya
erisinler (Bakara/186)
Yalnz sana kulluk eder Senden yardm dileriz (Fatiha/5)
Dua ibadetin ta kendisidir hadisi bizi Hakka duaya armaktadr.
Dua, Onunla olduunu, Onunla konuulduunun farknda olmaktr. Dua Hakkn vahdaniyetine, birliine
ynelmedir. Dua tevhid hakikatini birebir yaamaktr. Btn hakikatleri bnyesinde cem ile Allah irfanla acz ve fakr
iinde uluhiyeti iinde Ondan Ona ynelmektir.
Duay ifade eden bir kudsi hadiste Allah yle buyuruyor:
Yceliine yce, mbarekliine mbarek Allah dnya semasna nzul tecellisi eyler ve buyurur:
-

Yok mu tevbe eden? Ki onun tevbesini kabul edeyim.

Hani duac? Ki onun duasna icabet edeyim.
Ba talebinde bulunan yokmu? Ki onuda balayaym.

Zahiri olarak kudsi hadis aktr. Batni manas i aar, gnl ferahlatr, gz aydnlatr. Aadaki cmlelerde bu
manay bulacaksnz. Bilmelisin, Yce Allahn nzulu bir bakadr. Onun adna Ruhani, Nurani ve Manevi nzul
denir. Sonra bu nzul tecellisi, zellikle isimlerin hkmlerini, izlerini, yer ve sema boluu alannda zuhurlarn
gstermekten ibarettir. O, btn her eyi kapsamtr. Unutulmamaldr ki, tm bu zuhurlar ister ak ister gizli
olsun belirli remizleri tasn hemen hepsi Hakk temsil eder.
Btn bu olanlar ahadiyeti Zat makamndan oarak gelir. yle gizli bir haldeki, ona Ben gizli bir hazine idim
mealine gelen kudsi hadisi ile iaret edilmektedir. Allah Tealann ilk kudsi hadiste belirttii zere u manalarda
iermektedir. Allahu Tealann kelam beeri kelamlara benzemez. O halde nasl bir kelamdr. yle ki; Allahu Teala
ezeli ve ebedi bir kelamla konumaktr. Ama ekilsiz. Harfin ve sesin verdii ekilden yana mnezzeh. imdi
yukardaki cmleleri erh edelim:
Allah Teala Yokmu tevbe eden? buyurdu. Yani nefsi makamnda iken, onun vasflarn taknm iken, tabiatn
gerei olan aykrlklar brakp eri uyarla dnen yok mu? Evet byle biri yokmu ki Tevbesini kabul edeyim Bu
cmlede u mana anlatlr: Evet Hani o kimse ki, nefsinin tabi aykrlklarn brakp eri uyarla dner. Ve onun
byle yapmasnn bir sonucu olarak Ben de ilahi isimlerin nurlar tecellisi ile ona dneyim. Zati sfatlarla ona
yneleyim. Nefsi natkasn asli haline dndreyim. Hakikatine ulatraym.
imdi ikinci cmleye geelim. Burada Allah Teala yle buyurdu: Hani duac?... Bunda aracak mana udur:
Nerede o talip? Ama rahmet feyzime hak kazanan talip; birde efkat fazlma hak kazanan Ama bu talep ve hak
kazanmak kalp ve onun sfatlar makamnda olacak. Evet Hani byle bir talip ve byle bir duac ki, onun duasna
icabet edeyim. Bunda anlatlmak istenen manada udur: simlere has tecelli aydnl ile onu aydnlataym. Sfat
inilerinin imekleri ile ona grleyeyim ve onun sonradan olma nefsine sonradan arz olan sfatlarn ifna edeyim.
Bu sfatlar nefsin hakikatine arz olmulardr.

49

imdi nc cmlenin aklamasna geelim. Allah Teala yle buyuruyor:

Ba talebinde bulunan yok mu? Bunun manas yle anlatlabilir: Bilhassa ruh ve sr makamnda, rtlmeyi ve
kapanmay, gizlenip Hakkla olmay isteyen yok mu? Evet Byle bir talebi olan yok mu ki, kibraya rtmle rteyim.
Azamet izarmla onu saklayaym?
Evet, btn bunlar Zati isimlerimden gelen tecellilerle yapaym. Bylece onu izafet yolu ile gelen zamandan ve
izafet yolu ile kendisinde bulunan benlikten onu kurtaraym. Btn bunlardan sonra, O Hakiki varlmdan bir varlk
aleminde tahakkuk eder. Bundan sonra rtlm olur. Yani Benimle, isimlerimle, sfatlarmla fiillerimle beka kazanr.
Anlatlan bu hallerin yerleri ve belli makamlar vardr:
Fiillerimle denirken, bu durum nefs makam ile sfatlarnda olmaktadr. simlerimle denirken, kalp ve
sfatlarnda hasl olacak rtme iine iaret edilir.
Sfatlarmla denirken, ruh ve onun ahkamnn kapacana iaret edilir. Benimle denirken phesiz Zata
geilir. Bunun kapad yerler sr ve ondan hasl olan esrardr. Yce Allah u manay anlatr: Ve Sen baki kalrsn.
Ama sensiz olarak. Ve sen Ben olursun. Sonra ben sen olurum. Sen dahi bensin. Hasl her ey Onda O olur.
Namaz ve irfan yolu ile miraca klr. Miracn sonuda yukardaki hakikattir. Yukardaki manaya u ayeti ile iaret
edilir:
Gerekten Ben ok ok balayanm. Ama tevbe edeni. man edip yarar i yapan (Taha/282)
Mira olan namazn hakikati budur. Hakkta fani olup Hakkla beka kazanmaktr. Ona halife ve vekil olarak
yaamaktr. Namaz ve irfan yolu hedefe gtren tm mertebeleri bnyesinde bulundurur.
Allahm! Ben Peygamberim Muhammed aleyhisselamn senden istedii eylerin hayrndan diler:
Onun sana sd erlerdende sana snrm. Yardm ancak senden beklenir, dnya ve ahirette arzu
edilen eye ulatracak sensin. Btn g ve kuvvet ancak Allahn yardm iledir.
Rabbim kolaylatr, zorlatrma; Rabbim hayrla sonulandr.

VARDAT KASDES
Bismillahirrahmanirrahim
Zat paki akdesinde mahf iken ehadiyetle vcud eyledin
Feyzi mukaddes ile ilminden mevcudat vahidiyetinle mevcut eyledin
Alemi ervahta emanetle insan ekmel kldn dierlerinden
Misali lemden elestn ile said aki fark eyledin uhud
Devre girip eflaki enasr mevalitten bu leme
Sulb peder ve rahmi mader ile ruh nzul edip dodu
Ruhi paki Mustafa'dan hisse alp ademi unsurundan kemalat
Seyru slkle Mira edip devri afakla krbiyeti uhud
Aciz Ruhi sen dahi mertebe-i saniye Visali mridi kamille bul
Ak ilmi muhabbet ile bir an durma varidatla bul uhud
Hepsi burada eriat, Tarikat Hakikat Marifet bul ummam
Yevmi maher hair, neir, srat, mizan livaulhamde bulmak iin
Subhi mesa durma al srr muti ile gr seyran
Ya ilahi aciz kemteri iki cihanda aziz kl hem sultanlarla
Himmeti Mustafa Piran Mridan Mridanla hem cemali pryan

Sfat zatn ayn deil gayr hi

Sfat zattan ayrlmaz zat sfattan asla hi

50

sim zatn gayr deil ayndr

Bu hakikat ehli snnet ehlibeytin szdr

NAMAZ VE NSAN
nsan suret olarakta Kuran temsil etmektedir. Bamz (.) nokta eklinde vcudumuzun en st ksmnda yerini
almtr. Bamzn alt elif ( )harfi formunda yerini almtr. Vcud ayaklar yan yana getirildiinde ise lam ( )harfi
eklindedir. Ba ise ayn zamanda mim ( )harfi eklinde yerini almtr. Elif, lam, mim. Zalikel kitab l raybe
fiyhi (Bakara/1-2) Elif, lam, mim. Bu kitapta hi phe yoktur buyurulmutur. nsan- kamil, elif lam mim
harfleri ile temsil edilmektedir. nsan ve Kuran ikiz kardetir hadisi ve yukardaki ayetle birletirilerek
deerlendirilirse, insan hem zahiri suret hem batn siret asndan Kuran ile drl olarak halk edilmitir. Bamzn
nokta (.) eklinde olduu dnlrse, ve besmeledeki noktann knh zat mertebesini yani ilahi zatn srrn temsil
ettii hatrlanrsa, insan ayn zamanda Allahn srrn banda ve kalbinde tayan ulvi bir varlk olarak halkedilmitir.
nsan benim srrmdr, srrmn srrdr kudsi hadisiyle bu gerek bize hatrlatlmtr. Ayn zamanda insann
yz zatn temsil eder. Her insann yz kendini temsil eder. Allah ahadiyetinin temsilini gstermek iin, yzn
kiiye zel klmtr. Ona ahadiyetinin anlalmas iin numune sunmutur. Tpk parmak izi, ses izi, gz izi vb. kiiye
zel olmas gibi.
nsann yz zatn temsil eder. Herkesin yznn farkl olmas Allahn ahadiyeti srrnn insandaki tecellisidir. Tpk
parmak izi, gz, ses izinin farkl farkl olmas gibi. Yz ayrca Allahn zati ve sbuti sfatlarnn yansd yerdir.
Gz basarn, kulak semin, akl irade ve ilmin, az kelamn, az ve burun ise nefes yoluyla hayat, irade ve kudretin
yzdeki temsilcisidir. Alnda iki ka ortasnda ise kalpteki nefsi natkann zahire yansd ksmdr. Nefsi natka ise
Allahn Zati sfatlarnn mazhardr. te secdede kalpteki nefsi natka merkezinden alndaki zahir ynyle kalpteki
tecelli vastasyla alemlerle iliki kurulur. Nefsi natkann batn kalp, zahiri alndr. Bu iki yerden nurun mahede
edildii ehline malumdur.
Namaza balarken Allahuekber derken erkeklerde kulaa kadnlarda kalp hizasna getirilen ellerle (99 esma)
namaza balamas, Zat, sfatlar, esmalar ile onlara brnerek balanmasdr. Secdede ise hepsi sahibine teslim
edilmi olur. Namaz bu nedenle zahiri ve batn olarak Allah tecellisidir. Rahman tecellisidir. ster Allah deyin,
ster Rahman deyin, hangi isimlerle arrsanz arn en gzel isimler Allahndr (sra/110) ayetiyle
zahiri olarakta Allaha duadr, salattr. Kulluk mhrnn zahirinde ifadesidir. Batnda buna uydurulursa kamil namaz
oluur.
Ayn zamanda nokta (.) olan ba ve elif ( )olan vcud yan yana getirildiinde Arapada 10 (.) says olumaktadr.
10 says tasavvufta kamil sayy oluturmaktadr. Nokta (.) knhzatn srrn gstermekte, elif ( )ise knhzatn
taayyn ve tecellisi ile oluan alemleri gstermektedir. Nokta (.), nefesi rahman ile genileyip, elif ( )eklini almtr.
Eliften ( )de tm harfleri oluturmak dolaysyla, kaynan noktadan alan elif, harfleri bnyesinde
bulundurduundan, nokta ve elif, tm Kuran temsil etmektedir ve (.) 10 says bu nedenle kamil saydr.
nsanda hem suret hem siret olarak bu kemal zere halkedilmitir.
Biz insan en gzel surette yarattk (Tin/4) vurgulanarak bir adan bu gerekte belirtilmitir.
nsann bann nokta olmas yannda nefsi natkasnn zuhura kt yerde yzdedir. Alnnda, iki kan arasnda
nefsi natkas nur ve tesbih taneleri eklinde zuhura kmaktadr. Bu ehline malumdur. Nefsi natkann bu noktasal
ynnn batn yn ise kalpte nokta-i sveydada drlmtr. Nokta-i sveyda sn nur edip, aslna dntren
kiide bu batn nefsi natka noktasndan secdede Nuru Muhammedinin ve gz nurunun mahede edildii ehline
malumdur. te bu iki noktay zahiri ve batn nefsi natka noktalarn nur eden insan Yasin hitabna muhatap
olmaktadr. Arapada ye harfi ( )altta olan iki nokta olarak ifade edilmektedir. Bu zahiri ve batn nefsi natka
noktalarn temsil ettii gibi, ayn zamanda bir nokta knhzatn srrn, dier nokta ise alemleri kendinde dren
nefsi natkasn nur edip nokta olarak dier noktaya ayna olan insan temsil etmektedir. Yasin ayetinden sonra
Velkuranilhakim (Hikmetli Kurana and olsunki) ayetinin gelmesi nsan ve Kurann ikiz karde olduunu

51

insann hakikatinin Kuran ve ilahi hviyet kaynakl olduunun delilidir. nsan bu nedenle hem zahiri hem batni
olarak Ahsen-i takvim olarak halkedilmitir.
Kii, secdede yzn yani zatn, zatna ait tm isim, sfat ve fiilleri Hakkn Knh Zat mertebesine teslim ederek, bu
sahip olduu varln kaynana, Zata secde etmektedir. varln Zatn taayyn ve tecellilerine bal olarak
srdrdnn idrakine varmaktadr. Nefsi natka olan noktann srr knh zat noktasnda eriterek teklie, tek
noktaya ular. Buda besmelenin altndaki noktaya ulamaktr. te bu srra binaen Hz. Ali (kv): Ben Benin
altndaki noktaym buyurmutur.
te namaza nokta; elif, lam, mim zelliklerini yani Kuran bnyesinde ve suretinde tayarak Allahla huzurdadr.
Ayakta elif (), rkuda dal ( )secdede mim ( )eklini alarak Adem ( )mhrn her rekatta eklen yazmaktadr.
Tehiyyatta oturduunda ba ile mim (), vcud ve bacaklar ile ha ( )dizleri ve ayaklar ile mim (), kollardirsekleri ile dal ( )izerek Muhammed (
) ismini eklen yazar. Bylece muhammediyet mertebesine ular.
Namaz Ademden Muhammede tm peygamberleri, enbiyay velayeti bnyesinde bulunduran bir sistemdir. Bu
suretler ile de onlarn ahlaklarndan, ilimlerinden faydalanma imkanna da sahiptir. Bu hususu destekleyen en byk
delilde ellerimizdir. Ellerimizde sada () 18, solda ( )81 olarak Arapa olarak mhr vurulmutur. Genetik yap
deimediinden Ademden, kyamete gelecek insanlara kadar her insan bu mhr tayacaktr. Kurann Arapa
geleceinin ve son peygamberin Hz. Muhammed olacann en byk delillerinden biride budur. Bu mhr ezeli ve
ebedidir. te namaza balarken 18+81=99 esma ile huzura kmamz bu delille ve esmalarn manalar ile zuhura
kmamz demektir. Allahuekber diyerek hu temsili olan kulaklarmza ellerimizi gtrdmzde parmaklarmz
Allah (
) yazmaktadr. Secdede ayn zamanda bu esmalar gerek sahibine iade edip, teslim etmekteyiz ayn
zamanda.
Namazda Ademden, Muhammede kadar tm peygamberlerin mertebelerinden feyz, ilham, mana, nur, ruh ve ahlak
almaktayz.
Ayrca dua aamasna getiimizde, bamz mim (), vcudumuz ve bacaklarmz ile ha ( )ayaklarmz ile mim ()
kollarmz gvdeden aarak dal ( )yazarak Muhammed ismini ebedi olarak yazyoruz. Dualarmz eklen ve manen
peygamber efendimizin dualarna katm oluyoruz. Duadaki Muhammed yazs ile Onun dualar ezeli ve ebedi olarak
mhrlenmi olmaktadr.
Bizde dualarmz bu ekle ve manaya katarak dualarmz Onunla perinlemi olmaktayz.
Ban hem nokta (.) hem ( )mim olmas peygamber efendimizin hakiki insan kamil olmas, mim ile Hakikati
Muhammediyi temsil etmesi, Yasin hitabnn ona gelmesidir. Nokta ile de knhzatnn sr noktas olmasdr. Zira
knhzat mertebesinden ilk zuhura kan hakikat, hakikati muhammedidir. O da noktann zuhurudur. Aynasdr.
Elifte noktadan zuhura km olup hakikati Muhammedi onun aynasdr.
Sureten bu ekilde alemleri iine alan insan, batni olarakta alemleri bnyesinde tamaktadr.
Allah kudsi hadisinde;
Allah Ademi kendi suretinde yaratt, Allah Ademi Rahman suretinde yaratt buyurarak bu gerekleri
aklamaktadr. Sureten bu gerekleri bnyesinde bulunduran insan, nefesi ile, kelam ile nefesi rahman da
bnyesinde bulundurmaktadr. Eitilir ve aslna ularsa batnndaki hakikatleri nefesi rahmani zellikleri ile ruhu ve
nuru ile zuhura karacaktr. Arif kiinin durumu bu nefesi rahman ile yaamas nedeniyle zellik arzeder. Namazda
okuduu Kuran alemlere onun kelamyla ulamaktadr. Ksacas Allahn tercman olmaktadr. Ama bu mertebede
Kuran okumaktr.
Ancak her Kuran okuyanda kendi mertebesinden Kuran okumaktadr. Asl zere okuduundan kendi mertebesi ve
bu mertebe altndaki her varla bu zellikleri sunacaktr. Buda herkesin kendi mertebesinden manevi zekat
olacaktr. Bu da maddi zekat eitiminde namazda olduunun delilidir. Allahn insan kanalyla alemlere rahmetidir.
Zira kudsi hadiste: Ey Ademolu! Seni Kendim iin yarattm. Alemleride senin iin yarattm
buyurulmutur.

52

NAMAZ HALK EDL VE TAAYYN (TECELL) MERTEBELER

Allah Teala Kudsi Hadisinde yle buyuruyor:
Ben gizli hazineydim. Bilinmekliliimi sevdim. Halk zuhura getirdim (yarattm). Ta ki Beni bilsinler.
Allah Zat itibariyle gizli bir hazinedir. Ahadiyeti Zat mertebesinde henz ne isimlerin ne sfatlarn, nede ekillerin
herhangi bir zuhuru yoktur. Zat ahadiyetinde (birliinde) gizli bir hazine hkmndedir. te Mutlak Tenzihin gerek
manada yapld bu mertebedir. Bu mertebe Allahn isim ve sfatlarnn zuhuru olmadndan faaliyette yoktur.
Allah, Zatndaki sevgi ve muhabbet tevecch ile bilinmekliliini arzu etti. Bu mertebe sevgi, muhabbet ve akn
zuhura kt mertebedir. lk zuhura kan ey ilahi muhabbettir. Bu ise Rahman tecellisidir. Bu tecellinin ilk
zuhuruda Hakikat-i Muhammedidir. Bu nedenle habibullahtr. Ondan sonra halk yani alemleri bu muhabbet ile
zuhura getirmitir. Muhabbetin kayna Allah, muhabbetin yansd yer Hakikati Muhammedi ve hakikati
Muhammediden yaratlan (halk edilen) alemlerdir. Bu nedenle nefesi rahman tecellisi alemleri iten ve dtan, hibir
zerreyi darda brakmadan sarmaktadr. Bu nedenle Allah, Hz. Resuln bu hakikatine ynelik olarak Sen
olmasaydn alemleri yaratmazdm hitabn yapmtr. Alemler bu muhabbetle Hakikati Muhammediyi yanstan
ayna olmutur. Aynann srr ve cilas insan- kamil Hz. Muhammeddir. O asaleten, varisleri vekaleten bu srr tar.
Feyzin ve muhabbetin ana kayna hakikati Muhammedidir. Allah halk ettii bu zuhurlar ile tebih mertebesinde
isim ve sfatlar ile tannr. Zat mahiyetinin bilinemeyii ynyle tenzih edilir. nsanda hem isim ve sfatlar hemde
srrndaki Zati tecelli ile tannr, idrak edilmeye allr.
AllahIn alemleri halk ediliinde u unsur rol oynar:
Zat, Zatnn iradesi ve Zatnn kelam.
Allah Zat itibariyle tek olup bu vasfyla Ferdiyet zelliine brnr. Hz. Resul Ferd ismiyle bu zellii
bnyesinde tar. Bu l Ferdiyeti Zat makamn temsil etmektedir. Allah gizli bir hazine iken, Zatndan Zatna bir
tecelli ile lmi Zat mertebesini oluturmaktadr. Zatndan olan bu tecelli ile gizli hazinesindeki tm varlklar ilmi
hakikatler (ayan- sabite) olarak meydana getirmitir. lmi Zatta birbirinden ayran ilmi hakikatler Ferdiyeti Zat
mertebesini oluturmutur. lmi Zatnda, Zatyla onlar farkllatrmtr. Her mevcudun ilmi hakikati (ayan- sabite)
onun istidadn oluturur. Bu ilmi hakikatlere Zati kelam olan Kuran ile tecelli ederek, onlarn hakikatlerini Kuran
klmtr. Sonra onlara Ben sizin Rabbnz deilmiyim? sorusunu yneltmi; onlarda isdatlar ile Evet
Rabbmzsn cevabn vermilerdir. Tm nefsler bu hadiseye ahit tutularak mertebe mertebe ehadet alemine
inmilerdir. ehadet aleminde grlen ilmi hakikatlerin sureti ve eserleridir.
Zatnda olan bu ilmi hakikatlere, Zatn iradesiyle Zatn kelam olan KN-OL sz ile Kuran talim ettirilmitir. Kn
sz ile ilmi hakikatler istidatlarna gre farkllam ve Zati ilimde sabit hakikatler olarak yerini almtr. Kn
sz Zatndan Zatna olan Zati kelamdr. Allahn Zat, iradesi ve kelam birleerek bu hakikatleri zuhura getirmitir.
Kuran cemi esma ve sfat cami Zat, temsil ettiinden, ilmi hakikatlerin aslda Allahn isim ve sfatlarndan
olumutur. lmi Zattaki bu hakikatler, ehadet aleminde suretler ve isimlerin eserleri ile anlalr. Kudsi hadiste
Halk zulmette idi. Allah onlarn zerine nurundan serpti ve zuhura kard buyurulmutur. Bu tecelli
genel vcud nuru tecellisi olup nefesi Rahman olarak adlandrlmtr. Nefesi rahman, nur tecellisi alemlere sirayet
etmitir. Nefesi rahmann nur tecellisinin kalpteki nokta-i sveydadan siyah zemine doan nur tecellisi olarak
mahede edildiini ehline malumdur. Allah nur tecellisi olan nefesi rahman tecellisi ile, varlklar gizli hazineden,
izafi yokluktan varla karmtr. te insanada bu nurun temsili olarak ve Kurann srr drl nefsi natkas Nur
olarak bu nur ve sr ile ehadet alemine indirilmitir. Bu ini srasnda getii mertebelerden ve her mertebede
deiik ahlaklarla vasflandndan nefsi natka rtlm ve hakikati srlanmtr. Namaz ve irfan yolu ile nefs tezkiye
edilerek uru (ykselme) yolu ile kii aslna ulamaya alr. Hedef nefsini asli haline getirmek ve onu sahibine
teslim etmektir. ehadet aleminde rtlm hakikatine ulamas iin namaz ve irfan yolu en etkili yntemlerdir.
Elestte Rabbna verdii sz yerine getirmektir. ittik ve itaat ettik ayetini mahedeli olarak yaamaktr.
Namazda nefsi natkasn Kuran ile ssleyen kii nefsini terbiye ve tezkiye etmektedir. Besmele nefsi natkada
drl olan zati, sfati ve esmai hakikatleri Allah ismiyle zuhura karmaktr. Nefsi hakikatinin Allaha ait olduu
bilinciyle, kulluk mertebesinden Allah ile, Allah adna fiile balamaktr. Bu nedenle Fatiha srr ve ilmi ile hakikate
ulamada anahtardr. rfan yoluda bu hakikatlerin eitiminin anlarak hakikatlerin yaama sokulmasdr. Kii her
halinde Hakkla olduunun bilincinde olarak, her ann ibadet haline bu eitimle getirebilir.

53

Halk edili ve taayyn mertebelerini idrak ile kii hangi ynlerden Hakkn ayn, hangi ynyle gayr olduunu
anlayabilir. Bunun yoluda Kuran ve Snneti Muhammediden gemektedir. Kiinin srrna Kuran yerletirildiinden
Kuran ne kadar idrak edip yaarsa Allah bilmeside o kadar olacaktr.
Allah nsan benim srrm, Ben insann srrym buyurmaktadr. nsan hakkn tm taayyn ve tecelli
mertebelerini varlnda cem edip bilebilecek yegane varlktr. Bu hakikatler zere halk edilmitir.

VAHDET- VCUD MERTEBELER

Vcudun Trkedeki karl varlktr. Vcud lafz ile bir hakikat murad olunur ki Onun varl KEND ZATINDAN ve
KEND ZATI iledir. Baki mevcudatn varl ONDAN olup ONUNLA KAMDR.
Mutlak vcudun (Zati vcud) tecelli mertebeleri yedidir:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

La taayyn mertebesi
Taayyn-i evvel
Taayyn-i sani
Ruhlar mertebesi ve melekut alemi
Mertebe-i misal
Hz. ehadet alemi
nsan- kamil mertebesi

Taayyn-i sani ile Ruhlar mertebesi ve Misal mertebesi ile ehadet alemleri bir arada deerlendirildiinden Be
hazret mertebesi (be ilahi boyut) tenezzl mertebeleri olarak adlandrlr.
1. LA TAAYYN KNH ZAT MERTEBES
Buraya bilinmezlik mertebesi denilse de uygun olur. nk bir eyin bilinmesi, isim, sfat ve fiilleri ile bilinmekle
mmkndr. Bilinmeyi gerektiren btn belirtiler, nitelikler, isimler bu mertebede mestur (rtl) ve gizlenmitir.
Btn grlen, grlmeyen, gayri alemlerin mene-i, kkeni, kayna asllar bu mertebededir. Bu mertebe Hakk
Teala Hazretlerinin knh olup, Onun fevkinde baka bir mertebe yoktur. Bu mertebenin dier baz isimleri
yledir: Itlak alemi, mutlak ama, srf vcud, mutlak vcud, srf zat, mml kitab, gayblarn gayb, ahadiyetl zat,
hviyet gayb.
Kuran- Kerimde;
Gaybn anahtarlar Onun indindedir, onlar ancak O bilir. ( Enam/59 ) buyurulur.
Gaybn anahtarlar ilahi isimler olup bu mertebede gizlenmilerdir, henz zuhurlar yoktur.
Bu durumda, ne makam, ne mertebe, ne isim, ne resim, ne sfat, ne de sfatlanan vardr. Ancak bu durumun idrak
edilebilmesi iin tabirlere de lzum vardr.
Zira bu mertebede zat, tam bir tenzihtedir. Henz esma ve sfat dairesine tenezzl etmemitir. Btn isimlerin ve
resimlerin Zat Hakkta zuhura kmadan izafi yoklukta olduu makamdr.
Muhakkak ki Allah alemlerden ganidir (Enam / 59), nsan zerinden bir zaman gemedi mi ki, o
zaman insan anlan bir ey deildi (nsan/1), Rabbine kar hayretini derinletir, Rabbin tenzih
sahibidir (Saffat/180) ayetleriyle buyurulan hususlar bu mertebe ile ifade edilmitir
Ben gizli hazineydim kudsi hadisindeki bu ifade bu mertebeyi ifade eder. Ayrca bu mertebede; Allah var
idi, Onunla birlikte beraber baka bir ey yok idi buyurulmutur. Ancak Arifibillah katnda her an yledir.
Nitekim Hz. Ali keremallahu vechehu hazretleri Allah var idi hadisini duyunca; Bu anda da o andaki
gibidir diyerek adeta anlatlmak istenen srr aklar mahiyette konumu, meseleyi gemi zamandan kartarak
geni zaman iinde ifade etmitir. Anlayamayanlara yeni bir idrak kaps amtr. Yani Allaha gre tek bir an vardr.
Tm zamanlar ve alemler zatnn taayyn mertebeleri ile latif halden kesif hale gemesinden ibarettir. zafi tm hal
ve zamanlar bu an kavramnda mahvolmu hkmndedir. Bu mertebe latiften de latif bir mertebedir.
2. TAAYYN- EVVEL (VAHDET MERTEBES)

54

Birinci tecelli de denir. La taayyn Knh zat tan sonra Mutlak Vcudun, Hakkn ilk tenezzl, ilk zuhur
mertebesidir. Mertebe-i uluhiyyet, Hakikati Muhammedi isimleri de oka kullanlmaktadr.
Bu mertebenin hakikati, ilahi sfatlar ve ilahi isimlerin hepsinin, mcmel, z, muhtasar ve toplu halde ve bir arada
zuhur etmeleridir.
Aralarnda temeyyz, ayrlma yoktur. Bu tecellinin kayna Knh Zat mertebesi olduundan tecelliyi meydana
getiren kuvvenin ismine FEYZ AKDES denilmitir. Zatndan zatna olan bir tecellidir.
Uluhiyet, ilahi sfat ve isimlerin var olmalar ile mmkn olur. Bu ilk zuhurda KN emri ile genel vcud tecellisi ile
vaki olmutur ki buna nefesi rahmanda denilmitir. Allahn lahi Zati Nuru ile varlklar zuhura getirme dileidir,
iradesidir.
La Taayyn mertebesinde, rtl ve gizlenmi olan sfatlar ve isimler ilk olarak rt ve gizliliklerini kararak, ilim
yoluyla varolmular, daha belirgin ismi ile ilmi suretler olarak ayan- sabiteler halinde zuhur etmilerdir. Zati
ilminde, Zati ilmiyle zuhura gelmilerdir. Bu mertebe latiftir. Ancak bu letafet bir sonraki Taayynisani mertebesine
gredir. Evvelki mertebesi olan Knh Zata gre bir derece daha kesiftir. Bundan sonraki mertebelerde ruhlar,
melekleri ve btn alemleri meydana getirecek olan ilahi isimler btn muhtevas ve teferruat ve incelikleri ile bu
mertebede ilmen tespit edilmi olduklarndan bu ilmi suretlere ayan- sabite de denmitir. Ayan sabiteler
yaratlan ve yaratlacak olan tm mahlukatn Zati limdeki halleridir. Bu mertebeye Levh-i Mahfuz da denilmektedir.
Bylece Uluhiyet, Vahidiyet, Hakikat-i Muhammedi, Ayan- Sabite, Levh-i Mahfuz hakikatleri, bu mertebenin bize
rettikleridir.
Bekir Stk Visali Hazretleri bu mertebeler iin yle buyurmutur:
Hakikati nefsin misali Knh Zat La Taayyn
Zati nefsin misali Taayyn-i evvel misali
Cmle vcudun El Hay Bismillahdr misali
3. TAAYN- SAN
Hakk vcudunun ikinci mertebede zuhuru, ikinci tecelli de denir. Taayyn-i evvelde ilahi esma ve sfatlarn mcmel,
z, toplu ve birarada tecelli edip, Hakkn mutlak vcudu Zati ilim mertebesinde belirlenmitir. Taayyn-i sani
Hakkn Zati Vcudunu bir derece daha younlatrarak, ikinci belirlemenin zuhuru, meydana kdr. Anlatlan
hususun enfsi alem olan insann varlndan bir rnek verecek olursak; kiinin eylem haline dntrmek istedii
eylerin, zihinde, aklda, gnlde hatralar ve nbilgiler halinde zuhur etmesidir. lmi suretler denilmesinin hakikati
budur. Vcud-u Zihni de denilir.
Hakk varlnn ilk mertebede zuhuru olan taayyn-i evvel ile Hakk varlnn ikinci mertebede zuhuru olan taayyn-i
sani mertebelerinin her ikisinde ilmi suretler, kalbe gelen dncemeler gibi olmasna ramen, aralarndaki fark
udur. lk belirlemede, muhtasar, toplu, z, mcmel halde bilinirler; her birinin dierinden ne ekilde ayr olduklar
belli deildir. kinci mertebedeki ilmi suretler, kalpteki dncemelerin adedlere ve oklua dnmesi gibi oklua
dnr ve bir suretin dierinden ayr olarak zellikleri de bilinir. Bu mertebede mevcudlarn, Ferdiyeti zatta ilk fark
makamndaki halleridir. Eyann, (her mevcudun) her birinin hakikatleri, kendilerinin illeti ve sebebi olarak esmalar
ile ayrlarak bilinir. En son bu belirleme ise Hakk Vcudunun, varlnn, bu mertebede uluhiyetin, zatna illet ve
sebep olmasdr. Uluhiyet gereinin almasdr.
4. RUHLAR MERTEBES VE MELEKUT ALEM
Taayyn-i Sani mertebesindeki ilmi suretler bir derece daha kesifleerek, basit cevher haline dnrler. Bu
kesifleme nedeni ile ruh adn alrlar. Ancak bir sonraki mertebeye gre ise daha latiftir. Ruh ise sbuti sfatlarn
mazhardr. Allah hayatyla ruhlar var etmitir.
Melekler kuvvet ve iddet manasnda kullanlr. Melekler ruhun kudret sfatnn mazhar ve temsilcisidirler. Melekler
kudret sfat ile oynadklar rollerle ilahi isimlerin zuhura kmasnda rol oynarlar. Meleki kuvvetler, esma-i nuru
ilahiyedir, yani ilahi esma nurlardr. Her bir esma bu ilahi nur ile aa kar. Melekler halkiyet ve hakkiyet melekleri
olarak adlandrlp, snflandrlrlar.
5. MSAL ALEM MERTEBES

55

Mutlak vcudun bir mertebe daha kesifleerek zuhura kmasdr. Dnya gzyle grlebilecek suretler
mertebesidir. Misal alemi, ryada grlen haller, aynada grlen suretler, televizyondaki grntler, kat cisimlerin
glgeleri gibi latif cisimler halindedir. Bu latif cisimler blnmez, paralanmaz.
6. HAZRET EHADET ALEM MERTEBES
Bu mertebe Mutlak Vcudun, Zat Hakkn varlnn iyice kesifleerek eya ve cisimler eklinde, suretlerle zuhur
etmesidir. Kinat dzeninde her bir mevcud, dzenin devam iin kendine verilen vazifeyi yapar.

7. NSAN-I KAML MERTEBES

Mutlak Vcudun tm bahsedilen mertebelerini bnyesinde bulunduran cem eden mertebedir. Allahu Telnn,
kendi varlndan kullarn haberdar etmesi, kendini bildirmesidir.
nsan- Kamil kinat aacnn meyvesidir. Aataki meyve tm aacn son hedefidir. nsan- kmil de kinatn
yaradl amacdr. Nasl meyve kendi ekirdeinde, kendinden sonraya genetik materyali tayorsa, insan- kmil de
lemlerin devamn salayan, Hakikati Muhammediyi temsil eden hedeftir, gayedir.
nsan- kamil, Mirat- Hakktr. Hakkn aynasdr. Allahn zat, sfat, isim ve fiillerine mazhar ve tecelligah olmas
itibariyle umumi manada insana deer kazandrmaktadr; nk Allah dier varlklara nazaran ancak insanda kemal
derecede tecelli eder ve zuhur eder. nsan- kmil bu tecellinin en kemalli grnd yerdir. nsan- kmil lemlerin
srrdr.
Bu nedenle gerek ve hakiki insan- kmil olan Hz. Muhammed (SAV): Beni gren Hakk grmtr
buyurmutur. Yani Allahn zati, sfati, esmai tm tecellilerin en kemalli ekli Onda grlmtr. Tabii ki grlmesi,
bilinmesi gereken sadece zahiri deil ayn zamanda batni hakikati olan Hakikat-i Muhammediyedir.
Ancak bu lemler tm mertebelerde ve taayynlerde yoktan deil, zati inklaptan, ayn zati vcudun latif halden her
mertebede kesiflemek suretiyle zuhura gelmitir. zafi yokluktan zuhura geldi dedikleri ey, Zat Zatnda gizli iken,
Zati iradesi ile aa kt demekten ibarettir.
Deryay Zatn inklabndan lemler zuhura geldi. Bu lemlerin cmlesi nurdur. Bu nur, deiik hal ve ekillere girerek
trl trl grnr. Arifler katnda evvel ne idiyse u anda da yledir. Btn alemler bir nur deryasdr ve daima
coup dalgalanarak tecelli etmektedir. Allah gklerin ve yerin nurudur. (Nur/35) ayeti bu gerei
anlatmaktadr.
O her an tecellidedir. (Rahman/29) buyrularak ta bu nurun devaml halde olduu ve daima deiikliklere
urad anlatlmaktadr. Btn bu comalar, tecelliler Zattan gelir ve Zata dner. Btn iler Ona
dndrlr. (Hud/23) Evvel, ahir, zahir, batn, vcud, varlk Hakktr. Var grnenler ancak Mutlak Vcudla
vardrlar. Mutlak Vcudun taayyn mertebelerinin daha iyi anlalmas iin rnek verilecek olursa; Mutlak Vcud
latif halden kesif hale dnerek her mertebede zat ve ismi, sfatlar ile zuhurda olduunu buhar, su, buz temsili
rnek verilebilir.
Buhar latif bir maddedir. Bir mertebe kesifleerek tenezzl edince bulut olup idrak edilebilir. Bir mertebe daha
tenezzl ettiinde kesifleerek su olup dokunma duyusu onun vcudunu hisseder. Bir mertebe daha tenezzl edip
kesifleince donarak buz olur. Bu tenezzllerde buharn zat bozulmad. nk bozulmu olsa buzun eriyip su,
suyun buharlaarak bulut ve bulutun latifleerek buhar olmamas gerekirdi. Bu tenezzllerinde, buharn ieriine
baka bir ey dhil olmad. Buharn her bir mertebede kazand suret, onun arzi sfatlarndan ibarettir. Buharn
hviyetinde deil, suretinde deiiklikler olmutur. Buzun hviyeti ve batn buhardr. Ve buz buharn zahiridir.
Buzun vcudundaki buhar buza hulul etmedi yani girmedi. Buzun vcuduyla ittihat etmedi yani birlemedi. Buz
buharn ayn deildir ama gayr da deildir. Sadece taayyn ve tenezzl ile vasflar deimitir. Bundan dolay biz
buz hakknda, hakikati ve hviyeti itibariyle buhardr ve taayyn dolaysyla buhar deildir, deriz.
Vcud mertebelerinin anlalmas iin yle bir rnek de verebiliriz:
Kapal bir bilgisayarn henz hibir faaliyeti ve taayyn olmad (la taayyn mertebesi) durumda zat temsil ettii
dnldnde, g dmesi devreye girdiinde bilgisayara ve iindekilere (bilgisayarn vcuduna) genel vcud
tecellisi eklinde zuhura kmasn temsil eder. Bu bilgisayarn tm vcudunun nur tecellisi altnda brakmaktr. Yani
bilgisayarn tm ieriini varlk lemine getirmek, izafi yokluktan varla getirmektir. Bilgisayar ekranna Windows
yazsnn gelmesi, tm bilgisayardaki ilmin z olarak aa kmasdr (Taayyni evvel). Windows programnda ilim
olarak ne ykl ise, z olarak, bu programda bulunduu bize aklar. Bu bilgi henz bilgisayarn zatndadr. z
olarak zuhura kmamtr. Windows programndaki tm ykl bilgilerin ayrntlaryla suret olarak bilgisayarn

56

ekrannda belirmesi zati ilimdeki bilgilerin, ilimlerin bir mertebe daha ayrntlanmas, tafsillenmesidir (taayyn-i
sani). Bu ilmi programlarn ruh ve meleki kuvvetler ile (bilgisayarda tklanarak) zuhura kmas hali (ruhlar ve
melekt mertebesi) dir. Zuhura kan isim ve suretlerinin belirmesi an misal mertebesi ni belirtir. Ekranda beliren
bilgilerin ayrntl olarak (ehadet) belirmesidir. nsan- kmil tm bu mertebeleri bnyesinde bulunduran ve bunlar
deerlendirebilecek tek varlktr. nsan olmasa tm bunlar gsterebilecek ve deerlendirebilecek varlk lemde
yoktur. nsan- kmille bu mertebeler tamamlanr ve lemler deer kazanr.
Bu noktada ayan- sabite denilen ilmi suretlerin anlalmas iin yine bilgisayardan rnek vererek bu kavrama
anlam kazandrmaya alalm:
nternet ilmi programnda; rnein www.milliyet.com.tr adresli siteyi ayan- sabite olarak kabul edersek, bu site
adresi bilgisayarn zatnda, ilminde mevcuttur. Kendisi olarak bu siteye girildiinde bu sitenin tm ayrntlar suret
olarak zuhura kacaktr. Aa kan sitenin kendisi deil, bu sitenin ayrntlar ve suretleridir, tafsili ve temsilidir. Bu
ilmi bilgi eklindeki siteden bilgilerin suretleri ve eserleri aa kmaktadr. Bu site Allahn ilahi isimlerinden biri olan
HABR esmasnn temsili olup, habir esmasnn zuhurlar aa kmaktadr. Bu zuhura kan tm bilgilerde dier
btn ilahi isim ve sfatlar da tad ayrntl bir ekilde grlecektir. Yani habir esmasyla aa kan her
zuhurda, zat, isim ve sfatlarnn suretler olarak aa ktn grmek mmkndr.
te her insann da ayan- sabitesi ilahi isimlerden olumutur. Arlkl olarak bir ilahi ismin kontrol, ynetimi,
terbiyesinde altnda iken, btn ilahi isimleri potansiyel olarak aa karma, zuhura karma eiliminde olduu
kolayca anlalacaktr.
Bilgisayardaki bu site adreslerinin okluu dikkate alndnda, ulalacak bilgilerin, ilimlerinde okluu dikkat
ekicidir. Allahn isimlerinin sonsuzluu dikkate alndnda, Allah zati ilminin, zati ilmindeki ayan- sabitelerin
sonsuzluu ve ilmi daha iyi anlalacaktr. stelik Allah gemiteki, u andaki ve gelecekteki tm zuhura karaca
ayan- sabiteleri zati ilmiyle ezelen ve ebeden bilmektedir. Sbhanallahi ve bihamdihi ve estafurullahi ve
etubu ileyh
Vahdet-i vcud mertebeleri aslnda bir btndr. Akla yaklatrmak ve zat daha iyi idrak edebilmek iin bu
mertebeler ihdas edilmitir. Bu taayyn ve zuhura k mertebeleri Zati meyilin gerekliliidir. Bu lemlerin hepsi gz
ap kapamas kadar hatta ok daha ksa sre ierisinde Zattan zuhura geldi. Nitekim Kuran- Kerimde; Emrimiz
tek bir emirdir. Gz krpmas gibidir. (Kamer/50) Emirden murad kn (ol) emridir. Yani zatn genel vcud
tecellisi ile tm mevcudlar izafi yokluktan, ayan- sabitelerin suretleri olarak, gz ap kapayncaya kadar ksa
srede zulmetten nura karmas, suretler olarak ehadet leminde vcuda getirmesidir.
O her an tecellide olduundan, tecellisi devaml olduundan, bu zati inklaplar ancak idrak ehli tarafndan
anlalmaktadr. Bu sreklilik ile Zat- Mutlaktan meydana gelen mevcudlar varlklarn devam ettirirler. Eer bu
tecelli bir an kesilse, tecelli kesildii anda her ey mahvolur.
nsann varlnda tm taayyn ve tecelli mertebeleri cem edilmitir. nsan nefsi natkas vastasyla Allahn Knh
Zat ile devaml irtibat ve mnasebet iindedir. Nefsi natka ehadet alemine gelene kadar ne kadar rtlm,
mertebelerde ne kadar ok ahlak kendisine ilimi, vahdetten ne kadar uzaklam ise Allah ile irtibat o kadar azdr.
Allah irtibat her an devam ettii halde, bu durumdaki kiinin bu irtibattan haberi yoktur. Allah ayr, kendini ayr
zanneder. Taayyn ve tecellilerden haberi yoktur. Ben size ah damarnzdan daha yaknm (Kaf/16) ve
Nerede olursanz O sizinle beraberdir (Hadid/4) ayetlerinin hakikatinden ok uzaktadr. man nerede
olursan ol, Allahn seninle olduunu bilmendir hadisinide idrak edememektedir.
Namazdaki her insan kendi nefs mertebesi dzeyinde Hakkla irtibat halindedir. Bu irtibat en iyi anlatan Allah kelam
Bismillahirrahmanirrahim. Elhamdlillahirabbil alemin (Fatiha/1-2) ayetleridir. Besmele ile Allah ile irtibat
salar ve Alemlerde tecelli eden Rab ismiyle Allah alemlerle birletirerek tevhide ular. Alemler halk olup, Hakkn
tecellisinden ibarettir. Haktan ayr deil, Hakkla kaim olan varln srdren zuhurlardr. Allah Rab ismi kanalyla
Zatyla tm taayyn ve tecelli mertebelerinde kii ile beraberdir. Namaz mminin mirac olduundan ve mirata da
bu mertebelerden geilerek vuslat gerekletiinden namazda her mertebede Hakkla irtibat salanmaktadr.

