JACQUES LACAN

BABA-NIN-ADLARI

Franszcadan eviren: Murat Eren

Psikanaliz
Lacan

MONOKL

Jacques Lacan (1901-1981)

Baba-nn-Adlar
Jacques Lacan, psikanaliz kuramn ve dnce dnyasn derinden etkile
mitir. Kendisine Fransann Freudu diyen ve bilindna dilsel, topolojik,
ematik ruhsal aklamalar ve kavramsallatrmalar getiren Lacan, ada
eletiri kuramn da derinden sarsmtr. Bir klinik psikiyatr olarak gelenekd
yntemler kullanmakla sulanm ve psikanalitik kuramlarla hayat boyunca
srecek anlamazlklar yaamtr. 1953te balayan ve genellikle Sainte-Anne
hastanesinde verilen nl seminerleri, birok Fransz ve yabanc entelekte
lin katlmyla Lacann nn byk lde artrmtr. Her seminer nere
deyse bir yl sren bir dizi halka ak konferanstan oluuyordu.
Lacan, bu konferanslarn zetlerini yaymlamas iin Jean-Bertrand Pontalise
Pontalisi grevlendirmitir. Ayrca damad Jacques-Alain Miller e de semi
nerlerinin dzenlenmi transkriptlerini yaymlama yetkisi vermi ve bunlarn
neredeyse yans kitap biiminde ya da Millerin dergisi Omicar?da yaym
lanmtr. Lacanm kltr eletirisi yapmas ve zellikle edebiyat yaptlarn
analiz etmeye balamas da dikkatleri zerine toplamasnda ve geni bir ente
lektel aa hitap etmesinde nemli bir etken olmutur.
1950ler ve 1960larda Lacan; Kojeve, Heidegger, Levi-Strauss,Jean Hyppolite, Paul Ricoeur, Althusser, Foucault, Deleuze, Derrida ve Roman Jakobson
gibi Parisli ve Parise yakn entelektellerle ilikiler ve polemikler gelitirmi
tir. Benzersiz tarz ve konumadaki ustalyla yer yer azl bir ironist, nkte
dan ve iddetli bir geimsize dnm; sylemleriyle de ann bilimlerinin
ve zellikle de Freudun bilindn kefiyle oluturduu yeniliki paradig
mann sarslmaz bir takipisi olmutur.

Yazarn Monokldaki Kitaplar:

- Benim rettiklerim
- Televizyon
- Baba-nn-Adlan
-Encore, Seminer XX (yay. haz.)

1- Ahmet Soysal / lke Olarak Yaam stne Notlar ya da Mini-Etika

2- Jean-Luc Nancy / Demokrasinin Hakikati
3- Jean-Franois Lyotard /Pagan Eitimler
4- Ahmet Soysal /Birlikte ve Baka I ve II
5- Thomas de Quincey /Immanuel Kant'm Son Gnleri
6- Jean-Luc Nancy / Tanr, Adalet, Ak, Gzellik: Drt Kk Konferans
7- Emmanuel Levinas /Maurice Blanchot stne
8- Michel Henry /Marxa Gre Sosyalizm
9- Arthur Machen /Byk Tanr Pan - En Derindeki Ik
10- Sheckley, Clarke, Doyle, Asimov / Yamuk Bakan ykler (seki)
11 - Marguerite Duras / Ykmak Diyor Kadn
12- Giorgio Agamben /Dnyeviletirmeler
13- Herve Le Tellier /Bar Sonatlar
14- Alain Badiou / Sonlu ve Sonsuz
15- Alain Badiou-Barbara Cassin /Heidegger, Nazizm, Kadnlar, Felsefe
16- Alain Badiou / Tarihin Uyan
17- Dionys Mascolo I Ak stne
18- Peter Sloterdijk /Derrida, Bir Msrl
19- Ahmet Soysal / tkisel Mantk
20- Jean-Luc Nancy / Gitmek/Yola k
21 - Giorgio Agamben /Dispozitif Nedir? Dost
22- Felix Guattari /Franz Kafkann Altm Be D
23- Robert E. Howard /Almuric
24- Christian Bobin /Eksik Para
25- Juan Pablo Villalobos / Tavan Deliinde Fiesta
26- Giovanni Papini /Dsel Konerto Cilt I

27- Herve Le Tellier / Aktan Bu Kadar

28- Peter Ackroyd / Platon Gnlkleri
29- Vladimir Jankelevitch / lm Dnmek
30- Jacques Lacan /Benim rettiklerim
31 - Bernard Stiegler /Politik Ekonominin Yeni Bir Eletirisi in
32- Giorgio Agamben /eylerin areti: Yntem stne
33- Ahmet Soysal / Uzun izgi
34- Giorgio Agamben / Gelmekte Olan Ortaklk
35- Gianni Vattimo-Santiago Zabala /Hermeneutik Komnizm: Heideggerden
Marxa
36- Antonio Negri /Srgn
37- )acques Lacan / Televizyon
38- Ahmet Soysal /Rm/ Sorusu
39- Antonio Negri /Porselen Yapm: Politikann Yeni Bir Grameri in
40- Antonio Negri / Sanat ve okluk
41- A. Badiou, S. Zizek, J. L. Nancy, A. Soysal, G. tak, I. Ergden, J.
Rogozinski, V. elebi, G. S. Tanyldz, B. Stiegler /Direnii Dnmek
42- Hugh Howey / Silo: Wool 1
43- Maurice Blanchot / Bekleyi Unutu
44- G. Willow Wilson / E lif
45- Jean-Luc Nancy /Dnyay Yaratmak ya da Kreselleme
46- Catherynne M. Valente / lmsz
47- Peter Zilahy /Son Pencere - Zrafa
48- Jean-Luc Marion / Grnrn Kesiimi
49- )acques Lacan / Baba-nn-Adlan

MonoKL
Mono Kurgusuz Labirent

YAZININ DOSTLUU
ile

DOSTLUUN YAZISI

Baba-mn-Adlar
Jacques Lacan
Kitabn zgn Ad:

Des noms-du-pere

Editions du Seuil, 2005

M onokl Yaynlar, 2012

Sertifika Numaras: 22834

ISBN: 97 8 -6 05-5159-16-0

Birinci Basm: 2014 Ekim

Franszcadan eviren: Murat Eren
Kitap Editr: Volkan elebi
Datm: Krm z Kedi

Bask: Pasifik Ofset Ltd.ti.

Cihangir Mah. Gvercin Cad. No:3/l
Baha Merkezi A Blok Kat: 2
Haramidere - stanbul
Sertifika Numaras: 12027
Tel: 0212 412 17 77
M onoKL Yaynlar
Uur M um cu Mah. Sere Sok. No:33 D:3
Kartal - stanbul
e-posta: editor@m onokl.net
www.monokl.net

JACQUES LACAN

BABA-NIN-ADLARI

Franszcadan eviren: Murat Eren

MONOKL

indekiler
U yar.................................................................................................................. 11
Simgesel, mgesel ve G erek............................................................................13
Baba-mn-Adlann a ............................................................................................ 57
Biyo-bibliyografk aklam alar...................................................................... 97

Uyan
Bu cilt, Lacan in, 8 Temmuz 1953 ve 20 Kasm 1963 tarih
lerinde on yl arayla yapt ve grnte farkl trden konulara
dayanan iki konumay, belli sebeplerle, bir araya getiriyor.
"Simgesel, imgesel ve gerek" daha sonra yaplacak adlan
drmayla "Lacan n retim inin (enseignement) kamuoyuna ilk
defa takdim edilmesine damga vuran Psikanalizde szn ve dilin
ilevi ve alan zerine verilen Rom a tebligatnn, yaz boyunca, ka
leme alnmasndan hemen nce gelir. Bu ilk konferans Lacan n
sonraki otuz yl boyunca gelitireceklerini batan baa kuatarak,
Barrom ean dm ve onun trevleri biiminde sadece kavram
sal deil ayn zam anda matematiksel ve m addi bakm dan asli
konusu/nesnesi haline gelecek olan nl lnn ilk tematik su
numunu oluturur.
Bu konferansn devamnda Baba-nn-Adlar Seminerinin ilk
ve tek dersi bulunuyor. D ram atik bir durumdan - didaktiki (o
dnemde, psikanalistler yetitirmeye yetkili psikanalist) mevki
inden dmesinden- dolay kesintiye urayan bu Seminer Ocak
1964'te Ulm sokanda, Ecole normale superieureunyerlekelerinde Psikanalizin Drt Temel Kavram balyla yeniden ba
layacaktr.
Lacan aniden kesilen Seminerin izleini yeniden ele almaktan
ve hatta verilen tek dersin metninin kendisi yaarken yaymland
n grmekten hep kand. M urad ettii gibi, psikanalizin hakiki

i gc zerine Freudun rtt rty kaldrmas iin Psikanalitik sylem in kendisine rza gstermemesinden ve kutsala say
gszlk yapt iin bana gelen musibetlerden sonu kararak,
zellikle daha sonraki bir Seminere verdii ironik bir balkla, Les
non-dupes errent1, bundan byle zamanndan nce hakikatleri
kendine saklayaca konusunda a rif olanlara uyar iareti verdi.
Oidipus kompleksinin ve baba efsanesinin snrlarnn sorgu
lanmas, daha ihtiyatl bir ekilde de olsa, yine de seminerlerde
ve yazlarda devam ederek Baba-nn-Adlarnn semptom ve alet
takm mertebesine drlmesi raddesine varr (bkz. 2005te
yaymlanan, Le Sinthome Semineri).
Bu iki metnin birlikte yaynlanmas kukusuz tarihsel bir pers
pektifle gerekelendirilebilir (kitabn sonundaki biyo-bibliyografik aklam alara bkz.). A m a bana bunlar bir araya getirme k a
rar aldran gerek sebep baka yerde: Lacan n kendi yarm-az
tarzyla, yar-nkteli, yar-veciz sunduu son retiminde verdii
-v e simgesel, imgesel ve gerein tam da hakiki Baba-mn-Adlar
olduunu belirten- ipularn kle almak.
Jacques-Alain Miller

Les nom s-du-peres [Baba-nm -adlar] ile seste olan bu ifade Aldanmayanlar yanlr/
babo dolar anlam na gelir (.n.).

Simgesel, mgesel
ve Gerek

BEN M Y D O STLA RIM , yeni Derneimizin bilimsel

denen bu ilk teblii iin tutkudan yoksun olmayan bir balk
setiimi grebilirsiniz.
Bu yzden bu teblii hem benim burada rencim olan
kiilerin iyi bildii, retimim sayesinde imdiden iki yldr
aina olduklar bak alarnn bir zeti olarak hem de psika
naliz almalar iin belli bir ynelime bir tr nsz ya da giri
olarak deerlendirmenizi sizden rica edip, nce af dileyerek
balayacam szlerime.
Dorusunu sylemek gerekirse, iki yldan beri retimi
min konusu olmu olan Freud metinlerine dnn, bana
ya da daha ziyade birlikte alm olan hepimize, insani ger
eklie dair Freudcu deneyim tarafndan yaratlandan daha
btnsel bir kavray olmad ve kaynaklara dnmek ve bu
metinleri kelimenin tm anlamlarnda idrak etmek gerektii
ynndeki hep daha kesin olan fikri verdiini sanyorum.
Birlikte tek ve ayn eyi oluturan psikanaliz teorisinin ve
ayn zamanda tekniinin bir tr daralmaya ve, dorusu, de
erden dmeye maruz kaldn dnmekten kendimizi ala
mayz. Bunun sebebi aslnda byle bir doygunluk seviyesinde
kalmann kolay olmamas.
rnein Kurt Gren A dam gibi bir metni, bu akam size
sunacaklarmn temeli ve rnei olarak almay dnyor
dum. Ama bu konuda geen yl bir seminer vermi olduum
halde, dn btn gnm bu vakann tamamn yeniden oku
yarak geirdim ve size bu konuda, yaklak bile olsa, bir fikir

vermenin burada basite olanaksz olduu ve yaplacak tek e

yin geen ylki seminerimi gelecek yl tekrar yapmak olduu
duygusuna kapldm.
Bu sene Fare Gren A dam metni etrafnda yapm olduu
muz alma ve kaydettiimiz ilerlemeden sonra, szn etti
im bu harika metinde grdklerim, geen sene, ilke olarak,
rnek olarak, bu sra d metin tarafndan salanan karakte
ristik dnce tipi olarak vurguladm eyin, Anglo-Sakson
dilde sylendii gibi, yalnzca basit bir yaklam, baka bir
deyile yetersiz bir ilk giriim olduunu dnmeye sevk etti
beni. Sonu olarak, bu akam yalnzca, insani gerekliin
asli dzlemi ( registre) olan ve simgesel, imgesel ve gerek diye
adlandrlan bu ok ayr dzlemin karlatrlmasnn ne
demek olduu stne birka ey sylemeye alacam.

1
ncelikle bir ey gzmzden kamayacaktr, o da ana
lizde znelerimizdeki ( sujet) tm bir gereklik paynn gz
mzden katdr. Bununla birlikte, hastalarnn her biriyle
ilgilenirken bu Freudun gznden kamyordu ama elbette
bir o kadar da onun kavray gcn ve kapsamm ayordu.
Fare Gren Adamndan, onu hastas olan dier kiilikler
den ayr tutarak sz etme tarz bizi arpacaktr. Onda ince, zeki
ve kltrl bir adamn kiiliinin bulunduu sonucunu ka
rarak onu ilgilendii dier kiiliklerle ztlatrr. Kurt Gren
Adamndan bahsettii zaman bu hafiflese de, yine bundan
sz eder. Ama dorusu tm bu deerlendirmelerin altna im
zamz atmak zorunda deiliz. Kurt Gren Adam vakasnda
yle pek de sekin biri sz konusuymu gibi grnmez. Ama
Freudun onu zel bir vaka olarak ayr bir tarafa koymas ar-

pcdr. Dorasna gelince, ondan bahsetmeyelim bile, ama onu

neredeyse sevmi olduu sylenebilir.
Freudun kiilikleri tartp bierken bavurduu bu do
rudan unsur bizi fazlasyla etkilemekten geri kalmaz. Bu, bir
yandan, hastalkl olma dzleminde (registre m orbid) ve hat
ta btnyle hastalkl kategorisine girmeyen hastalarla ana
litik deneyim dzleminde her daim uramamz gereken bir
eydir. Bu, her zaman bir yanda tutmamz gereken ve eitim
amacyla analize girenlerin seimini yapmak gibi ar bir y
kn altna giren bizlerin deneyiminde zellikle mevcut olan
bir unsurdur.
Seimimizi yaptktan sonra, nihayetinde ne diyeceiz?
Sz edilen tm ltler gz nne alndnda -y i bir ana
list olmak iin nevrotik olmak m gerekir? Birazck m? ok
mu? Kesinlikle hayr, peki ya hi nevrotik deilse?- sonuta,
hibir metnin tanmlayamayaca ve kiisel nitelikleri -yani,
bir hastada cevher var m yok mu, bu hasta, inlilerin dedii
gibi, She-un-ta m, kymetli bir insan m yoksa Sha-ho-yet mi,
deersiz bir insan m diye ifade edilen u gereklii- deer
lendirmemize yol aan bir yarg ediminde bulunurken bize
rehberlik eden bunlar mdr? Bu kesinlikle deneyimimizin s
nrlarn oluturan bir eydir.
Analizde mevzu bahis olan nedir? Hastayla gerek bir ba
m, yani belli bir biimde ve kendi llerimize gre onun
gerekliini tanmak m? Analizde ilgilenmemiz gereken ey
bu mudur? Kesinlikle hayr, hi tartmasz baka bir eydir.
Hi durmadan kendimize sorduumuz ve analitik deneyime

dair bir teori sunmaya alanlarn kendilerine sorduu soru

ite budur. Hastalarda bu denli derin dnmler yaratacak,
tm dierlerinden farkl olan bu benzersiz deneyim nedir? Bu
dnmler nelerdir? Bunlarn asl sebebi nedir?
Yllardan beri, analitik reti bu soruya yant vermek iin
gelitiriliyor. Sradan insan, halktan insan btnyle szlerle
vuku bulan bu deneyimin etkililiine ok fazla aryormu
gibi grnmez, esasnda gayet hakldr da, nk gerekte, bu
deneyim ie yarar ve onu aklamak iin yle grnyor ki n
celikle alarak onun ileyiini ispatlamamz gerekir sadece.
Konumak, imdiden analitik deneyimin can alc yerine gir
mektir. Gerekten de tam bu noktada nce u soruyu sormak
gerekir: Sz, yani simge nedir?
Aslnda daha ziyade bu sorudan kanldna tank olu
yoruz. Ve bu soruyu azmsaynca, analizin kendine zg i
glerinde ve unsurlarnda yalnzca, bir dizi yaklamla, z
nenin davranlarn ve alkanlklarn dntrmeye ynelik
aralar grnce, hzla baz glk ve kmazlara vardmz
saptyoruz. Bu dorultuda ilerleyince, kukusuz bunlara ana
litik deneyimin btnsel deerlendirilmesinde bir yer bulma
noktasna kadar gidemeyiz, tersine daima bizi kstekleyen ve
dolaysyla analizi gerekte olduundan ok daha fazla usdym gibi grnen bir deneyime dntrmeye meyleden
belli sayda bulankla doru daha fazla gideriz.
Yaknlarda analitik deneyime katlan ka hastann, de
neyimleri hakknda kendilerini ilk ifade etme biimlerinde,
onun usd niteliinden bahsettiini grmek arpcdr, oysa

