Professional Documents
Culture Documents
kardklar problematikleri asndan ele alan bir bakma btnlkl bir Wittgenstein
okumasna giri zelliindedir.
Birinci blmde Wittgensteinn hayat felsef arkaplann etkileyen nemli
olaylarla birlikte gayet anlalr bir slupla anlatlm, Wittgensteinn eserleri ise ilk
almalar, ara almalar, ge almalar ve nemli yaynlar bal altnda ayrntl
bir ekilde gz nne serilmitir. Bu blmde dikkat eken en nemli nokta
Wittgensteinn niversitede felsefe etkinliine dair grleridir. Wittgenstein 1939 ylnda
G.E. Mooreun yerine onun krssne seilmesine ramen yapt iten hep byk bir
honutsuzluk duymutur. nk Wittgenstein, profesr olmann bir filozofun entelektel
drstln tehlikeye atacana inanmaktadr. Ona gre bir insan sadece zmek iin
zerinde younlat problemlerle, zihni zdrap ektii zaman gerek bir filozof olabilirdi.
Filozofun, problemleri zme gayreti, kendi varoluunu muhafaza etme gayreti ile
edeerdi. Felsefe retmek filozofa bir i deildi. Bundan olacak ki 1947 ylnda
Cambridgeden kendi istei zerine ayrlm, daha sonra rlandaya giderek Felsef
Aratrmalar zerinde almalar yapmtr (s. 21). Ludwing Wittgenstein felsefeyi bir
meslek olarak grmekten ok bir yaam tarz olarak grd. Hayat ierisinde dnmek, bir
tercih olmaktan ziyade bir zaruret olarak ortaya kt. Bunu bize ak bir ekilde gsterecek
olan Wittgenstein dair Michael Wolff tarafnda aktarlan bir hatradr: Ahlak Bilim Kulb
nn olaan toplantlarndan birinden sonra Michael Wolff la birlikte eve dnerken, iki
ABD kamyonu Wolffun paltosunun eteklerini uuturacak kadar yaknlarndan geer. Bu
kamyonlarda ok hzl gidiyor diye homurdanan Wolffun sylediini biraz nceki felsefi
toplantya dair bir eretileme sanan ve bu toplantdaki meselelere dalan Wittgenstein, kl
pay atlattklar kazay fark etmemitir bile. Wolffun sylediine bunun konumuzla ne
ilgisi var, anlayamadm diye karlk verir. Felsefi aclar onu cepheye, da kylerinde
retmenlie, kinci Dnya sava srasnda hastane hademeliine kadar srkledi.
Metafizik sorunlarn fizik alanda kendini megul ederek zmeye alt.
Kitabn ikinci blm felsefe-dil ilikisi zerine younlar. ncelikle dilin
felsefedeki yeri tartlr, felsefenin yzyllardr tartt ontoloji, etik, estetik, bilgi, bilim
mantk gibi konu ve problemlerin hepsinin dilde, dil iinde ve dil araclyla
somutlatnn alt srarla izilir.