KALBN MRA YOLU

Kalbin yedi tabakas mira yolu bilmeli
Sadrdr ann biri-nuru slam madeni
Fuaddr ikincisi kefi ayan madeni
57

Zakirlerin ryas tecelli-i esma nurlar

Zat kalbdir nc nuru iman madeni
Kamil olsa iman tecelli efal uhuda
egaftr drdncs, ak ilahi madeni
Kaplar akn envar grmez hakdan gayry
Habbetl kalb beinci muhabbetullah madeni
Hakayk eyann asl nuru Muhammed uhudu
Noktay sveyda altnc ilmi ledn madeni
Srr kader uhudu kabe kavseyn makam
Beyt izzet yedinci, ilm esrar madeni
Allahn hazinesi zat ehad makam.
Bu nedenle salatl vusta (orta namaz)a dikkat edilmesi gerektii vurgulanmtr. orta namaz diye vurgulanan
husus namaza kalbinde katlmasdr. Sadece dilde kalan kelam deil, kalbe nakolan bir kelam edilmelidir. Ki
vcudun tamam bu namazdan faydalansn. Zira nefsi natka merkezi kalpteki nokta-i sveydadr. Buradan yaylan
nur vcudun her zerresine ular. Kalpteki mertebeler alarak miraca yol bulunur. Kalpte gerekleen mira
mertebeleri alarak, Hakkn gizli hazinesine, Ahadiyeti Zata ulalr. Mutlak Zata ibadet edilir. Bu ise ubudiyettir.
Hayali rablara deil, Allahn Zatna varln dndrmesidir. Byle kalple miraca ulaan kalp yle tarif edilmitir.
Mminin kalbi beytullah, arullah, miratullah ve hazinetullahtr. Hakkyla klnan namaz kalbi bu
mertebelere ulatrr. Bu vasflara sahip kalp ile Hakk ile olunur. Hakkla, Hakka kelam edilir. Hakk fiiller ile zuhura
kar. Bu hale erien kii abduhu olur. Bu kamil insanlara hastr. Mevlana Hazretleri (ks) bu gerei belirtmek iin;
Kamilin ibadeti nazarnda hazr olan Hakkadr; noksan kiinin ibadeti nazarnda gaib olan Hakkadr
buyurmutur. Kamilin ibadeti tm taayyn ve tecelli mertebelerini, tm zuhurlar kapsar ve hepsine sirayet eder.
Kamil kii kendi hakikatini tm mertebelerde idrak ettiinden Vitriyeti Zattan hissesini alr. Alemlerin hakikatini idrak
ile de Ferdiyeti Zattan hissesini alr. Bu hakikatleri varlnda cem ederek Vitriyet ve Ferdiyet ile namaz klar.
Byle bir kii tek bana namaz klsada cemaatle namaz klm hkmndedir. Bu yakn idrak ile klnan namazda
gnl kabe olur, alemlerde cemaat. Yunus Emre u iirinde bu gerei ifade etmitir:
AK MAMDIR BZE
Ak imamdr bize, gnl cemaat,
Kblemiz dost yz, daimdir salat.
Can dost mihrabna secdeye vard,
Yz yere vuruban eder mnacat.
Be vakt tertibimiz bir vakte geldi,
Be blk oluban kim kla taat.
eriat der ki bize art brakma,
art o kiiyedir eder hiyanet.
Dost yzn grcek irk yamaland,
Onun iin kapda kald eriat.
Mnacat gibi vakt olmaz arada,
Kim ola dost ile bu demde halvet.
Kimsenin dinine hilaf demeyiz,
Din tamam olcak doar muhabbet.
Erenler nefsidir u devletimiz,

58

Onun n fitneden olduk selamet.

Kalu bela dedik evvel ki demde,
Dahi bugndr o dem- bu saat.
Doruluk bekleyen dost kapsnda,
Gmansz o bulur lahi devlet.
Yunus yle esirdir o kapda,
Diler ki olmaya ebedi rahat.
Yunus Emre
Allahn Zatnn imam olduunu, gnln cemaat haline geldiini vurgulamtr. Gnl kabesini ziyaret eden ilahi
isimlerin ve sfatlarn hakikatleriyle cemaat olduunu vurgulamtr. Kblemiz dost yz diyerek bu ilahi isim ve
sfatlarn her zaman her yerde zuhurda olduunu ve Nerede dnerseniz Allahn vechi (Yz-Zat)
oradadr (Bakara/115) ayetini aklamtr. Her grdnde zatyla, isim ve sfatlaryla Hakkla olduunu
vurgulayarak bunun daim salat, daim namaz hkmnde olduunu ifade ederek ok byk bir irfan aklamtr.
Allah sizin d grnze bakmaz, kalbinize ve amellerinize bakar hadisi kalpteki mira mertebelerini
bir ynyle ifade etmektedir. Kalpte drl nefsi natkann hangi mertebeden aa ktyla ilgilenilmektedir.
Kii namazda ve namaz dnda Hakkla olduunun bilinciyle Kuran ve Snnet zere amellerini gerekletiriyorsa ve
isimlerin hakkn veriyorsa daim namaz dadr (salatn daimn). Byle bir namazda Selam ismiyle her an
namazn korur. Hakkla daim iliki ile namazn korur, bu ise korunmu namaz hkmn tar. Kii Nerede
olursanz O sizinle beraberdir (Hadid/4) ayetinin hkmn idrak etmitir.
Namazdaki kii Kuran okurken tm taayyn ve tecelli mertebeleri ile irtibat ve mnasebet iindedir. Kurann her
harfi (rnein mim) ehadet alemini aarak misal alemine ular. Her kelimesi ile melekut alemine yol alnr. Her
ayet ise ceberut alemi menzilindedir. Okuduu her sure ile lahut (zat) alemine ular. Bu nedenle Kuran okuyan kii
her mertebede Hakkladr. Allah kudsi hadisinde yle buyurur:
O mmin ki insanlar arasna girer ve onlarn eziyetlerine sabreder; bu o, mminden hayrldr ki,
insanlar arasna giremez ve eziyetlerine sabredemez
Kamil insan namazdan sonra, halkn arasna kararak Hakkla halkn arasnda yaamas daim namaz hkm altna
girmektedir. Hakkla olan ise halktan zuhura gelen eziyetlere katlanabilir. Bu halkta Hakk grme mertebesidir. Her
zuhura Kuran ve Snnet ile muamele ederek, halka Hakkn hakkn vermesidir. Kamil olmayan insan ise bu manaya
ulaamadndan halktan gelene sabredemez. Zuhurlara Hakka muamele edemez.

NAMAZLAR ve BAZI HAKKATLER

SABAH NAMAZI
Sabah namaz karanlktan (amaiyetten) aydnla (zuhura) ulamaktr. Nefesi rahman tecellisi ile gizli hazineden
zuhuru yaamaktr. Kiinin cem halinden farka gelmesidir. Vahdetten kesrete ynelmesidir. Mutlak Tevhid
anlayyla okluu (kesreti) idrak etmektir. Cem halinde gizli olan ilmi hakikatlerimizin nur tecellisi ile birer kimlik,
hviyet kazanp kendi mertebelerinde ilahi hviyetin temsilcisi olarak zuhura kp, kesreti oluturduunu gsteren
namazdr.
Cem halinde Allah ismi camisinin idrak edilmesidir. Fena halinden bekaya ynelmektir. Sabah namaznn hakiki
imam Hz. Ebubekir (ra) dir. Hz. Ebubekirin (ra) ahlak Sddkiyet mertebesidir. Sabah namaz klan kiinin, Hz.
Ebubekir (ra)n ahlaki vasflaryla boyanmasdr. Gne sdk ile balayacak ahlaka brnmektir. Sdk ile balanan
her i ise hayrla sona erecektir. Cemaatle namaz klan kii zahiren imama uyarken, batnen kalple vaktin hakiki

59

imamna ynelmesi halinde zahir ve batn hakiki imamna ynelmi olup zahir ve batn birletirmitir. Her vaktin
hakiki imam Hz. Resul (sav) olup, onun vasflarn temsil eden halifeleri vekaleten batni imam olurlar.
LE NAMAZI
le namaz nur tecellisi ile zuhura kan halktaki farkllklarn farkna varlmasdr. Kesrette farkllklar idrak edip,
bu kesretin batnnda Hakkn olduunun idrak edildii mertebedir. Kesrette vahdeti idrak etmektir. Cem halinden
farka geliidir. Kesreti zahir, tevhidi batn idrak etmektir. Zahir ve batnn Hakkn izafet ve itibarlar olduunu idrak
ederek kesrette vahdeti yaamaktr. le namaznn batni hakiki imam Hz. mer (ra) dr. Namazdaki kii batni
olarak Onun ahlak ile ahlaklanma yoluna girer. Onun ahlaknda aa kan zellikler ise adalet ve Furkan
(Hakla batl ayran) dr. Bekabillah mertebesini idrak ettirir.

KND NAMAZI
kindi Namaz, nur tecellisinin dorukta olduu ve farklar cem etmek ve kesrette vahdeti idrak etmenin zirve
noktasna ulat idrak mertebesini temsil eder. Fark aleminde kesretteki ayr ayr zuhurlarnn ahadiyeti Zat
mertebesinde cem edilmesidir. Btn mahede edilen farkl zuhur mahallerini Allahn uluhiyeti ile birletirdiinin
idrak edilmesidir. Tevhidin yaanmasdr. Bekabillah aamasdr. kindi namaznn batni-hakiki imam Hz. Osman
(ra) dr. Onun ahlaknn ana vasflar haya edeptir. Namazdaki kii bu vasflardan hissesini alr.

AKAM NAMAZI
Farklarn ortadan kalkmas (karanln gemesi), fark idrakinin ceme dnmesidir. Kesretten vahdete yolculuktur.
Vahdet idrakinin olumasdr. Allahn amaiyetinden (karanlk) btn bu kesreti cem ettiinin bilincine varlmasdr.
Bekadan fenaya seferdir. Hakkn amaiyetinde kendini ilmi hakikat olarak fark edip, onuda Hakka teslim ederek
Hakkta fani olduunun uuruna varlmasdr. Grnen farklar kendi mertebelerinde ilmi hakikat olarak grp,
hepsini ilmi Zatta birlemektir. Farklarn Hakk ile, Hakkla kaim ve baki olduunun idrak edilmesidir. Akam namaznn
batni-hakiki imam Hz. Ali (kv) dir. Onun ahlaknn ana vasflar ilim ve marifettir. Bu vasflarla donanma iin yola
kmaktr.

YATSI NAMAZI
Cem ve farkn beraberlii; vahdet ile kesretin ayn hakikatte deerlendirildii; kesretin ayn vahdet vahdetin ayn
kesret idrakinin olutuu Muhammedi uhud mertebesidir. Fena-Beka alemlerinde yolculuk etmektir. Hakkta fani,
Hakkla baki olarak yaamaktr. Bu mertebede kesret vahdeti, vahdet kesreti rtmez. Zahir ve batn isimleri
yrrle girer. Halkn (kesret) zahir, Hakkn (vahdet) batn olduunun idrakine erilmesidir. Zahir ve Batnn ilahi
hviyetin izafet ve itibarlar olduunu idrak ederek hepsini Ahadiyeti Zat mertebesine balayp, Mutlak Tevhide
ulalmasdr. Fena-beka yolculuklar ile Hakkla olmaktr. Yats namaznn batni-hakiki imam Hz. Muhammed (sav)
dir. Onun ahlak Kuran olduundan Kuranla tahakkuk edip, Kuran Natk olarak yaamaktr. Kurandan hissemizi
alp onu yaama mertebesidir.
Namazlarn rekat saylarndaki baz zellikleri ylece belirtelim: 2 rekatl namazlar fenafillah ve bekabillah vasflarn
tek namazda birletirir. 4 rekatl namazlar tek namaz iinde her rekat eriat, tarikat, hakikat, ve marifet olmak
zere tm eriat- ve snneti Muhammediyeyi bnyesinde tar. 3 rekatl namazlar tm bu irfann ilmel yakn, aynel
yakn ve Hakkel yakn mertebelerinde tek namazda cem eder. Ayrca 3 rekatl namazlar ferdiyet hakikatini
bnyesinde bulundurur. Ferdiyet hakikati Zat, Zatn iradesi ve Zatn kelam (Kn emri) yani l teklii bnyesinde
bulundurur. l teklii bnyesinde cem ettii ynyle tm Vitriyet hakikatini aklar. Vitriyet ise Hakkn Mutlak
Tevhidini ve BRliini temsil eder. Gnde 40 rekat olmas kemal sayy ve kemal ya temsil etmesindendir. Zira
peygamberlik Efendimize bu kemal yata gelmitir. Btn kemalat yats namaz ile tamamlanr. Vitr namaz hari
yats namaz 10 rekattr. 10 says kemal say olup tek ve ift saylar birletirir. Ayrca Arapada 10 says elif ( )ve
nokta (.) ile yazlr. Nokta ve elif ise hem harflerin hem rakamlarn kaynadr. Noktadan nefesi rahmani ile elif

60

meydana gelmi ve bu eliftende tm saylar ve rakamlar aa kmtr. Bu hakikate binaen camilerin kubbeleri
noktay ve minareleri elifi; iinde okunan her kelam Onu temsil etmektedir. Nokta ise Allahn Ahadiyeti Zatn ve
hviyet gaybn temsil eder. Hviyet gaybndan elif ile alemler zuhura kmtr. 10 bu nedenle kemal saydr. Yats
vitr namaz ile 13 rekattr. 13 asal saydr. Kendinden ve birden baka sayya blnmez. Bir kaynak saydr. 13 ile
Allah mutlak tekliini (vitr zelliini) ilan eder. Gnlk farz namazlarn toplam rekat saysda 17 dir. 17 saysda asal
say olup Allahn mutlak birliinin ve tekliinin ilandr. Snnet namazlarn toplamda 23 olup oda asal saydr.
Hakikati Muhammedinin ayna olup bu tevhid hakikatini gsterdiini ilan etmektedir. Bu nedenlerle namaz her
ynyle tevhid hakikatini bnyesinde bulundurur. Vahdetteki kesreti, Kesretteki vahdeti gstermesi asndan da
manidardr.

DUHA NAMAZI
Duha vakti, fenafillah hkmnn hakim olduu sabah namaz vaktinden sonra, gn iii ile her varln farkl
tecelliler ile ortaya kt zamanda klnan namazdr. Bekabillah hkmndedir. Yani nefsi natka emanetinin Allahn
Zatna teslim edilip fena olutuktan sonra, nefsin Allahn Zati, sfati ve isimleri ile tecelli ile beka kazand zaman
temsil eder. Abduhu ve resuluhu tecellisinin olutuu makamdr. Bu zelliklerin belirtilmesi asndan u hadisler
bize k tutar:
Duha namaz klan doduu gibi gnahsz olur
Duha namaz kabul olmu bir hac ve umreye bedeldir
Kurandaki Duha sureside Peygamber Efendimizin Nur-u Muhammedi ile bekabillah makamnda oluunu ifade
etmektedir.

EVVABN NAMAZI
Evvabin namaz nafile-snnet namazlardandr. Hadis-i erifte buyurulur: Akam namazndan sonra alt rekat
namaz klann gnahlar deniz kp kadar da olsa affolur
Akam namaz ilim ve marifetin kemale erdii namazdr. Kiinin fenafillah olgusunu yaamasdr. Fenann
gereklemesi iinde kiinin varlk (vcud) emanetini Hakka teslim etmesi gerekir. Yani nefsi natka hakikatini idrak
edip, emanetini Allaha teslim etmek ve tecelliyi beklemek fenadr. Marifetin ve irfann kemalidir. Peygamber
Efendimiz bu gerei Vcudun kadar byk gnah olamaz hadisiyle vurgulamtr. te evvabin namazn bu
idrakle klan kii vcud (varlk) emanetinide Hakka teslim edip, fenaya ulatndan gnah yknden kurtulmu
olur. Nafile namaz hkmnde olduundan nafile ibadetle Hakka yaklam (kurbu nevafil) olur. Nafilelerle yaklaan
ise Allah tarafndan sevilir. Kudsi hadiste belirtilen hale ulamaya balar: Ben kulumu sevince gren gz,
iiten kula, syleyen dili, tutan eli olurum. Benimle grr, Benimle iitir, Benimle syler, Benimle
tutar
Bu hal ise fenadan sonraki beka halidir ki, Hakkn ana murad da bu hale ulamaktr.

VTR NAMAZI
Vitr eyada Hakk bilmek iindir. Eyann hakikatine ermek demektir. Allah neye tecelli ederse o ey Allaha
boyun eer hadisince eyann Allahn esma ve sfatlarnn tecellisi iinde Onun uluhiyetinin ve Rububiyetinin
idrakinde olmaktr. Tek ve Bir Allah vasflaryla idrak etmek demektir. Allah vekil edinip Onun nnde adeta ller
haline gelmek ve bu adan Allah iin nefislerin tezkiyesini salamaktr. Bu namazla tezkiye hakiki anlamda
gereklemektedir. Vitr btn Mslmanlar zerinde haktr. Kim rekat vitr klmak isterse, bunu
yapsn, kim bir rekat vitr klmak isterse o da yle klsn hadisi bize Allahn hakikatine ulamann anahtar
vitr namaz klnmtr. Vitr ikincisi olmayan tek rekattr. Zat bakmndan Hakkn bizden ayrt yndr. Tenzihtir.

61

Tek rekat vitr, Mutlak Birlie aittir. rekat vitr klnan vitri klann vitri ise uluhiyetin ve rububiyetin bilinmesidir. Bu
zellikleri ile lahi Zat birlemektir. Ferdiyet zelliklerini birlemektir. Ferdiyetin vitriyetidir. Allah vitrdir (birdir),
biri sever" hadisinde bu zellikler vurgulanmaktadr. Kalble Allah tevhid etmek demektir. rekatlk vitr Zat,
sfatlarn ve fiillerine ait birlii iinde toplamtr. Hz. Resul (sav) bu zellikleri birletirerek, Ey Kuran ehli! Vitr
namaz klnz. nk Allah tektir ve teki sever buyurmutur.
Vitr, alemlerdeki her eyde tecellide olan Hakkn Mutlak Birliini gsteren Allaha ait bir ayettir. Namaz en hayrl
itir hadisi nda bakldnda namazn son hedefi Allah tevhid etmek ve Onu mahede etmektir. Namazda
Kuran kraat edilir ve Kurann hepsi gzeldir ve onu okuyan kii kendi idrakiyle Rabbiyle konuarak, Onu tevhid
eder.
Tm namazlarn hakikatlerinin kiinin varlnda cem edilip idrakle yaanmasdr. Kendi ilahi hviyetinin Hakkn
hviyetiyle nefsi mertebesinde ayn olduu idrakine ulalmasdr. Knh Zatn idrak edemedik hkmnn
aka yaanmasdr. Vitr namaz kiiyi vitriyet ve ferdiyet hakikatlerine ulatran namazdr. Bu nedenle teklik
namazdr. Ahadiyeti cem ve Ahadiyeti kesreti varlnda cem edip kiiyi knh Zat srr na ulatran namazdr.
Noktann idrak edildii fiili besmele olarak yaamn srdrme bilincidir. Bunun tesi ise knh Zat-hviyet gayb
olup gizli hazinedir. Allahn gizli hazineden kardklarn Hakk olarak grp, gaybnn bilinemeyeceinin idrakine
varlmasdr. Zatn tefekkr etmeyiniz emrinin hakikatinin almasdr.

TEHECCD NAMAZI
Teheccde kalkan isimlerin Zata dayandn ve sadece nispetler olduunu daha yakndan idrak eder. Nefsinin
Zatnn Hakka balandn idrak eder. Anlarki hakk kendisi (Zat Nefsi) nedeniyle kendisiyle kaldnda alem var
olmaz. Alemin var olmas iin genel vcud tecellisi olan Nefes-i Rahamana ihtiya vardr. Ve bu tecelli ile Hakk
aleme yneldiinde, bu yneli nedeniyle alemin varl aa kar. Btn alemin ilahi isimlerden ibaret izafi
varlktan meydana geldiini anlar. simler zuhura kmak istediklerinden Hakkn Zatndan bu tecelli ile ynelile
aa ktklarnn uuruna varr. Nefsinin hakikatininde Zat kaynakl olduunun idrakine varr. Bu ise Allaha kar
olan aczini ve fakrn anlamasna ve ayrca Hakk ile var olduunun bilgisine insan ulatrr. Teheccdde Allah, Hakk
ismi ile tecelli etmi olur ki, bu tecelli ile kendi hakikatini ve alemlerin hakikatine insan kavuturur. Bununla
vlm makamdan hissesine den yeri kazanm olur. Hak geldi batl yok oldu. Kukusuz batl yok olucudur
(sra/81) ayetini idrak etmi olur. Gece karanlnda klnmas, Am aleminden Rab ismiyle tecelli etmesidir. Nefsi ve
Rabb- bilmeyi gerektirir.
Allah uykuda iken ruhlar indinde tutar. Ecel gelmediinde uyanldnda o ruh bedenle etkin faaliyete geer. Ey
Muhammed; gecenin bir vaktinde kalk teheccd namazn kl; umulur ki Rabbin seni Makam
Mahmuda ulatrr (sra/79) ayeti kerime teheccd namaznn hakikatini aklar.
Kii teheccd vaktinde uykudan uyanp ruh kendisine iade edildiinde; kii kendi halk ediliinde rol oynayan genel
vcud nuru tecellisi olan nefesi rahman ile var olduunu idrak eder. Bu tecelli nefesi rahman tecellisidir. Bu tecelli
ile kii varlk bulur. Nefesi Rahman tecellisi lahi Zatn sfatlar ve isimleri ile o kiiyi var etmesidir. Ruh da bu
sfatlarn mazhardr. Kiideki sfat ve isim tecellisi ile ruhu ona iade edilmektedir. Nefesi Rahman tecellisi, Allahn
ilmi zattaki ilmi hakikatleri (ayan- sabite) varlk sahnesine suretler olarak aa karmasdr. Kii, gece
karanlnda (amaiyet) zulmette iken, nur tecellisi ile varlk sahnesine geldiini idrak eder. lmi hakikatlerin asl
ilahi isim ve sfatlar olup Kurann srr makamn temsil eder. Yani nefesi rahman tecellisi ile ilmi hakikat lerimize
Kuran vaz edilmektedir.
Bunu belirleyen ayetlerde Rahman. Kuran talim etti. nsan yaratt. Ona beyan retti (Rahman/1-4)
buyurulmaktadr.
Uykuda ruhun (lahi isim ve sfatlarn) faaliyeti yoktur yani minumum dzeydedir. Ruh Allah ile asli irtibatn nefs
mertebesinden salamaktadr. Ben Ademe ruhumdan nefh ettim (Hicr/19) ayetiyle bu ruhun nefse
kabiliyetlerini vererek ona insani ruh vasfn kazandrd belirtilmektedir. Yani nefsi natka Allah ile uykuda irtibat
halindedir. Nefs mertebesinden grlen ryalarn hakikatide bu irtibat ile ilikilidir. Kii hangi nefs mertebesinde ise,
o mertebeden ilmi hakikatleri nden nefse misal olarak ilimler yansr. Rya Allahdan vahiydir ve Rya

62

mminlere mjdedir hadisleri bu hakikati aklar. Hak ryalar tabir gerektiren ve gerektirmeyen olarak iki
ksmdr. Ryalarda ancak Allahn ilmi nuru ile tanm kiiler hakkyla yorumlayabilir. Kii uyandnda tm
taayyn mertebelerinde seyreden ruh bedenle ilikisine girer. Nefsi natkas bedenle tekrar ilikiye girip bedene
kuvvet vermektedir. Yani Hakkn ezeli ilmindeki ilmi hakikatinden ehadet alemine nzul (ini) yolunu tekrar
yaam olmaktadr. Gece klnmas uykuda Hakkta fani (fenafillah) hkmn yaayan kiinin uyannca Hakkn sfat
ve isimleri ile (ruh) tekrar Hakkla baki (bekabillah) hkmn yaayp bu hali idrak etmektedir. Bu namaz fena ve
beka nn zirve mertebesini temsil eder.
Nzl yoluyla gece karanl gibi rtlm nefsi natkamzn, kendi hakikatine tekrar ulamas iin teheccd
namaz nn klnmas tavsiye edilmitir. Mira hakikatinin en st dzeyde idrak edildii ve mertebe mertebe nefsin
kendi hakikatine (nura ve Kurana) ulat namazdr. Bu hakikate binaen Namaz mminin miracdr ve
Namaz nurdur buyurulmutur. Teheccd namaz, irfan yolunun temelini oluturan uru (ykseli) ile kendi
hakikatimize olan yolculuu temsil eder. Nefesi rahman (nur) tecellisi ile Zata ulamaktr. Zira nefesi rahman tm
tecelli mertebelerine sirayet etmitir. Nefsini bilen Rabbn bilir hadisinde belirtilen kendi hakikatimizi idrak
ederek Allahla Allaha olan yolculuu temsil etmektedir. Peygamber Efendimizin nefsi natkas tm alemlerin
nefislerini (nefsi kl) varlnda bulundurur. Bu hakikate Nuru Muhammedi, Hakikati Muhammedi ve Ruhu
Muhammedi adlarda verilmektedir. Ferd isminin Hz. Resule ve hakiki varislerine ait olmasda bu hakikate
binaendir. Ferdiyeti Zat idrakinin olumas iin bu namaz ona tahsis edilmitir. Mminlere de bu hakikate
ulamalar iin tavsiye edilmitir. Ferdiyet hakikati Makam Mahmud un da hakikatini ierir. Bu idrake ulaan
mminlerde idrakleri orannda Makam Mahmudda yerlerini alr ve bu hakikatten ilim tahsil ederler. Teheccd
namaz bu idrake ulalmas iin anahtar rol oynar. Teheccd namaznda da zellikle Kuran tilaveti bizim nefsi
natkamzn asln temsil etmesindendir. Nefsi natkamza talim edilen Kurann zuhurunu idrak edi mertebesini
temsil etmektedir. Arifibillah Hac Sdk Visali (ks) teheccd namaznn bu hakikatini yle belirtmitir:
Hem gecenin namaz oldu ayet menzili
Akla oku Kuran tekrar tekrar ayeti
Hem dnerek manay, zahir olur nurlar
Git gel oku onu, tekrar tekrar ayeti
nk Resul okudu bir ayeti sabah
Kendisi nur olan Kuran, nefsi natkamz nurlandrarak onu aslna ulatran anahtar konumundadr. Allah bir kudsi
hadisinde gece namaznn ve gece vaktinin nemini yle aklamaktadr:
Yceliine yce, mbarekliine mbarek Allah, dnya semasna nzul tecellisi eyler ve buyurur:
-

Yok mu tevbe eden? Ki onun tevbesini kabul edeyim.

Hani duac? Ki onun duasna icabet edeyim.
Ba talebinde bulunan yok mu? Ki onu balayaym.

Zahiri anlam olduka aktr. Batni anlam ise daha nce akland.
Kii nefsine sonradan ilien hususlardan arnmak ve Hakkla Hakka ulamas iin teheccd namaznn nemini ok
iyi idrak etmelidir.
Hakkn gece alemlere nzulu ruhani, manevi ve nuranidir. Bu nzulun amac gizli hazinenin aa knn
bilinmesidir. nsanda gizli hazinenin zuhurudur.
Teheccd namazna devamla kiinin hakikatine ulamas, nefsin tezkiyesi ve manevi geliimi artar. O kiide idrak
seviyesine ve nefsin mertebesine gre Peygambere uzak veya yakn olarak Makam- Mahmudda yerini alr. Hakikati
Muhammediyi idrak eder.

CUMA NAMAZI

63

Cuma, Vahdette kesret ve kesrette vahdeti idrak edebilmenin en nemli yntemidir, pratiidir. Cuma, ilahi isimler
mertebesindendir. Cemaatle klnmas bu hakikate dayanr. Cuma dnda her namaz, balama tekbirinden son
selama kadar, namaz olmas bakmndan Cumann salad bilgiyi verirken, Cuma namaz yaant itibariyle ilmi
Zattaki ilmi hakikatlere (ayan- sabite) nefesi rahman ile genel vcud nuru tecellisinin zahirde yaantsn adeta
temsil eder. Cemaatle klnan dier namazlarda bu bilgiyi versede snrl ve rahmet ynyle snrldr. Cuma zel ve
genel rahmetin nurla yaylmas olup, farz klnmtr. Hakkn bilgisini vermesi ynyle dier namazlarla ayn, bu
ynyle Cuma dierlerinden farkllk ierir. Uluhiyetin (ilahln) genel hitab, vahdet-kesret ilikisini genelletirmede
anahtar rol oynar. Nefsini bilme ve Rabbini bilme zel ahsi ynden kp, Rabbin uluhiyeti ile Allah ismi ile tm
nefislerde ayn ve farkl tecellilerle tasarrufta bulunduunu aynel yakin yaama mertebesidir. Zatn ve vasflarnn
isimlerinin cemaat kanalyla genele ynelik olduunun idrak edilmesidir. Nefsi ve alemlerdeki tm nefislerin (kesret)
tek bir Allahn tasarrufu (vahdet) altnda olduunun uuruna daha kolay ulama yntemidir. Zahirde olan
cemaatteki (kesret) tasarrufun tek bir ilahla (uluhiyet) dayand (vahdet) bilincine buradan tm alemlerin tek
elden ynetildiinin idrakine varlmasn kolaylatrr. Rab ismi ile alemlerdeki tasarrufun Allaha ait olduunun
idrakidir. Zira alemlerdeki her mevcud Allaha aittir, halk edilmesi ve tasarruf Allaha aittir. Zira Allah her eye
muhittir. O, Her eyi ihata eder (Fussilet/54) ve Nerede olursanz O sizinle beraberdir (Hadid/4) ayetleri
ile her an, her yerde tasarruf sahibi uluhiyeti ile Allaha aittir.
Cuma namaznda hakiki imam Allahtr. Uluhiyeti ile tasarruftadr. Batn imam Allahn aynas Hz. Muhammed (sav)
dir. Zahirdeki imam Allah ve Resulnn vekili ve varisidir. mamn kldrd namaz Hakk adna Hakkla, Hakkn
kelamyla cemaate ynelmesidir. Batn Allah uluhiyeti ile cemaatle beraberdir. Cemaate tecelli etmektedir.
Cemaatle namazdaki mutlak birlik, gerekte mevcudlarn varln ve hviyetinin hakikatidir. Nefsin hakikatine
dayanr. Hakkn dndaki hibir eyin kendi bana kaim olmayacan, her eyin hakla kaim olduunu ve Hakka
muhta olduunu idrak eder. Hakkn uluhiyetiyle varlklara (mevcudlara) nfuz ettiini idrak ederek, uluhiyet
kaynakl ilahi isimler ile ahlaklanmak bu suretle balar. Dier namazlarda da bu vardr. Kendi namazyla cemaat
arasndaki fark cemaatteki insanlarn farkl Rabb- hasslar kanalyla Hakkn tecellilerinden istifade etmektir. Bylece
cemaatteki farkl ilahi isimlerden oluan Rabb haslara ynelik tecellilerden de istifade ederek, bu kanalla ilahi
isimlerle ahlaklanma konusunda istifadesi artar. Bu suretle her nefeste istifadesi artar. Zira insan her nefeste bu
yolda yol almaktadr. nsan btn bir alemdir. Ne var alemde o var Ademde buyurulmutur. Tecelli insan
zerinde farkllarsa hem zahir hem de batn ismi ynnden deiiklikler oluur. Zahir ve Batn olarak Hakktan
faydalanm olunur. Her ilahi isimde dierinde bulunmayan bir alem vardr. Bylece cemaatle cumada, insann
zatnda nefsindeki alemlerin farkll nedeniyle pek ok Cuma klnm olur. Bu ilahi isimlerin cemaatteki kiilerdeki
farkllndan kken alr. Her ilahi ismin kendi aleminde ve cemaatinde hkm ve otoritesi vardr. Her bir ilahi isimde
kiinin nefsinde byk mana deiimlerine yol aar. lahi isimler, nispetler ve izafetler ynyle oalrlar. Bu
rahmetten cemaatteki herkes faydalanr. Ey iman edenler! Cuma gn namaza arldnzda Allah
zikretmeye kounuz (Cuma/9) ayetiyle Allah zikretmek kasdedilir. Allah ismi tm isimleri ve sfatlar cami olan
Zat ismidir. Yine Kuranda Allah zikretmek en byktr (Ankebut/45) buyurularak Cuma namaznda
cemaatteki insanlarn ilahi isimlerle hem zahir hem batn farkllklar ile Allah tm isimleri ile zikredilmi olur. Bu
nedenle Cuma namaz Cem-l Cem namaz olup, Ahadiyeti Zata tek bir imam arkasnda ubudette bulunulur. Zira
imam Hakkn vekilidir. mama uymak Allahn Zatna uymak manas tar. Zahiri ile zahir imama, batn ile batn
imama ynelmek kemali gerektirir. Bylece namaz zahir ve batn olarak tamamlanr. Zira O, evveldir, ahirdir,
zahirdir, batndr, O her eyi bilicidir (Hadid/3) buyurularak bu idrak iinde olmamz emredilmitir.
Allah kulunun diliyle, zahiriyle bildirecei eyleri bildirmektedir. Hutbede bu konunun iindedir. mam hutbedede
Hakkn vekilidir. Namazda kendisiyle konuulan Allah, konuan ve ynelen ise kuldur. Kulda tecelli halinde olan
Allahtr. Kul tecelliye riayet eder. Adeta nefsini Allaha teslim eder ve bu ise nefsi kurban etmek anlamn tar ki,
kurbanlarn en stndr. Kul Kuran ve namazdaki zikirlerle nefsini temizler ki bu en yetkin temizliktir. Bu ekilde
Rabb honut eder. Allah ve kul arasndaki perdelerin kalkmasna vesile olur. Nefs mertebeleri daha kolay kat edilir.
Temizlik ve namazla Allah raz edilmi olur. Huzur elde edilmi olur. teki bu huzur, ddaki fiillerle desteklenir.
Namaz klan hem namazda, hem namaz sonrasnda halk iindeki haliyle glenmi ve korunmu olur. Kulun
Rabbiyle konuurken, yaarken giydii en gzel elbise kulluk ve takva elbisesi olur. Allahda Ben onun kula,
gz, eli, aya ve dili olurum buyurarak kulu kendiyle ssler. Bunu ise tasavvufta irfan yolu ile ilim ile amel
etmek salar. Hem namazda, hem namaz dndaki yaamnda Hakkla olabilmeyi ilim, amel ve ihlasl niyet salar.
Bu ise hem dnyada hem ahirette stnlk demektir. Gerek namazda gerekse namazn dndaki hallerinde Hakk,

64

kulun haline gre kuluyla beraberdir. Ben kulumun zannna greyim. yleyse kulum Benim hakkmda iyi
zanda bulunsun kudsi hadisiyle kul hangi haldeyse, Hakk o hale gre kuluyla bereberdir ve ona gre kendisine
muamele eder. Bu nedenle nefsi bilmek, nefs mertebelerini tahsil etmek nefsi tezkiye edip, asl haline getirmek
Hakkla olmada en etkin yntemdir. Beni zikredin Bende sizi zikredeyim (Bakara/152) ayetiyle Allah zikre
karlk vereceini, hangi nefs mertebesi ve tevhid anlay ile Ona ynelinilirse o ekilde kulla beraber olacan ilan
etmitir. Bu bilgiden faydalanmak ve nefsi tezkiye etmenin en nemli ymtemlerinden biride namazdr. Zira
Namaz mminin miracdr buyurularak Allahla olmamzn yolu alm ve Namaz nurdur buyurularak hem
irfan yolu ile hem de namaz ile Hakka ulamann sonucu, nefsin aslna dndrme yolu belirtilmi olmaktadr. Allah
Sabr ve namazla Allahtan yardm dileyin (Bakara/153) buyurarak adeta bunu emretmi ve yardm
garantisi vermitir. Peygamber Efendimizin (sav) her an Hakkla olduunu Hz. Aie (ra) yle bildirmitir. Hz.
Peygamber her annda Allah zikrederdi.
Hz. Resul (sav) zikri hem namazda, hem dier hallerinde Onda, Onunla, Ondan, Ona ynelmi, hibir halde Onun
dnda bir hal iinde olmamtr. Her halin gereine gre Hakka muamele ile kesret-vahdet anlayn tek Zatla
btnlemi, Muhammedi uhud ile yaamn Allah ile baki olarak srdrmtr. Onun zahirdeki meguliyeti
Onda Onunla olmu; alemlerde Ondan baka bir ey mahede etmemitir. Bu gr tasavvufta irfan yolu mirac
ile eitim sayesinde gerekleir. Namaz burada en nemli eitim yntemidir.
Cumann bir hikmetide budur. Bu nedenle Cuma namazndan sonra rzk aramak emredilmitir. Bu emirle halk
iindede Hakkla yaamak ve namazlardan sonra Selam, halkla yaarken daim namaz klmamz istenmitir.
Selam ile halkn iine dnlrki namazlarn korunmas bu selamn korunmas anlamn da tar. Halkta Hakk,
Hakkta halk grebilmek olarak bu yaant zetlenebilir. Halka Hakka hizmet Hakka hizmettir dsturu ve
El ite gnl Hakkta anlay bu konuda anahtarlarmz olmaktadr.
Namaz klmak, Hakk ile konumak ve Onu mahede etmektir. Halkn Hakkn zahir ismiyle tecelli mahalli
olduunun idrakiyle halkn iindeki her trl yaamda namaz kabul edilebilir. Kuran bunu salatun daimun-daim
namaz olarak adlandrm namazlarnz koruyun ayetiylede halk iinde Hakk mahede ile yaamamz
istenmitir. Bu anlayla almak ibadettir hadisininde hakikatine ulalr. nsana grrcesine Allaha ibadet et
denildii ve Allah namaz klan kiinin kblesindedir buyurulduu aktr. Her ne yne dnerseniz
Allahn vechi (zat) oradadr (Bakara/115) ve Nerede olursanz O sizinle beraberdir (Hadid/4) ayetleri
ile Allah bizim gnl kabemizdedir. Gnlmzle ne yne ynelirsek, ne ile megul olursak O bizimle olduundan
daim namazda ve ibadette olduumuzun bilincinde olmamz gerekir. Cumada elde ettiimiz her insann, her
mevcudun uluhiyetiyle Allahn tasarrufunda olduu bilinciyle ve O her eyi bilicidir (Hadid/3) ayetiyle her an,
her eyin ahidi olan Allah idrakiyle halkta Hakk mahede ederek namazmza daim namaz ve korunmu
namaz mhr vurulur ki bu hakiki namaz anlaydr. Peygamber snnetidir.
Burada dikkate alnacak husus insanlar ve maddeleri Hakk yerine koyup putlatrmamak, her insann ve her
mevcudun nefsi hakikatinin Allahn Zati Nefsindeki ilmi hakikatini (ayan- sabite) kendi mertebesinde temsil ettiini
idrak etmektir. Bu idrakle Cuma namaznda tm alemlere okunan Kuran temsili olarak, her insan her mevcudu
Kuran ve Snneti Muhammedi lsyle deerlendirmek ve yerli yerince, adaletle Hakka muamele etmek gerektii
bilincine ermek gerekir. Bu ise irfan yolu eitimi ile kazanlacak hallerdendir. Tatmayan bilmez ve yaayamaz. Bu
makam elde etmek iin bu anlay yaama almak gerekir.

