Biyokimya

DrTus.
com
ilk vet tek tus portal
BYOKMYA ZET NOTLAR

SUBSELLLER FRAKSYONLARIN ENZM MARKIRLARI
Fraksiyon
Enzim
5 nkleotidaz
Plazma membran
Nukleus
Endoplazmik retikulum
Golgi
Fonksiyon
prin nkleotid katabolizmas
Na+, K+-ATPase
Membran polarizasyonu
DNA polimeraz
DNA replikasyonu
RNA polimeraz
DNA transkripsiyonu
Glukoz-6-fosfataz
Glukoneogenez
Sitokrom b5 redktaz
Galaktozil transferaz
Protein glikozilasyonu
Ya asiti desatrasyonu
Mannosidaz
Lizozom
Mitokondri
Peroksizom
Asit fosfataz
-glukronidaz
Nkleotid ykm
Polisakkarid ykm
Sksinat dehidrogenaz
TCA siklusu
Sitokrom c oksidaz
Elektron transport zinciri
Oligomisin duyarl ATPase

Glutamat dehidrogenaz
Oksidatif fosforilasyon
Oksidatif deaminasyon
Katalaz
H2O2 ykm
rat ykm
rat oksidaz
Laktat dehidrogenaz
Glukoz-6-fosfat Dehidrogenaz
Sitozol
Glikoliz
Pentoz fosfat yolu
PLAZMA MEMBRANI
.
.
.
Zar trilaminar bir yap gsterir.

Membranlar asimetriktir. Bu zellik lipidlerde olduu kadar proteinlerde de izlenir.
Gnmzde membran yaps sv mozaik model le aklanmaktadr
.1. Lipidler
.
Hcre zarnda en fazla fosfolipidler yer alr

.
Fosfolipidler iinde en fazla fosfatidil kolin yer alr.

.
Kolesterol genellikle membranlarda dta iten fazladr.

.
TAGler (enerji deposu) ve kolesterol esterleri (kolesterol depo ekli) hibir zaman zar
yapsna girmezler.
2.
2. ProteinlerProteinler 2 ekilte zara yerleir.

a) Membran yzeyi ile gevek balanan periferal proteinler (hemen her zaman enzim olarak
grev alrlar).
b) Lipid tabakaya gml olan internal proteinler.
Zardaki tayclar, kanal sistemleri gibi fonksiyonel gruplar proteinlerden oluur.
3. Karbonhidratlar
.
Karbonhidratlar zar yapsnda hemen her zaman lipidlerle veya proteinlerle
Tusdata Tus Kamp zet Notlar
DrTus.com

kompleks yapm ekillerde yer alrlar (Protein ve lipid yaplar ise serbest formdadr).
.
ou negatif ykl olan bu maddeler hcre yzeyini negatif yaparak dier negatif ykl
cisimleri hcreden uzaklatrr.
.
Baz hcreleri glikokaliksleri dier hcrelerinkine tutunarak hcreleri balar.

.
Baz karbonhidratlar reseptr gibi davranr

.
Bazlarda immn reaksiyonlara katlrlar.

.
Hcre iindeki dier zarlar da tamamen ayn olmamakla beraber plazma membranna
benzemektedir
Zar akkanln etkileyen faktrler:

1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
Ya asidi zincir uzunluu ile akkanlk ters orantldr

Ya asidi doymamlk derecesi ile akkanlk doru orantldr
Kolesterol miktar ile akkanlk ters orantldr
Scaklk ile akkanlk doru orantldr
Hcre i ve D Sv
1.
1. Hcre ii sv (CF): Total suyun 2/3n oluturur.
2.
2. Hcre
d sv: Bu blm total suyun 1/3lk ksmn kapsar ve hcreler aras alan ve
plazmada yer alr.
Madde
Hcre d sv
Hcre ii sv
Na+
140 mmol/l
10 mmol/l
140 mmol/l
K+
4 mmol/l
Ca++
2.5 mmol/l
0.1 mol/l
Mg++
1.5 mmol/l
30 mmol/l
Cl
100 mmol/l
4 mmol/l
HCO3 -
27 mmol/l
10 mmol/l
PO4 3
Glukoz
2 mmol/l
60 mmol/l
5.5 mmol/l
0-1 mmol/l
Protein
2 g/dl
16 g/dl
NUKLEUS
.
Hcredeki en byk organeldir. Hcrenin genetik materyalini (DNA ve kromatin) ve DNA

replikasyonu iin gerekli olan enzimleri ierir.
.
Nukleolus membranla evrili deildir. Nukleolus RNA polimeraz, RNAaze, ATPaze gibi
enzimler tar ancak DNA polimeraz iermez. Nukleolus temelde rRNA sentezini gerekletirmektedir.
MTOKONDR
.
Eritrositlerler hari tm hcrelerde yksek miktarlarda mitokondri bulunur.

.
Kendi kendine blnerek yenilenebilen tek organel mitokondridir.

.
ETZ ve oksidatif fosforilasyonun enzimleri, ATP sentaz retimi iin gerekli olan enzimler
ve dier bir ok protein ve enzim i zar kristalar zerinde yerlemitir. membran %75 protein ve %23
lipid ve %2 karbonhidrattan olumutur.
DrTus.com

.
Mitokondri i zar yaps insandaki en fazla protein ieren zar yapsdr.

.
Mitokondri i zar yaps insandaki en geirimsiz zar yapsdr.

.
Mitokondri zarlarnda en fazla bulunan fosfolipidler fosfatidil gliserol ve kardiolipindir.

zarda en fazla yer alan kardiolipindir.
.
nsanda en fazla lipid ieren zar yaps ise myelindir (%79 lipid, %18 protein, %3
karbonhidrat). En fazla kolesterol ve en fazla glikolipid ieren zar yapsda myelindir.
Mitokondriyal DNA (mt DNA):

.
nsan mitokondrisi kk, halkasal, ift sarmal DNA moleklnden 2-10 kopya ierir.
Bunlar total hcre DNAsnn %1 kadarn oluturur.
.
Zigot oluumu srasnda mitokondrilerin tmnn ovum tarafndan salanmas

nedeniyle, mendeliyen olmayan maternal kaltm gstermesi insan mt DNAsnn en nemli
zelliidir.
.
Kuramsal olarak hasta anne bu hastal tm ocuklara aktarr, fakat sadece kzlar
bu hastalk iin taycdr.
.
Protein sentezi mitokondri iinde gerekleir fakat mitokondrideki DNA azl nedeni ile
mitokondrial proteinlerin az bir ksm lokal olarak retilmektedir. Mitokondriyal polipeptidlerin ou nkleer
genlerce kodlanr.
Mitokondriyal hastalklar:
Leberin Herediter Optik Nropatisi (LHON):
lk tanmlanan mitokondriyal hastalktr. Maternal kaltmla iletilir. Gen erikin dnemde optik sinir
lmne bal olarak ani grme kayb eklinde ortaya kar.
MTOKONDRYAL DNA MUTASYONLARI VE HASTALIKLAR
Nkleotid deiimleri
Klinik hastalk
Haf derecede baz deiimleri
Ailesel sarlk, Alzheimer hastal, Parkinson hastal
Orta derecede nkleotid deiimleri
LHON, MERRF
iddetli nkleotid deiimleri
Leighs sendromu
mt DNA problemleri
Klinik hastalk
Duplikasyonlar
Maternal kaltml ve yetikin balangl diabet ve sarlk
Delesyonlar
Yetikin balangl kronik progresif eksternal oftalmopleji, Kearns-Sayre

sendromu
RBOZOMLAR
Ribozomlar tek tek granler veya poliribozomlar halinde bulunabilirler. Bir poliribozomun her bir ribozomu
mRNAnn bir fibrilince tutulmaktadr. Ribozomlar protein sentezi srasnda ifreyi zmede veya
tanmada nemli roller oynarlar. Serbest sitoplazmik ribozomlar, hcre iinde kullanlacak hcre dna
kmayacak sitoplazmik mitokondriyal, peroksizomal proteinler ve enzimler gibi proteinleri sentezler.
GERun zerindeki ribozomlar hcre dnda kullanlacak zar proteinleri, fibrz proteinler gibi proteinleri
sentezler
DrTus.com
ENDOPLAZMK RETKULUM
Granler endoplazmik retikulum (GER)
Protein sentezi iin zellemi hcrelerde belirgindir. rnein pankreas asiner hcreleri (sindirim
enzimleri), fibroblast (kollajen), plazma hcreleri (Ig). Granler denmesinin nedeni zerinde
poliribozomlar olmasdr. GERun asl fonksiyonu rnlerini sitoplazma dna vermek veya hcre
iinde kullanmak iin depolamaktr.
Grevleri:
.
.
.
.
.
Sentezlenen proteinlerin depolanmas

Yeni sentezlenen proteinlerin proteolizisini tayin etmek
Glikoproteinlerin n glikolizasyonu
Aminoasidlerin posttranslasyonel modikasyonu
ok zincirli proteinlerin birletirilmesi
Dz endoplazmik retikulum (DER)

Bu tipte ribozomlar bulunmaz. Steroid sentez eden hcrelerde (renal korteks hcreleri), ntralizasyon
ve detoksifikasyon yapan hcrelerde (KARACER) bolca bulunur.
Grevleri:
.
Lipid (Fosfolipid, triailgliserol) sentezi olarak sralanabilir
.
Sterol sentezi
.
Membran sentezi
.
Detoksikasyon
.
DER ve GERda glukoz 6-fosfataz enzimi bulunmas nedeni ile glikojenin paralanmasn
salarlar.
GOLG
.
Endoplazmik retikulum ile plazma membran arasnda yer alan yasslam membranl
vezikllerdir.
.
Golgi kompleksi glikolizasyon, slfatasyon, fosforilasyon ve proteinleri snrl basit

bileiklere ayrmada rol oynar. Bylece proteinleri membran yaplarna yerletirir veya dier organellere
gnderir veya hcreden dar gnderir.
.
Bundan baka paketlemeyi, konsantrasyonu ve salg rnlerinin birikimini balatr.
LZOZOM
.
Sadece hayvan hcrelerinde yer alan lizozomlar ift tabakal zarla evrilidir.
.
Eritrositler hari tm hcrelerde yer alr

.
Nkleik asit, protein, karbonhidrat ve lipidleri paralayan asidik phda etkili hidrolitik
enzimleri ierirler. Lizozomlar sindirilecek maddeleri endositozla alrlar.
.
Lizozomal enzimler glikoproteindir ve golgide yaplrlar.
PEROKSZOM
.
.
HO reten D-aminoasit oksidaz ve rat oksidaz gibi enzimleri ierir.

HO yi ykan katalaz enzimini ierir.
2
DrTus.com

.
C24 ve C26 gibi ok uzun zincirli ya asitlerinin ykmn yapar

.
Fitanik asitin (20 karbonlu dall zincirli ya asidi) ykmn gerekletirir

.
Safra asidi sentezinde kolesterol yan zincirlerini uzaklatrr

.
Plazmalojen sentezine katlr.

.
Refsum hastal, adrenolkodistero ve zelweger sendromu peroksizomal hastalklara

rnek olarak verilebilir.
2
2
FONKSYONEL OLARAK HCRELER ARASI BALANTILAR

Tutucu balantlar
Zonula adherens Hemidesmosom Desmosom
Geirgen olmayan balantlar Zonula okludens letiim salayan Gap junction
AMNOASTLERN YAPISI
Her aminoasidin (Prolin hari) -karbon atomuna bal bir karboksil grubu, bir amino grubu ve farkl bir
yan kolu (R grubu) vardr.
Sadece prolin ve hidroksiprolin iminoasit yapsndadr. Her ikiside halkasal R grubu ierirler ve primer
amin grubuna ek olarak sekonder amin grubu da (imino grup ad verilir) ierirler.
Glisin istisna olarak tutulacak olursa geri kalan 19 aminoasiddeki -karbon atomu asimetrik karbon
atomudur.
Kapal formlleri ayn, uzaydaki konfigrasyonlar birbirinden farkl olan molekllere izomer ad verilir. Bir
molekl izomeri olabilmesi iin tek bir art vardr: Molekln asimetrik karbon atomu olmaldr.
Molekllerin asimetrik karbon atomu says kadar izomeri bulunur ve 2n olarak (n = asimetrik karbon
atomu says) formlize edilir.
zolsin ve treonin aminoasitlerinin 2 tane asimetrik karbonu vardr ve 4 izomeri bulunur. Glisinin
asimetrik karbonu bulunmaz ve izomeri yoktur. Dier tm aminoasidler 1er asimetrik karbon
atomu ve 2er izomer ierirler.
Asimetrik karbon atomu olan molekller optik olarak aktif molekllerdir. Optik olarak aktif
aminoasidler bir dzlemde titreen polarize saa veya sola saptrrlar. Polarize saa
evirenler dekstrarotator (+) izomerler, sola evirenler levorotator (-) izomerlerdir. Bunlara optik
izomerler denilir. Glisinde ise -karbon atomuna R grubu olarak ikinci bir H+ grubu bal olduu iin
-karbon atomu simetriktir ve glisinde optik aktivite yoktur.
-karbonunda asimetrik merkezi olan aminoasidler birbirinin ayna grnts olan D ve L formlarn
olutururlar. nsan proteinlerindeki aminoasidler L aminoasidlerdir (ekerlerin ise D formlar kullanlr).
Bu iki forma D ve L izomerler veya enantiomerler denir.
AMNOASTLERN SINIFLANDIRILMALARI
A. Yan zincirlerin (R kalntlarnn) iyonlaabilme zelliklerine gre sn ama:
1. Apolar (nonpolar, hidrofobik) aminoasidler:
Alanin, fenilalanin, glisin, izolsin, lsin, metionin, prolin, triptofan, valin.
Hemen herzaman proteinlerin merkezinde gml olan aminoasid zolsindir.
DrTus.com
2. Polar (hidrofilik) aminoasidler:

.a. Asidik: Aspartik asit ve glutamik asit
.b. Bazik aminoasidler: Histidin, lizin ve arjinin
.c. Yksz aminoasidler: Asparajin, glutamin, serin, sistein, tirozin, treonin
B. Metabolik kaderine gre sn ama:
a. Saf ketojenik aminoasidler:
Lsin ve lizin saf ketojenik olan aminoasitlerdir.
b. Ketojenik ve glukojenik aminoasidler:
zolsin, fenilalanin, tirozin ve triptofan
c. Saf glukojenik aminoasidler:
Aspartik asit, glutamik asit, asparajin, glutamin, alanin, histidin, serin, prolin, metionin, valin, glisin,
treonin, arjinin ve glisin
C. Nutrisyonel gereksinime gre sn ama:
a. Esansiyel aminoasidler:
Fenilalanin, valin, triptofan, treonin, izolsin, metionin, histidin, arjinin, lsin ve lizin esaniyel olan
aminoasitlerdir.
b. Yar esansiyel aminoasidler:
Histidin ve arjinin yar esansiyel olan aminoasitlerdir. Histidin yetikinde zellikle remili hastalarda
esansiyel zellikltedir.
c. Nonesansiyel aminoasidler:
Alanin, aspartik asit, asparajin, serin, glisin, sistein, tirozin, glutamat, glutamin, prolin, arjinin ve
histidin nonesansiyel olan aminoasitlerdir.
D. Dier zelliklerine gre aminoasitler:
Kkrtl aminoasidler:
Metionin-Sistein-Sistin (Slfr Bal ki Sistein)
Hidroksilli aminoasidler:
Serin, tirozin, treonin
tRNAs olmayan aminoasidler:
Bu aminoasitler her zaman postranslasyonel modikasyonla sentezlenmek zorundadr.
Hidroksiprolin, hidroksilizin, -karboksiglutamal, metillizin rnek olarak verilebir. Dier
aminoasidlerin spesi k tRNAlar mevcuttur. Bu nedenle bunlarn protein iine girileri direkt
kontrol altndadr
Desmozin bal aminoasid:

Lizin (kollajen lierini birarada tutar)
re sentezinde yer alp protein sentezine katlmayan aminoasid:

Ornitin
Fizyolojik pHda en iyi tampon zellii gsteren aminoasid:

Histidin
DrTus.com
Aromatik / heterosiklik aminoasidler:

.
.
.
.
Benzen halkal: Fenilalanin, tirozin

midazol halkal: Histidin
ndol halkal: Triptofan
Pirol halkal: Prolin, hidroksiprolin (iminoasitler)
Glisin:
.
glisindir.
.
En kk aminoasiddir.
Asimetrik karbon atomu iermedii iin optik aktivite gstermeyen tek -aminoasid
Kk R grubu nedeniyle peptid zincirinde zellikle skk alanlarda bolca bulunur.
Valin, lsin, izolsin:

.
Geni hacim kaplayan R gruplar nedeniyle de suda znen globler proteinlerin i

ksmnda bulunma eilimindedirler. Bu Hidrofobik aminoasid kalntlar da peptidin boyutlu yapsnn
stabilizasyonunu salar.
.
Izolsinin 2.bir asimetrik merkezi olduu iin 4 tane izomeri vardr.
Fenilalanin:
.
Fenilalanin, tirozin ve triptofan aromatik R gruplar ieren -aminoasidlerdir ve sadece bu

aminoasid UV (280 nm) absorbe eder.
.
280 nmde en fazla absorbans da triptofan aminoasidi vermektedir.
Triptofan:
.
.
ndol halkas ieren esansiyel aminoasittir.

Vcutta seratonin, melatonin ve nikotinamidin ncl olarak rol oynar.
Metionin:
.
Metionin epinefrin, kreatinin ve melatonin benzeri maddelerin sentezi iin gerekli olan
transmetilasyon reaksiyonlarnda metil grubu vericisi olarak rol oynar.
.
Vcutta bulunan slfr tayan maddelerin hemen hemen tm metioninden

sentezlenmektedir.
Prolin:
.
.
Protein yaplarndan -heliksi durduran aminoasittir.
Kollajende yer alan prolil kalntlarda hidroksillenerek hidroksiprolini oluturur.
Aspartik asit
Aspartik asit suda znen proteinlerin su ile etkileen ksmnda yer alma eilimindedir ve protein
katlanmasnn stablizasyonuna katkda bulunur.
Glutamik asit
Baz proteinlerde glutamikasidin -karbonu ek bir karboksil grubu ierir. -karboksiglutamik asit
kalntlar (Gla) iki negatif yk tar ve Ca ile ok sk olarak balanr.
++
Lizin
.
Lizil kalntlarnn -NH2 (amino) grubu biotin, lipoik asit ve retinale kovalent olarak
DrTus.com

balanr ve grme pigmentinin yapsal bileenidir.
.
Elastinde desmosin ve izodesmosin tr apraz balanmalara katlr. Ayrca lizilin Rgruplar brin oluumunda apraz balanmalara katlr ve kann phtlamas iin gereklidir.
Histidin
.
Histidin yetikinde nonesansiyel, infant ve remili hastalarda esansiyeldir.

.
Histidinde bulunan imidazolyum-imidazol ifti eritrosit (hemoglobinin yapsnda yer alr) gibi
baz hcrelerde asit-baz reglasyonunda major rol oynar.
.
Histidinin gevek ba doku, kan damarlar evresindeki mast hcrelerinde ve kanda

bazollerde dekarboksilasyon reaksiyonuna uramas ile histamin oluur. Histidin enzimlerin aktif
merkezlerinde bolca bulunur.
Arjinin:
.
.
En bazik aminoasiddir.
Kreatinin sentezi iin gereklidir ve re siklusuna katlr.
Serin
.
Baz enzimlerin aktif merkezleri serin hidroksil gruplari ierir.

.
Baz hormonlarn etkisi ile enzimlerde (proteinlerde) yer alan baz serin kalntlarnn
fosforilasyonu ve defosforilasyonu metabolizmann dzenlenmesinde major rol oynar.
.
Serin proteaz ad verilen bir grup proteolitik enzimin aktif merkezinde yer alr ve bu
enzimlerin aktivite gstermesi iin nemlidir.
Sistein
.
Sldril (-SH) gruplar ierir. Serbest SH gruplar eitli enzimlerin ve yapsal proteinlerin
fonksiyonu iin gereklidir. Pb ve Hg benzeri ar metal iyonlar -SH gruplar ile etkileerek bu proteinleri
ve enzimleri inaktive eder.
.
Sistein aminoasidinin yan zincirleri reaktif oksijen rnleri ile reaksiyona girer ve yok
edilmesinde nemlidir.
.
ki sisteinin SH gruplar disld ba ile bir araya gelerek sistini oluturur.

+2
+2
Tirozin
Baz proteinlerde tirozine ait OH gruplar slfatlanabilir (rnek gastrin ve kolesistokinin) veya
tirozin spesi k protein kinazlarla fosforile edilebilir. Fosforilasyon yolu ile baz enzimlerin
aktivasyonu veya inhibisyonu salanabilir.
Asparajin
N-bal glikoproteinlerde karbonhidrat yan zincir asparajinin amid grubuna baldr.
Glutamin
Glutaminin ierdii amonyaktan oluan -amido nitrojen, prin ve pirimidin sentezinde
kullanlr, KCde reye evrilir ve bbrek tbler epitelial hcrelerinde serbest amonyak olarak
atlr.
Aminoasit rnekleri
Proteinlerin yapsnda bulunmayan fakat memeli metabolizmasnda nemli grevleri olan -
DrTus.com

aminoasid rnekleri:
Homosistein:
Metionin sentezinde bir ara madde
Sitrlin, argininosksinik asit, ornitin:

re biyosentezinde yer alrlar.
nemli fonksiyonlar olan standart d aminoasidler:

4-hidroksiprolin, 4-hidroksilizin:
Kollajen gibi brz proteinlerin yapsnda yer alr.
4-metil lizin, 6-N-metillizin:

Myozinin yapsnda yer alr.
-karboksiglutamat:
++
Protrombinin yapsnda ve fonksiyonu gerei Ca ile balanan dier proteinlerin yapsnda yer
alr.
Selenosistein:
Proteinlerin yapsnda seyrek olarak izlenen ve kendine ait tRNAs olan, posttranslasyonel
modi kasyonla retilmeyen bir aminoasiddir. Selenyum tar ve serin aminoasidinden
tretilir.
3-Metil histidin :
Myobriler proteinler olan aktin ve miyozinin hcre ii ykm ile oluur ve idrarla atlrlar.
-N-metillizin:
Karnitin sentezinde yer alr.
Desmozin:
4 lizin rezdvnden oluur ve elastinin yapsnda yer alr.
zodesmozin:
Lizinlerden oluur ve elastinin yapsnda yer alr.
-alanin:
Koenzim A ve pantotenik asitin yapsnda yer alr
Taurin:
Safrada safra asitlerinin konjugasyonunda kullanlr
-aminobtirat (GABA):
Beyin dokuda glutamattan oluan inhibitr etkili nrotransmitterdir.
Aminoasidlein asit, baz ve tampon zellikleri

Aminoasidler ortama gre asit veya baz olarak davranabilirler. Bu tip ift zellikli hem asit hemde baz
gibi davranan molekllere amfoterik molekller (amfolitler) ad verilir.
Fizyolojik pHda en gl tampon zellii olan Histidin aminoasitidir (nk pK deeri fizyolojik pHa
yakndr).
DrTus.com
10

Aminoasilerin net yk tamadklar pHa izoelektrik pH (pI) denilir. Bu noktada aminoasidler zwitterion
(izoelektrik form) eklindedir. Bu durumda aminoasid hem + yke, hemde yke sahiptir. Fakat net
ykleri 0 (sfr)dr.
PROTENLERN YAPISI
PROTENLERN PRMER YAPISI
Bir proteinde aminoasidlerin diziliine o proteinin primer yaps denilir.
Peptid balar:
.
Peptid ba bir aminoasidin -amino grubu ile ikinci aminoasidin -karboksil grubu
arasnda 1 mol su kmas ile oluur.
.
Peptid balar amid balardr.

.
Peptid balar kovalent balardr.

.
Peptid ba ksmi ift ba zelliine sahiptir.

.
Peptid ba genel olarak trans bir badr.
EDMAN ayrac:
Olarak bilinen fenilizotiyosiyanat haf alkali artlarda amino terminal kalntsn iaretlemek
iin kullanlr. Dier N-terminal iaretleyiciler Sanger reakti 1-oro-2,4-dinitrobenzen ve dansil
kloriddir.
PROTENLERN SEKONDER YAPISI

Proteinlerde peptid balar ve aminoasidlerin
konformasyonlarn saysn kstlar.
gruplarnn
bykl
olas
ikinci
-HELKS:
-sarmal bir polipeptid zincirinin en dk enerjili ve en kararl ekli olduu iin spontan oluur.
Doada en sk rastalanan polipeptid heliksidir.
+
-sarmaln kararll temel olarak H balarnn azami sayda kurulmas ile olur. Van der
Waals balar da bu kararl olua ek destek verir.
.
Hidrojen ba, 1 peptid bann karbonil grubunun oksijeni ile 4 kalnt yukardaki amid
grubunun hidrojeni arasnda yer alr.
.
Bir -heliksin her dnnde 3,6 aminoasid bulunur.
.
heliks genelde sa el dnne sahiptir.

.
-helikse katlan aminoasidlerin yan zincirleri da gelecek ekilde yerleir.

-Heliksi bozan aminoasidler:
Prolin, hidroksiprolin (iminoasit) -helikse uymayan katlanmalar yaparak -heliksi

durdurur. Yani prolin ve hidroksiprolin -heliksde hi bulunmayan aminoasitlerdir.
tabaka:
Tm peptid ba paralarnn hidrojen bana katld baka bir sekonder yap eklidir. tabakalar yzeyleri krmal grnmdedir.
.
-heliksin aksine -tabakalarda hemen her zaman tamamen alm 2 veya daha fazla
polipeptid zinciri veya polipeptid paras yer alr.
.
-tabakalarda hidrojen balar polipeptid omurgaya diktir.
10
DrTus.com
11

.
Bir -tabaka birbirine paralel ( zincirin tm N ular birarada) veya antiparalel ( zincirin Nterminal ve C-terminal ular ayn ynde) olarak dzenlenmi iki veya daha ok polipeptid zinciri veya
polipeptid parasndan oluabilir. Bir -tabaka tek bir polipeptid zincirinin birbiri zerinde katlanmas ile de
oluabilir.
.
Globler proteinlerde polipeptid boyunca izlenirse -tabakalar herzaman sa el kvrmna

ve dnne sahiptir.
.
-krmal tabakalar bir ok globler proteinde merkezi oluturur.
PROTENLERN TERSYER YAPISI

Bir polipeptid zincirinin primer yaps onun tersiyer yapsn da belirler.
Tersiyer yap:
Sekonder yap hidrojen balar ile karakterize iken, tersiyer yap eitli blgelerdeki eitli
balarla oluur.
.
Globler proteinlerin sulu zeltilerinde atomlar molekllerin merkezinde yksek

konsantrasyonda olacak ekilde younlar.
.
Hidrofobik yan zincirler ite, hidrolik olanlar dta yer alr.

.
Hidrofobik etkileimler tersiyer yapnn oluumunda en nemli gtr.

.
Tersiyer yapnn bozulmas iin hidrojen balarnn koparlmas gerekir.
Tersiyer yapy stabilize eden etkiler:

Disld balar ve tm zayf balar
aperonlar:
.
Bazlar katlanm proteinin, katlanmasn bozacak uyarlarla beraber aktiflenir (rnek

yksek scaklk veya kimyasal maddeler).
.
Bazlar katlanmam veya agrege olmu proteine balanarak katlanmay kolaylatrr.

.
aperonlar ATPaz etkinlii tar ve protein-aperon etkileimi ATP gerektirir.

.
Sitoplazma, mitokondri ve endoplazmik retikulum gibi eitli hcresel blmlerde yer

alrlar.
.
Kalneksin ve kalretiklin aperonlara rnek olarak verilebilir. Kalneksin ER zarna

yerleiktir ve MHC antijenlerinin, glikoproteinlerin ve baz plazma proteinlerinin katlanmasnda nemlidir.
.
Protein katlanmasnda nemli olan iki enzim protein dislfid izomeraz ve peptidil prolil
izomerazdr.
.
Proteinlerin 2. ve 3. yaplarn saptamada Xray kristallografi ve Manyetik rezonans

spektroskopi kullanlr.
PROTENLERN KUARTERNER YAPISI

Bir ksm protein tek polipeptid zincirinden meydana gelir. Bunlar monomerik proteinlerdir. Bir
ou da yapsal olarak benzer veya tamamen ilgisiz bir veya daha fazla polipeptid zincirinden
meydana gelir.
Bu zincirlerin dzenlenmesine proteinlerin kuarterner yaps ad verilir.
Subniteler hemoglobinde olduu gibi nonkovalent etkileimlerle (hidrofobik, hidrojen ve
iyonik balar gibi) bir araya gelir.
Proteinlerin denatrasyonu:
.
Proteinlerin primer yaplarnn bozulmasna hidroliz, sekonder, tersiyer ve

kuarterner yaplarnn bozulmasna denatrasyon denir.
.
Denatrasyon ortam uygunsa, hatta ortamda protein disl d izpmeraz ve aperonlar

gibikatlanmay kolaylatrc madde varsa reversible olabilir. Ama hidroliz asla geri dnmez.
11
DrTus.com
12
GLOBLER VE FBRZ PROTENLER

GLOBLER HEMOPROTENLER Hem Oluumu:
NSANDA YER ALAN BAZI HEMOPROTENLER
Protein
Hemoglobin
levi
Oksijen tanm
Myoglobin
Kasda oksijen depolanmas
Sitokrom c
Elektron tama zinciri
Sitokrom P450
Katalaz
Triptofan pirolaz
la ve toxin metabolizmas
Hidrojen peroksit ykm
Triptofan oksidasyonu
Hem biyosentezinin yapld balca yerler karacier (zellikle sitokrom P450 sentezlenen hcreler)
ve Hb sentezinin de aktif olduu Kdeki eritrosit reten hcrelerdir.
Porfirin sentezinde balang aamas ve son aama mitokondride, ara aamalar ise sitozolde
gerekleir (olgun eritrositler mitokondrileri olmad iin hem retemezler).
-Aminolevlinik asit sentezi (ALA)
Porfirin molekllerinin tm C ve N atomlar 2 yap tandan gelir: Glisin (aminoasid) ve Sksinil
KoA (sitrik asit dngsnde bir ara madde).
Glisin ve sksinil KoA ALA sentazn katalizledii bir reaksiyonla ALA oluturmak zere bir araya gelir.
Bu reaksiyon koenzim olarak PRDOKSAL FOSFATA gereksinim gsterir ve porfirin sentezinde hz
kstlayc basamaktr.
ALA sentazn karacierde bulunan formuna ALA sentaz-1, eritrositlerdeki formuna ALA sentaz-2 ad
verilir. ALA sentaz-2 ilalardan etkilenmez ve hem tarafndan negatif feed back inhibisyonla
dzenlenmez.
++
ALA olutuktan sonra 2 molekl ALA, -aminolevlinik asit dehidraz (Zn ) etkisi ile porfobilinojeni
oluturur. Bu reaksiyon sitoplazmada gerekleir. Bu reaksiyon ar metal iyonlarnn yapt
inhibisyona ok duyarldr. Bu inhibisyon kurun zehirlenmesinde ortaya kar ve anemi ve ALA
artndan sorumludur.
Fein protoporfirin IXa katlm spontan olur fakat hz ferroelataz (heme sentaz) enzimi ile bir miktar
artrlabilir. Bu reaksiyon mitokondride gerekleir. Bu enzimde kurun ile inhibe olur.
Methemoglobin (metHb) Oluumu:

+3
Myoglobin ve hemoglobinin hem ksmnn ferrik (Fe ) hale oksidasyonu sras ile metmiyoglobin ve
methemoglobin oluturur. Bu okside proteinler oksijen balayamaz. Hb demirinin bu anormal
oksidasyonu eritrositlerde var olan NADH-Sitokrom b redktaz enzimi ile dzeltilir.
5
Myoglobin:
12
DrTus.com
13

.
.
Kalp ve iskelet kasnda bulunan hemoproteindir.

Hem O deposu hem de kas ii O taycsdr. Tamadan ok esas grevi depo grevidir.
2
Hemoglobin:
.
En ok RBClerde bulunur. RBClerde sitozolde erimi olarak yer alr. Yaklak olarak
sitozolik arln %34n oluturur. Olduka yksek konsantrasyondadr.
.
Myoglobin Hb quarterner yapy gsteren 4 polipeptid zincirinden meydana gelen tetramerik
molekldr
.
Hb O i AClerden dokuya, O yi ve protonu dokulardan ACe tayabilir.
.
Ayrca Hbnin oksijen balama kapasitesi allosterik efektrlerin balanmas ile dzenlenir.
.
Hbnin deoksi formuna O T veya taut (gergin) form denir. T formu Hbnin oksijene
ilgisi dk olan formudur. Hbne O balanmas R veya relaks formu denen yap ortaya kar. R
formu Hbnin oksijene ilgisinin yksek olduu formdur.
2
Oksijen disosiasyon erisi:

Myoglobinin oksijen disosiasyon erisi HPERBOLK ekillidir. Bu myoglobinin 1 oksijen molekln
geri dnml olarak baladn gsterir.
Hbnin oksijen disosiasyon erisi subnitelerin oksijen balamak iin yardmlatklarn gsteren
SGMODAL ekildedir. O nin Hbnin 4 sub nitesi tarafndan kooperatif balanmas demek, bir hem
grubuna oksijen balanmasn takiben geri kalan hem gruplarnn oksijen balamasnn kolaylamas
demektir.
2
CO balanmas:
CO bir veya daha fazla hem blgesine balannca Hb R forma kayarak geri kalan blgelerin
oksijene yksek ilgi ile balanmasn salar. CO molekl Hbnin oksijen tamasn bozmadan,
tad oksijeni dokuda serbestletirmesini engellemektedir.
Allosterik etkiler:
Hbnin O yi geri dnml balama kapasitesi ortamn pH ve ortamdaki 2,3-bifosfogliserat ve CO
tarafndan etkilenir. Bunlara allosterik efektrler denilir. nk bunlar Hb moleklnde
2
oksijenin baland yer dnda bir blgeyle etkileerek, hem gruplarnn oksijen balamasn
etkilemektedirler.
BOHR etkisi: Dokuda oluan CO dokudan 3 yolla uzaklatrlabilir: A)znm CO (dissolved
2
karbondioksit): Kanda ok dk mikatlarda znm CO
bulunur.
B)Dokularda oluan CO nin kk bir ksm Hbnin -amino gruplarna balanarak karbomat olarak
tanr. Venz kandaki COin %15i karbomat halindedir.
2
COnin balanmas Hbnin ve niteleri arasnda tuz kprleri oluumunu salar. Bu

2
deiiklik HbninT (taut) veya deoksi formunu stabilize ederek oksijene olan ilgisini azaltr.
CO ve oksijen Hb moleklnn farkl yerlerine balanrlar.
2
C)Metabolizma srasnda oluan CO nin byk ksmysa su ile birleerek karbonik anhidraz enzimi ile
karbonik aside evrilir. Bu da 1 proton kaybederek bikarbonat haline gelir. Oluan bikarbonat
2
13
DrTus.com
14

dokularn en nemli tampon sistemi olan bikarbonat tampon sisteminde kullanlr. Ama bu
reaksiyonla bikarbonatla beraber oluan H iyonlar bir ekilde dokudan uzaklatrlmaldr. H
iyonlar Hb molekl iin allosterik bir modlatrdr.. Oksijen demir atomuna balanrken, hidrojen
spesifik histidin yan zincirlerine balanr ve Hbnin tat formunun oluumunu salar. Bylece Hbnin
oksijene olan ilgisi azalr.
+
2,3-Bifosfogliserat (2,3BPG) etkisi:

.
RBCde en fazla bulunan organik bileiktir.

.
2,3 bifosfogliserat oluumunda ve ortadan kaldrlmasnda iki enzim ilev grr.

Bifosfogliserad mutaz ve 2,3 bifosfogliserad fosfataz. Bifosfogliserat mutaz enzimi, 3-fosfogliserad art ile
aktive olmaktadr.
.
2,3-BPG hemoglobin tetramerine, hemoglobinin drt alt birimi tarafndan oluturulan

merkez boluundan balanr.
.
2,3-BPG deoksiHbne balanp oksiHbne balanmayarak Hbnin oksijene olan ilgisini

azaltr. Bu balanma ile deoksiHbnin taut formu stabilize edilir.
.
H ve 2,3-BPGn etkileri birbirine paraleldir. Ancak H etkisi ok hzl olarak izlenirken, 2,3
bifosfogliseratn etkisi ise daha uzun zamanda ortaya kmaktadr.
.
Fetal hemoglobin olan HbF 2,3 bifosfogliserat dzenlenmesine sahip deildir.

+
2,3 BPGI artran nedenler

.
Anemi
.
Eer glikolizde PK gibi daha distalde bir enzim defekti varsa 2,3 bifosfoglserat miktar
artar, Hbnin oksijene olan ilgisi azalr fakat Hb hala oksijen transport edebilir. Eer daha proksimalde bir
eksiklik varsa 2,3 bifosfogliserad eksikli ortaya kar ve hastalar bu eksiklii kompanse etmek iin RBC
saysn artrrlar.
.
remi
.
Siroz
.
Hipoksi nedenleri, obstruktif AC hastalklar, konjenital siyanotik kalp hastalklar, iddetli

egzersiz, yksek irtifalar gibi
.
Akut lsemi
.
Hipertiroidi (tiroksin), androjenler.

.
Kistik fibrozis
.
Kronik bbrek yetmezlii (anemi)

.
CO zehirlenmesi
.
Sigara iimi
2,3 BPGI azaltan nedenler

.
Polistemi
.
Heksokinaz, fosfofruktokinaz eksiklii

.
2,3-difosfogliseromutaz eksiklii
.
Hzl glikoz infzyonlar ve diabetik ketoasidozun inslinle tedavisi srasnda 2,3-BPG

dzeyleri azalr.
.
Asidoz (asidoz srasnda eritrositlerde glikolitik yol inhibe olur ve 2,3-BPG retimi durur).
.
Depo kanlar:
PO = 95 mmHg olduu zaman Hb ful olarak oksijenle satre haldedir. Bu oksijen
derecerlinde satrasyon derecesi pH, s, organik fosfor konsantrasyonundan
bamszdr. Akcierlerde Hbden CO ve protonlarn boalp tekrar oksijen
balanmasna handane etkisi denilir.
2
Hb Tipleri:
14
DrTus.com
15

Konsepsiyondan sonra bir ka haftada embriyonik kesede embriyonik Hb olan Hb Gover
1 ( ) sentezlenir. Birka hafta iinde de fetal KC HbF sentezlemeye balar. Daha
sonra gelimekte olan kemik iliinde (K) nce HbF daha sonra HbA sentezlenmeye
balar.
2
HbA: Sentezi yaklak olarak 8. Gebelik haftasnda balar ve giderek HbFin yerini
alr
HbA doumdan yaklak 12 hafta sonra dolamda saptanr.
2
HbA bir heksozun nonenzimatik ve kovalent olarak eklenmesi ile modi ye olabilir.
HbA
1c
glikolize Hblerin ensk formudur ( zincirinin N-terminal valin grubuna balanr).

Hb tipi
Forml
Total Hb %si
HbA
22
%90
HbF
22
<%2
HbA2
22
%2-5
HbA1c
22-glukoz
%3-9
FBRZ PROTENLER
Fibrz proteinler, belirli aminoasidlerin dzenli sekonder yapsal elemanlar halinde birlemesi ile
oluan, kendine zg fakat nisbeten basit yaplar olan proteinlerdir. Bunlar belirli mekanik ve yapsal
zellikler gsterirler. Fibrz proteinlerin boy/en oran 10dan byktr.
Kollajen:
.
Sert ve znmez bir protein ailesinden gelmektedir ve vcutta en fazla bulunan

proteindir Fibroblast, osteoblast, kondroblast ve odontoblastlardan sentezlenmektedir.
.
Kollajen -zincirleri ad verilen ve -heliks yapsndan biraz farkl olan helikslerden meydana
gelir.
.
-zincirlerinin hepsi 1000 aminoasid ierir.

.
-zincirler (Gly-X-Y) eklinde ifade edilebilecek bir polipeptiddir. -zincirlerinin yaps

Gly-X-prolin veya Gly-X-OH prolin eklinde de gsterilmektedir.
.
Sonu olarak kollajende %35 glisin, %21 prolin, hidroksiprolin, %11 alanin yer
almaktadr.
.
Tropokollajen yapsnda -zincirleri zincirler aras H balar ve Lizin-Lizin balar ile bir
arada tutulur.
333
Kollajen tipleri:
.
Tip 1 kollajen: Kemik, deri, tendon, fasya, kan damar, kornea, skar dokusu, kalp
kapaklar uterus ve barsak dokusunda bolca bulunur.
.
Tip 2 kollajen: Kkrdak, nukleus pulpozus, notokord, corpus vitreusda bulunur.

.
Tip 3 kollajen: Kan damar, fetal ciltte bulunur.

.
Tip 4 kollajen: Bazal membran, bbrek glomerller, lens kapsl ve descement

membranda yer alr. Yksek OH lizin ve karbonhidrat ierii vardr.
15
DrTus.com
16

.
Tip 5 kollajen: Dz kas ve mezenkimal hcrelerde bolca bulunur.

.
Kollajenaz: Kollajeni ykan enzimdir. Gazl gangren etkeni Klostridyum histoliticum

tarafndan retilir. Yetikin insanda kollajenaz aktivitesi nemsiz dzeylerdedir.
Kemik yapm markrlar:

.
.
Osteokalsin: kemikte en fazla bulunan nonkollajen protein

Kemik ALP
Kemik ykm markrlar:

.
.
.
.
alrlar.
.
.
idrar Ca
idrar ACP
idrar OH prolin
idrar OH lizin: Glikozil OH lizin, glukozil-galaktozil OH lizin sadece matr kollajende yer
N-terminal telopeptid (Ntx) (idrar)

C-terminal telopeptid (Crosslaps) (idrar-serum)
Kollajen metabolizmas hastalklar:

Ehler Danlos sendromu:
.
Tip VIde gz rptr, anormal eklem hareketlilii ve kifoskolyoz olabilir.

.
Tip VIIcde Prokollajen N-proteinaz eksiklii vardr. Kendini ar eklem hareketlilii ve

yumuak deri ile gsterir.
.
Tip IV ve IIIde arter ve barsakta spontan yrtlmalar oluur. En ar tip tip IVdr ve lizil
hidroksilaz eksiklii bulunmaktadr.
Osteogonozis imperfecta:
.
.
Kemik kitlesinde jeneralize azalma (osteopeni) ile karakterize bir hastalktr.

ou hastada Tip 1 prokollajeni kodlayan 2 genden birinde hata vardr.
Marfan sendromu:
.
Kollajende apraz balanma bozuktur.

.
Hastalarda 15. Kromozomda mutasyonlar izlenir 15. Kromozom glikoprotein yapl

fibrillinI kodlar. Atipik marfan sendromlu bir ka hastada Prokollajenin 2 geninde mutasyon
saptanmtr.
Menkes Sendromu:
.
Xe bal olarak kaltlan bir bakr metabolzimas bozukluudur. Sadece erkeklerde ortaya
kar.
.
Temel problem bakr baml P-tipi ATPaz kodlayan gende problem olmasdr. Bu
enzim bakrn hcrelerden kn ynetmektedir.
.
Lizin oksidaz eksiktir.
Alport sendromu:
Bbrek glomerlnn BMnn yapan tip IV kollajen bozuktur.
Epidermolizis blloza:
Hastalarda tip VII kollajende bozukluk vardr. Bu kollajen bazal laminay dermisdeki kollajen
fiberlerine balayan kk fiberler oluturur.
16
DrTus.com
17
ELASTN
.
Akcier ve geni damar duvarlarnda yer alr.

.
Elastin balca glisin, alanin ve valin gibi kk nonpolar aminoasidlerden meydana gelir.
Ayrca prolin ve lizin asndan da zengindir.
.
Yapsnda %30 glisin, %23 alanin, %13 valin, %10 prolin ve hidroksiprolin yer alr.
.
3 Boyutlu a yap olarak ina edilmitir. apraz balar lizin ierir. rnein 4 lizin yan
zinciri kovalent olarak birleerek desmosin apraz ba meydana getirir. Yapsnda desmosin,
izodesmosin ve aldimin apraz balar vardr.
.
Elastine uzayp ksalabilme imkann desmosin ve izodesmosin verir.
-Keratinler
.
Sa, trnak ve d epidermal tabakada bulunur.

.
Sa keratini tamamen helikslerden meydana gelmektedir.
.
Sisteinden zengindir. Yaplarnda bolca dislfid ba izlenir. Yapsal sertliini veren

yapsnda bol miktarda bulunan dislfid balardr.
.
Keratinler tamamen nonpolar aminoasidlerden oluurlar.

KOLLAJEN VE ELASTN ARASINDAK FARKLAR
Kollajen
Elastin
Bir ok farkl genetik tipte
Tek genetik tipte
l sarmal
l sarmal yok, rastgele zemberek konformasyonu

(gerilmeye izin verir)
Gly-X-Y yineleyen at
Gly-X-Y yineleyen at yok
Hidroksilizin var
Hidroksilizin yok
Karbonhidrat ierir
Karbonhidrat yok
Molekl ii aldol apraz balar
Molekl ii desmozin apraz balar
Sentez srasnda uzatma peptidleri var
Sentez srasnda uzatma peptidleri yok
SSTEMK SM
1.
1. Oksidoredktazlar:Oksidasyon redksiyon tepkimelerini katalizlerler (LDH).
2.
2. Transferazlar:C, N veya P tayan gruplarn transferlerini yaparlar (serin hidroksimetil
transferaz)
3.
3. Hidrolazlar: Balar su sokarak ykmay katalizler (reaz).
4.
4. Liyazlar: C-C, C-S ve belli C-N balarnn ykmn katalizlerler (pirvat dekarboksilaz).
5.
5. zomerazlar: Optik veya geometrik izomerlerin birbirine dnmn katalizlerler (metil
malonil KoA mutaz).
6.
6. Ligazlar: Yksek enerjili fosfatlarn hidrolizi ile birlikte yryen karbon ve O, S, N aras ba
oluumunu katalizlerler (pirvat karboksilaz).
.
Enzim nedir? Bir kimyasal reaksiyonun hzn artran ve katalizledikleri reaksiyon

srasnda tketilmeyen protein katalizrleridir.
.
Enzimler protein yapldr. Primer-sekonder-tersiyer ve nadiren quarterner yap gsterirler.

.
Baz RNA tipleri zellikle fosfodiester bann ykm ve sentezi srasnda enzimler gibi
davranabilirler. Byle katalitik aktiviteye sahip RNAlara Ribozim denir.
17
DrTus.com
18

.
Aktif blge: Substrat enzimin aktif blgesine balanr. Enzimlerin aktif blgesinde yer
alan aminoasidler: genellikle lizin-histidin-sistein-serin-tirozindir. Aktif blgedeki elektrolik (elektron
alcs) gruplar ise Mg -Mn -Fe gibi metaller ve NH gruplardr.
.
Substrat ile enzim arasnda kovalent balar bulunmaz. H balar, hidrofobik balar, iyonik
ve Van der Waals balar enzimle substrat arasndaki nonkovalent balardr.
.
Enzimler bir veya bir ka substrat ile etkileir fakat sadece tek tip kimyasal reaksiyonu
katalizlerler
.
Enzimler optik zgllk gsterirler

.
Kofaktr: Baz enzimler, enzimatik reaksiyon iin gerekli olan bir nonprotein kofaktrle
birleirler. Sklkla karlalan kofaktrler arasnda metal iyonlar (Zn, Fe..) ve koenzim olarak bilinen
genellikle vitamin trevi olan (NAD,FAD,KoA..) organik molekller yer alr. Koenzim ve kofaktr yaplar
enzimlerine nonkovalent glerle balanrlar.
.
Haloenzim: Koenzim + Enzim

.
Apoenzim: Haloenzimin protein ksm (enzimin protein yapsnda olan ve aktive olmas
iin koenzime gereksinim gsteren inaktif ksmdr).
.
Prostetik grup: Yani eer koenzim enzimine kovalent balarla balanrsa prostetik grup
ad verirlir. rnein biotin karboksilaz enzimlerine kovalent olarak yani prostetik grup olarak balanr.
.
Zimojen: Sentez edildiklerinde aktif olmayp, fonksiyon grecekleri yere gidince aktif hale
geen enzimlere denir.
.
zoenzimler: Bir enzimin farkl hcrelerde ve farkl subselller blmlerde yer alan ve
ayn reaksiyonu katalizleyen farkl ziksel tiplerini tanmlar. Izoenzimler birbiriyle yakndan ilikili genlerin
rndr.
+2
+2
+3
3+
Koenzime gereksinim gsteren enzim gruplar (reaksiyonlar)

.
.
.
.
1. Oksidoredktazlar (oksidoredksiyon),
2. Transferazlar (grup transferi),
3. zomerazlar (izomerizasyon),
4. Ligazlar (kovalemt balarn olutuu reaksiyonlardr) (IUB snf I, II, V, VI).
ENZM KOFAKATRLER OLARAK LEV GREN NORGANK ELEMENTLER

Sitokrom oksidaz, tirozinaz, lizil oksidaz, serloplazmin, dopamin--hidroksilaz, monoamin oksidaz
Cu+2
Sitokrom oksidaz, katalaz, peroksidaz
Fe+2 veya Fe+3
Pirvat kinaz
K+
Heksokinaz, glukoz-6-fosfataz, pirvat Kinaz, alkalen fosfataz, kreatin kinaz, fosfofruktokinaz, enolaz
Mg+2
Arginaz, ribonkleotid redktaz, pirvat karbokslaz
Mn+2
Dinitrogenaz, ksantin oksidaz, slid oksidaz, aldehit oksidaz
Mo
reaz
Ni+2
Glutatyon peroksidaz, thioredoksin redktaz, 51-deiyodinaz
Se
Karbonik anhidraz, alkol dehidrogenaz, karboksipeptidaz A,B, DNA polimeraz
Zn+2
Amilaz, lipaz, lesitinaz
Ca+2
Speroksid dismutaz (SOD) mitokondriyal izoenzim
Mn+2
Speroksid dismutaz (SOD) sitoplazmik izoenzim
Cu+2 ve Zn+2
ENZMLER NASIL ALIIR

18
DrTus.com
19
Enzimler reaksiyonun hzn artrrlar, dengeye ulaacak sreyi azaltrlar, fakat denge sabiti ve
denge ynn etkilemezler.
Bir enzim daha dk bir serbest aktivasyon enerjisi olan alternatif bir reaksiyon yolu salayarak bir
reaksiyonun daha hzl yrmesini salayabilir.
REAKSYON HIZINI ETKLEYEN FAKTRLER

1. Substrat konsantrasyonu:
Bir Reaksiyonun Hz (v): Birim zamanda rne evrilen substrat molekl saysdr ve
genellikle
dakikada oluan mol rn olarak ifade edilir (mol/dak).
Enzim katalizli bir reaksiyonun hz substrat konsantrasonu art ile maksimum hza (Vmax)
ulaana
kadar artar.
2. Is:
reaksiyon hz maksimum hza gelinceye kadar s ile artar. Fakat s daha da artar ise enzim
denatre olur.
3. pH:
.
.
Aktif blge iyonizasyonuna etki eder:

pH arlklar enzimi denatre edebilir.
Kmnin zellikleri:
Michealis menten sabiti bir enzime ve belirli bir substrata zeldir ve o enzimin substrata olan
ilgisini yanstr. Km saysal olarak, reaksiyon hznn Vmaxa eit olduu noktadaki substrat
konsantrasyonudur
Kk Km:
Saysal olarak kk Km enzimin substratna kar ilgisinin yksek olduunu gsterir.
Byk Km:
Saysal olarak yksek Km, enzimin substratna kar olan ilginin dk olduunu gsterir.
ENZM
AKTVTESNN
NHBSYONU nhibisyon tipleri:

1. Geri dnml
A) Yarmal (kompetetif)
B) Yarmasz (nonkompetetif)
C) Ankompetetif
2.
2. Geri dnmsz
19
DrTus.com
20
Geri dnml inhibisyonlar:

Yarmal inhibisyon:
Bu inhibisyonda inhibitr substratn normalde balanmas gereken yere yani katalitik blgeye
balanr ve substratla o blge iin yarr. Vmax deimez, Km deeri byr.
Yarmasz inhibisyon:
Bu tip inhibisyonda substrat ve inhibitr enzimin farkl blgelerine balanmaktadr.
nhibitrler serbest enzime veya enzim substrat kompleksine balanabilirler. Bu tip
inhibisyon Vmaxa tipik etkisi ile dikkat eker. Vmax azalr, Km deimez:
Ankompetetif inhibisyon:
Enzim substrattan farkl bir yere ve daima enzim-substrat kompleksine balanr. Enziminhibitr-substrat kompleksi hi bir zaman rn veremez. Vmax, Km azalr.
rreversible inhibisyon:
nhibitrle enzim arasnda kovalent balar oluur. nhibitr enzim aktivitesi iin gerekli olan
fonksiyonel gruplar balar veya bunlarn yapsn bozar. nhibitrn yaps substrata
benzemez ve substrat konsantrasyonu art ile geri dnmez. Kinetik olarak nonkompetetif
inhibisyonla ayn zellikleri tar.
ENZM AKTVTESNN KONTROL

Enzim aktivitesinin kontrol devreye giri hzlarna gre ele alnabilir:
ENZM AKTVTESNN DZENLENME MEKANZMALARI

Dzenleyici olay
Substrat varl
Tipik efektr
Sonular
Sre
Substrat
Hz deiir
Hemen
rn inhibisyonu
Allosterik kontrol
Kovalent modi kasyon
Enzim sentezi ve ykm
rn
Vm ve/veya Km deiir
Hemen
Son rn
Vm ve/veya Km deiir
Hemen
Baka bir enzim
Vm ve/veya Km deiir
Hemen veya dakikalar iinde
Hormon veya metabolit
Enzim miktar deiir
Saatler veya gnler iinde
HCRELER ARASI LETM

Hcreler aras sinyalizasyon metabolizmann geni alanda dzenlenmesini salar ve hcre ii
organizasyonlara gre daha yavatr.
Hcreler aras iletiim:
.
Yzeyden temas: Birbirine temas eden hcrelerin birbiri ile haberlemesini ifade eder.
Gap junction tr hcre zar birlemeleri sayesinde gerekleir.
.
Synaptik haberleme: Sinir hcrelerindeki iletiimi ifade eder.

.
Parakrin haberleme: Prostaglandinler ve dier eikosanoidler gibi molekller sayesinde

gerekleir. Bu molekller salndklarnda, salnd hcrenin etrafndaki hcreleri etkilerler.
.
Kimyasal sinyalizasyon (hormonlar-nrotransmitterler) en nemlisidir.
20
DrTus.com
21

HORMON SINIFLARININ GENEL ZELLKLER
Grup 1
Grup 2
Polipeptidler, proteinler, glikoproteinler, katekolaminler
Tip
Steroidler, iyodotironinler, kalsitriol,

retinoidler
znrlk
Lipol
Hidrol
Tayc proteinler
Var
Yok
Plazma yar mr
Uzun (saat-gn)
Ksa (dakika)
Reseptr
Hcre ii
Hcre yzeyi
Sekonder mesajc
Reseptr-hormon kompleksi
CAMP, cGMP, Ca+2, fosfolipid metabolitleri, kinaz elaleri
KMYASAL SNYALZASYON
HCRE RESEPTR SSTEMLER
.
Bu moleller stoplazmik membran geebilmek iin yada erime zellii gsterirler.

.
Steroid reseptr kompleksi DNAda HRE (Hormon responsiv element) ad verilen spesik
blgelere yerleir ve spesik genlerin ekspresyonunun artmasna veya azalmasna neden olur.
.
Etkileri ani deildir nk gen transkripsiyonu ve bunu takiben mRNA translasyonu ve

spesi k proteilerin sentezi iin zaman gereklidir.
.
Bu reseptrlerin DNAya balanma blgesinde inko parmalar (zinc finger) ad verilen

sistein aminoasitlerinden kurulu zel blgeler vardr.
Hcre ii reseptrlere balanan hormonlar

.
.
.
.
.
.
.
.
Androjenler
Glukokortikoidler
Kalsitriol (1,25[ OH]2-D3)
Mineralokortikoidler
strojenler
Progestinler
Retinoik asit
Tiroid hormonlar (T3)
HCRE YZEY RESEPTRLER

A) yon kanallarna bal nrotransmitter reseptrleri:
1.
Bu sistemi kullan prototip (en ok) astilkolindir (Ach). Spesik nrotransmitterin balanmas ile iyon
kanal hzla alr ve iyonlar konsantrasyon farkna gre hzla ieri veya dar hareket eder.
Postsinaptik membrann membran potansiyeli deiir ve bylece nrotransmisyon engellenir veya
kolaylar. Bu ligand kapl iyon kanallar kasn ve sinirin Ach reseptrlerini ve SSS de yaygn
olarak bulunan GABA ve glisin reseptrlerini ierir. Postsinaptik membranda ve kasn
nromuskuler kavanda da bu tip reseptr sistemleri yer alrlar.
Ach reseptr bir ok alt birimden oluan bir reseptrdr.
21
DrTus.com
22

2.
Ach reseptre balanp ayrldktan sonra hzla sinaptik aralktaki asetilkolin esteraz enzimi
ile hzla yklr.
3.
Reseptr Ach ile reseptrle devaml olarak uyarldnda, Ach reseptre bal olsa bile
reseptr yava yava kapanr. Bu olaya desensitizasyon (duyarszlatrma denir.
B) N-metil-D-aspartat (NMDA) reseptrleri:

.
Dier bir eksitatr reseptrdr.

.
Bu reseptrlerin endojen ligand ana ana uyarc nrotransmitter olan glutamattr.

Reseptrn allabilmesi iin glisinde glutamatla beraber reseptre balanmaldr.
.
Reseptrn glutamatla uyarlmasn takiben nron hcresinde iyon kanal alr ve

hcreye Ca girii gerekleir. Ca nronal NOSI (Ca kalmodulin baml enzim) aktier ve NO retilir.
.
NO dier nron hcresinde sitoplazmik guanilat siklazla etkileir ve aktier. Guanilat

siklaz aktivasyonu ile cGMP retilir ve hcrelerde etkiler oluur.
.
NMDA reseptrlerinin uyarlmas sadece reseptr ieren hcreyi deil NO sayesinde

dier nronlarda etkiler.
++
++
++-
C) Katalitik aktiviteye sahip reseptrler:

.
Bu reseptrler yaplarnn bir blmnde doal olarak enzimatik aktivite tarlar. Bir ok
durumda bu enzim aktivitesi tirozin spesi k protein kinazdr.
.
nslin gibi bir ligandn reseptre balanmas intrensek tirozin kinaz aktivitesini uyarr. Bu
da ATPdeki terminal fosfat grubunu hedef proteinlerdeki ve reseptrn kendisindeki spesik tirozinlerin
hidroksil grubuna transfer eder. Bu grubun en nemli yesi ise inslin reseptrleridir.
.
Dier tm growth faktrlerde ayn mekanizmay kullanr.
nslin reseptrne balandktan sonra tirozin spesik protein kinaz aktieyerek

metabolizmada yar alan 3 tane enzimi fosforilleyerek aktier. nslin hakimiyetinde alp fosforlu
formu aktif olan enzim:
1. Sitrat liyaz
2. Fosfodiesteraz
3. Protein fosfatazdr.
.
nslin metabolizmada yer alan dier tm enzimleri ise protein fosfatazlar yardm ile
defosforile hale evirir.
.
Bylece, inslin hakimiyetinde alan tm metabolik yollardaki hz kstlayc basamaklar

katalizleyen enzimler defosforile formda aktiftir (sitrat liyaz, fosfodiesteraz, protein fosfataz hari).
.
Glukagon hakimiyetinde alan tm metabolik yollardaki hz kstlayc basamaklar

katalizleyen enzimlerde fosforile formda aktiftir.
.
Bu tip reseptrlerde hormonun reseptre birlemesi ile reseptrde dimerizasyon (ekil

deiiklii) oluur ve reseptrde bulunan tirozinlerde fosforillenir. Reseptre aktarlan bu fosfor gruplarda
src homoloji 2 (SH2) yaps ieren eitli proteinlerle etkileir. Bu sistemin altrlmas mitojenle aktive
edilen protein kinaz (MAPK) altrr. MAPK nukleusa geerek baz transkripsiyon faktrlerini aktier
ve bylece gen uyarlmas yaratlr. Bylece hcre proliferasyonu ve farkllamas oluur.
NSLNLE ETKLENEN ENZMLER
Enzim
Etkinlikte deiim
Olas mekanizma
Fosfodiesteraz
Artar
Fosforilasyon
Protein fosfataz
Artar
Fosforilasyon
Sitrat liyaz
Artar
Fosforilasyon
Artar
Defosforilasyon
Glikojen metabolizmas
Glikojen sentaz
22
DrTus.com
23

Fosforilaz kinaz
Azalr
Defosforilasyon
Fosforilaz
Azalr
Defosforilasyon
Pirvat dehidrogenaz
Artar
Defosforilasyon
Pirvat kinaz
Artar
Defosforilasyon
Fosfofruktokinaz-1 ve 2
Artar
Defosforilasyon
Glukokinaz
Artar
Defosforilasyon
Fruktoz 2,6-bifosfataz
Azalr
Defosforilasyon
Azalr
Defosforilasyon
Fosfoenolpirvat karboksikinaz
Azalr
Defosforilasyon
Glukoz 6-fosfataz
Azalr
Defosforilasyon
Asetil KoA karboksilaz
Artar
Defosforilasyon
HMG KoA redktaz
Artar
Defosforilasyon
Triailgliserol lipaz
Azalr
Defosforilasyon
Hormon duyarl lipaz
Azalr
Defosforilasyon
Glikoliz ve glukoneogenez
Lipid metabolizmas
D) Sekonder mesajc sistemler:

I. Adenilat siklaz sistemi: ve adrenerjik reseptrler gibi membran reseptrlerinin
2
uyarlmas ile adenilat siklaz sistemi

aktivitesinde bir artma veya azalma olur.
Adenilat siklaz ATPyi 35 AMPye (cAMP) eviren membrana bal bir enzimdir.
Sistemin bileenleri ve alma ekli:

.
.
.
A) Bu sistemde kullanlan reseptrler tipiktir ve temel blgeden oluur:

1. ECL ligand balayc blge
2. 7 transmembraner heliks
3. G proteinleri ile etkileime giren CL blgeden olumutur.
B) GTP baml dzenleyici proteinler:
Uyarlm olan reseptrn ikinci mesajc zerine olan etkisi direkt deildir. G proteini olarak
adlandrlan proteinler reseptrler ile adenilat siklaz arasnda bir ba oluturur.
G proteini:
.
Hcre membrannn i ksmna yerlemi bir proteindir. , , olmak zere tane

subnitesi olan heterotrimerik bir proteindir.
.
G proteinin inaktif eklinde (dinlenim halinde) -subnitesi GDPye bal olarak bulunur.
.
G proteini aktiflendiinde -subnitesi yapsnda bulunan GDPyi brakr ve sitozolden
23
DrTus.com
24

GTP alarak aktiflenir ve yapsnda konformasyonel deiikli oluur.
.
-subniti zar boyunca hareket ederek membrana bal enzim adenilat siklaz aktifler.
Bir ok hormon veya nrotransmitterin adenilat siklaz inhibe veya aktive etme yetenei G proteini
tipine baldr.
Gs adenilat siklaz aktive eder.
Gi adenilat siklaz inhibe eder.
Gq fosfolipaz Cyi aktifler
G proteini-GTP kompleksinin etkileri ksa srelidir. nk G proteini -subnitesi yapsal olarak

GTPaz aktivitesine sahiptir
C) Adenilat siklaz: Membrana bal enzimdir. G proteinlerinle etkileir. Gs tarafndan aktive, Gi tarafndan
inhibe edilmektedir. Grevi sitozolden ald ATPleri cAMPye evirir.ve GTPnin hzla GDPye
hidrolizine neden olur.
D) cAMP: Adenilat siklaz sistemindeki sekonder mesajc cAMPdir. cAMP
sitoplazmik enzim olan protein kinaz Ay aktier. E) Protein kinazlar:
cAMP ikinci mesajc sisteminde bir dier anahtar balant ise cAMP
baml protein kinazlar veya protein kinaz A olarak isimlendirilen bir grup
enzimin cAMP ile uyarlmasdr.
Protein kinaz molekl 2 dzenleyici alt birim ve 2 katalitik alt birim olmak zere 4 alt birimden
olumaktadr. cAMP protein kinaz 2 dzenleyici alt biriminden balayp aktif katalitik alt birimlerini serbest
brakmaktadr. Protein kinaz Ann serbest katalitik alt birimleri (protein kinaz Ann aktif eklidir) ATPden
aldklar terminal fosfor grubunu proteinlerdeki serin ve treoninlere transferini katalize eder. Fosforillenmi
proteinler de:
1.
Direkt olarak hcrenin iyon kanallarna etki edebilir veya

2.
Enzimleri aktive veya inhibe edebilir.

3.
Protein kinaz A DNAnn balayc blgelerine balanan spesifik proteinleri fosforilleyerek

spesifik genlerin daha fazla ekspresyonuna neden olarak hcre ii etkileri oluturur.
Tm protein kinazlar cAMPye yant vermezler. rnek protein kinaz C.
Etkinin sonlandrlmas:
Hcre ii etkiler oluturulup hormon reseptrden ayrldktan sonra:
.
1. Proteinlerin defosforile edilmesi: Proteinlere protein kinazlarca eklenmi fosfat gruplar,
fosfat esterlerini hidrolitik olarak paralayan protein fosfatazlarca ayrlr.
2. cAMPhidrolizi: cAMP siklik 3-5 fosfodiester ban paralayan bir grup enzimden biri olan
fosfodiesterazla hzla 5-AMPye hidrolize olur.
Fosfodiesteraz kafein ve teolin gibi metilksantin trevleri ile inhibe olur.
.
3. G proteini: G proteini -subniti ayn zamanda GTPaze aktivitesi de tar ve hormonal uyar
kesilince kendi zerinde bulunan GTPyi GTPaze ile paralayarak GDP haline evirir ve eski dinlenim
haline dner. Adenilat siklaz uyarm kesilir ve yeni cAMPler retilemez.
II. Kalsiyum / fosfatidil inozitol sistemi

Sistemin bileenleri:
A) Reseptr: Bu sekonder mesajc sistemde de reseptr membrana yerlemitir ve G proteinleri ile
24
DrTus.com
25

etkileir.
B) Fosfolipaz C: Adenilat siklaz benzeri membrana bal bir enzimdir. Fosfolipaz C G proteinin subnitesi tarafnda uyarlr ve aktiflenir. Fosfolipaz Cnin substrat membrana bal fosfolipid olan
fosfatidil inozitol 4,5-bifosfattr ve inozitol trifosfat (IP3) ve diail gliserol (DAG) iki tane rn ortaya
kar.
++
C) nozitol 1,4,5 trifosfat (IP3): Bu madde ERdaki reseptrlere balanp CL alana hzla Ca salnmn
salar. CL Ca art Ca-kalmodulin kompleksi oluumuna neden olur. Bu kompleks ksa sreli kimyasal sinyaldir. Hzla ikinci haberci
olarak inaktif olan 1,4 bifosfat ve inozitol 1-fosfata defosforile olur.
++
D) DAG: DAG proteinleri fosforilleyen enzim olan protein kinaz Cyi uyarr. Protein kinaz C
maksimum aktivite iin Caa gereksinim gsterir. Bu iki mesajc (inozitol 1,4,5 trifosfat ve DAG)
sinerjist etki gsterir.
E) Protein kinaz C: cAMP baml protein kinazlardan farkldr. Protein kinaz C DAG tarafndan
aktiflendikten sonra, hedef proteinlere ATPden aldklar terminal fosfat grubunu aktararak
fosforillenmi aktif proteinlerle hcre ii etkileri ortaya karrlar.
Etkinin sonlandrlmas:
Hcre ii etkiler oluturulup hormon reseptrden ayrldktan sonra:
F) Proteinlerin defosforile edilmesi: Proteinlere protein kinazlarca eklenmi fosfat gruplar,
fosfat esterlerini hidrolitik olarak paralayan protein fosfatazlarca ayrlr.
G) G proteini: G proteini -subniti ayn zamanda GTPaze aktivitesi de tar ve hormonal uyar
kesilince kendi zerinde bulunan GTPyi GTPaze ile paralayarak GDP haline evirir ve eski
dinlenim haline dner. Fosfolipaz C uyarm kesilir ve yeni sekonder mesajclar retilemez.
Kalmodulin:
-7
CL Ca 10 mol/L, ECL Ca 5 mol/L (10000 kat). Bu fark Caa geirgen olmayan ve ATP
baml Ca pompas ile Ca giriini dzenleyen hcre membrannca salanr.
Ca tm CL etkilerini Ca balayc protein olan kalmodulin ile salar. Kalmodulin yaygndr ve
tm hcrelerde yer alr. Kalmodulin troponin C (iskelet ve kalp kasnda kaslma ileminde Ca
etkisine araclk eden) ile yapsal ve fonksiyonel benzerlik gsterir.
4Ca kalmodulin ile balannca yapsal deiiklik ortaya kar ve uyarlm Ca-kalmodulin
kompleksi, byk bir ksm enzim olan proteinleri uyarr.
Kalmodulin aracl ile etki gsteren enzimler:
.
.
.
.
.
Kalmoduline bal protein kinazlar

Adenilat/guanilat siklazlar
Fosfodiesteraz
Glikojen sentaz
Fosfolipaz A2
.
.
.
.
.
Fosforilaz kinaz
Pirvat karboksilaz
Pirvat dehidrogenaz
Pirvat kinaz
ATP baml Ca pompasdr.
III. Guanilat siklaz sistemi: Sistemin bileenleri: A) Reseptr: Sistemin reseptr
25
DrTus.com
26

membran zerinde yer alr. Fakat adenilat siklaz sisteminden farkl
olarak G proteine baml deildir. Yani G proteini ile etkilemez.
B) Guanilat siklaz: Guanilat siklaz enziminin hcrede iki formu bulunur:
1.
1. Membrana bal guanilat siklaz: Membrana bal guanilat siklaz enzimi reseptrnn yapsal
bir parasdr. Sistemde G proteini kullanlmaz.
2.
2. Bir ok doku guanilat siklazn, hcre yzey reseptrne bal olmayan sitozolik eklini ierir. Bu
enzim Hem tar ve nitrik oksid (NO) ile stimle olur ve sadece NOin etkilerine araclk eder.
C) cGMP: Bu sistemdeki sekonder mesajcdr ve sitozolde inaktif formdaki protrein kinaz Gyi aktier.
Aktienmi protein kinaz Glerde hedef proteinleri fosforiller ve fosforillenmi proteinlerle hcre ii
etkiler ortaya kar.
.
ok gelimi etki yelpazesi olan cAMPye zt olarak cGMP daha zellemi bir
mesajcdr. Dz kas gevemesi, PLT agregasyonu ve grmede etkilidir.
.
cGMPbbrekte ANF ile aktive edilir (ANF atriumlardan plazma volm artna cevap olarak
salnmaktadr). Toplayc kanallarda guanilat siklaz ve cGMPyi uyarr. cGMP artda Na ve su atlmasna
neden olur. Ayn zamanda damar dz kasda ANF reseptr/guanilat siklaz sistemi iermektedir ve
vazodilatasyon oluur.
Nitrik Oksit Sentezi:

NO sentezi iin gerekli substratlar arginin, oksijen ve NADPHdr. FMN, FAD, hem ve
tetrahidrobiopterin enzimin (NO sentaz) koenzimleri, NO ve sitrlin rnleridir.
ki tr enzim bulunmaktadr (NO sentaz):
1. Yapsal (sabit hzda sentez): Endotel, sinir doku ve PLTlerde bulunan Ca-kalmodulin baml
enzim. Iki tipi bulunur:
A) Nronal NOS (nNOS)
B) Endotelial NOS (eNOS)
2.
2. Uyarlabilen (iNOS): Hepatosit, makrofaj ve ntrollerde yer alan Cadan bamsz enzim.
.
NO sentez uyarclar hcre tipine gre deiir. TNF ve L-1 enzim sentezini artrr.
.
Damar dz kas gevetir ve vazodilatasyon yapar (endotel kkenli gevetici faktrn ei).
.
No cGMP aracl ile vazodilatasyon yapar. NO endotel hcrelerinde sentezlenir. Nitrogliserin,
nitroprussid gibi nitratlar NOe dnerek etki yaparlar. Bu nedenle NO endojen nitro-vazodilatatr olarak
adlandrlr.
.
Penis ereksiyonuna katlr. Sildenal sitrat (viagra) cGMPyi yok eden fosfodiesteraz
basklayarak bu ii yapar.
.
Beyin ve periferal otonom sinir sisteminde nrotransmitterdir.
.
Nrotoksisitede rol vardr.
.
Infantil hipertrok pilor stenozunda, pilor spazmnn oluumuna dk NO dzeyleri katlr.
.
PLT agregasyonunu nler, makrofaj fonksiyonu iin nemlidir.
.
Makrofaj NO sentaz aktivitesi genelde dktr. Sentezi bakteriyal lipopolisakkarit ve interferon ile artar. Uyarlm makrofajlar serbest oksijen radikalleri oluturur. Bunlar NO ile birleip daha
fazla bakterisidal etki oluturur.
.
NO oksijen ve speroksitle tepkime vermesinden dolay dokularda ok ksa yar mre sahiptir.
Speroksit radikali iel tepkimesi sonucunda, peroksinitrit (ONOO-) oluur. Bu madde de OH Radikali
vermek zere paralanr.
.
HCRE YZEY RESEPTRLERNE BALANAN HORMONLAR
26
DrTus.com
27
A. kinci haberci cAMP:

-Adrenerjik katekolaminler
Adrenokortikotropik hormon (ACTH)
Antidiretik hormon (ADH)
Follikl uyarc hormon (FSH)
Glukagon
Kalsitonin
Koriyonik gonadotropin, insan (hCG)
Kortikotropin salc hormon (CRH)
Lipotropin (LPH)
Lteinletirici hormon (LH)
Melanosit uyarc hormon (MSH)
Paratiroid hormonu (PTH)
Tiroid uyarc hormon (TSH)
Adenilat siklaz inhibisyonu yapanlar

2-adrenerjik reseptrler
Anjiotensin II
Asetilkolin
Somatostatin
B. kinci haberci cGMP:

Atriyal natriretik faktr (ANF)
Nitrik oksit (NO)
C. kinci
ikisidir):
haberci kalsiyum veya fosfatidilinositollerdir (veya her
-1-Adrenerjik katekolaminler
Anjiyotensin ll
Antidiretik hormon (ADH, vazopressin)
Asetilkolin (mskarinik)
Gastrin
Gonadotripin salc hormon (GnRH)
Kolesistokinin
Oksitosin
27
DrTus.com
28

P maddesi
Tirotropin salc hormon (TRH)
Trombositten treyen byme faktr (PDGF)
D. kinci haberci bir kinaz veya fosfataz elalesidir:

Byme hormonu (GH)
Epidermal byme faktr (EGF)
Eritropoietin
Fibroblast byme faktr (FGF)
nslin
nsline benzer byme faktrleri (IGF-l, IGF-ll)
Prolaktin (PRL)
Koriyonik somatomammotropin (CS)
Sinir byme faktr (NGF)
Trombositten treyen byme faktr PDGF)
ATP
ATP, 1 mol adenin, 1 mol riboz ve fosfor grubu ieren bir nkleozid trifosfattr.. Yapsnda Mg
++
bulundurur. Adenin ve riboz glikozidik ba ile, Fosfat gruplar ise fosfodiester ba ile bir balanr.
ok yksek enerjili fosfat bileikleri:

Fosfoenolpirvat
G > -10000 cal/mol
Karbamoil fosfat
1,3-bifosfogliserat
-G kcal/mol
-14,8
-12,3
-11,8
Kreatin fosfat
-10,3
ATP (ADP+P)
-7,3
Dk enerjili fosfat bileikleri: ADP
-6,6
G<-4000 cal/mol
Pirofosfat
-6,6
Glukoz 1-P
-5,0
Fruktoz 6-P
-3,8
AMP
-3,4
Glukoz 6-P
-3,3
Gliserol 3-P
-2,2
28
DrTus.com
29
Organizmada ATP iki yolla sentezlenir 1.Oksijenden bamsz substrat

dzeyinde fosforilasyon:
Glikolizde 1 mol glukozdan, fosfogliserat kinaz ve pirvat kinaz ile katalizlenen tepkimeler
sonucunda pirvat olumas srasnda net iki yksek enerjili fosfor (2 mol ATP) retilir. Sitrik asit
siklusunda sksinil tiyokinaz basamanda 1 tane yksek enerjili fosfor (1 mol GTP) retir.
2.Oksijene baml oksidatif fosforilasyon:

Mitokondri i zar zerinde elektron transport zinciri ile elemi olarak gerekleir
Fosfajenler:
Fosfajenler denilen bir grup bileik yksek enerjili fosforun depo ekli olarak davranr. Bunlar
omurgallarn iskelet kas, kalp, spermatozoa ve beyninde bulunan kreatinin fosfat ile
omurgasz kasnda bulunan arginin fosfat kapsar.
ETZ (ELEKTRON TRANSPORT ZNCR)

NAD
Niasinden sentezlenen bir H taycsdr. NAD dehidrogenazlarca katalizlenen, eitli oksidasyonredksiyon tepkimelerinde koenzim olarak grev yapar. NADler birinci Hnin tamamn, 2. hidrojenin
sadece elektronunu (1 proton ve 2 elektron) tarlar. Bu yapya hidrid iyonu denilir.
FAD
+
Riboavinden sentezlenen bir H taycsdr. FAD, NADden farkl olarak dehidrogenaz

enzimlerine kovalent olarak baldr (prostetik grup). FADler 2 H nin tamamn (yani 2
elektron, 2 proton) tarlar.
+
ETZ mitokondri i zarnda yer alr ve vcutta farkl yakttan elde edilen elektronlarn oksijene
aktarld son ortak yoldur. ETZ ve oksidatif fosforilasyon ile ATP retimi vcutta mitokondri
tayan tm hcrelerde gerekleir.
Membran transport sistemleri

Mitokondri i zar NADH+H iin tayc protein iermez. Bu i iin kullanlan iki mekik sistemi
vardr. Gliserol fosfat mekiinde her NADH+H iin 2 ATP, malat-aspartat mekiinde ise 3 mol
ATP retilir. Gliserolfosfat sant beyin, kahverengi ya dokusu veya iskelet kasnda
youndur. Karacier, bbrek ve kalp mitokondrilerinde temel olarak malat mekii kullanlr.
Malat-Aspartat ve Gliserol Fosfat tayclar:

Glikolizde gliseraldehit 3-fosfat dehidrogenaz reaksiyonu sitozolde gerekleir ve bu
basamakta elektron alcs olarak NAD+ kullanlr ve reaksiyon sonucunda NADH+H oluur.
NADH+H mitokondri i membran direkt olarak geemez. Bu ilem iin 2 mekik sistemi
kullanlmaktadr.
Gliserol fosfat mekiinde:

Dihidroksiaseton fosfat (DHAP), oluan NADH+H varlnda, gliserol 3-fosfat
dehidrogenaz enzimi ile gliserol 3-fosfata dner. Gliserol 3-fosfat mitokondri
membrann geer ve i zarda bulunan gliserol 3-fosfat dehidrogenaz ile dihidroksi
aseton fosfata dnerken, 1 mol FADH sentezlenir. Bu mekikde 1 mol NADH H, 1 mol
+
29
DrTus.com
30

FADH ye dnerek ETZye katlm olur.
2
Malat-aspartat mekii:
+
Sitozolik malat dehidrogenaz enzimi, NADH HI kullanarak oksaloasetat malata evirir.