tam tersine, yle grnyor ki bundan daha saydam bir teknik

herhalde yoktur.
Elbette, bir analizde her ey bu dorultuda ilerler, hasta
ya dair az ok ksmi birok psikolojik grle dolar taarz,
onun byl dncesinden bahsederiz, analitik deneyimde
ok canl biimde karlalan ve tartmasz kendi deerleri
olan her trden dzlemden sz ederiz. Buradan yola kp,
analizin kendisinin byl dnce dzleminde ilediini
dnmeye tek bir adm vardr ve ncelikle asli soruyu -Sz/
konuma (parole) deneyimi nedir? Szn z ve sz al ve
rii nedir?- sormaya ve ayn zamanda analitik deneyim me
selesini gndeme getirmeye karar verilmediinde bu adm
hemen atlr.
Bize ncelikle analize dair ilk teorilerde sunulduu haliyle
deneyimden balayalm. Analitik deneyimde uratmz u
nevrotik nedir? Bu deneyim srasnda ne olup biter? Bilinten
bilindna geite durum nedir? Haz ilkesi diye adlandrd
mz dengeye hayat veren gler nelerdir?
Hzlca gidersek, Bay Raymond de Saussure ile birlikte,
hastann kendi dnyasn sanrladm ( halluciner) syleyece
iz. Hastann aldatc tatminleri elbette, nesnelerini sadece ve
sadece gerekte bulan tatminlerinden baka bir mahiyettedir.
Bir semptom, al ya da susuzluu, onlar tatmin eden besin
lerin yenilip iilmesi dnda asla kalc biimde dindirmemitir. Hi phe yok ki, rnein doal ya da suni k uykusun
da grdmz gibi, snr durumlarda hastann yaamsallk
dzeyinde genel bir d meydana gelebilir, ama bu ancak,

geri dn olmayan zararlar getirmeksizin srmesi mmkn

olmayan bir evre olarak tasarlanabilir. Nevrotik bozukluklarn
geri dndrlemezliinin kendisi, onda ierilen tatminlerin
ekonomisinin baka bir mahiyette olduunu ve sabit organik
ritimlere, bunlar bu tatminlerden bir blmn idare etseler
bile, son derece az bal olduuna iaret eder. Bu, benim -eer
bu szce kendisine uygun gelen tm ierimler tannrsaimgesel diye nitelendirmekte olduum nesne trn ieren
kavramsal kategoriyi tanmlar.
Bu temelden hareket edilince, bu imgesel tatmin dzeni
nin ancak cinsel alanda bulunabilecei kolayca grlr.
Tm bunlar analitik deneyim iin sadece bir n kouldur.
Ve gidiatn, diyeceim o ki, bizzat analitik deneyimin kendisi
tarafndan teyit edilmesi, snanmas, balatlmas zorunlu ol
mu olsa bile, bu artc deildir. Deneyim bir kez yaand
m, vaziyet kusursuz bir kesinlikte grnr. Libido szc
aslnda sadece, imgelerin belli bir edeerlii ya da metaboliz
mas olduuna iaret eden geri dndrlebilirlik mefhumunu
ifade eder. Bu dnm kavramsallatrmak iin, enerjiyle
ilgili bir szck gerekir. Libido szc bu ie yarar. Sz ko
nusu olan, pek tabii, hayli karmak bir eydir.
mgesel tatmin, elbette, Demetriosun fahie rahibeye sa
hip olduunu dleyerek tatmin olmas gibi basit bir olgu de
ildir, her ne kadar bu vaka btn iinde yalnzca zel bir vaka
olsa da. ok daha ileri giden ve biyologlarn, zellikle cinsellik
ve reme alannda, igdsel dngye ilikin olarak szn
ettikleri tm deneyimlerle kesien bir unsur sz konusudur.

Cinsel dnglerdeki nrolojik duraklar ilgilendiren, henz

kesinlikten yoksun ve pek ihtimal dhilinde olmayan ince
lemeler bir kenara braklrsa -k i bunlar yaplan incelemeler
arasnda en salam olanlar da deildirler zaten-, bizzat hay
vanlarda bu dnglerin, esas itibaryla imgesel mahiyette olan
baz tetikleyicilere, tetikleme dzeneklerine baml olduklar
kantlanmtr. gdsel dngler, bunlarn snrlar ve tanm
zerine yaplan incelemelerde en ilgin olan ey, bir etki ret
meye elverili en dk seviyeyi belirlemek zere belli sayda
releaser [uyarc] snandnda, aratrmaclar hayvanlarn sz
konusu cinsel davran dngsndeki uzuvlarnda suni olarak
ereksiyon [harekete geme] yaratmay baarmlardr.
in asl u ki belirli bir davran dngs ierisinde, belli
sayda yer deitirme ( deplacement) belli koullarda her za
man vuku bulabilir. Gerekten de biyologlar hastalarmzda
grlen septomlardaki birincil cinsel sorun ve ba etkenleri
ifade etmeye yarayan kelimenin kendisinden -yani yer dei
tirm eden- baka terim bulamamlardr. rnein, bir kavga
dngsnn ortasnda, aniden gsteri yapan bir davran
sahnesinin meydana geldiini gzlemleriz. Kularda, sava
lardan biri birden tylerini perdahlamaya balar.
Bu konuda baka bin tane rnek verilebilir. Burada bun
larn hepsini sayacak deilim. Az nceki rnek sadece bu yer
deitirme unsurunun cinsellie bal davranlar dzeninin
ba etkeni olduu konusunda size bir fikir vermek iindi. Ku
kusuz, bu fenomenlerin ortaya kmas sadece hayvanlarla
snrl deildir. Ama Lorenzin besleme dngsnde imgenin

ilevleri zerine yapt almalar, imgeselin burada cinsel

davranlar alanndaki kadar nemli bir rol oynadn gste
rir. nsanda, esas itibaryla ite bu ikinci dzeyde karlarz
bu fenomenle.
Bu sunumu, hayvanda yer deitirmi igdsel davran
unsurlarnn bize simgesel bir davrann taslan verdiini
syleyerek noktalayalm. Hayvanda simgesel davran olarak
adlandrlan ey, byle bir davrann yer deitirmi bir kesi
tinin toplumsallam bir deer almas ve hayvan topluluu
na belli bir kolektif davran iin nirengi noktas salamasdr.
Bylece, bir davrann imgelere ynlendirilmesi ve bir baka
zne iin sahip olduu kendine has imge deeri onu doal bir
ihtiyacn tatminini salayan dng dnda yer deitirmeye
elverili kld zaman, bu davrann imgesel hale gelmesinin
mmkn olduunu ne sryoruz. Buradan hareketle, nev
rotik davrann igd ekonomisi dzeyinde aydnlatlm
olduu sylenebilir.
Neden hep cinsel davrann sz konusu olduuna gelin
ce2, ksa aklamalar dnda buna geri dnmeme gerek yok.
Bir erkein bir terlii grnce boalmas bizi artmad gibi,
bu terlii einin ona kar daha hazr hissetmesi iin kullanma
sna da hi armayz, ama hi kimse, bir terliin, bir bireyin
ani ve iddetli aln -hatta ar olanm b ile - yattrmasna
yarayabileceini kesinlikle aklna getirmez. Ayn ekilde, s
rekli uramamz gereken, dlemlerdir/fantazilerdir (fantasme). Tedavi dzeninde, hastann ya da znenin analiz esna2

Yani yer deitirm enin altnda neden hep cinsel davrann yattna gelince ( .n .).

smda analistin cinsel organn azna almak gibi bir fantazi sz

konusu etmesi nadir deildir. Bu, onun yaam hikyesinin ar
kaik bir dngsne dhil edeceimiz bir unsur mudur? Yoksa
bunu nceki bir yetersiz beslenme dnemine mi sokmalyz?
ok aktr ki, bu tarz fantazilere atfettiimiz bedene katma
( incorporatif) niteliine hi aldrmakszn, byle bir eyi asla
aklmza getirmeyiz.
Bu ne demektir? Pek ok anlama gelebilir. Aslnda, im
geselin, analiz edilebilir olann alanyla kartrlmasnn pek
mmkn olmadm grmek gerekir. Orada imgesel ilevden
baka bir ilev olabilir. Analiz edilebilir olan, imgesel analiz
edilebilir olanla kartrld iin kar karya gelmez imge
selle; imgesel ne analiz edilebilir olann btndr ne de ana
liz edilendir.
Her ne kadar bu hayli nadir grlse de, verdiimiz fetiist
rneini tekrar el alalm. Burada bir tr ilkel sapknln sz
konusu olduunu kabul etsek bile, benzeri vakalarla kar
lamak imknsz deildir. Varsayalm ki hayvanlar leminde
bulduklarmza benzer imgesel yer deitirmelerden biri sz
konusu olsun. Baka bir ekilde sylersek varsayalm ki terlik
burada kesinkes diil organn yer deitirmesi olsun, nk
fetiizm erkekler arasnda ok daha sk grlr. Bu ilkel veriye
dair bir ayrntlandrmay temsil edebilecek hibir ey olma
sayd, u ya da bu sapkn saplant ne kadar analiz edilebilir de
ilse o kadar analiz edilemez olurdu bu da.
Tersine, bir azna alma fantazine yakalanm olan hasta
ya da zne vakasna geri dnelim yeniden. Burada, tamamen

farkl bir anlama sahip baka bir ey sz konudur. Kukusuz bu

fantazinin, imgesel olan, yani cinselliin ilkel oral bir evresine
saplanmay temsil ettii dnlebilir, ama azna alan bu ki
inin yapsal/kurucu bir aza alc olduunu sylemeyeceiz.
Bunu sylerken unu kastediyorum: Sz konusu fantazi ya da
imgesel unsur, analizde ancak ortaya kt ana bal olarak
deer bimemiz gereken simgesel bir deere sahiptir yalnz
ca. Gerekten de zne her zaman itiraf etmese de, bu fantazi
su yzne kar ve skl onun analitik diyalogun bir annda
ortaya ktn gstermeye yeter. fade edilmek, sylenmek,
bir eyi simgelemek -diyalogun iinde ortaya kt ana gre
bambaka bir anlam olan bir eyi simgelemek- iin vardr.
yleyse bu ne anlama gelir? ncelikle, analiz edilebilir
bir fenomen olmas iin, bir fenomenin bir yer deitirmeyi
temsil etmesinin, baka bir deyile imgesel fenomenler iin
de yer almasnn yeterli olmad anlamna gelir. te yandan,
bir fenomenin ancak kendisinden baka bir eyi temsil ederse
analiz edilebilir olduu anlamna gelir.

2
Bahsedeceim konuya, yani simgecilie (symbolisme) gir
mek iin unu syleyeceim: Analizde imgesel ilevlerin ok
geni bir blmnn, aa vurduklar fantaziye dayal gerek
ile olan ilikisi, po hecesinin3, ifade ettii ounlukla basit
biimli vazoyla ilikisinden farkl deildir. Polie [Polis] ve
Poltronda [ dlek], po hecesi elbette bambaka bir deere
sahiptir. Bir vazo [Pot], po hecesini simgelemek iin kullan
labilir, ama polie ya da poltron terimlerinde ise, ona, sa
dece kelimeyi tamamlamaya ynelik heceler olarak grlecek
eit derecede imgesel olan baka terimler eklemek gerekecek
tir ayn zamanda.
Analitik al verite sz konusu olan simgeseli ite bu ekil
de anlamak gerekir. ster gerek semptomlar, ister edim hata3

Franszca pot kelimesi mlek, tencere, kap vs. ya da vazo anlam larna gelir ve ke
limedeki t harfi okunm adndan po diye telaffuz edilir (.n.).

lan ister Freudun onun [semboliin] asli gereklii diye atfta

bulunduu, orada srekli bulduumuz ve yeniden bulduu
muz herhangi bir ey olsun, sz konusu olan daima simgeler;
dil iinde rgtlenmi ve dolaysyla dilin bizzat yapsnn e
deerlisi olan, imleyen ile imlenenin4 eklemlenmesinden ha
rekede ileyen simgelerdir.
D bir muammadr deyii bana deil Freuda ait. Sempto
ma gelince, onun da bir dil gibi yaplanm ve rgdenmi bir
eyi ifade ettii gerei, aralarndan en basit olan semptomdan
hareket edersek, her zaman cinsel bir etkinlie edeer -am a
asla tek anlaml bir edeer olmayan- bir ey salayan histerik
semptom dolaysyla yeterince aktr. Tersine, semptom her
zaman ok anlamldr, st ste binmitir, ar belirlenmitir ve
ksacas, tam olarak imgelerin dlerde ina edildii gibi ina
edilmitir. Burada simgelerin bir araya gelmesi st ste binme
si sz konusudur, bu ise tonu, yaps, cinaslar, ritimleri, tns
ayr ayr nemli olan iirsel bir cmle kadar karmaktr. Her
ey deiik dzeylerde vuku bulur ve dilin dzenini ve dzle
mini andrr.
Kkensel olarak dilin ne olduunu anlamaya almazsak,
bunun nemi belki bize yeterince grnmeyecektir.
Hi kukusuz, dilin kkeni sorusu, rgtl, kolektif ya da
bireysel sayklamalara en elverili konulardan biridir. Bizim il
gilendiimiz byle bir ey deil. Dil vardr, oradadr. Meydana
km bir eydir. Bir kere meydana kt m, artk ne zaman ya
4

aretletiren ile iaretletirilen [ed.n.].

da nasl baladn, o var olmadan nce durumun nasl oldu

unu asla bilemeyiz.
Ama yine de, belki de kendini dilin en ilkel biimlerinden
biri olarak sunmu olan eyi nasl ifade edebiliriz? Parolay d
nn. Bu rnei bilerek seiyorum nk dilden bahsedildii
zaman, yanlg, onun anlamlamnn (signification) belirttii
ey olduuna inanlmasdr. Ama hayr, durum hi de bu de
ildir. Elbette bir eyi belirtiyor ( designer), bu dzeyde belli bir
ilev yerine getiriyor. Ama parolann tam da anlamndan tama
men bamsz bir ekilde seilmi olmas gibi bir zellii var.
Ama ya bu anlam aptalcaysa? Skolastik yle cevap verir
-asla cevap vermemek gerekir tabii: byle bir szcn an
lam, onu dile getiren kiiyi, onu bu szc kullanmaya iten
soruya tekabl eden u ya da bu zellie sahip olarak belirt
mektir. Bakalar, rnein iyi seilmediini nk rnein bir
uzlam iinde verildiini syleyecektir. Bu ise onu daha da
iyi hale getirir. te yandan, parolann, en basitinden ldrl
menizi engellemek gibi ok deerli meziyetlere sahip olduu
yadsnamaz.
Dilin bir ileve sahip olduunu ancak byle dnebiliriz.
Yrtc hayvanlar arasnda doan -k i ilkel insanlar herhalde
byleydiler ve modern insanlar temel alarak yargda bulunur
sak, bu hi de akla uzak deildir- parola, gruptaki insanlarn
tannmasn deil, grubun kurulmasn salayan bir eydir.
Dilin ilevi zerine kafa yorabileceimiz bir baka alan
daha vardr. Akn aptalca dili. Bu ise esrimenin son kaslma

snda, ya da tersine, bireylere bal olarak gnlk rutin iin

de, seks partnerini birdenbire en baya bir sebzenin ya da en
iren bir hayvann adyla arma alkanlndan ibarettir.
Bu, anonimlik korkusu meselesine temas etmekten kesinlikle
uzak deildir. Bu gibi hayvan adlandrmalaryla ya da az ok
totemik dayanaklarla fobide de karlalmas bouna deildir.
nk bu ikisi arasnda ortak bir nokta vardr. nsani zne, az
sonra greceimiz gibi, zellikle bir ba dnmesine aktr ve
bundan kurtulmak iin, akn bir eyler yaratma ihtiyac du
yar. Bu, fobinin kkeni asndan nemsiz deildir.
Bu iki rnekte, dil zellikle anlamdan yoksundur. Simgeyi
imden (sign) 5 ayran eyi, yani simgenin insanlar aras ilevini
en iyi burada grrsnz. Burada dille birlikte doan ve sz
cn doru biimde dile getirilmi sz haline gelmesinden
sonra iki ein ncesine gre farkl olmalarna sebep olan bir
ey sz konusudur. Szckler buna yarar, bunu size en basit
rnekler zerinden gsterdim.
Dahas bunlarn doyurucu rnekler olmadm sanmakla
hata edersiniz. Gerek parola durumunda gerek sevgi belirtisi
olan szcklerde tam olgunlua erimi bir ey sz konusudur.
Diyelim ki, rencilik hayatnzn sradan bir annda bir ak
am yemeinde yine sradan hocalarnzla yaptnz olas bir
sohbette birbirinize sylediiniz eylerin anlam sokakta ya da
otobste denk geldiiniz karlamalarda yaplan sohbetlerdekine edeer bir karakter tar -b u kendinizi tantmann bir yo
5

aret [ed.n.].

