You are on page 1of 77

Betonarme I Uygulamalar, rnek 1

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 1
ekilde kesit boyutlar grlen tek donatl dikdrtgen kesitli betonarme kiri iin aada verilenlere gre
eilme momenti tama gcn (Mr) hesaplaynz.
Donat

318 (764 mm2)

Mr

Paspay
d=40 mm

500mm

Malzeme
C20/S420

250mm
Kesit

zm:

Malzeme Hesap (Tasarm) Dayanmlarnn Belirlenmesi

f ck 20
=
13 MPa (N/mm2)
c 1 .5
f yk 420
=
365 MPa (N/mm2)
Donat elii hesap akma dayanm, f yd =
s 1.15

Beton hesap basn dayanm, f cd =

Tama Gc Durumunda Krlma Biiminin Belirlenmesi

Kirite ekme donats oran,


=

As
764
=
= 0.00664
b w d 250 460

Kirite dengeli donat oran,

b = 0.85 k 1

f cd
600
13
600

= 0.85 2

= 0.016
f yd 600 + f yd
365 600 + 365

<b olduundan kiri tama gcne ekme krlmasyla ulaacaktr (beton

ezilmeden ekme donats akma dayanmna eriir). O halde kiri tama


gcne ulatnda, ekme donats gerilmesi akma dayanmna eittir
(s = fyd = 365 MPa).

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

basn

ekme

0.85 f cd b w a = A s s

0.85 13 250 a = 764 365


a = 101 mm

1/2

Yan grn

Betonarme I Uygulamalar, rnek 2

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 2
Boyutlar verilmi olan tek donatl dikdrtgen kesitli
betonarme kiriin malzemesi C30/S420 dir. Dengeli
krlma durumunda;

500mm

Mrb

a) Tarafsz eksen derinliini ve edeer gerilme blou


derinliini belirleyiniz.
b) ekme donats alann ve yzdesini hesaplaynz.
c) Eilme momenti tama gcn hesaplaynz.

Asb
250mm

40mm

Kesit

zm:

Malzeme Hesap (Tasarm) Dayanmlarnn Belirlenmesi

Beton hesap basn dayanm, f cd

f ck 30

20 MPa (N/mm2)
c 1.5

Donat elii hesap akma dayanm, f y d

f yk
s

420
365 MPa (N/mm2)
1.15

a) Dengeli krlma durumunda, tarafsz eksen (xb) ve edeer gerilme


blou derinliklerinin (ab) belirlenmesi;
Tama gc snr durumunda dengeli krlma durumu, en d basn lifindeki
beton birim ksalmasnn snr ksalma deeri olan 0.003 deerine ulat
anda, ekme donats birim ekil deitirme deerinin akma ekil deitirme
deerine eit olmasdr. Sz konusu olan ekil deitime deerleri belirli
olduundan, tarafsz eksen derinlii uygunluk art yazlarak kolaylkla
belirlenebilir. Buna gre;

x=xb

cu=0.003

T.E.

sy=fyd/Es

ekil deitirme
diyagram

Yan grn

Birim ekil deitirme diyagrandaki benzerlikten (uygunluk art)

xb
0.003

d
0.003 sy

xb

0.003
f yd
0.003
Es

(Es: donat elii elastisite modl = 2105 MPa)

1/2

Yan grn

Betonarme I Uygulamalar, rnek 2

ZORBOZAN / AYDEMR

xb
600

d
600 f yd
xb

600
460 286 mm
600 365

a b k1 x b 0.82 286 234.5 mm (fck=30MPa k1 = 0.82)

b) Dengeli krlma durumunda, ekme donats kesit alan (Asb) ve


yzdesinin (b) belirlenmesi;

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn Fekme
0.85 f cd b w a b Asb f yd
A sb
b

0.85 20 250 234.5


2730.5 mm2
365

Asb
2730.5

0.0237
b w d 250 460

c) Dengeli krlma durumunda, eilme momenti tama gcnn (Mrb)


belirlenmesi;
Edeer gerilme blou arlk merkezine gre;
Mrb Asb f yd d 0.5 a b
Mrb 2730.5 365 460 0.5 234.5 106
Mrb 341.6 kNm

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 2

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 2
Boyutlar verilmi olan tek donatl dikdrtgen kesitli
betonarme kiriin malzemesi C30/S420 dir. Dengeli
krlma durumunda;

500mm

Mrb

a) Tarafsz eksen derinliini ve edeer gerilme blou


derinliini belirleyiniz.
b) ekme donats alann ve yzdesini hesaplaynz.
c) Eilme momenti tama gcn hesaplaynz.

Asb
250mm

40mm

Kesit

zm:

Malzeme Hesap (Tasarm) Dayanmlarnn Belirlenmesi

Beton hesap basn dayanm, f cd

f ck 30

20 MPa (N/mm2)
c 1.5

Donat elii hesap akma dayanm, f y d

f yk
s

420
365 MPa (N/mm2)
1.15

a) Dengeli krlma durumunda, tarafsz eksen (xb) ve edeer gerilme


blou derinliklerinin (ab) belirlenmesi;
Tama gc snr durumunda dengeli krlma durumu, en d basn lifindeki
beton birim ksalmasnn snr ksalma deeri olan 0.003 deerine ulat
anda, ekme donats birim ekil deitirme deerinin akma ekil deitirme
deerine eit olmasdr. Sz konusu olan ekil deitime deerleri belirli
olduundan, tarafsz eksen derinlii uygunluk art yazlarak kolaylkla
belirlenebilir. Buna gre;

x=xb

cu=0.003

T.E.

sy=fyd/Es

ekil deitirme
diyagram

Yan grn

Birim ekil deitirme diyagrandaki benzerlikten (uygunluk art)

xb
0.003

d
0.003 sy

xb

0.003
f yd
0.003
Es

(Es: donat elii elastisite modl = 2105 MPa)

1/2

Yan grn

Betonarme I Uygulamalar, rnek 2

ZORBOZAN / AYDEMR

xb
600

d
600 f yd
xb

600
460 286 mm
600 365

a b k1 x b 0.82 286 234.5 mm (fck=30MPa k1 = 0.82)

b) Dengeli krlma durumunda, ekme donats kesit alan (Asb) ve


yzdesinin (b) belirlenmesi;

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn Fekme
0.85 f cd b w a b Asb f yd
A sb
b

0.85 20 250 234.5


2730.5 mm2
365

Asb
2730.5

0.0237
b w d 250 460

c) Dengeli krlma durumunda, eilme momenti tama gcnn (Mrb)


belirlenmesi;
Edeer gerilme blou arlk merkezine gre;
Mrb Asb f yd d 0.5 a b
Mrb 2730.5 365 460 0.5 234.5 106
Mrb 341.6 kNm

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 4

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 4
ekilde ykleme durumu ve kesit boyutlar verilmi olan basit mesnetli dikdrtgen kesitli tek donatl bir
betonarme kirite, gerekli ekme donats alann hesaplaynz ve seiniz.

500mm

g = 20 kN/m
g: Sabit yk
Q=15 kN
250

mm

Q: Hareketli yk
2.5

Kesit

Paspay
d=40 mm

zm:

Hesap (Tasarm) Eilme Momentinin Belirlenmesi

rnekte ele alnan kiri iin sadece dey yk durumu sz konusu


olduundan, betonarme kesit hesabnda esas alnacak ykleme 1.4G+1.6Q
yklemesidir. Buna gre;
Kiri sabit (l) yk (G) yklemesinde dzgn yayl yk etkisinde
olduundan, sistemde oluacak maksimum eilme momenti;

Mg =

20 5 2
= 62.5 kNm
8

Hareketli yk (Q) yklemesi durumunda ise rnekteki sistem tekil ykle


ykl olduundan, kirite oluan maksimum eilme momenti;

MQ =

15 5
= 18.75 kNm
4

Buna gre hesap (tasarm) momenti (Md);

M d = 1.4 M g + 1.6 M Q = 117.5 kNm

Malzeme Hesap (Tasarm) Dayanmlarnn Belirlenmesi

f ck 20
=
13 MPa (N/mm2)
c 1 .5
f yk 420
=
=
365 MPa (N/mm2)
s 1.15

f cd =

f yd

2.5

Ykleme an (idealize edilmi sistem)

Ykleme ncesi

Malzeme
C20/S420

1/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 4

ZORBOZAN / AYDEMR

Tama Gc Snr Durumunda Krlma Biiminin Belirlenmesi

Basit eilme etkisindeki betonarme elemannn tama gc snr durumunda


krlma biimini belirleyen ana parametre ekme donats yzdesidir.
Krlmann ekme ile oluabilmesi iin kirilerdeki donat yzdesi, dengeli
donat yzdesinin belirli br yzdesiyle snrlandrlr. rnekte zel bir snr
deer verilmediinden, kiriteki ekme donats snr deeri, dktil davran
snr olan 0.85b olarak alnacaktr.
Kiriin boyutlandrlmasnda esas alnan snr deerin altnda ekme donats
bulundurulacana gre; <b olur (s = fyd = 365 Mpa).

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
0.85 f cd b a = A s s

0.85 13 250 a = A s 365


a = 0.132 A s

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

Beton edeer gerilme blou arlk merkezine gre;

M d = A s f yd (d 0.5 a )

117.5 10 = A s 365 (460 0.5 0.132 A s )

A s1 = 789.3

A s 2 = 6173.7
A s ,hesap 790 mm 2
A s ,min = min b w d = 0.8

f ctd
1.04
b w d = 0.8
250 460 = 262 mm 2
365
f yd

A s ,hesap = 790 mm 2 > A s ,min = 262 mm 2 Olduundan,

A s ,gerekli = 790 mm 2 , seilen donat 416 (804.5 mm2)

Hesaplanan Donatnn Kontrol

st snr, max =

0.85 b = 0.0136
max = 0.0136
0.02

Alt snr, min = 0.8

f ctd
1.04
= 0 .8
= 0.00228
f yd
365

As
804.5
=
= 0.007
b w d 250 460

min < < max


2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 4

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 4
ekilde ykleme durumu ve kesit boyutlar verilmi olan basit mesnetli dikdrtgen kesitli tek donatl bir
betonarme kirite, gerekli ekme donats alann hesaplaynz ve seiniz.

500mm

g = 20 kN/m
g: Sabit yk
Q=15 kN
250

mm

Q: Hareketli yk
2.5

Kesit

Paspay
d=40 mm

zm:

Hesap (Tasarm) Eilme Momentinin Belirlenmesi

rnekte ele alnan kiri iin sadece dey yk durumu sz konusu


olduundan, betonarme kesit hesabnda esas alnacak ykleme 1.4G+1.6Q
yklemesidir. Buna gre;
Kiri sabit (l) yk (G) yklemesinde dzgn yayl yk etkisinde
olduundan, sistemde oluacak maksimum eilme momenti;

Mg =

20 5 2
= 62.5 kNm
8

Hareketli yk (Q) yklemesi durumunda ise rnekteki sistem tekil ykle


ykl olduundan, kirite oluan maksimum eilme momenti;

MQ =

15 5
= 18.75 kNm
4

Buna gre hesap (tasarm) momenti (Md);

M d = 1.4 M g + 1.6 M Q = 117.5 kNm

Malzeme Hesap (Tasarm) Dayanmlarnn Belirlenmesi

f ck 20
=
13 MPa (N/mm2)
c 1 .5
f yk 420
=
=
365 MPa (N/mm2)
s 1.15

f cd =

f yd

2.5

Ykleme an (idealize edilmi sistem)

Ykleme ncesi

Malzeme
C20/S420

1/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 4

ZORBOZAN / AYDEMR

Tama Gc Snr Durumunda Krlma Biiminin Belirlenmesi

Basit eilme etkisindeki betonarme elemannn tama gc snr durumunda


krlma biimini belirleyen ana parametre ekme donats yzdesidir.
Krlmann ekme ile oluabilmesi iin kirilerdeki donat yzdesi, dengeli
donat yzdesinin belirli br yzdesiyle snrlandrlr. rnekte zel bir snr
deer verilmediinden, kiriteki ekme donats snr deeri, dktil davran
snr olan 0.85b olarak alnacaktr.
Kiriin boyutlandrlmasnda esas alnan snr deerin altnda ekme donats
bulundurulacana gre; <b olur (s = fyd = 365 Mpa).

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
0.85 f cd b a = A s s

0.85 13 250 a = A s 365


a = 0.132 A s

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

Beton edeer gerilme blou arlk merkezine gre;

M d = A s f yd (d 0.5 a )

117.5 10 = A s 365 (460 0.5 0.132 A s )

A s1 = 789.3

A s 2 = 6173.7
A s ,hesap 790 mm 2
A s ,min = min b w d = 0.8

f ctd
1.04
b w d = 0.8
250 460 = 262 mm 2
365
f yd

A s ,hesap = 790 mm 2 > A s ,min = 262 mm 2 Olduundan,

A s ,gerekli = 790 mm 2 , seilen donat 416 (804.5 mm2)

Hesaplanan Donatnn Kontrol

st snr, max =

0.85 b = 0.0136
max = 0.0136
0.02

Alt snr, min = 0.8

f ctd
1.04
= 0 .8
= 0.00228
f yd
365

As
804.5
=
= 0.007
b w d 250 460

min < < max


2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 5

ZORBOZAN / AYDEMR

a) 30 kNm hesap eilme momenti etkimesi


durumu,
b) 110 kNm hesap momenti etkimesi durumu,

500mm

rnek 5
ekilde kesit boyutlar verilmi olan dikdrtgen kesitli
tek donatl bir betonarme kiriin aklk kesitine,
Md

Kesit

iin gerekli eilme donats alann hesaplaynz ve


seiniz.
Malzeme
C20/S420

250mm

As

Perspektif

Paspay
d=40 mm

zm:

Malzeme Hesap (Tasarm) Dayanmlarnn Belirlenmesi


f ck 20
=
13 MPa (N/mm2)
c 1 .5
f yk 420
=
=
365 MPa (N/mm2)
s 1.15

f cd =

f yd

a) 30 kNm hesap eilme momenti etkimesi durumu,

Tama Gc Snr Durumunda Krlma Biiminin Belirlenmesi

rnekte zel bir snr deer verilmediinden, kiriteki ekme donats snr
deeri, dktil davran snr olan 0.85b olarak alnacaktr.
Kiriin boyutlandrlmasnda esas alnan snr deerin altnda ekme donats
bulundurulacana gre; <b olur (s = fyd = 365 Mpa).