Malat mitokondri iine tanr ve burada malat dehidrogenaz ile oksaloasetata dner ve
NADH+H sentezlenir ve ETZye girer.
ETZ reaksiyonlar:
Kompleks I (NADH-Ubikinon, NADH dehidrogenaz kompleksi,
NADH-Q oksidoredktaz):
+
.
Kompleks I NADH Hdan bir hidrid iyonu ( iki e- ve bir proton) ve matriksden bir proton kabul eder
ve koenzim Qya iletir.
.
Prostetik grup olarak FMN ve FeS merkezler tar. Kompleks FMNden ubikinona e-lar
geiren 6 adet Fe-S merkezi iermektedir.
.
Kompleks I transmemebran proteinidir ve ayn zamanda proton pompas grevide yapar

ve elektronlarn aktarm srasnda intermembraner arala 4 tane proton (4H ) pompalarlar. Ubikinon
kompleks Iden ald elektronlar kompleks IIIe tar.
nhibitrleri:
Amital, amobarbital, sekobarbital gibi barbitratlar
Rotenon: nsektisit
pierisidin A: Antibiyotik
+
Kompleks II (sksinat-ubikinon, sksinat dehidrogenaz kompleksi,

SksinatQ oksidoredktaz):
.
TCA siklusunda membrana bal tek enzimdir.

.
Prostetik grup olarak FAD, Fe-S merkezileri ve sit b560 (hem grubu) ierir. Elektronlar
srasyla FAD, Fe-S merkezler ve sit b560dan geerek ubikinona ular.
.
Kompleks II mitokondri i zar itarafna yerlemitir, yani bir transmembran proteini

deildir. Bu nedenle kompleks II proton pompas grevi grmez. ETZdeki tek transmembran proteini
olmayan kompleks, kompleks IIdir.
.
Mitokondriyal dehidrogenazlarn dierleri kompleks IIyi kullanmadan ubikinona

ular. Ail KoA dehidrogenaz ve gliserol 3-fosfat dehidrogenaz da ubikinon yolu ile ETZne girer.
.
Sksinat dehidrogenaz enzimi malonatla yarmal olarak inhibe olur. Kompleks IIde FeS
merkezlerden koenzim Qya gei thenaytrioroasetonla ve karboksinle inhibe olmaktadr.
Koenzim Q (Ubikinon):
.
Ubikinon ETZde tek lipit yapl molekldr ve yap olarak E ve K vitaminlerine

benzer.
.
Skca membrana yerlemi durumdadr.

.
Mitokondriyal DNA tarafndan kodlanmaz ve mitokondride sentezlenmez. Dardan

alnmak zorundadr. ETZdeki tek ekstrensek substrat gibi ele alnabilir.
.
Kolesterol biyosentezinde ara rn olarak ortaya kan isoprenoid birimlerden

(Isopentenil pirofosfattan) sentezlenir.
.
ETZdeki hareketli elektron tayclardan birisidir. Kompleks Iden ve kompleks IIden

ald elektronlar kompleks IIIe iletir.
.
Koenzim Q ETZde tm elektronlarn ilk toplanma noktasdr.
Kompleks III
30
DrTus.com
31
(ubikinon-sit C oksidaz, sitokrom redktaz)

1.
Prostetik grup olarak Fe-S, sit-b ve Sit c1den (hem) ierir.

2.
Elektronlar koenzim Qdan kabul eder ve sit cye iletir.

3.
Komplek III koenzim Qdan gelen elektronlardan bir tanesini ve Fe-S merkezler zerinden
sit c1e oradanda sitokrom cye transfer ederken, koenzim Qdan gelen ikinci elektron FeS merkezlerden
sitokrom bye geer ve oradan tekrar koenzim Qya dner. Sonra tekrar ilk elektronun izledii yolu
izleyerek Fe-S merkezler, sitokrom c1 zerinden sitokrom cye iletilir. Bu olaya Q siklusu (Q cycle) ad
verilir.
4.
BAL ve antimisin A sitokrom c1den sitokrom cye elektron geiini bloke ederler.
Sit c:
+2
1.
Kk bir hem proteinidir ve Fe ierir.

2.
Tek tek elektron tamaktadr.

3.
Dier elektron tayclardan farkl olarak soluble bir proteindir.

4.
Sitokrom c mitokondri i zar d yzne yerleitir ve elektronlar intermembraner

aralkta kabul edip kompleks IVe tar.
Kompleks IV (Sitokrom c oksidaz):

.
Prostetik grup olarak Sit a ve a3 (hem) tar. Ayrca CuA ve CuB olmak zere 2 Cu
iyonuda tamaktadr.
.
Kompleks IV elektronlar sitokrom Cden alr ve CuA, sitokrom a, sitokrom a3 ve CuB

zerinden elektron transport zincirinin son alcs olan oksijene iletir.
.
Enerji deiimi asndan ETZdeki tek irreversible basama oluturur.

.
Kompleks IVde bir transmembran proteinidir ve elektronlarn geii srasnda

intermembraner alana 2 proton pompalanmasn gerekletirir.
.
Siyanid, azid ve kompleks IVde sitokrom a3den CuBye elektron geiini bloke eder. CO
oksijenle yarrak inhibisyon yapar.
Kompleks V (ATP sentaz, ATPaze kompleksi):

1.
ATP sentaz kompleksi veya F0/F1 cisimcii mitokondri i zarna yerlemi mantar benzeri
grnm olan bir proteindir.
2.
F0 ve F1 olmak zere 2 alt niteden oluur.

3.
F0 alt nitesi 4 subnitten olumu bir transmembran proteinidir ve tm i zar boyunca

uzanr. Asl proton kanal olan yap F0 cisimciidir.
4.
F1 cisimcii bir sapla F0 cisimciine balanr ve mitokondri matriksine doru uzanr. F1

cisimcii , , , ve olmak zere 5 alt niteden olumu bir proteindir. Asl ATP sentezi F1 cisimciinde
gereklemektedir.
5.
F0 kompleksi oligomisin, DCCD ile bloke olur. F1 cismide auroventinle bloke olmaktadr.
6.
ATPaz olarak da adlandrlr nk izole edilen enzim ATPnin hidrolizini de katalizler.
OKSDATF FOSFORLASYON
Elektronlarn ETZ ile NADHdan oksijene tanmas, direkt ATP sentezi ile sonulanmaz. ETZ sonunda
nasl ATP retiminin gerekletiini aklayan birka teori vardr. Bunlardan en geerlisi Kemiosmotik teori
(mitchell hipotezi) dir. Bu hipoteze gre elarn ETZde oksijene transportu srasnda komplek I, kompleks
III ve kompleks IV proton pompas grevi yaparak intermembraner arala proton pompalarlar. Bu sayede
mitokodri ii (-) negatif ykl, intermembraner aralk (+) pozitif ykl hale geer. Bu ilem mitokondri i zar
boyunca bir elektriksel fark ve pH fark yaratr. Membran btnln korumak iin protonlar mitokondri
iine dnme eilimindedirler. Kemiosmotik teoriye gre; intermembraner alandaki fazla protonlar ATP
sentetaz moleklndeki bir kanaldan geerek mitokondri matriksine geri dner. Protonlarn ATP sentazn
31
DrTus.com
32

iinden hzl geii srasnda da, ayn hidroelektrik santrallerinde olduu gibi, ATP sentaz kompleksinde
protonlarn hzl gei enerjisi kullanlarak ADPlere fosfat eklendii ve ATP retildii ifade edilir. Bu
ilemin ayn zamanda pH ve elektriksel fark ortadan kaldrdn ileri srer.
Oksidatif fosforilasyon inhibitrleri

1. ETZ inhibitrleri: Rotenon, amytal, sekobarbital, piericidin A
FeS merkezden ubikinona elektron tanmasn bloke eder (kompleks I).
Malonat
Yapsal olarak sksinata benzer ve kompleks IIyi yani sksinat dehidrogenaz yarmal olarak
inhibe eder.
Thenaytrifloroaseton, karboksin
Kompleks IIde elektronlarn FeS merkezlerden ubikinona transferini engeller.
BAL (dimerkaprol), antimisin A , miksotiazol, stigmatellin

Sit c den cye elektron tanmasn bloke eder (kompleks III)
1
Siyanr, CO, hidrojen slfr, sodyum azid

Sitokrom oksidaz inhibe eder. sitokrom a den CuBye elektron geiini engellerler.
3
ATP sentez inhibitrleri:

Oligomisin, venturisidin, disikloheksilkarbodiimide (DCCD)
F kompleksi oligomisin, DCCD ile bloke olur. F cismide auroventinle bloke olmaktadr.
0
2. Adenin nkleotid translokaz inhibitr:

Antraktilozid, bangkroik asid, karbonilsiyanid-p-triuorometoksifenilhidrazon (FCCP)
3. Ayrclar: 2,4 dinitrofenilhidrazin lipolik bir bileiktir ve d yzeyde elektronu kabul

edip kolaylkla mitokondri iine geer. Esmer ya
dokuda yer alan termogenin doal bir ayrcdr. Dier ayrclar pentaklorofenol ve p-krezol gibi
antimikrobik ajanlardr.
4. yonoforlar:
rnein valinomisin mitokondriyal membrandan K iyonu geiini kolaylatrarak mitokondri i ve
dtaki membran potansiyelini deitirir. Nigerisinde K iyonlar iin iyonofordur ancak beraberinde
H iyonlarnda etkiler.
5. Arsenat:
Fosfat analoudur ve ayrc olarak rol oynar.
KARBONHDRATLARIN YAPISI
A) Disakkaridler:
Hidrolizlendikleri zaman ayn yada farkl iki monosakkarid oluur.
32
DrTus.com
33

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Laktoz Glukoz [1-4] Galaktoz, st ekeri olup indirgen ekerdir.

Sukroz Glukoz [1-2] Fruktoz, indirgen eker deildir.
Maltoz , niasta sinidirimi ile oluur, indirgen ekerdir.
zomaltoz Glukoz [1-6] Glukoz
Trehaloz Glukoz [1-1] glukoz. ndirgen zellikte deildir.
Cellabioz Glukoz [1-4] Glukoz
Laktuloz Galaktoz [1-4] fruktoz
B) Oligosakkaridler:
3-12 monosakkaridden meydana gelir.
C) Polisakkaridler:
Hidrolize edildikleri zaman 12den fazla monosakkarit oluur
.
Eer polisakkarid tek bir monosakkarid nitesinden olumusa homopolisakkarid (niasta,

glukojen, inlin, dekstrinler, selloz) ad verilir.
.
Polisakkarid bir ka eit monosakkarid nitesinden olumusa heteropolisakkarid

(karbonhidratlarn lipidler ve proteinlerle oluturduklar komplekslerdir, glikozaminoglikanlar, glikolipidler ve
glikoproteinler).
.
Niasta gibi hidrolize edildiinde sadece glukoz veren bileiklere glukozan veya glukan
denilir.
Niastann 2 temel yap ta vardr:

1. Dallanmam yap olan amiloz (%15-20)
2. Temel zincirin 1-4 balar ile yapld, her 24-30 glukoz kalntsnda bir 1-6 balar ile
dalland -amilopektin (%80-85)
.
Glikojen ise Temel zincirin 1-4 balar ile yapld, her 12-14 glukoz kalntsnda bir 1-6
balar ile dallanma gsteren yapdr. Glikojenle amilopektinin yaplar hemen hemen ayndr. Sadece
glikojenin dallanma skl fazladr.
.
nlin enginar benzeri baz bitkilerde yer alan bir niastadr. Fruktoza hidrolize edilebildii
iin bir fruktozandr.
Epimer: Eer 2 monosakkarid (izomer) sadece 1 C atomunda (karbonil karbonu hari)

kon grasyon deiiklii tayorsa birbirinin epimeridir denir.
Glukoz-Galaktoz C4 epimeri
Glukoz-Mannoz C2 epimeri
Monosakkarid trevleri
eker alkolleri:
Monosakkaridin karbonil grubu hidroksil grubuna redkte edilmesiyle yani aldehit veya keton
gruplarnn indirgenmesi ile oluurlar.
.
.
.
.
.
.
Glukozdan Sorbitol
Galaktozdan Galaktitol
Gliseraldehit veya Dihidroksiasetondan Gliserol

Fruktozdan Sorbitol
Fruktoz ve mannozdan Mannitol

Xylozdan Xylitol
eker asidleri:
Khlarn 1. Anomerik C atomu okside olmu ise Glukonik asid, sadece 6. C atomu okside
olmu ise Glukronik asid (uronik asid) ve 1. ve 6. C atomu okside olmu ise sakkarid asit
33
DrTus.com
34

(glukozdan alderik, galaktozdan muzik asid) meydana gelir. Asit ekerler insanda aktif olarak
glukoz aminoglikan sentezinde kullanlrlar. Ayrca glukronik asid zellikle toksik molekllerin
veya suda znemeyen molekllerin znr hale getirilmesinde (steroid hormonlar,
bilirubin v.b.) ve vcuttan uzaklatrlmasnda kullanlr.
Amino ekerler:
Bir monosakkaridin OH grubunun amino grubu ile deimesi sonucunda oluurlar. En sk
karlalan amino ekerler D-glukozamin ve D-galaktozamindir. Amino ekerler insanda
glukozaminoglikan, glikoprotein ve glikolipid sentezinde aktif olarak kullanlamktadr.
Deoksi ekerler:
Halka yapsna bal 1 OH grubu yerine bir H atomunun getii ekerlerdier. rnek nkleik
asitlerdeki deoksiriboz.
KARBONHDRATLARIN SNDRLMES
1.
Karbonhidratlar balca az ve incebarsaklarda sindirilir.

2.
Azda sindirimi balayan tek diyet maddesi karbonhidratlardr.

3.
nsanlar karbonhidratlardaki glukoz ile glukoz arasndaki 14 ban ykamazlar.

Selllozun sindirimini gerekletiremezler.
4.
Besinsel polisakkaridler hayvansal (glikojen) ve bitkisel (niasta, amilaz, amilopektin)

kaynakldr. ineme ile tkrkteki -amilaz (pityalin) niastay etkileyerek baz 1 4 balarn ykar.
5.
-amilaz polisakkarid zincirinin i ksmlarndan (internal glikozidik balar)

koparma yapt iin hibir zaman serbest glukoz olumaz. -amilaz 16 dallanma noktalarn
paralayamaz.
6.
Asidik mide ierii incebarsaa ulanca, asidite pankreatik bikarbonatla ntralize edilir ve
pankreatik -amilaz karbonhidrat sindirimini srdrr.
7.
Amilazn sindirim rnleri maltoz, maltotrioz ve izomaltozdur.

NCE BARSAKLARDA YER ALAN SAKKARIDAZLAR
Enzim
Spesi te
Substrat
rn
Glukoamilaz
1 4 glukoz
Amiloz
Glukoz
zomaltaz
1 6 glukoz
zomaltaz ve -dekstrin
Glukoz
Maltaz
1 4 glukoz
Maltoz, maltotrioz
Glukoz
Skraz
12 Glukoz
Skroz
Glukoz ve fruktoz
Trehalaz
11 glukoz
Trehaloz
Glukoz
-galaktozidaz (laktaz)
-galaktoz
Laktoz
Glukoz, galaktoz
Oligosakkaridaz
1 4 glukoz
Oligosakkarit
Glukoz
Dier disakkaridazlardan farkl olarak laktaz indklenmeyen bir enzimdir. Bu nedenle laktozun
hidrolizinde hz kstlayc faktr laktozun hidrolizidir ve galaktoz/glukoz transportundan etkilenmez.
Genel olarak disakkaridlerin emiliminde hz kstlayc basamak disakkarid hidrolizinden oluan
monomerik ekerlerin transportu ile ilgilidir.
34
DrTus.com
35

.
Duodenum ve jejenumda ekerlerin ou emilir.

.
Fruktoz, galaktoz ve glukoza gre biraz daha yava emilir.

.
Emilim hzn a gre sralannca galaktoz > glukoz > fruktoz > mannoz > ksiloz >arabinoz
sralamas izlenir.
.
nce barsakta glukoz emilimi iin insline gereksinim yoktur. Emilim spesik transport
proteinleri kullanlarak (GLUT) kullanlarak aktif yolla olur.
.
Glukozun aktif transportu Ouabain (Na-K ATPaz inhibitr) ve filorhizin (glukozun renal
tbler reabsorbsiyonunu inhibe eder) ile engellenir.
.
Fruktoz ise GLUT-5 ler aracl ile konsantrasyon farkna gre emilmektedir. GLUT-5
zellikle fruktozun emiliminde nemlidir ve sitokalazin B ile inhibe edilir.
.
Glukoz, fruktoz ve galaktoz mukoza hcrelerini kolaylatrlm (GLUT-2ler aracl ile)

veya basit difzyonla geerek portal dolama katlr.
GLKOLZ
Glukozun hcre iine alnmas:
1. Kolaylatrlm difzyon:
Tanm konsantrasyon farkna gre olmaktadr. Bu ilemde membran glukoz tayclar (GLUT:
glukoz transporter) kullanlr.
GLUT-1:
RBC, damar endotel hcrelerinde, beyin, bbrek, kolon ve plasentada yer alr.
GLUT-2:
Karacier, pankres, incebarsak ve bbrek proksimal tp hcrelerinde bulunan ve bu dokularda
glukozun hzl yakalanmas ve salnmasn salayan taycdr. Ayn zamanda pankreas hcreleri iin glukoreseptr grevi de grr ve kan glukoz konsantrasyonu art ile inslin
salnmn uyarr.
GLUT-3:
Glukoza afnitesi en yksek olan, temel olarak beyin nronlarnda ve bbrek ve plasentada
bulunur.
GLUT-4:
Ya, kas hcrelerinde bulunan glukozun inslinle uyarlan yakalanmasn gerekletiren
taycdr.
nslinle uyarlabilen tek GLUT budur.
GLUT-5: nce barsakta ve bbrekte yer alr. Ayn zamanda fruktozunda tanmn
gerekletirir.
GLUT-6:
Nonfonksiyonel
GLUT-7:
Karacierde mikrozomal fraksiyonda yer alr. Endoplazmik retikulumdan glukozun salnmn
gerekletirir.
35
DrTus.com
36
2. Kotransport:
Konsantrasyon farkna kar tama sz konusudur. Glukoz Na ile beraber tanr. Bu tip tama
ilemi barsak epitel hcreleri, bbrek tblslerinde ve coroid pleksusda oluur.
SGLT1:
nce barsaklarda ve bbrekte yer alr. Glukozun ince barsakta Naa bal kotransport sistemi
ile hcreye alnmasn ve bbrek proksimal tblnde konsantrasyon gradiyentine kar
emilimini salar.
GLKOLZ
.
Glikoliz tm dokularda oluur.

.
Sitoplazmada sitoplazmik enzimlerle gerekleir

.
Temel ama enerji elde etmektir.

.
Glikolitik yol, glukozun enerji (ATP ve NADH+H) ve dier metabolik yollara ara rn
salamak iin pirvata kadar yklmasdr.
.
Glukoz karbonhidrat (kh) metabolizmasnn merkezinde yer alr nk hemen hemen tm

ekerler glukoza dntrlebilir.
.
Glukozun pirvata kadar ykm srecine glikoliz ad verilir. Pirvatn bundan sonraki kaderi
ortamn oksijenizasyon derecesine, dokunun mitokondrisi olup olmamas gibi faktrlere bal olarak
belirlenir. Glikoliz hem aerob hem de anaerob artlarda gerekleen bir sretir.
1. Aama:
Glukozun fosforilasyonudur. Glikoz bu sayede hcrede hapsolur ve tekrar hcre dna
kamaz. rreversible basamaktr. Bu basamakta 1 mol ATP hidrolizi gerekleir.
2 enzim rol alr:
HEKZOKNAZ
1.
Bir ok dokuda yer alr.

2.
Geni zgll vardr. Yani glukozun yansra dier heksozlar da fosforilleyebilir.

3.
Glukoz iin dk Kme sahiptir (yksek anite). Bu glukozun yeterli fosforilasyonuna ve

kan glukoz konsantrasyonu dk olsa bile, dokular tarafnda glukozun dolamdan alnp
kullanlabilmesini salar.
4.
Heksokinaz glukoz iin dk Vmaxa sahiptir bu nedenle de byk miktarda glukozu

fosforilleyemez.
5.
Hekzokinaz glukoz 6-fosfat (G6P) ile inhibe olur.

6.
Heksokinaz inslinden etkilenmez.
GLUKOKNAZ
.
KCde ve pankreas hcrelerinde glukoz fosforilasyonunda temel enzimdir.

.
Glukoz iin yksek Kme sahiptir. Bu nedenle yemek sonras dnem gibi (postprandiyal
dnem) hepatosit ii glukoz konsantrasyonu arttnda etki eder.
.
Glukokinaz bu yksek konsantrasonu ortadan kaldracak ekilde yksek Vmaxa sahiptir.

.
Glukokinaz dzeyleri karbonhidratdan zengin diyet ve inslin ile artar. Glukoz 6-P ile
inhibe olmaz.
1.
2.
2. Aama:
3. Aama:
36
DrTus.com
37

Glukoz 6-fosfat fosfoglukoizomerazla fruktoz 6-fosfata evrilir.
Fruktoz 6-P fosforillenir ve fruktoz 1,6 bifosfat oluur. Enzim fosfofruktokinaz-1 (PFK-1) dir.
Glikolizdeki
2. irreversible aamadr ve glikolizin en nemli hz kstlayc basaman oluturur.
1.
Bu aamada 1 mol ATP kullanlr.

2.
PFK-1 allosterik bir enzimdir. Aktivasyonu iin Mg iyonu gerekir. Fosfoglikolik asit ile
inhibe olur.
3.
PFK-1 ATP ve sitratla allosterik olarak inhibe, yksek AMP ve ADP ile de aktive edilir.
Sitrat ATPnin yapt inhibisyonun etkinliini artrmaktadr.
4.
AMP ile PFK-1 aktivasyonu zellikle kasta nemlidir.

5.
Fruktoz 2,6 bifosfat PFK-1in en gl aktivatrdr, ayn zamanda fruktoz 1,6

bifosfatazn (glukoneogenez) inhibitr olarak da grev grr.
6.
Glikoliz ve glukoneogenezin birlikte aktivitelerinin dzenlendii basamak bu basamaktr.

+2
4. Aama:
Aldolaz A ile fruktoz 1,6-bifosfat (6 karbonlu molekl), dihidroksiaseton fosfat ve gliseraldehit 3-fosfata
ayrr. Daha sonra bu iki rn triozfosfat izomeraz ile birbirine evrilir ve glikoliz reaksiyonlar 2 mol
gliseraldehit zerinden (2 mol 3 karbonlu molekl) devam eder. Aldolaz A reaksiyonu ile glikolizin
verimlilii %100 artrlm olur.
Aldolaz B ise fruktoz metabolizmasnda yer alr ve fruktoz-1-fosfat DHAP ve gliserol olmak
zere iki 3 karbonlu metabolite evirir.
Aldolaz A ve B karacier bbrek ve bir ok dokuda yer alr.
5. Aama:
Gliseraldehit 3-fosfat, gliseraldehit 3-fosfat dehidrogenaz ile 1,3-bifosfo gliserata evrilir.
Glikolizdeki ilk oksidasyon redksiyon basama olup 2 mol NADH+H oluur.
odoasetat bu basaman inhibitrdr.
6. Aama:
Glikolizde ilk substrat dzeyinde fosforilasyonun olduu ve ATP sentezlendii
basamaktr. 2 mol ATP retilir. Bu basamakta 1,3 bifosfogliserat, fosfogliserat kinaz enzimi
ile 3-fosfogliserata dnr. Ayrca zellikle eritrositlerde 1,3-bifosfogliserat, fosfogliserat
mutaz enzimi ile 2,3 bifosfogliserata (2,3 BPG) dner. 2,3 BPG eritrosit d hcrelerde ok az
bulunur.
Eer ortamda arsenat varsa, bu madde Pla yarmaya girir ve s retilmesine neden
olur. Arsenat oksidasyon ve fosforilasyon elemesini bozar.
7. Aama:
3-fosfogliserat, fosfogliserat mutazla 2-fosfogliserata dner.
8. Aama:
2-fosfogliserat ile fosfoenol pirvata (PEP) dner. Enolaz enzimi orrle inhibe edilir. Enolaz
etkinlii iin ortamda Mg ve Mn bulunmaldr.
9. Aama:
PEPin pirvata dnm nc irreversible aamadr ve Pirvat kinaz (PK) ile katalize
edilir.
.
Tek ynl reaksiyon ATPnin sentezlendii 2. Basamaktr (2 mol ATP retilir).

.
PK glikolizin son dzenleyici basamadr. PK enzimide ATP ile inhibe AMP ve ADP ile
aktive olmaktadr. Ayrca alaninde PK enzimini inhibe etmektedir.
37
DrTus.com
38

.
Uzun zincirli ya asitleri ve A KoAlarda hcrede nemli miktarda enerji retimini salayan
metabolitlerdir. Bunlarn dzeyinin artda PK bloke etmektedir. Bu mekanizma zellikle alkta
glukoneogenezin balatlmasnda ve devamnda nemlidir.
.
Feed forward (ileri besleme) dzenlenmesi: KCde PK, PFK-1 reaksiyonunun rn

olan 1 fruktoz 1,6 bifosfat ile aktive olur.
10. Aama
Pirvat olutuktan sonra pirvatn kaderi bulunduu dokunun oksijenizasyon derecesi,
mitokondrisi olup olmamas gibi faktrlere bal olarak gre deiir:
.
1. Pirvattan:Alanin ve etanol oluabilir.

2. Pirvat: Pirvat dehidrogenaz enzim kompleksi ile Asetil koenzim Aya (Asetil KoA) dner.
Pirvat dehidrogenaz enzim kompleksi enzimden oluur ve pirvatn Asetil KoAya

dnm bu enzimin beraber almas ile gereklemektedir.
Tiamin pirofosfat (TPP), lipoikasit, NAD, FAD ve KoA bu enzim kompleksinde koenzim
olarak rol oynar.
Bu basamakta retilen Asetil KoAlar TCA siklusu ve ya asidi sentezinde kullanlr.
Tek ynl (irreversible) bir reaksiyondur.

Mitokondride gerekleir.
Reaksiyon srasnda 1 mol pirvattan 1 mol Asetil KoA oluumu srasnda 1 mol NADH+H
oluur.
Oksijenizasyonu iyi olan ve mitokondrisi bulunan dokularda glikolizde oluan pirvatlar

daha ok bu reaksiyonu kullanarak Asetil KoAya evrilir ve TCAda paralanr. Bu sayede 1 mol glukozda
36 veya 38 ATP sentezi gereklemektedir.
3. Pirvat: pirvat karboksilaz ile TCA siklusu ara rn olan oksaloasetata (OAA) dner. (KC
ve beyinde aktif, kasda inaktiftir)
Enzimin koenzimi biotindir ve biotin her zaman enzimine prostetik grup olarak yani
kovalan glerle balanr.
Pirvat karboksilazn en nemli pozitif uyaran Asetil KoAlardr.
Tek ynl (irreversible) bir reaksiyondur.

Mitokondride gerekleir.
Bu basamakta 1 mol pirvattan 1mol OAA oluumu srasnda 1 mol ATP kullanlr.
4. Pirvat: laktat dehidrogenaz ile laktata dner
Sitozolde oluan bir reaksiyondur.
ift ynl (reversible) bir reaksiyondur.
karyotik hcrelerde anaerobik glikolizin son rndr. Laktat oluumu eritrosit, gzde
lens, retina ve korneada, bbrek medullasnda, testis, deri, beyin ve lkositler gibi oksijenizasyonu dk
veya mitokondrisi olmayan dokularda pirvatn temel sonudur.
Laktat dehidrogenaz reaksiyonunun yn pirvat ve laktatn hcre ii konsantrasyonlarna

ve hcre ii NADH/NAD oranna baldr olur.
Glikolizde laktata dnm srasnda 2 mol ATP retilir. Anaerobik glikolizin verimi dk olsa da
egzersizdeki kaslar gibi oksijenin dk olduu dokularda, olgun eritrosit, lkosit ve bbrek medullas gibi
mitokondrisi az veya hi olmayan dokularda nemli bir enerji kaynadr. Anaerobik glikolizde net NADH
retimi ve tketimi yoktur.
Kori siklusu- Kas/KC

zellikle kaslar iin acil enerji gerektiinde ortaya kar (rnek koucular). Glikojen kasta glukoza
yklr ve glukoliz ile kasda laktat oluur. Oluan laktat kapillerler ve hepatik arterioller yolu ile KCe
gelir. KCde nce pirvata sonra glukoza evrilir. KC santral veni ile oluan glukoz kasa verilir ve
kasda glikojen olarak depolanr.
TCA SKLUSU (KREBS SKLUSU, STRK AST SKLUSU)
38
DrTus.com
39

.
nsanda karbonhidrtlarn, lipidlerin tm ve baz aminoasitler Asetil KoAya evrilir. Baz

aminoasitlerde TCA ara rnlerine dntrlr.
.
Bu siklusun temel fonksiyonu aminoasit, ya asitleri ve karbonhidrat metabolizmas ile

elde edilen Asetil KoAnn ve aminoasitlerden elde edilen TCA ara rnlerinin CO ve H Oya
oksidayonudur.
.
Karbonhidrat, lipid ve aminoasid metanolizmasn birletirmektedir.

.
Ayrca glukoneogenez, transaminasyon, deminasyon ve lipogenezde de byk rol oynar.

Hem sentezi gibi reaksiyonlarda da grev yapmaktadr.
.
TCA siklusu tamamen mitokondri matriksinde gerekleir.

.
Siklus hem katabolik hem de anabolik reaksiyonlar ierir. Bu nedenle am bolik

yoldur.
2
Pirvat dehidrogenaz enzim kompleksi, KoA ve NAD varlnda Asetil KoA, NADH+H ve CO retmek
zere pirvatn oksidatif dekarboksilasyonunu salar.
2
Pirvat dehidrogenaz enzim kompleksi:

a.
Pirvat dehidrogenaz (TPP)
b.
Dihidrolipoil transasetilaz (Lipoik asit)
c.
Dihidrolipoil dehidrogenaz (FAD)
Enzimlerinden oluur. Bu reaksiyon irreversibledir ve Asetil KoAdan tekrar glukoz oluumunu
engeller. Bu enzim kompleksi koenzim olarak TPP, lipoik asit, NAD, FAD ve KoA kullanr. Metabolizmada
ayn zelliklerde
(3 enzimden oluan ve TPP, lipoik asit, NAD, FAD ve KoA gerektiren) 3 tane enzim bulunur:
1.
1. Pirvat dehidrogenaz enzim kompleksi
2.
2. -Ketoglutarat enzim kompleksi
3.
3. Dall zincirli aminoasid dehidrogenaz enzim kompleksi
Pirvat dehidrogenaz enzim kompleksi metabolizmann dzenleyici basamaklarndan biridir. Fakat bu
dzenlenme glikolize veya TCAya ait deildir.
Pirvat dehidrogenaz dzenlenmesi

1.
PDH enzim kompleksi son rn tarafndan ve kovalent modikasyonla dzenlenir.

2.
Enzim kompleksi fazla retildii zaman A KoA tarafndan inhibe edilir. Enzim ayrca
yksek NADH dzeyleri ile de inhibe olur (bu olay ETZ substrat ile ar yklenip oksijen snrl olursa
oluur). Yksek ATPde inhibisyon yapar. Ca ile enzim aktive edilmektedir.
3.
Pirvat, KoA, NAD ve ADP enzimi aktier.

4.
Inslin pirvat dehidrogenaz defosforile hale getirir ve aktier.

5.
Glukagon enzimi fosforiller ve inhibe eder.

6.
Katekolaminle enzimi kalp kasnda aktier.

+2
TCA reaksiyonlar
1.
Asetil KoA ve oksaloasetatn birlemesi sitrat sentaz ile katalizlenir ve sitrat oluur.
2.
Bu reaksiyon TCAnn bir ara rnn kullanr (OAA) ve bir ara rnn oluturur (sitrat).
Bu nedenle Asetil KoAnn siklusa girmesi ile siklus ara rnlerinin net retimi veya tketimi olmaz.
3.
Tek ynl bir basamaktr.
Sitrat sentaz reaksiyonu TCA siklusunun ilk reaksiyonudur ve ilk dzenleyici

basaman oluturur. Tek ynl reaksiyondur. Sitrat sentaz enzimi:
Yksek ATP
Yksek NADH H
Yksek sksinil KoA

+
39
DrTus.com
40
Aktienmi ya asitleri, ail KoA trevlerinin art ile inhibe olur.
Ayrca reaksiyon hz substrat konsantrasyonu ile de dzenlenir ve asetil KoA art ile
aktive olur.
ADP ve AMP enzimi aktier.
Sitrat metabolizmada nemli metabolitlerden birisidir:
TCA ara rndr
Ya asitlerinin sitozolik sentezi iin Asetil KoA kaynadr. Asetil KoAlar mitokondriden
sitozole sitrat formunda tanr.
Sitratn sitozolde art glikoliz hz kstlayc enzimi olan FPKI inhibe eder
Sitratn sitozolde art ya asiti sentezi hz kstlayc enzimi olan Asetil KoA karboksilaz
aktive eder.
Izositrat, izositrat dehidrogenaz ile -ketoglutarata evrilir (oksidatif dekarboksilasyon). Mg
veya Mn gerektirir.
Bu basamakta siklusda retilen 3 NADH Hdan biri ve CO aa kar.

+
.
.
.
.
.
Hz kstlayc basamaklardan biridir.

Reversible reaksiyondur.
Izositrat dehidrogenaz:
Yksek ADP, Ca ile aktive,
Yksek ATP ve artm NADH oran ile inhibe olmaktadr.

+2
1.
farkl izositrat dehidrogenaz tanmlanmtr: Bir tanesi NADye zgndr

mitokondride yer alr. Dier iki tanesi NADPye zgndr, mitokondri ve sitoplazmada yer alr.
2.
-KGn sksinil KoAya dnm -ketoglutarat dehidrogenaz enzim kompleksi ile

salanr (oksidatif dekarboksilasyon).
3.
Reaksiyonda TCAdaki ikinci CO k ve 2. NADH+H retimi salanr.

4.
Irreversible reaksiyondur.
-ketoglutarat enzim kompleksi:
3 enzimin beraber almas ile reaksiyon gerekleir. Gerekli olan koenzimler TPP, lipoik
asit, FAD, NAD ve KoAdr.
Enzim artm ATP, GTP, NADH+H ve sksinil KoA ile inhibe edilir. Ca artyla aktive
edilir.
Arsenit reaksiyonu inhibe eder. Siklusta ara rnlerin net bir retimi ve tketimi yoktur. 1
dngde 4 ift e transferi olur:
ift eNADI NADH+Ha indirger
1 ift eFADyi FADH2ye indirger.

2
+2
Dzenleyici enzimler:
.
.
.
Sitrat sentaz
zositrat dehidrogenaz
-ketoglutarat dehidrogenaz
CO k olan basamaklar:
2
.
.
TCA siklusunda NADH+H retilen basamaklar:

.
.
.
malat dehidrogenaz
TCA siklusunda substrat dzeyinde fosforilasyon basama:

40
DrTus.com
41

Sksinat tiokinaz (sksinil koenzim A sentetaz)
TCA siklusunda FADH retilen basamak:

2
TCA siklusunda mitokondri i membranna bal enzim:

Sadece mitokondride yerleen TCA enzimleri:

1.
2.
-KG dehidrogenaz
Sksinat dehidrogenazdr.
Siklusda tek ynl reaksiyonu katalizleyen TCA enzimleri:

.
.
Sitrat sentaz
TCA siklusunun anaplretik reaksiyonlar (yerine koyma):

.
1. Pirvat karboksilaz: Pirvattan oksaloasetat reten reaksiyon
.
2. Aminoasit reaksiyonlar:
a) -ketoglutarat ve oksaloasetatn transaminasyonu
b) glutamat dehidrogenaz
c) dall zincirli aminoasitler ve tek karbonlu yalardan sksinil KoA sentezi.
TCAda yer alan vitaminler:

1.
Ribo avin: FAD yapsnda olup, -ketoglutarat enzim kompleksi ve sksinat

dehidrogenaz yapsnda bulunur.
2.
Niasin: NADnin yapsnda yer alr, izositrat dehidrogeaz, -ketoglutarat dehidrogenaz ve

malat dehidrogenazn yapsnda bulunur.
3.
Tiamin: -ketoglutarat dehidrogenazn kofaktrdr.

4.
Pantotenik asit: KoA yapsnda bulunur.
nhibitrler
.
.
.
.
.
.
.
Gliseraldehit 3-fosfat dehidrogenaz odoasetat

Enolaz Florr
Fosfofruktokinaz-1 Fosfoglikolik asid
-ketoglutarat dehidrogenaz Arsenit

Akonitaz Floroasetat
Sksinat dehidrogenaz Malonat
Pirvat dehidrogenaz kinaz Dikloroasetat
GLUKONEOGENEZ
.
Beyin, RBC, bbrek medullas, kornea, lens, testis ve egzersiz halindeki kas gibi baz
dokular metabolik yakt olarak devaml glukoza gereksinim gsterirler.
.
Beyin yettii srece sadece glukoz kullanan bir organdr. Sadece kendine yetmemeye
balad zaman keton cisimlerini de yakt maddesi olarak kullanmaktadr.
41
DrTus.com
42

.
Eritrositler mutlak olarak glukoza baldrlar. Mitokondrileri olmad iin enerji

gereksinimlerini sadece glikolizden elde etmektedir.
.
Bbrek medullas, kornea, lens, testis ve egzersiz halindeki kas gibi dokularnda aerob
kapasiteleri dktr ve enerjilerinin ounu anaerobik glikolizle salarlar.
nsanda iki dokuda glikojen depolanmaktadr:
.
.
Kasda yaklak 245 gr, kas arlnn %0.7si kadar,

karacierde 72 gr, arlnn %4I kadar glikojen bulunmaktadr.
Bunlardan sadece karacier glukagonu kana glukoz salamakta kullanlabilir. Diyetle

glukoz alm olmad zaman, karacier glikojeni bu gereksinimi sadece 12-24 saat sre ile karlayabilir.
Glikojen bu nedenle ok uzun sreler kana glukoz salayacak bir depo deildir.
.
Alkta asl glukoz salayan kaynak glukoneogenezdir. Glikojen depolar glukoneogenez

tam devreye girene kadar glukozsuz kalmamamz salayan bir kesintisiz g kayna gibi almaktadr.
.
Uzam alkta hepatik glikojen depolar tkenir ve laktat, pirvat, gliserol, oksalat, ketoglutarat ve -ketoasitlerler gibi prokrsrlerden glukoz sentezlenir.
.
Glukoneogenez %90 KCde, %10 bbrekte oluur. Alkta glukoneogenezin %50sinden

bbrekler sorumludur.
.
Glukoneogenez sreci glikolizin ters srecidir. Tek problem glikolizdeki irreversible

basmaklardadr. Bu basamaklar dnda kalan basamaklar yine glikolitik enzimlerle, sentezlenen
molekller geri harcanarak geri evrilebilir:
rreversible basamaklar:
.
.
.
1. Glukokinaz basama
2. Fosfofruktokinaz 1 basama
3. Pirvat kinaz basama
1. rreversible aama
Pirvat kinazn katalizledii ve PEPdan pirvat olutuu aamadr. PK reaksiyonu pirvat karboksilaz
ve fosfoenolpirvat karboksikinaz enzimleri ile geri evrilir. 1. aamada pirvat pirvat karboksilaz
enzimi ile oksaloasetata (OAA) dner.
Pirvat Karboksilaz Enzimi:

.
Pirvat karboksilaz KC ve bbrek hcre mitokondrilerinde bulunur fakat kas hcrelerinde

bulunmaz. Bu enzim kovalent olarak bal ekilde Biotin iermektedir ve ATP gerektirir.
.
Mg gerektiren bir enzimdir.

.
rreversible reaksiyondur
.
Asetil KoA dzeylerinin art ile allosterik olarak aktive edilir. Bu nedenle alkta aktiftir.
.
ATP/ADP oran art ile etkisi artar. ADP art ile inhibe olmaktadr.
.
Pirvat/OAA oran art ile etkisi artar.

.
Glukagon ve epinefrin ile indirekt olarak aktive edilir.

Oksaloasetat mitokondriden dar kamaz (mitokondri i zarnn geirimsiz olmas nedeni ile). Bu
nedenle OAA nce malata evrilir, malat eklinde mitokondriyi terk eder ve daha sonra sitozolde
tekrar OAAe dner.
Fosfoenolpirvat karboksikinaz (PEP-CK):

.
Malat dehidrogenaz reaksiyonu ile sitozole tanan OAA 2. aamada sitozolde

fosfoenolpirvat karboksikinaz (PEP-CK) ile dekarboksile olur ve fosforillenir.
.
Bu reaksiyon iin enerji kayna olarak GTP veya ITP gereklidir ve reaksiyonda CO k
olur.
2
42
DrTus.com
43

.
PEP karboksikinaz reaksiyonu glukoneogenezin dzenleyici basamaklarnda biridir ve

glukagon/inslin oran ykseklii ile aktive olur.
.
Adrenalin ve glukokortikoidlerde enzimi aktier.

Bu aamadan sonra fruktoz 1,6-bifosfat sentezlenene kadar glikoliz reaksiyonlar ayn olarak geri
dner. Fosfogliserat kinaz basama terse dnerken 2ATP, gliseraldehit 3-P dehidrogenaz
basama terse dnerken 2NADH+H harcanr.
2. rreversible aama
.
PFK-1 reaksiyonu glukoneogenezdeki ikinci almas gereken irreversible basamaktr.

.
FPK-1 reaksiyonu, fruktoz 1,6-bifosfataz ile geri evrilir. Fruktoz 1,6-bifosfataz fruktoz 1,6bifosfat fruktoz 6-fosfata evirir. Bu reaksiyon glukoneogenezin nemli dzenleyici reaksiyonudur.
Fruktoz 1,6 bifosfataz:

o Glukagon, adrenalin ve glukokortikoidlerle aktienir.
o AMP ile inhibe olur (dk enerji)
o ATP ve AMP ile aktive olur (yksek enerji)
o
Sitratla aktive olur
o
Fruktoz-2,6 bifosfat ve fruktoz 1,6-bifosfat ile inhibe olur (glukagondan etkilenir)
o
Fruktoz 1,6 bifosfataz sadece karacier ve bbrekte bulunur. izgili kasda da
gsterilmitir fakat etkinlii dktr. Dz kas ve kalp kasnda yoktur.
3. rreversible aama:
.
Glukokinaz enzimi ile katalizlenen basaktr.

.
Glukoz 6-fosfataz, Glukoz 6-fosfat paralayarak serbest glukoz oluturur. Glikolizdeki

son irreversible basamak geri evrilmi olur.
Glukoz 6 fosfataz:
o
Glukagon, adrenalin, tiroksin ve glukokortikoidlerle aktienir.
o
KC, bbrekte ve ince garsak GER ve DZ endoplazmik retikulumlarnda da yer alr. Kas
ve ya dokusunda bulunmaz. Bu nedenle kas glukoneogenez ile kana glukoz salayamaz. Ayrca kas
glikojeninden elde edilen glukoz 6-fosfatta serbest glukoz oluturmak zere defosforile edilemez.
o
Glukoz 6- fosfat art ile aktive olur.
Glukoneogenezde her glukoz molekl oluumu iin 6 yksek enerjili fosfat ba (2GTP ve 4
ATP) ve 2 NADH+H oksidasyonu gerekir.
SUBSTRATLAR
Glukoneogenezin en nemli sorunu glikoza evrilecek substratlarn azldr. Glukoneogenezde
aada yazlan substratlar kullanlabilir:
Tm glikolitik ara rnler ve ve sitrik asit siklusuda -ketogutarattan itibaren OAAa kadar
olan tm ara rnler.
.
Laktat: RBC ve kas gibi tm anaerobik alan dokularda oluur. Glikoz egzersizdeki
kasca laktata evrilir. Bu laktat KCce alnr ve glukoza dnerek dolama geer. Bu siklusa Cori siklusu
ad verilir. Cori siklusu anaerobik alan tm dokularla kas arasnda gerekleir.
.
Gliserol: Ya dokusunda TAG hidrolizi ile oluur. Sadece gliserol etkinletirebilen

enzime gliserol kinaz sahip dokularda etkin olarak glukoneogenezde kullanlabilir. ATP gerektiren gliserol
kinaz enzimi zellikle KC ve bbrekte bulunmaktadr. Gliserol, gliserol kinazla gliserol-3-fosfata dner.
Gliserol-3-fosfatta DHAPa dnerek glukoneogeneze katlr.
.
-ketoasitler: Pirvat, oksaloasetat ve -ketoglutarat gibi -ketoasitler glukojenik aa

metabolizmasndan elde edilir. Bu maddeler TCA ile OAA olutururlar.
43
DrTus.com
44

.
Alanin nemli bir kaynaktr. Balca kas proteinlerinden elde edilir. ncebarsaklarda da
sentezlenebilir. Glukoneogenez iin en nemli aminoasit substratdr. ALT enzimi ile pirvata evrilir
ve OAA zerinden glukoneogeneze katlr.
.
Tm bu aminoasitler pirvat ve TCA ara rnlerine dnerek KC glukojeni ve kas

glukozu iin kaynak oluturur. Sadece lsin ve lizin karbonhidrat sentezine giremez.
Glukoneogenezin grevleri
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
Kan glukoz dzeylerinin devamlln salar

Asit-baz dengesinin kontrolnde nemlidir:
Aminoasid dengesinin devamn salar:
Biyosentetik prokrsrleri retir:
Hipogisin A ve hipoglisin:
1.
Hipoglisin A karacierde metabolize olmaz ve KoA-SH ve karnitinle birleir. Karnitin ve

KoA tkenir ve -oksidasyon bozulur.
2.
Hipoglisin -oksidasyon ilk enzimi ail KoA dehidrogenaz inhibe eder. Her ikisinde de oksidasyonun bozulmas sonucunda glukoneogenez yaplamaz ve hipoglisemi ortaya kar.
Faz
Kan glukoz kayna
Dokularca glukoz kullanm
Beynin major yakt maddesi
I (0-6 saat)
Eksojen
Tm dokular
Glukoz
II (6-16 saat)
Glukojen ve hepatik
glukoneogenezis
Karacier hari tm dokular kullanr. Kas

ve ya dokunun kullanm oranlar
azaltlmtr.
Glukoz
Hepatik glukoneogenez
ve glikojen
Karacier hari tm dokular kullanr. Kas

ve ya dokunun kullanm oranlar
dahada azalr.
Glukoz
IV (2-24 gn)
Hepatik ve renal
glukoneogenez
Beyin, RBC, renal medulla, az miktarda

kas
Glukoz ve keton cisimleri
V (24-40 gn)
Hepatik ve renal
glukoneogenez
Beyin, azaltlm oranlarda RBC, renal

medulla
Keton cisimleri ve glukoz
III (16 saat-2gn)
Glukoneogenez over aktivite: Katekolaminler, kortizol, gh, glukagon/inslin orani artiina bali olabilir
ve hiperglisemi oluabilir.
Karbonhidratla
beslenme
Alk
ve
diabet
Uyarc
hormon
nhibe
edici hor
mon
Uyaranlar
inhibitrler
Glikojenez, glikoliz, pirvat oksidasyon enzimleri
Glikojen sentaz
nslin
Glukagon
Glukoz-6fosfat1
glukoz 6fosfat
Hekzokinaz
Glukokinaz
glikojen
nslin
Glukagon
(cAMP)
AMP,
fruktoz
44
DrTus.com
45
PFK-1
Pirvat kinaz
nslin
nslin
6-fosfat,
fruktoz
2,6bifosfat1
Glukagon
(cAMP)
Fruktoz
1,6bifosfat1 ,
Glukagon
(cAMP)
ADP/AMP
Pirvat dehidrogenaz
KoA, NAD,
ADP,
pirvat
Sitrat1, ATP1
ATP, alanin,
uzun zincirli
ya
asitleri,
asetil KoA
Asetil KoA,
NADH+H,
ATP
Glukoneogenez enzimleri
Glukokortikoidler
Pirvat karboksilaz
Fosfoenolpirvatkarboksikinaz
Glukagon
Adrenalin
Glukokortikoidler
Glukagon
Adrenalin
Glukokortikoidler
Glukagon
Adrenalin
nslin
Asetil KoA1
ADP
nslin
ATP, sitrat
fruktoz 2,6bifosfat,
fruktoz 1,6bifosfat, AMP
nslin
Glukoz 6fosfat
nslin
Glukokortikoidler
Glukoz 6-fosfataz
Glukagon
Adrenalin
Pentoz fosfat yolu ve lipogenez enzimleri

Glukoz 6-fosfat dehidrogenaz
nslin
NADPH
6-fosfoglukonatdehidrogenaz
nslin
NADPH
Malik enzim
nslin
nslin
Yag asit sentaz
nslin
Sitrat1
Uzun zincirli
ya ail KoA
(palmitoil
KoA), malonil
KoA
GLKOJEN METABOLZMASI
1.
Balca glikojen depolar iskelet kas ve karacierdedir. Fakat pek ok hcrede de ok az

miktarlarda olabilir.
2.
Kas glikojeni, kas kaslmas srasnda ATP sentezi iin enerji deposu grevi stlenir.
nk kasta glukoz 6-fosfataz enzimi yoktur ve glikojen ykm ile oluan glukozun tm glikolize girer.
Kas kana serbest glukoz salayamaz. Karacier glukojeni ise zellikle erken alk dneminde kan glukoz
dzeyini belirli seviyede tutmak iin almaktadr.
3.
KC glukojeni alkta azalr ve toklukta artar fakat kas glukojeni bir ka gn sren ksa
sreli alklardan etkilenmemektedir. Ancak uzun sren alklarda orta derecede azalmaktadr.
Emilim sonras, normal yetikinde glikojen depolanmas
Karacier
%4
72 gr
45
DrTus.com
46

Kas
%0.7
245 gr
Hcre d
%0.1
10 gr
GLUKOJEN
SENTEZ
Glikojenin yaps:
.
Glukojen sadece glukoz birimlerinden olumu bir homopolisakkariddir.

.
Ykld zaman sadece glukoz verdii iin glukozan madde ad verilir.

.
Glukojen moleklnde glukoz birimleri 1 4 balanmalar ile bir araya gelir. Sadece
dallanma noktalarnda glukoz kalntlar 1 6 balanmalar ile bir araya gelmektedir.
Glikojen sentezi sitoplamada gerekleen bir sretir glikolitik ara rn olan glukoz 6-fosfatlardan
itibaren balar.
1. basamak:
Glukoz 6-P, fosfoglukomutaz enzimi ile glukoz 1-Pa dnmektedir. Reversible reaksiyondur.
2. basamak:
Glukoz 1-P ve UTPden UDP glukoz pirofosforilaz etkisi ile UDP-glukoz (bu glukozun glikojen
sentezinde kullanlan aktif formudur) sentezlenir.
3. basamak:
Glikojen sentaz glikojenin 1-4 balarn yapmaktan sorumludur.
.
Bu enzim UDP glukozdan glukoz alcs gibi davranarak glukojen sentezini balatamaz.
Sadece var olan zinciri uzatabilir. Glikojen sentazn alabilmesi iin bata en az 4 glukoz kalntsnn bir
araya gelmesi lazmdr.
.
Glikojen parasnn yokluunda ise glikogenin denilen zel bir protein glikoz
kalntlarnn alcs olarak i yapar. Glikogenindeki tirozin aminoasidinin yan zincirinin OH grubu
balangta glikozil nitelerinin eklendii yerdir.
.
UDP-glukozdan glikogenine ilk glukoz transferini glikojen sentezini balatma enzimi

salar. Bundan sonra bir ka glikozil nitini glikogenin kendisi byyen 1-4 glikozil zincirine ekleyebilir.
Bu glikogenin ve 4 glukoz kalnts ieren zincir olutuktan sonra glukojen sentaz devreye girer.
.
1-4 balarn yapan enzim glikojen sentazdr.
4. basamak:
Glikojen yaklak olarak her 8-10 glukoz kalntsnda bir dallanma gsterir.
.
Dallandrc enzim, amilo (1-4 - 1-6) transglikolaz (glikozil 4:6 transferaz) dr.
.
Dallanma ayrca glukozun eklenip karlaca indirgenmi ularnda ok olmasn salar.

Bylece glukojen yapm ve ykm hzda artar.
GLKOJEN YIKIMI Glikojen fosforilaz:

.
ndirgenmemi utaki glukozil kalntlarn -1,4 balarn ykarak ayrr. Fakat glikojen
fosforilaz bu ilemi dallanma noktasna 4 glikozid kalnts kalan kadar yapabilir. Bu kalan yapya limit
dekstrin denilir. Bu kalntlarn paralanmas glikojen fosforilazla gerekletirilemez.
.
Dallanmalar 2 enzimatik aktivite ile uzaklatrrlr. nce oligo-(1-41-4)
46
DrTus.com
47

glukantransferaz (genel ad glikozil (4,4) transferaz) -1,4 glikozil kalntsndan 3n alarak baka bir
indirgenmemi uca ekler.
Kalan tek glikozil kalntsnn 1-6 ba, amilo 1-6 glikozidaz ile hidrolize edilerek,
serbest glukoz aa kar.
.
Glikojenin -1,4 balarnn yklmas ile glukoz 1-P elde edilir. Ayrca her 1-6 bann kopmas
ile de serbest glukoz elde edilmektedir.
.
Glikojen fosforilazca aa karlan glukoz 1-Plar, fosfoglukomutaz ile glukoz 6-Pa

evrilir. Glukoz 6-fosfatta glukoz 6-fosfatazla serbest glukoza evrilir.
Az miktarda glikojen lizozomal enzim olan 1-4 glukozidaz (asit maltaz) tarafndan devaml olarak
yklmaktadr. Bu yolun amac bilinmemektedir. Fakat eksikliinde glikojen depo hastal Tip 2
(Pompei hastal) diye adlandrlan, sitozolde glikojen vokuollerinin birikimi ile seyreden ciddi bir
hastala neden olur.
GLKOJEN SENTEZ VE YIKIMININ DZENLENMES

1.
2.
2 ekilde yaplr:
Glikojen sentaz ve glikojen fosforilazn allosterik kontrol
Glikojen sentez ve ykmnn hormonal kontrol

Glikojen sentaz ve glukojen fosforilaz enzimleri hcrenin enerji gereksinimi ve metabolitlerinin
dzeyine gre yant verir.
Glikojen sentezi:
.
.
.
Enerji ve substrat (glukoz) miktar yksek olduu zaman uyarlr.

Toklukta Glukoz 6-P artar ve glikojen sentaz allosterik olarak aktive eder
Inslin glikojen sentezini artrmaktadr.
Glikojen ykm:
.
Enerji ve glukoz dzeyleri dk olduunda glukojen ykm izlenir.

.
Glukoz 6-P, ayn ATP gibi glikojen fosforilaz allosterik inhibisyona uratr
.
Karacierde glukoz da glukojen fosforilaz iin allosterik inhibitr gibi davranmaktadr.

.
Kas kaslmas srasnda, hzl ve acil ekilde glikojen deposundan elde edilen ATPye
gereksinim vardr. Sinir uyarlar zarlar depolarize eder, bu da sarkoplazmik retikulumdan kas hcresi
sarkoplazmas iine Ca salnmna yol aar. Ca kalmoduline balanr ve cAMP baml protein
kinazca fosforile edilmesine gerek kalmadan fosforilaz kinaz akti etirir. Kas gevediinde ise Ca
sarkoplazmik retikuluma geri dner ve fosforilaz kinaz inaktif olur.
.
Kas glikojen fosforilaz Bsi (inaktif form) anoksi ve ATP tkenmesi gibi durumlarda
akti eir.
.
Glikojen fosforilaz A (aktif form), kasda fosfokreatinin, karacierde kafein ile inhibe
edilir.
.
Glukagon veya epinefrin gibi hormonlarn reseptre balanmas ile glikojen ykm balar.
Glukagon ve epinefrin KCde, epinefrin kasda cAMPyi artrrken, inslin azaltmaktadr.
+2
+2
HEKSOZ MONOFOSFAT YOLU (HMY)

.
Pentoz fosfat yolu, fosfoglukonat yolu olarak da adlandrlr.

.
Dng sitozolde oluur.

.
Dngde hi ATP sentezlenmez ve tketilmez.

.
Yolun oksidatif blmne giren her glukoz-6-fosfat iin iki NADPH oluur. Bu yol
biyokimyasal bir redktan olarak grev yapan NADPHn hcre gereksinimlerinin byk blmn karlar.
.
NADPH ya asidi sentezi, kolesterol sentezi ve ayrca RBClerde redkte glutatyon

sentezinde de kullanlmaktadr.
47
DrTus.com
48

.
HMYu ya asidi sentezinde aktif olan karacier ve meme dokusunda ve steroidlerin

NADPH baml sentezinde aktif olan adrenal korteksde ve eritrositlerde zellikle nemlidir.
.
HMY ayrca nkleotid sentezi iin gerekli olan riboz-fosfatlarda retir.
HMYNUN OKSDATF BLM

Her glukoz 6-fosfat iin,1mol ribuloz 5-fosfat, 1 mol CO ve 2 mol NADPH oluur.
2
1. Glukoz 6-P, glukoz 6 fosfat dehidrogenaz enzimi ile 6-fosfoglukono--laktona evrilir.
Bu enzim NADPH koenzim olarak kullanmaktadr.

Irreversible reaksiyondur.
HMY primer olarak bu basamakta dzenlenmektedir.
NADPH/NADP oranlar enzim aktivitesini belirler.
Inslin tarafndan uyarlr

2. 6-fosfoglukonat 6-fosfoglukonat dehidrogenaz ile ribuloz 5-fosfata dner.
Bu reaksiyon ile 1 pentoz eker ribuloz 5-fosfat retilir.
Tek ynl reaksiyondur.
HMYnun aktivitesinin denetlendii 2. basamaktr
1 mol CO ve 1 mol NADPH oluur.
NADPH/NADP oranlar enzim aktivitesini belirler.
Inslin tarafndan uyarlr

2
HMYnun nonoksidatif reaksiyonlar

Bu reaksiyonlar 3,4,5,6 ve 7 Clu ekerlerin birbirine dnmn katalize eder ve
izomerizasyon ve epimerizasyon reaksiyonlarn ierir. Bu blmde kullanlan transketolaz
enzimi 2 karbonlu birimlerin, transaldolaz da 3 karbonlu birimlerin transferini salar.
1.
HMY izole tekrarlayc bir siklus deil, glikoliz ile entegredir.

2.
HMYnun nonoksidatif blm temel olarak ara rn varl ile kontrol edilir.
3.
Nonoksidatif yolda gerekli olan tek koenzim transketolaz reaksiyonundaki tiamin

pirofosfattr (TPP).
NADP (nikotinadenin dinkleotid fosfat)

.
.
NADP, NADden farkldr.
NADPH hcre iinde spesik nemi olan, NADP spesik enzimler ile ilikilidir.
NADPH:
Indirgeyici biyosentez reaksiyonlarnda

HO indirgenmesinde
2
1.
2.
Sit P450 sisteminde

Lkositler ve fagositozda gereklidir.
1. ndirgeyici biyosentez:
NADPH, NADHa benzer ekilde yksek enerjili molekl olarak kabul edilebilir. Ancak
NADPHn elektronlar NADHda olduu gibi oksijene transfer edilmekten ok ya asidi,
steroid sentezi, kolesterol biyosentezi gibi indirgeyici biyosentezde kullanlr.
2. HO indirgenmesi:
2
Eritrositte HO in yok edilmesinde redkte glutatyondan yararlanlr.

2
Glutatyon molekl glutamat, sistein ve glisin (-glutamilsisteinilglisin) aminoasitlerinden
48
DrTus.com
49

oluan bir tripeptid yapsdr. Glutatyon hcre iinde antioksidan sistemde nemli olan bir molekl olarak
karmza kar.
.
Glutatyon benzeri 2-3 aminoasitten oluan di- ve tripeptid benzeri yaplar (glutatyon,
kreatin ve karnitin v.b.) sentezlemek iin ribozomal aktiviteye gereksinim yoktur. Bu maddeler hcrede
enzimatik aktiviteyle beraber sentezlenebilir.
.
Bir ok hcrede bulunan redkte glutatyon (GSH) H O yi detoksiye edebilir. Glutatyon

peroksidazla (Se) katalizlenen bu reaksiyon ile koruyucu etkisi olmayan okside-glutatyon (GS-SG) oluur.
Hcre NADPHI kullanan glutatyon redktaz (koenzimi FAD) ile indirgenmi glutatyonu tekrar sentezler.
.
Askorbat, vitE, -karoten gibi indirgeyici ajanlar hcre iinde reaktif oksijen ara rnlerini
datoksi ye edebilir.
2
.3. Sitokrom P-450:

.
Oksijenin bir substrat moleklne dorudan aktarlmasn ve buna katlmasn katalize

eder. Amac hcreye enerji salamak olan tepkimelerde yer alma yerine, bir ok farkl metabolitin yapm
ve ykm ile ilgilidir.
.
Hemoglobin tr hemoproteinlerdir.
.
Karacier ve ince barsaklarda en fazla oranda yer almaktadrlar fakat ihtimalen her
hcrede bulunurlar.
.
Dokularda ounlukla dz endoplazmik retikulum zarlarnda yer alrlar.

.
Adrenal bezde mitokondri ve DERda yer alp steroid hormon sentezine katlrlar.
.
Sitokrom P450 izoformlarnn ou indklenebilir trdr. rnein fenobarbital veya dier

bir ok ila kullanm, 4-5 gn iinde DERda hipertro ve sit P450 dzeyinde 3-4 kat arta neden olur.
.
Bir ok ilacn detoksikasyonunda mikrozomal sit P-450 monooksijenaz sistemleri

nemlidir. Bu monooksijenazlar, karacier mikrozomlarnda sit P-450 ve sit b-5 ile beraber bulunurlar.
Hem NADH hem de NADPH bu sitokromlarn indirgenmesi iin gerekli indirgenmi ekivalanlar salar. Bu
sistemle metabolize olan ilalar arasnda benzpren, aminopirin, anilin, morn ve benzfetamin yer alr.
.
Sistem iin NADPH varl nemlidir. Fakat sistem tamamen NADPHa baml deildir.
NADHlarda rahatlkla kullanabilir.
2.
4. Lkositler ve fagositoz:
Ntroller ve monositler fagosite ettikleri mikroorganiz-malar yok etmek iin temel olarak iki sistem
kullanrlar:
Oksijen baml sistem:

Myeloperoksidaz sistemi (MPO) ve serbest radikal sisteminden oluur.
Oksijenden bamsz sistem:

Fagolizozomdaki pH deiiklikleri ve lizozomal enzimleri ierir. Bu sistemin ok nemli bakterisidal
etkileri olduunu sylemek ok olas deildir. Tek bana pH deiiklikleri ve lizozomal enzimlerle
bakterisidal etki oluturulamaz.
NTROFLLERDE ZELLKLE LZOZOMLARDA BULUNAN
PROTENAZLAR VE ANTPROTENAZLAR
Elastaz
1-antitripsin
Kollagenaz
2-makroglobulin
Gelatinaz
Sekretuar lkoproteinaz inhibitr
Katepsin G
1-antikimotripsin
Plazminoej
aktivatr
Plazminojen aktivatr inhibitr-1
49
DrTus.com
50
Bu sistemler iinde en etkili olan MPO sistemidir.

.
Fagositoz ile beraber lkosit hcre membranna yerlemi NADPH oksidaz enzimi evre
dokulardaki molekler oksijeni speroksite evirir. NADPH oksidaz Sitokrom b558 ierir.
.
NADPH oksidaz dinlenim halindeki fagositik hcrelerde aktif deildir. C5a kompleman
paras veya kemotaktik peptidler gibi eitli ligandlarn plazma zarndaki reseptre balanmas ile
aktienir.
.
Speroksit (O ) oluur ve Daha sonra speroksit radikali, SOD (speroksit dismtaz) ile H O ye
indirgenir.
.
Fagolizozomda bulunan lizozomal bir enzim olan myeloperoksidaz varlnda peroksid ve

clorr iyonlar, bakterisidal etkili hipoklorz aside (HOCl) dntrlr. Fazla hidrojen peroksidde, katalaz
ve glutatyon peroksidaz ile ntralize edilir.
.
Makrofaj NO sentaz aktivitesi genelde dktr. Sentezi bakteriyal lipopolisakkaritler ve interferon ile uyarl. Uyarlm makrofajlar serbest oksijen radikalleri oluturur. Bunlar NO ile birleip daha
fazla bakterisidal etki oluturur.
2-
Reaktif oksijen bileikleri (ROS), serbest radikaller ve Antioksidanlar:

.
Serbest radikal bir veya daha fazla elememi elektron ieren atom veya molekllerdir.
.
Bununla beraber singlet oksijen, H O ve NO gibi maddeler serbest radikal deildir.

.
Reactive Oxygen Species terimi (ROS) hem O (speroksid) ve OH (hidroksil) gibi

serbest radikalleri hem de HO (hidrojen peroksid) ve HOCl (hipklorzasid) gibi nonradikal oksijen
derivelerini
2
2.
tanmlar.
BALICA ROSLAR
Speroksid
Hidrojen peroksid
Hipoklorz asid
Peroksidler
Hidroksil radikali
Peroksinitrit
Peroksil radikali
Nitrik oksid
Heme proteinleri
Singlet oksijen
ounluu normal metabolizma srasnda, oksijenin kullanld Biyokimyasal redoks

tepkimelerinde sentezlenir (O , NO , H O ).
.
Fagositoz srasnda kontroll olarak HOCl, OH ve O retilir

.
Radyasyon, UV k, evresel kirleticiler, sigara, iddetli egzersiz ve iskemiye bal olarak

da O , OH , ROO gibi radikaller retilmektedir.
.
Speroksid radikali ve dier baz peroksidlerin tmr ilerletici etkileri vardr. Serbest
radikaller gross kromozomal hasar oluturur ve dolaysyla doal tamir mekanizmalar inhibe edilir.
.
Serbest radikaller ve ROSlar kalsiyum depolarnn boalmasna yol aarak gen

ekspresyonunda da deiikliklere yol aarlar. Bu yolla hcresel kinaz tr enzimlerin, fosfatazlarn ve
transkripsiyon faktrlerinin aktivasyonuna neden olurlar.
2. -
2. -
2.
KAN HCRELER VE ETL DOKULARDA OKSDATF STRESLE LKIL NEML TEPKMELER

Speroksit retilmesi
O2 + e O2 4
NADPH-oksidaz
2O2 + NADPH 2 O2 4 + NADP + H+
50
DrTus.com
51

Speroksit dismutaz
O2 4 + O2 4 + 2H+ H2O2 + O2
Katalaz
H2O2 2 H2O + O2
Myeloperoksidaz
H2O2 + X+ H+ HOX (X= Cl, Br v.b.)
Glutatyon peroksidaz (Se)
2GSH + R-O-OH GS-SG + H2O + ROH
Fenton reaksiyonu
Fe+2+ H2O2 Fe+3 + OH. + OH-
Haber-Weiss tepkimesi
O2 4+ H2O2 O2 + OH. + OH-
Glukoz-6-fosfat dehidrogenaz
G6P + NADP 6-fosfoglukonat + NADPH+H
Glutatyon redktaz
GS-SG + NADPH+H 2 GSH + NADP
Dokularn, serbest radikal zincir tepkimelerinin balamasn engellemek ve bunlar sonlandrmak iin
kulland kiisel savunma mekanizmalar, antioksidanlardr. Vcutta kullanlan balca antioksidanlar:
nsanda metabolizmada speroksit radikali reten reaksiyonlar:

.
.
.
o Ksantin oksidaz,
o NADPH oksidaz,
o
Sitokrom P450 redktaz
Koruyucu antioksidanlar:
Yeni ROS oluumunu engellerler.
.
.
.
.
.
.
Serloplazmin
Metallotinoin
Albumin
Transferrin
Ferritin
Myoglobin
Yokedici antioksidanlar:
Olumu ROSlar yok ederler.
Enzimler:
.
.
.
.
.
.
Speroksid dismutaz
Glutatyon peroksidaz
Glutatyon redktaz
Katalaz
Metionin slfoksid redktaz
Metalloenzimler
Kk molekller
.
.
.
.
.
.
.
Glutatyon
Askorbat (vitamin C)
Tokoferoller (Vitamin E)
rik asid
Karotenoidler
Selenyum
Flavonoidler
nsanda NADPH retilen reaksiyonlar:

51
DrTus.com
52

.
1. Pentozfosfat yolu: Glukoz 6-fosfat dehidrogenaz, 6-fosfoglukonat dehidrogenaz
.
2. Malik enzim
.
3. TCAsiklusu: TCAda yer alan izositrat dehidrogenaz enzimi NADPden NADPH retme
ynnde alabilir.
MONOSAKKARD
METABOLZMASI
Fruktoz
VE
DSAKKARDLERN
Metabolizmas
Biomedikal nemi:
.
.
.
.
Kolay metabolize edilen iyi bir enerji kaynadr

Seminal veziklde oktur ve spermatozoa fruktozu enerji kayna olarak kullanr.
Fazla fruktozlu diet lipogenezi uyard iin zararldr.
Diabetiklerde fruktoz metabolizmas sorbitol yoluna kayar ve katarakt oluur.
nsanda fruktoz kaynaklar:

.
1. Fruktoz pek ok meyve, sebze ve balda serbest monosakkarid olarak bulunur. Yemek sonras
kanda yksek oranda fruktoz bulunur.
.
2. Fruktozun en nemli kayna, ykld zaman eit oranda glukoz ve fruktoz aa karan
sukrozdur.
.
3. Mannozun fruktoza dnm:
.
4. Glukozun sorbitol yolu ile fruktoza dnm: Aldoz redktaz glukozu sorbitole indirger.
Enzim lens, retina, plasenta ve eritrositlerde youndur. Karacier, over ve spermde ise sorbitol fruktoza
evirecek sorbitol dehidrogenaz bulunur.
1.
Fruktoz glukoz ve glukojene evrilir.