lundan baka bir ey deildir, ki bu da dilin, sessizce elden ele ge

en silinmi paraya benzediini syleyen Mallerme yi dorular.
Buradan yola karak, nevrotik kii analize geldiinde ne
olup bittiine bakalm.
nk o da bir eyler sylemeye balar. Bir eyler syler
ve eer balangta bu syledikleri az nce andm pek arl
olmayan szlerden baka bir ey deilse, bunlarda [syledik
lerinde] yle ok alacak bir durum yoktur. Bununla birlikte,
bir eyler temelde farkldr, nk analiste bo ve basmakalp
eyler anlatmaktan baka bir amala gelmitir. Beyhude ol
mayan bir eyler imdiden duruma dhil olmutur, nk so
nuta, aramaya geldii ey onun kendine has anlamdr (sens).
Burada bir eyler gizemli bir biimde onu dinleyenin ahsna
yerletirilmitir.
Kukusuz nevrotik, alimallah, kendi yaradlna gre, bu
deneyime doru, bu kkensel yola doru ilerler. lk bata dok
torun roln oynamas, analisti bilgilendirmesi gerektiini
sanr. Elbette, gndelik deneyiminizde, sz konusu olann bu
deil, ama konumak olduunu ve tercihen dncelerini bir
sraya sokup onlara dzen vermeden, yani kendini, pek bilinen
bir narsisizme gre, muhatabnn yerine koymaya almadan
konumak olduunu syleyip onu gereince bilgilendirerek
dzeltirsiniz.
Nihayetinde, nevrotie dair sahip olduumuz anlay udur
ki onun semptomlarnda sessizlie boulmu bir sz yatar, bu
szde belli bir dzeni bozan, hadi syleyelim, belli sayda ihlal
ifade edilir, bunlar, kendi balarna, iinde yer aldklar olum

suz dzeni [acmasz dnyay] yksek sesle sularlar. Simge

dzenini canl biimde gerekletiremedii takdirde, zne, bu
ihlallerin ikameleri olduu, dzenden yoksun imgeler yaratr
(realiser).
Her hakiki simgesel ilikide ilk bata araya girecek olan
budur.
Konutuu zaman znenin ilk olarak ifade ettii ey, di
renler diye adlandrdmz dzlemdir, ki bu da ancak, erken
deneyime dair imge ya da imgelerin, analistle birlikte yaanan
analitik durum iinde, burada ve imdi gereklemesi olarak
yorumlanabilir. Tm diren teorisi de gerekten de ite bunun
zerine ina edilir, ama nce semptomun ve analiz edilmesi
mmkn olan her eyin simgesel deerinin en bata tannmas
gerekir.
Fakat deneyimin karlat ey, tam olarak simgenin ger
eklemesinden baka bir eydir. Bu, znenin analitik deneyim
iinde bu imgesel referans hic et nutc tesis etme ayartsna
kaplmasdr. Biz buna znenin analisti kendi oyununa dhil
etme giriimleri diyoruz. Fare Gren Adam vakasnda gr
rz bunun rneini, yle ki farelerin yapt ikenceye dair b
yk takntl hikyesini anlatrken, znenin, burada ve imdi,
Freudla birlikte, hikyeye keskin tadn veren imgesel sadist-anal ilikiyi gerekletirme ynndeki giriimini -Freud gibi,
hemen olmasa da abucak- fark ederiz. Freud, bizzat znenin
yznde fizyonomik olarak kendini gsteren ve ele veren ve
farknda olunmayan bir zevkin verdii korku diye niteledii bir
eyin sz konusu olduunu byk bir igryle kavrar.

Analitik deneyimde ortaya kan diren unsurlarnn llebildii, olduklar gibi koyulabildikleri an kukusuz analiz
tarihinde belirleyici bir andr. Tarih vermek gerekirse bu an
dan tutarl bir biimde ilk kez, International Journal ofPsychoanalysisde bu konuda yaynlanan ilk makalelerden biri olan
Reichn makalesinde bahsedilmektedir, ayn esnada Freud
analitik teorinin geliiminde -b e n teorisinden baka bir ey
olmayan- ikinci aamay ortaya karmtr.
Bu dnemde, 1920de, das Es [d, o] ortaya kar. Bu sra
larda, simgesel iliki dzeyinde -bunu hep aklda tutmak ge
rekir-, znenin direndiini ve bu direncin, fizikte bir ktlenin
hzlanmaya direndiinin sylenmesi gibi, tedavi (teraptik)
hareketine kart basit bir eylemsizlik olmadm fark etmeye
balarz. Bu diren, insani bir eylem gibi, olduu haliyle, te
rapistin eylemine kart belli bir ba kurar, ama yle bir fark
vardr ki terapistin buna aldanmamas gerekir. Hasta terapiste
gerek bir kii olarak deil, daha ziyade -terapistin yerinde
gerekletirildii lde- ona yanstt belli bir imge olarak
kar koyar.
Aslnda bu szckler merammz ancak yaklak olarak an
latyor.
Saldrgan igd mefhumu da ayn ekilde bu anda doar
ve yine bu anda, libidoya destrudo szcnn eklenmesi ge
rekir, sebepsiz de deildir bu ilave, zira amac, diren biimi
altnda ortaya ktklar halleriyle bu imgesel ilikilerin asli i
levlerini [burada baz kelimeler ek sik ...] andan itibaren, be-

nin yerine getirdii kendine has ileve bir o kadar bal baka
bir dzlem ortaya kar.
Bene dair tutarl ve derli toplu her analitik mefhumda, benin imgesel ilevini kendi kendisine yabanclam znenin
birlii olarak kesin biimde tanmlamak gerektiini sylemek
dnda, bugn ben teorisine girmeyeceim. Benlik, iinde z
nenin kendini ilkin ancak kendine yabanclam olarak tan
yabildii bir eydir. Bu yzden kendini ancak benin alter ego
sunu iptal ederek yeniden bulabilir. te bu noktada, bundan
byle saldrganlk ( agressivite) diye adlandrlan, saldrdan
( agressior) ok ayr olan boyut geliir.
imdi bizim meseleyi iki dzeyde yeniden ele almamz ge
rekir: sz ve imgesel.
Sz, size zet olarak gstermi olduum gibi, aracln asli
roln oynar. Araclk gerekletii andan itibaren kar kar
ya bulunan iki ei/partneri deitirir. Baz insan gruplarnn
semantik dzeyinde dahi bize verilmi hibir ey yoktur. Bu
konuda Leenhardtn Do K am o balkl kitabn okuyun.
iddetle tavsiye edilmeye layk bir kitap deil ama olduka
zengin anlatml ve hayli kullanl. Mevzuuyla tantrlma
ya gereksinim duyanlar iin mkemmel bir giri. Bu kitapta,
[Yeni Kaledonyal] Kanak halknda semantik dzeyde olduk
a zel bir eyin meydana geldiini, yani sz (parole) keli
mesinin bizim bu ekilde adlandrdmzdan ok daha te
ye giden bir ey anlamna geldiini greceksiniz. Onlar iin
bu ayn zamanda bir eylemdir. Hem zaten bizim iin de, sz

vermek ayn ekilde bir edim biimidir. Ama Kanaklar iin bu

ayrca bazen bir nesnedir, yani tanan bir eydir, rnein bir
demettir. Herhangi bir ey olabilir. Ama buradan hareketle,
nceden var olmayan bir ey var olur.
Baka bir aklama daha yapmak gerek. Bu arac sz sa
dece bu temel ve basit dzeyde araclk yapmaz. ki insana
benzerlerinin serabyla kurulan temel saldrgan ilikiyi ama
olana verir. Yine onun baka bir ey daha olmas gerekir,
zira eer ona kafa yorulursa, sadece bu aracl tesis etmekle
kalmayp, ayn zamanda bizzat gerekliin kendisini de tesis
ettii grlr.
Akrabaln basit/temel yaps, yani arkaik yaps denen
eyi dnrseniz bu btnyle aikrdr. Akrabalk yaplar
her zaman basit deildir. rnein bizimkiler bilhassa karma
ktr, ama aslnda onlar ifade eden szckler sistemi olmak
szn var olmazlard ve gerek u ki bizde, kelimenin asl anla
mnda, insani birlemelerde [evlilikte] ( alliance) sz konusu
olan al verileri dzenleyen yasaklarn says son derece d
mtr. Dolaysyla, anne, baba, oul, kz vs. gibi szckleri
gerek ilikilerle bir tutma eilimi gsteriyoruz. Bunun nede
ni akrabalk ilikileri sisteminin, kendi snrlar ve alan iinde,
ar derecede indirgenmi olmasdr. Ama sz konusu olan,
simgelerdir.
Jules H. Masserman, 1944 tarihli International Journal o f
Psycoanalysisde, bu konuda, Dil, davran ve dinamik psiki
yatri balkl ok ho bir makale yazmt. Orada verdii r
neklerden biri, davran bak asnn zayflm yeterince

gsterir. Bir koulla(ndr)ma rnei vererek dilim simgesellii meselesini zeceine inanr. Aratrmaclar bir ann al
masyla ayn anda insanlarn a tepki verecekleri, yani gz
bebeklerinin klecei bir dzenek kurmulardr. Sonra k
uyarcs kaldrldnda, ana vurulunca gz bebekleri k
lr. Son aamada sadece klme szcnn duyulmasyla
gz bebeklerinin klmesi sonucuyla karlalr. Bu ekilde
dil ve simgeselletirme meselesinin zlm olduuna ina
nyor musunuz? Hlbuki klme yerine baka bir ey sylenseydi, yine tam olarak ayn sonu alnabilirdi. Sz konusu
olan, bir fenomenin koullanmas deil, ama semptomlarda
sz konusu olan, semptomun tm dil sistemiyle -olduklar
haliyle insanlar aras ilikilerin anlamlama (signification) sis
tem iyle- ilikisidir.
Analiz bu saptamalarla tam olarak kesiir ve bize kapsam
larn ve mevcudiyetlerim ayrntl bir biimde gsterir. Ama
size az nce anlattklarmn pf noktas aslnda udur: Analiz
edilebilir olan, yani simgesel olarak yorumlanabilir olan her
iliki daima l bir ilikide kaytldr.
Bunu zaten bizzat szn yapsnda grdk, falanca iki zne
arasmda libidinal olarak gerekleebilir olan ey arac gerek
tirir. reti tarafndan ne srlm ve deneyim tarafndan
tantlanm bu olguya hakiki deerini veren, her eyin nihaye
tinde ancak -zira sz konusu olan budur- Oidipus araclyla
yorumlanabilir olmasdr. Bu, her ikili ilikinin daima az ya da
ok, imgesel olann slubuyla damgaland anlamna gelir.
Bir ilikinin simgesel anlamm kazanabilmesi iin nc bir

kiinin aracl gerekir; bu nc, zneyle balantl olarak,

onun nesneyle ilikisinin belli bir mesafede tutulabilmesini
salayan akn unsuru gerekletirir.
mgesel iliki ile simgesel iliki arasnda, sululua atfedi
len mesafenin tamam vardr. te bu yzden, deneyim size
sululuun her zaman kaygya tercih edildiini gsterir.
Freudun retisinin ve teorisinin geliimi sayesinde bili
yoruz ki kayg her zaman bir kayba baldr, baka bir deyile
benin dnmne, yani ortadan kaybolmak zere olan ve ye
rini, znenin belli bir ba dnmesi hissetmeden yanaamayaca baka bir eye brakmas gereken ikili bir ilikiye baldr.
te kaygnn dzlemi ve doas budur. nc ortaya kp
narsisistik ilikinin iine girer girmez, esas itibaryla, zneye
gre akn bir kiilii temsil eden, baka bir deyile znenin
arzusunun ve yerine gelmesinin simgesel olarak gerekleme
sini salayan bir efendilik imgesini temsil eden kiilik sayesin
de, gerek bir araclk olasl alr. O zaman, deneyimlendii
dzleme gre, ya yasarm ya da sululuun dzlemi olan baka
bir dzlem dhil olur iin iine.

3
Biraz zet getiimi hissediyorsunuzdur. Yine de sizi yol
dan fazla saptrmadm sanyorum, nk bunlar zaten top
lantlarmzda pek ok defa yinelediim eyler.
Simgesel dzleme ilikin nemli bir noktann altn tekrar
izmek istiyorum.
zne hakiki anlamda insani bir ilikiye balandnda/gir
diinde ( engager) ie karan simgesel sz konusu olur olmaz;
bir istiyorum ya da bir seni seviyorum ile ben dzeyinde ifade
edilen znenin bir taahhd sz konusu olur olmaz, her za
man sorunlu bir ey vardr. Zaman unsuru gz nne alnma
s gereken ok nemli bir eydir ve simgesel olan ile imgesel
olann ilikisi meselesine kout olarak ele alnmas gereken bir
dizi problem ortaya koyar. nsani eylemin zamansal kuruluu
meselesi simgesel ile imgesel arasndaki iliki meselesinden
ayrlmazdr. Her ne kadar bu akam bu konuyu tm genili

iyle ele alamasam da, en azndan analizde en somut biimde

durmadan onunla karlatmza iaret etmem gerekir. Yine
burada da, bunu anlamak iin, simgenin anlamlanma dair
yapsal, deyim yerindeyse varolusal bir mefhumdan hareket
etmek uygun olur.
Analitik teorinin en yerlemi grnen noktalarndan biri
otomatizm hususudur, Freudun H az tikesinin tesindede. ilk
rneini ok iyi gsterdii, szde yineleme otomatizmidir [ya
da yineleme zorlants]. Burada ilk hkimiyetin/efendiliin
(mastery) nasl iledii grlr -ocu k oyuncam ortadan
kaldrmak suretiyle onu yok eder. Bu ilk yineleme6, bu zamansal durak verme (scansion), nesnenin aynlnn hem mevcut-oluta hem de mevcut-olmayta korunmasn salar.
Bu bize, nesneyle, yani kavram diye adlandrlan eyle ilikilenmesi bakmndan simgenin kesin kapsamn ve anlamlann verir. imdi burada, Hegelde okuduumuzda ok kapal
grnen bir eyin resmedildiini grrz, yani kavramn za
man olduunu. Kavramn zaman olduunun tantlamak iin
bir saatlik bir konferans gerekecektir. in tuhaf, M. Hyppolite, yapt Tinin Fenomenolojisi evirisinde, bunun Hegelin
teorisinin en kapal noktalarndan biri olduunu syleyen bir
not koymakla yetinmitir. Ama Freudun verdii rnek saye
sinde, nesnenin simgesinin tam da oradaki nesne olduunu
sylemekten ibaret olan bu basit noktay apak grrz. Nes
ne artk orada olmad zaman, kendi sresinde cisimlemi,
6

Sz konusu olan fort-da oyunudur. Yineleme ocuun tekrar tekrar oyunca yok
etmesi ve ortaya karmasndan ibarettir (.n.).

kendi kendisinden ayrlm ve bu sebeple sizin iin adeta hep

mevcut, hep orada, hep elinizin altnda olabilen nesnedir. Bu
noktada, simge ile insani olan her eyin olduu haliyle mu
hafaza edilmesi arasndaki ilikiyi yeniden buluyoruz. Bu ne
kadar insani ise, doal srecin hareketli ve rtc yanndan
o kadar korunur. nsan, insani olarak srm olan her eyin
ve en bata bizzat kendisinin varln belli bir kalclk iinde
srdrr.
Baka bir rnek daha verelim. Eer simge meselesini bir
baka ucundan tutmak isteseydim, szckten, szden ya da
ufak demetten yola kmak yerine, efin mezar ya da herhan
gi birinin mezar stndeki hykten balardm. nsan trn
karakterize eden ey, tam da cesedi, bu insann yaam oldu
u gereini muhafaza eden ve bir kabir oluturan bir eyle
evrelemesidir. Mezarn stndeki toprak yn ya da kabir
deki herhangi baka bir iaret kesinlikle simge adna layk
tr. Bu insaniletiren bir eydir. Fenomenolojisini gstermeyi
denediim her eyi simge diye adlandryorum.
Eer dikkatinizi buna ekiyorsam, elbette sebepsiz deil.
Gerekten de, Freudun teorisi bir lm igds mefhumu
nu aydmlatncaya dein yol alm olmaldr. Ardndan, sadece
diren unsuruna, yani dilin simgesel ilevini az ok iptal eden,
analitik deneyim esnasndaki imgesel eylem unsuruna vurgu
yapan analistler, lm igdsnn var olma sebebi olmayan
bir kavram olduunu dnenlerle ayn kiilerdir.
Kelimenin asl anlamnda gerekletirmek ( realiser); tabii
asli bir ilev olarak belli bir gerein zel bir iaretini imgeye

dhil ettikten sonra imgeyi bu geree geri gtrmek; analitik

ifadeyi geree geri gtrmek, sadece bu dzeye sahip olduk
lar iin bu ifadeyi bu dzeyde gelitiren kiilerde, Freudun
lm igds bal altna yerletirdii ve temelde yinele
menin otomatizmi diye adlandrd eyin paranteze alnmas
hatta darda braklmas ile her zaman ilikilidir.
Reich bize bunu karakteristik bir rneini verir. Ona gre,
hastann anlatt her ey flatus vocistir7, igdnn zrhm
aka gsterme biimidir. Belirleyici, ok nemli bir nokta,
ama sadece deneyimin bir evresinden ibaret. Btn psikanalitik deneyim sembolik diye paranteze alndnda lm ig
dsnn kendisi darda braklr.
Hi kukusuz bu lm unsuru yalnzca simge dzeyinde
gstermez kendini. Kendini ayn zamanda narsisistik dzeyde
de gsterir. Ama burada sz konusu olan baka bir eydir. Nar
sisistik dzlemdeki lm, her trden yer deitirmeye bal
olan ve daha nce iaret ettiim gibi, gerein simgesel olarak
i grmesinin olanamn kkeni ya da kayna olduu d
nlebilecek bu nihai hiletirme (teantisation) unsuruna ok
daha yakndr. Ama bu ayrca, sre unsuruyla, zamansal yan
stmayla, olduu haliyle simgesel davrann esas sonu olan
gelecekle ok daha az ilikiye sahip bir eydir.
Farkndasnzdr, biraz hzl gitmek mecburiyetindeyim.
Tm bunlar hakknda sylenecek ok ey var. Diren, aktarm
direnci, olduu haliyle aktarm, asl anlamyla aktarm diye
7