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
0.85 f cd b a = A s s

0.85 13 250 a = A s 365


a = 0.132 A s

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

Beton edeer gerilme blou arlk merkezine gre;

M d = A s f yd (d 0.5 a )

30 10 = A s 365 (460 0.5 0.132 A s )

A s1 = 183.5

A s 2 = 6779.5
1/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 5

ZORBOZAN / AYDEMR

A s ,hesap 184 mm 2
A s ,min = min b w d = 0.8

f ctd
1.04
b w d = 0.8
250 460 = 262 mm 2
f yd
365

A s ,hesap = 184 mm 2 < A s ,min = 262 mm 2 olduundan,

A s ,gerekli = 262 mm 2 , seilen donat 214 (308 mm2)

Hesaplanan Donatnn Kontrol

st snr, max =

0.85 b = 0.0136

Alt snr, min = 0.8

0.02

max = 0.0136

f ctd
1.04
= 0 .8
= 0.00228
f yd
365

As
308
=
= 0.00268
b w d 250 460

min < < max

b) 110 kNm hesap eilme momenti etkimesi durumu,

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
0.85 13 250 a = A s 365
a = 0.132 A s

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

M d = A s f yd (d 0.5 a )

110 10 = A s 365 (460 0.5 0.132 A s )

A s1 = 732.1

A s 2 = 6230.9
A s ,hesap 732 mm 2
A s ,hesap = 732 mm 2 > A s ,min = 262 mm 2 olduundan,
A s ,gerekli = 732 mm 2 , seilen donat 318 (764 mm2)

Hesaplanan Donatnn Kontrol

As
764
=
= 0.00664
b w d 250 460

min = 0.00228 < < max = 0.0136

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 5

ZORBOZAN / AYDEMR

a) 30 kNm hesap eilme momenti etkimesi


durumu,
b) 110 kNm hesap momenti etkimesi durumu,

500mm

rnek 5
ekilde kesit boyutlar verilmi olan dikdrtgen kesitli
tek donatl bir betonarme kiriin aklk kesitine,
Md

Kesit

iin gerekli eilme donats alann hesaplaynz ve


seiniz.
Malzeme
C20/S420

250mm

As

Perspektif

Paspay
d=40 mm

zm:

Malzeme Hesap (Tasarm) Dayanmlarnn Belirlenmesi


f ck 20
=
13 MPa (N/mm2)
c 1 .5
f yk 420
=
=
365 MPa (N/mm2)
s 1.15

f cd =

f yd

a) 30 kNm hesap eilme momenti etkimesi durumu,

Tama Gc Snr Durumunda Krlma Biiminin Belirlenmesi

rnekte zel bir snr deer verilmediinden, kiriteki ekme donats snr
deeri, dktil davran snr olan 0.85b olarak alnacaktr.
Kiriin boyutlandrlmasnda esas alnan snr deerin altnda ekme donats
bulundurulacana gre; <b olur (s = fyd = 365 Mpa).

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
0.85 f cd b a = A s s

0.85 13 250 a = A s 365


a = 0.132 A s

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

Beton edeer gerilme blou arlk merkezine gre;

M d = A s f yd (d 0.5 a )

30 10 = A s 365 (460 0.5 0.132 A s )

A s1 = 183.5

A s 2 = 6779.5
1/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 5

ZORBOZAN / AYDEMR

A s ,hesap 184 mm 2
A s ,min = min b w d = 0.8

f ctd
1.04
b w d = 0.8
250 460 = 262 mm 2
f yd
365

A s ,hesap = 184 mm 2 < A s ,min = 262 mm 2 olduundan,

A s ,gerekli = 262 mm 2 , seilen donat 214 (308 mm2)

Hesaplanan Donatnn Kontrol

st snr, max =

0.85 b = 0.0136

Alt snr, min = 0.8

0.02

max = 0.0136

f ctd
1.04
= 0 .8
= 0.00228
f yd
365

As
308
=
= 0.00268
b w d 250 460

min < < max

b) 110 kNm hesap eilme momenti etkimesi durumu,

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
0.85 13 250 a = A s 365
a = 0.132 A s

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

M d = A s f yd (d 0.5 a )

110 10 = A s 365 (460 0.5 0.132 A s )

A s1 = 732.1

A s 2 = 6230.9
A s ,hesap 732 mm 2
A s ,hesap = 732 mm 2 > A s ,min = 262 mm 2 olduundan,
A s ,gerekli = 732 mm 2 , seilen donat 318 (764 mm2)

Hesaplanan Donatnn Kontrol

As
764
=
= 0.00664
b w d 250 460

min = 0.00228 < < max = 0.0136

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 6

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 6
Boyutlar verilmi olan ift donatl dikdrtgen kesitli betonarme kiri iin aada verilenlere gre eilme
momenti tama gcn (Mr) hesaplaynz.
Donat

222 (761 mm2)


522 (1901 mm2)

Mr

Paspay
d=40 mm

500mm

Malzeme
C20/S420

300mm
Kesit

zm:

Malzeme Hesap (Tasarm) Dayanmlarnn Belirlenmesi

f ck 20
=
13 MPa (N/mm2)
c 1 .5
f yk 420
=
=
365 MPa (N/mm2)
s 1.15

f cd =

f yd

Donat Yzdelerinin Belirlenmesi

As
1901
=
= 0.0138
b w d 300 460

As
462
=
= 0.0033
b w d 300 460

ekme Donats Akyor mu?

= 0.0138 0.0033 = 0.0105 < b = 0.016 olduundan, kiri tama


gcne ulatnda ekme donats gerilmesi akma dayanmna eittir
(s = fyd = 365 MPa).

Basn Donats Akyor mu?

Birim ekil deitirme diyagrandaki benzerlikten (uygunluk art)

cu=0.003
s

T.E.

ekil deitirme
diyagram

Yan grn

x d
= s
x
0.003

1/2

Yan grn

Betonarme I Uygulamalar, rnek 6

ZORBOZAN / AYDEMR

Donat elii gerilme ekil deitirme ilikisine gre, elastik davran


sergiledii blgede donat gerilmesi, ekil deitirme ile elastisite modlnn
arpmna eittir ( s = s E s ). Buna gre;
s
Es
x d
=
x
0.003

(Es: donat elii elastisite modl = 2105 MPa)

d
s = 600 1
x

(a = k 1 x )

s = 600 1 k 1
a

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

basn

ekme

0.85 f cd b w a + A s s = A s s
40

0.85 13 300 a + 761 600 1 0.85 = 1901 365


a

40

0.85 13 300 a + 761 600 1 0.85 = 1901 365


a

a = 113 mm

d
40

s = 600 1 k 1 = 600 1 0.85


= 419.5 MPa
a
113

s > f yd = 365 MPa olduundan, kiri tama gcne ulatnda basn

donats gerilmesi akma dayanmna eittir (s = fyd = 365 MPa). Bu


durumda, kuvvet denge denklemi yeniden yazlarak edeer gerilme blou
derinlii yeniden hesaplanmaldr. Buna gre;

basn

ekme

0.85 13 300 a + 761 365 = 1901 365

a = 125.5 mm

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

ekme donats arlk merkezine gre;


M r = 0.85 f cd b w a (d 0.5 a ) + A s s (d d )
M r = [0.85 13 300 125.5 (460 0.5 125.5) + 761 365 (460 40 )]10 6

M r = 281.9 kNm

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 6

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 6
Boyutlar verilmi olan ift donatl dikdrtgen kesitli betonarme kiri iin aada verilenlere gre eilme
momenti tama gcn (Mr) hesaplaynz.
Donat

222 (761 mm2)


522 (1901 mm2)

Mr

Paspay
d=40 mm

500mm

Malzeme
C20/S420

300mm
Kesit

zm:

Malzeme Hesap (Tasarm) Dayanmlarnn Belirlenmesi

f ck 20
=
13 MPa (N/mm2)
c 1 .5
f yk 420
=
=
365 MPa (N/mm2)
s 1.15

f cd =

f yd

Donat Yzdelerinin Belirlenmesi

As
1901
=
= 0.0138
b w d 300 460

As
462
=
= 0.0033
b w d 300 460

ekme Donats Akyor mu?

= 0.0138 0.0033 = 0.0105 < b = 0.016 olduundan, kiri tama


gcne ulatnda ekme donats gerilmesi akma dayanmna eittir
(s = fyd = 365 MPa).

Basn Donats Akyor mu?

Birim ekil deitirme diyagrandaki benzerlikten (uygunluk art)

cu=0.003
s

T.E.

ekil deitirme
diyagram

Yan grn

x d
= s
x
0.003

1/2

Yan grn

Betonarme I Uygulamalar, rnek 6

ZORBOZAN / AYDEMR

Donat elii gerilme ekil deitirme ilikisine gre, elastik davran


sergiledii blgede donat gerilmesi, ekil deitirme ile elastisite modlnn
arpmna eittir ( s = s E s ). Buna gre;
s
Es
x d
=
x
0.003

(Es: donat elii elastisite modl = 2105 MPa)

d
s = 600 1
x

(a = k 1 x )

s = 600 1 k 1
a

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

basn

ekme

0.85 f cd b w a + A s s = A s s
40

0.85 13 300 a + 761 600 1 0.85 = 1901 365


a

40

0.85 13 300 a + 761 600 1 0.85 = 1901 365


a

a = 113 mm

d
40

s = 600 1 k 1 = 600 1 0.85


= 419.5 MPa
a
113

s > f yd = 365 MPa olduundan, kiri tama gcne ulatnda basn

donats gerilmesi akma dayanmna eittir (s = fyd = 365 MPa). Bu


durumda, kuvvet denge denklemi yeniden yazlarak edeer gerilme blou
derinlii yeniden hesaplanmaldr. Buna gre;

basn

ekme

0.85 13 300 a + 761 365 = 1901 365

a = 125.5 mm

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

ekme donats arlk merkezine gre;


M r = 0.85 f cd b w a (d 0.5 a ) + A s s (d d )
M r = [0.85 13 300 125.5 (460 0.5 125.5) + 761 365 (460 40 )]10 6

M r = 281.9 kNm

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 7

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 7
Boyutlar verilmi olan ift donatl dikdrtgen kesitli betonarme kiri iin aada verilenlere gre eilme momenti
tama gcn (Mr) hesaplaynz.
Donat

220 (629 mm2)


420 (1257 mm2)

Paspay
d=40 mm

Mr
550mm

Malzeme
C30/S420

350mm
Kesit

zm:

Malzeme Hesap (Tasarm) Dayanmlarnn Belirlenmesi


f ck 30

20 MPa (N/mm2)
c 1.5
f yk 420

365 MPa (N/mm2)


s 1.15

f cd
f yd

Donat Yzdelerinin Belirlenmesi

As
1257

0.007
b w d 350 510

As
629

0.0035
b w d 350 510

ekme Donats Akyor mu?

0.007 0.0035 0.0035 b 0.014 olduundan, kiri tama

gcne ulatnda ekme donats gerilmesi akma dayanmna eittir


(s = fyd = 365 MPa).

Basn Donats Akyor mu?

Birim ekil deitirme diyagramndaki benzerlikten (uygunluk art)


cu=0.003
x

T.E.

ekil deitirme
diyagram

Yan grn

x d
s
x
0.003
1/2

Yan grn

Betonarme I Uygulamalar, rnek 7

ZORBOZAN / AYDEMR

Donat elii gerilme ekil deitirme ilikisine gre, elastik davran


sergiledii blgede donat gerilmesi, ekil deitirme ile elastisite modlnn
arpmna eittir ( s s E s ). Buna gre;
s
Es
x d

x
0.003

(Es: donat elii elastisite modl = 2105 MPa)

d
s 600 1
x

a k1 x (C30 iin k1=0.82)

s 600 1 k 1
a

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

basn

ekme

0.85 f cd b w a As s A s s
40

0.85 20 350 a 629 600 1 0.82 1257 365


a

40

0.85 20 350 a 761 600 1 0.82 1901 365


a

a 74 mm

s 600 1 k1
a

40

s 600 1 0.82 334.1 MPa


74

s f yd 365MPa olduundan, kiri tama gcne ulatnda basn

donats gerilmesi akma dayanmna erimemitir ve deeri yukarda


hesaplanan deerdir.

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

ekme donats arlk merkezine gre;


M r 0.85 f cd b w a d 0.5 a As s d d

Mr 0.85 20 350 74 510 0.5 74 629 334.1 510 40106


M r 307 kNm

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 7

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 7
Boyutlar verilmi olan ift donatl dikdrtgen kesitli betonarme kiri iin aada verilenlere gre eilme momenti
tama gcn (Mr) hesaplaynz.
Donat

220 (629 mm2)


420 (1257 mm2)

Paspay
d=40 mm

Mr
550mm

Malzeme
C30/S420

350mm
Kesit

zm:

Malzeme Hesap (Tasarm) Dayanmlarnn Belirlenmesi


f ck 30

20 MPa (N/mm2)
c 1.5
f yk 420

365 MPa (N/mm2)


s 1.15

f cd
f yd

Donat Yzdelerinin Belirlenmesi

As
1257

0.007
b w d 350 510

As
629

0.0035
b w d 350 510

ekme Donats Akyor mu?

