Gramatika

e
gjuhs
shqipe nga
www.donati1.tk

Fonetika, Morfologjia,
Sintaksa,
Leksikologjia

Si
ndahet
gramatika
gjuhs
Shqipe
?

Gramatika e gjuhs shqipe

ndahet n:
Fonetik;
Leksikologji;
Sintaks;

 Morfologji;

Fonetika

Fonetik
a
Tingujt e
gjuhs
shqipe
Gjuha shqipe ka 36 fonema, 7
fonema zanore: a, e, , i, o, u, y
dhe 29 fonema bashktingllore:
b, c, , d, dh, f, g, gj, h, j, k, l, ll,
m, n, nj, p, q, r, rr, s, sh, t, th, v,
x, xh, z, zh.

Klasifikimi i
zanoreve
Zanoret e shqipes klasifikohen:
Sipas vendit t ngritjes s
gjuhs drejt qiellzs: t
prparme, qendrore dhe t
prapme;
Sipas shkalls s ngritjes s gjuhs
drejt qiellzs: t hapura, gjysm t
hapura dhe t mbyllura;
Sipas pjesmarrjes ose jo t
buzve: t buzorzuara dhe t

pabuzorzuara.

Klasifikimi i
bashktinglloreve
Bashktinglloret e shqipes
klasifikohen:
Sipas mnyrs s formimit:
mbylltore, shtegore, hundore,
ansore dhe dridhse;
Sipas vendit t formimit: buzore,
dhmbore, alveolare, paraqiellzore,
qiellzore;

 Sipas pjesmarrjes s zrit dhe t

zhurms: t shurdhta ose t
pazshme dhe t zshme.

Diftongjet
dhe
grupet
e
zanorev
e
Dy zanore q shqiptohen si nj
rrokje e vetme prbjn nj
diftong.
Kur dy zanore q jan pran
njra- tjetrs shqiptohen secila
si nj rrokje m vete, ato
prbjn nj grup zanor.

Rrokj
a
Rrokja sht nj grup fonemash
prqendrimi rreth nj zanoreje.
Rrokjet jan t hapura kur
mbarojn me zanore (u-ra) dhe
t mbyllura kur mbarojn me
bashktingllore (lis).
Nj grup bashktinglloresh pa
zanore nuk mund t formoj
rrokje.

Intonacioni
Ngritjet dhe uljet e zrit gjat
t folurit quhen intonacione.
Intonacioni mund t
psoj modifikime edhe n
varsi nga shprehja e
emocioneve dhe e
ndjenjave t gzimit,
zemrimit, admirimit,
shpress, dyshimit etj.

Theksi i fjals
Shqiptimi i nj rrokjeje t fjals
me forc m t madhe se t
tjerat quhet theks. Rrokja q
shqiptohet me forc m t
madhe quhet rrokje e theksuar,
t tjerat quhen t patheksuara.
N shqipen theksi mund t bjer
n njrn ose n tjetrn rrokje t
fjals.

Theksi i fjalis
N gjuhn shqipe gjymtyra e
fjalis q duhet vn n dukje
shqiptohet m fuqishm dhe me
ton m t lart.
N disa raste pr t vn n
dukje nj fjal q shpreh nj
emocion, prdoret nj theks i
dyt, i cili mund t bjer n nj
rrokje tjetr t fjals, jo n
rrokjen q bie theksi i fjals:
E mrekullueshme! E
pabesueshme!- thrrisnin t

pranishmit.

Fjalformimi

Fjalformi
mi
Forma dhe kuptimi i
fjals
Fjala sht njsia themelore e fjalis.
T gjitha fjalt e nj gjuhe
prbhen nga forma dhe kuptimi.
Forma sht trsia e tingujve n
t folur ose e shkronjave n t
shkruar q ndrton fjaln. Forma e
fjals lidhet me kuptimin e saj.
Nj pjes e fjals sht e
pandryshueshme dhe quhet tem e

fjals, tjetra sht e ndryshueshme

dhe quhet mbares e fjals.

 Fjala prbhet nga tema dhe

mbaresa.
Tema sht ajo pjes e fjals q
mbetet pasi heqim mbaresn.
Nj teme mund ti shtohen
parashtesa ose prapashtesa. N
kt rast ajo quhet tem
fjalformuese.
Rrnja e fjals bart kuptimin
kryesor t fjals.
Mbaresa jep veorit
gramatikore t fjals.

Fjalt e
jo

parme dhe
t parme

Fjalt n gjuhn shqipe jan t

parme dhe jo t parme. Fjala quhet e
parme kur tema sht e njjt me
rrnjn, p.sh., flutur-a, kng-a etj.
Fjala quhet jo e parme kur sht
formuar me parashtes ose
prapashtes, ose t dyja bashk, si
dhe me mnyra t tjera. Fjalt jo t
parme jan: t prejardhura (flutur-oj), t prbra (buk+pjeks) dhe t
prngjitura (megjithat).

Fjalt e prbra
Fjalt e prbra jan t
formuara nga dy ose m shum
tema. Fjalt e prbra mund t
jen:
a) emra (frymmarrje = frym +
marrje);
b) mbiemra (flokverdh = flok
+
verdh);
c) folje (buzqesh = buz +

qesh);
d) ndajfolje (duarkryq = duar +
kryq);

Antonimet,
sinonimet
dhe
homonim
et
Antonimet jan fjal, t cilat kan kuptim
t kundrt me njra-tjetrn:
mngjes mbrmje;
Sinonimet jan fjal, t cilat shkruhen
ndryshe, por q kan kuptim t njjt me
njra-tjetrn:
i brengosur i merakosur;

 Homonimet jan fjal q shkruhen

ose shqiptohen njsoj, por q kan
kuptim t ndryshm:
akrep (kafsh e vogl helmuese, e zez)
akrep
(shigjetzat q rrotullohen n or).

Leksikologjia

Leksikologjia
Leksikologjia sht pjes e
gjuhsis q studion fjalt e
nj gjuhe dhe kuptimet e tyre.
Fjala leksikologji vjen nga
greqishtja e vjetr: leksis =
fjal, logos = dije.

Fusha leksikore
Gjuha shqipe, ashtu si do gjuh, ka
nj numr t madh fjalsh. Disa prej
ktyre fjalve kan m shum se nj
kuptim. Trsia e fjalve t nj
gjuhe quhet leksik. Pra, leksiku
sht nj lum i gjat fjalsh, por ai
nuk sht thjesht nj list fjalsh q
ekziston n mendjen ton. Ai sht
nj sistem ku do fjal ka vendin e
vet dhe sht gjithmon n lidhje
me fjal t tjera.
do grup fjalsh q lidhen me njratjetrn nprmjet kuptimit t
veant q ato shprehin, prbjn
nj fush leksikore.

Sintaksa

Sintaks
a
Sintaksa sht pjesa e
gramatiks q studion fjalt
gjat ligjrimit, rregullat e
bashkimit t tyre n grupe
fjalsh e n fjali si dhe rolin q
luajn ato.

Prbrsit
kryesor t
fjalis
Dallohen dy grupe prbrse t
fjalis:
Grupi emror (kryefjala);
Grupi foljor (kallzuesi);
Grupi emror tregon pr personat
pr t cilt flitet, kurse grupi
foljor tregon far thuhet pr ta:
T gjith fmijt rrinin t qet.

I
I
Grup emror Grup foljor

Fjalia dhe
prbrsit e
saj
Fjalia sht nj grup fjalsh t
lidhura n mes vete sipas kuptimit
dhe rregullave gramatikore t
gjuhs. Fjalia kumton dika. N
gjuhn e folur fjalit karakterizohen
nga nj intonacion ose vij melodike
e veant (zbritse, ngjitse etj.). N
gjuhn e shkruar ato prcaktohen
nga shenjat e piksimit (pik,
pikpyetje, pikpresje, pikuditje).
Nj fjali mund t jet e thjesht ose e
prbr. Fjalia sht e thjesht kur
ka vetm nj folje. Fjalia sht e
prbr kur ka m shum se nj folje.

Tipat e
fjalive
sipas llojitt
kumti
mit
Sipas llojit t kumtimit fjalit
mund t jen:
Dftore;
Pyetse;
Nxitse;
Dshirore;

Fjalia dftore
Fjalia dftore shrben pr t treguar
dika, pr t dhn nj informacion
rreth nj fakti, rreth nj vzhgimi,
nj gjykimi, nj opinioni.
Fjalia dftore, kur sht e
mvetsishme, shqiptohet me nj
intonacion tregues. Toni zbret n
fund t fjalis. Ai ngrihet n fjaln q
mban theksin logjik, kur sht i
dukshm.
Fjalia dftore ka foljen zakonisht n
mnyrn dftore, por mund ta ket

edhe n mnyrn lidhore, habitore e

kushtore.

Fjalia pyetse
Fjalia pyetse prdoret pr t
pyetur pr dika q folsi nuk e
di ose e di pjesrisht dhe pret
prej bashkbiseduesit nj
prgjigje. Kto fjali prdoren
dendur n dialog, sepse
bashkbiseduesit pr do pyetje
q bjn, presin nj prgjigje.
Dallohen tri lloje fjalish pyetse:
Fjali pyetse trsore;
Fjali pyetse t pjesshme;
Fjali pyetse retorike.

 Fjalia sht pyetse trsore, kur

bashkbiseduesi i prgjigjet pyetjes
me po, jo ose me foljen e fjalis
pyetse:
- Ishe sot te mjeku?
Po. (Isha.)
Fjalia sht pyetse e pjesshme, kur
folsi ka njohuri pr at q pyet, por
ai do t msoj m shum. Ktyre
pyetjeve nuk u jepet prgjigje me po
ose jo, por me nj ose disa fjal:
- muaj sht tani? Janar.
Fjalia sht pyetse retorike, kur
folsi pyet pa pritur q t marr
prgjigje:
- t pressh nga ti?

Fjalia nxitse
Fjalia nxitse shrben pr t
nxitur dik q t zbatoj nj
urdhr, nj kshill, nj
sugjerim, nj ftes.
N fjalit nxitse foljet jan
zakonisht n mnyrn
urdhrore, lidhore e dftore.

Fjalia dshirore
Fjalia dshirore shrben pr t
shprehur nj dshir, nj urim,
nj mallkim. Fjalia dshirore
mund t shpreh edhe dshirn
q t mos ndodh dika.
Fjalit dshirore e kan foljen
n mnyrn dshirore dhe n
mnyrn lidhore.
N fund t fjalive dshirore vihet
pikuditje.

Format e fjalis
Fjalit dftore, pyetse, nxitse
dhe dshirore mund t paraqiten
n shum forma: veprore ose
psore, pohore ose mohore dhe
thirrmore.

 Fjalia sht n formn veprore,

kur
folja e saj sht e forms
veprore dhe sht n formn
psore, kur folja e saj
sht e forms joveprore (ose
psore).
N formn mohore t fjalis
mohohet nj pohim. Pra, fjalia e
forms
pohore
pson
nj
shndrrim mohor.

 Fjalit bhen thirrmore kur

shoqrohen me nj ndjenj t
fort knaqsie, habie, frike,
zemrimi etj.

Gjymtyrt
kryesor t
fjalis
Gjymtyrt kryesor t fjalis
jan:
Kryefjala;
Kallzuesi;

Kryefja
la
Kryefjala sht gjymtyr
kryesore e fjalis. Ajo gjendet
me pyetjet: cili?, cila?, cilt?
dhe kush?. Ajo tregon nj a m
shum frymore apo sende.
Kryefjala zakonisht qndron para
foljes.