A nlam sz szleri, n esn el b ir gereklie karlk dm eyen salt bir isim, szck ya da
sesi b elirten L a tin ce ifade. N om inalistler tarafndan kullanlr (.n .).

adlandrlmas gereken ey ile dirence braklmas gereken

ey arasndaki ayrm gibi diren terimlerine karlk gelen bir
dizi farkl mefhumun analizi, tm bunlar simgesel ve imgesel
gibi temel mefhumlara gre olduka kolay biimde kuramlatrlabilir.
Sonlandrrken, sadece sylediklerimi rneklendirmek is
tiyorum. Anlattmz eyler iin her zaman kk bir resim
leme yapmalyz. rnein Fare Gren A dam 'da olduu gibi,
Seminerdeki rencilerle ok daha geni biimde gelitirmi
olduum biimselletirme unsurlaryla kyaslandnda bu
yalnzca yaklak bir ey. Size iaret edeceklerime benzer e
lerin yardmyla btnyle biimselletirmeyi becerebiliriz.
Bu size ne demek istediimi gsterecektir.
te balangcndan sonuna kadar bir analizin ok ematik
olarak nasl kaydedilebileceine bir rnek.

g S - g - i- iG - iS - s S S - S G - g G - gS,8

simgeyi gerekletirmek olsun.

gS: Bu balang konumudur. Analist olduu haliyle sim

gesel bir kiiliktir ve hem kadiri mutlakln bir simgesi hem
de zaten bir otorite ya da efendi olduundan onu bu sfatla
8

G, 1, S ksaltmalar, Gerek (Reel), mgesel (Imaginaire) ve Simgeseli ( Symbolique)

temsil etmektedir. Bkz. Barromean dm (.n.)

ararsnz. Hasta onu aradnda ite bu bak as iinde aa

yukar yle bir tutum sergiler -Benim hakikatim e sahip olan
sizsiniz. Bu tutum btnyle yanltcdr, ama tipik tutumdur.
g: sonra, imgenin gereklemesiyle kar karyayz, yani
znenin diren olarak analiz edilen belli bir davran iine gir
dii az ok narsisistik kuruluu. Hangi sebepten dolay? Belli
bir i ilikisinden dolay,
M GELEM
M GE
: Onun igdsel olduunu dnyor olmamz itibary
la her imgesel gerekleme iin esas itibaryla kurucu olan, im
geler tarafndan cezbedilmeyi ( captation) temsil eder. mgele
rin gereklemesi, dii iskorpit balnn erkek iskorpotinkiyle
ayn renklerin cazibesine tutulmasna ve onlar gitgide malum
yere doru gtren belli bir dans iine girmelerine sebep olur.
Analitik deneyimde bu gereklemeyi tesis eden nedir? Bunu
imdilik bir ember iine koyuyorum. Daha ilerideki emaya
baknz (ema eksik).
Bundan sonra, inin Gye dnt iG var. Bu, diren, ne
gatif aktarm ya da hatta baz ar vakalarda, analizde var olan
sayklama/hezeyan ( delire) aamasdr. Baz analisder bunu
gerekletirmeye hep daha fazla eilimlidir. Analiz iyi organize
edilmi bir sayklamadr, bu stadarmdan birinden duyduum
bir forml. Ksmi bir forml ama doru olmad sylenemez.

Peki sonra ne olur? Eer netice iyiyse, eer zne psikotik

olmak iin tm yatknlklara sahip deilse -k i bu durumda iG
evresinde kalr- iSye geer, simgelerin imgelenmesine. zne
simgeleri imgeler. Analizde simgenin imgelenmesinin binbir
rnei vardr, rnein d. D simgeselletirilmi bir imgedir.
Burada tersine evirmeye olanak tanyan sS devreye girer.
Bu imgenin simgeselletirilmesidir, baka bir deyile yorum
dediimiz eydir. Bu noktaya ancak, aa yukar Gi - i - iG
- iSyi kapsayan imgesel aamann almasndan sonra eriilir.
O zaman semptomun yorumla aydnlatlmas balar: sS - S.
Daha sonra, ksacas her salkl halin hedefi olan SG ge
lir. Ama, sanld gibi, az ok iyi tanmlanm ve organize
bir geree uyum gstermek deil, kendi gerekliinin, ba
ka bir deyile kendi arzusunun tannmasn salamaktr. Pek
ok kez altn izdiim gibi, ama onun gerekliinin kendi
benzerleri tarafndan tannmasn salamaktr, yani onu simgeselletirmektir.
Bu noktada, karmzda gG vardr, bu da nihayet gSye var
mamza imkn tanr, yani tam olarak kendisinden hareket etti
imiz yere varmamza.
Baka trls olamaz, zira eer analist insani snrlar iinde
gerekli niteliklere sahip ise, analiz ancak dngsel olabilir. Ve
bir analiz bu ayn dngy birok kez kat edebilir.
iS analizi analiz yapan ksmdr. Bu, hatal biimde bilindlarn iletiimi diye adlandrlan eydir. Analist hastasnn
oynad oyunu anlamaya muktedir olmaldr. znenin ba

latt dansa bakarak, kendisinin dii iskorpit mi yoksa erkek

iskorpit mi olduunu anlamaldr.
sS, simgenin simgeselletirilmesidir. Bunu yapmak zorun
da olan analisttir. Zorluk ekmez zira bizzat kendisi zaten bir
simgedir. Bunu kltr ve zek ile btnlkl bir ekilde yap
mas tercih sebebidir. te bu yzden analistin kltrel alanda
mmkn olduunca eksiksiz bir eitime sahip olmas tercih
sebebidir, hatta zorunludur. Kltrel konularda ne kadar ok
bilgi sahibi olursanz, o kadar iyidir. sS, ancak belli bir aama
aldktan sonra iin iine dhil olmaldr.
zne hemen hemen her zaman, az ok baard belli bir
birlik oluturur, bu birliin asli unsuru aktarmda tesis edilir.
Ve analist gelip simgelerin simgesi olan stbeni [speregoyu]
simgeselletirir. stben sadece, hibir ey sylemeyen bir sz
dr. Analist onu simgeselletirmekte kesinlikle hibir sknt
yaamaz. Onun yapt i tam da simgeselletirmektir.
rR analistin iidir/almasdr, uygunsuz biimde nl
iyicil yanszlk ( neutralite bienveillante) terimiyle ifade edilir,
insanlar bunun hakknda ileri geri konuurlar ama aslnda sa
dece, bir analist iin tm gerekliklerin sonuta edeerli ol
duu, hepsinin gereklikler olduu anlamna gelir. Bu, gerek
olan her eyin ussal olduu -ve tersi- fikrinden yola kar. Ve
bu, negatif aktarmn stne arpp paraland ve analizi ka
zasz belasz yrtmesine olanak tanyan bu iyicillik niteliini
analiste vermesi gereken eydir.

Tm bunlar biraz hzlca sylendi. Size bir sr baka ey

den de bahsedebilirdim. Ama bu yalnzca bir giriti; psikana
lizde dil konusu zerine yaknda size Romada sunmay um
duum bir teblide daha btnlkl ve daha somut olarak ele
almaya alacam eye bir nszd.

TARTIMA
Prof. Lagache konferans veren kiiye teekkr eder ve tar
tmay aar. Marcus Blajan Hanmefendi baz szckleri an
lamadna iaret eder, rnein akn. Konumacnn kayg
ve sululuk konusunda syledikleri ona agorafobiyi dn
drtmtr.
J.L. Kayg narsisistik ilikiye baldr, Blajan Hanm agora
fobi ile bunun ok ho bir rneini vermitir, zira daha narsi
sistik bir fenomen yoktur. Seminerimde ne zaman bir vakay
yorumlasam, znenin tepkisinin farkl zamanlarn/aamala
rn hep gsterdim. Ne zaman iki aamal bir fenomen vuku
bulsa, rnein takntda, ilk aama kaygdr ve kincisi, sulu
luk dzleminde kaygy yattran, sululuk.
Akn kelimesi size kapal grnm. Ama aslnda ok
metafizik ya da hatta metapsikolojik bir kelime deil. Sizin
iin rneklendirmeye alacam. Tam olarak onu kulland
m balamda ne anlama gelir?
znenin benzeriyle olan ilikisinde, ikili ya da narsisistik
ilikide, her zaman zne iin yok olup gitmi bir ey vardr.

zne kendisinin baka ( autre), bakann da o olduunu his

seder. Karlkl olarak tanmlanan bu zne, insani znenin
kuruluunda asli aamalardan biridir. zellikle baz nevrotik
yaplarda, bu yle bir aamadr ki, znenin yaps her zaman
ortaya kmann eiinde olsa bile, zne varlm onda sr
dremez. Yanstc imgeye en fazla bavurulduu yerde, zne
kendi kendisinin yansmasndan baka bir ey deildir. Onun,
akn olan bir ey kuran bir nokta oluturma ihtiyac buradan
kaynaklanr. Bu [aknlk] tam da baka olarak bakadr.
Buna binbir rnek verilebilir. Fobi rneini alalm. Ger
ek u ki, bu kadar tuhaf, insani imgeden bu kadar ayrlm
hayvan imgelerinin varlklarn insani ete srdrmesi olgusu
tam da benzeri bir kaygya karlk gelir. Aslnda, totemcili
in gerek tarihsel kkeni hakknda ne dnrsek dne
lim, zira ona hasredilen almalara ramen tm bunlar ber
rak deildir, ok kesin bir ey var, totemizmin her halkarda
yamyamln yorumuna [yasaklanmasna] bal olmas: ba
ka olan yeme. En ilkel insani iliki tarz kesinlikle benzerinin
tzn kendine katmaktr. Bu noktada, totemciliin ilevinin
ne olduunu aka grebilirsiniz, benzerini aan bir zne ya
ratmak. Dr. Gessainin sylediklerimin aksini iddia edeceini
sanmyorum.
Burada en ok ilginizi eken noktalardan biriyle yeniden
karlayoruz, ocuklarla yetikinlerin ilikisi. ocua gre,
yetikinler yelie kabul edilmi ( ititie) olduklarndan akn
drlar. En acayibi u ki ocuklar da yetikinlere gre daha az
akn deildirler. Her ilikinin karakteristii olan bir dnm

sistemi dolaysyla, ocuk yetikinler iin tm gizemlerin ko

nusu haline gelir. ocuklar ele alrken hesaba katmamz gere
ken ey, ocuklar ile yetikinler arasndaki dillerin karkl
nn bu kaynadr.
Daha baka rnekler de verebiliriz, zellikle de zneye ili
kin bir ey olan ama ayn zamanda onu aan, cinsel nitelikli
Oidipus ilikisini tesis eden ey konusunda. Belli bir mesafe
den bir biimin tesis edilmesi sz konusudur burada.
Serge Leclaire - Bize simgesel olandan, imgesel olandan sz
ettiniz. Ama gerek olandan bahsetmediniz.
J.L. - Her eye karn ondan bir para bahsettim. Gerek ya
btnlktr ya da yok olup giden andr. Analitik deneyimde,
zne iin, gerek hep bir eye toslamaktr, rnein analistin
sessizliine.
Analitik diyalog vastasyla, bu akam pek stnde dura
madm ok arpc bir ey meydana gelir. Bu, tek bana, bir
iletiimden [konumadan] ok daha deerli olan bir analitik
deneyim olgusudur. Btnyle somut bir rnek vereyim, d
ler rneini, dlerin bir dil gibi olutuunu ( compose) syle
dim mi hatrlamyorum. Analizde, bunlar dil ilevi grrler.
Analizin ortasnda ya da sonunda ortaya kan bir d, analist
le yaplan ikili konumann bir parasdr. Peki, nasl oluyor da
bu dler -ve yine, znenin simgelerini kurma tarz gibi bir
ok baka ey- analistin, yani varl iinde kurulduu haliy
le analistin kiiliinin gerekliinin kesinlikle heyecan verici
damgasn tarlar. Nasl oluyor da bu imgesel ve simgesel de

neyim vastasyla, hasta son aamada analistin yapsnn snrl

ama arpc bir bilgisine ular? Bu tek bana, bu akam ele
almayacam bir sorun yaratr.
Georges M auco - Acaba farkl trde simgeleri hatrlatmak
gerekmez mi diye soruyorum kendime.
J.L. - Simge ilk nce bir alametifarikadr ( em blem e).
Georges M auco - Simge, yaanma ilikindir. rnein ilk
nce bir simgeyle deneyimlenen ev daha sonra kolektif olarak
gelitirilir, kolektif olarak disipline edilir. Her zaman ev keli
mesini artrr.
J.L. zninizle kesinlikle ayn fikirde olmadm syleyeyim
size. Semptomlar, Oidipus ilikisini vs. tekil eden analitik
deneyimin kkenlerinde bulduumuz simgeler iin Emest
Jones kk bir katalog yapar ve sz konusu olann her za
man esas itibaryla akrabalk ilikilerini, efendinin otoritesi
ni ve yaam ile lm ilgilendiren eylerle balantl temalar
olduunu gsterir. Burada sz konusu olan her ey elbette
simgelerdir. Bunlar gereklikle kesinlikle hi alakas olmayan
unsurlardr. Hayvan gibi tamamen gereklie hapsolmu bir
varln bunlara dair hibir fikri yoktur.
Burada sz konusu olan tam da simgenin insani gereklii
kurduu noktalardr, bu noktalarda simge bu insani boyutu
yaratr; Freud takntl nevrotiin her zaman yaamn sresi,

babalk9 vs. gibi kesinlikten son derece yoksun unsurlar kap

sayan dzeyde yaadn sylerken srekli bu boyut stnde
durur. nsani gereklikte bunlara dair dorudan alglanabilir
hibir delil yoktur. Bu tarz eyler, teyitlerini daha sonra ger
eklikte bulabilen baz simgesel ilikiler tarafndan ina edi
lir ve ilkel biimde ina edilir. Baba gerekten de dlleyicidir
(geniteur). Ama bunu kesin kaynaktan renmemizden nce,
babann ad babann ilevini yaratr.
Bu yzden sanyorum ki simge duyumlarn ya da gerek
liin ayrntlandrlmas deildir. Asl anlamda simgesel olan
-ve en ilkel simgeler- insani gereklie baka, farkl ve hakika
tin tm ilkel nesnelerini tesis eden bir ey sokar.
Dikkat ekici olan, simgelerin, simgeselletiren simgelerin
hepsinin bu dzleme ait olmas. Simgelerin yaratlmas hay
vani gereklie yeni bir gerekliin sokulmasn gerekletirir.
Georges Mauco - ... ama yceltilmi ve ayrmtlandrlm
gereklik. Bu daha sonraki dilin temelini salar.
J.L. - te bu noktada sizinle tamamen hemfikirim. r
nein, ilikileri belirtmek iin, bizzat mantklar doallkla
akrabalk terimine bavuruyorlar. Bu geili bir ilikinin ilk
modelidir.
Octave Mannoni - Kaygdan sululua gei analitik du
ruma bal gibiymi gibi grnyor. Kayg sululua deil
utanca da gtrebilir. Kayg bir cezalandrc fikrini deil de
9

nsan ne kadar yaar? B iy o lo jik b abas kim dir? vs. ( .n .).

dlama fikrini anmsattnda, utan ortaya kar. Kayg ayn

zamanda sululukta deil phede de gsterebilir kendini.
Bana yle geliyor ki analist orada olduu iin kayg sululua
dnr.
J.L. - Tamamyla hemfikirim. Bu, analistin sz elinde tut
masn, yargda bulunmasn salayan, analitik deneyimde ay
rcalkl bir durumdur, nk analiz btnyle simgesel bir an
lama ynelir, nk analist sz orada eksiklik gsteren eyin
yerine koymutur, nk baba yalnzca bir stbenmi, yani bu
nevroz iin kurucu olduu, nevroz ise aktarmla tanmland
lde szsz bir yasaymtr. Tm bu tanmlar edeerlidir.
Gerekten de kayg tepkisine kan sonsuz gzergh vardr ve
bu tepkilerden bazlarnn analizde ortaya kmas ihtimal d
deildir. Her biri olduu gibi analiz edilmeye deer.
phe meselesi ise gerekliin simgesel kuruluuna ok
daha yakndr. Adeta onun n kouludur. Esas itibaryla, be
nim anladm anlamda, znel diye nitelendirilebilecek bir
konum varsa, yani btn durumu kuran oysa, ite o aka bu
durumdur. Bu durum ne zaman ve nasl gerekleir? Bu ayrca
aklanmay gerektirir.
W ladimir Granofffetiizm zerine bir soru sorar.
J.L. - Aslnda, fetiizmi yeniden ele almadm. Feti imgesel
olann bir naklidir. Feti bir simge haline gelir.
Dr. Pidoux bir soru sorar.