0.007 0.0035 0.0035 b 0.014 olduundan, kiri tama

gcne ulatnda ekme donats gerilmesi akma dayanmna eittir


(s = fyd = 365 MPa).

Basn Donats Akyor mu?

Birim ekil deitirme diyagramndaki benzerlikten (uygunluk art)


cu=0.003
x

T.E.

ekil deitirme
diyagram

Yan grn

x d
s
x
0.003
1/2

Yan grn

Betonarme I Uygulamalar, rnek 7

ZORBOZAN / AYDEMR

Donat elii gerilme ekil deitirme ilikisine gre, elastik davran


sergiledii blgede donat gerilmesi, ekil deitirme ile elastisite modlnn
arpmna eittir ( s s E s ). Buna gre;
s
Es
x d

x
0.003

(Es: donat elii elastisite modl = 2105 MPa)

d
s 600 1
x

a k1 x (C30 iin k1=0.82)

s 600 1 k 1
a

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

basn

ekme

0.85 f cd b w a As s A s s
40

0.85 20 350 a 629 600 1 0.82 1257 365


a

40

0.85 20 350 a 761 600 1 0.82 1901 365


a

a 74 mm

s 600 1 k1
a

40

s 600 1 0.82 334.1 MPa


74

s f yd 365MPa olduundan, kiri tama gcne ulatnda basn

donats gerilmesi akma dayanmna erimemitir ve deeri yukarda


hesaplanan deerdir.

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

ekme donats arlk merkezine gre;


M r 0.85 f cd b w a d 0.5 a As s d d

Mr 0.85 20 350 74 510 0.5 74 629 334.1 510 40106


M r 307 kNm

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 8

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 8
ekilde boyutlar verilmi olan dikdrtgen kesitli bir srekli kiriin i poz numaral mesnet kesitine -235 kNm
hesap momenti etkimektedir. Gz nne alnan mesnet kesitinde, momentlerin en fazla %15 yeniden dalm
salayacak ekilde gereklemesi iin ekme donats ve gerekiyorsa basn donats alanlarn hesaplaynz ve
seiniz.
atlak

atlak

i mesneti

atlak

Defermasyon durumu

i mesneti

Md=235 kNm
500mm

+
i mesneti

250mm

Moment diyagram
Kesit
Ykleme sonras (idealize edilmi sistem)

Ykleme an

Malzeme
C20/S420

Paspay
d=40 mm

zm:
Kesitin Tek Donatl Olarak Donatlabilecei ekme Donats st
Snrnn Belirlenmesi
%15 yeniden dalm art gzetilmesi istendiinden, kiri mesnet kesitinin
tek donatl olarak donatlabilecei st snr 0.4b olarak alnr (-0.4b).
Buna gre;

1 = 0.4 b = 0.4 0.016 = 0.0064

(<b s = fyd = 365 MPa).

Kiri kesiti sadece ekme donats kullanlarak hesap momentini


karlayabiliyor mu?

A s1 = 1 b w d = 0.0064 250 460 = 736 mm 2

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
0.85 f cd b a = A s1 s

1/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 8

ZORBOZAN / AYDEMR

0.85 13 250 a = 736 365


a = 97 mm

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

Beton edeer gerilme blou arlk merkezine gre;

M1 = A s1 f yd (d 0.5 a )
M1 = 736 365 (460 0.5 97 ) 10 6

M1 = 110.5 kNm

M1=110.5 kNm < Md=235 kNm olduundan, kiri kesiti hesap


momentini tek donatl olarak istenen tasarm kriterine gre
karlayamamaktadr. Bu durumda, istenilen kriterin salanmas iin
basn donats gereklidir.

Kesitin dealize Edilii

ekme

Md
As
As

As1

As2

As

Basn
Yan grn

1 Paras

Kesit

2 Paras

As

As1

As2

Mr

Mr1

Mr2

M2=Md-M1 = 235-110.5 = 124.5 kNm

Basn Donats Akyor mu?

Birim ekil deitirme diyagramndaki benzerlikten (uygunluk art)


Yan grn

ekil deitirme
diyagram

T.E.

cu=0.003

2/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 8

ZORBOZAN / AYDEMR

x d
= s
x
0.003
s
Es
x d
=
x
0.003

(Es= 2105 MPa, a = k 1 x )

s = 600 1 k 1
a

40

s = 600 1 0.85 = 389.7 MPa


97

s > f yd = 365 MPa olamayacandan, s = fyd = 365 MPa alnr.

dealize Edilen Sistemde 2 Parasnda Moment Denge Denklemi

M 2 = A s 2 s (d d )

12 . 5 10 6 = A s 2 365 (460 40 )
A s 2 = 812 mm 2

dealize Edilen Sistemde 2 Parasnda Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
A s s = A s 2 s
A s 365 = A s 2 365
A s = 812 mm 2

Tm sistemde (1+2)
2

A s = A s1 + A s 2 = 736 + 812 = 1548 mm 2 (Seilen 520 (1570 mm ))


2

A s = 812 mm 2 (seilen 320 (942 mm ))

Hesaplanp Seilen Donatnn Kontrol

=
=

1570 942
= 0.0055 < 0.4 b = 0.0064
250 460

1570
= 0.0136 < 0.02
250 460

= 0.0136 > min = 0.8

f ctd
1.04
= 0 .8
= 0.00228
f yd
365

3/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 8

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 8
ekilde boyutlar verilmi olan dikdrtgen kesitli bir srekli kiriin i poz numaral mesnet kesitine -235 kNm
hesap momenti etkimektedir. Gz nne alnan mesnet kesitinde, momentlerin en fazla %15 yeniden dalm
salayacak ekilde gereklemesi iin ekme donats ve gerekiyorsa basn donats alanlarn hesaplaynz ve
seiniz.
atlak

atlak

i mesneti

atlak

Defermasyon durumu

i mesneti

Md=235 kNm
500mm

+
i mesneti

250mm

Moment diyagram
Kesit
Ykleme sonras (idealize edilmi sistem)

Ykleme an

Malzeme
C20/S420

Paspay
d=40 mm

zm:
Kesitin Tek Donatl Olarak Donatlabilecei ekme Donats st
Snrnn Belirlenmesi
%15 yeniden dalm art gzetilmesi istendiinden, kiri mesnet kesitinin
tek donatl olarak donatlabilecei st snr 0.4b olarak alnr (-0.4b).
Buna gre;

1 = 0.4 b = 0.4 0.016 = 0.0064

(<b s = fyd = 365 MPa).

Kiri kesiti sadece ekme donats kullanlarak hesap momentini


karlayabiliyor mu?

A s1 = 1 b w d = 0.0064 250 460 = 736 mm 2

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
0.85 f cd b a = A s1 s

1/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 8

ZORBOZAN / AYDEMR

0.85 13 250 a = 736 365


a = 97 mm

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

Beton edeer gerilme blou arlk merkezine gre;

M1 = A s1 f yd (d 0.5 a )
M1 = 736 365 (460 0.5 97 ) 10 6

M1 = 110.5 kNm

M1=110.5 kNm < Md=235 kNm olduundan, kiri kesiti hesap


momentini tek donatl olarak istenen tasarm kriterine gre
karlayamamaktadr. Bu durumda, istenilen kriterin salanmas iin
basn donats gereklidir.

Kesitin dealize Edilii

ekme

Md
As
As

As1

As2

As

Basn
Yan grn

1 Paras

Kesit

2 Paras

As

As1

As2

Mr

Mr1

Mr2

M2=Md-M1 = 235-110.5 = 124.5 kNm

Basn Donats Akyor mu?

Birim ekil deitirme diyagramndaki benzerlikten (uygunluk art)


Yan grn

ekil deitirme
diyagram

T.E.

cu=0.003

2/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 8

ZORBOZAN / AYDEMR

x d
= s
x
0.003
s
Es
x d
=
x
0.003

(Es= 2105 MPa, a = k 1 x )

s = 600 1 k 1
a

40

s = 600 1 0.85 = 389.7 MPa


97

s > f yd = 365 MPa olamayacandan, s = fyd = 365 MPa alnr.

dealize Edilen Sistemde 2 Parasnda Moment Denge Denklemi

M 2 = A s 2 s (d d )

12 . 5 10 6 = A s 2 365 (460 40 )
A s 2 = 812 mm 2

dealize Edilen Sistemde 2 Parasnda Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
A s s = A s 2 s
A s 365 = A s 2 365
A s = 812 mm 2

Tm sistemde (1+2)
2

A s = A s1 + A s 2 = 736 + 812 = 1548 mm 2 (Seilen 520 (1570 mm ))


2

A s = 812 mm 2 (seilen 320 (942 mm ))

Hesaplanp Seilen Donatnn Kontrol

=
=

1570 942
= 0.0055 < 0.4 b = 0.0064
250 460

1570
= 0.0136 < 0.02
250 460

= 0.0136 > min = 0.8

f ctd
1.04
= 0 .8
= 0.00228
f yd
365

3/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 9

ZORBOZAN / AYDEMR

Malzeme
C20/S420

400mm

rnek 9
ekilde boyutlar verilmi olan dikdrtgen kesitli bir
kirie 150 kNm hesap momenti etkimektedir.
Momentlerin en fazla %15 yeniden dalm
salayacak ekilde gereklemesi iin ekme donats
ve gerekiyorsa basn donats alanlarn hesaplaynz
ve seiniz.

Md

250mm
Kesit

Paspay
d=40 mm

Perspektif

zm:
Kesitin Tek Donatl Olarak Donatlabilecei ekme Donats st
Snrnn Belirlenmesi
%15 yeniden dalm art gzetilmesi istendiinden, kiri mesnet kesitinin tek
donatl olarak donatlabilecei st snr 0.4b olarak alnr (-0.4b). Buna
gre;

1 = 0.6 b = 0.4 0.016 = 0.0064

(<b s = fyd = 365 Mpa).

Kiri kesiti sadece ekme donats kullanlarak hesap momentini


karlayabiliyor mu?

A s1 = 1 b w d = 0.0064 250 360 = 576 mm 2

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
0.85 f cd b a = A s1 s
0.85 13 250 a = 576 365
a = 76 mm

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

Beton edeer gerilme blou arlk merkezine gre;

M1 = A s1 f yd (d 0.5 a )
M 1 = 576 365 (360 0.5 76) 10 6
M1 = 88.7 kNm
M1=88.7 kNm < Md=150 kNm olduundan, kiri kesiti hesap momentini tek
donatl olarak istenen tasarm kriterine gre karlayamamaktadr. Bu
durumda, istenilen kriterin salanmas iin basn donats gereklidir.
1/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 9

ZORBOZAN / AYDEMR

Kesitin dealize Edilii


Basn

Md
As
As

As1

As
As2

ekme
Yan grn

1 Paras

Kesit

2 Paras

As

As1

As2

Mr

Mr1

Mr2

M2=Md-M1 = 150-88.7 = 61.3 kNm

Basn Donats Akyor mu?

Birim ekil deitirme diyagramndaki benzerlikten (uygunluk art)


cu=0.003

T.E.

Yan grn

ekil deitirme
diyagram

x d
= s
x
0.003
s
Es
x d
=
x
0.003

(Es= 2105 MPa, a = k 1 x )

s = 600 1 k 1
a

40

s = 600 1 0.85 = 331.6 MPa


76

s < f yd = 365 MPa olduundan, s = 331.6 MPa alnr.

dealize Edilen Sistemde 2 Parasnda Moment Denge Denklemi

M 2 = A s 2 s (d d )
61.3 10 6 = A s 2 365 (360 40 )

2/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 9

ZORBOZAN / AYDEMR

A s 2 = 524.8 mm 2

dealize Edilen Sistemde 2 Parasnda Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
A s s = A s 2 s
A s 331.6 = A s 2 365
A s = 577.7 mm 2

Tm sistemde (1+2)
2

A s = A s1 + A s 2 = 576 + 524.8 = 1100.8 mm 2 (Seilen 322 (1141 mm )


2

A s = 577.7 mm 2 (seilen 220 (628 mm )

Hesaplanp Seilen Donatnn Kontrol

=
=

1141 628
= 0.0057 < 0.4 b = 0.0064
250 360

1141
= 0.0127 < 0.02
250 360

= 0.0127 > min = 0.8

f ctd
1.04
= 0 .8
= 0.00228
f yd
365

3/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 9

ZORBOZAN / AYDEMR

Malzeme
C20/S420

400mm

rnek 9
ekilde boyutlar verilmi olan dikdrtgen kesitli bir
kirie 150 kNm hesap momenti etkimektedir.
Momentlerin en fazla %15 yeniden dalm
salayacak ekilde gereklemesi iin ekme donats
ve gerekiyorsa basn donats alanlarn hesaplaynz
ve seiniz.

Md

250mm
Kesit

Paspay
d=40 mm

Perspektif

zm:
Kesitin Tek Donatl Olarak Donatlabilecei ekme Donats st
Snrnn Belirlenmesi
%15 yeniden dalm art gzetilmesi istendiinden, kiri mesnet kesitinin tek
donatl olarak donatlabilecei st snr 0.4b olarak alnr (-0.4b). Buna
gre;

1 = 0.6 b = 0.4 0.016 = 0.0064

(<b s = fyd = 365 Mpa).

Kiri kesiti sadece ekme donats kullanlarak hesap momentini


karlayabiliyor mu?

A s1 = 1 b w d = 0.0064 250 360 = 576 mm 2

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
0.85 f cd b a = A s1 s
0.85 13 250 a = 576 365
a = 76 mm

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

Beton edeer gerilme blou arlk merkezine gre;

M1 = A s1 f yd (d 0.5 a )
M 1 = 576 365 (360 0.5 76) 10 6
M1 = 88.7 kNm
M1=88.7 kNm < Md=150 kNm olduundan, kiri kesiti hesap momentini tek
donatl olarak istenen tasarm kriterine gre karlayamamaktadr. Bu
durumda, istenilen kriterin salanmas iin basn donats gereklidir.
1/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 9

ZORBOZAN / AYDEMR

Kesitin dealize Edilii


Basn

Md
As
As

As1

As
As2

ekme
Yan grn

1 Paras

Kesit

2 Paras

As

As1

As2

Mr

Mr1

Mr2

M2=Md-M1 = 150-88.7 = 61.3 kNm

Basn Donats Akyor mu?