Me seshprehetkryefjala?
Kryefjala shprehet me:
a) emr n rasn emrore, t
shquar e t pashquar, n numrin
njjs e shums:
Dritani u lag nga shiu. (kush?)
b)
premr
(dftor,
t
pacaktuar, lidhor, vetor t
do vete a numri): Ajo m
krkoi nj trndafil t kuq.

c) numror:
T dy filluam t ecnim duke
aluar n korridor.
d) grup emror:
Yt vlla t la vetm.

Kallzuesori i kryefjals
Kryefjala mund t
marr nj kallzuesor.
Shqiponja sht simboli yn
kombtar.
Kallzuesori i kryefjals tregon
nj cilsi t personit apo sendit
q shnohet nga kryefjala.

Kallzue
si
Kallzuesi sht gjymtyra
kryesore e fjalis, q tregon nj
veprim apo gjendje t kryefjals.
Ai gjendet me pyetjet: bn?,
sht?. Kryefjala dhe kallzuesi
jan t lidhur ngusht me njritjetrin. Kshtu, po t ndryshoj
kryefjala, ndryshon edhe
kallzuesi. Kallzuesi prshtatet
me kryefjaln n numr dhe n
vet. Kallzuesi
zakonisht qndron pas

kryefjals.

Llojet e kallzuesit
Llojet e kallzuesit jan:
Kallzuesi foljor i thjesht (nj
folje):
Ti m munde.
Kallzuesi foljor i prbr (dy e m
shum folje):
Po djali sa zinte t recitonte ,
harronte vjershn.
Kallzuesi emror (jam+emr,
mbiemr, premr, numror):
Dy prej luanve ishin meshkuj.

Gjymtyrt e
dyta
Gjymtyrt e dyta (apo plotsit e
fjalis)
jan:
Rrethanori;
Kundrinori;
Prcaktori;

Rrethanori
Rrethanori sht gjymtyr e
dyt e fjalis. Ai tregon
rrethanat e kryerjes s veprimit,
si: koh, vend, mnyr, shkak,
sasi, qllim. Ai n fjali gjendet
me pyetje t ndryshme: kur?,
ku?, si?, pse?, sa?, prse?.
Rrethanori gati gjithmon
qndron pas foljes ose
kallzuesit, por ai shpesh del
edhe para foljes ose kallzuesit.

Rrethanori i kohs
Rrethanori i kohs tregon
kohn e kryerjes s veprimit.
Rrethanori i kohs lviz lirshm
n fjali. Ai gjendet me pyetjen:
kur?:
Mbrm shkuam n kinema.

Me seshprehet rrethanori i
kohs?
Rrethanori i kos shprehet
me: a) emr me e pa
parafjal: Ndeshja finale do
t zhvillohet t
mrkurn.
b) grup emror:
Ndeshja finale u zhvillua para nj
jave.

c) ndajfolje ose shprehje

ndajfoljore:
Ndeshja finale u zhvillua
dje. d) form t
pashtjelluar:
Me t zbardhur fmijt u
nisn n ekskursion.

Rrethanori i vendit
Rrethanori i vendit tregon
vendin e kryerjes s veprimit.
Ai lviz lirshm n fjali.
Rrethanori i vendit gjendet me
pyetjen: ku?:
Ata shkuan n shkoll.

Me seshprehet
rrethanorii vendit?
Rrethanori i vendit shprehet me:
a) emr me parafjal:
Librat i mbaj n bibliotek. (ku?)
b) grup emror:
Jam nisur pr n Galerin e Arteve.
(pr ku?)
c) ndajfolje:
Zhurma dgjohej sipr. (ku?)

Rrethanori i mnyrs
Rrethanori i mnyrs tregon
mnyrn e kryerjes s veprimit.
Ai lviz lirshm n fjali.
Rrethanori i mnyrs gjendet me
pyetjen: si?:
Ajo kndon bukur.

Me seshprehet
rrethanorii
mnyrs?
Rrethanori i mnyrs shprehet me:
a) nj ndajfolje ose shprehje
ndajfoljore (me emr n rasn
kallzore):
Dbora mbulonte shpejt e shpejt
(si?) do gj.
b) nj grup emror:
Nj flutur po thithte me ndje t
madhe (si?)
nektarin e luleve.

c) nj form t pashtjelluar:
Djemt ecnin me nxitim pa par (si?)
rrugn.

Rrethanori i shkakut
Rrethanori i shkakut tregon nj
shkak q sjell nj pasoj t
caktuar. Ai varet nga kallzuesi,
por ndonjher edhe me emr
ose mbiemr. Rrethanori i
shkakut z vend pas gjymtyrs
nga varet. Ai gjendet me
pyetjen: pse?:
Ajo shkoi te mjeku, sepse
ishte e smur.

Me seshprehet
rrethanorii shkakut?
Rrethanori i shkakut shprehet
me:
a) ndajfolje:
Pse ke br gjith kto
gabime n diktim, Dritan?
b) emr me parafjal:
- I kam br nga nxitimi,
msuese.

c) grup emror:
Rezultatet i ke t ulta pr
shkak t mungesave.
d) prcjellore:
Duke mos u mjekuar me
koh, smundja iu
rndua.

Rrethanori i sasis
Rrethanori i sasis tregon
sasi.
Ai gjendet me pyetjen:
sa?: Ata morn pak
libra.

Me seshprehet
rrethanorii sasis?
Rrethanori i sasis shprehet
me:
a) nj ndajfolje ose
shprehje ndajfoljore:
Mbrm ajo hngri pak.
b) nj grup emror ku
brthama tregon nj njsi
matjeje dhe ka prpara
zakonisht nj numror:

Nna bleu 5 kg moll.

Rrethanori i qllimit
Rrethanori i qllimit tregon
qllimin e kryerjes s veprimit.
Ai varet nga kallzuesi.
Rrethanori i qllimit z vend pas
gjymtyrs nga varet. Ai gjendet
me pyetjen: prse?:
Ai shkoi pr t luajtur.

Me seshprehet
rrethanorii qllimit?
Rrethanori i qllimit shprehet
me:
a) ndajfolje:
Prse ke ardhur deri ktu?
b) emr me parafjal:
Djemt kan ardhur ktu pr
pun.

c) grup emror:
Prindrit prpiqen pr t
mirn e fmijve t tyre.
d) paskajore:
Ajo ka shkuar n Amerik
pr tu specializuar.

Kundrin
ori
Kundrinori sht gjymtyr e
dyt e fjalis. Ai zakonisht varet
nga folja dhe tregon mbi k
(cilin) bie veprimi i shprehur
prej saj. Ai vihet n at ras q
krkon gjymtyra prej s cils
varet.
Sipas kuptimit dhe forms s
shprehjes, kundrinori sht i

drejt dhe i zhdrejt.

Llojet e kundrinorit
Llojet e kundrinorit jan:
I drejt;
I zhdrejt:
me parafjal;
pa parafjal;

Kundrinori i
drejt
Kundrinori i drejt sht
gjymtyr e dyt e fjalis q
shnon objektin tek i cili kalon
veprimi i shprehur nga folja.
Objekti mund t jet frymor
ose jofrymor.
Kundrinori i drejt u prgjigjet
pyetjeve:
k?, cilin?, ciln?, far?.

 Kundrinori i drejt sht nj

grup
emror (i shprehur me nj
emr, nj premr ose nj
emr dhe nj
prcaktor) n rasn kallzore pa
parafjal dhe q lidhet me nj
folje t
forms veprore:
Era e marr tundte rrapin e mom t

Jubins.

 N qoft se fjalin veprore me

kundrinor t drejt e
shndrrojm n fjali psore,
kundrinori i drejt bhet
kryefjal e foljes n formn
psore, kurse kryefjala,
kundrinor me parafjal:
Era e malit e shprndante
kngn gjithandej.
Knga shprndahej nga era e

malit gjithandej.

Me seshprehet kundrinori i
drejt?
Kundrinori i drejt shprehet:
a) me emr (zakonisht t
shquar) n rasn kallzore:
E ndoqe ndeshjen mbrm?
b) me premr:
E shoh at, t shoh edhe ty.

c) me grup emror:
Vizitova liqenin e Presps vitin e
kaluar. d) me trajt t shkurtr t
premrit vetor:
Do ta njoftoj vet Arbrin pr
orarin e ndeshjes.

Kallzuesori i kundrinorit t
drejt
Kundrinori i drejt mund t
marr nj kallzuesor.
Beni i mbante pantallonat t
ngushta.
Kallzuesori i kundrinorit t
drejt shrben pr t treguar
nj cilsi ose veori t qenies a
t sendit t treguar nga
kundrinori i drejt.

Kundrinori i zhdrejt pa
parafjal
Kundrinori i zhdrejt pa parafjal ka
lidhje t drejtprdrejt me foljen dhe
prdoret gjithmon i shoqruar me
trajt t shkurtr
t premrit vetor. Mund t marrin
kundrinor t zhdrejt foljet
kalimtare dhe jokalimtare,
veprore dhe joveprore.
Kundrinori i zhdrejt pa parafjal u
prgjigjet pyetjeve:

kujt?, cilit?, cils?, cilve?, cilave?.

 Kundrinori i zhdrejt pa
parafjal sht
nj grup emror (i shprehur
me nj emr, nj premr ose
me nj emr
dhe nj prcaktor) n rasn
dhanore,
q shoqrohet gjithnj nga nj
trajt e shkurtr e premrit
vetor n rasn dhanore.

 Ai ndrtohet gjithmon pa
parafjaldhe tregon sende
ose qenie mbi t cilat bie
veprimi i shprehur nga
folja.
Kundrinori i zhdrejt pa
parafjal luan rol t
rndsishm, sht plots
kryesor. Ai nuk sht i lidhur
me foljen aq sa kundrinori i

drejt.

Me seshprehet kundrinori i
zhdrejt pa
parafjal?
Kundrinori i zhdrejt pa
parafjal shprehet:
a) me emr n rasn
dhanore: Fmijve (cilve?)
u ishte shtuar gzimi.
b) me premr:
Ty (kujt?) t erdhn shum
shok pr ditlindje.

c) me grup emror:
Shoqes s klass son (kujt?-) i
dhan mimin e par n
konkurs.
Vendi i kundrinorit t zhdrejt
pa patafjal sht zakonisht pas
foljes. Por ai mund t zr lirisht
pozicione t ndryshme n fjali.

Kundrinori i zhdrejt me
parafjal
Kundrinori i zhdrejt me parafjal
ka nj prdorim m t gjer e t
larmishm sesa kundrinori i
zhdrejt pa parafjal. Ai varet
kryesisht nga folja, por edhe nga
pjes t ndryshme t ligjrats.
Kundrinori i zhdrejt me parafjal i
prgjigjet pyetjeve:
pr k?, me se?, nga kush?, prej
kujt?,nga se?.

 Kundrinori i zhdrejt me parafjal

sht nj grup emror (i shprehur
me nj emr, nj premr ose me nj
emr dhe nj prcaktor) n rasn
emrore, kallzore ose rrjedhore, i
paraprir gjithmon nga nj
parafjal:
Ju e fituat ndeshjen me lojn tuaj.
Kundrinori i zhdrejt me parafjal
plotson m mir kuptimin e foljes
dhe t fjalis, por nuk sht plots
kryesor, sepse folja n fjali mund t
prdoret edhe pa t.

 Parafjalt kryesore me t cilat

ndrtohet
kundrinori i zhdrejt me parafjal,
jan: nga, te, me, pr, pa, mbi, nn,
kundr;
shprehjet parafjalore bashk me,
me an
t, n lidhje me . Kundrinori i
zhdrejt me parafjal, i ndrtuar
nga nj emr ose nj emr dhe nj
prcaktor, mund t
zvendsohet nga nj premr.
Kundrinori i zhdrejt me parafjal

dallohet nga dy kundrinort e tjer,

sepse ndrtohet gjithmon me
parafjal.