BAYRAM NAMAZI
Bayram namaz, dier namazlar ve cemaatle klnmas ynyle Cuma namaznn tm zelliklerini kapsar. Bayram
namaz tekbirleri ile dier namazlardan ayrlr. Tekbir ile ilgili bilgi verildi. Terik tekbirleri, kulun hem tenzih hem
tebih mertebesinde Hakk mahede ile tevhid ettiinin Hakka ifadesidir. Tekbirli bayram namaz, Allahn
mutlak birliinin ve tevhidi zahiren ve batnen aka ilan etmektir. Tenzihi, tebihi ve tevhidi yani slamn ilan
edilmesidir. Ramazan bayram namaz, orucun arkasndan bu ilahi birlii ilan etmektedir. Orulunun iki sevinci
vardr. Biri iftar ettiinde, ikincisi de Rabbini mahede ettiindeki sevincidir buyurulmutur. nsan
ramazan orucunu tutmu ve iftar sevincini yaamtr. Bayram namaznda, namaz mahede olduundan, Allah ile
oturma, olma ynyle bayram namazda Rabbini mahede mjdesine ulamaktr. Terik tekbirleri ise bu

65

mjdeye ulaldnn ilandr. Mcahede eden mahede bulur buyurulmu ve oru, sabr, aydnlk ve nur
olduundan bayram namaznda Rabbini mahede etme yolunda byk yol katetmitir. Allah oru benim
iindir. Karln Ben veririm buyurarak, kulunu bayram namaznda mahede ile dnyadaki karln
vermi olur. Ahiretteki karln alacannda mjdesidir. Oru, nefisle cihad ve nefsi tezkiye olduundan, nefste
nur olan hakikatine ulap, namazda gz nuru olma zelliine kavumutur.
Kurban bayramndaki namaz ise, Hacc ile ilgili olup, kabeyi grmek, Allahn Zatn, uluhiyetini ve Rububiyetini
mahededir. Haccn en nemli vasf ve mjdesi, tek olan kabenin mahedesinin temsilinde, Rabbini bu alemde
mahede edileceinin mjdesidir. te kurban bayram namaznda kul, bu mahedeye ulatn terik tekbirleri
ile ilan eder. Bu ilan edi Onun tekliini, birliini, Ahadiyetini, uluhiyetini, Samediyeti ve Rububiyetini ilan editir. Ki
bu ise slamn z ve hakikati nihai hedefidir.
Kul tm ibadetleri ile nefsini tezkiye etmi, nefs cihad ile nefsini bilmi, nefsini kendinin bilinmesi iin kula bir
emanet olduunu idrak etmitir. Cemaatle klnan bayram namazlarnda dier kullarnnda tek bir nefisten halk
edildiinin uuruna vararak, tm nefislerin Allahn uluhiyetinin tasarrufunda olduunu idrak ederek, nefsini sahibine
teslim ederek Mslman olmu olur. Nefsini Hakka teslim ettiinin nianesi olarak kurban keser. Bu teslim edi
namazda mahede ile talanr ve slamn temsili olan Ehed en l ilahe illallah ve ehed enne
Muhammeden abduhu ve resuluhu tevhidini mahedeli olarak fiilen yaam olur. Nefsini bilen Rabbn
bilir hadisini hayatna ibadetlerle adapte etmi olur.
Cuma ve Bayram namazlar, Hakkla Hakkta olmak genel varlk (vcud) tecellisi olan nefesi rahman idrak etmek
iin emredilmitir. Nefesi Rahman ile Kn emri verilerek, her varln ilmi hakikati (ayan- sabite) varlk sahnesinde
yerini almtr. Peygamber Efendimizin nefsi natkas (Nefs-i Muhammedi) tm ilahi hakikatleri iine alan hakikat-i
Muhammedidir. Sen olmasaydn alemleri halk etmezdim hitabn Nefs-i Muhammedi kanalyla bu
namazlarla idrak etmek daha kolaydr. Cemaatle olan namazlardr. Cemaatle olan her bireyin Allah katnda ilmi
hakikati vardr. te bu ilmi hakikatlere Kn emrini veren Nefesi Rahman kanalyla Allahtr. Cemaate imam olan
ise gerekte Allahtr. Ayna olan Hz. Muhammed (sav) Allahn vekili olarak hakiki imamdr. Hz. Resul (sav) Allah
ve Rahman isimleri ile imamlk yapmaktadr. Allah ismi tm ilmi hakikat programlarna yani her bireye nefesi
rahman ile haklarn bu namazlarda vermektedir. Cemaatle klnan her namaz bu hkmleri tar. Bu idrake insan
yaklatrr. Cuma ve bayram namazlarnda cemaat daha ok olduundan rahmette genilemektedir.
Nefesi Rahman tecellisi Hakkla halk bir arada toplamaktadr. Hakkla halk cem ettiinden bu namazlar cem-l
cem namazlardr. Ahadiyet-i Zat mertebesinde tm ilahi hakikatlerin bir arada btnlemi gizli hazinede
olduklarn ve nefesi rahman ile her bireyin ilmi hakikatinin aa ktn, zuhurda olduunu idrak eder. Namaza
gelen her kiiyi, kendi gibi gizli hazineden bilir. Allahn tecelli mahalli olarak grr. Gizli hazineden istihkaklarn
toplamak ve Allahn rahmetini cezp etmek iin namazdadrlar. Bu nedenle cemaatle namazda Hakkla halkn
iindedir. Dier kiilerinde byle olduu uurundadr. Hakta halk, halkta Hakk grebilmesinin vesilesidir bu
namazlar. Her birey kendi nefis mertebesinden halk olarak Hakkladr. z ve batn ise Haktr. Bu bilinle abduhu
(Hunun kulu) olarak, ilahi hviyetin temsilcisi olarak namazdadr. Dier kiilere bu anlayla bakarak, hatta
namazda olmayan halkda bunun iine katarak halkta Hakk grr. Tevhide ular. Kendi hakikatine (vitriyet) ve
alemlerin hakikatine (ferdiyet) ulamada ok iyi bir ilim sahasdr Cuma ve bayram namazlar. Cemaatle klnan
namazlarn 27-28 kat daha faziletli olmasnn nedeni bu hakikatlere dayanr. 27. Peygamber Hz. sa (as) olup
vitriyet hakikatine ulamay; 28. Peygamber Hz. Muhammed (sav) olup ferdiyet hakikatinin temsilidir. Dier
peygamberlerin hakikatlerinin zdr. Bu hakikatleri idrakle tek bana namaz klan kiide bu faziletleri aynyla
kazanr, cemaatle namazdadr.

CENAZE NAMAZI
lye namaz klmak, Rabbinin katnda lye efaat etmek demektir. efaat ise, Hakkn kendisi hakknda efaat
edilmesinden raz olduu kimseler iin olabilir. lm bilgisizlik demektir. Yaayan cahillere ilim retmek bir
anlamda ona efaat etmek demektir. lahi ilim kemalin zirvesidir. Zahiri ve batn birletirmek mkemmeli oluturur.
Cenaze namaz, cenazeye dua iin Allahtan verilmi bir izindir. Allah, dilek sahibinin dileini kabul etdii efaat
iznidir. Allah, dilek sahibinin dileini kabul etmedii halde buna izin vermez. Bu nedenle efaatede izin vermi

66

demektir. Zahir ve batn olarak cenaze namaz Fatihann fiiliyata geirilmi halidir. Fatiha, Kurann zetidir. lye
Fatiha ve Kuran ile efaat izni verilmi olur. Bu ekilde cenaze namaznda Fatiha ile lye dua etmi olur. Allah da
duaya icabet edendir. Cenaze namaz, namaz olduundan Fatiha gerekir. Zira Fatihasz namaz olmaz
buyurulmutur. Getirilen salavatlar ile de Hz. Resul (sav) den efaat istenmi olur, zira oda duadr.
Mminlerin cenaze namazndaki dualar kabul edilir. Zira din kardeinin gyabnda yaplmtr. Hem cenaze namaz
klan ve namaz klnan kii hakknda iyilik gereklemi olur. Zira hadiste Mmin insan gyabnda kardeine
dua ettiinde bir melek bir mislide sana, iki mislide sana diye karlk verir buyurulmutur. Namaz
selam l hakknda Allahtan bir mjdedir. Artk l iin selamet vardr.

TERAVH NAMAZI
Teravih namaz Ramazanda klnan bir namazdr. Ramazan mmetimin aydr buyuran Resul, kendine
balln anahtar saymtr. Allah seviyorsanz bana uyun ki Allahda sizi sevsin (Al-i mran/31) ayeti
nda Allah ve Resulunun sevgisini kazanma aydr.
Ramazan ay Kuran ve nsann birbirine ilk kavutuu aydr. nsan ve Kuran ikiz kardetir hadisiyle
Ramazanda zel bir kavuma sz konusudur. nsann nefsi natkasn Kuran Natka evirdii aydr.
Oru ile nefs tezkiye edilmekte asli hali olan Allahn nuru, Zati sfatlarna ve Kurann srrna ulama salanmaktadr.
Allahn ahadiyeti-samediyet ve uluhiyetinin en st dzeyde tecelli ettii aydr.
Namaz-Ramazan-Oru-Kuran ile Allah ile olan beraberlik, billahi srr, en gzel ekilde yaanmaktadr. Farzlarla ve
nafilelerle Allaha vuslat gereklemektedir. Bu vasflarla Allahn sevgisi kazanlm olmaktadr. Ramazan ve
teravihin nemi u iki kudsi hadisle belirtilmitir.
Kulum bana kavumay severse, bende ona kavumay severim ama Bana kavumay sevmeyince
Bende ona kavumay sevmem
Bir kimse Beni kendi kendine anarsa, Ben de onu Zatmda anarm. Yine bir kimse Beni cemaat iinde
anarsa, Ben de onu o cemaatten daha hayrl bir cemaat iinde anarm
Yine kudsi hadisinde Allah yle buyuruyor:
Yaklaanlar, kendilerine farz kldm ibadetlerin edasnda olduu kadar hibir eyde yaklaamazlar.
Gerekten bir kul Bana nafilelerle de yaklar. Bylece Bana yaklaan severim. Sevincede kula
olurum, eli olurum, dili olurum Byleki oldum. Benimle iitir, Benimle grr, Benimle konuur,
Benimle tutar, Benimle yrr Ona diledii verilir
te Ramazan-oru-Kuran ve teravih ile fitir sadakas ve dier ibadetlerle Allaha yaknln zirvede olduu aydr.
Teravih ve dier nafile ibadetler ile sevilmeye, Habibullah srrna kap aralanm olmaktadr. Dier zamanlara
yaylan farz ve nafilelerle vesile olarakta, Bana uyunuz ki Allah da sizi sevsin ayetinin nuruyla Allah
sevgisinin kazanlmaya balanmasdr. Snnetin yoluyla Habibullah srrnn almasdr.

EZAN-I MUHAMMED
Ezan, Hakkn kullarn kendisini bilmeye davet etmesi ve armasdr. Nefsini bilen Rabbn bilir.
Ezan, Hakk mahede etmek zere, zatlarn (nefslerin) temizlenmesi iin ilahi tecelliyi bildirmektir. Kamet ise tecelli
iin ayaa kalkmaktr. Kamet Allahtan bir mjdedir.
Ezan nefislerin Allaha arlmasdr. Gerekte Allahtandr. Mezzin Allahtan olan tecelli ile basiretle Hakka
arandr. Ezan her vakte uygun zel bir duadr. Daveti ise Allahtr. Hakkn kendisiyle, isim ve sfatlarn ve
bunlarn tecelli mahallerini huzura armasdr. Uluhiyet ve Rububiyetinin ilandr.

67

Ezan bize her an elestte verdiimiz Evet Rabbmzsn szne ahid olan nefsimize hitap etmekte insann bu
szne sadakat gstermesini hatrlatmaktadr. Ezan Allaha nasl kulluk edileceini aklayan Allah kelamdr. Ezan
bizleri lahi Zatn tanyp bilmemiz iin bir ardr. Bizleri Ahadiyeti Zatna ve uluhiyeti Zatna davet etmektedir.
Allahuekber sz drt kez tekrarlanarak Ahadiyeti Zatna, Hviyeti Zatna, Samediyeti Zatna ve Uluhiyeti Zatna
bizleri davet etmektedir. Bu vasflarn tannmasn murat etmektedir.
Bu drt mertebeden davetle; zahirde, batnda, evvelde ve ahirde Allah bilmemiz ve Ona itaat edilmesi iin
nefsimize hatrlatlmaktadr. Allah isminin bu drt itibar birletirdiini belirterek Allah bilmeye davet etmektedir.
Allah ismi camisiyle tm ilahi isim, Sfat ve fiiller; Uluhiyeti Zatta cem edilmitir. Allah ismi Onun uluhiyetini
(ilahln) ifade eden Zat ismidir. Tm tecelli mertebelerinde Allahn Samediyetine muhta olduumuzu
hatrlatmaktadr. Hviyeti Zatyla hem zahirde, hem batnda, hem evvelde, hemde ahirde hviyetinin mertebelerini
zuhura kardn ilan ederek, bize mertebemiz itibariyle ilahi hviyetin birer temsilcisi olduumuzu hatrlatarak
Zatna, Zatn bilmeye armaktadr. Bunu aa karan uluhiyetini idrak etmemiz gerektiini ilan etmektedir.
Ahadiyeti Zatnn btn bu mertebeleri cem ettiini bildirmektedir. Allahuekber denildiinde kii tm ilahi isim ve
sfatlar ve sfatlarn Onun hviyet gaybna teslim etmektedir. Knh Zatnn, yani hviyet gaybnn idrak
edilemeyeceini bildirmektedir. O uluhiyeti Zatyla bilinebileceini bildirmektedir. Byle bir anlay Mslman olmay
gerektirir. Bunu aklamak iin slamn dsturlarn bize hatrlatr. Ehed enl ilahe illallah denilerek birinci
itibari Ehed enne Muhammeden Resulullah denilerek ikinci itibari bizlere hatrlatarak bizi islama davet
etmektedir.
Buraya kadar olan ksm ilmi hakikatlerimiz olan ayan- sabitelerimizde Kn emri ile bu hakikatle oluturulmu olan
gerei bize bildirmektedir. Elestte bu blmler bizde drl olan bu hakikat olduundan Ben sizin Rabbnz
deilmiyim? sorusuna, nefislerimizin ahitliiyle Evet Rabbmzsn cevabn verebilmiizdir. Ehed en l
ilahe illallah blm uluhiyeti Zatnn her eyin hakkn veren, zuhurlar istidatlarna gre zuhura ktnn
mahede etmemiz gerektiini bizlere bildirilmektedir. Allah ismi ztlklarda bnyesinde bulundurduundan,
mahede edilen her zuhur uluhiyetine (ilahlna) balanmaktadr. ki kez okunmas zahir-batn ve evvel-ahir bu
idrakin gelimesi iindir.
Ehed enne Muhammeden Resulullah sz ise, nefsi natkalarmzn Hakikati Muhammedi ve Kuran ile
drldn bize hatrlatmaktadr. Bu hakikati zuhura karmak iin ehadet alemine indirildiimizi ve
nefislerimizdeki bu hakikatle yaamamz gerektiini bizlere hatrlatmaktadr. Kuran ve Snneti Muhammedi ile
yaamaya davetdir. Allah Uluhiyetini alemlere Kuran ile aa karm. Hz. Muhammed (sav) kanalyla bu gerei
aklamtr. Uluhiyetin kabulnun ancak bu yolla idrak edilebileceini ilan etmektedir. Buraya kadar olan blm
elestte ilmi hakikatlerimize ve onun zuhuru olan nefsi natkamza yerletirilen istidattr. zetle nefslerimize elestte
slam vaz edilmi ve slam istidat ile drlmzdr. Bu hakikate binaen Her doan ocuk slam ftratnda
doar buyurulmutur hadisle.
Bu hakikat iki kere okunarak zahir-batn ve evvel-ahir olarak bizlere bildirilmektedir. Mahedeli bir idrak ile
yaamaktr. Bu geree binaen slam olmann art kelime-i ehadettir. Herkesi, her nefsi asln oluturan slama
armaktadr. Allah ismi bu hakikatleri bnyesinde cem etmektedir. Bu ifadelerin iki kere okunmasnn bir srrda,
bu dsturlarn ezeli ve ebedi olmasdr. Allah gizli hazinesini bu ifadelerle zuhura getirmi, gizli hazinenin alm hali
olan alemlerde her mertebede mertebelerine gre tecellide olan Hakk mahede etmemiz istenmitir. Byle bir
idrak ahiret aleminide kapsad iinde edebi bir hakikattir.
Bu ezeli ve ebedi gerekler aklandktan sonra Allah, Hayye alessalah ile namaz gereine, yani yukardaki
hakikatlerin yaanmasna davet etmektedir.
Namaz gerei ile zahir-batn ve evvel-ahir olarak drt itibariyle Hakk tanmamz gerektii aklanmaktadr. Elestte
verdiimiz sz dnya aleminde yerine getirmemiz gerektii bildirilmektedir. Bu davet alemlerdeki her mevcudun
kendi mertebelerinden kullua arlmasdr. Alemlerdeki her eyi kapsar. Bu ar sayesinde, uluhiyetin tasarrufu
altnda bitkiler, hayvanlar ve her mevcud insana hizmet iin yara girerler. nsanda kullua davet edilerek yukarda
belirtilen hususlara riayetle yaam namazn yerine getirilmesi istenmektedir. Bu ise Allah bilmeyi gerektirir.
Nefsimizde drlm olan bu hakikatleri aa karmamz istenmektedir. Nefsini bilen, Rabbnda bilecek, Ona
kullua ynelecektir. Bu ise namaz ve irfan yolu ile mmkndr. Genel olarak yaam namazna ar, zel olarak

68

namaz ile Allah bilme yoluna girmemiz istenmektedir. Btn bu mevcudat bu gerei tesbih etmektedir
buyurularak bir bakma bu gerekte aklanmaktadr. Ezan alemlerdeki her eyi harekete geiren Allah kelamdr.
Alemlerdeki insan halife olduundan, ezan insan sesi ve nefesi ile okunmaktadr. Bu gerek Hak ryalar olarak
zuhura km, rya ile insan sesi ve nefesi ile ilan edilecei Hakk tarafndan bildirilmitir. Nasl okunaca talim
ettirilmitir. Rya ile aa kmasndaki bir hikmette, ilmi hakikatlerimizin ve nefsi natkamzn bu hakikatlerle rl
olmasndandr. Ezan bu hakikatle Allah ismiyle alemlerde ki her eyi Onun uluhiyetine balamaktadr. Tevhidin her
an, her yerde okunmas ve aklanmasdr. Ezan Allah kelam ve nur olduundan, kelam alemlerin nuruna
katlmakta alemleri harekete geirmektedir. Tabiki her mevcudu yine kendi mertebesinden.
Allah ezanla Bilinmekliini sevdiini alemlere ilan etmektedir. Allah ise ilim ve irfan yolu ile bilinebilir. Ezan ayn
zamanda ilim ve irfan yolu ile Allah bilmeye ardr. Yaam namazn ilimle sslemektir. te gerek kurtulu
budur. Hayya alel felah buyurarak zahirimizi ve batnmz kurtulua armaktadr. Nefsini temizleyen felaha
erer (kurtulur) (ems/9) ayetini yaamaya davettir. Sz verdii gerekleri nefsin rtlmesi ile unutan kiiyi kendi
hakikatini ve Allah bilmeye davet etmektedir. Kurtuluun ise nefsini bilip, Rabbn bilmekle olacan ilan
etmektedir. Yaam namaznn ve namazlarn gerek gayeside bu kurtulua erebilmektir. Nefsi natkay, terbiye
ve tezkiye yoluyla tekrar Allahn nuru ve Kurann srrna ulatrmaktr. Kurtuluun anahtar ise L ilahe illallah
muhammeden Resulullah tevhidini idrakle yaamaktr. Daha sonra Yaam namaz ve dier namazlarmzn
gerek hedefi aklanmaktadr. Allahuekber ve La ilahe illallah ifadeleri istenen sonutur. Bu idrakle
yaanmasdr. Bu idrakle yaam bitmediinden ezeli ve ebedi, TEK GEREKTR. Sonu Allah bilmek, tanmak ve
Uluhiyetini (ilahln) kabul etmektedir. Hemde yakn olarak. Zira Allah kudsi Hadisinde yle buyuruyor:
L ilahe illallah ite ben Oyum. Yaam namaznn son hedefide aklanarak ezanla her insan ve mevcud
kendi mertebelerinden kullua davet edilmektedir. Bu davete uyan insan; Ne var Ademde o var alemde
hkm gerei, alemlerle drl olduundan, alemlerdeki her mevcud insan kanayla mira yolunda yerini
almaktadr. Namazdaki son amata budur. Hakk her ynyle bilmektir. Ezan yoluyla Allah her eyi kulluuna davet
etmektedir.
Ezan, insann elestte iittik deyip, iittiklerine itaat ettik diyebilmesi iin Zatna davettir.

69

HAC
Kuran eair kavramn hac iin kullanmaktadr. eair, somboller demektir. Her sembol kendi dnda bir hakikati
aklar ve sembolize ettiinin ise deeri vardr. Hac yolu, hayat yolunu sembolize eder. Hayattaki doru yolu tarif
etmektedir. Haccn amac yolun sonunu unutmamaktr. Bu adan hac maherin provasdr. Hac, terk ile balar. Hac
avantaj deil sorumluluktur. Kurann ehadetiyle, hacca tm insanlk davet edilmektedir.
Kabe, Hakkn Mutlak Tevhidini sembolize eder. Kabenin ii amiyet, kabenin rts amiyetten Kuran ile zuhura
k yani uluhiyeti Zatn temsil eder. Bu hakikatlerin mahedeli bir idrakle yaanmasn sombolize eder. Ksaca
ehed enl ilahe illallah ve ehed enne Muhammeden Resulullah hakikatinin mahede edileceinin
mjdesidir Kabe.
Haccn mebrur olduu, kabul olduu ise, kiinin nefsini idrak etmesi ve bilmesi, kendinden lmesi Hakkla dirilmesi
ile belli olur. lmeden nce lnz ve nsanlar uykudadr, lnce uyanrlar hadislerinin yaanmas ile
mebrur hac hkmn kazanr. Hacca gitmek balamaktr, bitirmek deil. Allaha sz vermektir. Allahn hayat
yolumuzu da hac klmasn dileriz. Sembollerle ifade edilen hakikatleri yaamak, hayat yolunda kullanmay
kolaylatrmasn isteriz.
Hac, Allah ile Allah iin yaplmaldr. Bu Bismillah srr ile ehadet aleminden gayb alemine ynelmekle nefsini
ve Rabbini bilme yolculuudur. Bu nedenle Hac, btn ibadetleri iinde bulunduran bir farzdr. Hac, Allahla
Allaha ynelmektir. Allah, Hz. brahim (as)a hitapla Evimi kendisini tavaf ve secde edenler iin temizle
(Hac/26) buyurarak Ev (beyt)i kendisine ait yapm, insanlarn kendini idrak iin mescit ve ibadethane yapmtr. Ev
kendinin olunca sahibide orada olduunu ifade etmitir. Bu nedenle Hac, Allahn ehadet aleminde idrak ve
mahede edileceinin insanlara bir mjdesidir. Hac, Allahn Mutlak Zatnn birliini (Ahadiyet), uluhiyet ve
Rububiyetinin idrak edilebileceinin, nefsi natkann bu bilinme iin insanlara emanet edildiinin bir ifadesidir.
Nefsini bilen Rabbini bilir hadisinin mahedeli, fiili bir yaamdr Hac. Allah nefsi natkay insann kalbine
koyduundan, onu idrak edip hakikate ulaan mmin kulunun kalbini beytullah klmtr. Yere ge smadm,
mmin kulumun kalbine sdm buyurarak orada tecellide olduunu bildirmitir. Allah Hacda Kabe ile mmin
kulunun kalbini bir araya getirerek Mmin, mminin aynasdr hadisini fiilen yaatr. Kalbin, Allahn tecelli
mahalli olduunun idrakine ular. Haccn tamamnda Allah ile, Allah iin, Allahn tecelli mahalli (tecelligah, mazhar)
oluuyla Hakkn mahede, bilinme makamna ular. nk Hakkn her eyi grd, bildii, duyduu vs. bilinci en
yksek idrake ular. ehadetten gayba yolculuunda, Allah her mertebeyi bildiinden, nefsindeki her trl
dnceyi, ilmi, gizliyi, gizlinin gizlisinide bildiinin bilinciyle ibadetini yerli yerince Hakka, Hakkla yapar. Zira nefse,
kalbe ait dncelerini eriat- Muhammedi vasflarla ssleyerek Allahn ve Resulnn ahlak ile donanma yoluna
kmtr. Bu tm Hac boyunca deiik mertebelerde, deiik boyutlar kazanr. z ise Allah ile olduunun
bilincinde olmaktr. Beyt Allah mahede ettiinin ifadesidir. Namazdaki mahedenin, zahir olarakta
yaanmasnn ifadesidir bu idrak. Bu idrakte olarak hacc yerine getirmek gerekir. Allah ile olduunun bilincinde
olmadan yaplan hac ise gafleti ierdiinden, Allah ile deil Allaha doru tavaf yaparlar. Yani gayb ile deil,
gayba doru yolculuk halindedirler. Halbuki kabede olmakla kii, Allah iledir. Kabenin Rabbi ile birlikte, gaybyla
beraber olarak tm mertebeleri barndran kalbinde yani nefsi natkasn Onunla oluu, birlikteliiyle Haccn yerine
getirmek gerek hedeftir. Kabe mahede edilmi, Onun ahadiyeti, uluhiyeti, Rububiyeti ile samediyet vasfyla
Onunla birliktelik mahedeli olarak gereklemitir. Bundan sonraki ama Onun Ahadiyetini, Samediyetini,
uluhiyetini, Rububiyetini idrak etmektir. Haccn btn rknleri bu irfan elde etmek iin kabe gibi temsili, tafsili
ifadelerin fiilen yaanmasdr. Hacc Allah ile Allah iin yerine getiren kiiye ise Allah vekil olacaktr. Zira kudsi
hadiste Kim Allah iin olursa, Allahda Onun iin olur buyurulmutur. Kabeyi grnce duann kabul srrda
burada yatmaktadr. Kabeyi zahiren grmek, batnda ise Onun Ahadiyetini, Samediyetini, uluhiyetini ve
Rububiyetini idrak etmek demektir. Gerekten bu idrakle yaplan dua Allahn Zatna ynelmektir ki, bu duaya icabet
ise en hzl ekilde olacaktr. Zira Hakk ile beraberdir. Nefsi Hakk ile olmakla Hakkn vasflaryla bezenmitir.
Nefsinde ise tecelli eden Hakk olduundan, tecelliyi murad olan duaya icabet Hakka Hakkla, Hakktan olacaktr ki,
bu duaya icabettir. Hacer-i esvedi Allahuekber ile selamlamak tevhid tankl ile Allah birlemektir. Her aytta bu
tevhid tankl ile rza ve sevin ile Hakka biat etmi oluruz (Rdvan biat).

70

TAVAF
Kabe Allahn Ahadiyetinin semboldr. i miyet kendisi ahadiyet, d uluhiyeti, samediyeti ve Rububiyeti temsil
eder. Kabe rts (Kuranla ssl) ise tm bu fonksiyonlar Muhammeden Resulullah srryla Kuran ve nsan-
Kamil vastasyla alemlerde yerine getirdiinin ifadesidir. Hacer-i esved ise Allahn alemlere ynelmesinin yani
iindeki, gizli hazinesindeki srlarn ilk alma, zuhur mahallidir. Allahn eli ve gz mesabesindedir. Kurandaki ilk
ayet olan besmelenin bsndaki noktay temsil eder. Hacer-i esvedi selamlayan Allah ve Onun alemlere al
noktasn selamlamaktadr. Selamlayan kendisi ve dierleri ise Kuran ile btnlemi, nefsi natkasnn hakikati olan
Allahn nuruna ve Kurann srr makamna ynelmek, kendi hakikatini bilerek, bu hakikatide sahibine teslim edip
Mslman vasfyla Allahuekber diyerek, Hacer-i esved kanalyla ehadet alemiden tm mertebeleri iine alarak,
gizli hazine olan kabenin iine gayba ynelmektedir. Zuhurda tecelli mahalli olduunun idrakiyle, gizli hazineden
zuhura ktnn uuruyla tavafa balar. lk karlat kabenin kapsdr. Kabenin kaps, gizli hazine olan
miyetten alaca ikram ve ihsanlarla sslenir. Bu ise Allahuekber deyiindeki niyet ve ihlas oranndadr. Yani
nefsine ve rabbine arif olduu dzeydedir. Namazda her mertebe Allahuekber ile geilirken, tavafta her mertebe
bu kelam ile geilir. Bu nedenle Hz. Resul (sav) Tavaf yryerek eda edilen namazdr buyurmutur.
Namazdaki kii ise Allah iledir ve namaz Allah ile kulu arasnda ikiye ayrlmtr. Kula daha nce belirtildii zere
istedii verilecektir. Bu nedenle tavaf eden, Allah ile olduunun bilincinde olmaldr. Fatiha ise namazn esasdr.
Fatiha 7 ayettir. Tavafta 7 afttr. Her aftta bir ayetin hkm kiiye ikram edilir. Fatiha Kurann z ve zeti
olduundan, tavaf eden Kuran ahlak ile Allah iledir. Yani nefsi natkas asl olan Allahn nuruna ve Kurann
srrna ulam olacaktr. Namaz tezkiye olduundan her aftta nefsin mertebeleri katedilip, nefs tezkiye olacak ve
felaha ulaacaktr. Nefsini tezkiye eden kurtulua ermitir (ems/9) ayetinin tecellisine mazhar olacaktr.
Tavafta her aftta nefsi emmare, nefsi levvame, nefsi mlhime, nefsi mutmainne, nefsi raziye, nefsi marziyye ve
nefsi safiye (zekiye) mertebelerini yani 7 nefis mertebesini katederek asli saf, arnm haline ulaacaktr. Allah bu
nefs mertebeleri katedilirken gerekli olan Kurann ahlaki vasflar zerine halk edildii hale gre tesviye edilmi
olacaktr.
Nefsi tezkiye olan kiiye ise Allah ruhundan nefh ettiini (flediini) bildirmitir. Nefh edilen ruh ise nefsin Hakkani
vasflardr. Bunlar kabede bulunan alt yz temsil eden 6 Zati sfatlarn (vcud, kdem, beka, vahdaniyet, kaim bi
nefsihi, muhalefetl lil havadis) tecellisidir. Bu ise nefsi natkann temsil ettii bu sfatlardan tecelli ile, tecelli
orannda hissesini alr. 7 aft ile tavaf ile nefsine sbuti sfatlar nefh edilir. Bunlar, hayat, ilim, irade, kudret, semi,
basar, kelam sfatlardr.
Kabe rts Kuran temsil ettiinden ve Kuran ise Cemi esma ve sfat cami Zat yani tm esma ve sfatlar
aa karan Zat mertebesinden tecelli altnda olduunun idrakidir. Allah zat ismi ise tm bu isim ve sfatlar
ierdiinden, tavafla tm esma ve sfatlar kulun nefsine nefh edilmi olur. Yani nefsi hakikatinin Kuran ile techiz
edilmi olduunun idrakine varr.
Bu bilin kulu Allahn lmi Zattaki hakikatine yani ayan- sabite bilincine gtrr. lk halkediliinin halini idrak eder.
Nefsi hakikatinin Hakkn ilmi Zattaki (ki Kurandr) ayan- sabite olarak adlandrlan ilmi hakikatine kulu ulatrr.
hram giymesindeki amada bu hale ulamaktr. Yani ayan- sabitenin sureti olarak ehadet aleminde mevcut
olduunun idrakine varmaktr. Tm taayyn mertebelerindeki bu aa k Allahn genel vcud nuru tecellisi
olan Nefesi Rahman ile meydana gelir. Bu nur tecellisi btn mertebeleri kapsar. Kul, bu nur tecellisinin altnda
olduunu ifade iin beyaz ihrama brnr. Bu nur tecellisi ile nefsine arif olur, bu suretle Rabbine arif olur.
Kendini Hakkta, alemide, halkda Hakkta bulur. Bu Hakkta halk mahededir. Vahdette kesreti mahededir.
Hakkn halk zerindeki uluhiyetini yani ilahln bilmektir. Bu idrakle l ilahe illallah demektir. Yaants ve
ahlak ile Kurann srrna ulamaktr ki, bu da Muhammeden Resulullah n uuruna varmaktr. Allahn kabede
temsil ettii hazinesine ulamaktr. Allah kula Allah bilme irfann nefsi natkasna, kalbine yerletirerek,
hazineden ikram ve ihsanda bulunmasdr. Bu ise tevhid tankldr. Kabenin semboldr. Tevhidin kalbe hazine
olarak konulmasdr. Bu suretle Mminin kalbi beytullah, hazinetullah, miratullah ve arullahtr hadisinin
srrna ulalr. lahi isimler ve sfatlar byle bir kalbi ziyaret eder ve oradan aleme yaylr. te Allahn insanlar
zerindeki hakk kalbi bu hale ulatrmaktr. Bu ise nefsini hakiki haline Allahn nuru ve Kurann srr makamna

71

ulatrmakla olur. Bu ise nefsini bilen Rabbini bilir hadisinin fiilen yaanmasdr. te bu Kabeyi haccetmek
AllahIn insanlar zerindeki hakkdr (Ali mran/97) ayetiyle belirtilir.
Kendi ilmi hakikatine nefesi rahman yani nur tecellisi ile OL denmi ve Ben sizin Rabbnz deilmiyim
sorusuna Evet Rabbmzsn cevabn elestte verirken, hac vastasyla mahede aleminde de bu szmze sadk
kalarak Allah Rab olarak ilan ediimizdir. Tm ibadetlerde de bu hakikati ilan etmek, ahde vefa gstermemiz iin
Allahn nefse arif olmadaki yntemleridir. Nefs bu yollarla Allah mahede etmek ve bilmek ister. Hakikatine
ulamak, nefsin hakkdr. Allahn nefsin zerindeki hakknda, bu hakikatle Rabbn bilmesidir. Bu suretle namaz nur,
hac ise bu hakikate ulamakla ifa edilen kulluktur. Bylece ikisi irtibatl olmutur. Kul bu suretle nefsinin hakikatine
ulam ve onu korumu olarak Allahn hakkn eda etmi olur. Kudsi hadiste Byklk (kibriya) ridam (rt),
azamet izarmdr (petamal) buyurarak nefsin zerindeki nur tecellisi ile ona hakim olduunu ifade
etmektedir. hram ile kul ayn zamanda Onun tecellisi ile var olduunu itirafla bu konularda Hakkla ortaklk iddia
etmediinin ilandr. Bu ise nefsin irkten arnmasdr. Tevhide ulamaktr. nk her ey Ondan Onadr, hatta her
ey Onun ayndr. Biz bu birlii bilmek ve ispat etmekle ykmlyz. Sizin ilahnz tek bir ilahtr
(Bakara/163) ve Muhakkak bil ki Allahtan baka ilah yoktur (Muhammed/19) ayetleri bu idraki anlatr.
Hac ise Mutlak Birlie ve Onun uluhiyetini idrak iin farz klnmtr. Onun zahir, batn, evvel, ahir olduunu ve
Onun her eye alim olduunun idrakine varmaktr. Kabeye ynelmek ilmi hakikatine (ayan- sabite)ye dolaysyla
nefsinin hakikatine ynelmektir. Nefsini bilen Rabbini bilir hadisince ayn zamanda hakikatine ynelmedir.
Kabeye yneldiinde nefsine ynelmi olursun. Nefsine yneldiinde kim olduunu ve Rabbini renmi olursun. Bu
suretle nefsini, Rabbini, Rabbin indindeki yerini ve deerini ve insann Hakkn indindeki deerini idrak etmi olursun.
nsan, suret zerinde yaratlm olmas nedeniyle Rabbine en yakn kanttr. Bylece Allah Ademi kendi
suretinde yaratt, Allah Ademi Rahman suretinde yaratt hadislerinin srrna ularsn. Hakka yaknln
derecesini ve duann srrna ularsn. Hakk bu suretle kulun nefsini terbiye halindedir. Bu nedenle Hz. Resul (sav)
Beni Rabbim terbiye etti, ne gzel terbiye etti buyurmutur. Nefsini bilmek ile de nefsi klle ulaarak
alemlerde Allahtan baka bir ey olmadnn idrakine varr. Hakkn mevcudun suretinde o isimle zuhurda
olduunun idrakine ular.
Onun zyle bir, suretleri ile ok olduunun bilincine ular. Hakk ise bu mevcutlarda ve suretlerde devaml tecelli
halindedir. Hac bu hareketlilii ile ve deikenlii ile Hakkn alemlerdeki devaml tecellisini yanstr. Allahn tecellisi
srekli ve yaknlnn zorunlu olduunu idrak eder. Nerede olursanz O sizinle beraberdir (Hadid/4) ayetiyle
bu hakikati yaar. Hac ise bu ve buna benzer marifetlere ulamaktr. Hakkn ilminden inci, mercan elde etmektir.

BRAHM MAKAMINDA NAMAZ

brahimn makamn namazgah edininiz (Bakara/125)
brahim makamnn zellii mutlak tevhidin idrak mahalli oluudur.
brahim makamnn dier zellii, Onun Hakka teslim (Mslman) olmasyd. Eslemtlirabbilalemin
(Bakara/131) ayetiyle bu gereklemi olmaktadr. brahim makamnn dier zellii salah (iyilik) ve felah (kurtulu)
makam oluudur. Kulun en erefli makamdr. Allahn sekin kullarna ihsan ettii niteliktir.
brahim makamnn dier zellii, Allahn dnya hayatndayken dln vermi olmasdr. Benim cretim
Allaha kalmtr (Hud/29) ayetiyle karlk hem dnya hem ahireti kaplamtr.
brahim makamnn bir zelliide ahde vefadr. Elestte verdii sz, ehadet aleminde de yerine getirdiinin
gsterildii makamdr. Burada namaz ve duada brahim (as) ulat bu makamlara ulama gerekletiinin bir
ifadesidir. Bu makamlara ulamak iin namaz klp, dua edilmelidir.