Birim ekil deitirme diyagramndaki benzerlikten (uygunluk art)


cu=0.003

T.E.

Yan grn

ekil deitirme
diyagram

x d
= s
x
0.003
s
Es
x d
=
x
0.003

(Es= 2105 MPa, a = k 1 x )

s = 600 1 k 1
a

40

s = 600 1 0.85 = 331.6 MPa


76

s < f yd = 365 MPa olduundan, s = 331.6 MPa alnr.

dealize Edilen Sistemde 2 Parasnda Moment Denge Denklemi

M 2 = A s 2 s (d d )
61.3 10 6 = A s 2 365 (360 40 )

2/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 9

ZORBOZAN / AYDEMR

A s 2 = 524.8 mm 2

dealize Edilen Sistemde 2 Parasnda Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
A s s = A s 2 s
A s 331.6 = A s 2 365
A s = 577.7 mm 2

Tm sistemde (1+2)
2

A s = A s1 + A s 2 = 576 + 524.8 = 1100.8 mm 2 (Seilen 322 (1141 mm )


2

A s = 577.7 mm 2 (seilen 220 (628 mm )

Hesaplanp Seilen Donatnn Kontrol

=
=

1141 628
= 0.0057 < 0.4 b = 0.0064
250 360

1141
= 0.0127 < 0.02
250 360

= 0.0127 > min = 0.8

f ctd
1.04
= 0 .8
= 0.00228
f yd
365

3/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 10

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 10
ekilde K101 poz numarasyla iaretlenen
kiriin aklk kesitine ait verilenlere gre moment
tama gcn (Mr) hesaplaynz.
Donat

Malzeme
C20/S420

Paspay
d=40 mm

420 (1256 mm2)

K101

Kat
erevesi

Dey Kesit

250mm

zm:

Hesap Ynteminin Belirlenmesi (a = t = 120 mm kabulyle)

Fc = 0.85 f cd b t = 0.85 13 840 120 10 3 = 1113.8 kN


FT = A s f yd = 1256 365 10 3 = 458.4 kN
Fc = 1113.8 kN > Fy=458.4 kN olduundan, a < t olmaldr. Bu durumda,
soyut dikdrtgen kesit hesab sz konusudur.

ekme Donats Akyor Kabulyle Kuvvet Denge Denklemi

basn

ekme

0.85 f cd b a = A s s

0.85 13 840 a = 1256 365


a = 49.4 mm
cu=0.003

x
0.003
=
d 0.003 + s

T.E.

s =

0.003 d
0.003
a / k1

s =

0.003 460
0.003 = 0.0207
49.4 / 0.85

( x = a / k1 )

1/2

t=120m
m

380mm

500mm

840mm

Perspektif

Betonarme I Uygulamalar, rnek 10

ZORBOZAN / AYDEMR

s = 0.0207 > yd = fyd/Es = 0.001825 olduundan ekme donats akyor


kabul dorudur (s=fyd=365 MPa)

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

Edeer gerilme blou arlk merkezine gre;

M r = A s f yd (d 0.5 a )
M r = 1256 365 (460 0.5 49.4 ) 10 6

M r = 199.6 kNm

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 10

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 10
ekilde K101 poz numarasyla iaretlenen
kiriin aklk kesitine ait verilenlere gre moment
tama gcn (Mr) hesaplaynz.
Donat

Malzeme
C20/S420

Paspay
d=40 mm

420 (1256 mm2)

K101

Kat
erevesi

Dey Kesit

250mm

zm:

Hesap Ynteminin Belirlenmesi (a = t = 120 mm kabulyle)

Fc = 0.85 f cd b t = 0.85 13 840 120 10 3 = 1113.8 kN


FT = A s f yd = 1256 365 10 3 = 458.4 kN
Fc = 1113.8 kN > Fy=458.4 kN olduundan, a < t olmaldr. Bu durumda,
soyut dikdrtgen kesit hesab sz konusudur.

ekme Donats Akyor Kabulyle Kuvvet Denge Denklemi

basn

ekme

0.85 f cd b a = A s s

0.85 13 840 a = 1256 365


a = 49.4 mm
cu=0.003

x
0.003
=
d 0.003 + s

T.E.

s =

0.003 d
0.003
a / k1

s =

0.003 460
0.003 = 0.0207
49.4 / 0.85

( x = a / k1 )

1/2

t=120m
m

380mm

500mm

840mm

Perspektif

Betonarme I Uygulamalar, rnek 10

ZORBOZAN / AYDEMR

s = 0.0207 > yd = fyd/Es = 0.001825 olduundan ekme donats akyor


kabul dorudur (s=fyd=365 MPa)

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

Edeer gerilme blou arlk merkezine gre;

M r = A s f yd (d 0.5 a )
M r = 1256 365 (460 0.5 49.4 ) 10 6

M r = 199.6 kNm

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 11

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 11
ekilde K101 poz numarasyla iaretlenen
kiriin aklk kesitine ait verilenlere gre moment
tama gcn (Mr) hesaplaynz.
Malzeme
C20/S420

Donat

522 (1972 mm2)

Paspay
d=40 mm

K101

Kat
erevesi

Dey Kesit
t=100mm

350mm

450mm

500mm

300mm

zm:

Hesap Ynteminin Belirlenmesi (a = t = 120 mm kabulyle)

Fc = 0.85 f cd b t = 0.85 13 500 100 10 3 = 552.5 kN


FT = A s f yd = 1972 365 10 3 = 719.8 kN
Fc = 552.5 kN < FT = 719.8 kN olduundan, a > t olmaldr. Bu durumda,
tablal kesit hesab sz konusudur.

Kesitin dealize Edilii

Mr
As

Kesit

Asf

Asw
Gvde

Flan

Yan grn

As

Asf

Asw

Mr

Mrf

Mrw

Flan iin

M f = 0.85 f cd (b b w ) t (d 0.5 t )

M f = 0.85 13 (500 300) 100 (410 0.5 100 ) 10 6


1/2

Perspektif

Betonarme I Uygulamalar, rnek 11

ZORBOZAN / AYDEMR

M f = 79.6 kNm

ekme Donats Akyor Kabulyle Kuvvet Denge Denklemi

M f = A sf f yd (d 0.5 t )
A sf =

79.6 10 6
365 (410 0.5 100 )

A sf = 605.8 mm 2

Gvde iin

A sw = A s A sf = 1972 605.8 = 1366.2 mm 2

basn

ekme

0.85 f cd b w a = A s s

0.85 13 300 a = 1366.2 365


a = 150.4 mm
cu=0.003

x
0.003
=
d 0.003 + s

T.E.

s =

0.003 d
0.003
a / k1

s =

0.003 410
0.003 = 0.00395
150.4 / 0.85

( x = a / k1 )

s = 0.00395 > yd = fyd/Es = 0.001825 olduundan ekme donats akyor


kabul dorudur (s=fyd=365 MPa)

M w = A sw f yd (d 0.5 a )

M w = 1366.2 365 (410 0.5 150.4 )


M w = 166.95 kNm

Tm sistemde

M r = M f + M w = 79.6 + 166.95 = 246.55 kNm

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 11

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 11
ekilde K101 poz numarasyla iaretlenen
kiriin aklk kesitine ait verilenlere gre moment
tama gcn (Mr) hesaplaynz.
Malzeme
C20/S420

Donat

522 (1972 mm2)

Paspay
d=40 mm

K101

Kat
erevesi

Dey Kesit
t=100mm

350mm

450mm

500mm

300mm

zm:

Hesap Ynteminin Belirlenmesi (a = t = 120 mm kabulyle)

Fc = 0.85 f cd b t = 0.85 13 500 100 10 3 = 552.5 kN


FT = A s f yd = 1972 365 10 3 = 719.8 kN
Fc = 552.5 kN < FT = 719.8 kN olduundan, a > t olmaldr. Bu durumda,
tablal kesit hesab sz konusudur.

Kesitin dealize Edilii

Mr
As

Kesit

Asf

Asw
Gvde

Flan

Yan grn

As

Asf

Asw

Mr

Mrf

Mrw

Flan iin

M f = 0.85 f cd (b b w ) t (d 0.5 t )

M f = 0.85 13 (500 300) 100 (410 0.5 100 ) 10 6


1/2

Perspektif

Betonarme I Uygulamalar, rnek 11

ZORBOZAN / AYDEMR

M f = 79.6 kNm

ekme Donats Akyor Kabulyle Kuvvet Denge Denklemi

M f = A sf f yd (d 0.5 t )
A sf =

79.6 10 6
365 (410 0.5 100 )

A sf = 605.8 mm 2

Gvde iin

A sw = A s A sf = 1972 605.8 = 1366.2 mm 2

basn

ekme

0.85 f cd b w a = A s s

0.85 13 300 a = 1366.2 365


a = 150.4 mm
cu=0.003

x
0.003
=
d 0.003 + s

T.E.

s =

0.003 d
0.003
a / k1

s =

0.003 410
0.003 = 0.00395
150.4 / 0.85

( x = a / k1 )

s = 0.00395 > yd = fyd/Es = 0.001825 olduundan ekme donats akyor


kabul dorudur (s=fyd=365 MPa)

M w = A sw f yd (d 0.5 a )

M w = 1366.2 365 (410 0.5 150.4 )


M w = 166.95 kNm

Tm sistemde

M r = M f + M w = 79.6 + 166.95 = 246.55 kNm

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 12

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 12
ekilde ykleme durumu ve kesit boyutlar verilmi olan basit mesnetli tablal bir betonarme kirite dktil
davran koulu gerekleecek ekilde gerekli ekme donats alann hesaplaynz ve seiniz.

g = 20 kN/m
g : Sabit yk

120mm

500mm

850mm

q = 15 kN/m
q: Hareketli yk

250mm
Ykleme ncesi

Malzeme
C20/S420

Kesit

Ykleme an (idealize edilmi sistem)

Paspay
d=40 mm

zm:

Hesap (Tasarm) Eilme Momentinin Belirlenmesi

rnekte ele alnan kiri iin sadece dey yk durumu sz konusu


olduundan, betonarme kesit hesabnda esas alnacak ykleme 1.4G+1.6Q
yklemesidir. Buna gre sistemin sabit ve hareketli ykler etkisinde ykleme
durumlar gz nne alnarak;
Mg

20 5 2
62.5 kNm
8

Mq

15 5 2
46.9 kNm
8

M d 1.4 M g 1.6 M q 162.5 kNm

Hesap Ynteminin Belirlenmesi

Hesap momentinin etkidii kesitte eilme etkisi pozitif olmas tablann


basnca almasna neden olur. Tama gc snr durumunda, basn
blgesindeki betonun karlad kuvvetin belirlenmesinde kullanlan edeer
gerilme blou derinliinin tablann altna inmesi veya inmemesi durumuna
gre hesaplar deieceinden, a=t alnarak hesap yntemi belirlenebilir.
Buna gre;
M y 0.85 fcd b t d 0.5 t

M y 0.85 13 850 120 460 0.5 120 106


M y 512.8 kNm

1/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 12

ZORBOZAN / AYDEMR

My = 512.8 kNm > Md=162.5 kNm olduundan, a < t olmaldr. Bu


durumda, soyut dikdrtgen kesit hesab sz konusudur. Ayrca
tasarmda dktil davran snr esas alnacandan <b olacandan
s = fyd = 365 MPa olur. Buna gre;

Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn Fekme
0.85 f cd b a A s s
0.85 13 850 a A s 365
a 0.0389 A s

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

Beton edeer gerilme blou arlk merkezine gre;


M d A s f yd d 0.5 a
162. 106 A s 365 460 0.5 0.0389 A s

A s,hesap 1011 mm2


A s,min min b w d 0.8

f ctd
1.04
b w d 0.8
250 460 262 mm2
f yd
365

A s,hesap 1011 mm2 A s,min 262 mm2 olduundan,


A s,gerekli 1011 mm2 , seilen donat 418 (1018 mm2)

Hesaplanan Donatnn Kontrol

st snr, max

0.85 b 0.0136
max 0.0136
0.02

Alt snr, min 0.8

f ctd
1.04
0.8
0.00228
f yd
365

As
1018

0.0089 min max


b w d 250 460

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 13

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 13
ekilde 4 katl bir binann dey kesiti ve 1. kat
kirileri iin gz nne alnan kat erevesi
grlmektedir. Kat erevesi zerinde K101 poz
numarasyla iaretlenen kiriin aklk kesitine 395
kNm hesap momenti etkimektedir. Verilenleri gz
nne alarak, K101 kiriini dktil davran snrn esas
alarak donatnz.
Malzeme
C20/S420

K101

Paspay
d=40 mm

Kat
erevesi

Dey Kesit

300mm

zm:

Hesap Ynteminin Belirlenmesi (a = t = 120 mm kabulyle)

M y = 0.85 f cd b t (d 0.5 t )
M y = 0.85 13 600 120 (510 0.5 120 ) 10 6
M y = 358 kNm

My = 358 kNm < Md=395 kNm olduundan, a > t olmaldr. Bu


durumda tablal kesit hesab sz konusudur.