Me seshprehet kundrinori i
zhdrejt me
parafjal?
Kundrinori i zhdrejt me parafjal
shprehet:
a) me emr:
M doli gjumi nga bubullima. (nga
cila?)
b) me premr:
Lajmi thoshte se mbi ta rndonin
shum akuza. (mbi cilt?)
Kundrinori i zhdrejt me parafjal

shprehet
kallzore
parafjal.

n
dhe

rasn
emrore,
rrjedhore
me

Prcakto
ri
Fjalt q saktsojn, sqarojn,
prcaktojn emrin brtham me
t cilin lidhen, quhen
prcaktor. Emri n rasn
gjinore t shquar sht
gjithmon n funksionin e
prcaktorit. Ai shprehet me:
emr, mbiemr dhe premr.

Llojet e prcaktorit
Llojet e prcaktorit jan:
Me prshtatje, i cili shrben pr
t prcaktuar cilsin e emrit
brtham;
Me drejtim, i cili shrben
pr t treguar nj tipar t
emrit q prcakton;
Me bashkim;
Me ndajshtim, i cili emrton
emrin brtham.

Morfologjia

Morfologjia
Morfologjia sht pjesa e
gramatiks q studion format e
ndryshme t fjalve, kuptimin e
ktyre formave, klasifikimin e
fjalve n pjes ligjrate, si dhe
formimin e fjalve.

Pjest e ligjrats
Pjest e ligjrats
jan: Emri;
Numrori; Mbiemri;
Lidhza;
Premri;
Pjesza;
Folja;
Parafjala;
Ndajfolja;
Pasthirrma.
Disa prej tyre jan t ndryshueshme,
si: emri, mbiemri, premri, folja,
numrori, sepse e ndryshojn formn
e tyre gjat prdorimit n fjali; kurse
t tjerat jan t pandryshueshme, si:
ndajfolja, lidhza, pjesza, parafjala,
pasthirrma, sepse nuk ndryshojn
formn e tyre gjat prdorimit n

fjali.

Em
ri
Kategorit gramatikore t
emrit
Emri sht pjes e
ndryshueshme e ligjrats,
q emrton dika.
Kategorit gramatikore t
emrit jan:
Gjinia;
Trajta;
Numri;

 Rasa;
Lakimi;

Gjinia dhe
trajta

Emri ka tri gjini:

Mashkullore;
Femrore;
Asnjjse.
Emri ka dy trajta n t cilat lakohet:
Trajta e shquar (emri prdoret si
kryefjal n fjali);
Trajta e pashquar (emrit i vm nj
(njjs)
prpara ose ca-disa (shums)

prpara.

Numri dhe rasa

Emri lakohet n numrin:

Njjs;
Shums.
Emri lakohet n rasat:
Emrore;
Gjinore;
Dhanore;
Kallzore
Rrjedhore.

Lakimi i emrit
Emri ka tri lakime:
Lakimi i par, i cili mbaron me
(i);
Lakimi i dyt, i cili mbaron me
(u);
Lakimi i tret, i cili mbaron me
(a-ja).
Lakimi i par dhe i dyt
prdoren pr emrat n gjini
mashkullore, kurse lakimi i tret

prdoret pr emrat n gjini

femrore.

Lakimi i
par
Numri
njjs
Trajta e pashquar

Trajta e shquar

Emrore: (nj) djal Emrore: djali

Gjinore: i,e (nj)
Gjinore: i,e djalit
djali
Dhanore: (nj) djali Dhanore: djalit
Kallzore: (nj)
djal

Kallzore: djalin

Rrjedhore: prej
(nj)
djali

Rrjedhore: prej
djalit

Lakimi i
par
Numri
shums
Trajta e pashquar

Trajta e shquar

Emrore: (ca) djem Emrore: djemt

Gjinore: i,e (ca)
Gjinore: i,e djemve
djemve
Dhanore: (ca)
Dhanore: djemve
djemve
Kallzore: (ca) djem Kallzore: djemt

Rrjedhore: prej (ca) Rrjedhore: prej

djemve
djemsh

Lakimi i
dyt
Numri
njjs
Trajta e pashquar
Emrore: (nj) zog

Trajta e shquar
Emrore: zogu

Gjinore: i,e (nj)

Gjinore: i,e zogut
zogu
Dhanore: (nj) zogu Dhanore: zogut
Kallzore: (nj) zog Kallzore: zogun

Rrjedhore: prej
(nj)
zogu

Rrjedhore: prejt
zogut

Lakimi i
dyt
Numri
shums

Trajta e pashquar
Emrore: (ca) zogj

Trajta e shquar
Emrore: zogjt

Gjinore: i,e (ca)

Gjinore: i,e zogjve
zogjve
Dhanore: (ca)
Dhanore: zogjve
zogjve
Kallzore: (ca) zogj Kallzore: zogjt

Rrjedhore: prej (ca) Rrjedhore: prej

zogjve
zogjsh

Lakimi i
tret
Numri
njjs
Trajta e pashquar
Emrore: (nj)
vajz
Gjinore: i,e (nj)
vajze
Dhanore: (nj)
vajze
Kallzore: (nj)
vajz

Trajta e shquar
Emrore: vajza
Gjinore: i,e vajzs
Dhanore: vajzs
Kallzore: vajzn

Rrjedhore: prej
(nj)
vajze

Rrjedhore: prej
vajzs

Lakimi i
tret
Numri
shums
Trajta e pashquar

Trajta e shquar

Emrore: (ca) vajza Emrore: vajzat

Gjinore: i,e (ca)
vajzave
Dhanore: (ca)
vajzave
Kallzore: (ca)
vajza

Gjinore: i,e vajzave

Dhanore: vajzave
Kallzore: vajzat

Rrjedhore: prej (ca) Rrjedhore:

vajzash
prej vajzave

Llojet e emrit
Dallojm lloje t ndryshme t
emrit:
Emrat e prgjithshm
dhe t prvem;
Emrat frymor dhe jofrymor;
Emrat konkret dhe
abstrakt;
Emrat e numrueshm
dhe t panumrueshm;

 Emrat prmbledhs dhe t

lnds.

Emrat e prgjithshm
dhe t prvem
Emra t prgjithshm jan emrat
q tregojn qenie ose sende n
mnyr t prgjithshme: djal,
vajz, mal, kukull etj.
Emra t prvem jan emrat q
tregojn qenie ose sende t dalluar
nga t tjert q i prkasin t njjts
klas: Korabi (mal), ufo (derr) etj.
Emrat e prvem shkruhen
gjithmon me shkronj t madhe.

Emrat frymor dhe

jofrymor
Emrat frymor jan emrat q
tregojn qenie t gjalla: vajz,
djal, mac, luan etj.
Emrat jofrymor jan emrat
q tregojn sende jo t
gjalla: bank, laps, libr,
tabel etj.

Emrat konkret dhe

abstrakt
Emrat konkret jan emrat q
tregojn qenie ose sende q mund
t perceptohen nprmjet t parit,
t dgjuarit, t prekurit, t
nuhaturit ose t shijuarit: djal, lule,
zhurm, parfum, thartir etj.
Emrat abstrakt jan emrat q
tregojn ide ose mendime q nuk
mund t perceptohen me an t
shqisave: besim, dashuri, zemrim
etj.

Emrat e numrueshm
dhe t
panumrueshm

Emrat e numrueshm jan

emrat q tregojn sende ose
qenie q mund t numrohen:
pul, fshatar, mac etj.
Emrat e panumrueshm jan
emrat q tregojn sende q
paraqiten si nj mas e
padallueshm, si nj lnd e
pandashme: oksigjen,

hidrogjen, magnez etj.

Emrat prmbledhs dhe t

lnds
Emrat prmbledhs jan emrat q
shnojn nj grup personash ose
sende t nj lloji: bota, vegjlia, rinia,
pleqria, njerzimi etj.
Emrat e lnds jan emrat q
emrtojn nj lnd homogjene q
nuk mund t numrohet. Ata
emrtojn prodhime ushqimore,
kultura bujqsore, prodhime kimike
etj: gjalp, qumsht, kos, grur,
najlon etj.

Mbiem
ri
Mbiemri sht pjes e ndryshueshme
e ligjrats, q tregon nj cilsi apo
karakteristik t emrit. Mbiemri
prshtatet n numr (mjekt e rinj),
gjini (mjekja e re) dhe ras (mjekun e
ri), me emrin me t cilin
lidhet.
Mbiemrat ndahen n dy grupe:
T nyjshm;
T panyjshm.
Nyjet tregojn se mbiemrat jan n
rasa t ndryshme.
Mbiemrat kan gjinin mashkullore e

femrore dhe numrin njjs e

shums.

Formimi i mbiemrit
Mbiemri n gjuhn shqipe del me formn e
njjsit she t shumsit, n varsi t
numrit t emrit q prcakton: djal i vogl
djem t vegjl.
Shumsi i mbiemrave t nyjshm t gjinis
mashkullore formohet:
a) duke ndryshuar nyjn i n t: i lart t
lart.
Shumsi i mbiemrave t nyjshm t gjinis
femrore
formohet:
a) duke ndryshuar nyjn e n t: e kuqe t
kuqe;
b) duke ndryshuar nyjn e n t dhe me

mbaresn
a: e lar t lara.

Lakimi i
mbiemrit
Gjinia
mashkullore
Numri
njjs
Trajta e pashquar

Trajta e shquar

Emrore: (nj) djal i

mir
Gjinore: i,e (nj)
djali t mir
Dhanore: (nj) djali t
mir

Emrore: djali i mir

Gjinore: i,e djalit t
mir
Dhanore: djalit t mir

Kallzore: (nj)
djal t mir
Rrjedhore: prej (nj)
djali t mir

Kallzore: djalin e mir

Rrjedhore: prej
djalit t mir

Lakimi i
mbiemrit
Gjinia
mashkullore
Numri
shums
Trajta e pashquar
Emrore: (ca) djem
t mir
Gjinore: i,e (ca)
djemve t mir
Dhanore: (ca) djemve
t mir

Trajta e shquar
Emrore: djemt e
mir
Gjinore: i,e djemve t
mir
Dhanore: djemve t
mir

Kallzore: (ca)
djem t mir
Rrjedhore: prej (ca)
djemsh t mir

Kallzore: djemt e
mir
Rrjedhore: prej
djemve t mir

Lakimi i
mbiemrit
Gjinia
femrore
Numri
njjs
Trajta e pashquar
Emrore: (nj) vajz e
mir
Gjinore: i,e (nj)
vajze t mir
Dhanore: (nj)
vajze t mir

Trajta e shquar
Emrore: vajza e mir
Gjinore: i,e vajzs s
mir
Dhanore: vajzs s
mir

Kallzore: (nj)
vajz t mir
Rrjedhore: prej (nj)
vajze t mir

Kallzore: vajzn e
mir
Rrjedhore: prej
vajzs s mir

Lakimi i
mbiemrit
Gjinia
femrore
Numri
shums
Trajta e pashquar
Emrore: (ca) vajza
t mira
Gjinore: i,e (ca)
vajzave t mira
Dhanore: (ca) vajzave
t mira

Trajta e shquar
Emrore: vajzat e mira
Gjinore: i,e vajzave t
mira
Dhanore: vajzave t
mira

Kallzore: (ca)
vajza t mira
Rrjedhore: prej (ca)
vajzash t mira

Kallzore: vajzat e
mira
Rrjedhore: prej
vajzave t mira

Shkallt e mbiemrit
Mbiemri ka tri
shkall:
a) shkalla pohore (ku mbiemri tregon
thjesht cilsin e sendit):
Liqeni i Ohrit sht i thell.
b) shkalla krahasore (ku mbiemri tregon
cilsin e nj sendi, duke e krahasuar me
cilsin e nj sendi tjetr) , e cila ndahet
n: krahasore t barazis, krahasore t
sipris dhe krahasore t ultsis:
Liqeni i Ohrit sht po aq i thell sa Liqeni i
Presps. Liqeni i Ohrit sht m i thell se
Liqeni i Shkodrs. Liqeni i Shkodrs sht
m pak i thell se Liqeni i
Ohrit.
c) shkalla siprore:
Liqeni i Ohrit sht shum i thell.