SAFA ve MERVE

72

Safadan balanr. Oraya karak Kabeyi grr yani Allah ile olduu bilincine varr. Kbleye ynelerek Allah birlenir
ve tekbir getirilir. yle denir: Allahtan baka ilah yoktur. Onun orta yoktur. Mlk Ona aittir, hamd
Ona aittir. O her eye kadirdir bylece tavaf ile elde ettii bilgiyi idrak ile saya balam olur. Bundan sonra
Merveye gitmek zere inmitir. Allahn hakk bakmndan halk iinde Rabbine ynelmesidir. Allah ile halk iinde
Hakka, Kuran ve Snnet ile yaamaktr. Bu ynelme kulluun hakkna vefa gstermek demektir. nk kul bunu
yapmaya kadir olmasayd ykml olmazd. Allah bir nefsi yapabileceiyle ykml tutar (Bakara/286)
ayeti bunu aklar. Zahirde ve batnda temizlik ve arnma ile, Allah ile halkn arasnda Hakk mahede etmektir.
halkta Hakk mahede ve idrak etmektir. Kesrette vahdeti yaamaktr.
Merveye ulamak ise ihsana kavumaktr. 7 nitelikle onu donatmaktr.
Safa ve Merve arasnda komak hali kendinde toplar. nmek, ykselmek ve dz gitmektir. Hakkn ismi ve
sfatlaryla Allah ile, Allaha, Allah iin fiilde bulunmasdr. Zira isimler ztlklarda bnyesinde bulundurur. Sfat ve
simlerin hakkn vererek halka Hakk sunmaktr. Bu ise nefsin arnmasndan, nefsin hakikatine ulatktan sonradr.
Zira nefs arnm ve hakikatine ulam, Kurann srryla Kuran- Natk olarak halk iinde Hakkla yaamaktr.

TELBYE
Allah insan Hacca davet etmi, kulda telbiye ile Ona olumlu cevap vermektedir. Hacdaki telbiye namazdaki tekbire
benzer. Telbiye ile Hakka ynelinir. Zatyla, sfatyla, esmasyla, fiiliyle Ona ynelmektir. Beni zikredin, bende
sizi zikredeyim ayetinin yaama geirilmesidir. Bizim zikrimizde Biz ve O vardr. Onun zikrinde, sadece O vardr.
Bu nedenle Onun zikri en byktr. Telbiye ile Ona buyur demek kulluk gereidir. Onun tecelli edip kulun kendini,
nefsini bilmesi Hakkn ayetlerinden saylr. Bylelikle Hakk kulun nefsine delil olur. Telbiye snnet olduundan,
Peygamber gibi telbiye getirirken Hakk kuluna Peygambere tecelli ettii gibi tecelli eder. Allah bilmek ise tecelli
kaynakldr. Allah bu tecelli ile Ben kulumun grmesi, duymas, konumas olurum hakikatine ular. Zira
Hakk kulunu zikretmektedir. Telbiye ayn zamanda bu duaya karlk vermektir. Dua ise hacdaki btn fiillerle
ilgilidir. Hakk kuluna bu nispetleri aa karacak ekilde tecelli etmektedir. Zira hacda kul, Allahn misafiridir.
Misafire ise ikram edilir. Kul bu suretle kulluunu pekitirir. Rabl ise yceltir. Arifler ise her durumda, her yerde,
her an telbiye eder gibidir. Onlar srekli Hakkn arsn duyarlar ve kendilerini ard eye gre nefslerindeki
arya Hakka uyarlar. Bu ekilde bir halden bir hale intikal ederler.

ARAFAT
Allah ile, Allah iin nefsine arif, Rabbine arif olmak makamdr. Nefsinin ve alemlerdeki her nefsin Hakkn tecelli
mahalli oluunun idrakine varmaktr. Nefs-i klliye ulamaktr. Halk ve Hakk Mutlak Birlikte ve Ahadiyetl Cem
mertebesinde birlemektir. lahi hviyetiyle Allahn Zahir ismiyle halk Batn olarak Hakk olarak mahede etmek,
Ahadiyetin bu iki itibar birletirdiinin ve tm nefslere tecellinin bu Cem makamndan yapldnn idrakine
varmaktr. Zira ayette O evveldir, ahirdir, zahirdir, batndr, O her eyi bilicidir (Hadid/3) buyurulmaktadr.
Arafat mescittir ve kulluk mescididir. Nefsinden ve nefislerde tecelli edici olan Hakk mahededir. Tecelliye hakkyla
riayet ederek Ona kulluk etmektir. kulluunu idrak etmektir. Abduhu mertebesine ulamaktr. Cem vastasyla
Onunla olmaktr. Kul nefsini bilerek, hakikatini bilerek Ona teslim etmekle Mslman olmu, batn olarak Ona
secde etmitir. Mescidin hakkn eda etmitir. Cemaatle olduundan adeta Cuma namaz hkmndedir. Cem vasf ile
namazlarn birletirerek bu makamn hakkn verir ve zahiri ile de secde eder. Btn itibarlar ile Ona kulluk etmi
ve bu kulluu irfan vastasyla olumutur. Abduhu olarak Onun uluhiyetine ve hviyet gaybna secde ve kulluk
etmektedir. Allahda tecellisi ile kul ile birliktedir. Bylece namaz hkmde gereklemi olmaktadr. nk mutlak
tevhide ulalmtr. Fark ve Cem makamn bu mutlak tevhidle Ahadiyet-i Cem mertebesinde birletirmitir. Tm
mertebeleri ile Rabbine arif olmutur. Bu tevhid asndan Peygamber Efendimiz (sav): Hac arafattr
buyurmutur. Zira Hakikati lahiye tm mertebelerden tevhid edilmi olmaktadr. Bu yolla Allah bilmek Mutlak
Birliin niteliidir. Arafat batan sona zikir ve rahmettir. Bu nedenle mutlak tevhide ulatndan Hz. Resul (sav)
iin Peygamber her halinde zikrederdi buyurmutur Hz. Aie (ra). Zira O, nefsini ve Rabbini ve Mutlak
Tevhidi en kemalli ekilde bilendir. Bu ise namazdr. Daim namaz hkmne ulamaktr. Zatyla, sfatyla,
esmasyla, fiiliyle Mutlak Tevhide ulamaktr. Bu nedenle Attn zaman sen atmadn, Allah att (Enfal/17)

73

ayeti bu makama aittir. Zira O, her an, heryerde Allah ile olup, Allahn tecelligahdr. Bu nedenle O, tevhidi ve
uluhiyeti bilmemizi istedi. Arafat srf rahmet olduundan, arife gn genel ve kapsayc mafiret ve balama
gndr. Zira nefsin hakikatini idrak yeridir. Nefsini arndran kurtulua ermitir (ems/9) ayetiyle kul iin
bu srf rahmettir.

MZDELFE
Cemden sonra nefsi hakikatiyle, Kurann srryla farka gelitir. eriat- Muhammedi hkmlerinin aa kt yerdir.
Vahdette kesreti, kesrette vahdeti birletirerek, Ahadiyetl-kesret makamnda bulunmaktr. Her eye hakkn Hakka
verme makamdr. Bu makam Ey Muhammed deki; Allah seviyorsanz, bana uyun, Allahda sizi sevsin
(Ali mran/31) ve Sizin iin Allahn peygamberinde en gzel rnek vardr (Ahzab/21) ayetleriyle Hz.
Resule (sav) uyma makamdr. Kesret aleminde nasl yaanacan, Kesrette vahdet yaamn zetleyen ayetlerdir.
Akam ve yats namazn cem ederek ilim-marifet; muhabbet, ak ve Kuran makamn birletirmitir. Sabah
namazn sdk vasfyla klarak yaamna adeta yeniden balamtr. Mzdelife bu nedenlerle yaknlk makamdr.
Allah ile, Allah iin marifetle halkta yaamaktr. ah damarnzdan yaknm (Kaf/16) ayetinin srryla kesrette
vahdetle bulunmaktr.

TA ATMA
Byk eytan, orta eytan, kk eytan talam olarak ifade edilen hadise; kullar nefsine ilien dncelerdir. 3
mertebe oluu u adandr. Hakk Zat, sfatlar, isimleri ile mertebededir. Fiiller ise bu mertebeden kulda
zuhura kar. Ta atmak fark ve kesret alemine dnen kulun nefsine ilien, zati, sfatlar, isimlerinin hakikatinden
kulu uzaklatran eytani evham ve dnceleri nefsinden uzak tutacann mcadelesinin temsilidir. Kul fiil merci
olduundan, fiillerinde eriat- Muhammediye aykr dnceleri nefsinden uzak tutmaktadr. Kuldan kan fiilleri
salih amel hkmne evirmektir. Bu nedenle kul talar atarken Bismillahi Allahuekber der. Bismillah her hayrn
badr. Allah ile, yani zatnn, sfatlarnn, isimlerinin ve fiillerinin gerek hakikatleri ile aa kmasn gzeterek,
nefsinde bunlara ilikin oluan eytani fikirleri ile mcadele eder ve o fikirleri nefsinden uzaklatrr. Zira artk,
sfatlar ve isimleri ile hu (hviyet gaybnn) tecellisinin en byk olduunun idrakiyle, btn bunlar abduhu
olarak nefsinden aa karr. Fiillerini yaparken eriat- ve Snneti Muhammediyeyi esas alm olur. Bu idrakle
gvene ular. Her trl kir, irk, pislikten nefsi arnm olarak muhafaza ve mdafa edilmi olur.

TRA
Hakk hakknda daha nceki dncelerinin, zanlarnn ve cehaletinin uzaklatrlmasdr. Yerine gelen yeni salarn,
yeni bilgiyle yerini deitirmesidir. Bilgisizliin yerini, ilim ve marifetin almasdr.

KURBAN KESME
Nefsini hakka teslim edip, tecellisine rza gstereceinin ifadesidir. Mslmanlnn ifadesidir. Zira kurban Hakka
teslimiyetin gstergesidir.

VEDA TAVAFI
Haccn tm gereklerini yerine getiren kii, veda tavaf iin Hakk ziyaret eder. Bu hal tpk elestte verdii Evet
Rabbmzsn cevabn nefsinde yaamasdr. Nefsi zahirde de, evveli olan ayan- sabitesi zerine saf, ar ve duru
halini almtr. Evet Rabbmzsn cevab ile mahede alemine gnderiliini hatrlar. Veda tavaf evvel-batn
halinden zahir-ahir haline dn temsil eder. Veda tavaf ile insan, nefsini ve Rabbn bilmi olarak halkn arasna
ilahi hviyeti ile katlr. Adem olmu, Hakkn halifesi nvann kazanarak, nefsi ilahi tecellilere ayna vasfn

74

kazanmtr. Onda tecelli eden Hakk olduundan d eriat- Muhammedi, ii Hakikat-i Muhammedi vasflaryla
Halka rahmet olmu olurlar.
Allah ile, vahdet-kesret birlii iinde kula yasaklad eyleri serbest brakarak tasarruf izini vererek Hacer-i Esvedi
selam vererek (Onun gzetiminde) Kuran ile yaanacann ifadesidir. Kuran nefsi natkann makamdr, asldr. En
kemalli nefs-i natka Hz. Peygamberin (sav) nefsidir. Bu nedenle her insann batnnda Peygamberden bir pay
vardr. Bu ise insann batnnda olan surettir. Yani her insann batnnda Peygamberden bir pay vardr. Peygamber,
her nefste o ahsn kendisi hakkndaki inanca gre bulunur. Dua ve salavatla bu kanaldan Hakka ular. Bu ise
umre yapan efaatime ular hakikatine ulamaktr. Umre hakikati muhammedide cemalullah seyrdir. Hac
Hakikati ilahiyede cemalullah ve celalullah seyrdir. Bu iki hakikatte insanda kalbinde nefsi natka ile drlmtr.
Bu nedenle Allah, Ey Ademolu! Seni kendim iin, alemleride senin iin yarattm hitabn yaparak, insann
kendi indindeki yerini belirtmitir. Zira her insann nefsi natkasnn hakikati ilahiyeden ve hakikati Muhammediden
pay vardr. Nefsi natka aslndan ne kadar uzaklarsa, perdelenirse bu hakikatlerden uzaklar. Aslna ulatka
Allahn nurunu, Kurann srrn yanstr ve Kuran- Natk olur. Bu hakikate binaen nsanlarn hayrls insanlara
faydal olandr buyurulmutur. Kul bu hakikatleri nefsinde yaayarak, ve nefsini Allaha teslim ederek ilahi fiillerin
nefsinden aa kt bir mahaldir. Allah ile insana yaplan iyi veya kt fiil bir ynden Allaha (tecelli ve kudret ile)
ve bir ynden kesb nedeniyle kula nispet edilir. Nefsi natkann hakikati ilahiyeyi tamasyla insana yaplan her iyilik
hac, hakikati muhammediyi tamasyla umre hkmn tar. Bu idrak, niyet ve ihlasla salih amel Allaha ular. Bu
hakikat ise u hadisle almtr: Din kardeinin maddi ve manevi ihtiyacn gideren kii hac ve umre
sevab alr bu ite Halka Hakka hizmet Hakka hizmettir kelamnn almdr.
Veda tavaf, halkta Hakk, Hakkta halk mahede edip hepsini bir bilmektir. Vahdette kesreti ve kesrette vahdeti
BR bilerek hac boyunca tahsil ettii eitimleri nefsine talim ettirerek yaad yere Hakkla dnmesidir. Allahn
halifesi olduunun idrakiyle halkn arasna dnmesidir. Halife vasflaryla yaamasdr. Hac ve irfan yolu ile elde
ettii ilimleri ve yaanty halkn arasnda halka sunmas ve uygulamaya sokmasdr. Halknda nefsi natkasnn
aslnn Allahn nurundan ve Kurann srrndan olduunun idrakiyle, her kiiye kendi mertebesinden ilmi
aktarmasdr. nsanlara akllar dzeyinde hitap ediniz hadisini yaamna almasdr.
Herkesin nefsinin aslnn ve hakikatinin ayn olduunun bilinciyle insanlara faydal olmaktr. nsanlarn hayrls
insanlara faydal olandr hadisini yaamna alarak insanlarda drl olan hakikati ilahiye ve hakikati
Muhammediyeye ynelmesidir. Bu hakikatlerin insanda olduunu idrak ettiren hadiste yle buyurulmutur: Bir
din kardeinin maddi ve manevi ihtiyacn karlayan hac ve umre sevab alr.
nsanlardaki hakikati ilahiye dikkate alnarak hac, hakikati Muhammedi dikkat alnarak umre sevab alnr.
Bir insann haccetmesi krk cihad etme, haccn ifa eden bir insann bir mcahedesi krk hac
deerindedir hadisi nda bakldnda; hacdan sonra nefs mcahedesi ve tezkiyesinin devam murad edilmi
ve byk mjdeler verilmitir.
nsanlarn bu deerini Hz. Mevlana yle aklamtr: Mmin nce mimar Allah olan kalbinin etrafn tavaf
ederek oray ktlklerden temizlemelidir. Sonra ilk mimar Hz. Adem (as) olan kabeyi tavaf
etmelidir
nsanlarn kalbi her an Allahn tecellileri ile ziyaret edilmektedir. Bu nedenle Allahn nazargah olan kalpteki nefsi
natka tezkiye edilmelidir. Her insann aslda byle olduudan, insanlarn kalbini Hakka kazanmak kabeyi batni
olarak ziyaret etmek demektir. Zahiri hacca kendini hazrlamaktr.
Nefsin mertebelerine uygun esmalarn zikriyle nefs tezkiyesi gerekleir. Bu yolla miraca klarak her mertebede
Hakka kurbiyet kazanp Hakkla beraber olunur. Hac yolculuunda bir bakma budur. Abdlkadir Geylani Hazretleri
(ks) Srrul esrar eserinde Haccn hakikatini bu ekilde aklamtr. Her esma zikrinin Hac ve irfan yolunun bir
mertebesi ile ilikili olduunu bildirmitir. Oniki esmann nefs mertebelerine gre telkinle zikrinin manevi-batni hac
yolculuu olduunu belirtmitir. Nefs tezkiyesinin bu yolla gerekleerek insann kendi hakikatine ulatn ve
Allah ile beraberliinin billahi srryla gerekletiini vurgulamtr.
Hacdaki sembollerin hakikatlerini ksaca belirtelim:

75

HAC
Haccn niyeti: Allah iin olmada sabit kararl olmaktr.
hram giyinmek: Mahlukat mahedeyi terk, Allah ile olma yoluna girmek, Ahadiyeti zat murat etmek, Hakkn
ilmi Zatndaki ayan- sabitesi gibi saf haline gelmek.
Dikili elbiseyi terk: Nefs-i natkasna sonradan arz olan kt sfatlardan soyunmak, gzellie (nefsinin hakiki,
ilahi sfatlarla) brnmek.
Ba tra etmek: nefse arz olan sfatlar, benliin ba olma sevda ve arzusundan kurtulup, ilahi isim ve sfatlarla
ortaya ktn idrak etmek.
Trnak kesmeyi brakmak: nefsini ilahi tecellilere brakmak, fiillerin Hakktan zuhura ktn mahede etmek.
Gzel koku srnmeyi terk: lahi isim ve sfatlarn kayna Mutlak Zata ynelmek.
Kadnla cinsi mnasebeti terk: Vcudda tasarrufu terk, her trl fiili Hakka brakmak, tecelliye raz olmak.
Srme ekmeyi brakmak: Ahadiyet hviyetinde srf zata, gizli hazineye ynelmek.
Mikat: Kalbi hazrlamak.
Mekke: lahi Zat mertebesine, Ahadiyeti Zata girmektir.
Kabe: i gizli hazine ve ahadiyet ve samediyete ynelmek ve uluhiyet ile rububiyet tecellilerini mahede etmek.
Hacer-i Esved: nsani hakikatten (nefsi natka) ibaret olup, zatn sr noktas ve besmelenin noktasna ynelmektir.
Onunla zuhura kn idrakidir.
Tavaf: Allahu Tealann Kuranna uyarak, insann hviyeti, asl, menei (ayan- sabite) itibariyle mahede yerinin
idrak olunmasdr. Yedi oluu (1) Fatiha (2) Yedi sfat (3) Yedi nefs mertebesi. Tavafla nefse sonradan arz olan
sfatlardan ve vasflardan kurtulup, ilahi sfatlarla hallenmektir. Bu sfatlarla donanan kii ise u hadisle merref
olur: Ben onun iiten kula, gren gz, syleyen dili, yryen aya olurum.
Tavafn arkasndan klnan namaz: Ahadiyetin zuhuru ile Onun hayat ve kayyumiyeti ile yine Ona, gizli
hazineye ynelmektir. Knh Zata ubudettir. lahi hviyetiyle kul mertebesinden Mutlak Zata ynelmektir.
Makam brahimde kln; lahi isim ve sfatlar giyinerek (Hullet makam) Onunla Ona ynelmektir. Makam
brahim kabenin kapsnn yznde olduundan Allahuekber ile kapnn adeta alarak gizli hazineye, amya,
Knh Zatta ulamak ve kendini adeta oradan gizli hazineden zuhura ktn idrakle tm taayyn mertebelerini
kendinde bulmaktr. Bu vasflarla kendini bulan ise Hakkn halifesi olarak, Hakkla Hakka ubudet halindedir. Zira
Onda Allahn tecellisinden baka bir ey yoktur.
Zemzem: Gizli hazineden Hakikat-i lahiye ve Hakikati Muhammedi ilimlerini almak.
Safa: Halka nispet edilen sfatlardan soyunmaya iaret.
Merve: lahi isim ve sfatlardan kana kana imeye iarettir.
Tra: lahi, ruhi riyazetle Kurana uymaktr. Kuranla tahakkuk etmektir.
Byklar ksaltmak: Srat mstekimde olmak. Hakk ve halk mertebelerini bnyesinde cem etmek.
hramdan k: Halka almak, sdk makamyla onlarn mertebelerine inerek halkla olmak.
Arafat: Allahn marifet mertebesinden ibarettir.
Arafatta iki bayrak dikilmesi: Cemal ve Celal sfatlarndan ibarettir.
Mzdelife: Makamn ykselmesinden ibarettir.

76

Mear-i Haram: eriat Muhammedi, Snneti Muhammediye riayetten ibarettir.

Mina: Kurbet makam ehli zatlar iin, murad edilenlere kavumaktan ibarettir.
eytan talama: lahi isim ve sfatlara ve Hakka ait yanl fikir ve dnceleri kalbinden uzaklatrlmasna, yok
edilmesine, ilahi marifet bilgileri ile onlarn stesinden gelinmesi.
faza tavaf: lahi feyzin devam ve daim ileriye gitmek iin Allahn Zatna ynelmek. Kesilmeyen bir feyze
ulamak. Sonsuz, nihayetsiz tecellilerinden talepte bulunmak.
Kurban: Kurbiyeti ve kaytsz artsz teslimiyeti temsil eder.
Veda Tavaf: Hal ile, Allahtan hidayet bulmaya iarettir. Bu hidayet Hakk Tealann srrn, hak edenlere emanet
eylemesinden ibarettir. Halife olarak onu halkn arasna iadesinden ibarettir.

SON
rfan yolu, Hac ve namaz, mira yoluna girmek ve Hakka doru sefere kmaktr. Allah kudsi hadisinde yle
buyurmaktadr: Sefere knz; shhate erer, ganimet bulunursunuz. Burada belirtilen sefer, nefsani
karanlktan, nura olan yolculuktr. Nefsi asl olan Nura ve Kurana doru ilerlemektir. Shhat ise, bu vasflarla
yani Kuran ahlak ile ahlaklanmaktr. Ganimet ise beka olup, Allahn isim ve sfatlarnn hakikatiyle tecelli mahalli
olmak ve Kuran- Natk halini yaamaktr. Risale-i Gavsiyede belirtilen hakiki namazn O namazki iinde Benden
bakasnn kalmad, klann onda kaybolduu namazdr olarak tarif edilen hakikate ulamaktr. Bu fena
halidir. Bu hale eren nefsi natkasn Hakka teslim ederek Mslman olur. Hakkn byle bir nefse tecelliside beka
zerine olur. Ganimet budur. Allahn boyasyla boyanp, Kuran- Natk olarak yaayp, fiili Kuran ve temsili Kuran
olmaktr. Allah kudsi hadisinde yle buyurmaktadr:
Mmin Allahu Tealann nimetlerine bir konuktur.
Tasavvufi manada mmin kul cz-i iradesini Allahn iradesine teslim edendir. Kuran ve Snnete gre teslimiyetini
Allahn istedii yne yneltir. En byk nimet ise Kurandr. Bu vasftaki mmin kulu Allahu Teala Zatndan, sfat ve
isimleri makamna geirdii zaman, Allahn arzusuna tabi olur. sim ve sfatlar hakikatleri ile zuhura karr. Onun
nefsani heva ve hevesleri olmaz. nk onun kendisine mal edecei iradesi kalmamtr. Hadisin zahiri anlamnda
zaten ok aktr. Allah her durumda ona nimetlerini hazrlam, onu dnyada misafir etmitir. Onu ziyaret
etmektedir. Namazda bu hal en st dzeydedir.
Baka bir kudis hadiste ise yle buyurulmaktadr:
Ziyaretin hayrls, ziyaret edilenin yok olmasdr
Hayy olan Hakkn nzul (ini) ile kulunu ziyaret etmesindeki hayr, mmin kula tecellisindeki bereket, gerek tecelli
gerekse nzul annda o kulun yok olmasndadr. Yani nefsini Hakka teslim ederek, Onun tecellisine hakkyla riayet
etmesindedir. Yce Rabb hayat ve ilim tecellisini alemlere yaymtr. Bu durum Zattan cem kaynandan gelip btn
eyay sarmasndan ibarettir. Bu manadan hareketle, Hak Teala, sevgili bir kulun ziyaretini diledii zaman, Zatnn
cem alemi olan ahadiyeti Zat makamndan tenezzl ederek, kul mertebesine iner. Kulda beka vasfyla tecelli eder.
Ve byle bir gelile arada yabanc klmaz. Ortada sadece O kalr. Kii namazda Allahn misafiridir. Hakkladr. Hakk
onu ziyaret eder. Kul namazda nefsini fena haliyle hakka teslim eder. Hakkn bu nefse tecelliside beka zerine
olur. Rasale-i Gavsiyede belirtilen zellikle kul kaybolur. Namazda srf O kalr.
Kul, namaz dnda halkla olduunda da Hakkladr. Allahn nimetlerine konuktur. Hakk ev sahibidir. Kiiyi zat,
sfatlar ve isimleri ile ziyaret etmektedir. Kii Kuran ve Snnet ise bunlarn hakkn vererek misafirlik adabna uyar.
Hakkta onu bu vasflarla ssleyerek ona beka verir.
Hacda da kii Hakkn misafiridir. Hacda Hakkta halk, halkta Hakk mahede edip bu iki itibari BR olarak idrak
eder. Hac bir mr boyu ve ahiret boyutunda da Allahn nimetlerine konuk olduunun idrakiyle yaanmasdr. Kii

77

hacdaki yaantsnda olduu gibi Onu ziyaret eden Hakkn kullarna riayetle, ziyaret edenin hukukunu tanm
Onunla birlikte konuk olarak hayatn srdrmtr.
Sabr ve namazla Allahtan yardm dileyin, Allah sabredenlerle beraberdir (Bakara/153) ayetinde
belirtildii zere sabr ve namaz her an, her halde, her durumda Onunla olmaktr. Rahmeti iinde yzmektir. Byle
bir durumda da Hakk en bereketli ve en gzel ekilde kuluna tecelli edecektir. Hacda bu vasflarn hepsi mevcuttur.
eriat- Muhammediyi aklayan hadisinde Hz. Resul (sav) yle buyurmutur. eriat szlerim, tarikat fiilerim,
marifet tavrlarm, hakikat srlarmdr. eriat- Muhammedi zahir ve batn hkmlerin toplamdr. Allah ise O
(Hve) evveldir, ahirdir, zahirdir, batndr, O (hve) her eyi bilicidir (Hadid/3).
Hac, seferler fasl denilen sonsuz manevi yolculuktaki seferi bnyesinde tayan ibadettir. Kabede yaplan ilk
tavaf, kiinin zatn temsil eden Zat ilimdeki hakikati (ayan- sabite) ile Onda Zati, sfati ve isimleri ile NURU ve
Kurann srrn almasn temsil eder. Bu birinci seferdir. Bu tevhid srr ile tevhidin babas Hz. brahim (as)
makamnda namaz klar. Bu namaz hem nefslerin Evet Rabbmzsn cevaplarn hem de dnyaya slam ftratnda
doumu temsil eder. Kiinin dnyaya gelii hayat namazna yani ikinci sefere balangcdr. Bu srra binaen tevhid
z olan Ezan- Muhammedi ocuklarn kulaklarna okunur ve hayat namaz balar. Hayat namaz Veda Tavafna
kadar devam eder. Bu namazdan murad Nefse ve Rabbe arif olmaktr. Tevhid makamnda namazdan sonra
tanmlanan yntemlerle kii bu irfana ular. Halkla Hakk yaar.
Veda tavaf ile Hakkla Hakktan halkn arasna halife ve vekil olarak dner. Bu ise nc seferdir. Halkn iinde
halka Hakk sunar talipleri davet eder. Bu sefer bir mr boyunca devam eder. Bu nedenle Hacc mrde bir kez
farzdr. Bu srlar Hz. Resul u hadisi ile amtr: Haccetmemi bir kii iin hacc 40 cihad hkmndedir.
Hacceden bir kii iin bir cihad 40 Hacc hkmndedir.
te bu sr ve hakikate binaen manevi yolculua kanda manen hac yolculuunda bu seferleri yaar. Nefs
mcahedesi ve tezkiyesi ile Haccn manende tamamlam olur. Zaten en kemallisi zahir ve batn hacc beraber
gtrebilmektir. Mebrur Haccda budur. lahi hviyet (Hakikati lahiye) hem zahir, hem batn, hem evvel, hem ahir
ynleriyle tannm olur. Bu hal ise en kemalli oluumdur. Nefsine arif olan Rabbine arif olur hadisinin
yaanarak hal olmas. Mutlak Tevhide ulalmasdr. Hac ibadetinin farziyetide bu noktada gerekleir. eriat,
tarikat, hakikat ve marifet mertebesinde Hakikat-i lahiyeye ve hakikati Muhammediyeye ulamaktr ki, ana gayede
budur.
Her birey Allah yolunun kendi nefsinde yaayarak miraca ulaacaktr. Hac, Namaz ve dier ibadetlerimizi zahir ve
batn hkmleri ile yerine getirmemiz snnete uymada en nemli faktrdr. Byle bir davran namaz, hac ve irfan
yolu ile miraca, nura ve Allah mahedeye gtrecektir. Yaanp tadlmas niyazyla
Gayret bizden, Tevfik Allahtandr.
Rabbena atina fiddnya haseneten ve fil ahireti haseneten ve kna azabennar
Rabbi zidni ilma
Rabbi yessir ve l tuassir Rabbi temim bil hayr
Abdurrahman Efe, 29 Mays 2013

78

RAB AYETLER
1) FATHA/2. Hamd (vme ve vlme), lemlerin Rabbi Allah'a mahsustur.
1A) BAKARA/5. te onlar, Rablerinden gelen bir hidayet zeredirler ve kurtulua erenler de ancak onlardr.
2) BAKARA/21. Ey insanlar! Sizi ve sizden ncekileri yaratan Rabbinize kulluk ediniz. Umulur ki, bylece
korunmu (Allah'n azabndan kendinizi kurtarm) olursunuz.
3) BAKARA/26. phesiz Allah (hakk aklamak iin) sivrisinek ve onun da tesinde bir varl misal getirmekten
ekinmez. man etmilere gelince, onlar byle misallerin Rablerinden gelen hak ve gerek olduunu bilirler. Kfir
olanlara gelince: Allah byle misal vermekle ne murat eder? derler. Allah onunla birok kimseyi saptrr, biroklarn
da doru yola yneltir. Verdii misallerle Allah ancak fsklar saptrr (nk bunlar birer imtihandr).
4) BAKARA/30. Hatrla ki Rabbin meleklere: Ben yeryznde bir halife yaratacam, dedi. Onlar: Bizler hamdinle
seni tesbih ve seni takdis edip dururken, yeryznde fesat karacak, orada kan dkecek insan m halife klyorsun?
dediler. Allah da onlara: Sizin bilemiyeceinizi herhalde ben bilirim, dedi.
5) BAKARA/37. Bu durum devam ederken dem, Rabbinden bir takm ilhamlar ald ve derhal tevbe etti. nk
Allah tevbeleri kabul eden ve merhameti bol olandr.
6) BAKARA/46. Onlar(sabr ve namaz ehli), kesinlikle Rablerine kavuacaklarn ve O'na dneceklerini dnen ve
bunu kabullenen kimselerdir.
7) BAKARA/49. Hatrlayn ki, sizi, Firavun taraftarlarndan kurtardk. nk onlar size azabn en ktsn reva
gryorlar, yeni doan erkek ocuklarnz kesiyorlar, (fenalk iin) kzlarnz hayatta brakyorlard. Aslnda o size
reva grlenlerde Rabbinizden byk bir imtihan vard.
8) BAKARA/68. "Bizim admza Rabbine dua et, bize onun ne olduunu aklasn" dediler. Musa: Allah diyor ki:
"O, ne yal ne de krpe; ikisi arasnda bir inek." Size emredileni hemen yapn, dedi.
9) BAKARA/69. Bu defa: Bizim iin Rabbine dua et, bize onun rengini aklasn, dediler. "O diyor ki: Sar renkli,
parlak tyl, bakanlarn iini aan bir inektir" dedi.
10) BAKARA/70. "(Ey Musa!) Bizim iin, Rabbine dua et de onun nasl bir sr olduunu bize aklasn, nasl bir
inek keseceimizi anlayamadk. Biz, inaallah emredileni yapma yolunu buluruz" dediler.
11) BAKARA/76. (Mnafklar) inananlarla karlatklarnda "man ettik" derler. Birbirleriyle babaa kaldklar
vakit ise: Allah'n size atklarn (Tevrat'taki bilgileri), Rabbiniz katnda sizin aleyhinize hccet getirmeleri iin mi
onlara anlatyorsunuz; bunlar dnemiyor musunuz? derler.
12) BAKARA/105. (Ey mminler!) Ehl-i Kitaptan kfirler ve putperestler de Rabbinizden size bir hayr indirilmesini
istemezler. Halbuki Allah rahmetini dilediine verir. Allah byk ltuf sahibidir.
13) BAKARA/124. Bir zamanlar Rabbi brahim'i bir takm kelimelerle snam, onlar tam olarak yerine getirince:
Ben seni insanlara nder yapacam, demiti. "Soyumdan da (nderler yap, y Rabbi!)" dedi. Allah: Ahdim
zalimlere ermez (onlar iin sz vermem) buyurdu.
14) BAKARA/127. Bir zamanlar brahim, smail ile beraber Beytullah'n temellerini ykseltiyor (yle diyorlard:)
Ey Rabbimiz! Bizden bunu kabul buyur; phesiz sen iitensin, bilensin.
15) BAKARA/128. Ey Rabbimiz! Bizi sana boyun eenlerden kl, neslimizden de sana itaat eden bir mmet kar,
bize ibadet usullerimizi gster, tevbemizi kabul et; zira, tevbeleri oka kabul eden, ok merhametli olan ancak
sensin.
16) BAKARA/129. Ey Rabbimiz! Onlara, ilerinden senin yetlerini kendilerine okuyacak, onlara kitap ve hikmeti
retecek, onlar temizleyecek bir peygamber gnder. nk stn gelen, her eyi yerli yerince yapan yalnz
sensin.

79

17) BAKARA/131. nk Rabbi ona: Mslman ol, demi, o da: Alemlerin Rabbine boyun edim, demiti.
18) BAKARA/136. "Biz, Allah'a ve bize indirilene; brahim, smail, shak, Ya'kub ve esbta indirilene, Musa ve
sa'ya verilenlerle Rableri tarafndan dier peygamberlere verilenlere, onlardan hibiri arasnda fark gzetmeksizin
inandk ve biz sadece Allah'a teslim olduk" deyin.
19) BAKARA/139. De ki: Allah bizim de Rabbimiz, sizin de Rabbiniz olduu halde, O'nun hakknda bizimle
tartmaya m giriiyorsunuz? Bizim yaptklarmz bize, sizin yaptklarnz da size aittir. Biz O'na gnlden
balananlarz.
20) BAKARA/144. (Ey Muhammed!) Biz senin yznn ge doru evrilmekte olduunu (ycelerden haber
beklediini) gryoruz. te imdi, seni memnun olacan bir kbleye dndryoruz. Artk yzn Mescid-i Haram
tarafna evir. (Ey mslmanlar!) Siz de nerede olursanz olun, (namazda) yzlerinizi o tarafa evirin. phe yok ki,
ehl-i kitap, onun Rablerinden gelen gerek olduunu ok iyi bilirler. Allah onlarn yapmakta olduklarndan habersiz
deildir.
21) BAKARA/147. Gerek olan, Rabbinden gelendir. O halde kukulananlardan olma!
22) BAKARA/157. te Rablerinden balamalar ve rahmet hep onlaradr. Ve doru yolu bulanlar da onlardr.
23) BAKARA/178. Ey iman edenler! ldrlenler hakknda size ksas farz klnd. Hre hr, kleye kle, kadna
kadn (ldrlr). Ancak her kimin cezas, kardei (ldrlenin velisi) tarafndan bir miktar balanrsa artk
(taraflar) hakkaniyete uymal ve (ldren) ona (gereken diyeti) gzellikle demelidir. Bu sylenenler, Rabbinizden
bir hafifletme ve rahmettir. Her kim bundan sonra haddi aarsa muhakkak onun iin elem verici bir azap vardr.
24) BAKARA/282. Ey iman edenler! Belirlenmi bir sre iin birbirinize borlandnz vakit onu yazn. Bir ktip
onu aranzda adaletle yazsn. Hibir ktip Allah'n kendisine rettii gibi yazmaktan geri durmasn; (her eyi olduu
gibi) yazsn. zerinde hak olan kimse (borlu) da yazdrsn, Rabbinden korksun ve borcunu asla eksik yazdrmasn.
ayet borlu sefih veya akl zayf veya kendisi syleyip yazdramayacak durumda ise, velisi adaletle yazdrsn.
Erkeklerinizden iki de ahit bulundurun. Eer iki erkek bulunamazsa rza gstereceiniz ahitlerden bir erkek ile -biri
yanlrsa dierinin ona hatrlatmas iin- iki kadn (olsun). arldklar vakit ahitler gelmemezlik etmesin. Byk
veya kk, vdesine kadar hibir eyi yazmaktan sakn enmeyin. Byle yapmanz Allah nezdinde daha adaletli,
ehadet iin daha salam, pheye dmemeniz iin daha uygundur. Ancak aranzda yapp bitirdiiniz pein bir
ticaret olursa, bu durum farkldr. Bu durumda onu yazmamanzda sizin iin bir saknca yoktur. (Genellikle) alveri
yaptnzda ahit tutun. Ne yazan, ne de ahit zarara uratlsn. Eer bunu yaparsanz (zarar verirseniz) phe yok
ki bu, sizin yoldan kmanz demektir. Allah'tan korkun. Allah size gerekli olan retiyor. Allah her eyi bilmektedir.
25) BAKARA/283. Yolculukta olur da, yazacak kimse bulamazsanz (borca karlk) alnm bir rehin de yeterlidir.
Birbirinize bir emanet brakrsanz, emanet braklan kimse emaneti sahibine versin ve (bu hususta) Rabbi olan
Allah'tan korksun. ahitlii bildiklerinizi gizlemeyin. Kim onu gizlerse, bilsin ki onun kalbi gnahkrdr. Allah
yapmakta olduklarnz bilir.
26) BAKARA/285. Peygamber, Rabbi tarafndan kendisine indirilene iman etti, mminler de (iman ettiler). Her
biri Allah a, meleklerine, kitaplarna, peygamberlerine iman ettiler. "Allah'n peygamberlerinden hibiri arasnda
ayrm yapmayz. ittik, itaat ettik. Ey Rabbimiz, affna sndk! Dn sanadr" dediler.
27) BAKARA/286. Allah her ahs, ancak gcnn yettii lde mkellef klar. Herkesin kazand (hayr)
kendine, yapaca (er) de kendinedir. Rabbimiz! Unutursak veya hataya dersek bizi sorumlu tutma. Ey
Rabbimiz! Bizden ncekilere yklediin gibi bize de ar bir yk ykleme. Ey Rabbimiz! Bize gcmzn yetmedii
iler de ykleme! Bizi affet! Bizi bala! Bize ac! Sen bizim mevlmzsn. Kfirler topluluuna kar bize yardm et!
28) AL MRAN/7. Sana Kitab' indiren O'dur. Onun (Kur'an'n) baz yetleri muhkemdir ki, bunlar Kitab'n
esasdr. Dierleri de mtebihtir. Kalplerinde erilik olanlar, fitne karmak ve onu tevil etmek iin ondaki
mtebih yetlerin peine derler. Halbuki Onun tevilini ancak Allah bilir. limde yksek pyeye erienler ise: Ona
inandk; hepsi Rabbimiz tarafndandr, derler. (Bu incelii) ancak aklselim sahipleri dnp anlar.

80

29) AL MRAN/8. (Onlar yle yakarrlar:) Rabbimiz! Bizi doru yola ilettikten sonra kalplerimizi eriltme. Bize
tarafndan rahmet bala. Ltfu en bol olan sensin
30) AL MRAN/9. Rabbimiz! Gelmesinde phe edilmeyen bir gnde, insanlar mutlaka toplayacak olan sensin.
Allah asla sznden dnmez.
31) AL MRAN/15. (Reslm!) De ki: Size bunlardan daha iyisini bildireyim mi? Takv sahipleri iin Rableri
yannda, iinden rmaklar akan, ebediyyen kalacaklar cennetler, tertemiz eler ve (hepsinin stnde) Allah'n
honutluu vardr. Allah kullarn ok iyi grr.
32) AL MRAN/16. (Bu nimetler) "Ey Rabbimiz! man ettik; bizim gnahlarmz bala, bizi ate azabndan
koru!" diyen;
33) AL MRAN/17. Sabreden, drst olan, huzurda boyun bken, hayra harcayan ve seher vaktinde Allah'tan
ba dileyenler (iindir).
34) AL MRAN/38. Orada Zekeriyya, Rabbine dua etti: Rabbim! Bana tarafndan hayrl bir nesil bala.
phesiz sen duay hakkyla iitensin, dedi.
35) AL MRAN/40. Zekeriyya: Rabbim! dedi, bana ihtiyarlk gelip attna, stelik karm da ksr olduuna gre
benim nasl olum olabilir? Allah yle buyurdu: te byledir; Allah dilediini yapar.
36) AL MRAN/41. Zekeriyya: Rabbim! (Olum olacana dair) bana bir almet gster, dedi. Allah buyurdu ki:
Senin iin almet, insanlara, gn, iaretten baka sz sylememendir. Ayrca Rabbini ok an, sabah akam
tesbih et.
37) AL MRAN/43. Ey Meryem! Rabbine ibadet et; secdeye kapan, (O'nun huzurunda) eilenlerle beraber sen
de eil.
38) AL MRAN/47. Meryem: Rabbim! dedi, bana bir erkek eli demedii halde nasl ocuum olur? Allah yle
buyurdu: te byledir, Allah dilediini yaratr. Bir ie hkmedince ona sadece "Ol!" der; o da oluverir.
39) AL MRAN/49. O, srailoullarna bir eli olacak (ve onlara yle diyecek:) Size Rabbinizden bir mucize
getirdim: Size amurdan bir ku sureti yapar, ona flerim ve Allah'n izni ile o ku oluverir. Yine Allah'n izni ile kr
ve alacaly iyiletirir, lleri diriltirim. Ayrca evlerinizde ne yeyip ne biriktirdiinizi size haber veririm. Eer inanan
kimseler iseniz, bunda sizin iin bir ibret vardr.
40) AL MRAN/50. Benden nce gelen Tevrat' dorulayc olarak ve size haram klnan baz eyleri de hell
klmam iin gnderildim. Size Rabbinizden bir mucize getirdim. O halde Allah'tan korkun, bana da itaat edin.
41) AL MRAN/51. Allah, benim de Rabbim, sizin de Rabbinizdir. yle ise O'na kulluk edin. te bu doru
yoldur.
42) AL MRAN/53. (Havrler:) Rabbimiz! ndirdiine inandk ve Peygamber'e uyduk. imdi bizi (birliini ve
peygamberlerini tasdik eden) ahitlerden yaz, dediler.
43) AL MRAN/60. Gerek, Rabbinden gelendir. yle ise phecilerden olma.
44) AL MRAN/73. Sizin dininize uyanlardan baka hibir kimseye inanmayn. " (Reslm!) De ki: Doru yol
ancak Allah'n yoludur. Yine (onlar, kendi aralarnda yle dediler:) "Size verilenin benzerinin baka herhangi bir
kimseye verildiine, yahut Rabbinizin huzurunda onlarn size kar deliller getireceklerine de (inanmayn)." De ki:
Ltuf ve ihsan Allah'n elindedir. Onu dilediine verir. Allah'n rahmeti genitir ve O her eyi hakkyla bilir.
45) AL MRAN/79. Hibir insann, Allah'n kendisine Kitap, hikmet ve peygamberlik vermesinden sonra (kalkp)
insanlara: Allah' brakp bana kul olun! demesi mmkn deildir. Bilakis (yle demesi gerekir): Okutmakta ve
retmekte olduunuz Kitap uyarnca Rabbe hlis kullar olunuz.