J.L. - Simge en kk bir acting-outda. [eyleme vurma, ey

leme geite] ie karr.
Didier Anzieu - Freud klinik teoriyi gelitirirken, kendi d
neminde yrrlkte olan teorilerden model almtr. Bu mo
dellerin simge dzlemine mi yoksa imgesel dzlemine mi ait
olduklarn ve bunlar iin hangi kkeni iaret etmek gerektiini
merak ediyorum. Bugn nerdiiniz emaya gelince, sz ko
nusu olan, kltrel evrime uyarlanan klinik verileri dnmeye
olanak tanyan bir model deiimi mi yoksa baka bir ey mi?
J.L. - Analizde sz konusu olan eyin dil mahiyetinde, yani
nihayetinde bir mantk mahiyetinde olduunu gz nnde
tutarsak, ema eylerin doasyla daha ok badar.
Freud hakknda sylediklerinize gelince, aktarm konu
sunda, kendi dneminin atomistik, armc, hatta mekanist modellerini benimsediine katlmyorum. Bana arpc
grnen, sevgiyi aktarm dzleminde vazgeilmeyecek bir ey
olarak ylece kabul ederken gsterdii gz peklik. Bunun
bir olanakszlk, bir kmaz, hudutlar aan bir ey olduunu
kesinlikle dnmez. Aktarmn, en yksek biimiyle insani
ilikinin gereklemesinin ta kendisi, balangta var olan ve
tm bunlarn sonunda da orada olan simgenin gereklemesi
olduunu gayet iyi grmtr.
Balang ve son her zaman aktarmdr. Balangta, potan
siyel olarak, hastann [bizi grmeye] geliiyle, aktarm orada
kurulmaya hazrdr. En batan beri oradadr.

Freudun aktarma sevgiyi dhil etmesi, onun insani dzey

de simgesel ilikilere ne derece nem verdiini bize gsterme
lidir. Gerekten de, hakknda pek konuulamayacak bir snr
deneyim olan sevgi denen bu eye bir anlam vereceksek eer,
o da udur: bir ve aym eyi tekil eden, gereklik ile simgenin
toptan birlemesi ( conjonction).
Fratoise Dolto - Gereklik ve simge diyorsun. Gereklik
ten ne anlyorsun?
J.L. - Bir rnek vereyim. Birine hediye/ba olarak bir o
cuk vermek sevginin cisimlemesidir, zira insanlar iin, ocuk
en gerek olandr.
Fratoise Dolto - ocuk doduu zaman, bir ba/hedi
yeyi simgeler. Ama ocuksuz ba da olabilir. yleyse dilsiz
sz de olabilir.
J.L. - Elbette, bunu sylemeye her zaman hazrm, simge
sz aar.
Fratoise Dolto - Hep gerek nedir? sorusuna varrz. Ve
ondan hep kaarz. Ve psikanalitik gereklii kavramann bun
dan baka bir tarz daha vardr, ki benim psikolojik duyarll
m iin bu tarz bana fazla arym gibi geliyor. Ama sen yle
sra d bir hocasn ki ancak daha sonra anlasak bile seni takip
edebiliriz.
Duyumsal kavray bir gereklik dzlemidir ve dilden nce
geldii iin bana daha salam grnen temellere sahiptir. Eer

kendi bedenine dair imgesi olmasa, yetikin iin her ey im

gesel olann szel ifadesiyle vuku bulur. Bakasnn kulaklar
oldu mu konuamayz.
J.L. - Sen bakasnn kulaklar olmasn ok kafana tak
yorsun.
Franoise Dolto - Ben deil, ocuklar. Konuuyorsam, ii
tecek kulaklar olduunu bildiimdendir. Oidipus aamasn
dan nce bundan bahsetmem. itecek kulaklar olmasa bile
konuur ocuklar. Ama, Oidipus aamasndan sonra, kulaklar
olmasa konuamayz.
J.L - Ne demek istiyorsun?
Franoise Dolto - Konumak iin, azn ve kulaklarn olma
s gerekir. yleyse geriye bir az kalr.
J.L. - Bu, imgeseldir.
Franoise Dolto - Dn bir rneini grdm, kulaksz gz
ler izen dilsiz bir ocuk vard. Dilsiz olduundan, ona yle
dedim: Bunun konuamamas artc deil, nk az yok. B o
yal bir kalemle az koymaya alt. Ama az resimdeki o
cuun boynuna denk gelen blgeye koydu. Konusayd akln,
zeksn, dikey bir beden mefhumunu yitirecekti. Konumak
iin, bir az ve kulaklar olduundan emin olmak gerekir.
J.L. - Tamam, kabul. Ama aydnlattn bu ok ilgin ol
gular tamamen bir kenara braklm bir eye bal, yani be-

nin Urbildi10 olarak beden imgesinin kuruluuna ve u keskin

mulaklkla, paralanm bedene. Nereye varmak istediini
anlamyorum.
Fratoise Dolto - Dil imgelerden sadece biridir. Sevgi eyle
minin tezahrlerinden sadece biri; varln, sevgi eyleminde,
paralara ayrld tezahrlerden biri. Sze ihtiyacmz oldu
u zaman kendimizi btnlemeye ihtiya duyduumuza gre
bizler btn deiliz. nsan ne sylediini bilmez, eer onu
dinlerse [onun ne sylediini bilen] bakasdr. Dil yoluyla
cereyan eden ey baka pek ok yolla da cereyan edebilir.
Octave Mannoni - Bir aklama. izimler imge deil, nes
nedirler. Sorun imgenin simge mi yoksa gereklik mi olduu
nu bilmekte. Bu son derece zor.
/. L. - En azndan ynelim fenomenolojisinde, imgeseli ele
almann en eriilebilir yollarndan biri, suni yeniden retim
( reproduction) olan her eydir.

10

P rototip , arketip, ilk rn ek, asl, orijin al (.n .).

Baba-nn-Adiarna
Giri

Kendimi teatral bir oyuna kaptrmak niyetinde deilim. Bu

seminerin, yapacam son seminer olduunu sylemek iin
sonunu beklemeyeceim.
Zaten bu, olup bitenleri renmi olan kimileri iin bir
srpriz olmayacaktr. Dierleri iinse burada huzurda bulu
nularna saygdan yapyorum bu aklamay.
Bu oturum boyunca sessizliin mutlak surette korunmas
n rica ediyorum.
Dn gece ok ge saatlere kadar, bu sene de size on yldr
verdiim eyi vereceime inanyordum, ta ki bir haber alana
kadar.
Bugnk seminerim, her hafta aksatmadan gsterdiim
ayn zenle hazrland. Devam gelmeyecei iin en batan
sizden zr dileyerek, elimden gelenin en iyisinin onu size ol
duu gibi sunmak olacam dnyorum.


Bu sene Baba-nn-Adlarndan sz edeceimi ilan etmi
tim. Bu ilk sunum srasnda bu oul taksnn nedenini size
anlatmam mmkn deil. Ama en azndan, ilk olarak Schreber vakas ile Baba-nm-Adnm ilevini ele aldm Seminerin
[Seminaire III, Les psychoses, 1955-6] nc ylnda tasar
lamaya baladm bir mefhumda gerekletirmek amacnda
olduum ilerlemeyi greceksiniz.
Bugn bu erevenin dna kmayacama karar veril
diine gre, gemi retimimden bu senenin Seminerinin
ana hatlarn ekillendirebileceiniz nirengi noktalarn sizin
iin nokta nokta belirtmek zere belki de hi olmad kadar
zen gstereceim. Bu sene sizin iin, baba metaforu diye ad
landrdm eye ilikin 15, 22 ve 29 Ocak ile 5 ubat 1958
tarihlerinde verdiim seminerleri [Seminaire V, Les form ations de l'itconscient]; zel adn ilevine ilikin 20 Aralk 1961

tarihinde ve devamnda Ocak 1962de yaptm seminerleri

[Seminaire IX, L identification] ve Claudelin lemesinde
babann dramn ilgilendiren eye ilikin Mays 1960 tarihli
seminerleri [Seminaire VIII, Le transferi] birbirine balamak
istiyordum.
Konumam hangi ynde srdrmek istediimi anlamaya
alacak olanlar iin nceki seminerlerime gndermeler yap
mam, bu sene bir sonraki adm atabilmem iin bana olanak
tanm olan ve yaplandrlmasnda imdiden hayli yol kat
edilmi bir istikametin sz konusu olduunu gsterir size.
Bu bir sonraki adm kayg zerine Seminerime balanyor.
te bu yzden, geen yl retimimin getirdii zmn ana
hatlaryla izilmesinin hangi bakmdan zorunlu olduunu size
gstermek niyetindeydim -ve bu szm tutacam.
Bu Seminer boyunca [Seminaire X, L'angoisse], kayg z
nenin bir etkilenimidir/duygulanmdr ( affect) gibisinden for
mllere gerek arlklarn verebildim. Bu forml ne srer
ken onu uzun uzadya yapya, zellikle de konuan zne diye
tanmlanan, bir imleyen etkisinde temellendirilen ve belirle
nen znenin yapsna oturttuum ilevlerle balantlandrmay ihmal etmedim.
Ne zaman - zaman diyebilirsem eer, bu cehennemlik
szce imdilik sadece ezamanllk dzeyinde gndermede
bulunulduunu kabul edin-, ne zaman bu zne kaygdan etki
lenmitir? Kaygl olduunda, size daha nce sylediim gibi,
zne Bakann arzusundan etkilenir, tahtadaki tabloda d(A ).

zne bu arzudan diyalektikletirilebilir olmayan dorudan

bir tarzda etkilenmitir. te bu bakmdan kayg, znenin etkilenimleri arasnda, aldatmayandr.
Kaygnn sinyal ilevinin, bu aldatmayan d a (ce qui ne tromp e p a s) ne kadar kkten bir dzeye; Freudun syleminden
tremi olan her eyden daha kkten bir dzeye yerletirildi
inin resmedildiini gryorsunuz. Bu sinyal ilevini bu d
zeyde konumlandrmaktan baka bir yol yoktur. Bu konum
landrma, Freudun kaygy libidonun dorudan dnm
vs. olarak tanmlad ilk formlasyonlaryla uyum iindedir.
Onu ancak bu ekilde koyarsak bu formlasyonlar hl anla
lr olmay srdrr. Freudun kendisi de Ketleme, Semptom,
K aygy yazdktan sonra bunlar muhafaza etmek iin bunun
gerekli olduunu yeterince sezmitir.
te yandan, korkuyu kaygdan bantlar ( correlat) ba
kmndan, zellikle de gereklikteki bantlar bakmndan
ayran psikolojikletirici gelenee ve balatt etkinlik ( agissement) biimlerine kar ktm. Kayg konusunda onun nesne
siz olmadm syleyerek burada ileri deitirdim.
Elimden geldiince temel biimlerinin taslan izdiimi
grdnz nesne a nedir? Nesne a, kaygl olduunda zne
den dendir/eksilendir. Arzunun nedeni diye tarif ettiimle
ayn nesnedir.
Nesne a vastasyla i grmesi gereken ey, zne iin, aldat
mayan kaygnn yerini alr. Edimin ilevi ite buna dayanr. Bu
ilevi daha ayrntl aklamay ileriki bir zamana brakyorum.

Ama ok da beklemenize gerek kalmayaca konusunda size

teminat veriyorum, zira bu ilevi, alt ay sonra bitirmeye sz
verdiim bir kitapta yazdm ksmda zaten ele aldm.
Geen yl fantazide nesne ann ilevine odaklandm. Arzu
nun, znenin bilin dzeyinde, kendini bir zne olarak gerek
letirmesinde eritii en youn ey olmas itibaryla, nesne a
fantazide arzunun dayana olma ilevi kazanr. Bu zincir bir
kez daha arzunun Bakamn arzusuna bal olduunu dorular.
Sizden ayrlrken, size gerek zne gerek nesne konusunda
ileri srdm anlaylarn radikal, tamamen yeniden yaplandrc karakterini hatrlatmaya alyorum.
zneyi, antik nous da [zihin, akl, anlama yetisi] olduu
gibi, anlalr olann balla olan anlay yetisinin ar bir i
levi haline getiren tm anlaylardan kopal elbette ok uzun
zaman oldu. Kayg burada imdiden ne kadar nemli olduu
nu gsterir. Aristoteleste agonia [ac] biiminde bulamad
mz iin deil, ama antik gelenek iin ancak Btnn hissiz
liinde yatan blgesel pathos sz konusu olduu iin. Antik
anlayn baz taraflar, ona en uzakm gibi grnen eyde,
yani pozitivist dncede yaamaya devam eder ki szde psi
koloji bilimi bugn hl bu dnceye dayanmakta ve ondan
beslenmektedir.
Anlay yetisinin anlalr olana karlk dmesinde kuku
suz salam temellere oturan bir ey vardr. Psikoloji bize, insan
anlaynn, temeli itibaryla, hayvani anlaytan farkl olmad
n gsterebilir ve bu sebepsiz de deildir. Verili olanda ve

olgularda varsaylan bu anlalr dnya temel alndnda, an

lay yetisinin gelitiini ya da evrim boyunca intibak ettiini
karsayabilir hatta biimsel olarak bu geliimin her bireyde
vuku bulduunu tahayyl edebiliriz. Her ey oradadr, ama
pozitivist dncenin farkna bile varmad bir hipotez var
dr, ki bu da olgunun anlalr olduudur.
Pozitivist bak asndan, anlay yetisi, anlalrlk hipo
tezine dayanan, dierleri arasnda bir etkilenimden baka bir
ey deildir. Bu, grnte nyarglardan en azade yerlerde,
niversite krslerinin tepesinde gelitirilebilen bu iskambil
falcs psikolojiyi aklar. yleyse, tersine, etkilenim/duygulamm [pozitivistlere gre] yalnzca anlay yetisinin karanlk bir
biimidir.
Bu eitimi alm kiinin gznden kaan ey, maruz kald
bu karanlklk etkisidir. Bu etkinin nerelere vard bilinir:
Bir teknokrasinin gitgide daha maksatl giriimlerine; i ara
yan znelerin psikolojik tek tiplemesine; psikologluk stan
dardna ba eerek mevcut toplumun izdii erevenin kabul
edilmesine.
Freudun kefinin anlamnn bu bakmdan kkten bir kar
tlk iinde olduunu sylyorum.
retimimin ilk admlarnn Hegelci diyalektiin yolla
rnda yrdn size hissettirmek iin yapyorum bunu.
Szde pozitiflik dnyasnda bir gedik amak iin zorunlu bir
aamayd bu.

Hegelci diyalektik, eer dnlp tartlrsa, bizzat Hegelin gstermi olduu gibi, esas itibaryla mantksal kklere,
daha kesin olarak sylersek yklemleme mantnn znde
bulunan eksiklie indirgenebilir. Yani evrensel [tmel], ya
kndan incelendiinde -k i bu ada mantkln gznden
kamamtr-, ancak [eylerin] bir araya toplanmasna ( agregation) dayanr, oysa tikel -k i orada varolu bulan sadece
odur- orada olumsal olarak grnr. Hegelin tm diyalektii
bu fay doldurmaya ve saygn bir dnm yoluyla, evrenselin
nasl Aufhebutg [kapsayp ama] yoluyla bir kesinti iinden tikellemeyi baarabildiini gstermeye yneliktir.
Bununla birlikte, Hegelci diyalektiin itibarna -M arx yo
luyla yapt etkiye, ki onun sayesinde dnyaya girmi ve Hegelin iaret ettii eyi, yani Ecclesiaya, Kiliseye dayal siya
si ve toplumsal bir dzenin alt st ediliini tamamlamtr-,
bundaki baarsna ve gereklemesinin yaratt siyasi yan
klarn deerine ramen, Hegelin diyalektii yanltr. Hem
doa bilimlerinin tanklyla hem de temel bilimin, yani ma
tematiklerin tarihsel geliimiyle yalanlanmtr.
Hegelin sisteminin, ki o zamanlar sistem denince akla
ilk gelen Sistemdir, geliimiyle ada olan Kierkegaardn
ok gemeden grd, vd ve belirttii gibi, kayg bu
rada varolusal bir yarn ( beatce) iareti ya da alametidir.
Freudcu retinin bu konuyu aydnlatan reti olduuna
tanklk ederim.