2.
Hcrelere fruktoz girii inslinden bamszdr ve glukozun aksine fruktoz inslin

salnm iin zayf bir uyarandr.
Fruktoz kas hcresi ve adipositlere GLUT 5 ile girer.
Hekzokinaz: Fruktoza ilgisi azdr yani KmI yksektir. Kasda bulunan enzim
heksokinazdr.
Fruktoz heksokinazla fosforillenince 6 karbonlu metabolitler zerinden glikolize dahil olur.
Fruktokinaz: Fruktoz fosforilasyonunda esas rol stlenir. Karacier, bbrek ve

incebarsakda bulunmaktadr ve ATPyi fosfat vericisi olarak kullanarak fruktozu fruktoz 1-fosfata evirir.
Kasda bulunmaz. Kmi dk yani ilgisi yksek olan enzimdir. Alk ve inslinden etkilenmez.
Fruktoz fruktokinazla fosforillenince 3 karbonlu metabolitler olan gliseraldehit-3-P

ve DHAP zerinden glikolize girer. ok byk oranda da bu yolu kullanmaktadr.
Fruktoz metabolizmas glukoz metabolizmasn-dan hzldr nk fruktoz 1fosfattan oluan triozlar glikolizin hz kstlayc basama olan FPK-1 basaman bypass ederler.
Diyette fruktoz alnca A KoA oluumundaki arta bal olarak karacierde lipogenez hzlanr.
Fruktoz metabolizmas bozukluklar:

1. Fazla fruktozlu diyet:
Yksek doz fruktoz uygulamalarnda hipoglisemi ve laktik asidoz ortaya kmaktadr. nk
fruktozun fruktokinazla fruktoz 1-fosfata fosforilasyonu hzl iken aldolaz B yavatr. Sonuta
hcrede fruktoz 1-fosfat birikirken hcre ii ATP ve inorganik fosfor tkenmektedir. Bylece KCde
(fruktozun ou burada katabolize olmaktadr) ADPden ATP oluumu snrlanr. Sonuta ADP ve
AMP hidrolize edilir ve hiperrisemi ve gut grlr.
2. Genetik hastalklar:
52
DrTus.com
53
a. Esansiyel fruktozri:
Fruktokinaz eksiktir.
Benign ve asemptomatiktir
drarda fruktoz birikir.
Fruktoz sadece heksokinazla metabolize edilir. Bu nedenle metabolizmas yavatr ve

kan-idrar dzeyleri artar.
b. Herediter fruktoz intolerans:
Aldolaz B eksiktir ve hcre ii fruktoz 1-fosfat dzeyi ykselir.
Hcrelerde ATP ve inorganik fosfor tkenir.
Hastalarda semptomlar fruktoz 1-fosfat birikimine, ATP ve fosfat tketilmesine baldr.
Glikojen depolar normal olmasna ramen fruktozla uyarlan ciddi hipoglisemi oluur.
nk fruktoz-1-fosfat birikimi karacierde fosforilaz inhibe eder.
Fruktoz 1-fosfat glukoneogenezi basklar ve glikolizi uyarr.
norganik fosfor tketilmesi ATP sentezini engeller. Fazla fruktoz alndnda AMPlerin
paralanmaya balamas ile prin nkleotid ykm rnleri olan nozin, hipoksantin, ksantin ve rik asid
dzeyleri artar.
Hastalarda kusma, sarlk, kanama olabilir.
Karacier yetmezlii ortaya kar
Diyetten fruktoz, sorbitol ve sukroz karlmaldr.
SORBTOL
.
eker alkol olarak tatlandrclarda kullanlr.

.
Aldoz redktaz: Glukozu redkliyerek sorbitol (glukitol) oluumuna neden olur. Lens,
retina, eritrosit, bbrek, plasente, periferik sinir schwann hcreleri, vesica seminalis ve yumurtalk hcreleri
gibi pek ok dokuda bulunmaktadr.
.
Karacier, yumurtalk, sperm ve vesica seminalis hcrelerinde sorbitol fruktoza

oksidleyen sorbitol dehidrogenaz (NADden NADH retir) enzimi bulunur. Vesica seminalisde glukozdan
fruktoza olan bu iki reaksiyon enerji kayna olarak fruktozu tercih eden sperm hcreleri iindir. Bu sayede
sorbitol glikoliz ve glukoneogeneze girebilir.
.
Aldoz redktaz olan hcrelere glukoz girii iin insline gerek olmad iin, kontrolsz
diyabet gibi hiperglisemi durumlarnda bu hcrelere byk miktarda glukoz girer. Artm glukoz
konsantrasyonu ve yeterli NADPH varlnda aldoz redktaz fazla miktarda sorbitol sentezlenmesine yol
aar. Sorbitol dehidrogenazn yok veya az olduu retina, bbrek ve sinir hcrelerinde bu art oktur.
Sonuta sorbitol bu hcrelerde birikir (hcre dna kolay kamaz) ve beraberinde su ekilmesine neden
olarak hcre imesine yol aar. DMdaki baz patolojiler (katarakt, retinopati, periferal nropati ve
nefropati) bu fenomene balanabilir.
Galaktoz metabolizmas
Biomedikal nemi:
Galaktoz meme bezinde st sentezi iin gereklidir.

.
Beyin ve sinir sisteminde glikolipid, serebrozid ve gangliozid sentezinde kullanlr.

.
Mukoprotein sentezi iin gerekldir.

.
Klasik galaktozemi ve galaktozri gibi hastalklar bulunur.

.
Galatozun besinsel en nemli kayna laktozdur (galaktoz-glikoz). Bir miktar galaktoz

hcre turnover srasnda, hcre zarnn nemli komponentleri olan glikoprotein ve glikolipidlerin lizozomal
ykm ile oluur.
.
Galatozunda fruktoz gibi hcreye girii inslinden bamszdr.

.
Galaktoz metabolizmasndaki ilk basamak da galaktozun fosforillenmesidir. Heksokinazn

galaktoza ilgisi ok az olduu iin, galaktoz temel olarak galaktokinazla fosforillenir:
53
DrTus.com
54

.
Galaktoz 1-fosfat, ridil difosfat glukoz ile (UDP-Glc) ile tepkimeye girer. Galaktoz 1-fosfat
ridil transferazla katalizlenen bu reaksiyon sonucunda glukoz 1-fosfat ve UDP-Galaktoz oluur. Bu enzim
eksikliinde galaktoz ve galaktoz 1-P hcrede birikmektedir. Bu durum fruktoz intoleransna benzesede
daha ok doku etkilenir. Galaktoz yan yollara (rnein galaktitol retimi) sapar. Bu reaksiyonda glukozu
sorbitole eviren aldoz redktaz ile salanr.
.
UDP-galaktoz glukoz metabolizmasna katlabilmesi iin nce UDP-heksoz 4 epimeraz ile

UDP glukoza evrilmelidir.
.
Galaktozun besinlerle salanamamas durumunda (rnein -galaktozidaz

eksikliinde laktozun yklamamasna bal) dokularn UDP-galaktoz gereksinimi UDP-glukozdan
UDP-heksoz 4 epimeraz ile salanr. Epimerizasyon reaksiyonu en fazla karacierde olumaktadr.
.
UDP galaktozLaktoz, glikoprotein, glikolipid ve glikozaminoglikan sentezi gibi pek ok

sentez reaksiyonu iinde galaktoz vericisidir.
Galaktoz metabolizmas bozukluklar:

Galaktokinaz eksiklii:
.
.
Galaktozemi ve galaktozri
Galaktitol birikir ve hastalarda 1 ya civarnda katarakt ortaya kar.
Klasik galaktozemi:
.
.
.
Galaktoz 1-fosfat ridil transferaz eksiktir
Otozomar resesif olarak kaltlr
Infant doumda normaldir. Sonra gelime gerilii, letarji, kusma ve hipoglisemi izlenir.
Hipoglisemi nedenleri:
Galaktoz glukoza evrilemez
Galaktoz art inslin sekresyonunu uyarr
Galaktoz-1-p birikimi fosfoglukomutaz inhibe eder.

.
Ge neonatal periyotta sarlk geliir.
2-3 aylk periyotta
Karacierde ya infiltrasyonu ve siroz oluur
Serebral korteksde galaktoz ve galaktoz-1-fosfat birikimi mental retardasyona yol aar.
Lensde galaktitol (dulsitol) birikiminebal olarak katarakt oluur

.
Kan galaktoz seviyeleri artar, glukoz konsantrasyonu azalr (hipoglisemi), inorganik fosfor
azalr. Idrarda galaktoz seviyeleri artar. Albuminri ve aminoasitri (zellikle serin, alanin, glisin) oluur.
Laktoz metabolizmas
.
Laktoz -galaktozun 1-4 ba ile glukoza balanmas ile oluan bir disakkarittir (st ekeri).
.
Laktoz laktoz sentaz tarafndan sentezlenir. Bu enzim protein A ve B olmak zere iki
proteinden oluur.
Protein A:
-D-galaktozil transferazdr ve baz dokularda yer alr. Membrana bal bir enzimdir ve
glikoprotein sentezine katlr.
Protein B:
Sadece meme bezinde yer alr. Bir -laktalbumindir ve stte bolca bulunur.
Gebelik ncesi ve gebelik sresince sadece protein A aktiftir ve meme bezlerinde N-asetil
laktozamin sentezlenir. Gebelikte progesteron protein B sentezini basklar. Doum ile
beraber progesteron azalr ve prolaktin artar. Bu sayede protein B sentezi uyarlr. Protein
54
DrTus.com
55

A ve B birleip laktoz sentezlenir.
Glikoproteinler:
Oligosakkaridlere kovalent olarak bal proteinlerdir. Glikoproteinlerin karbonhidrat zinciri genellikle
dalldr ve negatif ykl olmayabilir. Karbonhidrat ierikleri arlk olarak %1den %85e kadar deiir.
Proteoglikan:
Proteinlere kovalan olarak balanm glukozaminoglikanlar-dr. Proteoglikanlarn ise karbonhidrat
ierikleri %95ler oranndadr.
Glukozaminoglikan (GAG):
Proteoglikanlarn karbonhidrat ksmlardr. Bunlar glikoproteinlerin karbonhidratlarndan farkl olarak
dz zincirli yaplardr. Yaplar olduka basittir. Tekrarlayan disakkarid nitelerinden olumu yapladr.
Glikoproteinlerin karbonhidrat ksm genelde ntr yaplarken, GAGlar zerlerinde ok fazla negatif yk
tarlar. Negatif ykleri yaplarndaki ronik asitlerin karbonil grubundan ve slfat gruplarndan
kaynaklanr.
GLKOPROTENLER
Farkl ilevlere sahip bir ok protein glikoproteinlerdir. Albumin d insan plazma proteinlerinin tm
glikoproteindir. Hcre zar proteinlerinin ou nemli miktarda karbonhidrat tar. Bir blm kan grubu
maddesi glikoproteinken dierleri glikosfingolipidlerdir.
Hcre zarndaki glikoproteinlerin grevleri:

.
.
.
Hormon, virs ve baka hcrelerce Hcrenin tannmasn salarlar.

Hcre yzeyi antijenlerini oluturur (kan grubu antijenleri gibi).
Hcre d matriks eleman olarak grev yaparlar.
Gastrointestinal ve genitoriner sistemde msin salgs olarak biyolojik koruyucu kaygan

yapy oluturmak.
.
nsanda hem sekretuar hemde zara bal msinler izlenir. Sektretuar msinler solunum,
sindirim ve reme yollar salglarnda yer alr.
.
Mukusun %94 kadar su, %5 kadar msin olup, geri kalan eitli hcre moleklleri,
elektrolitler ve hcre artklarnn bir karmdr.
.
Msinler epitel yzeylerinin kayganlna yardm eder ve koruyucu bir ziksel engel
oluturur. Zara bal msinler eitli hcre-hcre etkileimlerine katlrlar. Proteazlarn etkilerine diren
salarlar ve baz yzey antijenlerini maskeleme grevi grrler.
YAPI
Glikoproteinler yapsal olarak 3 ana snfa ayrlabilir:
.
1. Karbonhidratlarn, proteinin serin, treonin gibi OH grubu ieren aminoasidine balanmasyla
oluan O-bal glikoproteinler
.
2. Karbonhidratlarn, proteinin asparajin aminoasidinin amid azotuna balanmas ile oluan Nbal glikoproteinler
.
3. Glikozilfosfatidil inozitol (GPI) yardmyla proteinin karboksil ucu aminoasidine balanm
olanlar. Bu yapda GPIe balanm karbonhidratlar fosfatidiletanolamin yardm ile amid bayla proteinin
karboksil ucuna balanr. Bu oluan glikoprotein yapda GPInn ya asitleriyle plazma membranna
balanr.
rnek asetilkolinesterazn eritrosit membranna, alkalen fosfatazn barsak ve plasentaya, 5-
55
DrTus.com
56

nkleotidazn hcrelere balanmas bu yolla olmaktadr.
.
Bir glikoprotein O ve N glikozid balarnn sadece bir tipini ierebildii gibi her ikisinide
ierebilir.
N-bal glikoprotein sentezi srasnda Dolikol fosfat ve retinil fosfat olmak zere
karbonhidrat birimi taycs olan 2 nemli molekl bulunmaktadr:
o
Dolikol fosfat kolesterol sentezinde oluan izoprenoid birimlerden sentezlenir.
o
Dolikol fosfat endoplazmik retikulumda yer alr.
o
Retinil fosfat ise A vitamini trevidir.
o
zellikle N-bal glikozidlerin sentezinde dolikol ve retinil fosfata gereksinim vardr. Oballar gereksinim gstermez.
.
Glikolizasyonu inhibe eden molekller: Tnikamisin, deoksinojerimisin, swainzonindir

(N-glikozillenmeyi inhibe ederler).
NHBTR
ETK YER
Tunikamisin
Dolikol-Pa eker balanmasn inhibe eder
Deoksinojerimisin
Glikozidaz I-II inhibitr
Swainzonin
Mannozidaz II inhbitr
I-Cell hastal:
.
Mannozu fosforilleme yetenei bozulmutur.
skelet anomalileri, eklemlerde hareket kstll, kaba yz grnm ve ar psikomotor

bozukluk oluur.
Genelde 8 ya civarnda lm oluur.
Yalanc Hurler polidistrosi I-hcre hastal ile yakndan ilikilidir fakat hastaln seyri
hafdir ve hastalar genelde erikin yaa kadar ularlar.
Ykm
Glikoproteinlerin oligosakkaridlerinin ykm -nraminidaz, -galaktozidaz, -heksozaminidaz, - ve mannozidaz, -N-asetilgalaktoz aminidaz, -fukozidaz, endo--N-asetilglukozaminidaz ve
aspartilglukozaminidaz dahil lizozomal hidrolazlar tarafndan salanr.
GAG
Tekrarlayan disakkarid nitelerinden olumu, lineer polimer olan heteropolisakkaridlerdir.
Glikoproteinlerin karbonhidrat ksm genelde ntr yaplarken GAGlar zerlerinde ok fazla negatif yk
tayan yaplardr. Negatif ykleri yaplarndaki ronik asitlerin karbonil grubundan ve slfat gruplarndan
kaynaklanr.
zellikleri:
GAGlar:
.
Dokunun, hcre ve brz kompenentlerinin kararlln salar.

.
Ayn zamanda vcudun tuz ve su dengesinide salamaktadrlar.

.
rnek; deri, tendon, kkrdak, balar ve kemik matriksin ba dokusu, ground substanceda
dalm, znmez proteinlerden oluur.
GAGlar uzun, ounlukla dallanmam ve genellikle tekrarlayan disakkarit birimlerinden (asit eker-
56
DrTus.com
57

amino eker) olumu heteropolisakkarid zincirleridir.
Amino ekerler genellikle pozitif yk kaldrlm D-glukozamin veya D-galaktozamindir.

Asit ekerler genellikle D-glukronik asit ve L-iduronik asittir.
Tek istisna asidik eker yerine galaktoz ieren keratindir.
GAGlarn sn andrlmas
1. Kondraitin 4 ve 6 slfat (CS):
Vcutta en fazla bulunan GAG

En ksa polisakkarit zincire sahip olan GAGdr.
Kartilajda kollajeni balar ve lieri sk ve kuvvetli bir a eklinde tutar
2. Keratan slfat (KS):
Disakkarid nitesi: N-asetilglukozamin ve galaktoz (uronik asit yoktur)

En heterojen GAG
3. Hiyalronik asit (HA):
rol oynar.
Dier GAGlardan fark slfatlanmamtr, proteine kovalent olarak bal deildir

Embriyonik dokularda zellikle fazladr. Morfogenez ve yara onarmnda hcre gnde
En fazla karbonhidrat ve molekl arl en fazla olan GAGdr.
Kayganlk salar ve darbelerin etkisini azaltr
4. Dermatan slfat (DS):
Heparin benzeri antitrombik etkisi vardr. Fakat heparinden farkl olarak minimal tam kan
antikoaglan ve kan lipid temizleyici aktiviteleri bulunur.
Arter dz kas hcrelerinin sentezledii ana GAGdr. Plazmada LDLye balanr ve

aterosklerozda nemli olabilir.
Korneada keratan slfatla beraber korneal saydamlkta rol oynar.
Sklerada yapsal rol oynar
5. Heparin:
Dier GAGlardan farkl olarak arterlerin ve dier hcrelerin hcre ii bileiidir
Antikoaglandr ve lipid temizleyici etkisi bulunmaktadr. Faktr IX ve XIe balansada en

nemli etkileimi plazma antitrombin IIIle gsterir.
Mast hcreleri, AC, KC ve deride yer alr
6. Heparan slfat (HS):
Bazal membranlarda ve tm hcre yzeylerinde bulunan ekstraselller GAGdr.

Tip IV kollajen ve lamininle beraber glomerul bazal membrannn bileenidir.
Ekstraselliler matriksin dier glikoproteinleri

Fibronektin:
Kollajen sentezleyen hcreler hcre yzeyinde, hcre d yatakta ve kanda bulunan iri bir
glikoprotein olan bronektin salglarlar.
Fibronektin suda znr halde bulunur. Fibronektin heparin, brin, kollajen, heparan
slfat, DNA ve integrinler ad verilen bir grup proteinle etkileir.
Hcre adezyonu ve gne katlr.
Hcre haberlemesine katlrlar.
Laminin:
Bbrek glomerlleri ve bazal laminann ana glikoproteinidir.

Bazal laminann yap talar laminin, entaktin, tip IV kollajen, heparin ve heparan slfattr.
Laminin ayr polipeptid zincirinden oluur. Hcre yzeylerindeki tip IV kollajen, heparin
57
DrTus.com
58

ve integrinlere ait balanma blgeleri bulunur.
Fibrillin:
Bir ok dokuda yer alan iri bir glikoproteindir ve mikrobrillerin yap tadr.
Fibroblastlar tarafndan salglanr ve elastin depolanmasn salamak zere mikrobrillerin

iinde bir at oluturur.
Entaktin:
Glikoprotein yapdadr, laminine balanr ve hcre balanma faktr olarak i yapar.
PROTEOGLKANLARIN YAPISI
Hiyalronik asid hari GAG moleklleri slfatlanmtr. Slfatn kayna 3-fosfoadenozil 5fosfoslfattr (PAPS). Slfotransferaz enzimleri ile gerekletirilir. PAPS ayn zamanda slfatid
(slfatlanm glikosfingolipid) sentezinde de kullanlr.
GAG YIKIMI
GAGlar lizozomlarda yklr. Yar mr 120 gn olan keratan slfat hari GAGlarn yarlanma mr
ksadr.
Hiyalronidaz:
GAG ykmna katlan nemli bir enzimdi. Bu enzimin eksiklii bildirilmemitir ve buna bal bir
mukopolisakkaridoz yoktur.
MUKOPOLSAKKARDOZLAR
Hunter sendromu hari hepsi ORdir.
Prenatal tanlar vardr fakat etkin tedavileri yoktur.
GAG ykmnda rol alan enzimler ayn zamanda glikolipid ve glikoprotein ykmnda da rol
alrlar. Bu nedenle mukopolisakkaridozis vakalarnda ayn zamanda lipidozis ve glikoprotein
oligosakkaridozisde grlr.
Nrolojik disfonksiyon ve ykm, hepatosplenomegali ve / veya iskelet disostosisi ve progresif hastalk
mukopolisakkaridozisi dndrr.
Hastalarda tipik olarak kaba yz grnm, korneal bulanklk, organomegali, eklem katl, iskelet
deformiteleri, ksa boy, herniler ve baz hastalarda mental retardasyon oluur.
GAGlar konnektif dokunun temel bileenlerinden olduu iin, mukopolisakkaridozislerde kemik
deiiklikleri karakteristiktir. Rntgenogramlarda izlenen deiikliklerin hepsi birden Disostosis
Multipleks olarak refere edilir.
Hastalarda ek olarak kardiovaskler sistem, karacier, dalak, tendonlar, eklemler ve ciltte yaygn
olarak etkilenmektedir.
Dermatan slfat, heparan slfat ve keratan slfat mukopolisakkaridozis patogenezine katlan temel
GAGlardr.
Scheie hari tm tipler yaam ksaltr.
Tm tiplerde iskelet anomalileri vardr ama en iddetli olarak Tip IV ve VIda izlenir.
Tip IH, IS, IV, VI, VIIde korneal bulanklk izlenir.
Tip IH, II III ve VIIde (VIIde hafif olmak zere) zeka gerilii bulunur.
Tip IS, IV, VI ise normal zekaldr.
Tm tiplerde eksik olan enzim asit hidrolazlardr. Sadece Sanflippo TipCde Asetil
58
DrTus.com
59

transferaz
eksiktir.
Tanda:
Lizozomal enzim dzeyi llr.
Periferal kanda vokuoll lenfositler vardr
Hunter sendromunda yaygn vokuoll hcreler dier bir isimlendirme ile Gargoyle
hcralari izlenir.
drarda GAGlara rastlanr
LPDLERN SNDRM
Azda sindirimi balayan tek besin meddesi karbonhidratlardr. Azda karbonhidratlar -amilazla
sindirilir. Fakat besinlerin azda kal srelerinin ks olmas nedeni ile azda etkin bir sindirim
gereklememektedir. Azda bir miktarda mekanik paralanma oluur.
GASTRN
.
Besinlerin mideye geii ile beraber ilk olarak Gastrin salnr.

.
Gastrin midede en fazla antral mukozada bulunan G hcrelerince sentezlenir ve

depolanr. Bunun yannda proksimal duodenumdaki G hcreleri ve pankreas delta hcrelerince de
salglanr.
.
Gastrin antran mukoza hcrelerinin gerilmesi, yemekler ve serbest aminoasitlere yant

olarak salnr. En fazla uyarm yapan aminoasitler glisin, triptofan ve fenilalanindir.
.
Gastrin mide asit sekresyonunu, pepsinojen sekresyonunu ve intrensek faktr salnmn

uyarr. Ayrca mide motilitesini, mukozal geliimi ve mide kan akmn da artrmaktadr.
.
Gastrin uyarmna yant olarak mide de periatal hcrelerden HCl ve esas hcrelerden
pepsinojen salnr. Ayn zaman da gastrine yant olarak mide kan akm ve hareketleri de artmaktadr.
Bylece mide de sindirim sreci balatlr.
Lipidlerin sindirimi midede balar.
.
Midede etkin olan enzim, dilin arka tarafndan salglanan aside dayankl lingual lipazdr.
Bu enzim dilin arka tarafndan salnd iin temel olarak etkisini midede gstermektedir. Lipidler bu
blgede henz emlsiye olmadklar iin hidroliz hzlar dktr.
.
Midede lipid sindirimine katlan dier enzim mideden salglanan gastrik lipazdr.
Gastrik lipaz ntr pHda etkili bir enzimdir. Bu nedenle yetikinde dk mide pHnda etkisi yoktur. Oysa
bebeklerin mide pHs ntr pHya yakn olduu iin ve diyetleri sklkla st lipidlerini ierdii iin gastrik
lipaz sindirimde etkili olabilir.
.
Midedeki her iki enzimde TAGdeki 3. pozisyona (Sn-3) bal ya asidini koparr.
TAGde bu pozisyonda genelde ksa/orta zincirli (12 karbondan kk) ya asitleri bulunur. Midede
serbestleen ksa/orta zinicrli ya asitleri mideden emilir ve portal dolamla karaciere gnderilir.
SNDRMN HORMONAL KONTROL

Besinlerin deudenuma geiiyle:
59
DrTus.com
60

3.
1. Ya asidleri (zellikle uzun zincirliler) ve ksmen sinidirilmi olarak barsaa geen proteinlerin
ve aminoasitleri (zellikle triptofan ve fenilelenin) st ince barsaa ulamas ve emilmesi ile Jejenum ve
aa duodenum mukoza I-hcrelerinden kolesistokinin (pankreozimin) salanr.
4.
2. PHI dk sindirim materyalinin (pH<4.5) duodenuma ulamasyla.Duodenum ve jejenum S
hcrelerinden sekretin salglanr.
5.
3. Glukoz ve lipidlerin duodenuma geiiyle de duodenum ve jejenum K hcrelerinden Gastrik
inhibitr polipeptid (GIP) salnr.
Kolesistokinin:
.
CCK tm ince barsak boyunca bulunmaktadr fakat en fazla duodenum mukozal I-cellerde
ve jejenumda yer alr. leum ve kolonda ise sinir sonlanmalarnda saptanmtr. Ayrca periferal ve SSSde
de yaygn olarak saptanr.
.
Safra kesesinin kaslmasn ve safra ieriinin barsaa ulamasn salar

.
Pankreas ekzokrin hcreleri tarafndan sindirim enzimlerinin salglanmasn ve bunlarn

barsaa geiini salar (Oddi snkterini gevetir).
.
Mide zerine inhibitr etkilidir.

.
Minr dzeyde pankreasdan bikarbonattan zengin sv salglanmasn, antral motilite,

gastrik HCL ve pepsinojen salnmn minr dzeyde uyarr (gastrine yapsal bezerlik gsterir).
.
nslin sekresyonunu ve barsak motilitesini uyarr.

.
CCK salnm somatostatinle komplet olarak inhibe edilir.
Sekretin:
.
Duodenum ve jejenum S hcrelerinden salglanr ve ayn zamanda beyinde de yer alr.

.
pHI dk sindirim materyalinin (pH<4.5) duodenuma ulamas ile sekretin salglanr.

.
Sekretin bikarbonattan zengin pankreatik svnn salglanmasn salar. Bu etki membrana

bal adenilat siklaz ve cAMP ile oluturulur.
.
Safra kesesi kaslmasn ve safrann barsaa geliini artr.

.
nslin salnm iinse zayf bir uyarandr.

.
Gastrik ve duodenal motiliteyi azaltr, alt zefagial snkter basncn azaltr.
Gastrik inhibitr polipeptid:

.
uyaran GIPdir.
Duodenum ve jejenumda bulunan K hcreleri tarafndan sentezlenir.

Oral glukoz ve TAG uygulanmas salglanmasn artrr.
Gastrik sekresyon ve motiliteyi inhibe eder
ntestinal motiliteyi ve barsakta sv ve elektrolit salnm azaltr.
nslin salnmn uyarr. Gastrointestinal peptidler arasnda inslin salnmn en fazla
NCE BARSAKLARDA LPD SNDRM

Diyet besin maddelerinin barsaa ulamas ile asidite ntralize edilir ve safra tuzlar ve pankreatik
sindirim enzimleri ile besinle kartrlarak sindirim srecine devam edilir.
Emlsifikasyon ilemi birbirini tamamlayan 2 mekanizma ile olur:

4.
1. Safra tuzlarnn deterjan etkisi: Safra tuzlar kolesterol trevidir. Halka yapsnn yan zincirine
bir molekl glisin veya taurin amid ba ile kovalent olarak balanmtr. Bu tuzlar lipidlerin kmelemesini
engeller. Safra tuzlar kuvvetli deterjanlardr.
5.
2. Barsak hareketlerinin mekanik kartrc etkisi
Emlsifikasyon lipid sindiriminin en kritik basamadr.
60
DrTus.com
61
TAG ykm:
.
Pankreatik lipaz enzimi ile TAGlerin 1. ve 3. karbonuna bal ya asidleri ncelikli olarak
uzaklatrlr ve monoail gliserol (MAG) ve 2 mol FFA ortaya kar. MAG ve serbest ya asidleri artk
emilebilecek molekllerdir.
.
Pankreatik lipaz aktivitesi iin kolipaz, safra tuzlar ve fosfolipidler gerekir.

.
Kolipaz pankreasdan prekolipaz olarak salglanr ve tripsinle N-terminal blgesinden bir

pentapeptit hidrolize edilerek aktienir. Bu pentapeptid tokluk iareti olarak davranr ve enterostatin olarak
adlandrlr.
Kolesterol esteri ykm:

.
Kolesterol esterleride direkt olarak emilemeyecek kadar byk molekllerdir.

.
Kolesterol esterleri pankreatik kolesterol ester hidrolaz (kolesterol esteraz) ile hidrolize
edilir ve kolesterol ve FFA oluur.
Fosfolipid ykm:
Pankreas svs, tripsince barsakta aktietirilen fosfolipaz A nin n enzimince zengindir.
Fosfolipaz A PLin 2. Cnuna bal ya asidini ayrr, bylece lizofosfolipid ve FFA oluur.
Fosfalipaz A aktivasyonu iin Ca gereklidir.
Pankreasdan salndktan sonra triptik hidroliz ile aktive edilir.

2
.
.
.
++
Emilim:
Jejenumda dietsel lipidlerin yklmnn balca rnleri olarak:
.

Serbest ya asidleri
Ksa ve orta zincirli ya asidleri (karbon says < 12)
Uzun zincirli ya asidleri (karbon says > 12)
.
Serbest kolesterol
.
Monoailgliseroller (2 MAG) bulunur.

.
Ksa ve orta zincirli ya asidleri dier yalardan biraz daha farkldr. nk bu yaplarn
hidrolik zellikleri yksekdir. Bu nedenle bunlar lingual ve pankreatik lipazlarla hzla yklrlar ve safra ile
emulsikasyone gereksinim gstermezler. Bunlar duodenum ve jejenumdan pasif difzyonla hcreye
alnp, hcrenin kontrluminal yznden kan dolamna geirilip, albuminle beraber portal dolamla
karaciere gnderilirler.
.
Sindirilen lipidlerden uzun zincirli ya asidleri, serbest kolesterol ve 2-MAGler emilmek

iin tekrar safra tuzlar ile beraber mielleri oluturur ve mieller halinde incebarsak frams kenarlarndan
emilirler.
.
Emilim duodenum ve jejenumda pasif difzyon ve Na bal kotransportla olur..

+
ilomikron oluumu:
.
Diyetle alnan TAGler, kolesterol esterleri ve barsak mukoza hcrelerinde de novo olarak
retilen fosfolipidler ve apolipoprotein B48 biraraya getirilir. Bir araya getirmede en fazla hidrofobik zellik
tayan lipidler en merkeze gelecek ekilde yerletirilir (TAG ve kolesterol esterleri), fosfolipidlerin fosfatl
polar ular su ile temas edecek ekilde yerletirilerek nonpolar lipidler sarlr. zerinede iaretleyici olan
(kimlik) Apolipoprotein B48 eklenerek ilomikron (L) oluturulur.
.
Llar Barsak mukoza hcrelerinden ekzositozla salnr, barsak lenfatik kanallarndan,

duktus torasikus yolu ile subklavyan vene ular.
SNDRM OLAYLARININ ZET
61
DrTus.com
62

Salg kayna ve
salg uyaran
Enzim
Aktienme
Substrat
Son rnler ve
etki
Dil bezleri
Lipaz
Optimum pH 3-6
TAGlerin
3.pozisyonundaki
ya
asidi
Ya asitleri ve DAG
Pepsin A (fundus)
Pepsin B (pilor)
Pepsinojen HCl ve
otokatalizle aktienir. pH 12
Proteinler
Peptidler
Mide bezleri: Esas ve

pariatal hcreler re
eks
uyar ve gastrine
yant
olarak salnm
yaparlar
Pankreas: Mideden
gelen asit ve ksmi
sindirilmi besinlere
yant olarak salnan
sekretin ve CCK
sayesinde pankreas
uyarlr
TAGlerin
Gastrik lipaz
Optimum pH 3-6
3.pozisyonundaki
ya
asidi
Ya asitleri ve DAG
Rennin
Etkinlik iin Ca gerekir pH

4.0
Stn kazeini
St phtlatrr
Tripsin
Tripsinojen pH 5.2-6.0da
barsan enterokinaz
tarafndan tripsin haline
evrilir. PH 7.9da
otokatalitiktir.
Proteinler Peptidler
Polipeptidler
Dipeptidler
Kimotripsin
Kimotripsinojen triptik
aktivite ile akti enir
Polipeptidler
Dipeptidler
Elastaz
Proelastaz olarak salglanr

ve triptik aktivite ile akti
enir
Polipeptidler
Dipeptidler
Karboksipeptidaz
Prokarboksipeptidaz olarak
salglanr ve triptik aktivite
ile akti enir
Zincirin serbest
karboksil ucundaki
peptidler
Kk peptidler ve
serbest aminoasitler
Amilaz
pH 7.1
Niasta Glukojen
Maltoz ve maltotrioz
ve 1:6
oligosakkaridler
(dekstrin)
Lipaz
Safra tuzlar, fosfolipidler

ve kolpaz gerektirir
TAGlerin 1. ve 3.
ester ba
MAG ve ya asidleri
Ribonkleaz
Ribonkleik asid
Nkleotidler
Deoksiribonkleaz
DNA
Nkleotidler
Safra tuzlar
Kolesterol esterleri
Kolesterol ve ya
asidi
Tripsin ve Ca ile akti eir
Fosfolipidlerde
gliseroln
2.pozisyonundaki
ya
asidi
Ya asidleri ve
lizofosfolipidler
Yalar
Miel oluumu
Kolesterol ester
hidrolaz
Fosfolipaz A2
Karacier ve safra
kesesi: CCK ile salnr
Safra tuzlar
nce barsak
Aminopeptidaz
Dipeptidazlar
Proteinin
aminoterminal utaki
aminoasitleri
Dipeptidler
Tripeptidazlar
Tripepidler
Aminoasitler
Sukraz
Skroz
Fruktoz, glukoz
Maltaz
Maltoz
Glukoz
Laktaz
Laktoz
Glukoz, galaktoz
Trehalaz
Trehaloz
Glukoz
ksa peptidler ve
serbest aminoasitler
Aminoasitler
62
DrTus.com
63

Fosfataz
Organik fosfatlar
serbest fosfat
zomaltaz
1:6 bal glukozidler
Glukoz
Polinkleotidaz
Nkleik asit
Nkleotidler
Nkleozidazlar
Prin veya pirimidin

nkleozidleri
prin, pirimidin
bazlar, pentoz fosfat
YA ASD VE TAG METABOLZMASI

Lipidler basit veya karmak olarak snflandrlabilir:
4.
1. Basit lipidler:
a) Yalar: Ya asitlerinin gliserolle yapt esterlerdir
b) Mumlar: Ya asitlerinin yksek molekl arlkl monohidrik alkollerle yapt esterlerdir
5.
2. Karmak lipidler:
Ya asitlerinin gliserole ek olarak farkl gruplarda ierdii esterlerdir.
a) Fosfolipidler: Gliserol, sngozin, fosfat grubu, alkoller ve ya asitlerinden oluur.
b) Glikolipidler: Sngozin, eker gruplar ve ya asitlerinden oluur.
c) Dier: Slfatidler, aminolipidler v.b lipidlerdir.
3. ncl ve trev lipidler:

Bunlar steroidler, hormonlar, keton cisimleri gibi yaplar kapsar.
.
Ya asidleri kk miktarlarda her dokuda oluurlar. zellikle alkda plazmada nemli

miktarlarda bulunurlar.
.
FFAlar enerji amal olarak karacier ve kas gibi dokularda okside olabilirler.
.
FFAlar glikolipid, fosfolipid, sngolipid, prostaglandin ve kolesterol esterleri gibi bir ok

bileiin ncl maddesidir.
.
TAGdeki esterlemi ya asidleri vcudun temel enerji kayna olarak i grr.
YAPI
.
Ya asidleri ampatik bileiklerdir

.
zellikle uzun zincirli ya asidlerinde hidrofobik ksm baskn olduu iin suda
znrlkleri ok dktr. Bu nedenle albumine bal olarak tanmak zorundadrlar.
.
Plazmadaki ya asidlerinin %90dan fazlas lipoproteinlerin yapsnda bulunur.

.
Ya asidi zinciri ift ba iermiyorsa doymu (palmitik asid v.b), 1 veya daha fazla
ift ba ieriyorsa doymam ya asidi (oleik asid v.b.) denilir.
.
Memelilerdeki tm ya asidleri dz zincirlidir. Doada dallanm zincirlileride bulunur

(tanik asid). Fitanik asid ykm eksiklii Refsum hastaln oluturur. Plazma ve dokularda tanik asid
birikir.
.
Lipidler birbirinden kromatograk yntemlerle ayrlr. nce tabaka kromatograsi ve gazsv kromatogra si tercih edilen yntemlerdir.
.
Palmitik asid ve Stearik asid insanda en fazla bulunan doymu ya asidleridir. Palmitoleik
asid ve Oleik asid insanda en fazla bulunan doymam ya asidleridir
YA ASDLERINN DE NOVO SENTEZ

Vcutta kullanlan ya asidlerinin ou diyetle alnr. Diyetle alnan fazla karbonhidratlar ve proteinler
(proteinlerin katks azdr) TAG olarak depolanan ya asidlerine dnebilir.
63
DrTus.com
64

Ya asidi sentezi insanda karacier (en fazla), bbrek, beyin, akcier, meme bezi ve ya dokusu dahil
olmak zere bir ok dokuda oluabilir. Yolun koenzim gereksinimleri NADPH, ATP, Mn, biotin, HCO (CO
kayna olarak) dr. Asetil KoA tek substrat olup son rn palmitattr.
Tek substrat Asetil KoAdr:
.
Asetil KoA mitokondri iinde karbonhidratlarn ykmndan elde edilen pirvattan elde
edilir. Az miktarda aminoasitlerden de olumaktadr
.
Mitokondri i zarn aabilmek iin mitokondride karbonhidratlardan oluan asetil

KoA, oksaloasetatla birletirilir ve sitrat oluturulur. Sitrat trikarboksilat tayc ile sitoplazmaya
tanr. Sitoplazmada KoA ve ATP varlnda sitrat liyazla katalizlenen tepkime ile sitrat, asetil KoA
ve oksaloasetata evrilir.
3
Yaasidi sentez reaksiyonlar:

.1. Asetil KoAdan Malonil KoA oluumu Asetil KoA karboksilazla salanr.
.
lem ATP gerektirir
.
Koenzim biyotindir (prostetik grup)

.
Ya asidi sentezinde dzenletici basamakdr.

.
CO kayna olarak HCO gerektirir.
3.
2. Malonil KoA olutuktan sonra ya asidi sentezi bir oklu enzim kompleksi olan Ya asidi
sentaz enzimi ile gerekleir.
2
ASETL KOA KARBOKSLAZIN DZENLENMES

Enzim
Ksa sreli dzenlenme (hzl

devreye giren dzenleyici
mekanizmalar)
Asetil KoA
karboksilaz
Dzenleyici Ajan
Etki
Sitrat
Allosterik aktivasyon
Malonil KoA
Allosterik inhibisyon
16-18 Clu ya asidleri

(palmitat...)
Allosterik inhibisyon
nslin (defosforilasyon)
Stimlasyon
Glukagon (cAMP aracl

fosforlasyon)
nhibisyon
Yksek karbonhidratl diyet
Enzim sentezini uyarr
Yasz diyet
Uzun sreli dzenlenme
(ge devreye giren
dzenleyici mekanizmalar)
Yksek ya ieren diyet

Alk
Glukagon
Enzim sentezini uyarr

Enzim sentezi inhibe
edilir
edilir
edilir
Yedi basamak sonunda son karbonu tamamen doymu olan ve halen ACPye bal
bulunan 4Clu bileik retilmi olur. 4Clu zincirin ACPden sistin yan grubuna transferi ile
balayan (8), 1 molekl malonatn ACPye balanmas (9) ve CO2 ayrldktan sonra 2
molekln kondensasyonu (10) ile devam eden bir sreten sonra bu yedi basamak
tekrarlanr. Her seferinde gittike uzayan ya asidi zincirine 2Clu birim sokulur (malonil
KoAdan gelen). Bu reaksiyonlar 7 kez tekrarlanp Ya asidi 16Ca ulanca sentez sonlanr.
Bylece tamamen doymu bir palmitat molekl oluur.
.
Palmitat 16 Clu doymu bir ya asididir ve ya asid sentaz aktivitesinin son rndr.
Palmitatn ayr enzimatik aktivitelerle zincir uzunluu artrlabilir ve/veya doymam hale getirilebilir. Bu
enzimler dzendoplazmik endoplazmik retikulumda bulunur. Mitokondride de bir zincir uzama sisitemi
vardr ama ok az aktiftir.
.
nsanlar 9.Cdan daha ileride bir yere ift ba sokamadklar iin, oklu doymam ya
asidleri olan linoleik ve linolenik asidler diyetle alnmaldr.
64
DrTus.com
65

.
Ya asidi desatrasyonu: Memeliler 5-, 6-, 9- ya ail KoA desattaz olmak zere 3
desatraz enzimi iermektedir. Bu enzimler temel olarak KCde yer alrlar. Desatrasyon sistemi, KCde
DERda yer alr ve desatraz enzimleri, sitokrom b5 ve sit.b5 redktaz iermektedir.
Sentezlenen ya asitleri TAG haline evrilir ve depolanr.
Gliserol fosfat:
TAG sentezinde ya asidlerinin baland yapdr. Temel olarak iki retim yolu bulunur:
3.
1. Gliserol fosfat hem karacierde hem de ya dokuda glukozdan glikoliz yolu ile sentezlenebilir.
DHAP oluumu iin glikolitik yol kullanlr, daha sonra DHAP gliserol fosfat dehidrogenaz ile gliserol
fosfata indirgenir.
4.
2. KCde bulunan fakat ya dokusunda bulunmayan ikinci yol serbest gliseroln, gliserol kinaz ile
gliserol fosfata indirgenmesidir.
TAG temel olarak ya dokuda, az miktarda da KCde depolanr. Karacierde retilen
TAGler, ou kolesterol, kolesterol esterleri, fosfolipidler ve protein (ApoB-100) ile birlikte
paketlenerek VLDL oluur. Bu partikl kana salglanr ve periferik dokulara yeni
sentezlenen lipidler olarak verilir.
Ya dokuda depolanan TAGlerin kaynaklar:
1) Diyetle gelen lipidler Lla ya dokuya gelir.
2) KCde retilen TAGler VLDL ile VCye gelir.
3) Ya dokusu kendisi TAG retir ve depolanr.
YA ASD OKSDASYONU
Ya asidi tam oksidasyonu ile 1 gr ya iin 9 kcal elde edilir (karbonhidratlar ve proteinlerden iin
4 kcal elde edilmektedir).
Ya ykmnn birinci basama, TAG olarak depolanm yalarn depolardan mobilizasyonudur:
.
Yalarn mobilizasyonu alkda glukagon ve epinefrin hakimiyetinde gerekleir.

.
Epinefrin ve glukagon hormonlar dk kan ekeri dzeylerine yant olarak

salglanr ve adenilat siklaz adiposit membrannda aktive eder. Adenilat siklaz tarafndan retilen
cAMP baml protein kinaz da fosforilasyonla Hormona duyarl lipaz aktive eder. TAG ykm
balar.
.
Plazma inslin artnda ise hormona duyarl lipaz defosforile olur ve inaktif hale geer.
.
nsanda ya ykmnn en nemli kontrol basama hormon duyarl lipazdr.

.
Hormona duyarl lipaz TAGe bal ya asitlerini koparr ve serbest ya asidleri ortaya
kar.
.
Bylece serbestleen FFA adipositlerden dolama salnr ve dolamda albumine bal

olarak tanr (her albumin molekl 10 FFA balayabilir). Albumin+FFA kompleksleri iskeletkas, kalp
ve renal korteks gibi dokulara tanr. Bu dokularda FFAlar albuminden ayrlarak dokuya alnr ve
metabolik yakt maddesi olarak kullanlr.
.
Ya hcrelerinde gliserol kinaz aktivitesi yoktur. HSL aktivitesiyle, TAG hidrolizinden elde edilen
gliserol bu hcrelerde metabolize olamaz. Gliserol kana geer ve karaciere gelerek fosforile olur. Oluan
gliserol fosfat:
1.
1. Karacierde tekrar TAG sentezinde,
2.
2. DHAPa dnerek, glikoliz ve glukoneogenezde kullanlr.
.
Beyin ve dier SSSI dokular, RBC, bbrek st bezi medullas ya asitlerini yakt
olarak kullanamaz.
YA ASD OKSDASYONU
Doymu ya asidlerinin ykmnda rol alan ana metabolik yol -oksidasyondur. Mitokondride
geekleir. -oksidasyonda 2Clu paralar, ya ail-KoAnn karboksil ucundan sra ile ayrlrlar ve
65
DrTus.com
66

bylece Asetil KoAlar oluur.
Ya asitleri -oksidasyona katlmadan nce ATP ile tepkimeye girerek etkin bir ara maddeye
evrilmelidir.
.
Bu olay ya asidlerinin tam ykm iin ATPden gelen enerjiye gereksinim

gsterdikleri tek basamaktr.
.
ATP ve KoA varlnda ya ail-KoA sentetaz (tiyokinaz) bir ya asidinin etkin ya asidi
veya ail-KoAya evrimini katalizler. Bu reaksiyonda ATP, AMPye kadar paralanr yani 2 ATP edeeri
ATP kullanlm olur.
.
Uzun zincirli ya asidleri mitokondri d zarnda aktiendikten sonra mitokondri

iine karnitin sistemi ile tanr. Orta ve ksa zincirli ya asidleri nce karnitinde bamsz olarak
mitokondriye tanr sonra mitokondride ail-KoA sentetazlar ile aktienir (zellikle de
karacierde).
-oksidasyon mitokondri matriksinde olduu iin, oluan ya ail KoA esterleri mitokondri i
membrann gemelidir.
.
Ksa ve orta zincirli ya asidleri mitokondri matriksine karnitinden bamsz olarak tanr.
.
Membrandaki zgn tayc ile ail gruplar sitozolden mitokondri matriksine girer. Bu tayc
karnitindir. Karnitin sistemi uzun zincirli ya asidlerini mitokondriye tamakta kullanlr. Tama ilemide
karnitin mekii olarak adlandrlr:
1.
1. Sistemde ya ail-KoAdaki ya ail grubu sitozolik KoAdan karnitine karnitin ail transferaz 1
ile transfer edilir ve ail-karnitin meydana gelir. Bu reaksiyon mitokondri d membran i yznde
gerekleir.
2.
2. Ail-karnitin esterleri ail karnitin/karnitin taycs ile mitokondri i zarn geer.
3.
3. Mitokondri i membran i yznde karnitin ail transferaz 2 enzimi tarafndan ail grubu
mitokondriyal KoAya transfer edilir. Karnitinde ail karnitin/karnitin taycs ile intermembraner arala
geri dner.
Karnitin
.
Karnitin 2 esansiyel zellikteki aa olan lizin ve metioninden sentezlenir. SAM

(S-adenozil metionin) lizine 3 metil grubu verir ve oluan trimetilizinin ksmi proteolizisi ile karnitin
sentezlenir.
.
Karnitin esas olarak karacier ve bbrekte sentezlenir. Buradan iskelet kas ve

kardiak kasa iletilir. Bu tayc sistem zellikle kaslarda bolca bulunmaktadr.
.
Dier hzkstlayc basamaklar: -OH Ail KoA dehidrogenaz NADH/NAD art ile
inhibe olur. Tiolaz da Asetil KoA art ile inhibe olmaktadr.
-oksidasyon reaksiyonlar:
Ya asidlerinin mitokondriyal oksidasyonu 3 aamada gerekleir:
5.
1. -oksidasyon: -oksidasyonda ya asid zincirinin karboksil ucundan balamak zere, 2Clu
birimler Asetil KoAlar eklinde zincirden oksidatif yolla ayrlr. rnein 16Clu palmitattan 8 tane 2 Clu
Asetil KoA oluur. Her 2Asetil KoA oluumunda 4 H atomu dehidrogenazlar aracl ile serbestleir. Bu
Hler NAD ve FADlerce tutularak NADH+H ve FADHler sentezlenir.
6.
2. Aamada elde edilen Asetil KoAlar TCAda metabolize edilir.
7.
3. Aamada 1. ve 2. aamalarda elde edilen NADH+H ve FADHler elektronlarn ETZne verir ve
ATP
2
2
sentezlerler.
-oksidasyon 4 basit aama ierir:

5.
1. Ail KoA dehidrogenaz basamanda FADH2 elde edilir ve FADH2lerden ETZde 2er mol
ATP retilir. Hipoglisin -oksidasyonu bu basamakta inhibe eder ve hem ATP sentezi hemde
66
DrTus.com
67

glukoneogenez inhibe edilmi olur. Hipoglisin ayn zamanda dall zincirli aminoasid ykmnda engeller ve
hipoglisemi ve metabolik asidoz ortaya kar.
6.
2. Enzim enoil-KoA hidratazdr.
7.
3. Aamada -hidroksi ail KoA dehidrogenazla, L--hidroksi ail KoAdan -ketoail KoA retilir.
Bu aamada ayrca bir mol NADH+H retilmektedir.
.4. Aamada (son basamak): Ail KoA asetil transferazla katalizlenir.
.
Bu 4 reaksiyonun 1 kez tekrarlanmas ile ya asidinden 1 A KoA, 1 NADH+H ve 1

FADH2 sentezlenir.
.
Bylece bir mol palmitoil KoAdan bu 4 reaksiyonun bir dngs sonunda miristoil KoA
oluur. Miristoil KoA daha sonra bu 4 reaksiyona tekrar maruz kalr ve en sonunda 1 palmitoil KoAdan 8
Asetil KoA, 7 NADH+H ve 7 FADH sentezlenir.
2
-oksidasyonda: 1 Palmitoil KoAdan

- 8 Asetil KoA TCAda
.
24 NADH+H ETZ 72 ATP

.
8 FADH2 ETZ 16 ATP

.
8 GTP 8 ATP
-7 NADH+H ETZ 21 ATP
- 7 FADH2
ETZ 14 ATP
Toplam: 131 ATP elde edilir.
Tiokinaz reaksiyonu iin 2 ATP edeeri harcandndan net enerji kazanc 129 ATP olmaktadr.
TEK SAYILI CLU YA ASDLERNN OKSDASYONU

Son Ca ulaana kadar, ift C sayl ya asidlerinin oksidasyonunun ayn basamaklarn izler.
Bu son 3 Clu bileik propiyonil KoAdr ve iki basamakl yol ile metabolize edilir.
nsanda tek karbonlu ya asidi azdr. Diyele propionil KoAnnda ok fazla alndndan
bahsedilemez. Insanda propionil KoAnn ana kayna valin, izolsin, metionin ve treonin
aminoasitlerinin ykmdr.
1. Basamak metilmalonil KoA sentezi:

Propionil KoA nce okside olur ve metilmalonil KoA meydana gelir. Propionil KoA
karboksilaz enzimi biyotin koenzimine gereksinim gsterir.
2. Basamak sksinil KoA sentezi:

Metilmelonil KoAdan sksinil KoA meydana gelir. Sksinil KoA TCAya girebilir. Enzim
metilmalonil KoA mutazdr ve koenzim olarak vit.B12 gerektirir. Bu nedenle vit.B12 eksik
olanlarda hem propiyonat hemde metilmalonat idrarla atlr.
Vitamin B12nin insanda koenzim olarak iki formu bulunur. 5-deoksiadenozil kobalamin
metilmalonil KoA mutaz enziminin koenzimidir. Metilkobalamin de homosisteinden
metionin sentez reaksiyonunda kullanlr.
PEROKSZOMAL OKSDASYON
Peroksizomlar en fazla KC ve bbrek olmak zere hemen hemen tm hcrelerde bulunan ve tek
katl bir zar ile evrilmi organellerdir.
Peroksizomun grevleri:
7.
1. Peroksizomlar, hidrojen peroksit reten oksidazlar ve hidrojen peroksidi inaktive edern katalaz
iermektedir.
8.
2. ok uzun zincirli doymu, dz zincirli ya asidlerinin (C24, C26) oksidasyonu peroksizomlarda
67
DrTus.com
68

olmaktadr. Ya asitlerinin peroksizoma tanmasnda karnitine gereksinim yoktur.
9.
3. 20 karbonlu dall zincirli ya asidi olan tanik asidin ykmna katlan tanik asid
monooksijenazda peroksizomal bir enzimdir.
10.
4. Peroksizomal -oksidasyonun dier bir rol, safra asidi oluumunda kolesterol yan zincirlerinin
ksaltlmasdr.
11.
5. Kolik asid ve plazmalojen retimine katlr.
Genetik hastalklar olan Zellweger sendromu ve adrenolkodistro peroksizom oluum
bozukluu ile giden hastalklardr. Zellweger sendromunda hi peroksizoma
rastlanlmamaktadr. Uzun zincirli ya asidlerinin birikimi ile de hastalarda karacier ve
Santral sinir sistemi bozukluklar ortaya kmaktadr.
YA ASD METABOLZMASIYLA LKL HASTALIKLAR

Karnitin defektleri:
nsanda iki eit karnitin eksiklii oluabilir:
.1. Sistemik karnitin eksiklii (SCD):
.
Hastalarda karnitin sentezi bozulmutur veya bbrek karnitin kaaklar artmtr.
.
Bu tablo yenidoanlarda zelliklede prematrelerde izlenir.
.
Diyaliz hastalarnda eksiklik oluur.
.
Organik asidri vakalarnda organik asitlerle konjuge ekilde atlarak eksiklik oluur.
.
Karacier ve kalp etkilenir. Hastalarda azalm glukoneogeneze bal hipoglisemi,

hiperamonyemi, hipoprotrombinemi ve akut ansefalopati ataklar izlenir.
8.
2. Kas karnitin eksiklii (MCD):
Bozukluk retilen karnitinin kanda defektif transportudur. Karnitinin plazma dzeyleri
normaldir. Kas doku zellikle etkilenir. Kasda uzun zincirli ya asitlerinin kullanm
azalmtr. Plazma ya asidi dzeyleri artar. Yetersiz ATP retimine bal olarak kas li
hasar ve myoglobinri izlenir. Hasar ilerlediinde azotemi ve renal yetmezlik olabilir.
-oksidasyon defektleri:
.
Genel olarak hipoglisemi, koma ve yal karaciere yol aarlar.

.
Uzun zincirli 3-hidroksiail-KoA dehidrogenaz eksiklii gebeliin akut yal

karacierine yol aabilir.
.
Glibrid, glibenklamid, tolbutamid benzeri hipoglisemik slfanilreler karnitinpalmitoil

transferaz inhibe eder.
.
Hipoglisin -oksidasyonu Ail KoA dehidrogenaz basamanda inhibe eder ve hem ATP sentezi
hemde glukoneogenez inhibe edilmi olur. Hipoglisin ayn zamanda dall zincirli aminoasid ykmnda
engeller ve hipoglisemi ve metabolik asidoz ortaya kar.
.
Hipoglisin Ada karnitin sistemini bloke eder.
Dikarboksilik asitri:
.
.
C6-C10 -dikasrboksilik asitlerin atlm ve ketotik olmayan hipoglisemiyle karakterizedir.

Hastalarda mitokondriyal orta zincirli ail KoA dehidrogenaz eksiklii vardr.
Metilmalonik asidemi ve asidri:

8.
1. Metilmalonil KoA mutaz eksiklii
9.
2. Vit B12nin koenzim formuna dnm bozukluu. Her iki tiptede gelime gerilii ve metabolik
asidoz meydana gelir.
Adrenolkodistrofi ve Lorenzonun ya:

68
DrTus.com
69

X-linked adrenolkodistro (ALD), peroksizomal -oksidasyon bozukluuna bal olarak
oluur. Hastalarda bata C24:0 (lignoserik asid) ve C26:0 (serotik asid) olmak zere uzun
zincirli ya asidlerinin birikimi ile karakterizedir. Bu hastalarda ok uzun zincirli ya
asidlerininin peroksizoma alnmasnda etkili olan peroksizomal membran proteininde
bozukluk vardr.
ALD halkn gndemine Lorenzo ODONun hastala yakalanmas ile gelmitir ve hastann
yks 1993 ylnda Universal stdyolarnca lme alnmtr.
Refsum hastal:
-oksidasyon yalardan enerji retiminde minr bir yol olsa da, metillenmi diyet lipidlerinin
esas yklm yoludur. Bu lipidlerin temel rnei tanik asiddir. Fitanik asid bitkilerde klorolde
oluturulur. Ayrca st lipidlerinde ve hayvansal yalarda da bulunmaktadr.tanik asid
insanda temel olarak -oksidasyonla metabolize edilir.
Nadir grlen genetik hastalk olan Refsum hastalnda peroksizomal -oksidasyon
reaksiyonlar bozulmutur ve hastalarda yksek miktarda tanik asid birikir. Hastalarda
retinitis pigmentoza, periferal nropati, cerebellar ataxi gibi ciddi nrolojik problemler ortaya
kar. Diyetten tanik asid karlmas ile semptomlar geri dner.
YA ASDLERNN - OKSDASYONU
Ya asidi oksidasyonunda nicel olarak en aktif yol mitokondriyal -oksidasyondur. te yandan beyin
dokuda -oksidasyon izlenmitir. zellikle dall zincirli ya asidlerinin oksidasyonunda nemlidir. Bu
yolda KoA ara maddeleri gereksinmez ve yksek enerjili fosfatlar retilmez.
oksidasyon normalde ok nemsiz bir yoldur ve ERda sitokromlardaki P450yi kapsayan hidroksilaz
enzimleri ile gerekletirilir.
Asetil Koenzim Alar glukoneogenetik substrat olarak kullanlamazlar. nk pirvat asetil
koenzim Aya eviren enzim pirvat dehidrogenaz tek ynldr. Bu nedenle asetil koenzim Alar
pirvata evrilemez. Asetil koenzim Alar TCA zerinden de oksaloasetata evrilemez nk asetil
koenzim Alarla TCAya giren 2 karbonlu birimler izositrat dehidrogenaz ve -ketoglutarat
dehidrogenaz basamaklarnda kaybedilirler. Yani glukozda asetil koenzim Alardan gelen karbonlar
bulunmaz.
TCAda ancak -ketoglutarat ve sonras ara rnler glukoneogenezde kullanlabilir.
ift sayda karbon ieren ya asitlerinin -oksidasyonla yklmas ile Asetil KoA oluur ve asetil
KoAlardan sadece keton cismi retilebilir. Glukoz retimi yaplamaz.
Tek sayda karbon ieren ya asidlerinin ykm ile son rn olarak sksinil KoA oluur. Sksinil
KoAlardan glukoz elde edilebilir.
Fitanik asidin -oksidasyonla ykmndan da son rn olarak sksinil KoA oluturulur. Sksinil
KoAlardan glukoz elde edilebilir.
ift sayda karbon ieren ya asidlerinin -oksidasyonla ykmndan sksinat elde edilir. Sksinat
glukoneogenezde kullanlabilir.
.
Keton cisimleri metabolizmann normal ileyii srasnda da rtilen ve dokular tarafndan

enerji metaboliti olarak kullanlan maddelerdir. Fakat keton cismi retimi alk, uzun sreli iddetli egzersiz
ve kontrolsz diabet gibi durumlarda artmaktadr.
.
Keton cisimlerinin tek ncl molekl Asetil koenzim Alardr. Keton cismi retimine
katlan asetil KoAlarn byk ksm ya asidlerinin ykmndan elde edilir. Bununla beraber lsin, izolsin,
lizin, fenilalanin, tirozin ve triptofan aminoasidlerinden de keton cisimleri sentezlenir.
.
Keton cisimleri mitokondride retilen asetil KoAlar TCAnn kapasitesini amaya

baladnda senzlenmektedir.
69
DrTus.com
70

.
Keton cismi sentezi ve ykm insanda mitokondrilerde gereklemektedir.
KETON CSMLER
.
.
.
Asetoasetat
-hidroksibtirat
Asetondur (aseton metabolize olmayan bir yan rndr)
Bu bileikler kan yolu ile periferik dokulara tanrlar. Bu dokularda tekrar Asetil KoAya dnrler ve
TCAda oksitlenirler.
KETON CSM SENTEZ

7.
1. Basamak 2 Asetil KoA birleerek, asetoasetil KoA thiolaz enzimi ile asetoasetil KoAnn
oluumudur.
2. Basamakta oluan asetoasetil KoAya 3. bir asetil KoA birleerek, HMG KoA sentaz varlnda
3-hidroksi 3-metilglutaril KoA (HMGKoA) oluur (HMGKoA ayrca kolesteroln ncl maddesidir).
Mitokondriyal HMGKoA sentaz keton cismi sentezinde hz kstlayan basamktr ve

sadece karacierde bulunur.
8.
3. basamakta HMG KoA HMG KoA liyaz enzimi ile asetoasetat ve Asetil KoA oluturmak zere
ikiye ayrlr. Asetoasetat, D-3-hidroksibtirat oluturmak zere H vericisi olan NADHn kullanld
reaksiyon ile D-3-hidroksibtirat dehidrogenaz enzimi ile indirgenebilir veya aseton oluturmak iin
kendiliinden dekarboksile olabilir.
PERFERDE KETON CSM KULLANIMI
.
.
.
Karacier aktif olarak keton cismi retir fakat asetoasetat asetoasetil KoAya geri eviremez.
Bu nedenle keton cisimlerini kendisi kullanamaz.
Beynin dahil olduu fakat mitokondrisi olmayan (RBC) hcrelerin hari olduu ekstrahepatik dokular,
keton cisimlerini A KoAya evirir ve TCAda ykarak enerji elde ederler. Bu ilem iin enzim
gereklidir:
D-3-hidroksibtirat dehidrogenaz
3-ketoail KoA transferaz
asetoasetil KoA tiolaz
KETON CSM YIKIMI

3.
1. Basamakta: 3-hidroksibitrat, 3-hidroksibitrat dehidrogenaz ile asetoasetata oksidlenir ve
NADH retilmi olur. D-3-hidroksibtirat dehidrogenaz mitokondri membranna bal olarak yer alr.
4.
2. Basamakta: Oluan asetoasetat, 3-ketoail KoA transferaz (tioforaz) enzimi ile sksinil
KoAdan bir molekl KoA alarak asetoasetil KoAya dner.
5.
3. Basamakta:Asetoasetil KoA asetoasetil Ko tiolaz ile aktif olarak 2 mol Asetil KoA oluturur.
KCde 3-ketoail KoA transferaz bulunmaz ve keton cisimlerini yakt olarak kullanamaz.
Diabetik ketoasidozda -hidroksibtirat (BOHB) dominant keton cismidir ve asetoasetata gre klinik
durumu daha iyi yanstr. BOHB/Asetoasetat oran normalde 3/1dir. Bu oran ketozisde 6/1, 12/1e
kadar artabilir.
Etkileri bakmndan hormonlara benzetilmelerine karn baz zellikler asndan hormonlardan farkldrlar:
70
DrTus.com
71

7.
1. Hormonlar zgn bezlerden salnrken prostaglandinler hemen her dokuda retilirler.
8.
2. Hormonlar gibi kan yoluyla uzak blgelere iletilmezler daha ok lokal etki gsterirler.
9.
3. Hormonlardan farkl olarak da sentez blgelerinde inaktif rnlere dntrrler ve kayda deer
miktarda depolanmazlar.
Prostaglandin (Pg) sentezi

Pglerin diyetle alnan ncl maddesi esansiyel ya asidi olan linoleik asit (C18:29,12) tir. (Ayn
zamanda linolenik asidde kullanlabilir C18:29,12,15 ) Linoleik asit elongasyon ve desatrasyon
ilemleri ile Pglerin ncl maddesi olan 20 Clu 3,4 veya 5 ift ba ieren oklu doymam ya asine
dner. Araidonik asit pglerin ounun ncl maddesidir.
Araidonik asit linoleik asitten sentezinin yan sra, fosfalipaz A etkisi ile membrana bal
fosfolipidlerden serbestletirilir. Membranda araidonik asid deposu olarak i gren fosfolipid zellikle
fosfatidil inozitoldr (PI). PIn 2. Pozisyonuna araidonik asit balanr ve fosfalipaz A nin etkisi ile
2. Pozisyondaki ya asidi (araidonik asit) serbestleir.
Fosfolipaz A etkisi ile araidonik asid serbestlemesi travma, hipoksi, epinefrin, bradikinin,
trombin, vazopressin ve anjiotensin II tarafndan artrlr. Bu basamak prostaglandin sentezinin
hz kstlayc basamadr. Bu basamak kortikosteroidlerle inhibe edilir. Kortivasteroidler bu
basama makrokortin denilen proteinin sentezini artrarak inhibe ederler.
Pg sentezinde ilk basamak araidonik asidin PgG2 ve PgH2 oluturmak zere prostaglandin
endoperoksit sentaz kompleksi ile oksitlenmesi ve embersel ekil almasdr.
2
Pg endoperoksit sentaz (veya prostaglandin H sentaz) kompleksi

2 katalitik aktiviteye sahip mikrozomal bir enzim proteinidir. zerinde
iki enzimatik aktivite tar:
1. Ya asidi siklooksijenaz:
Oksijen gerektirir ve rn olarak PgG2 oluur.
2. Glutatyon (GSH) peroksidaz sistemi:

ndirgenmi glutatyon gerektirir ve PgG2den PgH2 oluumunu katalizler. PgG2 ve PgH2 unstabil
ncl bileiklerdir. Bu bileikler hzla bulunduklar dokuya gre prostaglandin endoperoksit
izomerazla dier prostaglandinlere, prostasiklin sentetazla prostasikline veya tromboksan
sentetazla tromboksana evrilir.
PgH2 bir grup Pgler ve tromboksanlar iin ncl bileiklerdir.
Tromboksanlar ve prostasiklinler, PgE ve PgFlere gre ok daha potent bileiklerdir.
Pg sentez inhibisyonu
EKOSANOD SENTEZ REAKSYONLARINA KATILAN ENZMLER VE NHBTRLER
Enzim
rn
Doku dalm
nhibitr
Fosfolipaz A2
Araidonik asid
Geni doku dalm
Kortikosteroidler Mepakrin
Prostaglandin endoperoksid
sentaz
Pg G2, Pg H2
Geni doku dalm
Prostasiklin sentaz
Pg I2
Salisilatlar ndometazin NSAID
Vaskler endotelium Bbrek

Kalp
15-hidroperoksi-araidonik asid
Tranilsipromin
71
DrTus.com
72

Plateletler PNL Beyin Akcier
Tromboksan sentaz
TXA2
Dipiridamol
Ntro l Mast hcreleri
Plateletler Akcier, deri
Lipooksijenaz
LT
Eikosatetraenoik asid
Benoxaprofen
Lt sentezi Lkotrienler (LT):

.
Lipooksijenaz aktivitesinin en fazla olduu yerler: bazoller, polimorf nveli lkositler,

plateletler, mast hcreleri, ve akcierler, kalp ve vaskler dokulardr.
.
Hzl hipersensitivitede polen ve benzeri antijenler IgE moleklleri ile etkileir ve mast
hcrelerine balanrlar. Sonuta SRS-A ve histamin salnr. Bunlar da dz kaslarda kaslma ve kk
damarlarda permiablite artna neden olurlar.
LTC , LTD , LTE :

4
.
.
.
.
.
.
.
.
Dz kas kaslmas,
Bronkokonstrksiyon
Vazokonstrksiyon (vzk)
Mukus sekresyonunu artrrlar
Artm permiabliteye yol aarlar.
Barsak ve bronlarn dz kaslarnn kaslmasnda histamine gre ok daha etkilidirler.
LTD4 LTC4e gre ok daha potenttir
Anaaksinin yava reaksiyon veren maddesinin bileenleri (SRS-A)dirler.
LTB Gl kemotaktik maddedir.

4
PNL artm kemotaksisi

.
Ntrol kemotaksisinden sorumludur

.
Adenilat siklaz sistemini uyararak PNLde degranlasyonunu ve lizozomal hidrolitik

enzimlerin salnmn salarlar.
.
Lkosit adezyonunu salar adezyonu

.
LTB4n immn supresif etkiside bulunmaktadr. CD4+ hcreleri ve CD8+ hcrelerin

proliferasyonunu inhibe eder.
.
LTB4n lseratif kolitte mukozal hasarn artnda kilit rol olduu gsterilmitir.
Bu nedenle selektif 5-lipooksijenaz inhibitr olan Zileuten tedavide verilmektedir.
PROSTAGLANDNLERN FONKSYONLARI
d.
e.
f.
o
Pgler sekonder mesajc olarak cAMPyi kullanrlar
o
Pg-Fler ve TXlar sekonder mesajc olarak Ca kullanrlar. TXA2 cAMP dzeylerini azaltr
o Pg-F2 baz dokularda cGMPyi kullanr.
++
.1. Kardiovaskler sistem:

.
Pg Eler, Pg Alar ve prostasiklinler potent vazodilatatr maddelerdir. Sistemik kan basncn
azaltrlar
.2. Hematolojik yant:

.
Kapiller permiablite art: Pg-E1, E2, F1 ve F2

.
Platelet: Pg-E1 ve Pg-I platelet agregasyonunun potent inhibitrdr. TX A2 platelet

agregasyonunu salar.
.3. Gastrointestinal sekresyon:

.
Gastrik sekresyon: Pg-E1, E2, I ve A1 beslenme, histamin veya pentagastrinle uyarlm
72
DrTus.com
73

olsa bile gastrik sekresyonu (volm , asit ve pepsin ierii ) inhibe eder. Bu etkiyi cAMP ile gsterirler.
.
Pankreatik sekresyon: Etkileri tersdir. Volm, bikarbonat ve enzim ieriini artrrlar.

.
ntestinal sekresyon: Mukus salnmn artrrlar. Su ve elektrolitlerin intestinal lmene

hareketini artrrlar. Pg-E1 oral olarak uyfulandnda sulu diare yapar. ntestinal adenilat siklaz aktive
ederek, mukozadan Na emilimini inhibe ederken, Cl ve suyun dar kmasna neden olurlar.
.4. Dz kasa olan etkileri:

.
G kaslar: Pg-E ve Fler G longitudinal kaslarn kasarlar.Pg-E oral olarak uygulandnda

purgatif etkisi vardr.
.
Tiroid medller karsinomunda tmr dokusunda Pgler salnr ve hastada ushing, diare
ve hiperkalsemi izlenir. Hiperkalseminin nedeni Pglere bal olarak kemik rezorpsiyonunun artdr.
.
Bron dz kas: Bronial ve trakeal dz kaslar, genellikle Pg-Fler kasar, Pg-Eler

gevetir. Pg-E1 ve Pg-E2 status astmatikus tedavisinde kullanlr.
.
Uterus kas: Gebe olsun veya olmasn Pg-E1, E2 ve Pg-F2nn V uygulanmas doza
bal olarak uterus tonusunu ve ritmik kontraksiyonu artrr.
.5. Metabolik etkileri:

.
Lipoliz: Pg-Eler adenilat siklaz inhibe edip, cAMPyi azaltarak lipolizi inhibe ederler.
.
Pg-Elerin karbonhidrat metabolizmasna inslin benzeri etkileri vardr.

.
PTH benzeri etkiyle kemiklerden kalsiyum mobilizasyonunu artrrlar ve hiperkalsemi

yaparlar.
.
Tiroid bezde tirotropin benzeri etki olutururlar.