81

46) AL MRAN/84. De ki: Biz, Allah a, bize indirilene, brahim, smail, shak, Ya'kub ve Ya'kub oullarna
indirilenlere, Musa, sa ve (dier) peygamberlere Rableri tarafndan verilenlere iman ettik. Onlar birbirinden
ayrdetmeyiz. Biz ancak O'na teslim oluruz.
47) AL MRAN/124. O zaman sen, mminlere yle diyordun: ndirilen bin melekle Rabbinizin sizi takviye
etmesi, sizin iin yeterli deil midir?
48) AL MRAN/125. Evet, siz sabr gsterir ve Allah'tan saknrsanz, onlar (dmanlarnz) hemen u anda
zerinize gelseler, Rabbiniz, nianl be bin melekle sizi takviye eder.
49) AL MRAN/133. Rabbinizin bana ve takv sahipleri iin hazrlanm olup genilii gkler ve yer kadar
olan cennete koun!
50) AL MRAN/147. Onlarn szleri, sadece yle demekten ibaretti: Ey Rabbimiz! Gnahlarmz ve iimizdeki
taknlmz bala; ayaklarmz (yolunda) sabit kl; kfirler topluluuna kar bizi muzaffer kl!
51) AL MRAN/169. Allah yolunda ldrlenleri sakn l sanmayn. Bilakis onlar diridirler; Rableri yannda
rzklara mazhar olmaktadrlar.
52) AL MRAN/191. Onlar, ayakta dururken, otururken, yanlar zerine yatarken (her vakit) Allah' anarlar,
gklerin ve yerin yaratl hakknda derin derin dnrler (ve yle derler:) Rabbimiz! Sen bunu bouna
yaratmadn. Seni tesbih ederiz. Bizi cehennem azabndan koru!
53) AL MRAN/192. Ey Rabbimiz! Dorusu sen, kimi cehenneme koyarsan, artk onu rsvay etmisindir.
Zalimlerin hi yardmclar yoktur.
54) AL MRAN/193. Ey Rabbimiz! Gerek u ki biz, "Rabbinize inann!" diye imana aran bir davetiyi
(Peygamberi, Kur'an') iittik, hemen iman ettik. Artk bizim gnahlarmz bala, ktlklerimizi rt, ruhumuzu
iyilerle beraber al, ey Rabbimiz!
55) AL MRAN/194. Rabbimiz! Bize, peygamberlerin vastasyla vdettiklerini de ikram et ve kyamet gnnde
bizi rezil-rsvay etme; phesiz sen vdinden caymazsn!
56) AL MRAN/195. Bunun zerine Rableri, onlarn dualarn kabul etti. (Dedi ki:) Ben, erkek olsun kadn olsun ki hep birbirinizdensiniz- iinizden, alan hibir kimsenin yaptn boa karmayacam. Onlar ki, hicret ettiler,
yurtlarndan karldlar, benim yolumda eziyete uradlar, arptlar ve ldrldler; andolsun, ben de onlarn
ktlklerini rteceim ve onlar altlarndan rmaklar akan cennetlere koyacam. Bu mkfat, Allah tarafndandr.
Allah; karln gzeli O'nun katndadr.
57) AL MRAN/198. Fakat Rablerine kar gelmekten saknanlar iin, Allah tarafndan bir ikram olarak,
altlarndan rmaklar akan, ebed olarak kalacaklar cennetler vardr. yi kiiler iin Allah katndaki (nimetler) daha
hayrldr.
58) AL MRAN/199. Ehl-i kitaptan yleleri var ki, Allah'a, hem size indirilene, hem de kendilerine indirilene tam
bir samimiyetle ve Allah'a boyun eerek iman ederler. Allah'n yetlerini az bir paraya satmazlar. te onlar iin
Rableri katnda ecirleri vardr. phesiz Allah, hesab abuk olandr.
59) NSA/1. Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eini yaratan ve ikisinden birok erkekler ve
kadnlar retip yayan Rabbinizden saknn. Adn kullanarak birbirinizden dilekte bulunduunuz Allah'tan ve akrabalk
haklarna riayetsizlikten de saknn. phesiz Allah sizin zerinizde gzetleyicidir.
60) NSA/75. Size ne oldu da Allah yolunda ve "Rabbimiz! Bizi, halk zalim olan bu ehirden kar, bize tarafndan
bir sahip gnder, bize katndan bir yardmc yolla!" diyen zavall erkekler, kadnlar ve ocuklar urunda
savamyorsunuz!
61) NSA/77. Kendilerine, ellerinizi savatan ekin, namaz kln ve zekt verin, denilen kimseleri grmedin mi?
Sonra onlara sava farz klnnca, ilerinden bir gurup hemen Allah'tan korkar gibi, hatta daha fazla bir korku ile
insanlardan korkmaya baladlar da "Rabbimiz! Sava bize niin yazdn! Bizi yakn bir sreye kadar ertelesen (daha

82

bir mddet sava farz klmasan) olmaz myd?" dediler. Onlara de ki: "Dnya menfaati nemsizdir, Allah'tan
korkanlar iin ahiret daha hayrldr ve size kl pay kadar hakszlk edilmez."
62) NSA/174. Ey insanlar! phesiz size Rabbinizden kesin bir delil geldi ve size apak bir nur indirdik.
63) MADE/24. "Ey Musa! Onlar orada bulunduklar mddete biz oraya asla girmeyiz; u halde, sen ve Rabbin
gidin savan; biz burada oturacaz" dediler.
64) MADE/25. Musa: "Rabbim! Ben kendimden ve kardeimden bakasna hakim olamyorum; bizimle, bu
yoldan km toplumun arasn ayr" dedi.
65) MADE/28. "Andolsun ki sen, ldrmek iin bana elini uzatsan (bile) ben sana, ldrmek iin el uzatacak
deilim. Ben, lemlerin Rabbi olan Allah'tan korkarm."
66) MADE/64. Yahudiler, Allah'n eli baldr (skdr), dediler. Hay dedikleri yznden elleri balanas ve lnet
olaslar! Bilkis, Allah'n elleri aktr, diledii gibi verir. Andolsun ki sana Rabbinden indirilen, onlardan ounun
azgnln ve kfrn arttrr. Aralarna, kyamete kadar (srecek) dmanlk ve kin soktuk. Ne zaman sava iin bir
ate yakmlarsa (fitneyi uyandrmlarsa) Allah onu sndrmtr. Onlar yeryznde bozgunculua koarlar; Allah
ise bozguncular sevmez.
67) MADE/66. Eer onlar Tevrat', ncil'i ve Rablerinden onlara indirileni (Kur'an') doru drst uygulasalard,
phesiz hem stlerinden, hem de ayaklarnn altndan yerlerdi (yeralt ve yerst servetlerinden istifade ederek
refah iinde yaarlard). - Onlardan arla kamayan (iktisatl, mutedil) bir zmre vardr; fakat ounun yaptklar
ne ktdr!
68) MADE/67. Ey Resl! Rabbinden sana indirileni tebli et. Eer bunu yapmazsan O'nun eliliini yapmam
olursun. Allah seni insanlardan koruyacaktr. Dorusu Allah, kfirler topluluuna rehberlik etmez.
69) MADE/68. "Ey Kitap ehli! Siz, Tevrat', ncil'i ve Rabbinizden size indirileni hakkyle uygulamadka, (doru)
bir ey (yol) zerinde deilsinizdir" de. Rabbinden sana indirilen, onlardan ounun kfr ve azgnln elbette
artracaktr. Kfirler topluluuna zlme.
70) MADE/72. Andolsun ki "Allah, kesinlikle Meryem olu Mesh'tir" diyenler kfir olmulardr. Halbuki Mesh "Ey
srailoullar! Rabbim ve Rabbiniz olan Allah'a kulluk ediniz. Biliniz ki kim Allah'a ortak koarsa muhakkak Allah ona
cenneti haram klar; artk onun yeri atetir ve zalimler iin yardmclar yoktur" demiti.
71) MADE/114. Meryem olu sa yle dedi: Ey Rabbimiz! Bize gkten bir sofra indir ki, bizim iin, gemi ve
geleceklerimiz iin bayram ve senden bir yet (mucize) olsun. Bizi rzklandr; zaten sen, rzk verenlerin en
hayrlssn.
72) MADE/117. Ben onlara, ancak bana emrettiini syledim: Benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz olan Allah'a
kulluk edin, dedim. lerinde bulunduum mddete onlar zerine kontrolc idim. Beni vefat ettirince artk onlar
zerine gzetleyici yalnz sen oldun. Sen her eyi hakkyle grensin.
73) ENAM/1. Hamd, gkleri ve yeri yaratan, karanlklar ve aydnl var eden Allah'a mahsustur. (Bunca yet ve
delillerden) sonra kfir olanlar (hla putlar) Rab'leri ile denk tutuyorlar.
74) ENAM/4. Rablerinin yetlerinden onlara (kfirlere) bir yet gelmeyedursun, o yetlerden ille de yz evirirler.
75) ENAM/15. De ki: Ben, Rabbim'e isyan edersem gerekten byk bir gnn (kyametin) azabndan korkarm.
76) ENAM/23. Sonra onlarn mazeretleri, "Rabbimiz Allah hakk iin biz ortak koanlar olmadk!" demekten baka
bir ey olmad.
77) ENAM/27. Onlarn atein karsnda durdurulup "Ah, keke dnyaya geri gnderilsek de bir daha Rabbimizin
yetlerini yalanlamasak ve inananlardan olsak!" dediklerini bir grsen !.

83

78) ENAM/30. Rablerinin huzuruna getirildikleri zaman sen onlar bir grsen! Allah: Bu (yeniden dirilme olay),
hak deil miymi? diyecek. Onlar da "Rabbimize andolsun ki evet!" diyecekler. Allah da, yle ise inkr ettiinizden
dolay azab tadn! diyecek.
79) ENAM/37. O'na Rabbinden bir mucize indirilseydi ya! dediler. De ki: phesiz Allah mucize indirmeye kadirdir.
Fakat onlarn ou bilmezler.
80) ENAM/38. Yeryznde yryen hayvanlar ve (gkyznde) iki kanadyla uan kulardan ne varsa hepsi
ancak sizin gibi topluluklardr. Biz o kitapta hibir eyi eksik brakmadk. Nihayet (hepsi) toplanp Rablerinin
huzuruna getirilecekler.
81) ENAM/45. Bylece zulmeden toplumun kk kesildi. Hamd, lemlerin Rabbi Allah'a mahsustur. (Allah'n
verdii nimete kredecekleri yerde nankrlk ettiler, bylece kendilerine zulmettiler. Yce Allah da yeryzn
onlarn zulm ve kfrlerinden temizlemek iin onlar helk etti.)
82) ENAM/51. Rablerinin huzurunda toplanacaklarndan korkanlar onunla (Kur'an ile) uyar. Onlar iin
Rablerinden baka ne bir dost, ne de bir arac vardr; belki saknrlar.
83) ENAM/52. Rablerinin rzasn isteyerek sabah akam O'na yalvaranlar kovma! Onlarn hesabndan sana bir
sorumluluk; senin hesabndan da onlara herhangi bir sorumluluk yoktur ki onlar kovup ta zalimlerden olasn!
84) ENAM/54. Ayetlerimize inananlar sana geldiinde onlara de ki: Selm size! Rabbiniz merhamet etmeyi
kendisine yazd. Gerek u ki: Sizden kim, bilmeyerek bir ktlk yapar, sonra ardndan tevbe edip de kendini slah
ederse, bilsin ki Allah ok balayan, ok esirgeyendir.
85) ENAM/57. De ki: phesiz ben Rabbimden gelen apak bir delile dayanyorum. Siz ise onu yalanladnz.
abucak gelmesini istediiniz (azap) benim yanmda deildir. Hkm ancak Allah'ndr. O hakk anlatr ve O, doru
hkm verenlerin en hayrlsdr.
86) ENAM/71. De ki: Allah' brakp da bize fayda veya zarar veremeyecek olan eylere mi tapalm? Allah bizi
doru yola ilettikten sonra eytanlarn saptrp akn olarak le drmek istedikleri, arkadalarnn ise: "Bize gel!"
diye doru yola ardklar akn kimse gibi gerisin geri (inkrcla) m dndrleceiz? De ki: Allah'n hidayeti
doru yolun ta kendisidir. Bize lemlerin Rabbine teslim olmamz emredilmitir.
87) ENAM/80. Kavmi onunla tartmaya giriti. Onlara dedi ki: Beni doru yola iletmiken, Allah hakknda benimle
tartyor musunuz? Ben sizin O'na ortak kotuunuz eylerden korkmam. Ancak, Rabbim'in bir ey dilemesi hari.
Rabbimin ilmi hereyi kuatmtr. Hla ibret almyor musunuz?
88) ENAM/83. te bu, kavmine kar brahim'e verdiimiz delillerimizdir. Biz dilediimiz kimselerin derecelerini
ykseltiriz. phesiz ki senin Rabbin hikmet sahibidir, hakkyle bilendir.
89) ENAM/102. te Rabbiniz Allah O'dur. O'ndan baka tanr yoktur. O, her eyin yaratcsdr. yle ise O'na
kulluk edin, O her eye vekildir (gvenilip dayanlacak tek varlk O'dur).
90) ENAM/104. (Dorusu) size Rabbiniz tarafndan basiretler (idrak kabiliyeti) verilmitir. Artk kim hakk grrse
faydas kendisine, kim de kr olursa zarar kendinedir. Ben zerinize beki deilim.
91) ENAM/106. Rabbinden sana vahyolunana uy. O'ndan baka tanr yoktur. Mriklerden yz evir.
92) ENAM/112. Bylece biz, her peygambere insan ve cin eytanlarn dman kldk. (Bunlar), aldatmak iin
birbirlerine yaldzl szler fsldarlar. Rabbin dileseydi onu da yapamazlard. Artk onlar uydurduklar eylerle
babaa brak.
93) ENAM/114. (De ki): Allah'dan baka bir hakem mi arayacam? Halbuki size Kitab' ak olarak indiren O'dur.
Kendilerine kitap verdiimiz kimseler, Kur'an'n gerekten Rabbin tarafndan indirilmi olduunu bilirler. Sakn
pheye denlerden olma!

84

94) ENAM/115. Rabbinin sz, doruluk ve adalet bakmndan tamamlanmtr. O'nun szlerini deitirecek kimse
yoktur. O iitendir, bilendir.
95) ENAM/117. Muhakkak ki senin Rabbin, evet O, kendi yolundan sapan en iyi bilendir. O, doru yolda gidenleri
de iyi bilendir.
96) ENAM/119. zerine Allah'n ad anlp kesilenden yememenize sebep ne? Oysa Allah, aresiz yemek zorunda
kaldnz dnda, haram kld eyleri size aklamtr. Dorusu bir oklar bilgisizce kendi kt arzularna uyarak
saptryorlar. Muhakkak ki Rabbin haddi aanlar ok iyi bilir.
97) ENAM/126. Bu (din), Rabbinin dosdoru yoludur. Biz, t alacak bir kavim iin yetleri ayrntl olarak
akladk.
98) ENAM/127. Rableri katnda onlara esenlik yurdu (cennet) vardr.Ve yapmakta olduklar (gzel) iler sebebiyle
Allah onlarn dostudur.
99) ENAM/128. Allah, onlarn hepsini bir araya toplad gn, "Ey cinler (eytanlar) topluluu! Siz insanlarla ok
uratnz" der. Onlarn, insanlardan olan dostlar ise: "Ey Rabbimiz! (Biz) birbirimizden yararlandk ve bize verdiin
srenin sonuna ulatk" derler. Allah da buyurur ki: Allah'n diledii hari, iinde ebed kalacanz yer atetir.
phesiz Rabbin hikmet sahibidir, bilendir.
100) ENAM/131. Gerek u ki: Halk habersizken, Rabbin hakszlk ile lkeleri helk edici deildir.
101) ENAM/132. Herkesin yaptklar ilere gre dereceleri vardr. Rabbin onlarn yaptklarndan habersiz deildir.
102) ENAM/133. Rabbin zengindir, rahmet sahibidir. Dilerse sizi yok eder ve sizi baka bir kavmin zrriyetinden
yaratt gibi sizden sonra yerinize diledii bir kavmi yaratr.
103) ENAM/145. De ki: Bana vahyolunanda, le veya aktlm kan yahut domuz eti -ki pisliin kendisidir- ya da
gnah ilenerek Allah'tan bakas adna kesilmi bir hayvandan baka, yiyecek kimseye haram klnm birey
bulamyorum. Bakasna zarar vermemek ve snr amamak zere kim (bunlardan) yemek zorunda kalrsa bilsin ki
Rabbin balayan ve esirgeyendir.
104) ENAM/147. Eer seni yalanlarlarsa de ki: Rabbiniz geni bir rahmet sahibidir. Bununla beraber O'nun azab,
sulular topluluundan uzaklatrlamaz.
105) ENAM/150. De ki: Allah unu yasak etti, diye ehadet edecek ahitlerinizi getirin! Eer onlar ahitlik
ederlerse, sen onlarla beraber ahitlik etme; yetlerimizi yalanlayanlarn ve ahiret gnne inanmayanlarn
arzularna uyma. Onlar, Rablerine e tutuyorlar.
106) ENAM/151. De ki: Gelin Rabbinizin size neleri haram kldn okuyaym: O'na hibir eyi ortak komayn,
ana-babaya iyilik edin, fakirlik korkusuyla ocuklarnz ldrmeyin -sizin de onlarn da rzkn biz veririz-;
ktlklerin ana da gizlisine de yaklamayn ve Allah'n yasaklad cana haksz yere kymayn! te bunlar
Allah'n size emrettikleridir. Umulur ki dnp anlarsnz.
107) ENAM/154. Sonra iyilik edenlere nimetimizi tamamlamak, her eyi aklamak, hidayete erdirmek ve rahmet
etmek maksadyla Musa'ya da Kitab' (Tevrat') verdik. Umulur ki, Rablerinin huzuruna varacaklarna iman ederler.
108) ENAM/157. Yahut "Bize de kitap indirilseydi, biz onlardan daha ok doru yolda olurduk" demeyesiniz diye
(Kur'an' indirdik). te size de Rabbinizden ak bir delil, hidayet ve rahmet geldi. Kim, Allah'n yetlerini yalanlayp
onlardan yz evirenden daha zalimdir! yetlerimizden yz evirenleri, yz evirmelerinden tr azabn en
ktsyle cezalandracaz.
109) ENAM/158. Onlar ancak kendilerine meleklerin gelmesini veya Rabbinin gelmesini yahut Rabbinin baz
almetlerinin gelmesini bekliyorlar. Rabbinin baz almetleri geldii gn, nceden inanmam ya da imannda bir
hayr kazanmam olan kimseye artk iman bir fayda salamaz. De ki: Bekleyin, phesiz biz de beklemekteyiz!

85

110) ENAM/161. De ki: phesiz Rabbim beni doru yola, dosdoru dine, Allah' birleyen brahim'in dinine iletti.
O, ortak koanlardan deildi.
111) ENAM/162. De ki: phesiz benim namazm, kurbanm, hayatm ve lmm hepsi lemlerin Rabbi Allah
iindir.
112) ENAM/164. De ki: Allah her eyin Rabbi iken ben ondan baka Rab m arayacam? Herkesin kazanaca
yalnz kendisine aittir. Hibir sulu bakasnn suunu yklenmez. Sonunda dnnz Rabbinizedir. Ve O,
uyumazla dtnz gerei size haber verecektir.
113) ENAM/165. Sizi yeryznn halifeleri klan, size verdii (nimetler) hususunda sizi denemek iin kiminizi
kiminizden derecelerle stn klan O'dur. phesiz Rabbin, cezas abuk olandr ve gerekten O, balayan
merhamet edendir.
114) ARAF/3. Rabbinizden size indirilene (Kur'an'a) uyun. O'nu brakp da baka dostlarn pelerinden gitmeyin.
Ne kadar da az t alyorsunuz!
115) ARAF/20. Derken eytan, birbirine kapal ayp yerlerini kendilerine gstermek iin onlara vesvese verdi ve:
Rabbiniz size bu aac srf melek olursunuz veya ebed kalanlardan olursunuz diye yasaklad, dedi.
116) ARAF/22. Bylece onlar hile ile aldatt. Aacn meyvesini tattklarnda ayp yerleri kendilerine grnd. Ve
cennet yapraklarndan zerlerini rtmeye baladlar. Rableri onlara: Ben size o aac yasaklamadm m ve eytan
size apak bir dmandr, demedim mi? diye nid etti.
117) ARAF/23. (Adem ile ei) dediler ki: Ey Rabbimiz! Biz kendimize zulmettik. Eer bizi balamaz ve bize
acmazsan mutlaka ziyan edenlerden oluruz.
118) ARAF/29. De ki: Rabbim adaleti emretti. Her secde ettiinizde yzlerinizi O'na evirin ve dini yalnz Allah'a
has klarak O'na yalvarn. lkin sizi yaratt gibi (yine O'na) dneceksiniz.
119) ARAF/33. De ki: Rabbim ancak ak ve gizli ktlkleri, gnah ve haksz yere snr amay, hakknda hibir
delil indirmedii bir eyi, Allah'a ortak komanz ve Allah hakknda bilmediiniz eyleri sylemenizi haram klmtr.
120) ARAF/38. Allah buyuracak ki: "Sizden nce gemi cin ve insan topluluklar arasnda siz de atee girin!" Her
mmet girdike yoldalarna lnet edecekler. Hepsi birbiri ardndan orada (cehennemde) toplannca, sonrakiler
ncekiler iin, "Ey Rabbimiz! Bizi ite bunlar saptrdlar! Onun iin onlara ateten bir kat daha fazla azap ver!"
diyecekler. Allah da: Zaten herkes iin bir kat daha fazla azap vardr, fakat siz bilmezsiniz, diyecektir.
121) ARAF/43. (Cennette) onlarn altlarndan rmaklar akarken, kalplerinde kinden ne varsa hepsini karp atarz.
Ve onlar derler ki: "Hidayetiyle bizi (bu nimete) kavuturan Allah'a hamdolsun! Allah bizi doru yola iletmeseydi
kendiliimizden doru yolu bulacak deildik. Hakikaten Rabbimizin elileri gerei getirmiler." Onlara: te size
cennet; yapm olduunuz iyi amellere karlk ona vris klndnz diye seslenilir.
122) ARAF/44. Cennet ehli cehennem ehline: Biz Rabbimizin bize vadettiini gerek bulduk, siz de Rabbinizin size
vadettiini gerek buldunuz mu? diye seslenir. "Evet!" derler. Ve aralarndan bir arc, Allah'n lneti zalimlerin
zerine olsun! diye barr.
123) ARAF/47. Gzleri cehennem ehli tarafna dndrlnce de: Ey Rabbimiz! Bizi zalimler topluluu ile beraber
bulundurma! derler.
124) ARAF/53. (Fakat onlar), Onun tevilinden baka bir ey beklemiyorlar. Tevili geldii (haber verdii eyler
ortaya kt) gn, nceden onu unutmu olanlar derler ki: Dorusu Rabbimizin elileri gerei getirmiler. imdi
bizim efaatlarmz var m ki bize efaat etsinler veya (dnyaya) geri dndrlmemiz mmkn m ki, yapm
olduumuz amellerden bakasn yapalm? Onlar cidden kendilerine yazk ettiler ve uydurduklar eyler (putlar) da
kendilerinden kaybolup gitti.

86

125) ARAF/54. phesiz ki Rabbiniz, gkleri ve yeri alt gnde yaratan, sonra Ar'a istiv eden, geceyi, durmadan
kendisini kovalayan gndze bryp rten; gnei, ay ve yldzlar emrine boyun emi durumda yaratan Allah'tr.
Bilesiniz ki, yaratmak da emretmek de O'na mahsustur. Alemlerin Rabbi Allah ne ycedir!
126) ARAF/55. Rabbinize yalvara yakara ve gizlice dua edin. Bilesiniz ki O, haddi aanlar sevmez.
127) ARAF/58. Rabbinin izniyle gzel memleketin bitkisi (gzel) kar; kt olandan ise faydasz bitkiden baka
birey kmaz. te biz, kreden bir kavim iin yetleri byle aklyoruz.
128) ARAF/61. Dedi ki: "Ey kavmim! Bende herhangi bir sapklk yoktur; fakat ben, lemlerin Rabbi tarafndan
gnderilmi bir eliyim.
129) ARAF/62.Size Rabbimin vahyettiklerini duyuruyorum, size t veriyorum ve ben sizin bilmediklerinizi
Allah'tan (gelen vahiy ile) biliyorum.
130) ARAF/63. (Allah'n azabndan) saknp da rahmete nil olmanz midiyle, iinizden sizi uyaracak bir adam
vastasyla size bir zikir (kitap) gelmesine atnz m?"
131) ARAF/67. "Ey kavmim! dedi, ben beyinsiz deilim; fakat ben lemlerin Rabbinin gnderdii bir eliyim.
132) ARAF/68. Size Rabbimin vahyettiklerini duyuruyorum ve ben sizin iin gvenilir bir tym.
133) ARAF/69. Sizi uyarmak iin iinizden bir adam vastasyla Rabbinizden size bir zikir (kitap) gelmesine atnz
m? Dnn ki O sizi, Nuh kavminden sonra onlarn yerine getirdi ve yaratlta sizi onlardan stn kld. O halde
Allah'n nimetlerini hatrlayn ki kurtulua eresiniz."
134) ARAF/71. (Hd) dedi ki: "zerinize Rabbinizden bir azap ve bir hm inmitir. Haklarnda Allah'n hibir delil
indirmedii, sadece sizin ve atalarnzn takt kuru isimler hususunda benimle tartyor musunuz? Bekleyin
yleyse, phesiz ben de sizinle beraber bekleyenlerdenim!"
135) ARAF/73. Semd kavmine de kardeleri Salih'i (gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allah'a kulluk edin; sizin
O'ndan baka tanrnz yoktur. Size Rabbinizden ak bir delil gelmitir. O da, size bir mucize olarak Allah'n u
devesidir. Onu brakn, Allah'n arznda yesin, (isin); ona ktlk etmeyin; sonra sizi elem verici bir azap yakalar.
136) ARAF/75. Kavminin ileri gelenlerinden byklk taslayanlar, ilerinden zayf grlen inananlara dediler ki:
Siz Salih'in, Rabbi tarafndan gnderildiini biliyor musunuz? Onlar da phesiz biz onunla ne gnderilmise ona
inananlarz, dediler.
137) ARAF/77. Derken o dii deveyi ayaklarn keserek ldrdler ve Rablerinin emrinden dar ktlar da: Ey
Salih! Eer sen gerekten peygamberlerdensen bizi tehdit ettiin azab bize getir, dediler.
138) ARAF/79. Salih o zaman onlardan yz evirdi ve yle dedi: Ey kavmim! Andolsun ki ben size Rabbimin
vahyettiklerini tebli ettim ve size t verdim; fakat siz t verenleri sevmiyorsunuz.
139) ARAF/85. Medyen'e de kardeleri uayb' (gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allah'a kulluk edin, sizin ondan
baka tanrnz yoktur. Size Rabbinizden ak bir delil gelmitir; artk ly, tarty tam yapn, insanlarn eyalarn
eksik vermeyin. Dzeltilmesinden sonra yeryznde bozgunculuk yapmayn. Eer inananlar iseniz bunlar sizin iin
daha hayrldr.
140) ARAF/89. Dorusu Allah bizi ondan kurtardktan sonra tekrar sizin dininize dnersek Allah'a kar yalan
uydurmu oluruz. Rabbimiz Allah dilemi baka, yoksa ona geri dnmemiz bizim iin olacak ey deildir. Rabbimizin
ilmi her eyi kuatmtr. Biz sadece Allah'a dayanrz. Rabbimiz! Bizimle kavmimiz arasnda adaletle hkmet! Sen
hkmedenlerin en hayrlssn.
141) ARAF/93. (uayb), onlardan yz evirdi ve (iinden) dedi ki: "Ey kavmim! Ben size Rabbimin gnderdii
gerekleri duyurdum ve size t verdim. Artk kfir bir kavme nasl acrm!"
142) ARAF/104. Musa dedi ki : "Ey Firavun! Ben lemlerin Rabbi tarafndan gnderilmi bir peygamberim.

87

143) ARAF/105. Allah hakknda gerekten bakasn sylememek benim zerime bortur. Size Rabbinizden ak
bir delil getirdim; artk srailoullarn benimle brak!"
144) A1RAF/121."lemlerin Rabbine iman ettik" dediler.
ARAF/122. "Musa'nn ve Harun'un Rabb'ine " dediler.
145) ARAF/125. Onlar da : ''Biz zaten Rabbimize dneceiz".dediler.
ARAF/126. Sen sadece Rabbimizin yetleri bize geldiinde onlara inandmz iin bizden intikam alyorsun. Ey
Rabbimiz! Bize bol bol sabr ver, mslman olarak canmz al, dediler.
146) ARAF/129. Onlar da, sen bize (peygamber olarak) gelmeden nce de geldikten sonra da bize ikence edildi,
dediler. (Musa), "Umulur ki Rabbiniz dmannz helk eder ve onlarn yerine sizi yer yzne hakim klar da nasl
hareket edeceinize bakar" dedi.
147) ARAF/141. Hatrlayn ki, size ikencenin en ktsn yapan Firavun'un adamlarndan sizi kurtardk. Onlar
oullarnz ldryorlar, kadnlarnz sa brakyorlard. te bunda size Rabbiniz tarafndan byk bir imtihan
vardr.
148) ARAF/142. (Bana ibadet etmesi iin) Musa'ya otuz gece vade verdik ve ona on gece daha ilve ettik;
bylece Rabbinin tayin ettii vakit krk geceyi buldu. Musa, kardei Harun'a dedi ki: Kavmimin iinde benim yerime
ge, onlar slah et, bozguncularn yoluna uyma.
149) ARAF/143. Musa tayin ettiimiz vakitte (Tr'a) gelip de Rabbi onunla konuunca "Rabbim! Bana (kendini)
gster; seni greyim!" dedi. (Rabbi): "Sen beni asla gremezsin. Fakat u daa bak, eer o yerinde durabilirse sen
de beni greceksin!" buyurdu. Rabbi o daa tecelli edince onu parampara etti, Musa da baygn dt. Aylnca
dedi ki: Seni noksan sfatlardan tenzih ederim, sana tevbe ettim. Ben inananlarn ilkiyim.
150) ARAF/149. Piman olup da kendilerinin gerekten sapm olduklarn grnce dediler ki: Eer Rabbimiz bize
acmaz ve bizi balamazsa mutlaka ziyana urayanlardan olacaz!
151) ARAF/150. Musa, kzgn ve zgn bir halde kavmine dnnce: "Benden sonra arkamdan ne kt iler
yapmsnz! Rabbinizin emrini (beklemeyip) acele mi ettiniz?" dedi. Tevrat levhalarn yere att ve kardeinin
(Harun'un) ban tutup kendine doru ekmeye balad. (Kardei): "Anam olu! Bu kavim beni cidden zayf
grdler ve nerede ise beni ldreceklerdi. Sen de dmanlar bana gldrme ve beni bu zalim kavimle beraber
tutma!" dedi.
152) ARAF/151. (Musa da) Ey Rabbim, beni ve kardeimi bala, bizi rahmetine kabul et. Zira sen
merhametlilerin en merhametlisisin! dedi.
153) ARAF/152. Buzay (tanr) edinenler var ya, ite onlara mutlaka Rablerinden bir gazap ve dnya hayatnda
bir alaklk eriecektir. Biz iftiraclar byle cezalandrrz.
154) ARAF/153. Ktlkler yaptktan sonra ardndan tevbe edip de iman edenlere gelince, phesiz ki o tevbe ve
imandan sonra, Rabbin elbette balayan ve esirgeyendir.
155) ARAF/154. Musa'nn fkesi dinince levhalar ald. Onlardaki yazda Rablerinden korkanlar iin hidayet ve
rahmet (haberi) vard.
156) ARAF/155. Musa tayin ettiimiz vakitte kavminden yetmi adam seti. Onlar o mthi deprem yakalaynca
Musa dedi ki: "Ey Rabbim! Dileseydin onlar da beni de daha nce helk ederdin. imizden birtakm beyinsizlerin
iledii (gnah) yznden hepimizi helk edecek misin? Bu i, senin imtihanndan baka bir ey deildir. Onunla
dilediini saptrrsn, dilediini de doru yola iletirsin. Sen bizim sahibimizsin, bizi bala ve bize ac! Sen
balayanlarn en iyisisin! (Hz. Musa'nn, kavmini temsilen seip Al lah'n huzuruna getirdii kimseler, Allah ile kendi
arasndaki konumay iitince, onunla yetinmediler ve: ""Ey Musa, Allah' akca grmedike sana asla
inanmayacaz"" dediler. Bunun zerine orada iddetli bir deprem oldu ve baylp dtler. Hz. Musa, Allah'a
yalvard da bu afet kaldrld.)

88

157) ARAF/164. lerinden bir topluluk: "Allah'n helk edecei yahut iddetli bir ekilde azap edecei bir kavme
ne diye t veriyorsunuz?" dedi. (t verenler) dediler ki: Rabbinize mazeret beyan edelim diye bir de saknrlar
midiyle (t veriyoruz).
158) ARAF/165. Onlar kendilerine yaplan uyarlar unutunca, biz de ktlkten men edenleri kurtardk,
zulmedenleri de yapmakta olduklar ktlklerden tr iddetli bir azap ile yakaladk.
159) ARAF/167. Rabbin, elbette kyamet gnne kadar onlara en kt eziyeti yapacak kimseler gndereceini
iln etti. phesiz Rabbin cezay abuk verendir. Ve O ok balayan, pek esirgeyendir.
160) ARAF/172. Kyamet gnnde, biz bundan habersizdik demeyesiniz diye Rabbin Adem oullarndan, onlarn
bellerinden zrriyetlerini kard, onlar kendilerine ahit tuttu ve dedi ki: Ben sizin Rabbiniz deil miyim? (Onlar da),
Evet (buna) hit olduk, dediler.
161) ARAF/187. Sana kyameti, ne zaman gelip atacan soruyorlar. De ki: Onun ilmi ancak Rabbimin
katndadr. Onun vaktini O'ndan bakas aklayamaz. O gklere de yere de ar gelmitir. O size anszn gelecektir.
Sanki sen onu biliyormusun gibi sana soruyorlar. De ki: Onun bilgisi ancak Allah'n katndadr; ama insanlarn ou
bilmezler.
162) ARAF/189. Sizi bir tek candan (dem'den) yaratan, ondan da yannda huzur bulsun diye eini (Havva'y)
yaratan O'dur. Ei ile (birleince) ei hafif bir yk yklendi (hamile kald). Onu bir mddet tad. Hamilelii
arlanca, Rableri Allah'a: Andolsun bize kusursuz bir ocuk verirsen muhakkak kredenlerden olacaz, diye dua
ettiler.
163) ARAF/203. Onlara bir mucize getirmediin zaman, (tekiler gibi) onu da derleyip getirseydin ya! derler. De
ki: Ben ancak Rabbimden bana vahyolunana uyarm. Bu (Kur'an), Rabbinizden gelen basretlerdir (kalp gzlerini
aan beyanlardr); inanan bir kavim iin hidayet ve rahmettir.
164) ARAF/205. Kendi kendine, yalvararak ve rpererek, yksek olmayan bir sesle sabah akam Rabbini an.
Gafillerden olma.
165) ARAF/206. Kukusuz Rabbin katndakiler O'na kulluk etmekten kibirlenmezler, O'nu tesbih eder ve yalnz
O'na secde ederler.
166) ENFAL/2. Mminler ancak, Allah anld zaman yrekleri titreyen, kendilerine Allah'n yetleri okunduunda
imanlarn artran ve yalnz Rablerine dayanp gvenen kimselerdir.
167) ENFAL/4. te onlar gerek mminlerdir. Onlar iin Rableri katnda nice dereceler, balanma ve tkenmez
bir rzk vardr.
168) ENFAL/5. (Onlarn bu hali,) mminlerden bir gurup kesinlikle istemedii halde, Rabbinin seni evinden hak
uruna kard (zamanki halleri) gibidir.
169) ENFAL/9. Hatrlayn ki, siz Rabbinizden yardm istiyordunuz. O da, ben pepee gelen bin melek ile size
yardm edeceim, diyerek duanz kabul buyurdu.
170) ENFAL/l2. Hani Rabbin meleklere: "Muhakkak ben sizinle beraberim; haydi iman edenlere destek olun; Ben
kfirlerin yreine korku salacam; vurun boyunlarna! Vurun onlarn btn parmaklarna! diye vahyediyordu.
171) TEVBE/21. Rableri onlara, tarafndan bir rahmet ve honutluk ile, kendileri iin, iinde tkenmez nimetler
bulunan cennetler mjdeler.
172) TEVBE/129. (Ey Muhammed!) Yz evirirlerse de ki: Allah bana yeter. O'ndan baka ilh yoktur. Ben sadece
O'na gvenip dayanrm. O yce Ar'n sahibidir.
173) YUNUS/2. lerinden bir adama: nsanlar uyar ve iman edenlere, Rableri katnda onlar iin yksek bir
doruluk makam olduunu mjdele, diye vahyetmemiz, insanlar iin alacak bir ey mi oldu ki, o kfirler: Bu
elbette apak bir sihirbazdr, dediler?