Kesitin dealize Edilii

Basn

Md
As

Asf

Asw

ekme
Kesit

Gvde

Flan

Yan grn

As

Asf

Asw

Mr

Mrf

Mrw

Flan iin

M f = 0.85 f cd (b b w ) t (d 0.5 t )

M f = 0.85 13 (600 300 ) 120 (510 0.5 120 ) 10 6


1/2

t=120m
m

430mm

550mm

600mm

Perspektif

Betonarme I Uygulamalar, rnek 13

ZORBOZAN / AYDEMR

M f = 183 kNm
M f = A sf f yd (d 0.5 t )
A sf =

183 10 6
365 (510 0.5 120 )

A sf = 1090 mm 2

Gvde iin

M w = M d M f = 395 183 = 212 kNm


M w = 0.85 f cd b w a (d 0.5 a )

190.9 106 = 0.85 13 300 a (510 0.5 a )


a = 129.3 mm

0.85 f cd b w a = A sw s
0.85 13 300 129.3 = A sw 365
A sw = 1174 mm 2

Tm sistemde

A s = A sf + A sw = 1090 + 1174 = 2264 mm 2


A s ,min = min b w d = 0.8

f ctd
1.04
b w d = 0.8
300 510 = 349 mm 2
f yd
365

A s ,hesap 2264 mm 2 > A s ,min = 349 mm 2 olduundan,


A s ,gerekli = 2264 mm 2 , seilen donat 622 (2282 mm2)

Hesaplanp Seilen Donatnn Kontrol

0.85 f =
=

2281 0.85 1090


= 0.0089 < 0.85 b = 0.0136
300 510

2281
= 0.0149 < 0.02
250 510

= 0.0149 > min = 0.8

f ctd
1.04
= 0 .8
= 0.00228
365
f yd

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 14

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 14
ekilde kesiti grlen betonarme kirite enine donat
(kayma donats) olarak 8 lik 2 kollu dey etriye
kullanldna gre;
400mm

a) Etriyelerin 20 cm aralklarla yerletirilmesi


durumunda kiriin kesme kuvveti tama
gcn (Vr) hesaplaynz.

650mm

250mm

b) Kirite kayma donats olarak minimum etriye


kullanlmas durumunda kesme kuvveti tama
A

f
gcn hesaplaynz sw 0.3 ctd b w .
s

f ywd

Kesit

c) 150 kN luk hesap kesme kuvveti etkimesi


durumunda kiriin etriye hesabn TS500-2000e
gre yapnz.
Malzeme
C20/S420

Donat

422 (1521 mm2)

Etriye 8

Paspay
d=40 mm

zm:
a) Etriye olarak 8/20 kullanlmas durumunda Vr = ?

Kesme Dayanmna Betonun Katksnn Belirlenmesi

Vcr = 0.65 f ctd b w d


Vcr = 0.65 1.04 250 360 10 3
Vcr = 60.8 kN
Vc = 0.8 Vcr = 0.8 60.8 = 48.6 kN

Kesme Dayanmna Etriyelerin Katksnn Belirlenmesi

Asw = 2Ao= 100 mm2


Ao

Ao

d
s
360
Vw = 100 365
10 3
200
Vw = 65.7 kN

Vw = A sw f ywd

Kiriin Kesme Kuvveti Tama Gcnn Belirlenmesi

Vr = Vc + Vw
Vr = 48.6 + 65.7 = 114.3 kN

1/2

Perspektif

Betonarme I Uygulamalar, rnek 14

ZORBOZAN / AYDEMR

b) Minimum Etriye kullanlmas durumunda Vr = ?

w , min = 0.3
w , min =
s max =

f ctd
= 0.00085
f ywd

A sw
A sw
s max =
b w s max
b w w ,min

100
= 470 mm
250 0.00085

Vw = A sw f ywd

360
d
= 100 365
10 3
470
s

Vw = 28 kN
Vr = Vc + Vw = 48.6 + 28 = 76.6 kN
c) 150 kN Hesap Yk Etkimesi durumu (s=?)

Kesit Boyutlar Yeterli mi?

Vmax = 0.22 f cd b w d = 0.22 13 250 360 10 3


Vmax = 257.4 kN

Vmax = 462 kN > Vd=150 kN olduundan, kesit boyutlar yeterlidir.

Kesme Dayanmna Etriyelerin Katksnn Belirlenmesi

Vcr = 60.8 kN < Vd=150 kN < Vmax = 257.4 kN olduundan, etriye


hesapla bulunmaldr (minumum etriyeden fazla etriye gerekebilir).
Vw = Vd Vc
Vw = 150 48.6 = 101.4 kN
d
Vw = A sw f ywd
s
360
101.4 10 3 = 100 365
s
s = 130 mm

Hesaplanan Etriye Aralnn Kontrol (TS500-2000)

s max =

A sw
100
=
= 470 mm
b w w ,min 250 0.00085

s d / 2 = 360 / 2 = 180 mm

Yukarda verilen minimum artlar gz nne alndnda,


shesap = 130 mm, smax=180 mm olduundan, seilen etriye 8/s=130
dur.
2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 15

ZORBOZAN / AYDEMR

500mm

Mesnet
yz

rnek 15
ekilde ykleme durumu ve kesit boyutlar verilmi olan K102 poz nolu dikdrtgen kesitli bir betonarme kirite
enine donat (kayma donats) olarak 8 lik 2 kollu dey etriye kullanlmas durumu iin, kiriin sadece mesnet
kesitlerinde etriye hesabn TS500-2000e gre yapnz.

6m

g = 8 kN/m
2m

250

2m
g : Sabit yk

Paspay
d=40 mm

Etriye 8

2m

K102 kiri Ykleme an


(idealize edilmi sistem)
(Deprem etkisi yok)

Hesap (Tasarm) Kesme Kuvvetinin Belirlenmesi

rnekte ele alnan kiri iin sadece dey yk durumu sz konusu


olduundan, betonarme kesit hesabnda esas alnacak ykleme 1.4G+1.6Q
yklemesidir. Ayrca rnekte ele alnan K102 kiriinin dolayl (endirekt)
mesnetlenmi olmas nedeniyle, betonarme hesabn yaplaca kritik kesit
mesnet yzdr. Buna gre;
Kiri sabit (l) yk (G) yklemesinde trapez yk etkisinde olduundan,
sistemde oluacak maksimum kesme kuvveti mesnetlerde oluur ve deeri;
25 6 2 25 8 2 / 2
58 kN
2

Hareketli yk (Q) yklemesi durumunda ise trapez yayl yk etkisinde


olduundan, sistemde oluacak maksimum kesme kuvveti mesnetlerde oluur
ve deeri;
Vq

2m

q: Hareketli yk

zm:

Vg

q = 15 kN/m

2m

Endirekt mesnetlenme durumu


(K102 kirii K101(25/50) ve K103(25/50)
kirilerine dolayl mesnetli)

2m

mm

K102 kirii
kesiti

Malzeme
C30/S420

g = 25 kN/m

15 6 2 15 2 / 2
30 kN
2

Hesap (tasarm) kesme kuvveti (Vd);


Vd 1.4 Vg 1.6 Vq 129.2 kN

1/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 15

ZORBOZAN / AYDEMR

Kesit Boyutlar Yeterli mi?

Vmax 0.22 f cd b w d
Vmax 0.22 20 250 460 10 3
Vmax 462 kN

V max = 462 kN > Vd=129.2 kN olduundan, kesit boyutlar yeterlidir.

Kesme Dayanmna Betonun Katksnn Belirlenmesi

Vcr 0.65 f ctd b w d


Vcr 0.65 1.28 250 460 10 3
Vcr 95.7 kN
Vc 0.8 Vcr 0.8 95.7 76.6 kN

Vcr = 95.7 kN < Vd=129.2 kN < Vmax = 462 kN olduundan, etriye hesapla
bulunmaldr (minumum etriyeden fazla etriye gerekebilir).

Kesme Dayanmna Etriyelerin Katksnn Belirlenmesi

Vw Vd Vc
Vw 129.2 76.6 52.6 kN

Asw = 2Ao= 100 mm2


Ao

Ao

Vw A sw f ywd

d
s

52.6 103 100 365

460
s

s 319 mm

Hesaplanan Etriye Aralnn Kontrol (TS500-2000)

w ,min 0.3
w ,min

s max

f ctd
0.00105
f ywd

A sw
A sw
s max
b w s max
b w w , min

100
381 mm
250 0.00105

TS500-2000 gre ereve kirilerinin ularnda (mesnetlerinde) kiri


derinliinin 2 kat kada olan blgede, etriye aral aadaki koullar
salamaldr.
2/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 15

ZORBOZAN / AYDEMR

s d / 2 460 / 4 115 mm

s 150 mm

s 8 8 14 110 mm

( ,kesitteki en kk boyuna donat apdr. Bu rnekte 14 mm olduu

kabul edilmitir).

Yukarda verilen minimum artlar gz nne alndnda,


shesap = 318 mm, s max=110 mm olduundan, seilen etriye 8/s=110 dur. Mesnetlerde hesaplanan
etriyenin ematik gsterimi;
Boyuna donat (eilme donats)
K101

K102

K103

2h

Enine donat
(etriye)

Orta blge iin enine donat


(u blge sonundaki kesme
kuvvetine gre hesaplanmal)

8/11 (cm), u blge iin


hesaplanan etriye

Not: K102 kirii, K101 ve K103 kirilerine dolayl mesnetlendii iin, mesnet
kirilerine ask donats konulmaldr (Bkz. TS500-2000 blm 8.1).

3/3

Betonarme 1 Uygulamalar (rnek 16)

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 16
ekilde plan ve B-B aksna ait kat erevesi iin dey yklerden meydana gelen momentler ile
deprem yklerinden meydana gelen moment deerleri verilmi olan betonarme tayc sisteminde,
TS5002000 e gre
a) K101 ve K102 kirileri iin etkili tabla geniliklerini hesaplaynz.
b) B-B aksna ait kat erevesinde en elverisiz eilme momenti hesap tesirlerini bulunuz.
2

3
A

525
B

25

K102

B-B aksna ait kat erevesi

500
400

25

400

25
25

25

K102

525

500

K101

25

425

425
2

M1.4G+1.6Q
MG+Q
M0.9G
ME

-40 (+160) -200


-25
-120
-15
-80
75
50

t= 12 cm

zm:
a) Etkili tabla geniliklerinin hesab;
K101 kirii iin (Simetrik olmayan tablal kesit),
Simetrik olmayan tablal kesitlerde
b = bw +
b bw <

lp
10
6 t
0.5 a n

l p : Moment sfr noktalar aras mesafe ( l p = l )


l : Hesap akl
b w : Kiri gvde genilii

K101 kirii 1-1 aksnn kenar aklnda olduundan = 0.7 olur.


l p = 0.7 425 = 367.5 cm

b = bw +

lp
10

= 25 +

367.5
= 61.75 cm
10

-200 (+160) -80


-120
-25
-80
-15
50
75

Betonarme 1 Uygulamalar (rnek 16)

Kontrol:
b b w = 36.75 cm <

ZORBOZAN / AYDEMR

6 12 = 72 cm

0.5 400 = 200 cm

K102 kirii iin (Simetrik tam tablal kesit), T


Simetrik tam tablal kesitlerde
lp
b = bw +
5
6t
b bw
<
0. 5 a n
2
l p : Moment sfr noktalar aras mesafe ( l p = l )
l : Hesap akl
b w : Kiri gvde genilii

K102 kirii B-B aksnn kenar aklnda olduundan = 0.7 olur.


l p = 0.7 425 = 297.5 cm

b = bw +

lp

= 25 +

297.5
= 84.5 cm
5

5
Kontrol:
6 12 = 72 cm
b bw

29.75 cm <
0.5 500 = 250 cm
2
b) B-B aksna ait kat erevesinde en elverisiz moment deerlerinin hesab
Hesap momenti deerleri, 1.4G+1.6Q , G+QE ve 0.9GE ykleme durumlarndan bulunacak en
elverisiz moment tesirleridir. Buna gre;
M1.4G+1.6Q -40
MG+Q+E
M0.9G-+E
(+)
Mmaks

50

(+160)

-200
-70

-200
-70

-100
60

-170
-30

-170
-30

-130

-130

-90
60

(-) -100

160

---200

---200

(+160)

-80
-50
-100
60
-90

160

60
-100

Betonarme I Uygulamalar,rnek 17

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 17
ekilde 4 katl bir binann dey kesiti ve 1. kat
kirileri iin izilmi olan kat erevesi
grlmektedir. Gz nne alnan kat erevesinde
sadece dey yk durumu iin elverisiz yklemeler
yaplarak elde edilmi olan eilme momenti ve kesme
kuvveti diyagramlarn esas alarak;

Mesnet
K101

a) K101 ve K102 kirileri aklk kesitlerinde


gerekli eilme donatlarn hesaplaynz ve
seiniz.

donatlarn

ekil

Dey Kesit
t=120m
m

430mm

550mm

600mm

300mm

Perspektif

izerek
260 260

180

d) K101 ve K102 kirilerinde kesme donats


olarak 8 lik 2 kollu dey etriye
kullanlacana gre, kirilerin sadece mesnet
blgelerinde kesme donatlarn TS500-2000 e
gre belirleyiniz.

+
310

260 260
+
395

180
+
310

En elverisiz eilme momenti diyagram (kNm)


195

110

Malzeme
C20/S420

K101
Aklk

b) K101 ve K102 mesnet kesitlerinde


momentlerin en fazla %10 yeniden dalm
salayacak ekilde gerekli olan eilme
donatlarn hesaplaynz. 214 lk montaj
donats ile komu aklktan gelen pliye
miktarlarn dikkate alarak mesnet kesitlerinde
ek donat gerekiyor ise seiniz.
c) Tm eilme
gsteriniz.