.
Adrenal korteskde steroid hormon retimini artrrlar.

.
Pg-F2nn parenteral verilmesi, progesteron sekresyonundaki azalmay uyararak luteolizise
neden olur. Bu etki erken gebeliklerin sonlandrlmasnda nemlidir.
.
PGE2 cAMPyi ikincil haberci olarak kullanan hormonlarn salnmn artrr
.6. Renal etki:

.
Pg-E, I ve Alarn V infzyonu, renal plazma akmn, GFRyi ve idrar oluumunu artrr.
Pg-E2 renal tbllerde vazopressinin etkisine araclk eden cAMPyi azaltarak etki eder.
.
Na ve K atlm artar.
.
Pg-Eler juxtaglomerler hcrelerden renin sekresyonunu artrr.

.
Pg-E inhibitrleri diabetes insipitus tedavisinde kullanlabilir.

+
.7. nflamasyondaki etkileri:

.
PgEler ve Pg-D2 travma ve yank olanndan salnarak vazodilatasyon ve kapiller

permiablite artna yol aar.
.
Pg-D2 bronkokonstruksiyona yol aar ve anaakside ok nemli bir mediatrdr.
.8. mmnolojik cevap:

.
.
Pg-Eler makrofajlar tarafnda salnr ve B ve T lenfosit fonksiyonunu azaltr.

Ayrca lenfosit mitojenik afktr basklayark lenfosit proliferasyonunu azaltr.
Pg-E2 Malign hcrelerden salnan pgler N-killer hcrelerini inhibe ederek immniteyi azaltr.
PGE2 ve PGF2 bir ok dokuda birbirine evrilebilir. Bu nemlidir nk her ikisi ters etkilidir.
FFA
Gliserol
NANA
(sialik
asit)
S ngozin
Fosfat
Karbonhidrat
TAG
Fosfatidik asit
Fosfolipid
S ngolipid
Seramid
Serebrozid
Gangliozid
Membran
lipidi
-
73
DrTus.com
74

Globozid
FOSFOLPDLER
.
Polar ve iyoniktirler
.
Ya asitleri gibi PLlerde ampatiktir.

.
Olgun eritrositler hari tm hcreler PL sentezlerler. Oysa TAG sentezi esas olarak
karacier, ya doku, st veren meme bezleri ve barsak mukoza hcrelerinde gereklemektedir.
.
Gliserofosfolipidler ve sngozin ieren sngomyelin hcre zarnn bileenidir.
Gliserol ieren PLler ek olarak:
Safrann esansiyel bileenidir
Baz proteinlerin hcre membranna tutunmasn salar
Membran boyunca yaylan sinyal geiinde yer alr
Akcierde srfaktann bileenidir.
FOSFOLPD SENTEZ
nsanda fosfatidilserin CDP-diailgliserolden sentezlenemez. Fosfatidil serin fosfatidiletanol-aminden
alkol grubu deitirilerek sentezlenebilir.
Karacierde metil vericisi olarak S-adenozilmetiyonin kullanlarak fosfatidil etanolaminden
direkt olarak fosfatidil kolin sentezlenebilir.
Fosfatidil etanolamin (PE) (Sefalin) - fosfatidil kolin (PC):

PE, PC karyotik hcrelerde en fazla bulunan fosfolipidlerdir.
Akcier tip II pnmositlerinde sentezlenen dipalmitoil fosfatidil kolin (lesitin) bileiinde gliseroldeki
1. ve 2. Pozisyonlar palmitat ile doldurulmutur. Bu akcier srfaktannn (alveollerin i
yzeyindeki ECL sv tabakas) analipid ksmdr
Fosfatidilinozitol (PI):
.
PI membranlarda, araidonik asit deposu gibi grev grr ve gerekli olduunda

prostaglandin sentezi iin substrat salar.
.
Membranlara bal fosfatidilinozitol 4,5-bifosfat sekonder mesajc sistemde rol alr. Bu

sistemin aktienmesiyle intraselller Ca mobilizasyonu ve protein kinaz C aktivasyonu ile sonulanr. Her
iki olay sinerjist alr ve membran boyunca sinyal geer.
.
zgn proteinler ve enzimler membrana bal PIe bir karbonhidrat kprs ile
balanabilirler (ALP, Asetilkolinesteraz, lipoprotein lipaz).
++
Fosfatidil gliserol (PG):

.
Mitokondri membranlarnda greceli olarak fazla miktarlarda yer alr ve kardiyolipinin

ncl maddesidir.
.
zellikle kalp kasnda fazladr.
Kardiyolipin:
.
.
.
.
Kardiyolipin antijenik olan tek insan fosfogliserididir.

mitokondri zar ve bakteri zarnn nemli bileenidir. zellikle kalp kasnda fazladr.
Yksek negatif yk tayan bir fosfolipiddir.
Fosfat taycs ilevi iin ve sitokrom oksidaz etkinlii iin zgn olarak gerekmektedir.
Kardiyolipin yaps yle zetlenebilir:

.
2 molekl fosfatidilgliserol birleir ve 1 mol gliserol yapdan ayrlr ve Kardiyolipin oluur

(difosfatidilgliserol).
74
DrTus.com
75

.
2 molekl fosfatidik asit, fosfat gruplar aracl ile ek bir gliserol ile birleirse bu bileik
kardiyolipin dir.
Sfingomyelin:
7.
8.
9.
olarak
10.
Molekl omurgas olarak sngozin ieren grubun en basit bileii seramiddir.
Sngomyelin sinir lierinin nemli bileenidir.
Sinir doku membranlarnn temel yapsal elemanlarndan birisidir. Sngomyelin arlkl

lignoserik ve nervonik asitler gibi daha uzun zincirli ya asitlerini ierir.
Oysa beyin gri cevherinde sngomyelin sadece stearik asit iermektedir.
Eter fosfolipidler (Alkil Fosfolipidler):

.
Tek farklar gliserofosfolipidlerde ya asidleri gliserole ester ba ile balanrken,

plazmalojenlerde eter ba ile balanmaktadr.
.
Bu yol temelde peroksizomlar iin zgndr.

.
Plazmalojenler ve PAF (platelet akivating faktr) alkil fosfolipid yapsndadr.

.
Mitokondrideki fosfolipidlerin ou polazmalojenlerden oluur

.
Myelin, byk miktarda etanolamin plazmalojen ierir. Kalp kas ise byk miktarda kolin
plazmalojen ierir.
FOSFOLPD YIKIMI
Fosfolipaz A :
2
Bir ok memeli dokusunda ve pankreas svsnda da bulunmaktadr. Ayrca ylan ve ar

zehirinde de bulunur. Aktivitesi iin Ca gerektirir.
.
PI etki ettiinde araidonik asit salnr.

.
Pankreas sekresyonler zellikle Fosfolipaz A2ce zengindir. n enzim eklindedir. Tripsin

ile aktive olur. Aktivitesi iin safra tuzlar gerekir.
.
Glukokortikoidlerle inhibe olur.

+2
Fosfolipaz C:
.
.
KC lizozomlarnda, klostridyann -toksininde ve dier basillerde yer alr.

Membrana bal fosfolipaz C ikinci haberci sisteminde rol oynamaktadr.
SFNGOMYELN YIKIMI
Sfingomyelin lizozomal enzim olan sfingomelinazla yklr. Sfingomyelinaz fosfatidilkolini ayrr
geriye seramid kalr. Seramid, seramidazla yklr ve sfingozin ve ya asidi ortaya kar.
GLKOLPD METABOLZMASI
6.
Vcutta tm membranlarn esas bileenidir, en fazla sinir dokuda yer alr. Her zaman
plazma membran d yzeyinde yer alrlar ve d ortamla etkileirler.
7.
Hcresel etkileimler byme ve gelimenin dzenlenmesinde rol oynar.

8.
Olduka antijeniktirler. Kan grubu antijenleri, eitli embriyojenik antijenler ve baz tmr
antijenleri tanmlanmtr.
9.
Ayrca baz virsler iin olduu gibi difteri ve kolera toksinleri iinde hcre yzey reseptr
olarak grev grrler.
NTRAL GLKOLPDLER (GLKOSEROBROZD)

Glukosngolipidler plazma membran d yznde bolce bulunurlar ve fosfat grubu yerine 1 veya
75
DrTus.com
76

daha fazla eker grubu ierirler.
Serebrozid:
.
Seramid + 1 mol ekerden olumtur. Bu eker nral dokularda genelde galaktoz, nral
olmayan dokularda ise glukozdur.
.
Yksz molekllerdir. Beyin ve periferik sinir dokularnda ve bu dokularn myelin

klarnda yer alr.
Globosid:
Seramid + 2 mol veya daha fazla ekerden olumtur.
Gangliozid:
.
olumtur.
.
salar.
.
Seramid + olgosakkarid ve 1 veya daha fazla N-asetil nraminik asid (siyalik asid)den
Siyalik asid gangliozide ntral pHda (-) yk kazandrr ve pH 7de globosidden ayrlmasn
En karmak glikosngolipidlerdir.
Esas olarak santral sinir sistemi ganglion hcrelerinde ve zellikle sinir ularnda yer alr.
Slfatidler:
Slfatlanm galaktozil kalnts ieren serebrozidlerdir. Esas oalark sinir dokuda yer alrlar.
Slfat gruplar PAPS (fosfoadenozil fosfoslfat)dan salanr.
SFNGOLPDOZLAR
Hastalk
Enzim kusuru
Biriken lipid
Klinik semptom
Fukozidizis
-fukozidaz
Cer-Glc-Gal-GalNAc-/-fuc
Serebral dejenerasyon, kas

spastisitesi, kaln deri
Genel gangliyozidiz
GM1--galaktozidaz
Cer-Glc-Gal(NeuAc)-GalNAc-/Gal GM1-Gangliyozid
Zeka gerilii, karacier bymesi, iskelet kusuru
Tay-Sachs hastal
Hekzosaminidaz A
Cer-Glc-Gal(NeuAc) -/-GalNAc
GM2-Gangliyozid
Zeka gerilii, krlk ve kas

halsizlii
Tay-Sachs varyant
veya Sandhoff hastal
Hekzosaminidaz A ve B
Cer-Glc-Gal(NeuAc) -/-GalNAc
GM2-Gangliyozid ve globosid
Tay-Sachsn ayns, fakat

daha hzl ilerler
Fabry hastal
-Galaktozidaz
Cer-Glc-Gal -/-Gal
Deride kepeklenme, bbrek

yetmezlii (sadece erkeklerde,
tm
semptomlar Xe bal ekinik)
Seramid laktozid
lipidoz
Seramid laktozidaz
Cer-Glc-/-Gal Seramid laktozid
lerleyici beyin hasar,

karacier ve dalak bymesi
Metakromatik
lkodistro
Arilslfataz A
Cer-Gal-/-OSO3 3slfogalaktozilseramid
Zeka gerilii, erikinde

psikolojik bozukuluk,
demiyelinizasyon
Krabbe hastal
-Galaktozidaz
Cer-/-Gal Gelaktozilseramid
Zeka gerilii, myelin tamamen

toktur
Gaucher hastal
-Glukozidaz
Cer-/-Glc Glukozilseramid
Karacier ve dalakta byme,

uzun kemiklerde erozyon, ocukta zeka gerilii
Neimann-Pick
hastal
S ngomyelinaz
Cer-/-P-kolin
Farber hastal
Seramidaz
Ail-/-S ngozin Seramid
Karacier ve dalakta byme,

zeka gerilii, erken evrede
lm
Seste kabalama, dermatit,
iskelet deformasyonu, zeka
ge-rilii, erken evrede lm
* -/- enzim tepkimesinin kusurunun grnd blge
76
DrTus.com
77
STEROD METABOLZMASI
.
Vcuttaki kolesteroln yardan fazlas sentezle, geri kalan ise ortalama bir diyetten
salanr.
.
Kolesterol sentezinin balca yapld yerler: karacier, barsak, adrenal korteks,

yumurtalklar ve testisleri kapsayan reme dokulardr.
.
nsanda total sentezin %10u KCde dier %10u da barsaklarda gereklemektedir.

.
KC vcudun kolesterol dengesinin dzenlenmesinde merkezi bir role sahiptir. Hcrenin

mikrozomal (ER) ve sitoplazmik ksmlar kolesterol sentezinden temel olarak sorumlu noktalardr.
KOLESTEROL SENTEZ
Kolesterol biyosentezi 6 evreye blnebilir:
1. Asetil KoAnn HMG KoAya evrilmesi:
Karacierde (parankim hcrelerinde) HMG KoA sentazn iki tane izoenzimi vardr.
Sitoplazmik enzim kolesterol sentezinde kullanlr, mitokondriyal enzim ise keton cismi sentezinde
grevlidir.
2. 6 Clu bir bileik olan mevalonatn HMG KoAdan sentezlenmesi:
Hz kstlayc basamaktr
Geri dnmszdr.
3. Mevalonattan CO kaybedilmesi ile izoprenoid birimlerin oluumu:
Mg, ATP kullanlr
3 basmak sonunda 1 mol CO k ile beraber kolesterol sentezinde ilk ortaya kan
izoprenoid birim olan isopentenil pirofosfat oluur.
4. Alt tane izoprenoid birimin bir ara rn olan skualen yapmak zere kondansasyona
uramas:
zopentenil pirofosfat (C5) nce izomeri olan dimetilallil pirofosfata dner.
1 izopentenil (C5) ve 1 dimetilailil pirofosta (C5) bir araya gelerek geranil pirofosfat (C10)
yapar.
Sonraki basamakta 1 geranil (C10) ve 1 izopenteni pirofosfat (C5) biraraya gelir ve

farnesil pirofosfat (C15) yapar.
Son basamakta 2 tane farnesil pirofosfat (C15) bir araya gelerek squaleni (C30) oluturur.
6.
5. Skualen, ata steroid olan lanosterole evrilmesi
2
NADPH, FADH ve O kullanlr.

2
Lanesterol kolesterol sentezinde ilk ortaya kan steroid bileiktir ve ata steroid olarak
adlandrlr.
.
Skualen kolesterol sentezinde halkalamann balad noktadr. Tam kapanm halkalar

ise lanesterolde izlenir.
6. Lanosteroln metil grubunun yitirilmesi dahil daha ileri bir ok basamaktan gemesiyle
kolesteroln olumas
NADPH kullanlr.
KOLESTEROL SENTEZNN KONTROL

Feed-back inhibisyon:
Kolesterol ve mevalonat HMG KoA redktaz feaed-back inhibe ederler. Bylece daha
77
DrTus.com
78

fazla kolesterol sentezlenmesi engellenir.
Hormonal dzenleme:
.
Glukagon: HMG KoA redktazn inaktif formunun (fosforile) oluumunu kolaylatrr ve

bylece kolesterol sentez hzn azaltr.
.
nslin: HMG KoA redktazn aktif formunun (fosforsuz) oluumunu kolaylatrr ve

bylece kolesterol sentez hzn artrr.
.
Tiroid hormonlar HMG KoA redktaz aktier

.
Hcre ii kolesterol miktarlar arttnda (ar kolesterol ikmali) ilk olarak hcre iinde
kolesterol ester hale eviripi depolanmasn salayan ACAT (Ail KoA-kolesterol ail transferaz) enzimini
aktier ve kolesteroller ester forma evrilip depolanr. Ar kolesterol miktarna yant olarak HMG KoA
redktaz enzimi proteolizise uratlarak de novo kolesterol sentezi basklanr. Ayn zamanda hcrede
lipoprotein partikllerinin hcreye alnmasn salayan reseptrlerin says yeni reseptr sentezi inhibe
edilerek azaltlr ve hcre ii kolesterol miktar sabit tutulmaya allr.
lalar:
Lovastatin, mevostatin, atarvostatin, provastatin ve sinvastatin HMG KoA redktaz geri
dnml ve yarmal olarak inhibe eder. Bu ilalarn ok uzun sre kullanmlar toksik
etkiler oluturur.
Kolesterol sentezi ara rnlerinden olan isopentenil pirofosfat bir ok madenini ncldr:
.
Kolesterol sentezinde izopentenil pirofosfattan farnesil pirofosfat sentezlenir.

.
Farnesil pirofosfatta ubikinon (Koenzim Q), dolikol, karetinoidler, tokoferoller, izopentenil

tRNA, vitamin K, vitamin E ve izopren ieren proteinlerin (G proteinleri, RAS onkojenler, protonkojenler
v.b.) ncldr.
KOLESTEROL YIKIMI
Kolesterol halka yaps insanlarda CO ve H Oya yklamaz. Daha ziyade btn sterol halkas olarak
vcuttan u ekilde uzaklatrlr:
.
1. Feesle atlan safra asitlerine dnr
.
2. Safra iine salglanr, bylece kolesterol atlmak zere barsaa tanr. Barsaktaki kolesteroln
bir ksm atlmadan barsaktaki bakterilerce deitirilir ve kolesteroln indirgenmi trevleri olan
koprostanol ve kolestanol oluur.
2
SAFRA ASTLER VE SAFRA TUZLARI

.
Safra asitleri 24 karbonlu steroid bileikleridir.

.
Safra asitlerinin sentezinde Hz kstlayc basamak 7-hidroksilaz tarafndan steroid

halkasnn 7.karbonuna 1 OH grubu balanmasdr. Bu enzim kolik asitle inhibe edilir. 7hidroksilaz enzimi NADPH, O , sitokrom P450 ve NADPH:sitokrom P450 redktaz gerektirir.
Enzimin koenzimi askorbik asittir.
.
Safra asidi sentezinin reglasyonu hem HMG KoA redktaz hem de 7-hidroksilazla
yaplmaktadr. Ayrca enterohepatik sirklasyonda nemli bir denetim noktasdr. Enterohepatik
sirklasyonla emilimin azalmas 7-hidroksilaz aktier. Ayrca 7-hidroksilaz fosforilasyon ve
defosforilasyonlada dzenlenir. Enzimin fosforile hali aktiftir.
.
Safra kesesinde %45 kenodeoksikoliasit, %31 kolik asit ve %24 deoksikolikasit (sekonder
safra asididir ve barsakta sentezlenir) bulunur. Ayn zamanda safra kesesinde safra pigmentleri (bilirubin
glukronidler), kolesterol ve lesitin bulunur. pH deeri yaklak 6.9-7.7 arasdr.
2
SAFRA TUZLARININ SENTEZ
78
DrTus.com
79
Primer safra tuzlar:

6.
Glikokolik asit
7.
Glikokenodeoksikolik asit
8.
Taurokolik asit
9.
Taurokenodeoksikolik asit
Safrada glisin formunun taurin formuna oran 3/1dr.
PLAZMA LPOPROTENLERNN BLEENLER
Lipoproteinlerle tanan balca lipidler:

o
Diyet veya de novo sentezle elde edilen TAGler
o Fosfolipidler
o
Kolesterol (serbest veya esterlemi) dr.
.
Lipoproteinler, ntral lipid ekirdek (TAG ve/veya kolesterol esterleri) ve bunun evresinde
yer alan apoproteinler (apolipoproteinler), PL ve serbest kolesterolden oluan bir kabuktan oluur. Kabuu
oluturan lipidlerin polar blgeleri lipoproteinlerin yzeyine doru yerleir. Bu yerleim lipoproteinleri sulu
zeltilerde znebilir klmaktadr
Plazma lipoproteinlerini birbirinden ayrmakta elektroforezden yararlanlabilir:
EFde eer uygulanan rnekte Llar varsa hareket etmeyerek orjinde (uygulama noktasnda)
kalacaklardr. Daha sonra mobilite derecelerine gre 3 ana bant sralanr: LDL (-lipoprotein),
VLDL (pre-lipoprotein), HDL (-lipoproetin). Plazmada nemli miktarda Lp(a) bulunmas, LDL ile
VLDL arasnda bir bant olumasna neden olur.
Lipoproteinler ultrasantrifjle de birbirinden ayrlabilir. Ultrasantrifjde en alta ken fraksiyon HDL, en
stte kalan Llardr. Ultrasantrifjde stten alta dou L, VLDL, LDL ve HDL olarak birbirinden
ayrlmaktadr.
APOLPOPROTENLER
.
Partikllerin yapsal bir bileenidir.

.
Hcre yzey reseptrleri iin tanma blgeleri oluturur.

.
Lipoprotein metabolizmasnda yer alan enzimlerin aktivatr veya koenzimidir.

.
ApoB-100 bilinen en uzun tek polipeptid zincirlerden biridir. 4536 aminoasit ierir.
.
ApoB-48, ApoB-100n %48idir ve ApoB-100 ile ayn mRNAdan oluur.

.
nsanda ApoEyi kodlayan genin 3 aleli vardr. En sk apoE3 bulunur (%78). E4 %15 ve
E2 %7 orannda bulunur. ApoE4 baskn olan hastalar ileri yata alzheimer hastal iin yksek risk
tarlar.
79
DrTus.com
80
NSAN PLAZMA LPOPROTENLERNDEK APOLPOPROTENLER Apolipoprotein Lipoprotein

Ek bilgi Apo A-I HDL LCAT aktivatrdr ve HDL reseptrnn ligand olduu dnlmektedir. Apo A-II HDL LCAT
inhibitr olduu dnlmektedir Apo A-IV Lla salglanr fakat HDLye aktarlr Barsakta sentezlenir, ilevi bilinmiyor Apo
B 100 LDL, VLDL, IDL Karacierde sentezlenir, LDL reseptrnn liganddr Apo B-48 L, L kalntlar Barsakta
sentezlenir. Llarla beraber dolma geer Apo C-I VLDL, HDL, L LCATin olas aktivatrdr Apo C-II VLDL, HDL, L
Lipoprotein lipaz aktivatrdr Apo C-III VLDL, HDL, L Lipoprotein lipaz inhibe eder Apo D HDLnin alt tipleri Kolesterol
ester transfer proteini olarak da adlandrlr. Apo E VLDL, HDL, L, L kalntlar Karacierde L kaltlarnn ve LDL
reseptrnn liganddr.
L METABOLZMASI
Barsak mukoza hcrelerince salnan partikl Nascent L olarak adlandrlr ve apolipoprotein
B48 (apoB48) ierir. L plazmaya ulatnda HDLden apoE ve apoCleri alarak hzla
deiiklie urar. Alnan apoClerden biri apo C-IIdir. Bu apoprotein lipoprotein lipazn (LPL)
aktivasyonu iin gereklidir.
LPORPOTEN LPAZ (LPL)

.
o
Ya dokusu, dalak, akcier, bbrek, aorta, diafram, meme bezi (st verdii
dnemde)kalp, iskelet kas ve yeni doan karacierinde kapillerlerinde bulunur. Yetikin karacierinde yer
almaz.
.
o
Heparan slfatn proteoglikan zincirleri ile endotele tutunur.
o
LPL dolamdaki lipoprotein partikllerindeki apoC-II ile aktive edilir ve partikldeki
TAGleri hidrolize eder. Hidroliz sonucu MAG, FFA ve gliserol oluur.
Lnun ekirdeindeki TAG LPL ile yklrken boyut klr ve younluu ise artar. L,
TAG ieriinin %90nn kaybeder.
ApoCler HDLye geri dner. Geri kalan partikl remnant olarak adlandrlr.
nsanda bu L kalntlar KCce dolamdan temizlenir. KC hcre membran apoEyi

tanyan lipoprotein reseptrlerini ierir. Ayrca L artklar karaciere ApoB-100 ve Eleri tanyan LDL
reseptr (B100-E) ile de alnmaktadr.
VLDL METABOLZMASI
4.
VLDL karacierde sentezlenir.

5.
VLDLnin fonksiyonu TAG KCden periferik dokulara tamaktr.

6.
VLDLler KCden apoB100, ieren olgunlamam VLDL olarak salnr. Bunlar dolamdaki
HDLden apoCII ve E alarak olgunlar.
7.
VLDLler dolamda yapsal deiiklie urarlar. TAGleri LPL ile yklr ve VLDLnin
boyutu klr ve daha youn hal alr. ApoC ve E yzey bileenleri HDLye transfer edilir. Oluan partikl
IDLdir.
80
DrTus.com
81

.
IDL partikllerinin 2 kaderi vardr:
.
1. IDLler LDL reseptrlerince (B100-E) karacierce ortamdan uzaklatrlr
.
2. IDLler LDLye dnr.
8.
IDLnin LDLye dnmesinde kolesterol esterleri bir yer deitirme reaksiyonu ile HDLden
IDLye transfer edilir (e zamanl olarak PL ve TAGlerde IDLden HDLye transfer edilmektedir). Bu
reaksiyon HDLde bulunan kolesterol ester transfer proteinince (Apo D) salanr.
9.
Bu deiiklilerden sonra VLDL plazmada LDLye dntrlr.
LDL METABOLZMASI
.
LDL sadece apoB100 ierir.

.
LDL, VLDLden az TAG ierir fakat kolesterol ve kolesterol esterleri ierii yksektir.
.
LDL partikllerinin ana ilevi periferik dokulara kolesterol salamaktr. Bunu hem hcre
yzeyine temas ettiklerinde hcrenin membranlar zerine serbest kolesterol brakarak hem de LDL
reseptrne (apoB100E) balanarak yapar.
.
Balanma sonras LDL endositozla hcre iine alnr

.
Vezikldeki lipoproteinler enzimatik olarak paralanr kolesterol, aminoasitler, FFA ve PL

salnr. Bu bileiklerde hcre tarafndan yeniden kullanma alnrlar.
.
LDL alm iin yukarda aklanan olduka zgn, reseptr aracl metabolik yola ek
olarak, dolamdaki makrofajlar yksek dzeyde pc reseptr (Scavenger reseptr) aktivitesine
sahiptir. Bu reseptrler kimyasal olarak deiiklie uram LDLnin metabolizmasna araclk
edebilirler. Dolamdaki LDLyi bu reseptrlece tannabilen ligandlara eviren kimyasal
deiiklikler apolipoprotein Bnin asetilasyonu ve oksidasyonudur. Bu ilem E vitamini gibi
antioksidanlarca inhibe edilir.
HDL METABOLZMASI
5.
HDL partiklleri KCde ve ince barsaklarda sentezlenir ve eksositoz yolu ile kana
salnr.
6.
ApoE ve C bakca KCde sentezlenirken, ApoA1 KC ve ince barsaklarda eit oranda

sentezlenmektedir.
HDL partiklnde:
.
%90dan fazlas apoAdr ve Apo A1/A2 oran yaklak 3/1 dir

.
HDLnin toplam protein ieriinin yaklak %3-5lik ksmn ApoC oluturur bu da plazma
toplam apoCnin yaklak olarak yarsdr.
HDL nemli ilevler gerekletirir:

.
ApoC ve Apo Enin dolamdaki deposudur.

.
Ekstrahepatik dokularda serbest kolesterol uzaklatrr ve esterletirir.

.
Kolesterol esterlerinin VLDL ve LDLye yer deitirme reaksiyonu ile transfer

ederler.
.
Kolesterol esterlerini KCe tarlar.

.
HDL Kolesteroln ters tanmasn gerekletirmektedir. Bu tama ileminde bir HDL

dngs nerilmitir:
.
o
Bu dngye periferik dokulardan kolesterol HDL3 molekl ile yakalanmakta, LCATla
(lesitin kolesterol ail transferaz) esterletirilmekte ve HDL iinde tutulmaktadr. Bu srada da HDL3 daha
az youn olan, daha az protein ve daha fazla kolesterol ieren HDL2ye dnmektedir.
.
o
LCAT KCde sentezlenir ve HDLnin apoAIince aktienir (plazma ApoAI dzeyi orta
derecede alkol alm ile artrlr). Bu enzim ile serbest kolesterolden ester kolesterol oluturulur. Oluan
kolesterol esterleri yle hidrofobiktirki HDL iinde etkili ekilde tutulur ve artk membrana transfer
edilemez. Ester kolesteroln HDLden uzaklatrlmasn salayan tek mekanizma onun kolesterol ester
transferaz proteini tarafndan VLDLye transfer edilmesidir.
.
o
Karaciere gelen HDL2 partiklnn iindeki PL ve TAGler hepatik lipazla metabolize
81
DrTus.com
82

edilir, bu srada HDL2nin kolesterol ierii karaciere boalr ve HDL3 partikl tekrar oluarak dngye
devam eder.
.
o
Karaciere balanmada spesik bir HDL reseptrm olduu veya apoA1yi tanyan bir
reseptr sistemimi olduu tam anlalamamtr.
Lp(a)
Plazmada yksek miktarda bulunduu zaman koroner kalp hastal riskini artrmaktadr. LDL ile
hemen hemen ayndr tek fark apolipoprotein (a) bulunmasdr. Lp(a)daki aalerin %80I plazminojen
ile ayndr. Lp(a) kalp krizini balatan ve hcre proliferasyonuna neden olan kan pht ykmn
yavalatr.
Hormon sensitif lipaz (HSL)

Alk, egzersiz ve stres durumlarnda lipidler enerji kayna olarak kullanlrlar. TAGler halinde
depolanan FFAlerinin depolardan serbestlemesini HSL gerekletirmektedir. HSL etkisi ile TAGler 1
mol gliserol ve 3 mol FFA oluturacak ekilde paralanr. HSL cAMP baml fosforilasyonla regle
edilmektedir. Fosforile halde aktif olarak alan bir hormondur.
ADPOSTLERDE LPOLZN HORMONAL KONTROL
Hzl uyaranlar
Yava uyaranlar
nhibitrler
Epinefrin
Glukokortikoidler
nslin
Norepinefrin
Growth hormon
PgE1
Glukagon
ACTH
Sekretin
Vasopressin
LPOPROTEN LPAZ
.
LPL ou dokunun kapiller damarlarnda bulunan eksi ykl hcre d yerleimli bir
enzimdir.
.
Ya dokusu, dalak, akcier, bbrek, aorta, diafram, meme bezi (st verdii
dnemde)kalp, iskelet kas ve yeni doan karacierinde kapillerlerinde bulunur. Yetikin
karacierinde yer almaz.
.
Apo CIIler LPLn aktivasyonu iin gereklidir. Apo CIIIlerinde LPLI inhibe ettii
dnlmektedir.
.
LPL enzimi hemen hemen her dokuda bulunmaktadr. LPL zellikle iskelet kas ve ya
dokusunda bulunur. Dokularda bulunan LPLn grevi dokuya gre deiir.
.
Ya dokusunda bulunan LPL dndaki LPLlarn hi birisi inslinden etkilenmez.

.
Heparinin .V. verilmesini takiben lipolitik enzimler heparan slfat bandan

kurtularak hzl bir ekilde plazmaya salnrlar. Hem trigliserid lipazlar hem de lipoprotein lipazlar iin
geerli olan bu olaya post heparin lipolitik aktivite denilir. Maksimum aktivite iin kg bana 1 mg (100U)
verilmelidir.
HEPATK ALGLSEROL LPAZ

Bu enzim karacier ve adrenal endotelial membranlarda lokalizedir. Karacierde L ve VLDL
artkalarnn ve IDLlerin paralanmasnda ve HDLnin PL ve TAGlerinin paralanmasnda
kullanlmaktadr. Hepatik lipaz HDL2deki TAG ve PLleri hidrolize ederek HDL3 tekrar
oluturur.
82
DrTus.com
83
LESTN-KOLESTEROL AL TRANSFERAZ
LCAT karacierde sentezlenir ve dolamda HDL partikl ile beraber dolar. HDLnin periferik
dokulardan toplad kolesteroln esterlemesini ve HDLiinde kalmasn salar. Bu enzim lesitinin
2. Pozisyonundaki ya asidinin kolesterole aktarlmasn salar. LCAT enzimi Apo AI tarafndan aktive
edilmektedir.
Lesitin + Kolesterol lizolesitin + Kolesterol esteri
AL-KOA KOLESTEROL ALTRANSFERAZ

ACAT karacier parankimal hcrelerde, adrenal korteksde, barsaklarda ve arteriyal duvarlarda
bulunan bir enzimdir ve serbest kolesteroln ester kolesterole evrimini ve dokuda
depolanmasn salar.
LPOTROPK MADDELER
KCde ya depolanmasn engelleyen maddelere lipotropik maddeler ad verilir. rnein kolin,
metionin, betain, inozitol, EFA gibi.
HPOLPOPROTENEMLER
ABETALPOPROTENEM
8.
Otozomal resesif olarak kaltlan ender bir hastalktr.

9.
Homozigot hastalarda hi L, VLDL ve LDL yoktur

10.
Hastalarda total kolesterol 50 mg/dl kadardr ve bunun tamam HDL kolesteroldr.

11.
Hastalardaki biyokimyasal defekt apolipoprotein B ieren lipoproteinlerin sentez ve

salnm bozukluudur.
HPOALFALPOPROTENEM LE GDEN HASTALIKLAR

Tmnde HDL dk veya hi yoktur
ApoA1 eksiklii (A-I
milano
) hastal
HDL problemi ile izlenir fakat hastalarda VLDL ve L metabolizmalar ok bozulmamtr.
Balk gz hastalnda
HDL normalin %10una kadar azalmtr ve TAGler artmtr. iddetli korneal opasite ortaya
kar. Tangier hastalndan farkl olarak tonsillerde ve dier retikuloendotelyal dokularda
kolesterol depolanmaz. HDLler azalmtr fakat apolipoproteinleri normaldir.
Tangier hastal
En iyi tanmlanm HDL metabolizmas bozukluudur. OR olarak kaltlr. Hastalarda HDL, apoA1
ve apoA2 dzeyleri ok azalmtr. Hastalarda biyokimyasal problemin HDL ve apoAlarn ok
hzl yklmas olduu gsterilmitir. Hastalarda kolesterol depolanmasna bal byk,
lobule, sar-turuncu tonsiller ve adenoidler ortaya kar. Hastalarda periferal nropati, motor
zayk, pitozis, okler motor palsi, kas atro si ve azalm derin tendon re eksleri ortaya kar.
Splenomegali ve orta derecede trombositopeni izlenir. Retikloendotelyal sistemde lipid
depolanmas organ fonksiyon bozukluuna yol amaz.
PRMER HPERLPOPROTENEMLER
HPERKOLESTEROLEM TABLOLARI
Hastalarda yksek kolesterol ve normal trigliserid dzeyleri izlenir. Kolesterol yksekliinin nedeni LDL
83
DrTus.com
84

kolesterol artlardr. HDL kolesterol art ok nadir olarak total kolesterol artrabilir.
8.
Kolesterol ykseklii ile giden tablolarda serum grnm berraktr. Serumda

bulanklk izlenmez.
9.
Kolesterol yksekliklerinde en sk izlenen semptomlar tendon ksantomlar, tberoz

ksantomlar ve ksantalezmalardr. Tendon ksantomlar en ok ail tendonunda, parmak ekstensr
tendonlarnda, dirsek ekstensr tendonlarnda ve patellar tendonda ortaya kar. Tberoz ksantomlar en
ok dirsek ve kalada ortaya kan arsz, yumuak nodllerdir. Ksantalezmalar gz evresinde izlenen
kolesterol depolanmalardr fakat ksantalezmalar hiperkolesterolemi olmadan da ortaya kabilir.
10.
Hiperkolesterolemilerin en sk komplikasyonu erken orta yalarda ortaya kan

koroner kalp hastalklardr.
11.
Tendon ksantomlar ile koroner kalp hastal arasnda da pozitif bir iliki saptanmtr.
Genelde tendon ksantomlar olmayanlarda koroner kalp hastalna da rastlanmamaktadr.
Tip IIa (Familial hiperbetalipoproteinemi) hiperlipoproteinemi

.
.
Otozomal dominant geer.

LDL reseptr bozukluu vardr. Plazmada LDL dzeyi ykselmitir
Familial defektif apoB100:

Fenotip olarak Tip IIa hiperlipoproteinemi ile ayndr. LDLlerin reseptre a niteleri
dktr ve LDL katabolizmas bozulur.
HPERTRGLSERDEM TABLOLARI
12.
Trigliserid ykseklii ile giden hastalklarda hasta serumlar bulanktr. Hastada

Llar yksekse serum +40Cde bir sre bekletilirse stte bir krema tabakas ortaya kar.
13.
Trigliserid yksekliklerinde tendon ve tberoz ksantomlar izlenmez ancak

hastalarda en ok gvde ve ekstremitelerde yerleen turuncu-krmz papller yani erptif
ksantomlar ortaya kar. Erptif ksantomlar serum trigliserid dzeyleri 1000 mg/dlyi getikten sonra
saptanr. Bu trigliserid dzeylerinde retinada sar-turuncu grlr (Lipemia retinalis).
14.
Hastalarda en sk ortaya kan komplikasyon akut pankreatittir ve trigliserid dzeyleri

1000 mg/dlyi getikten sonra saptanr. Pankreatit sonucu inslinojenik kapasite azalnca karbonhidrat
metabolizmas da bozulur.
Tip I Hiperlipoproteinemi
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Otozomal resesif geer.

Lipoprotein lipaz eksiklii ve ApoCII yetersizlii vardr
ilomikrona ait trigliserit seviyesi ykselir.
Tan iin en nemli bulgu lipemia retinalistir.
En nemli komplikasyonu akut pankreatittir
Pankreatit sonucu inslinojenik kapasite azalnca karbonhidrat metabolizmas da bozulur.
Heparin dokulardaki lipoprotein lipazn plazmaya gemesini salar.
Tip IV (Endojen veya familial hipertrigliseridemi)

En sk karlalan hiperlipidemi tipidir.
VLDL artna bal olarak endojen trigliserid dzeyi artar.
Tip V Hiperlipoproteinemi
84
DrTus.com
85

VLDL ve ilomikron dzeyleri yksektir.
Trigliseridler ok ykselmitir. Trigliseridleri en fazla artran hastalktr.
Serumun st tabakas krema eklinde, alt diffz olarak bulanktr.
Hem lipoprotein lipaz eksiktir hem de ilomikron, VLDL sentezi artmtr.
KOMBNE HPERLPDEM TABLOLARI

Tip III (Disbetalipoproteinemi)
Hepatik reseptrlerce VLDLnin normal hzda temizlenmesinin bozulmasna bal olarak, VLDL
kalntlar ve Llar karacierde birikir.
Apoprotein E Bozukluuna baldr.
ilomikron kalntlar ve VLDL kalntlar ve IDL katabolize edilemez.
Serum kolesterol ve trigliserid dzeyleri artmtr.
Elektroforezde geni beta band vardr.Broad beta band hastal olarakda bilinir.
Tip IIb
.

Lipoprotein sentezinde artma vardr.
VLDL, LDL sentezler artmtr.
Kolesterol ve trigliserid dzeyleri artmtr.
Ailesel LCAT eksiklii

.
Seyrek grlen bir hastalk olup diffz korneal opasite, hemolitik anemi, proteinri
(bbrek hasar) ve hipertrigliseridemi ile karakterizedir.
.
LCAT eksikliinde plazmada kolesterolnn esterlemesinin yaplamamas nedeni ile

ester kolesterol dzeyleri azalm, serbest kolesterol artmtr. HDL kolesterol azalmtr.VLDL dzeyleri
yksekdir. Tm lipoproteinlerde bozukluk izlenir.
.
Hastalarda korneal opasite, hemolitik anemi, renal yetmezlik ve prematre ateroskleroz

grlr. Serbest kolesterol art RBCde olabilir. Bylece target hcreleri ile normokromik anemi grlr.
LCAT aktivitesindeki azalmaya bal olarak serum ve dokularda ester olmayan kolesterolde birikim ortaya
kar.
.
Elektroforezde HDL yok ve Lipoprotein-X vardr.
Wolman Hastal (kolesterol ester depo hastal):

10.
Otozomal resesif kaltlr

11.
RES, lizozomlar ve barsak epitel hcrelerinde kolesterol esterleri ve TAGler birikir.

12.
Hastalarda asid lizozomal lipaz eksiktir..
13.
nce barsaklarda villz yap kayb, mukozal atro ve lamina propriada kpk histiositler
izlenir. Kpks histiositler karacierde hem portal blgede, hemde parankim hcrelerinde yer alr. Kemik
iliinde vokuoll lenfositler izlenir.
14.
Hastalk yaamn ilk haftalarnda ortaya kar ve hastalarda hepatosplenomegali,

steatore ve adrenal kirelenme grlr.
85
DrTus.com
86

15.
lipid birikir.
Vcut dokularnda zellikle kolesterol esterleri olmak zere yksek miktarda ntral
PROTEN TURNOVER
Salkl kiilerde yapm, ykm hz birbirine eittir. Turnover hz proteinin cinsine gre deiir. Sindirim
enzimleri ve plazma proteinleri gibi hcre d alanda grev yapan proteinler abuk yklrken (t =
saat, gn), kollajen gibi yapsal proteinler dayankldr (t = ay, yl).
Kimyasal yaps okside olmu olan veya ubikitin (sya direnli kk protein) ile birlemi olan baz
proteinler daha nce yklrlar. Ubikitin yklacak proteinleri iaretlemekte kullanlamaktadr. Ayrca
prolin, glutamat, serin, treonin dizesi (PETS dizesi) bakmndan zengin proteinler daha abuk
yklrlar.
BESNSEL PROTENLERN BOLOJK DEER

.
Diyetsel proteinin biyolojik deerinin olabilmesi iin, tm esansiyel aminoasitleri

iermesi gerekir. Herhangi bir aminoasit olmadnda protein sentezi sona erer.
.
Genelde hayvansal proteinler yksek biyolojik deere sahiptir. Bunun en belirgin istisnas
esansiyel aminoasit olan triptofan iermeyen jelatindir. Jelatinin biyolojik deeri yoktur. Bitkisel
proteinlerde dk biyolojik deere sahiptir.
BESNSEL PROTENLERN SNDRM

.
Pepsin mide asiditesine dayankl bir endopeptidazdr. Midede inaktif zimojen (veya
proenzim) pepsinojen olarak salglanr. Pepsinojen HCl ve pepsin ile aktif pepsin haline evrilir. Pepsin
protein zincirini fenil alanin, tirozin ve triptofan gibi aromatik aminoasidlerin karboksi terminali tarafndan
paralayarak daha ufak peptidler oluturur.
.
Mideden salnan dier aspartat proteinazlar katepsin D ve katepsin Edir.

Katepsinler ayn zamanda lizozomlarda da yer alr ve glikoproteinlerin ykmna katlr.
.
Rennin bebeklerde sindirimde nemlidir. Rennin Ca varlnda stn kazeinini

parakazeine evirir ve sonra buna pepsin etki eder.
.
Pankreasdan salglanan protein sindirimine katlan tripsinojen, kimotripsinojen ve

prokarboksipeptidaz A-B ve proelastaz; tripsin, kimotripsin ve karboksipeptidaz A-B ve elastazn
zimojenleridir.
.
Tripsin intestinal hcrelerce salglanan enteropeptidaz denilen proteolitik enzimle

aktif hale geer. Serbest tripsinde dier tripsinojenleri aktif hale geirmektedir. Tripsin ayn
zamanda kimotripsinojen, prokarboksipeptidaz ve elastazda aktif hale geirir.
.
Pepsin, tripsin ve kimotripsin farkl aminoasidlerin yapt peptid balarn paralar. Tripsin
karboksil grubunun lizin ve arjinin tarafndan verildii peptid balarn paralar. Kimotripsin ise peptid
ban fenilalanin, triptofan ve tirozin aminoasidlerinin karboksi terminalinden paralar.
.
Karboksipeptidaz A-B pankreas kaynakl, Zn tayan enzimlerdir. Peptid zincirinin

karboksiterminalinden koparma yapar.
.
Aminopeptidazlar aminoterminalinden koparma yapar ve enterosit kkenlidir.

.
Dier enterosit kkenli ekzopeptidaz prolidazdr. Proline bal terminal peptid ban
koparr.
.
Aminopeptidazlar, dipeptidazlar, tripeptidazlar ve endopeptidazlar entrosit kkenlidir.

+2
SERN PROTEAZLAR
Peptid balarn paralamakta substrat balama blgelerinde bulunan aktif serin rezidlerini
kullanan enzimlere verilen isimdir.
Peptid balarn paralamakta sisteinleri kullananlara (sistein proteaz), aspartat kullananlara (aspartat
proteaz) veya metal iyonlarn kullananlara (meyallo proteaz) denilir.
Serin proteazlar inaktif zimojen formunda salnrlar ve serin proteazlarla aktiflenirler. Serin proteazlar kan
phtlamas, fibrinoliz, komplement aktivasyonu, fertilizasyon ve hormon retimi gibi ok sk denetlenen
fizyolojik olaylara katlr. Serin proteazlar peptid dizesinde ok belirgin peptid balarndan koparma
86
DrTus.com
87

yaparlar.
Serin proteazlar grevlerini yaptktan sonra eitli proteinler tarafndan inhibe edilirler. Serin
proteaz inhibitrlerine serpinler ad verilir.
BAZI SERN PROTEAZLAR VE GREVLER
Proteaz
Grevi
Plazma kallikrein
Koaglasyon
Faktr XIIa
Koaglasyon
Faktr Xa
Koaglasyon
Faktr IXa
Koaglasyon
Faktr VIIa
Koaglasyon
Faktr Xa
Koaglasyon
Faktr IIa (trombin)
Koaglasyon
Aktive protein C
Koaglasyon
Faktr C1r
Kompleman
Faktr C1s
Kompleman
FaktrD
Kompleman
Faktr B
Kompleman
C3 kovartaz
Kompleman
Tripsin
Sindirim
Kimotripsin
Sindirim
Elastaz
Sindirim
Enteropeptidaz
Sindirim
Urokinaz plaminojen
aktivatr
Fibrinolizis, hcre migrasyanu
Doku plazminojen aktivatr
Embriyogenezis, menstruasyon
Plazmin
Doku kallikreinleri
Hormon aktivasyonu
Akrosin
Fertilizasyon
Sinir growth faktr

Granlosit elastaz
Katepsin G
Ekstarselller protein ve peptid ykm
Mast hcre triptaz
AMNOASDLERN HCRE NE TAINMASI

Aktif transportla olmaktadr. nk aminoasidlerin hcre ii konsantrasyonu hcre d
konsantrasyonundan yksektir. Baz ksa di- ve tripeptidler de direkt olarak emilebilmektedir. Farkl
aminoasidler iin 7 ayr transport mekanizmas bilinmektedir:
9.
1. Ntral aminoasidler (ksa polar yan zincirli): alanin, serin, treonin
10.
2. Ntral aminoasidler (aromatik veya hidrofobik yan zincirli): Fenilalanin, trozin, metionin, val,
87
DrTus.com
88

lsin, izolsin
11.
3. minoasidler: Prolin, hidroksiprolin
12.
4. -aminoasidler: -alanin, taurin
13.
5. Bazik aminoasidler ve sistin (lizin, arjinin, sistin)
14.
6. Asidik aminoasidler: Aspartik asid, glutamik asid
15.
7. Di- ve tripeptidler
L-aminoasidlerin transportu konsantrasyon gradiyentine kar olarak gerekletirilen aktif bir
prosesdir ve Naa bal kotransport sistemi ile gerekletirilir.
-glutamil cycle
.
Aminoasidlerin hcreye girilerinin aklanmasnda kullanlan dier mekanizmadr.

.
Bu sistem l-prolin hari dier L-aminoasitlerin hcreye giriinde kullanlr. Ince

barsaklar, bbrek, seminal vezikl, epididim ve beyinde etkindir.
.
Bu siklusda 6 enzim (1 adet membrana bal, 5 adet sitozolik), glutatyon (GSH, glutamilsisteinglisin) ve her aminoasid iin 3 ATP gereklidir. Bu siklusda GSHn tketimi gereklemez.
Membrana bal olan enzim GGTdr ve temel olarak bu enzim sayesinde transport gerekletirilir.
AMNOASD YIKIMI
Aminoasidlerden azotun uzaklatrlmas:
Azot metabolizmasnda glutamat ve glutamin aminoasidleri merkezi bir rol oynar.
Aminoasidlerin amino gruplarn yok edilmesinde vcutta temel kullanlan sistem
transdeaminasyondur.
Transdeaminasyon sistemi:
Karacierde bu sistem sitozolde gerekleen transaminasyon ve mitokondride gerekleen
deaminasyonu ierir.
1. Transaminasyon:
Karaciere ulaan L-aminoasidlerin katabolizmasnda 1. Basamak aminoasidlerden amino
grubunun aminotransferaz veya transaminaz olarak adlandrlan enzimlerle uzaklatrlmasdr.
Transaminazlar (aminotransferaz) insan organizmasnda yaygn olarak dalmlardr ve zellikle
kalp kas, karacier, iskelet kas ve bbrekte aktiftirler.
Ketoglutarat / L-glutamat ifti tm transaminasyon reaksiyonlarnda amino grup alc /
verici iftini oluturur.
-ketoglutaratn aminoasit metabolizmasndaki tek rol aminoasidlerden amino grubu alarak
glutamat haline gemektir.
Lizin, treonin, prolin ve hidroksiprolin aminoasidleri hari tm aminoasidler
transaminasyona urar. Serin ve treonin aminoasidleri serin dehidrataz ve treonin
dehidrataz enzimleriyle ve glisinde glisin oksidazla genelde direkt olarak deamine
edilmektedir.
2. Deaminasyon:
Aminoasidlerin ounun -amino grubu -ketoglutarat ile transaminasyona girerek glutamatta
toplanr. Hepatositte glutamat sitozolden mitokondriye glutamat tayclar ile tanr ve
88
DrTus.com
89

mitokondride glutamat dehidrogenaz ile oksidatif deaminasyona urar ve -ketoglutarat ve
amonyak (amonyum iyonlar) oluur.
Aminotransferaz ve glutamat dehidrogenazn etkisi transdeaminasyon olarak adlandrlr.
Glutamat dehidrogenaz:
Karbon ve nitrojen metabolizmasnda nemli bir enzimdir.
6.
Hem NAD hemde NADPyi koenzim olarak kullanabilen nadir enzimlerdendir.

7.
Allosterik bir enzimdir.

8.
Reaksiyonun yn glutamat, -ketoglutarat ve NH konsantrasyonuna ve okside redkte

koenzim oranlarna baldr. rnein proteinli diyet sonras enzim yn aminoasid ykm yndr.
9.
ATP ve GTP enzimin allosterik inhibitrleri ike GDP ve ADP ise aktivatrleridir.
3
eitli dokularn aminoasid katabolizmasndaki rol:
Karacier:
10.
Aminoasid katabolizmasnda major rol oynayan organdr. Lsin, izolsin ve valin

hari tm aminoasidlerin katabolizmasna katlr. Ayrca nonesansiyel aminoasidlerin uygun karbon
zincirlerinden de sentezinden sorumludur.
11.
Gastrointestinal sistemde ve dier dokularda eitli deaminasyon reaksiyonlar ile oluan

amonyak karacierde reye evrilip detoksiye edilir ve idrarla atlr.
12.
re siklusu reaksiyonlarda sadece karacier mitokondrilerinde gereklemektedir.
skelet kas:
.
Vcutta en fazla yer kaplayan dokulardan biridir ve nonhepatik aminoasid

katabolizmasnn nemli bir ksmn gerekletirir.
.
Kas doku, dolamdan aminoasidleri spesik proteinlerinin sentezi iin alr ve alanin,
aspartat, glutamat ve dall zincirli aminoasitlerin katabolizmasna katlr. Nitrojen oluturan aminoasitlerin %50 sini alanin ve glutamin oluturur.
.
Kasda transaminasyonla oluan glutamat nce glutamat dehidrogenaz ile -KG ve NH e

paralanr. Serbest amonyak glutamin sentazn katalizledii reaksiyon ile glutamatla birleir ve glutamin
sentezlenir.
.
Glutamin amonyan nontoksik transport formudur ve normalde kanda dier

aminoasidlerden yksek oranlarda bulunur. Glutamin ayrca biyosentez reaksiyonlarnda amino
grubu vericisi olarak da rol oynar.
.
Kasda ayrca alanin oluur

4
nce barsak mukoza hcreleri:

Diyet kaynakl glutamin, glutamat, asparajin ve aspartat CO ve H Oya kadar ykabilir veya laktat,
alanin, sitrllin ve NH e evirebilir. Bu bileikler ve metabolize olmayan diyet aminoasidleri daha
ileri metabolizma iin kan yolu ile KCe tanrlar.
2
Bbrekler:
Glutamin amonyak salayarak asit baz dengesinde nemli rol oynar ve bbreklerden NH halinde
atlr. Glutamin bbrek tbls mitokondrilerinde glutaminaz ve gulatamat dehidrogenaz enzimleri
ile iki mol amonyak salar. Glutaminin karbon iskeleti de bbreklerin kapasitesi ile orantl olarak
glukoneogenezde kullanlr.
4
Beyin:
nemli miktarda valin alr ve belki de dall-zincirli aminoasitlerin major yklm yeridir.
89
DrTus.com
90
re siklusu
re, aminoasidlerden elde edilen -amino gruplarnn temel atlm eklidir ve idrarn azot ieren
bileiklerinin %90nn oluturur. re moleklnn ierdii azotlardan birisi serbest NH den dieri
aspartattan gelir. re akarcierde oluur ve bbreklerle atlr.
re siklusu karacier mitokondrilerinde gerekleir fakat 2 reaksiyonu sitozolde
gereklemektir. Yani siklus 2 selller kompartmana blnmtr.
3
re siklusu reaksiyonlar:
1. Reaksiyon:
Kayna ne olursa olsun karacier mitokondrilerine ulaan NH hzla CO ve 2 mol ATP
varlnda
3
karbamoil fosfata evrilir. Bu reaksiyon karbamoil fosfat sentetaz I enzimi ile katalizlenir.
.
Karbamoil fosfat sentaz-I re siklusu hz kstlayc enzimidir ve N-asetilglutamatla (NAG)

aktiflenir. NAG sentezide insanda arjinin aminoasidi ile artrlmaktadr. Arjinin ayn zamand re siklusunun
da bileenidir. Bu nedenlede re siklusunu en fazla destekleyen aminoasittir.
.
Mitokondriyal reaksiyondur. Bu reaksiyonda 2 mol ATP kullanlr.

.
Karbamoil fosfat sentetaz II enzimi sitozoliktir ve pirimidin biyosentezinde kullanlr.

KARBAMOL FOSFAT SENTAZ
Sentaz I
Sentaz II
Mitokondride yer alr
Sitozolik
re sentezi hz kstlayc enzimi
Pirimidin sentezi hz kstlayc enzimi
CO2, ATPnin fosfat ve NH4 kullanr
CO2, ATPnin fosfat ve glutaminin amid azotunu

kullanr
Karbamoil fosfatn karbamoil grubu ornitin transkarbamoilazla ornitine aktarlr
Karbamoil fosfatn karbamoil grubu aspartat

transkarbamoilazla aspartata aktarlr
Karbamoil grubu reye karbon kayna olarak kullanlr
Karbamoil grubu primidin halkasnn 2. karbonunu

yapar
NAG allosterik aktivatrdr
NAG gerektirmez. PRPP ile allosterik olarak aktienir
2. Reaksiyon:
Karbamoil fosfat karbamoil grubunu ornitine verir ve sitrllin oluur.
3. Reaksiyon:
Aspartattan gelen ikinci amino grubu, argininosksinat sentazla katalizlenen reaksiyonla

sitrlline eklenir ve arginino sksinat oluur. Bu reaksiyonda 1 mol ATP kullanlr.
4. Reaksiyon:
Aamada arginino sksinat, arginino sksinat liyazla (arjininosksinaz) serbest arjinin ve

fumarat oluturmak zere paralanr.
Fumarat mitokondriye girip TCAya katlr.
5. Reaksiyon:
Arjinin arjinaz enzimi ile re ve ornitin oluturmak zere paralanr. Ornitin mitokondriye dner ve
tekrar siklusa katlr.
re siklusu kontrol:
g.
Diyet primer olarak proteinlerden olutuu zaman, aminoasidlerin karbon iskeletleri

metabolik yakt olarak kullanlr ve fazla miktardaki amino grubundan yksek miktarda re elde edilir. Uzun
sreli alkta metabolik enerji olarak kas proteinleri kullanlmaya balaynca da re sentezi artmaktadr.
90
DrTus.com
91

h.
Bu deiiklikler re siklusu aktivitesini artrmaktadr. Uzun sreli dzenleme ile tm re

siklusu enzimleri ve karbomoilfosfat sentetaz I retimi ykseltilerek siklus aktive edilir. Proteinsiz diyet ise
re siklusu enzim miktarn azaltr.
i.
N-asetil glutamat karbomoilfosfat sentetaz Iin temel aktivatrdr. Bu reaksiyon re

dngsnde hz kstlayc basamaktr. N-asetil glutamat (NAG)glutamat ve A KoAdan sentezlenir. Bu
bileiin karacier konsantrasyonu proteinden zengin yemek sonras artmaktadr.
j.
NAG sentezi de arjinin ile aktive olmaktadr.
Amonyak kaynaklar:
4.
1. Aminoasidler:
5.
2. Glutamin:
6.
3. Barsak bakterileri: Amonyak barsak lmenindeki renin bakteriyel ykm ile elde edilir. Portal
vene geen amonyak karacierce tutulup reye evrilir.
7.
4. Aminler: Besinlerden veya hormon ve nrotransmitterler gibi monoaminlerden elde edilen
aminler, MAO ile amonyaa evrilir.
5. Pirimidinler: Pirimidin katabolizmasnda halkalardaki amin gruplar amonyak olarak
serbestleir.
Yksek amonyan oluturduu toksisite iki reaksiyona
baldr:
7.
1. Amonyak birikimi glutamat dehidrogenaz reaksiyonunu ters ynde altrmaya balar.
Reaksiyonda amonyakla -ketoglutarat birleir ve glutamat oluur. Bu durumda TCAnn nemli eleman
olan -KG azalr. Hcresel oksidasyon ve ATP retimi azalr. zellikle beyin gibi yksek enerji gereksinimi
olan dokular zarar grr.
8.
2. Biriken amonyaklar glutamatla birleir ve glutamin sentaz enzimi ile glutamin ortaya kar. Bu
reaksiyonda glutamatn tketilmesine yol aabilir. Glutamat beyinde inhibitr etkili nrotransmitter olan
GABAnn ncldr. Glutamatn azalmas ile GABA oluumu azalr ve eksitasyon ortaya kar.
re siklus defekti
re siklus defekti olanlara eitli tedaviler uygulanabilir.
4.
Aromatik aminler olan benzoat ve fenilasetatn kontroll uygulanmas kanda

amonya azaltr. Bezoat benzoil KoAya evrilir ve glisin ile birleerek hipprik asit oluturur. Fenilasetat
glutaminle birleir ve fenilasetil glutamin oluturur. Hipprik asit ve fenilasetil glutamin nontoksik
bileiklerdir ve idrarla atlr.
Dier tedaviler enzim eksiklii iin olduka spesifiktir. N-asetil glutamat sentaz
eksikliinde karbomoilfosfat sentetaz I aktivatr ortamda bulunmaz.
Tedavide karbomoil glutamat uygulanr. Karbamoil glutamat, N-asetilglutamatn analoudur ve
karbomoil fosfat sentetaz Ii aktive eder.
5.
Arjininle desteklenmi diyet ornitin transkarbomoilaz, arjininosksinat sentetaz ve

arjininosksinat liyaz eksikliklerinin tedavisinde yaraldr. Arjinin NAG sentezinide artrmaktadr. Bu
tedavile ciddi diyet ve esansiyel aminoasiddestei ile kombine edilmelidir.
Aminoasitlerin
karbon
iskeletlerinin
uzaklatrlmas: Enzim kofaktrleri:

Transaminasyon reaksiyonlarnda piridoksal fosfat koenzim olarak gereklidir.
Aminoasid katabolizmasnda dier nemli nemli reaksiyon grubu 1 Clu gruplarn transferidir. Bu
reaksiyonlarda da biotin, THF ve S-adenozilmetionin koenzim olarak kullanlr.
Tetrahidrofolat (THF):
Folik asit veya genel ismi ile Pteroilglutamikasit 3 bileenden oluur:
91
DrTus.com
92
.
.
.
Heterosiklik pteridin
p-Aminobenzoikasit
Glutamikasit
nsanda paba sentezi iin gerekli olan enzimler ve pteroik asiti glutamata balayan
enzimler yoktur. Bu nedenle folik asid sentezi yaplamaz.
Folik asitin aktif ekli olan tetrahidrofolik asit (THF), iki molekl NADPn kullanld iki
aamal reaksiyon ile dihidrofolat redktazla sentezlenir.
Folinikasit, N5 formilTHF (citrovorum faktr) veya lkoverin olarak adlandrlr.
Kimyasal olarak stabil bir molekldr ve folat antimetabolitlerinin toksik etkisinden
korunmada kullanlr (metotreksat ve trimetoprim gibi).
5.
Tek Clu birimler metan, metanol, formaldehit, formikasit ve karbonik asittir. Bu tek C
birimleri tetrahidrofolik asit (N-5 veya N-10 THF) ve SAM (S-adenozilmetionin) gibi tayc bileiklerden
sentezlenen veya modiye edilen yaplara aktarlabilir.
6.
THF ayrca N-5de metil grubu tamasna ramen bu metil grubu biyosentetik
reaksiyonlar iin kullanszdr. S-adenozilmetionin biyolojik reaksiyonlar iin tercih edilen metil grubu
taycsdr.
7.
CO in hidrate ekli olan karbonik asit biyotinle tanr. Biyotin karboksilasyon reaksiyonlarnda
grev alr.
8.
Tetrahidrobiopterin aminoasid katabolizmasndaki dier nemli kofaktrdr. Tek Clu

birim transferinde deil, oksidasyon reaksiyonlarnda rol oynar.
2
Glukojenik ve ketojenik aminoasitler

.
1. Ketojenik: Katabolizmas sonucunda asetoastat veya asetoasetat prokrsrleri olan
asetoasetil KoA veya asetil KoA oluturan aminoasidler ketojeniktir. Lsin ve lizin proteinlerde bulunan ve
sadece ketojenik olan aminoasidlerdir.
.
2. Glukojenik: Glukojenik aminoasidler pirvat veya TCAnn dier baka metabolitlerine
dnrler. Bu maddeler glukoneogenez iin substrattr.
SIK RASTALANILAN L-A-AMNOASTLERN KARBON
SKELETLERININ KADER
Glikojenik
Saf ketojenik
Hem glikojenik hem ketojenik
Alanin
Lsin
zolsin
Arjinin
Lizin
Fenilalanin
Asparajin
Sistein
Triptofan
Tirozin
Glutamin
Glisin
Histidin
Hidroksiprolin
Metionin
Prolin
Serin
Treonin
Valin
92
DrTus.com
93

C lu glutamin, prolin, arjinin ve histidin glutamat zerinden -KGa evrilir:
.
Histidinin glutamata evriminde ara rn olarak Figlu (N-formiminoglutamat) oluur. Figlu

formimino grubunu THFa aktararak glutamata evrilir. Eer folat eksiklii varsa histidin ykmnda glu
birikimi ortaya kar ve idrarla atlr. Folat eksikliinin saptanmasnda kullanlmaktadr.
.
Yksek serum folat dzeyleri ve yksek glu atlmda beraber grlebilir. Vitamin B12
eksikliinde THF oluturulamaz ve gludan formimino grubu transferi gerekletirilemez.
.
Arjinin ykm srasnda oluan ornitin spermidin ve spermin sentezinde kullanlr.

5
Treonin, glisin, serin, sistin, sistein ve alanin pirvata dner

Glisin serine dnebildii gibi daha ok direkt olarak yklr. Direkt ykmda N5-N10-metilen THF
oluur.
Glisin metabolzimasyla ilgili 2 hastalktan bahsedilebilir:
Serinin ou serin hidroksimetil transferazla glisine evrilir ve bu reaksiyonda N5-N10metilen THF oluur.
Homosistinriler:
.
Hastalarda idrarda gnlk 300 mga kadar homosistin bazende SAMle beraber atlr.
.
Plazma metionin dzeyleri artar

.
Homosistinriye en az 4 metabolik kusur neden olmaktadr.

.
Tip-Ide trombozlar, osteoporoz, lens dislokasyonu ve sklkla zeka gerilii yer alr.
.
Metiyoninden fakir sisteinden zengin diyet hayatn erken yalarnda balanacak olursa
hastalk engellenebilir.
KKRTL AMINOAST METABOLZMASI DOUMSAL HASTALIKLARI
Ad
Kusur
Homosistinri Tip-I
Sistationin -sentaz
Homosistinri Tip-II
N5-N10-metilen THF redktaz
Homosistinri Tip-III
Metilkobalamin sentez eksiklii
Homosistinri Tip-IV
Barsaktan kobalamin emilim bozukluu
Hipermetiyoninemi
Karaciermetiyonin adenoziltransferaz
Sistationri
Sistationaz
Sl tri
Sl d oksidaz
Sistinozis
Lizozomal ilev bozukluu
Fenilalanin ve tirozin
Fenilalanin esansiyel bir aminoasitdir. Tirozin fenilalaninden sentezlendii iin esansiyel deildir. Bu
amino asitler nemli bileiklerin sentezinde kullanlrlar.
Tirozin katabolizmas:
3.
4.
.
.
Tirozin fumarat veya asetil KoA zerinden metabolize edilir.

Tirozin metabolizmas hastalklar:
Tirozinemi Tip-I:
Fumarilasetoasetat hidrolaz eksiktir
Plazma tirozin (6-12 mg/dl) ve metionin dzeyleri ykselmitir.
93
DrTus.com
94

.
grlr.
.
oluur.
.
Akut tirozinozda bebekde ishal, bulant, kusma, lahana kokusu ve gelime gerilii
Tedavi edilmeyen olgular 6-8 aylkta karacier yetmezliinden lrler.
Kronik tirozinemide ise semptomlar benzer fakat daha hafifdir ve 10 ya civar lm
Tirozin, fenilalanin ve metioninden fakir diyet uygulanr.
Tirozinemi
Sendromu):
.
ve tiramindir.
Tip-II
(Richner-Hanhart
Metabolik kusur tirozin transaminazdadr

Plazma tirozin dzeyleri artmtr (4-5 mg/dl).
Gz, deri lezyonlar ve orta derecede zeka gerilii izlenir
drarda artan tek aminoasit tirozindir.
Tirozinin renal klirensi ve geri emilimi normal snrlar iindedir.
drar metabolitleri hidroksifenilpirvat, hidroksifenillaktat, hidroksifeniasetat, N-asetiltirozin
Alkaptonri:
5.
6.
geliir.
7.
En tipik bulgusu hastalarn idrar ak havada bekletince koyular.

Hastn ge evrelerinde ba dokuda da genel bir pigmentasyon (okronozis) ve artrit
Metabolik kusur homojentisik asidoksidaz eksikliidir.
Fenialanin katabolizmas:
Fenilalanin ykm dikkate deer bir yoldur nk bu yolda oluacak enzim eksiklikleri eitli
kaltmsal hastalklara yol amaktadr. Fenilalaninden fenilalanin hidroksilaz reaksiyonu ile
oluan tirozin iki fragmana blnr: bunlar asetoasetil KoA ve fumarattr. Her iki rnde
TCAya aktarlr. Tirozin ayn zamanda dopaminin ve melaninin prekrsrdr.
Fenilalanin tirozine evrimindeki bozukluklar ana snfa ayrlr:

.
.
.
1. Fenilalanin hidroksilaz kusurlar: Hiperfenilalaninemi Tip-I veya Klasik fenilketonri

2. Dihidrobiopterin redktaz kusurlar: Tip II ve III
3. Dihidrobiopterin sentez kusurlar: Tip IV ve V
Aminoasit metabolizmasna bal defektlerin ounda ara rn birikimine bal olarak

nral geliim defektleri ve mental reterdasyon ortaya kar.
.
PKUde normalde inaktif olan fenilalaninden fenilpirvat olutuu aminotransferaz yolu

aktif hale geer. Fenilalanin ve fenilpirvat kanda birikir ve idrarla atlr. Fenilpirvatn fazlas ise fenilasetat
ve fenillaktata evrilir. Fenilasetat ter ve idrarn karakteristik kokusunu verir.
.
Fenilalanin ve metabolitlerinin birikimi normal beyin geliimini bozar ve mental

retardasyon meydana gelir. PKUde myelinizasyon defekti oluur.
.
Epileptik ataklar ve anormal EEG sktr. Bunlarn temel biyokimyasal mekanizmas

anlalamamtr. Fakat glutamatn GABAya dnmn katalizleyen glutamat dekarboksilazn
fenilpirvat ve fenillaktatla inhibe olduu bilinmektedir.
.
PKU ayn zamanda tetrahidrobiopterinin rejenerasyonunu salayan enzim olan

dihidrobiopterin redktaz eksikliinde de oluur (tm fenilalaninemi vakalarnn %2si). Bu tipin tedavisi
daha karmaktr nk tetrahidrobiopterin ayn zamanda L-Dopa, 5-hidroksitriptofan ve seratonin
oluumu iinde gereklidir. Bu nedenle bu tip hastalkta bu maddelerde diyetle karlanmak zorundadr. Bu
hastalarda kan seratonin dzeyleri dktr ve zeka geriliinin nedeni seratonin dkl olabilir.
Triptofan
94
DrTus.com
95

.
Triptofan birincisi pirvat zerinden ikinci ise asetoasetil KoA zerinden olmak zere iki
yolla Asetil KoA oluturabilir.
.
Vitamin B6 eksikliinde fazla tripotofan verilmesi idrarda ksantrenat atlmn

artrr.
Dall zincirli aminoasitler

.
Bir ok aminoasitin katabolizmas KCde olmasna ramen, dall yan zincire sahip lsin,
izolsin ve valin aminoasitlerinin yakt olarak ykm kas, ya, bbrek ve beyin dokularnda olmaktadr.
.
Bu dokular KCde bulunmayan branched-chain aminotransferaz enzimini ierir. Daha

sonra oluan -Ketoasitler, dall zincirli -ketoasit dekarboksilaz kompleksi ile ail-KoA deriveleri
olutururlar. Tiaminpirofosfat, FAD, NAD, lipoat ve KoA dahil 5 kofaktr bu reaksiyonlar iin gereklidir. Bu
enzim kompleksinin eksikliinde Mayple syrup urine disease (MSUD) hastal olumaktadr.
Oluan son rnler:

.
.
.
izolsin asetil KoA, sksinil KoA (ketojenik ve glukojenik)

valin sksinil KoA (glukojenik)
lsin, asetoasetat ve asetil KoA (ketojenik)
Aminoasitlerin zgn rnlere

evrirmi: Glisin
Glisin ve serinin birbirlerine dnm reaksiyonu serin hidroksimetiltransferaz enzimi ile
salanr ve bu reaksiyon srasnda 1 karbon taycs N5, N10-metilentetrahidrofolat elde edilir.
Kreatin sentezi:
Arjinin + Glisin
Guanidinoasetat + Ornitin
Guanidinoasetat + SAM
Kreatin + S-adenozilhomosistein
Kretin sentezi iin gerekli olan bu reaksiyonlar KC, bbrek ve pankreasda oluur. Daha
sonra kreatin kas ve beyine gnderilir.
.
Kas, beyin ve kanda hem kreatin hem de bunun enerji yedei olan fosfokreatin bulunur.
.
Kreatinin (Kreatin anhidir)kasda kreatin fosfattan geri dnmsz, enzimatik olmayan

dehidrasyon ve fosfat kayb ile oluur. Normalde idrarda ok dk oranlarda kreatin bulunur.
.
Kreatin-fosfat kas dokusunda enerji deposu olarak grev yapar.

.
Gnlk kreatinin atm yaklak olarak 1-1.5 gr/gn kadardr.
Atlan miktar:
.
.
.
.
o
o
o
o
Diyetle alnan proteinden zellikle ok fazla et tketildiinde en fazla %10 etkilenir.

Kas kitlesi yksek olanlarda atlm fazladr. Kreatinin kas geliimi ve aktivitesine paraleldir.
iddetli egzersize bal olarak atlm artar fakat gnlk atlm sabittir.
Gnden gne ok byk deiiklikler gstermez.
Kreatinri nedenleri:
.
.
.
.
.
.
o
ocuklarda atlm yksektir. Olaslkla ocuklarda kreatinin kretinine evrimi yoktur.
o
Gebelik, zellikle doumdan sonra artar
o Ateli durumlar
o Tirotoksikoz
o
Muskuler distrofi, miyozit ve myastenia graves
o
Karbonhidrattan fakir diyet ve diabet
95
DrTus.com
96

.
.
o
o
Maliniteler gibi ykm yapan durumlar

Alk olarak saylabilir.
Kreatin klirensi:
.
o
Normalde kreatinin glomerllerden filtre edilmekte fakat ok az tbllerde sekreste
edilmekte (%7-10) ve ok az reabsorbsiyona uramamaktadr. Bu nedenle klirensin lm glomerler
filtrat hzn (GFR) gstermektedir.
.
o
Pratik olarak, klirens Cs = Us (idrar KREATN konsantrasyonu) x V / Ps (plazma kreatin
konsantrasyonu)
Glutatyon sentezi
.
Glutatyonda insanlarda bol olarak buluna bir antioksidan maddedir.

.
Glutatyon glisin, glutamat ve sisteinden sentezlenen bir tripeptiddir ve glutamilsisteinilglisin olarak adlandrlr.
GSHun (Glutatyon) grevleri:

5.
Hemoglobin, membran proteinleri ve enzimler (ALA dehidraz, ferroelataz) gibi

molekllerin SH gruplarnn srdrlmesi iin gerekli olan indirgeyici ekivalanlar salar.
6.
Hidrojen peroksit gibi peroksitlerin ve dier serbest radikallerin inaktivasyonuna katlr.

7.
Lkotrien sentezi benzeri patwaylere katlr.

8.
Baz yabanc bileiklerin inaktivasyonuna katlr. Bu konjugasyon reaksiyonlar spesifik

glutatyon S-transferaz enzimleri ile salanr. Oluan rn sonunda merkapturik asite evrilir ve atlm
gerekletirilir.
9.
Aminoasidlerin hcreye tanmasn salar.