Prem
ri
Llojet e
premrit
Premri sht pjes e ndryshueshme e
ligjrats, q zvendson emrin.
Dallojm disa lloje premrash:
Premrat vetor: un, ti ai/ajo (njjs)
ne, ju, ata/ato (shums);
Premrat vetvetor: vetja, vetvetja;
Premrat dftor: ky/kjo, kta/kto, i till, i
ktill;
Premrat pronor: imi, yti, asaj, jon, juaj;
Premrat pyets: kush?, cili?, cila?,

far?...;
Premrat lidhor: q, i cili, e cila, t cilt;
Premrat e pacaktuar: dikush, askush, t
gjith .

Premri vetor
Premri vetor tregon veta t
ndryshme n njjs dhe n shums,
vetn e par (vetn q flet), vetn e
dyt (vetn me t ciln flasim) dhe
vetn e tret (vetn pr t ciln
flasim).
Premri i vets s par n njjs un
tregon folsin, kurse n shums ne
tregon nj grup njerzish ku bn
pjes dhe folsi.
Premri i vets s dyt n njjs ti
tregon bashkbiseduesin, kurse n
shums ju tregon nj grup njerzish
ku bn pjes edhe bashkbiseduesi.

 Premrat e vets s tret njjs

ai/ajo dhe
shums ata/ato tregojn qenie ose
sende pr t cilt bhet fjal (duke
prjashtuar
folsin dhe bashkbiseduesin).
Kur i drejtohemi nj m t rrituri
ose t panjohuri prdoret forma e
vets s dyt shums n vend t
vets s dyt njjs:
Ju jeni msuesi i tij?

Premri vetvetor
Premri vetvetor tregon se i njjti person
vepron dhe i njjti pson:
Flas me vete.
Premri vetvetor prdoret n kuptimin e
premrave vetor t do vete e t do
numri.
Zakonisht vetvetori prdoret pr t treguar
persona.
Pr t treguar sende ai prdoret shum
rrall.
Premri vetvetor ka kuptim premror dhe
struktur emrore. Ai prdoret me dhe pa
parafjal:
Ai e ndjente veten m

mir. Ai fliste me vete.

 Premrat vetvetor prdoren

n t
njjtn form pr t dyja
gjinit dhe pr t dy numrat.
Premri vetvetor prdoret
edhe si nj emr n trajt t
pashquar me parafjalt: n, m
mbi, pr etj.
Erdhi n vete.

Premridftor
Premrat dftor tregojn
qenie, sende ose tipare t tyre
q ndodhen afr ose larg
folsit.
Ata jan: ky/kjo, kta/kto, i
till, i ktill etj.
Premri dftor prdoret m
vete ose i shoqruar me emr:
I moj ata burra q jan
mbledhur.

Premri pronor
Premri pronor tregon se sendi i
dhn i prket nj vete t
caktuar.
do pronor ka dy pal trajta, n
gjinin mashkullore dhe femrore
dhe n numrin njjs e shums:
shoku im shoqja ime, libri yt librat
e tu.
Zakonisht premri pronor vendoset
pas emrit q prcakton: shkolla jon.
Por, ndonjher ai vendoset edhe
para emrit: im at.
Premri pronor i vets s par
tregon se sendi i prket folsit
ose nj grupi ku bn pjes edhe
folsi: libri im, libri yn.

 Premri pronor i vets s dyt tregon

se
sendi i prket bashkbiseduesit ose
nj grupi
ku bn pjes edhe bashkbiseduesi:
topi yt,
topi juaj.
Premri pronor i vets s tret tregon
se
sendi i prket dikujt q nuk sht i
pranishm
n bised: makina e tij, makina e tyre.
Pr
vetn e tret prdoret dhe premri
pronor i

vet, q tregon se sendi i prket

kryefjals s
fjalis: makina e vet.
Premri pronor ka forma t veanta
pr t dyja gjinit n tri vetat.

 Gjinia femrore e premrave

pronor formohet:
- duke ruajtur trajtn e gjinis
mashkullore:
libri juaj fletorja juaj;
- duke ndryshuar vetm nyjn
(pronor t vets III): i tij e tij, i saj
e saj, i tyre e tyre;
- duke i shtuar trajts s gjinis
mashkullore mbaresat e dhe a: im
ime, e tu e tua;
- me trajt t ndryshme nga
ajo e mashkullores: yt jote,
yn jon.
Premrat pronor prdoren n
njjs dhe n shums: libri im
librat e mi, libri yn librat tan.

Premri pyets
Premrat pyets shrbejn
pr t pyetur pr qenie.
Ata jan: kush?, cili?, cila?, i
sati?, far? etj.

Premri lidhor
Premra lidhor jan premrat
me t cilt i referohemi nj fjale
a nj fjalie t tr. Ata zn
vendin e nj grupi emror ose t
nj premri dhe shrbejn pr t
lidhur dy pjes t nj fjalie t
prbr:
Posht urs dukeshin
varkat q notonin.
Ata jan: q, i cili, e cila, t cilt
etj.

Premri i pacaktuar
Premri i pacaktuar tregon
njerz ose sende n mnyr t
pacaktuar.
Ata jan: dikush, ndokush,
askush, t gjith, gjtihsecili,
kushdo, njri etj.

Lakimi i premrit
vetor
Veta e
par
Numri njjs

Numri shums

Emrore: un

Emrore: ne

Gjinore: -

Gjinore: -

Dhanore: mua

Dhanore: neve

Kallzore: mua

Kallzore: ne

Rrjedhore: meje

Rrjedhore: nesh

Lakimi i premrit
vetor
Veta e
dyt
Numri njjs

Numri shums

Emrore: ti

Emrore: ju

Gjinore: -

Gjinore: -

Dhanore: ty

Dhanore: juve

Kallzore: ty

Kallzore: ju

Rrjedhore: teje

Rrjedhore: jush

Lakimi i premrit
vetor
Veta e
tret
Numri njjs

Numri shums

Mashkullor
e/
Femrore
Emrore: ai / ajo

Mashkullore
/ Femrore

Gjinore: i,e atij / i,e

asaj
Dhanore: atij / asaj

Gjinore: i,e atyre / i,e

atyre
Dhanore: atyre / atyre

Emrore: ata / ato

Kallzore: at / at

Kallzore: ata / ato

Rrjedhore: atij / asaj

Rrjedhore: atyre /
atyre

Lakimi i premrave
vetvetor
Emrore: vetja

Emrore: vetvetja

Gjinore: i,e vetes

Dhanore: vetes

Gjinore: i,e
vetvetes
Dhanore: vetvetes

Kallzore: veten

Kallzore: vetveten

Rrjedhore: vetes

Rrjedhore: vetvetes

Lakimi i premrit dftor

Numri njjs

Numri shums

Mashkullor
e/
Femrore
Emrore: ky / kjo

Mashkullore
/ Femrore

Gjinore: i,e ktij / i,e

ksaj

Gjinore: i,e
ktyre / i,e ktyre
Dhanore: ktyre /
ktyre
Kallzore: kta / kto

Dhanore: ktij / ksaj

Kallzore: kt / kt

Emrore: kta / kto

Rrjedhore: ktij / ksaj Rrjedhore: ktyre /

ktyre

Lakimi i premrit
pronor
Veta e
par
Numri njjs
Mashkullor
e/
Femrore
Emrore: imi / imja

Numri shums
Mashkullore
/ Femrore
Emrore: yni / jona

Gjinore: i,e timit / i,e

Gjinore: i,e tonit / i,e
simes
sons
Dhanore: timit / simes Dhanore: tonit / sons

Kallzore: timin / timen Kallzore: tonin / tonn

Rrjedhore: timit /
simes

Rrjedhore: tonit /
sons

Lakimi i premrit
pronor
Veta e
dyt
Numri njjs
Mashkullor
e/
Femrore
Emrore: yti / jotja

Numri shums
Mashkullore
/ Femrore
Emrore: juaji / juaja

Gjinore: i,e
Gjinore: i,e
tndit / i,e sates
tuajit / i,e tuajs
Dhanore: tndit / sates Dhanore: tuajit / tuajs

Kallzore: tndin /
tnden
Rrjedhore: tndit /
sates

Kallzore: tuajin /
tuajn
Rrjedhore: tuajit /
tuajs

Lakimi i premrit
pronor
Veta e
tret
Numri njjs

Numri shums

Mashkullor
e/
Femrore
Emrore: i tiji / e tija

Mashkullore
/ Femrore

Gjinore: i,e t tijit /

i,e s tijs
Dhanore: t tijit / s
tijs

Gjinore: i,e t tyrit /

i,e s tyres
Dhanore: t tyrit / s
tyres

Emrore: i tyri / e tyrja

Kallzore: t tijin / s
tijn
Rrjedhore: t tijit / s
tijs

Kallzore: t tyrin / t
tyren
Rrjedhore: t tyrit / s
tyres

Lakimi i premrave pyets

Emrore: kush

Emrore: sa

Gjinore: i,e kujt

Gjinore: i,e save

Dhanore: kujt

Dhanore: save

Kallzore: k

Kallzore: sa

Rrjedhore: kujt

Rrjedhore: save

Lakimi i premrit lidhor

Numri njjs
Mashkullor
e/
Femrore
Emrore: i cili / e cila
Gjinore: i,e t cilit /
i,e s cils
Dhanore: t cilit / s
cils
Kallzore: t cilin / t
ciln
Rrjedhore: t cilit / s
cils

Numri shums
Mashkullore
/ Femrore
Emrore: t cilt / t
cilat
Gjinore: i,e t
cilve / i,e s cilave
Dhanore: t cilve /
s cilave
Kallzore: t cilt / t
cilat
Rrjedhore: t
cilve / s cilave

Lakimi i premrave t
pacaktuar
Mashkullor
e/
Femrore
Emrore: njri / njra

Mashkullore
/ Femrore

Gjinore: i,e njrit

/ i,e njrs
Dhanore: njrit / njrs

Gjinore: i,e
ndonjrit / i,e
ndonjrs
Dhanore: ndonjrit /
ndonjrs
Kallzore: ndonjrin /
ndonjrn

Kallzore: njrin /
njrn

Emrore: ndonjri /
ndonjra

Rrjedhore: njrit /
njrs

Rrjedhore: ndonjrit /
ndonjrs

Folj
a
Folja sht pjes e
ndryshueshme e ligjrats, e
cila tregon nj veprim.
Ajo z vendin qndror n fjali.
Folja zgjedhohet, i ka
kategorit e saj gramatikore.

Kategorit gramatikore t
foljes
Kategorit gramatikore t
foljes jan:
Zgjedhimi;
Mnyra;
Koha;
Forma;
Veta;
Numri

Zgjedhimi
Folja ka tri zgjedhime:
Zgjedhimi i par, i cili mbaron
me (J);
Zgjedhimi i dyt, i cili
mbaron me
bashktingllore;
Zgjedhimi i tret, i cili
mbaron me zanore.