K102

Paspay
d=40 mm

195

195

195

110

En elverisiz kesme kuvveti diyagram (kN)

zm:
a) Kiri aklk kesitlerinde eilme donatlarnn hesab
Kiri aklk kesitlerinde eilme momentinin pozitif ynl etkimesi alt
liflerde ekme, st liflerde basn durumunu dourur. Bu durumda, basn
blgesinin ekli tablal olacandan, ncelikle hesap ynteminin
belirlenmesi gerekir. Buna gre;


Hesap Ynteminin Belirlenmesi (a = t = 120 mm kabulyle)

M y = 0.85 f cd b t (d 0.5 t )

M y = 0.85 13 600 120 (510 0.5 120) 106


M y = 366 kNm

1/8

Kat
erevesi

Betonarme I Uygulamalar,rnek 17

ZORBOZAN / AYDEMR

K101 Kirii Aklk Kesiti in Hesap (Md=310 kNm)

My = 366 kNm > Md=310 kNm olduundan, a < t olmaldr. Bu


durumda soyut dikdrtgen kesit hesab sz konusudur. Ayrca aklk
kesitlerinde dktil davran snr esas alnacandan <b olacandan
s = fyd = 365 Mpa olur. Buna gre;


Tama Gc Durumunda Kesitte Kuvvet Denge Denklemi

Fbasn = Fekme
0.85 f cd b a = A s s
0.85 13 600 a = A s 365 a = 0.055 A s

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

M d = A s f yd (d 0.5 a )
310. 10 6 = A s 365 (510 0.5 0.055 A s )

A s , hesap 1850 mm 2
A s , min = min b w d = 0.8

f ctd
1.04
b w d = 0.8
300 510 = 349 mm 2
f yd
365

A s ,gerekli = 1850 mm 2 , seilen donat 620 (1884 mm2) (3 dz + 3 Pliye)

Hesaplanan Donatnn Kontrol

st snr, max =

0.85 b = 0.0136
max = 0.0136
0.02

As
1884
=
= 0.0123
b w d 300 510

K102 Kirii Aklk Kesiti in Hesap (Md=395 kNm)

min < < max

My = 366 kNm < Md=395 kNm olduundan, a > t olmaldr. Bu

durumda, tablal kesit hesab sz konusudur.

2/8

Betonarme I Uygulamalar,rnek 17

ZORBOZAN / AYDEMR

Kesitin dealize Edilii

Basn

Md
As

Asf

Asw

ekme
Kesit

Gvde

Flan

Yan grn

As

Asf

Asw

Mr

Mrf

Mrw

Flan iin

M f = 0.85 f cd (b b w ) t (d 0.5 t )
M f = 0.85 13 (600 300) 120 (510 0.5 120) 10 6 = 183 kNm
M f = A sf f yd (d 0.5 t )
A sf =

183 10 6
= 1090 mm 2
365 (510 0.5 120)

Gvde iin

M w = M d M f = 395 183 = 212 kNm


M w = 0.85 f cd b w a (d 0.5 a )

190.9 106 = 0.85 13 300 a (510 0.5 a )


a = 129.3 mm

0.85 f cd b w a = A sw s
0.85 13 300 129.3 = A sw 365

A sw = 1174 mm 2

Tm sistemde

A s = A sf + A sw = 1090 + 1174 = 2264 mm 2


A s ,min = min b w d = 0.8

f ctd
1.04
b w d = 0.8
300 510 = 349 mm 2
f yd
365

A s ,gerekli = 2264 mm 2 , seilen donat 622 (2282 mm2) (3 dz + 3 Pliye)

3/8

Betonarme I Uygulamalar,rnek 17

Hesaplanp Seilen Donatnn Kontrol

0.85 f =
=

ZORBOZAN / AYDEMR

2281 0.85 1090


= 0.0089 < 0.85 b = 0.0136
300 510

2281
= 0.0149 < 0.02
250 510

= 0.0149 > min = 0.8

f ctd
1.04
= 0.8
= 0.00228
f yd
365

b) Kiri mesnet kesitlerinde eilme donatlarnn hesab


Kiri mesnet kesitlerinde eilme momentinin
negatif ynl etkimesi st liftlerde ekme, alt
liflerde basn durumunu dourur. Bu durumda,
basn blgesinin ekli dikdrtgen olacandan,
dikdrtgen kesit hesab sz konusudur. Bununla
birlikte gzetilmesi istenilen tasarn kriterine gre
kesitin tek donatl m yoksa ift donatl m
boyutlandrlaca kontrol edilmelidir. Buna gre;

ekme

Md

Basn
Yan grn

 Kesitin Tek Donatl Olarak Donatlabilecei ekme Donats st


Snrnn Belirlenmesi
%10 yeniden dalm art gzetilmesi istendiinden, kiri mesnet kesitinin
tek donatl olarak donatlabilecei st snr 0.6b olarak alnr .

1 = 0.6 b = 0.6 0.016 = 0.0096

(<b s = fyd = 365 Mpa).

Kiri kesiti sadece ekme donats kullanlarak hesap momentini


karlayabiliyor mu?

A s1 = 1 b w d = 0.0064 250 460 = 1469 mm 2


0.85 f cd b a = A s1 s

0.85 13 300 a = 1469 365 a = 162 mm

M1 = A s1 f yd (d 0.5 a )
M 1 = 1469 365 (510 0.5 162) 10 6 = 230 kNm

K101 Kirii Sol Mesnet Kesiti in Hesap (Md=-180 kNm)

M1=230 kNm > Md=180 kNm olduundan, kiri kesiti hesap


momentini tek donatl olarak istenen tasarm kriterine gre
karlayabilmektedir. O halde;

4/8

Betonarme I Uygulamalar,rnek 17

ZORBOZAN / AYDEMR

0.85 f cd b a = A s s

0.85 13 300 a = A s 365 a = 0.11 A s


M d = A s f yd (d 0.5 a )

180 10 6 = A s 365 (510 0.5 0.11 A s )

A s , hesap 1097 mm 2
A s , min = 0.8

1.04
300 510 = 349 mm 2
365

A s,gerekli = 1097 mm 2
A s , mevcut = (320) + (214) = 1250 mm 2 (K101 kirii piliye ve montaj

donatlar)
A s.mevcut > A s ,gerekli olduundan ele alnan mesnet kesitinde eke gerek

yoktur.
 K101 Kirii Sa, K102 Sol ve Sa Mesnet Kesitleri in Hesap
(Md=-260 kNm)

M1=230 kNm < Md=260 kNm olduundan, kiri kesiti hesap


momentini tek donatl olarak istenen tasarm kriterine gre
karlayamamaktadr. Bu durumda, istenilen kriterin salanmas iin
basn donats gereklidir.


Kesitin dealize Edilii


ekme

Md
As
As

As2

As1

As

Basn
Yan grn

1 Paras

Kesit

2 Paras

As

As1

As2

Mr

Mr1

Mr2

M2=Md-M1 = 260-230 = 30 kNm

Basn Donats Akyor mu?

s = 600 1 k 1
a

5/8

Betonarme I Uygulamalar,rnek 17

ZORBOZAN / AYDEMR

40

s = 600 1 0.85
= 474 MPa
162

s > f yd = 365 MPa olamayacandan, s = fyd = 365 MPa alnr.

dealize Edilen Sistemde 2 Parasnda Moment Denge Denklemi

M 2 = A s 2 s (d d )

30 10 6 = A s 2 365 (510 40) A s 2 = 175 mm 2

dealize Edilen Sistemde 2 Parasnda Kuvvet Denge Denklemi

A s s = A s 2 s

A s 365 = A s 2 365 A s = 175 mm 2

Tm sistemde (1+2)

stte;
A s = A s1 + A s 2 = 1469 + 175 = 1644 mm 2

A s , min = 0.8

1.04
300 510 = 349 mm 2
365

A s , mevcut = (320) + (322) + (214) = 2391 mm 2 (K101 ve K102 kirileri

piliye ve montaj donats)


A s.mevcut > A s ,gerekli eke gerek yoktur.

Altta;
A s = 175 mm 2
A s ,mevcut = (320) = 942 mm 2 (kiri aklndan mesnete uzanan dz

donatlar)
A s.mevcut > A s ,gerekli eke gerek yoktur.

Donatnn Kontrol

=
=

2391 942
= 0.0095 0.6 b = 0.0096
300 510

2391
= 0.0156 < 0.02
300 510

= 0.0156 > min = 0.8

f ctd
1.04
= 0.8
= 0.00228
f yd
365
6/8

Betonarme I Uygulamalar,rnek 17

ZORBOZAN / AYDEMR

c) Eilme Donatlarnn ematik Gsterimi

K101

K102

214 (Montaj)

320 (Pliye)
320 (Dz)

322 (Pliye)
322 (Dz)

d) Mesnet Kesitlerinde Kesme Donats Hesab




Kesit Boyutlar Yeterli mi?

Vmax = 0.22 f cd b w d
Vmax = 0.22 13 300 510 10 3 = 437.6 kN

Vmax = 462 kN > Vd olduundan, kesit boyutlar yeterlidir.




Kesme Dayanmna Betonun Katksnn Belirlenmesi

Vcr = 0.65 f ctd b w d

Vcr = 0.65 1.04 300 510 10 3


Vc = 0.8 Vcr = 82.7 kN

Vcr = 95.7 kN < Vd < Vmax = 437. kN olduundan, etriye hesapla


bulunmaldr (minumum etriyeden fazla etriye gerekebilir).


Kesme Dayanmna Etriyelerin Katksnn Belirlenmesi

K101 Kirii Sol Mesnet Kesiti in Hesap (Vd=110 kN)

Vw = Vd Vc = 110 82.7 = 27.3 kN

Asw = 2Ao= 100 mm2


Ao

Ao

Vw = A sw f ywd

d
s

27.3 103 = 100 365

510
s

s = 681 mm

7/8

Betonarme I Uygulamalar,rnek 17

ZORBOZAN / AYDEMR

 K101 Kirii Sa, K102 Sol ve Sa Mesnet Kesitleri in Hesap


(Vd=-195 kN)
Vw = Vd Vc = 195 82.7 = 112.3 kN
112.3 103 = 100 365

510
s = 166 mm
s

Hesaplanan Etriye Aralnn Kontrol (TS500-2000)

w ,min = 0.3
w ,min =

f ctd
= 0.00083
f ywd

A sw
A sw
100
s max =
= 402 mm
b w s max
b w w ,min 300 0.00083

TS500-2000 gre ereve kirilerinin ularnda (mesnetlerinde) kiri


derinliinin 2 kat kada olan blgede, etriye aral aadaki koullar
salamaldr.
s d / 4 = 510 / 4 = 127 mm

s 150 mm

s 8 l = 8 14 = 112 mm

( l ,kesitteki en kk boyuna donat

apdr.)
Yukarda verilen minimum artlar gz nne alndnda, K101 kirii
sol mesnetinde, shesap = 681 mm, smax=110 mm olduundan, seilen
etriye 8/s=110 dur. Benzer ekilde K101 kirii sa mesnetinde,
shesap = 166 mm, smaks=112 mm olduundan, seilen etriye 8/s=110
dur.
Boyuna donat (eilme donats)
K101

K102

8/11 Etriye
(kesme donats)

8/s Etriye (Orta blde kesme


donats, hesaplanmal)
Not: Keseme donatlar en az adet olmak zere ematik olarak izilmitir.
Kirite u ve orta blgelerin mesafeleri ve bu mesafelerde kullanlacak etriyeler
gsterilmelidir.

8/8

Betonarme I Uygulamalar, rnek 18

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 18
ekilde kesit boyutlar ve eilme dorultusu verilmi
olan bileik eilme etkisindeki dikdrtgen kesitli
betonarme bir kolona,

Nd
MrY

Y
X

a) 780 kN hesap eksenel yk etkimesi


b) 1170 kN hesap eksenel yk etkimesi

A
B

Durumlar iin, ele alnan kolonun ksa kolon (narin


olmayan) olduu varsaymyla eilme moment
tama gcn hesaplaynz.

A
A Dzlemine
Bak

Malzeme
C20/S420
Donat

500mm

620 (1884 mm2)


Paspay
d=40 mm

300mm

Perspektif

Kesit

zm:

Kesit Yksekliinin Belirlenmesi

Bileik eilme etkisindeki elemanlarda kesit ykseklii eilme dorultusuna gre belirlenir. Ele alnan rnekte
verilen eilme dorultusu (MrY) iin kesit ykseklii 300 mm dir. Buna gre;
h = 300 mm
z s h 2 d 300 2 40
=
=
0.75
h
h
300

Ele alnan rnekte kesit ykseklii dorultusunda arada donat olmadndan, =0 dr.
O halde, ara donatsz (=0), zs/h =0.75 ve S420 iin hazrlanm olan karlkl etki diyagram kullanlacaktr.
Kolonun boyuna donats ve eksenel yk durumu belirli olduundan, mekanik donat indeksi ve boyutsuz eksenel
yk dzeyi belirlenerek, karlkl etki diyagramndan moment tama gc bulunacaktr.
t =

A st
1884
=
= 0.01256
b h 500 300

t = t

f yd
f cd

= 0.01256

365
0.35
13

1/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 18

ZORBOZAN / AYDEMR

a)

780 kN hesap eksenel yk etkimesi durumu

n=

Nd
780 10 3
=
= 0 .4
b h f cd 500 300 13

n = 0.4 ve t = 0.35 iin karlkl etki diyagranda m= 0.235 olarak okunur.


M r = m b h 2 f cd = 0.235 500 3002 13 10 6 = 137.5 kNm
Simetrik Donatl Kolonlarn
Karlkl Etki Diyagram
S420 , z s /h=0.75 , =0

Nd

h zs

As

2.00

As

e/h=0.1
1.50

e/h=0.2
e/h=0.3
e/h=0.4

1.00

e/h=0.5

TS 500 Snr*

e/h=0.7

TDY Snr**

n=Nd /(bhfcd)

e/h=1.0
0.50

e/h=1.5

Dengeli Durum

e/h=3.0
0.00

-0.50
e min =15 mm + 0.03 h
* N d 0.9 f cd A c (TS500/2000)
** N d 0.75 f cd A c (TDY/1998)

-1.00

-1.50
0.00

0.10

0.20

0.30

m=0.235

0.40

0.50

0.60

0.70

m = M d /(bh f cd )

b)

1170 kN hesap eksenel yk etkimesi durumu

n=

Nd
1170 103
=
= 0.6
b h f cd 500 300 13

n = 0.6 ve t = 0.35 iin karlkl etki diyagranda m= 0.20 olarak okunur.