10.
KCde yer alan ve inslinin ykmn yapan enzim glutatyon-inslin transhidrogenaz

enziminin koenzimidir ve inslin ykmna katlr.
11.
Formaldehit dehidrogenaz enziminin koenzimidir.

12.
Melanin sentez reaksiyonlarna katlr

13.
Metioninin SAMe evriminde koenzimdir
Slfr tayan aminoasitler:

3.
Metionin ve sistein insanda organik slfr kaynaklardr. Metionin esansiyeldir fakat sistein
metionin olduu srece esansiyel deildir.
4.
Metionin insanda protein sentezinde ve sistein sentezinde kullanlr. En nemli zellii

insandaki en nemli metil vericisi olmasdr. nsanda en nemli metil grubu vericisi (SAM) Sadenozilmetionindir.
Hiperhomosisteinemi ve aterogenezis:
Sistation sentetaz eksikliinde homosistein birikir ve yksek dzeylerde metionin oluur.
Homosistein birikimi mekanizmas bilinmeyen bir yolla eitli patolojilere yol amaktadr:
4.
Homosistein kollajende lizinin aldehit trevlerine evrimini inhibe eder

5.
Lens subluksasyonu ve eitli gz anomalileri ortaya kar

6.
ocukluk anda osteoporozis ortaya kar

7.
Zeka gerilii grlr

8.
Tedavide metionin kstlanr ve hastalara betain verilir

9.
Fazla homosistein ateroskleroza da neden olmaktadr. Homosistein fazlalnda

homosistein tiolakton ortaya kar ve LDLnin apolipoproteinlerinde deiiklie yol aar. Deiiklie
uram LDLler makrofajlarca fagosite edilirler ve kpk hcreleri ortaya kar.
10.
Homosistein ayrca lipid oksidasyonunu ve platelet agregasyonunuda artrmaktadr.
Sistein:
.
Sistein, KoA ve glutatyon sentezi iin gereklidir.
96
DrTus.com
97

.
N-asetilsisteinin sentetik deriveleri KC glutatyon dzeylerinin devamll ve yksek doz

asetaminofen kullanmnda KCI korumak amac ile kullanlabilir.
Sisteinin pirvata evrimi srasnda taurin oluur.

o
Taurin KCde safra asitlerinin konjugasyonunda kullanlr.
o
SSSde major serbest aminoasitdir (eksitasyonda rol oynayan nrotransmitter olabilir).
o
Ayrca retinada en fazla bulunan aminoasitdir.
Tirozin:
.
.
.
.
.
Tiroid hormonlarnn sentezinde,

Katekolamin sentezinde,
Melanin sentezinde
Tiramin sentezinde
Fenol ve krezol sentezinde kullanlmaktadr.
Albinizm:
o
o
o
o
o
Tirozinaz (tirozin hidroksilaz) negatif albinolar:

Grnr pigmentlerin tmnden yoksundurlar.
Tirozini pigmente eviremezler ve melanositler pigmentsiz melanom tar.
Tirozinaz (tirozin hidroksilaz) pozitif albinolar:
Kllar beyaz-sardan hafif esmere kadar deiir
Tirozini siyah melanine evirirler
Melanositlerinde hafif pigment izlenir.
Triptofan:
.
Triptofan katabolizmasnn baz ara rnleri ayrca dier baz biyomolekllerin sentezi
iinde prekrsrdr.
.
Nikotinat (niasin) NAD ve NADP
.
Seratonin nrotransmitter
.
Vit B6 eksikliinde nikotinik asit sentezi azalr.

.
Seratonin enterokromaffin hcrelerde, beyinde ve PLTlerde yer alr. Seratonin gl bir

vazokonstrktrdr ve dz kas kontraksiyonunu uyarr.
.
Beyinde nrotransmitter olarak grev yapan seratonin, pineal bezde de melatoninin

ncl olarak grev yapmaktadr.
Aminoasitler dekarboksilasyonla biyolojik aminlere evrilebilir:
.
Glutamat PP varlnda tek basamakl reaksiyon glutamat dehidrogenaz ile GABAya

evrilir. GABA inhibitr bir nrotransmitterdir ve eksikliinde epileptik hastalklar oluur. GABA analoglar
epilepsi ve hipertansiyon tedavisinde kullanlr.
.
Histidin PP varlnda tek basamakl reaksiyon histidin dekarboksilaz ile histamine

evrilir. Histamin allerjik reaksiyonlarda nemli bir mediatrdr ve mide asit salgsn artrr.
.
Spermin ve sperimidin gibi poliaminler metionin ve ornitinden sentezlenebilir.

.
Poliaminler hcre bymesi ve remesinde nemli molekllerdir. Bunlar memeli ve

bakteri hcre kltrleri iin byme faktrdr ve tm hcrenin, subselller organellerin ve zarlarn kararl
hale getirilmesinde rol oynar.
.
Poliaminlerin farmakolojik dozlar hipotansif ve hipotermiktir.

.
Ornitin putresinin ncldr. Putresin katyonik bir molekldr ve DNA ile etkileir.
.
Putresin hcre proliferasyonunun en iyi gstergesidir.

.
Sperimidin tmr hcresi ykmnn en iyi gstergesidir.

3.
Arjininden insanda nitrik oksid ve beyinde agmatini oluturur. Agmatin antihipertansif
zelliktedir.
4.
Memeli dokularndaki -alaninin ou koenzim A ve -alanin dipeptid halinde yer alr.
5.
Karnozin -alanin ve histidinden oluan bir dipeptiddir. nsan iskelet kasnda yer alr.
6.
Anserin karnozine SAMden 1 metil grubu aktarlmas ile elde edilir. Anserin hzl kas
97
DrTus.com
98

kalmasnda etkindir.
7.
Anserin ve karnozin her ikiside Cu ile elasyon yapar ve Cun yakalanmasn ve

miyozinin ATPaz etkinliini artrrlar.
8.
Homokarnozin ise yap olarak karnozine benzesede beyinde ok bol miktarda yer
almaktadr. Homokarnozin GABA ve histidinden sentezlenen bir dipeptiddir. Ergotiyonein, karnozin ve
besinsel anserin insanda bulunan histidin bileikleridir.
Histidin bileikleri
Histamin
Karnozin histidin + -alanin
Anserin karnosin + SAM
Ergotiyonein
Homokarnozin GABA + histidin
-alanin dipeptidleri
Karnozin
Anserin
KoA
9.
drarda atlan slfatlarn temel kayna sistein aminoasididir. Sistein ayrca insanda taurin
ve koenzim Ann yapsal bileeni olan tiyoetanolaminin ncl olarak rol oynar.
BOLOJK AMN VE FONKSYONLARI
Aminoasit
Amin
Tirozin
Tiramin
Triptofan
Histidin
5-OH Triptamin (seratonin) 5metoksitriptamin (melatonin)
Biolojik nem
Kan basnc, vazokonstruksiyonuterus
kontraksiyonu
Kan basnc, vazokonstruksiyon
Histamin
Vazodilatasyon Kan basnc HCl, pepsin
Serin
Etanolamin
Fosfolipid sentezi
Treonin
Propanolamin
Vit B12nin yapsal bileeni
Sistein
-merkaptoetanolamin
KoAnn yapsal bileeni
Aspartat
-alanin
Pantotenik asit, karnozin ve anserinin bileeni
Glutamat
GABA
Beyinde presinaptik inhibisyon
DOPA
Dopamin
E ve NEnin ncl
Sistein
Taurin
Safra konjugasyonu Exitasyon
Lizin
Kadaverin
Ornitin
Putresin
Katyonik molekl, DNAya balanr
Arjinin
Agmantin
Antihipertansif
Bilirubin metabolizmas
.
Hem proteinlerinden heme salnm ve bilirubine dnm arlkl olarak RES sistem
olarak bilinen karacier, dalak ve K mononkleer fagositer hcrelerinde oluur.
.
RES hcrelerinde hemoproteinlerden heme salndktan sonra hemen heme oksijenaz
98
DrTus.com
99

sistemi ile etkileerek biliverdin oluturur. Heme oksijenaz sistemi heme katabolizmasndaki hz
kstlayc basamaktr. Heme tarafndan uyarlr ve aktivitesi iin O ve NADPH gerektirir. Bu enzim
hcrelerin mikrozomal fraksiyonunda yer alr fakat mikrozomal P450 oksijenaz sisteminden farkldr.
Reaksiyon srasnda Fe uzaklatrlr ve tekrar kullanlr ve 1 mol CO k olur.Insanda CO retimi
temel olarak bu metabolik yolda gerekletirilir ve solunum havasndaki CO miktarnn lm heme
turnovern deerlendirmek amac ile kullanlabilir.
.
Heme oksijenazn potent sentetik inhibitr olan (Sn)-protoporrin neonatal sarlklarn

tedavisinde kullanlmaktadr.
.
Biliverdin suda znr bir bileik olduu iin, suda znme zellikleri daha zayf olan
bilirubine gre ok daha kolay tanabilir.
.
Biliverdin NAD(P)Ha bal olarak alan sitozolik bir enzim olan biliverdin redktazla
bilirubine dnr.
.
Ekstrahepatik dokularda oluan bilirubin KCe albuminle nonkovalent olarak balanarak

tanr.
.
Albumine ok skca bal farkl bir bilirubin de (olaslkla kojuge bilirubin)

tanmlanmtr ve delta bilirubin ad verilir.
.
Albumine Bilirubin balanmasn slfanamidler, salisilatlar ve kolanjiogra k

kontras maddeler yarmal olarak azaltmaktadr. Bilirubinin albumine balanmasn orta zincirli ya
asitleri artrmakta ve ksa zincirli ya asitleri azaltmaktadr. Albumin bilirubin balanmas pHdan
bamszdr.
.
Karaciere alnm aamas, tays aracl, doyrulabilir ve reversible bir aamadr. Bu

basamak bromslfotalein, indosiyanin green, kolesistograk maddeler ve eitli ilalarla inhibe edilebilir.
.
Hepatosite alndktan sonra bilirubin glukronidasyon iin DERa proteine balanarak iletilir.
Z proteini (ya asidi balayc protein) ve ligandin (Y proteini) Bilirubin ve organik anyonlar balayan iki
sitozolik proteindir. Ligandin Z proteinine gre bilirubine daha fazla ilgi gsteren fakat daha az balama
kapasitesi olan bir proteindir.
.
Ligandin A ve B olmak zere 2 subniteden oluan ve A subnitesi ile bilirubini

balayan bir proteindir. Ligandinde ayn zamanda sunnitelerine de bal olarak glutatyon Stransferaz, glutatyon peroksidaz ve ketosteroid isomeraz aktiviteleride vardr. Glutatyon Stransferaz eitli maddelerin detoksikasyonuna katlr.
.
Normal koullarda ligandin temel sitozolik bilirubin balayc proteindir ve albumin benzeri
hcrede transporta katlr ve toksik etkilerden koruyucu rol oynar. Albumine gre bilirubine anetisi
yaklak 5 kat daha fazla olduu iinde bilirubinin geri dolama kamasna engel olur. Z proteini zellikle
yksek bilirubin konsantrasyonlarnda etkili olan bir hcre ii tayc proteindir. Ligandin erikin
dzeylerine ancak doumdan bir ka hafta sonra ularken, Z proteinin neonatal ve adult dzeyleri ayndr.
.
Ligandinin doumda bulunmamas ve buna bal olarak da hepatik glukronil Stransferaz aktivitesinin dk olmas zyolojik, nonhemolitik neonatal sarln olas nedenidir.
.
DERda glukronidasyon bilirubin UDP-glukroniltransferaz aktivitesi ile gerekleir.

Safrada %85 bilirubin diglukronid formda yer alr geri kalan ise monoglukronid formdadr.
.
Bilirubin metabolizmasnn hz kstlayc basama bilirubin glukronidlerin

kanalikler memebran geerek safraya atlmas basamadr. Bu olay tayc aracl, enerji
gerektiren, doyrulabilir ve olaslkla safra asitlerinden etkilenmeyen bir aamadr.
.
Diglukronid formdaki bilirubin ince ve kaln barsaklarda ok zayf olarak absorbe edilir.
Ince barsaklarn alt taraarnda ve kaln barsaklarda bilirubin glukronid kalntlarndan baktarilerce
uzaklatrlr ve bilrubin renksiz robilinojen ve sterkobilinojene evrilir. Bu maddelerin hava ile temas
sonucunda gayta ve idrarn normal rengini veren krmz-turuncu renkte robilin ve sterkobilin pigmentleri
oluur.
.
Urobilinojen temel olarak feesle atlr. Fakat ok az ksm kolondan emilir, portal
dolama girer ve bir ksm KCce tutularak tekrar safra yolu ile uzaklatrlr. KCce alnmayan bir ksmda
bbrekler aracl ile uzaklatrlr. Idrarda normalde 24 saatte 1-4 mg robilinojen atlrken fecesle atlan
mikta yaklak 40-280 mg kadardr.
2
+2
SUDA-ZNEN VTAMNLER
99
DrTus.com
100
A) Tiyamin (Vitamin B )
1
Bu vitaminin biyolojik aktif ekli olan tiyamin pirofosfat (TPP), tiyamine ATPden bir
pirofosfat grubunun transferiyle oluur. Tiamin trifosfatn (TTP) SSSdeki aktif form olduu
dnlmektedir. Vcutta %10 TTP, %80 TPP, %10 TMP formunda yer alr.
.
Tiamin, TPP formuna karacierde tiamin pirofosfokinaz enzimi ile evrilir.

.
Tiyamin pirofosfat, etkin bir aldehit biriminin aktarld enzimsel tepkimelerin bir koenzimidir. Bu
tip tepkimlerin iki tipi vardr:
.1. -keto asitlerin oksidatif dekarboksilasyonunda
-KG dehidrogenaz,
Pirvat dehidrogenaz
Lsin, izolsin ve valinin gibi dall zincirli aa dehidrogenaz

.
2. Transketolaz reaksiyonunda -ketollerin ykm ve oluumunda koenzim olarak rol oynar (rnek
HMY).
.
3. Tiamin, TTP formunda periferal sinir membranlarnda yer alr. Asetil kolin sentezinde ve
translokasyon reaksiyonlarnda kullanlr.
Tiyamin ile ilgili klinik durumlar:

.
Tiamin gereksinimi, protein ve karbonhidrattan zengin beslenenlerde artar, lipidce

zengin beslenenlerde ise azalr.
.
Alkolizm tiamin eksikliine yol aan en nemli faktrdr.

.
Tiamin eksiklii olan insanlarda TPP baml reaksiyonlarn nlenmesi ve ileri derecede
kstlanmas bu tepkimelere ait pirvat, pentoz ekerler ve dall zincirli aminoasidler olan lsin, izolsin ve
valinin birikmesine yol aar.
Tiamin eksiklii:
.
Kan dzeyleri llerek saptanabilir.

.
Ayrca pirvat ve laktat birikimi eksiklik lehinedir.

.
Eritrosit ii transketolaz aktivitesi lm tiamin eksikliini saptamada en ok

kullanlan enzim aktivetisidir.
Beri-beri:
Diyetlerinin byk ksmn pirincin oluturduu blgelerde grlen ciddi bir tiyamin eksiklii
sendromudur.
4.
nfantil beriberinin belirtileri siyanoz, diare, kusma, zayama, afonidir.

5.
Yetikinde: Kuru beriberi, periferal ve kranial sinirleri tutan nrit, Derin tendon
reekslerinde kayp, areeksi, parezi, konvlsiyon ve koma gibi nrolojik belirtilerle seyreder. Ya beriberi
ise, kalp kas fonksiyon bozukluklar ile karakterizedir. Yksek debili konjestif kalp yetmezlii (sa
ventrikler dilatasyon), dispnea, buna bal yaygn dem ve asid oluur. Taikardi en nemli semptomdur.
Wernicke-Korsakoff sendromu:
Amerikada tiyamin eksiklii ounlukla kronik alkolizm ile birliktedir. Bu durum
multifaktriyaldir. Vitamin
almnn yetersiz olmas, ince barsaklardan emilimin bozulmas, alkoln inhibitr etkisi ve
karacierde
yetersiz metabolizmas sonucu gelimektedir. Hastalk Wernicke ansefalopatisi ve korsakof
psikozundan
olumaktadr. Hastalarda progresif ataksi, spastik parapleji, mental konfzyon, apati, hafza
kayb
ve nistagmusla ilerler. Ansefalopati tablosu tiamin verilmesi ile gerilerken, korsakof
psikozu
gerilememektedir.
100
DrTus.com
101
Alkolizm
.
Alkolizmde ortaya kan nrolojik semptomlar tiamin ve piridoksin eksikliine, hematolojik

problemler de folat ve piridoksin eksikliine baldr.
.
Alkole bal vitamin eksiklii tablolar sadece diyetsel eksiklie bal deildir.
Alkole bal olarak gastrointestinal sistem fonksiyonlar deiir ve diyet maddelerinin emilimi
engellenir. Ayrca alkolizmde ortaya kan karacier problemleri besin maddelerinin depolanmasn
ve akti enmesine engeller.
.
Alkolizm nedeni ile hospitalize edilen hastalarn %40nda folat eksikliine bal
megaloblastik anemi saptanr. Hastalarn %30unda ise piridoksin eksikliine bal olarak kemik iliinde
sideroblastlarn saptanabildii sideroblastik anemi izlenir.
.
Alkoliklerde alkolik skorbit ve pellegrada bildirilmitir. Hastalarda etanole bal olarak A

vitamininin depolardan mobilizasyonu, dolamdaki dzeyleri ve degredasyonu artmaktadr. Alkoliklerde
kemik dansitesinde azalma ve osteoporozda artmaktadr. Bu tablo karacierde 25-hidroksilasyon
bozukluuna ve vitamin Dnin yklmnn artmasna baldr.
.
Alkoliklerde serum inko, kalsiyum ve manezyum dzeyleri azalmtr. Demir eksiklii

anemisi gastrointestinal kanamalara ve kronik enfeksiyonlarna baldr.
Riboavin (Vitamin B )
2
3.
4.
(FAD).
zoalloksazin halkasndan oluur.

ki adet biyolojik aktif ekli vardr. Flavin mononkleotid (FMN) ve avin adenin dinkleotid
Ribo avin eksiklii:

.
Yetmezlikte daha ok ektodermal kkenli dokular etkilenir.

.
Gzde vasklarizasyon ve kornea iltihab.

.
Sindirim kanal iltihab (glossit ve az kesi ragatlar), aftlar.

.
Deride iltihap, pullanma ve atlaklar (sebaroik dermatit)

.
Gebelik srasndaki eksiklikte fetusda iskelet anormalliklerine yol aabilir.

.
Hormonal tedavi (tiroid hormonlar, ACTH..), ilalar (yarmal inhibitr olan klorpromazin)
riboavinin koenzim formuna dnmn etkileyerek eksiklik tablosuna yol aabilir. Fototerapi alan
hiperbilirubinemili yeni doanlarda da eksiklik oluabilir. nk a en duyarl vitamindir.
.
Oral kontraseptif kullanm riboavin gereksinimini artrr.

.
Eksikliin saptanmasnda eritrosit glutatyon redktaz aktivitesi llebilir.
B) Niasin (Nikotinamid, vit.B , vit.PP)

3
3.
Niasin (nikotinamid) veya nikotinik asit bir piridin trevidir.

4.
Biyolojik olarak aktif olan koenzim ekilleri, nikotinamid adenin dinkleotid (NAD+) ve
onun fosforile ekli olan nikotinamid adenin dinkleotid fosfattr (NADP+). NAD+ ve NADP+; oksidasyonredksiyon reaksiyonlarnda koenzim olarak i grrler. Bu reaksiyonlarda koenzim, bir hidrid iyonu
(hidrojen atomu+bir elektron) alr. NAD+ ve NADP+nin indirgenmi ekilleri srasyla NADH ve NADPHtr.
5.
Nikotinik asid yksek dozlarda zellikle kapillerlerde ve vcudun st yarm

ksmndaki damarlarda vazodilatatr etkiye sahiptir.
6.
Yksek doz nikotinik asit kolesterol sentezine snrl inhibitr etki yapar ve
hiperlipoproteinemi tedavisinde kullanlabilir. Bu olay daha az VLDL, LDL, IDL olumasna yol amak
zere, ya dokudan olan serbest ya akn inhibe etmesine baldr.
7.
Niasin hayvansal ve bitkidel ou gdada yaygn olarak bulunur. te yandan niasin

triptofandan da sentezlenilebilmektedir. Triptofandan niasin sentezi tiamin, piridoksin ve rifoavin
gerektiren kompleks bir yoldur ve ok az almaktadr. Yani niasin eksiklii iin diyette hem niasin hem de
triptofan eksik olmaldr. Bu ancak tek gda olarak msr tketilen topluluklarda olumaktadr.
8.
Unutulmamas gereken nokta piridoksal fosfat ve riboavin triptofandan niasin

sentezinin koenzimleridir. Buna bal olarak piridoksin ve riboavin eksikliklerinde niasin eksiklii
ortaya kar.
9.
Pellegraya yol aan dier tablolar arasnda izoniasid tedavisi, triptofann seratonine
101
DrTus.com
102

aktarld malign karsinoid sendrom ve triptofan emiliminin bozuk olduu Hartnup hastal saylabilir.
.
Pellegra: kardinal semptomlar (4 D bulgusu)
.
Genel belirtiler bymenin durmas, kilo kayb ve anemidir

.
Dermatit: Yz, boyun ve ekstremitelerde simetrik deri pigmentasyonu

.
Diyare: Gastrointestinal sistemde kronik iltihap (stomatit, glossit, gastrit)

.
Demans: Sinir dokuda dejenerasyona bal olarak santral sinir sistemi bozukluklar
ortaya kar
.
Death: lm
.
Barsak lezyonlar karakteristiktir: Liberkn kriptalarnda kistik genileme

.
Eksiklik tablosu gnmzde daha ok alkol kullanmna baldr. Laktasyon, gebelik ve

kronik hastalklar gereksinimi artran durumlardr.
C) Pantotenik asit (vitamin B ):

5
Pantotenik asit pantoik asit ve -alaninden meydana gelir

.
Etkin pantotenik asit, KoA ve Ail tayc proteindir (ACP).

.
KoA-SHn yapsnda: Pantotenik asit, tiyoetanolamin-SH, Pirofosfat ve adenin

riboz-3P bulunur
.
Pantetonikasit eksiklii ender olarak grlr. nk hayvansal ve bitkisel gdalarda

yaygn olarak bulunur.
.
Pantotenik asit eksikliine bal olarak burning food sendromu, postural

hipotansiyon, taikardi, epigastrik distres, anoreksiya, DTRde artma izlenir.
D) Biyotin
.
Biyotin, karboksilasyon reaksiyonlarnda bir koenzimdir. Aktive edilmi

karbondioksitin taycs olarak grev yapar.
.
Pirvat karboksilaz 3 Clu birimleri glukoza eviren yolda ilk tepkimedir (glukoneogenez), TCA
iin oksaloasetat yeniler.
.
Asetil KoA karboksilaz Ya asidi sentezinde hz kstlayc basamak

.
Propionil KoA karboksilaz Tek C sayl ya asidi ykmnda propionil KoAy metil
malonil KoAya evirir.
.
-matilkrotonil KoAS karboksilaz Lsin ve baz izopronoid birimlerini ykar.

.
Karboksilaz reaksiyonlar biotine ek olarak HCO -, ATP ve Mg gerektirir.

.
Biotin phtlama faktrlerinin karboksilasyon reaksiyonuna (K vitaminine bal karboksiglutamat birimlerinin oluumu), karbomoil fosfat sentezi ve prin sentezi benzeri
karboksilasyon reaksiyonlarna ise katlmaz.
.
Eksiklikte spesik olarak propiyonik asidemi oluur. drarda laktat, metilkronat,

hidroksiizovalerat ve hidroksipropiyonat atlm artmtr.
.
Biyotini, biyotin tayc proteinin lizin kalntsna balayan holokarboksilaz sintaz

enziminin yokluu oul karboksilaz eksikliinin nedenidir ve biyotin eksiklii belirtilerine neden olur.
3
+2
E) Piridoksin (Vitamin B =adermin)

6
Piridoksin balca sebzelerde bulunur, oysa piridoksal ve piridoksamin hayvansal

gdalardan alnr. Bu bileik de biyolojik olarak aktif koenzim olan piridoksal fofatn ncl olarak
kullanlr. Plazmada tanan ana formda piridoksal fosfat formudur.
.
Piridoksal fosfat, zellikle aminoasitlerle ilgili transaminasyon, dekarboksilasyon ve

rasemizasyon reaksiyonlar katalizleyen ok sayda enzimin koenzimi olarak grev yapar.
.
Seratonin, norepinefrin ve sngolipid sentezinde kullanlr.

.
Ayn zamanda glikojen ykmnda gerekli olan glikojen fosforilaz enziminin

stablizasyonu iinde gereklidir. Piridoksin eksikliinde glukoz toleransda bozulmaktadr.
.
Piridoksin ayrca homosisteinin sisteine evrilmesinde de gereklidir ve bu

reaksiyondan dolay aterosklerozla ilikilidir.
.
Eksiklik olasl, uzun sreli OKS kullanma nedeni ile bu vitamince yoksullam
annelerin emzirdii bebekler iin sz konusudur. Ayrca alkoliklerde eksiklii olabilir. Antitberkloz ila
102
DrTus.com
103

olan izoniazid, pridoksalle bir hidrazon oluturarak vit.B6 eksikliini kamlayabilir.
.
Yetmezlik belitileri daha ok SSS metabolizmasnda ortaya kar. ocuklarda

konvlsiyon, ar hassasiyet olarak kendini gsterir. Bunun nedeni glutamat dekarboksilaz
aktivitesinde azalma sonucu beyinde GABA azalmasdr. Ayrca periferik nritte oluur. Yetikinde
dermatozlar, anemi, kas distrosi, cheliosis, glossit, oksalri, homosistinri, mesane talar, hiperglisemi,
gebelerde bulant kusma grlr.
.
Anemi nedeni -aminolevlinik asit sentaz eksikliine bal hem sentezi bozulmasdr.
Hastalarda yeterli demir bulunmasna ramen sideroblastik anemi ortaya kar.
F) Folik asit (Piteroilglutamik Asid)

.
Folik asit ve folat birer molekl p-aminobenzoik asit (PABA) ve glutamik aside balanm
pteridin bazndan oluur.
.
Diyetteki folat trevleri emilim iin zgl barsak enzimleri tarafndan monoglutamil folata
evrilir. Bunun byk blm de barsak hcreleri iinde, NADPH kullanan folat redktaz ile
tetrahidrofolata (THF) indirgenir. THF olaslkla dokulardaki ilevsel koenzimdir.
.
Dolamdaki temel form N5-metil THFdr.

.
THF etkin bir tek Clu birim taycsdr. Metil, metilen ve formil gruplarnn transferini
gerekletiren enzimlerin koenzimidir.
Folatn kullanld reaksiyonlar:

o
Serin glisin dnm: (THF reaksiyona girer ve N5-N10 metilen THF oluur)
o
Histidin katabolizmas: glunun glutamata dnmnde kullanlr. (THF reaksiyona
girere ve formimino THF oluur)
o
dUMPn dTMPye evrimi: timidilat sentaz reaksiyonu (metilen THF reaksiyona girer ve
dihidrofolat oluur)
o
Metiyonin sentezi: (N5-metilTHF reaksiyona girer ve THF oluur)
o
Prin sentezi (N5-N10 metenilTHF ve N10-formilTHF kullanlr ve THF oluur)
.
Serin aminoasidi tek karbonlu birimin ana kaynadr. Serin glisin dnmnde N5N10-metilenTHF oluur. Bu madde tek karbonlu birim metabolizmasnda merkezi rol oynar.
.
Ayrca THF ve metilkobalamin homosisteinden metionin sentezinde gereklidirler.

.
Histidinin bir kataboliti olan formiminoglutamat (glu), N5-formimino-THF vermek zere

formimino grubunu THFa aktarr. Folat eksikliinde oral histidin yklenmesi sonras glu
birikecektir.
.
Folat eksikliinin en ciddi sonucu prinlerin ve dTMPnin azalmasna bal olarak DNA
sentezinin bozulmasdr. Hcreler S-faznda kalrlar ve buna bal olarak zellikle hzl blnen hcrelerde
megaloblastik deiiklikler oluur. DNA sentezinde bloa bal olarak RBClerde matrasyon bozulur,
makrostik ve frajil membranl RBCler oluur.
.
Folat, vitamin B ve piridoksal fosfat eksiklikleri hiperhomosistinemi ile beraberdir.

.
Dllenme ncesi dnemde ve Gebelik sresince gnlk 400 g folat kullanm, nral tp
defekti, yark damak ve anemi insandsn azaltmaktadr. Nral tpn ftal hayatn erken dnemindeki
geliimi kritik olarak folik asit varlna baldr.
12
G) Kobalamin (Vitamin B )
12
Vitamin B korrin halkasna sahiptir ve merkezinde bir kobalt iyonu bulunur. Vitamin B sadece
12
12
mikroorganizmalarca sentezlenmektdir.
Balca kobalamin trevleri:

o
Kobalamin (plazmada en fazla)
o
Hidroksikobalamin (dierlerinin prekrsr)
o
Deoksiadenozil kobalamin (koenzim)
o Metilkobalamin (koenzim)
o Siyanokobalamin (tedavi)
.
F siyalik asid ieren glikoproteindir. Pepsin ve tripsinle paralanr. Midede kardiann sonu
ve fundusda salglanr. Pylordan salglanmaz.
103
DrTus.com
104

.
Diyetle gelen vitamin B nin ou agzda tkrk bezi kaynakl R proteinine (kobalin)
balanmaktadr. ok az vitamin B midede direkt olarak Fe balanr. Fe faktre asl balanma
duodenumda gerekleir. Duodenumda pankreatik bikarbonat sekresyonu ile vitamin B , R proteininden
ayrlr ve Fle birleir.
.
nsanda 3 tane transkobalamin bulunmaktadr.

.
Plazma kobalaminin %90 transkobalamin Ie baldr. Transkobalamin III kobalamine

daha dk ilgi gsterir.
.
Transkobalamin II barsaklarda yeni absorbe edilmi kobalamini balar ve dokulara tar.

.
5-deokadenozilkobalamin metilmalonil KoA mutazn koenzimidir. Eksikliinde metil

malonil asidemi oluur.
.
Metilkobalamin ise homosisteinden metionin sentezini gerekletiren metionin sentazn

koenzimidir.
12
12
12
Cerrahi operasyonlar:
.
.
Total gastrektomi
nce barsaklarn geni rezeksiyonu
G sistem enfeksiyonlar:
.
Diphyllobothrium latum enfeksiyonu

.
5P bulgusu: Pansitopeni, periferik nropati, posterior kord nropatisi, papiller atro,

pernisiyoz anemi
.
Tedavide siyano ve hidroksi kobalamin trevleri kullanlr.
H. Askorbik asit (Vitamin C)

.
nsanlarda L-glukonolakton oksidaz enzimi yokluu nedeni ile askorbik asid

sentezlenemez.
.
Askorbik asid yaps glukoza ok benzerlik gsterir.

.
Karacierde oksalik aside evrilir ve idrardaki oksalatn bir ksmndan sorumludur. Yksek
doz alndnda tamamen deimemi olarak bbrekten atlr.
Balca yer ald metabolik olaylar:
.
o
Vitamin C, kollajenin prolin ve lizin birimlerinin hidroksilasyonu gibi hidroksilasyon
reaksiyonlarnda koenzim olarak rok oynar.
.
o
Kondroblast, osteoblastlarda mukopolisakkarti sentezi iin gereklidir.
.
o
Bu vitaminin bir antioksidan olarak salk iin yararl etkiler salayabilecei
dnlmektedir.
.
o
Tirozin ykm reaksiyonlarna katlr.
.
o
Oksidasyon redksiyon tepkimelerine katlr (askorbat-dehidroaskorbat).
.
o
Safra asidi oluumunda rol oynar. Eksikliinde 7-hidroksilazn aktif forma dnm
azalr.
.
o
Norepinefrinin sentezinde rol alr (Dopamin oksidazn kofaktr).
.
o
Ferritin sentezi iin gereklidir.
.
o
Demir emiliminde, demirin nonenzimatik indirgenmesinde rol alr.
.
o
Lizinden karnitin sentezinde rol alr.
.
o
Immnite ve yara iyilemesinde rol alr.
.
o
Adrenal korteksde steroid sentezinde rol oynar.
YADA-ZNEN VTAMNLER
1. Vitamin A (retinol)
104
DrTus.com
105

.
Retinol: Primer alkoldr.

.
Retinal: Retinoln oksidasyonundan treyen bir aldehittir.

.
Retinoik asit: Retinalin oksidasyonuyla oluan asit trevidir. Retinoik asit vcutta
indirgenemez ve bu yzden retinal ya da retinole dnemez. Bu nedenle retinoik asid byme ve
gelimede etkilidir fakat A vitaminin grme ve reme ile ilgili olan etkilerinde grevli deildir.
.
-karoten: Bitkisel yiyecekler -karoten ierirler. -karoten ince barsakta paralanr ve iki
molakl retinal oluur. nsanlarda bu dnm etkin deildir ve -karotenin A vitamini aktivitesi retinoln
ancak altda biri kadardr.
Vitamin Ann emilimi ve tanmas

Karaciere tanm:
Retinol, ince barsak mukoza hcresinde uzun zincirli ya asitleriyle tekrar esterletirilir ve
lenfatik sisteme ilomikronlarn bir bileeni olarak verilir.
3.
Vitamin Ann etkisini steroid hormonlarda olduu gibi hcre ii reseptr sistemleri ile
etkileir. Retinoik aside ait ekirdek reseptrleri tanmlanmtr.
4.
Karacierden salnm: Gerek duyulduunda retinol karacierden salnr ve plazma

retinol-balayc protein (RBP) tarafndan karacier d dokulara tanr. Retinoik asit ise albumine bal
olarak tanr.
.
reme: Retinol ve retinal, normal reme iin temeldirler. Erkeklerde spermatogenezi

destekler ve kadnlarda fetsn rezorpsiyonunu engeller. Retinoik asit grme ve reme fonksiyonunda
etkisizdir.
.
Epitel hcrelerinin salaml: A vitamini epitel dokusunun normal farkllamas ve

mukus salglanmas iin gereklidir. Sebum retimini basklar. Bu nedenle akne ve psriazisde retinoik asit
ve trevleri aktif olarak kullanlr.
.
Retinoik asit glikoprotein sentezine katlr (Karbonhidrat tayc formu dolikol fosfat
benzeri-retinil fosfattr). zellikle gelimenin dzenlenmesinde ve mukus sekresyununda kullanlan
glikoproteinleri sentezler.
.
Retinoik asit ve -karotenlerin anti kanser ve anti oksidan zellikleri vardr.

.
Kzamkta vit.A ykm artmtr ve destek tedavisi olarak vit. A verilmesi morbiditeyi
azaltr.
Klinik durumlar:
.
Gece krl, A vitamini eksikliinin en erken belirtilerinden biridir.

.
Ciddi vitamin A eksiklii, konjonktiva ve korneann patolojik kuruluu olan kseroftalmiye

ve Bitot lekeleri oluur. Eer tedavi edilmezse kseroftalmi, kornea lserlemesi ve opak nedbe dokusunun
oluumuyla karakterize keratomalaziye yol aar ve krlkle sonulanr.
.
Eksikliinde kemik bymesi yavalar.

.
mmn cevap azalr.

.
riner sistemde keratinizasyona bal olarak ta oluumu artar.
Retinoid toksisitesi
Vitamin A:
.
o
Kronik hipervitaminoz Ann erken belirtileri ciltte kuruluk ve kant olarak ortaya kar.
.
o
Hiperostozis, anoreksia, karacierde byme ve sirotik gelime, eklemlerde ime, ar,
dekalsifikasyon, epifizial byme plaklarnn erken kapanmas, byme gerilii, gz ii kanama, optik atrofi
olabilir.
.
o
Sinir sisteminde, beyin tmr belirtilerini taklit edebilen kafa ii basncnda art eklinde
bulgular grlr.
.
o
zellikle gebe kadnlar ar miktarda A vitamini almndan kanmaldrlar, nk A
vitamini, gelimekte olan fetste doumsal sakatlklar yaratma potansiyeline sahiptir (mikrotia,
mikrogenati, timik aplazi, fasial kemik ve aortik ark anomalileri).
105
DrTus.com
106
Akne ve psriyazis: topikal tretinoin (all trans retinoik asit) ile tedavi edilir.
.
sotretinoin: Teratojen bir ilatr. Standart tedaviye cevap vermeyen ekil bozucu ciddi
kistik akne durumu olmadka ve ocuk dourma andaki kadnlarda kesinlikle kullanlmamaldr.
.
Promyelositik lsemi tedavisinde de kullanlr.
2. Vitamin D
.
Vit.D bir steroid prehormondur.

.
Diyet: Bitkilerde bulunan ergokalsiferol ve hayvan dokularnda bulunan kolekalsiferol

(vitamin D3) vitamin D kaynaklardr.
.
Endojen vitamin ncl: Kolesterol sentezinde bir ara metabolit olan 7

dehidrokolesterol, insanlarda dermis ve epidermiste gne na maruz kalndnda kolekalsiferole
evrilir.
Vitamin D metabolizmas
1,25-diOH D3:
.
o
lk hidroksillenme 25. Pozisyonda olur ve bu ilem karacierde 25 hidroksilaz tarafndan
gerekletirilir.
.
o
Reaksiyon rn olan 25-hidroksikolekalsiferol veya 25-OH D plazmada en ok
bulunan vitamin D eklidir ve balca depo edilen ekildir.
.
o
25-OH D balca bbrekte bulunan 25-hidroksikolekalsiferol 1-hidroksilaz (1hidroksilaz)
3
tarafndan 1. Pozisyonda tekrar hidroksillenir ve 1,25-dihidroksikolekalsiferol (1,25-diOH D )

oluur.
3
25-hidroksikolekalsiferol 1-hidroksilazn dzenlenmesi

.
o 1,25-diOH D en gl vitamin D metabolitidir. Oluumu plazma fosfat ve kalsiyum iyonlarnn
dzeylerince sk bir ekilde dzenlenir.
.
o 1-hidroksilaz aktivitesi plazma fosfat dzeyindeki dme sonucu direkt olarak uyarlr.
.
o
Plazma kalsiyumunda azalma durumunda ise paratiroid hormon (PTH) salnmnn
uyarlmas aracl ile indirekt olarak artar. PTH vit. D dzeylerini etkileyen major uyarandr.
.
o
Diyetle yetersiz kalsiyum alm sonucu oluan hipokalsemi plazma 1,25-diOH D
dzeyinde arta yol aar.
.
o
1-hidroksilaz aktivitesi ise, reaksiyon rn olan 1,25-diOH D fazlalnda azalr.
3
Vitamin Dnin ince barsaklara etkisi: zel bir kalsiyum-balayc proteinin sentezi
uyarlarak kalsiyum emilimi arttrlr.
.
Vitamin Dnin kemiklere etkisi: 1,25-diOH D3, protein sentezi ve PTH varlna gerek
duyulan bir ilem araclyla kemikten kalsiyum ve fosfat serbestlemesini uyarr.
.
Vitamin Dnin bbreklere etkisi: Vit.D bbreklerden Ca ve fosfor emilimini artrr.
Vitamin D Toksisitesi: D vitamini, tm vitaminlerin en toksik olandr. Dier yadaznen vitaminler gibi D vitamini de vcutta depo edilir ve ok yava olarak metabolize edilir.
o
Yksek dozlar itah kayb, bulant, susuzluk ve sersemlie neden olur.
o
Kalsiyum emilimi ve kemik rezorbsiyonunun artmas hiperkalsemiye neden olur.
o
zellikle arterler ve bbrekler olmak zere bir ok organda kalsiyum birikimine yol
aabilir.
3. Vitamin K
106
DrTus.com
107
Vitamin Knn fonksiyonu

-karboksiglutamat oluumu: K vitaminine, protrombin ve kan phtlama faktrleri II, VII, IX
ve Xun protein C ve S karacierde sentezlenmesi iin gerek duyulur.
Bu proteinler inaktif ncl molekller olarak sentez edilirler ve vit.K bu molekllerin
posttranslasyonel modi kasyonundan sorumludur. Phtlama faktrlerinin oluumu,
glutamik asit birimlerinin vitamin Kya bal karboksilasyonunu gerektirir, bylece
karboksiglutamat (Gla) ieren olgun bir phtlama faktr oluur. Bu reaksiyon O , CO ve
vitamin Knn hidrokinon ekline ihtiya gsterir.
Gla oluumu, yabani bir yoncada doal olarak bulunan antikoaglan olan dikumarol ve vitamin
Knn sentetik bir analou olan warfarin inhibisyonuna duyarldr.
.
Dier proteinlerde -karboksiglutamat birimlerinin rol: Gla phtlama ilemi ile ilgili
olmayan dier proteinlerde de (rn: kemikte osteokalsin) bulunur. Kemik, dalak, bbrek ve plasentada
da Ca balayc protein gibi davranr.
.
Vitamin K oksidatif fosforilasyon iin nemlidir. zellikle mitokondriyal fosfolipidlere

etkilidir. K vitamini antagonisti olan dikumarol oksidatif fosforilasyonda ayrc olarak rol oynar.
2
Vitamin K toksisitesi:
Yksek dozda uzun sre K vitamini verilmesi sonucu bebeklerde hemolitik anemi ve
sarlk geliebilir; nk K vitamininin eritrosit membranlarna toksik etkisi vardr.
4. Vitamin E
.
Vitamin Enin balca fonksiyonu hcre bileenlerinin (rn: oklu doymam ya asitleri)
molekler oksijen ve serbest radikaller tarafndan enzimatik olmayan oksidasyonundan korumada bir
antioksidan olmasdr.
.
Lipolik karakterinden dolay dolamdaki lipoproteinlerde, membranlarda ve ya

depolarnda toplanr.
Grld kadar ile selller ve subselller zar PLlerinde bulunan oklu doymam ya
asitlerinin oksidasyonuna kar ilk savunma hatt vit.Edir.
.
Serbest radikal zincir tepkimesini krarak antioksidan olarak grev yapar.

.
Tokoferol ve selen lipid peroksidlere kar birbirinin etkisini glendirir.

.
ALA sentaz ve ALA dehidraz aktivitelerini artrarak hem sentezini artrr.

.
ETZde ubikinonun aktivitesinin devamll iin E vitamini gereklidir.

.
Ya sindimi iin gerekli pankreas aktivitesi iin gereklidir.

.
nsanlarda E vitamini eksiklii belirtileri eritrositlerin peroksitlere kar duyarll ve

anormal hcre membranlarnn olumasdr. Hemolitik anemi oluur.
LA-NUTRENT LKS
la
Potansiyel nutrient eksiklii

Tiamin
Alkol
Folik asid
Vitamin B6
Vitamin D
Antikonvlzanlar
Folik asid
Vitamin K
Yada znen vitaminler
Kolestriamin
107
DrTus.com
108
Demir
Vitamin D ve kalsiyum
Kortikosteroidler
inko
Potasyum
Potasyum
Diretikler
inko
zoniazid
Vitamin B6
Vitamin B6
Oral kontraseptier ve strojenler
Folik asid
Vitamin B12
Nral balantlar koparld zaman hipotalamus ve adrenal medulla yetmezlii oluur ve buna bal
olarakda n hipofiz, adrenal korteks, tiroid ve gonadlarda atrofi ortaya kar. n hipofizden prolaktin ve
adrenal korteksden aldesteron nral balantnn kesilmesini takiben normal veya artm
dzeylerde salglanan iki hormondur. nk aldesteron renin-anjiotensin sistemi ile regle edilir ve
prolaktin ise normalde hipotalamusun tonik inhibisyonu ile salglanlmaktadr.
HPOTALAMUS HORMONLARI
Hipotalamus beyindeki nemli birleme ve dzenlenme alanlarndan birisidir. Hipotalamus afferent
sinyallerini santral sinir sisteminden alr ve efferent fiberlerini median emminens, posterior hipofiz ve
santral sinir sisteminin belirgin alanlarna gnderir.
Median emminensde baz peptiderjik dallar sonlanr ve nropeptid sekresyonlarn portal kan akm
(hipotalamus ile n hipofizi birletiren zgn bir portal sistem) yolu ile n hipofize gnderirler.
Tm peptid ve protein yapldr. Bu nropeptidler n hipofiz fonksiyonunu dzenlerler ve
hipophysiotropik adn alrlar.
Hipotalamus paraventrikler ve supraoptik nukleuslar olmak zere iki nukleus ierir. Bu nukleuslar
parvicelller nronlar (small-celled) ve magnocelller nronlar (large-celled) olmak zere iki tip nron
ierir.
Paraventrikler nukleusun parvicelller nronlar CRH retirler. CRH nce aksoplazmik akla medin
emminense iletilir ve sonra hipofizial portal sisteme salnr.
Paraventrikle ve supraoptik nukleuslarn magnocelller nronlar direkt olarak posterior hipofizde
sonlanr. Magnocelller nronlarda sentezlenen peptidler nce aksoplazmik akla arka hipofize
(nrohipofiz) ularlar ve buradan genel dolama salnrlar. Bu peptidler Nrohypophyseal olarak
adlandrlr.
Tirotropin-salc hormon (TRH): TRH n hipofizden TSH ve prolaktin sentez ve salnmn uyarmaktadr.
Fakat prolaktin sentez ve salnm zerine olan etkileri nemli deildir.
Gonadotropin salc hormon (GnRH) veya luteinizan hormon salc hormon (LHRH): GnRH
nhipofizden lteinizan hormon ve follikl uyarc hormon (gonadotrop hormonlar) salnmn uyarr.
Kortikotropin salc hormon (CRH): CRH POMC (pro-opiomelanokortin) ailesinin yeleri olan ACTH, endorfin, -LPH, 3-MSH salnmn uyarr. Sekonder mesajc sistem olarak cAMPyi kullanr.
Byme hormonu salc hormon (GHRH): Bu polipeptid yapl hormon GH salnmn uyarr.
Somatostatin (growth hormon salc-inhibe edici hormon): Somatostatin mekanizmas tam olarak
bilinmeyen bir yolla GH salnmn inhibe etmektedir. Somatostatin ayn zamanda pankreatik hcrelerinde de sentezlenmektedir ve glukagon ve inslin salnmn inhibe etmektedir.
Somatostatin reten -hcreleri GS boyunca karmza kmaktadr. Gastrik mukozada en ok bulunan
108
DrTus.com
109

hcredir ve gastrinle uyarlm asit sekresyonunu inhibe eder.
Prolaktin inhibe edici hormon (PIH): PIH peptid yapda deildir. Dopamin olarak da bilinen PIH santral
sinir sisteminde bir nrotransmitterdir ve adrenal medullada epinefrin ve norepinefrinin ncl olarak rol
oynar. Hipotalamusda dopamin, dopaminerjik nronlardan zengin olan arkuat nukleusda sentezlenir.
HPOFZ
n hipo z hormonlar
1-Byme hormonu-prolaktin-koriyonik somatomamotropin grubu
2-Glikoprotein hormon grubu
3-Proopiyomelanokortin peptit ailesi
BYME
HORMONU
PROLAKTN
KORYONK SOMATOMAMOTROPN GRUBU
1. Growth hormon (somatotropin):
Byme hormonu, hipofizdeki asidofil hcrelerin bir altsnf olan somatotroplarda sentezlenir;
somatotroplar bezde en bol bulunan hcrelerdir. Hipozde GH deriimi, dier hipoz
hormonlardan ok daha yksek dzeyde bulunur.
Etki:
Karbonhidrat metabolizmas:
.
o
GH inslinin etkilerini genellikle antagonize eder.
.
o
Hcreye glukoz girii engellenir.
.
o
GH karacierde, olaslkla aminoasitlerden salanan glukoneogenezi etkinletirerek
karacier glikojenini artrr.
.
o
Hepatik glukoz-6-fosfataz aktivitesini artrarak kana glukoz verimini artrr.
Lipid metabolizmas:
o
GH serbest ya asitleri ve gliseroln ya dokusundan salnmasn uyarr, dolamdaki
serbest ya asitlerinin oksidasyonunu artrr.
o
Olaslkla hormon duyarl lipaz sentezini artrmaktadr.
Karbonhidrat ve lipid metabolizmas zerine olan etkilere olaslkla IGF-l araclk etmez.
Mineral metabolizmas: GH veya ok fazla olaslkla IGF-l art bir kalsiyum, manezyum
ve fosfat dengesini tevik eder ve Na+, K+ ve Cl tutulmasna neden olur.
Protein sentezi:
o
GH amino asitlerin iskelet kasna, kalp kasna, ya dokusu ve karaciere tamasn ve
protein sentezini arttrr.
o
GH protein sentezinde genel bir artla beraber, plazma ve idrar amino asit ve re
dzeylerindeki bir azalmay yanstmak zere art azot dengesi gsterir.
Kondroblast ve osteoblastlara etki ederek bymeyi artrr.

o
GH byme andaki ocuklarda uzun kemiklerin epifiz plaklarnda, erikinlerde ise
apozisyonel veya ulardaki kemiklerde bymeyi tevik eder.
o
ocuklarda GH kkrdak oluumunu da arttrr.
o
DNA ve RNA sentezini uyarr.
o
Ayrca ba dokunun balca eleman olan kollajen sentezinide uyarmaktadr
o
Vcutta lineer bymeyide salamaktadr fakat bu etkilerine somatomedinler
109
DrTus.com
110

araclk eder.
GHn protein sentezini artrc protein koruyucu etkileri iin inslin, glukagon, kortizol ve
tiroid hormonlarnn etkilerine gereksinim vardr.
AZOT DENGES
Pozitif azot dengesi
Negatif azot dengesi
Gelime dnemi
Kortikosteroidler
Growth hormon
Cerrahi
nslin
Travma
Androjenler
Yanklar
Gebelik
Akut ve kronik hastalklar
Hastalklarn ve cerrahinin iyileme dnemi
Malignansiler
Kontrolsz diabet
Alk
Protein ve enerji malnutrisyonlar
Dzenlenme:
Kan ekeri azalmas GH salnmn uyarrken, kan ekeri artmas GH salnmn inhibe
etmektedir. GH dolamdaki aminoasit artna yant olarak da artar (zellikle arjinin), fakat 30 dakikalk bir
latent periyot vardr.
GH salnm zerine somatomedinlerin negatif feed back etkisi bulunmaktadr.
GH salnm ve sentezi strojenler, tiroid hormonlar ve glukokortikoidlerce pozitif olarak

uyarlmaktadr. ok fazla miktarda glukokortikoidler ters olarak GH salnmn basklamaktadr.
Derin uyku (EEG stage III ve IV) ve emosyonel stres hallerinde GH salnm belirgin olarak
artmaktadr.
Somatomedinler:
Somatomedinler GHn iskelet geliimi ile ilgili olan etkilerine ve kondroitin slfat sentezi
ile ilgili olan etkilerine araclk ederler.
Ek olarak somatomedinler bir ok farkl hcre tipi iin mitojenik faktrlerdir.

SOMATOMEDN
GHA YANIT
Sm-C / IGF-I
+++
Sm-A
+++
IGF-II
MSAs
+++
GHn kemikler zerine olan etkilerine somtomedinlere ek olarak bone-derived growth faktr
(BDGF) ve bone morphogenic protein (BMP)de araclk etmektedir.
2. Prolaktin:
n hipozin asidol hcreleri olan laktotroplar tarafndan salglanr. Bu hcrelerin say ve boylar
110
DrTus.com
111

gebelik srasnda arpc ekilde artar.
PRL salnmn uyaranlar:

TRH, PRF, Seratonin, -endorfin, morfin, uyku, emzirme.
PRL salnmn inhibe edenler:
Dopamin: Dopamin adenohipofizde adenilat siklaz inhibe eder ve dk cAMP

dzeylerine yol aar.
GAP (GnRH associated protein): PRL geninin transkripsiyonunu azaltarak, PRL sentez ve
salnmn azaltr.
Etki:
PRL st retiminin balama ve srdrlmesine katlr. Fizyolojik dzeyleri sadece dii

cinsiyet hormonlar ile hazrlanm meme dokusu zerine etkili ise de ar yksek dozlar ovaryumlar
karlm diiler veya erkekte meme gelimesini tetikleyebilir.
Gebeliin ge dnemlerinde artm strojene yant olarak maternal hipofizden yksek

miktarda PRL salnmaktadr.
PRL, ovaryan ve adrenal steroidler, inslin ve tiroid hormonlar ile beraber haraket ederek
meme bezinin geliimini ve laktogenezi uyarmaktadr.
Poliaminlerin sentezini (rnein spermidin), RNA sentezini etkiler ve laktasyon srasnda

protein sentezini artrr.
Meme bezinde PRL alveoler hcrelere balanr ve mRNA sentezi zerinden spesifik anne
st proteinlerinin (cazein, laktalbumin, laktglobulin) sentezini artrr.
Korpus luteumu aktive eder ve gelien K.luteumda devaml olarak progesteron

salnmasn uyarr.
3. Koryonik somatomamotropin (hPL):

Gebelik srasince GH benzeri etkiler ve meme bezi zerine PRL benzeri etkiler oluturur.
hPL retimi plasental kitle ile orantldr ve plasental durumu yanstr.
PROPOMELANOKORTN ALES
1. ACTH:
lk 24 aminoasid kortikotrop aktivite iin gereklidir ve ACTH1-24 tansal amal olarak da

kullanlr.
ACTHn intrensek melanosit uyarc etkiside vardr ve yksek miktarlarnda pigment

artna yol aar.
Adrenal kortekse kolesterol giriini StAR proteinlerini uyararak artrr. Kolesterol

esterlerinin hidrolize olup, steroid sentezine girmesini salar. Kolesteroln mitokondriye tanmas hzlanr,
hz kstlayc enzim aktivasyonu ile steroid sentezni hzlandrr ve adrenallerde heksoz monofosfat
yolunun aktivasyonunu artrr.
ACTH kolesteroln pregnenolona evirimini arttrarak bbrekst steroidlerinin yapm ve

salnmasn arttrr.
ACTH, protein ve RNA sentezini arttrarak bbrekst kabuunun gelimesini arttrr

(trok etki).
2. -lipotropin:
Bu madde olaslkla sadece -endornin ncl olarak hizmet eder.

-LPHn ACTH benzeri ksmi MSH aktivitesi vardr.
3. Endorfinler
-endor n -LPHden oluur.
Endornler merkezi sinir sisteminde opiyatlara ait reseptrlara balanr ve ar

alglanmasnn i kaynakl denetiminde rol oynayabilirler. Bunlarn ar giderici gleri morne gre ok
yksektir.
111
DrTus.com
112
4. Melanosit Uyarc Hormon (MSH)
MSH deri rengini koyulatran hcre ii melanin taneciklerinin dalma uramasna neden
olur ve melanogenezi uyarr.
MSH ve MSH benzeri etkileri olan peptidler (ACTH, -LPH) deri pigmentasyonunu
melanosit sentezini uyararak uzun srelerde deitirirler.
GLKOPROTEN HORMONLAR
a. Gonadotropinler (FSH, LH ve hCG):
Bu hormonlar gametlerde gametogenez ve steroidogenezden sorumludur.
1. Follikl uyarc hormon (FSH)

FSH ovaryumlarda follikl hcreleri ve testiste Sertoli hcrelerinin (hedef hcre) plazma
zarlarndaki zgl reseptrlere balanr.
Kadnda ovaryan folliklleri uyararak follikln bymesini, ovumun gelimesini salar,

folliklleri LHn etkisine hazrlar ve estradil sentezini uyarr.
FSH dzeyi ovlasyonda veya ondan biraz nce bazal dzeyin 10 kat veya daha fazla
artar.
Erkekte seminifer tblslerde sertoli hcrelerine etki ederek, testislerin bymesini

salar. Spermatogenezin erken dnemlerinde rol oynar, sperm proteinlerinin ve sperm yapmn artrr.
2. Lteinletirici hormon (LH)

LH zgl plazma zar reseptrlarna balanr ve korpus luteum hcreleri tarafndan
progesteron, Leydig hcreleri tarafndan testosteron retilmesini uyarr.
Erkeklerde testis leyding hcrelerine etki ile testesteron sentez ve salglanmasn artrr.
Testesteron spermatogenez ve erkek sekonder seks karakterleri iin gereklidir.
Kadnlarda graaf folliklnn olgunlamasn, ovlasyonu ve corpus luteumun gelimesini

uyarr. Hem strojen hem de progesteron sentez ve salnmasn uyarr.
Hem LH hem de FSH kolesterolden pregnenalon sentezini hzlandrr.
3. nsan koriyonik gonodotropini (hCG):

hCG plasentann sinsityotrofoblast hcrelerinde sentezlenen bir glikoproteindir. 8. gnde sentezi
balar 6-8 haftada maksimuma ular.
b. Tiroid Uyarc Hormon (TSH):
Tpk bu snftaki dier hormonlar gibi plazma zar reseptrlarna balanr ve adenilat
siklaz etkinletirir. Bu balanma sonunda grlen cAMP art TSHn tiroid hormon biyosentezindeki
etkisinden sorumludur.
TSHn tiroid ilevi zerine ok sayda akut etkisi vardr. Bunlar dakikalar iinde grlr ve
iyodr deritirilmesi, organik hale getirilmesi, kenetlenmesi ve tirogloblin hidrolizini kapsayan T3 ve T4
biyosentezinin btn evrelerini kapsar. Sonu olarak Tiroid hormonlar ve tiroglobulin sentezini, tiroid
hormon salnmn uyarr.
TSHn tiroid zerine bir ok kronik etkileri de vardr. Bu etkilerin grlmesi gnler
gerektirir ve protein, fosfolipid ve nkleik asitlerin sentezinde art ile tiroid hcrelerinin say ve
byklklerinde art kapsar. Tiroid bezinin kanlanmasn artrr.
Arka hipofiz (nrohipofizial hormonlar)

ADH birinci olarak supraoptik ekirdekte, oksitosin ise paraventrikler ekirdekte
sentezlenir. Bunlarn her biri, nro zinler denen zgl tayc proteinlere nonkovalent
balanarak akson boyunca tanr.
Oksitosin
Salglanmann dzenlenmesi:
Meme bann uyarlmasndan doan sinirsel uyarlar oksitosin salnmasnn biricil

uyarandr. Vajen ve uterus gerilmesi ikincil uyarlardr.
112
DrTus.com
113
Oksitosin nrofizin-I ile beraber salnr. strojen oksitosin ve nrofizin l retimini uyarrken
progesteron bu bileiklerin retimini inhibe eder.
Etki Mekanizmas:
Uterus dz kasnda kaslmaya neden olur ve bu nedenle insanda doumun kamlanmas

iin farmakolojik dozlarda uygulanr. atonik uterusda doum sonras kullanlmaktadr.
Oksitosinin en nemli fizyolojik ilevi meme alveollerini saran miyoepitel hcrelerinin

kaslmasn uyarmaktadr.
Oksitosine ait zar reseptrlar hem uterus hem meme dokularnda bulunur. Bu
reseptrlarn says strojenler tarafndan arttrlrken progesteron tarafndan azaltlr. Doumdan hemen
nce e zamanl olarak strojenlerin artp progesteronun dmesi laktasyonun doumdan nce
balamasn olaslkla aklar.
nsanda, doum sonras laktasyonu inhibe etmek iin sklkla progesteron trevleri
kullanlr.
Antidiretik Hormon (ADH; Vazopressin)

Salglanmann Dzenlenmesi:
Supraoptik nukleusda sentezlenir ve nrozin-II ile tanr.
ADH salnm eitli uyaranlardan etkilenir:

1. Plazma osmolalitesindeki art birincil fizyolojik uyardr. Buna hipotalamusta yer alan
osmoreseptrler araclk eder
2. Dolamdaki efektif kan volm azalmas. Buna kalp ve damar sisteminin dier blgelerine
yerleik baroreseptrler araclk eder.
3. Emosyonel stres
4. Nikotin, asetilkolin ve narkotikler benzeri ilalar
Hemodilsyonun (osmolilatede dma) zt bir etkisi vardr.
Adrenalin ve plazma hacmini genileten ajanlar, tpk etanol gibi ADH salglanmasn
inhibe eder.
A. Etki Mekanizmas:
Memelilerde ADHn en nemli fizyolojik hedef hcreleri bbrekte distal tbller ve

toplayc kanallardr. Bu blgelerde suyun geri emilimini uyarr. Glomerler filtrasyona etkisi yoktur.
V1 ve V2 olarak iki tip ADH veya vazopressin reseptr vardr.
V2 almac sadece bbrek epitel hcrelerinin yzeyinde bulunur. Bu reseptr

adenilat siklaza baldr ve renal tbllerde ADH etkilerine cAMPnin araclk ettii
dnlmektedir. cAMP etkisi ile spesifik membran proteinleri fosforile olmakta ve membran
permiablitesinde deiiklie yol amaktadr. Mikrotbl ve mikroflamanlarn oluumu gibi membran
deiiklikleri grlr ve kolisin ve vinblastin tr ilalar vazopressinin su emilimi zerine olan etkilerini
belirgin biimde inhibe eder.
Vazopressinin bbrekler zerine olan etkileri prostaglandinlerle inhibe edilir.

Fosfodiesteraz etkinlii inhibitrleri (rn. kafein) ADHn etkilerini taklit eder.
Tm bbrek d ADH reseptrlar V1 tipindedir. ADHn V1 almacna balanmas

fosfolipaz Cnin etkilemesine neden olur ve bu da IP3 ve diailgliserol retimi ile sonlanr. Bu ise
hcre ii Ca da bir art ve protein kinaz Cnin etkinlemesi ile sonulanr. V1 reseptrlarnn byk
bir etkisi damar bzlmesi ve artm periferik damar direncidir ve bu nedenle bu hormonu iaret etmek iin
vazopressin ad da kullanlr.
2+
STEROD HORMONLAR
ADRENAL GLAND
Adrenal gland embriyolojik, histolojik ve fonksiyonel olarak birbirinden ayrlan 2 blgeden oluur.
113
DrTus.com
114

Adrenal korteks bezin %80lik ksmdr ve d ksmn oluturur ve steroid hormon retimine katlr.
ksm oluturan adrenal medulla ise katekolamin ve enkefalinlerin reten modifiye sempatik
ganglionlar iermektedir.
ADRENAL KORTEKS
Yetikin adrenal korteksi histolojik olarak birbirinden ayrlabilen 3 katmandan olumutur:
1. Zona glomerloza d
2. Zona fasciculata orta
3. Zona retiklaris i
Her zonda steroid hormon retir. Normal koullarda major rn 11-hidroksile

C21 steroidlerdir.
retilen major mineralokortikoid aldesterondur ve zona glomerloza da retilir. Zona

glomerloza 18hidroksilaz ve 18-hidroksisteroid dehidrogenaz olmak zere 2 mitokondriyal enzim ierir.
retilen major glukokortikoid hormon ise kortizol (veya hidrokortizon)dur. Kortizol major
oranda zona fasciculatada minr oranda da zona retiklarisde sentezlenir. Bu iki zon 17-hidroksilaz
enzimi iermektedir.
Adrenal korteksden sentezlenen aldesteron ve kortizoln yannda mineralokortikoid ve

glukokortikoid aktivite gsteren baka steroidlerde sentezlenmektedir:
Kortikosteron kortizoln 1/5i orannda glukokortikoid aktivite gsteren fakat ayn zamanda
aldesterona gre dkde olsa mineralokortikoid aktivite de gsteren bir adrenal steroiddir.
11-dezoksikortikosteron (DOC)un minerolkortikoid etkinlii aldesteronun 1/10-20si

kadardr ve glukokortikoid etkinlii yoktur.
Kolesterol 5 snf steroid hormonun ncl maddesidir:

1. Glukokortikoidler: Kortizol (C-21)
2. Mineralokortikoidler: Aldesteron (C-21)
3. Androjenler: Seks steroidleri (C-19)
4. strojenler: Seks steroidleri (C-18)
5. Progestinler: Seks steroidleri (C-21)
Steroid hormon sentezi kolesterolden balar. Steroid hormon retimi yapan dokular
kolesterol dolamdan LDL kolesterol eklinde alrlar. Bunun yannda plasenta hari tm steroid reten
dokularn asetattan de novo olarak kolesterol sentezleme yetenekleride vardr.
retildikleri anda plazmaya salnmalarnda tr steroid hormonlar adrenallerde veya

gonadlarda hi depolanmaz veya ok az depolanr.
SENTEZ
Steriod sentezinde 1. Basamak kolesterolden desmolaz enzimi (sitokrom P450 yan zincir
koparc enzimP450scc) ile pregnenolone oluumudur.
Desmolaz enzimi 20-hidroksilaz, 22 hidroksilaz, 20-22 desmolazdan oluan

enzimatik aktivite ierir. Bu basamak hz kstlayc basamaktr ve mitokondride gerekleir.
NADPH ve oksijen gerektirir.
Tm steroid hormonlar pregnenolondan trerler.
Aminoglutetimid bu basaman ok etkili bir inhibitrdr.
Mineralokortikoid sentezi
Pregnenolondan aldesteron sentezi srasyla 3-hidroksisteroid dehidrogenaz (3-OHSD)

ve 4,5 izomeraz (DER), 21 hidroksilaz, 11-hidroksilaz ve 18-hidroksisteroid dehidrogenaz ile gerekleir
18-hidroksilaz ve 18-hidroksisteroid dehidrogenaz enzimleri sadece zona

glomerlozada bulunduu iin aldesteron sentezi sadece bu katmanda gereklemektedir.
Kortizol sentezi:
114
DrTus.com
115
Pregnenalon nce 17-hidroksilaz enzimi ile nce 17-hidroksipregnenalona evrilir.

17-hidroksipregnenalon 3-hidroksisteroid dehidrogenaz ve 4,5izomeraz enzimleri ile nce 17hi-droksiprogesterona sonra 21-hidroksilaz ve 11-hidroksilaz enzimleri ile kortizole evrilir. Kortizol
sentezi C17, C21 ve C11e etki eden ardk 3 hidroksilazla gerektirir. Bu 3 hidroksilasyon reaksiyonu ile
insandaki en gl doal glukokortikoid hormon olan kortizol sentezlenir.
17-hidroksilaz bir DER enzimi iken, 11-hidroksilaz mitokondride yer alr.
Androjen sentezi:
Adrenal korteks tarafndan retilen ana androjen veya androjen ncl

dehidroepiandrosterondur (DHEA). Andojen ncl olarak en fazla DHEA retimektedir.
DHEA tam bir ncl molekldr ve DHEAnun ou hzla slfat eklenerek DHEA-SO4a
dner. DHEA-SO4 etkin deilsede, slfatn uzaklamas ile tekrar aktieir.
3-OHSD ve 4,5 izomeraz enzimleri DHEAu daha gl androstenodiona evirdii iin DHEA
gerekte bir prohormondur. Androsetenedion kk miktarlarda retilmektedir.
Androstenodion 17-dehidrogenazla indirgenmesi sonucunda an gl adrenal

korteks androjeni olan testeron retilir. Testesteron normalde adrenal korteksde ok az miktarlarda
sentezlenmekedir. Ancak mineralokortikoid ve glukokortikoid sentezinde enzim eksiklikleri olursa
adrenallerden testesteron sentezi nemli miktarlara ular.
Periferde ise testesteron 5-redktaz enzimi ile daha potent olan

dihidrotestesterona dnr.
Adrenallerde retilen androstenodion over ve testislere gnderilerek bu organlarda steroid

hormon retiminde ncl olarak rol oynar.
Steroid hormon sentezine hcrenin eitli fraksiyonlarnda yer alan

enzimler katlmaktadr:
o Desmolaz, 11-hidroksilaz, 18-hidroksilaz ve 18-hidroksisteroid dehidrogenaz Mitokondri
o 3-hidroksisteroid dehidrogenaz, 17-hidroksilaz ve 21-hidroksilaz Endoplazmik retikulum
(sitokrom P450, O ve NADPH gerektirir)
2
Baz steroid dokular, dier steroid reten dokularda oluan ara rnleri kullanarak steroid
hormon retmektedir. Plasentada fetal adrenal ve fetal KC kaynakl DHEAS ve 16-OH-DHEAS srasyla
slfataz ve aromataz aktiviteleri ile stradiol ve striole evrilmektedir. Plasentann kolesterolden
progesteron retme kapasitesi ve steroid hormon deiimi ile strojenleri sentezleme yetenei onu
gebelikte nemli bir steroid reten doku yapmaktadr.
Ovaryan granloza hcreleri, testikler sertoli hcreleri, KC ve adipoz doku 3-Ohsteroid

dehidrogenaz ve izomeraz aktiviteleri olmayan fakat slfataz ve aromataz aktiviteleri tayan ve bunedenle
de steroid hormon evrimi salayan nemli dokulardr.
E3 gebelikte Fetal Karacier, fetal adrenal ve plasentann ortak ilevi sonucu olutuu iin
gebelikte nemli bir fonksiyondur.
Aldesteron sekresyonunun kontrol:

Aldesteron salnmn kontrol eden iki sistem vardr:
+
1. Ekstraselller sv K konsantrasyonu
2. Renin-Anjiotensin sistemi
+
Ekstraselller svdaki K iyonlar aldesteron sekresyonunu direkt pozitif olarak uyarrlar.

Bunu zona glomerlosada bulunan aldesteron sentezinin son basaman katalizleyen K a duyarl
enzim 18-hidroksisteroid dehidrogenazn aktivitesini artrarak yaptklar dnlmektedir.
Renin-anjiotensin sistemi karacier ve bbrek kaynakl iki ncl moleklden kken alr.
+
115
DrTus.com
116

Bbrein afferent arterioler blgesi olan juksta glomerler aparatus blgesi, eitl uyaranlara yant olarak
renin (asit proteaz) salglar:
nsanda renin salnmna yol aan iki nemli uyaran bulunmaktadr:

1. Ortalama renal arteriyal kan basnc: Ortalama renal arteriyel kan basnc azalmas, juksta
glomerler aparatusda yer alan baroreseptrlerle alglanr ve renin salnr.
2. Ekstraselller sv volm (kan volm): Hemoraji gibi bir nedene bal olarak kan volm
azalmas durumunda kalbe venz dn azalr. Kalbin arteriyel duvarnda yer alan baroresptrlerce
alglanan ekstraselller volm azalmas, kranial sinirlerle medulla oblangatadaki vazomotor merkeze iletilir
ve buradan -adrenerjik berlerle juksta glomerler aparatusa iletilen bilgi renin salnmna neden olur.
Renin inaktif ncl molekl olan pre-reninden kallikrein etkisi ile oluturulur.
Renin karacierden salglanan anjiotensinojenin (renin substrat) anjiotensin Ie

dnmn katalizler.
Inaktif dekapeptid olan anjiotensin I akcier ve dier baz dokularn kapiller yataklarnda
bulunan anjiotensin converting enzimle aktif molekl olan anjiotensin IIye evrilir.
Anjiotensin IIde sodyuma baml arteriyel vazokonstrksiyona ve direkt olarak zona

glomerlozaya etki ederek aldesteron salnmna yol aar. Bu etkilere olaslkla cAMP sistemi araclk
etmektedir.
Renin salnmna yant olarak salglanan aldesteron K atlmn uyarr, ECL sv

retansiyonunu artrr ve reninin daha fazla salnmna engel olur.
+
Fizyolojik etkiler
Aldesteron:
Aldesteron hedef hcredeki etkilerini sitoplazmada yer alan tip 1 kortikosteroid

reseptrlerine balanp, spesik proteinlerin sentezini artrarak gsterir.
Aldesteron major etkisini nefronun distal tbllerinde gsterir ve Na emilimini, K atlmn

artrr. Fizyolojik koullarda aldesterona yant olarak Na distal tbler hcrelerden kana aktif transportla
aktarlrken, K ters ynde pasif difzyonla hareket etmektedir. Hcre ii alanda Na azalmas ve K art,
ultra ltrattan Na un hcre iine gemesine ve K un da ters ynde hareket etmesine yol aar.
Aldesteron ayrca tkrk salgsndan tkrk bezine Na emilimine ve barsak salgsnda

barsaa Na emilimine de yol aar.
+2
+2
+2
+2
+2
+2
Kortizol
Kortizol hedef hcredeki etkilerini sitoplazmik tip II kortikosteroid resptrlerine balanarak
protein sentezi zerinden gsterir.
Kortizol eitli yollarla glukoz artrc etki oluturur:
1. Karacierde glukoneogenez enzimlerini uyarr. Hepatik glukoz sentezini ve glukozun
karacierde glukojene evrimini artrr.
2. Kortizol iskelet kas, ya doku, kemik matriksi ve cilt gibi periferal dokularda glukoz kullanmn
inhibe eder ve ya asitlerinin kullanmn uyarr.
3. Kortizol hormon duyarl lipaz sentezini artrarak periferal dokulardan ya asidi salnmn artrr.
ADH kstlayarak ve anjiotensinojeni artrarak normal su ve elektrolit dengesinin

srdrlmesi iin nemlidir.
Kortizol dokularn katekolaminlere yant ve adrenerjik uyarya kardiovaskler ve

psikofizyolojik yantnn yeterlilii iin gereklidir.
Kortizol norepinefrine vaskler yantn devamll iin gereklidir ve glukokortikoid eksiklii

dolam kollaps nedenidir.
Kortizol ayrca RAS, limbik sistem, talamus ve hipotalamus alanlarnn reaktivitesi iinde
gereklidir. Kortizoln strese davransal ve nroendokrin yantta nemli rol oynar.
Glukokortikoidler endojen opiatlarla oluan stres analjesisi iinde gereklidir.
116
DrTus.com
117
Steroidlerin farmakolojik etkileri:
skelet kas, cilt, kemik matriksi ve lenfoid sistem gibi dokularda protein sentezini ve
hcresel proliferasyonu (DNA sentezi) inhibe eder ve protein katabolizmasn artrr.
Glukoz kullanm iddetli ekilde inhibe edilir ve hepatik glukoneogenez artrlr. Buna
bal olarakda kas zay ve atro, cilt incelmesi, osteoporozis, bozulmu immn yant (lenfoid dokuda
lenfositler yklr), artm enfeksiyon eilimi ortaya kar
Kanda glukoz ve FFA konsantrasyonu artmtr. Bu diabetojenik etkiye bal olarak

bozulmu glukoz tolerans testleri ortaya kar. Lipoliz periferik dokuda uyarlrken abdomen, yz ve
st srt blgesinde lipid depolanr ve Santral obesite ortaya kar.
Gelime dneminde (peripubertal periyod) glukokortikoid fazlal hcre proliferasyonunu

ve bymeyi uyarc hormonlarn salnmn inhibe eder. Fibroblast proliferasyonu ve dier hcre tipleri,
longitudinal kemik bymesi ve somatik gelime iin gereklidir ve iddetli ekilde etkilenir. GH salnm,
somatomedin sentezi, TSH ve ACTH sentezi inhibe olur.
Yksek lokal glukokortikoid fazlal inamatuar ve allerjik reaksiyonlar inhibe eder:
Fosfolipaz A2 aktivitesini inhibe eder ve Pglerle potent kemotaktik ajanlar olan Ltlerin
sentezini bloke eder.
Lizozomal membranlar ve sekretuar granlerin membranlarn stablize eder ve

ieriklerinin boalmasna engel olur.
Kapiller endotele direkt etki ile permiablitesini azaltr.
Tanmlar
Glukokortikoidler:
Kortizol plazmada proteine bal ve serbest formlarda yer alr. Ana kortizol balayc
protein transkortin veya CBG (Kortikosteroid balayc globulin) ad verilen bir -globulindir. Kortizoln
dolamdaki byk ksm bal ksmdr.
Dezoksikortikosteron ve progesteronda CBGe yksek anite ile balanrlar.
Sentetik steroidler CBGe balanmaz albuminle tanr.
DHEA ve DHEA-SO4 albumine balanr
Mineralokortikoidler:
balanr.
Aldesterona zel bir tayc protein yoktur. Aldesteron albuminle ok zayf olarak
Mineralokortikoid etkinlie sahip olan kortikosteron ve 11-DOC CBGe balanr.
SHBG:
Dolamdaki testesteronun 1/3 serbest formdadr. %10u SHBGe geri kalan albumine
balanr.
SHBG dzeyleri prepubertal dnemde erkek ve diide eittir. Pubertal dnemde kadnda
SHBG dzeyleri haf azalrken, erkekde belirgin olarak azalmaktadr. Erkekde buna bal olarak daha
yksek serbest testesteron ve 17-estradiol dzeyleri ortaya kmaktadr.
ABP (androjen balayc protein):
Testesteron ve FSHa yant olarak sertoli hcrelerinde retilir ve bu hcrelerde protein

sentezini uyarr.
Rol germ hcrelerinde lokal olarak testesteron konsantrasyonunun yksek kalmasdr.
Metabolizma ve atlm hzlar

Glukokortikoidler:
117
DrTus.com
118
Kortizolle bunun metabolitleri plazmadaki 17-hidroksikortikoidlerin %80 kadarn oluturur,

dier %20 kortizon ve 11-deoksikortizolden oluur.
Btn bu bileiklerin nemli miktar glukronid veya daha az lde slfatla konjuge
edilerek deiiklie uratlr. Bu deiiklikler primer olarak KCde grlr ve lipolik steroid molekl suda
znr hale yani atlabilir hale getirilir.
Konjuge steroidlerin %70I idrarla, %20si dk ile ve geri kalanda vcuttan deri yolu ile
atlr.
Mineralokortikoidler:
KC aldesteronu dolamdan hzla temizler. Bunun nedeni aldesteronun bir tayc

molekl olmamasdr.
KCde aldesteron idrarla atlan tetrahidroaldesteron 3-glukronid oluturur.
Androjenler:
Androjenler DHEA (slfat) ve keza androstenedion ve bunun metabolitlerini kapsayan 17keto bileikleri halinde atlr.
Adrenal medulla
Epinefrin sentezi:
Epinefrin (adrenalin) tirozinden sentezlenir. Ilk basmakta tirozin sitozolde tirozin-3monooksijenazla (tirozin hidroksilaz) 3-4-dihidroksifenilalanine (DOPA) evrilir.
Bu karma etkili oksidaz molekler oksijen ve tetrahidrobiopterine gereksinim gsterir.