Forma,
numri i

veta
foljes

dhe

Folja mund t zgjedhohet n

formn veprore (q tregon
veprimin q e kryen ti) dhe n
formn joveprore ( q tregon
veprimin q kryen dikush tjetr
mbi ty).
Vetat klasifikohen n: vetn e
par, vetn e dyt dhe vetn
e tret n numrin njjs (un,
ti ai/ajo)
dhe
shums (ne, ju, ata/ato).

Mnyrat e foljes
Dallojm gjasht lloje t
mnyrave t foljes:
Mnyra dftore;
Mnyra lidhore;
Mnyra kushtore;
Mnyra habitore;
Mnyra dshirore;
Mnyra urdhrore.

Koht kryesore t foljes dhe

ato t mnyrs dftore
jan:
Koha e tashme
Koha e ;pakryer
Koha e ;kryer e
thjesht;
Koha e
kryer;

Koha m se
e kryer;
Koha e kryer e
tejshkuar;
Koha e
ardhme dhe
Koha e ardhme
e prparme;

 Mnyra
lidhore
ka katr
koh:
Kohn e
tashme;
Kohn e
pakryer;
Kohn e
kryer;

Kohn m se
t kryer;

 Mnyra
kushtore
ka dy
koh:
Kohn e
tashme dhe
Kohn e
kryer;

 Mnyra
habitore ka
katr koh:

e tashm
Kohn

e e;
pakrye
Kohn
e r;
kryer

Koh
dhe m se
n
Kohn
t kryer;

Mnyra
dshirore
ka dy
koh:
Kohn e
tashme dhe
Kohn e kryer;
Mnyra
urdhrore ka
vetm vetn e
dyt njjs dhe

shums.

Koht
e foljes
ndahen
n:
T thjeshta:
Koha e
tashme;
Koha e
pakryer;
Koha e
kryer e
thjesht
dhe

Koha e ardhme;

 T prbra:
Koha e kryer;
Koha m se e
kryer;
Koha e
kryer e
tejshkuar
dhe
Koha e
ardhme e
prparme;

Llojet e foljes
Dallojm lloje t ndryshme t foljes:
Foljet ndihmse (kam dhe jam) dhe
gjysmndihmse (mund, duhet);
Foljet kalimtare dhe jokalimtare. Kalimtare
jan ato q kan nj kundrinor, ndrsa
jokalimtare jan ato q nuk kan kundrinor.
Foljet kalimtare ndahen n: kalimtare t
drejta, ato q kan nj kundrinor t drejt
dhe n kalimtare t zhdrejta, ato q kan
nj kundrinor t zhdrejt.
Foljet pavetore ( ato q tregojn nj
dukuri atmosferike ..p.sh.vettim,
bubullim etj.) dhe njvetore (ato q
kan vetm vetn e tret
..p.sh.bie shi-ai bie).

Format e pashtjelluara t foljes jan:

Pjesorja: punuar;
Paskajorja: pr t punuar;
Prcjellorja: duke punuar;
Mohorja: pa punuar;
Foljet e parregullta:
Foljet e parregullta temn e s kryers s
thjesht dhe t pjesores e kan krejt t
ndryshme nga tema e trajts prfaqsuese
(t.e t.p. shoh-t.e s.kr.thj. pash-t.e pj.par).
Foljet e rregullta:
Quhen kshtu ngase kalojn rregullisht nga
nj koh n tjetrn (shikoj shikoja
shikova shikuar).
Folja kpujore:
Shrben pr t vn lidhje pjesn kryesore
t kryefjals me kallzuesorin e kryefjals,
pra shrben si kpuj. Folja kpujore baz
ka foljen jam (sht).

Forma
veprore
Mnyra
dftore
Koha

E
tashme

E
pakryer

E kryer
e
thjesht

E kryer

M se
e kryer

E kryer
e
tejshku
ar

E
ardhme

Un

lexoj

lexoja

lexova

kam
lexua
r

kisha
lexua
r

pata
lexua
r

do
t
lexoj

Ti

lexon

lexoje

lexove

ke
lexuar

kishe
lexua
r

pate
lexua
r

do t
lexos
h

Ai/ajo

lexon

lexonte

lexoi

ka
lexuar

kisht
e
lexua
r
kishi
m
lexua
r
kishit
lexua
r

pati
lexua
r

do t
lexoj

Ne

lexojm

lexonim lexuam

kemi
lexua
r

pat
m
lexuar

do t
lexojm

Ju

lexoni

lexonit

keni
lexua
r

patt
lexua
r

do t
lexo
ni

lexuat

E
ardhme e
prparme

do t
kem
lexua
r
do t
kesh
lexua
r
do t
ket
lexua
rdo t
kemi
lexua
r
do t
keni
lexua

Ata/at
o

lexojn

lexonin

lexuan

kan
lexua
r

kishi
n
lexua
r

pat
n
lexua
r

do t
lexojn

do t
ken
lexua
r

Mnyra lidhore
Koha

E tashme

E pakryer

E kryer

M se
e kryer

Un

t lexoj

t lexoja

Ti

t lexosh

t lexoje

t
kem
lexuar
t

t
kisha
lexuar
t

Ai/ajo

t lexoj

kishe
lexuar
t

Ne

t lexojm t

Ju

t lexoni

Ata/ato

t lexojn t

kesh
lexonte lexuar
t
ket
lexonim lexuar
t
kemi
lexonit lexuar
t
keni
lexonin lexua
t
ken
lexuar

kishte
lexuar
t
kishim
lexuar
t
kishit
lexuar
t
kishin
lexuar

Mnyra kushtore
Koha

E tashme

E kryer

Un

do t lexoja

Ti

do t lexoje

Ai/ajo

do t lexonte

Ne

do t lexonim

Ju

do t lexonit

Ata/ato

do t lexonin

do t
kisha
lexuar
do t
kishe
lexuar
do t
kishte
lexuar
do t
kishim
lexuar
do t kishit
lexuar
do t
kishin

Mnyra habitore
Koha

E tashme

E pakryer

Un

lexuakam

Ti

lexuake

Ai/ajo

lexuaka

lexuaksh paska
a
m
lexuaksh lexuar
pask
e
e
lexuaksh lexua
pask

Ne

lexuakemi lexuaks
hi m
lexuakeni lexuakshi
t

Ju
Ata/ato

lexuakan

E kryer

a
lexua
paske
mi
lexuar
paske

ni
lexuakshi lexuar
paska
n
n
lexuar

M se
e kryer
pasksh
a lexuar
pasksh
e lexuar
pasks
h
lexuar
paskshi
m lexuar
pasksh
it lexuar
paskshi
n lexuar

Mnyra dshirore
Koha

E tashme

E kryer

Un

lexofsha

paa lexuar

Ti

lexofsh

pa lexuar

Ai/ajo

lexoft

past lexuar

Ne

lexofshim

paim lexuar

Ju

lexofshi

pai lexuar

Ata/ato

lexofshin

pain lexuar

Mnyra
urdhrore
Ka vetm vetn e dyt njjs dhe
shums

Ti

lexo

Ju

lexoni

Forma
joveprore
Mnyra
dftore
Koha

E
tashme

Un

lexohe
m

Ti

E
E kryer
pakryer e
thjesht

E kryer

M se
e kryer

E kryer E
ardhme E
e
ardhme
tejshku
e
ar

prparm

lexohe
s ha

u lexova jam
lexua
r

isha
lexua
r

lexohe
sh

lexohe
s he

u lexove je
lexuar

Ai/ajo

lexohet

lexohej

u lexua

Ne

lexohe
mi

lexohe
s him

u
lexua
m

Ju

lexohen lexohe
i
s hit

do t
lexohe
m

ishe
lexua
r

qesh

lexua
r
qe
lexua
r

sht
lexua
r

ishte
lexua
r

qe
lexua
r

do t
lexohe
t

jemi
lexua
r

ishim
lexua
r

qem
lexua
r

do t
lexohe
mi

u lexuat jeni
lexua
r

ishit
lexua
r

qet
lexua
r

do t
lexohe
ni

do t
lexohe
sh

do t
jem
lexua
r
do t
jesh
lexua
r
do t
jet
lexua
rdo t
jemi
lexua
r
do t
jeni
lexua

Ata/at
o

lexohen lexohe
s hin

u
lexuan

jan
lexua
r

ishin
lexua
r

qen
lexua
r

do t
lexohe
n

do t
jen
lexua
r

Mnyra lidhore
Koha

E tashme

E pakryer

E kryer

M se
e kryer

Un

t
lexohem

Ti

t
lexohesh

t
lexohesh
a
t

t
jem
lexua
t

t
isha
lexua
t

lexohesh jesh
t lexohet e
t lexohej lexua
t
jet
lexua
t
t
t
lexohemi lexoheshi jemi
m
lexua
t
t
t
lexoheni
lexohes
jeni
lexua
t lexohen hit
t
t

ishe
lexua
t

Ai/ajo
Ne
Ju
Ata/ato

lexohesh
in

jen
lexuar

ishte
lexuar
t
ishim
lexuar
t
ishit
lexua
t
ishin
lexuar

Mnyra kushtore
Koha

E tashme

E kryer

Un

do t
lexohesha
do t
lexoheshe
do t lexohej

do t isha
lexuar
do t ishe
lexuar
do t ishte
lexuar
do t
ishim
lexuar
do t ishit
lexuar
do t ishin
lexuar

Ti
Ai/ajo
Ne

do t
lexoheshim

Ju

do t
lexoheshit
do t
lexoheshin

Ata/ato

Mnyra habitore
Koha

E tashme

E pakryer

E kryer

M se
e kryer

Un

u
lexuakam
u lexuake

qenka
m
lexuar
qenk

qenksh
a lexuar

Ti

u
lexuaksh
a
u

Ai/ajo

u lexuaka

lexuaks
he
u
lexuaksh

e
lexua
qenk

Ne

u
lexuake
mi
u
lexuakeni

Ju
Ata/ato

u
lexuakan

u
lexuaks
hi m
u
lexuaks
hit
u

a
lexua
qenke

qenksh
e lexuar
qenks
h
lexuar
qenkshi

mi
lexuar

m lexuar

qenken
i
lexuar
qenka

qenksh
it lexuar

lexuaksh n
in
lexuar

qenkshi
n lexuar

Mnyra dshirore
Koha

E tashme

E kryer

Un

u lexofsha

qofsha lexuar

Ti

u lexofsh

qofsh lexuar

Ai/ajo

u lexoft

qoft lexuar

Ne

u lexofshim

qofshim lexuar

Ju

u lexofshi

qofshi lexuar

Ata/ato

u lexofshin

qofshin lexuar

Mnyra
urdhrore
Ka vetm vetn e dyt njjs dhe
shums

Ti
Ju

lexohu
(mos u
lexo)
lexohu
ni (mos
u
lexoni)

Ndajfolj
a
Ndajfolja sht pjes e
pandryshueshme e ligjrats,
q plotson para s gjithash
foljen, duke treguar mnyr,
vend, koh, sasi. Ndajfoljet
mund t plotsojn edhe nj
mbiemr ose ndajfolje tjetr.

Llojet e ndajfoljes

Llojet e ndajfoljes jan:

Ndajfolje mnyre;
Ndajfolje vendi;
Ndajfolje kohe;
Ndajfolje sasie.

Ndajfolja e mnyrs
Ndajfolja e mnyrs luan rolin e
grupeve parafjalore rrethanore
mnyre.
Ndajfoljet kryesore t mnyrs jan: mir,
keq, bukur, pastr, qart, shkurt, thjesht
etj, q tregojn cilsin e veprimit;
menjher, pak nga pak, vazhdimisht,
shpesh, papritur etj, q tregojn ecurin e
veprimit; cekt, gjer, gjat, thell, ult
etj, q tregojn prmasa; bujarisht,
trimrisht, besnikrisht, teorikisht etj, q
kan kuptimin e togut
n mnyr + mbiemr: bujarisht (n mnyr
bujare), po edhe shqip, frngjisht, anglisht
etj.
Vjollca vallzon bukur.