Kayg ile arzu arasndaki ilikisinin yaps, zne ile zne

den dm/eksilmi nesne arasnda ifte bir yark kapsar,
burada zne, kaygnn tesinde, kendi aracn, yani Freudun
srarla stnde durduu bu yitik nesnenin balang ilevini
bulmaldr -fakat bu fay, arzuyu, iddetin mantk ikinliinde mantn kmazlarn amak iin zorlayan tek boyut olarak
ele almamza olanak tanmaz.
Freud bu noktada bizi, kendisinin yanlsama olarak grd
11 eyin dayand temele gtrr. Dneminin modas olan,
mazeret gsterme ( alibi) modasna uyarak onu din diye ad
landrmtr. Ben ise onu Kilise diye adlandryorum.
Freud akln yla, Kilisenin Hegelin devrimi karsnda
etkilenmeden kalmasn ve bugn ondan grdmz lty
la parlamasn salayan ayn alana doru ilerler.
Baba katli efsanesi olarak koyduu snrn tesine giden,
daha derin, daha yapsal bir yolun atallanmalarn tam da ki
lise geleneinin bizzat temelinde izmemize olanak tanr.
Ve ite bu oynak, o denli sarp toprak zerinde ilerlemek
istiyordum bu yl, hem de dinleyenlerim arasnda onu duy
maya layk kulaklar olmasyla vnerek, evet kilise dzeninin
temsilcilerinden bahsediyorum.
Babaya gelince -onlarn Babasndan Kilise Babalarmaonlar hibir zaman yeterli bulmadm kendilerine syleme
me msaade etsinler.

11

Bkz. Freud, B ir Yanlsamann Gelecei ( .n .).

Bazlarnz benim ergenlik amdan beri Aziz Augustinus

okuduumu bilir. Yine de De trinateden ancak ok sonralar,
aa yukar on yl nce haberim oldu ve bugnlerde bu kita
bn kapan sadece Augustinusun Baba hakknda ne kadar
az ey sylediine armak iin yeniden atm. Bize elbette
Ouldan ve biraz daha fazla da Kutsal Ruhtan bahsetmeyi
becermitir, ama Baba sz konusu oldu mu, bir tr autamoton ile [zorunlulukla], kaleminde bir eit kan/kaytarma
nn peyda olduuna dair -yanlsamaya demeyeceim d e - bir
duyguya kaplrz.
Yine de Augustin ylesine ak grl bir zihindir ki, Tanrya causa sui [kendisinin nedeni] niteliinin yklenmesi kar
sndaki kkten itirazyla nee ierisinde yeniden karlatm.
Bu kavram aslnda tamamen samadr, ama samal ancak
sizin iin aydnlattm zeminden hareketle tandanabilir, yani
yalnzca arzunun belirmesinden sonra neden vardr ve arzu
nun nedeni hibir ekilde, kendisinin nedeni gibi antinomik
bir kavramnn edeerlisi olarak grlemez.
Tm entelektel sofulua kar bu eyi formle etmeyi be
cermi olan Augustinus bile yine de, size oktan beri doru
biimde okumay rettiim Ehyeh acher ehyeh12, yani Tanrnn kendisinin Varlk ile ayn olduunu ne srd bu
ifadeyi Ben varolanm [Ego sum qui sum] diye evirmeye tes
lim oluyor. Bu yl sizin iin brani metinlerinde yer alan buna
benzer baka formllerin pek ok rneini telaffuz etmek ni12

Tevrat, M srdan k, 3 :1 4 : Tanr, B e n B en im dedi, sraillilere de ki, B eni

size B e n B en im diyen gnderdi. ( .n .).

yetindeydim, bu da size, ok iyi bir yazar olduu halde Augustinusun tercmesinin hem Franszcada hem de Latincede
kulaa ne kadar yanl ve biimsiz geldiini gsterecekti. Tanrnn Varlkla ayn olduunu iddia ettii bu Ben varolanm,
yanan allkta Musayla konuan Tanr sz konusu olduu
zaman tam bir samala yol aar.

2
Bu yzden, geen yl size szn ettiim eitli biimleriy
le kk an n ilevinin anlamn hatrlatacam ksaca, aranz
dan seminerimi takip edenler bu biimlerin ne kadar uzaa
gidebildiklerini grebilir durumdaydlar.
Kaygda, nesne kk a der/eksilir. Bu d balangta
meydana gelir. Den bu nesnenin ald biimlerin eitlili
i, znenin Bakann arzusunu nasl anladyla belli bir iliki
iindedir.
Oral nesnenin ilevini aklayan ite budur.
Bu konu zerinde uzun uzadya durdum, bu ilev ancak,
zneden kopan nesne bu anda Bakann talebine, anneye ya
plan arya dhil olur ve bir rtnn altnda, annenin arzusu
olan bu teyi belirtirse anlalabilir. Adeta arm olan ufak
ln memeden ayrlarak bam evirmesini salayan bu edim,

bu memenin sadece grnte anneye ait olduunu gsterir.

O temelde kendisine aittir. Biyolojik referans burada bizi eit
mek iin yaplr. Meme aslnda, baka hayvan trlerinde farkl
biimde yaplanan, besleyici sistemin parasdr. Bu durumda
meme, annenin gs boluunun derin bir paras ve yap
trlm parasdr.
Nesnenin ikinci bir biimi, armaan fenomenolojisinden,
biri heyecan iindeyken yaplan ban/verilen armaann
fenomenolojisinden bildiimiz anal nesnedir. Dklarn sa
lan bir ocuk, onlar, ilk kez olarak Bakann talebinin hkimi,
yani hl mulaklm srdren arzusunun hkimi olarak or
taya kan eye teslim eder. Bakachk [oblativite: ihtiyalarn
tatmininde bakasna ncelik verme] diye adlandrlan eyin
dayanann bu olduunu yazarlar nasl daha ak biimde
fark etmemilerdir? Bakac birlemenin jenital/reme (genitale) eylemi dzeyine yerletirilebilmi olmas ancak, bir
kayg karsnda panikten kaynaklanan bir ka aa karan
hakiki bir rtbas etme hareketiyle ile aklanabilir.
Buna karlk, Freudun retimi ve onu devam ettiren ge
lenek yark olarak hadm edilmeyi jenital dzeye yerletirir.
Freudun ada olan psiko-fizyolojistler orgazm ikin
liin indii (detumescetce) mekanizma diye adlandrdklar
eye indirgerler, oysa Freud, retiminin bandan beri, or
gazmn zne iin kaygyla tam olarak ayn ilevi temsil ettiini
dile getirir. Geen yl bunu size gstermem gerektiini hisset
tim. Orgazm kendinde kaygdr, nk arzu ilelebet zevkten
merkezi bir fayla ayrlmtr.

Bir iftte, her birinin dierinden memnun olduunu bile

syleyebildii kaynama ya da bar anlar vardr diye itiraz
edilmesin. Biz analistler, buna daha yakndan bakalm; baka
lm kadnn adeta kendi klf/kn ilevinde yceltildii, ama
daha teye giden bir eyin sonsuzca darda kald, bu temel
mazeret/hile (d ib i) anlarnda, fallik yanltmaca anlarnda ne
varm. Ovidiusun Tiresias efsanesini anlatt pasaj sizin
iin uzun uzadya yorumlamam bunu size gstermek iindi.
Bu yzden, kadnn szde mazoizmine dair eril efsanede g
rebileceimiz kadns zevkin dokunulmam kalan tesinin
izlerine de iaret etmek gerekir.
Sizi daha uzaa gtrdm. Simetrik olarak -ve arzu/zevk
yarnn jenital dzleme yerletirildii bu zirveye nazaran
tekrar alalmayan ama eri izen bir hat zerindeymiesineskopik itki13dzleminde kk an n ilevini aydnlatmak iin
hayli ileri gittim.
Onun z skopik itkide gerekleir, yle ki burada zne,
baka yerde olduundan daha fazla, arzu ilevine tutsaktr.
nk burada, nesne tuhaftr.

13

p la k in s a n la ra y a d a re sim le re b a k m a itk isi, rn tgen cilik, dikizcilik. Skopik

drtden bahsettiim izde gndem e gelen m ulakl b u noktada kavryorsunuz.
Bak, kayp olan ve bakasnn ortaya km as zerine, u tan cn etkisiyle bandan
aa kaynar sular dklerek, b ird en tekrar bulu nan nesnedir. Buraya kadar zn e
nin grm eye alt ey nedir? G rm eye alt ey, iyi b ilin iz k i yokluk olarak
nesnedir. D ik izcin in arad ve bulduu b ir glgeden ibarettir, perdenin arkasn
daki b ir glge. A rkasnda kim b ilir hangi sihirli m evcudiyeti hayal edecektir, orada
kll b ir atlet olsa dahi o gen kzlarn en gzelini hayal edecektir. Arad ey, sy
lendii g ibi, fallus deildir, on u n yokluudur; b u yzden baz ekiller o n u n aray
nn arlkl n esneleri o lu r (L acan , Psikanalizin D rt Temel K avram ) ( .n .).

Bu dzeyde, nesne, ilk tahmin olarak, Oidipus mitinde ha

dm edilecek organn edeerlisi olan gzdr. Ama yine de sz
konusu olan tam olarak bu deildir.
Skopik itkide, zne dnyayla ona sahip olan bir gsteri
olarak karlar. Orada bir tuzan kurbandr, bu tuzak saye
sinde zneden kan ve onunla yz yze gelen ey, hakiki a
deil, onun tamamlaycs olan yanstc (speculaire) imgedir,
i(a). te ondan dm/eksilmi gibi grnen ey budur.
zne kendini gsteriye kaptrmtr, ona sevinir, ondan haz
alr. Aziz Augustinus da bunu, gz gezdirmenizi istemi oldu
um bir metinde, son derece yce biimde gzlerin ehveti
olarak ifa ve tarif eder. zne arzu ettiine inanr nk ken
dini arzulanan olarak grr ve Bakann ondan koparp almak
istedii eyin onun bak olduunu grmez.
Bunun delili Unheimlich [Tekinsiz] fenomeninde vuku
bulan eydir. Baka tarafndan krklenen bir hadiseyle, ne
zaman znenin Bakadaki imgesi birden ona sanki kendi ba
kndan yoksun gibi grnse, znenin skopik itkide tutulu
kald tm zincirin dokusu bozulur ve en temel kaygnn geri
dnne tanklk ederiz.
Aadaki formlde, kayg (angoisse) alef ile gsterilir. Bu
gn itibaryla, bu ylki ihtiyalarmza uygun olarak, kaygy
simgeselletirmek iin bu iareti iin iine sokmam gerekti.
te kaygnn alefi.

(flO$)
fc

znenin kk a ile ilikisi, en temel yapsnda, ite buna

benzer.
Henz skopik itkiyi aamadm, ama burada amak iin at
lacak adm aklamak ve bu fantazinin ierdii sahtekarl
tam zamannda bozmak iin burada ara vereceim; aktarm
zerine yaptm Seminer ylnda [Seminer VIII, 1961-62],
znenin arzuyla olan ilikisinde dald karanln zirvesi olan
agalma szcyle dile getirdiim biimiyle bu fantaziyi biz
analistlerin gayet iyi bilmesi gerekir.
Agalma, znenin, arzusunun hedeflediini sand ve nes
neyi arzusunun nedeni ile kartrmay son raddesine kadar
gtrd nesnedir. Alkibiadesin lgnl ite budur. Sokratesin ona yapt gnderme buradan kaynaklanr: Ruhunla
megul ol [Alkibiades, 132 c,] yani bunun anlam: Bil ki senin
ardndan kotuun, Platonun daha sonra ruhunu dntrecei
eyden, yani imgenden baka bir ey deil Bu nesnenin hedef ola
rak deil lmn nedeni olarak ilev grdn anla, onun yasm
tut. O zam an kendi arzunun yollarn tanyacaksn. Zira, ben,
hibir ey bilmeyen Sokrates'in bildii tek ey, Erosun ilevidir.
te byle getirdim sizi imdi vardmz kapya, kk
flnn beinci terimine, onun sayesinde nesne yelpazesi, jenital-sonras Bakanm talebiyle olan jenital-ncesi ilikisinde
ve Bakanm a biimi altnda tuzan yeri olduu bu gizemli

arzuyla olan jenital ncesi ilikisinde grlebilecek. Beinci

terimde, Bakamn a s, sonuta, Bakamn yerinin yalmzca se
rabn yeri olmadnn tek tandr.
te bu kk ay adlandrmadm ama yine de, baka hal
ve artlarda, Demeimizin paranoya ile ilgili son toplants s
rasnda, size onun benzersiz aydnlm gsterebilirdim. Sz
konusu olan eyden, yani sesten sz etmekten sakndm.
Bakann sesi asli bir nesne olarak dnlmelidir. Her
analistin iinde ona kendi yerini verme ve gerek psikoz alann
da gerek, en normal vakalarda, stbenin oluumunda onun
eitli biimlerde nasl cisimletiini takip etme arzusu uyana
caktr. stbenin kaynam nesne aya yerletirince, belki pek
ok ey daha ak hale gelecektir.
[zne nin] sesle olan ilikisini Bakadan den nesne ola
rak konumlandrmak iin fenomenolojik yaklamdan hareket
edebiliriz, ama onun yapsal ilevini ancak sorgulamay zne
olarak Baka nedir zerine yaparsak tketebiliriz. Gerekten
de, eer ses rnse, sz/konuma organndan den nesne
ise, Baka, o'nun [id'it] konutuu yerdir.
Burada, artk u sorudan kaamayz: Bakann yerinde ko
nuan ve zne olan kiinin tesinde, konutuu her seferinde
znenin orada sesini stlendii ey nedir?

3
Eer Freud baba efsanesini retisinin merkezine koyduy
sa, bunun sebebinin bu sorunun kanlmazl olduu aktr.
Yine u da bir o kadar aktr ki, eer tm psikanaliz teorisi
ve pratii bugn bize ilemiyormu gibi grnyorsa, analist
lerin bu soruyu Freuddan daha ileri gtrmeye cesaret ede
memesi yzndendir.
te tam bu yzden, dilim dndnce yetitirdiim kii
lerden biri, deer bir almada, baba sorusundan sz etti. Bu
forml ktyd, hatta meseleyi ters yne gtryordu, ama
bu yzden eletirilemez. Baba sorusu sorulamaz, nk biz
soru olarak formle edilebilecek eyin tesindeyiz.
Sadece, burada ortaya konan bu problem iin nasl bir yak
lam gelitirebileceimizi oturtmak istiyorum.
Aktr ki Baka, Bakamn yerinde, onun sesiyle de olsa,
konuan zneyle bir tutulamaz. Baka, eer dediim eyse,

yani o nun konutuu yerse, yalnzca tek tr bir problem orta

ya koyar, sorudan nce zne problemi. Fakat Freud bunu zaten
hayranlk verici biimde sezmiti.
Madem bugnden itibaren yeniden sessizlie gmlmem
gerekiyor, size, rencilerimden biri olmayan birinin, isim
vermek gerekirse Conrad Steinn, bu alanda yolu atn ha
ber vermekten geri kalmayacam. Szlerime [Seminere] ara
vermek zorunda olmasaydm, onun almasna bir bakmanz
rica ederdim sizden; zira kendi amn hata ve karklna
ramen, Freudun, dostum Claude Levi-Strauss tarafndan
totemin ilevine dair yaplm olan, kukusuz uzmann ba
k asndan temellendirilmi eletiriden sonra, Roberton
Smithden Andrew Langa kadar birok yazarn eserlerinde
muhafaza etmeye deer eylere nasl parmak bastn size
gsterme grevinden esirgeyecek lde tatmin edici.
Yine de Freud, hakikati aratrma seviyesinde olan bir kii
nin, uzmanlarn tm grlerini ne kadar aabileceinin canl
kantdr. Zira sz konusu olan sorudan ncesinin znesi ola
cana gre, onlarn ilevinden geriye kalacak olan, adan ba
ka bir ey mi olacaktr?
Mitik olarak, -k i mitik olan yalan sylerin anlam budurbaba ancak bir hayvan olabilir. lk baba, ensestin yasaklanma
sndan ncesinin, Yasann, hsmlk ve akrabalk yaplar d
zeninin ortaya kmasndan ncesinin, tek kelimeyle kltrn
ortaya kndan ncesinin babasdr. te bu yzden Freud
babay, hayvani mite uygun olarak, kabilenin tatmini snr

tanmayan lideri yapt. Freudun bu babay totem diye adlan

drmas tm anlamn, Levi-Straussun, totemin snflandrc
zn ortaya kardn bildiiniz yapsalc eletirisinin getir
dii ilerlemenin nda kazanr.
O halde baba dzeyine totemden sonra ikinci bir terim
yerletirmenin zorunlu olduunu gryoruz, ki bu ilevi se
minerlerimden birinde imdiye kadar yaplm olanlardan
daha te tanmlam olduumu sanyorum, sz konusu olan
zel adn ilevidir.
Ad, size gsterdiim gibi, imdiden okumaya ak bir dam
gadr/iarettir (m arque) -ite bu yzden her dilde ayn ekil
de okunabilir-, bu damga, az sonra konuacak, ama hi de ko
numas zorunlu olmayan bir zne olabilecek bir eyin stne
baslmtr. Bunun ispat udur: Bertrand Russell John tahta
daki tabloda geometrik bir nokta diye adlandrlabilir derken
yanlmtr. Bertrand RusseUm aslnda deersiz de olmayan
tuhaf tavr deiikliklerini biliyoruz, ama u kesin ki kendisi
ne cevap vermesi umuduyla kara tahtaya tebeirle izdii bir
noktay bir an olsun sorgulamaz.
Sir Filinders Petrienin, Yukar-Msrda, bu harflerin Sami
blgesinde alfabe olarak kullanlmasndan birka asr nce
sine ait mlekler stnde kefettii eitli Fenikeli ve baka
harfleri de referans olarak anmtm. Bu bizim iin u olguya
iaret eder: mlein, bunun kendisinin markas olduunu
sylemek iin asla sz alma frsat olmamtr. Ad ite bu d
zeyde yer alr.