89

174) YUNUS/3. phesiz ki Rabbiniz, gkleri ve yeri alt gnde yaratan, sonra da ileri yerli yerince idare ederek
ara istiva eden Allah'dr. Onun izni olmadan hi kimse efaat olamaz. te O Rabbiniz Allah'tr. O halde O'na
kulluk edin. Hla dnmyor musunuz?
175) YUNUS/9. man edip gzel iler yapanlara gelince, imanlar sebebiyle Rableri onlar nimet dolu cennetlerde,
alt tarafndan rmaklar akan (saraylara) erdirir.
176) YUNUS/10. Onlarn oradaki duas: "Allah'm! Seni noksan sfatlardan tenzih ederiz!" (szleridir). Orada
birbirleriyle karlatka syledikleri ise "selm" dr. Onlarn dualarnn sonu da udur: Hamd, lemlerin Rabbi
Allah'a mahsustur.
176) YUNUS/19. nsanlar sadece bir tek mmetti, sonradan ayrla dtler. Eer (azabn ertelenmesi ile ilgili)
Rabbinden bir sz (ezel bir takdir) gememi olsayd, ayrla dtkleri konuda hemen aralarnda hkm verilirdi
(Derhal azap iner ve ileri bitirilirdi).
177) YUNUS/20. Ona (Muhammed'e) Rabbinden bir mucize indirilse ya! diyorlar. De ki: Gayb ancak Allah'ndr.
Bekleyin (bakalm) ben de sizinle beraber bekleyenlerdenim.
178) YUNUS/32. te O, sizin gerek Rabbiniz olan Allah'tr. Artk haktan (ayrldktan) sonra sapklktan baka ne
kalr? O halde nasl (sapkla) dndrlyorsunuz?
179) YUNUS/33. te bylece Rabbinin yoldan kanlar hakkndaki "Onlar inanmazlar" sz gereklemi oldu.
180) YUNUS/37. Bu Kur'an Allah'tan bakas tarafndan uydurulmu bir ey deildir. Ancak kendinden ncekini
dorulayan ve o Kitab' aklayandr. Onda phe yoktur, o lemlerin Rabbindendir.
181) YUNUS/40. lerinden ylesi var ki ona (Kur'an'a) inanr, yine onlardan ylesi de var ki ona inanmaz. Rabbin
bozguncular en iyi bilendir.
182) YUNUS/53. "O (azap) bir gerek midir?" diye senden haber istiyorlar. De ki: Evet, Rabbime andolsun ki o
phesiz gerektir ve siz ciz brakacak deilsiniz.
183) YUNUS/61. Ne zaman sen bir ite bulunsan, ne zaman Kur'an'dan bir ey okusan ve siz ne zaman bir i
yaparsanz, o ie daldnz zaman biz mutlaka stnzde ahidizdir. Ne yerde ne gkte zerre arlnca bir ey
Rabbinden uzak (ve gizli) kalmaz. Bundan daha k ve daha by yoktur ki apak kitapta (levh-i mahfuzda)
bulunmasn.
184) YUNUS/85. Onlar da dediler ki: "Allah'a dayandk. Ey Rabbimiz! Bizi o zalimler topluluu iin deneme
konusu klma!
185) YUNUS/88. Musa dedi ki: Ey Rabbimiz! Gerekten sen Firavun ve kavmine dnya hayatnda zinet ve nice
mallar verdin. Ey Rabbimiz! (Onlara bu nimetleri), insanlar senin yolundan saptrsnlar ve elem verici cezay
grnceye kadar iman etmesinler, diye mi (verdin)? Ey Rabbimiz! Onlarn mallarn yok et, kalplerine sknt ver (ki
iman etsinler).
186) YUNUS/93. Andolsun biz srailoullarn gzel bir yurda yerletirdik ve onlara temiz nimetlerden rzk verdik.
Kendilerine ilim gelinceye kadar ayrla dmediler. phesiz ki Rabbin, kyamet gn onlarn, aralarnda ihtilaf
etmekte olduklar eyler hakknda hkmedecektir.
187) YUNUS/94. (Reslm!) Eer sana indirdiimizden (bu anlattmz olaylardan) kukuda isen, senden nce
Kitab' (Tevrat') okuyanlara sor. Andolsun ki, Rabbinden sana hak gelmitir. Sakn phecilerden olma!
188) YUNUS/96. Gerekten haklarnda Rabbinin sz (hkm) sabit olanlar, inanmazlar.
189) YUNUS/99. (Reslm!) Eer Rabbin dileseydi, yeryzndekilerin hepsi elbette iman ederlerdi. O halde sen,
inanmalar iin insanlar zorlayacak msn?

90

190) YUNUS/108. De ki: Ey insanlar! Size Rabbinizden Hak (Kur'an) gelmitir. Artk kim doru yola gelirse, ancak
kendisi iin gelecektir. Kim de saparsa, o da ancak kendi aleyhine sapacaktr. Ben sizin zerinize vekil deilim.
(Sadece tebli etmekle memurum).
191) HUD/3. Ve Rabbinizden mafiret dilemeniz, sonra da ona tevbe etmeniz iin (indirildi. Eer bu emrolunanlar
yaparsanz), Allah sizi, tayin edilmi bir sreye kadar gzel bir ekilde yaatr, fazlasn yapan herkese de iyiliinin
karln verir. Eer yz evirirseniz, ben sizin banza gelecek byk bir gnn azabndan korkarm."
192) HUD/l7. Rabbin tarafndan (gelmi) ak bir delile dayanan ve kendisini Rabbinden bir ahidin izledii, ayrca
kendisinden nce, bir nder ve bir rahmet olarak Musa'nn Kitab' (elinde) bulunan kimse (inkrclar gibi) midir?
nk bunlar ona (Kur'an'a) inanrlar. Zmrelerden hangisi onu inkr ederse ite cehennem atei onun varaca
yerdir, bundan phen olmasn; zira bu, senin Rabbin tarafndan bildirilmi gerektir; fakat insanlarn ou
inanmazlar.
193) HUD/18. Kim Allah'a kar yalan uydurandan daha zalim olabilir? Onlar (kyamet gnnde) Rablerine arz
edilecekler, ahitler de: te bunlar Rablerine kar yalan syleyenlerdir, diyecekler. Bilin ki, Allah'n lneti zalimlerin
zerinedir!
194) HUD/23. nanp da gzel iler yapan ve Rablerine gnlden boyun eenlere gelince, ite onlar cennet
ehlidir. Onlar orada ebed kalrlar.
195) HUD/34. Eer Allah sizi azdrmak istiyorsa, ben size t vermek istesem de, dm size fayda vermez.
(nk) O sizin Rabbinizdir. Ve (nihayet) O'na dndrleceksiniz."

196) HUD/41. (Nuh) dedi ki: "Gemiye binin! Onun yzp gitmesi de, durmas da Allah'n adyladr. phesiz ki
Rabbim ok balayan, pek esirgeyendir."
197) HUD/45. Nuh Rabbine dua edip dedi ki: "Ey Rabbim! phesiz olum da ailemdendir. Senin vdin ise
elbette haktr. Sen hakimler hakimisin."
198) HUD/47. Nuh dedi ki: Ey Rabbim! Ben senden hakknda bilgim olmayan eyi istemekten sana snrm. Eer
beni balamaz ve esirgemezsen, ben ziyana urayanlardan olurum!
199) HUD/52. Ey kavmim! Rabbinizden ba dileyin; sonra da O'na tevbe edin ki, zerinize g (yamuru) bol
bol gndersin ve kuvvetinize kuvvet katsn. Gnah ileyerek (Allah'tan) yz evirmeyin.
200) HUD/56. "Ben, benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz olan Allah'a dayandm. nk yryen hibir varlk
yoktur ki, O, onun pereminden tutmu olmasn. phesiz Rabbim dosdoru yoldadr."
201) HUD/57. "Eer yz evirirseniz phesiz ki benimle size gnderileni size bildirdim. Rabbim (dilerse) sizden
baka bir kavmi yerinize getirir de O'na hibir zarar veremezsiniz. nk benim Rabbim her eyi gzetendir."
202) HUD/60. Onlar hem bu dnyada hem de kyamet gnnde lnete tbi tutuldular. Biliniz ki, Ad (kavmi)
Rablerini inkr ettiler. (unu da) bilin ki Hd'un kavmi d, Allah'n rahmetinden uzak klnd.
203) HUD/61. Semd kavmine de kardeleri Slih'i (gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allah'a kulluk edin. Sizin
O'ndan baka tanrnz yoktur. O sizi yerden (topraktan) yaratt. Ve sizi orada yaatt. O halde O'ndan mafiret
isteyin; sonra da O'na tevbe edin. nk Rabbim (kullarna) ok yakndr, (dualarn) kabul edendir.
204) HUD/63. (Slih) dedi ki: Ey kavmim! Eer ben Rabbimden (verilen) apak bir delil zerinde isem ve O bana
kendinden bir rahmet (peygamberlik) vermise, buna ne dersiniz? Bu durum karsnda O'na si olursam beni
Allah'tan (O'nun azabndan) kim korur? O zaman siz de bana ziyan vermekten fazla bir ey yapamazsnz.
205) HUD/68. Sanki orada hi oturmamlard. Biliniz ki, Semd kavmi gerekten Rablerini inkr ettiler. Yine
bilesiniz ki, Semd kavmi (Allah'n rahmetinden) uzak klnd.
206) HUD/83. (O talar:) Rabbin katnda iaretlenerek (yadrlmtr). Onlar zalimlerden uzak deildir.

91

207) HUD/88. Dedi ki: Ey kavmim! Eer benim, Rabbim tarafndan (verilmi) apak bir delilim varsa ve O bana
tarafndan gzel bir rzk vermise buna ne dersiniz? Size yasak ettiim eylerin aksini yaparak size aykr
davranmak istemiyorum. Ben sadece gcmn yettii kadar slah etmek istiyorum. Fakat baarmam ancak Allah'n
yardm iledir. Yalnz O'na dayandm ve yalnz O'na dneceim.
208) HUD/90. Rabbinizden balanma dileyin; sonra O'na tevbe edin. Muhakkak ki Rabbim ok merhametlidir,
(mminleri) ok sever.
209) HUD/92. (uayb:) "Ey kavmim dedi, size gre benim kabilem Allah'tan daha m gl ve deerli ki, onu
(Allah'n emirlerini) arkanza atp unuttunuz. phesiz ki Rabbim yapmakta olduklarnz epeevre kuatcdr.
210) HUD/101. Onlara biz zulmetmedik; fakat, onlar kendilerine zulmettiler. Rabbinin (azap) emri geldiinde,
Allah' brakp da taptklar tanrlar, onlara hibir ey salamad, ziyanlarn artrmaktan baka bir eye yaramad.
211) HUD/102. Rabbin, hakszlk eden memleketleri (onlarn halkn) yakaladnda, onun yakalay ite byle
(iddetlidir). phesiz onun yakalamas pek elem vericidir, pek etindir!
212) HUD/l07. Rabbinin diledii hari, (onlar) gkler ve yer durduka o atete ebed kalacaklardr. nk Rabbin,
istediini hakkyla yapandr.
213) HUD/108. Mutlu olanlara gelince, onlar da cennettedirler. Rabbinin diledii hari, gkler ve yer durduka
onlar da orada ebed kalacaklardr. Bu (nimetler) bitmez, tkenmez bir ltuftur.
214) HUD/110. Andolsun biz Musa'ya Kitab' verdik; fakat onda ihtilaf edildi. Eer Rabbinden bir sz gememi
olsayd, elbette onlarn arasnda hkm verilmiti (ve ileri de bitirilmiti). phesiz ki onlar (Mekkeliler) de Kur'an
hakknda derin bir phe iindedirler.
215) HUD/111. phesiz Rabbin, onlarn her birinin amellerinin karln onlara tam olarak verecektir. nk
Rabbin, onlarn yapmakta olduklarndan haberdardr.
216) HUD/117. Halk iyi olduu halde Rabbin, hakszlkla memleketleri helk etmez.
217) HUD/118. Rabbin dileseydi btn insanlar bir tek millet yapard. (Fakat) onlar ihtilafa dmeye devam
edecekler.
218) HUD/119. Ancak Rabbinin merhamet ettikleri mstesnadr. Zaten Rabbin onlar bunun iin yaratt. Rabbinin,
"Andolsun ki cehennemi tmyle insanlar ve cinlerle dolduracam" sz yerini buldu.
219) HUD/123. Gklerin ve yerin gayb (srr) yalnz Allah'a aittir. Her i O'na dndrlr. yle ise O'na kulluk et
ve O'na dayan! Rabbin yaptklarnzdan gafil deildir.
220) YUSUF/6. te bylece Rabbin seni seecek, sana (ryada grlen) olaylarn yorumunu retecek ve daha
nce iki atan brahim ve shak'a nimetini tamamlad gibi sana ve Ya'kub soyuna da nimetini tamamlayacaktr.
nk Rabbin ok iyi bilendir, hikmet sahibidir.
221) YUSUF/24. Andolsun ki, kadn ona meyletti. Eer Rabbinin iaret ve ikazn grmeseydi o da kadna
meyletmiti. te bylece biz, ktlk ve fuhu ondan uzaklatrmak iin (delilimizi gsterdik). phesiz o ihlsl
kullarmzdand.
222) YUSUF/33. (Yusuf:) Rabbim! Bana zindan, bunlarn benden istediklerinden daha iyidir! Eer onlarn
hilelerini benden evirmezsen, onlara meyleder ve cahillerden olurum! dedi.
223) YUSUF/34. Rabbi onun duasn kabul etti ve onlarn hilesini uzaklatrd. nk O ok iyi iiten, pek iyi
bilendir.
224) YUSUF/37. (Yusuf) dedi ki: Size yedirilecek yemek gelmeden nce onun yorumunu mutlaka size haber
vereceim. Bu, Rabbimin bana rettiklerindendir. phesiz ben Allah'a inanmayan bir kavmin dininden uzaklatm.
Onlar ahireti inkr edenlerin kendileridir.

92

225) YUSUF/50. (Adam bu yorumu getirince) kral dedi ki: "Onu bana getirin!" Eli, Yusufa geldii zaman, (Yusuf)
dedi ki: "Efendine dn de ona: Ellerini kesen o kadnlarn zoru neydi? diye sor. phesiz benim Rabbim onlarn
hilesini ok iyi bilir."
226) YUSUF/53. (Bununla beraber) nefsimi temize karmyorum. nk nefis ar ekilde ktl emreder;
Rabbim acyp korumu baka. phesiz Rabbim ok balayan, pek esirgeyendir.
227) YUSUF/98. (Ya'kub:) Sizin iin Rabbimden af dileyeceim. nk O ok balayan, pek esirgeyendir, dedi.
228) YUSUF/100. Ana ve babasn tahtnn stne kartp oturttu ve hepsi onun iin (ona kavutuklar iin)
secdeye kapandlar. (Yusuf) dedi ki: "Ey babacm! te bu, daha nce (grdm) ryann yorumudur. Rabbim
onu gerekletirdi. Dorusu Rabbim bana (ok ey) ltfetti. nk beni zindandan kard ve eytan benimle
kardelerimin arasn bozduktan sonra sizi lden getirdi. phesiz ki Rabbim dilediine ltfedicidir. Kukusuz O ok
iyi bilendir, hikmet sahibidir."
229) YUSUF/101. "Ey Rabbim! Mlkten bana (nasibimi) verdin ve bana (ryada grlen) olaylarn yorumunu da
rettin. Ey gkleri ve yeri yaratan! Sen dnyada da ahirette de benim sahibimsin. Beni mslman olarak ldr ve
beni slihler arasna kat!"
230) RAD/1. Elif. Lm. Mm. R. Bunlar, Kitab'n yetleridir. Sana Rabbinden indirilen haktr, fakat insanlarn ou
inanmazlar.
231) RAD/2. Grmekte olduunuz gkleri direksiz olarak ykselten, sonra Ar'a istiv eden, gnei ve ay emrine
boyun ediren Allah'tr. (Bunlarn) her biri muayyen bir vakte kadar akp gitmektedir. O, Rabbinize kavuacanza
kesin olarak inanmanz iin her ii dzenleyip yetleri aklamaktadr.
232) RAD/5. (Reslm! Kfirlerin seni yalanlamalarna) ayorsan, asl alacak ey onlarn: "Biz toprak
olduumuz zaman yeniden mi yaratlacaz?" demeleridir. te onlar, Rablerini inkr edenlerdir; ite onlar (kyamet
gnnde) boyunlarnda tasmalar bulunanlardr. Ve onlar ate ehlidir. Onlar, orada ebed kalacaklardr!
233) RAD/6. (Mrikler) senden iyilikten nce ktl abucak istiyorlar. Halbuki onlardan nce ibret alnacak
nice azap rnekleri gelip gemitir. Dorusu insanlar ktlk ettikleri halde Rabbin onlar iin mafiret sahibidir.
(Bununla beraber) Rabbinin azab da ok iddetlidir.
234) RAD/7. Kfirler diyorlar ki: Ona Rabbinden bir mucize indirilseydi ya! (Halbuki) sen ancak bir uyarcsn ve
her toplumun bir rehberi vardr.
235) RAD/16. (Reslm!) De ki: "Gklerin ve yerin Rabbi kimdir?" De ki: "Allah'tr." O halde de ki: "O'nu brakp
da kendilerine fayda ya da zarar verme gcne sahip olmayan dostlar m edindiniz?" De ki: "Krle gren bir olur
mu hi? Ya da karanlklarla aydnlk eit olur mu?" Yoksa O'nun yaratt gibi yaratan ortaklar buldular da bu
yaratma onlarca birbirine benzer mi grnd? De ki: Allah her eyi yaratandr. Ve O, birdir, kar durulamaz g
sahibidir.
236) RAD/18. te Rablerinin emrine uyanlar iin en gzel (mkfat) vardr. Ona uymayanlara gelince, eer
yeryznde olanlarn tm ile bunun yannda bir misli daha kendilerinin olsa, (kurtulmak iin) onu mutlaka feda
ederler. te onlar var ya, hesabn en kts onlaradr. Varacaklar yer de cehennemdir. O ne kt yataktr!
237) RAD/19. Rabbinden sana indirilenin hak olduunu bilen kimse, (inkr eden) kr kimse gibi olur mu? (Fakat
bunu) ancak akl sahipleri anlar.
238) RAD/21. Onlar Allah'n gzetilmesini emrettii eyleri gzeten, Rablerinden saknan ve kt hesaptan korkan
kimselerdir.
239) RAD/22. Yine onlar, Rablerinin rzasn isteyerek sabreden, namaz dosdoru klan, kendilerine verdiimiz
rzklardan gizli ve ak olarak (Allah yolunda) harcayan ve ktl iyilikle savan kimselerdir. te onlar var ya,
dnya yurdunun (gzel) sonu sadece onlarndr.

93

240) RAD/27. Kfir olanlar diyorlar ki: Ona Rabbinden bir mucize indirilmeli deil miydi? De ki: Kukusuz Allah
dilediini saptrr, kendisine yneleni de hidayete erdirir.
241) RAD/30. (Ey Muhammed!) Bylece seni, kendilerinden nce nice mmetlerin gelip getii bir mmete
gnderdik ki, sana vahyettiimizi onlara okuyasn. Onlar Rahman' inkr ediyorlar. De ki: O benim Rabbimdir.
O'ndan baka tanr yoktur. Sadece O'na tevekkl ettim ve dn sadece O'nadr.
242) BRAHM/1. Elif. Lm. R. (Bu Kur'an), Rablerinin izniyle insanlar karanlklardan aydnla, yani her eye
galip (ve) vgye lyk olan Allah'n yoluna karman iin sana indirdiimiz bir kitaptr.
243) BRAHM/6. Hani Musa kavmine demiti ki: "Allah'n zerinizdeki nimetini hatrlayn. nk O, sizi
ikencenin en ktsne srmekte ve oullarnz kesip, kadnlarnz (kzlarnz) brakmakta olan Firavun ailesinden
kurtard. te bu size anlatlanlarda, Rabbinizden byk bir imtihan vardr."
244) BRAHM/7. "Hatrlayn ki Rabbiniz size: Eer krederseniz, elbette size (nimetimi) artracam ve eer
nankrlk ederseniz hi phesiz azabm ok iddetlidir! diye bildirmiti."
245) BRAHM/13. Kfir olanlar peygamberlerine dediler ki: "Elbette sizi ya yurdumuzdan karacaz, ya da
mutlaka dinimize dneceksiniz!" Rableri de onlara: "Zalimleri mutlaka helk edeceiz!" diye vahyetti.
246) BRAHM/18. Rablerini inkr edenlerin durumu (udur): Onlarn amelleri frtnal bir gnde rzgrn,
iddetle savurduu kle benzer. Kazandklarndan hibir eyi elde edemezler. yiden iyiye saptma ite budur.
247) BRAHM/23. man edip de iyi iler yapanlar, Rablerinin izniyle iinde ebed kalacaklar ve zemininden
rmaklar akan cennetlere sokulacaklardr. Orada (birbirleriyle) karlatka syledikleri "selam" dr.
248) BRAHM/35. Hatrla ki brahim yle demiti: "Rabbim! Bu ehri (Mekke'yi) emniyetli kl, beni ve oullarm
putlara tapmaktan uzak tut!"
249) BRAHM/36. "nk, onlar (putlar), insanlardan birounun sapmasna sebep oldular, Rabbim. imdi kim
bana uyarsa o bendendir. Kim de bana kar gelirse, artk sen gerekten ok balayan, pek esirgeyensin."
250) BRAHM/37. "Ey Rabbimiz! Ey sahibimiz! Namaz dosdoru klmalar iin ben, neslimden bir ksmn senin
Beyt-i Harem'inin (Kbe'nin) yannda, ziraat yaplmayan bir vdiye yerletirdim. Artk sen de insanlardan bir
ksmnn gnllerini onlara meyledici kl ve meyvelerden bunlara rzk ver! Umulur ki bu nimetlere krederler."
251) BRAHM/39. "htiyar halimde bana smail'i ve shak' ltfeden Allah'a hamdolsun! phesiz Rabbim duay
iitendir."
252) BRAHM/40. "Ey Rabbim! Beni ve soyumdan gelecekleri namaz devaml klanlardan eyle; ey Rabbimiz!
Duam kabul et!"
253) BRAHM/4l. "Ey Rabbimiz! (Amellerin) hesap olunaca gn beni, ana-babam ve mminleri bala!"
254) BRAHM/44. Kendilerine azabn gelecei, bu yzden zalimlerin: "Ey Rabbimiz! Yakn bir mddete kadar
bize sre ver de senin davetine uyalm ve peygamberlere tbi olalm" diyecekleri gn hakknda insanlar uyar.
(Onlara denilir ki:) "Daha nce, sizin iin bir zevl olmadna, yemin etmemi miydiniz? "
255) HCR/25. phesiz Rabbin onlar (kyamette) toplayacaktr. nk O, hakmdir, almdir.
256) HCR/28. Hani Rabbin meleklere demiti ki: "Ben kupkuru bir amurdan, ekillenmi kara balktan bir insan
yaratacam."
257) HCR/36. (blis:) Rabbim! yle ise, (varlklarn) tekrar dirilecei gne kadar bana mhlet ver, dedi.
258) HCR/39. (blis) dedi ki: Rabbim! Beni azdrmana karlk ben de yeryznde onlara (gnahlar)
ssleyeceim ve onlarn hepsini mutlaka azdracam!
259) HCR/56. (brahim:) dedi ki: Rabbinin rahmetinden, sapklardan baka kim mit keser?

94

260) HCR/86. phesiz Rabbin hakkyla yaratan pek iyi bilendir.

261) HCR/92. Rabbin hakk iin, mutlaka onlarn hepsini sorguya ekeceiz.
262) HCR/98. Sen imdi Rabbini hamd ile tesbih et ve secde edenlerden ol!
263) HCR/99. Ve sana yakn (lm) gelinceye kadar Rabbine ibadet et!
264) NAHL/7. Bu hayvanlar sizin arlklarnz, ancak glklere katlanarak varabileceiniz bir memlekete tarlar.
phesiz Rabbiniz ok efkatli, pek merhametlidir.
265) NAHL/24. Onlara: Rabbiniz ne indirdi? denildii zaman, "ncekilerin masallarn" derler.
266) NAHL/30. (Ktlklerden) saknanlara: Rabbiniz ne indirdi? denildiinde, "Hayr (indirdi)" derler. Bu
dnyada gzel davrananlara, gzel mkfat vardr. Ahiret yurdu ise daha hayrldr. Takv sahiplerinin yurdu
gerekten gzeldir!
267) NAHL/33. (Kfirler) kendilerine meleklerin gelmesinden veya Rablerinin emrinin gelmesinden baka bir ey
mi bekliyorlar? Onlardan ncekiler de byle yapmlard. Allah onlara zulmetmedi, fakat onlar kendilerine
zulmediyorlard.
268) NAHL/42. (Onlar) sadece Rablerine tevekkl ederek sabredenlerdir.
269) NAHL/50. Onlar, stlerindeki Rablerinden korkarlar ve kendilerine ne emrolunursa onu yaparlar.
270) NAHL/54. Sonra da sizden o zarar giderdiinde, iinizden bir zmre, hemen Rablerine ortak koarlar!
271) NAHL/86. (Allah'a) ortak koanlar, ortak kotuklar eyleri grdkleri zaman derler ki: "Rabbimiz! te
bunlar, seni brakp da tapm olduumuz ortaklarmzdr." Onlar da bunlara: "Siz mutlaka yalanclarsnz" diye sz
atarlar.
272) NAHL/99. Gerek u ki: man edip de yalnz Rablerine tevekkl edenler zerinde onun (eytann) bir
hakimiyeti yoktur.
273) NAHL/102. De ki: Onu, Mukaddes Rh (Cebrail), iman edenlere sebat vermek, mslmanlar doru yola
iletmek ve onlara mjde vermek iin, Rabbin katndan hak olarak indirdi.
274) NAHL/110. Sonra phesiz Rabbin, eziyet edildikten sonra hicret edip, ardndan da sabrederek cihad
edenlerin yardmcsdr. Btn bunlardan sonra Rabbin elbette ok balayan, pek esirgeyendir.
275) NAHL/119. Sonra phesiz Rabbin, cahillik sebebiyle ktlk yapan, sonra da bunun ardndan tevbe edip
durumunu dzeltenleri (balayacaktr). nk onlar tevbe ettikten sonra Rabbin elbet ok balayan, pek
esirgeyendir.
276) NAHL/124. Cumartesi tatili, ancak onda ihtilaf edenlere (farz) klnmt. Kyamet gn Rabbin, muhakkak
onlarn ihtilafa dtkleri ey hakknda aralarnda hkm verecektir.
277) NAHL/125. (Reslm!) Sen, Rabbinin yoluna hikmet ve gzel tle ar ve onlarla en gzel ekilde
mcadele et! Rabbin, kendi yolundan sapanlar en iyi bilendir ve O, hidayete erenleri de ok iyi bilir.
278) SRA/8. Belki Rabbiniz size merhamet eder; fakat siz eer yine (fesatla) dnerseniz, biz de sizi yine
cezalandrrz. Biz cehennemi kfirler iin bir hapishane yaptk.
279) SRA/12. Biz, geceyi ve gndz birer yet (delil) olarak yarattk. Nitekim, Rabbinizin nimetlerini
aratrmanz, ayrca, yllarn say ve hesabn bilmeniz iin gecenin karanln silip (yerine, eyay) aydnlatan
gndzn aydnln getirdik. te biz, her eyi ak ak anlattk.
280) SRA/17. Nuh'tan sonraki nesillerden nicelerini helk ettik. Kullarnn gnahlarn bilen ve gren olarak
Rabbin yeterlidir.

95

281) SRA/20. Hepsine, onlara da bunlara da (dnyay isteyenlere de ahireti isteyenlere de) Rabbinin ihsanndan
(istediklerini) veririz. Rabbinin ihsan kstlanm deildir.
282) SRA/23. Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana-babanza da iyi davranmanz kesin bir ekilde
emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yannda yalanrsa, kendilerine "of!" bile deme; onlar azarlama; ikisine
de gzel sz syle.
283) SRA/24. Onlar esirgeyerek alakgnlllkle zerlerine kanat ger ve: "Rabbim! Kklmde onlar beni
nasl yetitirmilerse, imdi de sen onlara (yle) rahmet et!" diyerek dua et.
284) SRA/25. Rabbiniz sizin kalplerinizdekini ok iyi bilir. Eer siz iyi olursanz, unu bilin ki Allah, ktlkten yz
evirerek tevbeye ynelenleri son derece balaycdr.
285) SRA/27. Zira bylesine sap savuranlar eytanlarn dostlardrlar. eytan ise Rabbine kar ok nankrdr.
286) SRA/28. Eer Rabbinden umduun (beklemek durumunda olduun) bir rahmet iin onlarn yzlerine
bakamyorsan, hi olmazsa kendilerine gnl alc bir sz syle.
287) SRA/39. te bunlar, Rabbinin sana vahyettii hikmetlerdir. Allah ile birlikte baka ilh edinme; sonra
knanm ve (Allah'n rahmetinden) uzaklatrlm olarak cehenneme atlrsn.
288) SRA/38. Btn bu saylanlarn kt olanlar, Rabbinin nezdinde sevimsizdir.
289) SRA/40. (Ey mrikler!) Rabbiniz, erkek ocuklar sizin iin ayrd da, kendisi meleklerden kz ocuklar m
edindi! Gerekten siz, (vebali) ok byk bir sz sylyorsunuz.
290) SRA/46. Ayrca, onu anlamamalar iin kalplerine bir kapallk ve kulaklarna bir arlk veririz. Sen,
Kur'an'da Rabbinin birliini ydettiinde onlar, canlar sklm bir vaziyette, gerisin geri dnp giderler.
291) SRA/54. Rabbiniz, sizi en iyi bilendir. Dilerse size merhamet eder; dilerse sizi cezalandrr. Biz, seni onlarn
stne bir vekil olarak gndermedik.
292) SRA/55. Rabbin, gklerde ve yerde olan herkesi en iyi bilendir. Gerekten biz, peygamberlerin kimini
kiminden stn kldk; Davud'a da Zebur'u verdik.
293) SRA/57. Onlarn yalvardklar bu varlklar Rablerine -hangisi daha yakn olacak diye- vesile ararlar; O'nun
rahmetini umarlar ve azabndan korkarlar. nk Rabbinin azab, saknlacak bir azaptr.
294) SRA/60. Hani sana: Rabbin, insanlar epeevre kuatmtr, demitik. Sana gsterdiimiz o grntleri ve
Kur'an'da lnetlenen aac, ancak insanlar snamak iin meydana getirdik. Biz onlar korkuturuz da, bu onlara,
byk bir azgnlktan baka bir ey salamaz.
295) SRA/65. uras muhakkak ki, benim (ihlsl) kullarm zerinde senin hibir arln olmayacaktr. (Onlar)
koruyucu olarak Rabbin yeter.
296) SRA/66. (Kullarm!) Rabbiniz, ltfuna nil olmanz iin denizde gemileri sizin iin yzdrendir. Dorusu O,
sizin iin ok merhametlidir.
297) SRA/84. De ki: Herkes, kendi miza ve merebine gre i yapar. Bu durumda kimin doru bir yol tuttuunu
Rabbiniz en iyi bilendir.
298) SRA/85. Sana ruh hakknda soru sorarlar. De ki: Ruh, Rabbimin emrindendir. Size ancak az bir bilgi
verilmitir.
299) SRA/87. Ancak Rabbinin rahmeti (sayesinde Kur'an bki kalmtr). nk O'nun sana ltufkrl ok
byktr.
300) SRA/93. "Yahut da altndan bir evin olmal, ya da ge kmalsn. Bize, okuyacamz bir kitap indirmediin
srece (ge) ktna da asla inanmayz." De ki: Rabbimi tenzih ederim. Ben, sadece beer bir eliyim.

96

301) SRA/100. De ki: Rabbimin rahmet hazinesine eer siz sahip olsaydnz, harcanr korkusuyla kstka
ksardnz. nsanolu da pek eli skdr!
302) SRA/102. (Musa Firavun'a:) "Pek l biliyorsun ki, dedi, bunlar, birer ibret olmak zere, ancak, gklerin ve
yerin Rabbi indirdi. Ey Firavun! Ben de senin hakikaten mahvolduunu sanyorum!"
303) SRA/108. Ve derlerdi ki: Rabbimizi tesbih ederiz. Rabbimizin vdi mutlaka yerine getirilir.
304) KEHF/10. O (yiit) genler maaraya snmlar ve: Rabbimiz! Bize tarafndan rahmet ver ve bize, (u)
durumumuzdan bir kurtulu yolu hazrla! demilerdi.
305) KEHF/13. Biz sana onlarn bandan geenleri gerek olarak anlatyoruz. Hakikaten onlar, Rablerine inanm
genlerdi. Biz de onlarn hidayetini arttrdk.
306) KEHF/14. Onlarn kalplerini metn kldk. O yiitler (o yerin hkmdar karsnda) ayaa kalkarak dediler ki:
"Bizim Rabbimiz, gklerin ve yerin Rabbidir. Biz, O'ndan bakasna tanr demeyiz. Yoksa sama sapan konumu
oluruz.
307) KEHF/16. (lerinden biri yle demiti:) "Madem ki siz onlardan ve onlarn Allah'n dnda tapmakta
olduklar varlklardan uzaklatnz, o halde maaraya snn ki, Rabbiniz size rahmetini yaysn ve iinizde sizin iin
fayda ve kolaylk salasn."
308) KEHF/19. Bylece biz, aralarnda birbirlerine sormalar iin onlar uyandrdk: lerinden biri: "Ne kadar
kaldnz?" dedi. (Kimi) "Bir gn ya da gnn bir paras kadar kaldk" dediler; (kimi de) yle dediler: "Rabbiniz,
kaldnz mddeti daha iyi bilir. imdi siz, iinizden birini u gm paranzla ehre gnderin de, baksn, (ehrin)
hangi yiyecei daha temiz ise size ondan erzak getirsin; ayrca, nzik davransn (gizli hareket etsin) ve sakn sizi
kimseye sezdirmesin."
309) KEHF/21. Bylece (insanlar) onlardan haberdar ettik ki, Allah'n vdinin hak olduunu, kyametin phe
gtrmez olduunu bilsinler. Hani onlar aralarnda Ashb- Kehfin durumunu tartyorlard. Dediler ki: "zerlerine
bir bina yapn. Rableri onlar daha iyi bilir." Onlarn durumuna vkf olanlar ise: "Bizler, kesinlikle onlarn
yanbalarna bir mescit yapacaz" dediler.
310) KEHF/22. (nsanlarn kimi:) "Onlar kiidir; drdncleri de kpekleridir" diyecekler; yine: "Be kiidir;
altnclar kpekleridir" diyecekler. (Bunlar) bilinmeyen hakknda tahmin yrtmektir. (Kimileri de:) "Onlar yedi
kiidir; sekizincisi kpekleridir" derler. De ki: Onlarn saylarn Rabbim daha iyi bilir. Onlar hakknda bilgisi olan ok
azdr. yle ise Ashb- Kehf hakknda, delillerin ak olmas haricinde bir mnakaaya girime ve onlar hakknda
(ileri geri konuan) kimselerin hibirinden malumat isteme.
311) KEHF/24.Ancak Allah dilerse (yapacam de). Unuttuun zaman Allah' an ve "Umarm Rabbim beni,doruya
daha yakn olana eritirir."de.
312) KEHF/27. Rabbinin Kitab'ndan sana vahyedileni oku. Onun kelimelerini deitirebilecek yoktur. O'ndan
baka bir snak da bulamazsn.
313) KEHF/28. Sabah akam Rablerine, O'nun rzasn dileyerek dua edenlerle birlikte candan sebat et. Dnya
hayatnn ssn isteyerek gzlerini onlardan evirme. Kalbini bizi anmaktan gafil kldmz, kt arzularna uymu
ve ii gc arlk olan kimseye boyun eme.
314) KEHF/29. Ve de ki: Hak, Rabbinizdendir. yle ise dileyen iman etsin, dileyen inkr etsin. Biz, zalimlere yle
bir cehennem hazrladk ki, onun duvarlar kendilerini epe evre kuatmtr. (Susuzluktan) imdat dileyecek olsalar
imdatlarna, erimi maden gibi yzleri halayan bir su ile cevap verilir. Ne fena bir iecek ve ne kt bir kalma yeri!
315) KEHF/36. "Kyametin kopacan da sanmyorum. ayet Rabbimin huzuruna gtrlrsem, hi phem yok
ki, (orada) bundan daha hayrl bir akbet bulurum."
316) KEHF/38. "Fakat O Allah benim Rabbimdir ve ben Rabbime hibir eyi ortak komam."

97

317) KEHF/40. "Belki Rabbim bana, senin bandan daha iyisini verir; senin bana ise gkten yldrmlar gnderir
de ba kupkuru bir toprak haline gelir."
318) KEHF/42. Derken onun serveti kuatlp yok edildi. Bylece, ba uruna yapt masraflardan tr ellerini
outurup kald. Ban ardaklar yere kmt. "Ah, diyordu, keke ben Rabbime hibir ortak komam
olsaydm!"
319) KEHF/49. Kitap ortaya konmutur: Sulularn, onda yazl olanlardan korkmu olduklarn grrsn. "Vay
halimize! derler, bu nasl kitapm! Kk byk hibir ey brakmakszn (yaptklarmzn) hepsini sayp dkm!"
ByIece yaptklarn karlarnda bulmulardr. Senin Rabbin hi kimseye zulmetmez.
320) KEHF/50. Hani biz meleklere: dem'e secde edin, demitik; blis hari olmak zere, onlar hemen secde
ettiler. blis cinlerdendi; Rabbinin emrinden dar kt. imdi siz, beni brakp da onu ve onun soyunu mu dost
ediniyorsunuz? Oysa onlar sizin dmannzdr. Zalimler iin bu ne fena bir deimedir!
321) KEHF/55. Kendilerine hidayet geldiinde insanlar iman etmekten ve Rablerinden mafiret talep etmekten
alkoyan ey, sadece, ncekilerinin bana gelenlerin kendi balarna da gelmesini, yahut azabn gz gre gre
kendilerine gelmesini beklemeleridir!
322) KEHF/58. Senin, ba bol olan Rabbin merhamet sahibidir; ayet yaptklar yznden onlar (hemen)
muaheze edecek olsayd, onlara azab arabuk verirdi. Fakat kendilerine tannm belli bir sre vardr ki, artk
bundan kap kurtulacaklar bir snak bulamayacaklardr.
323) KEHF/81. (Devam etti:) "Bylece istedik ki, Rableri onun yerine kendilerine, ondan daha temiz ve daha
merhametlisini versin."
324) kEHF/82. "Duvara gelince, ehirde iki yetim ocuun idi; altnda da onlara ait bir hazine vard; babalar ise
iyi bir kimse idi. Rabbin istedi ki, o iki ocuk gl alarna erisinler ve Rabbinden bir rahmet olarak hazinelerini
karsnlar. Ben bunu da kendiliimden yapmadm. te, hakknda sabredemediin eylerin i yz budur."
325) KEHF/87. O, yle dedi: "Hakszlk edeni cezalandracaz; sonra o, Rabbine gnderilecek; sonra Allah da
ona korkun bir azap uygulayacak."
326) KEHF/95. Dedi ki: "Rabbimin beni iinde bulundurduu nimet ve kudret daha hayrldr. Siz bana
kuvvetinizle destek olun da, sizinle onlar arasna almaz bir engel yapaym."
327) KEHF/98. Zlkarneyn: Bu, Rabbimden bir rahmettir. Fakat Rabbimin vdi gelince, O, bunu yerle bir eder.
Rabbimin vdi haktr, dedi.
328) KEHF/105. te onlar, Rablerinin yetlerini ve O'na kavumay inkr eden, bu yzden amelleri boa giden
kimselerdir ki, biz onlar iin kyamet gnnde hibir l tutmayacaz.
329) KEHF/109. De ki: Rabbimin szleri iin derya mrekkep olsa ve bir o kadar da ilve getirsek dahi, Rabbimin
szleri bitmeden nce deniz tkenecektir.
330) KEHF/110. De ki: Ben, yalnzca sizin gibi bir beerim. (u var ki) bana, lh'nzn, sadece bir lh olduu
vahyolunuyor. Artk her kim Rabbine kavumay umuyorsa, iyi i yapsn ve Rabbine ibadette hibir eyi ortak
komasn.
331) MERYEM/2. (Bu,) Rabbinin, Zekeriyya kuluna rahmetinin anlmasdr.
332) MERYEM/3. Hani o, gizli bir sesle Rabbine niyaz etmiti:
333) MERYEM/4. Rabbim! dedi, benden (vcudumdan), kemiklerim zayflad, sam bam aard. Ve ben,
Rabbim, sana (ettiim) dua sayesinde hi bedbaht olmadm.
334) MERYEM/6. Ki o bana vris olsun; Ya'kub hanedanna da vris olsun. Rabbim, onu rzana lyk kl!

98

335) MERYEM/8. Zekeriyya: Rabbim! dedi, karm ksr olduu, ben de ihtiyarln son snrna vardm halde,
benim nasl olum olabilir?
336) MERYEM/10. O: Rabbim! dedi, (ocuum olacana dair) bana bir iaret ver. Allah: Sana iaret, sapasalam
olduun halde gn insanlarla konuamamandr, buyurdu.
337) MERYEM/18. Meryem dedi ki: Senden, ok esirgeyici olan Allah'a snrm! Eer Allah'tan saknan bir kimse
isen (bana dokunma).
338) MERYEM/19. Melek: Ben, yalnzca, sana tertemiz bir erkek ocuk balamam iin Rabbinin bir elisiyim,
dedi.
339) MERYEM/24. Aasndan (sa yahut melek) ona yle seslendi: "Tasalanma! Rabbin senin alt yannda bir
su ark vcuda getirmitir."
340) MERYEM/36. (sa unu da syledi:) Muhakkak ki Allah, benim de Rabbim, sizin de Rabbinizdir. yle ise
O'na kulluk ediniz. te doru yol budur.
341) MERYEM/47. brahim: Selm sana (esen kal) dedi, Rabbimden senin iin mafiret dileyeceim. nk O
bana kar ok ltufkrdr.
342) MERYEM/48. Sizden de, Allah'n dnda taptnz eylerden de uzaklayor ve Rabbime yalvaryorum.
Umulur ki (senin iin) Rabbime dua etmemle bedbaht (emei boa gitmi) olmam.
343) MERYEM/55. Halkna namaz ve zekt emrederdi; Rabbi nezdinde de honutluk kazanm bir kimse idi.
344) MERYEM/64. Biz ancak Rabbinin emri ile ineriz. nmzde, arkamzda ve bunlar arasnda olan her ey O'na
aittir. Senin Rabbin unutkan deildir.
345) MERYEM/65. (O) gklerin, yerin ve ikisi arasndaki eylerin Rabbidir. u halde O'na kulluk et; O'na kulluk
etmek iin sabrl ve metnetli ol. O'nun bir ada (benzeri) olduunu biliyor musun? (Asla benzeri yoktur).
346) MERYEM/68. yle ise, Rabbine andolsun ki, muhakkak surette onlar eytanlarla birlikte maherde
toplayacaz; sonra onlar diz st km vaziyette cehennemin evresinde hazr bulunduracaz.
347) TAHA/12. Muhakkak ki ben, evet ben senin Rabbinim! Hemen pabularn kar! nk sen kutsal vdi
Tuv'dasn!
348) TAHA/45. Dediler ki: Rabbimiz! Dorusu biz, onun bize ar derecede kt davranmasndan yahut iyice
azmasndan endie ediyoruz.
349) TAHA/46. Buyurdu ki: Korkmayn, nk ben sizinle beraberim; iitir ve grrm.
350/TAHA/47. Haydi, ona gidin de deyin ki: Biz, senin Rabbinin elileriyiz. srailoullarn hemen bizimle birlikte
gnder; onlara eziyet etme! Biz, senin Rabbinden bir yet getirdik. Kurtulu, hidayete uyanlarndr.
351) TAHA/49. Firavun: Rabbiniz de kimmi, ey Musa? dedi.
352) TAHA/50. O da: Bizim Rabbimiz, her eye hlkatini (varlk ve zelliini) veren, sonra da doru yolu
gsterendir, dedi.
353)TAHA/52. Musa: Onlar hakkndaki bilgi, Rabbimin yannda bir kitapta bulunur. Rabbim, ne yanlr ne de
unutur, dedi.
354) TAHA/73. "Bize, hatalarmz ve senin bize zorla yaptrdn byy balamas iin Rabbimize iman ettik.
Allah, (mkfat) en hayrl ve (cezas) en srekli olandr."
355) TAHA/74. uras muhakkak ki, kim Rabbine gnahkr olarak varrsa, cehennem srf onun iindir. O ise
orada ne lr ne de yaar!