Ndajfolja e vendit
Ndajfolja e vendit luan rolin e
grupeve parafjalore t plotsit
t vendit.
Ndajfoljet kryesore t vendit
jan: afr, larg, pran, rreth,
djathtas, majtas, aty, atje, diku,
gjkund, gjithkund, anemban,
gjithandej, kudo, ngado etj, q
tregojn vendin ku kryhet
veprimi.
Makina u kthye djathtas.

Ndajfolja e kohs
Ndajfolja e kohs luan rolin e
grupeve parafjalore rrethanore
kohe.
Ndajfoljet kryesore t kohs jan:
dje, pardje, nesr, pasnesr,
paradite, pasdite, sot, sonte, tani,
vjet etj, q tregojn kohn e sakt t
kryerjes s veprimit; njher,
gjithmon, kurdo, s shpejti, s lashti
etj, q tregojn nj koh t
paprcaktuar.
S shpejti do t organizohet n
Tiran nj konferenc pr gjuhn
shqipe.

Ndajfolja e sasis
Ndajfolja e sasis luan rolin e
grupeve emrore rrethanore
sasie.
Ndajfoljet kryesore t sasis jan:
shum, pak, tepr, fort, njher, dy
her etj, q tregojn n mas
realizohet veprimi; fort, tepr, s
teprmi, njfish, dyfish, trefish, aq,
kaq, mjaft, pak etj, q shprehin
intensitetin ose shkalln e nj
veprimi a t nj cilsie.
Gjeta nj libr shum t vjetr, t

ruajtur shum mir.

Shkallt e
ndajfoljes
Ndajfolja prdoret n shkalln
pohore, krahasore dhe siprore. Ato
formohen njsoj si shkallt e
mbiemrit.
Shkalla
pohore: Miri
ecn shpejt.
Shkalla krahasore:
e barazis Miri ecn aq shpejt sa
Genti.
e sipris Miri ecn m shpejt se
Genti.

e ultsis Miri ecn jo aq shpejt sa

Genti.
Shkalla siprore:
Miri ecn shum shpejt.

Numro
ri

Numrori
sht
pjes
e
ndryshueshme e ligjrats, q
tregon numr dhe sasi t
caktuar qeniesh ose sendesh:
nj, dy, tre, : dy fmij, tri
gra, katr burra, 20 metra etj.
Fjalt q tregojn radh si: i
par, i dyt, i dhjet, t cilat
kan kategorit gramatikore t
mbiemrave, nuk trajtohen si
numror, por si mbiemra.

 Numrort prdoren pr t treguar:

Nj sasi t caktuar:
N pun kishin ardhur vetm pes
veta.
Nj sasi t pacaktuar:
N pun kishin ardhur katr a pes
veta.
Datn, vitin:
Me sa jemi sot? M 28 Nntor.
Nj periudh t caktuar kohe:
- Kur ke qen n Amerik? Nga
1990 deri m 1997.
Prmasa ose prqindje:
0,5 m, 50% etj.

 Kur prdoret me nyjn e prparme t

numrori ka kuptim prmbledhs:
Erdhn t dhjetat.
Numrori pr t mos prsritur edhe nj
her emrin
e dhn n fjali, ose pr t mos e zn n
goj fare,
prdoret i emrzuar:
t bnin ata tre kundr dhjetve?
Numrori prdoret i emrzuar edhe n
veprime matematike:
Pesa te dhjeta hyn dy her.
Prdoret n emrtimin e viteve: antar
shoqate i nntdhjetekatrshit.
Numrat nj, dy, tre emrzohen me
an t prapashtess sh: njsh-i,

dysh-i, tresh-i.

 Numrort jan:
Fjal t parme: zero, nj, dy, tre,
katr etj.
Fjal t prngjitura:
njmbdhjet, dymbdhjet
etj.
Fjal t prbra: tridhjet,
pesdhjet etj.
Lokucione: tridhjet e nj,
pesdhjet e tre etj.

 Numrort n prgjithsi nuk e

kan
kategorin gramatikore t
gjinis:
katr djem, katr vajza. Bn
prjashtim numri tre, i cili e ka
kategorin e gjinis:
tre djem, tri vajza.
Numrori e ka kategorin e
gjinis edhe kur ka
kuptim prmbledhs:

Sa djem erdhn? T dy (T tre).

Sa vajza erdhn? T dyja (T
tria).

Lakimi i numrorit
Mashkullore
Emrore: dy

Femrore

Emrore: t dy Emrore: t
dyja
Gjinore: i,e
Gjinore: i,e
Gjinore: i,e
dyve
t dyve
t dyjave
Dhanore: dyve Dhanore:
Dhanore:
t dyve
t dyjave
Kallzore: dy
Kallzore: t
Kallzore: t
dy
dyja
Rrjedhore:
Rrjedhore:
Rrjedhore:
dyve
t dyve
t dyjave

Lidhz
a
Lidhza sht pjes e
pandryshueshme e
ligjrats, q shrben pr
t lidhur fjal, grupe fjalsh
ose fjali midis tyre.
Sipas funksionit lidhzat
ndahen n lidhza
bashkrenditse dhe lidhza
nnrenditse.

Lidhzat bashkrenditse
Lidhzat bashkrenditse lidhin
dy elemente t t njjts natyr
ose t t njjtit funksion. Ato
jan:
Shtuese;
Veuese;
Kundrshtore;
Prmbyllse.

 Lidhzat shtuese jan: e, dhe, edhe,

si edhe, asas, a etj.:
Mora topin dhe luajta me shoqe.
Lidhzat veuese jan: a, apo,
ose, oseose etj.:
Un do ti bj detyrat ose do t
msoj.
Lidhzat kundrshtore jan: po, por,
kurse, megjithat, ndrsa,
megjthkt teksa etj.: Nna bri
drekn, kurse un msova.
Lidhzat prmbyllse jan: andaj,
ndaj, prandaj, domethn etj.:
Motra u lndua, andaj e drguan te

mjeku.

Lidhzat nnrenditse
Lidhzat nnrenditse lidhin dy elemente
q kan marrdhnie varsie nga njritjetri. Ato jan:
Ftilluese;
Vendore;
Kohore;
Shkakore;
Qllimore;
Krahasore;
Mnyrore;
Kushtore;
Rrjedhimore;
Lejore.

 Lidhzat ftilluese jan: se, q, n,

nse etj.:
Un ha molln nse sht e thart.
Lidhzat vendore jan: ku, tek, nga,
kudo, ngado, kudo q etj.:
Un l librat tek vendi.
Lidhzat kohore jan: kur, gjersa,
pasi, sapo etj.:
Vllai doli n shtitje pasi bri
detyrat.
Lidhzat shkakore jan: se, sepse,
derisa, meqense, meq, ngaq
etj.:
Un pastrova ent, derisa nna
gatuante.
Lidhzat qllimore jan: q, me
qllim q etj.:

Un u futa n banjo, me qllim

q t pastrohem.

 Lidhzat krahasore jan: sa, aq sa,

sesa etj,:
Un vrapova aq sa munda.
Lidhzat mnyrore jan: si, si,
sikurse etj.:
Motra palosi rrobat sikurse nna.
Lidhzat kushtore jan: n, po, nse,
po qe se etj.:
Un luaj, nse kam koh t lir.
Lidhzat rrjedhimore jan: sa, saq,
kshtu q etj.:
Fmijt vrapuan, saq u rrzuan.
Lidhzat lejore jan: megjithse,
ndonse, edhe pse etj.:
Nxnsit shkojn n shkoll edhe
pse bie shi.

Pjesz
a
Pjesza sht pjes e pandryshueshme e
ligjrats, q plotson kuptimin e nj fjale
ose t nj fjalie. Sipas kuptimit, pjeszat
grupohen n:
Dftuese;
Prcaktuese saktsuese;
Prforcuese;
Prafruese veuese ose kufizuese;
Prafruese;
Pohuese;
Mohuese;
Pyetse;
Dyshuese;

 Zbutse;
Emocionale shprehse.

 Pjesz dftuese sht: ja:

Ja erdhi Viti i Ri.
Pjeszat prcaktuese saktsuese
jan: mu, pikrisht, tamam etj.:
Pikrisht ai m ofendoi.
Lidhzat prforcuese jan: vetm, ve,
sidomos, veanrisht etj.:
Un vizitova gjyshen ve pr pak koh.
Pjeszat prafruese veuese ose
kufizuese jan:
vetm, ve, veanrisht etj.:
Nxnsit pastruan oborrin, veanrisht
vajzat.
Pjeszat prafruese jan: afrsisht, afro,
gati, rreth, pothuajse etj.:
Sot n shkoll gati u rrzova.

 Pjeszat pohuese jan: po, posi, po se po

etj.:
Ai po lexonte librin.
Pjeszat mohuese jan: jo, nuk, s, mos,
as q etj.:
Ajo nuk e lexoi shtypin.
Pjeszat pyetse jan: a, , e:
A erdhi nna nga puna?
Pjeszat dyshuese jan: ndoshta, mbase,
kushedi etj.:
Mbase ai tha t vrtetn.
Pjeszat zbutse jan: pa, as, para, dot
etj.:
Para buks mora ilaet.
Pjeszat emocionale shprehse jan: ,
pra, se etj.:

Se gjelbroi fusha.

Parafjala
Parafjala sht pjes e
pandryshueshme e ligjrats,
q qndron para emrave,
premrave, numrorve dhe
ndajfoljeve duke vendosur
marrdhnie varsie ndrmjet
fjalve:
U rreshtuan pr tre.

 Parafjalt, sipas strukturs

morfologjike
jan:
T thjeshta: me, n, nga,
afr, larg, para etj.;
T prngjitura: npr, prmbi,
prve, sipas etj.;
Me shprehje: ball pr ball,
rreth e qark etj.

 Parafjalt sipas lidhjeve

sintaksore klasifikohen n:
Parafjal t rass emrore: nga, te
(tek):
U rrzua nga lodhja.
Parafjal t rass gjinore: me an
(ann), me rastin, me prjashtim,
n saje, n vend etj.:
Me an t nj miku arrita ta kaprcej
kufirin.
Parafjal t rass kallzore: n, me,
pa, pr, m, mbi, nn, ndr, npr
etj.:
Erdhi von n shtpi.
Parafjal t rass rrjedhore: prej,
ndaj, buz etj.:
Ishte prej Durrsi.

Pasthirrma
Pasthirrma sht pjes e
pandryshueshme e ligjrats,
q shrben pr t treguar
ndjenjat e folsit ose
prdoret pr t trhequr
vmendjen e dgjuesve:
O, sa mir q erdht! Ishim
br merak pr ju.

 Pasthirrmat jan karakteristike

pr
gjuhn e folur dhe kuptimi i tyre
shpesh qartsohet nga
intonacioni.
Pasthirrmat grupohen n
pasthirrma emocionale q
shprehin ndjenja dhe n
pasthirrma urdhrore q
shprehin dshirn ose vullnetin e
folsit.

 Pasthirrma emocionale q shprehin:

Ndjenja t gzuara: o, oh, oho, hoho, t
lumt, urra etj.;
Frik, tmerr: bobo, kuku, obobo etj.;
Habi: au, oj, u, ua, uh etj.;
Mosbesim, mosprfillje, prbuzje: aha,
ahu, i, ptu etj.;
Paknaqsi, keqardhje, mrzi, dhembje: a,
ah, of, uf etj.;
Nxitje (thirrje, urdhr, lutje): hej, o, ore,
pst, forca, hop, h, sht etj.;
Prshndetje, mirnjohje, mallkime,
sharje, ngushllime etj: faleminderit,
lamtumir, mirmngjes, mirdita,
mirmbrma, mirupafshim, mir se erdhe
etj.