Reaksiyonda dihidrobiopterine okside olan tetrahidrobiopterin NADH+H ve dihidropteridin redktazla
tekrar tetrahidrobiopterin haline evrilir.
Tirozin hidroksilaz reaksiyonu katekolamin sentezinin hz kstlayc basamadr ve

katekolaminler tarafndan allosterik olarak inhibe edilir. Enzim cAMP baml proteinkinazla
fosforilasyonla aktive edilir. -N-metil-p-tirozin enzimin inhibitrdr ve feokromasitomada adrenerjik
aktivitenin blokajnda kullanlr.
kinci basamakta DOPA L-aminoasit dekarboksilazla (dopa dekarboksilaz) dopamine

dekarboksile edilir. Dopa dekarboksilaz pirodoksal fosfata baml sitozolik bir enzimdir. -metildopa
benzeri L-DOPAya benzeyen bileikler bu reaksiyonun inhibitrdr.
Dopaminerjik nronlarda dopamin daha fazla metabolize olmaz ve presinaptik

vezikllerde depolanr. Adrenal medullada noradrenerjik nronlarda dopamin sekretuar granllere
girer ve norepinefrine (NE) hidroksile olur. Bu reaksiyon dopamin--hidroksilaz katalizlenir. Bakrl bir
protein olan bu enzim molekler oksijen, askorbat veya tetrahidrobiopterine gereksinim gsterir.
NE sitozolde Ee metilasyon reaksiyonu ile dnr. Bu reaksiyonda metil grubu

vericisi SAMdir ve SAM:feniletanolamin-N-metil transferaz (PNMT) enzimi ile katalizlenir. E
granllere girer ve salnana kadar depolanr.
Katekolamin sentez ve salnmnn dzenlenmesi:
Dopamin ve NE tirozin hidroksilaz enziminin allosterik inhibitrleridir.
Adrenal medullann devaml uyarmnda tirozin hidroksilaz uyarlm haldedir nk

sentezlenen dopamin ve NEnin turnover hzlar yksek olarak karmza kar.
Tirozin hidrokilaz ayn zamanda fosforilasyon ve kolinerjik aktivite ile de dzenlenir. Tonik
kolinerjik uyar tirozin hidroksilaz aktivitesinin devamlln salar.
Epinefrin retimi iin gerekli olan PNMT enziminin aktivitesi glukokortikoidlerle

artrlr.
Katekolaminlerin adrenal medulladaki sekretuar granllerden, Ca baml ekzositoz yolu

ile salnmnn en nemli dzenleyicisi kolinerjik uyardr. Granl ieriinin boalmas ile E, NE, dopamin,
dopamin hidroksilaz, ATP, peptidler ve biyolojik olarak inert olan kromafn spesik proteinlerin salnm
oluur.
Katekolaminlerin nronal geri alm, bu hormonlar koruyan etkiyi hzla sonlandran bir
118
DrTus.com
119

mekanizmadr. Adrenal medullada bu mekanizma izlenmez. NEden farkl olarak dopamin hidroksilaz
enzimi nronal geri emilime uramaz.
Epinefrine gre kyaslandnda NE ve Dopamin salnm minr dzeydedir. Granln

total katekolamin ierii %80 E, %16 NE geri kalan dopamin eklindedir.
Hernekadar E adrenalden, NE ve dopamine gre 5-20 kat fazla salnsada, dolamda NE

ve dopamine gre ok daha dk dzeylerde izlenir. nk dolamdaki Enin tek kayna adrenalken
NE ve dopamin adrenerjik ve dopaminerjik nronlardan da dolama katlmaktadr.
Katekolaminlerin ykmnda
En fazla karacierde olmak zere eitli dokularda bulunan 2 enzim kullanlr:
COMT (Katekolamin-O-metiltransferaz)
Sitozolik ve Mga bal bir enzimdir.
Bu enzim metil vericisi olarak SAM kullanmaktadr.
Tepkime sonunda kullanlan substrata bal olarak homovalinikasit, normetanefrin ve

metanefrin oluur.
MAO (monoaminoksidaz):
Mitokondriyal bir enzimdir ve katekolaminlerin aminoasid yan zincirlerini okside ederek,

metoksile katekolaminler oluturur.
Karacier, mide, bbrek ve barsakta en youn bulunur.
MAO A: Sinir dokuda yer alr ve seratonin, adrenalin ve noradrenalini aminsizletirir.
MAO B: Sinin d dokularda yer alr. En yksek etkinlii 2-feniletanolamin ve

benzilamine kardr.
Dopamin ve Tiramin her iki enzimlede yklr.
drarla atlan katekolaminlerin %70i 3-metoksi-4 hidroksimandelikasit (VMA) eklindedir.
TROD BEZ
Sentez: Tiroid hormon sentezi iin 2 substrat gereklidir:
1. ntrensek substrat olan tiroglobulin:
Tiroglobulin follikl hcresinde GERda
sentezlenen bir glikoproteindir ve sentez sonras follikler lmene salglanr. Her bir tiroglobulin molekl
120 tirozin kalnts ierir.
2. Ekstrensek substrat olan yot: yot besinlerden ve sudan ince barsaklar yolu ile absorbe
edilir.
Sentez basamaklar:
A) yodun aln:
yot follikl hcresi tarafndan konsantrasyon ve elektriksel grandiyente kar olarak aktif
olarak alnr.
Alnm ATP ve Na/K ATPaza gereksinim gsterir.
Normal glandda tiroid hormon sentezinin hz kstlayc basama bu basamaktr. TSH

tafafndan uyarlr.
Bu basamak perklorat, perrenat (tiroid iinde depolanrlar) ve tiyosiyonat (tiroid iinde

deplanmaz) ile yarmal olarak inhibe edilir.
B) Tiroglobulin sentezi:
Glikoprotein yapdadr.
yotlanabilecek yaklak 115 tirozin kalnts ierir. Tiroglobulindeki iyodun %70i inaktif
MIT ve DIT halinde, %30u T4 ve T3 halinde bulunur.
C) yodun aktivasyonu ve organi kasyonu:
119
DrTus.com
120
yotun follikl hcresine alnm iodid peroksidaz (Tiroperoksidaz)la katalizlenen

oksidasyon reaksiyonunun aktivasyonunu salar.
Tiroperoksidaz Hem ierir.
lk iyodinizasyon 3. Pozisnda oluur ve monoiyodotirozin (MIT) meydana gelir. Ikinci

iyodinizasyon
5. Pozisyonda olur ve diiyodotirozin (DIT) meydana gelir.
Tiokarbamidler (tiore, tiourasil, propiltiourasil, metimazol) iyodun almn etkilemeden

organifikasyonu inhibe ederler.
D) Coupling reaksiyonu ve kolloidde depolama:
odid peroksidaz veya Coupling enzimi Coupling reaksiyonunu katalizler.
E) TGden tiroid hormonlarnn salnm:
zerinde T4 ve T3ler bulunan TG molekl bir pre-prohormondur ve follikler lmende

depo edilir.
MIT ve DITler belirgin oranda dolama geemezler nk sitozolde hzla iodotirozin

deiodinazla deiyodine edilirler. Bylece yot follikl hcresinde tutulup tekrar kullanlma imkan bulur.
Hcresel prosesle TG (pre-prohormon)den serbestleen T4 (prohormon) periferal dokuda

T3e (aktif hormon) dntrlerek kullanlr.
Tiroid hormon sentezinin kontrol:

TSH
TSH follikl hcresinde iyodun deritirilmesini, iyodun aktivasyonunu ve

organifikasyonunu ve TGnin kolloid iine alnp hidrolizini cAMP aracl ile gerekletirmektedir.
TSH ve iyot tiroid bezine kan akmn dzenlemektedirler.
Tm bu etkiler eitli hipertiroidizm tiplerinde TSH reseptrlerinin yksek miktarda

uyarlmasna bal olarak artmaktadr. TSH reseptrlerinin fazla uyarlmas herzaman TSHa bal
olmayabilir. rnein Graves Hastalnda tiroid glandnn hiperaktivitesi, TSH reseptrlerini tiroidstimulating antibodilerin uyarmasna baldr. Bu TSI (tiroid-stimulating mmunoglobulin) veya LATS
(long-acting tiroid stimulator) herediter veya normal immn cevaba bal otoimmn hastaln
gstergeleridir.
yot
yot eksikliinde T4 sentezi azalmakta, TSH hiperaktivitesi olumakta ve bezde genileme

karmza kmaktadr (Guatr).
Orta derecede artm iyot tketimi orantl olarak, iodo-TG sentez ve depolanmasn ve T4
salnmn artrr.
Farmakolojik dozlarda iyot (2 mg) T4 sentez ve salnmn, glanda kan akmn, tiroid
bezinin tm metabolik aktivitelerini ve TSHa yantn inhibe etmektedir. Bu inhibisyon (Wolff-Chaikoff
effekt) iyotla tiroid bezi arasndaki negatif inhibitr dzenlenmeyi gstermektedir. Bu etki propiltiourasille
bloke edilir.
TROD HORMONLARININ KAYNAI, TRANSPORTU VE METABOLZMASI
T4
T3
100
13
87
TBG (%)
70-75
50-60
TBPA (%)
15-20
Albumin (%)
5-10
40-50
retim yeri
Tiroid gland (%)
Periferl dnm (%)
Transport
120
DrTus.com
121

Serbest (%)
Yar mr (gn)
0.03
0.3
PERFERAL T3 OLUUMUNU AZALTAN DURUMLAR

Neden
Olas mekanizma
Uzun sreli alk veya karbonhidrattan yoksun diet
Deiodinizasyonda kullanlan NADPH tkenmesi
Hepatik siroz veya renal yetmezlik
Karacier ve bbrek major T3 dnm yeridir
Yksek doz glukokortikoid
Yetikinde glukokortikoidler 5-deiodinaz inhibe ederler
Propiltiourasil tedavisi
Iyodun organikasyonunun engelenmesine ek olarak 5deiodinaz inhibe eder
Fetal yaam
5-deiodinaz doum sonras glukokortikoidlerle aktive

olmaktadr
Fizyolojik etkiler:
Tiroid hormonlar beyin, n hipoz, dalak ve testisler hari dier tm dokularda termojenik
(kalorijenik) etki gsterir ve oksijen tketimi ile beraber ATP sentez ve yklmn artrr.
Tiroid hormonlar Na/K ATPaz sentezini artrr. Na/K ATPaz nemli bir ATP tketicisidir ve
aktivitesi belirgin ekilde termojeniktir.
Tiroid hormonlar ATP turnover art yannda, hcresel metabolik

oranlarda artrmaktadr:
Kan ekerinde belirgin deiiklikler olmadan karbonhidrat turnovern artrr
Barsaklardan glukoz emilimini ve glukojen depolarndan glukoz serbestlemesini artrr.

Bu etki inslinle (glukoz depolama ve kullanma etkisi) dengelenir.
nslinin hepatik ykmn artrr ve fazla inslini dengelemi olur.
Tiroid hormonlar lipidlerin sentez ve yklmlarn artr ve net etkisi serum TAG ve
kolesterol dzeylerini azaltma ynndedir:
Tiroid hormonlar ayn zamanda periferal dokularda lipoprotein lipaz aktivitesini artrarak
TAG kullanmn ve iskelet kasnda keton cismi kullanmn artrmaktadr.
Kolesterol sentezini artrmasna ramen barsaklardan kolesterol emilimin azaltr, safra

asidi sentezini artrr, LDL turnovern artrr ve net etki olarak kan kolesterol dzeylerini azaltc etki
oluturur.
Tiroid hormonlar bir ok dokuda anabolik etki oluturur:
Geliim srasnda DNA , RNA ve doku growth (EGF ve NGF) faktr retimini artrr.
Kortizolle beraber GH geni expresyonunu ve GH retimini artrr.
Dokularn normal maturasyonu iin gereklidir. Neonatal hipotiroidide maturasyon bozulur

(Kretenizm).
Normal beyin geliiminin %50sinin gerekletii ge fetal/erken neonatal periyotta beyin

geliimi ve myelinizasyon iin gereklidir.
Prepubertal dnemde lineer kemik geliimi, iskelet matrasyonu ve normal somatik

geliim iin gereklidir.
Yetikinde aminoasidlerin dokulara tanmasn, protein sentezini artrc etki oluturur ve

GHn etkilerini destekler.
Sadece hipoz tirotrop hcrelerde protein sentezini engellemektedir.
121
DrTus.com
122
Tiroid hormonlar kalp, iskelet kas, vaskler dz kas, adiposit ve beyinde -adrenerjik
reseptr saysn artrarak -adrenerjik uyarya doku cevabn ayarlamaktadr. Bu etkinin bozulduu
hipotiroidi durumlarnda ortaya kan souk intolerans, hipoglisemi, mental aktivite kayb ve hafza
bozulmasnn esas nedeni dokuda katekolamin uyarmnn ve yantnn bozulmasdr.
Farmokolojik etkiler:
Tiroid hormonu ykseklii:
Doku enerji depolarn tketir ve dokular katekolaminlere ar duyarl hale getirir
Protein sentezi inhibe olur, ykm artar ve kortizoln antianabolik etkisi artrlr
Gelime dneminde bunlara bal olarak gelime supresyonu, kas zay, kilo kayb ve
karacier ve kas glikojen depolarnn azalmas ortaya kar.
Aminoasid, laktat, pirvat ve gliserol artna bal olarak glukoneogenezi desteklese de,
periferde glukoz kullanm artmasna bal olarak hiperglisemi iddetli deildir.
Lipolizi artrr ve TAG depolar tkenir. Dokularn FFA ve keton cismi tketimi artar. Serum
TAG ve kolesterol dzeyleri azalr.
Glukoz, aminoasid, lipid depolarnn azalmasna bal olarak fazla yeme ortaya kar.
Doku katekolamin yant artna bal olarak kardiak out put art, periferal rezistans
art, taikardi ve terleme oluur. Davran deiikleri (sinirlilik, tahammlszlk, dikkat azalmas ve
emosyonel labilite) sktr ve tiroid fonksiyonlarnn dzelmesini takiben metabolik deiiklerin
dzelmesinden ok daha uzun srelerde normale dner.
PARATROD HORMON
Paratiroid bezin parankimas chief hcreler ve oksi l hcrelerden olumutur. Chief

hcreleri daha fazla yer alr ve PTH retiminden sorumludur. Oksil hcrelerin fonksiyonu bilinmemektedir.
PTH 84 aminoasidlik unkomjuge polipeptiddir ve N-terminal 34 aminoasidlik ksm tm

hormonal aktiviteyi gsterir.
PTH pre-prohormon eklinde sentezlenir ve sentez sonras pre- blgesi hzla

uzaklatrlarak prohormon haline evrilip golgiye aktarlr ve depolanr. Uyarya yant olarak golgide proksm uzaklatrlarak aktif hormon olarak salnr.
PTH bezde katepsin B ve Dyi kapsayan bir grup proteolitik enzim tanmlanmtr.
Katepsin B PTHu hzla iki peptide bler.
Sentezinin dzenlenmesi:
++
PTH seviyesi temel olarak plazma Ca u tarafndan dzenlenir.

Plazma Ca unun azalmas PTH salnmnd ve sentezinde arta yol aar. Ca un PTH
mRNAsn artrd, stabilize ettii ve translasyonunu artrd bildirilmiitir.
Vit.D dzeyleri arttnda, vit.D -reseptr komplaksi PTH geni promoter blgesindeki vitamin
Dye yant elemanna balanarak gen transkripsiyonunu basklar ve PTH dzeylerini azaltr.
Uzam hipokalsemide PTH reten hcrelerin saysnda artma ve uzamada izlenir.
PTH salnm zerine fosfatn hibir etkisi yoktur.

Ca dzeyleri normalken hipomagnazemi PTHu uyarmaktadr. Hipermagnazemi ise inhibe
etmektedir.
Ca ve Mgun etkileri hemen hemen benzer olmasna ramen Ca 2-4 kat kadar daha gl
bir uyarandr.
iddetli hipomagnazemi PTH salnmn ve dokudaki etkisini bloke etmektedir nk

adenilat siklaz aktivitesi bloke olmaktadr. Epinefrin ve dier -adrenerjik ajanlar ve eksojen cAMP PTH
salnmn artrmaktadr.
PTH iin hedef dokular bbrekler ve kemiktir. Barsaklar zerine olan etkilerine vit.D araclk
etmektedir.
PTH kemikte kemik rezorbsiyonunu ve yeni kemik oluumunu uyarr. Kemik ykm yksek
dozlarda izlenirken, yapmn uyarlmas genelde zyolojik PTH dzeylerine yant olarak oluur.
PTH kemik rezorbsiyonunu osteoklast saysn artrarak ve osteoklastlarn osteoblasta

dnmn geciktirerek yapmaktadr. Bu ilemler yavatr.
++
++
++
++
122
DrTus.com
123
Ayrca PTH osteoklastik kollajenaz aktivitesini ve lizozomal hidrolazlarn salnmnda

uyarmaktadr.
PTH renal 1 -hidroksilaz aktivitesini artrr ve aktif D vitaminin oluumunu uyarr.
Normalde lte edilen Caun %65-80I, fosfatn %85-90I proksimal tbllerden geri
emilmektedir. Proksimal tblde fosfat atlm PTH ile regle edilmektedir. Artm PTH dzeyleri
proksimal tbllerde Ca emilimini artrrken fosfat emilimini azaltmaktadr. Bu fosfatrik etki
vit.Dnin etkisine tersdir.
drar cAMP dzeyleri normalde plazma ve sitozol miktarlarndan 100 kat daha fazladr.
drar cAMP PTHnun renal tbllerdeki etkisine bal olarak oluur.
PTHnun bbreklere etkisi dakikalar iinde gerekleirken, kemikler zerine olan etkisi
saat ve gnler iinde olmaktadr.
Kalsitonin
Tiroidin parafollikler C hcrelerinde sentezlenir. PTHa kart etkiler gsteren bir

hormondur.
V kalsitonin uygulanmas serum Ca ve P dzeylerini hzla azaltr. Bu etki kemik ve

bbrekler aracl ile olur. CT kemikten plazmaya Ca ve P akn inhibe eder.
Kalsitonin primer olarak serum Ca konsantrasyonu ile dzenlenmektedir (hiperkalsemide

artar, hipokalsemide azalr). Ayrca salnmn gastrin, CCK ve glukagonda etkilemektedir.
Medller tiroid karsinomu iin iyi bir markrdr ve paget hastal tedavisinde kullanlr.
PANKREAS HORMONLARI
nslin
nslin preproinslin hcrelerinde GERda sentezlenir. Pre-hormon sinyal peptidi ERda
uzaklatrlr. Proinslin moleklnde inslin ve C peptid ksmlar dipeptid balar ile birbirine
balanmtr.
Enzimatik etkileimle inslin ve C peptid golgide birbirinden ayrlr. Aktif hormon

olarak dolama salnr.
C peptidin bilinen atijenik etkinlii yoktur. C peptid dardan verilen inslini, endojen
retilenden ayrmay ve antiinslin antikor varlna bal olarak inslinin tam olarak llemedii
durumlarda inslin miktar tayinine olanak salayabilir.
Hemproinslin hem de inslin Zn ile birlemitir.
nslin salnmnn dzenlenmesi
Kan glukoz dzeyleri inslin salglanmasnn en nemli dzenleyicisidir. Salglamada eik

deriim 80-100 mg/dl olup, maksimum yant 300-500 mg/dl arasnda alnr.
Bata adrenalin olmak zere -adrenerjik agonistler inslin salglanmasn, bu olay glukoz
ile uyarlm olsa bile inhibe ederler. -adrenerjik agonistler ise inslin salglanmasn stimle ederler.
GH, kortizol, hPL, strojenler ve progestinlerin yksek dzeylerine maruz kalma inslin
salgsn artrr. Dolaysyla gebeliin son dnemlerinde inslin dzeyleri olduka yksektir.
nslin etkileri: Zardan tama zerine olan etkileri:
Glukozun tayclarla (GLUT4) hcreye giriini kolaylatrr (kas ve ya hcrelerine).
nslin aminoasidleri hcrelere ve zellikle kaslara giriini de tevik eder ve K , Ca ,

nkleozidler ve inorganik fosfatn hareketini iddetlendirir.
+
++
Karbonhidrat metabolizmasna olan etkileri:
nslin eksikliinde glikoliz, lipogenez ve glikogenez azalr.
nslin glukokinaz, PFK ve PK dahil glikolizin kilit enzimlerin etkinlik ve niceliklerini

artrarak glikolizi artrr. Plazma glukoz konsantrasyonunu azaltr.
Karacierdede bulunup kaslarda bulunmayan glukoz 6-fosfatazn etkinliinide
123
DrTus.com
124

azaltmaktadr.
nslin glikojen sentaz enzimini stimle eder. Yani inslinin glikojen metabolizmasna
etkisi anaboliktir.
nslinin ya metabolizmasna olan etkileri
Ya asidi sentezi iin gerekli Asetil KoA ve NADPH salar, Asetil KoA karboksilaz aktive
eder ve TAG sentezine katlan gliserol salayarak lipogenezi stimle eder.
Karacier ve ya dokuda lipolizin kuvvetli inhibitrdr. nslin hormona duyarl lipaz

inhibe eder.
nslin LDL ve VLDLnin oluumu ve temizlenmesinide etkiler, inslin eksikliinde bu

molekllerin ve kolesteroln plazma dzeyleri artmaktadr.
nslinin protein metabolizmasna olan etkileri
Protein sentezini uyarmas ve ykm geciktirmesi nedeni ile inslin protein

metabolizmasna anabolik etki yapar. Ntral aalerin kaslara alnmasn uyarr.
nslin hcre kltrlerinde hcre oalmasn uyarmaktadr.

NSLN ETKS LE AKTVE EDLEN ENZMLER
NSLN ETKS LE NHBE EDLEN ENZMLER
Glikolitik enzimler
Glukoneogenik enzimler
Glukokinaz
Glukoz 6-fosfataz
Fosfofruktokinaz-1
Pirvat kinaz
PEPCK
Lipogenez enzimleri
Pirvat karboksilaz
Lipoliz enzimleri
Ya asid sentetaz
Hormon sensitif lipaz
Pirvat dehidrogenaz
Glikojenolitik enzimler
Lipoprotein lipaz
Glukojen fosforilaz
Sitrat liyaz
Dier
HMG KoA redktaz
Adenilat siklaz
Glukojenik enzimler
Glukojen sentetaz
Dier
Na/K ATPaze
Fosfodiesteraz
Glukagon
Pankreas adack -hcrelerinde sentezlenir.
Glukoz, inslin ve IGF-1, glukagon salglamasn inhibe etmektedir.
Glukagon, glikojen ykmn, lipolizi aktive eder. Ayrca en gl glukoneogenik

hormondur.
Ayn zamanda ketojeniktir.
Glukagon kan ekerini artrc etkiler oluturur.
124
DrTus.com
125
Glukagon etkisinin 1. Hedef organ karacierdir. Karacierde glikojen yapmn inhibe

ykmn aktive eder.
PEPCKy uyarr ve aminoasidlerden glukoz yapm hz artar.
Adrenalin kas ve karacierde glikojen ykmn uyarmaktadr.
Ya dokuda hormona duyarl lipaz aktive eder. Keton cisimi oluumunu artrr.
HMG Ko redktaz aktivitesini azaltr.
Somatostatin
Pankreas adack D hcrelerinde sentezlenir.
Somatostatin hipotalamus, pankreas, sindirim kanal, MSS (nrotransmitter olarak grev

grr) bir ok noktasnda bulunur.
Somatostatin dier adack hormonlarnn salnmn inhibe eder.
Farmakolojik dozlarda somatostatin akut inslin eksikliine bal ketozu, glukagon

salnmn inhibe ederek engeller.
Somatostatin ayrca;
Mide boalmasn uzatr,
Gastrin salglanmasn ve dolaysyla mide asit ieriini azaltr,
Pankreas ekzokrin salgsn azaltr,
Splanknik kan akn azaltr,
eker emilimini yavalatr.
Pankreatik polipeptid
Pankreas F hcrelerinden salglanr. nsanda salglanmas proteinli yemek, alk, egzersiz ve akut
hipoglisemi ile artarken, somatostatin ve glukoz art ile azalmaktadr. Somatostatine zt etki
yapar, barsak motilitesi ve mide boalmasn hzlandrr.
YA DOKUSU HORMONLARI
Leptin
Leptin laboratuvar farelerinde OB (obesite) geni rn olarak tanmlanmtr.
Leptin en ok adipositlerde olmak zere ok azda intestinal epitel hcreleri ve plasentada

retilmektedir.
Leptin reseptrleri beslenmeyi dzenleyen hipotalamusun arkuat, ventromedial ve

dorsomedial nukleuslarnn nronlarnda yer alr.
Leptin ya dokusu dzeyini beyne bildiren sinyadir. Ya dokusu dzeyi yeterli

olduunda salglanan leptin miktar reseptrleri ile etkileerek itah ve yakt almn azaltr ve
enerji harcanmasn destekler.
Leptin ayn zamanda sempatik sinir sistemini uyararak, kan basncn, kalp atmn ve
termogenezi artrmaktadr.
Termogenezi artrmas adipoz doku mitokondrilerinde ayrc (uncoupling protein)

olarak davranmasna baldr.
Leptin beslenmeyi ve itah belirleyen tek hormon deildir. nslin salgsda ya dokusu
miktarn ve enerji dengesini yanstr. nslin hipotalamusdaki reseptrleri etkileyerek itan azaltr.
Leptin sekonder mesajc olarak JAK/STAT kullanr.
tah basklayan peptidler (anaroksijenik): inslin, -MSH, CRH, CART (kokainamfetamin regulated transkript), CCK
tah artranlar: Nropeptid Y (hipotalamus arkuat nukleusda sentezlenir) ve ghrelin

(mide kaynakl) dir.
125
DrTus.com
126

Adiponektin ve rezistin; yag dokusundan salglanan ve inslin rezistansndan sorumlu olan
hormonlardr.
Ghrelin: Mide tarafndan salnan bir peptid hormondur. tah artrc hormon olarakda bilinir. Ghrelin
enjeksiyonu ksa sreli itah artrmakta ve enerji harcanmasn ve ya katabolizmasn azaltmaktadr.
SNDRM KANALI HORMONLARI
Hormon
Yerleim
Ana etkisi
Gastrin
Mide antrumu, duodenum
Mide asit ve pepsin salglanmas
CCK
Duodenum, jejenum
Pankreatik amilaz salglanmas
Sekretin
Duodenum, jejenum
Pankreatik bikarbonat salglanmas
Gastrik inhibitr polipeptid (GP)
nce barsak
Glukoz aracl inslin salnmasn artrr, mide asit

salglanmasn inhibe eder
VIP
Pankreas
Dz kas gevemesi, Pankreatik bikarbonat salglanmas
Motilin
nce barsak
Barsak ve mide motilitesini balatr, alt zefagial

s nkteri kasar
Somatostatin
Mide, duodenum, pankreas
ok sayda inhibitr etki
Pankreatik polipeptid (PP)
Pankreas
Pankreas bikarbonat ve protein salglamasn

inhibe eder.
P maddesi
Tm sindirim kanal
Enkefalinler
Mide, duodenum, safra kesesi
Opiyuma benzer etki
Nrotensin
leum
Potent vazodilatatr ajandr. Gastrik asid

salnmn, gastrik veintestinal motiliteyi inhibe
eder. nslin salnmn uyarr
Enteroglukagon
Pankreas, ince barsak
Tm GS, zellikle duodenum
Gastrin ve gsatrik asid sekresyonu art, CCk

sal-nm, safra kesesi kaslmas, pankreasdan
enzim ve bikarbonat salnm, intestinal motrilite
azalmas
Bombesin
126
DrTus.com
127
NKLEOTD YAPISI
Nkleotidlerin yapsnda bir azotlu baz, bir monosakkarid (pentoz) ve bir, iki veya tane fosfat grubu
bulunur. Azot ieren bazlar; ikiye ayrlabilir: Prinler ve pirimidinler.
Prin ve Pirimidinlerin Yaps

Hem DNA, hem de RNAda bulunan prin bazlar ayndr: Adenin (A) ve Guanin (G), pirimidin
bazlarndan ise Sitozin (C) hem DNA hem de RNA da bulunur. Ama ikinci pirimidin bazlar farkldr:
DNA da Timin (T) bulunurken, RNAda Urasil (U) bulunur.
Nkleozidler
Bir bazla pentoz birleince bir nkleozid meydana gelir. A, G, C, T ve U ribonkleozidlerine
srasyla; adenozin, guanozin, sitidin, timidin ve ridin denir. Eer eker birimi ribozsa, bir
ribonkleozid, eer bu eker 2-deoksiribozsa bir deoksiribonkleozid meydana gelir.
Nkleotidler
Nkleotidler, nkleozidlerin mono, di veya trifosfat esterlerdir. Eer pentozun 5 karbonuna bu
fosfat grubu eklenmise nkleotid monofosfat (r: AMP veya CMP) iki fosfat grubu eklenmise
nkleozid difosfat (r: ADP) veya fosfat grubu eklenmise de nkleozid trifosfat (r: ATP)lar
meydana gelir. (Not: Bu fosfat gruplar nkleotid ve nkleik asitlerin negatif yklerini salarlar).
Serbest nkleotitler:
9.
10.
11.
12.
13.
1. Adenozin trevleri: ATP, ADP, AMP, SAM, cAMP, PAPS

2. Guanozin trevleri: GTP, GDP, GMP, cGMP
3. Hipoksantin trevleri: XMP
4. Urasil trevleri: UTP, UDP, UMP; glikoprotein ve proteogliken sentezinde yer alr
5. Sitozin trevleri: CTP ve CDP; fosfogliserat sentezinde ve sfingozin sentezinde yer alr.
PRN NKLEOTD SENTEZ

Nkleotid sentezinde basit yapsal molekllerin kullanm (de novo sentez) ve bazlarn tekrar kullanm
(salvaj yollar) olmak zere iki temel yol karmza kar.
De novo sentez:
nsanda de novo prin nklrotid sentezinin balang noktas riboz fosfatlardr.
nsanda riboz-5-fosfatlar temel olarak:
6.
1. HMY (major kaynak zellikle KC ve Kde)
7.
2. ronik asit yolu
8.
3. Glikolizden (glikolitik ara rnlerden) salanr. Birinci basamak 5-fosforibozil-1-pirofosfat
(PRPP) sentezidir De novo sentez zellikle karacier ve plasentada aktiftir. Nonhepatik dokularda ise
daha ok karacier
127
DrTus.com
128

kaynakl prinler kullanlr
BYOKMYA
167
Prin ve pirimidin nkleotidlerin riboz fosfat ksm PRPPdan salanr. PRPP nkleotid sentezindeki
anahtar bileiktir. PRPP prin ve pirimidinlerin hem de novo sentezinde hem de salvage yollarda
kullanlr. PRPP riboz fosfattan ATP varlnda sentezlenir.
Sentezde oluan bileik IMPdir. AMP ve GMP IMPden sentezlenir..

.
Sentezin birinci ve dzenleyici basama PRPP sentaz ve glutaminden 5fosforibozilaminin olutuu amidofosforibozil transferaz enzimi ile katalizlenen basamaktr.
.
Prin halkasnn C-4 - C-5 ve N-7 atomlar glisinden, N-1 atomu aspartattan, N-3 ve
N-9 atomlar glutaminden, C-2 ve C-8 atomlar N10 formil tetrahidrofolattan, C-6 atomuda CO2den
kaynaklanr.
Salvage yollar:
Prin bazlarnn tekrar kullanmn ifade eder. zellikle ekstrahepatik dokularda nemlidir. Prinler
nkleotid katabolizmasndan, polinkleotid ykmndan ve diyetten alnr.
Temel reaksiyon:
nsanda iki adet fosforibozil transferaz enzimi vardr. Adenin fosforibozil transferaz (APRT)
adeninden AMP oluumunu katalizler. Hipoksantin-guanin fosforibozil transferaz (HGPRT),
hipoksantin ve guaninden sras ile IMP ve GMP oluumunu katalizler.
Salvage yollarda AMP veya GMP, IMP sentezi iin 2 adet yksek enerjili fosfat ba kullanlrken, de
novo sentezde her biri iin 6 yksek enerjili fosfat ba kullanlmaktadr.
BYOKMYA 169
Prin biyosentezinin reglasyonu:

9.
1. PRPP sentetaz enzimi yksek prin nkleotid dzeyleriyle inhibe olur. Bu enzim prin dzeyleri
fazla olduu zaman bile tamamen inhibe edilemez nk PRPP pirimidin ve histidin sentezi iinde
gereklidir.
10.
2. Prin nkleotid sentezinin birletirici basama olan glutamin-PRPP amidotransferaz basama
(PRPPI fosforibozilamine evirir), prin nkleotidlerce inhibe edilir.
11.
3. IMPden AMP oluumu AMP art ile, IMPden GMP oluumuda GMP art ile inhibe edilir.
12.
4. GTPnin AMP sentezinin substrat olmas, ATPnin de GMP sentezinin substrat olmas adenin
ve guanin ribonkleotid sentezini dengeleyen dier bir faktrdr.
Nkleotid difosfatlar deoksinkleotid difosfatlara evrimi:

Nkleotidlerin deoksiformlarna evrimi sadece difosfat formlarnda oluur. Enzim
ribonkleotid redktazdr. Enzim sayesinde nkleotid difosfatlar 2-karbonunun indirgenmesiyle
deoksi nkleotid difosfatlar (dNDP)oluur. Enzim sadece hcre blnmesine hazrlk aamasnda,
hcreler DNA sentezlerken aktiftir. ndirgenme tiyoredoksin, tiyoredoksin redktaz ve NADPH
gerektirir.
Tiyoredoksin ayn zamanda glutatyon benzeri nemli bir antioksidan maddedir.
128
DrTus.com
129

BYOKMYA 171
PRN NKLEOTD KATABOLZMASI

.
Prin nkleozid fosfatlarn ykm (AMP, IMP, GMP ve XMP) 5-nkleotidaz enzimiyle
yaplan hidroliz reaksiyonu ile balar. Sonuta adenosin, inosin, guanosin ve xantosin ve fosfatlar
olumaktadr.
.
Adenosin ADA (adenozin deaminaz=adenozin aminohidrolaz) ile inosine dner.

.
Bir sonraki basamakta inosin, guanozin ve ksantozin prin nkleozid fosforilazla

tepkimeye girerek, riboz-1-fosfatlarn ayrlmas ile srasyla hipoksantin, guanin ve ksantin olutururlar. Bu
oluan pentoz ekerler ya daha ileri ykma urarlar veya atlrlar.
.
Bir sonraki basamakta ise hipoksantin ve guanin sras ile ksantin oksidaz ve
aminohidrolazla ksantine evrilirler.
.
Tm prin nkleotidlerin ykmnn ortak ara rn ksantindir. Ksantin oksidaz bir

ok dokuda bulunmasna ramen zellikle karacier ve ince barsaklarda olduka aktiftir. Ksantin
oksidaz reaksiyonunun rnleri rik asit ve hidrojen peroksittir.
.
nsan rik asit, re ve kreatinin nitrojen metabolizmasnn son rnleridir. de idrarla

atlr ve primer son rn redir.
Ksantin oksidaz reaksiyonu:

.
Ksantin oksidaz molibden, Fe (hem d) ve labil slfr ieren bir avoproteindir.

.
Ksantin, ksantin oksidaz reaksiyonu iin hem rn hemde substrattr. Molibden eksiklii
ksantinriye neden olur.
.
Ksantin oksidaz reaksiyonunda speroksit radikali oluur. Bu radikal daha sonra SOD ile
hidrojen peroksite evrilir. Hidrojen peroksitte katalaz veya peroksidazla inaktive edilir. Speroksit retimi
nedeni ile reperfzyon hasarnda ksantin oksidaz reaksiyonununda katks vardr.
.
Ksantin oksidaz allopurinolle (gut tedavisi) inhibe edilir.
PRN NKLEOTD METABOLZMASI HASTALIKLARI

GUT
.
Gut, kanda ratlarn (hiperrisemi) ve idrarda rikasitin artt kaltsal veya kazanlm
olabilen bir grup hastalktr. Tm klinik semptomlar ratlarn biyolojik svlarda dk znrl nedeni
ile grlr.
.
ratlar bir solsyonda yksek konsantrasyonda bulunduu zaman hzla monosodyum

rat monohidrat olutururlar.
Primer gut:
Genellikle erkeklerde grlen prin metabolizmasnn genetik geili bir hastaldr. Kadnlarda
olduka nadirdir fakat bulunursa daima postmenapozal dnemde izlenmektedir. ocuk ve
adlesanlarda olduka nadirdir.
Primer gut ya fazla retime veya eksik atlma veya her ikisine bal olarak olumaktadr. Primer
renal gutta problem rik asit transportundaki renal tbler defekte bal olarak dk rik asit
atlm hzdr. Primer metabolik gutta ise problem fazla retimdedir.
Sekonder gut:
Lsemi, kronik nefrit veya polisitemi gibi hastalklara sekonder olarak geliir. Bu tip hiperrisemi
genellikle prin nkletid turnover hz artna baldr. Adlesan ve ocukta seyrekde olsa grlen
gut bu tiptir.
129
DrTus.com
130
Hiperrisemi nedenleri
.1. PRPP fazla retimi:
.
Gut hastal olan ou hiperrisemik hastada hastalk nedeni bilinmemektedir.

.
Hiperriseminin nedeni PRPP art olabilir. PRPPn fazla sentezinin nedeni PRPP
sentetaz enziminde grlen Xe bal olarak kaltlan bir mutasyona bal olabilir.
.
PRPP miktarnn art prin nkleotid sentezinde salvage yollarn eksik almasna bal
olabilir. HGPRT eksiklii (Parsiye, tam) hiperrisemi nedenidir. XR kaltlr.
.2. ATP tketiminin, sentezinden ok daha hzl olduu durumlarda veya ATP sentez bozukluklarnda
dokularda yksek oranda ADP ve AMP birikir. Bu metabolitlerinde daha ileri ykm ile rik asit art izlenir.
.
Yani hiperrisemi hcresel enerji krizinin bir gstergesi olarak da kullanlabilir. Ethanol toksisitesi
ATPnin AMP ykmn artrarak hiperrisemiye neden olur. Tm bu durumlar ksantin oksidaz aracl ile
rik asit retiminde arta neden olurlar. Buna bal olarakda hcrede speroksit ve hidrojen peroksit
radikali oluumuda artmaktadr.
5.
3. Hiperrisemi ayn zamanda adult respiratuar distres sendromu gibi hipoksik koullarda
6.
4. Glukoz-6-fosfataz eksikliinde. Benzer mekanizmalar V fruktoz uygulanmasna bal grlen
gut iinde geerlidir.
7.
5. iddetli hemorajik ok gibi akut hastalklarda da oluur.
8.
6. Atlm bozukluklar: ratn renal atlm kompleks bir sretir ve glomerler ltrasyon,
tbler reabsorbsiyon ve tbler sekresyonu ierir. drarda izlenen rat genelde tbler sekresyonla
atlan rattr.Organik asidlerin fazla retimide rik asitin yksekliine yol aar. Laktat, asetoasetat ve -OH
btirat rik asitin bbrek tbllerinden sekresyonu iin yarrlar. Laktik asidemi glukoz-6-fosfataz
eksikliinde ve alkol toksisitesinde oluur. Ketonemi ve ketonride tedavi edilmemi DM, alk ve glukoz6-fosfataz eksikliinde ve dier baz nedenlere bal olarak olumaktadr.
BYOKM
YA 173
Lesc-Nyhan sendromu
.
HGPRTn ksmi eksikliinde hiperrisemi daha haf olmak art ile olur fakat nrolojik
belirtiler bulunmaz. Nrolojik ve davran problemleri Lesch-Nyhan sendromuna aittir. Her iki tip enzim
eksikliide Xe bal olarak kaltlr.
.
HGPRT yokluuna bal olarak hastalarda hcre iinde PRPP birikimi olur. Artm PRPP
dzeyleri de novo prin nkleotid sentezini uyarr ve rik asit retimi artar.
.
Tan eritrositlerde enzim eksiklii gsterilerek konulur.

.
Hastalarda allopurinol hiperrisemi kontrol iin kulanlr. Santral sinir sistemi problemleri
iin bilinen ve uygulanan herhangi bir tedavi yoktur.
Adenin fosforiboziltransferaz eksiklii

Eksiklite oluan esas tablo idrarda insolble materyal olan 2,8-dihidrooksiadenin artdr. Bu
madde rutin analizde ratla karabilir. Bu hastalarda nrolojik problem izlenmez.
Adenozin deaminaz eksiklii (ADA) ve prin nkleozid fosforilaz

(PNP) eksiklii
.
Bu iki OR hastalk immnsistem bozukluklarna yol aar.

.
ADA eksikliinde hem hcresel hem de humoral immnite bozulur (T ve B lenfosit

fonksiyonu) ve kombine immn yetmezlik tablosu ortaya kar.
.
PNP eksiklii ise sadece T lenfosit bozukluu ile beraberdir.

.
Hastalarda PNP eksikliinde hipoglisemi izlemi
Ksantin oksidaz eksiklii:

130
DrTus.com
131

Bu otozomal resesif hastalkta hiporisemi ve hipoksantin ve ksantinin artm riner atlm izlenir.
Hastalarda sklkla ksantin talar izlenir.
PRMDN NKLEOTD BYOSENTEZ

Pirimidin halkasnn bileenleri karbomoil fosfat ve aspartattr. Pirimidin sentezi re sentezinde olduu gibi
karbomoil fosfat oluumu ile balar. re ve pirimidin sentezi farklar yle zetlenebilir:
8.
1. Pirimidin sentezinde kullanlan karbomoil fosfatn sentezi sitozolde karbomoil fosfat sentaz II
enzimi ile yaplmaktadr. re sentezindeki karbomoil fosfat mitokondride karbomoil fosfat sentaz I ile
sentezlenir.
9.
2. re sentezinde nitrojen vericisi NH4 ken, pirimidin sentezinde glutamindir.
10.
3. Pirimidin sentezinde kullanlan sitozolik CPSII enzimi NAGdan etkilenmez.
+
Reaksiyonlar sonucunda oluan uridylat (UMP) major pirimidin nkleotiddir. CTPde UTPden
sentezlenir.
.
CPSII primer reglatr enzimdir. CPSII UTP ile inhibe, PRPP ve ATP ile aktive edilir.
.
Dier nemli kontrol noktas orotidin-5-fosfat dekarboksilazdr. Bu enzimde UMP, CMP,

allopurinol ve oksipurinolle inhibe edilir.
PRMDN NKLEOTDLERNN YIKIMI

Pirimidin halkasnn son rnleri: NH, CO2, -aminoizobtirat ve -alanindir
3
nsanda sadce tRNAda yer alan psdoridinin ykmn salayan enzimler olmad iin idrarda
deimeden atlr.
Orotik Asitri
.
Tip-1 orotik asidri: Orotidilat dekarboksilaz ve orotat fosforiboziltransferaz aktivitelerinin

az olmas gelime gerilii, hipokromik eritrositler ve megaloblastik kemik iliine yol aar. Bu durum Fe,
piridoksin, vit.B12 ve folatla dzeltilemez.
.
Tip-II orotik asidride sadece orotidilat dekarboksilaz eksiklii vardr.

.
drarla da ok miktarda orotat itrah edilir.

.
ridinden zengin diyetle beslenme sonucu anemi dzelir. Orotat itrah da azalr.
.
Prin analoglar olan allopurinol ve 6-azoridin, orotidilat dekarboksilaz kstlayarak

orotikasidriye neden olur.
DNANIN YAPISI
.
DNAnn monomerik birimleri deoksiribonkleotidlerdir. DNA yapsnda prin ve pirimidin

nkleotidlerinin deoksi trevleri yer alr. Deoksi formda tek fark riboz moleklndeki bir OHin bir hidrojenle
yer deitirmesidir.
.
DNAnn bu monomerik birimleri birbirleri ile 3-5 fosfodiester ba ile balanarak polimer
halinde bulunurlar.
.
DNA ve RNAda nkleotidler arasnda yer alan fosfodiester balar kimyasal veya
enzimatik hidrolizle alabilir. Enzimatik hidroliz yapan enzimlerin genel ad nkleazlardr. DNAda
deoksiribonkleazlar, RNAda ise ribonkleazlar bu ii gerekletirir. Zincirin i ve orta ksmlarndaki
nkleotidleri serbestletiren nkleazlara endonkleazlar, sonundaki bir nkleotidi serbestletiren
nkleazlara ise ekzonkleazlar denilir.
131
DrTus.com
132
ift heliks
.
Hidrojen balar ve hidrofobik etkileimler ift sarmal heliksin kararlln salar. GC balanmas A-T balanmasna gre %50 daha gldr.
.
ift heliksde 2 DNA zinciri birbirine bir eksen etrafnda sarlarak bir kk (minr) bir de
byk (major) oluklu helikal bir yap oluur.
.
Zincirler birbirleri ile antiparalel olarak eleirler. Yani bir zincirin 5 ucu ile dier zincirin 3
ucu eleir.
.
DNA heliksinin en sk rastlana ekli klasik B eklidir. Heliksde 2 sarmal aras ilikilere
bal olarak bir geni birde dar aralk oluur.
karyotlarda DNA organizasyonu:

.
Normal bir insanda 46 kromozom vardr (22 ift homolog kromozom ve XY veya XX olmak
zere 2 ift seks kromozomu).
.
karyotik hcrelerin ekirdeklerinden elde edilen kromozomal malzeme KROMATNdir.

.
Kromatin:
.
ok uzun, ift iplikli DNA moleklleri

.
Hemen hemen buna eit miktarda histon ad verilen bazik proteinler

.
Az miktarda histon d proteinler

.
Kk miktarda RNAdan oluur.

.
Histon d proteinler DNA topoizomerazlar ve DNA replikasyon enzimleridir

BYOKMYA 175
Histonlar ve nkleozomlar:
.
Histonlar kk proteinlerdir. ok miktarda lizin ve arjinin ierdikleri iin ntr pHda pozitif
ykldrler.
.
H1, H2A, H2B, H3 ve H4 olmak zere toplam 4 snf vardr. Pozitif ykl olduklar iin,
negatif ykl DNA ile iyonik balar kurarlar.
.
Her nkleozomun orta ksmnda her birinden ikier tane olmak zere H2A, H2B, H3, H4
proteinleri bulunur. H1 iki nkleozomun arasnda yerleir, nkleozomun merkezinde yoktur.
Nkleozomlarn daha youn yaplar halinde paketlenmesine yardmc olur.
.
DNAan en kolay ayrlan histon proteini H1dir.

.
Nkleozomlarn bir arada toplanna olaslkla, anyonik nkleer protein olan

nkleoplazmin araclk eder.
Telomerler:
.
Her bir kromozomun ular, telomer ad verilen yaplar ierir.

.
Telomer ksa, yinelenen, TGden zengin dizgilerden oluur. nsan telomeri 5-TTAGGG-3
dizesinin deiik saylarda yinelenmesine sahiptir.
.
Telomer sentezinden yani telomerin boyunun srdrlmesinden sorumlu olan enzim
teolemrazdr. Telomer ksalmas kanser dnm ve yalanmayla bantl olduu iin telomeraz kanser
terapisinde nemli bir enzimdir.
.
Primer hcre kltrlerinde yalanma srasnda telomerlerin boyunun ksald

grlmtr. te yandan kltrdeki hcreler lmszlk kazandnda bunlara ait telomerlerin boylarnn
kararl hale getii ve bu hcrelerin telomeraz etkinlii gsterdii saptanmtr.
.
Telomerazn baz kanser tiplerinde de etkin olduu gsterilmitir.
karyotlarda hcre dngs fazlar:

.
DNA replikasyonu, krayotlarda hcre dngsnn S faznda meydana gelir.
132
DrTus.com
133

.
karyotik hcre dngs G0, G1, G2, M ve S fazlarndan oluur.

.
Tm karyotik hcrelerde hcre dngsnn bir devreden dierine geiini salayan

siklinler ad verilen spesik gen rnleri olan proteinler bulunur. Siklinlerin dzeyleri hcre dngs
srasnda artma ve azalma gstermektedir.
.
Siklinlerin art eitli siklinlere baml protein kinazlar devreye sokar (CDK). Bunlarda
hcre dngsnn devam iin gerekli olan baz maddeleri fosforlarlar ve dngnn yaplmasn salarlar.
SKLN
KNAZ (CDK)
LEV
CDK4, CDK6
G1/S arasndaki engelleme noktasnn almasn salar. Artk

zorunlu olarak S evresine ilerler.
E, A
CDK2
DNA sentezinin erken S evresinin balamas
CDK1
G2den Me gei
G1 faz:
.
lk ayrlma fazdr. Bu fazda hcreler kromozomlarn 2ye katlamaya hazrlanrlar.

.
Bu faz aslnda hcrelerin karar fazdr. Bu fazda hcre dngsnn dnda kalp sessiz
faza geebilir veya terminal farkllam hale dnebilirler vaya blnmeye devam edebilirler.
.
Terminal farkllam hal blnmeyen hcre halidir. Sessiz durum veya terminal
farkllam durum G0 olarak adlandrlr. Hcreler G0 hallerini uzun sre koruyabilirler. Spesik uyarlar
G0 fazndaki hcrenin tekrar G1 fazna geip hcre dngsne girmesini salayabilirler.
S (sentez) faz:
Bu fazda DNA sentezi (replikasyonu) oluur. Ayrca histon benzeri baz spesik proteinlerde bu fazda
sentezlenir.
G2 faz:
(kinci ayrlma faz) Replikasyonu tamamlayan hcreler bu faza girer. Hcreler blnmeye hazrlanr.
Kromozomlar ksalr kalnlar. Mikrotbller polimerize olur ve mitotik icikler ortaya kar.
M faz:
Mitoz izlenir. Bu fazda kromozom ifti kutuplara doru ayrlr. Bu faz profaz, metafaz, anafaz ve telofaz
olmak zere 4 evreden meydana gelir.
DNA REPLKASYONU
DNA replikasyonu iin gerekli olanlar:
1. Substrat:
4 deoksinkleozid trifosfatta (dATP, dGTP, dCTP, dTTP) ortamda olmaldr.
2. Kalp:
Tek zincirli DNA zinciri kalp olarak kullanlr. Bylece yeni oluan ift sarmallarda bir yeni birde
eski zincir bulunur. Bu olaya semikonkervatif replikasyon denilir.
DNA replikasyonu ift ynldr. Yani bir blgeden balayp her iki yne doruda devam eder.
3. Primer:
DNA replikasyonu bir primer olmadan balayamaz. Primer kalp zincirin ilk 10 nkleotidine uygun
olarak sentezlenen RNA parasdr.
133
DrTus.com
134
4. Enzimler:
DNA polimerazlar
Replikasyon
atal
oluumunda
grevli
olan
proteinler: DNA A proteini:

zellikle AT baz iftlerinden zengin olan replikasyon orjinine 20 ile 50 tane DNA A proteini
balanr. ATP gerektiren bir ilevdir. Bylece sarmallar birbirinden ayrlarak, tek sarmall DNA
blgeleri meydana gelir.
BYOKM
YA 177
Tek sarmall DNA-balayan (TSB) proteinler:

Bunlar ift sarmal yapnn tekrar oluumunu engellerler. Ayrca bu proteinler tek zincirli
DNAy paralayan nkleazlarn etkisinden de korurlar.
DNA helikazlar:
Bu enzimler tek sarmall DNAya replikasyon atalnn yaknndan bir yere balanrlar. Sonra
ift sarmall blgeye doru hareket ederler. Sarmallarn birbirinden ayrlmasn salar. Helikaz
aktivitesi iin ATP gerekir.
Tip I DNA topoizomeraz:

Bu enzimler ift heliksi oluturan sarmallardan birini tersinir olarak koparrlar. Tip 1 DNA
topoizomerazlarn hem nkleaz (zincir koparan) hem de ligaz (zincir balayan) aktiviteleri
vardr. Aktiviteleri iin ATP gerektirmezler.
Tip II DNA topoizomeraz:

Bu enzimler DNA ift heliksine balanr ve her iki sarmalda da geici krklar olutururlar.
Sonrada kopuk ular tekrar birletirirler. Hem pozitif hem de negatif sperkoilleri aarlar. Tip
II DNA topoizomerazlar hem prokaryotlarda hem de karyotlarda gereklidir. ATP gereksinimi
yoktur.
DNA giraz:
E.colide bulunan bir eit tip II topoizomerazdr. Bu enzim dinlenimdeki halkasal DNAda
negatif siperkoiller oluturur ve replikasyonda oluacak pozitif sperkoiller kolayca engellenir.
DNA replikasyonunun yn:

DNA polimeraz enzimleri kalp DNAdaki nkletid dizelerini ancak 35 ynnde okuyabilirler. Sonrada
buna uygun yeni DNA zincirini de 53 ynnde sentezleyebilirler.
1. Lider zincir:
lerleyen replikasyon atal ynnde 53 ynnde sentezlenen zincirdir. Kesiksiz olarak sentezlenir.
2. Kesikli zincir:
Replikasyon atalnn tersi ynnde sentezlenen zincirdir. Sentez kesikli olarak ksa DNA
paralar halinde gerekleir. Bu ksa DNA paralarna okazaki fragmanlar denilir. Bu
paralar daha sonra birleerek kesiksiz zincir sentezlenmi olur.
134
DrTus.com
135
Primaz
zgn RNA polimerazdr. Yaklak 10 nkleotidden oluan ksa RNA paralar sentezler. Bunlar
kalp DNAya uygun olarak sentezlenir.
DNA polimeraz III

DNA zinciri uzamasndan esas sorumlu olan enzimdir. DNA zincirin sentezlenbilmesi ve uzamas
iin 4 deoksiribonkleozid trifosfatn (dATP, dTTP, dCTP ve dGTP) hepsi bulunmaldr.
Yeni sentezlenen DNAnn kontrol:

Replikasyonda hata olmas durumunda ciddi belkide lmcl hatalar oluabilir. Replikasyonun
doruluu DNA polimeraz IIIde 53 aktivitesine ek olarak bulunan, 35 ekzonkleaz
aktivitesi ile kontrol edilir.
Zincire her nkleotid ekleniinde DNA polimeraz III bunun kalptaki nkleotide uygun olup
olmadn kontrol eder ve hata varsa dzeltir. Enzim nkleotid karmay 35 ekzonkleaz
aktivitesi ile yapar.
DNA polimeraz Ide 53 polimeraz, 53 ekzonkleaz ve 35 ekzonkleaz aktivitesi vardr.
.
53 polimeraz sayesinde karlan RNA primerin yeri uygun baz dizeleri ile doldurulur.
.
53 ekzonkleaz sayesinde RNA primeri hidrolizle uzaklatrabilir.

.
DNA polimeraz IIIde sadece 35 ekzonkleaz aktivite vardr. 3 5 ekzonkleaz ile

hatal baz elemelerini ortadan kaldrr.
DNA ligaz
DNA polimeraz III ve DNA polimeraz Iin yaptklar zincirler DNA ligaz ile birletirilir. Bu basamakta
1 mol ATP, 1 mol AMPye evrilir.
DNA ONARIMI
karma onarm
Bir ok tamir sistemi hatal blgenin tannmasn ve karlmasn gerekletirir. Bu sistemlerde hatal
ksm yeni sentezlenen dzgn DNAyla onarlr.
1. Timin-timin dimerlerinin onarm:

Timin dimerleri tannr. Tannma sonras exisyon ekzonkleaz (5-3-ekzonkleaz-Polimeraz-1) ile
hatal ksm karlr. Boluk DNA polimeraz-1le doldurulur. En son DNA ligaz balanmay
gerekletirir.
2. Deprinasyonun dzeltilmesi:
Deprinasyon veya depirimidinasyon oluursa bazsz bir boluk oluur. Bu bolua AP-ksm
denilir. Aprinik veya apirimidinik (AP) endonkleaz geriye kalan eker ve fosfat karr. Bo ksm
DNA polimeraz-1 ve DNA ligazla doldurulur.
3. Urasilin uzaklatrlmas:
Sitozinin deaminasyonu ile oluan urasil urasil N-glikozilazla tannr ve uzaklatrlr ve bazsz bir
boluk oluur. Bu bolua AP-ksm denilir. AP endonkleaz geriye kalan eker ve fosfat karr.
Bo ksm DNA polimeraz-1 ve DNA ligazla doldurulur.
135
DrTus.com
136
Direk onarm
Baz hatalar karma onarm olmadan direkt olarak dzeltilebilir.
1. Fotoreaktivasyon:
DNA fotoliyaz enzimi timin-timin dimerleri arasndaki kovalent balnamay direk yok edebilir.
2. Guaninin dealkilasyonu:
Guanin alkiltransferaz enzimi guanindeki etil ve metil gruplarn yok eder.
DNA sentezi iin kullanlanlar

14.
1. Tek zincirli kalp DNA
15.
2. DNAA proteini: Sarmallarn birbirinden ayrlmasn salar
16.
3. DNAhelikazlar: Zincirlerin almasn salar.
17.
4. Tek sarmal DNA balayc proteinler
18.
5. Topoizomeraz enzimleri: Tip 1 ve Tip 2 topoizomeraz ve DNA ginaz (sperkoil problemlerini
amak iin)
BYOKMYA 179
5.
6. DNA sentezini aktive eden proteinler
6.
7. zgn RNA polimeraz (primaz)
7.
8. DNA polimeraz III (prokaryotlarda), DNA polimeraz , , , , (karyotlarda).
8.
9. DNA sentezini aktive eden proteinler 10.DNA ligaz: DNA polimeraz III ve DNA polimeraz Iin
yaptklar zincirler DNA ligaz ile birletirilir. Bu
basamakta I mol ATP, 1 mol AMPye evrilir. 11.Eksizyon ekonkleazlar ve glikozilazlar (UrasilDNA N-glikozilaz v.b.) ve AP-endonkleazlar.
karyotik DNA replikasyonu:

11.
12.
karyotik DNA replikasyonu prokaryotik replikasyona ok benzerdir. Farklar :

1. karyotlarda replikasyon bir ok orjinden balar
2. karyotlarda en az 5 snf DNA polmeraz vardr :
A) Pol, pol, pol :

.
Pol ailesine aittirler.
.
Polda primaz aktivitesi vardr. Bu enzim hem lider hemde kesikli zincir iin RNA primeri
sentezler.
.
Pol lider zinciri, pol ise kesikli zinciri uzatan enzimlerdir. Her ikisinde de 3 5 ekzonkleaz
aktivitesi vardr.
B) Pol : E. Colideki DNA polimerazla ayndr. Primeri karp onarmn yapabilir.
C) Pol ise mitokondriyal DNAnn replikasyonunu gerekletirir.
Revers transkriptaz:
Bir RNA kalptan DNA sentezini gerekletirir. Retroviruslar genetik materyal olarak RNA ierir. Bu
RNA DNA sentezi iin kalp olarak kullanlr. Oluan DNAda konak hcre genomuna yerleir.
136
DrTus.com
137
RNA YAPISI VE SENTEZ

rRNA:
.
Ribozomlarda bulunan RNAdr. Deiik proteinlerle beraber rRNAlar ribozomlar

oluturur.
.
Hcredeki RNAnn %80lik ksmn oluturur.

.
karyotik 60S ribozomal nite 5S, 5.8S ve 28S rRNAlar ve 50den fazla proteinden
oluur. 40S nite ise 18S rRNA ve 30 eit proteinden olumutur.
.
5S rRNA hari, ribozomal RNA molekllerinin ou 45S rRNA ncl moleklnden

sentezlenir.
tRNA:
.
En kk RNA moleklleridir. Hcredeki RNAlarn %15lik ksmn oluturur.

.
Proteinlerde yer alan 20 aminoasidin her birine zg tRNAlar bulunur.

.
Bunlarn dnda az miktarda farkl tRNAlarda bulunmaktadr.

.
tRNA molekllerinde anormal bazlar bulunabilir.

.
Tm tRNA molekllerinin birinci yaps yani nkleotid dizesi yonca yapra eklinde ikinci
yapy oluturmak zere katlanr. Her tRNAda 4 adet kol bulunur:
.
Alc kol: Bu kol her zaman CCA dizesi ile sonlanr . aminoasitlerin karboksil ucu bu
adenozil baznn 3-OH grubuna bir ester ba ile balanr. Aminoasidleri tRNAya amino-ail-tRNA
sentetaz balar.
.
Antikodon kolu: Bu kolda mRNAdaki kodona karlk gelen nkleotid dizesi vardr.
Antikodon tRNAnn zgnlnden sorumludur.
.
D kolu: Dihidroridin baz ierir.

.
TC kolu: Bu kol Timin, psdoridin ve sitozin dizesine sahiptir.

.
Deiken kol: tRNAnn en deiken ksmdr ve tRNAnn boyunun deikenliinden

sorumludur.
mRNA:
.
Hcredeki RNAlarn yaklak olarak %5ini oluturur.

.
Byklk asndan en heterojen RNA tipidir.

.
Molekl arlklar farkl ok sayda mRNA, DNAdan ald genetik bilgiyi sitozole tar.
Burada protein sentezi iin mRNA kalp olarak kullanlr.
.
Bir ok prokaryotik mRNA polisistronik (bir ok proteini kodlar), karyotik mRNA ise
monosistroniktir (tek bir proteini kodlar).
.
En ksa yar mr olan RNAdr yaklak 20-30 sndir.

.
mRNAnn kendine has zellikleri vardr :
.
mRNA 5-ucu 7-metilguanozin apka ierir. Bu apka 5-ekzonkleaz saldrsna kar

korur.
.
mRNA 3-ucu poliA kuyruu (20-250 adenin nkleotidinden olumu) ierir. Bu kuyruk 3ekzonkleaz saldrsna kar korur.
.
Nukleusda sentezlenen RNAlara hnRNA (heterojen nkleer RNA) ad verilir. hn daha

sonra mRNAlar oluturmak zere ileme girereler.
Transkripsiyon :
10.
1. Kalp tek zincirli DNAdr.
11.
2. Sentezde substratlar ribonkleotid trifosfatlardr (ATP, GTP, CTP, UTP).
12.
3. RNA polimerazlar temel olarak DNAy 3 5 ynnde okur ve 5 3 ynnde tek sarmall bir
RNA molekl sentezler
137
DrTus.com
138

13.
14.
4. RNA polimeraz bir primere gereksinim gstermez ve direkt olarak yeni zinciri sentezleyebilir.
5. Sentezlenen RNA protein sentezine girmeden nce modiye edilir.
BYOKMYA 181
Prokaryotik RNA polimeraz :

.
Bu RNA polimeraz DNA sentezinde kullanlan RNA primerleri hari tm RNAlar

sentezler.
.
RNA polimeraz transkripsiyona urayacak gen blgesinin banda bulunan nkleotid

dizesini (promoter blge) tanr ve DNAya balanr.
.
RNA polimerazca sentezlenen birime primer transkript denilir.

.
Prokaryotik RNA polimeraz kor enzim ve sigma () alt biriminden oluur :
.
Kor enzim: 2 , 1 ve 1 alt nitelerinden olumutur. Bu 4 alt birim 5 3 polimeraz

aktivitesinden sorumludur. Kor enzim DNA kalp zerinde yer alan promoter blgeyi ise tanyamaz.
.
(sigma) alt birimi: DNA zerindeki prompter blgeyi tanr. alt birim ve kor niteye
holoenzim denir.
karyotik hcre ekirdeklerinde bulunan RNA polimerazlar snfa

ayrlr:
RNA polimeraz I:
ekirdekikte byk ribozomal RNAlarn (28S, 18S, 5-8S) ncllerini sentezler.
RNA polimeraz II:

Protein sentezine katlacak olan mRNA ncllerini (hnRNA) ve nkleer kk snRNAlar
sentezler. Ayrca baz virsler bu enzimle viral RNAda sentezlemektedir.
RNA polimeraz II -amanitin ile inhibe olur. Mantardan (amanita phalloides) sentezlenen
potent bir toksindir. -amanitin polimeraza skca balanr ve mRNA sentezini dolaysyla
protein sentezini inhibe eder.
RNA polimeraz III:

tRNA, kk 5S rRNAlar ve baz snRNAlar gibi kk RNAlar sentezler.
Mitokondride bir tane RNA polimeraz bulunur.
RNAnn posttranskripsiyonel modi kasyonlar:

Ribozomal RNA (rRNA):
.
Hem karyotik hem de prokaryotik hcrelerde rRNAlar preribozomal (45S) RNA ad

verilen uzun, ncl molekllerden sentezlenir.
.
Prokaryotlarn 23S, 16S ve 5Slik ribozomal RNAlar tek bir ncl moleklden sentezler.
.
karyotlarn 28S, 18S ve 5.8Slik rRNAlarda gene tek bir ncl moleklden sentezlenir.
.
karyotik 5S rRNA ile RNA polimeraz IIIle nkleolusun dnda sentezlenir ve farkl bir ekilde
modi kasyona urar.
.
18S rRNA proteinlerle kompleks yaparak 40S ribozomal alt niti oluturur.
.
28S, 5.8S ve 5S rRNAlar proteinlerle kompleks yaparak 60S ribozomal alt rn

oluturur.
.
Ribozomal alt niteler nkleer porlar aracl ile sitoplazmaya geer, mRNA ile kompleks
yapar ve 80S ribozomlar oluur.
138
DrTus.com
139
Transfer RNA (tRNA) :

.
RNA polimeraz III tRNAlar sentezleyen enzimdir.

.
Prokaryotik ve karyotik tRNAlarda ncl molekllerden sentezlenir. Ayrca tRNAlara bir

CCA dizeside eklenir.
.
Ayrca baz bazlar modiye edilerek anormal bazlarda retilir. Posttranslasyonel

modi kasyonla ridin, pseudoridine, ribotimidine ve dihidroridine evrilir.
Mesenger RNA (mRNA):
RNA polimeraz II tarafndan ekirdekte sentezlenen RNA moleklne primer transkript
veya heterojen nkleer RNA (hnRNA)da denilmektedir. hn RNAlar sitozolik mRNAda
bulunan dizeleri de ierir. Bir seri modikasyon sonras olgun sitoplazmik mRNAlar oluur.
a) 5 apka oluumu:
Bu hnRNAda oluan il deiimdir. apkay 7-metilguanozin oluturur.
b) Poli-A kuyruu eklenmesi:

mRNAnn 3 ucuna poli A polimeraz tarafndan 40-200 adet adenin nkleotidi eklenir.
c) Intronlarn uzaklatrlmas:
hnRNAda intronlar (protein kodlamayan blgeler) ve eksonlar (protein kodlayan dizeler)
diye adlandrlan iki ksm bulunur. Primer transkripten intronlar uzaklatrlr, eksonlar
birletirilir ve olgun RNA oluur.
BYOKMYA 183
PROTEN SENTEZ
Kromozomlarda DNAda depolanm genetik bilgi, DNA replikasyonu ile yavru hcrelere iletilir. Bu genetik
bilginin ifade edilmesi iin nce transkripsiyonla mRNA sentezi gerekir. Daha sonra mRNAdaki bilgi
translasyonla polipeptid zincirine aktarlr.
.
Metionin ve triptofan dndaki amino asitlerin birden fazla kodonu bulunmaktadr.

Metionin iin 2 tane tRNA vardr fakat ikiside ayn kodonu tanr. tRNAlarn biri balang kompleksi iin
dieri ise internal metionin iin gereklidir.
.
5-AUG-3 her zaman iin balang kodonudur ve metionin aminoasidini kodlar.

.
UAG, UGA ve UAA kodonlar herhengi bir aminoasidi kodlamaz. Bunlar sonlanma
kodonlardr.
Translasyon iin gerekli bileenler:

6.
1. Aminoasidler: Sentezlenecek proteine ait tm aminoasidler ortamda bulunmak zorundadr.
7.
2. Tayc RNA (tRNA): Her aminoasid iin en az bir tane zgn tRNA gereklidir. tRNAlar
tarafndan tanan 20 tane aminoasid vardr. Baz aminoasidlerin birden fazla tRNAs ve bu aminoasidleri
kodlayan birden fazla kodon bulunur.
.3. Aminoail-tRNAsentetazlar:
.
Bu enzimler aminoasidlerin kendi tRNAlarna balanmasn salar. Her aminoasid ve

tRNAs iin kendine zg bir aminoail-tRNA sentetaz enzimi vardr.
.
2 aamal bir reaksiyonla aminoasidin tRNAsna 3-ucundan kovalan olarak balanmas

salanr. Bu reaksiyon iin ATP gereklidir ve ATP AMP+PP olacak ekilde paralanr.
.
Aminoail-tRNA sentetaz enzimleri substratlarna (aminoasid ve tRNA) son derece
139
DrTus.com
140

zgdr. Kendine ait olamayan aminoasid ve tRNAlarla raksiyona girmezler. Bylece kodlama hatalar
engellenmi olur.
8.
4. Mesajc RNA: Sentezlenecek polipeptide uygun mRNA gereklidir. Bu mRNA translasyonda
kalp olarak kullanlr.
9.
5. Fonksiyonel ribozomlar:
A ve P blgeleri:
.
Ribozomlarda tRNAlarn baland A ve P blgeleri olmak zere 2 ksm vardr. A ve P

blgeleri ribozomun 2 alt nitesi boyunca uzanr.
.
Tranlasyon esnasnda A-blgesinin iinde bulunan kodona uygun aminail-tRNA buraya

balanr ve aminoasid peptid dizesine eklenir.
.
P blgesindeki kodona ise peptidil-tRNA oturmutur. Bu tRNA sentezlenen peptid zinciri

tar.
5.
6. Balang, uzama ve sonlanma faktrleri protein sentezi iin gereklidir.
.7. ATP ve GTP enerji kaynaklardr. Uzamakta olan polipeptid zincire 1 aminoasidin eklenebilmesi iin 4
yksek enerjili ban paralanmas gerekir.
.
2 tane yksek enerjili ba aminoail-tRNA sentetaz reaksiyonunda kullanlr.