M r = m b h 2 f cd = 0.20 500 300 2 13 10 6 = 117 kNm

2/2

Betonarme I Uygulamalar, rnek 19

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 19
ekilde kesit boyutlar ve eilme dorultusu verilmi
olan bileik eilme etkisindeki dikdrtgen kesitli
betonarme kolon simetrik olarak donatlacaktr. Bu
kolonu,

Nd
MdY
Y
X

a) Nd = 585 kN, MdY = 140 kNm

b) Nd = 1600 kN, MdY = 15 kNm

Hesap ykleri etkimesi durumlar iin TS500-2000 e


gre gerekli eilme donatlarn hesaplayarak
seiniz.

A
A Dzlemine
Bak

Paspay
d=40 mm

500mm

Malzeme
C20/S420

300mm
Kesit

zm:


Kesit Yksekliinin Belirlenmesi

Ele alnan rnekte verilen eilme dorultusu (MrY) iin kesit ykseklii 300
mm dir. Buna gre;
h = 300 mm
z s h 2 d 300 2 40
=
=
0.75
h
h
300
Ele alnan rnekte kesit ykseklii dorultusunda arada donat olmadndan,
=0 dr.

O halde, ara donatsz (=0), zs/h =0.75 ve S420 iin hazrlanm olan
karlkl etki diyagram kullanlacaktr.
a)

Nd = 585 kN, MdY = 140 kNm Etkimesi Durumu in;

Eksantriste artnn Kontrol

e=

M d 140 10 3
=
= 287.5 mm
Nd
487

e min = 15 + 0.03 h = 15 + 0.03 300 = 24 mm

1/3

Perspektif

Betonarme I Uygulamalar, rnek 19

ZORBOZAN / AYDEMR

e = 287.5 mm > emin=24 mm olduundan Md>Mdmin olur. Bu durumda


Md=140 kNm alnacaktr. Buna gre;
Nd
487 103
=
0.25 < n max,TS500 = 0.9
b h f cd 500 300 13

n=

m=

Md
140 106
=
= 0.24
b h 2 f cd 500 300 2 13

n = 0.25 ve m=0.24 iin karlkl etki diyagranda t = 0.35 olarak okunur.


Simetrik Donatl Kolonlarn
Karlkl Etki Diyagram
S420 , z s /h=0.75 , =0

Nd

h zs

As

2.00

As
e/h=0.1
1.50

e/h=0.2
e/h=0.3
e/h=0.4

1.00

e/h=0.5

TS 500 Snr*

n=Nd /(bhfcd)

e/h=0.7

TDY Snr**

e/h=1.0
0.50

e/h=1.5

t=0.4

Dengeli Durum

e/h=3.0

0.00

-0.50
e min =15 mm + 0.03 h
* N d 0.9 f cd A c (TS500/2000)
** N d 0.75 f cd A c (TDY/1998)

-1.00

-1.50
0.00

0.10

0.20

0.30

0.40

0.50

0.60

m = M d /(bh f cd )

t ,min

f yd

13
t = 0.4
= 0.0143
f cd
365
= 0.01 (TS500 2000)

t = t

t > t , min A st = t b h = 0.0143 500 300 = 2145 mm 2

Seilen donat 622 (2282 mm2)




Hesaplanp Seilen Donatnn Kontrol

t =

A st
2282
=
= 0.0152
b h 500 300

t ,min = 0.01 < t = 0.0152 < t ,max = 0.04

b)

Nd = 780 kN, MdY = 15 kNm Etkimesi Durumu in;

Eksantriste artnn Kontrol

e=

M d 15 103
=
= 9.1 mm
Nd
1650

2/3

0.70

Betonarme I Uygulamalar, rnek 19

ZORBOZAN / AYDEMR

e = 9.1 mm < emin=24 mm olduundan Md<Mdmin olur. Bu durumda


Md= Mdmin =Nd emin=39.6 kNm alnacaktr. Buna gre;
n=

Nd
1600 103
=
0.85 < n max, TS500 = 0.9
b h f cd 500 300 13

m=

Md
39.6 106
=
0.07
b h 2 f cd 500 300 2 13

n = 0.85 ve m=0.07 iin karlkl etki diyagranda t = 0.15 olarak okunur.

13
= 0.0053
365
= 0.01 (TS500 2000)

t = 0.15
t ,min

t < t , min durumunda TS500-2000 e gre;


1.3 t = 1.3 0.0053 = 0.00689
0.005 < 1.3 t = 0.0069 < 0.01 olduundan, minimum art azaltlabilir.

Buna gre;
A st = t b h = 0.0069 500 300 = 1035 mm 2

Seilen donat 616 (1207 mm2)

3/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 20

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 20
Deprem yklerinin perdeler ve ereveler ile birlikte
tand 4 katl bir binann en alt katnda bulunan S1
poz nolu kare kesitli betonarme kolona etkiyen ykler
tablo halinde verilmitir.

Perde

Kolon etkili boyunun 3.4 m ve dm noktalarnn


yanal temelerinin nlenmi olmas durumu iin
kolonu
Trk
Deprem
Ynetmeliine
gre
boyutlandrnz.

S1

Yk birleimleri ve hesap deerleri


Ykleme
1.4G+1.6Q
G+Q+E
0.9G+E

N (kN)
1065
1236
942

Malt (kNm)
-24.6
111.2
118.3

Md,st
Mst (kNm)
48.2
-35.9
-49.9

Md,alt

Boyuna donat dzeni, ve paspay


Boyuna donat szeni: Tek sra ara donatl
= 0.25
d = 40 mm alnz.

S1 kolonu ematik
eilme momenti
diyagram

zm:

Kolon Kesit Boyutlarnn Kontrol (n boyutlandrmann kontrol)

Trk Deprem Ynetmelii gerei bileik eilme etkisindeki elemanlarda kesit


boyutlar ve karakteristik beton dayanmna gre belirlenen boyutsuz eksenel
yk dzeyi 0.5 in altnda olmaldr. Ayrca, dikdrtgen kesitli kolonlar
250/300 (mm/mm) boyutlarnn altnda boyutlandrlmamaldr. Buna gre;
N d ,max
Ac
75000 mm 2
0.5 f ck

1236 10 3
= 123600 mm 2
0.5 20
A c = b h = 400 400 = 160000 mm 2 > 123600 mm 2 olduundan kolon
boyutlar uygundur (kolon boyutlar iin verilen n boyutlar uygundur).
Ac

Hesap Ynteminin Belirlenmesi (Ksa kolon? Narin kolon?)

Yanal telenme
Yap sistemi iinde yatay kuvvetlere kar yeterli rijitlik salayan perde duvar
veya benzeri eleman varsa yanal telemenin nlenmi olduu varsaylabilir.
Kolon etkili boyu (l k )
Yukarda ele alnan rnekte yanal telemenin nlenmi olduu gz nnde
bulundurularak, ilgili kattaki kolon etkili boy katsaysnn hesapland ve
kolon serbest boyu (normal katlarda deme stnden kiri altna olan
1/3

400mm

Dey Kesite ait ereve

Malzeme
C20/S420

400mm
S1 kolonu kesiti
Eilme dorultusu

Betonarme I Uygulamalar, rnek 20

ZORBOZAN / AYDEMR

uzaklk) ile arplarak kolon etkili boyunun 3.4 m olarak hesapland kabul
edilmitir.
Narinlik oran (l k / i )

Ic
b h 3 / 12
=
=
A
bh
lk
3.4
=
= 28.33
i
0.12

i=

0.4 0.4 3 / 12
= 0.12 m ( 0.3 h )
0 .4 0 .4

Yanal telemenin nlenmi olduu kolonlarda (l k / i ) oran 34-12(Md1/Md2)

40 snrn altnda kalyorsa, ikinci mertebe etkisi dikkate alnmaz (ksa


kolon, =1). S1 kolunu gz nne alnan tm yklemelerde itf erilikli
olduundan snr deerin hesabnsa kullanlacak moment oranlar daima
negatif olur ve snr deerin 34 n zerinde kaca ve kolunun narin
olmad belirlidir. Buna karn ilemler aada gsterilmitir.
1.4G+1.6Q yklemesi
34-12(Md1/Md2)=34-12(-24.6/48.2)=40.1 ( 40)

l k / i = 28.33 < 40 olduundan S1 kolonu ilgili yklemede ksa kolon olarak


alacaktr ( = 1).
G+Q+E yklemesi
34-12(Md1/Md2)=34-12(-35.9/111.2)=37.9

l k / i = 28.33 < 37.9 olduundan S1 kolonu ilgili yklemede ksa kolon olarak
alacaktr ( = 1).
0.9G+E yklemesi
34-12(Md1/Md2)=34-12(-49.9/118.3)=39.1

l k / i = 28.33 < 39. olduundan S1 kolonu ilgili yklemede ksa kolon olarak
alacaktr ( = 1).

Betonarme Kesit Hesab

S1 kolonunun betonarme kesit hesabnda esas alnan yklemeler aada


(Md= M2) (M2 > M1).

tablo halinde verilmitir


Ykleme
1.4G+1.6Q
G+Q+E
0.9G+E

Nd (kN)
1065
1236
942

M1 (kNm)
-24.6
111.2
118.3

M2 (kNm)
48.2
-35.9
-49.9

1
1
1

2/3

Md (kNm)
48.2
111.2
118.3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 20

ZORBOZAN / AYDEMR

z s h 2 d 400 2 40
=
=
= 0.8
h
h
400
O halde, tek sra ara donatl (=0.25), zs/h =0.8 ve S420 iin hazrlanm
olan karlkl etki diyagram kullanlacaktr.
Simetrik Donatl Kolonlarn
Karlkl Etki Diyagram
S420 , z s /h=0.8 , =0.25

Nd

zs

As1

As2

2.00

As1

e/h=0.1
1.50

e/h=0.2
e/h=0.3
e/h=0.4

1.00

TS 500 Snr*

n=Nd /(bhfcd)

e/h=0.5

TDY Snr**

e/h=0.7
0.50

e/h=1.0
Dengeli Durum

e/h=1.5
e/h=3.0

0.00

-0.50
e min =15 mm + 0.03 h
* N d 0.9 f cd A c (TS500/2000)
** N d 0.75 f cd A c (TDY/1998)

-1.00

-1.50
0.00

0.10

0.20

0.30

0.40

0.50

0.60

0.70

m = M d /(bh f cd )

e min = 15 + 0.03 h = 15 + 0.03 400 = 27 mm (MdNd emin) ve Deprem


Ynetmeliine gre t,min = 0.01 art da gzetilerek hesaplar aada tablo
halinde verilmitir.
Ykleme

Nd
(kN)

Md
(kNm)

Md,min
(Nd emin)
(kNm)

Nd
b h f cd

Md
b h 2 f cd

1.4G+1.6Q

1065

48.2

28.8

0.51

0.06

<0.05

<0.01

G+Q+E

1236

111.2

33.4

0.59

0.13

0.15

<0.01

0.9G+E

942

118.3

254

0.45

0.14

0.20

<0.01

Tm yklemelerde t < t ,min = 0.01 olduundan

A st = t b h = 0.01 400 400 = 1600 mm 2

Seilen donat 816 (1610 mm2)

400mm

t = t ,min = 0.01 alnmaldr. Buna gre;

816
h=400mm
S1 kolonu kesiti
Eilme dorultusu

3/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 20

ZORBOZAN / AYDEMR

rnek 20
Deprem yklerinin perdeler ve ereveler ile birlikte
tand 4 katl bir binann en alt katnda bulunan S1
poz nolu kare kesitli betonarme kolona etkiyen ykler
tablo halinde verilmitir.

Perde

Kolon etkili boyunun 3.4 m ve dm noktalarnn


yanal temelerinin nlenmi olmas durumu iin
kolonu
Trk
Deprem
Ynetmeliine
gre
boyutlandrnz.

S1

Yk birleimleri ve hesap deerleri


Ykleme
1.4G+1.6Q
G+Q+E
0.9G+E

N (kN)
1065
1236
942

Malt (kNm)
-24.6
111.2
118.3

Md,st
Mst (kNm)
48.2
-35.9
-49.9

Md,alt

Boyuna donat dzeni, ve paspay


Boyuna donat szeni: Tek sra ara donatl
= 0.25
d = 40 mm alnz.

S1 kolonu ematik
eilme momenti
diyagram

zm:

Kolon Kesit Boyutlarnn Kontrol (n boyutlandrmann kontrol)

Trk Deprem Ynetmelii gerei bileik eilme etkisindeki elemanlarda kesit


boyutlar ve karakteristik beton dayanmna gre belirlenen boyutsuz eksenel
yk dzeyi 0.5 in altnda olmaldr. Ayrca, dikdrtgen kesitli kolonlar
250/300 (mm/mm) boyutlarnn altnda boyutlandrlmamaldr. Buna gre;
N d ,max
Ac
75000 mm 2
0.5 f ck

1236 10 3
= 123600 mm 2
0.5 20
A c = b h = 400 400 = 160000 mm 2 > 123600 mm 2 olduundan kolon
boyutlar uygundur (kolon boyutlar iin verilen n boyutlar uygundur).
Ac

Hesap Ynteminin Belirlenmesi (Ksa kolon? Narin kolon?)