 Pasthirrmat vendosen zakonisht

n
fillim t fjalis, por shpesh
prdoren edhe n mes, edhe n
fund t saj. Pas
tyre vihet presje. Kur
shqiptohen me fuqi t
veant, pas tyre vihet
pikuditje:
Ua! Paske ardhur!

Onomatopet
Onomatopet jan fjal q
shrbejn pr t riprodhuar
tingujt, zrat, zhurmat, britmat.
N dallim nga pasthirrmat, ato
nuk shrbejn pr t shprehur
ndjenja:
Mjau, mjau bnte macja.
Ato mund t prfshihen edhe te
pasthirrmat, por gjithsesi
dallohen prej tyre.

Fjalit e prbra

Fjalit e prbra
me
bashkrendi
tje
Fjali t prbra me
bashkrenditje
jan fjalit e prbra t paktn
nga dy pjes t pavarura q
lidhen me njratjetrn me lidhza
bashkrenditse:

Koht kalojn dhe njerzit

ndyshojn.
T dyja pjest jan t pavarura
mga njra-tjetra dhe mund t
prdoren me vete si fjali t
thjeshta:
Koht kalojn. Njerzit
ndyshojn.

 T prdorura si pjes t fjalis

s prbr ato lidhen me
lidhzn bashkrenditse dhe.
Nuk do t merren si fjali t
prbra me bashkrenditje, por
si fjali t thjeshta me folje
homogjene, t gjitha ato fjali
kan dy ose m shum folje q
kan t prbashkt, prve
kryefjals, t paktn edhe nj
gjymtyr t dyt:
Fmijt dgjonin dhe zbatonin
vetm fjalt e msuesit t tyre.

 Te fjalit e prbra me bashkrenditje,

lidhza bashkrenditse q lidh dy pjest
(dhe) nuk mund t vihet n krye t fjalis,
pra fjalia e prbr nuk mund t filloj me
t (Dhe njerzit ndryshojn koht
kalojn), do t ishte pa kuptim.
Te fjalia e prbr me bashkrenditje
njra pjes nuk mund t futet n mes t
pjess tjetr (Koht dhe njerzit
ndryshojn), kalojn do t ishte pa
kuptim.
Pjest e fjalis s prbr me
bashkrenditje mund t bashkohen edhe
me lidhza t prsritura n krye t do
pjese:
Ose do t ngrihem hert pr t kapur
autobusin, ose, pastaj, do t shkoj n
kmb.

Llojet
fjalive t prbra
bashkrenditje

e
me

Fjalit e prbra me bashkrenditje

shtuese. Pjest prbrse t ktyre fjalive
t prbra lidhen me an t lidhzave
bashkrenditse shtuese: e, dhe, edhe, as,
si, jo vetm por edhe etj.
Nj njeri hedh nj gur n lum dhe njqind
smund ta nxjerrin.
Para lidhzave shtuese t thjeshta e,
edhe, as nuk vihet presje.
Shkojm nj her n shtpi dhe pastaj
dalim.
Para pjess s dyt t lidhzave t
prsritura dhe para pjess s dyt t
lidhzave t dyfishta gjithmon vihet
presje.
Vajzat as nuk donin t hanin, as nuk donin

t rrinin.

 Fjali t prbra me bashkrenditje

veuese. Pjest prbrse t ktyre fjalive
t prbra lidhen me an t lidhzave
bashkrenditse veuese: ose, apo, a,
ose ose etj.
N stadiumin e qytetit ose zhvillohen
ndeshje futbolli, ose organizohen
manifestime sportive.
Para lidhzave t thjeshta veuese ose, a,
apo nuk vihet presje. Para pjess s dyt t
lidhzave t prsritura gjithmon vihet
presje:
Ose nisemi tani, ose nuk shkojm fare.
Lidhza apo prdoret kur fjalia sht
pyetse:
Un do t shkoj, apo do t shkoni ju?

 Fjali t prbra me bashkrenditje

kundrshtuese.
Pjest prbrse t ktyre fjalive t
prbra lidhen
me an t lidhzave bashkrenditse
kundrshtore
ose kundrshtuese: po, por, kurse, mirpo,
megjithat, ndrsa, teksa, porsa, ve, vese
etj.
E lshoj, po sm lshon.
Para pjess s dyt t ktyre fjalive vihet
presje.
Fjalit e prbra me bashkrenditje
prmbyllse.
Pjest prbrse t ktyre fjalive t
prbra lidhen

me an t lidhzave bashkrenditse
prmbyllse:
andaj, ndaj, prandaj, pa etj.
Ishte shum e lir, prandaj e bleva.
Para lidhzave prmbyllse vihet presje.

Fjalit e
prbra
me nnrenditje
Fjali t prbra me nnrenditje jan
fjalit e prbra t paktn nga dy
pjes, njra kryesore dhe tjetra e
varur prej saj:
Dgjohej vetm cicrima e
zogjve q fluturonin pran
dritares sime.
Pra, pjest e ksaj fjalie nuk jan t
pavarura nga njra-tjetra. Ato nuk
mund t qndrojn q t dyja m

vete, t prdoren si fjali t thjeshta.

 Pjesa e par mund t qndroj

m vete dhe sht pjes
kryesore e ksaj fjalie t
prbr, kurse pjesa e dyt
fillon me nj premr lidhor e
nuk mund t qndroj pa t
parn, pra varet prej saj. Pjest
e nnrenditura
luajn n fjalin e prbr t
njjtin rol, si edhe grupet e
fjalve brenda fjalis s thjesht,
pra t kryefjals, t kundrinorit

t drejt, t prcaktorit, t
rrethanorve si edhe funksione
t tjera.

Fjalia e prbr me
pjes t nnrenditura
prcaktore
Pjesa e nnrenditur prcaktore
tregon nj karakteristik t nj
gjymtyre t pjess kryesore t
shprehur me emr, grup emror ose
premr:
Tirana sht qyteti q m plqen m
shum n Shqipri.
Pra, pjesa e nnrenditur
prcaktore kryen po at funksion
q kryen prcaktori
n
fjalin e thjesht.
Emri, grupi emror ose premri i
pjess kryesore q plotsohet nga
pjesa e nnrenditur prcaktore
quhet paraprijs.

 Ka dy lloje pjessh t
nnrenditura prcaktore:
Prcaktore-kufizuese, t cilat nuk
mund t hiqen, sepse prishet
kuptimi ose ndryshon kuptimi i saj
fillestar:
M plqejn shum njerzit q
punojn sistemakisht.
Prcaktore-shtuese, t cilat
shtojn ose sqarojn dika dhe
mund ti heqim pa prishur
strukturn gramatikore t fjalis:
Mali i Korabit, q ngrihet mbi 2000
metra, sht maja m e lart e
Shqipris.

 Folja, n pjesn e nnrenditur prcaktore

mund t jet n mnyrn dftore dhe
lidhore:
Lexova nj libr q flet pr historin e
Murit Kinez. Krkoj nj libr q t tregoj
historin e ndrtimit t Murit Kinez.
Kur paraprijsi sht nj premr, pjesa e
nnrenditur lidhet me kryesoren vetm me
premrin lidhor q:
Ai q t thot gjithmon t vrtetn, t do
t mirn.
Kur paraprijsi sht nj premr dftor,
para pjess s nnrenditur prcaktore nuk
vihet presje:
Ai q po flet me Agronin sht msuesi i
Mirs.
N raste t rralla pjesa e nnrenditur
prcaktore mund t lidhet me paraprijsin
edhe me lidhzat se, q.

Fjalia e prbr me
pjes t
nnrenditura
ftilluese
Pjesa e nnrenditur ftilluese bn ose kryen
at funksion q kryen grupi emror ose
premri kryefjal apo kundrinori i drejt i
foljes s pjess kryesore.
Pra, pjesa e nnrenditur ftilluese kryen po
at funksion q kryen kryefjala ose
kundrinori i drejt n fjalin e thjesht.
Pjesa e nnrenditur ftilluese lidhet me
pjesn kryesore me an t lidhzave
nnrenditse ftilluese: q, se:
Dihet se toka rrotullohet rreth diellit.
Kemi menduar q t organizojm nj

shtitje n parkun e qytetit.

 Pjesa e nnrenditur ftilluese

zakonisht
qndron pas pjess kryesore.
Po kur duam ta theksojm
pjesn kryesore,
pjesn e nnrenditur e vm
prpara.
Kur pjesa e nnrenditur ftilluese
vjen pas kryesores, midis tyre
nuk prdoret asnjher presje.
Kur pjesa e nnrenditur ftilluese

del para kryesores, ato ndahen

me presje.

Fjalia e prbr me
pjes t
nnrenditura kohore
Pjest e nnrenditura rrethanore luajn t
njjtin rol q luajn rrethanort n fjalin e
thjesht.
Fjalit e prbra me pjes t nnrenditura
rrethanore jan: kohore, vendore, shkakore,
rrjedhimore, sasiore, mnyrore, krahasore,
qllimore, kushtore dhe lejore.
Pjesa e nnrenditur kohore lidhet me
pjesn kryesore me an t lidhzave:
kur, tek, sa, si, q, derisa, gjersa, sa
her, pasi, sapo etj.
Pjesa e nnrenditur kohore iu prgjigjet
pyetjeve:
kur?, deri kur?, q kur?

Sapo doli mjeku nga spitali, erdhi nj

urgjenc.

 Pjesa e nnrenditur kohore

zakonisht qndron n krye t
fjalis s prbr, pra pjesa e
nrenditur n fillim dhe pjesa
kryesore pas saj.
Por, pjesa e nnrenditur kohore
mund t qndroj edhe n mes,
edhe n fund t pjess.
Kur pjesa e nnrenditur kohore
qndron para kryesores, ndahet me
presje. Nuk vihet presje nse pjesa e
nnrenditur lidhet drejtprdrejt me
foljen e pjess kryesore.

Fjalia e prbr me
pjes t nnrenditura
vendore
Pjesa e nnrenditur vendore, ashtu si
rrethanori i vendit n fjalin e thjesht,
tregon vendin ku kryhet veprimi i shprehur
nga folja e pjess kryesore.
Si ndajfolje vendi t pjess kryesore q
saktsohen nga pjesa e nnrenditur
vendore, prdoren: aty, atje, andej, ktu,
ngado etj.
Pjesa e nnrenditur vendore lidhet me
pjesn kryesore me an t lidhzave
vendore: ku, kudo, ngado, tek, tekdo,
kudo q etj.
Nna shkoi ku ishin fmijt.

 Pjesa e nnrenditur vendore u

pgjigjet pyetjeve: ku?, nga?,
drejtuar foljes s pjess kryesore.
Kur pjesa e nnrenditur vendore vjen
pas
pjess kryesore, prpara saj nuk vihet
presje.
Kur pjesa e nnrenditur vendore
ndodhet n mes t pjess kryesore
dhe plotson drejtprdrejt foljen, ajo
vihet ndrmjet presjeve.
N rast se sht n mes t pjess
kryesore dhe saktson nj ndajfolje
t pjess kryesore, vihet pas presje
vetm pas pjess s nnrenditur.