.
Dier iki yksek enerjili ba GTPlerden gelir. Birincisi aminoail-tRNA A blgesine

balanrken, dieri ise translasyon srasnda kullanlr.
TRANSLASYON
Prokaryotlarda protein sentezi basamaklar:

Protein sentezine translasyon (tercme) da denilmektedir. Bu ilemde mRNAdaki nkleotid
dizelerinin dili aminoasid dizelerine aktarlr.
mRNA 5-ucundan 3-ucuna doru okunurken, protein sentezi aminoterminalinde balayarak
karboksi terminaline doru yaplr.
Balang:
Protein sentezinin balangcnda translasyon sistemini oluturan bileenler bir araya gelmelidir.
Bu bileenler:
.
2 ribozomal alt birim

.
sentezlenecek proteinin mRNAs

.
mRNAdaki ilk kodona uygun aminoail-tRNA

.
GTP
.
Balang faktrleri. Prokaryotlarda 3 tane (IF-1, 2 ve 3), karyotlarda 9 tane balang

faktr (eIF-1, eIF-2, v.b.) vardr.
.
Balangta Shine-Dalgarno dizesi kullanlarak 30S ribozomal alt nite mRNAya balanr.
.
karyotlarda metionin-tRNA kk ribozomal alt nite balanr ve metionin-tRNAdaki

antikodon mRNAdaki AUG balang kodonu ile eleir.
.
Daha sonra byk ribozomal subnite balanarak balang kompleksi tamamlanr.
Uzama (elongasyon):
.1. aama: Aminoail-tRNAnn A blgesine balanmas:
.
Doru aminoail-tRNAnn A noktasna balanmas, uygun kodon tannmasn gerektirir.
140
DrTus.com
141

.
Balanma iin eEF-1 ve GTP gereklidir.
.2. aama: Peptid ba oluumu:

.
.
.
Peptid balarnn oluumu peptidil transferaz tarafndan katalizlenir.

Peptidil transferaz aktivitesi, 50S ribozomal alt birimin 23S rRNAsnda bulunur.
Peptidil transferaz ATP grektirmez.
10.
3. aama: Translokasyon (yer deitirme):

Peptid ba olutuktan sonra ribozom, mRNA zerinde 3-ucuna doru 3 nkleotid (bir
kodon) boyunca ilerler. Bu olaya translokasyon denir.
BYOKMYA 185
Posttranslasyonel modifikasyonlar:
Proteinler sentezlendikten sonra aktif hale geene kadar yaplan ilemlerdir ve 8 ana balkta
toplanabilir:
1. Amino terminal ve karboksi terminal modifikasyonlar:

Bakterilerde tm polipeptidlen N-formilmetionin, karyotik hcrelerde ise metioninle balamaktadr.
Bununla beraber ounlukla amino terminaldeki bu N-formil grup veya metionin enzimatik olarak
uzaklatrlr ve retilen proteinde fazla izlenmez. karyotik proteinlerin %50sinde de amino
terminal kalnts N-asetile hale getirilmektedir. Karboksi terminal kalntda bazen modiye
edilebilir.
2. Sinyal peptid kayb:

Baz sentezlenen proteinlerde amino terminal uta 15-30 aminoasidlik bir sinyal peptid bulunur. Bu
sinyal peptid proteinin hcreden kullanlaca yere ulamasn salar ve spesik peptidazlarla
uzaklatrlr.
3. zellikli aminoasid modifikasyonlar:

a) OH grubu ieren serin, treonin ve tirozin aminoasidlerine enzimatik olarak fosfat taklabilir.
Taklan fosfat proteine negatif yk kazandrr. rnein st proteini olan kazein.
b) Glutamat kalntlarna ek bir karboksilik grup taklabilir. Bylece iki negatif yk tayan karboksiglutamat birimleri oluturularak, iki pozitif yk tayan molekllerle kolay elasyon
yapmas salanr. Bu karboksilasyon reaksiyonu K vitaminine baldr. rnek protrombin.
c) Baz proteinlere metil grubu taklabilir. Metillizin, dimetillizin, trimetillizin ve metilglutamat gibi
birimler oluur. Bu olay zellikle kas proteinleri ve sitokrom Cde nemlidir. d) Hidroksillenme
reaksiyonlar izlenir. Bu yolla hidroksiprolin ve hidroksilizinler sentezlenir. Bu
reaksiyonlar zellikle kollajende nemlidir. Selenosistein posttranslasyonal modikasyonla
oluturulmaz. Proteinlere direkt olarak selenosistein formunda kodlanr. Selenosistein tioredoksin
redktaz ve glutatyon peroksidaz gibi enzimlerin aktif merkezlerinde yer alr.
4. Karbonhidrat yan zincir eklenmesi:

Glikoproteinlerin sentezinde N-bal oligosakkaridler asparajin aminoasidinin amid grubuna, Obal oligosakkaridler ise serin ve treonin aminoasidlerinin hidroksil grubuna balanr. N-bal
oligosakkaridleri proteinler tayan iki temel tayc dolikol fosfat ve retinil fosfattr. Dolikol
kolesterol biyosentezine oluan izoprenoid birimlerden sentezlenie. Retinil ise A vitamini trevidir.
5. zoprenil birimlerin eklenmesi:
141
DrTus.com
142

Kolesterol biyosentezi srasnda oluan izopren birimleri eitli proteinlere eklenebilir. zopren
birimleri proteindeki sistein kalntlarna balanr. rnein Ras proteinleri, Ras onkojenler, proto
onkojenler ve G proteinleri.
6. Prostetik grup eklenmesi:

Baz prokaryotik ve karyotik proteinlerin aktivasyonu iin kovalent olarak balanm prostetik
gruplar gereklidir. rnein karboksilaz enzimlerinin biotini ve sitokrom cde hem grubu.
7. Proteolitik ilem:
Baz proteinler uzun polipeptidler halinde inaktif formda sentezlenirler ve aktivasyon iin proteolitik
ileme gereksinim gsterirler. rnek inslin, tripsin ve kimotripsin.
8. Dislfid apraz balanmalar oluumu:

Baz proteinlerde sentez sonras zincir ii veya zincirler arasdsld balanmalar oluturulur.bu
balanmalar hcre d alanda gereklemektedir. Bu apraz balanmalar hcre d
kompartmanda proteinlerin denatrasyonuna engel olur ve yapsal salamlk kazandrr. rnek
brz protein ailesi.
Oksijen tanmas ve hcre aracl baklk savunmas kann hcresel komponentinin grevleridir. Dier
grevler plazma proteinleri tarafndan gerekletirilir. Plazma su, elektrolitler, metabolitler, besin
maddeleri, proteinler ve hormonlardan oluur.
PLAZMA PROTENLERNN GENEL ZELLKLER
a) Plazma proteinlerinin ou karacierde sentezlenir: -globulinler plazma hcrelerinde retilir. Baz

plazma proteinleri endotel hcreleri ve dier hcrelerde sentezlenebilri. Geri kalan karacier
kaynakldr.
b) Plazma proteinlerinin genellikle granler endoplazmik retikulum zerindeki ribozomlarda pre-protein
olarak, sinyal peptid ierir halde sentezlenir (GER golgi aygt salg veziklleri).
c) Plazma proteinlerinin hemen tm glikoproteindir: Bu proteinler N- veya O-bal oligosakkaridleri
veya her ikisinide ierir. Albumin ise glikoprotein deildir.
d) Baz plazma proteinlerinin dzeyi akut yangsal yantta veya baz tipte doku zedelenmelerinde
artar veya azalr:
Pozitif Akut faz reaktanlar:

.
.
.
.
.
.
.
.
.
CRP
1 antitripsin
Haptoglobulin
1 asitglikoprotein
Fibrinojen
Seruloplazmin
C3, C4
IgG, IgM, IgA
2-mikroglobulin
Negatif akut faz reaktanlar:

.
Transferrin
142
DrTus.com
143

.
.
.
Albumin
Rrealbumin
Retinol balayc protein
Serum protein elektroforezi (EF):

EF, serum proteinlerini alkali ortamda yklerine ve molekl byklklerine gre ayrmada
kullanlan bir yntemdir. EFde prealbumin, albumin, 1, 2, ve olmak zere 6 band elde
edilir. Prealbumin band en fazla elektroforetik mobilite gsteren ve anoda en hzl ilerleyen
banttr.
Albumin:
.
Karacier hastalklar bata olmak zere ou hastalkta sentezi azalr. Karacier

hastalklarnda plazmada albumin/globulin oran azalr.
.
Kk molekl ktleli olmasna ramen yksek plazma deriimi nedeniyle albumin plazma
onkotik basncnn %75-80ninden sorumludur.
.
Albumin tayc olarak serbest ya asitleri, kalsiyum, steroid hormonlar, dier hormonlar
(T3 ve T4), bilirubin, triptofan, Cu, ilalarn (slfanamidler, penisilin G, dikumarol ve aspirin v.b.) tanmna
katlr.
.
Albumin nutrisyonel durumu izlemek amac ile kullanlabilir. Ancak prealbumin, albumine
gre yar mr ok daha ksa olmas nedeniyle nutrisyonel durumu incelemede ok daha deerlidir.
Haptoglobulin:
.
Serbest hemoglobini balayan bir plazma glikoproteinidir. Temel ama Fe kaybn

engellemektir.
.
Hemolitik anemilerde plazma haptoglobulin dzeyi azalr. nk Hp-Hb kompleksi hzla

hepatositlerce temizlenir.
.
Hemopeksin serbest heme balanr. Hemolitik anemilerde dzeyi azalr.

.
Albumin metheme balanr.
Demir metabolizmas proteinleri:

Transferrin:
.
Glikoprotein yapdadr ve karacierde sentezlenir

.
Demirin barsaktan kemik ilii ve dier organlara aktarr.

.
Plazma transferrin deriimi 300 mg/dl kadardr. Bu miktar transferrin, desilitre bana 300
g demir balayabilir. Bu da plazmann total demir balama kapasitesini oluturur.
Ferritin:
.
Bu protein gereksinim duyulaca zamana kadar Fe depolar. Normalde plazmada ok az

ferritin vardr.
.
Hemokromatoz durumlarnda karacier ve dalakda ferritin miktar artmtr. Ayrca

dolamdaki ferritin miktarda ykselir.
Hemosideri:
.
gsterir.
Ferritinin ksmen ykma uram halen demir ieren bir biimidir.

Demire ait histolojik boyalarla (prusya mavisi) saptanabilir ve ar demir depolanmasn
BYOKMYA 189
143
DrTus.com
144
Serloplazmin:
.
Plazmada bulunan bakrn %90nn tar. Serloplazmine Cu ok sk balanr ve kolay

kolay dei tokua uratlamaz.
.
Albumin plazmada geri kaln %10luk bakr tar ve bu bakr albumine ok daha gevek
balanmaktadr. Bu nedenle albumin balad Cu dokulara ok daha kolay verir. Albumin insanda Cu
metabolizmasnda serloplazmine gre ok daha nemlidir.
.
Ferrooksidaz aktivitesi ile Fe Fe dnmn gerekletirir.

+2
+3
-makroglobulin:
2
Total plazma proteinlerinin %8-10luk ksmn oluturan byk bir glikoproteindir.

.
Plazma inkosunun %10luk ksm -makroglobulinle geri kalan ksm albuminle beraber
tanmaktadr.
.
-makroglobulin bir ok proteinaz balar. Bu nedenle panproteinaz inhibitrdr. makroglobulin-proteinaz kompleksi ou hcrede bulunan reseptrlerce yok edilir.
2
SPE
blgesi
Prealbumin
Protein
Prealbumin
Retinol balayc
protein (RBP)
Albumin
Albumin
Fonksiyonu
Akut faz reaktan

m? Pozitif (+) veya
negatif (-)
Transport proteini
T3, T4
(-)
Transport proteini
Vitamin A (retinol)
(-)
Transport proteini,
onkotik basncn
srdrlmesi,
aminoasidlerin
endojen kayna
(-)
Klinik zellikleri
Nutrisyonel durumu ve KC
disfonksiyonunu gsterir. Malnutrisyon,
inamasyon ve KC sirozunda .
Hodgkin ve kronik renal hastalklarda
Nutrisyonel durumu ve KC
disfonksiyonunu gsterir. Glomerler
ve kan beyin bariyeri btnlnn
duyarl gstergesidir. Malnutrisyon,
NS, inamasyon, KC sirozunda ve
dier nonspesi k hastalklarda azalr.
1 antitripsin
Antiproteaz
(+)
1 bantnn %90nn oluturur.

Kongenital eksikliinde erken
dnemde amzem ve sirozla
sonulanan infantil
hepatit oluur.
1 asit glikoprotein
APR
(+)
Enamasyon, Ca ve ar travmalarda
1 lipoprotein (HDL)
Transport proteini
(Lipitler iin)
1 fetoprotein
Temel fetal protein
Artm fetal dzeyleri nral tp

defektini
gsterir, yetikinde artm dzeyleri
hepatocelller tmrleri gsterebilir.
Haptoglobulin
Serbest Hbni
balar ve transport
eder.
(+)
2 makroglobulin
-
V hemolizde azalr, akut

inamasyonda artar (APR)
Nefrotik sendromda dramatik olarak ,
pankreatit ve prostat Cada
144
DrTus.com
145
Serloplazmin
SPE
blgesi
Protein
Bakr
metabolizmasnda
yer alr
Fonksiyonu
(+)
Akut faz reaktan

m? Pozitif (+) veya
negatif (-)
(-)
Wilson hastalnda azalr, Cu

toksisitesinde artar
Klinik zellikleri
Demir eksikliinde , inamasyonda
(- APR)
Transferrin
Demiri transport eder
Hemopeksin
Dolmdaki hemi balar
-lipoprotein
(apoprotein B)
Lipitleri tar
C4
mmn sistem faktr
(+)
EFde sadece taze serumda
Fibrinojen
Koaglasyon faktr
(+)
( ile blgesi arasnda bulunur)
C3
mmn sistem faktr
(+)
EFde sadece taze serumda
2 mikroglobulin
zellikle WBCler ve tm
hcreleri olmak zere
ekirdekli hcrelerin
yzeyinde yer alr
CRP
mmn fonksiyon
IgG
mmn fonksiyon, en bol

Igdir
Hemolitik olaylarda
mmn fonksiyon,
zellikle sekresyonlarda
IgA
(+)
(+)(+)
Renal tbler fonksiyonun

gstergesidir. zellikle renal transplant
rejeksiyonunun takibinde nemlidir. B
hcreli tmlerin izlenmesinde de
yararldr.
- blgesine g eder. nonspesik
fakat en hassas akut faz reaktandr.
(+)
Monoklonal art myeloma gibi B

hcreli tmlerde grlr.
(+)
Monoklonal art kC sirozunda izlenir
(+)
Monoklonal art Waldenstrms

makroglobulinemisinde izlenir.
bulunur
mmn fonksiyon, erken
cevap
IgM
TMR BELRTELER
Tmr tarafndan retilen veya konan tmre cevap olarak rettii ve kanda llmesiyle tmrn
varln gsteren maddelerdir.
deal Bir Tmr Markeri

.
.
Verilen bir kanser tr iin spesik olmaldr.

Kk boyutlardaki tmr kitlesini tayin edebilecek lde duyarl olmaldr.
Tmr belirtelerinin potansiyel kullanmlar:

5.
1. Genel poplasyon taramalar
145
DrTus.com
146

6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Belirtisi olan bireyin ayrc tans

Kanserin klinik snandrmas
Tmr volmnn tahmin edilmesi
Hastalk ilerlemesinin prognostik belirteci
Tedavi baarsnn deerlendirilmesi
Kanser rekrrensinin saptanmas
Tedaviye yantn izlenmesi
Tmrn rardoimmno lokalizasyonu
BYOKMYA 191
Transaminazlar:
.
.
.
.
.
.
En fazla akut hepatitlerde artarlar.

Kronik hepatit ve hepatik kanserlerde orta dzeyde artarlar
Siroz, alkolik hepatit ve obstruktif sarlklarda haf dzeylerde artarlar
Alkoik hepatitte AST > ALT
Viral ve kronik hepatitte ALT > AST
MIda AST > ALTdir.
LDH
dehidrogenaz):
(Laktat
5
izoenzimi vardr
.
LDH1 HHHH Kalp kas, eritrosit (RBC) (Elektroforezde anoda en hzl g eden
fraksiyon)
.
LDH2HHHM Kalp kas, RBC, bbrek (Plazmada en fazla bulunan fraksiyon)

.
LDH3HHMM Akcier
.
LDH4HMMM Karacier
.
LDH5MMMM Karacier karacier hasarn zellikle LDH5 gsterir H: Kalp, M:kas)

.
MIda10-12 saatte arta48-72 saatte pik yapar5-10 gnde normale gelir. Akut MIda
LD1/LD2 oran artar (ipped LD paterni). LD1 dominant hale gelir ve CK art ile beraber tan
koydurucudur.
.
Karacier hastalklarnda LDH artlar incelenirse:
.
LDH toksik hepatitte ve hepatomada 10 kat

.
Viral hepatitlerde 2-5 kat

.
Sirozda 2-3 kat artar.

.
En fazla LDH art pernisiyz anemilerde oluur ve 10-50 kat art izlenir. AMIda 2-10
kat, obstruktif karacier hastalklarnda 2-3 kat artar.
TMR BELRTELER
Tmr belirteci olan enzimler

Alkol dehidrogenaz
Karacier
Aldolaz
Karacier
Alkalen fosfataz
Kemik, karacier, lsemi,sarkom
Alkalen fosfataz, plasental
Over, akcier, trofoblastik, gastrointestinal, seminom,

hodgkin hastal
Amilaz
Pankreas
146
DrTus.com
147

Kreatin kinaz-BB
Prostat, akcier (kk hcreli), meme, kolon, over
GGT
Karacier
LDH
Karacier, lenfoma, lsemi
Lsin aminopeptidaz
Pankreas, karacier
Nron-spesi k enolaz
Akcier (kk hcreli), nroblastom, karsinoid, melanom
5-nkleotidaz
Karacier
PSA
Prostat
Prostatik asit fosfataz
Prostat
Terminal deoksitransferaz
(TdT)
Lsemi
Timidin kinaz
Lsemi, lenfoma, akcier (kk hcreli)
Tmr belirteci olan hormonlar

ACTH
Cushing sendromu, akcier (kk hcreli)
ADH
Akcier (kk hcreli), adrenal korteks
Bombesin
Akcier (kk hcreli)
Kalsitonin
Medller tiroid
Gastrin
Glukagonoma
GH
Pititer adenom, renal, akcier
Koryonik gonadotropin
Embriyonel, koryokarsinom, testikler (nonseminomatz)
HPL
Trofoblastik, gonad, akcier
Nro zinler
Akcier (kk hcreli)
PTH
Karacier, bbrek, meme, akcier
Prolaktin
Pititer adenom, bbrek, akcier
VIP
Pankreas, bronkojenik, feokromasitoma, nroblastom
Tmr belirteci olarak onkofetal antijenler

AFP
Hepatoselller, germ hcreli (nonseminomatz)
CEA
Kolorektal, gastrointestinal, pankreas, akcier, meme
Karbonhidrat belirteler
CA15-3
Meme, over
CA27-29
Meme
CA19-9
Pankreatik, gastrointestinal, hepatik
CA 72-4
Over, mem, gastrointestinal, kolon
CA19-5
GS, pankreas, over
CA50
Pankreas, GS, over
CA125
Over, endometriyum
BYOKMYA 193
Kreatin fosfokinaz (CK):

.
Plazmada %94-100 CKMM, %6dan az CKMB, CKBB nadir grlr.

.
CKMM artna yol aanlar MI, iskelet kas hastalklar, hipotiroidi, malign hipertermi,
ziksel aktivite, intramuskuler (M) enjeksiyon
147
DrTus.com
148

.
CKMB artna yol aanlar MI, duschene tipi musculer distro, polimyelit, Reye
sendromu ve CO zehirlenmesi
.
CKBB artna yol aanlar Santral sinir sistemi (SSS) hastalklar, anoksik ansefalopati,
feller, karsinom, malign hipertermi
.
BB tm belirteci olarak da kullanlr: Prostat, mesane, testis, meme, over, uterus

tmrlerinde artar.
.
CKMB MIda 4-8satte ykselir 15-24 saatte pik yapar 48-72 saatte normale gelir
Alkalen fosfataz (ALP):

.
Karacier izoenzimi: EFde en hzl bant yapar. Is ile %60-70 inaktive olur. Akut ve
kronik pankreatit, siroz, hepatik konjesyonlu kalp yetmezlii, kolestaz, karacier tmrlerinde dzeyi
artmaktadr.
.
Kemik izoenzimi: EFde 2. srada yer alr. Kemikte osteoblastik aktivite srasnda artar.
Hiperparatiroidi, Page hastal (Serumda en fazla ALP yksekliine neden olan hastalk), kemik tmrleri,
osteomalazi, raitizm, kemik krklarnda artar, hipoparatiroidi, skorbt, hipofosfatemi, kretenizm ve
anemide dzeyleri azalr. Osteoporozda dier kemik hastalklarna gre daha az artmaktadr. Bu nedenle
osteomalazi ve osteoporoz ayrmnda kullanlabilir.
.
Plasenta izoenzimi:
.
Barsak izoenzimi
.
Nagaro izoenzimi:
Asit fosfataz:
.
Prostat hastalklar, prostat tmrleri ve kemik tmrlerinde ykselir. Ayrca osteoklastik

aktivitenin yksek olduu hiperparatiroidi, paget hastal ve multiple myelomda da artmaktadr.
.
Asit fosfatazn en nemli dez avantaj kemik ve prostat gibi iki kaynakl olmasdr. Bu
enzimin spesi tesini azaltmaktadr.
.
Prostatik asit fosfataz (PAP), tartarik sitle inhibe edilir.
Amilaz:
++
gerektiren metallo enzimdir. -1,4 glikozid balarn paralar. Substratlar amiloz, amilopektin ve
glikojendir. Amilazla paralanmalar sonunda maltoz, glikoz ve limit dekstrin yaplar oluur. Tkrk
bezi ve pankreasdan salglanr ve ayrca dier salg bezlerinde, karacier ve fallop tpnde de yer alr.
2 izoenzimi vardr:
Akut pankretit tansnda yaraldr. Ayrca barsak tkanklklar, rptre ektopik gebelik,
tkrk bezi hastalklar, akcier, over ve pankreas adenokarsinomlarnda artar.
.
drar geen tek enzimdir.

.
Pankreatitte 2-12 saatte artar.
Lipaz:
.
bulunur.
.
Trigliseridleri hidrolize eder. Pankreas, barsak mukozas, mide, lkosit ve ya dokusunda

Akut pankreatitte amilaza gre daha spesi k ve yararldr.
Penetre olmu duodnal lser, barsak tkankl ve akut kolesistidde artabilir.
Gamaglutamil transferaz (GT):

.
Hem aminoasitlerin transferini (aminoasid transferaz), hem de peptidlerin daha ksa

peptidlere veya aminoasitlere hidrolitik paralanmasn katalizler (peptidaz).
.
Bbrek, karacier, pankreas ve barsakta yer alr. ou karacier kkenlidir.

.
Hepatobilier hastalklarn tan ve ayrc tansnda nemlidir. ntra ve posthepatik bilier
148
DrTus.com
149

obstruksiyonlar % 93 orannda dorular (5-30 kat art gsterir), kemik ve plasenta da olmad iin
alkalen fosfataz dAn daha spesiktir.
.
Mikrozomal bir enzimdir. Bu nedenle hepatik mikrozomal indiksiyon durumlarnda artar

(Alkol). Alkolik hepatitde ilk ykselen GTdir. Baz ilalarda da indklenebilir (fenobarbital,
antidepresanlar, antikonvlzanlar ve kontraseptier).
Kolinesteraz:
.
Gerek kolinesteraz, eritrosit, akcier, dalak ve santral sinir sisteminde gri maddede
bulunur ve sadece asetilkolini hidrolize eder.
.
Pseudokolinesteraz, karacier, pankreas, kalp, beyin beyaz materyalinde bulunur ve tm

kolinli bileikleri hidrolize eder.
.
Organofosfat zehirlenmelerinde dzeyi azalr ve tan koydurucudur. En yaygn

kullanm sksinil kolini hidrolize edemeyen anormal enzim varln saptamaktr. Sksinilkolin kas
geveticidir ve anestezide kullanlr.
.
Karacier hastalklarnda azalm olarak ortaya kar (akut ve kronik hepatitlerde %30-50,
siroz ve karsinomlarda %50-70 azalr).
zositrat dehidrogenaz:
.
zositrat dehidrogenaz (SD) parankimal karacier hastalnn duyarl bir gstergesidir.

.
Miyokardiyum ISDce zengin olmasna ramen, MIda ISD art olmamaktadr.

nk hzla elemine edilir.
Serumda ISDyi artranlar:

.
.
.
.
.
.
Viral, toksik, kronik hepatit
KARACERin metastatik tmrleri
Siroz, obstruktif sarlk, EMN
Bilier tractn akut enfeksiyonlar

Kawashiorkor
Preeklamptik toksemi
Karbonik anhidraz:
.
.
.
Bbrek tbls lmeninde yer alr.

CO + HO HCO tepkimesini katalizler ve asit baz dengesini salar.
HCO (karbonik asit) H+ + HCO - (bikarbonat)a dnr, bu da vcudun en nemli tampon
3
222
2
sistemidir
BYOKMYA 195
MI DA KULLANILAN BYOKMYASAL MARKIRLAR
ERKEN TANI: Myoglobin, CK isoforms, glikojen fosforilaz izoenzim BB, kalp ya asidi balayc protein YKSEK
SPESFTE: cTnI, cTnT, CK-MB, CK isoforms GEN TANI ARALII: cTnT, cTnI, LD, myosin haf ve ar zincir.
RSK DEERLENDRLMES: cTnT, cTnI, CK-MB REPERFZYON GSTERGES: Myoglobin, cTnI, cTnT, CK
isoforms 2-4 GNDEN SONRA RENFARKTI GSTEREN: CK-MB
149
DrTus.com
150

ZGL VE DZ KASDA AKTN-MYOZN ETKLEMLER
izgili kas
Dz kas
Kas lamanlarnn proteinleri
Aktin, miyozin, tropomiyozin, troponin

(TpI, TpT, TpC)
Aktin, miyozin, tropomiyozin
f-aktin-miyozin etkileimi inhibitr
TpI
Fosforillenmemi miyozin haf zincir
Kaslmay etkinletiren
Ca++
Ca++
Caun direkt etkisi
4Ca++ TpCye balanr
4Ca++ TpCye balanr
SKELET, KALP VE DZ KAS ARASINDAKI FARKLAR

skelet kas
Kalpkas
Dz kas
izgili
izgili
izgisiz
Sinsisyum yok
Sinsisyum yapm
Sinsisyum yapm
Kk T borular
Byk T borular
Genellikle gdk T borular
Sarkolazmik retikulum iyi gelimi ve

Ca pompas hzl etkili
Sarkolazmik retikulum var ve Ca

pompas greceli olarak hzl etkili
Sarkolazmik retikulum gelimemi ve

Ca pompas yava etkili
Plazmalemma bir ok hormon

reseptrnden yoksun
Plazmalemmada eitli reseptrler var

( ve adrenerjik)
Plazmalemmada eitli reseptrler var

( ve adrenerjik)
Sinir uyarlar kaslmay balatr
Kaslma intrensek bir ritme sahiptir
Kaslma sinir uyarlar, hormonlar v.b.

ile balar.
Hcre d sv Ca kaslmada
nemsizdir.
Hcre d sv Ca kaslmada nemlidir
Hcre d sv Ca kaslmada nemlidir
Troponin sistemi var
Troponin sistemi var
Troponin sistemi yok
Kaldesmon ie karmaz
Kaldesmon ie karmaz
Kaldesmon nedmli bir dzenleyici

proteindir.
apraz kprler ok hzl dnglenir
apraz kprler ok hzl dnglenir
apraz kprler yava dnglenir ve

uzam kaslmaya ve daha az ATP
tketilmesine neden olur.
SKELET
KASI
METABOLZMASININ
ZELLKLERNN ZET
ANA
skelet kas hem aerobik hem de anaerobik koullarda alabildiinden, hem aerobik
hem de anerobik glikoliz izlenir.
.
skelet kas oksijen yedei olarak myoglobin ierir.

.
skelet kas hzl hareketli anaerobik ve yava hareketli aerobik lier ierir.
.
Aktin, myozin, tropomiyozin, troponin kompleksi, ATP ve Ca kas kaslmasyla ilgili kilit
yaptalardr.
.
Ca ATP-az, Ca salc kanal ve kalsekestrin kasta Ca metabolizmasna katlan proteinlerdir.
.
nslin iskelet kasnda glukoz yakalanmasn artrr.

.
Toklukta glukozun ou egzersizde kullanlmak zere glikojene evrilir.

.
Adrenalin iskelet kasnda glikojenolizi uyarr. Kasda glukagon reseptr olmad iin
byle bir etkisi yoktur.
.
skelet kas glukoz-6-fosfataz olmad iin kan glukozuna direk etki yapamaz
++
++
++
++
150
DrTus.com
151

.
skelet kasnda anaerobik glikoliz sonucunda oluan laktat, karaciere gelip tekrar glukoz
eldesinde kullanlr (kori siklusu).
.
skelet kas ksa sreli hareketler iin enerji deposu olarak alan fosfokreatin ierir.
.
Plazma ya asitleri, zellikle maraton koucular ve uzun sreli alkta enerji kaynadr.
.
skelet kas alkta keton cisimlerini kullanabilir.

.
skelet kas dall zincirli aminoasitlerin ykld major yerdir.

.
Alk srasnda kasn proteolizisi, glukoneogenez iin gerekli substratlar salar

.
Kas kaynakl ana proteinler alanin (karacierde glukoneogenezde kullanlr) ve

glutamindir (temel olarak barsak ve bbrekte kullanlr).
BYOKMYA 197
1.
Aadaki aminoasidlerden hangisi R grubu olarak benzen halkas tayan, esansiyel aminoasittir?
A) Histidin
B) Prolin
C) Valin
D) Fenilalanin
E) Tirozin
2.
Porfirin sentezinin hz kstlayc basama aadaki enzimlerden hangisi ile katalizlenir?

A) -aminolevlinik asit dehidrataz
B) ropor rinojen III kosentaz
C) Koproporrinojen oksidaz
D) Ferroelataz
E) -aminolevlinik asit sentaz
3.
Aadakilerden hangisi peptid ba iin dorudur?
A) Polipeptid zincirlerdeki aminoasitler arasnda oluan tek kovalent badr B) Bir amid badr C)
Ekzergonik bir reaksiyonla oluur D) Fizyolojik koullarda unstabildir E) Tam bir ift ba
zelliindedir
4.
Proteinlerin sekonder ve tersiyer yaplar oluumu srasnda her istenilen tr katlanma yaplamamasnn
nedeni aadakilerden hangisidir?
A) Primer yapdaki aminoasitlerin cinsi B) Peptid bann amid zellikte olmas C) Peptid bann ksmi ift ba
zelliinde olmas D) Primer yapda aminoasitlerin bir araya gelme
sras
E) Peptid bann trans zellikte olmas
5.
Aadakilerden hangisi bir heteropolisakkariddir?

A) Glikojen
151
DrTus.com
152

B) Hiyalronat
C) Niasta
D) Sellloz
E) nlin
6.
Membran proteini olan G proteini hakknda aadakilerden hangisi dorudur?
A) Bir homotrimerik proteindir B) 3 subniteden oluur ve -subnitesi GTPye balanr C) Aktif

G proteinin yon kanallarna balanarak
etkisini gstermektedir D) GTP hidrolizi ile aktive olur E) Hcrede inslinin etkilerine araclk eder.
7.
Aadakilerden hangisi fosfolipaz C ile ilgili olarak dorudur?
A) Fosfolipaz C protein kinaz direkt olarak aktive eder B) Fosfolipaz C, triailgliserol serbest ya
asitleri ve gliserol vermek zere paralar C) Fosfolipaz C, adenilat siklaz direkt olarak aktive
++
eder D) Fosfolipaz C, indirekt olarak Ca dzeylerini artrr E) Fosfolipaz C, indirekt olarak
cAMP dzeylerini artrr
8.
Aadakilerden hangisi NADPH iin dorudur?

A) 2 elektron ve 1 hidrojen iyonu tar B) ATP sentezi iin gerekli olan elektron
tayclarndan bir tanesidir C) Okside formu NADdir D) Elektronlarn redktif biyosentez reaksiyonlar iin
tar
E) 1 elektron ve 1 hidrojen iyonu tar
9.
Aadaki reaksiyonlarn biri hari hepsinde NADler elektron alcs olarak kullanlr, hari olan
reaksiyonu seiniz?
A) zositrat dehidrogenaz
B) Laktat dehidrogenaz
C) Sksinat dehidrogenaz
D) Pirvat dehidrogenaz
E) ?-ketoglutarat dehidrogenaz
10. TCA siklusunda substrat dzeyinde fosforilasyon aadaki basamaklarn hangisinde gereklemektedir?
A) Sitrat sentaz B) Laktat dehidrogenaz, C) Sksinat dehidrogenaz D) Sksinil-KoA sentetaz (sksinat
tiokinaz) E) -ketoglutarat dehidrogenaz
11. Aadakilerden hangisi oligosakkarittir?
A) Sakkaroz
B) Gliserol
C) Maltotrioz
D) Riboz
E) Dekstroz
152
DrTus.com
153

12. nslin etkisi ile defosforilasyonla inhibe edilen enzimler aadakilerden hangisidir?
A) Glikojen sentaz - HMG KoA redktaz B) Glikojen fosforilaz - Fosfofruktokinaz 2 C) Pirvat kinaz Glikojen sentaz D) Glikojen fosforilaz Hormon duyarl lipaz E) Fosfofruktokinaz 1 - Fruktoz 2,6
bifosfataz
13. Kahverengi ya dokuda doal olarak bulunan, ATP retilmeden sadece s retilmesine yol aan
doal ayrc aadakilerden hangisidir?
A) Tetrapirol
B) 2,4 dinitrofenol
C) Termogenin
D) Karnitin
E) Nigerisin
14. nslinin etkisi aadakilerden hangisi ile engellenebilir?

A) Puromisin
B) Hipoglisin A
C) odoasetat
D) Fosfoglikolik asit
E) Malonat
15. Aadakilerden hangisi histidin aminoasiti iin yanltr? A) Bazik aminoasittir

B) Yar esansiyel zelliktedir C) Fizyolojik pHda en iyi tamponlama zellii gsteren
aminoasittir D) Yan zincirlerinde indol halkas tar.
E) Tek basamakl dekarboksilasyon reaksiyonu ile vazodilatatr etkili bir madde olan histamini oluturur
16. Hem katabolizmasnda hz kstlayc basamak aadakilerden hangisidir?
A) Bilirubin diglukronidin safraya atlm
B) Biliverdin redktaz
C) Hem oksijenaz
D) Bilirubinin karaciere alm
E) Bilirubinin albuminle balanmas
17. Aadakilerden hangisi -heliks yaps iin yanltr?

A) Temel olarak -heliksi oluturan ba hidrojen badr B) Doada en fazla rastlanan polipeptid
heliksidir C) Bir -heliksin her dnnde 3,6 aminoasit kalnts bulunur D) Oluan hidrojen balar
polipeptid omurgaya diktir E) Prolin aminoasiti -heliksi sonlandran aminoasittir
18. Aadaki etkenlerden hangisi oksijen disosiasyon erisinde sola kaymaya yol aar?
153
DrTus.com
154

A) Anemi B) Asidoz C) Karbonmonoksid D) Hipertiroidi E) Glikolitik yolda pirvat kinaz enzim eksiklii
olmas
19.Askorbik asit eksikliinde ortaya kan kollajen metabolizmas bozukluunun nedeni aadakilerden
hangisidir?
A) Kollajen sentez hz azalmas B) Lizil oksidaz enzim eksiklii C) Lizinden allizin oluumunun bozulmas D)
Prolil kalntlarnn hidroksillenmesinin bozulmas E) Kollajende en fazla bulunan glisin aminoasitinin
sentezinin bozulmas
20. Aadakilerden hangisi negatif akut faz reaktan deildir?

A) Transferrin
B) Albumin
C) Hemopeksin
D) Retinol balayc protein
E) Prealbumin
21. Aadaki koenzimlerden hangisi hidrojen d dier gruplarn transferine katlr?
A) NAD
B) FAD
C) Tetrahidro folat
D) Koenzim Q
E) NADP
22. Enzimatik aktivitenin dzenlenmesinde en yava alan mekanizma aadakilerden hangisidir?

A) Substrat art B) rn inhibisyonu C) Kovalent modikasyon D) Allosterik etkiler E) Enzim sentezinin
indklenmesi ve basklanmas
23. Aadakilerden hangisinin kardiyak spesi tesi en fazladr?

A) Laktat dehidrogenaz
B) CK-MB
C) cTnT
D) cTnC
E) c TnI
24. Aadakilerden hangisi ikinci haberci olarak cAMPye baml deildir?

A) -adrenerjik katekolaminler
B) TSH
C) Glukagon
D) PTH
E) IGF-1
154
DrTus.com
155
25. Pirvat karboksilazn en nemli pozitif uyarcs aadakilerden hangisidir?

A) Pirvat
B) Oksaloasetat
C) Sksinil KoA
D) Asetil KoA
E) Sitrat
26. Pirvat kinaz enziminin aktivitesi hangi glikolizdeki hangi enzimatik basaman rn tarafndan artrlr?
A) Glukokinaz
B) Gliseraldehit 3-fosfat dehid-rogenaz
C) Fosfogliserat kinaz
D) Pirvat dehidrogenaz
E) Fosfofruktokinaz 1
BYOKMYA 199
27. Aadaki lipidlerden hangisi hemen her zaman membranlarn d yzeyinde bulunur?
A) Serbest kolesterol
B) Fosfatidil inozitol
C) Fosfatidil gliserol
D) Kardiolipin
E) Globosid
28. Ksantin oksidaz reaksiyonu ile ilgili aadakilerden hangisi yanltr?

A) Ksantin oksidaz sadece karacierde bulunur.
B) Ksantin ksantin oksidaz reaksiyonu iin substrattr
C) Reaksiyon sonucunda rik asit ve hidrojen peroksit
oluur D) Ksantin ksantin oksidaz reaksiyonu iin rndr E) Allopurinolle inhibe edilir
29. Aadaki hormonlardan hangisi kolesterol trevi deildir?

A) Aldesteron
B) DHEA
C) Estradiol
D) Testesteron
E) FSH
30. Sit P450 enziminin aktivasyonuna aadakilerden

scc
hangisi katlmaz?
155
DrTus.com
156

A) cAMP
B) StAR proteininin uyarlmas
C) Ca
D) 5-AMP
E) Adenilat siklaz
++
31. Steroid hormon biyosentezi hcrenin hangi organellerinin ortak aktivitesidir?

A) Sitoplazma
B) Sitoplazma-mitokondri
C) Sitoplazma-ER
D) ER-mitokondri
E) ER-mitokondri-sitozol
32. Aadaki tayc proteinlerden hangisi sertoli hcrelerinde testesteron uyarsna yant olarak
retilir?
A) Seks hormonu balayc globulin (SHBG)
B) Kortikosteroid balayc globulin (CBG)
C) Transkortin
D) Albumin
E) Androjen balayc protein (ABP)
33. Adrenal korteksde retilen en potent androjen hangisidir?
A) DHEA
B) DHEA-SO4
C) Testesteron
D) Dihidrotestesteron
E) Androstenodion
34. 17-Hidroksilaz eksikliine bal ortaya kan adrenal hiperplazi vakalarnda kan aldesteron dzeyleri
nasl deiir?
A) Kan aldesteron dzeyleri artar B) Kan aldesteron dzeyleri azalr C) Kan aldesteron
dzeyleri deimez D) DOC ve aldesteron artar E) DOC ve aldesteron azalr
35. Aadaki enzim eksikliklerinden hangisinde adrenal kkenli testesteronda nemli artlar ortaya
kar?
A) 17-hidroksilaz eksiklii B) 11-hidroksilaz eksiklii C) Kolesterol desmolaz eksiklii D) 3hidroksisteroid dehidrogenaz eksiklii
E) 18-hidroksilaz eksiklii
36. TSH, FSH ve LH hormonlar ile ilgili olarak aadakilerden hangisi dorudur?
A) -subniteleri farkldr B) -subniteleri spesifik reseptrler tarafndan
tannr C) Sadece ?-subniteleri ile reseptrlere balanrlar D) Hormonal etkileri protein kinaz Bnin
156
DrTus.com
157

aktivasyonu
ile ortaya kar E) Bu hormonlarn etkilerine intraselller reseptr sistemleri araclk eder
37. Glikoprotein hormonlardan hangisi en fazla karbonhidrat tar?
A) FSH
B) LH
C) TSH
D) CRH
E) CG (koryonik gonadotropin)
38. Oral kontraseptifler ve strojenler aadaki nitruentlerden hangisinin eksikliine yol aar?
A) Tiamin
B) Vitamin B6
C) Vitamin D
D) Vitamin K
E) Demir
39. Uzun sreli OKS kullanm anneleri emzirdii bebeklerde aadaki vitaminlerin hangisinde eksiklik
izlenebilir?
A) Tiamin
B) Niasin
C) Piridoksin
D) Riboavin,
E) Biyotin
40. Aadaki dokulardan hangisinda aromataz ve slfataz enzimleri yoktur?

A) Ovaryan grannloza hcreleri
B) Testikler sertoli hcreleri
C) Karacier
D) Adipoz doku
E) Adrenal medulla
41. Aadaki biyokimyasal markrlardan hangisi kemik ykmn gstermez?

A) Asit fosfataz
B) drar Ca
C) drar hidrokdsiprolin
D) N-telopeptid
E) Osteokalsin
42. Aadaki kemik hastalklarndan hangisi en az alkalen fosfataz artna yol aar?
A) Osteoporoz
B) Osteomalazi
C) Paget hastal
157
DrTus.com
158

D) Hipertiroidi
E) Kemik krklar
43. Hipofiz hormonlarnn glikolizasyon eksiklii hangisine neden olmaz?

A) mpotans
B) Amenore
C) Korpus luteum yetmezlii
D) Hipotiroidi
E) Galaktore
44. pHI ntral olan bir zeltideki bir aminoasid karmnda hangisi baskn olarak bulunur?
A) Dipolar iyonlar
B) Polar olmayan molekller
C) Pozitif ve tek deerlikli molekller
D) Hidrofobik molekller
E) Negatif ve tek deerlikli molekller
45. Aadaki aminoasidlerden hangisi -sarmal yap iin en uygundur?
A) Triptofan
B) Alanin
C) Lizin
D) Prolin
E) Sistein
46. Sistin hangisinde en yksek deriimde yer alr?

A) Melanin
B) Kondroitin slfat
C) Miyozin
D) Keratin
E) Kollajen
47. Enzimler reaksiyonlar nasl katalizlerler?
A) Bir sistemin entropisini artrarak
B) Substrat enerjisini artrarak
C) Reaksiyonun dengesini deitirerek
D) Reaktanlarn total enerjisini drerek
E) Serbest aktivasyon enerjisini azaltarak
158
DrTus.com
159

48.re dngs reaksiyonlar nerede gerekleir?
A) Sitozolde
B) Mitokondri matriksinde
C) Mitokondri matriksi ve sitozolde
D) Lizozomlarda
E) Peroksizomlarda
49. Hiperamonyemi srasnda -ketoglutaratn tkenmesi hangisinin olumasna yol aar?

A) Glisin
B) Arjinin
C) Prolin
D) Histidin
E) Glutamin
50. Tiroid hormonu olan tiroksin hangisinden tretilir?
A) Treonin
B) Tirozin
C) Tiyamin
D) Triptofan
E) Tiramin
BYOKMYA 201
51. Aadaki tanmlamalardan hangisi oksijenin Hb tarafndan tanmasn en doru ekilde tanmlar?
A) Oksijen Hbne COden daha fazla afinite ile balanr B) Oksijenin Hbne balanmas hem parasnn
demirinde bir deerlilik deiikliine neden olur C) Drt hem parasndan her biri oksijeni bamsz
olarak balar D) Bal oksijenin yzdesi ile oksijen basncna kar izilen erinin biimi sigmoidaldir.
E) Karbondioksit deriiminin artrlmas oksijene olan a niteyi artrr
.
52.
Aadaki aminoasidlerden hangisi aminotransferaz enzimleri kullanlmadan dorudan
dehidrate ve deamine edilebilir?
.
53. Aadaki ifadelerden hengisi allosterik enzimleri doru olarak tanmlar?
A) Valin
B) Alanin
C) Serin
C) Aspartat
E) Arjinin
A) Efektrler substrat balanmasn iddetlendirebilir veya inhibe edebilir. B)

Bunlar genellikle feedback inhibisyon ile dzenlenmezler C) Reglatr
nokta katalitik nokta olabilir. D) Michealis-menten kinetii bunlarn
aktivitesini tanmlar E) Hb hari tutulursa btn allosterik molekllerde
pozitif koopretivite grlr.
54.Tirozin aadakilerden hangisinin ncl deildir?
A) Dopa
B) Dopamin
C) Noradrenalin
D) Adrenalin
E) Fenilalanin
159
DrTus.com
160
55.Aadakilerden biri hari tm aminoasidlerin ykmndan oluan metabolik

ara maddeler olarak kabul edilebir. Hari olan bulunuz?
A) KG B) Sksinil KoA C) Fumarat D) OAA
E) Sitrat
56.Aadaki aminoasidlerden hangisi yan zincirlerinde dngsel grup iermez?

A) Prolin
B) Histidin
C) Triptofan
D) Tirozin
E) Aspartat
57. Aadaki aminoasidlerden biri hari tm, dier proteinlere oranla kollajende allmadk kadar
yksek miktarlarda bulunur. Hari olan bulunuz?
A) Glisin
B) zolsin
C) Hidroksilizin
D) Prolin
E) Hidroksiprolin
58. Protein yaps hakknda aadaki ifadelerden hangisi yanltr?

A) Bir ok proteinde quarterner yap bunmaz
B) Ykl aminoasidler yan zincirleri katlanm proteinlerin bir yannda bulunma eilimindedir. C) Hidrofobik
aminoasit yan zincirleri genel olarak
protein molekllernin merkezinde yer alr D) Yeni sentezlenen molekln katlanmasnda zincir ii
disld balar genel olarak son derece byk nem tar E) Proteinlerin yksek dereceli yaplarn
belirleyen en nemli faktrlerden bir tanesi birincil yapdr.
59. Yaklak pH 12 olan bir pKya sahip yan zinciri olan bazik aminoasid aadakilerden hangisidir?
A) Sistin
B) Arjinin
C) Alanin
D) Histidi
E) Lsin
60. DNA polimerazn aksine RNA polimeraz?

A) Okazaki fragmanlar aras boluu doldurur B) Sadece 53 ynnde alr C) Sentez edilirken
edisyona urar D) DNA sentezini balatmak zere RNA primerini
sentezler E) Gelimekte olan polinkleotidlere nkleozid monofosfatlar ekler.
61. Mor tesi n DNA harabiyetine nasl neden olur?
160
DrTus.com
161

A) Fotoreaktif enzimleri aktive ederek B) Primidin dimerlerine neden olarak C) DNA fotolizini
aktive ederek D) Prinleri metilleyerek E) Fosfodiester balarn keserek
62. Mantar zehiri olan -amanitin hangisinin sentezinin inhibitrdr?
A) Protein
B) mRNA
C) DNA
D) Glikoprotein
E) Adenozin
63. Kloramfenikoln etkisi aadakilerden hangisidir?

A) Polipeptid zincirin prematre salnmasna neden olur B) mRNAnn hatal okunmasna neden olur
C) DNAy polimerize eder D) 30S ribozomal alt birimde protein sentez etkinliini inhibe eder E)
50S ribozomal alt birimde protein sentez etkinliini inhibe eder
64. Tetrasiklin polipeptidlerin sentezini hangi mekanizma ile inhibe eder?

A) Ribozomal balanma noktalar iin mRNA ile yarmaya girerek B) DNAdan mRNA oluumunu bloke
ederek C) mRNA-tRNA komplekslerinden peptidleri serbest brakarak D) mRNAya tRNA
balanmasn inhibe ederek E) tRNA tarafndan aminoasid balanmasn inhibe ederek
65.Streptomisin ve dier aminoglikozidlerin etki mekanizmas aadakilerden hangisidir?
A) tRNAnn aminoail ucunun bir analoudur. PeptidiltRNA ile geri dnmsz olarak tepki verir ve bylece
protein sentezini durdurur.
B) Sonlanmay inhibe ederler ve mRNAnn hatal okunmasna neden olurlar C) 30S subnitine balanr
ve aminoail-tRNAnn balanmasn engeller. D) 50S ribozomal subnitin peptidil transferaz
aktivitesini inhibe eder. E) DNAya bal RNA polimerazn inhibitrdr.
66. Rifampisinin etki mekanizmas aadakilerden hangisidir?
A) tRNAnn aminoail ucunun bir analoudur. PeptidiltRNA ile geri dnmsz olarak tepki verir ve bylece
protein sentezini durdurur.
B) inhibit initiation and cause misreading of mRNA C) 30S subnitine balanr ve aminoail-tRNAnn
balanmasn engeller. D) 50S ribozomal subnitin peptidil transferaz aktivitesini inhibe eder. E) DNAya
bal RNA polimerazn inhibitrdr.
67. Sitozolde ilev grp mitokondrilerde ilevsiz olan karbamoil fosfat sentetaz enzimi iin aadakilerden
hangisi dorudur?
A) Uridin monofosfatca inhibe edilir
B) Asetil glutamatca aktive edilir.
C) Yksek bir aktiviteye sahiptir
D) Karacierde bulunmaz
E) Prin biyosentezine katlr
161
DrTus.com
162

68. Kseroderma pigmentozum gne na maruz kalan deri hcrelerinde eitli fenotipik deiikliklere
neden olan kaltmsal bir deri hastaldr. Hastaln molekler temelini aadakilerden hangisi en iyi
tanmlar?
A) Hcre zar geirgenliindeki kusura bal hzl su kayb
B) Scakla duyarl tama enzimlerinin inaktivasyonu
C) Mortesi a maruz kalndnda virlan olan bir provirusun aktivasyonu
D) Hcrelerin karatenoid tipte bileikleri sentez edememesi
E) DNAdan timin dimerlerini uzaklatran eksizyon onarm sisteminde bir kusur bulunmas
69. Aminoail-tRNAnn analou olarak grev yapan gl protein sentez inhibitr hangisidir?
A) Mitomisin C
B) Streptomisin
C) Nalidiksik asit
D) Rifampisin
E) Puromisin
70. DNA ve RNA sentez mekanizmalar biri hari her ynden birbirine benzer. Hari olan bulunuz?
A) Eklenen her nkleotidden bir pirofosfat salnr
B) Aktive edilmi nkleotid ncl ve Mg iyonu gerektirir
C) Sentez yn 53 dr
D) Eklenen bazlarn doru dizgisini baz elemesi salar
E) Bir primer gerektirir
BYOKMYA 203
71. Protein sentezi biri hari tmn gerektirir. Hari olan bulunuz?
A) rRNA
B) mRNA
C) Primer proteini
D) Peptidil transferaz
E) GTP
162
DrTus.com
163

72. HGPRT eksiklii olan Lesch-Nyhan sendromu iin aadakilerden hangisi yanltr?
A) GUT oluur
B) Zeka gerilii geliir
C) Azalm hipoksantin dzeyleri vardr
D) Artm serum rat dzeyleri vardr
E) Artm fosforibozil pirofosfat dzeyleri vardr
73. Aadakilerden hangisi plazmidler iin yanltr?

A) Bunlar normalde baz bakteri sularnda bulunur B) embersel DNA iftleridir C) Bunlar mobil genetik
elemanlarn bir snfn yapar
(transpozonlar) D) la dirancini etkilemezler E) Genetik bilginin bir bakteriden dierine aktarmn
etkilemezler
74. Aadakilerden biri hari tm nkleozidin yapsna girer?

A) Fosfat gruplar
B) Deoksiriboz eker
C) Riboz eker
D) Pentoz eker
E) Prin baz
75. Mitchell veya kemiosmotik hipotez hangisini varsayar?
A) ER sisternalarnda sitozolden daha yksek pH olmas
B) Protonlarn i mitokondri zar zerinde bulunan bir proton gradiyenti boyunca akarken mitokondriyal
matrik iinde ATP sentezlenmesi
C) ATPazn mitokondri i zarnda simetrik dalm
D) Elektron tanma ve oksidatif fosforilasyonunun dissosiasyonu
E) Mitokondri i zar ATPaz yokluu
76. Aadakilerden hangisi karnitinin ilevini tam olarak tanmlar?

A) Orta boy zincirli ya asitlerini barsak epitel hcrelerine tar
163
DrTus.com
164

B) Orta boy zincirli ya asitlerini i mitokondri zarndan tar
C) A vitaminin bir trevidir ve retinann karanla uyumuna katlr
D) Bir transferazn katalizledii bir transailasyon reaksiyonudur
E) Ya asidi sentezinde gerekli olan enzimatik basamaklardan birinin koenzimidir.
77. Ailevi hiperkolesterolemi (Tip IIa) ynnden homozigot olanlarda primer biyokimyasal lezyon
aadakilerden hangisidir?
A) KCde HMGKoA redktazda feedback inhibisyon kayb olmasdr
B) VLDLden LDL retimi artmas

C) Apolipoprotein B kayb
D) ACAT hatal ilevi
E) LDLye ait plazma zar reseptrlerinin ilevsel eksiklii
78. nsanda diyetle alnmas zorunlu olan ya asitleri iinde hangisi vardr?
A) Oleik asit
B) Linoleik asit
C) Palmitik asit
D) Stearik asit
E) Palmitoleik asit
79. Yalarn ykm ile oluturulabilen aadaki rnlerden hangisi glukoneogeneze girebilir?
A) Propiyonil KoA
B) Asetil KoA
C) Keton cisimleri
D) Sksinil KoA
E) -hidroksibtirat
80. Sitrat aadaki enzimlerden hangisine pozitif allosterik etki yapar?

A) Pirvat kinaz B) Asetil KoA karboksilaz C) Fosfofruktokinaz D) Ya asit sentaz E) Enolaz
81. Aadakilerden hangisi tiyokinaz enzimini doru tanmlar?
164
DrTus.com
165

A) rn olarak Asetil KoA verir B) rn olarak ADP verir C) rn olarak KoA verir D) rn olarak KoA
tiyoesterleri oluturur E) Substrat olarak -ketoail KoA gereksinir
82. Oksidatif fosforilasyon srasnda ATP sentezinin oligomisin tarafndan inhibisyonunun hangisine bal
olduu dnlmektedir?
A) NADH-Q redktaz ve QH2 arasndaki proton gradiyentinin blokaj B) Sitokrom C1 ile sit C
arasndaki proton gradiyentinin blokaj C) Sit Cnin mitokondri zarndan disosiasyonunun
engellenmesi D) Mitokondriyal ATPazn inhibisyonu E) NADH ve flavoprotein arasndaki elektron
transferinde kenet zlmesi
83. Aadaki aktivitelerden hangisi e zamanl olarak kasda adrenalince uyarlrken KCde adrenalince inhibe
olmaktadr?
A) Ya asidi oksidasyonu
B) Glikogenoliz
C) cAMP sentezi
D) Glikoliz
E) Fosforilaz aktivasyonu
84. -oksidasyon olarak bilinen olayn eksiklii hangisine yol aar?
A) Fitanik asit birikimi
B) Uzun zincirli ya asidi birikimi
C) Dikarboksilik asit oluumu
D) Propiyonik asidemi
E) Refsum hastalnn iyilemesi
85. Ailevi fruktokinaz eksiklii hangi nedenden dolay semptom vermez?

A) Heksokinazla fruktoz fosforile edilebilir. B) Dokularn ou fruktoz kullanr C) KCde fruktoz 1-P aldolaz hala
aktiftir. D) Fruktoz fazlas atlmaz E) Fruktoz fazlas kaln barsaa szar ve dk ile
atlr.
86. Aadaki bileiklerden hangisi HMYnun hem oksidatif hem de nonoksidatif yolu iin ortaktr?
A) Ksilloz-5-fosfat
B) Glukoz-6-fosfat
C) Gliseraldehit-3-fosfat
D) Fruktoz-6-fosfat
E) Ribuloz-5-fosfat
87. skelet kasnn sinirsel uyarm sarkoplazmik retikulumdan Ca salnmasna neden olur ve kaslmaya yol
aar. Artm Ca deriim e zamanl olarak hangisine neden olur?
A) cAMPde dramatik art
B) Glikojen fosforilaz inaktivasyonu
C) Fosforilaz kinaz aktivasyonu
D) Fosfodiesteraz aktivasyonu
E) Protein fosfataz aktivasyonu
165
DrTus.com
166

88. Aadaki bileiklerden biri dnda tm gangliozidlerin potansiyel ncleridir. Hari olan bulunuz?
A) Palmitoil KoA
B) Serebrozid
C) Glukoz veya galaktoz
D) Sngomyelin
E) Sngozin
89. Sngozin aadakilerden biri dnda tmnn omurgasn yapar. Hari olan bulunuz?
A) Lesitin
B) Gangliozid
C) Seramid
D) Serebrozid
E) Sngomyelin
BYOKMYA 205
90. Biri dnda tm glukozdan ya asitleri sentezinde nemli ara maddelerdir. Hari olan bulunuz?
A) Mitokondriyal Asetil KoA
B) Sitrat
C) Sitozolik Asetil KoA
D) 3-ketoail KoA
E) Malonil KoA
91. Mitokondriyal -KG dehidrogenaz kompleksi biri hari hepsine gereksinim gsterir. Hari olan
bulunuz?
A) KoA
B) FAD
C) NAD
D) NADP
E) TPP
92. Ya dokuda lipolizi inhibe eden enzim hangisidir?

A) Adrenalin
B) nslin
C) Glukagon
D) GH
E) Glukokortikoidler
93. Pantotenik asit hangi olaya katlan koenzimin yap tadr?

A) Dekarboksilasyon
B) Asetilasyon
C) Dehidrogenasyon
D) ndirgenme
166
DrTus.com
167

E) Oksidasyon
94. Kolera toksini hangi yolla ldrc ve masif ishal yapar?

A) Gi proteinini inhibe ederek B) Adenilat siklaz geri dnmsz olarak aktive
ederek
C) Gi proteini aktif formda kilitleyerek
D) GTPyi GDPye hzla ykarak
E) GTPnin G proteini ile etkilemesini engelleyerek
95. kinci haberci IP oluumunun uyarlmas dier

3
hangi hcre ii habercinin salnmasna yol aar?

A) cAMP
B) Prostaglandin
C) Ca++
D) Lkotrien
E) Tromboksan
96. Biotin aadaki reaksiyon tiplerinden hangisine katlr?
A) Hidroksilasyon
B) Karboksilasyon
C) Dekarboksilasyon
D) Dehidratasyon
E) Deaminasyon
97. Glukokortikoid ve mineralokortikoid eksiklii bbrek st bezinde hangi kusurun sonucu olabilir?
A) Androstenedion eksiklii
B) 17-hidroksiprogesteron eksiklii
C) 17-hidroksilaz eksiklii
D) C-21-hidroksilaz eksiklii
E) Aromataz eksiklii
98. Aadakilerden hangisi bir kofaktr deildir?

A) Manezyum
167
DrTus.com
168

B) Demir
C) Bakr
D) Metilkobalamin
E) inko
99. A vitamini hakknda aadakilerden hangisi yanltr?

A) Epitel doku srdrlmesini tevik eder
B) Grmenin srdrlmesini tevik eder
C) Deride sentezlenir
D) iddetli aknenin tedavisinde kullanlr
E) Psriazisde kullanlr
100.Aadaki hormonlardan biri dnda tm

hiperglisemik etki gsterebilir. Hari olan
bulunuz?
A) Tiroksin
B) Adrenalin
C) Glukokortikoidler
D) Epidermal gelime faktr
E) Glukagon
101.Aadakilerden hangisi gerek veya ilevsel K vitamini eksikliine neden olmaz?
A) Pht oluma eilimi olan bir hastada kumarin tedavisi B) Uzun sreli, geni spektrumlu oral
antibiyotik kullanm C) Diyetten krmz etin tamamen karlmas D) Yenidoan bebek E)
Diyetten yeil lii besinlerin tamamen karlmas
102.Aadakilerden hangisi inslinle ilgili olarak doru deildir?

A) Hcrelere glukozun bol miktarda bulunduunu bildiren anabolik bir iaret olduu sanlmaktadr B) Esas
olarak hcrelerinden salndktan sonra proinslin insline evrilmektedir. C) Proinslin formunda
inaktiftir. D) Disld balar ile balanm iki kk polipeptid zincirden oluur. E) Etkisi glukagona
antagonisttir.
103. Aadakilerden hangisi ikinci haberci olarak cAMP kullanmamaktadr?

A) FSH
B) LH
C) Glukagon
D) Adrenalin
E) Triiyodotironin
168
DrTus.com
169

104.Dinkleotid trevleri olarak ilev gren vitaminlerden aadakilerden hangisi yanltr?
A) Vit.B2
B) Niasin
C) Nikotinat
D) Tiamin
E) Riboavin
105.Aadakilerden biri hari tm aktif formda fosforile olmu koenzimler verirler. Hari olan hangisidir?
A) Piridoksin
B) Lipoamid
C) Niasin
D) Tiamin
E) Riboavin
106.Asetil KoAnn TCAda yklmas ile aadakilerden
hangisi olumaz?
A) FADH
C) ATP
B) NADH
D) GTP
E) CO2
107.Aadakilerden hangisi plazma zarnda Naa bal glukoz tanmasnn inhibe eder?
A) Ouabain
B) Sodyum azid
C) Dikumarol
D) Florazin
E) Floretin
108.Hcre dna salglanacak proteinlerin sentezi nerede gerekleir?

A) Golgi
B) DER
C) Serbest Polizomlar
D) ekidek
E) GER
109.Aadakilerden hangisi karyotik hcre iskeletine katlmaz?

A) Aktin amenleri
B) Mikroamanlar
C) ntermedier amanlar
D) Kromatin
169
DrTus.com
170

E) Mikrotbller
110.Aadaki dokulardan hangisi ATP retimi iin glukoz, ya asitleri ve keton cisimlerini metabolize
edebilir?
A) Eritrosit B) Kas C) Hepatosit D) Beyin
E) Puromisin
111.Glikolizden elde edilen NADH+Hlar mitokondriye aadaki hcre ii mekik sistemlerinden hangisi ile
aktarlrsa en yksek enerji verimi salayanr?
A) Sitrat pirvat mekii B) Dihidroksiaseton fosfat gliserol fosfat mekii C) Malat aspartat mekii D)
Sitrat sitrat mekii E) Laktat pirvat mekii
BYOKMYA 207
112.yi beslenme durumunda aadakilerden hangisi dorudur?
A) HMY tarafndan NADPH retimi azalr
B) Kasn ana yakt asetoasetattr
C) Ya dokusuna glukoz tanmas azalmtr
D) Beyin tarafndan kullanlan ana yakt glukozdur.
E) Glukoz retimi iin aminoasidler kullanlr.
113.Gece al srasnda kan glukozunun ana kayna nedir?

A) Barsaktan gelen diyet glukozu
B) Hepatik glukogenoliz
C) Glukoneogenez
D) Kas glukogenolizi
E) Lipolizden gelen gliserol
114.Aadaki enzimlerden hangisi kasda yer almaz?

A) Lipoliz enzimleri
B) Gliserol kinaz
C) Hormona duyarl lipaz
D) Glikoliz enzimleri
E) Fosfatidat fosfataz
115.Aadaki enzimlerden hangisinin eksiklinde hipoglisemi ve HPM izlenmez?

A) Amilo-1,41,6 transglikolaz
B) Karacier glukojen fosforilaz
C) Karacier fosforilaz kinaz
D) Amilo 1,6 glukozidaz
E) Glukoz 6 fosfataz
116.Aadaki durumlardan hangisi iddetli hipokalemi ve kronik alkali idrarla beraberdir?

A) DKA
B) Fenformine bal asidozis
170
DrTus.com
171

C) RTA
D) Ala bal asidozis
E) Respiratuar asidozis
117.Aadaki durumlardan hangisi laktik asidoza yol aar?

A) Diare
B) RTA
C) Hipoaldesteronizm
D) Alkol
E) Akut bbrek yetmezlii
118.Yksek miktarda oksijen uygulanmas aadakilerden hangisine yol amaz?
A) Asidoz B) Hbnin oksijen satrasyonu %100e gelir. C) Optik sinir hasar D) Alkaloz E) Hb-oksijen
disosiasyon erisinde saa kayma
119.Aadaki durumlardan hangisi dk serum Mg dzeyi ile ilikilidir?

A) Addison hastal
B) Hemolitik anemi
C) Hiperparatiroidi
D) Pankreatit
E) Konstipasyon
120.Aadakilerden hangisi aldesteron salnmasnn primer mekanizmasdr?

A) Hipovolemi
B) Hiperpotasemik plazma
C) Renin salnm
D) Renal kan akm azalmas
E) Asidoz
121.Aadaki elektrolitlerden hangisi plazma osmolalitesi ile en iyi korelasyonu gsterir?

++
A) Na B) C
++
C) HCO3 D) Ca E) K
122.Aadakilerden hangisi Tip II DM iin karakteristiktir?

A) nslin dzeyleri sabit olarak azalmtr B) Bir ok vaka tan iin 3 saatlik OGTTne gereksinim
gsterir. C) Hiperglisemi sklkla insline gereksinim
gstermeden kontrol edilebilir D) Hastalk aklanamayan kilo kayb ile beraberdir. E) Genellikle 40 ya
altnda oluur
171
DrTus.com
172

123.Aadakileden hangisi HbA1c iin dorudur?
A) Glukoz -zincirinin C-terminal valin aminoasidne balanr B) Aminoglikanla reaksiyon geri dnebilir.
C) 8-10 haftalk glukoz reglasyonunu gsterir D) Yarlanma mr 5 hafta kadardr. E) Diabetik
olmayan kiilerde yksek olmas diabete yatknl gsterebilir.
124.Aadakilerden hangisi mukopolisakkarit depo hastalklarndandr?
A) Pompe hastal
B) Von gierke hastal
C) Hers hastal
D) Hurler sendromu
E) Mc Ardle hastal
125.Von Gierke hastalnda aadaki laboratuvar bulgularndan hangisi grlr?

A) Hiperglisemi
B) Epinefrin uygulanmasna artm glukoz cevab
C) Metabolik alkolozis
D) Hiperlipidemi
E) Pankreatik yetmezlik
126.D-Ksiloz absorbsiyon testi aadaki hastalk iftlerinden hangisini ayrmada kullanlr?

A) Pankreatik yetmezlik-malabsorbsiyon B) Glikojen sentezinin primer ve sekonder
bozukluklar C) Tip 1 ve 2 DM D) Jeneralize ve spesifik kh metabolizmas
bozukluklar
E) F eksiklii-terminal ileum hasar
127.Delta bilirubin terimi neyi ifade eder?

A) Suda znen bilirubin
B) Serbest unkonjuge bilirubin
C) Albumine skca bal konjuge bilirubin
D) Direkt reaksiyon veren bilirubin
E) Bal unkonjuge bilirubin
128.Aadakilerden hangisi normal bilirubin metabolizmas iin dorudur?
A) Konjuge ve unkonjuge bilirubin safraya atlr B) Bilirubinin methene kprleri barsakda bakterilerce
paralanarak robilinojen oluur C) Barsaa ulaan bilirubinin ou reabsorbe edilir D) Bilirubin ve
robilinojenin barsaklardan reabsorbe
edilir ve temel atlm yolu bbreklerdir. E) Bilirubin sadece diglukronid halinde atlr
129.Aadakilerden hangisi obstruktif sarlk iin karakteristiktir?

A) Direkt bilirubin/total bilirubin oran den byktr B) Konjuge bilirubin artmtr fakan unkonjuge bilirubin
normaldir
C) drar robilinojen dzeyleri artmtr
D) drar bilirubini normaldir
172
DrTus.com
173

E) Gayta rengi normaldir
130.Serum re dzeyleri ile ilgili aadakilerden hangisi dorudur?
A) Dzeyleri diyetten bamszdr
B) re renal tbllerce absorbe edilmez.
C) Yksek serum dzeyleri nekrotik KC hastal ile
ilikilidir. D) BUN dzeyleri renal hastalklarda olduu kadar prerenal hastalklarda da ykselir. E)
Prerenal hasarlarda serum kreatinin dzeyleri BUNden daha fazla ykselir.
131.Aadakilerden hangisi Guthri testini en iyi tanmlar?
A) Yksek fenilalanin dzeylerine bal olarak Bacillus subtilisin remesinin inhibe olmasna dayal bir testtir.
B) yon exchange HPLC ve ninhidrin reaksiyonudur C) Ninhidrin boyas ile yaplan iki boyutlu TLC D) Fenilprivik
asitin ferrik kloridle mavi-yeil renk
vermesine dayal bir testtir.
E) Elektroforetik bir yntemdir
132.Aadakilerden hangisi hiperrisemi ile karakterizedir? A) Renal yetmezlik

B) Kronik KC hastal C) Ksantin oksidaz eksiklii D) Paget hastal E) Alkaloz
133.Yksek serum total protein ve dk albumin dzeyleri aadakilerden hangisinde grlr?
A) Multiple Myeloma
B) Hepatik siroz
C) Glomerlo nefrit
D) Nefrotik sendrom
E) Akut faz reaksiyonuv
134.Aadaki prteinlerden hangisi EFde blgesinde yer alr?

A) Haptoglobulin
B) Orosomukoprotein
C) Antikimotripsin
D) Transferrin
E) Albumin
135.Aadaki durumlardan hangisinde EFde - kprlemesi izlenir?

A) Multiple myeloma
B) Malign hastalklar
C) Hepatik siroz
D) Romatoid artrit
E) Yank
BYOKMYA 209
136.Aadakilerden hangisi dorudur?
173
DrTus.com
174

A) Apoenzim + prostetik grup = holoenzim B) Koenzim tam enzimatik aktivite olumas iin gerekli olan
inorganik molekllerdir C) Kofaktr enzime prostetik grup benzeri ok sk
balanan molekllerdir.
D) Kofaktrler vitamin trevidir
E) Yukardakilerden hepsi dorudur
137.Kolestatik hastalklarda serumda izlenen enzim yksekliklerinin nedeni nedir?

A) Hcre lmne bal olarak salnm B) Membran permiablitesi deien hcrelerden
szma
C) Doku perfzyonu azalmas
D) Hcrelerden artm retim ve sekresyon
E) Reperfzyon hasar
138.Aadaki enzimlerden hangisi dokuya daha spesi ktir?

A) CK
B) Amilaz
C) ALP
D) Alkol dehidrogenaz
E) AST
139.Aadaki enzimlerden hangisi Ca iyonlar ile aktive olur?

A) CK
B) Amilaz
C) ALP
E) AST
140.Aadakilerden hangisi en yksek serum LD dzeylerine yol aar?

A) Pernisiyz anemi
B) MI
C) Akut hepatit
D) Muskuler distro
E) Prostatit
141.Aadaki enzimlerden hangisi nekrotik sarl obstruktif sarlktan ayrmada en az yararldr?

A) GGT
B) ALT
C) 5 nkleotidaz
D) LD
E) ALP
142.Aadaki hastalklardan hangisi yksek serum ALP dzeyleri ile en az

174
DrTus.com
175
ilikilidir?
A) Osteomalazi B) Pankreatik hastalklar C) Hiperparatiroidi ve
hipertiroidi D) Kemik kanserleri E) Osteoporosis
143.Down sendromlu fetusu olan gebe kadnda aadaki hormonlardan

hangisi yaklak olarak %25 azalm olarak saptanr?
A) Estriol (E3) B) hCG C) Progesteron D) Estradiol (E2) E) Estron
144.Malign hastalklara bal hiperkalseminin en sk nedeni nedir?
A) PTH B) Ektopik PTH C) PTHRP D) Kalsitonin E) Vit.D
145.Aadakilerden hangisi en yaygn kullanlan Cushing sendromu tarama
testidir?
A) Bir gecelik dexametazon supresyon testi B) Serum ACTH C) 24 saatli
idrar serbest kortizol dzeyleri
D) Metirapan stimlasyon testi E) Yksek doz dexametazon supresyon testi
146.Aadakilerden hangisi dorudur?

A) Tm serbest ve proteine bal T3 ve T aktiftir
4
B) Tiroksin balayc globulin dzeyleri Total T3 ve T

4
dzeylerini etkiler C) Tiroksin balayc globulin dzeyleri serbest T3 ve T4 dzeylerini etkiler

D) Artm TT3 ve TT dzeyleri hipertiroidi iin tan
4
koydurucudur E) FT4n temel kayna periferal T3 dnmdr
147.Aadakilerden hangisi tiriod hastalklarn saptamada kullanlan en kullanl tekli testtir?

A) Free tiroksin indeks
B) TT3
C) TT4
D) TSH
E) FT4
148.Aadakilerden hangisi -tabaka iin doru deildir?
A) NH ve COO gruplar arasnda oluan hidrojen balar ile stablize edilir B) Globler proteinlerin
yapsnda yer alr C) Peptide katlan aminoasitlerin eidinden etkilenir D) ?-tabaka yapsna 1 den
fazla polipeptid zinciri katlr E) Proteinlerin yapsna katlan 20 standart aminoasiti eit oranlarda ierir
175
DrTus.com
176

149.NADPH eksikliinde aadakilerden hangisinde eksiklik izlenmez?
A) Ya asidi sentezi B) Makrofajlarda bakterisidal etkili myeloperoksidaz
sistemi C) Eritrositlerde hidrojen peroksitin indirgenmesi D) Steroid hormon sentezi E) lalarn sitokrom P450
sistemi ile detoksifiye
edilmesi
150.Proteinlerde tersiyer yapnn oluumunda en nemli etkileim aadakilerden hangisidir?