99

356) TAHA/84. Musa: te, dedi, onlar da benim peimdeler. Ben, memnun olasn diye sana acele ile geldim
Rabbim.
357) TAHA/90. Hakikaten Harun, onlara daha nce: Ey kavmim! demiti, siz bunun yznden sadece fitneye
uradnz. Sizin Rabbiniz phesiz ok merhametli olan Allah'tr. u halde bana uyunuz ve emrime itaat ediniz.
358) TAHA/105. (Reslm!) Sana dalar hakknda sorarlar. De ki: Rabbim onlar ufalayp savuracak.
359) TAHA/114. Gerek hkmdar olan Allah, ycedir. Sana O'nun vahyi tamamlanmazdan nce Kur'an'
(okumakta) acele etme ve "Rabbim, benim ilmimi artr" de.
360) TAHA/121. Nihayet ondan yediler. Bunun zerine kendilerine ayp yerleri grnd. stlerini cennet yapra
ile rtmeye altlar. (Bu suretle) dem Rabbine si olup yolunu ard.
361) TAHA/122. Sonra Rabbi onu sekin kld; tevbesini kabul etti ve doru yola yneltti.
362) TAHA/125. O: Rabbim! Beni niin kr olarak harettin? Oysa ben, hakikaten grr idim!, der.
363) TAHA/127. Doru yoldan sapan ve Rabbinin yetlerine inanmayan ite byle cezalandrrz. Ahiret azab,
elbette daha iddetli ve daha sreklidir.
364) TAHA/129. Eer Rabbinden, daha nce sdr olmu bir sz ve tayin edilmi bir vde olmasayd, (ceza onlar
iin de dnyada) kanlmaz olurdu.
365) TAHA/130. (Reslm!) Sen, onlarn sylediklerine sabret. Gnein domasndan nce de batmasndan nce
de Rabbini vg ile tesbih et; gecenin bir ksm saatleri ile gndzn etrafnda (iki ucunda) da tesbih et ki, sen,
Allah'tan honut olasn, (Allah da senden!).
366) TAHA/133. Onlar: (Muhammed) bize Rabbinden bir mucize getirmeli deil miydi? dediler. nce gelen
kitaplardakinin apak delili (Kur'an) onlara gelmedi mi?
367) TAHA/134. Eer biz, bundan (Kur'an'dan) nce onlar bir azapla helk etseydik, muhakkak ki yle
diyeceklerdi: Ya Rabbi! Bize bir eli gnderseydin de, u aala ve rsvayla dmeden nce yetlerine
uysaydk!
368) ENBYA/2. Rablerinden kendilerine ne zaman yeni bir ihtar gelse, onlar bunu, hep alaya alarak dinlerler.
369) ENBYA/22. Eer yerde ve gkte Allah'tan baka tanrlar bulunsayd, yer ve gk, (bunlarn nizam) kesinlikle
bozulup gitmiti. Demek ki Ar'n Rabbi olan Allah, onlarn yaktrdklar sfatlardan mnezzehtir.
370) ENBYA/42. De ki: Allah'a kar sizi gece gndz kim koruyacak? Buna ramen onlar Rablerini anmaktan
yz evirirler.
371) ENBYA/46. Andolsun, onlara Rabbinin azabndan ufak bir esinti dokunsa, hi phesiz, "Vah bize!
Hakikaten biz zalim kimselermiiz!" derler.
372) ENBYA/49. (O takv sahipleri ki) onlar, grmedikleri halde Rablerine candan sayg gsterirler. Yine onlar,
kyametten korkan kimselerdir.
373) ENBYA/56. Hayr, dedi, sizin Rabbiniz, yaratt gklerin ve yerin de Rabbidir ve ben buna ahitlik
edenlerdenim.
374) ENBYA/83. Eyyub'u da (an). Hani Rabbine: "Bama bu dert geldi. Sen, merhametlilerin en
merhametlisisin" diye niyaz etmiti.
375) ENBYA/89. Zekeriyya'y da (an). Hani o, Rabbine yle niyaz etmiti: Rabbim! Beni yalnz brakma! Sen,
vrislerin en hayrlssn, (her ey sonunda senindir).

100

376) ENBYA/92. Hakikaten bu (btn peygamberler ve onlara iman edenler) bir tek mmet olarak sizin
mmetinizdir. Ben de sizin Rabbinizim. yle ise bana kulluk edin.
377) ENBYA/112. (Muhammed:) Rabbim! (Onlar hakknda) adaletinle hkmn ver. Bizim Rabbimiz
Rahmn'dr. Sizin anlattklarnza kar yardm umulandr, dedi.
378) HACC/l. Ey insanlar! Rabbinizden korkun! nk kyamet vaktinin depremi mthi bir eydir!
379) HACC/30. Durum byle. Her kim, Allah'n emir ve yasaklarna sayg gsterirse, bu, Rabbinin katnda kendisi
iin daha hayrldr. (Haram olduu) size okunanlarn dnda kalan hayvanlar size hell klnd. O halde, pislikten,
putlardan saknn; yalan szden saknn.
380) HACC/40. Onlar, baka deil, srf "Rabbimiz Allah'tr" dedikleri iin haksz yere yurtlarndan karlm
kimselerdir. Eer Allah, bir ksm insanlar (ktlklerini) dier bir ksm ile defedip nlemeseydi, mutlak surette,
ilerinde Allah'n ismi bol bol anlan manastrlar, kiliseler, havralar ve mescidler yklr giderdi. Allah, kendisine (kendi
dinine) yardm edenlere muhakkak surette yardm eder. Hi phesiz Allah, gldr, galiptir.
381) HACC/47. (Reslm!) Onlar senden azabn abuk gelmesini istiyorlar. Allah vdinden asla dnmez.
Muhakkak ki, Rabbinin nezdinde bir gn sizin saymakta olduklarnzdan bin yl gibidir.
382) HACC/54. Bir de, kendilerine ilim verilenler., onun (Kur'an'n) hakikaten Rabbin tarafndan gelmi bir gerek
olduunu bilsinler de ona inansnlar, bu sayede kalpleri huzur ve tatmine kavusun. phesiz ki Allah, iman
edenleri, kesinlikle dosdoru bir yola yneltir.
383) MMNUN/26. (Nuh), Rabbim! dedi, beni yalanlamalarna kar bana yardm et!
384) MMNUN/29. Ve de ki: Rabbim! Beni bereketli bir yere indir. Sen, iskn edenlerin en hayrlssn.
385) MMNUN/39. O peygamber: Rabbim! dedi, beni yalanlamalarna karlk bana yardmc ol!
386) MMNUN/52. "phesiz bu (insanlar) bir tek mmet olarak sizin mmetinizdir; ben de sizin Rabbinizim.
yle ise benden saknn" (denildi).
387) MMNUN/57. Rablerine olan saygdan dolay ktlkten saknanlar;
388) MMNUN/58. Rablerinin yetlerine inananlar;
389) MMNUN/59. Rablerine ortak tanmayanlar;
390) MMNUN/60. Ve Rablerine dnecekleri iin yapmakta olduklar ileri kalpleri arparak yapanlar;
61. te onlar, iyiliklere kouurlar ve iyilik iin yarrlar.
391) MMNUN/72. (Reslm!) Yoksa sen onlardan bir karlk m istiyorsun? Rabbinin verecei daha hayrldr.
O, rzk verenlerin en hayrlsdr.
392) MMNUN/76. Andolsun, biz onlar skntya drdk de yine Rablerine boyun emediler, tazarru ve
niyazda da bulunmuyorlar.
393) MMNUN/86. Yedi kat gklerin Rabbi, azametli Ar'n Rabbi kimdir? diye sor.
394) MMNUN/93. (Reslm!) De ki: "Rabbim! Eer onlara yneltilen tehdidi (dnyev sknty ve uhrev azab)
mutlaka bana gstereceksen.
94. Bu durumda beni zalimler topluluunun iinde bulundurma, Rabbim!"
395) MMNUN/97. Ve de ki: Rabbim! eytanlarn kkrtmalarndan sana snrm!
396) MMNUN/98. Onlarn yanmda bulunmalarndan da sana snrm, Rabbim!

101

397) MMNUN/99. Nihayet onlardan (mriklerden) birine lm gelip attnda: "Rabbim! der, beni geri
gnder;"
398) MMNUN/106. Derler ki: Rabbimiz! Azgnlmz bizi altetti; biz, bir sapklar topluluu idik.
399) MMNUN/107. Rabbimiz! Bizi buradan kar. Eer bir daha (ettiklerimize) dnersek, artk belli ki biz zalim
insanlarz.
400) MMNUN/109. Zira kullarmdan bir zmre: Rabbimiz! Biz iman ettik; yle ise bizi affet; bize ac! Sen,
merhametlilerin en iyisisin, demilerdi.
401) MMNUN/116. Mutlak hakim ve hak olan Allah, ok ycedir. O'ndan baka tanr yoktur, O, yce Ar'n
sahibidir.
402) MMNUN/117. Her kim Allah ile birlikte dier bir tanrya taparsa, -ki bu hususla ilgili hibir delili yoktur- o
kimsenin hesab ancak Rabbinin nezdindedir. uras muhakkak ki kfirler iflah olmaz.
403) MMNUN/118. (Reslm!) De ki: Bala ve merhamet et Rabbim! Sen merhametlilerin en iyisisin.
404) FURKAN/16. Onlar iin orada ebed kalmak zere diledikleri her ey vardr. te bu, Rabbinin zerine (ald
ve yerine getirilmesi) istenen bir vaaddir.
405)FURKAN/20. (Reslm!) Senden nce gnderdiimiz btn peygamberler de hi phesiz yemek yerler,
arlarda dolarlard. (Ey insanlar!) Sizin bir ksmnz dier bir ksmnza imtihan (vesilesi) kldk; (bakalm)
sabredecek misiniz? Rabbin her eyi hakkyla grmektedir.
406) FURKAN/30. Peygamber der ki: Ey Rabbim! Kavmim bu Kur'an' bsbtn terkettiler.
407) FURKAN/31. (Reslm!) te biz bylece her peygamber iin sululardan dmanlar peyd ettik. Hidayet
verici ve yardmc olarak Rabbin yeter.
408) FURKAN/54. Sudan (meniden) bir insan yaratp onu nesep ve shriyet (kan ve evlilik bandan doan)
yaknla dntren O'dur. Rabbinin her eye gc yeter.
409) FURKAN/55. (Byle iken inkrclar) Allah' brakp kendilerine ne fayda ne de zarar verebilen eylere kulluk
ediyorlar. nkrc da Rabbine kar urap durmaktadr.
410) FURKAN/64. Gecelerini Rablerine secde ederek ve kyam durarak geirirler.
411) FURKAN/65. Ve yle derler: Rabbimiz! Cehennem azabn zerimizden sav. Dorusu onun azab gelip
geici deil, devamldr.
412) FURKAN/73. Kendilerine Rablerinin yetleri hatrlatldnda ise, onlara kar sar ve kr davranmazlar;
413) FURKAN/74. (Ve o kullar): Rabbimiz! Bize gzmz aydnlatacak eler ve zrriyetler bala ve bizi takv
sahiplerine nder kl! derler.
414) FURKAN/77. (Reslm!) De ki: (Kulluk ve) yalvarmanz olmasa, Rabbim size ne diye deer versin? (Ey
inkrclar! Size Resl'n bildirdiklerini) kesinkes yalan saydnz; onun iin azap yakanz brakmayacaktr!
415) UARA/9. phe yok ki Rabbin, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir.
416) UARA/10. Hani Rabbin Musa'ya: O zalimler gruhuna, Firavun'un kavmine git. Hla (balarna gelecekten)
saknmayacaklar m onlar? diye seslenmiti.
417) UARA/12. Musa yle dedi: Rabbim! Dorusu, beni yalanclkla sulamalarndan korkuyorum.
418) UARA/16. Haydi Firavun'a gidip deyin ki: Gerekten biz, lemlerin Rabbi'nin elisiyiz;

102

419) UARA/21. Sizden korkunca da hemen aranzdan katm. Sonra Rabbim bana hikmet bahetti ve beni
peygamberlerden kld.
420) UARA/23. Firavun yle dedi: lemlerin Rabbi dediin de nedir?
421) UARA/24. Musa cevap verdi: Eer iin gereini dnp anlayan kiiler olsanz, (itiraf edersiniz ki) O,
gklerin, yerin ve ikisi arasnda bulunan her eyin Rabbidir.
422) UARA/26. Musa dedi ki: O, sizin de Rabbiniz, daha nceki atalarnzn da Rabbidir.
423) UARA/28. Musa devamla unu syledi: ayet aklnz kullansanz (anlarsnz ki), O, dounun, batnn ve
ikisinin arasnda bulunanlarn Rabbidir.
424) UARA/47. "Alemlerin Rabbine, iman ettik" dediler.
425) UARA/50. "Zarar yok, dediler, (nasl olsa) biz phesiz Rabbimize dneceiz."
426) UARA/51. "Biz, ilk iman edenler olduumuz iin Rabbimizin hatalarmz balayacan umarz."
427) UARA/62. Musa: Asla! dedi, Rabbim phesiz benimledir, bana yol gsterecektir.
428) UARA/68. phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir.
429) UARA/77. yi bilin ki onlar benim dmanmdr; ancak lemlerin Rabbi (benim dostumdur);
430) UARA/83. Rabbim! Bana hikmet ver ve beni iyiler arasna kat.
431) UARA/98. nk biz sizi lemlerin Rabbi ile eit tutuyorduk.
432) UARA/104. phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir.
433) UARA/109. Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim ecrimi verecek olan, ancak lemlerin
Rabbidir.
434) UARA/117. Nuh: Rabbim! dedi, kavmim beni yalanclkla sulad.
435) UARA/122. phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir.
436) UARA/127. Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim ecrimi verecek olan, ancak lemlerin
Rabbidir.
437) UARA/140. phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir.
438) UARA/145. Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim ecrimi verecek olan, ancak lemlerin
Rabbidir.
439) UARA/159. phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir.
440) UARA/164. Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim ecrimi verecek olan, ancak lemlerin
Rabbidir.
441) UARA/166. Ve Rabbinizin sizin iin yaratt zevcelerinizi brakyorsunuz da. Hayr , siz haddi tecavz eden
bir kavimsiniz.
442) UARA/169. Rabbim! Beni ve ailemi, onlarn yapageldiklerinden (vebalinden) kurtar.
443) UARA/175. phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir.
444) UARA/180. Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim cretimi verecek olan, ancak lemlerin
Rabbidir.

103

445) UARA/188. uayb: Rabbim yaptklarnz en iyi bilendir, dedi.

446) UARA/191. phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir.
447) UARA/192. Muhakkak ki o (Kur'an) lemlerin Rabbinin indirmesidir.
448) NEML/8. Oraya geldiinde yle seslenildi: Atein bulunduu yerdeki ve evresindekiler mbarek klnmtr!
lemlerin Rabbi olan Allah, eksikliklerden mnezzehtir!
449) NEML/19. (Sleyman) onun sznden dolay glmsedi ve dedi ki: Ey Rabbim! Beni, gerek bana gerekse
ana-babama verdiin nimete kretmeye ve honut olacan iyi iler yapmaya muvaffak kl. Rahmetinle, beni iyi
kullarn arasna kat.
450) NEML/26. (Halbuki) byk Ar'n sahibi olan Allah'tan baka tanr yoktur.
451) NEML/40. Kitaptan (Allah tarafndan verilmi) bir ilmi olan kimse ise: Gzn ap kapamadan ben onu sana
getiririm, dedi. (Sleyman) onu (melikenin tahtn) yanbana yerlemi olarak grnce: Bu, dedi, kr m
edeceim, yoksa nankrlk m edeceim diye beni snamak zere Rabbimin (gsterdii) ltfundandr. kreden
ancak kendisi iin kretmi olur, nankrlk edene gelince, o bilsin ki, Rabbimin hibir eye ihtiyac yoktur, ok
kerem sahibidir.
452) NEML/44. Ona: Kke gir! dendi. Melike onu grnce derin bir su sand ve eteini yukar ekti. Sleyman:
Bu, billrdan yaplm, effaf bir zemindir, dedi. Melike de di ki: Rabbim! Ben gerekten kendime yazk etmiim.
Sleymanla beraber lemlerin Rabbi olan Allah'a teslim oldum.
453) NEML/73. phesiz Rabbin, insanlara kar ltuf sahibidir; fakat insanlarn ou kretmezler.
454) NEML/74. Rabbin elbette onlarn kalplerinin gizlediklerini de, aa vurduklarn da bilir.
455) NEML/78. Rabbin phesiz, onlar arasnda hkmn verecektir. O, mutlak galiptir, her eyi bilendir.
456) NEML/91. (De ki:) Ben ancak, bu ehrin (Mekke'nin) Rabbine -ki O buray dokunulmaz klmtr- kulluk
etmekle emrolundum. Her ey de zaten O'na aittir. Bana mslmanlardan olmam " emredildi.
457) NEML/93. Ve yle de: Hamd Allah'a mahsustur. O, yetlerini size gsterecek, siz de onlar grp
tanyacaksnz (ama artk faydas olmayacaktr). Rabbin, yaptklarnzdan habersiz deildir.
458) KASAS/16. Musa: Rabbim! Dorusu kendime zulmettim (bama i atm). Beni bala dedi, Allah da onu
balad. nk, ok balayc, ok esirgeyici olan ancak O'dur.
459) KASAS/17. Musa: Rabbim! Bana ltfettiin nimetlere andolsun ki, artk sululara (ve sua itenlere) asla arka
kmayacam, dedi.
460) KASAS/21. Musa korka korka, (etraf) gzetleyerek oradan kt. "Rabbim! Beni zalimler gruhundan kurtar"
dedi.
461) KASAS/22. Medyen'e doru yneldiinde: Umarm, Rabbim beni doru yola iletir, dedi.
462) KASAS/24. Bunun zerine Musa, onlarn yerine (davarlarn) sulayverdi. Sonra glgeye ekildi ve: Rabbim!
Dorusu bana indirecein her hayra (ltfuna) muhtacm, dedi.
463) KASAS/30. Oraya gelince, o mbarek yerdeki vdinin sa kysndan, (oradaki) aa tarafndan kendisine
yle seslenildi: Ey Musa! Bil ki ben, btn lemlerin Rabbi olan Allah'm.
464) KASAS/32. "Elini koynuna sok; kusursuz, bembeyaz kacaktr. Korkudan (alan) kollarn kendine ek. te
bu ikisi Firavun ve onun adamlarna kar Rabbin tarafndan iki kesin delildir. nk onlar, yoldan kan bir kavim
olmulardr" (diye seslenildi).
465) KASAS/33. Musa dedi ki: Rabbim! Ben onlardan birini ldrmtm, beni ldrmelerinden korkuyorum.

104

466) KASAS/37. Musa yle dedi: Rabbim, kendi katndan kimin hidayet (hakka rehberlik) getirdiini ve hayrl
kbetin kime nasip olacan en iyi bilendir. Muhakkak ki, zalimler iflh olmazlar.
467) KASAS/46. (Musa'ya) seslendiimiz zaman da, sen Tr'un yannda deildin. Bilakis, senden nce kendilerne
uyarc (peygamber) gelmeyen bir kavmi uyarman iin Rabbinden bir rahmet olarak (orada geenleri sana bildirdik);
ola ki dnp t alrlar.
468) KASAS/47. Bizzat kendi yaptklarndan dolay balarna bir musibet geldiinde: Rabbimiz! Ne olurdu bize bir
peygamber gnderseydin de, yetlerine uysak ve mminlerden olsaydk! diyecek olmasalard (seni gndermezdik).
469) KASAS/53. Onlara (Kur'an) okunduu zaman: Ona iman ettik. nk o Rabbimizden gelmi hakikattir.
Esasen biz daha nce de mslman idik, derler.
470) KASAS/63. (O gn) aleyhlerine sz (hkm) gereklemi olanlar: Rabbimiz! unlar azdrdmz
kimselerdir. Biz nasl azmsak onlar da ylece azdrdk (yoksa onlar zorlayan bir gcmz yoktu. Onlarn
sularndan) ber olduumuzu sana arzederiz. Zaten onlar aslnda bize tapmyorlard (kendi arzularna tapyorlard),
derler.
471) KASAS/68. Rabbin, dilediini yaratr ve seer. Onlarn seim hakk yoktur. Allah, onlarn ortak
kotuklarndan mnezzehtir ve n ycedir.
472) KASAS/69. Rabbin, onlarn, snelerinde gizlediklerini de, aa vurduklarn da bilir.
473) KASAS/85. (Reslm!) Kur'an' (okumay, tebli etmeyi ve ona uymay) sana farz klan Allah, elbette seni
(yine) dnlecek yere dndrecektir. De ki: Rabbim, kimin hidayeti getirdiini ve kimin apak bir sapklk iinde
olduunu en iyi bilendir.
474) KASAS/86. Sen, bu Kitab'n sana vahyolunacan ummuyordun. (Bu) ancak Rabbinden bir rahmet (olarak
gelmi) tir. O halde sakn kfirlere arka kma!
475) KASAS/87. Allah'n yetleri sana indirildikten sonra, artk sakn onlar seni bu yetlerden alkoymasnlar.
Rabbine davet et. Asla mriklerden olma!
476) ANKEBUT/26. Bunun zerine Lt ona iman etti ve (brahim): Dorusu ben Rabbim'e(emrettii yere) hicret
ediyorum. phesiz O, mutlak g ve hikmet sahibidir, dedi.
477) ANKEBUT/30. (Lt:) u fesatlar gruhuna kar bana yardm eyle Rabbim! dedi.
478) ANKEBUT/50. "Ona Rabbinden (bakaca) mucizeler indirilmeli deil miydi?" derler. De ki: Mucizeler ancak
Allah'n katndadr. Ben ise sadece apak bir uyarcym.
479) ANKEBUT/59. Onlar, sabreden kimselerdir ve yalnz Rablerine gvenip dayanmaktadrlar.
480) RUM/33. nsanlarn bana bir sknt gelince, Rablerine ynelerek O'na yalvarrlar. Sonra Allah, katndan
onlara bir rahmet (nimet ve bolluk) tattrnca, bakarsnz ki onlardan bir gurup yine Rablerine ortak kouyorlar.
481) LOKMAN/5. te onlar, Rableri tarafndan gsterilmi doru yol zeredirler ve onlar kurtulua erenlerdir.
482) SECDE/2. Bu Kitab'n, lemlerin Rabbi tarafndan indirilmi olduunda asla phe yoktur.
483) SECDE/3. "Onu Peygamber kendisi uydurdu" diyorlar yle mi? Hayr! O, senden nce kendilerine hibir
uyarc (peygamber) gelmemi bir kavmi uyarman iin -doru yolu bulalar diye- Rabbinden gnderilen hak (Kitap)
tr.
484) SECDE/10. "Topran iinde kaybolduumuz zaman, gerekten (o vakit) biz mi yeniden yaratlacaz?"
derler. Dorusu onlar Rablerine kavumay inkr etmektedirler.
485) SECDE/11. De ki: Size vekil klnan (bu konuda grevlendirilen) lm melei cannz alacak, sonra Rabbinize
dndrleceksiniz.

105

486) SECDE/12. O gnahkrlarn, Rableri huzurunda balarn ne eecekleri, "Rabbimiz! Grdk duyduk, imdi
bizi (dnyaya) geri gnder de, iyi iler yapalm, artk kesin olarak inandk" diyecekleri zaman bir grsen!
487) SECDE/l5. Bizim yetlerimize ancak o kimseler inanrlar ki, bunlarla kendilerine t verildiinde, byklk
taslamadan secdeye kapanrlar ve Rablerini hamd ile tesbih ederler.
488) SECDE/l6. Korkuyla ve umutla Rablerine yalvarmak zere (ibadet ettikleri iin), vcutlar yataklardan uzak
kalr ve kendilerine verdiimiz rzktan Allah yolunda harcarlar.
489) SECDE/22. Kendisine Rabbinin yetleri hatrlatldktan sonra onlardan yz evirenden daha zalim kim
olabilir! Muhakkak ki biz, gnahkrlara, lyk olduklar cezay veririz.
490) SECDE/25. Muhakkak ki Rabbin, ihtilf etmekte olduklar eyler hakknda kyamet gn onlarn aralarnda
hkmedecektir.
491) AHZAB/67. Ey Rabbimiz! Biz reislerimize ve byklerimize uyduk da onlar bizi yolda saptrdlar, derler.
492) AHZAB/68. Rabbimiz! Onlara iki kat azap ver ve onlar byk bir lnetle rahmetinden kov.
493) SEBE/3. nkrclar: Kyamet bize gelmeyecek, dediler. De ki: Hayr! Gayb bilen Rabbim hakk iin o, mutlaka
size gelecektir. Gklerde ve yerde zerre miktar bir ey bile O'ndan gizli kalmaz. Bundan daha kk ve daha
by de phesiz, apak kitaptadr (yazldr).
494) SEBE/6. Kendilerine bilgi verilenler, Rabbinden sana indirilenin (Kur'an'n) gerek olduunu bilir; onun,
mutlak galip ve vgye lyk olan (Allah'n) yoluna ilettiini grrler.
495) SEBE/12. Sabah gidii bir aylk mesafe, akam dn yine bir aylk mesafe olan rzgr da Sleyman'a
(onun emrine) verdik ve onun iin erimi bakr kaynandan sel gibi akttk. Rabbinin izniyle cinlerden bir ksm,
onun nnde alrd. Onlardan kim emrimizden sapsa, ona alevli azab tattrrdk.
496) SEBE/15. Andolsun, Sebe' kavmi iin oturduu yerlerde byk bir ibret vardr. Biri sada, dieri solda iki
baheleri vard. (Onlara:) Rabbinizin rzkndan yeyin ve O'na kredin. te gzel bir memleket ve ok balayan
bir Rab!
497) SEBE/21. Halbuki eytann onlar zerinde hibir nfuzu yoktu. Ancak ahirete inanan, phe iinde kalandan
ayrdedip bilelim diye (ona bu frsat verdik). Rabbin gerekten her eyi koruyandr.
498) SEBE/23. Allah'n huzurunda, kendisinin izin verdii kimselerden bakasnn efati fayda vermez. Nihayet
onlarn yreklerinden korku giderilince: Rabbiniz ne buyurdu? derler. Onlar da: Hak olan buyurdu, derler. O,
ycedir, byktr.
499) SEBE/26. De ki: Rabbimiz hepimizi bir araya toplayacak, sonra aramzda hak ile hkmedecektir. O, en dil
hkm veren, (her eyi) hakkyla bilendir.
500) SEBE/31. Kfir olanlar dediler ki: Biz hibir zaman bu Kur'an'a ve bundan nce gelen kitaplara
inanmayacaz. Sen o zalimleri, Rablerinin huzurunda tutuklanm, birbirlerine sz atarlarken bir grsen! Zayf
saylanlar, byklk taslayanlara: Siz olmasaydnz, elbette biz inanan insanlar olurduk, derler.
501) SEBE/36. De ki: Rabbim, dilediine bol rzk verir ve (dilediinden) ksar; fakat insanlarn ou bilmezler.
502) SEBE/39. De ki: Rabbim, kullarndan dilediine bol rzk verir ve (dilediinden de) ksar. Siz hayra ne
harcarsanz, Allah onun yerine bakasn verir. O, rzk verenlerin en hayrlsdr.
503) SEBE/48. De ki: Kukusuz, Rabbim gerei ortaya koyar. nk O, gayb ok iyi bilendir.
504) SEBE/50. De ki: Eer (haktan) saparsam, kendi aleyhime sapm olurum. Eer doru yolu bulursam, bu da
Rabbimin bana vahyettii (Kur'an) sayesindedir. phesiz O, iitendir, yakndr.

106

505) FATIR/13. Allah, geceyi gndzn iine sokar, gndz de gecenin iine sokar; gne ve ay emri altna
almtr. Her biri belirtilmi bir sreye kadar akp gider. te (btn bunlar yapan) Rabbiniz Allah'tr. Mlk O'nundur.
O'nu brakp da kendilerine taptklarnz ise, bir ekirdek kabuuna bile sahip deillerdir.
506) FATIR/18. Hibir gnahkr bakasnn gnahn yklenmez. Yk (gnah) ar gelen kimse onu tamak iin
(bakasn) arsa, bu ard akrabas da olsa, onun yknden bir ey yklenmez. Sen ancak grmeden
Rablerinden korkanlar ve namaz klanlar uyarabilirsin. Kim temizlenirse o, kendi menfaatine temizlenmi olur.
Dn Allah'adr.
507) FATIR/34. (Cennette yle) derler: Bizden tasay gideren Allah'a hamdolsun. Dorusu Rabbimiz ok
balayan, ok nimet verendir.
508) FATIR/37. Onlar orada: Rabbimiz! Bizi kar, (nce) yaptmzn yerine iyi iler yapalm! diye feryad ederler.
Size dnecek kimsenin dnebilecei kadar bir mr vermedik mi? Size uyarc da gelmedi mi? (Niin
inanmadnz?) imdi tadn (azab)! Zalimlerin yardmcs yoktur.
509) FATIR/39. Sizi yeryznde halifeler yapan O'dur. Onun iin kim inkr ederse, inkr kendi zararnadr.
Kfirlerin kfr, Rableri katnda kendileri iin ancak gazab arttrr. Kfirlerin kfr, kendilerine ziyandan baka bir
ey getirmez.
510) YASN/16. (Eliler) dediler ki: Rabbimiz biliyor; biz gerekten size gnderilmi elileriz.
511) YASN/25. "phesiz ben, Rabbinize inandm, beni dinleyin."
512) YASN/27. "Rabbimin beni baladn ve beni ikrama mazhar olanlardan kldn !"
513) YASN/46. Onlara Rablerinin yetlerinden bir yet gelmeyedursun, ille de ondan yz evirmilerdir.
514) YASN/51. Nihayet Sr'a frlecek. Bir de bakarsn ki onlar kabirlerinden kalkp koarak Rablerine giderler.
515)YASN/58. Onlara merhametli Rabb'in syledii selam vardr.
516) SAFFAT/5. O, hem gklerin, yerin ve ikisi arasndakilerin Rabbi, hem de doularn Rabbidir.
517) SAFFAT/57. Rabbimin nimeti olmasayd, imdi ben de (cehenneme) getirilenlerden olurdum" dedi.
518) SAFFAT/84. nk Rabbine kalb-i selm ile geldi
519) SAFFAT/87. "O halde lemlerin Rabbi hakkndaki grnz nedir?"
520) SAFFAT/99. (Oradan kurtulan brahim:) "Ben Rabbime gidiyorum. O bana doru yolu gsterecek".
100. O : "Rabbim! Bana slihlerden olacak bir evlat ver", dedi.
521) SAFFAT/126. "Sizin de Rabbiniz, sizden nce gelen atalarnzn da Rabbi olan Allah'?"
522) SAFFAT/149. Putperestlere sor: Kzlar Rabbinin de erkekler onlarn m?
523) SAFFAT/180. Senin izzet sahibi Rabbin, onlarn isnat etmekte olduklar vasflardan ycedir, mnezzehtir.
524) SAFFAT/182. Alemlerin Rabbi olan Allah'a da hamd olsun!
525) SAD/9. Yoksa azz ve ltufkr olan Rabbinin rahmet hazineleri onlarn yannda mdr!
526) SAD/16. Rabbimiz! Bizim paymz hesap gnnden nce ver, dediler.
527) SAD/24. Davud: Andolsun ki, senin koyununu kendi koyunlarna katmak istemekle sana hakszlkta
bulunmutur. Dorusu ortaklarn ou, birbirlerinin haklarna tecvz ederler. Yalnz iman edip de iyi iler
yapanlar mstesna. Bunlar da ne kadar az! dedi. Davud, kendisini denediimizi sand ve Rabbinden mafiret
dileyerek eilip secdeye kapand, tevbe edip Allah'a yneldi.

107

528) SAD/32. Sleyman: Gerekten ben mal sevgisini, Rabbimi anmak iin istedim, dedi. Nihayet gne batt. (O
zaman:) Onlar (atlar) tekrar bana getirin, dedi. Bacaklarn ve boyunlarn svazlamaya balad.
529) SAD/35. Sleyman: Rabbim! Beni bala; bana, benden sonra kimsenin ulaamayaca bir hkmranlk ver.
phesiz sen, daima bata bulunansn, dedi.
530) SAD/41. (Reslm!) Kulumuz Eyyub'u da an. O, Rabbine: Dorusu eytan bana bir yorgunluk ve eziyet
verdi, diye seslenmiti.
531) SAD/61. Yine onlar: Rabbimiz! Bunu bizim nmze kim getirdiyse onun ateteki azabn iki kat artr! derler.
532) SAD/66. Gklerin, yerin ve ikisi arasnda bulunanlarn Rabbi (olan Allah) stndr, ok balaycdr.
533) SAD/71. Rabbin meleklere demiti ki: Ben muhakkak amurdan bir insan yaratacam.
534) SAD/79. blis: Ey Rabbim! O halde tekrar diriltilecekleri gne kadar bana mhlet ver, dedi.
535) ZMER/6. Allah sizi bir tek nefisten (dem'den) yaratt, sonra ondan da eini yaratt. Sizin iin hayvanlardan
sekiz e meydana getirdi. Sizi de annelerinizin karnlarnda katl karanlk iinde eitli safhalardan geirerek
yaratyor. te bu yaratc, Rabbiniz Allah'tr. Mlk O'nundur. O'ndan baka tanr yoktur. yleyken nasl oluyor da
(O'na kulluktan) evriliyorsunuz?
536) ZMER/7. Eer inkr ederseniz, phesiz Allah, size muhta deildir. Bununla beraber O, kullarnn kfrne
raz olmaz. Eer krederseniz sizden bunu kabul eder. Hibir gnahkr dierinin gnahn ekmez. Nihayet
hepinizin dnp gidii, Rabbinizedir. Yaptklarnz O size haber verir. nk O, kalplerde olan hereyi hakkyla
bilendir.
537) ZMER/8. nsann bana bir sknt gelince, Rabbine ynelerek O'na yalvarr. Sonra Allah kendisinden ona
bir nimet verince, nceden yalvarm olduunu unutur. Allah'n yolundan saptrmak iin O'na eler koar. (Ey
Muhammed!) De ki: Kfrnle biraz elenedur; nk sen, muhakkak cehennem ehlindensin!
538) ZMER/9. Yoksa geceleyin secde ederek ve kyamda durarak ibadet eden, ahiretten ekinen ve Rabbinin
rahmetini dileyen kimse (o inkarc gibi) midir? (Reslm!) De ki: Hi bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Dorusu
ancak akl sahipleri bunlar hakkyla dnr.
539) ZMER/10. (Reslm!) Syle: Ey inanan kullarm! Rabbinize kar gelmekten saknn. Bu dnyada iyilik
yapanlara iyilik vardr. Allah'n (yaratt) yeryz genitir. Yalnz sabredenlere, mkfatlar hesapsz denecektir.
540) ZMER/13. De ki: Rabbime kar gelirsem, dorusu byk gnn azabndan korkarm.
541) ZMER/20. Fakat Rablerinden saknanlara, stste yaplm, altlarndan rmaklar akan kkler vardr. Bu,
Allah'n verdii szdr. Allah, verdii szden caymaz.
542) ZMER/22. Allah kimin gnln slm'a amsa o, Rabbinden bir nr zerinde deil midir? Allah' anmak
hususunda kalpleri katlam olanlara yazklar olsun! te bunlar apak bir sapklk iindedirler.
543) ZMER/23. Allah szn en gzelini, birbiriyle uyumlu ve bklmadan tekrar tekrar okunan bir kitap olarak
indirdi. Rablerinden korkanlarn, bu Kitab'n etkisinden tyleri rperir, derken hem bedenleri ve hem de gnlleri
Allah'n zikrine snp yumuar. te bu Kitap, Allah'n, dilediini kendisiyle doru yola ilettii hidayet rehberidir. Allah
kimi de saptrrsa artk ona yol gsteren olmaz.
544) ZMER/31. Sonra phesiz, siz de kyamet gn, Rabbinizin huzurunda davalaacaksnz.
545) ZMER/34. Onlar iin Rableri yannda diledikleri her ey vardr. te bu, iyilik edenlerin mkfatdr.
546) ZMER/54. Size azap gelip atmadan nce Rabbinize dnn, O'na teslim olun, sonra size yardm edilmez.
547) ZMER/55. Siz farknda olmadan, anszn banza azap gelmezden nce, Rabbinizden size indirilenin en
gzeline (Kur'an'a) tbi olun.

108

548) ZMER/69. Yeryz, Rabbinin nru ile aydnlanr, kitap konulur, peygamberler ve ahitler getirilir ve
aralarnda hakkaniyetle hkm verilir. Onlara asla zulmedilmez.
549) ZMER/71. O kfredenler, blk halinde cehenneme srlr. Nihayet oraya geldikleri zaman kaplar alr,
bekileri onlara: Size, iinizden Rabbinizin yetlerini okuyan ve bugne kavuacanz ihtar eden peygamberler
gelmedi mi? derler. "Evet geldi" derler ama, azap sz kfirlerin zerine hak olmutur.
550) ZMER/73. Rablerine kar gelmekten saknanlar ise, blk blk cennete sevk edilir, oraya varp da kaplar
aldnda bekileri onlara: Selam size! Tertemiz geldiniz. Artk ebed kalmak zere girin buraya, derler.
551) ZMER/75. Melekleri grrsn ki, Rablerine hamd ile tesbih ederek Ar'n etrafn kuatmlardr. Artk
aralarnda adaletle hkmolunmu ve "alemlerin Rabbi olan Allah'a hamdolsun" denilmitir.
552) GAFR/6. nkr edenlerin cehennem ehli olduklarna dair Rabbinin sz bylece gerekleti.
553) GAFR/7. Ar' yklenen ve bir de onun evresinde bulunanlar (melekler), Rablerini hamd ile tesbih ederler,
O'na iman ederler. Mminlerin de balanmasn isterler: Ey Rabbimiz! Senin rahmet ve ilmin her eyi kuatmtr.
O halde tevbe eden ve senin yoluna gidenleri bala, onlar cehennem azabndan koru! (derler).
554) GAFR/26. Firavun: Brakn beni, dedi. Musa'y ldreyim; (Kurtarabilirse) Rabbine yalvarsn! nk ben
onun, dininizi deitireceinden, yahut yeryznde fesat karacandan korkuyorum.
555) GAFR/27. Musa da: Ben, hesap gnne inanmayan her kibirliden, benim de Rabbim, sizin de Rabbinize
sndm, dedi.
556) GAFR/28. Firavun ailesinden olup, imann gizleyen bir mmin adam yle dedi: Siz bir adam "Rabbim
Allah'tr" diyor diye ldrecek misiniz? Halbuki o, size Rabbinizden apak mucizeler getirmitir. Eer o yalanc ise
yalan kendisinedir. Eer doru sylyorsa sizi tehdit ettiinin (azbn), bir ksm olsun gelip size atar. phesiz
Allah, haddi aan, yalanc kimseyi doru yola eritirmez.
557) GAFR/49. Atete bulunanlar cehennem bekilerine: Rabbinize dua edin, bizden, bir gn olsun azab
hafifletsin! diyecekler.
558) GAFR/55. (Reslm!) imdi sen sabret. nk Allah'n vdi gerektir. Gnahnn balanmasn iste.
Akam-sabah Rabbini hamd ile tesbh et.
559) GAFR/60. Rabbiniz yle buyurdu: Bana dua edin, kabul edeyim. nk bana ibadeti brakp byklk
taslayanlar aalanarak cehenneme gireceklerdir.
560) GAFR/62. te O, her eyin yaratcs olan Rabbiniz Allah'dr. O'ndan baka tanr yoktur. O halde nasl olup
da dndrlyorsunuz!
561) GAFR/64. Yeri sizin iin yerleim alan, g de bir bina klan, size ekil verip de eklinizi gzel yapan ve
sizi temiz besinlerle rzklandran Allah'tr. te Allah, sizin Rabbinizdir. Alemlerin Rabbi Allah, ycelerden ycedir.
562) GAFR/65. O daima diridir; O'ndan baka hibir tanr yoktur. O halde dinde ihlsl ve samimi kiiler olarak
O'na dua edin. Her trl vg lemlerin Rabbi Allah'a mahsustur.
563) GAFR/66. (Reslm)! De ki: Bana Rabbimden apak deliller gelince, sizin Allah' brakp o taptklarnza
kulluk etmem bana yasakland ve bana lemlerin Rabbine teslim olmam emredildi.
564) FUSSLET/9. De ki: Gerekten siz, yeri iki gnde yaratan inkr edip O'na ortaklar m kouyorsunuz? O,
lemlerin Rabbidir.
565) FUSSLET/14. Peygamberler onlara: nlerinden ve arkalarndan gelerek Allah'tan bakasna kulluk etmeyin,
dedikleri zaman, "Rabbimiz dileseydi elbette melekler indirirdi. Onun iin biz sizinle gnderilen eyleri inkr
ediyoruz" demilerdi.