Beni affedin ltfen, ama baka koullarda isteyeceimden

daha hzl ilerlemem gerekiyor. Burada size izlenecek yne
dair bir eyler gsteriyorum, imdi bakalm tuttuumuz yol
bize ne gibi katklar salayacak.
Biz adn ve sesin tesine gidemez miyiz ve Freudun mi
tinin, gsterdiimiz ilerlemeden kaynaklanan dzlemde, yani
bu terimin -zevk, arzu, nesne- dzleminde ierdiklerin
den kerteriz alamaz myz?
Aktr ki Freud kendi mitinde Yasa ile arzu arasnda ben
zersiz bir denge; eer n eki ikilemem abes kamazsa bunlar
arasnda bir tr birlikte-uygunluk ( co-conformite) bulur, zira
ikisi ensest yasasnda birbirine baldr ve birbiri tarafndan
zorunlu klnr, beraber doarlar. Nereden doarlar? Esas ola
rak babann katksz zevki varsaymndan.
Yalnz, eer bunun bize, ocuun normal geliiminde ar
zunun oluumunun iaretini verecei varsaylyorsa, bunun
neden daha ziyade nevrozlara yol at sorusunu kendimize
sormamz gerekmez mi? Yllar boyu bu husus zerinde hayli
uzunca durdum.
Olduu haliyle Bakann arzusuyla ilikisi bakmndan
sapknln ilevi zerine yaptm vurgunun neden nemli
olduu imdi anlalr. Bu, Babamn ya da en stn Varlkn
ilevinin kelimesi kelimesine alnmasn, keye skmasn
temsil eder. Daima gizli ve anlalamaz olan zevkine gre de
il de dnyann dzeninde sz konusu olmas itibaryla ar
zusu bakmndan harfiyen alman ezeli ve ebedi Tanr -sapk-

nn kaygsn talatrarak olduu haliyle iine yerletii ilke

ite budur.
Bunlar iki byk kemerdir. lkinde, normal olduu syle
nen arzu ile ayn dzeye koyulan, sapkn denen arzu birleip
kaynar. Sonrasnda nevrozdan mistisizme giden fenomen
ler yelpazesini amak zere nce bu kemeri yerine koymak ve
burada bir btnn [yapnn] sz konusu olduunu anlamak

Bana gre nevroz babann arzusundan katan ayrlamaz,

ki zne babann arzusunun yerine babamn talebini koyar.
Mistisizm, birazdan takdim edeceim ve insanlar rahatsz
eden gelenek hari, btn geleneklerde bir aray, yap, ile,
sam, ne isterseniz artk, Tanrnn zevkine bir daltr.
Buna karlk, Yahudi mistisizminde, ardndan sevi sevgide
ve en ok da nevrozda izlerini bulduumuz ey, Tanrnn ar
zusunun yanksdr ki bu arzu burada merkezi bir nemdedir.

4
Bu aklamalar daha ileri gtremediim iin kusura bak
mayn, ama en azndan adn telaffuz etmeden sizden ayrlmak
istemem, Yahudi-Hristiyan geleneinin zgl yansmasn
takdim etmemi salayacak ilk ad.
Aslnda bu gelenek bir Tanrnn zevkinin deil, Musann
Tanrs olan bir Tanrnn arzusudur.
Son tahlilde Freudun kalemi Musann Tanrs karsnda
yazmay brakmtr. Ama Freudun dncesi kaleminin bize
aktardnn tesine gider kukusuz.
Bu Tanrmn ad yalnzca A ddr ki buna Sam ( Shem) de
nir. amn ifade ettii A da gelince, her ne kadar bazlarnz
telaffuzunu bilse de, size aklam olduum sebeplerden do
lay bu seneki seminerde onu hi telaffuz etmedim. Hem za

ten, sadece tek bir telaffuzu da yok, rnein M aassotun14bize

verdiklerine benzer pek ok telaffuzu var ve bunlar yzyllar
iinde eitlilik gstermiler.
Dahas, bu szcn zellii, Adn bilekesine giren harf
ler tarafndan belirtilmesi ve bunlarn hep baz sessiz harfler
den seilmi olmas. Geen yl, sizin yararnza, biraz branice
yapmtm, ama verdiim tatil sizi ayn abay gstermekten
alkoyacak.
Kitab Mukaddesin k ksmnn altnc babnda15, onun
bedeni, Kavod, olarak anlalmas gereken, Onun grkemi diye
evrilen ve size bambaka bir ey olduunu gstermek istedi
im, yanan aldan konuan Elohim Musaya yle der: Onla
ra gittiinde, onlara benim admn Ehyeh acher ehyeh, Ben benim
[Je suis ce que je suis] olduunu syleyeceksin.
Benim [ben takip ediyorum]16- ben kafileyim [kafileyi
takip ediyorum]. Bu Benim e., Benimin Ad olmaktan baka
verilecek hibir anlam yoktur. Ama Elohim Musaya diyor ki,
Ben kendimi atalarnza bu A d la haber vermedim. Bu da, size
bu sene semineri balatmay nerdiim noktaya getiriyor bizi.
Filozoflarn ve bilginlerin Tanrs deil brahim in, shak'n,
Yakupun Tanrs diye yazar Pascal M emorialm bama. lk ola
rak sizi yava yava duymaya altrdm ey sylenebilir, yani

14

Bu branice (aon) szck (ing. M asorah) ya (dini) bir gelenein aktarm n ya da

bizzat gelenein kendisini, Yahudi geleneini ifade eder (.n.).

15
16

T evrattaki lgili b l m ler unlardr: k, 1 6 :7 ; 3 :2 ; 3 :1 4 ( .n .).

Burada [Je] suis hem olm ak anlamndaki etre fiilinin hem de takip etm ek an
lamndaki suivre fiilinin birinci tekil ahs geni ve imdiki zaman ekim idir (.n.).

bir Tanryla gerekte karlald. Her gerek gibi o da eriilemezdir ve aldatmayanla, yani kayg ile gsterilir.
Kendini brahime, shaka ve Yakupa haber veren Tanr,
bunu yanan aldaki Elohim in ona seslendii bir Ad ile yapar,
tabloya yazyorum. El Shaddai diye okunur.

Septuagintann17 evirisini yapan Yunanllar bizden ok

daha fazla malumat sahibiydiler. Onlar, Aziz Augustinusun
yapt gibi, Ehyeh acher ehyeh Ben benim (Ego sum qui sum)
diye deil Ben olanm (Je suis celui qui est) diye evirdiler -b u
ise olan ( etant) belirtir, Emi to on, Ben Olanm-, yoksa Varhk
(etre), einai, deil. Bu doru deil ama en azndan bir anlam
var. Onlar Yunanllar gibi dndler; Tanr en stn Olandr:
Ben (Je) = Olan ( lEtant).
nsanlar zihinsel alkanlklarndan bugnden yarna y
lece koparamayz, ama bir ey kesin, onlar El Shaddaiyi bi
zim gibi H er eye gc yeter, Kadir-i M utlak diye evirmediler,
ihtiyatl bir ekilde Theos diye tercme ettiler. Theos onlarn
Efendi, Kirios diye evirmedikleri her eye verdikleri addr,
Kirios ise, am a., yani benim telaffuz etmediim A da. tahsis
edilmitir.
17

Tanahn elde mevcut olan eski Yunanca evirisi, 70 anlam na gelir, zira efsaneye gre
eviriyi srailoullanm n 12 kabilesinin her birinden 6ar kii (toplamda 72 kii)
yapmtr (.n.)-

El Shaddai nedir? ey, sizi gelecek hafta yeniden grecek

olsam da, bunu size bugn sylemeyi ngrmemitim ve
bunu size sylemek iin, Cehennemin kaplar bile olsa, a
mak iin zorlamayacam.
Size syleyebileceklerimi asli olan bir ey yoluyla takdim
etmek niyetindeydim -ite az nce andmz Kierkegaard ile
bir buluma yeri-: Asli olan bu ey Yahudi geleneinde Akedah, ba18 diye adlandrlr, baka bir deyile brahimin kur
ban.
brahimin kurbann, suretlerin yasak olmad bir kltr
de resim geleneinin onu gsterdii gibi takdim etmek iste
rim size. stelik, Yahudilerde suretlerin/imgelerin neden ya
sak olduklarn ve zaman zaman Hristiyanlarn neden ateli
bir biimde bunlardan kurtulmaya altklarn anlamak da
ilgintir.
Epinal tipte betimlemelere indirgenmi de olsalar, bu su
retleri size sunacam. Bu seneki seminerimi tamamlamak
iin deil, zira elbette Adlar burada deiller, ama suretler, baba
metaforundan beri akladm her eyi yeniden bulabilesiniz
diye tam takm buradalar.
Caravaggionun bu sahneye ilikin yapt iki tablodan bi
rini alalm. Bir olan var, ba kk tatan sunaa bastrlm.
ocuk ac ekiyor, yzn buruturuyor. brahimin ba
onun stnde havaya kalkm. Melek orada, Ad telaffuz edil
meyenin mevcudiyeti olarak.

18

shakn sunaa yatrlmadan nce balanm olmasna gnderme ( n .).

Bir melek nedir? te birlikte ele alamayacamz bir soru

daha. Yine de Peder Teilhard de Chardin19 ile yaptmz son
sohbetle ilgili gln bir hikayeyi size anlatmak beni elendirecektir. Peder, am a bu melekler, bilince ykseliinizdir ve ondan
kan sonularla birlikte onlar nasl oldu da Incilden sildiniz?
Sanrm onu neredeyse alatyordum. Bakn hele, gerekten cid
di ciddi mi soruyorsunuz bunu ban a? - Evet Peder, metinleri dik
kate alyorum, zellikle de temelde inancnzn dayand Kutsal
yazlan. Onlar gezegen diye adlandrdktan sonra adamca
zn meleklerle ne ii olsundu ki?
Peder Teilhardn rzas olsun ya da olmasn ite bu melek
engel olmak iin brahimin kolunu tutuyor. Bu melekle ilgili
durum ne olursa olsun, El-Sahddai namna orada. Gelenek
sel olarak hep bu sfatla grlmtr. Kierkegaardn bizi iine
srkledii dramn tm dokunakll bu sfatla cereyan eder.
Zira sonuta, bu tutup zapt eden jestten nce, brahim oraya
bir ey iin gelmitir. Tanr ona bir erkek evlat vermitir, son
ra da ona, onu gizemli bir randevunun gerekleecei bu yere
gtrmesini buyurmutur ve orada, onu kurban etmek zere
baba, bir koyun gibi, onun ellerini ayaklarna balamtr.
Benzer durumlarda genelde yaplageldii gibi zntye
kaplmadan nce, erkek evlad yerel Elohime kurban etmenin
hayli yaygn olduunu hatrlayabilirdik, hem de sadece o d
nemde deil, zira bu adet o kadar ge zamana kadar devam
etmitir ki Adn meleinin ya da Ad namna konuan pey
19

H er eyde T a n n y bulm ay iar edinm i, p anteist grlere sahip, m eleklerin, ey

tan n ve ceh en n em in doa st olduunu kabul etm eyen C izvit papaz (.n .).

gamberin yeniden balamak zere olan Yahudileri srekli dur

durmas gerekmitir.
Daha ileriye bakalm. Bu olan, diyeceksiniz bana, onun
tek olu. Bu doru deil. O sralar oktan on drt yana bas
m olan smail var. Ama Sarahn doksan yama kadar ksr
olduunun ortaya kt bir gerek ve smailin, aile reisinin
bir kleyle [Hacer] yatan paylamasndan domasnn se
bebi buydu.
El-Shaddainin gc ncelikle u bakmdan ispat edilir ki
o, brahimi erkek kardelerinin ve elerinin ortamndan ekip
karabilmi kiidir. Hem [ncili] okuduunuz zaman, ylla
r hesapladnzda, birounun hl hayatta olduunu fark
etmek hayli elencelidir. Sam otuz yandayken ocuk sahibi
olduuna, be yz yl yaadna ve onun soy zinciri iinde
yer alanlar da otuz yamda ocuk sahibi olduuna gre, shak
doduunda Samin ancak drt yznc yana varlm olu
yor. Tabii, herkes okumay benim gibi yapmay sevmiyor.

Collection Barbara Piasecka Johnson.

Caravaggio, shak'm kurban edilii, 159 6 , Princeton

Caravaggio, shakn kurban edilii, 1 6 0 1 -1 6 0 2 civar, Floransa

Galerie des Offices, AKG/Domingie

Ne olursa olsun, bu El-Shaddainin bu mucize ocuun do

umuyla bir ilgisi var. Sarah bunu syler -B en yal ve solmu
bir kadnm [Tekvin 18.12]. O dnemde menopozun var ol
duu aktr. O halde shak mucize ocuktur, vaadin ocuu
dur. Bu durumda brahimin onun zerine titrediini tasavvur
etmek zor deildir.
Sarah bir zaman sonra lr. O sra, brahimin etrafnda pek
ok kii vardr, zellikle de oradaki varl aklanamaz olan s
mail. Aile reisinin heybetli bir dourtucu olduu bellidir. Ba
ka bir kadnla, Ketorahla evlenir, eer hafzam yanltmyorsa
ondan alt ocuu olur. Yalnz bunlar, onu El Shaddai adna
tayan kadnn [Sarah] ocuu gibi baraka alm [bereketli,
Tanrnn ltf, rahmet, mukaddes] ocuklar deildirler.
El Shaddai Kadir-i Mutlak deildir, gc halknn toprak
laryla snrldr. Moabn tarafnda yer alan bir baka Elohim
tebaasna saldrganlar pskrtmek iin doru hileyi gsterdi
i zaman, bu ie yarar ve El Shaddai de onu beraberlerinde
baskna gtren kabilelerle birlikte tabanlar yalar. El Shad
dai seendir, vaat edendir ve kendi adna belli bir ittifak kurdu
randr, bu da tek yolla aktarlabilir, baba barakasyla [ltfuyla,
bereketiyle]. O ayn zamanda bir kadna doksan yana kadar
bir erkek evlat ve yine insanlara baka eyler de beklettirendir,
bunu size gsterirdim.
Az nce brahimin hissiyatna fazla ehemmiyet gsterme
diim iin bana sitem etmeyin, 11. yzyln sonunda Rachi
diye biri tarafndan, yani Fransada bir Alman Yahudisi olan
Troyesli Haham Salomon ben Issac diye de bilinen biri ta

rafndan yazlm kk bir kitab aarsanz, tuhaf yorumlar

okursunuz. brahim melekten orada shak kurban etmek iin
bulunmadm rendiinde, Rachi ona unlar syletir: Ne
peki? Eer yleyse, bouna m geldim? En azndan kk bir yara
aaym da kan ksn. Bu houna gider mi, Elohim? Bunu uydu
ran ben deilim, gayet sofu bir Yahudi ve yapt yorumlar da
Mina geleneinden son derece sayg grr.
te bir erkek evlat ve iki babayla beraberiz.
Hepsi bu mu? Bereket versin ki Caravaggio tablolarnda en
grkemli biimiyle sunulan Epinal tipte betimlemeler, hepsi
nin bu olmadn bize hatrlatmak iin buradalar. Byle bir
tabloda ko sada ve bu resimde, geen sene burada, grn
mez halde, chofar, yani ko boynuzu eklinde tanttm ba
greceksiniz. Bu boynuz tartma gtrmez biimde bu ba
tan sklm.
Onun simgesel deerini sizin iin derinletirme frsatm
olmayacak, ama bu koun ne olduuyla bitirmek istiyorum
szlerimi.
Fobi sz konusu olduunda hayvann babann metaforu
olarak ortaya kt doru deildir. Fobi, Freudun toteme
atfla syledii gibi, daha nceki bir eyin geri dndr
sadece. Totem; son yaratlan olmaktan gurur duymas iin o
kadar da ok nedeni olmadndan, amurdan yaratldndan
-k i bu baka hibir varlk iin sylenmez- insann kendine
saygdeer atalar arayaca anlamna gelir. Evrimciler olarak
hl ayn noktadayz, bize hayvan bir ata gerekiyor.

ster Minada, ister vecizeler ve zdeyiler olan Pirke

Avotda20, yani B abalard an blmlerde -bunlarla ilgilenebile
cekler iin sylyorum, Talmud kadar hacimli deil, ona ba
vurabilirsiniz, Franszcaya da evrildi- ister Rachide olsun
lar, hangi pasajlara bavurduumu sizlere sylemeyeceim.
Bugn size vermek istediim yalnz iki referans var.
Rachinin ksa ve z aklamasna gre rabbinik gelenekte
sz konusu olan ko ilk Kotur. Yaradln yedi gnnden
beri oradayd, diye yazar, bu da onu ne ise o olarak, yani bir
Elohim olarak tanmlar. Aslnda, orada olan Ad telaffuz edile
meyen deildir sadece, ama btn Elohim ler sz konusudur.
Ko geleneksel olarak Sami rknn atas diye tannr, bra
himi, hem de olduka ksa bir yoldan, kkenlere balar.
Dolak boynuzlu ko kendisini durduran alla atlr21.
Bu alln olduu mahalde bulunan ve baka bir yerde uzun
uzadya yorumlanan bir eyi gstermek isterdim size. Hayvan
adak yerine dalar ve Ad telaffuz edilemeyen, brahime onu
olunun yerine kurban etmesi iin gsterdii zaman, koun
neyin zerine oraya oburca otlanmaya geldii stnde dur
mak gerekir. Bu ko ona adn verdii iin onun atas, rknn
Tanrsdr.
Burada Tanrmn zevkini, bu gelenekte onun arzusu olarak
cisimleen eyden ayran keskin bak az grlr. Mesele bi

20

Pirke Avot, branice ve Aram ice yazlm, Yahudi toplumunun ahlaki ilkelerini olutu
ran zl szlerdir (.n.).