nk zihin srelerinde olan biten her ey nihayetinde dil balamnda ortaya konulmak
zorundadr. D dnyaya ilikin her tr betimleme ve d dnya hakkndaki saptama da yine dil
vastasyla imlenir. O halde felsefe yapmann ve ifade etmenin tek ve temel amac dile dnldnde
bunca konuulan ve tartlan konularn mahiyeti ve gerekliine ilikin bir saptamada bulunmak
yine dil dairesi iinde mmkn grnmektedir (s.34)
Bu nemli tespitlerden sonra dil felsefesinin ksa ama z bir hikayesi ve dil
felsefesinin temel problematikleri hakknda nemli bilgiler sunulur. Yazar bu ksmda
nemli bir tespit yapmaktadr:
Dil felsefesinin zerk bir felsefe dal olarak bamszln kazanmas bir yana, teki
felsefe dallar iinde de belirleyici bir konuma ykselmesi, zellikle Wittgensteinn nceki dnem
ile sonraki dnem felsefelerinde sergilenen dilsel dneme aamasyla gereklemitir. Dil
felsefesinin zellikle 20. yzyln bandan balayarak felsefenin temel ilgi alan olduunu
gryoruz. zetle dil felsefesi; deiik syleme olanaklarn zmleyen, anlam anlamlandrmaya
alan, anlamn nasl olutuunu, dilde nasl dolatn, nasl iletildiini aratran, dil-gereklik
ilikini aklayan, dil-iletiim ilikisini betimleyen, dil grngsnn kavranmasnda belirleyici
boyutlar ele alan, bir disiplin olarak ekillenmektedir. Kendini bilmek ile dili bilmek arasnda
ok yakn bir iliki ve rtme grlmektedir. (s. 38)
anlamna gelmez bilakis onun yerinin dil olmad anlamna gelir (s. 105). Yazar Dilin
Mant balnda ise Tractatusun dil-dnya-gereklik balamyla olgu zemini
gzetirken bu zeminin bir alternatifini slam felsefesinde bn Sinann varlk
kategorileriyle ortaya koymaya alr. bn Sina varl; mutlak, zihinde ve zihin dnda
varlk(d dnyada, Ayanda varlk) olarak ayrrken Wittgenstein varl Ayanda varlkla
snrlama teebbsnde bulunur, der. Yazar ikinci blmde buraya kadar anlatlann geri
kalan ksmnda Tractatusun tezlerini mantk, nermelerin yaps, nerme trleri, totolojik
nermelerin doruluk koullar ve metafiziksel nermelerin doruluk koullar ara
balklar halinde amlamaya giriir (s.119126).
Yazar ikinci blmde ise Wittgensteinn ikinci dnem felsefesine younlar.
kinci dnem Wittgenstein ncelikle Dil Felsefesinde Dilbilimsel Felsefeye bal
altnda deerlendirmeye balar. Dilbilimsel felsefe ya da dilbilimsel zmleme
terimleriyle ifade olunan felsef tarz, zellikle Anglo-Sakson dnyasnda gelien ve 19401950lerde gerekleen felsefe etkinliidir. Bu felsefe tekniinin merkezleri Oxford ve
Cambridgedir. Oxfordda J.J.Ausitin ve G. Ryle, Cambridgede ise Wittgenstein bu
ynelimin etkin simalarndadr(s. 196). Dilbilimsel felsefe mantk pozitivizmden
ayrlmay simgeler. Pozitivizm anlaml insan konumalarnn dzenini ve bilgiyi bir bilim
olarak alr. Bunun yannda baka konuma biimleri olduunu da kabul eder. Pozitivizm
felsefeyi bilim felsefesi ile snrlar, hlbuki dilbilimsel zmleme ya da felsefe, insan
konumasnn eitliliin farkl biimlerinin bilincine varr(s.197). Dilbilimsel felsefe, dilvarlk-gereklik ve dilin edimlerinin snrn bizzat dilin kapasitesini gz nne alarak
deerlendirmek ister(s.198). Dilbilim felsefesi zel bir yntem koymak yerine dil
balamnda dil-dnya ekseninde btn konular tartma iddiasndadr(s. 198). Kitabn
ikinci blmnn alt balklarndan ilki Dilden Dilbiliminedir. 1930 sonbaharnda
Wittgenstein felsefede doru ynteme ilikin bir karar zihninde netletirir. Gz dneminde
verecei derslere bir genellemeyle balar. O, felsefenin nimbusu dald der(s.199).
Wittgenstein felsefenin nimbusunu bulankln ve mistikliini deldiini ve arkasnda
hibir ey olmadn fark eder(s. 200). Wittgenstein felsefe anlayn zel trden bir yapboz durumundan yani dil yap-bozlarndan kurtulma giriimi olarak kurtulma giriimi olarak
zetler(s.200).
kinci
blmn
bir
dier
bal
Metafiziksel
nermelerin
olarak
yazar
Wittgensteinn
birinci
ve
ikinci
dnemiyle
ilgili