Yanal telenme
Yap sistemi iinde yatay kuvvetlere kar yeterli rijitlik salayan perde duvar
veya benzeri eleman varsa yanal telemenin nlenmi olduu varsaylabilir.
Kolon etkili boyu (l k )
Yukarda ele alnan rnekte yanal telemenin nlenmi olduu gz nnde
bulundurularak, ilgili kattaki kolon etkili boy katsaysnn hesapland ve
kolon serbest boyu (normal katlarda deme stnden kiri altna olan
1/3

400mm

Dey Kesite ait ereve

Malzeme
C20/S420

400mm
S1 kolonu kesiti
Eilme dorultusu

Betonarme I Uygulamalar, rnek 20

ZORBOZAN / AYDEMR

uzaklk) ile arplarak kolon etkili boyunun 3.4 m olarak hesapland kabul
edilmitir.
Narinlik oran (l k / i )

Ic
b h 3 / 12
=
=
A
bh
lk
3.4
=
= 28.33
i
0.12

i=

0.4 0.4 3 / 12
= 0.12 m ( 0.3 h )
0 .4 0 .4

Yanal telemenin nlenmi olduu kolonlarda (l k / i ) oran 34-12(Md1/Md2)

40 snrn altnda kalyorsa, ikinci mertebe etkisi dikkate alnmaz (ksa


kolon, =1). S1 kolunu gz nne alnan tm yklemelerde itf erilikli
olduundan snr deerin hesabnsa kullanlacak moment oranlar daima
negatif olur ve snr deerin 34 n zerinde kaca ve kolunun narin
olmad belirlidir. Buna karn ilemler aada gsterilmitir.
1.4G+1.6Q yklemesi
34-12(Md1/Md2)=34-12(-24.6/48.2)=40.1 ( 40)

l k / i = 28.33 < 40 olduundan S1 kolonu ilgili yklemede ksa kolon olarak


alacaktr ( = 1).
G+Q+E yklemesi
34-12(Md1/Md2)=34-12(-35.9/111.2)=37.9

l k / i = 28.33 < 37.9 olduundan S1 kolonu ilgili yklemede ksa kolon olarak
alacaktr ( = 1).
0.9G+E yklemesi
34-12(Md1/Md2)=34-12(-49.9/118.3)=39.1

l k / i = 28.33 < 39. olduundan S1 kolonu ilgili yklemede ksa kolon olarak
alacaktr ( = 1).

Betonarme Kesit Hesab

S1 kolonunun betonarme kesit hesabnda esas alnan yklemeler aada


(Md= M2) (M2 > M1).

tablo halinde verilmitir


Ykleme
1.4G+1.6Q
G+Q+E
0.9G+E

Nd (kN)
1065
1236
942

M1 (kNm)
-24.6
111.2
118.3

M2 (kNm)
48.2
-35.9
-49.9

1
1
1

2/3

Md (kNm)
48.2
111.2
118.3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 20

ZORBOZAN / AYDEMR

z s h 2 d 400 2 40
=
=
= 0.8
h
h
400
O halde, tek sra ara donatl (=0.25), zs/h =0.8 ve S420 iin hazrlanm
olan karlkl etki diyagram kullanlacaktr.
Simetrik Donatl Kolonlarn
Karlkl Etki Diyagram
S420 , z s /h=0.8 , =0.25

Nd

zs

As1

As2

2.00

As1

e/h=0.1
1.50

e/h=0.2
e/h=0.3
e/h=0.4

1.00

TS 500 Snr*

n=Nd /(bhfcd)

e/h=0.5

TDY Snr**

e/h=0.7
0.50

e/h=1.0
Dengeli Durum

e/h=1.5
e/h=3.0

0.00

-0.50
e min =15 mm + 0.03 h
* N d 0.9 f cd A c (TS500/2000)
** N d 0.75 f cd A c (TDY/1998)

-1.00

-1.50
0.00

0.10

0.20

0.30

0.40

0.50

0.60

0.70

m = M d /(bh f cd )

e min = 15 + 0.03 h = 15 + 0.03 400 = 27 mm (MdNd emin) ve Deprem


Ynetmeliine gre t,min = 0.01 art da gzetilerek hesaplar aada tablo
halinde verilmitir.
Ykleme

Nd
(kN)

Md
(kNm)

Md,min
(Nd emin)
(kNm)

Nd
b h f cd

Md
b h 2 f cd

1.4G+1.6Q

1065

48.2

28.8

0.51

0.06

<0.05

<0.01

G+Q+E

1236

111.2

33.4

0.59

0.13

0.15

<0.01

0.9G+E

942

118.3

254

0.45

0.14

0.20

<0.01

Tm yklemelerde t < t ,min = 0.01 olduundan

A st = t b h = 0.01 400 400 = 1600 mm 2

Seilen donat 816 (1610 mm2)

400mm

t = t ,min = 0.01 alnmaldr. Buna gre;

816
h=400mm
S1 kolonu kesiti
Eilme dorultusu

3/3

Betonarme I Uygulamalar, rnek 21

ZORBOZAN / AYDEMR

S2

5m

Md,st

Yk birleimleri ve hesap deerleri


N (kN)
1348
966
689

Malt (kNm)
1.2
186
185

Md,alt

Mst (kNm)
-2.6
-151
-149

S2 kolonu ematik
eilme momenti
diyagram

Boyuna donat dzeni, ve paspay


Boyuna donat szeni: Tek sra ara donatl
= 0.25
d = 40 mm alnz.
zm:

Kolon Kesit Boyutlarnn Kontrol (n boyutlandrmann kontrol)

Trk Deprem Ynetmelii gerei bileik eilme etkisindeki elemanlarda


kesit boyutlar ve karakteristik beton dayanmna gre belirlenen boyutsuz
eksenel yk dzeyi 0.5 in altnda olmaldr. Ayrca, dikdrtgen kesitli
kolonlar 250/300 (mm/mm) boyutlarnn altnda boyutlandrlmamaldr.
Buna gre;
N d ,max
Ac
75000 mm 2
0.5 f ck

1348 10 3
= 134800 mm 2
0.5 20
A c = b h = 500 400 = 200000 mm 2 > 134800 mm 2 olduundan kolon
boyutlar uygundur (kolon boyutlar iin verilen n boyutlar uygundur).
Ac

Hesap Ynteminin Belirlenmesi (Ksa kolon? Narin kolon?)

Yanal telenme

Yapda perde duvar bulunmadndan, hesap yaplmadan yanal


telemenin nlenmemi olduu sonucuna varlr.
1/5

500mm

Dey Kesite ait ereve

Malzeme
C20/S420
Ykleme
1.4G+1.6Q
G+Q+E
0.9G+E

5m

2.5m

S2 kolonunun bulunduu katta snme oran Rm


(Vgd/Vd) 0.6, s katsays 1.4G+1.6Q yklemesi
iin 1.10, G+Q+E yklemesi iin 1.06 ve 0.9G+E
yklemesi iin 1.01 olarak hesaplanmtr. S2
kolonuna zemin kat tavannda saplanan kirilerin
ataletleri eittir ve deeri 3.8x10-3 m4 dr. Verilenlere
gre S2 kolonunu Trk Deprem Ynetmeliine gre
boyutlandrnz.

3m

rnek 21
Deprem yklerinin tamamnn erevelerle birlikte
tand (perdesiz) 4 katl bir binann zemin katnda
bulunan S2 poz nolu dikdrtgen kesitli betonarme
kolona etkiyen ykler tablo halinde verilmitir.

400mm
S2 kolonu kesiti
Eilme dorultusu

Betonarme I Uygulamalar, rnek 21

ZORBOZAN / AYDEMR

Kolon etkili boyu (l k = k l n )

S2 kolonu kesit ykseklii eilme dorultusuna gre belirlenir. Ele alnan


rnekte gz nne alnan eilme dorultusu iin kesit ykseklii 300 mm
dir (eilme dorutusundaki kesit boyutu).
Ic =

b h 3 0.5 0.43
=
= 2.67 10 3 m 4
12
12

kc =

I c 2.67 10 3
=
= 8.9 10 4 m 3
l
3

kb =

0.5 I b 0.5 3.8 10 3


=
= 3.8 10 4 m 3 (atlam kesit ataleti)
l
5

1. kat
S2 kolonu

Zemin kat
Kiri
S2 kolonu

kc
kb

kb
2
kc

Zemin kat
S2 kolonu

1
1: S2 kolonu temeli (ankastre)

1 = 0 (Alt u ankastre mesnet)


2 =
m =

k
k

c
b

(
(

)
)

2 8.9 10 4
= 2.34
2 3.8 10 4

1 + 2
= 1.17
2

m < 2 ve yanal teleme nlenmemi olmas durumunda kolon etkili


boyu katsays k aadaki ekilde belirlenir,
k=

20 m
1 + m = 1.39
20

l n = H kat h kiri = 3 0.5 = 2.5 m

l k = k l n = 1.39 2.5 = 3.48 m


Narinlik oran (l k / i )

2/5

Betonarme I Uygulamalar, rnek 21

ZORBOZAN / AYDEMR

Ic
b h 3 / 12
0.5 0.43 / 12
=
=
= 0.115 m ( 0.3 h )
A
bh
0.5 0.4
lk
3.48
=
= 30.26
i
0.115

i=

Yanal telemenin nlenmemi olduu kolonlarda (l k / i ) oran 22 snrn


altnda kalyorsa, ikinci mertebe etkisi dikkate alnmaz (ksa kolon, =1)
Buna gre;
lk
= 30.26 > 22 olduundan, S2 kolonu narin kolondur (Md=M2).
i

Katsaysnn Belirlenmesi

EI =

0.4 E c I g
1+ Rm

Nk =

0.4 2.85 10 7 2.67 10 3


= 19023.8 kNm 2
1 + 0.6

2 EI 3.14 2 19023.8
=
= 15488 kN
l 2k
3.48 2

1.4G+1.6Q yklemesi

1
N
1 1.3 d
Nk

1
1348
1 1.3
15488

1.13

G+Q+E yklemesi

1
N
1 1.3 d
Nk

1
966
1 1.3
15488

1.09

0.9G+E yklemesi

1
N
1 1.3 d
Nk

1
1 1.3

689
15488

1.06

Hesap Kesit Tesirlerinin Belirlenmesi

Yanal telemesi nlenmemi kolonlarda hesap momentinin belirlenmesinde


kullanlacak katsays, (l k / i ) oran 35 / N d / (A c f ck ) snrn altnda
kalyorsa, byk deeri esas alnr, zerinde ise ve s deerlerinin
arpm kullanlr. Buna gre 1.4G+1.6Q yklemesinde;

3/5

Betonarme I Uygulamalar, rnek 21

35

Nd
A c f ck

35
1348 10 3
500 400 20

ZORBOZAN / AYDEMR

= 60.3

lk
= 30.26 < 60.2 olduundan, byk deeri esas alnr (Md=maxM2).
i
(dier yklemelerde (G+Q+E ve 0.9G+E) Nd deerleri dey yklemedeki
eksenel yk deerlerinden daha kk olduu iin yukardaki snr art
iin bulunacak deerler 60.2 deerinin zerinde olur.
Ykleme
1.4G+1.6Q

1.13

s
1.10

M2

Nd
(kN)

(M1<M2)

(M1<M2)

(kNm)

(kNm)

1348

1.2

2.6

M1

Md

(maxM2)

(kNm)
2.9

G+Q+E

1.09

1.06

966

151

186

202.7

0.9G+E

1.06

1.01

689

149

185

196.1

Betonarme Kesit Hesab

z s h 2 d 400 2 40
=
=
= 0.8
h
h
400

O halde, tek sra ara donatl (=0.25), zs/h =0.8 ve S420 iin hazrlanm
olan karlkl etki diyagram kullanlacaktr.
Simetrik Donatl Kolonlarn
Karlkl Etki Diyagram
S420 , z s /h=0.8 , =0.25

Nd

h zs

As1

As2

2.00

As1

e/h=0.1
1.50

e/h=0.2
e/h=0.3
e/h=0.4

1.00

TS 500 Snr*

n=Nd /(bhfcd)

e/h=0.5

TDY Snr**

e/h=0.7
0.50

e/h=1.0
Dengeli Durum

e/h=1.5
e/h=3.0

0.00

-0.50
e min =15 mm + 0.03 h
* N d 0.9 f cd A c (TS500/2000)
** N d 0.75 f cd A c (TDY/1998)

-1.00

-1.50
0.00

0.10

0.20

0.30

0.40

0.50

m = M d /(bh f cd )

4/5

0.60

0.70

Betonarme I Uygulamalar, rnek 21

ZORBOZAN / AYDEMR

e min = 15 + 0.03 h = 15 + 0.03 400 = 27 mm (MdNd emin) ve Deprem


Ynetmeliine gre t,min = 0.01 art da gzetilerek hesaplar aada tablo
halinde verilmitir.
Nd
(kN)

Md
(kNm)

Md,min
(Nd emin)
(kNm)

Nd
b h f cd

Md
b h 2 f cd

1.4G+1.6Q

1348

2.9

36.4

0.52

0.04

<0.05

<0.01

G+Q+E

966

202.7

26.1

0.37

0.195

0.30

0.0107

0.9G+E

689

196.1

18.6

0.27

0.19

0.30

0.0107

A st = t b h = 0.0107 500 400 = 2140 mm 2

Seilen donat 820 (2512 mm2)

500mm

Ykleme

820
h=400mm
S1 kolonu kesiti
Eilme dorultusu

5/5

Betonarme I Uygulamalar, rnek 1

ZORBOZAN / AYDEMR

Tama Gc Durumunda Kesitte Moment Denge Denklemi

ekme donats arlk merkezine gre;

M r = 0.85 f cd b w a (d 0.5 a )
M r = 0.85 13 250 101 (460 0.5 101) 10 6
M r = 114.26 kNm

Edeer gerilme blou arlk merkezine gre;

M r = A s f yd (d 0.5 a )
M r = 764 365 (460 0.5 101) 10 6

M r = 114.2 kNm

2/2

You might also like