21

Tekvin 33:12: brahim evresine baknca boynuzlar sk allara taklm bir ko gr

d. Gidip kou getirdi. Olunun yerine onu yakmalk sunu olarak sundu (.n.).

yolojik kkenin nemini azaltmaktr. Muammann anahtar

budur, burada Yahudi geleneinin baka her yerde bulunan
eye kar duyduu tiksinti okunur. brani gelenei, bayram
da, cemaati Tannmn zevkiyle birletiren metafizik-cinsel ritellerden nefret eder. Tam tersine arzuyu zevkten ayran yara
zel bir deer verir.
Bu yarn simgesini ayn balamda, yani El Shaddainin b
rahim ile olan ilikisinde buluruz. Snnet yasasnn ilk olarak
doduu yer burasdr; bu kesilmi kk et parasn halk ile
onu semi olann arzusu arasndaki ahdin iareti haline getirir.
Sizi geen yl, Msr halknn adetlerine tanklk eden baz
hiyerogliflerle birlikte, bu kk a muammasna gtrm
tm. Sizden yine onunla ayrlacam.
Bitirirken size sadece unu syleyeceim; bu Semineri
yarda kesiyorsam da, yllardan beri benim sadk dinleyicile
rim olmu kiilerden beni mazur grmelerini istemeden ya
pamam bunu.
Yine de imdi bu mhr bana kar dndrecek olanlar,
onlara rettiim kelimelerle ve kavramlarla beslenen, onlar
gtrdm yollar ve patikalar renmi olan bu kiilerden
bazlardr.
Bir grubun, bizimkinin, kendi grup ilevi iinde, kr gir
daplarla uraya buraya savrulduu bu karmak tartmalardan
birinde, rencilerimden -kukusuz baz yanklar olmu ve
tartmay analitik bir dzeye getirmi olan abasm deerden
drmek zorunda kaldm iin ondan zr diliyorum- be

nim retimimin anlamnn u olduunu sylemek zorunda

hissetmiti kendini; hakikat, onun hakiki tutama asla yakalanamaz/kavranamaz.
Ne kadar inanlmaz bir yanl yorum! Ne ocuka bir sa
brszlk!
Beni izlemek iin dorudan imkn olanlar arasndan, ne
dense kltrl olarak adlandrlan insanlar m bulmam gere
kiyor karmda!
Her blmn bir sonraki blme gndermedii bir bilim
-m atem atikbile olsa- nerede grlm?
Ama hakikatin metonimik bir ileve sahip olduuna inan
mamz iin bir gereke sunar m bu?
Ben ilerledike, nceki admlar olmakszn ulaamayaca
nz belli bir younluk noktasna srekli yaklatm grmyor
musunuz?
Byle yerinde ve sert bir cevap duyunca, hayranlk ve bu
dalalk yklemlerini, yaz ileri komitelerinde alldnda
maruz kalnacak er pten mteekkil zihin trn hatrlat
mak yerinde olmaz m?
Analiz dediimiz bu praxis konusunda, onu nasl arad
m ve onu nasl ele geirdiimi dillendirmeyi denedim. Onun
hakikati hareketli, hayal krklna uratc ve kaygandr. Bu
nun sebebinin, analiz praxisinin, dorunun fethine doru al
datma yoluyla ilerlemek zorunda olmas olduunu anlayacak
durumda deil misiniz? Zira aktarm, Bakann yerinde hibir
Ad a sahip olmayana aktarmdan baka bir ey deildir.

Uzun zamandan beri, Freudun ad durmadan daha ilevsiz

hale geldi. Bunun zerine, eer ben yava yava yol alyorsam,
hatta bu yry ihtiyatlysa, bunun sebebi analizin her za
man kayp dme tehlikesi tad yokua, yani dzenbazlk
yoluna kar sizi harekete geirmek deil mi?
Kendimi savunmak iin bulunmuyorum burada. Yine de
unu sylemeliyim ki, iki yldr, size sylemek zorunda olduk
larmn yerini ve saflm korumak iin politik gruplar ynet
meyi bakalarna brakrken, benim iin evet ile hayr arasnda
hibir fark olmadna inanmanz iin size asla, hibir an, ba
hane vermedim.
20 Kasm 1963

Biyo-bibliyografik aklamalar
Simgesel, imgesel ve gerek

Balk orijinalindeki gibidir; konferans steno ile yazlmt,

sonra daktiloya ekildi; burada yaynlanan metin benim tara
fm dan oluturuldu; metinde iaret edildii zere, 34. Sayfada
bir boluk var, byk olaslkla p ek yer kaplam ayan birka sz
ck eksik.
Fransz psikanalatik hareketinde ba gsteren ihtilaftan henz
doan yeni Fransz Psikanaliz Derneinin bilimsel denen ilk bil
diriiydi bu. Bu anlam azlk on yl sonra yeniden alevlendiinde
bu kez L acan n aforozuyla sonulanacak ve akabinde Lacan,
Ecole freudienne de Paris adyla takdis ettii kendine ait okulu
kuracaktr.
Bu Lacanc lnn esin kayna Levi-Straussun "simgele
rin etkililii" [l'efficacite symbolique] adl makalesinde bulunur
(bu m akale 1949'da yaymlanm ve 1959 ela Plondan kan
Yapsal Antropoloji [mge Yay., 2012, ev. Adnan Kahiloullar] adl kitapta tekrar yer almtr); bu makale, ieriksiz, bo
bir bilindm a dair ksa ve zl ancak iitilmedik bir tanm
sunar, bu bilind simgesel ilevin ar organ olup, yapsal yasa
larm dile getirilmemi elerden oluan malzemeye dayatr, bu
malzemenin kayna ise hem gerekliktir hem de her bireyin birik
tirdii imge deposu (bkz. 223-225). Bu ayn sayfalarda bulunan
"bireysel mit kavram, Lacan tarafndan L e mythe individuel

du nevrose" [Nevrotiin bireysel miti] balkl 1952 tarihli konfe

ransnda yeniden ele alnmtr.
Temmuz 1953 tarihli konferansnn akabinde Lacan hevesle
iki ay sonra R om ad a, r aacak olan ilk Congres de nouvelle
Societede sunaca raporu kalem e almaya giriti ("Fonction et
champ de la parole et du langage en psychanalyse [Psikanaliz
de szn ve dilin ilevi ve alan], Ecrits, Seuil, 1966, s. 237-322;
"Discours de R om e [Rom a Sylevi], Autres ecrits, Seuil, 2001,
s. 133-164).
Lacan, Fare G ren A dam zerine henz bitirdii seminere ve
Kurt Gren A dam zerine bir nceki yl verdii seminere atfta
bulunur. Bu seminerler rue de Lille'deki kendi konutunda gerek
lemiti ve steno ile kaydedilmemiti; bildiim kadaryla bunlar
dan geriye dinleyicilerin ald baz notlar kald sadece. Bu yzden
yaynlanmalar ngrlen ve ilan edilen Seminerlerin listesinde
yer alamamlardr. 1967de, Lacan Baba-nn-AdlarWan on
nc semineri olarak bahseder (aaya bkz.), bylece yitip
giden iki semineri de hesaba katar, kukusuz bunun sebebi batl
inancn on saysna kt bir deer yklemesi ve Lacan m tpk
Freud gibi numeroloji merakls olmasdr; ayn ekilde .Kyamet
Gn ne bir atfla biten "Le nombre treize et laform e logique de
la suspicion" [On says ve kukunun mantksal biimi] (Aut
res ecrits, s. 85-99) balkl makalesini de hatrlatrm.

Baba-nm-Adlanna Giri

Lacann bana teslim ettii Quatre Concepts fondamentaux

de la psychanalyse [Psikanalizin D rt Temel Kavram ] dosya
snda bu dersin stenografisini kefedince, onu ilk kez 1973te ya
ynlanacak olan bu Seminerin bana koymamz nerdim. Lacan
raz oldu, metni hazrlam am da bana yardm etti, am a son anda
fikrini deitirdi: hayr, dedi bana, insanlarn bunu okumas iin
henz vakit gelmemiti, daha sonra olacakt. Zam an zam an ona
yaptm yaym tekliflerine ramen, lmne kadar bu grn
korudu.
Bunu ancak babam Dr. Jean M illerin lmnn ertesinde
yaynlamay dndm, S Austos 2004'te vefat etti ve dilei
uyarnca Yahudi usulne gre gmld. Bu yayn onun ansna
bir sayg nianesi yapm ak m istiyordum yoksa onun bunu okuya
mayacandan emin olm ak m? Bu ikisi uzlamaz deiller.
Lacan konferansna "bir nceki gn, ok ge saatte kendisine
getirilen haberden bahsederek balar: bir yesi olduu "retim
komisyonu tarafndan Societe franaise de psychanalysein ei
timciler listesinden silinmiti; sefil gizli pazarlklarla geen yllar
dan sonra, baz meslektalar, uluslararas alanda French Study
Group" olarak tannmak iin onun ban fe d a etmeyi bu uur
da denecek bedel diye grmt. Birka ay sonra Lacan bunu
aforozu olarak adlandracakt (Bkz. Psikanalizin D rt Temel
Kavramann ilk dersi).

Bu konuya p ek ok kereler geri dnecekti. Ben burada onun

1967 ylnn Kasmnda Napoli'de verdii konferansta neler sy
lediini tekrar etmekle yetineceim ("La meprise du sujet suppose
savoir, Autres ecrits, s. 337). Baba-nn-Adlarna G irite ol
duu gibi Pascald an alntlayarak, filozoflarn Tanrsnn (yani,
bildii varsaylan znenin) karsna brahim'in, shak'n ve Yakupun Tanrsn (Baba-Tanr) koyar ve yle yazar. "Baba-Tanrnn yeri, Baba-nn-Ad diye adlandrdm yerdir, bunu on
nc seminerim (on birincisi Sainte-Anne'deydi) olacak eyde
resmetmek niyetindeydim, am a psikanalist meslektalarmn eyle
me geii, ilk dersten sonra beni buna bir son vermeye itti. Bu ko
nuyu bir daha asla ele almayacam, zira bu olayda bu mhrn
psikanaliz iin henz zlemeyeceinin iaretini gryorum.
Bir rencinin szleri (o sra Jean-Paul Sartren dergisinin
redaksiyon komitesine mensup olan J. B. Pontalis) dersin sonun
da dam galanarak m ahkm edilir; Lacan, Pontalis'in syledik
lerine p ek ok defa geri dnmtr, ona u biimde gndermede
bulunarak: "Neden sylemiyor (o, Lacan) h akikat hakkndaki
hakikati?"

JAM
NB - O dnemle ilgili kurumsal belgeler ilk kez olarak be
nim bugn tkenmi bulunan iki derlememde yaynlanmt:
L a Scission de 1953 ve L Excommunication-, dierleri ise Elisabeth Roudinesconun kitab Histoire de Psychanalyse en France
(cilt 1, Fayard, 1 9 9 4 )te yer alyor.

1- Jean -L u c N ancy / Demokrasinin Hakikati

2- A hm et Soysal / M ini-Etikaya da lke Olarak Yaam stne Notlar
3- Jean -L u c N ancy / Tann, Adalet, Ak, Gzellik
4- A hm et Soysal / Birlikte ve Baka I - II
5- Em m anuel Levinas / Maurice Blanchot stne
6- Je an -F ran o is Lyotard / Pagan Eitimler
7- M ich el H en ry / M arxa Gre Sosyalizm
8- A lain Bad iou / Tarihin Uyan
9- Alain B ad iou / Felsefe ile Politika Arasndaki Gizemli liki
10- Alain B ad iou / Sonlu ve Sonsuz
11- Alain B ad iou / Barbara Cassin, Heidegger. N azizm , Kadnlar, Felsefe
12- G iorgio A gam ben / Dnyeviletirmeler
13- G iorgio A gam ben / D ost/D ispozitif Nedir?
14- D ionys M asco lo / A k stne
15- P eter Slo terd ijk / Derrida: Bir Msrl
16- Jean -L u c N ancy / Gitmek/Yola k
17- F elix Guattari / K afkann Altm Be D
18- A hm et Soysal / tkisel M antk
19- V lad im irja n k e le v itch / lm Dnmek
20- Jacq u es Lacan / Benim rettiklerim
21- G iorgio A gam ben / Gelmekte Olan Ortaklk
22- G iorgio A gam ben / eylerin areti: Yntem stne
23- G ianni V attim o / Santiago Zabala, Hermeneutik Komnizm: Heidegger'den M arxa
24- B e m ard S tiegler / Politik Ekonominin Yeni Bir Eletirisi in
25- A n ton io N egri / Srgn
26- A n ton io N egri / Porselen Yapm: Politikann Yeni Bir Grameri in

11- Jacq u es Lacan / Te/evzyort

28- A hm et Soysal / jRw/i Sorusu
29- D iren ii D nm ek - 2 0 1 3 Taksim / Gezi Olaylar
30- M au rice B la n c h o t / Bekleyi Unutu
31 - Je a n -L u c N ancy / Dnyay Yaratmak ya da Kreselleme
32- Jean -L u c M ario n / Grnrn Kesiimi
w ww .m onokl.net
www .monoklkitap.com
m onokurgusuzlabirent.blogspot.com
facebook.com/monoklkitap
twitter.com/monoklyayinlari
twitter.com/monokledebiyat

Filozoflarn ve bilginlerin Tanr s deil brahimin, shakm, Yakupun

Tanrs diye yazar Pascal Memorialn bana. lk olarak sizi yava ya
va duymaya altrdm ey sylenebilir, yani bir Tanryla gerekte
karlald. Her gerek gibi o da eriilemezdir ve aldatmayanla, yani
kayg ile gsterilir.

*
Baba-Tanrnn yeri, Baba-nn-Ad diye adlandrdm yerdir.
*

Eer simge ile insani olan arasndaki meseleyi bir baka ucundan tut
mak isteseydim, szckten, szden ya da ufak demetten yola kmak
yerine, efin mezar ya da herhangi birinin mezar stndeki hykten
balardm. nsan trn karakterize eden ey, tam da cesedi, bu insa
nn yaam olduu gereini muhafaza eden ve bir kabir oluturan bir
eyle evrelemesidir. Mezarn stndeki toprak yn ya da kabirdeki
herhangi baka bir iaret kesinlikle simge adna layktr. Bu insanile
tiren bir eydir.
*

Analiz dediimiz praxis konusunda, onu nasl aradm ve onu nasl

ele geirdiimi dillendirmeyi denedim. Onun hakikati hareketli, hayal
krklna uratc ve kaygandr. Bunun sebebinin, analiz praxisinin,
dorunun fethine doru aldatma yoluyla ilerlemek zorunda olmas
olduunu anlayacak durumda deil misiniz? Zira aktarm, Bakamn
yerinde hibir Ad a sahip olmayana aktarmdan baka bir ey deildir.
JACQUES LACAN