A) H balar
B) yonik etkileimler
C) Disld balar
D) Hidrofobik etkileimler
E) Vander Waals balar
151.CO2in periferik dokulardan ACe tanmasnda hangisi rol almaz?

A) Karbamat
B) Karbonik anhidraz
C) Hemoglobinin demirine balanan CO2
D) Bikarbonat
E) znm CO2
152.Aadakilerden hangisi glikolizi dzenleyen allosterik efektrlerden deildir?

A) Glukoz-6-fosfat
B) ATP
C) Fruktoz-6-fosfat
D) Sitrat
E) AMP
153.Aadakilerden hangisi glikolize -karbon seviyesinden girer?
A) Laktoz
B) Mannoz
C) Galaktoz
D) Maltoz
E) Fruktoz
154.Glukoneogenezin primer pozitif kontrolu hangi madde tarafndan

gerekletirilir?
A) Yksek Asetil KoA duzeyleri
B) Yksek sitrat duzeyleri
C) Dk sitrat duzeyleri
176
DrTus.com
177
D) Dk ATP duzeyleri
E) Yksek ATP duzeyleri
155.Aadakilerden hangisi iskelet kasnda glikojenolize yol aan olaylar

dizisinde yer almaz?
A) Adenilat siklaz
B) Fosforilaz kinaz
C) Fosforilaz
D) Protein kinaz C
E) Epinefrin
156.-oksidasyondan nce serbest ya asitlerinin aktivasyonu ile ilgili olarak aadakilerden hangisi
yanltr?
A) Sadece uzun zincirli ya asitleri aktive olur B) Aktivasyon mitokondri matriksinde gerceklesir C) Aktivasyon
mitokondri matriksi dnda olur D) Ya asitlerinin karboksil gruplari KoA ile tioester
ba olusturur E) Aktivasyon reaksiyonu PP hidrolizi ile irreversible olarak gerekletirilir
157.Aadakilerden hangisi hipo z prohormonu olan pro-opiomelanokortinden olumaz?

A) TSH B) MSH C) CTH D) -endor n E) Lipotropin
158.Glutamat transaminaz ve alanin transaminaz hangi maddeden treyen prostetik gruba gereksinim
gsterir?
A) Vitamin B6 (piridoksin)
B) Vitamin B1 (tiamin)
C) Vitamin B12
D) Vitamin B2 (riboavin)
E) Biotin
BYOKMYA 211
159.Proteinlerin asparajin aminoasidlerine transfer edilen aktiemi kor oligosakkaridleri hangisi ile
tasnr?
A) GDP-mannoz
B) N-asetil glukoz amin
C) Dolikol fosfat
D) N-asetil galaktozamin
E) UDP-glukoz
160.Alkolik kiilerde etanolun detoksifiksyonunda hzkstlayc olan nedir?

A) NADnin okside formu
B) FADnin okside formu
C) NADPnin okside formu
177
DrTus.com
178

E) Asetaldehit dehidrogenaz
161.Krmz krelerde enerji metabolizmasndaki ana oksidasyon reaksiyonu hangisidir?

A) NADPH NADP B) FADH FAD C) Dihidroksi aseton fosfat + NADH gliserol 3-fosfat
+ NADD) Piruvat + NADH Laktat + NAD
E) Asetaldehit + NADH Etanol + NAD
162.Karbonhidrat metabolizmasindaki kaltsal bir bozuklukta, pek cok hcrede normalden fazla glikolitik ara rn
birikmekte ve hemoglobin oksijene dk ilgi gstermektedir.
Bu deiiklikler hangi enzimin eksiklii sonucu
grlr?
A) Piruvat kinaz
C) Aldolaz
B) Heksokinaz
D) Fosfofruktokinaz
E) Glukokinaz
163.Tek karbon havuzunun temel karbon kayna aadaki aminoasidlerden

hangisidir?
A) Serin B) Glutamin C) Glutamat D) Aspartat E) Asparajin
164.Aadakilerden hangisi iin UDP-Glukoz gereklidir?
A) Glukoz 6-fosfat sentezi
B) Glikojen ykm
C) Glikojenin dallarnn ykm
D) Galaktoz kullanm
E) Fruktoz metabolizmas
165.Aadaki enzim eksikliklerinden hangisi hiperurisemiye yol amaz?
A) Von Gierke hastal B) PRPP sentetaz aktivitesinin artmas C) Lesch-Nyhan sendromu D) Purin nukleozid
fosforilaz eksikligi E) Fazla proteinli beslenme
166.Aadaki enzimlerden hangisi hem glikoliz hem de glukoneogenezde kullanlr?

A) Fosfofruktokinaz 2
178
DrTus.com
179

B) Pirvat kinaz
C) Fosfogliserat
D) Fruktoz 1,6 bifosfataz
E) Glukoz-6-fosfataz
167.Aadakilerden hangisi glukoz oksidasyonunun direkt yolunda yer almaz?

A) Adipoz doku
B) Karacier
C) Beyin
D) Bbrek
E) Eritrosit
168.Baz aminoasitlerin hcreye tanmasnda rol alan bileik hangisidir?

A) KoA
B) Malonik asit
C) Glutatyon
D) Folat
E) Karnitin
169.Aadaki reaksiyonlardan biri hari hepsinde elektron transport zincirinde 3 ATP sentezlemeye yetecek
kadar indirgeyici ekivalan sentezlenir hari olan bulunuz?
A) Piruvat dehidrogenaz
B) Gliserol-3-fosfat dehidrogenaz
C) Malat dehidrogenaz
D) Izositrat dehidrogenaz
E) ?-Ketoglutarat dehidrogenaz
170.Hiperkolesteroleminin kolesterol sentez inhibitorleri ile (lovastatin v.b.) uzun sureli tedavisinde toksisite izlenir.
En olas mekanizma aadakilerden hangisidir?
A) Kolesterol sentez yolunun ara rnleri, dier vcut iin gerekli olan bileiklerin sentezinde gereklidir B)
Lovastatin karacierde birikir ve hepatik hcre lmne yol aar C) Lovastatin yada eriyen bir maddedir
ve uzun sreli kullanmda beyne geerek nropati yapar
D) Kolesterol sentezinin azalmasna bal olarak safra asitelerinin sentezi bozulur ve hiperbilirubinemi ortaya
kar
E) Kolesterol normal membran stabilitesi iin gereklidir. Sentez azalmas sonucu membranlarda kolesterol azalr
ve membran transportu bozularak hcre lm olusur.
171.1 mol serbest ya asidinin -oksidasyona girebilmesi icin gerekli olan aktivasyon basamanda ka mol
ATP kullanlr?
A) 1 B) 3 C) 2 D) 0 E) 4
172.Aadakilerden hangisi prostaglandin-E2nin etkisi deildir?

A) Platelet agregasyonunu artrr B) Havayollarnda dz kas kaslmasna neden olur C) Arteriyel
vazodilatasyon D) Bradikinin etkisini artrr E) Uterin kontraksiyonlar artrr
179
DrTus.com
180

173.Aadakilerden hangisi Primer olarak Damar endotel hcrelerinin yzeyine yerleir?
A) Heparan slfat
B) Dermatan slfat
C) Keratan slfat
D) Kondroitin slfat,
E) Hiyalronat
173.Aadakilerden hangisi en sk karlalan GAGdr?

A) Heparan slfat
B) Dermatan slfat
C) Keratan slfat
D) Kondroitin slfat
E) Hiyalronat
174.Aadakilerden hangisi slfatlanmam ve proteinlere kovalent olarak bal olmayan GAGdr?
A) Heparan slfat
B) Dermatan slfat
C) Keratan slfat
D) Kondroitin slfat
E) Hiyalronat
175.Steroid hormonlar hedef hcrelerdeki spesifik reseptrlerle etkileirler. Steroid / reseptr kompleksi
etkisini nasl gsterir?
A) DNA replikasyonu B) Spesifik mRNAlarn post-transkripsiyonel
ilenmesi C) Spesik genlerin transkripsiyonu D) Spesik tRNAlarn translasyonu E) Spesik proteinlerin
post-translasyonel ilenmesi
176.Aadakilerden hangisi insanlarda plazma membrannda yer almaz?
A) Triailgliseroller
B) Kolesterol
C) Sngolipid
D) Glikolipid
E) Fosfolipid
177.HDL iin hangisi dorudur?

A) Koroner arter hastal riskini azaltr B) Dk dansiteli lipoproteindir C) Trigliserid oran yksektir D)
Karacierden evre okulara trigliserid tar E) Egzersizle azalr
178.Protein enerji malntrisyonunda karacierde yalanma nedeni nedir?

A) Trigliseridler apoproteinlere balanamz B) Trigliseridlerin yaps bozuktur C) Ya asitlerinin mitokondride
sentezi bozuktur D) Mitokondri yaps bozuktur E) Trigliseridlerin GSden emilimi bozuktur
180
DrTus.com
181

179.Yalar neden fazla enerji verir?
A) Mitokondriye tanmas iin enerji gerekmez B) Daha iyi absorbe edilirler C) Karaciere tanmasnda
kolaylatrlm difzyon
vardr
D) Molekl arlklar daha fazladr
E) Daha iyi depo edilirler
BYOKMYA 213
180.Kolesterol sentezinde aadakilerden hangisi gerekmez?
A) NADPH
B) Oksijen
C) ATP
D) Sitokrom P450
E) Mg
181.Travma sonras ya metabolizmasnda grlmeyen hangisidir?

A) TAG depolar azalr
B) Karacier asitleri azalr
C) Kan kolesterol azalr
D) Kan ya asitleri azalr
E) Kan ya asitleri artar
182.20 karbonlu ya asitlerinden sentezlenen aadakilerden hangisidir?

A) Kolin
B) Tokoferol
C) Sngozin
D) Miyoinozitol
E) Prostaglandin
183.Apolipoprotein-E eksik ve L kalntlar temizlenemiyorsa, hangi tip lipid metabolizmas

bozukluundan bahsedilir?
A) Tip I
B) Tip II
C) Tip III
D) Tip IV
E) Tip V
184.Akcierde srfaktann yapsna giren fosfolipidlerden hangisinin eksikliinde

solunum gl oluur?
A) Lesitin
B) Sefalin
181
DrTus.com
182
C) Kardiyolipin
D) Sngozin
E) Plazmolojen
185.Endotel yzeyindeki lipoprotein lipaza bal olarak aktive edilen proteoglikan

A) Kondroitin slfat
B) Hyalronik asit
C) Dermatan slfat
D) Heparan slfat
E) Keratan slfat
TUSDATA TUS HAZIRLIK MERKEZLER
186.Ya dokuda lipolizde hz kstlayc enzim nedir?
A) Lipoprotein lipaz B) Hormon sensitif lipaz C) Gliserol
kinaz D) Ail KoA sentetaz E) Asetil KoA karboksilaz
193.Tiroksin ve retinal balayan ve elektroforezde

albuminden hzl ilerleyen plazma proteini hangisidir?
A) Prealbumin B) TBG C) Gama globulin D) 1-globulin
E) 2-globulin
187.HDLde bulunan kolesterol esterlerini bir

lipoproteinden dierine aktarmnda rol alan
lipoprotein aadakilerden hangisidir? A) Apo CI B)
Apo B100 C) Apo E D) Apo CII E) Apo D
194.Hiperoksalride oksalatn endojen kayna nedir?

A) Serin B) Histidin C) Lsin D) Valin E) Glisin
188.Aadakilerden hangisi kortizoln etkisi deildir?
195.Yirmidrt saatlik idrar analizinde myo briler

protein ykmn gsteren hangisidir?
A) Glukoneogenezi artrr B) Plazma serbest ya asitlerini

artrr
A) re B) rik asit
C) Barsaklardan Ca emilimini artrr
C) 3-metilhistidin
D) Kas proteinleri zerine ykm etkisi oluturur

E) Fibroblast proliferasyonunu inhibe eder
D) Amonyak
E) Homosistein
189.Hcre zar kolesterol/fosfolipid orannda art

saptanrsa hangisi grlr?
196.O-+ O-+ HO HO reaksiyonunu katalizleyen2 2

222enzim hangisidir?
A) Hcre zar proteinlerinde laterale hzlanma

B) Hcre zar geirgenlii art
A) Katalaz
B) GSH, peroksidaz
C) yon hareketlerinde artma
C) SOD (speroksid dismutaz)
D) znrlk art
D) Glutatyon redktaz
E) MPO (Myeloperoksidaz)
E) Akkanlk azalmas
182
DrTus.com
183
190.Aadakilerden hangisi GSden emildikten sonra

portal sistemle tanmaz? A) Glisin B) Btirik asit C)
Kolesterol D) Gliserol E) Glukoz
191.Elektron transport zincirine H tayan koenzim

hangisidir?
A) NAD B) Sit C
C) Sit b D) Lipoik asit
E) Ko Q
197.Hangisi glutatyonun grevi deildir? A)

Detoksikasyon B) RBC memran korumas C) Hbnin
met-Hbne dnm D) Enzimlerin SH- gruplarnn
redkte halinin korunmas
E) Aminoasitlerin membrandan nakli
198.Ntrollerde Cl + HOHOCl + H2O
reaksiyonunu katalizleyen enzim aadakilerden
hangisidir?
A) Katalaz B) Glutatyon peroksidaz
22
C) SOD D) Myeloperoksidaz
E) Ksantin oksidaz
192.Aadakilerden hangisinin antioksidan etkisi

yoktur?
199.Hcrede en ksa mrl nkleik asit tr

hangisidir?
A) Speroksit dismutaz
B) Karbonik anhidraz
A) Mitokondri DNAs
C) Glutatyon redktaz
C) tRNA
D) Glutatyon peroksidaz
D) rRNA
E) Myeloperoksidaz
E) ekirdek DNAs
B) mRNA
200.nsanda prin nkleotid ykm ile oluan son rn nedir?

A) Amonyak
B) re
C) Kreatinin
D) rik asit
E) Karbondioksit
201.Hiperamonyemi nedeni nedir?

A) rikasit sklusu bozukluu
B) re siklusu bozukluu
C) ronik asit siklusu bozukluu
D) HMY bozukluu
E) Cu metabolizmas bozukluu
202.Noradrenalin oluumunda hz kstlayc enzim hangisidir?

A) Dopamin--hidroksilaz
B) Comt
C) Mao
D) Tirozin hidroksilaz
183
DrTus.com
184

E) Dopa dekarboksilaz
203.Aadaki hormonlardan hangisi lipidlerin oksidasyonunu azaltc etki gsterir?

A) Epinefrin
B) ACTH
C) Glukagon
D) T,T4
3
E) nslin
204.Fenil etanolamin-N-metil transferaz aktive eden aadakilerden hangisidir?

A) Aldesteron
B) Adrenalin
C) nslin
D) Glukagon
E) Kortizol
205.ETZde elektronlarn ilk topland tayc hangisidir?

A) Sitokrom c
B) Kompleks 1
D) Ubikinon
E) Sitokrom b
BYOKMYA 215
206.Glikolizde elde edilen NADH+Hlar mitokondriye Gliserol fosfat mekii kullanlarak tanrsa ETZne
hangi noktadan katlr?
A) Kompleks 1
B) Sksinat dehidrogenaz
C) Sitokrom c
D) Kompleks 2
E) Koenzim Q
207.Ya asidi -oksidasyonunda ail KoA dehidrogenaz basamanda elde edilen elektronlarn ETZne
katlm noktas hangisidir?
A) Kompleks 1
B) Sksinat dehidrogenaz
C) Sitokrom c
D) Kompleks 2
E) Koenzim Q
208.ETZ komplekslerinden hangisi transmembran kompleksi deildir?
184
DrTus.com
185

A) NADH dehidrogenaz
B) Sitokrom oksidaz
D) Koenzim Q
E) Sitokrom c
209.Bir balk zehiri ve insektisid olarak kullanlan rotenon mitokondriyal elektron transport zincirini nasl
etkiler?
A) Oksijenle son elektron taycs arasndaki etliimi
inhibe ederek B) Sitokrom cnin indirgenmesini inhibe ederek C) Elektronlarn NADH-Q redktaz kompleksi tarafndan
transferini inhibe ederek D) Tm demir-slfr protein merkezlerinde elektron transferini inhibe ederek
E) Sitokrom b ile inaktif bir kompleks oluturarak
210.ETZnin hzn aadakilerden hangisi belirler?

A) Glisin
B) ADP miktar
C) Kolesterol
D) Oksijen kullanm
E) Glukoz
211.Mitokondriyal bir sistemde oksidatif fosforilasyonun elenmesinin bozulmas halinde

aadakilerden hangisi dorudur?
A) ADPnin fosforlanp ATP oluturmas hzlanr B) ADPnin fosforilasyonu devam eder fakat oksijen
alm durur C) ADPnin fosforlanmas durur fakat oksijen alm ve
tketimi devam eder
D) Oksijen alm durur
E) Elektron transferi yavalar
212.Osmo ve baroreseptrlere duyarl olup su reglasyonunu salayan hormon hangisidir?
A) FSH
B) ADH
C) LH
D) ACTH
E) Kortizol
213.5-hidroksiindol asetik asit hangisinin ykm rndr?

A) Noradrenalin
B) Asetilkolin
C) Seratonin
D) Kortizol
E) Kallikrein
214.ntraselller Ca salnmn artran hangisidir?

A) Fosfatidilkolin B) Fosfatidilserin C) Fosfatidiletanolamin D) Fosfatidilinozitol E) Kardiyolipin
185
DrTus.com
186

215.Hipothalamusda sentezlenip, nrozin I ile beraber salnan hormon aadakilerden hangisidir?
A) Oksitosin
B) ACTH
C) Prolaktin
D) GH
E) MSH
216.cAMP aadakilerden hangisinde ikinci haberci olarak rol almaz?

A) Glukagon
C) LH
B) FSH
D) ADH
E) strojen
217.Melatonin hangi bezden salnr ve hangi aminoasitten sentezlenir?

A) Hipoz-fenilalanin
B) Hipoz-tirozin
C) Pineal bez-fenilalanin
D) Pineal bez-tirozin
E) Pinealbez-triptofan
218.B vitamini eksikliinde kullanlan ila

12
A) Transkobalamin
B) Hidroksikobalamin
C) Aquakobalamin
D) Metilkobalamin
E) Fenoksikobalamin
219.Sadece anne st ile beslenen 6 aylk bir bebek kaslmalarla getirildiinde ilk nce ne dnlr?
A) Menenjit
B) Febril konvulsiyon
C) Hiponatremi
D) Hipoglisemi
E) Vitamin D eksiklii
220.Hangisi intrensek faktr salnmn primer olarak kontrol eder?
A) Vagus
B) Histamin
C) Gastrin D) HCI
E) Eksojen vit. B12
221.C vitamini eksikliinde hangisi olmaz?
186
DrTus.com
187

A) Petei
B) Fontanelin erken kapanmas
C) Pseudoparalizi
D) Kostakondral eklemde ilik
E) Mukozal kanama
222.Ateroskleozda vazodilatasyon yaparak etki eden vitamin hangisidir?
A) B6
B) Niasin
C) Riboabvin
D) Tiamin
E) Pantotenik asit
223.Fitik asit hangi elementin emilimini bozar?

A) inko
B) Selenyum
C) Manganez
D) Kobalt
E) Bakr
224.Aadaki elementlerden hangisinin eksiklii immn yetmezlie neden olur?

A) Cu B) Ca
C) Fe D) yot
E) Cr
225.Aadakilerden hangisi ail tayc proteinin yapsna girer?

A) Folik asit
B) Nikotinik asit
C) Pantotenik asit
D) Pridoksin
E) Ribo avin
BYOKMYA 217
226.Yapsnda Cu tayan ve ferroksidaz aktivitesi gsteren hangisidir?
A) Transferrin
B) 1-antitripsin
C) Serloplazmin
D) Hemosiderin
E) H aptoglobulin
227.Hangi reaksiyonda B12 vitamini 5-deoksiadenozil kobalamin eklinde tek karbon taycs olarak rol alr?
A) Metilmalonil KoA sksinil KoA
B) UMP TMP
187
DrTus.com
188

C) Propiyonil KoA metilmalonil KoA
D) Homosistein Metionin
E) Homosistein sistataion
228.Hangi mineralin kan dzeyleri hormonal olarak

kontrol edilir?
A) Kobalt
B) Demir
C) Selenyum
D) Sodyum
E) inko
229.Aada belirtilen organik asidemilerden hangisinin tedavisinde yksek doz

B12 vitamini kullanlr?
A) MSUD
B) Propionikasidemi
C) zovalerikasidemi
D) Laktikasidemi
E) Metilmalonik asidemi
230.Aadaki reaksiyonlardan hangisinin sonunda biyolojik aminler oluur?

A) Transaminasyon
B) Demetilasyon
C) Dekarboksilasyon
D) Deaminasyon
E) Translokasyon
231.Mitokondride yer alan ETZnin en nemli elektron kayna hangisidir?

A) HMY
B) ronik asit yolu
C) Glukoneogenez
D) TCA
E) Lipogenez
232.re sentezi hangi durumda azalr?

A) Dehidratasyon
B) Karacier sirozu
C) Bbrek yetmezlii
188
DrTus.com
189

D) Kronik pyelonefrit
E) Barsaktan protein emiliminin artmas
233.Aadakilerden hangisi hemoglobinin zellii deildir?

A) Oksijen tamas B) Drt adet polipeptid zincir iermesi C) Allosterik zellikte olmas D) Oksihemoglobin
erisinin hiperbolik olmas E) Myoglobine gre oksijene anitesinin az olmas
234.Aadakilerden hangisi deoksi formunda polimerize olarak agregasyona neden olur?

A) HbF B) HbA1c C) HbS D) HbA2 E) HbM
235.Oksidasyon - fosforilasyon balantsn bozan aadakilerden hangisidir?

A) Oligomisin
B) Dimerkaprol
C) Rotenon
D) Amital
E) Dinitrofenol
236.Izositrattan salanan elektronlar ETZne nereden katlr?

A) KoQ
B) NADH dehidrogenaz
C) Sit B
D) Sit C
E) Sitokrom oksidaz
237.Homozigot atipik kolinesteraz geni tayanlarda aadaki bileiklerden hangisinin ameliyatlarda kas
gevetici olarak verilmesi apneye neden olur?
A) Kobalamin B) Kolamin C) Sksinil kolin D) Sksinil KoA E) Sksinik asit
238.Aadakilerden hangisi fosfalipaz C-IP3 ve Ca ile alr?
A) 1 B) 2 C) 1 D) 2 E) 3
239.Kumarinin antikoaglan etkisi hangisidir?

A) Glutamat yan zinciri karboksilasyonunu engeller B) Fosfolipid yapsn bozar C) Kalsiyumu balar D) Sadece
Trombine etki eder E) Plazmini aktive eder
189
DrTus.com
190

240.Hangisi trombosit agregasyonunu uyarr?
A) PGF2? B) PGE2 C) TXA2 D) LTE4 E) LTBa
241.Aadakilerden hangisi hemoliz nedeni ile eritrosit mrnn azaldn gstermez?

A) Haptoglobulinde azalma
B) Indirekt bilirubin art
C) Retiklositoz
D) Gaitada robilinojen art
E) Hemoglobinri
242.Aadakilerden hangisi granler endoplazmik retikulum zerindeki ribozomlarda sentezlenmez?

A) Kollajen
B) Phtlama proteinleri
C) Laktat dehidrogenaz
D) Serum albumini
E) Immnglobulinler
243.Aadakilerden hangisi bir peptid hormon deildir?

A) nslin B) Kortizol C) Glukagon D) ADH E) Somatostatin
244.Aadakilerden hangisi prin bazlarnn sentezinde kullanlmaz? A) Glisin B)

Tetrahidrofolat C) Glutamat D) Aspartat E) Alanin
245.Aadakilerden hangisi nitrik oksidin grevlerinden deildir?
A) Beyinde nrotransmitter grevi yapma B) Trombosit agregasyonunu uyarma C) Vazodilatasyon D)
Makrofajlarn bakterisidal etkilerine araclk etme E) skelet kas gevemesi
246.Aadaki yaplardan hangisi prokaryotik hcrelerde bulunurken karyotik hcrelerde bulunmaz?
A) Endoplazmik retikulum
B) Histon proteinler
C) Nonhiston proteinler
D) Plazma membran
E) Nkleoid
247.Aadakilerden hangisi mitokondrinin grevi deildir?

A) ATP sentezi B) DNA sentezi C) Protein sentezi D) eitli molekllerin dk pHda hidrolizi E) Apopitozis
248.Proteinlerin quarterner yaplarnn oluumuna aadaki balant tiplerinden hangisi katlmaz?
A) Hidrofobik etkileimler
B) Elektrostatik etkileimler
C) Disld balar
D) Van der Waals balar
190
DrTus.com
191

E) Hidrojen balar
249.Kollajen sentezi srasnda spesifik prolin kalmtlarnn hidroksilasyonu iin aadakilerden hangisi
gerekmez?
+2
A) Fe
B) Askorbikasit
C) Sksinat
D) Tekli -heliks zincirleri
E) Endoplazmik retikulum enzimleri
250.aperonlarla ilgili olarak aadakilerden hangisi yanltr?

A) ou protein aperonlara gereksinim gstermeden doru olarak katlanabilir B) aperonlar
proteinlerin hidrofobik ksmlarna balanrlar C) aperonlar ATPye gereksinim gsterirler D)
aperonlar proteinlere balanarak protein ykmn artrrlar E) Doru katlanma gstermeyen
proteinler hzla ykma urarlar
251.NO ile ilgili olarak aadakilerden hangisi dorudur?
A) NO2nin indirgenmesi ile oluur
B) Sadece makrofajlarda sentezlenir
C) Arjininden sentezlenir
D) Potent bir vazokonstrktrdr
E) 3 izoformu vardr
252.Aadaki TCA ara rnlerinden hangisi baka bir metabolik yola girmez veya baka bir metabolik yolda
oluturulmaz?
A) Sitrat
B) Fumarat
C) zositrat
D) -ketoglutarat
E) oxaloasetat
253.TCA siklusunun aktivitesi in vivo olarak aadakilerden hangisi ile denetlenmez?

A) Asetil KoA
B) ADP
C) ATP
D) KoA
E) Oksijen
254.Mitokondriyal elektron transport zincirine rotenonun etkileri ile ilgili aadakilerden hangisi dorudur?
A) NADHdan salanan ATP 3/1den 2/1e iner B) NADH oksidasyonu azalr C) Sksinat oksidasyonu normal
olarak kalr D) Oksidatif fosforilasyon ile ETZ arasndaki eleme
bozulur E) Elektron ak kompleks 2de inhibe edilir
191
DrTus.com
192

255.skemide aadakilerden hangisi izlenmez?
A) ntraselller ATP azalmas
B) ntraselller kreatinin fosfat azalmas
C) NADH/NAD oran azalmas
D) Laktik asidoz
E) Selller glikojen azalmas
256.Aadakilerden hangisi glukoneogenetik enzimlerden deildir?

A) Glukoz 6-fosfataz
B) Fruktoz 1,6-bifosfataz
C) Fosfoenolpirvat katboksikinaz
D) Fosfoglukomutaz
E) Pirvat karboksilaz
BYOKMYA 219
257.Glukoz 6-fosfataz enzimi aadaki metabolitlerden hangisinden glukoz eldesi iin gerekli deildir?
A) Karacier glikojeni
B) Fruktoz
C) Galaktoz
D) Aminoasit karbon iskeletleri
E) Niasta
258.cAMPnin adenilat siklaz sistemindeki etkisini aadakilerden hangisi tam olarak tanmlar?
A) Adenilat siklaz aktier B) Protein kinaz Ann katalitik subnitelerinin
serbestletirir
C) Hedef proteinleri fosforiller
D) Protein kinaz Ay fosforiller
E) Hedef dokulardan hormon salglatr.
259.Aadakilerden hangisi atrial natriretik faktrn etkilerine araclk eder?

A) Protein kinaz A
B) Protein kinaz G
C) Protein kinaz C
D) Tirozin spesik protein kinaz
E) ntraselller reseptrler
260.Aadakilerden hangisi fosfolipaz C ile akti enen PI siklusu iin yanltr?

A) IP3 aktivasyonu iin fosfataz aktivitesi gereklidir B) Hcre ii Ca konsantrasyonu artar C) Fosfolipidlerden DAG
salnr D) Protein kinaz C aktienir E) Hedef intraselller proteinler fosforillenir
192
DrTus.com
193

261.Aadakilerden hangisi G proteini ile ilgili olarak dorudur?
A) G proteini hcre yzeyinde hormonlarla etkileir B) GTP G proteinine dinlenim halinde baldr C)
subnitinin stimlatuar ve inhibitr ( ve ) olmak
s
zere iki formu vardr D) Adenilat siklaz G proteinin , , subniteleri ile etkileince aktienir
E) G proteini bir trans membran proteinidir
262.Aadakilerden hangisi C-21 steroidlerdendir?
A) Aldesteron
B) DHEA
C) Estradiol
D) Testesteron
E) Kalsitriol
263.Aadakilerden hangisi adrenallerde steroid hormon sentezinin dzenlenmesi ile ilgili olarak
aadakilerden hangisi yanltr?
A) Kolesteroln mitokondriye almnda sTAR proteinleri kullanlr B) P450scc tro k hormonlardan
etkilenmez C) ACTH adrenallerde HMY aktivitesini artrr D) ACTH temel etkisini glukokortikoidler
zerine gstermektedir E) ACTH salnm kortizol tarafndan feed-back inhibisyonla dzenlenmektedir
264.Aadakilerden hangisi A vitaminin etkileri iin yanltr?

A) Anemiden koruyucu etkileri vardr B) Antioksidan olarak grav yapar C) Hcre farkllamasna katlr D)
Grmede etkildir E) Baz kanserlerin oluumunu uyarr
265.Askorbik asitle ilgili olarak aadakilerden hangisi yanltr?

A) Fe absorbsiyonunda nemlidir B) Kemik oluumuna katlr C) Yksek doz alm akut renal hastalklara
neden
olur D) Hidroksilasyon reaksiyonlarna katlr E) Antioksidan zellii vardr
266.Alkol folat emilimi problemine yol amaktadr. Bu hastalarda DNA sentezi inhibe olduu iin hcre S
faznda kald iin megaloblastik eritropoezis oluur. Tetrahidrofolat eksikliinde grlen DNA
sentez bozukluunun mekanizmas aadakilerden hangisidir?
A) d TMP ve prin nkleotid sentezi bozulmas B) Homosisteinin metionine evriminin bozulmas C)
Vitamin B12 utilizasyonu bozulmas D) Histidin katabolizmasnn bozulmas E) Figlu birikimi
267.Aadaki gastrointestinal peptidlerden hangisi inslin salnmnn en etkili uyarandr?

A) Vazointestinal polipeptid (VIP)
B) Sekretin
C) Gastrik inhibitr polipeptid (GIP)
D) Kolesistokinin (CCK)
E) Gastrin
268.Pankreatik somatostatinin etkilerini en doru hangisi tanmlar?
A) HCl ile uyarlm olsabile mide asit sekresyonunu azaltr B) Pankreasdan sindirim enzimlerinin
193
DrTus.com
194

salnmn inhibe eder C) GH salnm zerine inhibitr etkinlii vardr D) Pankreasdan inslin ve
glukagon salnmn basklar E) Enterokinaz aktivitesini basklar
269.Kurun zehirlenmesi aadakilerden hangisinin dzeylerinin artmasna

neden olur? A) Porfobilinojen B) Aminolevlinik asid C) Protopor rin I D)
Bilirubin E) Hem
270.ALA sentaz enzimi iin aadakilerden hangisi dorudur?

A) Aktivite gsterebilmek iin niasinden kaynaklanan koenzimlere gereksinim gsterir B) Hemin ile
allosterik olarak aktive edilir C) Steroidler sentezinin inhibe eder D) Mitokondride sentezlenir E)
Sentezi ve aktivitesi eitli ilalarla artrlr
271.Beslenme sonras erken dnem iin aadakilerden hangisi dorudur?

A) Kan serbest ya asidi konsantrasyonu artar B) Kan glukoz dzeyleri KC glukojen ykm ile salanr
C) Barsaklardan emilen glukoz kan glukoz seviyelerinin
srdrlmesini salar D) Aminoasitler protein sentezinde kullanlmaz E) Barsaklardan emilen glukoz esas
olarak TAG
sentezinde kullanlr
272.Aadakilerden hangisinin oksijene ilgisi myoglobine benzer?

A) T state hemoglobin
B) Methemoglobin
C) Hemoglobin F
D) Hemoglobin A2
E) Hemoglobin M
273.Koroner kalp hastalndan koruyucu apolipoprotein hangisidir?
A) Apolipoprotein CII
B) Apolipoprotein D
C) Apolipoprotein AI
D) Apolipoprotein E
E) Apolipoprotein B48
274.Hangi dokuda bulunan lipoprotein lipaz enzimi inslin tarafndan uyarlmaktadr?

A) Kas
B) Beyin
C) Kahverengi ya dokusu
D) Kalp
E) Ya
194
DrTus.com
195

275.Broad -bant hastal aadakilerden hangisidir?
A) Tip IIB hiperlipoproteinemi
B) Tip III hiperlipoproteinemi
C) Tip IV hiperlipoproteinemi
D) Tip V hiperlipoproteinemi
E) Tip I hiperlipoproteinemi
276.TCAdaki sksinat dehidrogenaz basamann analou hangisidir?

A) Malat dehidrogenaz
B) Ail-Koa dehidrogenaz
C) Dall zincirli aminoasit dehidrogenaz
D) -hidroksiail KoA dehidrogenz
E) Malonil KoA dehidrogenaz
277.Aadakilerden hangisi aritrosit ii 2,3BPG konsantrasyonunu azaltr?

A) Lsemi
B) Kronik bbrek yetmezlii
C) iddetli egzersiz
D) Asidoz
E) Tiroksin
278.Keratinler iin aadakilerden hanisi yanltr?

A) Tamamen nonpolar aminoasitlerden oluur B) ounlukla -helikslerden oluur C) Sistin aminoasidinden
zengindir D) Yapsnda disld balar bolca bulunur E) Asidik ve bazik aminoasitleri yapsnda
bulundurur
BYOKMYA 221
279.RBClerde redkte glutatyon eksikliinde hangi enzim eksiklii dnlmelidir?
A) GSH sentetaz
B) Glutatyon peroksidaz
C) 6-fosfoglukanolakton dehidrogenaz
D) Malik enzim
E) Glukoz 6-fosfat Dehidrogenaz
280.nsanda triailgliserol ykmnn ilk kontrol basama hangisidir?

A) Karnitin ail transferaz I
B) Karnitin ail transferaz II
C) Asetil KoA karboksilaz
D) Hormon duyarl lipaz
E) Hepatik TAG lipaz
195
DrTus.com
196

281.Karnitin ekisikliine bal olarak aadakilerden hangisi grlmez?
A) Egzersizde kas proteinleri ykm oluur B) Uzun zincirli ya asitlerinin -oksidasyonun
engellenir C) Peroksizomal ya asidi ykmnn bozulur D) CK art izlenir E) Ksa ve orta zincirli ya
asitlerinin ykm
bozulmaz
282.Aadakilerden hangisi adipositlerde lipolizi inhibe eder?
A) Epinefrin
B) GH
C) ACTH
D) PgE1
E) Glukagon
283.Aadaki dokulardan hangisinde slfataz ve aromataz aktiviteleri bulunmaz?

A) Ya doku
B) Karacier
C) Plasenta
D) Testis leyding hcreleri
E) Ovaryan granloza hcreleri
284.Aadaki reaksiyonlardan hangisinde SAM kullanlmaz?

A) Norepinefrinden epinefrin sentezi B) Seratoninden melatonin sentezi C) Lizinden karnitin sentezi D)
Homosisteinden metionin sentezi E) Fosfatidil etanolaminden fosfatidil kolin sentezi
285.Aadakilerden hangisi bakrl protein deildir?
A) Serloplazmin
B) Prolil hidroksilaz
C) Dopamin hidroksilaz
D) Sitokrom oksidaz
E) Lizil oksidaz
286.Biotin tayan enzimlerde biotin enzimine nasl skca balanr?

A) CO2e kovalent olarak balanr B) Lisin aminoasidinin -amino grubuna amid ba ile balanr C)
Proteinlerin -amino gruplarna amid ba ile balanr D) Glutamatn -karboksil grubuna amid ba
ile balanr E) Proteinlerin -karboksil gruplarna amid ba ile balanr
287.Aadaki oksijenle ilgili proteinlerden hangisi hem proteini deildir?

A) Katalaz
B) Klorokruorin
C) Laktoperoksidaz
D) Speroksid dismutaz
E) Triptofan dioksijenaz
196
DrTus.com
197
288.Dehidrogenazlar aadaki koenzimlerden hangisini kullanr?

A) Sitokrom c1
B) FMN
C) Piridoksal fosfat
D) Ferriprotopor rin
E) Tetrahidrofolat
289.ou glikoproteinde karbonhidrat rezidleri glikozidik bala proteine aadaki formlardan hangisi
halinde balanr?
A) Lizin kalntlarnn -amino nitrojenine balanr B) Asparajin aminoasidinin -amid nitrojenine
balanr C) Glutaminin -amid nitrojenine balanr D) Tirozin kalntlarnn -hidroksi oksijenine balanr
E) N-terminal -mainogruplarna balanr
290.Aadaki enzimlerden hangisi serin proteazdr?
A) Plazmin
B) KatepsinB
C) Kimozin
D) Karboksipeptidaz B
E) Faktr IIIa
291.Aadaki enzimlerden hangisi metalloproteazdr?

A) Faktr Va
B) Kollojenaz
C) Tripsin
D) Trombin
E) Kimotripsin
292.Kollajende karbonhidrat kalntlar aadaki aminoasid yaplarndan hangisine balanr?

A) Treonin
B) Serin
C) Hidroksiprolin
D) Hidroksilizin
E) Tirozin
197
DrTus.com
198

293.N-bal glikoproteinlerde karbonhidrat birimlerinin proteine tanm aadakilerden hangisine
gereksinim gsterir?
A) Arabinoz gerektirir B) Diaminopimelik asid gerektiri C) Poliisopren tayc gerektirir D) ADP-eker aktienmi
ara rnler gerektirir E) Proteinin indirgenmi ucunda sialik asid gerektirir
294.Mide pepsinin proteolitik aktivitesinden aadaki mekanizmalardan hangisi sayesinde korunur?

A) Pepsin sadece denatre proteinleri sindirir
B) Pepsin sadece bitki proteinlerine etkilidir
C) Pepsin sadece fosfolipid mielleri ile alr
D) Pepsin mide lmeninde dk pH deerleri oluana kadar aktienmez
E) Pepsin midede baka bir enzim tarafndan aktienene kadar inaktiftir
295.Pankreas tripsinin proteolitik aktivitesinden aadaki mekanizmalardan hangisi sayesinde korunur?

A) Tripsin sadece denatre proteinleri sindirir
B) Tripsin sadece bitki proteinlerine etkilidir
C) Tripsin sadece fosfolipid mielleri ile alr
D) Tripsin barsakda lmeninde dk pH deerleri oluana kadar aktienmez
E) Tripsin barsakda baka bir enzim tarafndan aktienene kadar inaktiftir
296.St sindiriminin ilk basama stn phtlatrlmasdr (denatre edilmesi). Bu basamak aadakilerden
hangisi ile gerekletirilir?
++
A) Kimozin ve Ca
++
B) Akrozin ve Mn
++
C) Kimotripsin ve Zn
++
D) Papain ve Mg
++
E) Kimopapain ve Fe
297.nslin aktivite iin aadaki metallerden hangisine

gereksinim gsterir?
A) Mg++
C) Ca++
B) Mn++
D) Zn++
E) Se++
298.Aadakilerden hangisi proteinlerin posttranslayonal modi kasyonuna

katlr? A) Vitamin D B) Kobalamin C) Vitamin K D) Lipoik asid E) Ribo avin
299.Heksokinaz enzimi aadaki metal iyonlarndan hangisini gerektirir? A) Mg B) Cu C)
Zn D) Co E) Ca
198
DrTus.com
199

300.Sitokrom oksidaz enzimi aadaki metal iyonlarndan hangisini gerektirir? A) Mg B) Cu
C) Zn D) Co E) Ca
BYOKMYA 223
301.Karbonik anhidraz enzimi aadaki metal iyonlarndan hangisini gerektirir?
A) Mg
B) Cu
C) Zn
D) Co
E) Ca
302.Aadaki enzimlerden hangisi pankreasdan salnan sindirim enzimlerinin

aktivasyonunu balatr?
A) Tripsin
B) Kimotripsin
C) Karboksipeptidaz
D) Pepsin
E) Enterokinaz
303.Enzimlerde bulunan sebest slfidril gruplar aadaki maddelerin hangisi ile

inhibe edilir?
A) Civa klorid
B) EDTA
C) Azid
D) Malation
E) Paration
304.Kasda glukozun anaaerob artlarda yklmas ile oluan fruktoz 1,6-bifosfat

birikiminin nedeni aadakilerden hangisidir?
A) Fosfat olmadan gliseraldehit 3-fosfat dehidrogenaz reaksiyonu devam
edemez B) ATP fosfofruktokinaz inhibe eder
C) Srekli olarak NAD salanamad zaman gliseraldehit 3-fosfat dehidrogenaz
reaksiyonu yavalar
D) Srekli olarak ATPlanamad zaman gliseraldehit 3-fosfat dehidrogenaz
reaksiyonu yavalar E) NADH birikimi fosfofruktokinaz inhibe eder.
3-
305.Arsenat (AsO4 ) glikolizi aadaki mekanizalardan hangisi ile etkiler?
199
DrTus.com
200
A) Fosfofruktokinazn aktivatr olan fosfat balar B) Enolaz inhibe eder C)

Substrat dzeyinde fosforilasyonu bozar D) Pirvat dehidrogenaz enziminin bileeni
olan lipoat
balar E) Glisealdehit 3-fosfat dehidrogenazn tiol gruplarn balar
306.Arsenit glikolizde hangi basama inhibe eder?
A) Fosfofruktokinazn aktivatr olan fosfat balar B) Enolaz inhibe eder C)
Substrat dzeyinde fosforilasyonu bozar D) Pirvat dehidrogenaz enziminin
bileeni olan lipoat
balar E) Glisealdehit 3-fosfat dehidrogenazn tiol gruplarn balar
307. mitokondriyal membran aadakilerden hangisine geirgen deildir?

A) Pirvat
B) Nitrofenol
C) Malat
D) Koenzim A esterleri
E) -gliserofosfat
308.Valinomisin hangi yolla oksidatif fosforilasyonla elektron transportunu ayrr?

+
A) Mitokondrinin K a geirgenliini artrr B) Kompleks IIyi inhibe eder C) Ouabain sensitif ATPaz inhibe
eder D) Ubiquinonun okside formu ile reaksiyona girer E) ATPyi hidrolize eder
309.Kahverengi ya dokusu ile ilgili olarak aadakilerden hangisi dorudur?

A) Yetikinde ocuklara oranla ok daha yksek oranlarda yer alr B) ETZ bu dokuda almaz C)
ETZ bu dokuda oksidatif fosforilasyona skca balanmtr D) Beyaz adipoz dokuya gre ok
daha yksek oranlarda mitokondri ierir E) Sadece k uykusuna yatan hayvanlarda izlenir
310.Mitokondriyal oksijen tketimi aadakilerden hangisi ile artrlr?

A) Sksinat
B) ATP
C) Oligomisin
D) Btirat
E) GTP
311.nsanda aadaki enzimlerden hangisinin eksikliine bal olarak askorbik asid esansiyeldir?
A) UDP-uronikasidi UDP ve uronik aside eviren enzim B) Uronik asidi aldonik aside eviren enzim C)
Aldonik asidi laktone eviren enzim D) Aldonik asid laktonu ketoaldonik asid laktone eviren enzim
E) Ketoaldonik asid laktonu askorbik aside eviren enzim
200
DrTus.com
201

312.Uridil transferaz enzimi eksik olan galaktozemili infantta diyetle galaktoz alm kstlanmtr. Bu tip bir
hastada galaktoz tayan glikoprotein sentezinde galaktoz aadaki enzimlerden hangisi ile elde edilir?
A) Galaktokinaz
B) UDP-galaktozpirofosforilaz
C) N-asetilgalaktozaminil transferaz
D) UDP-galaktoz-4-epimeraz
E) Heksokinaz
313.Aadakilerden hangisi katalazn substratdr?

-
A) O2 (molekler oksijen) B) O2
C) H2OD) OH
E) OH
314.Aadakilerden hangisi en fazla redkte oksijen bileiidir?

-
C) H2OD) OH
E) OH
315.Aadakilerden hangisi glutatyon ve selenyum-tayan enzimle inhibe edilir?

-
C) H2OD) OH
E) OH
BYOKMYA 225
316.Aadakilerden hangisi temel olarak unsatre ya asidi defektine yol aar?
A) O2 (molekler oksijen)
-
B) O2
C) H2O
201
DrTus.com
202

.
D) OH
E) OH
317.Aadakilerden hangisi etanolle inhibe edilir? A) -oksidasyon B) Fosfolipid sentezi C) Triailgliserol sentezi
D) Trigliserid ykm E) Ya asidi aktivasyonu
318.Aadaki aminoasidlerin hangisinin katabolizmas srasnda pirvat olumaz?

B) Sistein
A) Serin
C) Alanin
D) Lsin
E) Triptofan
319.Benzoik
asid
hangi
zelliinden
dolay
hiperamonyemide kullanlr? A) Karbomoil fosfat sentetaz stimle eder

B) reaz stimle eder C) riner amonya ntralize eder D) Nitrojen
atlmnda re siklusuna alternatif yol yaratr E) Karbomoil fosfat setaz
enziminin uyaran olan n-N-asetil glutamatn yerine geer
320.nsanda pirimidin nkleotidlerin karbon iskeletlerinin son rn
aadakilerden hangisidir? A) a. -Alanin B) allantoin C) anserin D) re E) rik
asid
321.Sirkler DNA sentezinde son balanmalar yapan ligaz enzimi aadsakilerden hangisine gereksinim
gsterir?
A) UTP B) FADH2 C) GTP D) NADPH E) ATP
322.tRNA aadakilerden hangisine balanr?
A) Spesik amino ail-adenilat
B) ATP
C) Serbest aminoasid
D) Golgi aparat
E) Nkleer DNA
323.Kodonun yaps aadakilerden hangisidir?

A) Bir molekl amino ail-tRNA
B) ki komplementer baz ifti
C) birbirini takip eden baz
D) Ribozom
E) 4 birbirini takip eden nkleotid
324.Kafenin etkisi aadakilerden hangisidir?
202
DrTus.com
203

A) Siklooksijenaz inhibe eder
B) Adenilat siklaz uyarr
C) Adenilat siklaz inhibe eder
D) Fosfodiesteraz uyarr
E) Fosfodiesteraz inhibe eder.
325.Aadaki maddelerden hangisi katekolamin depolanmasn engeller?

A) Enkefalinler
B) Histamin
C) Dopamin
D) -aminobtirat
E) rezerpin
326.Proinslin insline nerede evrilir?

A) Golgi aparatusu
B) Lizozom
C) Dz endoplazmik retikulum
D) Transfer vezikl
E) Zimojen granl
327.Protein yapsyla ilgili olarak aadaki cmlelerden hangisi dorudur?

A) Globler proteinlerde uzatlm -kon grasyonu bulunmaz B) -heliksin kararll temel olarak
hidrofobik etkileimlere baldr
C) Globler proteinler kendi stlerine katlanp, hidrofobik yan zincirleri molekln i tarafnda tutacak tarzda
konfigrasyonlara girme eilimindedirler
D) Bir peptidin birinci yaps doal boyutlu kongrasyonun oluumunu etkilemez E) Polimerik proteinlerin
protomerleri kovalent olarak baldr
328.Fetal hemoglobin (HbF) anne hemoglobininin (HbA) oksijeni salverdii koullarda oksijeni iyi bir
ekilde balamasnn nedeni aadakilerden hangisidir?
A) HbFin oksijene olan ilgisi HbAya gre daha azdr B) HbFin oksijen balamasnda pozitif koperativite
izlenmez
C) HbFin -zincirleri 2,3-difosfogliseratla HbAnn -zincirlerine gre ok daha zayf bir tepkime verir. D)
Fetal eritrositlerde HbFin konsantrasyonu anne
eritrositlerindeki HbAnn konsantrasyonundan ok daha fazladr. E) HbFin -zincirleri -zincirlerine gre
oksijene anitesi ok daha fazladr.
329.Bir aldoz ekerini ketoz ekerine eviren enzim aadakilerden hangisidir?

A) Oksidoredktaz
B) Transferaz
C) Hidrolaz
D) zomeraz
E) Liyaz
203
DrTus.com
204
330.Michealis-Menten sabiti (Km) ii aadakilerden hangisi dorudur?

A) Vmaxdaki substrat konsantrasyonudur B) ESnin E + Pye ayrlmasndaki denge sabitidir C) Enzimin
substratna olan ilgisi arttka, MichealisMenten sabitinin deeride artar D) Lineweaver-Burk dnmnn 1/v ekseni zerindeki kesiim
noktasdr E) Vmaxa eittir
331.Aadaki dzenleyici etkinliklerinden hangisi bir enzimin geri dnml kovalent bir deiiklik
geirmesini gerektirir?
A) Allosterik modlasyon
B) Yarmal inhibisyon
C) Zimojenin aktif enzime dnm
D) Apoenzimin bir kofaktrle birlemesi
E) Enzim zerindeki bir serin hidroksilinin fosforilasyonu
332.pHn enzim zerine olan etikileri iin aadakilerden hangisi yanltr?

A) Enzim zerindeki ayrabilen gruplarniyonizasyon durumu deiebilir B) Substratn iyonizasyon
+
durumu deiebilir C) Proteinler denatre olabilir D) H iyonlar tepkimenin ynn etkileyebilir E)
Enzimin optimal pH deerinden uzaktaki pH deerlerinde de enzimatik aktivite izlenebilir.
333.Aadakilerden hangisi indirgeyici ekerdir?

A) Sakkaroz
B) Ksililoz
C) Laktoz
D) Fruktoz
E) Amiloz
334.Polisakkaridlerin yaps ile ilgili olarak aadakilerden hangisi yanltr?

A) Amiloz dorusal, dalsz bir D-glikoz polimeridir ve tekrarlayan -1,4-glikozidik balarndan olumutur
204
DrTus.com
205

B) Dall bir D-glikoz polimeri olan amilopektin, -1,4-glikozidik balarndan ve her 25-30 Dglikoz kalntsnda bir
bulunan -1,6 dallanma noktalarndan olumutur
C) Dall bir D-glikoz polimeri olan glikojen, -1,4-glikozidik balarndan ve her 8-10 D-glikoz kalntsnda bir
bulunan -1,6 dallanma noktalarndan olumutur
D) Sellloz, -1,4-glikozidik balar ile birlemi dallanma gsteren D-glikoz zincirlerinden meydana gelmitir
E) nlin sadece fruktoz birimlerinden olumu fruktozan bir maddedir.
335.Aadakilerden hangisi -amilaz iin yanltr?

A) Glikojen ve hidrate niasta normal substratlardr B) Pankreasdaki -amilaz izoenzimi insan iin en
nemli ekildir C) Dallanma noktas dnda -1,4-glikozidik balarn
hidrolize eder. D) Niastaya etkisi ile ana rn olarak glikoz oluur E) Sellloz insanda -amilazla
paralanmaz
336.Aadakilerden hangisi 2,3-difosfogliserat en iyi tanmlar?
A) Sadece eritrositlerde bulunur B) Eritrositteki miktar 4-5 mM kadardr C) Karacierde oluur ve eritrositlerde
kullanlr D) 2-fosfogliseratn fosforlanmas ile oluur E) Hemoglobinin oksijene olan ilgisini artrr
337.Glikolitik yolda hangi enzimler allosterik olarak dzenlenir?

A) Glukokinaz, fosfofruktokinaz, pirvatkinaz B) Hekzokinaz, aldolaz ve pirvatkinaz C) Heksokinaz, gliseraldehit
3-fosfat dehidrogenaz,
enolaz D) Fosfofruktokinaz, enolaz, pirvatkinaz E) Hekzokinaz, fosfofruktokinaz ve pirvatkinaz
338.Bohr etkisi ile ilgili olarak aadakilerden hangisi dorudur?

+
A) Eritrositte artm H konsantrasyonuna yant olarak oluur B) Plazmada artm H

konsantrasyonuna yant olarak oluur C) Periferal dokuda artm CO2 konsantrasyonuna yant
olarak oluur D) Hemoglobinin CO2e anitesinin azalmas sonucu oluur E) Hemoglobinin O2e
afinitesinin artmas sonucu oluur
339.Aadaki aminoasidlerden hangisi zyolojik pHa en Glisinnoktada zwitter iyon formunda yer alr?
A) Treonin
C) Aspartik asid
B) Histidin
D) Glutamik asid
E) Arjinin
340.Aadaki vitaminlerden hangisi deiiklie uratlmadn direkt olarak koenzim

formunda kullanlabilir?
205
DrTus.com
206
A) Taimin B) Biotin C) Pridoksin D) Vitamin B12
E) Niasin
BYOKMYA 227
341.Aadakilerden hangisi serin proteazlarla ilgili olarak dorudur?
A) Aktif blgelerinde serin bulunan enzimlerdir. B) Proteinlerde bulunan serin kalntlarndan paralanma
yaparlar C) Aktienmek iin serin aminoasidine gereksinim
gsterirler
D) Sadece hcre iinde etkilidirler
E) Sadece plazmada aktif olarak alrlar
342.Kollajende yer alan temel aminoasidler aadakilerden hangisidir?

A) Serin, alanin ve glisin
B) Glisin, alanin ve prolin
C) Prolin, glisin ve hidroksiprolin
D) Hidroksiprolin, serin ve glisin
E) Hidroksiprolin, glisin ve alann
343.Aadakilerden hangisi kollajen sentezinde izlenen posttranslasyonel modi kasyonlardan

deildir?
A) Lizinlerden aldehit formu olan allizinlerin sentezi B) N-terminal ve C-terminal apraz balanma
blgelerinin uzaklatrlmas. C) Prolinlerden hidroksiprolinlerin oluumu D) Hidroksilizinlere karbonhidrat
birimlerinin
eklenmesi E) Askorbatn kullanld reaksiyonla lizinlerle, allizinler aras apraz balanmalarn
oluturulmas
344. ki yanda kz ocuunda kaba yz grm, organomegali, radyolojik olarak dizostozis multipleks ve idrarda
artm heparan slfat sekresyonu saptanmtr. Hastann broblastlarnda N-asetil KoA:-glukozamin-Nasetiltransferaz aktivitesi dk olarak saptanmtr.
Aadaki hastalklardan hangisi en olas tandr?

A) Sanippo sendromu Tip B
B) Sanippo sendromu Tip C
C) Hurler sendromu
D) Sly sendromuu
E) Hunter sendromu
345.Oniki aylk bebekte gelime gerilii, makrosefali, dismorfik yz, hipotoni, hepatosplenomegali ve lkositlerde
Alder-Reilly cisimleri saptanmtr. Hastada iduronat slfataz aktivitesi nmeli dzeyde dk olarak
saptanmtr.
En olas tan aadakilerden hangisidir?
206
DrTus.com
207

A) Hurler sendromu
B) Sanippo sendromu tip B
C) Hunter sendromu
D) Morquio sendromu
E) Maroteaux-Lamy sendromu
346.Alt yanda kz ouunda korneal bulankk, kaba yz grnm, artm idrar GAG atlm, beyaz krelerde
metakromazi ve lkositlerde azalm N-asetilgalaktozamin-4-slfataz (arilslfataz B) aktivitesi saptanmtr.
Bu bulgular aadaki hastalklardan hangisine iaret etmektedir?
A) Scheie sendromu
B) Sanippo sendromu tip C
C) Hunter sendromu
D) Sly sendromu
E) Morateaux-Lamy sendromu
347.Aadakilerden hangisi enantiomeri tam olarak tanmlar? A) Tek bir karbonda farkllk
gsteren izomerlerdir B) Anomerik karbon atomuna bal OH grubunun pozisyonunu belirler C)
Birbirinin ayna grnts olan yaplar tanmlar D) Piranoz ve furanoz halka formlarnn birbirine
dnmn tanmlar E) Dz zincirli yapda C yapsna balanm ift bal oksijenin
pozisyonunu belirler
348.Yetikin erkek hastada 15 yldr anjina pektoris ikayeti bulunmaktadr. Bu srede hastada progresif kalp
yetmezlii ve tekrarlayan pulmoner emboliler saptanmtr. Hasta 63 yanda ldnde yaplan otopside
hastada kardiyomyopati (1100g), kalpte globosid birikimi saptanmtr. Dier dokularda glikolipidler
depolanmtr.
A) Fabry hastal
B) Gaucher hastal
C) Neimann-Pick hastal
D) Tay-Sachs hastal
E) Krabbe hastal
349.Lizofosfolipidin yapsnda aadakilerden hangisi dorudur? A) Gliserol, 1 ya
asidi ve alkol B) Sngozin ve iki ya asidi C) Gliserol ve 1 ya asidi D) Gliserol, 1 ya asidi,
fosfat ve alkol E) Gliserol, 1 ya asidi, fosfat
350.Krkiki yanda kadn hastada hepatosplenomegali, sarlk, refrakter asid ve renal yetmezlik saptan-mtr.
Periferal lkositlerde glukoserob-rozidaz aktivitesi normalin %20si olarak saptanmtr.
207
DrTus.com
208

A) Fabry hastal
B) Gaucher hastal
C) Neimann-Pick hastal
D) Tay-Sachs hastal
E) Krabbe hastal
351.Gangliozidlerle serebrozidlerden fark iin aadakilerden hangisi dorudur?

A) Gangliozidler fosfat ierir, serebrozidler iermez B) Serebrozidler fosfat ierir, gangliozidler iermez C)
Gangliozidler fosfolipid yapsndadr, serebrozidler
fosfolipid deildir D) Serebrozidler gangliozidlere gre ok daha kompleks oligosakkarid tar E)
Gangliozidler serebrozidlere gre ok daha kompleks oligosakkarid tar
352.DNA ve RNAnn yapsnda bulunan nkleotidler hangi zelliklerinden dolay ultraviole absorbe
ederler?
A) Ribozlarnda bulunan hidroksil gruplar nedeni ile B) Yaplarnda yer alan fosfodiester bandan dolay C) Nglikozidik ban zelliine bal olarak D) Prin bazlarnn aromatik zelliinden dolay E) Ribozun aromatik
yapsndan dolay
353.DNA heliksinin stablitesi dominant olarak aadakilerden hangisine baldr?
A) G-C baz ifti konsantrasyonuna B) Riboz eker konsantrasyonuna C) Solsyondaki iyonlarn
konsantrasyonuna D) A-T baz ifti konsantrasyonuna E) Pirimidin bazlarnn konsantrasyonuna
354.Nkleozidlerden nkleotid sentezinde aadaki reaksiyonlardan hangisi gereklidir?

A) Ribozun 3-OH grubuna fosfat eklenmesi B) Ribozun 5-OH grubuna fosfat eklenmesi C) Prin ve pirimidin
bazna riboz eklenmesi D) Ribozun 3-OH grubuna bal fosfatn
uzaklatrlmas E) Ribozun 5-OH grubuna bal fosfatn uzaklatrlmas
355.AMP ve GMPnin siklik deriveleri aadakilerden hangisi iin nemlidir?

A) Anti-kanser tedavi B) mmnosupresif tedavi C) Ribonkleotid redktaz aktivitesinin dzenlenmesi D) Antiviral tedavi E) Hcre dndan hcre iine sinyal iletimi
356.Birok membranda yer alan sfingolipid yaps aadakilerden hangisidir?

A) Sngomyelin
B) Serebrozidler
C) Slfatidler
D) Gangliozidler
E) Globosidler
208
DrTus.com
209

357.Membranlarda yer alan karbonhidrat birimleri ile ilgili olarak aadakilerden hangisi yanltr?
A) Membranda yer alan proteinlere bal olarak yer alr B) Membranda yer alan lipidlere bal olarak
yer alr C) Plazma membrannn d yzne doru yerlemitir. D) Hcrenin antijenik zelliklerini
verir E) Zarda bulunan kanal yaplarn oluturur
BYOKMYA 229
358.Glukozun hcre membrannda Naa bal kontransport sistemi aadakilerden hangisi ile
tanmlanabilir?
A) Uniport
B) Antiport
C) Simport
D) ift ynl uniport
E) Tayc aracl difzyon
359.Aadakilerden hangisi glikolize ait bir allosterik dzenlenmedir?

A) Heksokinaz glukoz 6-fosfatla dzenlenir B) Glukokinaz fruktoz 1,6-bifosfatla dzenlenir C) Pirvat kinaz
fruktoz 6-fosfatla dzenlenir D) Gliserat kinaz 2,3-bifosfogliseratla dzenlenir E) Pirvat kinaz fruktoz 2,65bifosfatla dzenlenir
360.Adlesan dnemdeki bir ocukta kas aktivitesi srasnda kramplar olumadan ok hzl ortaya kan
yorgunluk semptomlar izlenmektedir. Doku biypsisinde NAD/ NADH oran ve ATP/ADP oranlar ve histolojik
grnt dinlenim halindeki kasda normal olarak saptanmtr. Treadmill testinde serum laktat dzeyleri
belirgin derecede dkken, serum pirvat dzeyleri yksek olarak saptanmtr.
Bu tabloyu aadakilerden hangisi tam olarak aklamaktadr?
A) Anaerobik glikoliz srasnda glikojen depolarndan glukoz serbestlemesi bozuktur B) PFK-1 aktivitesinde
eksiklik vardr
C) Pirvat karboksilaz aktivitesi eksikliine bal olarak kasda pirvat birikmekte ve anaerobik glikoliz inhibe
olmaktadr
D) Laktat dehidrogenaz eksikliine bal olarak anaerobik alan kasda NADnin rejenerasyonu
bozulmutur
E) cAMP baml protein kinaz eksikliine bal olarak privat kinazn fosforilasyonu ve inhibisyonu
engellenmekte ve fazla pirvat sentezlenmektedir
361.Aadakilerden hangisi fosfoenolpirvat karboksikinaz reaksiyonunun rndr?

A) Pirvat
B) Sitrat
C) ATP
D) Fosfoenolpirvat
E) Asetil KoA
362.Glukoneogenezde 1 mol glukoz elde etmek iin ka mol oksaloasetat gereklidir?
209
DrTus.com
210

A) 1 B) 2 B) 3 D) 4 E) 5
363.Glukagon reseptr sistemi iin aadakilerden hangisi yanltr? A) Temel olarak

karacier hcre membranlarnda yer alr B) cAMP retim sistemi G proteinine baldr C)
cAMP baml protein kinaz sistemini inhibe eder D) Reseptr sistemi hcre yzeyinde yer alr
E) Adenilat siklaz zerinden cAMP retimini artrr.
364.Karacier hcresinde epinefrinin reseptre balanmas ile ilk olarak hengi enzim akti enir?
A) Fosforilaz a
B) Fosforilaz b
C) Fosforilaz kinaz
D) Adenilat siklaz
E) Protein kinaz A
365.Aadakilerden hangisi glukojen sentazla ilgili olarak yanltr?

A) UDP-glukoz kullanr B) Glikojen sentaz glukoz kalntlarn nkleotid ekerlerinden alp byyen
glukojen yapsna
aktarr
C) cAMP ile uyarlr
D) Glikojen sentaz aktivitesi iin primer bir polimere
gereksinim vardr E) Glukoz kalntlar byyen glukoz polimerinin redkte olmayan ucuna eklenir
366.Dk kan ekeri dzeylerinde aadakilerden hangisi dorudur?
A) Kas glukoz 6-fosfataz glukoz 6-fosfatlar beyne glukoz vermek zere serbest glukoza evirir. B)
Glukokinaz esas glukoz fosforilleyen enzim haline gelir C) Karacier glukojeni glukoz 6-fosfataz
sayesinde kana serbest glukoz vermek zere serbestleir D) Kas laktat depolarndan laktat serbestleir
ve karacierde glukoza evrilir E) Bbrekler ve pankreas glukoneogenez yolu ile kana serbest glukoz
salar
367.Aadaki enzimlerden hangisi cAMP baml protein kinazn substrat deildir?

A) Fosforilaz kinaz
B) Glukojen sentaz a
210
DrTus.com
211

C) Fosfataz inhibitr-1
D) Fosforilaz b
E) Fosfofruktokinaz 2
368.Pentoz fosfat yolunda 3-, 4-, 5-, 6- ve 7-karbonlu ekerlerin birbirine evrimini katalizleyen enzim ift
A) zomeraz ve transketolaz B) Epimeraz ve transaldolaz C) Glukoz 6-fosfat dehidrogenaz ve transaldolaz D)
Transaldolaz ve transketolaz E) Izomeraz ve epimeraz
369.Glikoprotein yaplar iin aadaki tanmlamalardan hangisi en dorudur?
A) Karbonhidratlar dominant komponenttir B) Karbonhidratlar dominant komponenttir ve peptidlere
balanrlar C) Karbonhidratlar dominant komponenttir ve peptidlerde asparajin ve serin aminoasidlerine Nveya O-glikozidik bal olarak bulunur D) Proteinler dominant komponenttir E) Proteinler dominant
komponenttir ve oligosakkaridler
peptidlerde asparajin ve serin aminoasidlerine N-veya O-glikozidik bal olarak bulunur
370.I-cell hastalndaki temel problem aadakilerden hangisidir? A) Mannozlarn

fosforilenmesi bozulmutur B) Lizozomal enzimler hi sentezlenemez C) Golgide mannoz
fosfat reseptrlerinde bozukluk izlenir D) Mannozlarn UDPye balanmasnda bozukuk
vardr E) Golgide lizozomal enzim olarak sentezlenen glikoproteinlere sialik asid eklenmesi
bozulmutur
371.Aminoeker sentezinde gerekli olan nitrojenlerin kayna olan aminoasid aadakilerden hangisidir?
A) Arjinin
B) Aspartat
C) Glutamat
D) Glutamin
E) Asparajin
372.ki yanda erkek ocukta progresif eklem deformiteleri, bouk ses, alt ekstremitelerde ar, ciltte granlomatz
lezyonlar, hipertansiyon, dilate konjonktival ve retinal venller ve mental retardasyon saptanmtr. Karacier
biopsisinde globozid birikimi gsterilmitir.
A) Metakromatik lkodistro
B) Farbers lipogranlomatozis
211
DrTus.com
212

C) Sandhoff-Jatzkewitz hastal
D) Fukosidozis
E) Gaucher hastal
BYOKMYA 231
373.TAG ykm ile elde edilen gliseroller aadakilerin hangisinin retiminde kullanlamazlar?
A) ATP
B) Glikojen
C) Platelet aktivating faktr
D) TAG
E) Seramid
374.Aadakilerden hangisi ya asidi ykmnn kontrol basamaklarndan biridir?

A) Tm dokularda lipoprotein lipazn apolipoprotein CII aktivasyonu B) Karacierde karnitin ail
transferaz Iin malonil KoA ile inhibisyonu C) ?-oksidasyonda ilk enzimi ail KoA dehidrogenaz
FADH art ile inhibe edilir
2
D) Sitrat art ile asetil KoA karboksilazn aktivasyonu E) Mitokondride ya asidlerinin art ile ?oksidasyon enzimlerinin allosterik olarak aktive olmas
375.PgI2nin major fizyolojik etkisi aadakilerden hangisidir?

A) Vazokonstruksiyon
B) Dz kas aktivitesinin uyarlmas
C) Bronkokonstruksiyon
D) Platelet agregasyonunun inhibisyonu
E) Bronkokonstruksiyon
376.Aadakilerden hangisi LTB4 iin dorudur?

A) Netrol kemotaksisini salar
B) SRS-Ann bileenidir
C) Platelet agregasyonunu uyarr
D) Vazodilatasyonu artrr
E) Vaskler permiabliteyi artrr
377.Esansiyel ya asidlerinin almnn inhibe edilmesi ile antiinamatuar etki ortaya kar.
212
DrTus.com
213

En olas mekanizma aadakilerden hangisidir?
A) Hcrede membran fosfolipidlerinin kompozisyonunun deimesine bal olarak mast hcrelerinden
histamin salnm azalr
B) Kolesterol sentezi azalmasna bal olarak membran yaplar bozulur
C) Membran fosfolipidlerinde kompozisyon deimesine bal olarak, prostaglandin sentezi iin gerekli olan
araidonik asid azalr
D) Monositlerin endotel hcre membranlarna adezyonu bozulur E) Membran fosfolipidlerinin
kompozisyonunun deimesine bal olarak doku invazyonu bozulur
378.Hastada yksek LDL dzeyleri ve Lipoprotein-X saptanmtr. En olas tan aadakilerden

hangisidir?
A) Ailesel hiperalfalipoproteinemi B) Wolman hastal C) Ailesel defektif B-100 D) Ailesel LCAT eksiklii E)
Ailesel hipertrigliseridemi
379.Apolipoprotein Dnin major fonksiyonu hangisidir? A) HDLde LCATI akive eder

B) HDLde LCATI inhibe eder C) Kolesterol HDLden VLDL ve LDLlere transfer
eder D) Kolesterol VLDL ve LDLlerden HDLye transfer eder E) HDLde kolesteroln
esterikasyonuna katlr
380.Aadaki apolipoproteinlerden hangisi hepatik lipaz enzimini aktive eder? A)

Apolipoprotein AI B) Apolipoprotein AII C) Apolipoprotein AIV D) Apolipoprotein CII
E) Apolipoprotein D
213
DrTus.com
214
214

Biyokimya

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Biyokimya

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DrTus.

ilk vet tek tus portal

BYOKMYA ZET NOTLAR

Elektron transport zinciri

Oligomisin duyarl ATPase

Zar trilaminar bir yap gsterir.

Hcre zarnda en fazla fosfolipidler yer alr

Fosfolipidler iinde en fazla fosfatidil kolin yer alr.

Kolesterol genellikle membranlarda dta iten fazladr.

2. ProteinlerProteinler 2 ekilte zara yerleir.

Karbonhidratlar zar yapsnda hemen her zaman lipidlerle veya proteinlerle

Tusdata Tus Kamp zet Notlar

ilk vet tek tus portal

Baz hcreleri glikokaliksleri dier hcrelerinkine tutunarak hcreleri balar.

Baz karbonhidratlar reseptr gibi davranr

Bazlarda immn reaksiyonlara katlrlar.

Zar akkanln etkileyen faktrler:

Ya asidi zincir uzunluu ile akkanlk ters orantldr

Hcredeki en byk organeldir. Hcrenin genetik materyalini (DNA ve kromatin) ve DNA

Eritrositlerler hari tm hcrelerde yksek miktarlarda mitokondri bulunur.

Kendi kendine blnerek yenilenebilen tek organel mitokondridir.

Tusdata Tus Kamp zet Notlar

ilk vet tek tus portal

Mitokondri i zar yaps insandaki en fazla protein ieren zar yapsdr.

Mitokondri i zar yaps insandaki en geirimsiz zar yapsdr.

Mitokondri zarlarnda en fazla bulunan fosfolipidler fosfatidil gliserol ve kardiolipindir.

Mitokondriyal DNA (mt DNA):

Zigot oluumu srasnda mitokondrilerin tmnn ovum tarafndan salanmas

Haf derecede baz deiimleri

Ailesel sarlk, Alzheimer hastal, Parkinson hastal

Orta derecede nkleotid deiimleri

iddetli nkleotid deiimleri

Maternal kaltml ve yetikin balangl diabet ve sarlk

Yetikin balangl kronik progresif eksternal oftalmopleji, Kearns-Sayre

Tusdata Tus Kamp zet Notlar

ilk vet tek tus portal

Sentezlenen proteinlerin depolanmas

Dz endoplazmik retikulum (DER)

Golgi kompleksi glikolizasyon, slfatasyon, fosforilasyon ve proteinleri snrl basit

Bundan baka paketlemeyi, konsantrasyonu ve salg rnlerinin birikimini balatr.

Eritrositler hari tm hcrelerde yer alr

Lizozomal enzimler glikoproteindir ve golgide yaplrlar.

HO reten D-aminoasit oksidaz ve rat oksidaz gibi enzimleri ierir.

Tusdata Tus Kamp zet Notlar

ilk vet tek tus portal

C24 ve C26 gibi ok uzun zincirli ya asitlerinin ykmn yapar

Fitanik asitin (20 karbonlu dall zincirli ya asidi) ykmn gerekletirir

Safra asidi sentezinde kolesterol yan zincirlerini uzaklatrr

Plazmalojen sentezine katlr.

Refsum hastal, adrenolkodistero ve zelweger sendromu peroksizomal hastalklara

FONKSYONEL OLARAK HCRELER ARASI BALANTILAR

Zonula adherens Hemidesmosom Desmosom

Geirgen olmayan balantlar Zonula okludens letiim salayan Gap junction

Tusdata Tus Kamp zet Notlar

ilk vet tek tus portal

2. Polar (hidrofilik) aminoasidler:

Desmozin bal aminoasid:

re sentezinde yer alp protein sentezine katlmayan aminoasid:

Fizyolojik pHda en iyi tampon zellii gsteren aminoasid:

Tusdata Tus Kamp zet Notlar

ilk vet tek tus portal

Aromatik / heterosiklik aminoasidler:

Benzen halkal: Fenilalanin, tirozin