109

566) FUSSLET/23. Rabbiniz hakknda beslediiniz zan var ya, ite sizi o mahvetti ve ziyana urayanlardan
oldunuz.
567) FUSSLET/29. Kfirler cehennemde: Rabbimiz! Cinlerden ve insanlardan bizi saptranlar bize gster de
aalanmlardan olsunlar diye onlar ayaklarmzn altna alalm! diyecekler.
568) FUSSLET/38. Eer insanlar byklk taslarlarsa (bilsinler ki) Rabbinin yannda bulunan (melekler) hi
usanmadan, gece gndz O'nu tesbih ederler.
569) FUSSLET/43. (Reslm!) Sana sylenen, senden nceki peygamberlere sylenmi olandan baka bir ey
deildir. Elbette ki senin Rabbin, hem mafiret sahibi hem de ac bir azap sahibidir.
570) FUSSLET/45. Andolsun biz Musa'ya Kitab' verdik, onda da ayrla dld. Eer Rabbinden bir sz gemi
olmasayd, aralarnda derhal hkmedilirdi (ileri bitirilirdi). Onlar Kur'an hakknda derin bir phe iindedirler.
571) FUSSLET/46. Kim iyi bir i yaparsa, bu kendi lehinedir. Kim de ktlk yaparsa aleyhinedir. Rabbin kullara
zulmedici deildir.
572) FUSSLET/50. Andolsun ki, kendisine dokunan bir zarardan sonra biz ona bir rahmet tattrrsak: Bu, benim
hakkmdr, kyametin kopacan sanmyorum, Rabbime dndrlm olsam bile muhakkak O'nun katnda benim
iin daha gzel eyler vardr, der. Biz, inkr edenlere yaptklarn mutlaka haber vereceiz ve muhakkak onlara ar
azaptan tattracaz.
573) FUSSLET/53. nsanlara ufuklarda ve kendi nefislerinde yetlerimizi gstereceiz ki onun (Kur'an'n) gerek
olduu, onlara iyice belli olsun. Rabbinin her eye ahit olmas, yetmez mi?
574) FUSSLET/54. Dikkat edin; onlar, Rablerine kavuma konusunda phe iindedirler. Bilesiniz ki O, her eyi
(ilmiyle) kuatmtr.
575) URA/5. Neredeyse yukarlarndan gkler atlayacak! Melekler de Rablerini hamd ile tesbih ediyorlar ve
yerdekiler iin mafiret diliyorlar. yi bilin ki Allah ok balayan, ok esirgeyendir.
576) URA/10. Ayrla dtnz herhangi bir eyde hkm vermek, Allah'a mahsustur. te, bu Allah, benim
Rabbimdir. O'na dayandm ve O'na ynelirim.
577) URA/14. Onlar kendilerine ilim geldikten sonra, sadece aralarndaki ekememezlik yznden ayrla
dtler. Eer belli bir sreye kadar Rabbinden bir (erteleme) sz gemi olmasayd, aralarnda hemen hkm
verilirdi. Onlardan sonra kitaba vris klnanlar da onun hakknda derin bir phe iindedirler.
578) URA/15. te onun iin sen (tevhide) dvet et ve emrolunduun gibi dosdoru ol. Onlarn heveslerine
uyma ve de ki: Ben Allah'n indirdii Kitab'a inandm ve aranzda adaleti gerekletirmekle emrolundum. Allah bizim
de Rabbimiz, sizin de Rabbinizdir. Bizim ilediklerimiz bize, sizin iledikleriniz de sizedir. Aramzda tartlabilecek bir
konu yoktur. Allah hepimizi bir araya toplar, dn de O'nadr. (yette Hz. Peygamber in insanlar davet edecei
prensipler aklanrken, uyaca esaslar da beyan edilmitir. Buna gre davete devam edilecek, inanma yanlarn
teklifve srarlar dinlenmeyecektir.)
579) URA/16. Daveti kabul edildikten sonra, Allah hakknda tartmaya girenlerin delilleri, Rableri katnda
botur. Onlar iin bir gazap, yine onlar iin etin bir azap vardr.
580) URA/22. Yaptklar eyler balarna gelirken zalimlerin, korkudan titrediklerini greceksin. man edip iyi
iler yapanlar da cennet bahelerindedirler. Rablerinin yannda onlara diledikleri her ey vardr. te byk ltuf
budur.
581) URA/36. Size verilen ey, yalnzca dnya hayatnn geimliidir. Allah'n yannda bulunanlar ise daha iyi ve
daha sreklidir. Bu mkfat iman edenler ve Rablerine dayanp gvenenler iindir.
582) URA/38. Yine onlar, Rablerinin davetine icabet ederler ve namaz klarlar. Onlarn ileri, aralarnda danma
iledir. Kendilerine verdiimiz rzktan da harcarlar.

110

583) URA/47. Allah'tan, geri evrilmesi imknsz bir gn gelmezden nce, Rabbinize uyun. nk o gn,
hibiriniz snacak yer bulamazsnz, itiraz da edemezsiniz.
584) ZUHRUF/13. Ki,bylece onlarn srtna binip zerlerine yerleince, Rabbinizin ni'metini anarak: Bunu bizim
hizmetimize vereni tesbih ve takdis ederiz, yoksa biz bunlara g yetiremezdik, diyesiniz.
585) ZUHRUF/14. Biz phesiz Rabbimize dneceiz (demelisiniz).
586) ZUHRUF/32. Rabbinin rahmetini onlar m paylatryorlar? Dnya hayatnda onlarn geimliklerini aralarnda
biz paylatrdk. Birbirlerine i grdrmeleri iin kimini tekine derecelerle stn kldk. Rabbinin rahmeti onlarn
biriktirdikleri eylerden daha hayrldr.
587) ZUHRUF/35. Ve onlar zinetlere boardk. Btn bunlar sadece dnya hayatnn geimliidir. Ahiret ise,
Rabbinin katnda, Allah'n azabndan saknp rahmetine snanlara mahsustur.
588) ZUHRUF/46. Andolsun biz Musa'y yetlerimizle Firavun'a ve onun ileri gelen adamlarna gndermitik de
Musa: Ben lemlerin Rabbinin elisiyim, demiti.
589) ZUHRUF/49. Bunun zerine dediler ki: Ey byc! Sana verdii ahde gre bizim iin Rabbine dua et; nk
biz artk doru yola gireceiz.
590) ZUHRUF/64. nk Allah, benim de Rabbim, sizin de Rabbinizdir. O'na ibadet edin. te bu, doru yoldur.
591) ZUHRUF/77. Ey Mlik! Rabbin bizim iimizi bitirsin! diye seslenirler. Mlik de: Siz byle kalacaksnz! der.
592) ZUHRUF/82. Gklerin ve yerin Rabbi, Ar'n da Rabbi olan Allah onlarn vasflandrmalarndan ycedir,
mnezzehtir.
593) ZUHRUF/88. (Reslullah'n:) "Y Rabbi! Bunlar, iman etmeyen bir kavimdir" demesini de( Allah biliyor)
594) DUHAN/6.Senin Rabb'inin acmas gerei olarak (gnderdiyimiz elilere o gece emirlerimizi bir bir
aklar,vahiylerimizi bildiririz) .Dorusu o iitendir ,bilendir.
595) DUHAN/7. Eer kesin olarak inanyorsanz (bilin ki Allah), gklerin, yerin ve ikisi arasnda bulunanlarn
Rabbidir.
596) DUHAN/8. O'ndan baka ilh yoktur. (Her eyi O) diriltir ve ldrr. Sizin de Rabbiniz, nceki atalarnzn da
Rabbidir.
597) DUHAN/12. (te o zaman insanlar:) Rabbimiz! Bizden azab kaldr. Dorusu biz artk inanyoruz (derler).
598) DUHAN/20. Ben, beni talamanzdan, benim ve sizin Rabbiniz olan Allah'a sndm.
599) DUHAN/22. Bunun zerine Musa: Bunlar su ileyen bir toplumdur, diye Rabbine arzetti.
600) DUHAN/57. (Bunlar) Rabbinden bir ltuf olarak (verilmitir). te byk kurtulu budur.
601) CASYE/11. te bu Kur'an bir hidayettir. Rablerinin yetlerini inkr edenlere gelince, onlara en ktsnden,
elem verici bir azap vardr.
601A)CASYE/17. Din konusunda onlara ak deliller verdik. Ama onlar kendilerine ilim geldikten sonra,
aralarndaki ekememezlik yznden ayrla dtler. phesiz Rabbin, ayrla dtkleri eyler hakknda kyamet
gn aralarnda hkm verecektir.
602) CASYE/30. nanp iyi iler yapanlara gelince, Rableri onlar rahmetine kabul eder. te apak kurtulu
budur.
603) CASYE/36. Hamd, gklerin Rabbi, yerin Rabbi btn lemlerin Rabbi olan Allah'a mahsustur.

111

604) AHKAF/13. "Rabbimiz Allah'tr" deyip sonra da dosdoru yaayanlara korku yoktur ve onlar
zlmeyeceklerdir.
605) AHKAF/25. O (rzgr), Rabbinin emriyle her eyi ykar, mahveder. Nitekim (o kasrga gelince) onlarn
evlerinden baka bir ey grlmez oldu. te biz su ileyen toplumu byle cezalandrrz.
606) AHKAF/34. nkr edenlere, atee sunulacaklar gn: Nasl, bu gerek deil miymi? denildiinde: Evet,
Rabbimize andolsun ki gerekmi, derler. Allah: yleyse inkr etmenizden dolay azab tadn! der.
607) MUHAMMED/2. man edip yararl iler yapanlarn, Rableri tarafndan hak olarak Muhammed'e indirilene
inananlarn gnahlarn Allah rtm ve hallerini dzeltmitir.
608) MUHAMMED/3. Bunun sebebi, inkr edenlerin btla uymalar, inananlarn da Rablerinden gelen hakka
uymu olmalardr. te bylece Allah, insanlara kendilerinden misallerini anlatr.
609) MUHAMMED/14. Rabbinden apak bir delil zerinde bulunan kimse, kt ii kendisine gzel grnen ve
heveslerine uyan kimse gibi olur mu?
610) MUHAMMED/15. Mttaklere vdolunan cennetin durumu yledir: inde bozulmayan sudan rmaklar, tad
deimeyen stten rmaklar, ienlere lezzet veren araptan rmaklar ve szme baldan rmaklar vardr. Orada
meyvelerin her eidi onlarndr. Rablerinden de balama vardr. Hi bu, atete ebed kalan ve barsaklarn para
para edecek kaynar su iirilen kimselerin durumu gibi olur mu?
611) KAF/27. Mrikin arkada (eytan) der ki: Rabbimiz! Ben onu azdrmadm. Fakat kendisi derin bir sapklk
iindeydi.
612) KAF/39. (Reslm!) Onlarn dediklerine sabret. Gnein douundan nce de, batndan nce de Rabbini
hamd ile tesbih et.
613) ZARYAT/16. Rablerinin kendilerine verdiini alarak . Kukusuz onlar, bundan nce dnyada gzel
davrananlard.
614) ZARYAT/23. Gn ve yerin Rabbine andolsun ki bu vaad, sizin konumanz gibi kesin ve gerektir.
615) ZARYAT/30. Onlar: "Bu byledir. Rabbin sylemitir. O, hikmet sahibidir, bilendir" dediler.
616) ZARYAT/44. Rablerinin emrine kar geldiler. Bu yzden, bakp dururlarken onlar yldrm arpverdi.
617) TUR/18. Rablerinin kendilerine verdikleriyle sef srerler, (Zira) Rableri onlar, cehennem azabndan
korumutur.
618) TUR/37. Yahut Rabbinin hazineleri onlarn yannda mdr? Ya da her eye hakim olan kendileri midir?
619) TUR/48. Rabbinin hkmne sabret. nk sen gzlerimizin nndesin. Kalktn zaman da Rabbini hamd ile
tesbih et
620) NECM/18. Andolsun o, Rabbinin en byk yetlerinden bir ksmn grd.
621) NECM/23. Bunlar (putlar), sizin ve atalarnzn takt isimlerden baka bir ey deildir. Allah onlar hakknda
hibir delil indirmemitir. Onlar ancak zanna ve nefislerinin arzusuna uyuyorlar. Halbuki kendilerine Rableri
tarafndan yol gsterici gelmitir.
622) NECM/30. te onlarn eriebilecekleri bilgi budur. phesiz ki senin Rabbin, evet O, yolundan sapan daha
iyi bilir; O, hidayette olan da ok iyi bilir.
623) NECM/32. Ufak tefek kusurlar dnda, byk gnahlardan ve edepsizliklerden kananlara gelince, bil ki
Rabbin, aff bol olandr. O, sizi daha topraktan yaratt zaman ve siz annelerinizin karnlarnda bulunduunuz srada
(bile), sizi en iyi bilendir. Bunun iin kendinizi temize karmayn. nk O, ktlkten saknan daha iyi bilir.

112

624) NECM/42. Ve phesiz en son var Rabbinedir.

625) NECM/49. Dorusu i'r yldznn Rabbi de O'dur.
626) NECM/55. imdi Rabbinin nimetlerinin hangisinde pheye dersin.
627) KAMER/10. Bunun zerine, Rabbine: Ben yenik dtm, bana yardm et! diyerek yalvard.
628) RAHMAN/13. O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz?
629-658) 16, 18,21,23,25,28,30,32,34,36,38,40,42,45,47,49,51,53,55,57,59,61,63,65,67,69,71,73,75,77
659) RAHMAN/17. (O,) iki dounun ve iki batnn Rabbidir.
660) RAHMAN/27. Ancak azamet ve ikram sahibi Rabbinin zt bki kalacak.
661) RAHMAN/46. Rabbinin huzurunda durmaktan korkan kimselere iki cennet vardr.
662) RAHMAN/78. Byklk ve ikram sahibi Rabbinin ad ycelerden ycedir.
669) VAKIA/74. yleyse ulu Rabbinin adn tesbih et.
670) VAKIA/80. O, lemlerin Rabbinden indirilmitir.
671) VAKIA/96. yleyse ulu Rabbinin adn tenzih ile an.
672) HADD/8. Peygamber sizi, Rabbinize iman etmeye ard halde niin Allah'a inanmyorsunuz? Halbuki O,
sizden kesin sz de almt. Eer inanrsanz.
673) HAR/10. Bunlarn arkasndan gelenler yle derler: Rabbimiz! Bizi ve bizden nce gelip gemi imanl
kardelerimizi bala; kalplerimizde, iman edenlere kar hibir kin brakma! Rabbimiz! phesiz ki sen ok efkatli,
ok merhametlisin!
674) HAR/16. Mnafklarn durumu tpk eytann durumu gibidir. nk eytan insana "nkr et" der. nsan
inkr edince de: Ben senden uzam, nk ben lemlerin Rabbi olan Allah'tan korkarm, der.
675) MMTEHNE/1. Ey iman edenler! Eer benim yolumda savamak ve rzam kazanmak iin kmsanz,
benim de dmanm, sizin de dmannz olanlara sevgi gstererek, gizli muhabbet besleyerek onlar dost
edinmeyin. Oysa onlar, size gelen gerei inkr etmilerdir. Rabbiniz Allah'a inandnzdan dolay Peygamber'i de
sizi de yurdunuzdan karyorlar. Ben, sizin sakl tuttuunuzu da, aa vurduunuzu da en iyi bilenim. Sizden kim
bunu yaparsa (onlar dost edinirse) doru yoldan sapm olur.
676) MMTEHNE/4. brahim'de ve onunla beraber olanlarda, sizin iin gerekten gzel bir rnek vardr. Onlar
kavimlerine demilerdi ki: "Biz sizden ve Allah' brakp taptklarnzdan uzaz. Sizi tanmyoruz. Siz bir tek Allah'a
inanncaya kadar, sizinle bizim aramzda srekli bir dmanlk ve fke belirmitir." u kadar var ki, brahim
babasna: "Andolsun senin iin mafiret dileyeceim. Fakat Allah'tan sana gelecek herhangi bir eyi nlemeye
gcm yetmez" demiti. (O mminler yle dediler:) Rabbimiz! Ancak sana dayandk, sana yneldik. Dn de
ancak sanadr.
677) MMTEHNE/5. Rabbimiz! Bizi, inkr edenler iin deneme konusu klma, bizi bala! Ey Rabbimiz! Yegne
galip ve hikmet sahibi, ancak sensin.
678) MNAFKUN/10. Herhangi birinize lm gelip de: Rabbim! Beni yakn bir sreye kadar geciktirsen de
sadaka verip iyilerden olsam! demesinden nce, size verdiimiz rzktan harcayn.
679) TEGABN/7. nkr edenler, kesinlikle diriltilmeyeceklerini ileri srdler. De ki: Hayr! Rabbime andolsun ki
mutlaka diriltileceksiniz, sonra yaptklarnz size haber verilecektir. Bu, Allah'a gre kolaydr.

113

680) TALAK/1. Ey Peygamber! Kadnlar boayacanzda, onlar iddetlerini gzeterek boayn ve iddeti de sayn.
Rabbiniz Allah'tan korkun. Apak bir hayaszlk yapmalar hali bir yana, onlar evlerinden karmayn, kendileri de
kmasnlar. Bunlar Allah'n snrlardr. Kim Allah'n snrlarn aarsa, phesiz kendine zulmetmi olur. Bilemezsin,
olur ki Allah, bundan sonra bir durum ortaya karverir.
681) TALAK/8. Rabbinin ve O'nun elilerinin emrinden uzaklap azm nice memleketler vardr ki, biz onlar
(ahalisini) etin bir hesaba ekmi ve onlar grlmemi azaba arptrmzdr.
682) TAHRM/5. Eer o sizi boarsa Rabbi ona, sizden daha iyi kendini Allah a veren, inanan, sebatla itaat eden,
tevbe eden, ibadef eden, oru tutan, dul ve bkire eler verebilir.
683) TAHRM/8. Ey iman edenler! Samimi bir tevbe ile Allah'a dnn. Umulur ki Rabbiniz sizin ktlklerinizi
rter. Peygamberi ve Onunla birlikte iman edenleri utandrmayaca gnde Allah sizi, ilerinden rmaklar akan
cennetlere sokar. Onlarn nlerinden ve salarndan (amellerinin) nrlar aydnlatp gider de, "Ey Rabbimiz!
Nrumuzu bizim iin tamamla, bizi bala; nk sen her eye kadirsin" derler.
684) TAHRM/12. ffetini korumu olan, mran kz Meryem'i de (Allah rnek gsterdi). Biz, ona ruhumuzdan
fledik ve Rabbinin szlerini ve kitaplarn tasdik etti. O gnlden itaat edenlerdendi.
685) MLK/6. Rablerini inkr edenler iin cehennem azab vardr. O, ne kt dntr!
686) MLK/12. Fakat daha grmeden Rablerinden (azabndan) korkanlara gelince, onlar iin gerekten hem
balanma hem de byk mkfat vardr.
687) KALEM/2.Sen -Rabbinin nimeti sayesinde- mecnun deilsin.
688) KALEM/7. Dorusu Rabbin, kendi yolundan sapan kiiyi en iyi bilendir, hidayete erenleri de en iyi bilen
O'dur.
689) KALEM/19. Fakat onlar daha uykudayken Rabbinin katndan (gnderilen) kuatc bir fet (ate) baheyi
sarverdi de,
690) KALEM/29. Rabbimizi tesbih ederiz; dorusu biz (kendi kendimize) yazk etmiiz, dediler.
691) KALEM/32. Belki Rabbimiz bize bunun yerine daha iyisini verir. nk biz (artk) Rabbimizi(O'nun
honutluunu) arzuluyoruz.
692) KALEM/34. u da muhakkak ki, takv sahipleri iin Rableri katnda nimetleri bol cennetler vardr.
693) KALEM/48. Sen Rabbinin hkmn sabrla bekle. Balk sahibi (Yunus) gibi olma. Hani o, dertli dertli Rabbine
niyaz etmiti.
694) KALEM/49. ayet Rabbinden ona bir nimet yetimemi olsayd o, mutlaka, knanacak bir halde ssz bir
diyara atlacakt.
695) KALEM/50. Fakat ardndan, Rabbi onu seti (vahiy verdi) ve onu slihlerden kld.
696) HAKKA/10. Bylece Rablerinin peygamberlerine kar geldiler, O da onlar pek iddetli bir ekilde
yakalayverdi.
697) HAKKA/17. Melekler onun (gn) etrafndadr. O gn Rabbinin arn, bunlarn da stnde sekiz (melek)
yklenir.
698) HAKKA/43. (O), lemlerin Rabbi tarafndan indirilmitir.
699) HAKKA/52. O halde, ulu Rabbinin adn yceltip noksanlklardan tenzih et.
700) MEARC/27. Rab'lerinin azabndan korkanlar,
28. Ki Rab'lerinin azab(na kar) emin olunamaz;

114

701) MEARC/40. Doularn ve batlarn Rabbine yemin ederim ki, bizim gcmz yeter:
702) NUH/5. (Sonra Nuh:) Rabbim! dedi, dorusu ben kavmimi gece gndz (imana) davet ettim;
703) NUH/10. Dedim ki : Rabbinizden mafiret dileyin; nk O ok balaycdr.
704) NUH/21. (tlerinin fayda vermemesi zerine) Nuh: Rabbim! dedi, dorusu bunlar bana kar geldiler de,
mal ve ocuu kendi ziyann arttrmaktan baka ie yaramayan kimseye uydular.
705) NUH/26. Nuh: "Rabbim! dedi, yeryznde kfirlerden hi kimseyi brakma!"
706) NUH/28. "Rabbim! Beni, ana-babam, iman etmi olarak evime girenleri, iman eden erkekleri ve iman eden
kadnlar bala, zalimlerin de ancak helkini arttr."
707) CNN/l. (Reslm!) De ki: Cinlerden bir topluluun (benim okuduum Kur'an') dinleyip de yle syledikleri
bana vahyolunmutur: Gerekten biz, hrikulde gzel bir Kur'an dinledik .
2. Doru yola iletiyor, ona iman ettik. (Artk) kimseyi Rabbimize asla ortak komayacaz.
708) CNN/3. Hakikat u ki, Rabbimizin n ok ycedir. O, ne e ne de ocuk edinmitir.
709) CNN/10. Bilmiyoruz, yeryzndekilere ktlk m murat edildi, yoksa Rableri onlara bir hayr m diledi?
710) CNN/13. Dorusu biz, o hidayeti (Kur'an') iitince ona iman ettik. Kim Rabbine iman ederse, artk ne bir
(ecrinin) eksiklie uratlmasndan ne de hakszlk edilmesinden korkar.
711) CNN/17.Bu hususta kendilerini denememiz iin , Kim Rabbinin zikrinden yz evirirse, (Rabbin) onu gitgide
artan etin bir azaba uratr.
712) CNN/20. (Reslm!) De ki: Ben ancak Rabbime yalvarrm ve O'na kimseyi ortak komam.
713) CNN/25. De ki: Tehdit edilegeldiiniz (azap), yakn mdr, yoksa Rabbim onun iin uzun bir sre mi koyar,
ben bilmem.
714) CNN/28. Ki bylece onlarn (peygamberlerin), Rablerinin gnderdiklerini hakkyla tebli ettiklerini bilsin.
(Allah) onlarn nezdinde olup bitenleri epeevre kuatm ve her eyi bir bir saymtr (kaydetmitir).
715) MZEMML/8. Rabbinin adn an. Btn varlnla O'na ynel.
716) MZEMML/9. O, dounun da batnn da Rabbidir. O'ndan baka ilh yoktur. yleyse yalnz O'nun
himayesine sn.
717) MZEMML/19. te bu (anlatlanlar), phesiz bir ttr. Artk kim dilerse Rabbine (varan) bir yol tutar.
718) MZEMML/20. (Reslm!) Senin, gecenin te ikisine yakn ksmn, (bazen) yarsn, (bazen de) te
birini yatmadan (ibadetle) geirdiini ve beraberinde bulunanlardan bir topluluun da (byle yaptn) Rabbin
elbette biliyor. Gece ve gndz (iinde olup bitenleri iyiden iyiye) lp bien ancak Allah'tr. O sizin, bunu
sayamayacanz bildii iin, sizi balad. Artk, Kur'an'dan kolaynza geleni okuyun. Allah bilmektedir ki, iinizde
hastalar bulunacak, bir ksmnz Allah'n ltfundan (rzk) aramak zere yeryznde yol tepecekler, dier bir ksmnz
da Allah yolunda arpacaklardr. O halde Kur'an'dan kolaynza geleni okuyun. Namaz kln, zekt verin, Allah'a
gnl holuuyla dn verin. Kendiniz iin nden (dnyada iken) ne iyilik hazrlarsanz Allah katnda onu
bulursunuz; hem de daha stn ve mkfata daha byk olmak zere. Allah'tan mafiret dileyin, phesiz Allah
ok balayc, ok esirgeyicidir.
719) MDDESSR/3. Sadece Rabbini byk tan.
720) MDDESSR/7. Rabbinin rzasna ermek iin sabret.
721) MDDESSR/31. Biz cehennemin ilerine bakmakla ancak melekleri grevlendirmiizdir. Onlarn saysn da
inkrclar iin sadece bir imtihan (vesilesi) yaptk ki, bylelikle, kendilerine kitap verilenler iyiden iyiye rensin,

115

iman edenlerin imann artrsn; hem kendilerine kitap verilenler hem mminler pheye dmesinler, kalplerinde
hastalk bulunanlar ve kfirler de: "Allah bu misalle ne demek istemitir ki?" desinler. te Allah bylece, dilediini
sapklkta brakr, dilediini doru yola eritirir. Rabbinin ordularn, kendisinden bakas bilmez. Bu ise, insanlk iin
ancak bir ttr.
722) KIYAMET/23. Rablerine bakacaklardr (O'nu greceklerdir).
723) KIYAMET/30. te o gn sevkedilecek yer, sadece Rabbinin huzurudur.
724) NSAN/10. "Biz, etin ve bell bir gnde Rabbimizden (O'nun azabna uramaktan) korkarz" (derler).
725) NSAN/21. zerlerinde yeil ipekten ince ve kaln elbiseler vardr; gm bilezikler taknmlardr. Rableri
onlara tertemiz bir iki iirir.
726) NSAN/24. Artk Rabbinin hkmne (boyun eip) sabret; onlardan hibir gnahkra, yahut hibir nankre
boyun eme.
727) NSAN/24. Artk Rabbinin hkmne (boyun eip) sabret; onlardan hibir gnahkra, yahut hibir nankre
boyun eme.
728) NSAN/29. phesiz ki bu bir ttr. Artk dileyen Rabbine bir yol tutar.
729) NEBE/36. Bunlar Rabbinin yeterli bir ba, mkfatdr.
730) NEBE/37. O, gklerin, yerin ve ikisi arasnda bulunanlarn Rabbidir. O, rahmndr. O gn insanlar O'na kar
konumaya yetkili deillerdir.
731) NEBE/39. te o, kesin olarak gelecek gndr. O halde dileyen Rabbine varan bir yol tutsun.
732) NAZAT/l6. Kutsal vdi Tuv'da Rabbi ona yle seslenmiti:
733) NAZAT/18. De ki:Nasl arnmaa gnln var m?
19. Seni Rabbimin yoluna iletmemi ister misin? Bylece ondan korkarsn.
734) NAZAT/24. Ben, sizin en yce Rabbinizim! dedi.
735) NAZAT/40. Rabbinin makamndan korkan ve nefsini kt arzulardan uzaklatrm kimse iin,
41.phesiz cennet(onun) yegne barnadr.
736) NAZAT/44. Onun niha ilmi yalnz Rabbine aittir.
737) TEKVR/29. Alemlerin Rabbi Allah dilemedike siz dileyemezsiniz.
738) NFTAR/6. Ey insan! hsan bol Rabbine kar seni aldatan nedir?
739) MUTAFFFN/6.yle bir gn ki, insanlar o gnde lemlerin Rabbinin huzurunda divan duracaklardr.
740) MUTAFFFN/15. Hayr! Onlar phesiz o gn Rablerinden (O'nu grmekten) mahrum kalmlardr.
741) NKAK/5. Ve Rabb'ini dinleyip O'na hakkyla itaata mecbur klnd vakit (insanolu yaptklar ile
karlar).
742) NKAK/6. Ey insan! phe yok ki sen Rabbine kar aba stne aba gstermektesin; sonunda O'na
varacaksn.
743) NKAK/14. O hibir zaman Rabbine dnmeyeceini sand.
15. Oysa gerekten Rabbi onu gryordu.
744) NKAK/2. Rabbine kulak verip boyun eecek hale getirildii zaman,

116

745) BURUC/12. phesiz Rabbinin yakalamas ok iddetlidir.

746) ALA/1. Yce Rabbinin adn,
747) ALA/14. Dorusu feraha ermitir temizlenen,
15 Rabbinin adn anp O'na kulluk eden.
748) FECR/6. Grmedin mi, Rabbin ne yapt d kavmine?
749) FECR/13.Bu yzden Rabbin onlarn stne azap kams yadrd.
14.nk Rabbin (her an) gzetlemededir.
750) FECR/15. nsan var ya, Rabbi kendisini imtihan edip de ikramda bulunduunda ve bol nimet verdiinde
"Rabbim bana ikram etti" der.
751) FECR/16. Onu imtihan edip rzkn daralttnda ise "Rabbim beni nemsemedi" der.
752) FECR/22. Rabbin(in emri) geldii ve melekler saf saf dizildii zaman (her ey ortaya kacaktr).
753) FECR/28. Sen O'ndan honut, O da senden honut olarak Rabbine dn.
754) EMS/14.Ama onlar, onu yalanladlar ve deveyi kestiler. Bunun zerine Rableri gnahlar sebebiyle onlara
byk bir felket gnderdi de hepsini helk etti.
755) LEYL/20.O ancak Yce Rabbinin rzasn aramak iin verir.
756) DUHA/3. Rabbin seni brakmad ve sana darlmad.
757) DUHA/5. Pek yaknda Rabbin sana verecek de honut olacaksn.
758) DUHA/11. Ve Rabbinin nimetini minnet ve kranla an.
759) NRAH/8. Yalnz Rabbine ynel.
760) ALAK/1. Yaratan Rabbinin adyla oku!
761) ALAK/3. Oku! Rabbin, en byk kerem sahibidir.
762) ALAK/8. Kukusuz dn Rabbinedir.
763) KADR/4. O gecede, Rablerinin izniyle melekler ve Ruh (Cebrail), her i iin iner dururlar.
764) BEYYNE/8. Onlarn Rableri katndaki mkfatlar, zemininden rmaklar akan, iinde devaml olarak
kalacaklar Adn cennetleridir. Allah kendilerinden honut olmu, onlar da Allah'tan honut olmulardr. Bu
sylenenler hep Rabbinden korkan (O'na sayg gsterenler) iindir.
765) ZELZELE/5. Rabbinin ona bildirmesiyle.
766) ADYAT/6. phesiz insan, Rabbine kar pek nankrdr.
767) ADYAT/11. phesiz Rableri o gn onlardan tamamyle haberdardr.
768) FL/l. Rabbin fil sahiplerine neler etti, grmedin mi?
769) KUREY/3.Onlar, u evin Rabbine kulluk etsinler,ki,
770) KEVSER/2. imdi sen Rabbine kulluk et ve kurban kes.
771) NASR/3.Rabbine hamdederek O'nu tesbih et ve O'ndan mafiret dile. nk O, tevbeleri ok kabul edendir.
772) FELAK/1. De ki:"Ben aaran sabahn Rabbine snrm,

117

773) NAS/1. De ki: Snrm ben insanlarn Rabbine,

RLER

HACCIN SIRLARI KASDES

Niyet ettim haccm Terkeyledim akdm
Akd dnya ileri Kasdm ziyaret zatn
Lebbeyk lebbeyk ilhi cabet ettim davetini
Kainatn maliki Yok erikin ilhi
Gaslettim zahirimi Emraz kalbten batnm
kardm hret libasn Lbis oldum ihram
Terk eyledim fena efali sfat Oldum mevta misali
Dahil oldum Mekke'yi bir hl geldi zatm
Sonra girdim Kbe'yi Lebbeyk dedim ilhi
ittim hem kelmn Oldum Musa misali
Tavaf ettim yediyi aldm yedi sfat
Musafaha ettim haceri esvedi Takbil ettim yedini
Zahir oldu cemali Halilullah misali
Tavaf ettim safay Sayeyledim merveyi
Hervele ettim n Sknetle drdn
ktm arafat dan Kldm le ve ikindiyi
Durdum anda vakfeyi Lebbeyk dedim ilhi
Ald levh mahfuzu Grdm anda yazy
Geldim mzdelife mescidini Kldm akam yatsy
Uyumadm anda sabah Kldm sabah namaz
Oldum fena fillhi grdm nuru Muhammedi
Sonra geldim minay Oldum bakabillh

118

Kestim ruhu hayvan Kuvvet buldu sultan

Taladm anda cehlimi Aldm ilmi lednni
Sonra geldim kabeyi ziyaret ettim tavaf
Kefoldu hakayk anda aldm berat
Tavaf ettim veda- evrildim alemi kevni
Tekmil oldu mirac Resulllah misali
Visali'nin Hccn kabul eyle ilhi
Bylece hic edenleri hiccil beyttir delili

ESRAR-I HAC KASDES

Bismillahirrahmanirrahim
VE LLLAH ALANNAS HACCL BEYT buyurdu ztullah
M'min isen eyle eda seyi ile fevtetme rzaullah
Hbib-i Ekrem feth-i Mekke ile Zilhiccede eyledi edullah
dem, Havva birleerek Arafat'ta ziyaretle bekbillah
Enbiya, Evliya byle geti vuslat- lh ile fenfillah
eyh-i Ekber ibliye, esrar- Hac ile tekrar eda billah
Evvel niyeti hlis ile firka-i dalliyeden sakn maazallah
hram ile efali sfat zatndan soyun hbb fillah
Gusl ile nefsi, ruh akl ve kalbini tathir eyle masiveallah
Mescid-i Harama dahil ol muharremettan tvbeyle muhabbetullah
Beytullah nurunu Beyti mamura ittisaline temaa eyle nurullah
Lebbeyk Allahmme lebbeyk ile sevabn iit kelamla zatullah
Hacerl esveti musafaha takbil ile cezbe ile yedinde zahir yedllh
Yedi tavaf meleklerle arz- sema refi ile mahedetullah
Makam brahim de imann olsun namaznda iktida halilullah
Safaya k amel gn ve maneviye musaffa ol sakiullah
Merve ile seknet bul kulubu btnn olsun mtakullah
Tra ile hrs temahtuli emelin kes azan kl zukrullah
Beynes sefa vel merva her vele nefsi natika ruh ile cemalullah
Mescid-i mzdelifede varndan geip zuhur etsn kelamullah
Minede nefsini kurbanla bulasn hakiki bekbillah
eytana cehlini talayp, dosun ledni ilmi tevhidullah
Tavaf- ziyaretle Rabb- zzetten giyesin ihsan ile libasullah
Tavaf-a veda ile kemlat- insaniye ile olasn evliyaullah
hramdan kp bir dahi hayvaniyyete tenezzl eylemeyip
Ravzai ile mdahere ziyareti ile hakikati Muhammediye miratnda
daima seyrbillah
Ak Ruhi sen dahi seyreyle ihvanlarla Hac eyleyip bulasn vehullah
eyhim Stk Visali, bekliyorlar livalhamdde intizarla yrenleri
Allah, Allah ile her nefeste durmayalm e cihette bulalm bekullah

AK MAKAMI
Ak makam lidir, ak kadim ezelidir
Ak szn syleyen, cmle kudret dilidir
Diyen o, iiten o, gsteren o
Her sz syleyen o, suret can menzilidir

119

Suret sz kanda buldu, sz sahibi kaan oldu

Surete kendi geldi, dil hikmetin yoludur
Bu bizim iretimiz, oldur bu lezzetimiz
ip esridiimiz, ak erbeti gldr
Yunus sznde yalan, grmedi mmin olan
mrn zulmete salan, marifet yoksuludur
Yunus Emre (ks)

HELL KILDI MUKA IK KEND KANINI

Hell kld muka k kendi kann,
Muk nakndan okur ak eri Kurann.
Yrdan ayr olunca aslp lmek yedir,
k kendi brakr boynuna urgann.
Yunus Emre (ks)

Yetmi kii idik geldik bu yola

Yaln klnc alnarak ele
Mevlam iman nasip etse bir kula
Kudretten okunur ann Yasini
Pir Sultan Abdal (ks)

Hararet nardadr sacda deildir

Keramet batadr tacda deildir
Her ne arar isen kendinde ara
Kudste Mekkede Hacda deil
Sakn bir kimsenin gnln ykma
Gerek erenlerin sznden kma
Eer insan isen lmezsin korkma
A kurt yemez uta deildir
Hac Bektai Veli (ks)

Bir gez gnl yktn ise, kldn namaz deil

Yetmi iki millet dahi, elin yzn yumaz deil
Bir gnl yaptn ise, er etein tuttun ise
Bir gez hayr ettin ise, birine bin az deil
Erden sana nazar ola, iin dn nur ola
Beli kurtulmutan ola, ol kii kim gammaz deil

120

Er odur alak dura, ayak odur yola vara

Gz odur ki Hakk' gre, gndz gren gz deil
Yunus Emre'm szn satar, sze bal ya katar
Altm bin sarrafa satar, yk gevherdir koz deil
Yunus Emre (ks)

El gnldr gnl tutup eli ko

Sevgi suyu ile var sen seni yu
Bala kalbin cmle ey'i sr kar
Pir sevgisiyle kalb olsun dolu
Kalb evi pir sevgisiyle olucak
Her neye baksan ceml olur kamu
Pir sevgisi drr Hak doru yol
Ana rcidir hakikat remz-i h
Pirle bir olsun gzn piri gzet
Grne gzne her dem nr- h
e cihetden gnln pak edicek
B-cihetle yr olursun m-be-m
Gaybiy gel ma'rifetle fni ol
Klli ey'in halik ill veche h
Hz. Sunullah Gaybi (ks)

KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.

KURAN ve HADS
VEHB: AllahIn hibe yoluyla verdii ilim
KESB: alarak ve yaanlarak elde edilen ilim
NAKL: eitli kaynaklardan ve sohbetlerden nakledilen ilim

Fususul Hikem Muhammed Fass A. Avni konuk erhi

Ftuhat- Mekkiyye Namaz bahsi Litera Yaynclk
Hadisi erif Aklamalar Bekir Sdk Visali Halcolu
Salat Necdet Ard

Siteler:
www.gavsulazam.de
www.terzibaba13.com
www.visalidivani.com

121

Namaz mminin miracdr buyuran Hz. Resul (sav), mirata Hakkla beraber olduunu
belirtmektedir. Namazda Hakkla beraber olan kii ise Allahn nurunun iindedir. Bu nedenle
namaz nurdur buyurulmutur. Namazada rahmet ve nurun iinde olan kiinin natkas
tezkiye olmaktadr. Nefsin tezkiyesi sonucu ise, nefsin asli hali olan nura dnmesidir. Tezkiye
sonucu kendide nur olur. Bu nur gz nuru olan namaza dnr. Bu nurla Hakk mahede
eder. Hac da bu mahedenin ehadet alemide gerekleeceinin mjdesidir. Bu mahedeye
ulaan kii slamn zn sylemektedir.
EHED ENL LAHE LLALLAH ve EHED ENNE MUHAMMEDEN ABDUHU VE
RESULUHU

122