Fjalia e prbr me
pjes t nnrenditura
qllimore
Pjesa e nnrenditur qllimore, ashtu si
rrethanori i qllimit n fjalin e thjesht,
tregon me qllim kryhet veprimi i
shprehur n pjesn kryesore.
Babai punonte shum, q fmijt t ishin t
lumtur.
Pjesa e nnrenditur qllimore lidhet me
pjesn kryesore me an t lidhzave
lidhore: q, me qllim q, n mnyr q etj.
Pjesa e nnrenditur qllimore e ka foljen
gjithmon n mnyrn lidhore dhe u
prgjigjet pyetjeve: me qllim?, prse?
etj:
Duhet t punojm q t fitojm.
Pjesa e nnrenditur qllimore mund t zr
vend

para, n mes dhe pas pjess kryesore.

 Rendi m i zakonshm sht pjesa kryesore

prpara, e nnrenditura pas saj.
Kur pjesa e nnrenditur qllimore qndron
para
kryesores, ndahet me presje:
Q t fitojm, duhet t punojm.
Kur futet n mes t pjess kryesore vihet
midis dy presjesh.
Kur qndron pas pjess kryesore
zakonisht ndahet me presje.
Nuk ndahet me presje kur pjesa e
nnrenditur lidhet n mnyr t
drejtprdrejt me foljen.

Fjalia e prbr me
pjes t nnrenditura
shkakore
Pjesa e nnrenditur shkakore, ashtu si
rrethanori i shkakut n fjalin e thjesht,
tregon shkakun e kryerjes ose moskryerjes
s veprimit t shprehur nga folja n pjesn
kryesore.
Pjesa e nnrenditur shkakore lidhet me
pjesn kryesore me an t lidhzave
nnrenditse shkakore: se, sepse,
meq, ngase etj.
Vnia e presjes s nnrenditur shkakore
prpara pjess kryesore shrben pr t
theksuar a vn n dukje shkakun.
Meqense pamja sht m e bukur,
shtpin do ta ndrtojm n maj t
kodrs.
Pjesa e nnrenditur shkakore ndahet
gjithmon me

presje ose vihet midis dy presjeve.

Fjalia e prbr me
pjes nnrenditse
rrjedhimore
Pjesa e nnrenditur rrjedhimore tregon
rrjedhimin, pasojn e nj veprimi a
ngjarjeje, pr t ciln flitet n pjesn
kryesore:
N rrug kishte shum mjegull, kshtu
q nuk shihej asgj.
Pjesa e nnrenditur rrjedhimore lidhet
me pjesn kryesore me an t lidhzave
nnrenditse rrjedhimore: kshtu q,
saq etj.
Pjesa e nnrenditur rrjedhimore qndron
gjithmon
pas kryesores.

 Pjesa e nnrenditur rrjedhimore ndahet

gjithmon me presje.

Fjalia e prbr me
pjes t nnrenditura
lejore
Pjesa e nnrenditur lejore tregon nj
veprim a gjendje q duhej ta
pengonte kryerjen e veprimit q
tregohet n pjesn kryesore, po nuk
arrin ta ndaloj:
Megjithse kisha koh q kisha rn
t flija, gjumi nuk m zinte.
Pjesa e nnrenditur lejore lidhet me
kryesoren me an t lidhzave
nnrenditse
lejore: megjithse, ndonse, sido q,
edhe
pse etj.

 Pjesa e nnrenditur lejore

zakonisht
qndron para kryesores.
N cilindo pozicion qoft,
pjesa e nnrenditur lejore
ndahet me presje ose vihet n
mes dy presjesh.
Kuptim lejor kan edhe pjest
e nnrenditura q lidhen me
lidhzat: edhe n, edhe sikur,
edhe pse.

Fjalia e prbr me
pjes t
nnrenditura
kushtore
Pjesa e nnrenditur kushtore tregon
kushtin q duhet plotsuar, q t
realizohet dukuria ose veprimi pr t cilin
bhet fjal n pjesn kryesore.
N qoft se ke studiuar, do ta marrsh
provimin.
Pjesa e nnrenditur kushtore lidhet me
kryesoren me lidhzat nnrenditse
kushtore: n, nse, n rast se, po qe se, me
kusht q etj.
Po pjesa e nnrenditur kushtore mund t
lidhet me kryesoren edhe pa lidhzat.
Pjesa e nnrenditur kushtore m shpesh
qndron para pjess kryesore, po mund t
vij edhe pas ose t futet n mes t saj.

 N cilindo vend q t ndodhet pjesa e

nnrenditur kushtore ndahet me presje.

Fjalia e prbr me
pjes t nnrenditura
krahasore
Pjesa e nnrenditur krahasore shrben pr
t krahasuar nj veprim a nj dukuri me
nj tjetr dhe tregon barazi ose pabarazi.
Sa punonte Mira, aq punonte dhe Vera.
Kur krahasimi tregon barazi, pjesa e
nnrenditur krahasore lidhet me kryesoren
me lidhzat nnrenditse: sa, aq sa, t
cilave n pjesn kryesore u prgjigjet
ndajfolja aq.
Kur krahasimi tregon pabarazi, pjesa e
nnrenditur krahasore lidhet me kryesoren
me an t lidhzave nnrenditse
krahasore: se, se, nga sa, nga, t cilave n
pjesn kryesore u prgjigjet nj mbiemr
ose nj ndajfolje n shkalln krahasore.

 Pjesa e nnrenditur krahasore e barazis

q fillon me: sa, aq sa, qndron zakonisht
para kryesores:
Sa punonte, aq fitonte.
Pjesa e nnrenditur krahasore e pabarazis
q fillon me: se, sesa, nga, nga se, qndron
pas kryesores: Kishte m shum fjal, se
kishte pun.
Pjesa e nnrenditur krahasore e barazis
ndahet gjithmon me presje nga
kryesorja.
Pjesa e nnrenditur krahasore e pabarazis
po t lidhet drejtprdrejt me mbiemrin ose
ndajfoljen n shkalln krahasore q
ndodhet n pjesn kryesore, nuk ndahet
me presje.

Fjalia e prbr me
pjes t nnrenditura
mnyrore
Pjesa e nnrenditur mnyrore, ashtu si
rrethanori i mnyrs n fjalin e thjesht,
tregon mnyrn se si kryhet veprimi i
shprehur n pjesn kryesore.
Pjesa e nnrenditur mnyrore lidhet me
pjesn kryesore me an t lidhzave
nnrenditse mnyrore: si, si, sikur,
ashtu si etj.
Kur pjesa e nnrenditur mnyrore qndron
pas kryesores, zakonisht, ndahet me
presje. Nuk ndahet vetm kur lidhet
drejtpdrejt me foljen e pjess kryesore:
Brtiste sikur t ishte i marr.

Fjalia e prbr me
pjes t
nnrenditura sasiore
Pjesa e nnrenditur sasiore, ashtu si
rrethanori i sasis n fjalin e thjesht,
tregon n mas ose
sasi paraqitet gjendja ose kryhet veprimi
pr t ciln flitet n pjesn kryesore:
Sa libra ka lexuar ai, ju skeni ngrn
patate.
Pjesa e nnrenditur sasiore lidhet me
pjesn kryesore me lidhzn
nnrenditse sasiore: sa.
Pjesa e nnrenditur sasiore qndron
gjithmon vetm pas pjess kryesore.

 Pjesa e nnrenditur sasiore ndahet

zakonisht me presje. Kur lidhza sa lidhet
drejtprdrejt me foljen, nuk vihet presje.

Ligjrata
e
drejt dhe
ligjrata
e
zhdrejt

Ligjrata e drejt
Ligjrat e drejt jan fjalt
tona ose t nj tjetri t
riprodhuara me prpikmri nga
nj person tjetr:
Abdyl Frashri ka thn: T
bashkohemi n nj bes t
gjith shqiptart.
Ligjrata e drejt mund t jet
nj fjali e thjesht a e prbr
ose nj thnie prej disa fjalish.

 Ligjrata e drejt shpesh

paraprihet nga fjalt e autorit:
Sknderbeu tha: Lajmroni
fitoren dhe ndizni zjarret q
ti bhet drit popullit.
Fjal e autorit prmbajn folje
si: tha, thirri, pyeti, u prgjegj,
u nxeh etj. Ato mund t
qndrojn para, n mes ose n
fund t ligjrats s drejt.

 N t folur ligjrata e drejt veohet nga

fjalt e autorit me an t pauzs. Fjalt e
riprodhuara shqiptohen me tonin e
natyrshm t biseds.
N t shkruar ligjrata e drejt dallohet me
an t shenjave t piksimit. Kur ligjrata e
drejt qndron pas fjalve t autorit, para
saj vihen dy pika, fjala e par e ligjrats
s drejt fillon me shkronj t madhe.
Ligjrata e drejt vihet midis thonjzash:
Populli thot: M mir nj vez sot se
nj pul mot.
Kur ligjrata e drejt qndron para fjalve t
autorit, pas saj vihet presje dhe viz, fjalt e
autorit fillojn me shkronj t vogl:
M mir nj vez sot se nj pul mot,
- thot populli.

 N qoft se ligjrata e drejt

sht fjali
pyetse ose nxitse, n fund t saj
vihet
pikpyetje ose pikuditje dhe viz:
Sa u lodha sot! tha Blerta.
Kur do t shkojm? pyeti Zana.
Kur fjalt e autorit futen n mes t
ligjrats s drejt prdoren kto
shenja piksimi:
Kur ligjrata e drejt sht nj fjali e
thjesht ose e prbr, para dhe pas

fjalve t autorit vihet presje dhe

viz;

 N qoft se pjesa e dyt sht

nj fjali
tjetr, ather pas fjalve t
autorit vihet pik dhe viz;
N qoft se pjesa e par e
ligjrats s drejt sht fjali
pyetse ose nxitse, ajo mbaron
me pikpyetje ose pikuditje.
Para fjalve t autorit vihet viz,
pas
tyre pik dhe viz.

Ligjrata e zhdrejt
Ligjrat e zhdrejt jan fjalt tona
ose t nj tjetri t riprodhuara, t
ndryshuara nga nj person tjetr:
Abdyl Frashri ka thn q t
bashkohemi me nj bes t gjith
shqiptart.
Pra, fjalt e autorit dhe ligjrata e
drejt kthehen n fjali t prbr me
pjes t nnrenditura ftilluese, ku
fjalt e autorit jan pjesa kryesore
dhe ligjrata e zhdrejt pjesa e
nnrenditur.

 Gjat kthimit t ligjrats s drejt

n
ligjrat t zhdrejt duhet t ken
kujdes
format vetore t foljeve dhe t
premrave vetor. Pr kt,
fillimisht, duhet t dallojm
ligjrimin nga tregimi:
Ligjrim sht kur folsi i bn t
qart bashkbiseduesve nj ngjarje
t astit n t ciln ai merr pjes.
Tregim sht kur folsi tregon nj

ngjarje t shkuar q ai nuk e lidh me

astin kur flet.

 Ligjrimi dhe tregimi dallohen nga

njri-tjetri
nga nj sr karakteristikash q
dallojn edhe ligjratn e drejt
nga ligjrata e
zhdrejt:
Ndryshimi i vets;
Ndryshimi i disa ndajfoljeve ose i
disa prcaktorve q lidhen me
aktualitetin e procesit ose t
veprimit;
Ndryshimi kryesor ndrmjet
ligjrimit dhe tregimit qndron n

kohn e foljeve q ata prdorin.

 Ligjrimi prdor si koh referimi

ndaj situats aktuale t
tashmen, ndrsa tregimi t
kryern e thjesht ose t
pakryern, sipas veprimit q
shpreh folja (veprim q kryhet
menjher ose q zgjat).
Veprimi i prfunduar n
ligjrim jepet me t kryern e
thjesht, t kryern ose m se
t kryern, kurse n tregim
jepet me t kryern e tejshkuar.

Punuar nga:
Buena Aziri
Msimdhnsi: Agron
Gashi
www.donati1.tk